Book Title: Sambodh Saptati Part 02
Author(s): Ratnashekharsuri, Kalyanbodhisuri
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022079/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aatana sambodhasaptatiH (bhAga 2) 1004009446600 pa. pU. AcAryazrIratnazekharasUrIzvarAH Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Namotthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa zrI bhuvanabhAnusUri-janmazatAbdIe navaluM najarANuM-38 pa.pU. AcAryadevazrIratnazekharasUrikRtA vAcanAcArya zrIguNavinayaviracitavRttivibhUSitA navanirmita-sambodhopaniSad-gurjaravyAkhyAlaGkRtA sambodhasaptatiH ( dvitIyo bhAgaH ) -: mUlasaMzodhanam-gurjaravyAkhyAnavasarjanam-sampAdanam :pa. pU. prAcIna AgamazAstroddhArakaAcAryadeva zrImadvijayahemacandrasUrIzvara ziSyaAcAryavijayakalyANabodhisUri prAcInatamazAstro dhammara valoelA dvArA pUrvAcAryaM pIeNluM madhu2 navanAta -: prakAzaka : zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ O OOOOO mULa graMtha : saMbodhasittarI saMbodhasaptati, bhAga-2 mULa graMthakAra : pa.pU. AcAryadeva zrI ratnazekhara /jayazekharasUri mahArAjA | mULa graMtha bhASA : prAkRta, mULa graMtha pramANa - 75 gAthA prAcIna TIkA bhASA : saMskRta prAcIna TIkAkAra ': pa.pU. vAcanAcArya zrI guNavinayajI ma.sA. navanirmita gurjara vyAkhyA : saMbodhopaniSadu cha hastAdarzo dvArA mULa graMthanuM saMzodhana + gurjaravyAkhyAnavasarjana + saMpAdana : pa.pU. vairAgyadezanAdakSa AcAryadeva zrImadvijaya hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSya pa.pU. AcAryadeva zrImadvijaya kalyANabodhisUrIzvarajI mahArAja viSaya : samatA, devAditattvasvarUpa vagere vizeSatA : AgamaAdi prAcInatamazAstromAMthI udbhUta mahArtha gAthAono eka anero saMgraha, 'gAgaramAM sAgara'nI uktine sArthaka karato alpa graMthamAM anekAneka viSayono samAveza. mULa graMthanuM vistRtarUpe vivaraNa karatI prAcIna saMskRta TIkA ane tene anusAre navasarjana pAmelI saraLa gujarAtI TIkA. saMkSepa ruci adhyatAothI mAMDIne vidvAno sudhInA tamAmane upayogI thAya evo graMtha . paThana-pAThana adhikArI : gItArtha guru dvArA anujJAta AtmA vi.saM. 2066 prati: 5000 AvRtti: prathama mUlya : rU. 250 prakAzaka : zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa E-mail : jinshasan_108@yahoo.com (c) zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa A pustakanA koipaNa aMzano upayoga karatA pUrve lekhaka tathA prakAzakanI lekhita maMjUrI meLavavI jarUrI che. A pustaka jJAnadravyathI prakAzita thayuM che. mATe gRhastha mUlya cUkavIne mAlikI karavI. prAptisthAna : zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa muMbaI : zrI caMdrakumArabhAI sI. jarIvAlA, du.naM. 6, badrIkezvara sosAyaTI, marIna DrAIva 'I' roDa, netAjI subhASa mArga, muMbaI. phona : 22818390 zrI akSayabhAI je. zAha, 506, padmaepArTamenTa, jaina derAsaranI sAme, sarvodayanagara muluMDa (ve.) muMbai-4OOO80. phona : 2pa674780 pATaNa : zrI caMdrakAMtabhAI esa. saMghavI, 6-bI, azokA kompalekSa, pahelA relave garanALA pAse, pATaNa, u.gu. phona : 231603 amadAvAda : zrI bAbubhAI, siddhAcala baMgalojha, senTa ena. skula pAse, hIrA jaina sosAyaTI, sAbaramatI, amadAvAda-5. phona : 27505720, 22132543 mudraka : bharata grAphiksa, nyu mArkeTa, pAMjarApoLa, rilIpha roDa, amadAvAda-1. Ph. : 079-22134176, M : 9925020106, E-mail : bharatgraphics1@gmail.com Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caramatIrthapatiH karuNA zAsAgara.zrImAtIravAmA dhinidhAnaH zrIgona anantalAbdhAni Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAma[[dha: 1 Idhara: dhamapachALa kRpA varase anarAdhAra siddhAMtamahodadhi suvizAlagacchasarjaka pa. pU. AcAryadeva zrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAjA vardhamAna taponidhi nyAyavizArada pa. pU. AcAryadeva zrImadvijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjA ajoDa gurusamarpita guNagaNanidhi pa.pU. paMnyAsapravara zrI padmavijayajI gaNivarya siddhAMta divAkara pa.pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjA - vairAgyadezanAdakSa pa.pU. AcAryadeva zrImadvijaya hemacandrasUrIzvarajI mahArAjA Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukRta sahayogI / 0 zrI jaina zreyaskara maMDaLa. tathA zrI yazovijayajI jaina pAThazALA mahesANA jJAnanidhi sabayanI bhUrI bhUri anumodanA banaMdana..... dhanyavAda anumodanA... 7) Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhuvanabhAnusUri janma zatAbdI varSa ka chaoN bhuvanabhA jhaLahaLa9) Uchafuasc Pozte nirdoSacaryAcArI sarvatomukhI pratibhAsvAmI vaiirAgyavAridhi titikSAmUrti Pellon hPJNIE Bte licha adhyAtmayogI bALadIkSAsaMrakSaka apramattasAdhaka nirdhAmaNAnipuNa ajavALA - 5 nyAyavizArada zibira AdyapraNetA saMghahitaciMtaka zreSThazramaNazilpI jamara pravacanaprabhAvaka hinkezc suvizuddhasaMyamI 13lPo anekAMtadezanAdakSa vardhamAna taponidhi suvizALa gacchAdhipati ( zraddhAMjali p (3072 je bhAvabhInI - 1967 - 9E99 ? 2017 2 2067 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUri premanA jamaNA hAtha samAna pariSahotuM, L'atAgara paE ANbavi, virATa samudAya saMyama zilpI mamatA gaNivA nirIhatAniradhi kalikALanA eka mahAsAdaka 2017 2017 bhInI zraddhAMja parigAmI THEdoar nollt zatAbdI varSe bhAvI bhAsakSamaNanI sAdhanA titikSAnI eka parAkASThA kensaranI yAtanAma svargArohaNa " Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukrama : bhAga-2 O ) - - .2 5O 51. . . . * * .261 203 279 uOC 311 () ..366 gAthA viSaya pRSTha (prastAvanA tathA hastAdarza paricaya bhAga-1 mAM) 48. usUtra ............... jayaNAnuM mahattva ........... .........254 kaSAyaphaLa. ........... 258 krodhAdinA pRthaphaLa . para. sukhanuM phaLa-kSamA ... ...... pa3-54. pApazramaNa ......... 275 55. pramAdanA pAMca prakAra ... pa6, nidrAno dArUNa vipAka.... pa7-60. jJAna ane kriyA ... 61. agiyAra zrAvakapratimA ... ..329 62-63. maithunanA doSa .................. ...3pa7 64. madyAdi mahAvigaI............. 65. mAMsamAM sarva avasthAmAM nigoda ..... 66. devadravyavRddhithI tIrthaMkarapaNuM ........... devadravyabhakSaNathI anaMtasaMsAra ......... ......... devadravyabhakSakanI upekSAthI doSa .............. .... 395 69. cAra kAraNathI atyaMta bodhidurlabha .............. pUjApraNidhAna viSe durgatA nArI dRSTAnta........... 399 71. aSTaprakArI pUjA . 402 Aloka-paralokamAM pUjAnuM phaLa ........ 403 73. sAdhuvaMdananuM phaLa .......... ..........405 74. pauSadhanuM phaLa ................... .417 prastutagraMthanA paThananuM phaLa.......... .471 graMthakAra-vRttikAranI prazasti zrutabhaktimAM sadAnA sAthIo ... jJAnAmRta bhojanam .. prazasti .. .37) 39 387 397 O P * * * * * * * ) O 04. 75. .473 .484 *...491 ..498 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 uthA-48 - utsUtra sambodhasaptatiH atha mithyAtvamutsUtrabhASaNAd bhavatItyutsUtraduSTatAmAhakaTuM 'karaMti appaM, 'damaMti atthaM cayaMti 'dhmmtthii| ikkaM na cayai 'ussuttavisalavaM jeNabuDaMti // 48 // __vyAkhyA - 'kaSTaM' pIDAsahanAtmakam-"samyag locavidhAnaM, hyanupAnakatvamatha dharA zayyA / praharadvayaM rajanyAH, svApaH zItoSNasahanaM ca // 1 // SaSThASTamAdirUpaM, citraM bAhya - saMbodhopaniSa | mithyAtva usUtrabhASaNathI thAya che, mATe have usUtranI huSTatA De cha - dharmArthI kaSTa kare che, potAnuM damana kare che, dhanano tyAga kare che, paNa jenAthI Dube che, tevA eka usUtra viSalezane choDatA nathI. 48 (ddhizataka 46, saMbodha prakaraNa 813, mithyAtva 13) kaSTa = pIDAne sahana karavI. jema ke- samyapha locanuM vidhAna karavuM, joDA na paheravA, bhUmi para saMthAro karavo, rAta meM pra42 4 sU, 631-||2bhii sAuna 42vI, // 1 // 74, aDhama vagere aneka prakAranA mahAkaSTarUpa bAhya tapa, alpa 1. ka. kha. ga. gha. ca. cha. - karesi / 2. ka. kha. ga. gha. ca. cha - damesi / 3. ka - vaesi / kha. ga. gha. ca. cha - vaesi / 4. ka. kha. ga. gha. ca. cha - dhammatthaM / 5. ka - vayasi / kha. ga. gha. ca. cha - cayasi / 6. ka. kha. ga. gha. ca. cha - micchattaM / 7. cha - teNa / 8. ka - vuTTahisi / kha. ga. gha. ca. cha - buDDihisi / Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLasaptatiH gAthA-48 - utsutra ra12 tapo mahAkaSTam / alpopakaraNasandhAraNaM ca tacchuddhatA caiva // 2 // " ityAdirUpaM 'kurvanti' vidadhati / tathA''tmAnaM damayanti, indriyanoindriyadamena / tathA 'artha' dravyam-"cheo bheo vasaNaM, AyAsakilesabhayavivAgo ya / maraNaM dhammabbhaMso, araI atthAu savvAiM // 1 // " ityAdi jJAtvA 'tyajanti' jahati 'dharmArthinaH' sukRtepsavaH, paramekaM na tyajanti, ajJAnAdguruniyogAdvA, yataH-"sammaTTiI jIvo, uvaiTuM pavayaNaM pi sddhi| sadahai ya asabbhAvaM, aNabhogA guruniyogA vA // 1 // " kiM saMbodhopaniSad upakaraNa dhAraNa karavuM, ane tenI zuddhatA rAkhavI. //rA. ityAdirUpa kaSTa kare che. tathA indriyo ane manane damavA vaDe potAnuM damana kare che, tathA artha = dhana. dharmArthIo jANe che ke - artha e sarva anarthonuM mULa che. tenAthI chedana, bhedana, Apatti, AyAsa, kleza ane bhayano vipAka thAya che. maraNa ane dharmabaMza paNa thAya che, udvega saMtApa vagere sahana karavA paDe che. tenA upadezamAlA pa0) ityAdi jANIne dharmArthIo = puNyanA abhilASako dhanano tyAga kare che. paNa ekane choDatA nathI, te na choDavAnuM kAraNa ajJAna athavA guruniyoga hoya che. kAraNa ke kahyuM che ke - samyagdaSTi jIva upadiSTa evA pravacananI paNa zraddhA kare che. ane ajJAnathI ke guruniyogathI asabhUta padArthanI paNa zraddhA kare che tenA te eka zuM che ? te kahe che - utsutraviSalava Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 gAthA-48 - usUtra sambodhasaptatiH tat ? ityAha-'utsUtraviSalavaM' sUtrAtikrAntamutsUtraM tadeva viSalava iva mAraNahetutvAdviSalavastam 'yena' utsUtraviSalavena hetubhUtena bruDanti duHkhasAgara iti gamyam / tathAhi kazcidviSalavabhakSaNena madhurAdidravyaM bhakSayannapi tatkRtazvAsarodhAdiduHkhasAgare majjati, tathA mUrkhAH zeSakaSTAni kurvANA api viSalavatulyenotsUtreNAnantaduHkhasAgare buDanti / yataH"ussuttamAyaraMto, baMdhai kammaM sucikkaNaM jIvo / saMsAraM ca pavaDDai, mAyAmosaM ca kuvvai ya // 1 // " tato bAlAH - saMbodhopaniSa = sUtrathI atikrAMta = usUtra, te ja viSanA lezanI jema mAraNanuM kAraNa hovAthI viSalava che, tene choDato nathI. ke je utsutraviSalavarUpI kAraNathI duHkharUpI sAgaramAM Dube che. jema koI jIva thoDuM viSa khAvA sAthe madhura vagere dravyane khAto hovA chatAM paNa te thoDA viSathI zvAsa rUMdhAvo vagere duHkhonA dariyAmAM DubI jAya che. tema mUrkha jIvo zeSa kaSTone karatA hovA chatAM paNa thoDA viSanI samAna evA usUtrathI anaMta du:khonA sAgaramAM Dube che, kAraNa ke - utsutrano Adara karato jIva khUba cIkaNuM karma bAMdhe che. saMsAranI atyaMta vRddhi kare che ane mAyA-mRSAvAda kare che. (saMbodha prakaraNa 447, upadezamAlA 221) mATe kadAgrahathI grasta evA bALajIvo jamAli vagerenI jema zeSa kaSTone sahana karatA Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-48 - usUtra 253 kadAgrahagrastA utsUtraM jamAlyAdivanna tyajanti zeSakaSTAni yurvaHoDapati hA! mitkarSa | yataH-"DaskuttamasaTI, bohInAso aNaMtasaMsAro / pANaccae vi dhIrA, ussuttaM tA na mAnaMti zA" tathA "upaISmahaMto, prakriya vohitAmamuvhnni / jaha bhagavao visAlo, jaramaraNamahoyahI Asi // 1 // " tata utsUtraM na vaktavyamevetyarthaH // 48 // - saMbodhopaniSad - hovA chatAM paNa utsutrane choDatA nathI, hAya.. kevuM kaSTa ! kAraNa ke - jeo utsutrabhASaNa kare che, temanI bodhino nAza thAya che, teo anaMtasaMsArI thAya che. mATe dhIra puruSo prANatyAga karavo paDe, to ya utsutrabhASaNa karatAM nathI. Ino. (saMdehadolAvalI 28, pravacanaparIkSA 480, gAthAsahastrI 183, saMgrahazataka 29, SaSThizataka 57, hitopadezamAlA 475) tathA - je siddhAntanA anusAre spaSTa ane pragaTa yathArtha prarUpaNA nathI karato, te bodhilAbhano upaghAta kare che. jema ke bhagavAnano paNa vizALa jarA-maraNarUpI sAgara thayo hato. (marIcinA bhavamAM usUtrabhASaNa karavAthI prabhu vIrano saMsAra 1 koDAkoDI sAgaropama jeTalo vadhI gayo hato.) mATe utsutra na ja bolavuM, evo ahIM artha che. [A gAthAnI TIkAmAM - anAbhogathI ke guruniyogathI samyagdaSTi jIva avidyamAna padArthanI zraddhA kare, evuM je kahyuM che - te usUtraviSalavanA prastuta padArthamAM asaMgata Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 gAthA-49 - jayaNAnuM mahattva sampothasaptatiH utsUtraparihAribhiryatanayaiva pravartitavyamiti yatanAmeva vizeSayannAhajayaNA udhammajaNaNI,jayaNA dhammassa paalnniicev| tavvuDDikarI jayaNA, egaMtasuhAvahA jayaNA // 49 // vyApadya - "yatanA' rtavyartivya%MrirUpa, 'tu?' avadhAraNe, saiva dharmasya zrutacAritrarUpasya jananI utpAdayitrI saMbodhopaniSad - jaNAya che. kAraNa ke ahIM tAdaza samyagdaSTinI vAta nathI, paNa AgaLa jaNAvyuM, tema jamAli jevA kadAgrahagrasta jIvonI vAta che. bodhinAza Adi durvipAka paNa tevA ja jIvomAM ghaTe che, tAdaza samyatvamAM nahIM.] I48 usUtrano parihAra karanArA jIvoe yatanAthI ja pravRtti karavI joie mATe yatanAne ja vizeSita karatA kahe che - jayaNA ja dharmanI mAtA che. jayaNA ja dharmanuM pAlana karanArI che. jayaNA dharmanI vRddhi karanArI che. jayaNA ekAMte sukha karanArI che. 4la (upadezapada 770, paMcAzaka 325) jayaNA = kartavyanuM karaNa ane akartavyanuM akaraNa, tu avadhAraNa arthamAM che, te ja zrutacAritrarUpa dharmanI jananI = utpAdikA che. jema mAtA putrane utpanna kare che, tema jayaNA dharmane utpanna kare che. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-49 - jayaNAnuM mahattva raka dharmajananI, sutasya mAteva / tathA dharmasya ca 'pAlanI' pAlanaka: rakSikA yatanaiva / yathA mAtaiva sutaM rakSati tathA yatanayaiva dharmo rakSyate / tathA tasyaiva dharmasyaiva vRddhikarI uttarottaropacayavidhAtrI tadvaddhikarI yatanA, yathA'mbA sutaM snigdhAhArairvardhayati tathA yatanA sevitA satI dharmavRddhiM vidhatta iti / kimanyaducyate ?, ekAntamavyabhicAri yatsukhaM paramAlAdarUpaM tadAvahayati karotIti ekAntasukhAvahA, ApUrvakasya vahateH karotyarthatvAt, naizcayikAtyantikaparamAnandadAyinI ytnaa| ayameva bhAvaH kaizcitsaMskRtabhASayocyate, yathA-"yatanA - saMbodhopaniSad - tathA dharmanI pAlanI = pAlana karanArI = rakSikA jayaNA ja che. jema mAtA putrane rakSe che, tema yatanAthI ja dharmanI rakSA thAya che. tathA tenI ja = dharmanI ja vRddhi karanArI = uttarottara upacaya karanArI = tadRddhikarI yatanA che. jema mAtA snigdha AhAro vaDe putranI vRddhi kare che, tema jayaNAnuM sevana karavAthI te dharmanI vRddhi kare che. bIjuM to zuM kahevuM? ekAnta = avyabhicArI evuM je sukha = parama AphlAda, tene kare che = ekAMta sukhAvaha. kAraNa ke mA + vati dhAtuno artha "kare che' evo thAya che. jayaNA naiyika parama AnaMda ApanArI che. A ja bhAva keTalAka saMskRta bhASAthI kahe che - jema ke - yatanA saddharmanI jananI che. yatanA nitya dharmanuM pAlana karanArI che. yatanA Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 gAthA-49 - jayaNAnuM mahattva soLasattatiH sudharmajananI, yatanA dharmasya pAlanI nityam / tadvRddhikarI cetanA, sarvatra suvahIM vetanI zA" tathA-mahenDarzanamava, prApya durApAM jinAdhipatidIkSAm / zayanAsanAdiceSTA, sakalA'pi hi yatanayA kAryA // 1 // " tathA-"jayaNA ya payatteNaM, kAyavvA ettha savvajogesu / jayaNA u dhammasAro, jaM bhaNiyA vIyarAgehiM // 1 // " tathA-"jayaM care jayaM cir3he, jayamAse jayaM sae / jayaM bhujaMto bhAsaMto, pAvaM kammaM na baMdhaI // 1 // " tathA-"ekAmeva hi yatanAM, saMsevya vilInakarmamalapaTalAH / prApuranantAH sattvAH, zivamakSayamavyayaM sthAnam // 1 // " ityetAvatA suvihitAnAM sAdhUnAM - saMbodhopaniSad - dharmanI vRddhi karanArI che. yatanA sarvatra sukha karanArI che. /1aaaa tathA - kAcabAne jema zevALanA paDamAM paDelA chidramAMthI pUnamanA caMdranA darzana thAya, tema duSpApa evI jinezvara saMbaMdhI dIkSAne pAmIne zayana-Asana vagere sarva ceSTAo yatanAthI karavI joie. tathA - ahIM sarva yogomAM prayatnapUrvaka jayaNA karavI joie kAraNa ke jayaNA ja dharmano sAra che, evuM vItarAgoe kahyuM che. sevA tathA - jayaNApUrvaka cAlavuM, jayaNApUrvaka UbhA rahevuM, jayaNApUrvaka besavuM, jayaNApUrvaka sUvuM, jayaNApUrvaka jame ane jayaNApUrvaka bole, te pApakarma bAMdhato nathI. //// (dazavaikAlika 48) tathA - anaMtA jIvo eka mAtra jayaNAnuM sevana karIne karmarUpI maLanA paDaLone dUra karIne ziva-akSaya-avyaya Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-49 - jayaNAnuM mahattva 257 yatanaiva kartavyA / yataH - " kAlassa ya parihANI, saMjamajoggAi natthi khittAiM / jayaNAi vaTTiyavvaM, na hu jayaNA bhaMjae aMga ||zA tathA-'samisAyAvaviyamayAMmaneputtImu / sajjhAyaviNayatavasattio ya jayaNA suvihiyANaM // 1 // tathA"kAlociyajayaNAe, macchararahiyANa ujjamaMtANa / jaNayattArahiyANaM, hoi jaittaM jaINa sayA // 1 // jaM puNa jayaMtANavi pamAyabAhullA kahavi khaliyaM na teNa cArittavirAhaNA, saMbodhopaniSad evA sthAnane pAmyA che. // 1 // mATe AvuM hovAthI suvihita sAdhuoe yatanA ja karavI joie. kAraNa ke - kALanI hAni che, saMyamayogya kSetro nathI, mATe jayaNAthI vartavuM joie. jayaNA aMgane (saMyamazarIrane) bhAMgatI nathI. ||1|| (tilakSaNa samuccaya 119, upadezamAlA 294) tathA - samiti, kaSAya, gArava, indriya, mada, brahmacaryaguptiomAM ane sajjhAya, vinaya, tapa ane zaktithI suvihitonI jayaNA che. ||1|| (upadezamAlA 295) tathA - jeo matsararahita che, kALocita jayaNAthI udyama kare che, jeo lokayAtrAthI rahita che, tevA sAdhuonuM sAdhupaNuM sadA (duHSamA kALamAM paNa) che. |1|| (vicArasAra 241, saMbodhaprakaraNa 850, darzanazuddhiprakaraNa 172) vaLI jayaNA karatAM mahAtmAone paNa pramAdanI bahulatAthI Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 gAthA-50 kaSAyaphaLa sambodhasaptatiH jao- "kaMTayapaha vva khalaNA, tullA hojjA pmaaychlnnaao| jayaNAvao vi muNiNo, cArittaM na uNa sA haNai ||1|| " tathA-'"jA jayamANassa bhave, virAhaNA suttavihisamaggassa / sA hoi nijjaraphalA, ajjhatthavisohijuttassa // 1 // " iti ||4|| - yatanAvatA ca sAdhunA kaSAyeSu pravRttirna vidheyeti kaSAyaphalamAha jaM ajjiyaM carittaM, desUNAe vi puvvakoDIe / taMpi kasAiyamitto, hArei naro muhutteNaM // 50 // - saMbodhopaniSad koi rIte skhalanA thAya, tenAthI cAritranI virAdhanA nathI thatI. kAraNa ke - jema kAMTAvALA raste skhalanA thAya, te ja rIte jayaNAvALA munine paNa pramAda chalanAthI skhalanA thai zake che. paNa te skhalanA cAritrano ghAta karatI nathI. // 1 // tathA - sUtravidhithI samagra, adhyAtmavizuddhithI yukta evA zramaNane jayaNA karatAM je virAdhanA thAya, tenA phaLa tarIke temane nirjarA ja prApta thAya che. ||1|| (piMDavizuddhi 102, puSpamAlA 241, gAthAsahasrI 562) 149 yatanAvALA sAdhue kaSAyomAM pravRtti na karavI joie, mATe kaSAyanuM phaLa kahe che - dezona pUrvakoTithI paNa je kasAyamitteNa / kha sAyamatto / ya. 7. che kasAyamitto // 1. - Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-50 - kaSAyaphaLa 259 vyAkhyA - pUrvakoTyadhikAyuSkasyAkarmabhUmijAdestAvad vratameva na bhavati / pUrvakoTyAyuSkasyApi varSASTakoparyeva dIkSA, ato dezonayA'pi pUrvakoTyA yadarjitaM 'cAritraM' duzcaratapazcaraNalakSaNaM tatsarvamapi kazcinnaraH kenacitkarmavazena 'kaSAyitamAtraH' antarmuhUrtamAtramapi kAlamanantAnubandhikaSAyodaye vartamAno 'hArayati' viphalIkuryAt / tathAvidhakaSAyatIvratve saMbodhopaniSad cAritra arjita karyuM hoya, tene paNa kaSAyayukta mAtra nara eka muhUrtamAM hArI jAya che. paoll (ArohaNApaDAgA 667, kSamAkula, 12, caMdAjhaya 143, ArAhaNApaDAgA (vIrabhadrIyA) 164, puSpamAlA 314, hitopadezamAlA 491) jenuM AyuSya pUrvakoTithI vadhAre hoya, te akarmabhUmi AdimAM utpanna thayA hoya, temane to vrata ja na hoya. vaLI jenuM AyuSya pUrvakoTivarSa hoya, tenI dIkSA paNa ATha varSa pachI ja saMbhave che. mATe pUrvakoTimAM thoDA nyUna eTalA kALathI paNa je cAritranuM upArjana karyuM hoya te sarvane paNa koI manuSya, koI karmane kAraNe kaSAyayukta mAtra = eka aMtarmuhUrta jeTalo kALa paNa anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayamAM vartamAna, hArI jAya che = niSphaLa kare che = tathAvidha tIvra kaSAyamAM utpanna thayelo evo te kadAca narakamAM paNa utpanna thAya che. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 gAthA-50. - kaSAyaphaLa sambodhasaptatiH mRtaH kadAcinnarakeSvapyutpadyata ityarthaH / ata evoktaM guruNA ziSyazikSaNAdhikAre-"jaM ajjiyaM samI khallaehiM, tavaniyamabaMbhamaiehiM / taM dANi ettha nAhiha chaDuMtA sAgapattehiM // 1 // " api ca-"jai uvasaMtakasAo, lahai aNaMtaM puNo vi pddivaayN| na hu bhe vIsasiyavvaM, thove vi kasAyasesaMmi // 1 // aNathovaM vaNathovaM, aggIthovaM kasAyathovaM ca / na hu bhe vIsasiyavvaM, thovaM pi hu taM bahu hoi // 2 // dAsattaM dei riNaM, acirA maraNaM - saMbodhopaniSad - mATe ja gurue ziSyane zikSaNa ApavAnA adhikAramAM kahyuM che ke - tapa, niyama ane brahmacarya evA khalluko vaDe (? khallaka = cAmaDAnA joDA, vADanuM chidra, vilAsa, khAlI - A artho thAya che. je prastutamAM saMgata thatA nathI) je (zreSTha evuM) zamIvRkSanuM patra arjita karyuM che. tene have ahIM (tuccha evA) zAkapatrothI choDI nahIM detA. [1] (jIvAnuzAsana 74, kSamA kulaka 13) vaLI - jo upazAMta kaSAyavALo jIva paNa pharIthI anaMta kALa mATe patana pAme che, to thoDo paNa kaSAya bAkI hoya, temAM vizvAsa rAkhavo na joIe. tenA RNa thoDuM hoya, gumaDuM nAnuM hoya, agni thoDo hoya ane kaSAya thoDo hoya, to paNa e badhAno vizvAsa na rAkhavo joie kAraNa ke e badhuM thoDuM hovA chatAM paNa ghaNuM hoya che. rA. (Avazyaka niryukti 119/120) vadhatuM RNa dAsatva Ape che. vadhatuM gumaDuM zIdhra maraNa Ape che. agni badhAne bALI nAkhe Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLasaptati: gAthA-pa1 - krodhAdinuM pRthaphaLa ra62 vaNo visappaMto / savvassa dAhamaggI, diti kasAyA bhavamaNaMtaM rA" rUti vI. atha kaSAyANAM caturNAmapi pRthakpRthakphalamAha - koho pIiM paNAsei, mANo viNayanAsaNo / mAyA mittANi nAseI,loho svvvinnaasnno||51|| vyAkhyA - 'krodhaH' dveSaH kRtaH san prItiryena kenApi samaM prema bhavati tAM 'praNAzayati' vinAzayati, krodhe ca vihite - saMbodhopaniSad - che. athavA to agni saMbUrUrIhaM- sarvasvadAha Ape che - sarvasvane bhasmIbhUta karI de che. jyAre kaSAyo anaMta saMsAra Ape che. phI (vizeSa-Avazyaka 1309/1310/1311) pagI have cAre kaSAyonuM pRthaka pRthak phaLa kahe che - krodha prItino vinAza kare che, mAna vinayano nAza kare che. mAyA mitrono nAza kare che ane lobha sarvavinAza kare che. pilA (dazavaikAlika 8-38). krodha = dveSa karyo hoya to te prIti = koInI paNa sAthe prema hoya, teno vinAza kare che. krodha karyo eTale premane 1. gha - pratau-ityadhikam- uvasameNa haNaI kohaM, mANaM maddavayA jiNe / mAyA cajjavabhAveNa, loho saMtosio jiNe / / (dazavaikAlika - 8/39, tithogAlipayannA-1202) Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26ra gAthA-51 - krodhAdinuM pRthaphaLa lakhyotiH premNo jalAJjalirdatta eva krodhAndhavacanatastaducchedadarzanAt / tathA 'mAnaH' ahaGkAraH, vinIyate'panIyate vilIyate vA'STaprakAraM karmAneneti vinayo'bhyutthAnAdika upacArastaM nAzayatIti vinayanAzanaH, mAnagajendrArUDho hi jantuvinayaM bhanakti, avaliptena mUrkhatayA tadakaraNopalabdheH / tathA 'mAyA' zAThyaM mitrANi nAzayati, kauTilyavatastattyAgadarzanAt / maitrIkapaTabhAvayozca chAyAtapayoriva virodhaH, uktaM ca-"zAThyena mitraM kaluSeNa dharmaM, paropatApena samRddhibhAvam / sukhena vidyAM paruSeNa nArI, - saMbodhopaniSad jalAMjali ApI ja che. kAraNa ke krodhathI AMdhaLI banelI vyaktinA vacanathI premano uccheda thato hoya, evuM dekhAya che. tathA mAna = ahaMkAra. jenA vaDe ATha prakAranA karmane dUra karAya athavA to vilIna karAya te vinaya = abhyasthAna vagere rUpa upacAra. teno nAza kare che = vinayanAzana che. je jIva abhimAnarUpI gajendra para AruDha thAya che, te vinayano bhaMga kare che. kAraNa ke evuM jaNAya che ke je ahaMkArI hoya, te mUrkha hovAthI vinaya karato nathI. tathA mAyA = zaThatA mitrono vinAza kare che. kAraNa ke je kuTilatA dharAvato hoya, teno mitra tyAga kare che, evuM dekhAya che. maitrI ane kapaTabhAvano taDakA-chAyA jevo virodha che. kahyuM paNa che ke - jeo zaThatAthI mitrane, pApathI dharmane paropatApathI samRddhibhAvane, sukhathI vidyAne, kaThoratAthI strIne Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakhto saptatiH gAthA-pa1 - krodhAdinuM pRthaphaLa raddArU vAcchanti ye vyapauietAnta zA" tathA "noma:' gRddhipariNAmaH 'sarvavinAzanaH' sarvANi prItyAdIni vinAzayatIti sarvavinAzanaH, tattvatastrayANAmapi tadbhAvabhAvitvAditi / yata evamataH-"uvasameNa haNe kohaM, mANaM maddavayA jiNe / mAyaM ca ujjubhAveNaM, lobhaM saMtosao jiNe // 1 // " upazamena kSAntirUpeNa hanyAt krodhamudayanirodhodayaprAptAphalIkaraNena / evaM mAnaM mArdavenAnutsRtatayA jayedudayanirodhAdinaiva / mAyAM ca RjubhAvenAzaThatayA jayedudayanirodhAdinaiva / evaM lobhaM santoSato - saMbodhopaniSad - icche che, teo vicakSaNa nathI, e spaSTa ja che. tenA tathA lobha = gRddhino pariNAma, te sarvavinAzana che - prIti vagere sarvano nAza karanAra che. kAraNa ke vAstavamAM krodha vagerenuM astitva paNa lobhanI hAjarImAM ja hoya che. jethI AvuM che tethI - upazamathI krodhane haNavo, mArkavatAthI mAnane jItavuM, RjubhAvathI mAyAne jItavI ane saMtoSathI lobhane jItavo. tenA (dazavaikAlika 8-39) vyAkhyA - kSattirUpa evA upazamathI krodhane haNavo = krodhanA udayano nirodha karavo ane udayaprApta krodhane niSphaLa karavo. e rIte mAnane mArdavathI = nirahaMkArapaNAthI jItavo. teno vijaya paNa uparokta rIte udayanirodha vagerethI ja karavo. ane mAyAne RjubhAvathI = azaThatAthI jIte, Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra64 gAthA-51 - krodhAdinuM pRthakaphaLa lakhyotiH niHspRhatvena jayettadudayanirodhodayaprAptAphalIkaraNeneti / tathA"koho a mANo a aNiggahIyA, mAyA ya lobho ya pavaDDamANA / cattAri ee kasiNA kasAyA, siMcaMti mUlAi puNabbhavassa // 1 // " krodhazca mAnazcAnigRhItAvucchraGkhalau mAyA ca lobhazca vivardhamAnau vRddhiM gacchantau catvAra ete krodhAdayaH kRtsnAH sampUrNAH kRSNA vA kliSTAH kaSAyAH siJcantyazubhabhAvajalena mUlAni tathAvidhakarmarUpANi 'punarbhavasya' punrjnmtriti ! - "pasiM vaDanTaM sAyAjI mahApavAnuM vize . ----saMbodhopaniSad - udayanirodha AdithI ja. tathA lobhane saMtoSathI = niHspRhatAthI jIte, tenA udayanA nirodhathI ane udayaprAptane niSphaLa karavAthI. tathA - anigRhIta evA krodha ane mAna, atyaMta vRddhi pAmatA evA mAyA ane lobha, A sarva-cAre kaSAyo saMsAranA mULane siMce che. (dazavaikAlika 8-40) vyAkhyA - krodhano ane mAnano nigraha na karyo hoya = teo uzRMkhala hoya. mAyA ane lobha atyaMta vadhatA hoya, A cAra = saMpUrNa athavA kRSNa = kliSTa kaSAyo azubhabhAvarUpI jaLathI saMsArarUpI vRkSanA tathAvidhakarmarUpI mULone siMce che. A cAre kaSAyo mahApApa che. temAMthI eka-eka kaSAya Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLasaptati: gAthA-51 - krodhAdinuM pRthaphaLa radda vi kasAo saMsAradukkhANa kAraNaM kimu ya asesAvi samuiyA, ettha diTuMto- kei do saMjayA saMgaraM kAUNa devalogaM gyaa| io ya egammi nagare ekkassa seTThissa bhAriyA puttanimittaM nAgadevayAe uvavAseNa dvitA / tAe bhaNiyaM hohI tava putto devalogacuo tti / tesimego cuo tIe putto jAto / nAgadatto tti se guNanipphannaM nAmaM kayaM / bAvattarikalAvisArao jaao| gaMdhavvaM ca se aIva piyaM teNa gaMdhavvanAgadatto bhannai / tao so mittajaNaparivArio sokkhamaNuhavai / devo ya NaM bahuso - saMbodhopaniSad - paNa saMsAra-du:khanuM kAraNa che, to pachI badhA kaSAyo samudita hoya, tenI to zuM vAta karavI ? ahIM dRSTAnta A pramANe che - koI be saMyamIo paraspara saMketa karIne devalokamAM gayA. A bAju eka nagaramAM eka zreSThInI patnI putra mATe nAgadevatAnI ArAdhanA nimitte upavAsamAM rahI. devatAe kahyuM ke, "devalokathI Tyuta evo tane putra thaze." te be devomAMthI eka eNvIne teno putra thayo. tenuM guNaniSpanna evuM nAgadatta' nAma karyuM. te 72 kaLAomAM vizArada thayo. tene gaMdharva - sarpa khelAvaNa(?) atyaMta priya che. mATe te gaMdharvanAgadatta kahevAya che. pachI mitrajanathI parivArita evo te sukha anubhave che. saMketa karelo deva tene aneka-aneka vAra pratibodha kare che, paNa te bodha pAmato nathI. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 gAthA-51 - krodhAdinuM pRthakphaLa lakhyotiH bahuso bohei so na bujjhai, tAhe so devo avvattaliMgeNa na najjae jahesa pavvaiyago tti, jeNa se raoharaNauvagaraNAi natthi / annayA cattAri sappakaraMDae hatthe gaheUNa tassa ujjANiyAgayassa adUrasAmaMteNa vIIvayai, mittehiM se kahiyaM esa sappakhellAvago tti / gao tassa mUlaM, pucchai kimeesu karaMDaesu / devo bhaNai sappA / gaMdhavvanAgadatto bhaNai ramAmo tumaM mamaccaehiM ahaM tuhaccaehiM / devo tassaccaehiM ramai khaiovi na maraI / gaMdhavvanAgadatto'marisio bhaNai ahaMpi ramAmi tava saMtiehiM sappehiM / devo bhaNai nUNaM marihisi jai - saMbodhopaniSad - tethI te deva avyaktaliMgathI tenI pAse Ave che. jethI te pravrajita tarIke oLakhAya nahIM, kAraNa ke tenI pAse rajoharaNa, upakaraNa vagere nathI. anya kALe nAgadatta eka udyAnamAM gayo hato, tyAre te hAthamAM cAra sApanA karaMDiyA laine nAgadattanI bahu dUra ke bahu najIka nahIM evA mArgathI pasAra thAya che. mitroe nAgadattane kahyuM ke "A madArI che." nAgadatta tenI pAse gayo. te pUche che ke "A karaMDiyAomAM zuM che?" deva kahe che, "sApo che." gaMdharva - nAgadatte kahyuM, "ApaNe baMne ramIe. tuM mArA sApothI rama ane huM tArA sApothI ramuM." deva tenA sApothI rame che ane sApo Dakhe to ya marato nathI. gaMdharvanAgadattane gusso Avyo. teNe kahyuM ke, "huM paNa tArA sApothI ramIza." deve kahyuM, Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambosaptatiH gAthA-51 - krodhAdinuM pRthaphaphaLa ra67 khajjasi / jAha nibbaMdheNa laggo tAhe maMDalaM AlihittA deveNaM caudisi pi karaMDayA ThaviyA / pacchA se savvaM mittapariyaNasayaNaM meleUNa tassa samakkhaM imaM bhaNiyA 'io mo mo nA ! - "aMdhazvanA dritto, rUchaDuM sardirvittiyuM ihaI / so jai kahivi khajjai, ittha hu doso mamaM natthi " ne sAmagnamahipa rUme mama sakhA' namo-"viSNu va cavalajIho, uggaviso taruNataraNisamanayaNo / sakkhA jamu vva naNu rosavisaharo palayakAlu vva // 1 // aTThaphaNo jamajIho, saMbodhopaniSad - "jo o sApo tane DaMkha mAraze, to tuM nakkI marI jaiza." jyAre nAgadatta khUba Agraha karIne pAchaLa paDyo, tyAre mAMDalu dorIne deve cAre dizAomAM karaDiyA rAkhyA. pachI tenA sarva mitra-parijana-svajanane bhegA karIne temanI samakSa kahyuM ke, "he loko ! A bAju gaMdharva nAgadatta sApo sAthe ramavA icche che. mATe jo koI rIte tene sApo DaMkha mAre, to temAM mAro doSa nathI. chelo (Avazyakaniyukti adhyAya 4) mArA A sApo sAmAnya mAhAsyavALA nathI. kAraNa ke - A krodha nAmano viSadhara che ke jenI jIbha vIjaLI jevI capaLa che. jenuM viSa ugna che. yuvAna sUrya jevI jenI AMkho che. je sAkSAt yama jevo ane pralaya kALa jevo che. 1. A mAna nAmano sarpa che, ke jenI ATha phaNA che, jenI Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra68 gAthA-51 - krodhAdinuM pRthakaphaLa savoyasaptatiH tuMgo meru vva mANanAma phaNI / na gaNai daTTho jeNaM, taNAya saMkaMdaNaM pi naro // 2 // do rasaNA kuDilagaI, chalamaggagavesaNI visamasIlA / keNai aladdhamajjhA, mAyA nAmeNa varanAgI // 3 // taha lohamahAnAgo, uggaviso ghoraphAraphukAro / sAyara iva duppUro, jeNa naro hoi phusio vi // 4 // ee te pAvaahI, cattAri vi kohamANamayalobhA / jehiM sayA saMtattaM, jariyamiva - saMbodhopaniSad - jIbha yamarAja jevI che. je meru parvata jevo uttuMga che. A sarpa jene DaMkha mAre, te manuSya Indrane ya tRNa samAna paNa gaNato nathI. arthAta atyaMta abhimAnI thaI jAya che. rA mAyA nAmanI uttama nAgaNa che, ke jene be-jIbha che, jenI gati kuTila che. je chaLanA mArgane zodhe che, jenuM zIla viSama che, ane jenuM hArda koI pAmI zakyuM nathI. [3] tathA lobha nAmano A mahAnAga che ke jenuM viSa ugra che. jeno phatkAra moTo ane bhayaMkara che. A sarpa jene DaMkha mAre te manuSya sAgaranI jevo duSpara thAya che. arthAt jema sAgara hajAro nadIothI paNa tRpta thato nathI, tema te manuSyane game teTaluM dhana vagere maLe to paNa te tRpta thato nathI. II4o (arthathI Avazyaka niryukti 1253 thI 1261) krodha-mAna-mAyA-lobha A cAre pApI sarpa che ke jemanA Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to saptati: gAthA-51 - krodhAdinuM pRthaphaLa ra62 jagaM kalayalei // 5 // " evamabhidhAya tena muktAH / so tehiM bhImAyArehiM visaharehiM khaio paDio ya mucchAvasao bhuumiie| mau vva nicciTThio jAo / deveNa bhaNiyaM- 'hI hI kahaM jAyaM na TThAi vArijjaMto vi' puvvabhaNiyA ya teNa mittA agae buhaMti osahANi ya na kiMci guNaM karaMti / pacchA tassa sayaNavaggo pAesu paDio bhaNai- 'bho sappurisa ! karehi dayaM / ' devo bhaNai-'evaM ceva ahaMpi khaio, jai erisaM - saMbodhopaniSad - vaDe haMmezA saMtApa pAmeluM A jagata jANe tAvagrasta hoya tema kalakala karI rahyuM che = saMsArasAgaramAM ukaLI rahyuM che. //pA (Avazyakaniyukti 1262) Ama kahIne te deve cAre sarpone choDyA. te bhayaMkara AkAravALA sarpoe tene DaMkha mAryo, ane te bebhAna thaine jamIna para paDyo. ane jANe marI gayo hoya, tema nicceSTa thaI gayo. deve kahyuM, "hAya, hAya, A kevI rIte thaI gayuM. ene keTalI nA pADI hatI? to ya e jhAlyo na rahyo... deve pahelAthI jemane kahI rAkhyuM hatuM, te mitro auSadhone jANe che, (teno prayoga kare che.) paNa tenAthI koI lAbha thato nathI. pachI teno svajana varga pagamAM paDIne kahe che - he sapuruSa ! dayA kara. deve kahyuM, "A rIte A sarpoe mane paNa DaMkha mAryo hato. have jo huM kahuM chuM, evuM AcaraNa te Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra70 gAthA-pa1 - krodhAdinuM pRthaphaLa blothaptati: aNucarai to jIvai, nANupAlei to ujjIvio vi puNo maraDuM " so miDuiM-'ti ? ' no mADuM- 'hiM karuM khavio cauvihaAsIvisehiM pAvehiM / visanigghAyaNaheDaM carAmi vivihaM tavokammaM // 1 // sevAmi selakANaNasusANasunnahararukkhamUlAI / pAvAhINaM tesiM khaNamavi na uvemi vIsaMbhaM // 2 // accAhAro na sahe ainiddheNa visayA uijjati / jAyAmAyAhAro taM pi pagAmaM na icchAmi // 3 // ' sayaNehiM 'evaM ti ya paDivanne' deveNa AvUriyaM jjhANaM / dhAriyA dhAraNA / kao sihaabNdho| - saMbodhopaniSad - kare, to te jIve, anyathA tene jIvADyo hoya, to ya te pharIthI mare che. svajana kahe che - kevI rIte ? te deva kahe che, "A cAra pApI sarpoe mane paNa DaMkha mAryo hato. tenA jherano nirdhAta karavA mATe huM vividha tapakarmanuM AcaraNa karuM chuM. tenI parvata, jaMgala, smazAna, zUnya ghara, jhADanI chAyA vagerenuM sevana karuM chuM = parvatAdimAM nivAsa karuM chuM. te pApI sarpono kSaNa mATe paNa vizvAsa karato nathI. merA ati AhArane sahana karato nathI. ati snigdha AhArathI viSayono udaya thAya che. mAtra saMyamayAtrAno nirvAha thAya tevo ja AhAra huM lauM chuM. te paNa atimAtrAmAM icchato nathI. 