________________ લોક. લામ થઈ રહેલા ઇગ્રેજના જોવામાં આવ્યા. બંગાળાના અનિકોણમાં એવા ખેડુત ગુલામોને છોડવવાની કોશિસ ઈમેજ અધિકારીઓએ કરી તિથી બંડ જેવું કાંઈ થયું હતું. પહેલાં જેઓ ગુલામ હતા તેઓના વંશજો હજી હયાત છે. પણ હવે તેઓ સ્વતંત્ર છે. લાકના વાર પ્રકાર:-આગળના યુરોપી ગ્રંથ કરનારા એવું લખે છે કે હિંદમાં બે જાતના લક-હિંદુ અને મુસલમાન વસે છે. પણ વધારે બારીક નજરથી જોતાં માલમ પડે છે કે એ દેશમાં નીચલા ચાર પ્રકારના લેક વસે છે. 1. અનાર્ય જાતિ, એમને કેટલાક મૂળવતની કે ભૂમિયા કહે છે, ને એમની સંખ્યા સને 1872 માં વરતીની પહેલી ગણત્રી વખતે બ્રિટિશ પ્રાતમાં 1,80,00,000 (એક કરોડ એંશી લાખ) હતી. 2 જે. આર્ય કે સંસ્કૃત ભાષા બોલનારી જાત; એ હાલ બ્રાહ્મણ અને રાજપૂત કહેવાય છે, ને એમની સંખ્યા 1,60,00,000 (એક કરોડ સાઠ લાખ છે). 3. મિશ્ર જાતિના લોકઃ એ હાલ ઘણું કરીને હિંદુના નામથી ઓળખાય છે, ને આર્ય તથા અનાર્ય બને, કે એકલા અનાર્યમાંથી ઉત્પન્ન થયેલા છે; એમની સંખ્યા 12,10,00,000 (બાર કરોડ દશા લાખ છે). 4 . મુસલમાન વર્ગ; એઓ ઈ. સ. ૧૦૦૦ને સુમારે હિંદમાં આ વવા લાગ્યા ને એમની સંખ્યા 1872 માં 4,50,00,000 (ચાર કરોડ પચાસ લાખ) કરતાં વધારે હતી. એમ સઘળા મળી છે. સને 1872 માં 20,00,00,000 (વીશ કરોડ) માણસની વસ્તી બ્રિટિરા હિંદમાં હતી. ત્યારપછી બ્રિટિશ હિંદની વસ્તી વધી છે. ઈ. સને 1891 માં 22 કરોડ 10 લાખની ઉપર થઈ હતી. એ વધારો ઉપર કહેલા ચારે પ્રકારના લોકોમાં થયેલું જણાય છે. પણ પાછલા વીરા વર્ષમાં ઘણું ખરી અનાર્ય કે મૂળવતનીઓની જાતિ હિંદુ ધર્મમાં મળી ગઈ છે, તેથી વસ્તીપત્રકમાં તેઓ હિંદુ તરીકે નોંધાયા છે. હિંદુનાં ખંડિયાં રાજ્યમાં ઉપલી ચાર જાતિના મળી 6,60,00,000 (છ કરોડ સાઠ લાખ) માણસની વસ્તી છે. પરંતુ દરેક વર્ગની સંખ્યા કેટલી તે જણાઈ નથી. એતિહાસિક સમય પહેલાંની બે મુખ્ય જાત-હિંદુમાં મૂળ આર્ય અને અનાર્ય એવી બે મુખ્ય જાતિ હતી. તેથી આપણે આ પ્રાચીન લોક વિષે બરાબર માહિતી મેળવવા કશિશ કરવી જોઈએ. છેક