3. (Avazyakaniryukti 1264, 1265, 1266)" svajanoe "bhale ema svIkAra karyo. deve dhyAna karyuM. dhAraNA dhAraNa karI. zikhAbaMdha karyo ane maMtra jApa Apyo. je A pramANe che - Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-51 - krodhAdinuM pRthakkaLa 271 dinno maMtajAvo / jahA - " siddhe namaMsiUNaM, saMsAratthA ya je mahAvejjA / vocchAmi DaMkakariyaM savvavisanivAraNIvijjaM // 1 // savvaM pANAivAyaM paccakkhAI, savvaM aliyavayaNaM ca, savvamadattAdANaM, mehuNaM pariggahaM svAhA ||2||" tao gaMdhavvanAgadatteNa cAliyAimIsi aMgAI / ummIliyaM loyaNajualaM / niveio sayaNehiM vutta'to / paDivanno ya vayaM jIviyAsAe / jAva kei diNe tassa piTThio TThao / mottUNa taM dhAvio pacchAhuttaM taheva nivaDio bhUmIe / vinnAyavRttaMtehiM samAgaMtUNa - saMbodhopaniSad jeo saMsAramAM mahAvaidya che, tevA siddhone namaskAra karIne DaMkhanI pratikriyArUpa, sarva viSonuM nivAraNa karanArI evI vidyA kahIza. ||1|| ' sarva prANAtipAtanuM paccakkhANa kare che, tathA sarva mRSAvacananuM, sarva adattAdAnanuM, maithanunuM ane parigrahanuM paccakkhANa kare che svAhA. // 2 // " (Avazyakaniryukti 1269/ 1270) pachI gaMdharvanAgadatte avayavone thoDA halAvyA. AMkho kholI. svajanoe tene vRttAMta kahyo. teNe jIvananI AzAthI vrata svIkAryuM. yAvat keTalAka divaso pachI deva tenI pAchaLa rahyo. te devane choDIne parArmukha thaine bhAgyo, te ja rIte pUrvanI jema dharatI para paDyo. svajanoe A vRttAMta = Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra72 gAthA-51 - krodhAdinuM pRthaphaLa blothalaptati: bhaNio devo-'karehi pauNaM khamesu ekkasiM avarAhati / puNo vi deveNa puNannavIkao / evaM duccaM ticcaM pi / egayA egattha sajjhAyaM karaMtA daMsei sAhuNo / gao tesiM samIvaM / nisAmio dhammo / deveNa bhaNio-'jai pavvaiyAhi to muyAmi' manaDuM-"nAma'ti ! himo putrasaMvaMdho / vyapho. evaM nAma bhuyaMgamavva duraMtasaMsArakAraNatteNa kasAyA appasattha tti zA krodhopazamo hi kSAntiH, atastAM sopanayAM sukhAdikAraNatAdarzanadvAreNAha - saMbodhopaniSad jANyo, ane AvIne devane kahyuM ke, "tene sAjo karo. eka vAra aparAdha mApha karo." deve pharIthI sAjo karyo. A rIte bIjI vAra, trIjI vAra paNa thayuM. - eka vAra deve eka sthAne tene sajhAya karatA sAdhuo batAvyA. e temanI pAse gayo. dharma sAMbhaLyo. deve kahyuM, "jo dIkSA le, to choDuM." te kahe che, "hA." have deve pUrvasaMbaMdha kahyo. teNe dIkSA lIdhI. A rIte kaSAyo sApa jevA che, duraMta saMsAranA kAraNa hovAthI aprazasta che. palA krodhano upazama kSamA che. mATe kSamA e sukhAdinuM kAraNa che evuM dekhADavA dvArA upanayasahita kSamA viSe kahe che - Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptati: gAthA-para - sukhanuM mULa-kSamAM ra7ra khaMtI suhANa mUlaM, mUlaM dhammassa uttamA khaMtI / harai mahAvijjA iva, khaMtI savvAiM duriyAI // 52 // vyAraDyA - "kSatiH ' upazama: sarveSAM suravInAM "mUi' mukhyamutpattinibandhanaM sthAnamiti yAvat / tathottamA zAntirdharmasya mUlam / sphuratprabhAvA mahAvidyeva kSAntiH sakalanAni duritAni haratIti, yaduktam-"jiNajaNaNI ramaNINaM, maNINa ciMtAmaNI jahA pavaro / kappalayA ya layANaM, tahA khamA savvadhammANaM // 1 // iha ikkaM ciya khaMti, paDivajjiya jiypriishksaayaa| sAyAtamaitA, sattA pattA payaM paramaM rA" tathA-dunnaba - saMbodhopaniSad - . kSamA e sukhonuM mULa che. uttama kSamA dharmanuM mULa che. kSamA mahAvidyAnI jema sarva pApone hare che. paro. (puSpamAlA ra94, ratnasaMcaya 89) kSamA = upazama, te sarva sukhonuM mULa = utpattinuM mukhya kAraNa che, sthAna che. tathA uttama kSamA dharmanuM mULa che. jeno prabhAva skurAyamAna che evI kSamA mahAvidyAnI jema sarva pApone hare che. kahyuM paNa che ke - jema strIomAM jinamAtA, maNiomAM ciMtAmaNi ane latAomAM kalpalatA uttama che, tema sarva dharmomAM kSamA uttama che. lA. ahIM eka kSamAno ja aMgIkAra karIne parISaha ane kaSAyone jItI lenArA anaMta jIvo anaMtasukhamaya paramapadane pAmyA che. kerA Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra74 gAthA-para - sukhanuM mULa-kSamA sambodhasaptatiH muhakodaMDA, vayaNasarA puvvakammanimmAyA / sAhUNa te na laggA, khaMtIphalayaM vahaMtANaM // 1 // kSamAdhanurgRhItaM cedurjanaH kiM kariSyati ? / atRNe patito vahniH, svayamevopazAmyati // 2 // kovaMmi khamAe vi acaMkAri a khuDDao a AharaNaM / koveNa duhaM pattA, khamAi namio surehiM pi // 3 // " // 52 // kSAntimAnapi zramaNa evaMvidhe'satkarmaNi pravartamAnaH pApazramaNa iti vyapadizyate iti pApazramaNatvamAha - saMbodhopaniSad - tathA - durjananA mukha rUpI dhanuSyathI chUTelA, pUrvakRta karmothI nirmita evA vacanabANo kSamArUpI DhAlane dhAraNa karatA munione lAgyA nathI. zA (upadezamAlA 138) kSamArUpI dhanuSyane dhAraNa karyuM che, to durjana zuM karaze ? tRNa vagaranI jamIna para paDelo agni potAnI meLe ja zAMta thaI jAya che. rerA krodhamAM ane kSamAmAM acaMkArI ane kSullaka udAharaNa che. jemAMthI eka krodhathI duHkha pAmI hatI ane bIjA kSamAthI devo vaDe ya vaMdita thayA hatA. 3 (A dRSTAnno ukta graMthamAMthI jJAtavya che.) parA kSamAvAna evo paNa zramaNa jo AvA kharAba kAryamAM pravRtti kare, to te pApazramaNa kahevAya che, mATe pApazramaNapaNuM kahe che - Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakhto saptatiH gAthA-pa3-54 - pApazramaNa ra71 sayaM gehaM pariccajja, parageha~mi vAvaDe / nimitteNa vavaharai, pAvasamaNo tti vuccaI // 53 // vyAdhyiA - 'va' nina vRdaM parityartha pravrathIkrnntH 'paragRhe' anyagRhe 'vAvaDe' iti, vyApriyate piNDArthI san svatastatkRtyAni kuruta ityarthaH / 'nimittena' ca zubhAzubhasUcakena vacanena 'vyavaharati' dravyArjanaM karoti sa 'pApazramaNaH' pApathatirityute purA atha tapoviSayaM pApazramaNatvamAha saMbodhopaniSad - potAnuM ghara choDIne bIjAnA gharamAM pravRtti kare, nimittothI vyavahAra kare te "pApazramaNa" ema kahevAya che //pa3I (uttarAdhyayana-pa26) pravrayAno aMgIkAra karavAthI potAnuM ghara choDIne paragharamAM = bIjAnA gharamAM vyApRta thAya che = tyAMthI gocarI vahoravA mATe pote te gRhasthonA kAryo kare che, evo artha che. ane nimittothI = zubhAzubhasUcaka vacanathI vyavahAra kare = dhanArjana kare, te pApazramaNa = pApI muni ema kahevAya che. paNa have tapaviSayaka pApazramaNatva kahe che - . va. 2. che - 06 2 2. . . che - vAvo Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 gAthA-53-54 - pApazramaNa savoyasaptatiH duddhadahI vigaIo, AhArei abhikkhaNaM / 1arae ya tavokamme, pAvasamaNo tti vuccaI // 54 // vyAkhyA - 'dugdhaM ca dadhi ca dadhidugdhe, prAkRtatvAtsUtre vyatyayaH / vikRtihetutvAdvikRtI, upalakSaNAt ghRtAdyazeSavikRtiparigrahaH, AhArayati 'abhIkSNaM' vAraMvAraM tathAvidhapuSTAlambanaM vineti, yaduktam-"no paNIyaM AhAraM AhArittA bhavai - saMbodhopaniSad - je vAraMvAra dUdha-dahIM vagere vigaIo khAya. ane tapakarmamAM nirata na thAya, te pApabhramaNa kahevAya che. pattA (uttarAdhyayana para3) dUdha ane dahIM = dahIM dUdha. prAkRta hovAthI sUtramAM viparIta krama che. vikRtinuM kAraNa hovAthI vikRti = vigaI. AnA upalakSaNathI ghI vagere badhI vigaIo samajI levI. tathAvidha puSTAlaMbana vinA vAraMvAra khAya. prazna - vAraMvAra vigaIo khAya emAM zuM vAMdho che? enAthI vratabhaMga thoDI thAya che ? uttara - vAraMvAra vigaIo khAvI e brahmacaryanI guptinI virAdhanArUpa hovAthI vratabhaMganuM kAraNa che. ane nizcayathI to vratabhaMga ja che. mATe ja AgamamAM kahyuM che ke - je praNIta AhAra na khAya, te nigraMtha che. tevuM kema kahyuM che? 2. - ne DuM | cha - arUM | Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-53-54 pApabhramaNa 277 se niggaMthe taM kahamiti cedAyariyAha niggaMthassa khalu paNIyaM pANabhoyaNaM AhAremANassa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vicikicchA vA samuppajjijjA, bheyaM vA labhijjA, ummAyaM vA pAuNijjA, dIhakAliyaM vA rogAyaMkaM havijjA, kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA khalu no niggaMthe paNIaM AhAraM AhArijjA / " anyatrApyuktam- "vibhUsA itthisaMsaggI, paNIyaM rasabhoyaNaM / narassattagavesissa, visaM tAlauDaM jahA // 1 // " tathA "vAsAvAsaM pajjovasiyANaM no kappai niggaMthANa vA NiggaMthINa vA haTThANaM AruggANaM - saMbodhopaniSad evo prazna karo to AcArya kahe che ke, je nigraMtha praNIta AhAra-pAna kare, tenA brahmacaryamAM zaMkA, kAMkSA ke vicikitsA samutpanna thAya. bheda ke unmAda pAme, athavA to dIrghakAlIna roga-AtaMka thAya, athavA to kevaLI kathita dharmathI bhraSTa thAya. mATe nigraMthe praNIta AhAra na vAparavo joie. (uttarAdhyayana 16-7) - anyatra paNa kahyuM che ke je AtmAnveSI nara che, tenA mATe vibhUSA, strIsaMsarga ane praNIta rasa bhojana e tAlapuTa viSa jevuM che. (dazavaikAlika 8-57) tathA - varSAvAsamAM paryuSita evA hRSTa, nirogI, baLavAna zarIravALA zramaNo ke zramaNIone A nava rasa vigaio Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 gAthA-53-54 - pApazramaNa sambodhasaptatiH baliyasarIrANaM imAo navarasavigaIo abhikkhaNaM AhArittae, taM khIraM dahiM NavaNIyaM sappi tillaM guDaM mahuM majjaM maMsaM / " 'aratazca' aprItimAn tapaHkarmaNi yaH sa pApazramaNa ityucyate II4. pApazramaNatvaM hi pramAdAd bhavatIti saprabhedapramAdaphalamAha - saMbodhopaniSad vAraMvAra vAparavI na kahyuM. te A pramANe che - (1) dUdha (2) dahIM (3) mAkhaNa (4) ghI (pa) tela (6) goLa (7) madha (8) madya (9) mAMsa [paryuSaNAkalpa (kalpasUtra) adhya9, sU.17] prazana - madha vagere to varSAvAsa sivAya paNa ne kahyuM. to "cAturmAsamAM na kahyuM evuM kema kahyuM ? uttara - madha vagere vigaIonuM varjana yAvajIva karavAnuM ja che, chatAM paNa atyaMta apavAda dazAmAM kyAreka (ArogavA sivAya) bAhyaparibhoga mATe grahaNa karI zakAya che. to paNa cAturmAsamAM to teno sarvathA niSedha che. evuM upAdhyAyazrI vinayavijayajI mahArAje kalpasUtranI TIkAmAM jaNAvyuM che. tathA je tapasAdhanAmAM aprIti dharAvato hoya, te "pApI zramaNa' ema kahevAya che. 54o. pApI zramaNatva pramAdathI thAya che. mATe pramAdanA bhedo kahevA sAthe tenuM phaLa kahe che - Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savothatiH gAthA-55 - pramAdanA pAMca prakAra 272 majjaM visaya kasAyA, niddA vigahA ya paMcamI bhnniyaa| ee paMca pamAyA, jIvaM pADeMti saMsAre // 55 // vyAkhyA - 'madyaM' madirA, upalakSaNAnmaireyasarakamAMsarasAdiparigrahaH / kila madyamihaloke'pi viDambanAnikurumbanibandhanam, tathA ca-"madyapasya dhiSaNA palAyate, durbhagasya vaniteva dUrataH / nindyatAM ca labhate mahodayAM, klizyate ca - saMbodhopaniSad - madha, viSaya, kaSAyo, nidrA tathA paMcamI vikathA A pAMca pramAdo kahyA che. jeo jIvone saMsAramAM pADe che papA (uttarAdhyayana niyukti 180, ArANApaDAgA 688, ratnasaMcaya 325, dvAdazatratasvarUpa 43) madya = madirA. upalakSaNathI maiya, saraka, mAMsarasa vagere levA. madirA to A lokamAM paNa viDaMbanAnA samUhanuM kAraNa che. kahyuM paNa che ke - jema durbhAgI puruSathI strI dUrathI ja palAyana karI jAya tema madirApAna karanAranI buddhi palAyana karI jAya che. madirA pAna karanAra ghaNA moTA azubha phaLane ApanAra niMdA pAme che. te nazAne kAraNe aneka ApattiomAM sapaDAya che ane kleza pAme che. te ApattiomAMthI tene koI rIte tenA vaDIlo potAnA vacano dvArA choDAve che. tenA Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 gAthA-pa5 - pramAdanA pAMca prakAra sosaptatiH guruvAkyamocitaH // 1 // vihvalaH sa jananIyati priyAM, matta eva jananIM priyIyati / kiMkarIyati nirIkSya pArthivaM, pArthivIyati kudhIH sa kiMkaram // 2 // sarvato'pyupahasanti mAnavAH, vAsasI vyupaharanti taskarAH / mUtrayanti patitasya maNDalAH, vistRte vivarakAjhyA mukhe // 3 // makSu mUrchati bibheti kampate, pUtkaroti dahate prachardati / khidyati skhalati -- - saMbodhopaniSad - te nazAthI vihvaLa thaIne patnI sAthe mAtA samAna AcaraNa kare che ane unmatta thaIne mAtAnI sAthe patnI jevuM ja AcaraNa kare che. arthAt patnIne mAtA samaje che ane mAtAne patnI samaje che. te rAjAne joIne tenI sAthe nokara jevuM AcaraNa kare che ane te madirAthI duSTa buddhivALo thaIne nokaranI sAthe rAjA jevuM AcaraNa kare che. arthAt rAjAne te nokara samaje che ane nokarane rAjA samaje che. rA. cAre bAjuthI mAnavo tenA para hase che. coro tenA vastro harI jAya che. te nazAmAM bebhAna thaine rastAmAM sUto hoya, tenuM mukha khulluM hoya, tyAre mUtra karavA mATe koI chidranI AzAthI kUtarAo tenA mukhamAM mUtare che. 3ll te acAnaka ja mUccha pAme che, bhaya pAme che, dhruje che, pUtkAra kare che. bALe che, vamana kare che, kheda pAme che, skUlanA pAme che, dizAone jue che. raDe che, zvAsa le che, Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-55 pramAdanA pAMca prakAra 281 vIkSate dizo, roditi zvasiti jakSitIrSyati // 4 // gAyati bhramati vakti gadgadaM rauti dhAvati vigAhate klam / hanti hRSyati na budhyate hitaM madyamohitamatirviSIdati // 5 // " ityAdi / tathA-'"mairAmayamattehiM, kanhakumArehiM saMbbapamuhehiM / dIvAyo varAo, kayatthio taha jahA jAo // 1 // battIsuttarasayasaMkhasukulakoDINa jAyavajaNassa / bAravaIe ya mahA'vajjagirinivAyakhayaU ||2||" tathA "cittabhrAntirjAyate madyapAnAccittabhrAnteH pApacaryAmupaiti / pApaM kRtvA durgatiM yAnti saMbodhopaniSad - hAMphe che, hase che, khAya che, irSyA kare che. I // 4 // gAya che, bhame che, gadgad svare bole che, avAja kare che, doDe che, thAkI jAya che, koIne haNe che, harSa pAme che. A rIte madirAthI jenI mati mohita thai che, te hita jANato nathI ane viSAda pAme che ||pA ityAdi... tathA - zAMba vagere kRSNanA putroe madirApAnathI matta thaine bicArA dvIpAyananI kadarthanA karI. ane jema te dvArikAmAM yAdavajananA 132 koTi pramANa sukula lokono vinAza thayo. A rIte mahApAparUpI parvatanA nipAtathI je kSaya thayo, tenuM kAraNa dvIpAyana thayo. temAM paNa mULa kAraNa madirApAna ja hatuM. 1,2 (arthathI bAlAvabodha prakaraNa 37-38) tathA - madirA pIvAthI cittabhrAnti thAya che. citta Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 gAthA-pa5 - pramAdanA pAMca prakAra blothapaddhati mUDhAstasmAnmadyaM naiva deyaM na peyam // 1 // " iti / tathA 'viSayAH' zabdAdayaH paJca, prAkRtatvAdvibhaktilopaH / eSAM svarUpamidam-"khaNamittasukkhA bahukAladukkhA, pagAmadukkhA anikAmasukkhA / saMsArasukkhassa vipakkhabhUyA, khANI aNatthANa u kAmabhogA // 1 // visaesu natthi sukkhaM, suhAhimANo jiyANa puNa eso / pittAuranayaNANaM, uvalammi - saMbodhopaniSad - bhrAntithI pApapravRtti kare che. pApa karIne te mUDha jIvo durgatimAM jAya che. mATe madirA koIne devI paNa na joie ane svayaM pIvI paNa na joie. tenA tathA zabdAdi pAMca viSayo, prAkRta hovAthI vibhaktino lopa thayo che. viSayonuM svarUpa A pramANe che - kAmabhogo kSaNamAtra kALa mATe sukha ApanArA che ane ghaNo kALa duHkha ApanArA che. vaLI duHkha ghaNu Ape che ane sukha thoDuM Ape che. A kAmabhogI saMsAranA sukhanA vipakSabhUta che. arthAt duHkharUpa che. "saMsAramurviksa' A pramANe A gAthAno pATha maLe che. te mujaba - saMsArathI mukti maLe temAM vipakSa = bAdhakabhUta che - Avo artha thAya che. A rIte kAmabhogo anarthonI khANa jevA ja che. melA (uttarAdhyayana 435, IndriyaparAjayazataka 24) jema pittathI Atura thayelI AMkhovALI vyaktine paththara Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDroisaptati: gAthA-papa - pramAdanA pAMca prakAra 28rU suvannabuddhi vva // 2 // " tathA-"bhuMjatA mahurA vivAgavirasA kiMpAgatullA ime / kacchUkaMDuyaNaM va dukkhajaNayA dAviti buddhi suhe // 1 // majjhaNhe mayataNhiya vva niyayaM micchAbhisaMdhippayA, bhuttA diti kujoNijammagahaNaM bhogA mahArikho rA" tathA-"viSayavyAvitto, hitahitaM vA - saMbodhopaniSad - paNa sonu lAge che. tema viSayomAM sukha na hovA chatAM paNa jIvone je sukha saMvedana thAya che, te sukhanuM abhimAnamAtra (brAnti) ja che. ArA tatha - viSayono upabhoga karAto hoya, tyAre teo madhura lAge che. paNa pariNAme teo virasa che. mATe viSayo kiMpAka phaLa jevA che. jema kharajavAno dardI khaMjavALavA dvArA duHkhI thAya che, paNa manamAM ema mAne che ke huM sukhI thAuM chuM. tenA jevA kAmabhogo che. (indriyaparAjayazataka 7) jema madhyAhananA samaye mRgatRSNA pratye haraNa mithyA abhisaMdhithI doDe che, tema kAmabhogone bhogavavAthI teo niyatapaNe durgati Ape che. kharekhara kAmabhogo mahAzatruo che. rAA (IndriyaparAjayazataka 8) ("niyartha nA sthAne A gAthAmAM "sa evo pATha maLe che. te mujaba satata mithyA ......... artha thAya che.) tathA-viSayathI vyAkuLa cittavALo jIva hita ke ahitane ................. evo Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 gAthA-55 - pramAdanA pAMca prakAra nothasaptatiH na vetti janturayam / tasmAdanucitacArI, carati ciraM duHkhakAntAre // 1 // " tathA 'kaSAyAH' kaSyante hiMsyante parasparamasmin prANina iti kaSaH saMsAraH, kaSamayante gacchantyebhirjantava iti kssaayaaH| yadvA kaSasyAyo lAbho yebhyaste kaSAyAH krodhmaanmaayaalobhaaH| tatra krodho'kSAntipariNatirUpaH, mAno jAtyAdisamuttho'haGkAraH, mAyA paravaJcanAdyAtmikA, lobho'santoSAtmako gRddhipariNAmaH / te cAnantAnubandhyAdibhedAt SoDaza / tatra anantaM saMsAramanubandhatItyevaMzIlA anantAnubandhinaH, yadavAci - saMbodhopaniSad - jANato nathI. mATe te anucita AcaNa kare che ane cirakALa sudhI duHkha-aTavImAM bhaTake che. .. tathA - kaSAyo. jemAM jIvo paraspara kaSa = hiMsAno viSaya bane che. tenuM nAma kaSa= saMsAra. jenAthI jIvo kaSane pAme che te kaSAyo. athavA to jenAthI kaSano = saMsArano lAbha thAya, te kaSAyo = krodha, mAna, mAyA ane lobha. temAM krodha akSAntinI pariNatirUpa che. mAna jAti vagerethI thayelo ahaMkAra che. mAyA bIjAne chetaravArUpa che ane lobha e asaMtoSAtmaka vRddhino pariNAma che, A cAra kaSAyo anaMtAnubaMdhI vagere bhedothI soLa prakAranA che. temAM jeo anaMta saMsArano anubaMdha kare che, evo jemano svabhAva che, teo anaMtAnubaMdhI kaSAyo che. kAraNa Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLasaptatiH gAthA-papa - pramAdanA pAMca prakAra 28 "yasmAdanantaM saMsAramanubadhnanti dehinAm / tato'nantAnubandhIti, sajA yeSu nivezitAH // 1 // " te catvAraH krodhmaanmaayaalobhaaH| yadyapi ca teSAM zeSakaSAyodayarahitAnAmudayo nAsti tathApyavazyamanantasaMsAramaulakAraNamithyAtvodayAkSepakatvAdevamevAnantAnubandhitvavyapadezaH / zeSakaSAyA nAvazyaM mithyAtvodayamAkSipanti, atasteSAmudayayaugapadye satyapi nAyaM vyapadeza ityasAdhAraNameteSAmevaitannAmeti / tathA na vidyate svalpamapi pratyAkhyAnaM - saMbodhopaniSad - ke kahyuM che ke - jethI teo jIvonA anaMta saMsArano anubaMdha kare che, tethI jemanuM nAma anaMtAnubaMdhI che. 15 (prathama karmagraMtha TIkAmAM uddhata) anaMtAnubaMdhI kaSAyo cAra che. krodha, mAna, mAyA ane lobha. jo ke zeSa kaSAyono udaya na hoya tyAre anaMtAnubaMdhIno udaya hoto nathI. arthAt anaMtAnubaMdhI kaSAyono udaya hoya, tyAre zeSa kaSAyono (apratyAkhyAnIya vagereno) udaya hoya che. Ama chatAM paNa avazyapaNe anaMtasaMsAranA mULa kAraNa mithyAtvanA udayanA AkSepaka hovAthI A kaSAyomAM anaMtAnubaMdhIpaNAno vyapadeza thAya che. zeSa kaSAyo avazya mithyAtvanA udayano AkSepa karatAM nathI. mATe temano udaya sAthe ja hovA chatAM paNa temanAmAM "anaMtAnubaMdhI" evo vyapadeza thato nathI. mATe prastuta kaSAyonuM ja "anaMtAnubaMdhI evuM asAdhAraNa nAma che. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 gAthA-pa5 - pramAdanA pAMca prakAra blothaptatiH yeSAmudayAdato'pratyAkhyAnAH, yadabhANi-"nAlpamapyutsahedyeSAM, pratyAkhyAnamihodayAt / apratyAkhyAnasaJjAto, dvitIyeSu nivezitAH // 1 // " te catvAraH krodhamAnamAyAlobhAH / tathA pratyAkhyAnaM sarvaviratirUpamAvRNvantIti pratyAkhyAnAvaraNAH, yannyagAdi-"sarvasAvadhaviratiH, pratyAkhyAnamihocyate / tadAvaraNasaMjJAtastRtIyeSu nivezitAH // 1 // " te ca catvAraH krodhamAnamAyAlobhAH / tathA parISahopasargopanipAte sati - saMbodhopaniSada tathA jemanA udayathI alpa paNa paccakhkhANa hotuM nathI, teo apratyAkhyAnIya kaSAyo che. je kahyuM paNa che - ahIM jemanA udayathI alpa paNa paccakhANa ullAsa pAmatuM nathI, tethI te bIjA prakAranA kaSAyonuM nAma "apratyAkhyAnIya' che. tevo (kalpasubodhikA TIkAmAM uddhata) te paNa cAra che - krodha, mAna, mAyA ane lobha. tathA jeo sarvaviratirUpa paccakhkhANane Avare che, teo - pratyAkhyAnAvaraNIya che. kAraNa ke kahyuM che ke - ahIM sarvasAvadyathI virati e paccakhkhANa kahevAya che. mATe tRtIya prakAranA kaSAyo sarvaviratinA AvAraka hovAthI teo "pratyAkhyAnAvaraNIya' kahevAya che. tenA prathama karmagraMthaTIkAmAM, darzanazuddhiTIkAmAM tathA vizeSAvazyakavRttimAM uddata) teo paNa cAra che - krodha, mAna, mAyA ane lobha. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-55 pramAdanA pAMca prakAra cAritriNamapi saMzabda ISadarthe, samISat jvalayanti dIpayantIti saJjvalanA:, yadabhyadhAyi "parISahopasargopanipAte yatimapyamI / samISajjvalayante yattena savalanAH smRtAH // 1|" te catvAraH krodhamAnamAyAlobharUpAH / tadevaM catvArazcatuSkakAH SoDaza bhavantIti / taddoSazcAyam- "cittaratnamasaMkliSTamAntaraM dhanamucyate / yasya tanmuSitaM doSaistasya ziSTA vipattayaH // 1 // " iti / tathA 'nidrA' svApaH, taddoSastvayam - " nidrAzIlo na zrutaM nApi saMbodhopaniSad 287 tathA parISaho ane upasargo AvI paDatA jeo cAritrIne paNa sam = thoDA jvalita = dIpta kare che, teo saMjvalana kaSAya che. kAraNa ke kahyuM che ke - parISaho ane upasargo AvI paDatA teo yatine paNa thoDA jvalita kare che. mATe teo 'saMjvalana' kahevAya che. II1 // teo cAra che - krodha, mAna, mAyA ane lobha. A rIte cAra catuSka = 16 kaSAyo thAya che. - kaSAyothI thato doSa A mujaba che - asaMkliSTa evuM cittarUpI ratna AMtaradhana kahevAya che. doSothI jenuM A dhana lUMTAi gayuM che, tene vipattio ja bAkI rahI che. 1 (prathama karmagraMtha TIkA ane vizeSAvazyakavRttimAMthI uddhRta) = tathA nidrA uMgha. tenA saMbaMdhI doSa A mujaba che - nidrAzIla vyakti zruta ke dhana meLavavA samartha thatI nathI. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 gAthA-55 - pramAdanA pAMca prakAra blothaptatiH vittaM, labdhuM zakto hIyate caiSa tAbhyAm / jJAnadravyAbhAvato kudavamAnI, to dvatI cAvato nidrayAnam zA" ti sA ca paJcavidhA, tathAhi- "suhapaDibohA niddA, niddAniddA ya dukkhapaDibohA / payalA ThiovaviTThassa payalapayalA u caMkamao // 1 // diciMtiyatthakaraNI, thINaddhI addhacakkiaddhabalA / " iti / tathA paJcamI vikathA bhaNitA, sA hi saptadhA / strIkathA, bhaktakathA, dezakathA, rAjakathA, - saMbodhopaniSa tenI pAse je zruta ke dhana hoya, tenI paNa hAni thAya che. pachI te jJAna ane dhananA abhAvathI duHkhabhAgI thAya che. ane Aloka - paraloka daitathI = baMnethI bhraSTa thAya che, mATe (adhika) nidrAthI saryuM. sevA (tasvAmRta 170, aSTakAni 191) nidrA pAMca prakAranI che. te A pramANe - (1) je nidrAmAM rahelI vyaktine saraLatAthI jagADI zakAya te nidrA che. (2) jemAM muzkelIthI jagADI zakAya te nidrAnidrA che. (3) jemAM UbhA UbhA ke beThA beThA uMghe te pracalA che (4) jemAM cAlatA cAlatA ughe te pracalApracalA che. 1(5) jemAM divase vicAreluM kAma karAya te thiNaddhI che. A nidrAmAM vAsudevathI aDadhuM baLa prApta thAya che. (prathama karmagrantha 11-12) tathA pAMcamI vikathA kahI che. te sAta prakAranI che. (1) Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-papa - pramAdanA pAMca prakAra 282 mRdukAruNikI, darzanabhedinI, cAritrabhedinI / tatra strIkathA tannindAprazaMsAdirUpA, yathA- "karahagaI kAgasarA, dubbhaggA laMbajaTharapiMgacchI / dussIlA dubbhAsI, dhiddhI ko niyai tIi mudde zA" tathA "sa taputhatapU sumana, somamuhI paramapattanAstA | niyaMva 3traya yodarA narniyAmAM pArA" bhaktakathA yathA- "kapitthakaMgukAliMgakarellakakarIrakaiH / asaMskRtaiH paryuSitairbhojanaM dhik tadIritam // 1 // ghayakhaNDajuyaM khIrassa bhoyaNaM amayamahaha ! maNuyANa / kayasAlidAliasaNaM, - saMbodhopaniSad - strIkathA (2) bhaktakathA (3) dezaWA (4) rAjakathA (5) mUdukANikI (6) darzanabhedinI (7) cAritrabhedinI. temAM (1) strI kathA - tenI niMdA - prazaMsArUpa che. jema ke - tenI cAla UMTa jevI che. teno svara kAgaDA jevo che. te durbhAgiNI che. tenuM peTa lAMbu che ane AMkho pILI che. te duHzIla ane kharAba vacano bolanArI che. dhik dhik tenuM mukha koNa jue? ITI (gacchAcAra prathama adhikAra, AvazyakacUrNi) (2) bhaktakathA - jema ke - rAMdhyA vagaranA = kAcA ane vAsI evA koThA, kAMga nAmanuM dhAnya, kaliMgara, kArelA ane keraDAthI tenA vaDe prerita banAvAyelA ?) evA bhojanane dhikkAra thAo. 1II aho ! ghI - sAkarayukta evuM khIranuM Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 gAthA-55 - pramAdanA pAMca prakAra sanDroitiH vaMjaNapakkannaghayasAraM // 2 // mudgadAlI ghRtavyAlI, vAdIndra ! vituSA katham / odanapriyasaMyoge, jAtA vigatakaJcukA // 3 // " dezakathA'pyevam, yathA- "ramyo mAlavakaH sudhAnyakRtakaH kAJcyAstu kiM varNyate ?, durgA gUrjarabhUmirudbhaTabhaTA lATAH kirATopamAH / kAzmIre varamuSyatAM sukhanidhau svargopamAH kuntalAH, vA durjanasaGgavacchubhadhiyA daizI kathaivaMvidhA // 1 // " - saMbodhopaniSad - bhojana, zAlidana ane dALanuM bhojana, kaDhI, zAka, pakvAnna ane dhRtathI sArabhUta evuM bhojana manuSyonuM amRta che. //rA he vAdIndra ! vRtavyAdhI (gadaOAlI?) = rogone haNavAmAM nAgaNa samAna evI A maganI dALa photarA vagaranI kema che? (uttara) - cokhA(bhAva)rUpI teno priyano saMyoga thavAthI te kaMcukarahita thaI che. all (3) dezakathA - A pramANe che - mALavA deza ramya che, te sArA dhAnyothI karAyelo (bharelo ?) che. kAMcInI to zuM vAta karavI ? gujarAtanI bhUmi dukhethI gamana karI zakAya tevI che. lATa dezamAM to pracaMDa zUravIro che, tethI te deza kirATa jevo che. (kirAta e anArya dezavizeSa che. anArya dezamAM atyaMta zUravIra durjeya puruSo hatA, evuM bharatacakrI AdinA caritramAMthI jANavA maLe che.) sukhabhaMDAra evA kAzmIramAM raho e uttama che, kuMtala deza svarga jevo che. zubha buddhinA dhAraka jIve AvA prakAranI dezakathAnuM Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakvothaptatiH gAthA-pa5 - pramAdanA pAMca prakAra 212 tathA rAjakathA- "rAjA'yaM ripuvAradAraNasahaH kSemaGkara-zcaurahA, yuddhaM bhImamabhUttayoH pratikRtaM sAdhvasya tenAthavA / duSTo'yaM mriyatAM karotu suciraM rAjyaM mamApyAyuSA, bhUyo bandha-nibandhanaM budhajanai rAjJAM kathA hIyatAm // 1 // " mRdukAruNikIzrotRjanahRdayamArdavajananAnmRdvI sA cAsau putraadiprlaapprdhaantvISyavatI mRdukhI , yathA-"hA putta ! hA pura ! hA vaccha ! hA vaccha ! mukkA mi kahamaNAhAhaM / evaM - saMbodhopaniSada durjanasaMganI jema varjana karavuM joIe. (4) tathA - rAjakathA - A rAjA zatruonA samUhanuM vAraNa karavA mATe samartha che, kSemaMkara che, tathA corono ghAta karanAra che. athavA to te be rAjAonuM bhayaMkara yuddha thayuM ane teNe teno sAro badalo vALyo. A duSTa rAjA marI jAo. pelo rAjA mArA paNa AyuSyathI ghaNo lAMbo kALa rAjaya karo. AvA prakAranI rAjakathA pharI baMdhanuM kAraNa che. (saMsArathI muktaprAyaH thayelA jIvone paNa rAjakathAthI pharIthI saMsArarUpI baMdha ke karmabaMdha thAya che.) mATe budhajanoe rAjakathAno tyAga karavo joIe. tenAM (5) mRdukAruNikI - je kathA zrotAjananA hRdayamAM mAdava utpanna karatI hovAthI mRdu che, tathA putra vagerenA pralApanI pradhAnatAvALI hovAthI karuNAvALI che, te mUdukANika kathA kahevAya che. jema ke - hAya putra ! hAya putra ! hAya vatsa! Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 gAthA-pa5 - pramAdanA pAMca prakAra sanDroitiH kaluNapalAvA, jalaMtajalaNammi sA paDiyA // 1 // " darzanabhedanIjJAnAdyatizayataH kutIrthikaprazaMsArUpA, yathA-"sUkSmabuddhizatopetaM, sUkSmabuddhikaraM param / sUkSmArthabuddhibhirdRbdhaM, zrotavyaM bauddhazAsanam // 1 // " caritrabhedanI sA yayA kathayA pratipannavratasya vrtaarthmupasthita) vA vAritrae tei, yathA-"vanimohicudsdsnvpuviihiN saMpayaM rahie / suddhamazuddhaM caraNaM, ko jANai tassa bhAvaM vA // 1 // " anyacca-"jaha maMcAo paDiyassa - saMbodhopaniSad hAya vatsa ! anAtha evI mane te kema choDI dIdhI ? AvA karuNa pralApo karatI te jAjavalyamAna agnimAM paDI. tenA (6) darzanabhedanI - je kathA jJAnAdinA atizayathI kutIrthikonI prasaMzArUpa hoya. jema ke - je seMkaDo sUkSmabuddhithI yukta che, parama che, sUkSmabuddhinuM vyutpAdaka che, ane sUkSmArthajJAtAoe raceluM che, tevuM bauddhazAsana sAMbhaLavuM joIe. Ino. (7) cAritrabhedanI - je kathAthI jeNe vrata svIkAryuM che athavA je vrata mATe upasthita thayA che, temanA cAritrano bheda karAya. jema ke - vartamAnamAM kevaLajJAnI, mana:paryavajJAnI, caudapUrvI, dazapUrvI, navapUrvIo vagere atizayajJAnIono abhAva che. mATe cAritra zuddha che ke azuddha che? athavA to cAritrano sadbhAva che ke nahIM ? e koNa jANe che? III vaLI - jema koI mAMcaDA parathI paDe to tene zarIrapIDA Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-55 pramAdanA pAMca prakAra 293 dehapIDA suthoviyA hoi / girisiharAu mahaMtI tahaNaMtabhavo to ke / / / / " tathA- "jAtte pamAyavattute, vaMsaLanALedi vaTTae titthaM / vucchinnaM ca caritaM, to gihidhammo varaM kAuM "zA" kRtyuSA vijyA / tatra vizrcAyAM rohiLIthA - iha kuMDaNitti pavarA, nayarI nayarIi rAiyA asthi / tattha nivo jiyasattU, jo sattU dujjaNajaNassa // 1 // pAyaM vigahaviratto, sakkaha guNarayaNarohaNasamANo / siTThI subhaddanAmo, saMbodhopaniSad - sAva thoDI ja thAya che. parvatanA zikharathI paDe to moTI pIDA thAya che. tema cAritrathI bhraSTa thAya, tene anaMta saMsArarUpa bhayaMkara phaLa maLe che. ||1|| tathA - A kALa pramAdabahula che. vartamAnamAM darzana ane jJAnathI zAsana varte che ane cAritrano vyuccheda thayo che. mATe gRhasthadharmanuM pAlana karavuM vadhu sAruM che. // 1 // A rIte vikathAnuM nirUpaNa karyuM. temAM vikathAnA viSayamAM rohiNInI kathA che - ahIM nagarIonI rANI samAna evI kuMDaNI nAmanI uttama nagarI che. temAM jitazatru nAmano rAjA che ke je durjanajanano zatru che. // 1 // te nagarImAM subhadra nAmano zeTha che ke je prAyaH vikathAothI virakta che, samyak kathA kare che, ane guNaratnothI rohaNAcala samAna che. tene manoramA nAmanI Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 gAthA-55 pramAdanA pAMca prakAra sambodhasaptatiH maNoramA bhAriyA tassa // 2 // putI ya bAlavihavA, nAmeNaM rohiNI ahINaguNA / jiNasamae laddhaTThA, gahiyaTThA pucchiyaTThA ya // 3 // pUei jiNe tisaMjhaM, avaMjjhamajjhayaNamAi Ai / AvassayAikicvaM, nicvaM nicvaMtiyA kuNai ||4|| dhammaM siMcai na hu kiMci vaMcae aMcae gurUNa pae / niyanAmaM va viyArai, kammapayaDIpamuhagaMthe // 5 // dANa dei pahANaM, surasarisalilujjalaM saMbodhopaniSad = patnI che. // 2 // tene rohiNI nAmanI putrI che, ke je bALavidhavA che ane guNothI pUrNa che. teNe jainasiddhAMtanA arthonI prApti karI hatI. te arthone ciraparicita karyA hatAM. ane temAM saMdigdha arthonI pRcchA karavA dvArA te arthone vinizcita karyA hatA. IIII te traNe kALa jinezvara bhagavaMtonI pUjA kare che. amoghapaNe adhyayana AdinuM AcaraNa kare che. ane nitya nityAntikA (haMmezA gurunA sAnnidhyanamAM guru sAkSIe athavA to nizciMta thaine bIjA vicAro vinA = ekAgrapaNe) Avazyaka vagere kRtya kare che. II4aa te dharmanuM siMcana kare che. koine chetaratI nathI. vaDIlone page lAge che. ane karmaprakRti vagere graMthono svanAmavat vicAra kare che. "pA te pradhAna evuM dAna Ape che. gaMgAnA nIra jevA ujjavaLa zIlane dhAraNa kare che. yathAzakti tapa kare che. ane samyak cittavRttithI = = Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakvothaptatiH gAthA-pa5 - pramAdanA pAMca prakAra 211 dharai sIlaM / jahasatti taveiM tavaM, bhAvai suhabhAvaNA sumaNA // 6 // iya nimmalagihidhammA, acaliyasammA dadaM vliymnnhaa| avitahajiNamayapayaDaNapaMDiyA sA gamai divase // 7 // aha cittavittaaDavIi bhuvaNaakkamaNaaisayapayaMDo / moho nAma nariMdo, pAlai nikkaMTayaM rajjaM // 8 // kaiyAi niyayadosugghaTTaNapavaNaM tu rohiNiM suNiuM / caravayaNAo moho, viciMtae dhaNiyamuvviggo // 9 // aisaDhahiyayasadAgamavAsiyacittAi picchaha imIe / kittiyamitto amhANa dosagahaNe rasappasaro // 10 // - saMbodhopaniSad - zubha bhAvanA bhAve che. Ill A rIte te nirmaLa gRhastha dharma pALe che. tenuM samyakta acalita che. te daDhatApUrvaka maNaha (manmatha-kAmadeva ?) no nigraha karatI hatI. avitatha evA jinamatane pragaTa karavAmAM nipuNa evI te rohiNI A rIte divaso pasAra kare che. zA have cittadhana nAmanA jaMgalamAM moha nAmano rAjA niSphaTaka rAjaya kare che. je bhuvana para AkramaNa karavAmAM atyaMta pracaMDa che. IITA kyAreka moharAjAe guptacaranA mukhathI sAMbhaLyuM ke rohiNI potAnA (moharAjAnA) doSonuM udghATana karavAmAM tatpara che. A sAMbhaLIne atyaMta udvigna thayelA moharAjA vicAre che, lA ke ati zaTha hRdayavALA evA sadAgamathI vAsita thayelA cittavALI evI A rohiNInI A vRtti to juo. tene amArA doSonuM grahaNa karavAmAM keTalo badho rasa Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra66 gAthA-papa - pramAdanA pAMca prakAra sanDrothatiH jai kahavi imA emeva ciTThiI kittiyaM dhuvaM kAlaM / to Ne NassaMtANaM, na kovi picchihii dhUli pi // 11 // iya ciMtaMtassa imassa Agao rAyakesarI taNao / paNamaMto vi na nAo, tA eso bhaNai aiduhio // 12 // ittiyamittA ciMtA, kiM kijjai tAyapAyANaM / jaM pi jae na ya annaM, samaM ca visamaM ca picchAmi // 13 // to so kahei moho, jahaTThiyaM rohiNIi vuttaMtaM / souM sire vajjAhau vva jAo imo vimaNo // 14 // saMbodhopaniSad - che? I1nA je te koI rIte A ja rIte keTaloka kALa raheze, to amAre nAsI javuM paDaze ane amArA nAsavAthI uDatI dhULanI paNa koI darakAra nahIM kare. (11aaaa moharAjA A vicAra karatAM hatAM, evAmAM temano dIkaro rAgakezarI Avyo. teNe pitAne praNAma karyA. to ya moharAjAne khyAla na Avyo ke temano dIkaro Avyo che. tethI rAgakezarI khUba duHkhI thaIne kahe che, 1rA ke tAtapAdane ATalI badhI zenI ciMtA che? ke jagatamAM anya je ApanI samAna hoya (= barobarI karI zake tevuM hoya), ke viSama hoya ( ApanAthI caDhiyAto hoya) evuM koI mane dekhAtuM nathI. 13 have te moharAjAe rohiNInuM yathAsthita vRttAMta kahyuM. te sAMbhaLIne jANe mAthA para vajano prahAra thayo hoya, tema rAgakezarI vimanaska thaI gayo. 14 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLasaptatiH gAthA-pa5 - pramAdanA pAMca prakAra 227 aha sayalaMpi hu sinnaM, suvisannaM mukkakusumataMbolaM / jAyamathakke thakkaviya naTTagIyAivAvAraM // 15 // itthaMtaraMmi sisuNA, egeNaM itthiyAi ikkAe / aTTahAsasaI, hasiyaM suNiyaM ca moheNa // 16 // to ciMtai gurumnnupsrprimukkdiihniisaaso| ke mai duhie evaM, aisuhiyA naNu pakIlaMti // 17 // aha kuviyassAkUvaM, nAUNaM niyayasAmisAlassa / duTThAbhisaMdhimaMtI, gayabhaMtI vinavai evaM // 18 // deva ! nivajuvaijaNavayabhattakahAkaraNacaumuhA esA / bhuvaNajaNamohaNI joiNi vva vikahatti saMbodhopaniSa have semagra sainya atyaMta viSAda pAmyuM. saue puSpa ane tAMbUlano tyAga karyo. akALe ja mRtya-gIta vagerenI pravRtti baMdha karI devAI. 1po eTalAmAM to eka bALaka ane eka strI aTTahAsano avAja karIne hasyA ane moharAjAe te avAja sAMbhaLyo. 16 pachI moTA krodhanA prasArathI dIrgha nIsAso nAkhIne moharAjA vicAre che ke huM duHkhI chuM, e samaye koNa ati sukhI thaIne killola kare che ? 17 - have gusse thayelA evA potAnA svAmIno abhiprAya jANIne duSTAzaya nAmano maMtrI bhrAMti rahita thaine A rIte vijJapti kare che - (18 he deva ! A mArI patnI vikathA che. jenA cAra mukha che. ekathI te rAjakathA kare che. bIjAthI strIkathA kare che. trIjAthI dezakathA kare che ane cothAthI bhaktakathA kare che. A vikathA vizvanA lokone mohita karanArI Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 gAthA-pa5 - pramAdanA pAMca prakAra no saptati: mahabhajjA // 19 // esa sisU aiiTTho, pamAyanAmA mameva vrputto| jaM puNa hasiyamathakke, taM pucchemo imo ceva // 20 // to hakkAriya rannA, te puTThA bho ! tumehi kiM hasiyaM / vajjarai tattha itthI, pujjA sammaM nisAmaMtu // 21 // sisumittasajjhakajje, kiM tAo ittiyaM vahai ciMtaM / iya vimhayavavasAe, mae saputtAi hasiyaM tu // 22 // jaM tAyapasAyA rohiNiM imaM dhammAo khaNaddheNa / pADeumahaM pi khamA, ahavA keyaM varAyai me - saMbodhopaniSad - yoginI jevI che. 19o A bALaka mAro khUba vahAlo pramAda' nAmano uttama putra che. je temaNe akALe hAsya karyuM, tenuM kAraNa temane ja pUchIe. /2vA , tethI rAjAe temane bolAvIne pUchyuM ke tame kema hasyA? temAM je strI hatI, te bolI ke he pUjya ! tame samyakmaNe sAMbhaLo. ravA je kArya eka bALaka mAtrathI paNa thaI zake che, tenA mATe tAta ATalI ciMtA kema kare che ? evA vismayanA adhyavasAyamAM meM putra sAthe hAsya karyuM hatuM. raro kAraNa ke tAtanI kRpAthI huM ya eTalI samartha chuM, ke rohiNIne aDadhI kSaNamAM ja dharmathI bhraSTa karI dauM. athavA to e bicArInI to mArI pAse zuM visAta ? ra3I jemanA kaSAyo upazAMta thayA hatAM jeo 11 me guNasthAnake pahoMcI gayA hatAM), jeo mana:paryavajJAnIo hatA ane jeo Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samboghaptatiH gAthA-55 - pramAdanA pAMca prakAra 222 // 23 // je uvasaMtA maNanANiNo ya je suyajuyA ya crnnaao| bhaMsiyapuvvA tesiM, saMkhapi na ko vi jANei // 24 // je puNa mae cauddasapuvvadharA khaDahaDAviyA dhammA / ajjavi dhUli vva rulaMti tAyapAyANa purao te // 25 // taM souM ciMtai nivo, dhannohaM jassa majjhasinnaMmi / bhuvaNajaNajiNaNamaMsalabalAu abalAu vi imAo // 26 // iya sAmatthiya raNNA, sA taNuaMgI taNUruhasamaggA / sayahatthadinnabIDA, saharisajaMghiyasirodesA // 27 // tuha saMtu sivA maggA, piTThIi cciya balaMpi aagmihii| iya lahu visajjiyA rohiNIi pAsaMmi sA pattA // 28 // aha - saMbodhopaniSad - zratayukta hatAM, ke jemane meM pUrve cAritrathI bhraSTa karyA, temanI saMkhyA paNa koI jANatuM nathI. ra4 vaLI je cauda pUrvadharone meM dharmathI bhraSTa karyA hatA, teo to Aje paNa tAtapAdanI samakSa dhULanI jema rajhaLe che. /rapA A sAMbhaLIne moharAjA vicAre che ke huM dhanya chuM, ke jenA sainyamAM strIo paNa duniyAmAM jItavAmAM puSTa baLa dharAve che. //ra6ll A rIte rAjA vaDe samarthana pAmelI evI te strI putra sahita sajja thaI. moharAjAe potAnA hAthe tene bIDuM ApyuM. ane harSa sAthe tenA mastakanA bhAgamAM cuMbana karyuM. //ra7 moharAjAe kahyuM ke tArA mArgo kilyANakArI thAo. tArI pAchaLa ja sainya paNa Avaze. A Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 gAthA-pa5 - pramAdanA pAMca prakAra sanDroisaptatiH tIe joiNIe, ahiTiyA sA gayA jiNahare vi / annannasAviyAhiM, samaM kuNai vivihavigahAo // 29 // na ya pUei jiNiMde, deve vi na vaMdae pasannamaNA / bahuhAsabolabahulA, kuNai vighAyaM paresiM pi // 30 // na ya ko vi kiMpi pabhaNai, mahaDDidhUya tti to aipasaMgA / sajjhAyajhANarahiyA, bhaNiyA egeNa saDDeNa // 31 // kiM bhayaNi ! aipamattA, dhammaTThANe vi kuNasi iya vttaa| jaM bhaviyANa jiNehiM, sayA nisiddhAu vigahAo // 32 // siMgArarasunnaiyA, mohamaI haaskelisNjnngaa| - saMbodhopaniSad - rIte jaldIthI visarjita karAyelI evI te strI rohiNInI pAse pahoMcI. 28 rohiNI te yoginIthI adhiSThita thaI. tethI te jinAlaye gaI, to ya anya anya zrAvikAo sAthe vividha vikathAo kare che. rakSA te jinapUjA nathI karatI. prasanna manathI devavaMdana paNa nathI karatI. ane ghaNA hAsya ane avAjathI bIjAne paNa vyAghAta kare che. II3Oaa te mahaddhikanI dIkarI hovAthI koI tene kAMI kahetuM nathI. kAraNa ke tene kAMI kahevA jatA atiprasaMga - vAtanuM vatesara thaI jAya. A rIte svAdhyAya ane dhyAnathI rahita evI rohiNIne eka zrAvake kahyuM- 31ii kema bahena ! tuM ghaNo pramAda kare che? dharmasthAnamAM paNa A rIte vAto kare che ? AvuM na karavuM joie kAraNa ke jinoe bhavyajIvone vikathA karavAno sadA niSedha karyo che. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDrosaptatiH gAthA-55 - pramAdanA pAMca prakAra 202 paradosakahaNapavaNA, sAvi kahA neva kahiyavvA // 33 // tA jiNagaNaharamuNimAisakkahaasilayAi chiMdittA / vigahAvalli taM hosu dhammajjhANaMmi lINamaNA // 34 // sA bhaNai tao he bhAya ! jiNagihaM piugihaM va pAvittA / niyaniyasuhaduhakahaNeNa huti suhiyA khaNaM mahilA // 35 // na ya vattANa nimittaM, ko vi hu kassa vi gihaM samalliyai / tA pasiya amha tumae, na kiMpi iya jaMpiyavvaM ti // 36 // tA savvahA ajogi tti nAuM moNeNa saMThio saDDho / iyarI vi sao gehe, samAgayA pabhaNiyA piuNA // 37 // vacche ! vigahAvisae, tuha summai - saMbodhopaniSa //3ro je kathAmAM zRMgAra rasanI unnati hoya, je mohamayI hoya, hAsya kriIDAne utpanna karatI hoya, je bIjAnA doSo kahevAmAM nipuNa hoya tevI kathA paNa na kahevI joie. //33 vikathA to eka viSavelaDI che. tene tuM jina, gaNadhara, muni vagerenI satkathAorUpI talavArathI chedI nAkha. ane tArA manane dharmadhyAnamAM lIna karI de. ||34o. rohiNI kahe che - he bhAI ! potAnA pitAnA gRhanI jema jinagRhane pAmIne potapotAnA sukha-duHkhanI vAta karavA dvArA strIo kSaNa mATe sukhI thAya che. rUpA vAto mATe koI koInA ghare jatuM nathI. mATe tame amArA para kRpA karo. A viSayamAM tamAre kAMI kahevuM nahIM. //36nI te zrAvake have jANI lIdhuM ke rohiNI sarvathA ayogya che. mATe te mauna rahyo. rohiNI paNa potAnA ghare AvI. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 gAthA-55 pramAdanA pAMca prakAra sambodhasaptatiH avaravo bhisaM loe / eso sacco alio va haNai payaDaM pina himaM // 38 // uktaM ca - " viruddhastathyo vA bhavatu vitatho vA yadi paraM, prasiddhaH sarvasmin harati mahimAnaM janarava: / tulottIrNasyApi prakaTa - nihatAzeSatamaso, ravestAdRk tejo na hi bhavati kanyAM gatavataH // 1 // " tA putti ! muttipaDikUlavattiNi vattiNi va narayassa / muMcasu paradosakahaM, suhaM jaicchasi jao bhaNiyaM // 39 // " yadIcchasi vazIkartuM, jagadekena karmaNA / parApavAdasasyebhya-zcarantIM gAM nivAraya saMbodhopaniSad - tenA pitAe kahyuM - // 37aaaa dIkarI ! vikathAnA viSayamAM lokamAM tArI ghaNI apakIrti saMbhaLAya che. lokApavAda sAco hoya ke khoTo hoya, te prakaTa mahimAno paNa ghAta kare che. II38 // kahyuM paNa che ke - viruddha evo lokavAda sAco hoya ke khoTo paNa hoya, paNa e sarva lokamAM prasiddha thAya eTale mahimAne harI le che. jema ke sUraja parIkSAmAM uttIrNa thayo hovA chatAM paNa, pakSe - tulA rAzimAMthI pasAra thayo hovA chatAM paNa, tathA sUraje pragaTapaNe sarva aMdhakArano nAza karyo hovA chatAM paNa jyAre te kanyAgamana kare, pakSe - kanyA rAzimAM jAya tyAre tenuM tathAvidha ugra teja rahetuM nathI. // 1 // . mATe dIkarI ! jo tuM sukha icchatI hoya to muktine pratikULa vartanArI ane narakanA mArga samAna evI paradoSa kathAne choDI de. kAraNa ke kahyuM che ke - // 3 // jo tuM eka Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azvothatiH gAthA-55 - pramAdanA pAMca prakAra rU03 // 1 // yAvatparaguNaparadoSakIrtane vyApRtaM mano bhavati / tAvadvaraM vizuddhe, dhyAne vyagraM manaH kartum // 2 // " tA rohiNI payaMpai, paDhamaM tA tAya ! Agamo vjjo| ___jaM paraguNadosakahA, imAu savvA payarTeti // 40 // na ya ko vi ittha dIsai, mANadharo jaM ime vi maharisiNo / paracariyakahaNanirayA, ciTuMti visiTThaciTThA vi // 41 // iccAi - saMbodhopaniSad ja kAmathI vizvanuM vazIkaraNa karavA icchato hoya, to paraniMdArUpI dhAnya caratI evI tArI gAya = vANInuM nivAraNa kara. //lA jyAM sudhI mana bIjAnA guNo ane bIjAnA doSonuM grahaNa karavAmAM vyApRta thAya che, tenA karatAM vizuddha dhyAnamAM manane parovI devuM bahetara che. ArA (prazamarati 184) to rohiNI kahe che, "pitAjI ! to pahelA to zAstra ja choDavuM joIe. kAraNa ke bIjAnA guNo ane doSonI sarva kathAo tenAthI pravRtta thAya che. 40Iii duniyAmAM evo koI mAnadhara dekhAto nathI, ke je ema kahI zake ke "huM paraguNadoSanI kathA nathI karato athavA to "tame paraguNadoSa kathA nahIM karo. kAraNa ke A viziSTa ceSTAvALA moTA moTA RSio paNa bIjAnA caritro kahevAmAM nirata rahe che. Il41 ityAdi asaMbaddha bolatI rohiNInI pitAe paNa avagaNanA Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU04 gAthA-papa - pramAdanA pAMca prakAra blotha saptatiH AlamAlaM, bhaNirI avahIrayA ya piuNAvi / gurumAIhiM vi esA, uvehiyA bhamai sacchaMdaM // 42 // aha rAyamaggamahisIi sIlavisae vi bhAsirI kaiyA / dAsIhi suyA devIi sAhae sA kahai raNNo // 43 // kuvieNa niveNa tao, hakkAriya se piyA uvAladdho / tuha dhUyA amhaM pi hu, viruddhamevaM samullavai II44 Teva ! ne aDuM maLiyuM, repha sa ni siddiA putte bahuyaM viDaMbiumimA, nivvisayA kAriyA raNNA // 45 // tatto nidijjaMtI, pae pae pAgaeNa vi jaNeNa / picchijjatI suyaNehiM - saMbodhopaniSadukarI. guru vageree paNa tene aprajJApanIya jANIne tenI upekSA karI. have rohiNI svacchaMdapaNe pharavA lAgI. II4rA have eka vAra rohiNI rAjAnI paTTarANInA zIlanA viSayamAM ghasAtu bolatI hatI. te rAjadAsIoe sAMbhaLyuM ane rANIne jaNAvyuM. rANI e vAta rAjAne kahe che. I43. rAjAe gusse thaine tenA pitAne bolAvIne Thapako Apyo, ke tArI dIkarI A rIte amArI paNa viruddha bole che. I44 - zeThe kahyuM, "rAjan ! e amAruM kahyuM karatI nathI." A sAMbhaLIne rAjAe rohiNInI aneka prakAre viDaMbanA karIne tene dezanikAlanI sajA karI. 4pA rohiNI dezamAMthI nIkaLI rahI hatI. Dagale ne pagale sAmAnya loko paNa tenI niMdA karatA hatAM. svajano snehathI hurAyamAna dRSTithI tene Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakvothasaptatiH gAthA-55 - pramAdanA pAMca prakAra rU01 nehataralAidiTThIe // 46 // kaha dAruNo vivAgo, vigahAsattANa ittha vi jiyANaM / iya vaDhuMtI nivveyarasabharaM sakkahajaNANa // 47 // nUNaM dhammo vi imANa eriso jaM imaM phalaM pattaM / iya bohibIyaghAyaM, kuvvaMtI ThANa ThANaMmi // 48 // bahuvihasIyAyavakhuppivAsavAsAidukkhasaMtattA / mariUNa gayA narayaM, tatto uvvaTTiNa puNo // 49 // tiriesuM bahuyabhave, aNaMtakAlaM nigoyajIvesu / bhamiuM lahiyanarabhavaM, kamaso kira rohiNI siddhA // 50 // aha so subhaddaseTThI, niyaputtiviDaMbaNaM nieUNa / - saMbodhopaniSada joI rahyA hatAM. 46 "vikathAmAM Asakta jIvone ahIM paNa kevuM bhayaMkara pariNAma bhogavavuM paDe che "- evuM satkathA karanArA loko vicAre che. e rIte rohiNI satkathA karanArA lokonA nirvedarasanA prabhArane vRddhi pamADatI hatI. 4thI nakkI A lokono dharma paNa evo che ke jenAthI AvuM phaLa maLyuM - AvuM paNa keTalAka loko vicAre che. ll48 tethI rohiNI sthAne sthAne bodhibIjano ghAta karatI jAya che. ghaNA prakAranA ThaMDI-garamI-bhUkha-tarasa-kunivAsa vagerenA duHkhothI rohiNI saMtApa pAmI. marIne narakamAM gaI, tyAMthI cavIne pharIthI ll49 tiryacomAM ghaNA bhavo sudhI bhaTakI. nigodanA jIvomAM anaMtakALa sudhI bhamI. pachI kramaza: manuSyabhava pAmIne rohiNI siddha thaI. pachI Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU06 gAthA-papa - pramAdanA pAMca prakAra sambodhasaptatiH guruveraggaparigao, jAo samaNo samiyapAvo // 51 // tavacaraNakaraNasajjhAyasakkahAsaMgao gayapamAo / vigahAvirattacitto, kameNa suhabhAyaNaM jAo // 52 // evaM jJAtvA duSkathAvyApRtAnAM, duHkhAnantyaM dustaraM dehabhAjAm / vairAgyAdyairbandhurA bandhamuktAH, nityaM vAcyAH satkathA eva bhavyaiH // 53 / / - saMbodhopaniSad A bAju te subhadra zeThe potAnI dIkarInI viDaMbanA joi. temane mahAvairAgya thayo ane teo zramaNa thayA. temanA pApo prazAMta thayA. //pa1I teo tapa-caraNa-karaNa-svAdhyAyasatkathAthI yukta ane pramAdarahita thayA. temanuM citta vikathAthI virakta hatuM. kramazaH teo sukhanA bhAjana thayA. paroA rIte duSkathAmAM vyApRta evA jIvone dustara anaMta duHkha bhogavavuM paDe che, e jANIne vairAgya vagerethI suMdara ane baMdhanathI mukta evI satkathA ja bhavya jIvoe kahevI joIe. //pa3I (arthathI bhavabhAvanA (pR. 446), bhuvanabhAnukevalI caritra (1178-1254) iti vikathAvipAkamaya rohiNI kathA Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-55 pramAdanA pAMca prakAra 307 ete: pUrvoddiSTAH paJcApi pramAdAH sevitAH santo 'jIva' AtmAnaM 'saMsAre' bhave pAtayanti, saMsArasAgaratIraprAptA api jIvAH pramAdavazagAH santaH punarbhavavRddhiM vidadhatIti bhAvaH / tatra pramadanaM pramAdaH pramattatA sadupayogAbhAva ityarthaH / madyAdInAM paJcAnAmapi pramAdakAraNatvA-tpramAdatvamavaseyam / anyairapyuktam-"kevalaM ripuranAdimAnayaM sarvadaiva sahacAritAmitaH / yaH pramAda iti vizrutaH parAmasya vittazaThatAmakuNThitAm // 1 // yat karoti vikathAH prathAvatIryat khaleSu viSayeSu tRpyati / supramatta iva yadviceSTate, yanna vetti guNadoSayobhidAm // 2 // saMbodhopaniSad - A pUrve kahelAM pAMce pramAdonuM sevana karAya to e jIvane saMsAramAM pADe che. arthAt saMsArasAgaranA kinArAne pAmelA jIvo paNa jo pramAdane vaza thAya, to teo pharI saMsAravRddhi kare che. temAM pramadana = pramAda = pramattatA = zubha upayogano abhAva. madirA vagere pAMce ya pramAdanA kAraNa hovAthI temAM pramAdapaNuM che ema samajavuM. anyoe paNa kahyuM che ke - anAdikAlIna A ja eka zatru che, ke je haMmezA sahacArI banI rahe che. je 'pramAda' tarIke prasiddha che ane je parama akuMThita evI dhanasaMbaMdhI zaThatAne (utpanna kare che ?) / / 1 / A loka vikathAone prasiddhivALI kare che, durjana evA viSayomAM saMtuSTa thAya che, Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU08 gAthA-55 - pramAdanA pAMca prakAra sosaptatiH krudhyati svahitadezane'pi yad, yacca sIdati hitaM vidannapi / loka eSa nikhilaM durAtmanastatpramAda-kuriporvijRmbhitam // 3 // ityavetya paripoSya pauruSaM, durjayo'pi ripureSa jIyatAm / yat sukhAya na bhavantyupekSitAH, vyAdhayazca ripavazca jAtucit // 4 // " rUti vadhu tatra tadekadezIyanidrApramAdasya phalaM vizeSataH sUtrakAra eva nirdizati saMbodhopaniSad - atyaMta pramattanI jema AcaraNa kare che, guNa-doSano bheda jANato nathI../rA potAnA hitanI dezanA thatI hoya to ya gusse thAya che ane hitane jANato hovA chatAM paNa sadAya che. lokanI A badhI vicitra pravRttio dukhasvarUpavALA, kutsita zatru evA pramAdane AbhArI che. 3. A jANIne puruSArthane paripuSTa karIne A durjaya zatrune paNa jItI levo joIe, kAraNa ke rogo ane zatruonI upekSA karIe to kadI sukha thatuM nathI = duHkhI thavuM paDe che. //4o //papI temAM pramAdanA eka bhAgarUpa nidrApramAdanuM phaLa sUtrakAra ja vizeSathI batAve che - Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-pa6 - nidrAno dArUNa vipAka rU02 jai caudasapuvvadharo, vasai nigoesu NaMtayaM kAlaM / niddApamAyavasago, 'tA hohisi kaha tuma jIva ! // 56 // ___ vyAkhyA - yadi 'caturdazapUrvadharaH' utpAdapUrvAdicaturdazavizeSazrutAdhyetA, AsatAmanye dazanavapUrvadharAdayaH, "nidrApramAdavazagaH' aharnizaM nidrAmadirAghUrNitalocanaH paThanapAThanAdivyAsaGgAbhAvatazcaturdazApi pUrvANi vismArya mRtvA 'nigodeSu' sUkSmabAdarabhedaviziSTeSvanantajIvAtmakeSu anantameva anantakaM kAlaM anantA utsarpaNyavasarpiNIryAvat 'vasati' vAsaM vidhtte| - saMbodhopaniSa jo cauda pUrvadhara paNa nidrA pramAdane vaza thaine aMta kALa sudhI nigodomAM vase che, to he jIva! tAruM zuM thaze ? .pI . jo cauda pUrvadhara = utpAdapUrva vagere cauda vizeSazrutane bhaNanArA, bIjA dazapUrvadhara - navapUrvadhara vagerenI vAta to javA ja do, caudapUrvI paNa jo nidrApramAdavazaga = divasarAta nidrArUpI madirAthI bhAre thayelI AMkhovALA hoya, to paThana-pAThana vagerenI pravRtti na thavAthI cauda pUrvone bhUlIne marIne nigodomAM = sUkSma-bAbara ema be bhedothI viziSTa anaMta jIvothI banelA evA vanaspatikAyavizeSamAM anaMta kALa = anaMta utsarpiNI - avasarpiNI sudhI vase che. 2. . - niddIpaHTyAgo | ra - niSpApamayAgo | i. - niddIyAmayiAgo | 2. raI - dor3a mitA | cha - hosi tada | rU. - nIvuM | Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 gAthA-pa6 - nidrAno dArUNa vipAka blogasaptati: yata uktaM jIvAnuzAsanavRttau-"caturdazapUrvadharAH zrutakevalino'pi cAnantakAye pratIte nivasanti tiSThanti, pUrvagatasUtrAbhAve mRti zeSa: pUrvasUtre punarnati " "tA' kRti, tataH "re jIva !' Atman ! paJcApi pramAdAn sevamAnastvaM kathaM bhaviSyasi, bhavataH kA gatirbhAvinIti na jAnImaH / etAvatA'pramattenaiva pravartitavyamiti bodhitam / yataH-"gayakannacalA lacchI, pimmaM saMjhANurAgasAricchaM / jalabiMducalaM jIyaM, girinaivegu vva tAruNNaM // 1 // sumiNayatullo vallahasamAgamo rogasaMkulo - saMbodhopaniSad - kAraNa ke jIvAnuzAsanavRttimAM kahyuM che ke - caudapUrvadharo = zrata kevalIo paNa pratIta evA anaMtakAyamAM rahe che. ahIM 'pUrvagata sUtra bhUlIne tenA abhAvamAM marIne ema adhyAhArathI samajavAnuM che. jo pUrvazruta yAda hoya, to nigodamAM jatAM nathI. to he jIva ! = Atman ! tuM to pAMce pramAdone seve che. tAruM zuM thaze ? tArI kaI gati thaze ? e amane samajAtuM nathI. AvuM kahevA dvArA evo pratibodha karyo che ke apramattapaNe ja pravRtti karavI joIe. kAraNa ke - lakSmI hAthInA kAnanI jema caMcaLa che. prema saMdhyAnA anurAga (vAdaLonI lAlAza) jevo che. jIvana jaLabiMdu jevuM caMcaLa che. yuvAnI parvatIya nadInA vega jevI che. priya vyaktino Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-57-60 - jJAna ane kriyA 322 kAo / kiM bahuNA saMsAro, asaMkhadukkhANa bhaMDAro I/rA''IdhaddA pramAdaparihArazca jJAnakriyAvatA sAdhunA vidheya iti jJAnakriyayoH samarthayorapi kevalayoriSTaphalAsAdhakatvamupadarzayannAhahayaM nANaM kiyAhINaM, hayA annANao kiyA / 2pAsaMto paMgulo daDDo, dhAvamANo ya aMdhao // 57 // vyAkhyA - kriyA saMyamastaddhInaM tadrahitaM 'jJAna' zrutaM - saMbodhopaniSad - samAgama svapna jevo che. zarIra rogasaMkula che. vadhu to zuM kahevuM ? A saMsAra asaMkhya duHkhono bhaMDAra che. rA. //pa6ll jJAna-kriyAnA dhAraka evA sAdhue pramAdano parihAra karavo joie. tethI jJAna-kriyA baMne samartha hovA chatAM paNa ekaluM jJAna ke ekalI kriyA abhimata phaLanA sAdhaka banatA nathI, e darzAvatA kahe che - kriyAhIna jJAna naSTa che, ajJAnInI kriyA naSTa che. dekhato paMgu baLyo ane doDato AMdhaLo (baLyo). pa7. (vizeSAvazyaka 1159, Avazyakaniyukti 101, saMgrahazataka 18) kriyA = saMyama, tenAthI hIna = tenAthI rahita, jJAna 8. d - yA ! 2. 2 - dhAvaMto saMghato vo pAsamALo ya paMgato Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 gAthA-57-60 - jJAna ane kriyA savothasaptatiH kAryAprasAdhakatvAddhatamiva hatam / tathA 'ajAnataH' ajJAninaH jiyA' varaghAM hatA, tata parva | tatra dRSTAntAhacshbdo'traapyrthH, sa cobhayatrApi yojyastena 'pazyannapi' cakSuSA vIphTa(kSa?)mAkhoDapi "paTa" varaVzakTivijhano dha: | 'dhAvannapi' zIghraM gacchannapi 'andhaH' cakSurvikalo dagdha iti gAthAkSarArthaH / bhAvArthastUdAharaNagamyastaccedam- egami mahAnagare palIvaNagaM saMvuttaM / taMmi ya aNAhA duve jaNA, paMgulao - saMbodhopaniSad = zruta, kAryanuM prasAdhaka na hovAthI naSTa jevuM hovAthI naSTa che. tathA na jANanAranI = ajJAnInI kriyA = cAritra, naSTa che, kAraNa ke te paNa kAryanI prasAdhikA banatI nathI. temAM dRSTAnta kahe che - ahIM "ca" zabda "paNa" arthamAM che. tene baMne sthaLe yojavo. tethI - AMkhathI joto hovA chatAM paNa paMgu = paganI zaktithI rahita, baLyo. tathA doDato paNa = zIdhra gamana karato evo paNa aMdha = AMkha rahita baLyo. A rIte gAthAno akSarArtha che. bhAvArtha udAharaNathI jaNAya che. ane te udAharaNa A che - eka moTA nagaramAM Aga lAgI. temAM be jaNa anAtha hatA. paMgu ane AMdhaLo. Aga phATI nIkaLavAthI bebAkaLI Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampothatiH gAthA-57-60 - jJAna ane kriyA 323 aMdhalo ya / te Nagaraloe jalaNasaMbhamujhaMtalayaNe palAyamANe pAsaMto paMgulao gamaNakiriyAbhAvAto jANato vi palAyaNamaggaM kamAgateNa agaNiNA daDDo / aMdho vi gamaNakiriyAjutto vi palAyaNamaggamajANato turiyaM jalaNaMteNa gaMtuM agaNibhariyAe khANIe paDiUNa daDDho / esa diTuMto / ayamatthovaNao-evaM NANI vi kiriyArahito Na kammaggiNo palAiuM samattho, itaro vi NANarahiyattau tti / - saMbodhopaniSad banelI AMkhovALA te nagaraloko palAyana karatA hatAM. temane joto paMgu jANato hovA chatAM paNa gamanakriyAnA abhAvathI kramazaH potAnI pAse AvelA agnithI baLI gayo. AMdhaLo paNa gamanakriyAthI yukta hovA chatAM paNa palAyana karavA mATe yogya mArga jANato na hato. tethI te zIdhra agni pAse jaIne agnithI bharelI khANamAM paDIne baLI gayo. A daSTAMta che. ahIM A pramANe arthopanaya che - A rIte jJAnI paNa jo kriyAthI rahita hoya, to te karmarUpI agnithI palAyana karavA samartha nathI. ane kriyAvAna paNa jo jJAnarahita hoya, to te paNa karmarUpI agnithI palAyana karavA samartha nathI. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 jJAna ane kriyA ' atra prayogau bhavataH, jJAnameva viziSTaphalaprasAdhakaM na bhavati, satkriyAyogazUnyatvAt, nagaradAhe paGgulocanavijJAnavat / nApi kriyaiva viziSTaphalaprasAdhikA, saJjJAnasaNTaGkarahitatvAt, nagaradAha evAndhasya palAyanakriyAvat / Aha evaM jJAnakriyayoH samuditayorapi nirvANaprasAdhakasAmarthyAnupapatti: prasajyate, * saMbodhopaniSad ahIM A rIte prayogo thAya che - (1) jJAna ja viziSTa phaLanuM prasAdhaka thatuM nathI, kAraNa ke te samyak kriyAnA yogathI rahita che, jema ke nagaranA dAha prasaMge paMgunuM cakSuvijJAna. (2) vaLI kriyA ja viziSTa phaLanI prasAdhikA banatI nathI, kAraNa ke te samyak jJAnanA yogathI rahita che, jema ke nagaranA dAha prasaMge AMdhaLAnI palAyana karavAnI kriyA. gAthA-57-60 sambodhasaptatiH prazna - A rIte to jJAna-kriyA baMne bhegA thaze, to paNa temanAmAM mokSane sAdhanAra sAmarthya nahIM ghaTe, kAraNa ke pratyekamAM te sAmarthya nathI. jema ke retI-tela. Azaya e che ke jema retInA pratyeka kaNamAM tela utpanna karavAnuM sAmarthya nathI, to te badhA kaNo bhegA thaine paNa telane utpanna karI zakatA nathI. tema jJAna ane kriyA pratyeka mokSane sAdhavAmAM asamartha che, to te baMne maLIne paNa mokSane nahIM sAdhI zake. paNa e to iSTa nathI, kAraNa ke jJAna-kriyA baMne maLIne mokSadAyaka thAya che evo jinasiddhAMta che. mATe e siddhAMtanI Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDrothasaptatiH gAthA-57-60 - jJAna ane kriyA 325 pratyekamabhAvAt, sikatAtailavadityaniSTaM caitat, ityatrocyate, samudAyasAmarthyaM hi pratyakSasiddham, yato jJAnakriyAbhyAM kaTAdikAryasiddhaya upalabhyanta eva, na tu sikatAsu tailam / na tu dRSTamapahnotuM zakyate / evamAbhyAM dRSTakAryasiddhirapyaviruddhaiva, tasmAdyatkiJcidetat / tathA kiJca na sarvathaivAnayoH sAdhanatvaM neSyate dezopakAritvamabhyupagamyata eva // 57 // yata Aha - saMbodhopaniSasaMgati karavA mATe jJAna-kriyA pratyekamAM paNa mokSane sAdhavAnuM sAmarthya mAnavuM ja paDaze ne? uttara - nA, kAraNa ke je vastu pratyakSathI siddha hoya, teno tarkanA baLathI apalApa na karI zakAya. jJAna-kriyA A baMnenA samudAyamAM sAmarthya che, e to pratyakSasiddha che. kAraNa ke jJAna-kriyA vaDe caTTAi vagere kAryanI siddhi jovA maLe ja che. paNa retImAM tela jovA maLatuM nathI. je pratyakSa che, teno apahanava karavo zakya nathI. A rIte jJAna-kriyAthI daSTa kAryanI siddhi paNa aviruddha ja che. mATe tame raju karelo tarka niHsAra che. vaLI jJAna-kriyA pratyeka sarvathA sAdhaka nathI, evuM ISTa nathI. kAraNa ke te pratyeka dezathI upakArI che evuM to mAnIe ja chIe. //paNA kAraNa ke kahyuM che ke - Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 gAthA-57-60 - jJAna ane kriyA sinDrothalatatiH 'saMjogasiddhIi phalaM vayaMti, na hu egacakkeNa raho payAi / aMdho ya paMgU ya vaNe samiccA, te saMpauttA nagaraM paviThThA // 58 // - kintu tadeva samudAye samagratvAdiSTaphalaprasAdhakam / kevalaM tu vikalatvAditarasApekSatvAdasAdhakamityataH kevalayorasAdhakatvaM pratipAditamityalaM vistareNa / uktaH sambandhaH / gAthAvyAkhyAnaM prakaTArthatvAnna vitanyate / navaraM 'sametya' ityukte'pi tau - saMbodhopaniSad - saMyogasiddhithI phaLa kahe che. eka cakrathI ratha jato nathI. aMdha ane paMgu vanamAM bhegA thaIne, te baMne saMyukta thaIne nagaramAM pravezyA. paTo (vizeSAvazyaka 1165, Avazyaka niryukti 102) paNa te ja = pratyeka jJAnakriyA ja samudAyamAM samagra hovAthI ISTa phaLanA prasAdhaka bane che. ekalA to vikala hovAthI bIjAne sApekSa che. mATe asAdhaka che. mATe ekalA jJAna-kriyAnuM asAdhakapaNe jaNAvyuM, mATe vistArathI saryuM. saMbaMdha kahyo. gAthAno artha spaSTa hovAthI tenI vyAkhyA karatA nathI. mAtra "bhegA thaIne evuM kahyuM hovA chatAM paNa 2. -T-pratI-artha jJoze na dRzyate | 2. raNa-saMpaLaTTa | i-fsapATTA ! gha-pattA | Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDroisaptati: gAthA-57-60 - jJAna ane kriyA 327 samprayuktAviti punarabhidhAnamAtyantikasamprayogopadarzanArthamiti / ettha udAharaNam egaMmi raNNe rAyabhaeNa nagarAo uvvasiya loo dvito| puNo vi dhADibhaeNa pavahaNANi ujjhiya palAo / tattha duve aNAhappAtA aMdho paMgU ya ujjhiyA / gatAe dhADIe logaggiNA vAteNa vaNadavo laggo / te bhIyA / aMdho chuTTakaccho aggiteNa palAyati / paMguNA bhaNitaM-'aMdha ! mA io NAsa, ito cceva aggI / ' teNa bhaNitaM-'kuto puNa gacchAmi / ' paMguNA bhaNitaM - saMbodhopaniSadra - te baMne saMyukta AvuM pharIthI kahyuM, te AtyaMtika saMyoga batAvavA mATe kahyuM che. ahIM A mujaba udAharaNa che - rAjAnA bhayathI loko nagara choDIne eka jaMgalamAM rahyA. pharIthI dhADa paDavAnA bhayathI vAhanone choDIne palAyana karI gayA. temAM anAtha jevA AMdhaLo ane paMgu - e bene choDI dIdhA. dhADapADuo to jatA rahyA. paNa lokoe tyAM je agni pragaTAvyo hato, te pavana dvArA prasaryo ane dAvAnaLa phATI nIkaLyo. AMdhaLo ane paMgu baMne bhayabhIta thaI gayAM. AMdhaLo doDavA lAgyo, teno kaccho (dhotiyAno cheDo ?) chUTI gayo, tenI paravA karyA vagara te agni tarapha doDavA lAgyo. paMgue kahyuM, "aMdha ! e bAju bhAga nahIM. e bAju ja Aga che." AMdhaLAe kahyuM, "to huM kyAM jAuM?" paMgue kahyuM, "huM Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 gAthA57-60 - jJAna ane kriyA volaptatiH 'ahaMpi purato atidUre maggadesaNAsamattho paMgU, tA maM khaMdhe karehi jeNa ahikaMTakajalaNAdiavAe parihArAveto sahaM te nagaraM pAvemi / ' teNaM taha tti paDivajjiya aNuTTitaM paMguvayaNaM / gatA ya khemeNa do vi NagaraM ti esa diTuMto / ayamatthovaNao NANakiriyAhi siddhipuraM pAvijjahi tti / / prayogazca viziSTakAraNasaMyogo'bhilaSitakAryaprasAdhakaH, samyakkiyopalabdhirUpatvAt, andhapaGgoriva nagarAvApteriti / yaH punarabhilaSitaphalasAdhako na bhavati sa samyakkriyopalabdhirUpo'pi na bhavati, iSTagamanakriyAvikalavighaTitaikacakrarathavaditi vyatirekaH // 58 // - saMbodhopaniSad - tArI sAme ja ghaNo dUra chuM. huM tane rasto batAvI zakuM chuM. paNa huM paMgu chuM. tethI tuM mane khabhe besADI de, jethI huM tane sarpa, kAMTA, Aga vagere apAyono parihAra karAvIne sukhethI nagaramAM pahoMcADI daiza." teNe "bhale" ema svIkArIne paMgunuM kahyuM karyuM. baMne kSemapUrvaka nagaramAM pahoMcI gayA. A pramANe dRSTAMta che. arthApanaya A pramANe che - jJAna-kriyAthI siddhipura pamAze. ane prayoga A pramANe che - viziSTa kAraNono saMyoga ISTa kAryano prasAdhaka che, kAraNa ke te samyaka kriyAjJAnarUpa che, jema ke aMdha-paMgunI nagaraprApti. vaLI je iSTa phaLano sAdhaka na thAya, te samyaka kriyA-jJAnarUpa paNa na hoya, jema ke iSTa evI gamana kriyAthI rahita evo eka paiDAvALo Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDroisaptatiH gAthA-pa7-60 jJAna ane kriyA 326 atha caraNamantareNa bahvapi jJAnaM neSTaphalasAdhanaM tadyutaM tadalpamapItibhAvaM gAthAdvayenAhasubahupi suyamahIyaM, kiM kAhI caraNavippahINassa / aMdhassa jaha palittA, dIvasayasahassakoDI vi // 59 // appaM pi suyamahIyaM, pagAsayaM hoi caraNajuttassa / ikko vijaha paIvo, sacakkhuyassA payAsei // 60 // - saMbodhopaniSad ratha. A rIte ahIM vyatireka che. paTo. cAritra vinA ghaNuM jJAna paNa ISTa phaLanuM sAdhaka thatuM nathI. cAritrathI yukta evuM alpa jJAna paNa ISTa phaLanuM sAdhaka thAya che. evo bhAva have be gAthAthI kahe che - ghaNuM badhu bhaNeluM zrata paNa cAritrarahitane zuM karaze ? jema zata-sahastra koTi jeTalA paNa pradIpta dIpako AMdhaLAne (zuM karaze ?) palI je cAritrayukta che, tene alpa bhaNeluM zruta paNa prakAzaka thAya che. jema eka pradIpa paNa cakSusahitane prakAzaka thAya che. 6oll (vizeSAvazyaka 1152-55, Avazyakaniyukti 98-99) 2. -ohihiM / 2. cha-pratau-ityadhikam - sAmAiasataMtA paDhamAbiyataiasattarAidiNA / aharAi egarAi bhikkhU paDimAi bArasagaM // Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU20 gAthA-57-60 - jJAna ane kriyA sivothatiH vyArathA - suvallapi" atimUtamapi "kRta sAmi: 'adhItaM' paThitaM sat 'caraNaviprahINasya' cAritrarahitasya kiM kariSyati ? na kimapi svakAryAjanakatvAt, yataH-"nANaM carittahINaM, liMgaggahaNaM ca daMsaNavihINaM / saMjamahINaM ca tavaM, jo carai niratthayaM tassa // 1 // " iti / tatra dRSTAntamAha-yathA 'andhasya' cakSurvikalasya 'pradIptA' tailAdisekena prajvalitA dIpAnAM zatasahasrANi dIpazatasahasrANi lakSA ityarthaH, teSAM koTI, apizabdAt dve api kiM ? na kimapIti gAthArthaH / tathA 'alpamapi' stokamapi 'zrutaM' AgamaH 'adhItaM' paThitaM - saMbodhopaniSad - subahu paNa = ati ghaNu paNa, zruta = Agama, adhIta = bhaNeluM hoya, to ya te cAritra rahitane zuM karaze ? kAMI nahIM kare. kAraNa ke cAritra vinA te ghaNuM jJAna paNa potAnA kAryanuM sAdhaka thatuM nathI. kAraNa ke cAritravihIna jJAna, darzanarahita sAdhuveSagrahaNa ane saMyamahIna tapane je seve che, tenuM te sarva nirarthaka che. lI (upadezamAlA 425) - temAM dRSTAMta kahe che. jema aMdhane = cakSurahitane, pradIpta = tala vagerenA siMcanathI prajavalita, so hajAra = lAkha, teTalA karoDa "api" zabdathI be karoDa paNa dIvA zuM karaze? koI lAbha nahI kare, evo gAthArtha che .po. tathA alpa paNa = thoDuM paNa zrata = Agama bharyuM Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDrothalaptatiH gAthA-57-60 - jJAna ane kriyA rUra? sat 'caraNayuktasya' cAritravato mASatuSAderiva 'prakAzakaM bhavati' svargApavargamArgodyotakaM bhavati / yathA eko'pi AstAM tatprAcuryaM pradIpaH 'sacakSuSaH' cakSuSmataH prakAzayati, arthasArthamiti zeSaH / prAkRtatvAddIrghatvam / iti gAthArthaH / atra caitadbhAvagarbhitA AvazyakaniyuktigatA etadgAthAyugalAt pUrvagAthAH savyAkhyAnAH sopayogatvAllikhyante, tathAhi"suyanANaMmi vi jIvo, vaEto so na pAuNai mokkhaM / jo - saMbodhopaniSad - hoya, to te caraNayuktane = cAritravAnane mASatuSa muni vagerenI jema prakAzaka thAya che = svarga-mokSanA mArganuM udyotaka thAya che. jema ke eka paNa, ghaNAnI vAta to javA do, eka dIvo paNa sacakSune = dekhatI vyaktine prakAzaka thAya che = padArthonA samUhanuM prakAzana kare che. ahIM prAkRta hovAthI "navavaghusmA' ema dIrghatva che. A rIte gAthArtha che. ahIM A bhAvathI garbhita evI, AvazyakaniyuktimAM rahelI evI, A be gAthAonI pahelAnI gAthAo upayogI hovAthI TIkA sahita lakhIe chIe, te A pramANe che - zrutajJAnamAM vartato evo paNa jIva mokSa pAmato nathI, ke jo tapa-saMyamamaya yogonuM vahana karavA samartha nathI. 1/ (A.ni. 94, vizeSaAvazyaka 1143) Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 gAthA-pa7-60 - jJAna ane kriyA sosaptatiH tavasaMjamamaie, joe na caei voDhuM je // 1 // " gamanikAzrutajJAne 'api' iti, apizabdAnmatyAdiSvapi jIvo vartamAnaH san na prApnoti mokSam, ityanena pratijJArthaH sUcitaH / yaH kiMviziSTa: ? ityAha-tapaHsaMyamAtmakAn yogAn na zaknoti voDhum, ityanena hetvartha iti / dRSTAntastvabhyUhyo vakSyati vaa| prayogazca-na jJAnamevepsitArthaprApakaM satkriyAvirahAt, svadezAprAptyabhilASigamanakriyAzUnyamArgajJajJAnavat / sautro vA dRSTAntaH, mArganiryAmakAdhiSThitepsitadiksamprApakapavanakriyAzUnyapotavat / - saMbodhopaniSad - gamanikA - zrutajJAnamAM paNa, ahIM "paNa" zabdathI ema samajavAnuM che ke matijJAna vageremAM vartato evo jIva paNa mokSa pAmato nathI. Ama kahevA dvArA pratijJAno artha sUcita karyo che. kevo jIva ? te kahe che - ke je tapa-saMyamarUpa yogono nirvAha karavA samartha nathI, AnA dvArA hetuno artha sUcita karyo che. daSTAMta svayaM samajI levuM. athavA to graMthakAra pote ja AgaLa daSTAMta kaheze. ahIM prayoga A pramANe che - jJAna ja ISTa arthanuM sAdhaka nathI, kAraNa ke salkiyAno abhAva che, jema ke koI rastAno jANakAra hoya, tene potAnA dezamAM javAnI icchA hoya, paNa te gamanakriyA na karato hoya, tevA mArgajJAtAnuM jJAna. athavA to sUtrokta dRSTAnta - jema ke koI hoDIno niyAmaka mArgajJAtA hoya, paNa te hoDI ISTa dizAmAM laI Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-57-60 jJAna ane kriyA 323 'ne' kRti pAvapUrane / 'pha-ne-rAH pAvapUraLe' (si. hai. 82-217) / tathA cAha - "jaha cheyaladdhanijjAmao vi vANiyagaicchiyaM bhUmiM / vAeNa viNA poo, na caei mahannavaM tari // 1 // taha nANaladdhanijjAmao vi siddhivasahi na pAchaLajJa| nipuno vi nIvapoJo, tavasaMgamamAvidhULo 'rA' vyAkhyA- yena kAraNena yathA cheko dakSaH labdhaH prApto niryAmako yena potena sa tathAvidhaH, apizabdAt sukarNadhArAdhiSThito'pi, saMbodhopaniSad - janArA pavananI kriyAthI zUnya hoya tevI hoDI. 'je' pAdapUraNa mATe che. siddhahema prAkRta vyAkaraNamAM kahyuM che ke i-je-2A pAdapUraNa mATe che. (8-2-217) sUtrakathita dRSTAMta ApyuM, te gAthA A pramANe kahI che jema nipuNa niryAmakane pAmIne paNa hoDI pavana vinA mahAsAgarane tarIne vepArIne icchita evI bhUmimAM pahoMcADavA mATe samartha thatI nathI. / / 1 / / tema jJAnarUpI niryAmakane pAmIne paNa, nipuNa evI paNa jIvarUpI naukA tapa-saMyamarUpI pavana vinA mokSanivAsane pAmI zakatI nathI // 2 // (Avazyaka niryukti 95-96, vizeSAvazyaka 1145-1156) - = dakSa labdha = pAmyo che vyAkhyA jethI jema cheka niryAmaka je hoDIe, te tathAvidha, 'api' zabdathI sArA Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU24 gAthA-57-60 - jJAna ane kriyA blothaptatiH vaNija iSTA vaNigiSTA tAM bhUmi mahArNavaM tarituM vAtena vinA poto na zaknoti prAptumiti vAkyazeSaH / tathA zrutajJAnameva labdho niryAmako yena jIvapoteneti samAsaH, apizabdAt sunipuNamatijJAnakarNadhArAdhiSThito'pi, zeSaM nigadasiddhaM, kintu nipuNo'pi-paNDito'pi zrutajJAnasAmAnyAbhidhAne satyapi tadatizayakhyApanArthaM nipuNagrahaNam / tasmAttapaHsaMyamAnuSThAne khalvapramAdavatA bhavitavyamiti gAthAdvayArthaH / tathA cehaupadezikameva gAthAsUtramAha niyuktikAraH-"saMsArasAgarAo, -saMbodhopaniSad - karNadhAra vaDe adhiSThita evI paNa. (ahIM niryAmaka = je hoDIne calAve che ane karNadhAra = je sukAnane saMbhALe che, evo bheda che.) vepArIne ISTa evI bhUmine pAmavA mATe, mahAsAgarane tarIne javA, pavana vinA samartha thatI nathI. tathA je jIvarUpI hoDIe zrutajJAna ja niryAmakarUpe meLavyo che. "api" zabdathI "atyaMta nipuNa evA matijJAnarUpI karNadhArathI adhiSThita paNa" ema samajavuM. bAkInuM zabdathI ja spaSTa che. phakta nipuNa paNa = paMDita paNa, evuM je kahyuM che, te zrutajJAna sAmAnyanuM pratipAdana karyuM hovA chatAM paNa teno atizaya jaNAvavA mATe kahyuM che. mATe tapa-saMyamanA anuSThAnamAM apramAdayukta thavuM joie, ema be gAthAono artha che. ahIM niryuktikAra upadezasaMbaMdhI ja gAthAsUtra kahe che - Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakvothasaptatiH gAthA-57-60 - jJAna ane kriyA rUrala ubbuDDo mA puNo nibuDDejjA / caraNaguNavippahINo, buDDai subahuM pi jANato // 1 // " padArthastu dRSTAntAbhidhAnadvAreNocyate-yathA nAma kazcit kacchapaH pracuratRNapatrAtmakanizchidrapaTalAcchAditodakAndhakAramahAhradAntargatAnekajalacarakSobhAdivyasanavyathitamAnasaH paribhraman kathaJcideva paTalarandhramAsAdya vinirgatya ca tataH zaradi nizAnAthakarasparzasukhamanubhUya bhUyo'pi svabandhusnehAkRSTacittasteSAmapi tapasvinAmadRSTakalyANAnAmahamidaM sura - saMbodhopaniSad - saMsArasAgarathI upara Avyo, have pharI emAM Duba nahIM. je cAritraguNathI rahita che, te ghaNuM badhuM jANato hovA chatAM paNa Dube che. (Avazyaka niyukti 97) ahIM padArtha daSTAMta kahevA dvArA jaNAvAya che - jema ke koI kAcabo hato. te moTA sarovaramAM raheto hato. te sarovara ghaNA ghAsa-pAna vagerethI banelA chidrarahita paDAthI DhaMkAyeluM hovAthI pANI ane aMdhakAramaya hatuM. temAM aneka jaLacaro dvArA kSobha thavo vagere ApattiothI vyathita thaIne kAcabo Ama tema bhaTakato hato. teNe koI rIte paDaLamAM paDeluM chidra meLavI lIdhuM ane temAMthI bahAra nIkaLyo. ane pachI zarada RtumAM caMdrakiraNanA sparzanA sukhane anubhavyuM. pharIthI te potAnA svajanonA snehathI AkarSAyo ane tene thayuM ke te bicArAoe kadI kAMI Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUra6 gAthA-57-60 - jJAna ane kriyA blothaptatiH lokakalpaM kimapi darzayAmItyavadhArya tatraiva nimagnaH / atha samAsAditabandhustadrandhropalabdhyarthaM paryaTannapazyaMzca kaSTataraM vyasanamanubhavati sma / evamayamapi jIvakacchapo'nAdikarmasantAnapaTalAcchAditAnmithyAdarzanAditamo'nugatAt vividhazArIramAnasAkSivedanajvarakuSThabhagandareSTaviyogAniSTasamprayogAdiSu(?) duHkhajalacarAnugatAt, saMsaraNaM saMsAraH, bhAve ghaJpratyayaH, sa eva sAgarastasmAt paribhraman kathaJcideva manuSyabhavasaMvartanIyakarmarandhramAsAdya mAnuSatvaprAptyA unmagnaH san jinacandravacana - saMbodhopaniSad kalyANa joyuM ja nathI. tethI huM temane AvuM kAMI devaloka jevuM batAvuM, ema vicArI te sarovaranI aMdara jato rahyo. have te svajanone laine te chidrane meLavavA mATe bhaTake che, paNa te chidra nahi dekhAtA te vadhu kaSTamaya Apatti anubhave che. e ja rIte A jIvarUpI kAcabo paNa saMsArasAgaramAM bhaTake che. te saMsAra sAgara anAdi karmanI paraMparAthI AcchAdita che. temAM mithyAtvarUpI aMdhakAra vyApta che. vividha zArIrika-mAnasika-cakSupIDA-tAva-koDha-bhagaMdara-iSTaviyogaaniSTasaMyoga vagere duHkhorUpI jaLacaro temAM pharI rahyA che. saMsaraNa karavuM = saMsAra. ahIM bhAva arthamAM gham pratyaya che. saMsAra e ja uparokta rIte sAgara che. temAM bhaTakato jIva koI rIte ja manuSyabhavanI prApti karAvanAra evA karmavivarane pAmIne manuSyapaNuM pAmavAthI e sAgaramAMthI Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savothasaptatiH gAthA-57-60 - jJAna ane kriyA 327 kiraNAvabodhamAsAdya duSprApo'yamiti jAnAnaH svajanasnehaviSayAnuraktacittatayA mA punaH kUrmavattatraiva nirmajjet / Aha-ajJAnI kUrmo nimajjatyeva, itarastu jJAnI hitAhitaprAptiparihArajJaH kathaM nimajjati ? iti, ucyate, caraNaguNaviprahINo nimajjati bahvapi jAnan, apizabdAdalpamapi / athavA nizcayanayadarzanenAjJa evAsau jJAnaphalazUnyatvAt, ityalaM vistareNa / iti gAthArthaH // 59 // 60 // "samparzanazAnavAritrALa mokSamA' (tasvArthe-2-2) - saMbodhopaniSad - bahAra Ave che. jinezvarorUpI candranA vacanarUpI kiraNothI pratibodha pAmIne, A pratibodha durlabha che ema jANato hovA chatAM paNa svajanonA sneha ane viSayonA anurAgathI pharIthI pelA kAcabAnI jema te sAgaramAM na DubI jAya. zaMkA - kAcabo to ajJAnI che, tethI te DubI ja jAya. paNa adhikRta jIva to jJAnI che, hitanI prApti ane ahitanA parihArano jANakAra che. to te zI rIte DubI jAya ? samAdhAna - je cAritraguNa rahita che, te ghaNuM badhuM jANato hovA chatAM paNa DubI jAya che. "api" zabdathI alpa jANato hoya to ya DubI jAya che. athavA to nizcaya nayanA darzanathI to te ajJAnI ja che. kAraNa ke te jJAnanA phaLathI rahita che. mATe vistArathI saryuM. A pramANe gAthArtha che. palALavA. pahelA evuM nirUpaNa karyuM che ke "samyagdarzana-jJAna-cAritra Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU28 gAthA-57-60 - jJAna ane kriyA sambodhasaptatiH itivacanAtsamyagdarzanAditrayasyApi samuditasya sato nirvANahetutvaM na vyastasyeti prAk nirUpitam / athaivaMvidhavyUDhekAdazapratimo hi zrAddhazcaraNaM pratipadyate, yaduktam-"bhAveUNaM tANaM, uvei pavvajjameva so pacchA / ahavA gihatthabhAvaM, uciyattaM appaNo khAvuM zA" vi kAraNe parimArdi gappAM mAviSnati ?, ucyate-"gahaNaM pavvajjAe, jao ajoggANa Niyamao annttho| to tuliUNa'ppANaM, dhIrA evaM pavajjati // 1 // jai - saMbodhopaniSa- mokSamArga che." (tatvArthasUtra 1-1) A vacanathI samyagdarzana vagere traNe bhegA thaIne mokSanA kAraNa bane che. pratyeka mokSanA kAraNa banatA nathI. mATe jJAna-darzananI prApti thavA chatAM paNa cAritranI prApti thavI Avazyaka che. cAritranI prApti tevA zrAvaka kare che ke jemaNe have kahevAze te prakArathI agiyAra pratimAone vahana karI hoya. kAraNa ke kahyuM che ke- pratimAothI potAne bhAvita karIne pachI te pravajyA pAme che athavA to potAnuM aucitya jANIne gRhasthapaNuM pAme che. (paMcAzaka 583) prazna - pratimAthI potAnA AtmAne bhAvita karAya che, temAM zuM kAraNa che ? uttara - kAraNa ke jeo ayogya che, teo pravrajayAnuM grahaNa kare to avazya anartha thAya che. mATe dhIrapuruSo potAnI tulanA karIne A rIte pratimA vahananA kramathI pravrajyAgrahaNa kare che. tenI (paMcAzaka 584) Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH // 1-61 - bhagiyA2 zrAvapratimA 329 vi tulaNaM viNA vi kesiMci sattavisesANaM sammaM pavvajjA sambhavati, tahAvi sAmaNNeNaM esa kamo NAyasaMgao tti, tathA cAha-"jutto puNa esa kamo, oheNaM saMpayaM viseseNaM / jamhA asubho kAlo, duraNucaro saMjamo ettha // 1 // " __ ata ekAdazapratimA ekayA gAthayAhadaMsaNavayasAmAiyaposahapaDimAabaMbhasaccitte / AraMbhapesauddiTThavajjae samaNabhUe ya // 61 // _- sNpodhopnissdjo ke keTalAka viziSTa sattvazALI jIvone tulanA vinA paNa samyapha pravajyA saMbhave che. to paNa sAmAnyathI A krama ucita che. te pramANe kahyuM paNa che ke - sAmAnyathI A krama ucita che. temAM paNa vartamAnamAM to vizeSathI ucita che. kAraNa ke A kALa azubha che, ane saMyamapAlana duSkara che. // 1 // (pNyaa|| 483, gurutatvavinizyaya 1-28) mATe pahelA agiyAra pratimAone vahana karavI joIe. eka gAthAthI temanA nAmo kahe che - (1) zana. (2) vrata. (2) sAmAyi3 (4) pauSa5 (5) 1. ka-kha-ga-gha-ca-cha- pratau-ityadhikam - ka- saMpattadaMsaNAI payadiyahaM jaya jaNA suNeIya / - sAmAiyAri paramaM jo khalu taM sAvagA biMti // A. kha-ga-gha-ca-cha - jai / B. kha-ga-gha-ca-cha-sAvagaM / Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 gAthA-61 vyAkhyA agiyAra zrAvakapratimA sambodhasaptatiH darzanaM ca samyaktvam, vratAni cANuvratAdIni - saMjodhopaniSad - - pratibhA (1) azrahma (7) sathitta (8) AraMbha (9) presse| (10) uddiSTa 145 (11) zramAbhUta. // 1 // (upAsaIdRzA12, 6zAzrutani. 42, paMyAzaGa 447, pravayana-sAroddhAra 880, ratnasaMcaya 190, vicAra sA2 425, saMbodhaprakaraNa 1089, vi.vi. 181, vi.sa. 25, tapaDusaDa-25) gha-pratau-ityadhikam-jahA kharo caMdaNabhAravAhI, bhArassa bhAgI hu caMdaNassa / evaM khu nANI caraNeNa hINo, bhArassa bhAgI na hu suggaIe // (khA.ni.100, vi.jA.bhASya - 1158, saMgrahazata - 18, upadezamAlA - 426 ) gha-cha-pratau ityadhikam-gha - ^ tehiM paMceMdiA ya je jIvA, itthIjoNI nivAsiNo / maNuyANa ya navalakkhA, savve pAsei kevalI // itthINa joNIesu, .havaMti beiMdiyA ya je jIvA / ikkA dunni tinnI vA, lakkhApahuttaM 'ha sakkosaM // (sambodhapra0 584 pUrvArdha, 583 uttarArdha) puriseNa sahassagayAe, tesiM jIvANaM hoi AuddavaNaM / veNupaditeNaM, tattAhisilAganAeNaM // itthINa joNimajjhe, gabbhagayA havaMti je jIvA / upajjaMti cayaMti ya, samucchimA 'asaMkhiyA bhaNiyA / (saMjodhapra0 583 pUrvArdha, 584 uttarArdha) AjammaM tu jaM pAvaM, baMdhijjA "macchabaMdhao / vayabhaMge kAuMmANo, taM ceva aTThaguNaM 'havaI // sayasahassANa nArINaM, piTTaM phADei gyo nigguNaM / sattaTTamAsie gabbhaM, taDaphaDataM "nakattaI // cha-pratau A taho / B - saMbhavati C-ca ukkosaM / D - gayAe / EveNugavithaMteNaM / F-navalakkhA / G - je te asaMkhA / H-miccha0 / / jaNaI / J-nigghaNo / K - nikinai | L - taMttiyaM ca navaguNaM / M - agIyattho / N-vayagahaNaM sohakaraNaM / (dukha peTha naM. 332) Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH 331 gAthA-61 agiyAra zrAvakapratimA sAmAyikaM ca sAvadyAnavadyayogaparivarjanAsevanasvarUpam, pauSadhaM cASTamIcaturdazyAdiparvadinAnuSTheyo'nuSThAnavizeSaH, pratimA ca kAyotsargaH, abrahma cAbrahmacaryam, sacittaM ca sacetanadravyamiti saMbodhopaniSada (1) darzana = sabhyatva (2) vrato = azuvrato vagere (3) sAmAyika = sAvaghayogatyAga ane niravagha yoga sevana (4) pauSadha = AThama, caudaza vagere parvadinomAM karavA yogya anuSThAna vizeSa (4) pratibhA = prayotsarga (6) abrahma : = - taM tassa jattiyaM pAvaM, te naviguNe miliyaM hujjA / ikkaitthIppasaMgeNa, sAhU baMdhijja mehuNA || akhaMDiyacAritto, vayagahaNAo jo hoi" gIhattho / tassa sagAse daMsaNa, vayamahaNa hAi karaNaM ca // gha-pratau-ityadhikam (saMbodha praka0 1492, AlocanA grahaNa praka0 11) addAmalayapamANa, puDhavIkAyA havaMti je jIvA / taM poravayamittA, jaMbUdIve na mAyaMti // ( ratnasaMyaya 133, harzanazuddhipra2 218 ) egaMmi udagabiMdumi, je jIvA jiNavarehiM pannattA / te jai sarasavamittA, jaMbUddIve na mAyaMti // ( harzanazuddhipra2 218, 2tnasaMyaya 134, gAthAsahazrI 280 ) je liMbapattamittA, vAukAe havaMti je jIvA / te matthayalikkhamittA, jaMbUdIve na mAyaMti // baraTItaMdulamittA, teukAe havaMti je jIvA / te jai SasaSasamittA, jaMbUddIve na mAyaMti // ( ratnasaMyaya 135 ) Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU32 gAthA-61 - agiyAra zrAvapratimA sanvothasaptatiH samAhAradvandvaH, tata etasmin viSaye pratimeti prstaavaadvseym| atra ca darzanAdiSu paJcasu vidhidvAreNa pratimA'bhigrahaH / abrahmasacittayostu pratiSedhamukheneti / tathA Arambhazca svayaM - saMbodhopaniSad - abrahmacarya (7) sacitta = sacetana dravya. ATalA padono gAthAmAM samAhAra kaMTha samAsa thayo che. A darzanAdinA viSayamAM pratimA ema prastAvathI samajavuM. ahIM darzana vagere pAMcamA vidhi dvArA pratimAno abhigraha samajavo. abrahma ane sacittamAM niSedha dvArA pratimAno abhigraha samajavo. asuiThANe paMDiyA, caMpagamAlA karei sIsAya / pAsatthAiThANesu, suvaTTamANA tahA apujjA // ... (Avazyaka niryukti 1111, gurutattvavinizcaya 3-126) kiM pa(ka)Nakule vasaMto, soNipAro vi garihio hoi / iya garahiyA suvihImabbhivasaMtA kuzIlANaM // chaTThaThThadazamaduvAlasei, hiyabahusuhassa jA sohi / ittou aNaMtaguNo, sohi jimiyassa nANissa // (maraNasamAdhi pannA 131, sArAvalI prakIrNaka 74, caMdAvejajhaya prakIrNaka 35, ratnasaMcaya pa14, puSpamAlA 35, saMvegaraMgazALA 7820) jaM annANI kammaM, khavei vAsabahuyAi vAsakoDIhiM / tinnANI tIhiM gutto, khavei ussAsamitteNaM // (maraNasamAdhi payannA 135, mahApratyAkhyAna pannA 101, saMstAra pannA 115, titvogAli prakIrNaka 1223, paMcavastuka pa64, vicArasAra 877, gurusthApanAzataka 33, paMcakalpabhASya 1213, bRhad kalpabhASya 1170) Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambothaptatiH gAthA-61 - agiyAra zrAvakapratimA rUrUrU kRSyAdikaraNam, preSazca preSaNaM pareSAM pApakarmasu vyApAraNam, uddiSTaM ca tameva zrAvakamuddizya sacetamacetanIkRtaM pakvaM vA yo varjayati pariharati sa ArambhapreSoddiSTavarjakaH / pratimeti prakRtameveha / tathA zramaNaH sAdhuH sa iva yaH zramaNabhUtaH, bhUtazabdasyopamAnArthatvAt / 'caH' samuccaye / AsAM ca darzanapratimA vratAnAM pratimetyAdirUpo'bhilApa: kAryaH / etA ekAdaza zrAddhAnAmupAsakAnAM pratimAH pratijJA abhigrahAH zrAddhapratimA iti / athaitAsAmeva pratimAnAM pratyekaM svarUpaM - saMbodhopaniSad - tathA (8) AraMbha = svayaM khetI vagere karavuM. (9) preSa = preSaNa, bIjAone pApakAryamAM pravRtti karAvavI. (10) udiSTa = te ja zrAvakane uddezIne sacittane acitta karAyuM hoya ke pakAvAyuM hoya, tenuM je varjana kare = tyAga kare te AraMbhapSauddiSTavarjaka. te te vastunA tyAgarUpa "pratimA ema ahIM prastAvathI ja samajavAnuM che. tathA (11) zramaNa = sAdhu, je temanA jevo che, te zramaNabhUta. kAraNa ke ahIM "bhUta" zabda upamAnavAcI che. "ca" samuccaya arthamAM che. A padono pATha A rIte karavo - darzanapratimA, vratonI pratimA vagere. A zrAvakonI = zramaNopAsakonI agiyAra pratimA = pratijJA = abhigraho che = zrAddhapratimA che. have A ja Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU34 gAthA-61 - agiyAra zrAvakapratimA sambodhati: granthAntarAducyate, tathAhi-"jassaMkhA jA paDimA, tassaMkhA tIe huti mAsA vi / kIraMtIsu vi kajjAo tAsu puvvuttikiriyAo // 1 // " yatsaGkhyA yAvatsaGkhyamAnA prathamadvitIyAdiketyarthaH, pratimA tasyAM mAsA api tatsaGkhyAstAvatpramANA bhavanti / ayamarthaH-prathamAyAM pratimAyAmeko mAsaH kAlamAnam, dvitIyAyAM dvau mAsau, tRtIyAyAM trayo mAsAH, yAvadekAdazyAM pratimAyAmekAdaza mAsA iti / tacca kAlamAnaM yadyapi dazAzrutaskandhAdiSu sAkSAnopa-labhyate, tathA'pyupAsakadazAsu pratimAkAriNAmAnandAdi - saMbodhopaniSad pratyeka pratimAonuM svarUpa anya graMthamAMthI kahevAya che. te A pramANe che - pratimA je saMkhyAnI hoya, te saMkhyA jeTalA tenA mahinA paNa hoya che. ane te pratimAo karAtI hoya, tyAre temAM pUrvokta kriyAo paNa karavI ||1|| (saMbodhaprakaraNa 1090, pravacanasAroddhAra 981) je saMkhyAvALI = je saMkhyAnA pramANanI = prathama, dvitIya vagere je pratimA hoya, te pratimAmAM mahinAo paNa te saMkhyAnA = teTalA pramANanA hoya che. arthAt - prathama pratimAmAM eka mahinA jeTaluM kALa pramANa che, bIjI pratimAmAM be mahinA, trIjI pratimAmAM traNa mahinA, ema yAvat agiyAramI pratimAmAM agiyAra mahinA che. jo ke dazAzrutaskandha vageremAM te kALapramANa zabdazaH jovA maLatuM Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samposiptatiH gAthA-61 - agiyAra zrAvakmatimA rUrala zramaNopAsakAnAM sArdhavarSapaJcakalakSaNaM pratimaikAdazapramANaM pratipAdita-masti, tacca pUrvoktayaivaikAdikayaikottarayA vRddhyA saGgacchata iti / tathA uttarottarAsvapi tAsu pratimAsu kriyamANAsu pUrvapUrvapratimApratipAditAH sarvA api kriyA anuSThAnavizeSarUpAH kartavyA eva / tuzabda evakArArthaH / idamatra tAtparyam-dvitIyAyAM pratimAyAM prathamapratimoktamanuSThAnaM niravazeSamapi kartavyam / tRtIyAyAM tu pratimAyAM ca prathamadvitIyapratimoktamapyanuSThAnaM vidheyam / evaM yAvadekAdazyAM pratimAyAM pUrvapratimAdazakoktaM - saMbodhopaniSad - nathI, chatAM paNa upAsakadazAmAM kahyuM che ke AnaMda vagere zrAvakoe sADA pAMca varSamAM agiyAra pratimAnuM vahana karyuM hatuM. ane pUrvokta rIte eka, be, traNa.... Adi ekottara vRddhithI mahinA gaNIe to ja saMgata thAya che. (11 pratimAnA 66 mahinA = sADApAMca varSa) tathA pachI pachInI te pratimAo karAtI hoya, tyAre paNa pahelA pahelAnI pratimAomAM kahelI sarve ya kriyAo = anuSThAnavizeSo karavI ja joIe. ahIM "tu' zabda ("api" zabda ?) "jakAra arthamAM che. ahIM tAtparya e che ke - bIjI pratimAmAM prathama pratimAmAM kaheluM sarva anuSThAna karavuM. trIjI pratimAmAM pahelI-bIjI pratimAmAM kaheluM paNa anuSThAna karavuM. ema yAvat agiyAramI pratimAmAM AgalI daze pratimAomAM kaheluM sarva anuSThAna Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU36 gAthA-61 - agiyAra zrAvakapratimA sambodhasaptatiH sarvamapyanuSThAnaM kAryamiti / atha darzanapratimAsvarUpanirUpaNAyAha-"pasamAiguNavisiTuM, kuggahasaMkAisallaparihINaM / sammaiMsaNamaNahaM, dasaNapaDimA havai paDimA // 1 // " samyagdarzanaM samyaktvaM pratimAdarzanaM (darzanapratimA ?) bhavatIti sambandhaH / kathambhUtaM samyagdarzanam ? ityAha - 'prazamAdiguNaviziSTaM prazamasaMveganirvedAnukampAstikyalakSaNaiH paJcabhirguNairviziSTamanvitam / tathA kugrahazca tattvaM prati zAstravAditattvena kutsito'bhinivezaH, zaGkAdayazca zaGkAkAGkSAvicikitsAmithyAdRSTiprazaMsAtatsaMstavarUpAH paJca samyaktvAticArAH kugrahazaGkAdayasta - saMbodhopaniSad - karavuM. have darzanapratimAnA svarUpanuM nirUpaNa karavA mATe kahe che prathamadiguNathI viziSTa, kugraha-zaMkA vagere zalyathI rahita, nirava evuM je samyakta, e darzanapratimA nAmanI pratimA che. ITI (saMbodhaprakaraNa 1091, pravacanasAroddhAra 982) samyagdarzana = samyakta e darzanapratimA che, evo ahIM anvaya che. kevuM samyagdarzana ? te kahe che - prazamadiguNathI viziSTa = prazama-saMvega-nirveda-anukaMpAAstikyarUpa pAMca guNothI viziSTa = yukta, tathA tattva prati kugraha = zAstravAdIoe prarUpelA tattvathI viruddha evo kutsita abhiniveza. zaMkAdi = zaMkA-kAMkSA-vicikitsA Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDroisaptatiH gAthA-61 - agiyAra zrAvakapratimA rUrU7 eva zalyate anekArthatvAd bAdhyate janturebhiriti zalyAni taiH parihInaM rahitam, ata eva anaghaM nirdoSam / ayamatra bhAvArtha:samyagdarzanasya kugrahazaGkAdizalyarahitasyANuvratAdiguNavikalasya yo'bhyupagamaH sA pratimeti / samyagdarzanapratimApattizca tasya pUrvamapyAsIt, kevalamiha zaGkAdidoSarAjAbhiyogAdyAkAraSaTkavarjitatvena yathAvatsamastadarzanAcAravizeSaparipAlanAbhyupagamena ca pratimAtvaM sambhAvyate / kathamanyathA upAzakadazAsu ekamAsaM -saMbodhopaniSad - mithyASTiprazaMsA-mithyASTiparicayarUpa samyaktanA pAMca aticAro. kugraha zaMkAdi = kugraha-zaMkA vagere, teo ja zalya che, jenAthI jIva bAdhA pAme. - te zalyothI parihIna = rahita. mATe ja anagha = nirdoSa. ahIM bhAvArtha A pramANe che - kugraha-zaMkA vagere zalyathI rahita ane aNuvrato vagere guNothI rahita evA samyagdarzanano je svIkAra te darzanapratimA che. zrAvakane samyagdarzana pratimAno svIkAra to pahelA paNa hato. kAraNa ke pratimAnA svIkAranI pUrve paNa te samyagdaSTi ja hato. mAtra ahIM zaMkAdidoSano parihAra hovAthI, rAjAno abhiyoga vagere cha AgAronuM varjana hovAthI tathA yathAvat sarva darzanAcAravizeSonI paripAlanAno svIkAra hovAthI pratimApaNuM saMbhave che. jo evuM na hoya to upAsakadazAmAM sADA pAMca varSano pratibhAvahana kALa kahyo che, ane tenA Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 gAthA-61 - agiyAra zrAvakapratimA soLasatatiH prathamAyAH pAlanena, dvau mAsau dvitIyAyAH pAlanena, evaM yAvadekAdazamAsAnekAdazyAH pAlanena, paJca sArdhAni varSANyarthataH pratipAditAnIti / na cAyamartho dazAzrutaskandhAdupalabhyate zraddhAmAtrarUpAyAstatra tasyAH pratipAdanAt / evaM darzanapratimAdiSvapi yathAyogaM bhAvanA kAryA / atha gAthAdvayena vratasAmAyikapauSadhapratimAtrayamAha-"bIyANuvvayadhArI 2, sAmAiyakaDo ya hoi taiyAe 3 / hoi cautthI caudasiaTThamimAIsu diyahesu // 1 // " aNuvratAni sthUlaprANAtipAta - saMbodhopaniSad - dvArA - prathama pratimAnA pAlanathI eka mAsa vItAve, bIjI pratimAnA pAlanathI be mAsa vitAve, ema yAvata agiyAramI pratimAnA pAlanathI agiyAra mahinA vItAve - ema arthathI kahyuM che te na ghaTe. A artha dazAzrutaskaMdha vageremAM upalabdha thato nathI, kAraNa ke temAM to prathama pratimA zraddhAmAtrarUpa hoya che, tema kahyuM che. A rIte darzana pratimA vrata pratimA? vageremAM paNa yathAyoga samajI levuM. have be gAthAthI vrata-sAmAyika-pauSadha A traNa pratimAonuM nirUpaNa kare che - bIjI aNuvratadhArI, trIjImAM sAmAyikakRta hoya, ane cothI pratimA caudaza-AThama vagere divasomAM hoya che. tenA (saMbodhaprakaraNa 1096, pravacanasAroddhAra 986) Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambothasaptatiH gAthA-61 - agiyAra zrAvakapratimA rUrUra, viramaNAdIni, upalakSaNatvAt guNavratAni zikSAvratAni ca bandhavadhAdyaticArarahitAni nirapavAdAni ca dhArayataH samyakparipAlayato dvitIyA vratapratimA bhavati / sUtre ca pratimApratimAvatorabhedopacArAditthaM nirdezaH / tathA tRtIyAyAM sAmAyikapratimAyAM sAmAyikaM sarvasAvadyayogaparivarjananiravadyayogAsevanasvabhAvaM kRtaM vihitaM dezato yena sa sAmAyikakRtaH, AhitAgnyAdidarzanAt ktAntasyottarapadatvam / idamuktaM bhavatiapratipannapauSadhasya darzanavratopetasya pratidinamubhayasandhyaM sAmAyika - saMbodhopaniSad - aNuvrato = zUlaprANAtipAtaviramaNa vagere. upalakSaNathI guNavrato ane zikSAvrato paNa baMdha-vadha vagere aticArathI rahita ane nirapavAda dhAraNa kare = samyaka paripAlana kare tene bIjI vratapratimA hoya che. sUtramAM pratimA ane pratibhAvAnuM e baMnemAM abhedano upacAra karIne bIjI (pratimA) aNuvratadhArI' evo nirdeza karyo che. tathA trIjI pratimAmAM, sAmAyika = sarvasAvadyayoganuM parivarjana ane niravaghayoganuM Asevana, te jeNe dezathI karyuM che, te sAmAyikakRta. AhitAgni vagere gaNanA darzanathI ahIM kRtasAmAyika' ema kahevAnA badale bhUtakRdaMtane uttarapadamAM mukIne "sAmAyikakRta" kahyuM che. Azaya e che ke jeNe pauSadhano svIkAra nathI karyo, ane Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 gAthA-61 agiyAra zrAvakapratimA sambodhasaptatiH karaNaM tRtIyA pratimeti / tathA caturthI pauSadhapratimA, yasyAM caturdazyaSTamyAdiSu divaseSu caturdazyaSTamyamAvAsyApaurNamAsISu parvatithiSu ca caturvidhamapyAhArazarIrasatkArAbrahmacaryavyApAraparivarjanarUpaM pauSadhaM paripUrNam, na punaranyatareNApi prakAreNa parihINaM samyagAgamoktavidhinA sa pratimApratipattA tushbdsyaavsaMbodhopaniSad , je darzanavratathI yukta che, te pratidina savAra-sAMja sAmAyika kare te trIjI pratimA che. - tathA cothI pauSadhapratimA, jemAM caudaza-AThama vagere divasomAM = caudaza-AThama-amAsa-pUnama tathA parvatithiomAM caturvidha = AhAra, zarIrasatkAra, abrahmacarya ane vyApAranA parivarjanarUpa paripUrNa pauSadha, eka paNa prakAre hIna nahIM evo. (ahIM AhAranA saMpUrNatyAgarUpa sarva AhArapauSadha upavAsa, ane AhAranA dezathI tyAgarUpa deza AhArapauSadha ekAsaNuM/nIvi/AyaMbila ema artha samajavo, baMnemAM AhA2varjanarUpa AhArapauSadha to che ja. mATe upavAsa vinA pauSadha na thai zake tevuM nathI. vaLI pauSadhadhArI zrAvaka ghare jaine vApare athavA to saMketita svajano dvArA pauSadhazALAmAM lAveluM vApare, paNa bhikSAcaryA na kare ityAdi zAstrapATho paNa jovA maLe che, mATe pauSadhamAM deza AhArapauSadha zAstrasiddha che.) samyak=AgamamAM kahelI = = Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakhyothasaptatiH gAthA-61 - agiyAra zrAvakapratimA rU42 dhAraNArthatvAdanupAlayatyeva Asevate / etAsu catasRSvapi vratAdiSu pratimAsu bandhAdIn bandhavadhacchavicchedaprabhRtIn aticArAn dvAdazavrataviSayAn prayatnato mahatA yatnena varjayati prihrtiiti| atha pratimApratimAsvarUpamAha-"sammamaNuvvayaguNavayasikkhAvayavaM thiro ya nANI ya / aTThamicauddasIsuM paDimaM ThAegarAI ya zA" "sampatti' mukhyatve machAroDanAkSa:, aNuvratagunnvrtshikssaapdaani ca yasya vidyante sa tadvAn, pUrvokta saMbodhopaniSad vidhithI te =pratimAne svIkAranAra, "tu' zabda avadhAraNa arthano hovAthI anupAlana kare ja che = Asevana kare che. A cAre ya vratAdi pratimAomAM baMdha, vadha, chaviccheda vagere bAra vratonA aticAronuM prayatnathI = moTA yatnathI varjana kare che = tyAga kare che. have pratimA pratimAnuM svarUpa kahe che - samyakta, aNuvrata, guNavrata tathA zikSAvratano dhAraka, sthira ane jJAnI AThama-caudazamAM eka rAtanI pratimAmAM rahe. melA (pravacanasAroddhAra 985, paMcAzaka 9-17) samma = samyatva, gAthAmAM je "ma'kAra che, te alAkSaNika che. jene aNuvrato, guNavrato ane zikSAvrato, che te aNuvrata-guNavrata-zikSAvratadhAraka = pUrvokta cAra Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUkara gAthA-61 - agiyAra zrAvapratimA soLasaptatiH pratimAcatuSTayAnvita ityarthaH / sthiro'vicalasattvaH, itaro hi tadvirAdhako bhavati, yato'syAM pratimAyAM nizi catuSpathAdau kAyotsargaH kriyate / tatra copasargAH prabhUtAH sambhavantIti / jJAnI ca pratimAkalpAdiparijJAnapravaNaH, ajAnAno hi sarvatrApyayogyaH, kiM punaretatpratimApratipattAviti / aSTamIcaturdazyorupalakSaNatvAdaSTamIcaturdazyamAvAsyApaurNamAsIrUpeSu pauSadhadineSvapi draSTavyam / pratimAM kAyotsarga 'ThAI' iti tiSThati, dhaatuunaamnekaarthtvaatkrotiityrthH| kimpramANAm ? ityAha-ekA saMbodhopaniSad pratimAothI yukta. sthira = nizcalasattvavALa, kAraNa ke je tevo na hoya, e pratimAnI virAdhanA kare che. kAraNa ke A pratimAmAM rAte cAra rastA Adi sthAne kAussagna karAya che ane temAM ghaNA upasargo saMbhave che. tathA jJAnI = pratimAnA AcAra AdinA parijJAnamAM nipuNa. je ajJAnI che, e to sarvatra ayogya che. to pachI A pratimAnA svIkAranI bAbatamAM to zuM kahevuM ? AThama-caudazanA upalakSaNathI AThama-caudaza-amAsapUnamarUpa pauSadhanA divasomAM paNa samajavuM. (AnA parathI A ja divasomAM pauSadha thaI zake evo ekAMta na samajavo.) A pratimA = kAyotsarga kare che. "sthA' dhAtuno artha "ubhA rahevuM che evuM prasiddha che. paNa dhAtunA aneka artho hovAthI Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ blothaptatiH gAthA-61 - agiyAra zrAvakapratimA rU4rU rAtriH parimANamasyA ityekarAtrikI sarvarAtrikI, tAM yastasya pratimA bhavatIti zeSaH / zeSadineSu yAdRzo'sau bhavati tadarzayitumAha-"asiNANa viyaDabhoI, mauliyaDo divasabaMbhayArI 2 / ratti paramADo , Dimavikvesu vivasetu IIkA" asnAnaH, snAnaparivarjakaH, vikaTe-prakaTe prakAze divA, na rAtrAvityarthaH divA'pi prakAzadeze bhuGkte-azanAdyabhyavaharatIti vikaTabhojI, pUrvaM kila rAtribhojane'niyama AsIt, tadarthamidamuktam / 'mauliyaDo' iti, abaddhaparidhAnakaccha ityarthaH / - saMbodhopaniSad - prastutamAM karavuM" artha lIdho che. e pratimAnuM pramANa keTaluM? te kahe che - jenuM pramANa eka rAtri che te ekarAtrikI = AkhI rAtanA pramANavALI. tene je kare che, tenI te pratimA thAya che. evo ahIM adhyAhAra che. bAkInA divasomAM te jevo thAya che, te batAvavA kahe che - asnAnI, vikaTabhojI, abaddhakakSa, divase brahmacArI, rAte parimANakRta A rIte pratimA sivAyanA divasomAM hoya che. I1 (paMcAzaka 9-18, pravacanasAroddhAra 986) ajJAnI = snAnano tyAga karanAra, vikaTamAM = pragaTamAM = prakAzavALA deza-kALamAM bhojana kare, arthAt rAtre nahIM paNa divase bhojana kare ane divase paNa prakAzavALA sthAnamAM bhojana kare = azana vagereno AhAra kare te vikaTabhojI. pahelA rAtribhojanano niyama na hato, mATe AvuM kahyuM che. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU44 gAthA-61 - agiyAra zrAvakapratimA sanvothasaptatiH tathA divase divA brahma caratItyevaMzIlo divasabrahmacArI 'ratti' iti rAtrau, kim? ata Aha-parimANaM strINAM tadbhogAnAM vA, parimANaM kRtaM yena sa parimANakRtaH / kadA? ityAha-pratimAvarjeSu kAyotsargarahiteSvaparvasvityartho divaseSu dineSviti / atha kAyotsargastho yaccintayati tadAha-"jjhAyai paDimAe Thio, tiloyapujje jiNe jiyakasAe / niyadosapaccaNIyaM, annaM vA paMca jA mAsA // 1 // " dhyAyati cintayati pratimAyAM kAyotsarge sthito'vasthitastrilokapUjyAn tribhuvanAbhyarcanIyAn jinAMstIrtha - saMbodhopaniSad - mauliyaDa = vastramAM kaccho nahIM bAMdhanAra evo. tathA divase brahmanuM pAlana karavAnA svabhAvavALo = divasa brahmacArI, rAtre = rAtrimAM zuM? te kahe che - jeNe strIonuM ke strInA bhogonuM parimANa kahyuM che, te = parimANakRta. kyAre ? pratimA sivAyanA = kAyotsargathI rahita evA aparvomAM, divasomAM = dinomAM. have kAyotsargamAM rahelA zrAvaka je ciMtana kare, te kahe che pratimAmAM rahelA zrAvaka pAMca mAsa sudhI kaSAyavijetA, railokyapUjya evA jinezvaronuM dhyAna kare che athavA to svadoSapratipakSI anya vicAra kare che. tenI (paMcAzaka 9-19, pravacanasAroddhAra 987) dhyAna kare che = ciMtana kare che, pratimAmAM = Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ blothaptatiH gAthA-61 - agiyAra zrAvakapratimA rUchaka kRto jitakaSAyAn nirastasamastadveSAdidoSAn, anyaM vA jinApekSayA nijadoSapratyanIkaM svakIyakAmakrodhapramukhadUSaNAnAM pratipakSabhUtaM kAmanindAkSAntiprabhRtikaM dhyAyati / kiyatpramANeyaM paJcamI pratimA ? ityAha-paJca mAsAn yAvaditi / atha SaSThI pratimAmAha-"siMgArakahavibhUsukkarisaM itthIkahaM ca vajjito / vajjai abaMbhamegaM, tao ya chaTThAe chammAse // 1 // " zRGgArakathA kAmakathA, vibhUSAyAH snAnavilepanadhUpanaprabhRtikAyA saMbodhopaniSad - kAyotsargamAM, sthita = rahelA, trilokapUjya = traNa bhuvana vaDe arcanIya, jina = tIrthakaro, jitakaSAya = dveSa vagere sarva doSone jItI lenArA, temanuM, athavA jinanI apekSAe anya svadoSapratipakSI = potAnA kAma, krodha vagere dUSaNonA pratipakSabhUta evA kAmaniMdA, kSamA vagerenuM dhyAna kare che. A pAMcamI pratimA keTalA pramANanI hoya che ? te kahe che - pAMca mahinA sudhI. have chaThThI pratimA kahe che - pachI chaThThI pratimAmAM che mahinA sudhI zRMgArakathA, vibhUSAno utkarSa ane strIkathAnuM varjana karato eka abrahmacaryanuM varjana kare. tenA (pravacanasAroddhAra 988) zRMgArakathA = kAmakathA, vibhUSAno = snAna, vilepana, sugaMdhI dhUpathI vAsita karavuM vagereno utkarSa = vibhUSAno Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU46 gAthA-61 - agiyAra zrAvakapratimA sanvothasaptatiH utkarSastataH samAhAradvandvaH, tadvarjayan pariharan / utkarSagrahaNAccharIramAtrAnugAM vibhUSAM vidadhAtyapIti / tathA striyA yoSitA saha rahasi kathAM praNayavArtA varjayan / varjayati, kim? ityAhaabrahma maithunamekam / 'tao ya' iti ko'sau ? pratimApratipattA SaSThyAmabrahmavarjanapratimAyAM SaNmAsAn yAvat / pUrvasyAM hi pratimAyAM divasa eva maithunaM pratiSiddhaM rAtrau punarapratiSiddhamAsIt / - saMbodhopaniSad - utkarSa = vibhUSotkarSa. pachI zRMgArakathA ane vibhUSotkarSa A baMneno samAhAra vaMdva samAsa thayo che. tenuM varjana karato = parihAra karato. utkarSanuM grahaNa karyuM hovAthI zarIranI mAtrAne anusAre thoDI vibhUSA kare paNa kharA, tathA strI = nArI sAthe ekAMtamAM kathA = premAlApa, tenuM varjana kare. tathA varjana kare, zenuM ? e kahe che - eka abrahmanuM = maithunanuM. (ahIM "eka zabdathI evo artha na samajavo ke amuka prakAranA maithunanuM varjana kare che, paNa evo artha karavo ke chaThI pratimAmAM eka vastunuM varjana kare che, jenuM nAma che abrahma.) ane te, koNa che? pratimA svIkAranAra, chaThI abrahma varjana pratimAmAM cha mahinA sudhI rahe che. pUrvanI pratimAmAM divase ja maithuna pratiSiddha hatuM, rAtre apratiSiddha hatuM. A pratimAmAM to divase paNa ane rAte paNa, ema sarvathA Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-61 agiyAra zrAvakapratimA 347 asyAM punardivA'pi rajanyAmapi sarvathA maithunapratiSedhaH, ata evAtra cittaviplutividhAyinAM kAmakathAdInAmapi pratiSedhaH kRta iti / atha saptamIM pratimAmAha - " sattami satta u mAse, navi Aharai sacittamAhAraM / jaM jaM heTThillANaM, taM taM carimANa savvaM pi // 1 // " saptamyAM sacittAhAravarjanapratimAyAM sapta mAsAn yAvatsacittaM sacetanamAhAramazanapAnakhAdimasvAdimarUpaM naivAhArayati abhyavaharati / tathA yadyad adhastanInAM prAktanInAM pratimAnAmanuSThAnaM tattatsarvamapi niravazeSamuparitanInAmagretanapratimAnAmavaseyam / etacca prAguktamapi vismaraNazIlavineyajanAnugrahAya saMbodhopaniSad maithunano pratiSedha che. mATe ja A pratimAmAM manane kSubdha karanArI evI kAmakathA vagereno paNa pratiSedha karyo che. - have sAtamI pratimA kahe che - sAtamImAM sAta mahinA sudhI sacitta AhAra vAparatA nathI. je je nIcenI pratimAomAM che, te te sarva uparanI pratimAomAM che. / / 1 / / (pravacanasArodvAra989) sAtamImAM = sacittAhA2varjanarUpa pratimAmAM sAta mahinA sudhI sacitta sacetana, AhAra = azana-pAnakhAdima-svAdima, na ja khAya = vApare. = tathA je je nIcenI = pahelAnI pratimAomAM anuSThAna hoya te te sarva paNa uparanI = AgaLanI pratimAomAM Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU48 gAthA-61 - agiyAra zrAvapratimA soyasatatiH punarupanyastamevamanyatrApi / athASTamInavamyau pratime pratipAdayitumAha-"AraMbha sayaM karaNaM, aTThamiyA aTThamAsa vajjei / navamA navamAse puNa, pesAraMbhe vivajjei // 1 // " aSTamI svayamArambhavarjanapratimA bhavati, yasyAmaSTau mAsAn yAvadArambhasya pRthivyAdhupamardanalakSaNasya svayamAtmanA kAraNaM vidhAnaM varjayati pariharati / svayamitivacanAccaitadApannaM vRttinivRttimArambheSu tathAvidhatIvrapariNAmarahitaH paraiH karmakarAdibhiH sAvadyamapi vyApAraM kArayatIti / nanu svayamapravartamAnasyApyArambheSu preSyAn - saMbodhopaniSad - samajavuM. A pUrve kahyuM hovA chatAM paNa vismaraNazIla ziSyonA anugraha mATe pharIthI kahyuM che. ema anyatra paNa samajavuM. have AThamI-navamI pratimAnuM pratipAdana kare che - AThamI ATha mahinA sudhI svayaM AraMbhakaraNa varje che. vaLI navamImAM nava mahinA sudhI preSaNaAraMbha varje che. //RIL (pravacanasAroddhAra 990) svayaM AraMbha varjana e AThamI pratimA che. jemAM ATha mahinA sudhI AraMbha = pRthvIkAya vagerenA upamadanuM, svayaM = pote karaNa = vidhAna, tenuM varjana = parihAra kare. svayaM evuM kahevAthI evo artha nIkaLe che ke AjIvikAne uddezIne AraMbhomAM tathAvidha tIvra pariNAmathI rahita evA zrAvaka nokaro vagere karAve che. zaMkA - pote AraMbhomAM pravRtti na kare, paNa nokarone Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDroisaptatiH gAthA-61 - agiyAra zrAvakapratimA rU42 vyApArayataH prANihiMsA tadavasthaiva, satyam, kintu yA sarvathaiva svayamArambhANAM karaNataH paraizca kAraNata ubhayajanyA hiMsA, sA svayamakaraNataH tAvatparihataiva / yataH svalpo'pi ArambhaH parihIyamANaH projjRmbhamANamahAvyAdheH stokatarastokatamakSaya iva hita eva bhavati / eSA punarnavamI preSyArambhavarjanapratimA bhavati, yasyAM nava mAsAn yAvatputrabhrAtRprabhRtiSu nyastasamastakuTumbAdikAryabhAratayA dhanadhAnyAdiparigraheSvalpAbhiSvaGgatayA ca preSyairapi karmakarAdibhirapyAstAM svayamArambhAn sapApavyApArAn mahataH saMbodhopaniSad pravRtti karAve, to jIvahiMsAno doSa to tevone tevo Ubho ja rahe che. samAdhAna - tamArI vAta sAcI che. paNa je sarvathA ja svayaM AraMbho karavAthI tathA bIjA dvArA karAvavAthI je ubhayajanita hiMsA che, teno to pote na karavAthI parivAra thaI ja gayo che. kAraNa ke jema moTo roga pragaTa thato hoya, teno thoDo hajI thoDo kSaya thAya e hitakAraka ja che, tema thoDo AraMbha paNa ocho thAya e hitakAraka ja che. vaLI A navamI prepyAraMbhavarjana nAmanI pratimA che, ke jemAM nava mahinA sudhI putra, bhAI vagere ne samasta kuTuMba vagerenI javAbadArI soMpI devAya che ane dhana-dhAnya vagere parigrahomAM alpa Asakti hovAthI karmakara vagere dvArA AraMbha Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 gAthA-61 - agiyAra zrAvapratimA blothalaptati: kRSyAdIniti bhAvaH, varjayati / AsanadApanAdivyApArANAM punarapi laghUnAmaniSedha eva, tathAvidhakarmabandhahetutvAbhAvenArambhatvAnupapatteH / atha dazamI pratimAmAha-"dasamA dasa mAse puNa, uddiTThakayaM tu bhatta navi bhuMje / so hoi u churamuMDo, sihiliM vA dhArae ko vi // 1 // " dazamI punaruddiSTabhaktavarjanapratimA daza mAsAn yAvad bhavati / tasyAmuddiSTamuddizyastena kRtaM vihitamuddiSTakRtam, tameva zrAvakamuddizya saMskRtamityarthaH / evaMsvarUpaM bhaktamapyodanAdikaM naiva bhuJjIta, AstAM tAvaditara - saMbodhopaniSad - karAvavAno paNa tyAga kare che, pote moTA khetI vagere sAvadya vyApArorUpa AraMbhone to na ja kare. paNa mahemAna Adine AsanapradAna vagere nAnI pravRttiono temAM niSedha nathI. kAraNa ke tevI pravRttio tathAvidha karmabaMdhanuM kAraNa na hovAthI tene AraMbha na kahI zakAya. ' have dazamI pratimA kahe che - vaLI dazamI daza mAsa sudhI che, temAM udiSTakRta bhojana jamatA nathI. te suramuMDa hoya che, athavA koI zikhA dhAraNa kare che. tenA (pravacanasAroddhAra 991) vaLI dazamI udiSTabhojanavarjana nAmanI pratimA daza mahinA sudhI hoya che. temAM udiSTa = temane udezIne kareluM = banAveluM te udiSTakRta. arthAt te ja zrAvakane uddezIne Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH 351 gAthA-61 agiyAra zrAvakapratimA sAvadyavyApArakAraNamityapizabdArthaH / 'so hoi u' iti sa punardazamapratimApratipattA kazcit kSuramuNDitamastako bhavati / 'sihiti'kRti zivAM vA zirasi jopi dhArayatIti| tathA"jN nihiyamatthajAyaM, pucchaMta suyANa navari so tattha / jai jANai to sAhai, aha navi to bei navi yANe ||1|| navaraM kevalaM sa zrAvakastasyAM dazamapratimAyAM sthito yannihitaM bhUmyAdau kSiptamarthajAtaM dravyaM suvarNAdikaM tatpRcchatAM sutAnAM putrANAM upalakSaNatvAd bhrAtrAdInAM ca yadi jAnAti tataH kathayati, saMbodhopaniSad - saMskRta kareluM = rAMdhavA vagere dvArA saMskAra yukta banAvAyeluM. AvA svarUpanuM bhojana paNa odana vagere na ja jame, te sivAyanA sAvadya vyApAra karAvavAnI vAta to javA ja do, evo 'api' zabdano artha che. vaLI te dazamI pratimAne svIkAranAra, koi astrAthI muMDita mastakavALA hoya. athavA koi zikhA = coTalI dhAraNa kare che. tathA - = - mAtra te tenA dIkarAo pUche tyAre dATeluM dhana jANatA hoya to kahe, ane jo na jANatA hoya, to kahe ke nathI jANato. // 1 // (paMcAzaka 9-33, pravacanasAroddhAra 992) mAtra te = zrAvaka temAM = dazamI pratimAmAM rahelo, je nihita = bhUmi vageremAM rAkheluM dhana = suvarNa vagere dravya hoya, tenA viSe pRcchA karatA putrone = dIkarAone, ane upalakSaNathI bhAi vagerene jo jANatA hoya to kahe, kAraNa Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra62 gAthA-61 - agiyAra zrAvakapratimA soLasatatiH akathane vRtticchedaprApteH / atha naiva jAnAti tato brUte naivAhaM kimapi jAnAmi smarAmIti / etAvanmuktvA nAnyatkimapi tasya gRhakRtyaM kartuM kalpate iti tAtparyam / athaikAdazI pratimAmAha"khuramuMDo loeNa va, rayaharaNapaDiggahaM ca giNhittA / samaNo hUo viharai, mAsA ekkArasukkosaM // 1 // kSureNa muNDo muNDitaH kSuramuNDaH, locena vA hastaluJcanena muNDaH san rajoharaNaM patadgrahaM copalakSaNametatsarvamapi sAdhUpakaraNaM gRhItvA 'samaNabhUo' iti zramaNo nirgranthastadvadyastadanuSThAnakaraNAtsa zramaNabhUtaH sAdhukalpa ityarthaH, viharet gRhAnnirgatya nikhila saMbodhopaniSad ke jo na kahe to AjIvikAno uccheda thAya. ane jo na ja jANatA hoya to kahe ke huM kAMI ja jANato nathI = mane kAMI ja yAda AvatuM nathI. tAtparya e che ke AnA sivAya temane gharanuM koI kArya karavuM na kalpa. have agiyAramI pratimA kahe che - astrAthI ke locathI muMDita, rajoharaNa ane pAtru laIne utkRSTathI agiyAra mahinA sudhI sAdhunI jema vicare. tevA (pravacanasAroddhAra 993) surathI = astrAthI muMDa = muMDita te suramuMDa, athavA to locathI = hAthe laMcana karavA vaDe muMDita thayelA te zrAvaka rajoharaNa ane pAtru laine, upalakSaNathI sAdhunA sarva upakaraNa Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakhyothaptatiH gAthA-61 - agiyAre zrAvapratimA rUbarU sAdhusAmAcArIsamAcaraNacaturaH samitiguptyAdikaM ca samyaganupAlayan bhikSArtha gRhikulapraveze sati zramaNopAsakAya pratimApratipannAya bhikSAM datteti bhASamANaH kastvam ? iti kasmiMzcitpRcchati pratimApratipannaH zramaNopAsako'hamiti bruvANo grAmanagarAdiSvanagAra iva mAsakalpAdinA vicaredekAdazamAsAn yAvaditi / etaccotkRSTataH kAlamAnamuktam / jaghanyataH punarekAdazApi pratimAH pratyekamantarmuhUrttAdimAnA eva, tacca maraNe vA pravrajitatve vA naanytheti| tathA-"mamakAre'vocchinne vaccai - saMbodhopaniSad - laIne zramaNa = nigraMtha, temanA jevuM anuSThAna karavAthI je temanA jevA che te zramaNabhUta = sAdhusamAna, vicare, arthAt gharathI nIkaLIne sarva sAdhu sAmAcArIne pALavAmAM kuzaLa evA te zrAvaka samiti-gupti vagerenuM samyapha anupAlana kare. bhikSA mATe gRhasthanA gharamAM praveza kare tyAre pratimAvALA zrAvakane bhikSA Apo" ema kahe. koI evuM pUche ke, "tame koNa cho ? tyAre ema kahe ke huM pratimA svIkAranAra zrAvaka chuM. A rIte gAma-nagara vageremAM aNagAranI jema mAsakalpa vagere dvArA agiyAra mahinA sudhI vicare. A utkRSTathI kALapramANa kahyuM. jaghanyathI to agiyAre pratimA aMtarmuhUrta vagere pramANa ja che. te jaghanya pramANa cAlu pratimAmAM ja maraNa thAya ke pravrajyA thAya to ja saMbhave che, anyathA nahIM. tathA mamatvano Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU4 gAthA-61 - agiyAra zrAvapratimA blothaptatiH sannAyapalli daTuM je / tatthavi sAhu vva jahA, giNhai phAsaM tu AhAraM // 1 // " mametyasya karaNaM mamakArastasminnavyavacchinne'vyapagate sati, anena svajanadarzanArthitvakAraNamuktam, sajJAtAH svajanAsteSAM pallI sannivezastAM sajJAtapallIM vrajati gacchati draSTuM vilokayituM sajJAtAniti gamyate, 'je' iti pAdapUraNe / tatrApi sajJAtapallyAmapyAstAmanyatra sAdhuriva saMyata iva vartate, na punaH svajanoparodhena gRhacintAdikaM kuryAt / yathA ca sAdhuH prAsukameSaNIyaM ca gRhNAti tathA so'pi zramaNabhUtaH pratimApratipattA - saMbodhopaniSad - luccheda na thayo hovAthI svajanonA AvAsane jovA jAya, tyAM paNa jema sAdhu le, tema prAsuka AhAra le-che // (paMcAzaka 9-36, pravacanasAroddhAra 994) "mAruM" AvuM karavuM te mamakAra. teno vyuccheda na thayo hovAthI = vigama na thayo hovAthI, AvuM kahevA dvArA svajanonA darzana karavAnA prayojananuM kAraNa kahyuM. saMjJAta = svajano, temanI pallI = nivAsa, tyAM - svajanonA nivAsamAM = temanA gAma-nagara-poLa AdimAM jAya che - gamana kare che, svajanone jovA mATe. ahIM "je pAdapUraNa arthamAM che. tyAM paNa = svajanonA sannivezamAM paNa, anyatranI vAta to javA do, sAdhunI jema = saMyata samAna varte che. paNa svajanonA uparodhathI gharanI ciMtA vagere karatA nathI. ane Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-61 agiyAra zrAvakapratimA prAsukamevAcetanameva, upalakSaNatvAdasyaiSaNIyaM cAhAramazanAdikaM gRhNAtIti / jJAtayo hi snehAdaneSaNIyaM bhaktAdi kurvanti, AgraheNa ca tadgrAhayitumicchanti, anuvartanIyAzca te prAyo bhavantIti tadgrahaNaM sambhAvyate tathA'pi tadasau na gRhNAtIti bhAvaH / iha cottarAsu saptasu pratimAsvAvazyakacUrNya prakArAntaramapi dRshyte| tathA 'rAmattarinnA' kRti pazvamI / 'sattattAhAraritrALu' iti SaSThI / 'diyA brahmacArI rAo parimANakaDA' iti saptamI / saMbodhopaniSad 355 jema sAdhu prAsuka ane eSaNIya AhAra = azana vagerenuM grahaNa kare che, tema te paNa zramaNabhUta pratimAne svIkA2nA2 prAsuka ja = acitta ja, upalakSaNathI eSaNIya, AhAra = azana vagerenuM grahaNa kare che. svajano snehathI aneSaNIya bhojana vagere kare che, ane AgrahathI tevuM bhojana ApavA icche che. ane svajanonI vAta prAyaH mAnavI paDe che, mATe tenuM grahaNa saMbhave che, chatAM paNa te zrAvaka tevuM bhojana na le tevo ahIM bhAva che. ahIM chellI sAta pratimAmAM AvazyakacUrNimAM anya prakAra paNa jovA maLe che. te A pramANe - rAtribhojanaparizAta e pAMcamI, sacittAhAraparijJAta e chaThThI, divase brahmacArI rAtre parimANakRta e sAtamI, Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUdda gAthA-61 - agiyAra zrAvakapratimA soLasaptatiH 'diyAvi rAo vi baMbhayArI asiNANae vosaTTakesamaMsuromanahe' ityaSTamI / 'sAraMbhapariNAe' iti navamI / 'pesAraMbhapariNAe' iti dshmii| 'uddiTThabhattavivajjae samaNabhUe tassa NaM evaM bhavati, savvAo pANAivAyAo veramaNaM jAva savvAo rAIbhoyaNAo veramaNaM khuramaMDae vA luttakesae vA egasADie vA iccAi' ekAdazamI / vyAkhyAtA ekAdazApi zrAvakapratimAH // 61 // atha zrAvakeNApyutkRSTena brahmacAriNaiva bhAvyam, yaduktam"ukkiTTho sAvao hoi, saccittAhAravajjao / egAsaNammi bhoI ya, baMbhayArI taheva ya // 1 // kimiti ? yato - saMbodhopaniSad - divase paNa ane rAtre paNa brahmacArI + asnAnI + kezazmathu-roma-nakhanA saMskAranA tyAgI e AThamI, sAraMbhaparijJAta e navamI, preSAraMbha-parijJAta e dazamI. udiSTa bhojananuM varjana karanAra, zramaNabhUta, temano AcAra A mujaba hoya che. sarvathI prANAtipAtaviramaNa yAvatu sarvathI rAtribhojanaviramaNa, kSuramuMDa ke lucitakeza ke eka vastradhArI ityAdi agiyAramI. A rIte agiyAre zrAvakapratimAonI vyAkhyA karI. 6 nA utkRSTa zrAvaka brahmacArI ja hoya che. kAraNa ke kahyuM che ke - sacitta AhAranuM varjana karanAra, ekAsaNamAM bhojana karanAra ane brahmacArI evA utkRSTa zrAvaka hoya che. [1] Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDrothasaptatiH gAthA-62-63 - maithunanA doSa rU57 maithunaprasaktayohi strIpuMsayorutkRSTataH sUkSmA navalakSajIvA vinazyantItyetadevAhamehuNasannArUDho, navalakkha haNei 'suhamajIvANaM / titthayareNaM bhaNiyaM, saddahiyavvaM payatteNa // 62 // ___ vyAkhyA - 'maithunasaJjArUDhaH' abrahmasevAparaH pumAn 'sUkSmajIvAnAM' kevalijJeyaprANinAM nava lakSAn hanti utkRSTata ityarthaH / yadAgama:-"itthIjoNIe saMbhavaMti beiMdiyA u je jIvA / ikko va do va tinna va, lakkhapahuttaM ca ukkosaM - saMbodhopaniSad - kema ema ? (brahmacArI hovuM jarUrI kema ?) kAraNa ke strI-puruSa maithunamAM Asakta hoya, tyAre utkRSTathI sUkSma nava lAkha jIvono vinAza thAya che. e ja kahe che - maithuna saMjJA para AruDha nava lAkha sUkSma jIvone haNe che. evuM tIrthakaroe kahyuM che, tenI prayatnathI zraddhA karavI joie. 6rA (gAthAsahastrI 329, zIlopadezamAlA 23) maithunasaMjJA para AruDha = abrahmasevanamAM tatpara evo puruSa, nava lAkha sUkSmajIvone = kevaLI jANI zake tevA prANIone utkRSTathI haNe che, evo artha che. kAraNa ke evuM Agamavacana che ke - strInI yonimAM je be iMdriya jIvo thAya 2. T -sunIvA | 2. i-gra gAmavayo hiMsA gIvAmida paDhamAM | rU. - saddaripavi | Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 gAthA-62-63 - maithunanA doSa lothalatatiH // 1 // puriseNa saha gayAe, tesiM jIvANa hoi uddavaNaM / veNugadiTuMteNaM, tattAyasalAganAeNaM // 2 // " yaduktaM bhagavatyate dvitIyazatake paJcamoddezake-"mehuNaM sevamANassa kerise asaMjame kajjai ? goyamA ! se jahA NAmae kevi purise rUyanAliyaM vA bUranAliyaM vA tatteNaM kaNaeNaM samabhidhaMsijjA, erisaeNaM goyamA ! mehuNaM sevamANassa asaMjame kajjai" iti / saMsaktAyAM yonau dvIndriyA ete / etacca kenacitprAkRtenoktaM bhaviSyatIti - saMbodhopaniSad che, teo eka ke be ke traNa .... yAvata utkRSTathI lakSapRthakva = be thI nava lAkha hoya che. jenA (gAthAsahastrI 330) - te strI puruSa sAthe gamana kare, tyAre te jIvonI virAdhanA thAya che. vAMsamAM tapelA loDhAnA zalAkAnA dRSTAMtathI prastuta artha samajavo. rAI kAraNa ke zrI bhagavatI aMgasUtramAM dvitIya zatakamAM paMcama uddezAmAM kahyuM che ke - he bhagavaMta ! je maithuna seve, te kevuM asaMyama kare che ? gautama ! jema koI puruSa rUnI bharelI vAMsanI naLI ke baru nAmanI vanaspatinI nALIne tapelA sonAthI joDe, temAM jevuM asaMyama thAya, he gautama ! maithuna sevanAra tevuM asaMyama kare che. jIvasaMsakta evI yonimAM A beindriya jIvo hoya che. A to koI sAmAnya vyaktie kahyuM haze, evI zaMkAnuM nirAkaNa karatA kahe che - tIrthakare Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakvottati: gAthA-62-63 - maithunanA doSa rUla nirasyannAha-'tIrthakareNa' arhatA sarvAsravadvArakAraNavidA etaditi gamyam, 'bhaNitaM' pratipAditamanekasurAsuranarasamakSam, taccetyadhyAhArya vyAkhyeyam / tacca bhagavaduktaM 'pratyanena' mahatodyamena zraddhAtavyamavitathametaditi, na ca tatra zaGkApizAcikAvakAzo deya iti bhAvaH / zukrazoNitasambhavAstu garbhajapaJcendriyA ime"paMciMdiyA maNussA, eganarabhuttanArigabhaMmi / ukkosaM nava lakkhA, jAyaMtI egahelAe // 1 // navalakkhANaM majjhe, jAyai ikkassa dunna va samattI / sesA puNa emeva ya, vilayaM vanaMti meva rA" drA athAsaGkhyAtAnasaJjinaH strIpuMsasaMyogajAn - saMbodhopaniSad = sarva AzravadvAronA kAraNanA jANakAra evA arihaMte A kahyuM che = aneka sura-asura-naronI samakSa pratipAdita karyuM che. bhagavAne kahelI te vAtanI prayatnathI = moTA udyamathI zraddhA karavI joie, ke te satya che. te vAtamAM zaMkArUpI pizAcIne avakAza na devo joie evo ahIM bhAva che. strInI yonimAM zukra ane zoNitathI utpanna thatA garbhaja paMcendriya jIvo A pramANe che - eka nara bhogavelI nArInA garbhamAM utkRSTathI nava lAkha paMcendriya manuSyo eka sAthe thAya che. //lA (gAthAsahastrI 331) te navalAkhamAMthI eka ke benI niSpatti thAya che. bAkInA to ema ne ema vinAza pAme che. terA (gAthAsahastrI 332) 6rA. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 gAthA-62-63 - maithunanA doSa lakhyotiH paJcendriyamanuSyAnAhaasaMkhayA thInaramehuNAo, mucchaMti paMciMdiyamANusAo / nIsesaaMgANa vibhatticaMge, bhaNai jiNo pannavaNAuvaMge // 63 // vyAkhyA - strInarayomaithunAt abrahmasaJjAta asaGkhyAtAH paJcendriyamanuSyAH 'mUrcchanti' utpadyante / etacca kaH kutra kathayati ? ityAha-'jinaH' tIrthakRt prajJApanopAne 'bhaNati' kathayati / sUtrasya trikAlaviSayatvAd bhaNitavAnityavaseyam / - saMbodhopaniSad have strI-puruSanA saMyogathI thatAM asaMkhya asaMjJI saMmUcchima paMcendriya manuSyonuM pratipAdana kare che - strI-puruSanA maithunathI asaMkhya paMcendriya manuSyo utpanna thAya che. tema sarva aMgonA vibhAgothI ramya evA prajJApanA upAMgamAM jina kahe che. 6al (gAthAsahastrI 333) strI-puruSanA maithunathI = abrahmasaMjJAthI asaMkhya paMcendriya manuSyo utpanna thAya che. evuM koNa kyAM kahe che ? te kahe che - jina = tIrthaMkara, prajJApanA upAMgamAM kahe che. sUtra trikALaviSayaka hovAthI jine kahyuM evo artha samajavo. 2. - nIvA | Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-62-63 - maithunanA doSa rUdda kimbhUte ? 'nizzeSAGgAnAM' samastAcArAGgAdisiddhAntAnAM vibhaktibhirvizeSaizcaGge ramye, caGgazabdo dezyAM(yaH?) cArutArthaH, yatra sarvAGgavizeSAH spaSTatayA prarUpitAH santItibhAvaH / yadvA nizzeSAGgAnAM madhye vibhaktyA vaicitryeNa ramye / yaduktaM prajJApanAyAM bhagavAnAheti tadeva likhyate, tathAhi-"kahaNNaM bhaMte ! saMmucchimamaNussA saMmucchaMti ? goyamA ! aMto maNussakhitte paNayAlIsAe joyaNasayasahassehiM aDDAijjesu dIvasamuddesu pannarasakammabhUmIsu tIsAe akammabhUmIsu chappaNNAe antaradIvesu - saMbodhopaniSad - kevA prajJApanA upAMgamAM ? niHzeSa aMgonA = samasta AcArAMga Adi siddhAntonI vibhaktiothI = vizeSothI suMdara = ramya. "caMga e dezyazabda che jeno artha suMdaratA che. Azaya e che ke prajJApanA upAMgamAM badhA aMgavizeSo spaSTapaNe prarUpyA che. athavA to sarva aMgomAM vibhaktithI = vicitratAthI ramya evA prajJApanA upAMgamAM - evo artha karavo. "prajJApanAmAM bhagavAne kahyuM" evuM je kahyuM, te ja have lakhAya che, te A pramANe - he bhagavaMta ! saMmRmi manuSyo zI rIte utpanna thAya che? gautama ! manuSya kSetranI aMdara pistAlIza lAkha yojanamAM aDhI dvIpa-samudromAM, paMdara karmabhUmimAM, trIsa akarmabhUmimAM, chappana aMtarkaMpamAM garbhaja manuSyonA ja viSTA, mUtra, zleSma, Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUdra gAthA-62-63 - maithunanA doSa sosaptatiH gabbhavakkaMtiyamaNussANaM ceva uccAresu vA pAsavaNesu vA khelesu vA siMghANesu vA vaMtesu vA pittesu vA sukkesu vA soNiesu vA sukkapuggalaparisADesu vA vigayakalevaresu vA thIpurisasaMjoesu vA gAmaniddhamaNesu vA nagaraniddhamaNesu vA savvesu ceva asuiTTANesu ittha NaM samucchimamaNussA saMmucchaMti aMgulaasaMkhijjabhAgamittAai ogAhaNAe / asaNNI micchAdiTThI annANI savvAhiM pajjattIhiM apajjattagA aMtamuhuttAuyA ceva kAlaM kareMti" iti / ghorapApahetutvAnmaithunaM varNyameva, caturthavratabhaGge zeSavratacatuSTayasyApi bhaGgAt / katham ? 'mehuNasannArUDho' - saMbodhopaniSad nAkanA mela, ulTI, pitta, zukra, zoNita, zukra pudgalano paripATa, vikRtakalevara, strI-puruSa-saMyoga, gAmanA khALa ke nagaranA khALamAM ane sarva azucisthAnomAM ahIM aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAganI avagAhanAvALA saMmUcchima manuSyo utpanna thAya che. teo asaMjJI, mithyAdRSTi ane ajJAnI hoya che, teo sarva paryAptiothI aparyAptA ane aMtarmuhUrtapramANa AyuSyavALA hoya, tyAre ja kALa karI jAya che. maithuna ghora pApanuM kAraNa hovAthI te varjanIya ja che. kAraNa ke cothA vratano bhaMga thAya, to bAkInA cAre vratono paNa bhaMga thAya che. kevI rIte ? - "maithunasaMjJAmAM AruDha" Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDrothasaptatiH gAthA-62-63 - maithunanA doSa rUddArU ityAdinA zIlabhaGge jIvAnAM kevalijJeyaprANinAM hiMsAprarUpaNAtprANAtipAtavrataM prathamaM virAdhitameva / dvitIyavrataM tu-"no kAmINaM saccaM, pasiddhameyaM jaNassa sayalassa / titthayarasAmipamuhA'dattaMpi hu tattha khalu hujjA // 1 // abbaMbhaM payaDaM ciya, apariggahiyassa kAmiNI neya / iya sIlavajjiyANaM, kattha vayaM paMcavayamUlaM // 2 // " na ca kAminAM satyaM viSayArtAnAM satyavAditvaM na sambhavati, prasiddhametajjanasya sakalasya, yaduktam-"vaNikpa - saMbodhopaniSad ityAdi 6ramI gAthAmAM kahyuM, te mujaba zIlabhaMga thAya tyAre kevaLIjJeya jIvonI hiMsAnI prarUpaNA karI hovAthI prathama prANAtipAtaviramaNavratanI virAdhanA thaI ja che. dvitIyAdi vrata A rIte khaMDita thAya che - sarva janone prasiddha che ke kAmIne satya hotuM nathI. vaLI temAM tIrthakara-svAmi vagere thakI adatta paNa thAya che nA. abrahma to spaSTarUpe che ja. vaLI jene parigraha nathI, tene strI paNa nathI ja. mATe jeo zIlavarjita che, temane paMcavratamUlaka evuM vrata kyAMthI saMbhave ? |rA (zIlopadezamAlA 24, 25) kAmIone satya nathI = viSayArna jIvomAM satyavAdIpaNuM saMbhavatuM nathI. A vAta sarva lokamAM prasiddha che. kAraNa ke kahyuM che ke - sAta vyakti asatyanuM ghara che - (1) vepArI Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 gAthA-62-63 - maithunanA doSa sanvoIsaptatiH NyAGganAdasyudyUtakRtpAradArikaH / dvArapAlazca kaulazca, saptAsatyasya mandiram // 1 // " nanu pitrAdyanujJayA pariNIteSu svadAreSu maithunasevAhevAkino'pi kathaM tRtIyavratabhaGgaH ? ityAha'titthayareti' abrahmasevAyAM tIrthakarasvAmipramukhAdattamapi bhavet, tatra tIrthakarAdattaM mokSapathapravRttAnAM sarvathA maithunaniSedhAt / svAmI maNDalAdhipatistenApyadattamananujJAtam, pramukhazabdena jIvAdattaM ca grAhyam, yadAgamaH-"sAmIjIvAdattaM, titthayarehiM taheva ya - saMbodhopaniSada (2) vezyA (3) cora (4) jugArI (5) paradArAsavI (6) dvArapALa ane (7) nAstika. 1 zaMkA - je pitA vagerenI anujJAthI pariNIta evI potAnI patnIo sAthe maithunasevana kare che, tene tRtIya vratano bhaMga kema thAya ? samAdhAna - AnA ja javAbamAM tIrthakara ityAdi kahyuM che - abrahmasevana karavAmAM tIrthakara, svAmi vagere thakI adattano doSa paNa lAge. temAM - mokSamArgamAM pravRtta jIvone tIrthakaroe maithunano sarvathA niSedha karyo hovAthI tIrthaMkara adatta lAge. svAmI = maMDalAdhipati (mAMDalika rAjA ?), tenA vaDe paNa adatta che = ananujJAta che. (1) "pramukha" zabdathI jIvaadattA samajavuM. kAraNa ke maithunasevanamAM je jIvonI virAdhanA thAya che, te jIvoe potAnA prANa levAnI anujJA ApI nathI. kAraNa ke evo siddhAMta che ke - svAmi-jIva-adatta, tIrthakara Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDroisaptati gAthA-62-63 - maithunanA doSa rUddha gurUhi / evamadattAdANaM, cauvvihaM biMti gIyatthA // 1 // " iti zIlabhaGge tRtIyavratabhaGgo'pi jJeyaH / 'avvaMbhaM' iti, abrahma caturthavratabhaGgaH prakaTa eva / paJcamaM tu 'apariggahie' iti, aparigrahikasya kAminI naiva, AstAM sevA, aparigrahavratabhaGgaM vinA kAminyapi na sambhavatItyarthaH // 63 // yathA maithunaM jIvasaMsaktihetustathA madyAdikamapIti darzayannAha saMbodhopaniSad adatta ane guruo vaDe adatta. A rIte gItArtho caturvidha adatta kahe che. (saMbodha prakaraNa 1142, navapada prakaraNa 39) A rIte zIlabhaMga thatAM trIjA vratano bhaMga paNa samajavo. abrahma = caturtha vratano bhaMga to pragaTa ja che. paMcamamAM A pramANe - jene parigraha nathI, tene strI nathI ja, mATe strIsevananI to vAta ja kyAM rahI? aparigrahavratanA bhaMga vinA kAminI paNa na saMbhave, evo artha che. pAMca vrato e vratIpaNAnuM kAraNa che. mATe jeo zIlarahita che, temane pAMce vratono bhaMga thAya che. mATe temane koI vrata saMbhavatuM nathI. I63ii. jema maithuna jIvasaMsaktinuM kAraNa che, tema madirA vagere paNa jIvasaMsaktinuM kAraNa che, e darzAvatA kahe che - madirAmAM, madhamAM, mAMsamAM ane cothA mAkhaNamAM tenA Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUdda6 gAthA-64 - madyAdi cAra mahAvigaI savothasaptatiH majje mahaMmi maMsaMmi, navaNIyaMmi cautthae / uppajjaMti 'aNaMtA, tavvaNNA tattha jaMtuNo // 64 // vyAraDyA - tatra "ma' mariyAM, tathA "madhuni' kSaudra, tathA 'mAMse' pizite, tathA caturthe 'navanIte' mrakSaNe 'utpadyante' sammUrchanti, ke ? 'tadvarNAH' teSAM madyAdInAM varNa iva varNo yeSAM te tadvarNAstadrUpAH, zAkapArthivAditvAnmadhyapadalopI samAsaH, 'anantAH' nigodarUpA jantavaH / ata evaitAni catvAryapyabhakSyavikRtaya ucyante / tatra madyadoSAH-"majjaM visaya - saMbodhopaniSad - varNavALA anaMta jIvo utpanna thAya che. 64. (saMbodha prakaraNa 1192) temAM madhamAM = madirAmAM, madhumAM = madhamAM, mAMsamAM tathA cothA navanItamAM = mAkhaNamAM utpanna thAya che, koNa? tadvarNavALA = te madirA vagereno jevo varNa hoya, tenA jevA varNavALA = tenA jevA rUpavALA. ahIM zAkapriya pArthiva - zAkapArthiva vagerenI jema madhyamapadalopI samAsa thayo che. anaMta nigodarUpa jIvo, mATe ja A cAre abhakSyarUpa vigaIo kahevAya che. temAM madyanA doSo "madya, viSaya, kaSAyo" A gAthAnI vRttimAM pUrve batAvyA ja che. madha vagerenA doSo kahIe 2. . . . . . - saMsthA | Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLasaptatiH gAthA-64 - maghAdi cAra mahAvigaI 367 kasAyA" itigAthAvyAkhyAyAM prAg darzitA eva / madhvAdInAM punardoSA 3Syanta, tatra-"svecchatnomunIyAvitta, madyamAMsacitabhAjanasthitam / sAraghaM gataghRNasya khAdataH, kIdRzaM bhavati zaucamucyatAm // 1 // yo'tti nAma madhu bheSajecchayA, so'pi yAti laghu duHkhamulbaNam / kiM na nAzayati jIvitecchayA, bhakSitaM jhaTiti jIvitaM viSam // 2 // " tathA"makSikAmukhaniSThyUtaM, jantulakSakSayodbhavam / kathamAsvAdyate - saMbodhopaniSad - chIe. temAM - bleccha lokonA mukhanI lALathI yukta, madyamAMsathI bharelA bhAjanamAM raheluM evuM madha je khAya che, tene vaLI zauca kevuM hoya, te kaho. arthAt je atyaMta bIbhatsa ane azucimAM evuM madha khAya che, tenuM zucitva saMbhavatuM ja nathI. tenA je davAnI icchAthI paNa madha khAya, te paNa jaldIthI tIvra du:kha pAme che. jo koI jIvavAnI icchAthI paNa viSa khAya to zuM te jaldIthI tenA jIvitano nAza karatuM nathI ? arthAt kare ja che. //rA tathA - je madhamAkhInA moMDhAmAMthI ghUMkarUpe bahAra nIkaLyuM che, ane je lAkho jIvono ghAta karavAthI bane che, tevuM narakanA kAraNabhUta madha sabuddhinA dhArako zI rIte khAya ? Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUTa gAthA-64 - maghAdi cAra mahAvigaI savoisaptati: kSaudraM, sudhIbhirnarakAvaham // 1 // " parairapyuktam- "saptagrAmeSu yatpApamagninA bhasmasAtkRte / tadetajjAyate pApaM, madhubinduprabhakSaNAt // 1 // " tathA mAMsamapi mahApApopAdAnanimittamiti, tathAhi-"bhakSayanti pizitaM durAzayAH, ye svakIyabalapuSTikAraNam / ghAtayanti bhavabhAginastake, khAdakena na vinA'sti ghAtakaH // 1 // hanti khAdati paNAyate palaM, manyate - saMbodhopaniSad - anyoe paNa kahyuM che ke - sAta gAmone agnithI bhasmasAt karavAthI je pApa lAge, te pApa madhanuM eka TIpuM khAvAthI lAge che. 1 tathA mAMsa paNa mahApApanA upAdAnanuM nimitta che. te A pramANe - je duSTa AzayavALA loko potAnA baLanI puSTinuM kAraNa mAMsa che', ema samajIne mAMsabhakSaNa kare che, teo te jIvono ghAta kare che. bhale te ema mAne ke huM to mAtra mAMsa khAuM chuM. jenuM mAsa che, te prANIne mArato nathI." paNa vAstavamAM te bhakSaka hovAthI ja ghAtaka paNa che. kAraNa ke jo mAMsa bhakSaka na hoya to ghAtaka paNa na hoya, arthAta jo koI mAMsa khAtuM ja na hoya, to koI prANIghAta kema kare ? koI mAMsa khAya che mATe ja jIvaghAta thAya che. mATe bhakSaka paNa ghAtaka jeTalA pApanA bhAgIdAra hovAthI, teo paNa jIvonA ghAtaka che. AnA je jIvaghAta kare, je mAMsa khAya, je mAMsa vece, je tenI anumodanA kare, (athavA to veMcANane mAnya Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ blothaptatiH gAthA-64 - madyAdi cAra mahAvigaI rUdda vizati saMskaroti yaH / yAnti te SaDapi durgati sphuTaM, na sthitiH khalu paratra pApinAm // 2 // atti yaH kRmikulAkulaM palaM, pUtizoNitavazAdimizritam / tasya kiJcana na sArameyataH, zuddhabuddhibhiravekSyate param // 3 // " tathA-"saMsRjanti vividhAH zarIriNo, yatra sUkSmatanavo nirantaram / taddadAti navanItamaGginAM, pApato nirayamatra sevinAm // 1 // UrdhvamantarmuhUrttAtsyurbahavo yatra jantavaH / vivekibhiH kathaGkAraM navanItaM tadadyate // 2 // " 64. saMbodhopaniSad - kare = kharIdI kare,) je mAMsane ghara AdimAM laI jAya, ane je mAMsane rAMdhe, te chaye vyakti durgatimAM jAya che, e spaSTa ja che, kAraNa ke pApIone durgati sivAya koI gatimAM sthAna maLatuM nathI. rAAM je kIDAonA samUhathI bhareluM, durgadhI lohI-carabI vagerethI mizrita, evuM mAMsa khAya che, tenAmAM ane kUtarAmAM koI pharaka nathI, evuM zuddha buddhivALA loko jue che/mAne che. te tathA - jemAM satata sUkSmajIvonI saMsakti thAya che, te mAkhaNa potAnA bhakSakone ahIM pApathI narakagati Ape che. //l. jemAM aMtarmuhUrta pachI ghaNA jIvo utpanna thAya che, te mAkhaNane vivekI jIvo zI rIte khAya ? |rA 64l. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 gAthA-65 mAMsanI sarva avasthAmAM nigoda sambodhasaptati: atha caturSvapi madyAdiSvavizeSeNAnantajantusaMsaktimuktvA mAMse punastAM vizeSata Aha - AmAsu ya pakkAsu ya, vipaccamANAsu maMsapesIsu / sayayaM ciya uvavAo, bhaNio ya nigoyajIvANaM // 65 // . vyAkhyA 'AmAsu ca ' agninA'saMskRtAsu, tathA 'pavavAsu va'. agninA saMtAsu, tathA 'vipajJamAnAsu' agninA saMskriyamANAsu 'mAMsapezISu' palalapiNDikAsu 'satatameva' nirantarameva 'nigodajIvAnAM nigodarUpA ye jIvAsteSAM 'upapAtaH' utpattistIrthakRdbhirbhaNitaH / yadavAdiSu ' * saMbodhopaniSad - A rIte madirA vagere cAremAM sAmAnyathI anaMta jIvonI saMsaktinuM nirUpaNa karIne, have mAMsamAM te vizeSathI kahe che kAcI ane pAkI raMdhAtI mAMsapezIomAM nigodajIvono satata ja utpAda kahyo che / / 65) (saMbodha prakaraNa 1191, saMvegaraMgazAlA 7128) kAcI = agnithI nahIM rAMdhelI. tathA pAkI = agnithI rAMdhelI tathA vizeSathI pakAvAtI = agnithI raMdhAtI evI mAMsapezIomAM satata ja = niraMtara ja, nigodajIvono = nigodarUpa je jIvo che, temano upapAda = utpatti, tIrthaMkaroe kahyo che. yogazAstramAM je kalikAla sarvajJa hemacandrAcArye kahyuM che - ke je tarata ja utpanna thayelA anaMta jIvonI paraMparAthI = Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samvodhasaptatiH gAthA-65 mAMsanI sarva avasthAmAM nigoda 372 ryogazAstre hemasUraya:-"sadyaH sammUrchitAnantajantusantAnadUSitam / narakAdhvani pAtheyaM, ko'znIyAtpizitaM sudhIH ? // 1 // " sadyo jantuvizasanakAla eva sammUrcchitA utpannA anantA nigodarUpA ye jantavasteSAM santAnaH punaH punarbhavanaM tena dUSitamiti tadvRttau vyAkhyA / tathA sandehadolAbalIvRhadvRttau AlocanAdhikAre - " khIrI khaMDa khajjUrasakkarAdakkhadADimAIyA / " itipAThavyAkhyAyAm, nanvanyasminnapi nirvikRtipratyAkhyAne saccittAni niyamyante, kiM punarAlocanAsambandhIni ? drAkSAdIni tu saccittAni, tatkathaM tadbhakSaNasambhavo yena varjanopadezaH saphalaH saMbodhopaniSad dUSita che, ane narakanA mArge pAtheya = zaMbala = laMcaboksa jevuM che, tevuM mAMsa kayo DAhyo mANasa khAya ? ||1|| (3-33) sagha = jIvanA vadha samaye ja, sampUcchita thayelA = utpanna thayelA anaMta nigodarUpa je jIvo, temanI paraMparA = pharI pharI utpanna thavuM, tenAthI dUSita - A rIte yogazAstravRttimAM vyAkhyA che. . tathA saMdehadolAvalInI bRddhRttimAM paNa AlocanAnA adhikAramAM kahyuM che ke - kSIrI, ikSukhaMDa, sAkara, khajUra, drAkSa, dADama vagere...(gAthA 96) A pAThanI vRttimAM - prazna - nivInA anya paccakkhANamAM paNa cittano niyama karAya che. to pachI AlocanA saMbaMdhI nivinA paccakkhANamAM to sacittano niyama hoya ja ne ? drAkSa vagere Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU72 gAthA-65 - mAMsanI sarva avasthAmAM nigoda soghatiH syAt ?, ucyate-mAMsavarjitaM sarvamapi saccittamupAyena prAsukIbhavatyeva, tataH sambhavatyevAtra tadvarjanopadeza itilikhanAdavasIyate / mAMsasya na kenApyupAyenAcittatvaM sampadyate, tata AmAsu pakvAsu pacyamAnAsvapi mAMsapezISu jIvasaMsaktiriti / tathA smArtA apyUcuH-"na mAMsabhakSaNe doSo, na madye na ca maithune / pravRttireSA bhUtAnAM, nivRttistu mahAphalA // 1 // " asya - saMbodhopaniSad to sacitta che, to pachI tenA bhakSaNano ja kyAM saMbhava che ke jenAthI tenA varjanano upadeza saphaLa thAya ? uttara - mAMsa sivAyanI sarva sacitta vastu upAyathI acitta thAya ja che. mATe acitta thayelI te vastunuM bhakSaNa saMbhave ja che. mATe tene varjavAno upadeza ahIM saphaLa che. drAkSa vagereno tyAga karavAnI ahIM je vAta karI che, tenA parathI ja khyAla Ave che ke acitta banelI drAkSanuM bhakSaNa saMbhavita che. (A vAta vRttikAranA svagacchanI sAmAcArIno viSaya hovAthI, tene laine vyAmoha na karavo.) mAMsa to koI paNa upAyathI acitta thatuM nathI. tethI kAcI ke pAkI raMdhAtI mAMsapezIomAM jIva saMsakti hoya che. tathA smRtinA anuyAyIoe paNa kahyuM che ke - mAMsabhakSaNa, madirA ane maithunamAM doSa nathI A jIvonI pravRtti che. tenAthI nivRtti karAya, to te nivRtti mahAna phaLa Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDroisaptatiH gAthA-65 - mAMsanI sarva avasthAmAM nigoda rU73 ca yathAzrutArthavyAkhyAne'sambaddhapralApa eva / yasmin hyanuSThIyamAne doSo nAstyeva tasmAnnivRttiH kathamiva mahAphalA bhavati ?, ijyAdhyayanadAnAderapi nivRttiprasaGgAt / tasmAdanyadaidamparyamasya zlokasya, tathAhi-na mAMsabhakSaNe kRte'doSo'pi tu doSa eva / evaM madyamaithunayorapi kathaM nAdoSaH ? ityAhayataH pravRttireSA bhUtAnAM pravartante utpadyante'syAmiti pravRttisthAnaM saMbodhopaniSad - Ape che. tenol (manusmRti pa/pa6, aSTaka 18/ra, triza dvAaizikA 7/9) jo A gAthAno zAbdika artha karIe to te asaMbaddha pralApa ja che. kAraNa ke jenuM AcaraNa karavAmAM doSa nathI, tenI nivRtti mahAna phaLa zI rIte Ape ? ema to temanA mate yajJa, svAdhyAya, dAna vageremAM paNa doSa nathI, to tenI nivRtti paNa mahAphaLa ApanArI thai jaze ane A rIte temanI paNa nivRtti karavAnI Apatti Avaze. mATe A zlokanuM tAtparya A pramANe che - mAMsabhakSaNa karavAmAM adoSa nathI (kRteDadoSo A rIte avagraha lagADavAthI A artha saMgata thAya che.), paNa doSa ja che. e rIte madirA ane maithunamAM paNa kema doSa nathI? arthAt doSa ja che. kema doSa che e ja kahe che - kAraNa ke A jIvonI pravRtti che. jemAM jIvo pravRtta = utpanna thAya che, te pravRttisthAna = Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU74 gAthA-65 - mAMsanI sarva avasthAmAM nigoda sinDrosaptatiH bhUtAnAM jIvAnAM tattajjIvasaMsaktiheturityarthaH / prasiddhaM ca madhumAMsamadyamaithunAnAM jIvasaMsaktimUlakAraNatvamAgame / kecittu nigodajIvAnAmavAritaprasaratvena sarvatrotpattisadbhAvAtsarvasyApi tyAgaprasakteruktArthasya sahRdayAnAmahRdayaGgamatvamAkalayya nigodavatsUkSmA ye jIvA rasajAsteSAmupapAta iti vyAkhyAnti, ata eva pUrvagAthAyAM keSucidAdazeSu 'uppajjati asaMkhA' iti pATho - saMbodhopaniSad - utpattisthAna che, bhUtonI = jIvonI, arthAt te te jIvonI saMsaktinuM kAraNa che. AgamamAM evuM prasiddha che ke madha, mAMsa, madya ane maithuna jIvasaMsaktinA mULa kAraNa che. keTalAko evI vyAkhyA kare che ke nigodajIvono prasAra anivArita hovAthI, temanI utpatti sarvatra hoya che. mATe je nigodajIvasaMsaktivALuM hoya teno tyAga karavo joie, AvuM mAnatA to badhI vastuno tyAga karavAnI Apatti Avaze, mATe uparokta vyAkhyA vidvAnone suMdara lAgatI nathI. mATe je nigoda jevA sUkSma rasaja jIvo che temanI utpatti AvI vyAkhyA teo kare che. AnA dvArA ja pUrvagAthAmAM keTalAka hastAdarthomAM "asaMkhya utpanna thAya che Avo je pATha dekhAya che, tenuM paNa samarthana thaI jaze. vaLI kaLikALa sarvajJa zrI hemacandrAcArye abhidhAna Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambosaptati gAthA-65 - mAMsanI sarva avasthAmAM nigoda rU7 dRzyate so'pi samarthitaH syAt / madye ca rasajajIvotpattimattvenAsaGkhyAtajIvatvaM zrIhemAcAryairapyabhidhAnakoSe-'rasajA madyakITAdyAH' itinirUpaNenAdRtam / rasajAzca dvIndriyA eva, te cAsaGkhyAtA eva syurnAnantA iti / tathA taireva yogazAstre'pi-"antarmuhUrttAtparataH, susUkSmA janturAzayaH / yatra mUrcchanti tannAdyaM, navanItaM vivekibhiH // 1 // " vyAkhyAantarmadhyaM muhUrtasya antarmuhUrtaM tasmAdantarmuhUrtAdUrdhvaM atizayena sUkSmAH susUkSmAH janturAzayo jantusamUhA yasminnavanIte mUrcchanti utpadyante tannavanItaM nAdyaM na bhakSaNIyaM vivekibhiH / iti - saMbodhopaniSad - ciMtAmaNi nAmamAlAmAM kahyuM che ke - madirAmAM utpanna thatAM kIDA vagere rasaja jIvo che. A rIte temaNe madirAmAM rasa jIvonI utpatti mAnI hovAthI arthapattithI maghamAM asaMkhya jIvonI utpatti mAnI che. kAraNa ke rasaja jIvo beindriyo ja che ane beindriya jIvo to asaMkhya ja hoya che, anaMta nahIM. tathA kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcArye ja yogazAstramAM paNa kahyuM che ke - jemAM aMtarmuhUrta pachI sUkSma jIvarAzio utpanna thAya che, te mAkhaNa vivekIoe na khAvuM joie. //LA (3-34) vyAkhyA - muhUrtanI aMdara eTale aMtarmuhUrta, tenA pachI atizaya sUkSma = susUkSma jIvarAzio = jIvonA samUho, jemAM = mAkhaNamAM, samUcchita thAya che = utpanna thAya che, te mAkhaNa vivekIoe na khAvuM joie. A zlokanI Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 gAthA-65 - mAMsanI sarva avasthAmAM nigoda mhosaptatiH zlokavyAkhyAne'pyantarmuhUrtAtparato janturAzyutpatteH pratipAdanAnigodajIvotpattirdoSAvahA noktA, tasyAzca tatra purA'pi sambhavAt na kAlaniyamaH / tathA ca nigodajIvairnAtra bhakSyAbhakSyatvaM kintvasaGkhyai rasajaireveti vicAryam // 65 // - saMbodhopaniSad vyAkhyAmAM paNa aMtarmuhUrta pachI jIvasamUhanI utpatti thAya che, tevuM ja kahyuM che, mATe nigodanA jIvonI utpatti doSanA kAraNa tarIke nathI kahI. nigoda jIvonI utpatti to mAkhaNamAM pUrve paNa saMbhavita hovAthI "aMtarmuhUrta pachI' ityAdi rIte kALaniyama nathI. A rIte nigodanA jIvothI ahIM bhakSyaabhakSyapaNAno vicAra nathI karyo, paNa asaMkhya rasaja jIvothI ja vicAra karyo che, ema paryAlocana karavuM joie. athavA to rUti vivAryam = keTalAkonI A vyAkhyA ciMtanIya che. Ama kahevAmAM garbhita Azaya e hoI zake ke - "nigodanA jIvono prasAra anivArita hovAthI sarvatra temanI utpatti hoya che, mATe jo nigodajIvo hovAthI vastu abhakSya thatI hoya to badhI vastuno tyAga karavAnI Apatti Avaze" - AvI je vAta keTalAko kahe che, te zAstrAnusArI jaNAtI nathI. bhakSya vastumAM ya kadAcit lIla Adi thavA dvArA nigoda jIvonI utpatti saMbhavita che, e vAta alaga che, paNa "sarvatra nigodajIvonI utpatti' to tathAvidha Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanhothalatatiH gAthA-65 - mAMsanI sarva avasthAmAM nigoda rU77 zAstravacananI upalabdhi na thatI hovAthI mAnavAmAM AvatI nathI. vaLI pUrvagAthAmAM madya Adi cAra mahAvigaIomAM anaMta jIvonA utpAdanI vAta karI che. jo sarvatra nigoda jIvono utpAda thato hoya, to - "e cAramAM anaMta jIvono utpAda thAya che - evuM kahevuM saMgata na thAya. prastuta prakAzanamAM upayoga karela cha cha hastAdarthomAM "asaMtA" nA sthAne "asaMkhA' evo ja pATha che. paNa TIkAkArazrIe je keTalAkonI vyAkhyAno upanyAsa karyo che, temAM keTalAka hastAdarthomAM "asaMkhA pATha dekhAya che tema kahyuM che. arthAt moTA bhAganA hastAdarzomAM "akhaMtA" pATha che, ema temaNe ya mAnyuM che. vaLI TIkAkArazrIe pote paNa "asaMtA" pATha ja svIkAryo che. mATe te keTalAko ane TIkAkArazrIne mukhyapaNe to "asaMtA" pATha ja prasiddharUpe mAnya che evuM jaNAya che. jo te keTalAkonA yuktibaLathI asaMkhA = asaMkhya pATha ja ucita che ema mAnIe to sAmasu... Adi prastuta gAthAnI saMgati na thAya kAraNa ke temAM to nigoda jIvono utpAda spaSTapaNe kahyo ja che. jo nigoda jIvono utpAda sArvatrika hoya, to amuka dravyamAM tenA utpAdanI vAta ucita TharatI nathI. vaLI A gAthA nizIthacUrNi AdimAM zraddheya pUrvAcAryoe guMthI hovAthI, temAM nirAdhArapaNAnI ke avizvasanIyatAnI kalpanA na karI zakAya. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 gAthA-65 mAMsanI sarva avasthAmAM nigoda sambodhakSati: abhidhAna ciMtAmaNi graMtha e nAmamAlA che. jinazAsanamAtra AdhArita graMtha nathI. mATe ja temAM indrano dIkaro jayadatta che, kUberano dIkaro nalakUbera che, ityAdi laukikadharmasammata tathA lokasammata vAto jaNAvI che, tethI 'maghakITo vagere rasaja che' A vacananA ja AdhAre 'asaMkhyAta jIvono abhyupagama' siddha karavo muzkela che. yogazAstramAM mAkhaNamAM susUkSma jIvonI utpattinI prarUpaNA karI che. nigodajIvonI utpatti [sArvatrika hovAthI, temAM vizeSarUpe (viziSya)] doSAvaha kahI nathI. e vAta keTalAko kahe che, paNa yogazAstramAM ja mAMsamAM anaMta jIvono utpAda hovAthI te abhakSya che, evuM kahyuM che, tenuM-zuM ? jo nigoda jIvono utpAda sArvatrika hoya, to mAMsamAM paNa tenA utpAdanI sivAyanuM kAraNa ja raju karavuM ucita hatuM. jo ema mAnIe ke kalikAlasarvajJane - madirA AdimAM asaMkhya jIvono utpAda ane mAMsamAM anaMta jIvono utpAda mAnya hato - to manne marhumi (gAthA - 64) A gAthAnA 'asaMkhA' ke 'aNaMtA' baMne ya pATha dvArA virodha Ave che. kAraNa ke mAMsamAM asaMkhya jIvonuM pratipAdana saMgata nahIM thAya ane madirA AdimAM anaMta jIvonuM pratipAdana saMgata nahIM thAya. mArI alpamati anusAre ahIM leza vicAraNA karI che. A viSayamAM bahuzruto je kahe te pramANa che / / 65 / / Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savo saptati gAthA-66 - devadravyavRddhithI tIrthaMkarapaNuM rU71 ete pUrvoktAH sUkSmabhAvAstIrthakRtA pratipAditA iti tIrthakRttvasyaiva kAraNamAha1jiNapavayaNavuDDikara, pabhAvagaM naanndNsnngunnaannN| vaDheto jiNadavvaM titthayarattaM lahai jIvo // 66 // vyAkhyA - jinadravyaM devasambandhidravyaM vardhayan susthAnakalAntaraprayogAdinA vRddhi nayan 'jIvo' bhavyasattvaH 'tIrthakaratvaM' ArhantyaM 'labhate' samAsAdayati / tIrthakaratvalAbhastu devadravyavRddhiM karturarhatpravacanabhaktyatizayAtsuprasiddha eva / - saMbodhopaniSad - A pUrvakathita sUkSmabhAvo tIrthakara bhagavaMte kahyA che, mATe tIrthakarapaNAnuM ja kAraNa kAraNa kahe che - je jinazAsananuM vRddhikAraka che, je jJAnadarzanaguNonuM prabhAvaka che, tevA jinadravyanI vRddhi karato jIva tIrthaMkarapaNuM pAme che. 66 (vicArasAra 655, dravyasaptatikA 23, darzanazuddhi prakaraNa 58, zrAddhadinakRtya 142, upadezapada 417, saMbodhaprakaraNa 97) jinadravya = devasaMbaMdhI dravya, tene vadhArato = sArA sthAnamAM vyAje mukavuM vagerenA prayogathI tenI vRddhi karato evo jIva=bhavya prANI, tIrthakarapaNuM = arihaMtapaNuM pAme che = meLave che. devadravyanI vRddhi karanArane tIrthaMkarapaNuM maLe 2. i-pratI-kartha sto na dRzyate | ra ....che - vaMto | Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 gAthA-66 - devadravyavRddhithI tIrthakarapaNuM sakhyotiH kimbhUtaM jinadravyam ? jinapravacanavRddhikaram, katham ? sati hi devadravye pratyahaM jinAyatane pUjAsatkArasambhavaH, tatra ca prAyo yatijanasampAtastadvyAkhyAnazravaNAdezca jinapravacanavRddhiH / tathA jJAnadarzanaguNAnAM prabhAvakaM utsarpaNAkArakam / jinapravacanavRddhyA hi jJAnAdiguNAnAM prabhAvanA bhavatyeva / sA'pi vRddhirAjJayaiva kartavyA nAnyathA, yaduktam-"jiNavaraANArahiyaM, vaddhAritAvi ke vi jiNadavvaM / buDDaMti bhavasamudde, mUDhA - saMbodhopaniSad che, e to arihaMta pravacana pratyenI bhaktinA atizayathI suprasiddha ja che. kevuM jinadravya ? e kahe che - jinazAsananI vRddhi karanAruM, kevI rIte ? devadravya hoya to pratidina jinAlayamAM pUjA-satkAra saMbhavita bane. temAM prAyaH munijanonA Agamana ane temanA vyAkhyAnanuM zravaNa vagere dvArA jinapravacananI vRddhi thAya. tathA jJAna-darzanaguNonuM prabhAvaka = tenI caDhatI karanAruM. jinapravacananI vRddhithI jJAnAdi guNonI prabhAvanA thAya ja che. te vRddhi paNa AjJAthI ja karavI joIe anyathA nahIM. kAraNa ke kahyuM che ke - keTalAka mohathI mUDha ajJAnI jIvo jinavarAjJAthI rahitapaNe jinadravyanI vRddhi karatAM hovA chatAM paNa saMsAra sAgaramAM Dube che. vA(dravyasaptatikA 8, saMbodha prakaraNa 102, SaSThizataka 12) mUDha jIvo jinavaranI AjJAthI Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KI9 rANAmAjJA sanDrothasaptatiH gAthA-66 - devadravyavRddhithI tIrthakarapaNuM 382 moheNa annANI // 1 // " jinavarAjJArahitaM jinadravyaM vardhayanto'pi mUDhA bhavasamudre bruDantIti sambandhaH / jinavarANAmAjJA AgamastayA rahitaM muktaM jinavarAjJArahitamiti kriyAvizeSaNam / tatazca jinavarAjJArahitaM yathA bhavati tathA vardhayanto'pi vRddhiM nayanto'pi ke'pi mugdhabuddhayo jinadravyam, AjJArahitaM vardhanaM caivam-yathA zrAvakeNa devasvavRddhaye kalpapAlamatsyabandhakavadhakavezyAcarmakArAdInAM kalAntarAdidAnam / tathA devavittena vA bhATakAdihetukadevadravyavRddhaye yaddevanimittaM sthAvarAdiniSpAdanam / tathA mahArghA'nehasi vikrayeNa bahudevadraviNotpAdanAya gRhiNA - saMbodhopaniSad - rahitapaNe jinadravyanI vRddhi karavA chatAM paNa bhavasamudramAM DubI jAya che. e pramANe ahIM saMbaMdha che. jinavaronI AjJA = Agama, tenAthI rahita = mukta, jinavarAttArahitapaNe ema kriyAvizeSaNa che. tethI evo artha thaze ke - jema jinavaranI AjJAthI rahita thAya tema keTalAka mugdhabuddhi vALA jIvo jinadravyanI vRddhi karatAM hovA chatAM paNa. AjJA rahita vRddhi A pramANe che - jema ke zrAvaka devadravyanI vRddhi mATe dArunA pIThAvALA, mAchImAra, vadhaka (caMDALAdi ?), vezyA, camAra vagerene vyAje paisA Ape. athavA to bhADA vagerethI thatI devadravyanI vRddhi mATe devadravyathI deva mATe makAna Adi banAvaDAvavuM, tathA jyAre dhAnyanA Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38ra gAthA-66 - devadravyavRddhithI tIrthaMkarapaNuM sanvoisaptatiH yaddevadhanena samarghadhAnyasaGgrahaNam / tathA devahetave kUpavATikAkSetrAdividhAnam / tathA zulkazAlAdiSu bhANDamuddizya rAjagrAhyabhAgAdhikakarotpAdanAdutpannena dravyeNa jinadraviNavRddhinayanaM jinavarAjJArahitam / tathA coktam - "ussuttaM puNa itthaM, thAvarapAuggakUvakaraNAI / ubbhUyagakarauppAyaNAi dhammAhigAraMmi // 1 // " tatra sthAvarAdinirmApaNAdInAM SaTkAyArambhAsaMyatavAsAdinA - saMbodhopaniSad bhAva ghaNA thAya te samaye veMcANa karavA dvArA devadravyanI ghaNI vRddhi karavA mATe zrAvaka devadravyathI mUlyavAna dhAnyano saMgraha kare che, tathA deva mATe kUvo, vADI, khetara vagere banAvavA, tathA jakAtanAkA vageremAM mAla-sAmAnane uddezIne rAjA vaDe (upalakSaNathI sarakAra vaDe) grahaNa karavA yogya bhAge karatAM adhika karano utpAda karavA dvArA utpanna thayelA dravyathI jinadravyanI vRddhi karavI, arthAt rAjAdine sAdhIne jakAtamAM caityasaMbaMdhI moTo bhAga rAkhavA dvArA devadravyanI vRddhi karavI. A badhuM jinavaranI AjJAthI rahita che. te mujaba kahyuM paNa che ke - sthAvaraprAyogya kUpakaraNAdi, udbhayaska = ghaNA vadhAre karanuM utpAdana ityAdi...A dharmAdhikAramAM utsutra = jinAjJArahita che. [1] (zrAvakadharmavidhi 26) temAM sthAvara (makAna) vagerenuM nirmANa vagere mahApApayukta che, kAraNa ke tenA nirmANamAM SakAyano AraMbha thAya che, Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ blothalatati: gAthA-66 - devadravyavRddhithI tIrthakarapaNuM 383 mahAsAvadyatvena nivAritatvAddevArthamudbhUtakarotpAdanasya ca lokAprItijanakatvenAbodhihetutvAt, taduktam-"dhammatthamujjaeNaM, savvassApattiyaM na kAyavvaM / iya saMjamo vi seo, ittha ya bhagavaM udAharaNaM // 1 // so tAvasAsamAo, tesiM apattiyaM muNeUNAM paramaM abohibIyaM, tao gao haMta'kAle vi // 2 // " tadevaM vardhayanto'pyAsatAM bhakSayantaH, tadbhakSaNasya mahAnarthahetutvAt / - saMbodhopaniSa ane nirmANa thayA pachI temAM asaMyata loko rahe che ane hiMsAdi aneka prakAranA pApone seve che. mATe makAna AdinA nirmANanuM nivAraNa karyuM che. tathA deva mATe atyadhika karanuM utpAdana karavuM e lokonI aprItinuM janaka hovAthI abodhinuM kAraNa che. te kahyuM che ke - je dharma mATe udyata che, teNe sarvanI aprIti na karavI joie. saMyama pAlana paNa sarvanI aprItinA parihArapUrvaka zreyaskara che. ahIM bhagavAna zrI mahAvIrasvAmi udAharaNa che, jemaNe tApasa-kulapatinI aprItine jANIne, lokaaprIti parama abodhinuM bIja che ema samajIne tApasaAzramathI akALe paNa = cAturmAsa daramiyAna paNa vihAra karyo hato. merA (stavaparijJA pa-6, pagnavastuka 1114-1115, pacAzaka 308-309) A rIte devadravyanI vRddhi karatAM paNa, bhakSaNa karavAnI vAta to javA ja do, kAraNa ke devadravyanuM bhakSaNa to mahA anarthanuM kAraNa che. zuM? e kahe che. Dube che = nimagna Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 gAthA-66 - devadravyavRddhithI tIrthaMkarapaNuM sanDrothatiH kim ? ityAha-bruDanti majjanti bhavasamudre saMsAravAridhau mUDhAH mandAH, kiMviziSTAH ? mohena mohanIyakarmaNA ajJAninaH vizuddhajJAnavikalA devadravyaM vardhayanto'pi bhavasamudre majjanti, jinAjJAbhaGgahetutvAttAdRzavardhanasya / nanu tarhi jinadravyaM vRddhimapi na neyam ?, iti cena, tadvRddhiprayogasyAgame bahuzaH zubhaphalahetutvenAbhidhAnAt-"evaM nAUNa je davvaM, vuDDhi niti susaavyaa| tANaM riddhI pavaDDei, kittI sukkhaM balaM tahA // 1 // puttA ya huMti se bhattA, soMDIrA buddhisaMjuyA / savvalakkhaNasaMpannA, - saMbodhopaniSathAya che, bhavasamudramAM = saMsArasAgaramAM, mUDho = maMdo = maMdabuddhivALA, kevA ? mohathI = mohanIyakarmanA prabaLa udayathI, ajJAnIo = vizuddha jJAnathI vikalo, tevA jIvo devadravyanI vRddhi karatA hovA chatAM paNa bhavasAgaramAM Dube che. kAraNa ke tevI vRddhi jinAjJAnA bhaMganuM kAraNa che. athavA to tevI vRddhi jinAjJAnA bhaMga dvArA thaI che. zaMkA - to zuM jinadravyanI vRddhi paNa na karavI ? samAdhAna - nA, tevuM nathI, kAraNa ke devadravyanI vRddhi karavAthI zubha phaLa maLe che, evuM AgamamAM anekavAra kahyuM che. jema ke - je suzrAvako A rIte jANIne devadravyanI vRddhi kare che. temanI Rddhi atyaMta vRddhi pAme che. tathA kIrti, sukha ane baLa paNa atyaMta vRddhi pAme che. tenA tenA putro svAmitvasaMpanna Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDrodhasaptatiH gAthA-66 - devadravyavRddhithI tIrthakarapaNuM rU81 susInA nAsayA rA" devadravyavatsAdhAraNadravyamapi vardhanIyameva, devadravyasAdhAraNadravyayohi vardhanAdau zAstre tulyatvazruteH, tathA coktam-"devassaM nANadavvaM ca, sAdhAraNadhaNaM tahA / sAvaehiM tihA kAuM, neyavvaM buDDimAyarA // 1 // " tathA-"ceiyadavvaM sAhAraNaM ca jo duhai mohiyamaIo / dhammaM ca so na yANai, ahavA baddhAuo narae saMbodhopaniSa - thAya che, zUravIra, buddhizALI, sarvalakSaNasaMpanna, suzIla ane janasaMmata thAya che. tero (dravyasaptatikA 21-22) devadravyanI jema sAdhAraNa dravyanI paNa vRddhi karavI ja joie. kAraNa ke devadravya-sAdhAraNadravyanI vRddhi vagerenI bAbatamAM zAstramAM tulyapaNe kahyuM che. te pramANe kahyuM paNa che - zrAvakoe devadravya, jJAnadravya ane sAdhAraNadravya ema traNe prakAre karIne AdarathI tenI vRddhi karavI. //// (vyavahArakulakam 29) tathA - je mohitamati caityadravya ane sAdhAraNa dravyanuM bhakSaNa kare che, te dharmane jANato paNa nathI, athavA to teNe narakanuM AyuSya bAMdhI lIdhuM che. 1 (saMvegaraMgazALA 9323, vicArasAra 644, dravyasaptatikA 14, darzanazuddhiprakaraNa pa6, zrAddhadinakRtya 126, upadezapada 414, saMbodha prakaraNa 107, puSpamAlA 452) (ahIM dharmane jANato paNa nathI, evuM kahevA dvArA te mahApApI anArya jevo che, tenAmAM dharmanuM AcaraNa to Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU86 gAthA-66 - devadravyavRddhithI tIrthakarapaNuM savothasaptatiH // 1 // " yathA jinadravyasya vRddhiH kartavyA tathA tadrakSaNamapi vidheyam, yaduktam-"jiNapavayaNavuDkiraM, pabhAvagaM nANadaMsaNaguNANaM / rakkhaMto jiNadavvaM, parittasaMsArio hoi // 1 // " 'parIttasaMsArikaH' iti, AsannamuktigamanAdalpasthitikaH // 66 // - saMbodhopaniSad - nathI, jJAna paNa nathI, ema sUcita karyuM che. jeNe narakanuM AyuSya bAMdhI lIdhuM hoya, tene tathAvidha karmanA prabhAve tathA bhavitavyatAnA prabhAve prAyaH viparIta buddhi ja thatI hoya che, ke jenAthI prerita thaIne te hAthe karIne potAnA paga para kuhADo mAravA jevuM kArya kare che. e ja rIte devadravya ke sAdhAraNadravyanuM bhakSaNa karanAranI bAbatamAM paNa samajavAnuM je rIte caityadravyanI vRddhi karavI joIe te rIte tenuM rakSaNa paNa karavuM joIe. kAraNa ke kahyuM che ke- je jinapravacananI vRddhikAraka che, jJAna-darzanaguNonuM prabhAvaka che, tevA jinadravyanuM rakSaNa karanAra parimitasaMsArI thAya che. //LA (upadezapada 417, saMbodhaprakaraNa 98, zrAddhadinakRtya 143) parimita saMsArI = jenI mukti nikaTa hovAthI, jeno saMsAra alpa sthitivALo che. //66o. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samposiptatiH gAthA-67 - devadravyabhakSaNathI anaMtasaMsAra rU87 jinadravyavardhakarakSakayoryatphalaM taduktam / atha jinadravyabhakSakasya yatphalaM tadAhajiNapavayaNavuDDikara, pabhAvagaM naanndNsnngunnaannN| bhakkhaMto jiNadavvaM, aNaMtasaMsArio hoi // 67 // vyAkhyA- nigadasiddhaiva, navaraM jinadravyaM bhakSayan mauDhyAdevadravyopabhogaM kurvan jIvo'nantasaMsAriko bhavati, anantAn bhavAn yAvad bhramati durlabhabodhiko bhavatItyarthaH / atazcaityadravyaM na bhakSaNIyam / yazca bhakSayet sa saGkAzAdi - saMbodhopaniSad - jinadravyanA vardhaka ane tenA rakSakane je phaLa maLe che, te kahyuM, have jinadravyanA bhakSakane je phaLa maLe che, te kahe che jinapravacananI vRddhi karanArA, jJAnadarzanaguNonA prabhAvaka evA jinadravyanuM bhakSaNa karanAra anaMtasaMsArI thAya che. /67ii vicArasAra 656, dravyasaptatikA 24, upadezapada 418, saMbodha prakaraNa 99, zrAddhadinakRtya 143, darzanazuddhiprakaraNa 59) A gAthAnI vyAkhyA zabdathI ja samajAI jAya che. mAtra jinadravyanuM bhakSaNa karato = mUDhatAthI devadravyano upabhoga karato jIva anaMtasaMsArI thAya che = durlabhabodhi thAya che. mATe caityadravyanuM bhakSaNa na karavuM joie. je bhakSaNa kare te Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU88 gAthA-67 - devadravyabhakSaNathI anaMtasaMsAra sanDrothalaptatiH zrAvakavanmahAnarthabhAg bhavati, tatsaMvidhAnakaM cedam- 'saMkAsa gaMdhilAvai sakkavayAraMmi ceie kahavi / ceIdavvuvaogI pamAyao maraNa saMsAre // 1 // " iha saMkAzanAmA zrAvakaH svabhAvAdeva bhavavairAgyavAn gandhilAvatyAmabhUt / sa ca zakrAvatAracaitye gRhavyAkSepAdikAraNaizcaityadravyopayogI devadravyopajIvakaH pramAdato'jJAnasaMzayaviSayAdanAlocitApratikrAnto maraNamApa tat saMsAre / "taNhAchuhAbhibhUo, saGkhijje hiMDiUNa bhavagahaNe / ghAyaNavAhaNacuNNaNa viyaNAo pAviuM bahuso // 1 // " - saMbodhopaniSad - saMkAza vagere zrAvakanI jema mahA anarthano bhAgI thAya che. saMkAza zrAvakanI kathA A mujaba che - saMkAza... gaMdhilAvatI... zakrAvatAra caityamAM koI rIte caityadravyano upayogakArI... pramAdathI... maraNa.... saMsAramAM.... // 1ii (zrAddhadinakRtya 116, dravyasaptatikA 61) bhAvArtha A mujaba che - ahIM gaMdhilAvatImAM saMkAza nAmano eka zrAvaka hato. te prakRtithI ja saMsArathI vairAgya dharAvato hato. te gharanA vyAkSepo vagere kAraNothI caityadravyano upayoga karanAra = devadravya para upajIvana karanAra thayo. ajJAnasaMzayarUpa viSayavALA pramAdathI te doSanI AlocanA karyA vinA tathA te doSathI pratikramaNa karyA vinA maraNa pAmyo. tethI saMsAramAM - saMkhyAta bhavo sudhI tRSNA ane sudhAthI abhibhUta thayo, anekavAra ghAtana-vAhana-cUrNananI vedanAo Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLasaptati: gAthA-67 - devadravyabhakSaNathI anaMtasaMsAra rU82 tRSNAkSudabhibhUtaH saGkhyAni hiNDitvA bhrAntvA bhavagrahaNAni, teSu ca ghAtavAhanacUrNanarUpA vedanAH prApya bahuzo'nekaza ekaikasmin bhava ityarthaH / tatra ghAtanaM asikuntAdibhizchedanam, vAhanaM lavaNagantryAdyAkarSaNam, cUrNanaM mudgarAdinA kuTTanam / "dAliddakuluppattiM, dariddabhAvaM ca pAviuM bahuso / bahujaNadhikkAraM taha, maNuesu vi pAviuM bahuso // 1 // " daridrakulotpattimAjanma daridrabhAvaM tatra prApya bahuzaH, tathA yataH kuto'pi nimittAdanimittAcca bahorjanAddhikkAraM avarNavAdaM tatheti samuccaye, manuSyeSvapi samutpanno garhaNIyamanyadapi - saMbodhopaniSad - pAmIne... /1ii (zrAddhadina-kRtya 117, upadezapada 404) tRSNA ane kSudhAthI pIDitarUpe saMkhyAtA bhavo sudhI bhamIne, temAM eka-eka bhavamAM ghAta-vAhana-cUrNanarUpa vedanAone bahuvAra = anekavAra pAmIne, temAM ghAtana = talavAra, bhAlo vagerethI chedana, vAhana = mIThAnA gADA vagerene kheMcavuM, cUrNana = mudgara vagerethI kuTavuM (pote kuTAvuM.) bahuvAra daridratAvALA kuLamAM utpatti ane daridrapaNuM pAmIne, tathA manuSyomAM paNa ghaNA lokonA dhikkArane pAmIne... /lA (zrAddhadinakRtya 118, upadezapada 405) daridrakuLamAM janma pAmIne tathA temAM janmathI mAMDIne garIbI pAmIne, tathA je te nimittathI ke nimitta vinA paNa ghaNA lokonA dhikkArane pAmIne = ghaNA loko vaDe karAyelI niMdAne pAmIne, "tathA" e samuccaya arthamAM che. manuSyomAM Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 gAthA-67 - devadravyabhakSaNathI anaMtasaMsAra sanDrothasaptati putrakalatrAdikaM prApya bahuzaH punaH punarbahuzo grahaNaM dhikkArAdiprAcuryakhyApanArtham / "tagarAe ibbhasuo, jAo takkammasesayAI tu / dAriddamasaMpattI, puNo puNo cittanivveo // 1 // " pazcAttagarAyAM puri ibhyasutaH, kasyAM satyAm ? ityAha-tatkarmazeSatAyAM tu tasya caityadravyapayogakAlopArjitasya karmaNo lAbhAntarAyAdeH zeSo'vaziSTatA tasya bhAvastasyAM satyAmeva / paraM tatrApi dAridryaM nirdhanatvamasamprAptirvAJchitasya, punaH punarasya cittanirvedo hRdayodvegarUpaH / "kevalijoge pucchA, kahaNe bohI taheva sNveo| kiM iNhamuciya giNhaM ceiyadavvassa vuDDi tti // 1 // " - saMbodhopaniSad utpanna thaIne paNa niMdanIya evuM anya paNa putra, patnI vagere bahuvAra pAmIne. ahIM vAraMvAra "bahuzaH' evo prayoga karyo che, te dhikkAra vagerenI pracuratA jaNAvavA mATe che. tagarAmAM zreSThIputra thayo, avaziSTa rahelA te karmathI daridratA, asaMprApti ane pharI pharI cittanirveda pAmyo. 1 (dravyasaptatikA 62, zrAddhadinakRtya 119, upadezapada 406) pachI tagarA nagarImAM zroSThIputra thayo. zuM hote chate ? te kahe che - te = devadravyabhakSaNanA kALe baMdhAyela lAbhAMtarAya vagere karmanuM zeSapaNuM hote chate, paNa tyAM paNa tene daridratA = nirdhanapaNuM, vAMchitanI aprApti ane pharI pharI cittano nirveda = hRdayano uga thayo. kevaLIno yoga thatAM pRcchA, kathana thatA bodhi ane saMvega, have zuM ucita? caityadravyanI vRddhinuM Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLasaptati gAthA-67 - devadravyabhakSaNathI anaMtasaMsAra 221 anyadA ca kevaliyoge jAte sati pRcchA tena kRtA, yathA bhagavan ! mayA bhavAntare kiM karma kRtam ? yenAsampadyamAnamanoratho'haM sambhUtaH / tataH saGkAzAdibhavagrahaNavRttAntasya kevalinA kathane kRte bodhirjinadharmaprAptistataH saMvegastasyAjani / papraccha ca kimatra caityadravyopayogAparAdhe mama kartumucitam ? tadAnIM bhaNitaM ca kevalinA, yathA caityadravyasya jinabhavanabimbayAtrAsnAtrAdipravRttikRte hiraNyAdervRddhiH kartumucitA / "gAsacchAyaNamittaM, muttuM jaM kiMci majjha taM savvaM / ceiyadavvaM deyaM, saMbodhopaniSad - grahaNa kara... ||1|| (dravyasaptatikA 63, zrAddhadinakRtya 120, upadezapada 407) anya kALe kevaLI bhagavaMtano yoga thatA teNe pRcchA karI ke he bhagavaMta ! meM bhavAMtaramAM kayuM karma karyuM hatuM ? ke jenAthI mArA manoratho pUrNa thatAM nathI. pachI kevaLI bhagavaMte saMkAzanA bhavothI mAMDIne tene pUrvabhavono vRttAMta kahyo. te sAMbhaLIne tene bodhilAbha thayo = jinadharmanI prApti thaI. pachI tene saMvega thayo. teNe pUchyuM ke ahIM = caityadravyano upayoga karavAnA aparAdhamAM mAre zuM karavuM ucita che ? tyAre kevaLI bhagavaMte kahyuM ke jinAlaya - jinapratimA saMbaMdhI yAtrA-snAtra vagerenI vRddhi mATe caityadravyarUpa suvarNa vagerenI vRddhi karavI ucita che. bhojana-vastramAtrane choDIne mAruM je kAMI paNa che, te sarva mAre caityadravyarUpe ApI devuM. ema (teNe) mAvajIva Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 gAthA-67 - devadravyabhakSaNathI anaMtasaMsAra sothatiH abhiggaho jAva jIvAe // 1 // " tato'yaM grAsAcchAdanamAtra muktvA yatkiJcidanyanmamAdhikaM vyavahArataH sampatsyate taccaityadravyaM deyaM na mayA bhoktavyamityabhigraho yAvajjIvamabhUditi / "suhabhAvapavittIe, saMpattIbhiggahami niccalayA / ceIharakArAvaNa, tattha sayAbhogaparisuddhI // 1 // " tasyaivaM mahAtmano gRhItamahAbhigrahasya zubhabhAvapravRttito'tIvacaityadravyaditsAvazAdullasadviziSTAzayasaMyogAllAbhAntarAyakSayopazamastasmAcca sampattiH prabhUtataravibhUtisamprAptiH, tasyAM satyAmapi abhigrahe nizcalatA - saMbodhopaniSa abhigraha (lIdho). 1 (dravyasaptatikA 64, zrAddhadinakRtya 121, upadezapada 408) pachI saMkAza zrAvake mAvajIva mATe evo abhigraha karyo ke vepAra dvArA mane je kamANI thAya, temAMthI bhojana ane vastrane choDIne bAkInuM sarva mAre pote na vAparavuM. paNa devadravyarUpe ApI devuM. zubhabhAvapravRttithI saMpatti, abhigrahamAM nizcalatA, jinAlaya baMdhAvavuM, temAM zubhavicAra, parizuddhi.../1 dravyasaptatikA 65, zrAddhadinakRtya 122, upadezapada 409) te mahApuruSe e mahA abhigraha lIdho, tethI temane zubhabhAva pravRtta thayo = devadravyarUpe ghaNu dAna ApavAnI bhAvanA thaI. tenAthI ullAsa pAmatA viziSTa Azayano saMyoga thayo, tenAthI lAbhAMtarAyakarmano kSayopazama thayo, Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambo saptatiH gAthA-67 - devadravyabhakSaNathI anaMtasaMsAra 323 nijaniyame dRDhatA, na tu 'yathA lAbhastathA lobhaH' itivacanAttasya na dravyaviSaye svapnAntare'pyupabhoktuM kAmatA / tataH 'ceIharakArAvaNa' tasyAmeva tagarAyAM jinAyatananirmApaNaM vihitam / 'tattha sayAbhogaparisuddhI' tatra caityavidhApane saMzcAsau Abhogazca sadAbhogaH zAstraparatantro vimarzastatpUrvaM bhUmyAdeH pari samantAcchodhanaM sadAbhogaparizuddhiH, yaduktam-"jiNabhavaNakAraNavihI, suddhA bhUmI dalaM ca kaTThAI / bhiigANa asaMdhANaM, sAsayavuDDI ya jayaNA ya // 1 // " asyA vyAkhyAlezo'yam saMbodhopaniSad - tenAthI saMpatti = ghaNI vadhu samRddhinI prApti thaI. te prApti thavA chatAM paNa temaNe abhigrahamAM nizcalatA = potAnA niyamamAM daDhatA rAkhI. paNa - "jema lAbha thAya tema lobha jAge" - e vacanathI temane dravyaviSayamAM svapna ya upabhoganI icchA na thai. pachI temaNe temAM ja = tagarA nagarImAM jinAlaya baMdhAvyuM. temAM = jinAlaya baMdhAvavAmAM zubha upayoga = zAstra parataMtra vicAra, tenI pUrvaka bhUmi vagerenI cAre bAjuthI zuddhi = zubhopayogaparizuddhi, je kahyuM che - jinAlaya nirmANavidhi - zuddha bhUmi, kASTha vagere daLa, nokaronI avaMcanA, svAzayavRddhi ane yatanA. //// (paccAzaka 303, paccavastuka 1112, stavapariNA 3) Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 gAthA-67 - devadravyabhakSaNathI anaMtasaMsAra sosaptatiH zuddhA bhUmirdravyato'sthizaGkAdizalyarahitA bhAvataH parAnupatApinI, dalaM kASTheSTakAdi, tatkAribhya ucitakrayeNa krItvA gavAdyanAbAdhayA vAnItam, bhRtakAsandhAnam-karmakarANAM vetanAvaJcanam, svAzayavRddhiH pazcAttApAdidoSarahitatvena nijacittotsAhaH, yatanA ca vastrapUtodakAdiketi / vedAnte'pyuktam-"devadravyeNa yA vRddhigurudravyeNa yaddhanam / taddhanaM kulanAzAya, mRto'pi narakaM - saMbodhopaniSad - AnI leza vyAkhyA A mujaba che - zuddha bhUmi = dravyathI hADakA, zaMkA (zaMku = jhADanuM ThUMThuM thAya paNa te mATe zakvAdri pATha joie) vagere zalyothI rahita ane bhAvathI bIjAne saMtApa nahIM karanArI, daLa = kASTha, iMTo vagere. te tenA banAvanArAo pAsethI ucita kharIdIthI = ucita mUlya ApavA dvArA kharIda karIne ke baLada vagerene bAdhA na thAya, te rIte lAveluM hovuM joie. nokaronI avaMcanA = kArIgarone vetana ApavAnI bAbatamAM chetaravA nahIM. svAzayavRddhi = pazcAttApAdi doSathI rahitapaNAthI potAnA cittano utsAha, tathA jayaNA = kapaDAMthI gALeluM pANI vAparavuM vagere. devadravyasaMbaMdhI zuddhinI bAbatamAM vedAMtamAM paNa kahyuM che ke - devadravyathI je vRddhi thAya ane gurudravyathI je dhana meLavAya, arthAt devadravya ane gurudravyanuM bhakSaNa karavA dvArA je dhanasaMcaya Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samvoisaptatti: gAthA-68 - devadravyabhakSakanI upekSA doSakAraka rUz vrajet // 1 // prabhAsve mA matiM kuryAtprANaiH kaNThagatairapi / agnidagdhAH prarohanti, prabhAdagdho na jIvati // 2 // prabhAsvaM brahmahatyA ca daridrasya ca yaddhanam / gurupatnI devadravyaM, svargasthamapi pAtayet ||3||" // 67 // atha bhakSaNavadupekSApi doSAyaiveti tAmanarthahetutvenAhabhakkhei jo uvakkhei, jiNadavvaM tu susAvao / * saMbodhopaniSad karAya, te dhana tenA kuLanA nAza mATe thAya che, ane te vyakti marIne paNa narakamAM jAya che. / 1 / / kaMThe prANa AvI jAya, to ya devadravyanI icchA na karavI. agnithI baLI jAya teo prarohaNa = saMjIvana pAme che. paNa devadravyanA bhakSaNanA doSathI bhasmIbhUta thayelI vyakti jIvatI nathI. // 2 // caityadravyanuM bhakSaNa (?), brahmahatyA, garIbanA dhananI corI, gurupatnIgamana ane devadravyanuM bhakSaNa, A pApo evA bhayaMkara che ke svargamAM beThelA devatAo AvA pApo kare, to temanuM paNa adhaHpatana thAya. // 3 // 6 // devadravyanA bhakSaNanI jema devadravyabhakSakanI upekSA paNa doSakAraka ja che. mATe upekSA paNa anarthanuM kAraNa che, te jaNAve che - jinadravyanuM bhakSaNa kare che, (tenI) je suzrAvaka upekSA Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 gAthA-68 - devadravyabhakSakanI upekSA doSakAraka sosatatiH 'paNNAhINo bhave so u, lippeI paavkmmunnaa||68|| vyArathI - '' punararthe, te vAge yodyate | trishuuko'nntbhvbhrmnnhetujindrvyopbhogmjaanaano jinadravyaM bhkssyti| yaH punaH 'suzrAvakaH' jinadharmavAsitacetaskatayA zobhanazrAddhastaM jinadravyabhoktAraM 'upekSate' avajAnAti, yadi jinadravyamasau bhakSayati tadA mama kiM yAtIti devadravyarakSaNAya na yatate, doSadarzanAdibhirna nivArayatItyarthaH / 'saH' zrAddhaH - saMbodhopaniSad kare te buddhihIna thAya, vaLI pApakarmathI lepAya. 68. (darzanazuddhiprakaraNa 54, saMbodhaprakaraNa 104, vicArasAra 649, zrAddhadinakRtya 112, dravyasaptatikA 13) tuM" ahI "vaLI arthamAM che, tene AgaLa yojavAmAM Avaze. koI jIva nizka hoya, te na jANato hoya ke jinadravyano upabhoga anaMta saMsAranuM kAraNa che, ane tethI te jinadravyanuM bhakSaNa kare che, vaLI je suzrAvaka = jinadharmathI vAsita manavALA hovAthI sArA zrAvaka hoya, te jinadravyano upabhoga karanAranI upekSA kare = avajJA kare, arthAt "jo e jinadravyanuM bhakSaNa kare che, to emAM mAruM zuM jAya che?' ema mAnIne devadravyanA rakSaNa mATe prayatna na kare, arthAt devadravyanA bhakSaNathI AvI AvI Apattio Ave che? 2. nA - puchALo ! 2. . . . . 2 - nIvo ! Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-69 - cAra kAraNe atyanta bodhi durlabha 217 svayaM taddravyopayogAbhAve'pi upekSaNAtparabhave 'prajJAhIna: ' buddhirahito mUrkho bhavet / tu punaH 'pApakarmaNA lipyate' azubhakarmaNA''zliSTo jAyate // 68 // atha caityadravyAdivinAze yatphalaM tadAha'ceIdavvaviNAse, risighAe pavayaNassa uDDAhe / saMjaicautthabhaMge, mUlaggI bohilAbhassa // 69 // vyAkhyA iha caityaM sAmAnyena jinAyatanaM tasya sambandhidravyaM hiraNyasuvarNAdi tasya vinAze kRte tathA 'RSighAte' * saMbodhopaniSad - evI rIte doSadarzana vagere dvArA tene nivAre nahIM, te = zrAvaka, svayaM devadravyano upabhoga na karavA chatAM paNa, ukta upekSAthI parabhavamAM prajJAhIna=buddhirahita=mUrkha bane, vaLI pApakarmathI lepAya-azubha karmathI lipta thAya che. 68 // have caityadravya vagerenA vinAzathI je phaLa maLe, te kahe checaityadravyanA vinAzamAM, RSighAtamAM, pravacananA mAlincamAM, sAdhvInA caturthavratanA bhaMgamAM bodhilAbhanA mULamAM agni (mukAya che.) II69) (puSpamAlA 451, dravya-saptatikA 27) ahIM caitya = sAmAnyathI jinAlaya, tenA saMbaMdhI dravya ghaDeluM sonuM, ghaDyA vagaranuM sonuM, vagere, teno vinAza ceIyada0 / 1. . jI. 1. 1. che - Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU28 gAthA-69-cAra kAraNe atyanta bodhi durlabha soLasatatiH saMyatavinAze kRte pravacanasya coDDAhe prakRSTAkRtyakaraNena kRte saMyatyAzcaturthavratabhaGge kRte prANinA mUlAgnirdatto bhavati, kasya? 'bodhilAbhasya' samyaktvalAbhataroriti sarvatra yojyate / ayaM bhAvaH-anyenApi mahApApakaraNena prANino'nantaM bhavaM bhramantyeva / ebhiH punavizeSatastameva dAruNaduHkhAnvitaM pracurataraM ca paryaTanti / bodhiM tu sarvathA na labhante / yadi tu kecillabhante te'pyatikaSTena / iti gAthArthaH // 69 // atha bhAvavizuddhivihitabodhilAbhajanakazrIjinapUjA - saMbodhopaniSa karAtAM, tathA RSighAta = saMyamIno vinAza karAtAM, moTuM akArya karavA dvArA pravacanamAlinya karAtAM, tathA sAdhvIjInA caturthavratano bhaMga karAtA, te jIve mULamAM agni mukyo che, konA mULamAM ? bodhilAbhanA = samyaktanI prAptirUpI vRkSamAM, A rIte sarvatra yojavuM. Azaya e che ke anya paNa mahApApa karavAthI jIvo anaMta saMsArabhramaNa kare ja che, paNa A pApothI to vizeSathI te ja bhayaMkara duHkhovALA saMsAramAM ati vadhu bhramaNa kare che, paNa bodhilAbha sarvadA pAmatA nathI. jo koI jIvo bodhilAbha pAme che, to te paNa ati kaSTathI = muzkelIthI, A pramANe gAthArtha che. //69o. zrIjinapUjAnuM praNidhAna bhAvavizuddhisahita karavAmAM Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ panAnAma sambothaDUtiH gAthA-70-pUjApraNidhAna viSe durgatAnArI daSTAnta rU?? praNidhAnamAhasuvvai duggayanArI, jagaguruNo siMduvArakusumehiM / 'pUyApaNihANeNaM, upannA tiyasalogaMmi // 70 // vyAkhyA - 'suvvai' iti, zrUyate zrIjinAgame jinapUjAdhikAre, kiM tat ? ityAha - 'durgatanArI' daridrastrI 'jagadguroH' tribhuvanatattvopadeSTuH zrIjinasya 'sinduvArakusumaiH' nirguNDIpuSpaiH kRtvA 'pUjApraNidhAnena' pUjAyAM yatpraNidhAnaM kAyamanovacanAnAma - saMbodhopaniSad Ave, to te bodhilAbhanuM kAraNa thAya che, mATe jinapUjAnA praNidhAnanuM nirUpaNa kare che - saMbhaLAya che (ka) garIba strI nirguDInA phUlothI jagadgurunI pUjA karavAnA praNidhAnathI devalokamAM utpanna thaI. il77ll (paccAzaka 193, upadezapada 1020) - zrI jinAgamamAM jinapUjAnA adhikAramAM evuM saMbhaLAya che, zuM che ? e kahe che - durgatanArI = daridra strI, jagadgurunI = traNe bhuvananA tattvanA upadezaka evA zrIjinanI, sinduvAra-kusumothI = nirguDI vanaspatinA puSpothI pUjA karavAnA praNidhAnathI = pUjAmAM je praNidhAna = azubha 2. tA.5.2 - tuSArUnArI | 2. . - pUnApamArdi | Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 gAthA-70-pUjApraNidhAna viSe durgatAnArI dRSTAnta sambodhasaptati: kuzalarUpANAM nirodhanaM niyantraNaM zubhAnAM ca teSAM karaNamiti dhyAnaM vA tena tridazaloke 'utpannA' udapadyata / taddRSTAntazca 'therI rivo ya' kRtinAthAvyA vyAyamiti drazyate, tathAdikaakndyaaN daridriNI kAcit sthavirA prAtarnadyAM dhautapAdAdyaGgI gRhItavAneyapuSpA bhojanArthaziraHsthakASThabhArA zrIvIrasya pUjanaikamanAH samavasaraNapratolyAM skhalitA mRtA jitArinRpeNa pRSThyAgatena kAritadehAgnisaMskArAdyA / iyaM kva gateti rAjJA saMbodhopaniSad kAyA-mana-vacanono nirodha = niyaMtraNa ane zubha manavacana-kAyAnuM karaNa athavA to praNidhAna = dhyAna. tenAthI devalokamAM utpanna thai. ane tenuM dRSTAnta 'virA ane kururAjA' A gAthA (zrAddhadinakRtya-28)nI vyAkhyAmAM A pramANe jovA maLe che. te A mujaba kAkaMdImAM koi garIba sthavirA = DosI hatI. te savAre nadImAM paga vagere dhovAyelA che tevA dehavALI, vanya puSpo laine, bhojana (banAvavA ?) mATe (iMdhaNa tarIke upayoga karavA?) mAthA para lAkaDAno bhAro laine, zrIvIranI pUjA karavAmAM ekAgra cittavALI evI te samavasaraNanA dvAramAM skhalanA pAmI ane marI gaI. jitAri rAjA tenI pAchaLa Avato hato. teNe tenA mRtakano rAjAe bhagavAnane paDyuM ke, "A agni-saMskAra vagere karyuM. DosI marIne kyAM gai ?" Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samvodhasaptatti: gAthA-70-pUjApraNidhAna viSe durgatAnArI deSTAnta 40o pRSTe. prAptasaudharmakalpo'traiva dharmaM zrotumAgato'yaM mahAvidehe kanakapurezakanakadhvajo'hinA bhekaM taM kurareNa taM ajagareNa ca gilyamAnaM nirIkSyopanaye niyogibhirjanaM te bhUpaiste ca mRtyunopadrUyamANA iti vimRzya pravrajya muktiM gamiSyantItyavAdIdvIraH / 'suvvai' ityatra na vA karmabhAve vvaH, kyasya ca lugiti vyAdInAM karmaNi bhAve ca vartamAnAnAmante dvirukto vakArAgamo vA bhavati, tatsanniyoge ca kyasya luk 'suvvai saMbodhopaniSad - bhagavAne kahyuM ke, "te DosIno jIva saudharmakalpamAM devarUpe utpanna thayo, te ahIM ja dharma sAMbhaLavA mATe Avelo A deva che. cyavIne mahAvidehamAM kanakapurano rAjA kanakadhvaja thaze. te eka vAra joze ke sApa deDakAne gaLe che, te ja sApane noLiyo gaLe che, te noLiyAne ajagara gaLe che. evuM joze. AnA parathI rAjA evo upanaya samajaze ke rAjAonA adhikArIo lokane upadrava kare che. te adhikArIone rAjAo upadrava kare che. ane rAjAone mRtyu upadrava kare che. Avo vicAra karIne te dIkSA laine mokSe jaze, ema zrI mahAvIrasvAmie kahyuM. ahIM gAthAmAM 'suvvai' evo je prayoga che te - karma ane bhAvamAM vikalpe vvaH, ane ya no lopa (prAkRta vyAkaraNa 44242) - A sUtrathI karma ane bhAvamAM rahelA vyAdinA aMte dvirukta 'va'kArano Agama vikalpe thAya che, ane Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-71 402 sunibbara' kRti || aSTaprakArI pUjA atha jinapUjAprakArAnnAha sambodhasaptatiH 'varapupphagaMdhaakkhayapaIvaphaladhUvanIrapattehiM / nevijjavihANehiMya, jiNapUyA aTTahA bhaNiyA // 71 // vyAkhyA-varapuSpagandhAkSatapradIpaphaladhUpanIrapAtrairnaivedyavidhAnaizca jinapUjA'STadhA bhavati / iha ca gandhagrahaNena shriikhnnddsaMbodhopaniSad - jyAre 'va'no Agama thAya tyAre 'kya'no lopa thAya che. tethI be rUpa banaze - sunnarU ane muLijJaph // 7 // have jinapUjAnA prakAro kahe che - uttama puSpa-gaMdha-akSata-pradIpa-phaLa, dhUpa, jaLapAtrothI ane naivedyanA vidhAnothI ATha prakAranI jinapUjA kahI che. 571|| (puSpamAlA 467) uttama phUla, gaMdha, cokhA, dIvo, phaLa, dhUpa, jaLanA pAtra = kaLaza vagerethI tathA naivedyanA vidhAnothI ATha prakAranI jinapUjA che. ahIM gaMdhanuM grahaNa karyuM che, tenA parathI caMdanavilepana vagere samajavAnuM che. dhUpanA upAdAnathI kapUra, 2. / -vaLava(vi)levaLavathaMvAsasumudivitra mattIr / maMgaladhUvadha Na ya jiNapUyA sattadasahA bhaNIyA // gha-4-pratau-gayuM htojo na dRzyate / 2. ka - varagaMdhadhUpacakkhukkhaehiM kusumehiM pavaradIvehiM nevajjaphalajalehi ya / Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ blothasaptatiH gAthA-72 - Aloka-paralokamAM pUjAnuM phaLa 403 vilepanAdigrahaH / dhUpopAdAnena tu karpUrAguruprabhRtigrahaH / yaduktam-"agurukarpUramizraM tu daheddhUpaM vicakSaNaH / " evaM kusumAdayo'pi vastrAdyupalakSaNaM yathAsambhavaM vAcyAH // 71 // atha pUjAyA ehikaM pAralaukikaM ca phalamAha'uvasamai duriyavaggaM, harai duhaM jaNai sayalasukkhAiM / agara vagere samajavAnA che. kAraNa ke kahyuM che ke- vicakSaNa pUjaka agaru ane kapUrathI mizra evA dhUpanuM dahana kare. A rIte phUlo vagere paNa yathAsaMbhava vastra vagerenA upalakSaNa samajavA. I71 have pUjAnuM aihika ane pAralaukika phaLa kahe che - jinendranI pUjA pApasamUhane upazAMta kare che, duHkhane hare che, sarva sukhone utpanna kare che, acinya phaLane paNa sAdhI Ape che. ll7ro (saMbodha prakaraNa 75, puSpamAlA-468) --va-pratI-3ya che te dRzyate | 2 3 - kuriyami | rU .che - Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 ||thaa-72 - mAlo-52somai ak 31 sambodhasaptatiH ciMtAIaMpi phalaM, sAhai pUyA jiNaMdANaM // 72 // vyAkhyA - upazAmayati 'duritavarga' pApasamUham, tathA 'harati' spheTayati 'duHkhaM' iSTaviyogAdijam, tathA janayati sakalasaukhyAni, tathA 'cintAtItamapi phalaM' svargApavargAdisukhaM - saMbodhopaniSada duritavargane = pApasamUhane upazAMta kare che. tathA duHkhanuM = ISTaviyogAdinuM haraNa kare che. tathA sarva sukhone utpanna kare che. tathA cintAtIta = acinya phaLa paNa = svarga-mokSa vagere supa 59 / sAdhe cha = niSpanna 72 cha = utpanna 72 che. 1. cha-phalaM phala / 2. cha-pratau-ityadhikam- ettha vi biMbe puvvaie tahayaM saMkapUAe / pUA paccuvayArA kusumaravayadhUvagaMdhadIvehiM / navaNavilevaNa aMgaMmi vatthajUalaM havAsapUAe / pupphAruhaNaM mAlaruhaNaM tahavannAyAruhaNaM // cunnAruhaNaM jiNapuMgavANaM AharaNArohaNaM ceva / pupphagiha puSphapagaro AraMbhiya maMgalapaivolathAi // dIvodhUva nevajjaM suhaphalANa DhoaNayaM / gIyaM na, vajjaM pUyAbheyA ime sattara // maNasA hoi catutthaM chaTuM phalaM tu Thiyassa sNbhvi| gamaNassa ya pAraMbhe hoi phalaM aTTamatavassa // (pahezaratnA42-3/217) gamaNe dasamaM tu bhave taha ceva duvAlasaMgae kiNci| mago(gge) pakkhovAsaM mAsovAsaM ca diTeNa // (upheshrtn|72-3/218) saMpatte jiNabhavaNa pAmai chammAsiyaM phalaM puriso / saMvacchariyaM phalaM sadAradesiddhio lahai // (75hezaratnA42-3/2.18) pAyakkamaNe pAvai varisasayaphalaM tato jiNe mhie| pAmai varisasahassaM aNaMtapunnaM jiNe thUNie / Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH // 2-73 - sAdhuvaMhanana 35 405 'sAdhayati' niSpAdayati jinendrANAM pUjA / iti gAthArthaH // 72 // uktaM jinapUjanaphalam / atha sAdhuvandanaphalamAhatitthayarattaM 'sammattakhAiyaM sattamIi taiyAe / sAhUNa vaMdaNeNaM, baddhaM ca dasArasIheNaM // 73 // vyAkhyA - 'dazArhasiMhena' dazArhAH samastayaduvaMzyapUjyAH samudravijayAdyA daza bhrAtaraH, te cAmI-'samudravijayo'kSobhyaH, stimitaH sAgarastathA / himavAnacalazcaiva, dharaNaH pUraNastathA saMbodhopaniSad - koNa ? jinendronI pUjA. A pramANe gAthArtha che IIkarA A rIte jinapUjAnuM phaLa kahyuM have sAdhuvaMdananuM phaLa kahe tIrthaMkarapaNuM, kSAyika sakhyatva, sAtamIthI trIjImAM (mATo) 6zAsiMDe saadhun| hanathI bhegavyu. / 7 / / (ratnasaMyaya 231, zrAddhahinakRtya 82) dazA = samasta yaduvaMzane pUjya evA samudravijaya vagere daza bhAio. teo A pramANe che - samudravijaya, akSobhya, svimita, sAgara tathA himAvAna ane acala, 1. gha - 'sammata' iti na dRzyate / 2. ka - vaMdaNapayAhiNeNa / kha.gha.ca - vaMdaNaeNaM vihiNA / cha-taiyAe vaMdaNaeNaM / Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 gAthA-73 - sAdhuvaMdananuM phaLa lakhyothasaptatiH III mamavandra navamo, 'vasubrevaza vIryavAna " rUti | tatkule zauryAdyatizayena siMha iva dazArhasiMhaH / yadvA dazA) vasudevastasyApatyaM dAzArhaH, 'RSivRSTyandhaka' ityaN / dazArha eva vA dAzArhaH, 'prajJAdyaNa' prAkRtvAdIrghalopaH / "nIyA lovamabhUyA ya, ANiyA dIhabiMdudubbhAvA / atthaM vahati taM ciya, jo esiM puvvaniddiTTho // 1 // " itivacanAt / ata eva - saMbodhopaniSad - dharaNa, pUraNa tathA abhicandra ane vIra evA vasudeva. temanA kuLamAM zUravIratAnA prakarSathI siMha jevA = dazAsiMha. athavA to dazAI = vasudeva, temanuM saMtAna = dAzAha, ahIM RSi-vRSTi-andhaka (lokaprakAza 33/372-373) (siddhahema, 6-1-61) A anuzAsanathI aNu pratyaya lAgyo che. athavA to je dazA che, te ja dazA che. temAM prajJA Adine lAgato aNu (siddhahema, 7-2-165) pratyaya lAgyo che. prAkRta hovAthI dasAra ahIM dIrgha = "A kArano lopa thayo che. evuM vacana che ke dIrghatva, anusvAra ane na dvirukti hovA chatAM karyA na hoya ane hovA chatAM mUkyA hoya to temano te ja artha thAya che, ke je artha pUrvanirdiSTa hoya che. (arthathI caityavaMdana mahAbhASya 691) A vacanathI ukta prayoga siddha thAya che. A ja kAraNathI je kyAMka 2. nItA no namUtAzca mAnItA tIrgha-vit-diIvAH | arthaM vahanti tameva yasteSAM pUrvanirdiSTaH // Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-73 - sAdhuvaMdananuM phaLa 407 kvacit-"baddhaM dAsArasIheNaM" iti pAThaH so'pi samarthitaH syAt / tato dAzArhaH siMha iva dAzArhasiMhaH zUratayA prazasya ityarthaH / vyAghrAdayaH zabdA uttarapade prayujyamAnAH prazaMsAM dyotayanti, yaduktam- "syuruttarapade vyAghrapuGgavarSabhakuJjarAH / siMhazArdUlanAgAdyAstallajazca matallikA // 1 // macarcikA prakANDoddhau prazasyArthaprakAzakAH / " iti / tena zrIvAsudevena 'sAdhUnAM' yatInAM 'vandanena' dvAdazAvartavandanakadAnena etAvat 'vandva" AtmanA saha saMzliSTa bhRtam, tit ? tyAha - - saMbodhopaniSad - 'dAsArasiMhai bAMdhyuM' evo pATha jovA maLe che, tenI paNa siddhi thai jAya che. arthAt temAM dIrghatva thayuM hovA chatAM paNa pUrvano ja artha = dazArha evo ja artha samajavAno che. tethI dAzArha siMha jevA = dAzAhasiMha = zUravIra hovAthI prazasya. vAgha vagere zabdono uttarapada tarIke prayoga thAya to teo prazaMsAsUcaka bane che. je kahyuM che ke - uttarapadamAM vyAghra, puMgava, RSabha, kuMjara, siMha, zArdUla, nAga vagere zabdo tathA tallaja, matallikA, // 1 // macarcikA, prakAMDa ane uddha A zabdo prazasya artha sUcave che. (abhidhAnacintAmaNinAmamAlA 6/76) te zrIvAsudeve sAdhuone = munione vaMdana karavAthI = dvAdazAvattuM vAMdaNA devAthI ATaluM bAMdhyuM AtmA sAthe saMzliSTa karyuM. te zuM ? e kahe che - tIrthaMkapaNuM, Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 gAthA-73 - sAdhuvaMdananuM phaLa tIrthakaratvaM tathA kSAyikaM samyaktvam, prAkRtatvAdvibhaktilopaH / tathA saptamyAstRtIyAyA AyuH saptamapRthivIgamanayogyAdAyuSkarmaNastRtIyapRthivIgamanayogyamAyuSkarmeti bhAvaH / sambodhasaptatiH bhAvArthastvayam bAravatIe vAsudevo / vIrao kolio so vAsudevabhatto / so ya kira vAsudevo vAsAratte bahave jIvA vahijjaMti tti Na NIti / so vIrao bAraM alabhaMto pupphachajjiyAe accaNaM I saMbodhopaniSad tathA kSAyika samyaktva, prAkRta hovAthI vibhaktino lopa karyo che. tathA sAtamIthI trIjImAM AyuSya = sAtamI narakamAM gamana thAya tene prAyogya AyuSya karmane maMda rasavALuM karIne, trIjI narakamAM gamana thAya, tene yogya karyuM evo bhAva che. ahIM kathAnaka dvArA vistRta bhAvArtha kahIe chIe, je A pramANe che - dvArikAmAM vAsudeva che. vaNakara vI2ka vAsudevano bhakta che. te vAsudeva comAsAmAM bahAra nIkaLatA nathI, kAraNa ke comAsAmAM ghaNA jIvonI virAdhanA thAya che. te vIrakane rAjamahelanA dvAramAM praveza maLato nathI, tethI te phUlachajjikAnI pUjA karIne jAya che. pratidina jamato nathI. tenI dADhI vadhI gaI. arthAt dADhImAM saMskAra karavAno paNa Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDrothasaptatiH gAthA-73 - sAdhuvaMdananuM phaLa 401 kAUNa vaccai / diNe diNe na ya jemei / parUDhamaMsU jaao| vitte varisAratte nIti rAyA / savve vi rAyAo uvaTThiyA / vIrao pAesu paDio / rAyA pucchai vIrao dubbalo tti bAravAlehi kahiyaM jahAvattaM / raNNo aNukaMpA jAyA / avAriyappaveso kao vIragassa / vAsudevo ya kira savvAo dhUyAo jAhe vIvAhakAle pAyavaMdiyAo eMti, tAhe pucchai kiM putti ! dAsI hohisi udAhu sAmiNi tti / tAo bhaNaMti sAmiNIo hohAmu tti / rAyA bhaNai to khAyaM pavvayAha bhaTTAragassa pAyamUle / pacchA mahayA nikkhamaNasakkAreNa - saMbodhopaniSad - teNe tyAga karyo. comAsuM pUruM thatA rAjA bahAra nIkaLe che. badhA rAjAo upasthita thayAM. vIraka caraNomAM paDyo. rAjA pUche che ke varaka kema durbaLa che ? tyAre dvArapALoe jevI vAta hatI, te kahI. rAjAne anukaMpA thai, temaNe evI vyavasthA karI ke vIrakane praveza karatA koI roke nahIM. vAsudevanI dIkarIo jyAre vivAha samaye page lAgavA Ave, tyAre vAsudeva temane pUche che ke, "dIkarI ! tAre dAsI thavuM che ke svAminI thavuM che ?" dIkarIo javAba ApatI ke, "amAre to svAminI thavuM che." rAjA kahe che, "tame kahyuM tevuM thavuM hoya to zrIneminAthanA caraNomAM pravrayA svIkAra karo." pachI moTA niSkramaNasatkAra=dIkSA mahotsavamAM Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 gAthA-73 - sAdhuvaMdananuM phaLa soLasaptatiH sakkAriyAo pavvayaMti / evaM vaccai kAlo / aNNayA egAe devIe dhUyA, sA ciMteti-savvAo pavvAvijjati, tIe dhUyA sikkhAviyA bhaNAhi dAsI homi tti / tAhe savvAlaMkiyavibhUsiyA uvaNIyA / pucchiyA bhaNai dAsI homi tti / vAsudevo ciMtei-mama dhUyAo saMsAraM AhiMDaMti, kaha ya aNNehi avamaNNijjaMti, to na laTThayaM eyaM, ko uvAo ? - saMbodhopaniSad thato dIkSArthIno satkAra, tenAthI temane satkArita karavAmAM AvatI, ane teo dIkSA letI. A rIte samaya pasAra thAya che. anya kALe eka rANIne dIkarI hatI. te rANI-vicAre che ke, "badhI dIkarIone dIkSA apAya che." teNe potAnI dIkarIne zIkhavADyuM, ke jyAre pitA tane pUche ke dAsI thavuM che ke svAminI ? tyAre ema kaheje ke mAre dAsI thavuM che." pachI tene sarva alaMkArothI vibhUSita karIne vAsudeva pAse mokalI. vAsudeve prazna karatA teNe kahyuM ke, "mAre dAsI thavuM che." vAsadeva vicAre che ke, "mArI dIkarIo saMsAramAM bhaTake ane bIjAo dvArA tiraskAra pAme, mATe A sAruM nathI. have zuM upAya karavo? ke AnA AlaMbanathI bIjI dIkarIo paNa tevuM na kare,' ema vicAre che. vicAra karatA vAsudevane upAya maLI gayo. vAsudeva varakane pUche che, "te pUrve koi Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLasatati gAthA-73 - sAdhuvaMdananuM phaLa 422 aNNAvi evaM na karehiM ti ciMtei / laddho uvAo, vIragaM pucchaDuM-'sthi te vivi jayaputrayaM?' mati-"nalthi !' rAyA bhaNai-'ciMtehi / ' tato suciraM ciMtittA bhaNati-'bayarIe uvariM saraDo so pAhaNeNa ahaNettA pADio mao ya / sagaDavaTTAe pANiyaM vahaMtaM vAmapAeNa dhAriyaM / uvvelAe gayaM pajjaNaghaDiyAe macchiyAo paviTThAo hattheNa ohADiyAo gumagumaMtIo hotu tti / ' bIe divase atthANIe solasaNhaM rAyasahassANaM majjhe bhaNati-suNaha bho ! eyassa vIragassa kuluppattI sutA kammANi ya / kANi kammANi ? vAsudevo - saMbodhopaniSad - viziSTa kArya karyuM che ?" te kahe che, "kAMi nathI karyuM." rAjA kahe che, "barAbara vicAra karI le." pachI vIrake lAMbo samaya sudhI vicAra karIne kahyuM, "eka vAra badarInA jhADa para saraDo hato. tene meM paththarathI mArIne nIce pADI dIdho ane te marI gayo. gADAvATe pANI vahetuM hatuM, tene meM DAbA pagathI dhAraNa karI rAkhyuM, te maryAdA bahAra gayuM hatuM. kheLanAM ghaDAmAM mAkhIo paDI hatI. "A guNaguNa karatI raho" evA vicArathI meM te mAkhIone hAthathI DhAMkI dIdhI hatI. bIjA divase vAsudeve rAjasabhAmAM soLa hajAra rAjAonI vacce kahyuM, "A varakanI kulotpatti, putro ane kAryo sAMbhaLo." sabhAjanoe pUchyuM, "kayAM kAryo ?" vAsudeve kahyuM, "jeNe badarIvanamAM lAla mAthAvALA nAgane pRthvIzastrathI Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 gAthA-73 - sAdhuvaMdananuM phaLa lakhyothasaptatiH bhaNai-"jeNa rattasiro nAgo, vasaMto bayarIvaNe / pADio puDhavisattheNa, vematI nAma khattio // 1 // jeNa cakkhukkhayA gaMgA, vahaMtI kalusodagaM / dhAriyA vAmapAeNa, vematI nAma khattio // 2 // jeNa ghosavatI seNA, vasaMtI kalasIpure / dhAriyA vAmahattheNa, vematI nAma khattio // 3 // " eyassa dhUyaM demi tti so bhnnio| dhUyaM te demi tti necchati / bhiuDIkayA diNNA nIyA ya gharaM / sayaNijje acchati / imo se savvaM - saMbodhopaniSad pADI dIdho. te A (vIraka) kharekhara kSatriya che. cakravaDe khodelI gaMgAmAM malina pANI vahetuM hatuM. tene jeNe DAbA paga dvArA aTakAvI dIdhI, te A vemati (sALavI) kharekhara kSatriya che. rAI jeNe kalazIpuramAM ghoSavatI senAne DAbA hAthathI aTakAvI dIdhI, te A vemati (sALavI) kharekhara kSatriya che. tevA Ane mArI putrI paraNAvuM chuM." ema kahIne varakane kahyuM ke, "tane mArI putrI ApuM chuM." vIraka icchato nathI. tyAre vAsudeve bhUkuTinI saMjJA karavA dvArA jaNAvyuM ke, "jo svIkArIza nahIM to tArI khera nathI." tene putrI paraNAvI. tenA ghare gaI. te palaMga para beThI rahe che. vIraka tenuM badhuM kAma kare che. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ soLasaptatiH gAthA-73 - sAdhuvaMdananuM phaLa 422 kareti / aNNayA rAyA pucchati-'kiha te vayaNaM kareti / ' vIrao bhaNati-'ahaM sAmiNIe dAso tti / ' rAyA bhaNati'savvaM jai Na kAravesi tA te Natthi NippheDau / ' teNa raNNo AkUtaM nAUNaM gharagaeNaM bhaNitA, jahA pajjaNaM karehi tti / sA ruTThA, koliyA ! appaNaM na yANasi ? / teNa uTheUNa rajjUeNa AhayA kUvaMtI ranno mUlaM gayA pAyavaDiyA bhaNati-'jahA teNAhaM kolieNa AhayA / ' rAyA bhaNai-'teNaM ceva samae bhaNiyA sAmiNI hohi tti to dAsattaNaM maggasi / ahaM etAe na vasAmi / ' sA bhaNati-'sAmiNI homi' / rAyA - saMbodhopaniSad - anya kALe rAjA vIrakane pUche che ke, "zuM e tAruM kahyuM kare che ?" vIrake kahyuM, "e mArI svAminI che, ane huM teno dAsa chuM." rAjA kahe che, "jo badhu kAma tenI pAse nahIM karAve, to tAro chUTakAro nahIM thAya." teNe rAjAno Azaya jANIne ghare jaIne kahyuM ke, "pAna kara = pINuM banAva." rAjakumArI gusse thaI ane bolI ke "vaNakara ! tuM tArI jAtane jANato nathI ?" A sAMbhaLIne vIrake ubhA thaIne tene doraDAthI mArI. te raDatI raDatI rAjA pAse gaI ane page lAgIne kahe che ke, "te kolie mane mAra mAryo." rAjA kahe che, "meM to tane te ja samaye kahyuM hatuM ke svAminI thA. to tyAre te dAsapaNuM mAgyuM, have huM A vAtamAM kAMI na jANuM" rAjakumArI Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 gAthA-73 - sAdhuvaMdananuM phaLa soLasaptatiH bhaNati-'vIrao jai sa maNNihi' tti moiyA ya pavvaiyA / ariTThaNemisAmI samosario / rAyA Niggao / savve sAhU bArasAvatteNaM vaMdaMti / rAyANo parissaMtA ThiyA / vIrao vAsudevANuvattIe vaMdeti / kaNho Abaddhaseo jAo / bhaTTArao pucchio-'tihiM saTehiM saehiM saMgAmANaM na evaM parissaMto me bhagavaM ! / ' bhagavayA bhaNiyaM-'kaNha ! khAigaM te sammattamuppADiyaM titthagaranAmagottaM ca / jayA kira pAe viddho tadA jiMdaNagarahaNAe sattamAe puDhavIe baddhellayaM AuyaM uvveDhaMteNa taccapuDha - saMbodhopaniSad kahe che, "mAre svAminI thavuM che." rAjA kahe che, "jo te vIraka mAne to...." ema kahI rAjAe tene vIka pAsethI choDAvI ane teNe dIkSA lIdhI. dvArikAmAM zrI ariSTanemisvAmi samosaryA. rAjA nagarInI bahAra nIkaLyA. rAjA badhA munione dvAdazAvarta vaMdana kare che. bAkInA rAjAo thAkIne ubhA rahI gayA. vIraka vAsudevane anusaravA dvArA vaMdana kare che. kRSNa paraseve rebajheba thaI gayA. zrIneminAthane pUchayuM ke he bhagavaMta ! traNaso sAITha yuddhomAM mane Avo thAka lAgyo nathI." bhagavAne kahyuM ke, "kRSNa ! te kSAyika samyakta ane tIrthakara nAmakarma utpAdita karyuM." aMta samaye kRSNa jarAkumAranA bANathI page vIMdhAya che, Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ blothaptatiH gAthA-73 - sAdhuvaMdananuM phaLa 42 vimANiyaM / jai AuyaM dharaMto to paDhamapuDhavimANeto / ' aNNe bhaNaMti iheva vaMdaMteNaM ti / bhAvakitikammaM vAsudevassa, davvakitikammaM vIrayassa / idaM cAvazyakavRttyapekSayA vAsudevabhave tIrthakaratvaM baddhamityuktam / vasudevahiNDau tvevaM dRzyate-"kaNho taIyAe puDhavIe uvaTTittA iheva bhArahe vAse sayaduvAre nayare jiyasatturaNNo puttattAe uvavajjiUNa pattamaMDaliyabhAvo pavvajjaM paDivajjiya titthayaranAmakammaM samajjaNittA baMbhaloe kappe dasasAgarovamAU - saMbodhopaniSad - tyAre AtmaniMdA-gaha karavA dvArA sAtamI nArakanuM je AyuSya bAMdhyuM hatuM, temAM rasaghAta karavA dvArA tene trIjI narakanuM AyuSyakarma karyuM. jo hajI vadhu AyuSya hota, to niMdA-ga karavA dvArA pahelI naraka sudhI lAvI deta. anyo ema kahe che ke ahIM samavasaraNamAM vaMdana karatI vakhate ja vAsudeve sAtamI narakanA AyuSya karmane trIjI narakanA AyuSya karmamAM pheravI dIdhuM hatuM. ahIM vAsudeve je vaMdana karyuM te bhAvavaMdana hatuM ane je vIrake vaMdana karyuM, te dravyavaMdana hatuM. (Avazyakaniyukti hAribhadrI vRtti pR. 513 thI pR. 515) vAsudevabhavamAM tIrthakara nAmakarma bAMdhyuM, evuM je kahyuM che, te Avazyaka vRttinI apekSAe kahyuM che. "vasudevahiMDI' graMthamAM to A rIte dekhAya che - kRSNa vAsudeva trIjI narakamAMthI eNvIne Aja bharatakSetramAM zatadvAra nagaramAM jitazatru rAjAnA putrapaNe utpanna thaze. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 gAthA-73 - sAdhuvaMdananuM phaLa sambodhasaptatiH hoUNa tao cuo bArasamo amamaNAmA arahA bhavissai // " itikathanAcca tadbhavAttRtIye bhave tadbaddhamavasIyate / tathA zrIratnasaJcayaprakaraNe'pi - " narayAunarabhavaMmi ya, devo hoUNa paMcame kappe / tatto cuo samANo, bArasamo amamatitthayaro // 1 // " ityevaM visaMvAde Apanne tattvaM punarbahuzrutAH kevalino vA vikhtIti zA sAdhavazca vanditAH santaH zrotRRNAM bhavyatvamAkalayyA'NuvratAdiphalaM pratipAdayantaH pauSadhaphalamapi darzayantIti tadevAha - * saMbodhopaniSad moTA thaine mAMDalika rAjA thaze, pachI dIkSA laine tIrthaMkara nAmakarma bAMdhaze. pachI brahmalokamAM daza sAgaropamanA AyuSyavALA deva thaze, tyAMthI cyavIne bAramA amama nAmanA arihaMta thaze (vasudevahiMDI). AvuM kahyuM hovAthI kRSNa vAsudeva te bhavathI trIjA bhavamAM tIrthaMkaranAmakarma bAMdhe che, evuM jaNAya che. tathA zrI ratnasaMcaya prakaraNamAM paNa kahyuM che ke - narakAyuSya ane manuSyabhavamAM pAMcamA lpamAM deva thaine, tyAMthI cyavIne bAramA amama nAmanA tIrthaMkara thaze. // 1 // A rIte uparokta graMthamAM bhinna bhinna vAta kahI che, tethI prastutamAM bahuzruto ke kevaLIo tattva jANe che. II73 sAdhuone vaMdana karAya tyAre teo te vaMdanakAraka zrotAonA bhavyatvane jANIne aNuvrata vagerenA phaLanuM Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA- 74 - pauSadhanuM ija 417 'posei 'suhe bhAve, asuhAi khavei natthi saMdeho / chiMdai tirinarayagaI, posaharvihiappatto ya // 74 // vyAkhyA - tatra 'puSU puSTau' pauSaM vRddhi dharmasya dhatte dhArayatIti poSadhaH, aSTamIcaturdazIpaurNimAmAvAsyAdiparvadinAnuSTheyo vratavizeSaH / yaduktaM sUtrakRtAGge vidhivAde zrAvaka* saMbodhopaniSad pratipAdana karatAM pauSadhanuM phaLa paNa darzAve che, te ja kahe che pauSadhavidhimAM apramatta zubha bhAvonuM poSaNa kare che, azubha bhAvono kSaya kare che, ane tiryaMca-narakagatine chede che, temAM saMdeha nathI. // 74 // dhAraNa temAM 'puSTi' arthamAM puSra dhAtu che. je dharmano pauSa vRddhine dhArA ure, te pauSadha = sahabha-yaudRza-pUnama-sabhAsa vagere parva dinomAM anuSThAna karavA yogya vratavizeSa. je sUtrakRtAMgamAM vidhivAdamAM zrAvakanA varNakamAM kahyuM che - caudaza, = 1. ka-pose / ga-posahe / 2. ka - suhAi bhAvo / ga. ca - suho ga-khivei / 4. ka.ga - viha / 5. ka- gha-ca-0matteNa / ga 6. gha- pratau - ityadhikamakasiNA-pavvattayANaM, viriyAvariyANa esa khalujjaMtto saMsAra-payaNukaraNe, davvatthae kUvvadiTTaMto // aNathovaM vaNathovaM, aggithovaM kasAyathovaM ca / na hu bha vesasIyavvaM, thovaM pittaM bahU hoi // ( Avazya niyukti 120 ) jaM dukkaDaMti micchA, taM bhujjA kAraNa apUraMtA / tiviheNa paDikkaMto, tassa khalu dukkaDaM micchA // ( Avazya niyukti 684) bhAvo / 3. 0 matte ya / Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 // -74 - pauSa- 35 sambodhasaptatiH jaM dukkaDaMti micchA, taM ceva na(ni)sevae puNo pAvaM / paccakkhamusAvAI, mAyA-nIyaDipasaMgo ya // (mAvazya: niyumita 685) 'mi' tti miumaddavatte 'cha'tti u dosANa chAdaNe hoti|| 'mi'tti ya merAe Thio 'du'tti duguMchAmi appANaM // (thaityavaM namAmASya 380, paMcAzaka 556, Avazyaka niryukti 686) 'ka'ti kaDaM me pAvaM, 'Da'ti ya, Devemi taM uvasameNaM / eso micchAdukkaDaM, payakkharattho samAseNaM // (thaityavahana mahAmAya 381, paMcAzaka pa57, Avazyakaniyukti 684) nAmaThavaNAtitthaM davvatitthaM ca bhAvatitthaM ca / ikkikkaMpi ya itto, NegavihaM hoi nAyavvaM // dAhopasamaM taNhAIcheyaNaM malapAvaharaNaM ceva / tivihaM atthehiM niuttaM, tamhA taM davvatitthaM ca // (Avazya niyukti 1066, caityavaMdana mahAbhASya pa23) kohaMmi u niggahie, dAhassa uvasamaNaM haNa(va)i titthN| lohaMmi u niggahie, taNhAi cheaNaM hoi // (mAvazya: niyuti 1067, caityavaMdana mahAbhASya para4) aTThatihaM kammarayaM, bahuhiM bhavehiM saMciyaM jamhA / tava-saMyameNa dhovai, tamhA taM bhAvao titthaM // (Avazyaniyukti 1068, caityavaMdana mahAbhASya para5) daMsaNanANacaritte munnIo ti jiNavarehiM savvehiM / eeNa hoi titthaM, eso anno vi pajjAo // savvo puvvakayANaM, kammANaM pAvae phalavivAgaM c| avarAhesu guNesu a, nimittamittaM paro hoi // (saMvegA -3472, samAhitya thA bhava-2, pR. 160) dhArijjai itto jalanihi, vikallAla bhinnkulshelo| ma(na) hu annajammanimmia, suhosuho divvprinnaamo|| akayaM ko para jai, sakayaM nAsijja kassa kirikamma / sakayaM maNuM bhuMjamANo, kIsa jaNo dummaNo hoi // (bhavamAna 1701) Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDrothasaptati: gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa 422 varNake-"cAuddasaTThamuddiThThapuNNimAsiNIsu paDipuNNaM posahaM aNupAlemANA viharaMti / " tathA-"jattha vi ya NaM cAuddasaTThamuTThipuNNamAsiNIsu paDipuNNaM posahaM sammaM aNupAlei tattha vi ya se ege AsAse AsAse AsAse / " iti sthAnAle caturthasthAnake / tathaupapAtikopAGge shraavkvrnnke'pi| evaM ca sarvatra parvadinAnuSTheyatA'sya poSadhasyAvaseyA / na coktadineSu poSadhavrataM karaNIyameva paramanyadA'pi tatkaraNaM zAstre na niSiddhaM bhaviSyatIti vAcyam, pratidivasaM tatkaraNasya zAstre nissedhdrshnaat| yaduktamAvazyakabRhadvattau-tatra pratiniyatadivasA saMbodhopaniSad - AThama, udiSTa pUnamomAM pratipUrNa pauSadhanuM anupAlana kare che. tathA - jyAM paNa caudaza, AThama, parvatithirUpe kahela pUrNimAo vageremAM samyak pratipUrNa pauSadhanuM anupAlana kare che, tyAM paNa te e AzvAsana pAme, AzvAsana pAme, AzvAsana pAme - ema sthAnAMgasUtramAM caturtha sthAnakamAM kahyuM che. te pramANe aupapAtika upAMga sUtramAM paNa zrAvaka vakamAM kahyuM che. A rIte sarvatra parvadinomAM pauSadha karavo joie ema kahyuM che. ukta divasomAM pauSadha vrata karavuM ja joIe, paNa anya divasomAM pauSadha karavAno zAstramAM niSedha nathI, evuM na kahevuM. kAraNa ke pratidivasa pauSadha karavAno zAstramAM niSedha dekhAya che. je AvazyakabRhaddhattimAM kahyuM che - Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa sambodhasaptatiH nuSTheye sAmAyikadezAvakAsike punaH punaruccArye iti bhAvanA / poSadhopavAsAtithisaMvibhAgau tu pratiniyatadivasAnuSTheyau, na pratidivasAcaraNIyAviti, tathA paJcAzakacUrNI-"tattha paidivasANuDheyANi sAmAiyadesAvagAsiyANi puNo puNo uccArijjati tti jaM bhaNiyaM hoi / posahovavAsaatihisaMvibhAgA puNa patiniyayadivasANuDheyA, na paidiNANuDheyA / " iti / tathA tattvArthavRttau-zikSApadavratAni sAmAyikadezAvakAzikapauSadhAtithisaMvibhAgAkhyAni catvAri pratidivasAnuSTheye dve sAmAyikadezAvakAzike punaH punaH uccAryeta iti yAvat / - saMbodhopaniSad - temAM sAmAyika-dezAvakAzika pratiniyata divasamAM karavA yogya che (nathI?) arthAt pharI pharI - vAraMvAra karavA yogya che. pauSadhopavAsavrata ane atithi saMvibhAgavata to pratiniyata divasamAM karavA yogya che. pratidina AcaravA yogya nathI. tathA paMcAzakacUrNimAM kahyuM che ke - temAM sAmAyikadezAvakAzika pratidina karavA joIe, arthAt pharI pharI uccArAya che. pauSadhopavAsa-atithisaMvibhAgavato pratiniyata divasamAM karavA yogya che, pratidina karavA yogya nathI. tathA tattvArthavRttimAM kahyuM che - sAmAyika-dezAvakAzikapauSadha-atithisaMvibhAga A cAra zikSApadavato che. temAM sAmAyika-dezAvakAzika A be vrato pharI pharI uccArAya che. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakvothatiH gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa 422 pauSadhAtithisaMvibhAgau tu pratiniyatadivasAnuSTheyau na pratiniyatadivasamAcaraNIyau punaHpunaraSTamyAditithiSvanuSThIyete / tathA haribhadrAcAryakRtazrAvakaprajJaptivRttau-"tatra pratidivasAnuSTheye dve sAmAyikadezAvakAzike punaH punaruccArye / " iti bhAvanA / pauSadhopavAsAtithisaMvibhAgau tu pratiniyatadivasAnuSTheyau na pratidivasAcaraNIyAviti / evaM paJcAzakavRttau zrIzrIcandrasUrikRtaSaDAvazyakavRttau cAyameva parvadinAnyadinapauSadhakaraNaniSedhaparo vAkyavistaraH zrUyate / etadvizeSArthinA tvasmadguruzrIjayasomo - saMbodhopaniSa - pauSadha atithisaMvibhAga A be pratiniyata divasomAM karavAnA che, pratiniyata divasomAM vAraMvAra (pratidina ?) AcaravAnA nathI. AThama Adi parvatithiomAM karAya che. tathA zrIharibhadrasUrikRta zrAvakaprajJaptivRttimAM kahyuM che - temAM sAmAyika-dezAvakAzika A be pratidina karavA yogya che, A bene vAraMvAra uccAravA joie. pauSadhopavAsa ane atithisaMvibhAga A be pratiniyata divasamAM karavA yogya che pratidina AcaravA yogya nathI. A rIte paMcAzakavRttimAM ane zrI zrIcandrasUrikRta SaDavazyakavRttimAM paNa evA ja vAkyono vistara zravaNa karavA maLe che ke jemanuM tAtparya e che ke parvadina sivAyanA divasomAM pauSadha karavAno niSedha che. A viSayamAM jemane vizeSa jANavAnI jijJAsA hoya, temaNe amArA guru zrI jayasomo Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422 gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa soLasaptatiH pAdhyAyavinirmitasvopajJapauSadhaSaDviMzikAvRttivilokanIyA / tatra savyAsaM pauSadhamAzrityAkSepaparihArAkhyAnAt / [atra pauSadhavratasya parvamAtrakarttavyatAmuddizya darzitAnAM sarveSAM pAThAnAM bhavadiSTo'rtho yadyapi sthUladhiyAmApAtataH pratibhAti tathApi ubhayasammatAcAryapraNItazAstrairekavAkyatAyAM sadhuktigaveSaNAyAM ca pratibhAvatAM so'rtho viruddha eva bhAsate, tathAhipUrvadharazrImadumAsvAtivAcakapraNItatattvArthabhASyasthasya-"so'STamI caturdazI paJcadazImanyatamA vA tithimabhigRhya" iti pAThasya - saMbodhopaniSad - pAdhyAyavinirmita svopajJa pauSadha SatrizikAvRtti jovI. kAraNa ke temAM pauSadhane AzrIne savistara AkSepa-parihAra kahyA che. [ahIM tame "pauSadha mAtra parvadinomAM ja karAya' e siddha karavAnAM uddezathI je sarva zAstrapATho darzAvyA che, te sarva pAThono artha sthULabuddhivALA jIvone upalI daSTie bhale tamane ISTa che te ja artha jaNAto hoya, paNa je AcAryo tamane-amane baMnene sammata che, temaNe racelA zAstro sAthe ekavAkyatAno vicAra karIe ane samyapha yuktinI anveSaNA karIe to buddhimAnone te artha graMthakAronA tAtparyathI viruddha ja lAge che. te A pramANe - pUrvadhara zrIumAsvAtivAcaka racita tattvArthabhASyamAM eka pATha che - "te AThama, caudaza, pUnama ke anya tithi jANIne Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa 423 vyAkhyAtRbhiH zrImadbhiH siddhasenasUribhirayamarthaH prakAzitaH, tadyathA-"so'STamImityAdi / " sa ca pauSadhopavAsa ubhayapakSayoraSTamyAditithimabhigRhya nizcitya buddhyA / anyatamAM veti pratipadAditithimanena cAnyAsu tithiSu aniyamaM darzayati nAvazyatayA'nyAsu karttavyo'STamyAdiSu tu niyamena kAryaH" iti / enaM ca bhASyArthaM vivAdAspadapAThAnAM bhavadiSTo'rtho na kathamapyanugacchati, na ca tathAvidhaprAmANikaspaSTArthApalApo'pi yujyate / ataH 'pratidavasAnuSTheye sAmAyikadezAvakAzike' - saMbodhopaniSa vyAkhyAkAra evA zrIsiddhasenasUrijIe A pAThano artha A pramANe kahyo che - te AThama ityAdi, te = pauSadhopavAsa baMne pakSanI AThama vagere tithine jANIne = buddhithI nizcita karIne, athavA to anya = ekama vagere tithine jANIne. Ama kahevA vaDe anya tithiomAM aniyama darzAve che. ke anya tithiomAM avazya na karavo joie, AThama vageremAM to avazya karavo joIe. vivAdAspada pAThono tamane je artha ISTa che, te artha A bhASyanA arthane koI rIte anusarato nathI. ane tevA prakAranA pramANabhUta mahApuruSoe je artha spaSTarUpe kahyo che, temano apalApa ucita nathI. mATe sAmAyika-dezAvakAsika pratidina karavA yogya che evuM je kahyuM che, temAM pratidivasa karavA yogya' A padano Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa sablothaptatiH ityatra 'pratidivasAnuSTheye' iti padasya 'punaH punaruccArye' iti tAtparyArthamabhidhAya tayotayornikhiladivasavyApitvazaGkAM nivArya 'pauSadhopavAsAtithisaMvibhAgau tu pratiniyatadivasAnuSTheyau na pratidivasAcaraNIyau' itivyAkhyAtavatAM zrImatAM haribhadrasUripAdAnAmapi pauSadhopavAsAtithisaMvibhAgau divase pratiniyataM sakRdevAnuSThAtavyau na punaH punarityayamevArtho'bhipretaH / yadi ca 'na pratidivasAcaraNIyau' ityasya padasya parvAnyadivasaniSedha - saMbodhopaniSad - tAtparyArtha tarIke pharI pharI uccAravA yogya' ema kahyuM. ane ema kahevA dvArA "A vrato AkhA divasamAM vyApta che' evI zaMkAnuM nivAraNa karyuM che. tyAra bAda "pauSadhopavAsa - atithisaMvibhAga pratiniyata divasamAM karavA yogya che, pratidina karavA yogya nathI." AvuM kahenArA pU. zrI haribhadrasUrijIne e ja artha abhipreta che ke - pauSadhopavAsaatithisaMvibhAga divasamAM pratiniyata = eka vAra ja karavA yogya che, pharI pharI karavA yogya nathI. jema ke eka vAra pauSadha uccaryo eTale AkhA divasarAta | divasa-rAta mATe vratanuM AcaraNa thaI gayuM. tene pharI pharI uccaravAno hoto nathI. "pratidivasa AcaravA yogya nathI." A padanI vyAkhyA jo evI karo ke "parva sivAyanA divasomAM pauSadha karavAno niSedha che." to pUrvanuM je pada che ke, "pharI pharI uccAravA Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambothati : gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa 421 paratayA vyAkhyAnaM kriyate tadA pUrvaM 'punaH punaruccArye' ititAtparyArthaH kathaM svIkriyate ? ekasminneva ca prakaraNe ekasya padasya bhinnArthatvaM bAdhakamantarA na yuktam / ekArthatAyAM tu pratyuta sAdhakamapi spaSTaM bhASyavyAkhyAnamupAdarzi / sAdha - saMbodhopaniSad - eno tAtparyArtha zI rIte svIkArAze ? eka ja prakaraNamAM eka ja padano alaga alaga artha mAnavo hoya, to teno eka artha mAnavAmAM kAMI bAdhaka hovo joie. jo koI bAdhaka na hoya, to te rIte alaga alaga artha na mAnavA joIe. ai padano eka ja artha mAnavAnA pakSe to ulTa sAdhaka paNa - tattvArthabhASyaTakArUpa batAvyuM ja che. Azaya e che ke sAmAyika dezAvakAzika pratidina karAya che - pharI pharI uccArAya che, AvuM tAtparya kahyuM che. to pratidina nathI karAtA" enuM tAtparya ema ja samajavuM joie ke pharI pharI uccarAtA nathI. arthAt ukta rIte pauSadhAdi divasamAM eka vAra ja karAya che. sAmAyikAdinI bAbatamAM je padanuM je tAtparya TIkAkAroe "iti bhAvanA' vagere zabdo dvArA darzAvyuM che, te padanuM te ja tAtparya pauSadhAdinI bAbatamAM paNa samajavuM joIe. kAraNa ke baMne bAbato eka ja prakaraNanI che, ane baMnemAM pada paNa (pratidina) eka ja che. hA, e artha mAnavAmAM koI bAdhaka Avato hoya to bIjo artha laI zakAya, ane tenA dvArA tamane iSTa evo parva sivAyanA Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa kvothasaptatiH kAntaramapi zrImadvipAkAGgAntargatasubAhucaritre nandamaNikAravRttAdau ca dinatrayasya zrIzAntinAthacaritrAntargatavijayanRpacaritre dinasaptakasya ca pauSadhavratAnuSThAnadarzanAd vyaktameva dRzyate / atrArthe vAcoyuktirapi balIyasI-yatparvasviva divasAntare'pi sAvadyavyApArapratyAkhyAnena kiM viratirna jAyate ? viratizca mokSa - saMbodhopaniSad - divasomAM pauSadhano niSedha siddha thaI zake. paNa prastutamAM bAdhaka to koI che ja nahIM ane ulTa sAdhaka = tattvArthabhASya ane tenI vRtti jaNAvyA che. A viSayamAM anya paNa sAdhaka dekhAya che- zrIvipAkasUtramAM rahelA subAhucaritramAM ane naMdamaNiyArano caritramAM traNa divasanuM pauSadhavratanuM anuSThAna jovA maLe che. ane zrI zAMtinAtha caritramAM rahelA vijayarAjAnA caritramAM sAta divasanA pauSadhavratanuM anuSThAna paNa dekhAya che. A rIte anya sAdhaka paNa spaSTa ja jaNAya che. jo parva sivAyanA divasomAM = AThama vagere tithi sivAyanA divasomAM pauSadhano niSedha hoya, to A traNa ane sAta divasonA pauSadhavratanI saMgati ja na thAya. vaLI A arthane siddha karavAmAM prabaLa vacanayukti paNa che ke - jema parvadinomAM sAvadyapravRttino tyAga karAya che, tema anya divasamAM paNa sAvadyapravRttino tyAga karavAthI Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambosaptati: gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa 4ra7 sAdhanatayA prAdhAnyaM kiM nArhati ? divasAntare ca viratiniSedhAtsaMyatamanasAM sAdhUnAM kimiSTaM siddhyati ? kiJcopadhAnapauSadhapratimAdikaM ca parvAnyadivase kimiti kAryate ? kiJca pauSadhopavAsasahapaThito'tithisaMvibhAgastu parvasveva vidhAtuM neSTaH pauSadhopavAsaH punariSTa ityatra kiM niyAmakam ? / tataH pauSadhopavAsAtithisaMvibhAgayoH parvadivase avazyakaraNIyatAM divasAntare ca karaNIyatAmarthamuparitanAH sarve'pi pAThA bodhayanti / - saMbodhopaniSad virati thatI nathI ? ane virati mokSanuM sAdhana hovAthI zuM pradhAnato-ucita nathI ? arthAt zuM viratine prAdhAnya na ApavuM joIe ? vaLI sAdhuonuM mana to saMyamamAM pratiSThita hoya. parvadina sivAya viratino niSedha karavAthI temanuM kayuM vAMchita siddha thAya che? vaLI parva sivAyanA divasomAM upadhAnanA pauSadha, pratimA vagere kema karAvAya che ? vaLI atithi-saMvibhAga paNa pauSadhopavAsanI sAthe ja kahyo che. to paNa "atithisaMvibhAga parvadinomAM ja karAya' evuM tamane ISTa nathI. paNa pauSadhopavAsa parvadinomAM ja karAya' evuM tamane ISTa che. to A baMne viSe samAna prarUpaNA karI hovA chatAM paNa baMnemAM bhinna abhyapagama rAkhavo, emAM zuM niyAmaka che ? mATe uparokta sarva pATho e ja artha jaNAve che ke - pauSadhopavAsa ane atithisaMvibhAga parvadivase avazya Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa lakhyothalatatiH tathArthatve eva tattat zAstraM yuktizcAnusRtA bhavati - prAcyasampAdakAH] 'so ya posaho AhArAibheeNa cauvviho' yaduktam-"se ya posahe cauvihe pannatte, taM jahA-AhAraposahe, sarIrasakkAraposahe, baMbhaceraposahe, avvAvAraposahe vi tti / ekkekko dubheo dese savve ya / desao AhAraposao jaM vigailevADadavvAiannayarAhAravisesapariharaNam, savvao cauvvihAhAravajjaNaM / tahA sarIrasakkAro vi desao nhANAiniyamaNaM, savvao vibhUsApaccayaM pAyAipakkhAlaNassa viraI / saMbodhopaniSa karaNIya che ane anya divase karaNIya che. te pramANe artha samajo to ja te te zAstra ane yuktinuM anusaraNa thAya. - pUrvasaMpAdakazrI] te pauSadha AhArAdinA bhedathI cAra prakArano che, je kahyuM che - ane te pauSadha cAra prakArano kahyo che. te A pramANe che- (1) AhArapauSadha (2) zarIrasatkArapauSadha (3) brahmacaryapauSadha (4) avyApArapauSadha. A pratyeka pauSadha be prakArano che. dezathI ane sarvathI. dezathI AhArapauSadha = vigaI, lepakRta (je AhArathI bhAjana lepAya tevo AhAra) dravyo vagere anyatara AhAra-vizeSano tyAga, sarva AhArapauSadha = caturvidha AhAranuM varjana. tathA dezathI zarIrasatkArapauSadha = snAna vagereno tyAga. sarvathI zarIrasatkArapauSadha = vibhUSA Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa 421 baMbhaceraposaho vi desao thIsaMgavivajjaNaM, savvao navabaMbhaceraguttipAlaNaM / avvAvAraposaho vi desao raMdhaNakhaMDaNAiannayaravAvAranivAraNaM, savvao savvaMpi sAvajjavAvAraM na karei na kArei tti / " tattha jayA savvao avvAvAraposahaM paDivajjai tayA ayaM vihI - "ummukkamaNisuvaNNo, savvAlaMkAravirahio houM / posahasAlAINaM, caunhamannayaraThANaMmi // 1 // paMcavihavisayavisae, rAgaddose daDhaM vivajjettA / posahavayaM pavajjai, saDDho gurusakkhiyaM evaM // 2 // " jammi diNe sAvao sAviyA vA saMbodhopaniSad mATe paga vagere dhovAno tyAga. tathA dezathI brahmacaryapauSadha = strIsaMgatyAga, sarvathA brahmacaryapauSadha = nava brahmacarya guptinuM pAlana. tathA dezathI avyApArapauSadha = rAMdhavuM, khAMDavuM vagere amuka vyApAranuM nivAraNa, sarvathI avyApArapauSadha = sarva sAvaghavayApAra na kare, na karAve. temAM jyAre sarvathI avyApArapauSadha svIkAre, tyAre A vidhi che - maNi-suvarNane choDIne, sarva alaMkArothI rahita thaIne pauSadhazALA Adi cAramAMthI koI paNa eka sthAnamAM // pAMca viSayomAM rAga-dveSano daDhatApUrvaka tyAga karIne zrAvaka gurunI sAkSIe A rIte pauSadhavratano svIkAra kare. //rA je divase zrAvaka ke zrAvikA pauSadha le, te divase savAre Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa sambodhasaptatiH posahaM giNhihI tammi diNe a ppabhAe ceva vAvaraMtarapariccAeNa gahiyaposahovagaraNo posahasAlAe sAhusamIve vA gacchai / tao iriyAvahiyaM paDikkamiya gurusamIve ThavaNAyariyasamIve vA khamAsamaNadugapuvvaM posahamuhapottiM paDilehiya paDhamakhamAsaNeNaM posahaM saMdisAviya bIyakhamAsamaNeNa posahe ThAmi tti bhaNai / tao vaMdiya namokkAratigaM kaDDiya karemi bhaMte ! posahamiccAi daMDagaM vosirAmi pajjattaM bhaNai / tao puvvuttavihiNA sAmAiyaM geNhai / vAsAsu kaTTAsaNaM sesaTThamAsesu pAuMchaNaM ca saMdisAviya uvatto sajjhAyaM karito paDikamaNavelaM jAva paDivAliya pAbhAiyaM - saMbodhopaniSad - ja bIjI pravRttiono tyAga karIne pauSadhazALAmAM ke muni bhagavaMto pAse jAya. pachI iriyAvahI paDikkamIne guru pAse ke sthApanAcArya pAse be khamAsamaNa daIne pauSadhamuhapattipaDilehaNa kare. pachI eka khamAsamaNa ApIne "posaha saMdisAhuM ?" ema Adeza mAMge ane bIjuM khamAsamaNa ApIne "posahe ThAmi' ema Adeza mAMge. pachI vaMdana karIne traNa navakAra kahIne "karemi bhaMte ! posahaM ityAdi pATha vosirAmi sudhI kahe che. (pUrvokta pramANe prastutamAM paNa sAmAcarIbheda saMbhave che, tethI tene laine vyAmoha na karavo.) pachI pUrvoktavidhithI sAmAyika le che. comAsAmAM kaTAsaNuM, ane bAkInA ATha mahinAomAM pAdapUMchana(rajoharaNamAM hoya tevo kaMbalakhaMDa)ne saMdiSTa karIne vitta (upayuktapaNe ?) svAdhyAya karatAM Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakvoyasaptatiH gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa jarUra paDikkamai / tao AyariyauvajjhAyasavvasAhU vaMdai / tao jai paDilehaNAe savelA tAhe sajjhAyaM karei / jAyAe ya paDilehaNAvelAe khamAsamaNadugeNa paDilehaNaM saMdisAvemi paDilehaNaM karemi tti bhaNiya muhapottiyaM paDilehei / evaM khamAsamaNadugeNa aMgapaDilehaNaM karei / ittha aMgasaddeNaM aMgaTThiyaM kaDipaTTAi neyaM iha gIyatthA / tao ThavaNAyariyaM paDilehittA navakAratigeNaM Thaviya kaDipaTTayaM paDilehiya puNo muhapottiM paDilehittA khamAsamaNadageNa uvahipaDilehaNaM saMdisAviya - saMbodhopaniSad - pratikramaNano samaya thAya tyAM sudhI pratipAlana karIne pachI savAranuM pratikramaNa kare che. pachI AcArya, upAdhyAya ane sarva sAdhuone vaMdana kare che, pachI jo paDilehaNane vAra hoya, to svAdhyAya kare. paDilehaNano samaya thAya tyAre be khamAsamaNa dvArA "paDilehaNa saMdisAvemi' ane 'paDilehaNa karemi ema kahIne muhapattinuM paDilehaNa kare. e rIte be khamAsamaNa dvArA aMga paDilehaNa kare. ahIM "aMga" zabdathI aMgasthita kaTipaTTa vagere samajavuM, evuM ahIM gItArtho kahe che. pachI sthApanAcAryanuM paDilehaNa karIne traNa navakArathI sthApIne kaTiparTanuM paDilehaNa karIne pharIthI muhapattinuM paDilehaNa kare che. pachI be khamAsamaNa dvArA upadhipaDilehaNa saMdisAmi ityAdi Adeza mAMgIne kAmaLI, vastra vagerenuM Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jarUra gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa soLasaptatiH kaMbalavatthAi, avaraNhe puNa vatthakaMbalA paDilehei / tao posahasAlaM pamajjiya kajjayaM vihIe pariTThaviya iriyaM paDikkamiya sajjhAyaM saMdisAviya guNaNapaDhaNaputthayavAyaNavakkhANasavaNAi karei / tao jayAe pauNaporisIe khamAsamaNadugeNa paDilehaNaM saMdisAviya muhapottiM paDilehiya bhoyaNapANabhAyaNAiM paDilehei / tao puNo sajjhAyaM karei / jAva kAlavelA tAhe AvassiyApuvvaM ceIhare gaMtuM deve vaMdei / uvahANavAhI puNa paMcahiM sakkatthaehiM deve vaMdai / tao jai - saMbodhopaniSad - paDilehaNa kare. aparAnanA paDilehaNamAM vastra, kAmaLInuM paDilehaNa kare che. pachI pauSadhazALAne pramAne, vidhithI kAjo paraThavIne, iriyAvahi paDikkamIne sajhAya saMdisAmi ityAdi Adeza mAMgIne guNana-paThana-pustakavAMcana-vyAkhyAnazrAvaNa vagere kare che. pachI praguNa (bahupratipUrNa) porisi thatA be khamAsamaNA dvArA paDilehaNa saMdisAvemi ItyAdi Adeza mAMgIne muhapattinuM paDilehaNa karIne bhojana-pANInA bhAjanonuM paDilehaNa kare pachI pharIthI sajhAya kare che, te kALa veLA sudhI, kALaveLAe Avahi pUrvaka jinAlayamAM jaIne devavaMdana Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakvo satatiH gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa jarUrU pAraNaittao to paccakkhANe punne khamAsamaNadugapuvaM muhapotti paDilehiya vaMdiya bhaNai bhagavan ! bhAtapANI pArAveha uvahANavAhI bhaNai navakArasahiu cauvihAru iyaro bhaNai porisi purimaDDho vA tivihAraM cauvihAraM vA ekAsaNauM nivI AMbilu vA jAva kAi velAtIe bhattapANaM pArAvemi tti / tao sakkatthayaM bhaNiya khaNaM sajjhAyaM ca kAuM jahAsaMbhavaM atihisaMvibhAgaM kAuM muhahatthe paDilehiya namokkArapuvvaM arattaduTTho asurasuraM acabacabaM aduyamavilaMbiyaM aparisArDi saMbodhopaniSad kare che. je upadhAnatapa karatA hoya, teo pAMca zakratavo dvArA devavaMdana kare. pachI jo paccakhkhANa pAravAnuM hoya to paccakhANano samaya pUrNa thAya, tyAre be khamAsamaNa ApavA pUrvaka muhapatti paDilehaNa karIne vaMdana karIne kahe - "he bhagavan! bhAta pANI pArAve." upadhAnatapa karanAra kahe - "navakAra sahiu cauvihAru." bIjA kahe - parisi purimaDho vA tivihAra cauvihAra vA ekAsaNauM nivI biluM vA jAva kAI velAtIe bhattapANe pArAvemi." pachI zakastava kahIne thoDI vAra svAdhayAya karIne, yathAsaMbhava atithisaMvibhAga karIne, mukha ane hAthanuM paDilehaNa karIne, navakArapUrvaka, rAga-dveSa vinA, sura-sura caba caba evo avAja karyA vinA, jI ke vilaMbita nahIM Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa kvothatiH jemei / taM puNa niyaghare ahApavattaM phAsuyaM ti posahasAlAe vA puvvasaMdiTThasayaNovaNIyaM na ya bhikkhaM hiMDei / tao AsaNAo acalio ceva divasacarimaM paccakkhai / tao iriyAvahiyaM paDikkamiya sakkatthayaM bhaNai / jai puNa sarIracitAe aTTho to niyamA dugAI AvassiyaM kariya sAhu vva uvauttA nijjIvathaMDile gaMtuM aNujANaha jassAvaggaho tti bhaNiUNa disipavaNagAmasUriyAisamayavihiNA uccArapAsavaNe vosiriya phAsuyajaleNaM Ayamiya posahasAlAe AgaMtUNa - saMbodhopaniSad - evI rIte, nIce DhaLe nahIM e rIte jame. te potAnA ghare svajano mATe banela prAsuka jame athavA to pUrvakathita svajanoe lAveluM evuM bhojana pauSadhazALAmAM jame, paNa bhikSA mATe na phare. pachI AsanathI calita thayA vinA ja divasacarimaM paccakhANa kare. pachI iriyAvahi paDikkamIne zakrastava kahe. jo zarIracitAnuM prayojana hoya to niyamanathI be vagerenI saMkhyAmAM Avasahi karIne, sAdhunI jema upayogavALA thaIne, nirjIva bhUmimAM jaine, "jemano avagraha che, teo anujJA Apo" ema kahIne, dizA-pavana-gAma-sUrya vagere zAstrokta vidhithI vaDInIti-laghunIti karIne, prAsukajaLathI Acamana karIne, pauSadhazALAmAM AvIne nisihI kahevA pUrvaka praveza Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa nisIhiyApuvvaM pavisiya iriyAvahiyaM paDikkamiya khamAsamaNapuvvaM bhAMti icchAkAreNa saMdisaha gamaNAgamaNaM AloyahaM icchaM AvassiyaM kariya avaradakkhiNappamuhadisAe gacchiya disAloyaM kariya saMDAsae thaMDillaM ca paDilehiya uccArapAsavaNaM vosiriya nisIhiyaM kariya posahasAlaM paviTThA AvaMtajaMtehiM jaM khaMDiyaM jaM virAhiyaM tassa micchAmi dukkaDaM / tao sajjhAyaM tAva karei jAva pacchimapaharo / jAe ya tammi khamAsamaNapuvvaM paDilehaNaM karemi puNo posahasAlaM pamajjemi tti puvvaM va aMgapaDilehaNaM kAuM posahasAlaM daMDapucchaNeNa pamajjiya kajjayaM saMbodhopaniSad - 435 karIne, iriyAvahI paDikkamIne khamAsamaNapUrvaka kahe che icchAkAreNa saMdisaha gamaNAgamAM AloyahaM icchuM, Avasahi karIne pazcima-dakSiNa vagere dizAmAM jaine, dizAnirIkSaNa karIne, saMdezaka ane DilabhUminuM paDilehaNa karIne, laghunIti-vaDInIti karIne, nisihi karIne pauSadhazALAmAM AvyAM. AvatA-jatAM je khaMDaNA-je virAdhanA thai hoya, tenuM micchAmi dukkaDam.' pachI chellA prahara sudhI sajjhAya kare, chello prahara cAlu thAya eTale khamAsamaNapUrvaka 'paDilehaNa karemi', pharIthI 'posahasAlaM pamaz2emi' ema kahIne, pahelAnI jema aMgapaDilehaNa karIne, pauSadhazALAne daMDAsaNathI pramArjIne kAjo Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jarUdda gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa svopatiH uddhariya iriyaM paDikkamiya ThavaNAyariyaM paDilehiya Thavei y| tao gurusamIve ThavaNAyariyasamIve vA khamAsamaNadugeNa muhapottiM paDilehiya paDhamakhamAsamaNe icchAkAreNa saMdisaha bhagavan ! sajjhAyaM saMdisAvemi, bIe khamAsamaNe sajjhAyaM karemi tti bhaNiya sajjhAyaM kAUNa vaMdaNayaM dAUNa gurusakkhiyaM paccakkhAi / tao khamAsamaNadugeNa uvahithaMDilapaDilehaNaM saMdisAviya khamAsamaNadugeNa baisaNaM saMdisAvemi baisaNaM ThAmi tti bhaNiya vatthakaMbalAi paDilehei / ittha jo abhattaTThI so - saMbodhopaniSad - laIne, iriyAvahi paDikkamIne, sthApanAcAryanuM paDilehaNa karIne, sthApe. pachI guru pAse ke sthApanAcArya pAse be khamAsamaNa dvArA muhapattinuM paDilehaNa karIne pahelA khamAsamaNe "IcchAkAreNa saMdisaha bhagavan! sajhAya saMdisAvemi' tathA bIjA khamAsamaNe "sajhAya karemi' ema kahIne sajhAya karIne, vaMdana karIne gurunI sAkSIe paccakhkhANa kare, pachI be khamAsamaNA dvArA "upadhi-caMDila-paDilehaNa saMdisAvemi ityAdi Adeza mAMgIne, be khamAsamaNa dvArA "baisaNuM saMdisAvemi ane "baisaNuM ThAma' ema kahIne vastra-kAmaLI vagerenuM paDilehaNa kare. ahIM je upavAsI hoya te badhI upAdhinuM paDilehaNa karyA 1 2. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muOUR sakvoyasaptatiH gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa 437 savvovaDipahilehaNANaMtaraM kaDipaTTayaM paDilehei, jo puNa bhattaTThI so kaDipaTTiyaM paDilehiya uvahiM paDilehei tti viseso / tao sajjhAyaM tAva karei jAva kAlavelA, jAyAe ya tIe uccArapAsavaNathaMDille cauvIsaM paDilehiya jai tammi diNe caudasI to pakkhiyaM cAummAsiyaM vA / aha aTThamI uddiTThA pannamAsiNI vA to devasiyaM / aha bhaddavayasuddhacautthI to saMvacchariyaM paDikkamaNasAmAyArIe paDikkamiya sAhuvissAmaNaM kuNai / tao sajjhAyaM tAva karei jAva porisI, uvariM jai samAhI to lahuyasareNaM kuNai jahA khuddajaMtuNo na uTuMti / tao AsajjabhaNaNapurao bhUmipamajjaNAivihivihiyasarIracito - saMbodhopaniSad - pachI kaTipaTTanuM paDilehaNa kare, jeNe vAparavAnuM hoya, te kaTipaTTanuM paDilehaNa karIne, upadhinuM paDilehaNa kare, e pramANe vizeSa che. pachI kALaveLA thAya eTale vaDInItilaghunItinA covIza sthaDilonuM paDilehaNa karIne, jo te divase caudaza hoya, athavA to caumAsI hoya, to pAkSika, AThama ke udiSTa pUnama hoya to devasi ane bhAdaravA suda cotha hoya to saMvatsarI pratikramaNa pratikramaNanI sAmAcArIthI karIne, sAdhu bhagavaMtonI sevA kare. pachI porisI sudhI sajhAya kare. porisI pachI paNa jo svasthatA hoya, to dhImA avAje sajhAya kare, jethI garoLI vagere kSudra jIvo uThI na jAya. pachI Asajja kahevApUrvaka bhUmipramArjana vagere Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 ||thaa-74 - pauSadhanuM 31 sambodhasaptatiH khamAsamaNadugeNaM muhapottiM paDilehiya khamAsamaNeNa rAIsaMthArayaM saMdisAviya bIyakhamAsamaNeNa rAIsaMthArae ThAmi tti bhaNiya sakkatthayaM bhaNai / tao saMthAragaM uttarapaTaM ca jANugovari mIlittu pamajjiya bhUmIe pattharei / tao sarIraM pamajjiya nisIhI namo khamAsamaNANaM ti bhaNiya saMthArae bhaviya namokAratigaM sAmAiyaM uccAriya-"aNujANaha paramagurU, guNagaNarayaNehiM bhUsiyasarIrA / bahupaDipunnA porisi, rAIsaMthArae ThAmi // 1 // aNujANaha saMthAraM, bAhuvahANeNa vAmapAseNa / kukkuDapAyapasAraNa, ataraMtu pamajjae bhUmi // 2 // saMkoiya saMDAse, uvvattaMte ya kAyapaDilehA / davvAIuvaogaM, UsAsaniraMbhaNA loe // 3 // jai me hujja pamAo, imassa dehassa imAi rayaNIe / AhArauvahidehaM, tivihaM tiviheNa vosariyaM // 4 // khAmemi savvajIve"-iccAigAhAo bhaNiUNa - sNmodhopnissdvidhipUrvaka, zarIraciMtA karIne, be khamAsamaNA dvArA muhapattinuM paDilehaNa karIne, khamAsamaNathI "rAIsaMthAraya saMdisAmi ema Adeza mAMgIne, bIjA khamAsamaNathI "rAIsaMthArae ThAmi" ema kahIne zakrastava kahe che. pachI jAnu para saMthAro ane uttarapaTTo mukIne pramArjana karIne bhUmi para pAthare che. pachI zarIra pramArjIne "nisipI namo khamAsamaNANuM ema kahIne, saMthArA para rahIne traNa navakAra ane sAmAyika sUtrano uccAra karIne-aNujANa, ityAdi gAthAo kahIne, Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa jarUra vAmabAhUvahANe niddAmokkhaM karei / jai uvvattei to sarIrasaMthArae pamajjiya / aha sarIraciMtAe uTThai to sarIraciMtaM kAUNa iriyAvahiyaM paDikkamiya jahanneNa vi gAhAtigaM guNiya suyi| sutto vi jAva na niddA ei tAva dhammajAgariyaM jAgaraMto thUlabhaddAimaharisicariyAiM paribhAvei / tao pacchimarayaNIe uThThiya iriyAvahiyaM paDikkamiya kusumiNadussumiNakAussaggaM sayaussAsaM mehuNasumiNe aTThattarasaussAsaM kariya sakkatthayaM bhaNiya puvvuttavihIe sAmAiyaM kAuM sajjhAyaM saMdisAviya tAva karei jAva paDikkamaNavelA / tao vihiNA paDikkamiya - saMbodhopaniSad - DAbA hAthanuM ozikuM karIne nidrAmokSa kare che= sUve che. jo paDakhuM pherave to zarIra ane saMthArAnuM pramArjana karIne pherave. jo zarIraciMtA mATe uThe to zarIraciMtA karIne iriyAvahi paDikkamIne jaghanyathI paNa traNa gAthAo gaNIne sUve che. sutA pachI paNa jyAM sudhI uMgha na Ave tyAM sudhI dharmajAgarikA karatA sthUlabhadrasvAmi vagere maharSionA caritronuM paribhAvana kare. pachI pAchalI rAte uThIne iriyAvahI paDikkamIne so ucchavAsa pramANa kusumiNadusumiNakAusagga kare, jo maithunasaMbaMdhI svapna AvyuM hoya, to A kAusagga ekaso ATha ucchavAsa pramANa kare. pachI zakastava kahIne, pUrve kahelI vidhithI sAmAyika karIne, sakjhAya saMdiSTa karIne, Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa sambodhasaptatiH jAe paDilehaNAe puvvavihiNA kAUNa paDilehaNaM jahannao vi muhuttamettaM sajjhAyaM kariya posahapAraNaTTI khamAsamaNadugeNa muhapottiM paDilehiya khamAsamaNapuvvaM bhaNai icchAkAreNa saMdisaha posahaM pArAveha gurU bhaNai puNo vi kAyavvo, bIyakhamAsamaNeNa posahaM poremi tti gurU bhaNai AyAro na mottavvo ti / tao namokkAratigaM udghaTThio bhaNai, muhapottiM paDilehiya puvvavihiNA sAmAiyaM pArei, posahe pArie niyamA sai saMbhave sAhU paDilAbhiya pAriyavvaM ti / jo ratiM posahaM lei so sajjhAe saMbodhopaniSad pratikramaNano samaya thAya, tyAM sudhI sajjhAya kare. pachI vidhithI pratikramaNa karIne, paDilehaNano samaya thAya eTale pUrve kahelI vidhithI paDilehaNa karIne, jaghanyathI paNa eka muhUrta svAdhyAya karIne, jene pauSadha pAravo hoya, te be khamAsamaNa dvArA muhapattipaDilehaNa karIne khamAsamaNapUrvaka kahe che - icchAkAreNa saMdisaha posahaM pArAveha. guru kahe che 'pharIthI paNa karavA yogya che.' bIjA khamAsamaNapUrvaka kahe, 'posahaM pAremi.' guru kahe - (A) AcAra choDavA jevo nathI. pachI ubhA rahIne traNa navakAra bole che, muhapattinuM paDilehaNa karIne pUrvavidhithI sAmAyika pAre che, pauSadha pArIne jo saMbhava hoya to avazya muni bhagavaMtone vahorAvIne pAravuM = pAraNuM karavuM joie. - Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakhyoti : gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa 442 uvahiM paDilehiya to posahe ThAuM thaMDillapehaNAi savvaM karei / navaraM jAva divasasesaM rattiM vA pajjuvAsAmi tti uccarai / pabhAe puNa jAva ahorattaM divasaM vA pajjuvAsAmi tti uccri|" tadevamaSTapraharapramANapoSadhavidhiH samAsena bhaNitaH / tasya poSadhasya yo vidhiruktalakSaNastasmin apramattaH pramAdarahitaH / yatsamaye yadvidheyaM tadvidadhat san zrAvakaH 'zubhAn' paratrahitakAriNo 'bhAvAn' pariNAmAn 'poSayati' puSTi nayati, azubhAMzca bhAvAn 'kSapayati' dUrIkaroti / nAtra zubhabhAvapoSaNAzubhabhAvakSapaNe 'sandehaH' dvAparaH / tathA - saMbodhopaniSad - je rAtripauSadha le, te sajhAya karIne, upadhipaDilehaNa karIne, posaha ThAuM - aMDila paDilehaNa vagere sarva kare che. mAtra "jAva divasasesa ratti vA paivAsAmi' ema uccAra kare. prabhAte "jAva ahoraraM divase vA pajuvAsAmi' ema uccAre che. A rIte ATha praharanA pauSadhano vidhi saMkSepathI kahyo. te pauSadhanI je hamaNA kahelA svarUpanI vidhi che, temAM apramatta = pramAdarahita. pauSadhamAM je samaye je karavA yogya hoya, te karato zrAvaka zubha = paralokamAM hitakAraka bhAvone = pariNAmone poSe che = puSTi pamADe che. ane azubha bhAvone khapAve che = dUra kare che. ahIM = zubhabhAvapoSaNa Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa sambodhasaptatiH tatraivApramattaH san zubhabhAvanayA tiryagnarakagatI 'chinatti' ruNaddhi, na tiryagnArakatvaM labhata ityarthaH // 74 // samprati pauSadhavidhyapramattapramattayoH phalaM dRSTAntadvAreNa prasaGgato darzyate atthi iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse visAlA nAma nayarI / taMmi ya purisadattakareNudattAbhihANA sammaddiTThimicchAdiTTiNo doNi seTThiNo parivasaMti / atthi tANa paropparaM saMgayaM egacittayA ya saMsArikakajjesu, na uNa dhammapaoyaNesu / annayA samAgao tattha jayabhUsaNo nAma sUrI / Thio saMbodhopaniSad ane azubhabhagAvakSapaNanI vAtamAM saMdeha = zaMkA nathI. tathA temAM ja apramatta zrAvaka zubhabhAvanAthI tiryaMca-naragatine chede che = niruddha kare che. arthAt te zrAvaka tiryaMcapaNuM ane nArakapaNuM pAmato nathI. / / 4 / / pauSadhavidhimAM apramatta ane pramattane je phaLa maLe che, te have prAsaMgikarUpe dRSTAnta dvArA batAvAya che - A ja jaMbudrIpa nAmanA dvIpamAM bharatakSetramAM vizAlA nAmanI nagarI che. temAM be zreSThIo vase che. eka puruSadatta, je samyagdaSTi che ane bIjo kareNudatta, je mithyArdaSTi che. sAMsArika kAryomAM te baMnenI paraspara sobata ane ecittatA che, paNa dharmaprayojanomAM tevuM nathI. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa 44rU purisadattaseTThisaMtie gharujjANe / samAgayA saNavaDiyAe loyaa| purisadattaseTThI vi samaM kareNudatteNa vaMdio tipayAhiNApurassaraM / nisaNNA jahAThANaM parisA / pAraddhA bhagavayA sajalajalaharagaMbhIrasareNa dhammadesaNA, jahA-"dhammAu dhaNaM viulaM, dhammAo ceva kAmasaMpattI / dhammAu nimmalA kittI, dhammAu saggasuhamuttI // 1 // kisikaraNaM sAyaralaMghaNaM ca desaMtaresu paribhamaNaM / kayadhammANaM phalayaM, vivarIyaM akayapuNNANa // 2 // " - saMbodhopaniSad - anya kALe tyAM jayabhUSaNa nAmanA AcArya bhagavaMta padhAryA. teo puruSadatta zreSThInA gharanA udyAnamAM rahyA. loko temanA darzana karavA AvyA. puruSadatta-zreSThIe paNa kareNudatta sAthe traNa pradakSiNA daIne temane vaMdana karyA. parSadA potapotAnA sthAne besI, sajaLa vAdaLA jevA gaMbhIra svaravALA AcArya bhagavaMte dezanA zarU karI, ke - dharmathI vipula dhana maLe che. dharmathI ja kAmanI prApti thAya che. dharmathI nirmaLa kIrti thAya che ane dharmathI svarganuM sukha ane mokSa maLe che. tenA jeoe dharma karyo che teonuM khetIkaraNa, samudrapAra javuM, anya dezomAM paribhramaNa karavuM vagere saphaLa thAya che, paNa jeoe puNya karyuM nathI, temanuM A badhuM niSphaLa thAya che terA ityAdi dharmadezanA karIne AcArya bhagavaMta mauna rahyA. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa sambodhasaptatiH emAidhammadesaNaM kAUNa TThiyA AyariyA / paDivaNNA purisadattakareNudattehiM desaviraI / taiyasikkhAvae aTThamipamuhapuNNatihIsu kAyavvo paDipuNNo posaho esa niyamo / uvavUhiyA sUrIhiM dhaNNA tujjhe jao auNNANa na desaviraipariNAmo viyaMbhai, jao-"sammA paliyapuhutte'vagae kammANa bhAvao hoti / vayapabhiINa bhavaNNavataraMDatullANi NiyameNa // 1 // dhaNNo cciya paDivajjai, viraI pAlei dhaNNao ceva / paripAliya viraI puNa, bhave bhave lahai kallANaM // 2 // savvaMmi ceva kajje, payaTTamANeNa buddhimateNa / niyamA - saMbodhopaniSad - puruSadatta ane kareNudatte dezavirati svIkArI. temaNe trIjA zikSAvratamAM evo niyama karyo ke AThama vagere pavitra tithiomAM pratipUrNa pauSadha karavo. AcArya bhagavaMte temanI upabRhaNA karI, ke - "tame dhanya cho, kAraNa ke jeo puNyazALI na hoya, temane dezaviratino pariNAma thato nathI. kAraNa ke - samyaktanI prApti pachI karmomAM palyopamapRthakva jeTalI sthiti ochI thAya, tyAre ja saMsArasAgaramAM tarApA jevA evA vrato vagerenI bhAvathI prApti thAya che. /1 (paMcAzaka 1-6, viMzativiMzikA 165, zrAvakadharmavidhi 71) dhanya hoya te ja viratine svIkAre che. dhanya ja tenuM pAlana kare che. ane viratinuM pAlana karIne janamo janama kalyANa pAme che. rAI sarva kAryamAM pravRtti karatA buddhimAne Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 445 sambodhasaptatiH gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa nirUviyavvo, suhAsuho vatthupariNAmo // 3 // aNurUviya pariNAmA, sahasa cciya je narA payarTIti / na hu tANa kajjasiddhI, aha hoi na suMdarA hoi // 4 // sayaNakuDuMbayakajje, pAvaM jo kuNai mohio saMto / so bhuMjai tassa phalaM, sesajaNA bhakkhagA ceva // 5 // AsaNNasiddhiyANaM, uttamapurisANa dhammavaMtANa / pariNAmasuhe suddhe, dhamme cciya Ayaro hoi // 6 // " evaM viseseNaM kayA sUrIhi dhammadesaNA / te vi kayatthamattANayaM maNNamANA vaMdiUNa AyariyaM gayA saTThANaM / - saMbodhopaniSada zubha-azubha evA vastu pariNAmanuM nirUpaNa avazya karavuM joie. 3. je naro pariNAmano vicAra karyA vinA ja sahasA pravRtti kare che, temane kAryanI siddhi thatI nathI, ane jo thAya, to te suMdara thatI nathI. /4 je mohathI mohita thaIne svajana-kuTuMba vagere mATe pApa kare che, te pApanuM phaLa te bhogave che, bAkInA loko to mAtra bhakSaka ja che. //pA jeo nikaTanA bhaviSyamAM siddha thavAnA hoya evA dharmavaMta uttama puruSone je pariNAmathI zubha hoya evA zuddha dharmamAM ja Adara hoya che. A rIte AcArya bhagavaMte vizeSathI dharmadezanA karI. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa kvolaptati: jahAgahiyadhammANuTThANaM kuNaMtANa vaccaMti vAsarA / kayAi egatthamiliehi dhammatthakAmaviyAraM kuNaMtehiM bhaNiyaM paropparaM purisadattakareNudattehiM / pahANo purisatthesu majjhe dhammattho, so puNa aNAulacittehiM ceva kAuM tIrai / aNAulattaNaM ca cittassa kuDuMbasatthatte / satthattaNaM ca atthanioeNa / atthanioo mahAvavasAyasajjho / ao kiMpi vavasAyaM kAUNa kijjai atthovajjaNaM / pacchA puttaM ThAviya kuDuMbabhAre susAvayajaNocio dhammattho ceva sevijjai / juttameyaM ti saMbodhopaniSada teoe paNa potAnA AtmAne kRtArtha mAnyo ane AcArya bhagavaMtane vaMdana karIne potAnA sthAne gayA. je rIte dharmane svIkAryo hato, te rIte tenuM AcaraNa karatA temanA divaso pasAra thAya che. kyAreka puruSadatta ane kareNudatta eka sthAne bhegA thayAM. temaNe dharma, artha ane kAmano vicAra karatAM paraspara kahyuM ke - purUSArthomAM dharmArtha e mukhya che. ane tene teo ja karI zake che ke jemanuM citta vyAkuLa na hoya. ane citta to ja vyAkuLa na hoya, ke jo kuTuMba svastha hoya, svasthapaNuM arthaniyogathI thAya che. arthaniyoga moTA vepAra dvArA meLavI zakAya che. mATe koi vepAra karIne arthopArjana karIe. pachI putrane kuTuMbanI javAbadArI soMpIne suzrAvakajanane ucita evA Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa 447 dohi vi paribhAviya pAraddhA desaMtaragamaNasAmaggI / gahiyaM bhUribhaMDaM | caliyA pasatthavAsare uttarAbhimuhaM / aNavarayapayANehiM vaccaMtA pattA paMcaurAbhihANaM paTTaNaM / AvAsiyA tattha nayarabAhiriyAe / mukkA caraNatthaM gojuvANayA / puMjIkayAo avallAo / pAraddhA raMdhaNasAmaggI / majjiumAraddhA purisadattakareNudattA / etthaMtare sAsasamAUrijjamANamuhakuharA vAraM vAraM pacchAhuttapauttabhayasaMbhaMtataralatAra - loyaNA jarAjiNNasaM- saMbodhopaniSad dharmArthanuM ja sevana karazuM. A ucita che,' ema baMnee vicAra karIne baMnee bIjA dezamAM javA mATe sAmagrI meLavavAnI zarUAta karI. ghaNo mAla-sAmAna lIdho. zubhadivase uttaradizA tarapha prasthAna karyuM. niraMtara prayANothI jatAM paMcapura nAmanA nagaramAM pahoMcyAM. tyAM nagaranI bahAra utaryA. baLadone caravA mATe chuTTA mukyA. lAkaDAo bhegA karyA. rAMdhavAnI sAmagrI (samagra kriyAnI?) zarUAta karI. puruSadatta ane kareNudatta snAna karavA lAgyAM. e samaye be zrAvakaputro tyAM AvyA. temanA mukhavivaro zvAsathI bharAyelA hatA. teo vAraMvAra pAchaLa joI joIne khUba bhayabhIta thatA hatAM. bhayasaMbhramathI temanI AMkhonI kIkIo caMcaLa banI hatI. temanA kapaDAM junA, saMkIrNa Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa sakhvothatiH kiNNadaMDIkhaMDaniyaMsaNA uddAmanaharaniyaravihaliyaMguvaMgA aNavarayaseDhiyAghasaNadhavalapANiNo aNumaggalaggA hakkaMtajUiyAracaMDasaddasavaNasaMkhuddamANasA kaha kahavi nAsaggavilaggajIviyA 'namo arihaMtANaM' ti bhaNamANA doNNi sAvayasuyA purisadattakareNudattANa saraNamallINA / navakArasavaNasaMjAyasAhammiyANurAehiM bhaNiyaM tehiM, bhadde ! no bhAivvaM ti| bhaNiyA niyapurisA, khaleha ime pacchANulagge purise / taheva kayaM purisehiM / pacchA pucchAviyA te seTThIhi kimehi - saMbodhopaniSad - (thIgaDAvALA?), sAMdhelA ane jIrNa phATelA hatAM. ugra nakhonA samUhothI temanA aMgopAMgo vyAkuLa thayA hatAM. anavarata seDhikAnA (seDhiyA e dezya zabda che, jeno artha thAya che sapheda mATI - khaDI) gharSaNathI temanA hAtho sapheda banyA hatAM. temanI pAchaLa temane AhvAna karatA evA jugArIo paDyA hatAM. teonA pracaMDa zabdone sAMbhaLavAthI te be zrAvakaputronuM mana khUba saMkSobha pAmyuM hatuM. jANe temanA prANa nAsikAnA agrabhAge AvI gayA hatAM. te baMne zrAvaka putro "namo arihaMtANaM' ema bolatA mAMDa mAMDa puruSadatta ane kareNudattane zaraNe AvyA. navakAra sAMbhaLIne temaNe jANyuM ke A to amArA sAdharmika che, tethI temane temanA para anurAga thayo. temaNe kahyuM ke, "bhadra ! tamAre DaravuM nahIM." pachI temaNe potAnA mANasone kahyuM ke, "AmanI pAchaLa paDelA puruSone aTakAvo." te mANasoe te ja pramANe karyuM. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDroisaptatiH gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa 442 viNAsiyaM? / tehiM bhaNiyaM dasadINArasahassANi hAriUNa maggijjaMtA ajjaM dalayAmo kallaM demo iccAivayaNavitthareNa TThiyA kaivayadiNANi / ajja puNa parikuvieNa bhaNiyaM, sahieNa alaM kAlavilaMbeNa, dINAre vA ajja dentu pANe vaa| sahiyavayaNasavaNasaMjAyamaraNabhayA nAsiUNa etthataM paviTThA, tA samappeha ee jai bhe kallANeNa kajjaM / tao sAhamiyavacchallaM guNakaraMti maNNamANehiM diNNA dasa vi - saMbodhopaniSa pachI zreSThIoe temane pUchayuM ke, "tame temanAthI gabharAIne kema bhAgyA hatAM?" temaNe kahyuM ke, ame jugAramAM daza hajAra dInAra hArI gayAM. teo jyAre amArI pAse mAMge, tyAre ame Aje apAvIe, kAle ApIe, vagere vacanonA vistArathI keTalAka divaso sudhI temaNe rAha joI. paNa Aje to khUba gusse thaIne kahyuM ke, "kALavilaMba sahana karavA vaDe saryuM, Aje kAM to dInAro Apa ane kAM to tArA prANo Apa" AvA sAthI jugArInA vacana sAMbhaLavAthI amane mRtyuno bhaya thayo ane tethI ame nAsIne ahIM pravezyA. mATe jo tamane puNya joituM hoya, to dInAro Apo." pachI puruSadatta ane kareNudate vicAryuM ke "sAdharmika vAtsalya guNakAraka che." tethI temaNe te jugArIone pUrA daza hajAra Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa sattvothatiH dINArasahassA jUiyarANa purisadattakareNudattehiM / gayA jUiyarA / iyare ya appaNA saddhi majjAviyA ya do vi te sAvayasuyAM vi diNNavatthajuyalA suhAsaNatthA pucchiyA purisadatteNa, kA jAI kiM kulaM ? alaMkariyamajjiehiM / bhaNiyaM NehiM, paNa?sIlasamAyarANa niyakulakalaMkabhUyANa niyajAijAikusumakimiyANa va kiM kuNau jAI amhANa, tahavi tumha saahijji| bAhAjalabhariyaloyaNehiM khalaMtakkharaM jaMpiyamaNehiM / ajja ! vANiyagakulasaMbhUyA kammeNa caMDAlA sAvayakulapphaMsaNA -saMbodhopaniSad - dInAro ApI dIdhA. jugArIo gayAM. te baMne zrAvakaputrone temaNe potAnI sAthe snAna karAvyuM, baMnene vastronI joDa ApI ane sukhAsanamAM beThelA evA te baMnene puruSadatte pUchyuM, "Apa Aryoe kaI jAti ane kayAM kuLane alaMkRta karyuM che?" emaNe kahyuM, "ame to zIlanA samyapha AcaraNathI bhraSTa thayA chIe. ame to amArA kuLamAM kalaMkabhUta chIe. jAti puSpa jevI ujjavaLa amArI jAti che, paNa ame to e puSpane korI khAtA kIDA jevA chIe. amArI (ucca) jAti (paNa) amane zuM lAbha karavAnI hatI? chatAM paNa tamane kahI daIe." temanI AMkho AMsuothI bharAI gaI, skUlanA pAmatA akSarothI temaNe kahyuM, "Arya ! ame vaNikakuLamAM janmyA chIe, paNa amArA kAryathI ame caMDALa jevA chIe, zrAvakakuLa Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sanDrodhasaptatiH gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa 42 ubhayalogaviruddhaseviNo visapAyava vva avayAranimittaM vaDDiyA jaNaNijaNayANa sesalogANa dhavalavimalAbhihANA paramasammadiTThiseTThisuyA vArijjaMtA vi tAeNa kiliTThakammodaeNa aMgIkayajUyavesavasaNA vivihovAehiM ghararitthaM vinnaasiumaaddhttaa| sAsaMti jaNaNijaNayANi / viyaraMti dhammovaesaM sAhuNo vi, lakkhArAgo vva kappAse na laggai amhANa mANase uvaeso / tao piuppamuhANi imiNA ceva dukkheNa sumiraNasesANi jaayaanni| - saMbodhopaniSad - para lAMchana jevA chIe. Aloka-paralokamAM duHkhadAyaka evuM kAma karIe chIe. jema viSavRkSane ucheravAthI te apakAra kare, tema amArA mAtA-pitAe jANe amane apakAra mATe ja moTA karyA che. ame moTA thaIne mAtA-pitA ane bAkInA loko para apakAra ja karyo che. amAruM nAma dhavala ane vimala che. ame parama samyagdaSTi evA zreSThInA putro chIe. amArA pitAe amane ghaNI nA pADI, paNa kliSTa karmanA udayathI ame jugAra ane vezyAnuM vyasana svIkAryuM. ane jAtajAtanA upAyo dvArA gharanA dhanano vinAza karavA lAgyAM. mAtA-pitAo amane zikhAmaNa Ape che, sAdhuo paNa amane dharmopadeza Ape che, paNa jema kapAsamAM lAkSAno raMga na lAge, tema amArA manamAM upadeza sparzato nathI. pachI Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa blothaptatiH jao-"sayalajaNanayaNakaDuyaM, nitthAmaM diTThivAyapabbhaTuM / niyataNayaM dhUmaM picchiUNa chAraM gao jalaNo // 1 // " tahAvi navi muyai amhANa vasaNaM / haTTagharA vi hArAviyA, diso disaM gao pariyaNo / amhe puNa deulesu vasAmo / paramamuNi vva kayAi chaTThAo kayAi aTThamAo bhuMjAmo, tahavi vasaNaM - saMbodhopaniSad to pitA vagere A ja duHkhathI smRtizeSa thayAM = maraNa pAmyAM. kAraNa ke kahyuM che ke - badhA lokonI AMkhone kaDavo lAgatA, nirbaLa, hajI to dRSTino viSaya bane = dekhAya, ane eTalAmAM to pavananI lahera mAtrathI zIrNa-vizIrNa thai jAya, emAM potAnA putra dhUma = dhumADAne joIne agni rAkha bhego thaI gayo. A upamA dvArA evuM darzAvyuM che ke putramAM doSo hoya, to pitAnA hRdayane asahya AghAta lAge che. ane evA AghAtathI amArA pitA vagere maraNa pAmyA. ' to paNa amAruM vyasana chUTatuM nathI. dukAna ane ghara paNa hArI gayAM. parivAra cAre dizAmAM jato rahyo. ame devakula= devaLamAM rahIe chIe. parama muninI jema kyAreka chaThathI, to kyAreka aThamathI bhojana karIe chIe = be divasa ke traNa divasa bhUkhyA rahIne trIjA ke cothA divase jamIe chIe. to paNa vyasana choDatA nathI. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa jarU na muyAmo / kiM bahuNA, saccaviyamamhehiM vayaNamettaM-"nahaghaTThA karapaMDurA, sajjaNa dUrI hUa / suNNA deula seviyai, tujjha pasAyai jUya ! // 1 // " evamappANaM viDaMbayaMtANa volINo koi kAlo / aNNadiNe sAhasamavalaMbiUNa sahiyasamakkhaM dohi vi oDiyaM dINAradasasahassANaM / sahieNa bhaNiyaM, paricayaha eyaM / jai dINArA na deha to bhe jIyaM giNhAmi / paDivaNNamamhehiM ramAviyA hAriyaM ca / dharAviyA sahieNa / maggiyA demo tti evaM bhaNaMtehiM gamiyA kaivi vAsarA / ajja - saMbodhopaniSad - vadhuM kahevAthI zuM ? ame A vacana sAcuM pADyuM che ke - he jugAra ! tArA prasAdathI nakho ghasAI gayA. hAtha dhoLA thaI gayA. sajjano dUra jatAM rahyA. ane zUnyaghara-devaLa sevAvA lAgyAM. athavA to zUnya = sarvathI bhraSTa evo te manuSya devaLane seve che. A rIte potAnI viDaMbanA karatA amAro keTaloka kALa pasAra thayo. eka divasa ame baMnee sAhasa karIne sAthIonI samakSa daza hajAra dInAranI hoDa lagAvI. sAthIe kahyuM ke A hoDa choDI do. jo dInAro nahIM Apo to tamAruM jIvita laiza. ame svIkArI lIdhuM, jugAra ramyA ane hArI gayAM. sAthIe amane pakaDyA. jyAre amArI pAse dInAra mAMge tyAre ame "ApIe chIe" ema kahI kahIne keTalAka Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa lakhyoti puNa paNaTThadhaNadhaNNA NeNa mArAviumAraddhA / laddhaMtarA nAsiUNa tumha saraNamAgayA / purisadatteNa bhaNiyaM, sohaNaM kayaM saMpayaM kiM kAyavvaM ? / tehiM bhaNiyaM, jaM bhaNaha / purisadatteNa bhaNiyaM, pariccayaha eyaM iha loge vi sayalANatthaNibaMdhaNaM paraloe duggaikAraNaM vasaNaM / tehiM bhaNiyaM, paricattameva / tao ego attaNA saMgahio / bIo kareNudattassa smppio| bIyadiyahe diNNaM payANayaM / suhaMsuheNa pavahiUNa parimiyavAsarehiM pattA kuberadisAvahUbhAlatilayatullaM kuberasuMdaraM nAma nayaraM / ThiyA tattha / saMcAlio vavahAro / viDhattaM bhUridaviNajAyaM / gahiyaM paDibhaMDaM / kayA AgamaNasAmaggI / - saMbodhopaniSad - divaso kADhI nAkhyA. ame dhana-dhAnyathI to bhraSTa thayA ja hatAM. Aje teNe amane marAvI nAkhavA mATe prayatna karyo. lAga meLavIne ame nAsyA ane tamArA zaraNe AvyAM." puruSadatte kahyuM, "sAruM karyuM, have zuM karavAnuM che?" teNe kahyuM, "je kaho te." puruSadatte kahyuM, "AlokamAM paNa vyasana sarva anarthonuM kAraNa che, ane paralokamAM durgatinuM kAraNa che, tene choDI do." temaNe kahyuM, "choDI ja dIdhuM che." pachI ekane puruSadatte rAkhyo ane bIjAne kareNudattane samarpita karyo. bIjA divase prayANa karyuM. sukhe sukhe pravAsa karIne thoDA divasamAM uttaradizArUpI strInA lalATanA tilakasamAna evA kUberasuMdara nAmanA nagaramAM gayAM. temAM rahyA. vepAra karyo. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambolatati gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa kapala kusaleNa samAgayA saTThANaM / kayaM vaddhAvaNayaM / miliyA suhisayaNavaggA / saMmANiyA pupphataMbolAIhiM / gahiUNa pahANapAhuDaM divo rAyA purisadattakareNudattehiM / viNNatto laddhAvasarehi, deva ! niyadavvavaeNa dhammaTThANaM kiMpi karissAmo bhUmikhaMDapayANeNa pasAyaM kareu mahArAo / niutto maMtI raainnaa| daMsiyA teNa nayaragabbhe, pasatthavAsare samAhUyA suttahArA / pAraddhaM pariNayajaladalAiNA kammakarapaccAsaNNajaNamapIDabhayaM tehiM - saMbodhopaniSad ghaNuM dhana kamAyA. temAMthI bIjo mAlasAmAna kharIda karyo. potAnA nagaramAM javA mATe sAmagrI taiyAra karI. kuzaLatApUrvaka potAnA sthAne AvI gayAM. vadhAmaNA karyA. mitra-svajana vargo maLyA. temanuM puSpa-tAMbUla dvArA sanmAna karyuM. puruSadatta ane kareNudatta baMne zreSTha bheTazuM laine rAjA pAse gayA. avasara pAmIne rAjAne vinaMti karI, ke deva ! ame svadravyanA vyayathI koI dharmasthAna karazuM. mahArAja tenA mATe jamInano TukaDo ApavA dvArA prasAda kare. rAjAe te kArya mATe maMtrIne niyukta karyo. maMtrIe nagaranI vaccenI jamIna dekhADI = ApI. " zubha divase sUtradhArone bolAvyA, pariNata jaLa, kASThAdi daLa vagere jayaNApUrvaka, kArIgarone tathA najIkanA lokone pIDA tathA bhaya na thAya tema temaNe kAryAntara = te dharmasthAna Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa lakhyotiH kammaMtaraM / dijjai bhaNiyasamahiyaM vittiyagANa veyaNaM / viccayaMti daviNajAyaM purisadattakareNudattA / kariMti kammaMtare ciMtaNaM dhavalavimalA / thevakAleNa ceva nimmAyA posahasAlA / sA ya karesI-"susiliTThalaTThakaThehiM rehirA saralasArabahuthaMbhA / ThANaTThANanivesiyavaraghoDullayasamAiNNA // 1 // pavarovaragasaNAhA, nibiDakavADA nivAyaguNakaliyA / vimalavisAlamaNoharavara maMDavamaMDiyA rammA // 2 // rammattaNao jIe, paloyaNatthaM samAgayA - saMbodhopaniSad banAvavAnuM zarU karyuM. kArIgarone je vetana ApavAnuM nakkI karyuM hoya, tenA karatA paNa sAruM evuM vadhAre vetana apAya che. puruSadatta ane kareNudatta udAradile dhanano tyAga (vyaya) kare che. dhavala ane vimala te kAryanI dekharekha rAkhe che. - A rIte thoDA ja samayamAM pauSadhazALA banI gaI. (ahIM mULamAM karelI pATha che, tenA sthAne kerisI pATha ucita jaNAya che.) te pauSadhazALA kevI che ? - suzliSTa ane suMdara evA kASThothI zobhAyamAna che. saraLa ane sArabhUta evA thAMbhalAvALI che. sthAne-sthAne rAkhelA uttama ghoDAo(khAnAvALA kabATo)thI samAkarNa che. tenA uttama evA uparanA mALathI yukta che, daDha daravAjAvALI che. ThaMDInI RtumAM pavanarahita thaI zake, ItyAdi guNathI yukta che. nirmaLa, vizALa, manohara evA maMDapathI maMDita che, ramaNIya Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ blothalatati gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa 417 loyA / kouganiccalanayaNA, sura vva saggAu oyaNNA // 3 // pavaNapaholirasiharaggalaggavaravejayaMtihatthehiM / hakkArai vva dhammiyaloyaM jA dhammakaraNaTThA // 4 // " saMpUiUNa vatthAiNA suttahArA visajjiyA / samAhUo nemittio, nirUvio teNa pasatthavAsaro / uvakkhaDAviyaM tammi diNe viulaM asaNapANakhAimasAimaM / ThiyA suhAsaNe sAhammiyA / bhoyAviyA paramAyareNa / nisaNNA diNNAsaNesu viulamaMDavatale / sammANiyA te - saMbodhopaniSad che. terA te pauSadhazALA eTalI ramya che, ke tene jovA mATe AvelA loko tenI ramyatAthI kautukathI nizcala AMkhovALA thaI jAya che. tethI evuM lAge che ke jANe svargamAMthI devo avataryA hoya. [3 te pauSadhazALAnA zikharanA agra bhAge uttama dhajAo che. te dhajAo pavanathI atyaMta pharake che. tyAre evuM lAge che ke te pauSadhazALA A dhajAorUpI hAthothI dhArmika lokane dharma karavA mATe bolAvI rahI che. jo zreSThIoe sUtradhArono vastra vagerethI satkAra karyo ane temane rajA ApI. naimittikane bolAvyo. teNe zubhadivasa joyo. te divase vipula azana-pAna-khAdima-svAdima banAvaDAvyuM. sAdharmika sukhAsanamAM beThAM. parama Adara sAthe Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa sambodhasaptatiH | T phalataMbolAiNA / nivesio tANa samakkhaM purisadattakareNudattehiM niyayajeTThaputtANa kuTuMbabhAro / bhaNiyA ya tehiM puttA, na amhe sAvajjagharakammANi kuNaMtehiM pucchiyavvA / na yAvi amhanimittaM AhArapAgo kAyavvo / pAraNage kuDuMbakae ceva ukkhaDAviyaM amhehiM bhottavvaM ti bhaNiUNa sahisayaNasahiyA mahAmahUsaveNa paviTThA posahasAlaM purisadattakareNudattA / dhavalavimalA pavaDDhamANasuhapariNAmA sajjhAyajjhANavAvaDA paDikkamaNasAmAiyaposahAibhAvaNuTThANaparipAlaNaparAyaNA cautthachaTThaTThamAi tavokammaM kAUNa saMbodhopaniSad 458 temane jamADyA. moTA maMDapamAM temane ApelA Asano para te badhA beThA. puSpa-tAMbUla vagere dvArA temanuM sanmAna karyuM. temanI samakSa puruSadatta ane kareNudatte potAnA moTA dIkarAone kuTuMbanI javAbadArI soMpI. ane temaNe potAnA putrone kahyuM ke, "gharanA sAvagha kAryo karatA tamAre amane pUchavuM nahIM. ane amArA mATe rasoi rAMdhavI nahIM. ame pAraNAmAM kuTuMba mATe banAvelo AhAra ja jamazuM." ema kahIne mitra-svajanonI sAthe moTA mahotsavasahita puruSadatta ane kareNudatta pauSadhazALAmAM pravezyA. dhavala ane vimalanA paNa zubha bhAvo khUba vRddhi pAme che. teo svAdhyAya-dhyAnamAM pravRtta thAya che. pratikramaNa, sAmAyika, pauSadha vagere bhAvAnuSThAna karavAmAM parAyaNa thAya Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savosaptati: gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa 42 pAraNagadiNe pAriyaposahasAmaiyA ghare gaMtUNa kuTuMbaTThA kayaM kayasAhusaMvibhAgA AhAramAhareMti / puNo vi posahasAlaM gaMtUNa paDikkamiya gamaNAgamaNe dhammajjhANarayA vAsaramaivAhiti / evaM daTThaNa tANa kusalANuTThANaM samAgacchaMti aNege sAvayA posahasAlAe / kuNaMti bhUmigANurUvaM dhammANuTThANaM / pajjuvAsiMti jaijaNaM / suNaMti tayaMtie siddhataM / bhAviti tayatthaM / kuNaMti tayaNusAreNa dhammANuTThANaM, taM jahA-nAyAgayaesaNijjaAhAravatthapAehiM / osahabhesajjehiM, sejjAsaMthAraehiM vA // 1 // - saMbodhopaniSad - che. upavAsa, chaTha, aThama vagere tapazcaryA karIne, pAraNAnA divase pauSadha-sAmAyika pArIne, ghare jaIne, kuTuMba mATe banAvelA bhojanamAMthI sAdhu saMvibhAga karIne = muni bhagavaMtone vahorAvIne, AhAra kare che. pharIthI pauSadhazALAmAM jaIne, gamaNAgamaNe paDikkamIne, dharmadhyAnamAM tatpara thaIne divasa pasAra kare che. A rIte temanuM puNyAnuSThAna joIne aneka zrAvako pauSadhazALAmAM Ave che, ane potapotAnI bhUmikAne anurUpa evuM dharmAnuSThAna kare che. muni bhagavaMtonI paryApAsanA kare che. temanI pAse zAstrazravaNa kare che. tenA arthanuM paribhAvana kare che. tenA anusAre dharmAnuSThAna kare che. te A pramANe - nItithI meLavela eSaNIya evA AhAra-vastra-pAtrathI, auSadhabheSajathI (auSadha = eka dravyamAMthI banAvelI davA, bheSaja Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa sambodhasaptatiH rayaharaNapIDhaphalagehiM kAlapattehiM kappaNijjehiM / bhattIe samaNasaMgha, paDilArbhitANa jaMti diNA // 2 // aha aNNayA kayAI, pavvadiNe puNNamAsiNi tihIe / kayasamavAyA savve, posahasAlaM [sa]maNupattA // 3 // kayasAvajjaNisehA, iriyAvahiyaM paDikkameUNaM / supaDilehiyasupamajjiyasamuciyaThANaMmi ThAUNa Ijha ne pataMti , gupati sugaMti 3 pute ! khaNabhaMgurAibhAvaNavibhAvaNaM taha kuNaMtege // 5 // aNNe kaDasAmaiyA, aNNe paripuNNaposahAbhirayA / aNNe kayaussaggA, - saMbodhopaniSad = ghaNA dravyonA saMyogamAMthI banAvelI davA.) ke vasatisaMthArAthI Ill avasarocita kalpanIya evA rajoharaNa, pITha ane phalakothI bhaktithI zramaNa saMghane pratilAbhatA evI temanA divaso jAya che. jerA have anya kALe koI parvadivase pUnamanI tithie, sarve bhegA thaine pauSadhazALAmAM pahoMcyA. sAvadyavirati karIne, iriyAvahi paDikkamIne sArI rIte paDilehaNa karelI ane sArI rIte pramArjana karelI evI ucita jagyAe rahIne 4 amuka zrAvako paThana kare che. amuka guNana kare che. amuka guNana karanArAone sAMbhaLe che. amuka kSaNabhaMgura = anitya vagere bhAvanAone bhAve che. pA. anyoe sAmAyika karyuM che. anyo paripUrNa pauSadhamAM abhirata Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa 46 laggA paraloyamaggaMmi // 6 // taruNA guNaMti varapagaraNANi saMvegavuDDijaNagANi / gaDagaDassa gaMbhIramajjhapasaddeNa saMmiliyA // 7 // paliyasiragaliyadasaNAvalivaliyapiNaddhakaMpirasarIrA / nidAe DhuluDhulaMtA, vuDDA DhAliti maNayAli // 8 // aighaTThamaTThanimmalamaMDavatalabhittibhAgasaMkaMtA / najaMti iha bhave cciya, vuDDA taruNattaNaM pattA // 9 // niyabhUmigANurUvaM, saDDhA savve vi dhammaNuTThANaM / maMDavatalaMmi miliyA, vaMdovidi aha kuNaMti - saMbodhopaniSad - che. anyoe kAyotsarga karyo che. A rIte te loko paralokanA mArgamAM lAgelA che. meMdI taruNa zrAvako bhegA thaIne gaMbhIra madhyapa (madhyama ?) evA gaDagaDa nAda karatAM zabdathI saMveganI vRddhi karanArA uttama prakaraNonuM guNana kare che. zA dhoLA vALavALA mAthA, dAMto vagaranA mukho, karacalIothI jANe baMdhAyelA ane dhrujatA zarIravALA, nidrAthI DhaLI paDatA vRddho madananI zreNi (= eka prakAranA AliMgananI hAramALA ?) DhALe che (paraspara kare che ?) IITA maMDapanA taLiyA ane dIvAlo atyaMta dhRSTa, mRSTa (= sApha karelI) ane nirmaLa che, temAM vRddhonA pratibiMbo paDe che, tethI evuM lAge che ke jANe vRddho A ja bhavamAM yuvAna thaI gayAM hoya. maMDapamAM maLelA sarva zrAvako potAnI bhUmikAne anurUpa Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa sambodhasaptatiH // 10 // gahiyAsaNA nisaNNA, dhammaviyAraM kareumADhattA / gIyatthA majjhatthA, aNNoNNasamAgame muiyA // 11 // tattatthakayaviyArA, devaguNukkittaNaM kareUNa / sAhuguNe vaNNittA, bhaNiyA varadattasaDDhe ||12|| aiyArasatthajajjariyacaraNapurisA niraMkusA thaddhA | turIya turiyavArI, vattharIresu savimUsA / / / / kalahakarA DamarakarA, mAillA rosiNo tidaMDillA / sAhU saMbodhopaniSad - evuM dharmAnuSThAna kare che. maMDapamAM maLIne teo paraspara vaMdana (?) kare che. 10nA zrAvako Asana laine tenA para beThA che. teo dharmanI vicAraNA karavAmAM AdaravALA che. teone parasparanA samAgamathI AnaMda thayo che. teo gItArtha=sUtra ane arthanA jANakAra che. tathA madhyastha = samabhAvanA dhAraka che. / / 11 / / te zrAvakoe tattvArthano vicAra karyo. pachI varadatta nAmanA zrAvake bhagavAnanA guNagAna karIne, tathA munionA guNonuM varNana karIne te zrAvakone kahyuM, // 12 // "he zrAvaka ! vartamAnamAM sAdhuonuM cAritra zithila che = temano cAritrarUpI puruSa aticArarUpI zastrathI jarjarita che. teo niraMkuza ane akkaDa che. teo ghoDAnI jema zIghragatithI cAle che. teo vastra ane zarIrathI vibhUSAvALA che. I // 13 // teo kalaha ane tophAna karanArA che. mAyAvI, krodhI ane aprazasta mana-vacana-kAyAnI pravRttivALA che. evA sAdhuono dharma Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakvoyasaptati: gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa 463 saMpai sAvaya, ko dhammo tANa ko ya tavo // 14 // sAvajjajogaviramaNarUvaM paDivajjiUNa sAmaNNaM / pacchA virAhayaMtassa natthi dhammo jaijaNassa // 15 // jaM sakkaM taM kIrai, sese jayaNAe kIrai pavittI / saddahaNeNa visuddho, sAvagadhammo dharai ekko // 16 // tao-rosAruNanayaNaphuraphuritaudveNa dhavalasaDDeNa / soUNa imaM vayaNaM, varadatto pucchio evaM // 17 // re paraloyaparammuha ! dummuha ! gurukamma ! sAhupaDaNIe ! / jai natthi sAhudhammo, sAvayadhammo kahaM hojja // 18 // mUlaM viNA na DAlaM, DAleNa viNA na hu~ti sAhAo / sAha - - saMbodhopaniSad kevo ane tapa kevo ? 14 jeo pahelA sAvaghayoga viramaNarUpa zramaNyano svIkAra kare che, ane pachI tenI virAdhanA kare che, tevA munijanano dharma = sAdhudharma che ja nahIM. 1pa je zakya hoya, te karAya ane bAkInAmAM jayaNAthI pravRtti karAya. A rIte zraddhAthI eka zrAvakadharma ja vizuddharUpe dhAraNa karI zakAya che. 16ll pachI - A vacana sAMbhaLIne dhavala zrAvaka gusse thaI gayo. tenI AMkho gussAthI lAla thaI gaI. tenA hoTha pharakavA lAgyAM. teNe varadattane A rIte pUchyuM, "are, paraloka parAmukha ! duSTa mukhavALA ! bhAre karmI ! munizatru ! jo sAdhudharma nathI, to zrAvaka dharma zI rIte hoya? I18 mULa vinA DALa nathI, DALa vinA zAkhAo na hoya, zAkhA Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa sabdho satata viNA na pupphaM, puppheNa viNA phalaM katto // 19 // na viNA niggaMthehiM, titthaM titthe cciya [sA]vayA huMti / jai natthi sAhudhammo, titthuccheo bhavai evaM // 20 // kiJca-kevalamaNohicoddasadasanavapuvvIhiM virahie kAle / caraNanisehamayANuya karesi kaha payaDavAyAe // 21 // muNimaccharAnaleNaM, soggaisuhadArudahaNadaccheNaM / mA mA pauTThacitto, dhammArAmaM palIvesu // 22 // aha gurukammeNa hayA, doggaipahapaMthiyA mahApAvA / dIsaMti tuha saricchA, suyakevaliNA jao bhaNiyaM // 23 // - saMbodhopaniSadra - vinA puSpa na hoya, ane puSpa vinA phaLa kyAMthI thAya ? // sAdhuo vinA tIrtha na hoya. zrAvako tIrthamAM ja hoya che. mATe jo sAdhudharma nathI, to A rIte tIrthano uccheda thAya che. ravA vaLI je kALamAM kevaLajJAnI nathI, mana:paryavajJAnI, avadhijJAnI, caudapUrvI, dazapUrvI ane navapUrva paNa nathI. arthAt atizayasaMpanna evuM jJAna nathI. mATe A kALamAM koine cAritrapariNAma che ke nahIM, e jANI zakAya ema nathI. to jANyA vinA Ama pragaTa vacanathI cAritrano niSedha zI rIte kare che? ra1 tArA manamAM sAdhuo pratye atyaMta praSa che. munio pratyeno matsara e agni jevo che. te sadgati-sukharUpI kASThane bALavAmAM dakSa che. tenAthI tuM dharmabAgane bALa nahIM. 2rA bhAre karmothI haNAyela, durgatinA mArganA musApharo evA tArA jevA mahApApIo dekhAya che. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakvo satati: gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa 46, dhIrapurisaparihANiM, nAUNaM maMdadhammiyA kei / hIlaMti viharamANaM, saMviggajaNaM abuddhIyA // 24 // roseNa paDiniveseNa vAvi akayaNNu micchabhAveNaM / saMtaguNe chAyaMto, bhAsaMti guNe (dose?) asaMte vi // 25 // saMtaguNanAsaNA khalu, paraparivAo ya tesimaliyaM vA / dhamme ya abahumANo, sAhupaose ya saMsAro // 26 // na tuma jANasi dhammaM, na yAgamaM neya loyavavahAraM / doggaipADaNaheDaM, tujjha muhaM nimmiyaM vihiNA // 27 // mANusajammo sAvagadhammo sAhammiehi saMjogo / sAhupaoseNa tae, jhaDatti - saMbodhopaniSa- kAraNa ke zrAtakevaLIe kahyuM che ke - //rA keTalAka buddhirahita maMdadharmavALA jIvo dhIrapuruSonI parihAnine jANIne vicaratA evA saMvijJajananI hIlanA kare che. //ra4o roSathI ke kadAgrahathI mithyAtvathI akRtajJa jIva sadbhuta guNonuM AcchAdana kare che ane asabhUta paNa guNo (doSo?) kahe che. erapo vidyamAna guNono apalApa athavA to temano mithyA para parivAda = khoTI niMdA, dharmamAM abahumAna ane sAdhu pratyeno atyaMta dveSa, A kAraNothI saMsAravRddhi thAya che. 26 tuM nathI dharmane jANato, nathI Agamane jANato ke nathI to loka vyavahArane jANato kharekhara vidhAtAe tane durgatimAM pADavA mATe ja tAruM mukha banAvyuM che. 27 tane manuSyajanma, zrAvakadharma ane sAdharmiko sAthe saMyoga Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa lakhyotiH savuM samusigra +rA" no-"tavaniyamasuphiyANuM, sajjhAyajjhANavAvaDamaNAiM / viralaviralAi ajjavi, susAhurayaNAi~ dIsaMti // 1 // nippiTThapasiNavAgaraNakaDuyavayaNehi docchie evN| varadatteNaM bhaNiyaM, na tae amhehi diTThAiM // 2 // dhavaleNa tao bhaNiyaM, dosappiyamittariddhiduhieNa / jai ghUeNa na diTTho, tA kiM na samuggao sUro ? // 3 // nAsiyatamaMdhayAro, niyakaraniTThaviyasayalabhuyaNayalo / rattaMdheNa na diTTho, tA kiM na samuggao - saMbodhopaniSad - maLyo, paNa sAdhuo pratyenA praSithI te eka jhATake e badhuM sAva ja bhUMsI nAkhyuM. (= niSphaLa karavA dvArA nahIMvat karI dIdhuM) 28 kAraNa ke - Aje paNa evA susAdhuratno dekhAya che, ke jeo tapa ane niyamamAM susthita che, jemanA mana svAdhyAya ane dhyAnamAM pravRtta che ane jeo viralAomAM ya viralA che. tenA A rIte dhavala zrAvake pUchelA prazno, javAbo ane kaDavA vacanothI darzAvyuM, tyAre varadatta zrAvake kahyuM, "ame to evA mahAtmAo joyA nathI." merA to dhavala zrAvake kahyuM, "rAtrine potAnI maitrI Rddhi ApI devAthI duHkhI thayelA ghuvaDe jo na joyo, teTalA mAtrathI zuM sUryano udaya nathI thayo ? Ill jeNe atyaMta aMdhakArano nAza karyo che, jeNe potAnA Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambo saptatiH gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa 467 vaMto ? Il8ll navuM zUve , zve nAvalthi tahiM ! rayaNAro na diTTho, tA kiM so natthi bhuvarNami ? // 5 // jaNajaNiyavimhayAiM vicittabhAvAiM tAva viralAiM / jai navi pecchai aMdho, na saMti kiM tAi bhuvarNami ? // 6 // titthayareNaM bhaNiyaM, caraNaM jA dUsamAe pajjato / taM puNa nisehamANo, tatto vi ya samahio jAo // 7 // bho ! bho ! suNaMtu savve vi sAvayA ! sAhumaccharI eso / niyajUhAo bajjho, kIrai jai royae tumha // 8 // " jao bhaNiyaM-"jo bhaNai natthi - saMbodhopaniSadra kiraNothI samagra bhuvanane bharI dIdho che, tevo caMdra ratAMdhaLAe na joyo, eTalA mAtrathI zuM teno udaya nathI thayo ? //4l - jo kUvAmAM ja janmelA ane tyAMja rahetA evA kUvAnA deDakAe dariyAne na joyo, to zuM duniyAmAM dariyo che ja nahIM ? /pA. jene joine loko vismaya pAme che, tevA virala vicitra bhAvone jo AMdhaLo joto nathI, to zuM te bhAvo (padArtho) duniyAmAM che ja nahIM ? Ill tIrthakare kahyuM che ke duHSamAnA aMta sudhI cAritra che. to je teno niSedha kare che, te to jANe tIrthakara karatAM paNa caDhiyAto thai gayo ? //LI o badhA zrAvako ! jo tamane mArI vAta rucatI hoya Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa sambodhasaptatiH dhammo, na ya sAmaiyaM na ceva ya vayAiM / so samaNasaMghabajjho, kAyavvo samaNasaMgheNa // 1 // " paDivaNNameyaM purisadattAIhiM bhaNio varadatto / ajjappabhiI na tae amha sabhAe miliyavvaM ti niddhADio / tao tammi ceva diNe visUiyAdoseNa mariUNa sAhupaosasaMjaNiyakiliTThakammodaeNa AsIviso jAo / tao vi dIhasaMsAro dullahabohio jAo, natthi sAhudhammo tti soUNa viyArameyaM vipariNao dhammami kareNudatto thirIkao - saMbodhopaniSad - to A sAdhumatsarIne potAnA yUthathI bahAra karavo joie. ITa kAraNa ke kahyuM che ke - je ema kahe ke dharma nathI, sAmAyika paNa nathI, ane vrato paNa nathI ja, tene zramaNasaMghe zramaNasaMghanI bahAra karavo joie. 1(yatilakSaNa samuccaya 221, saMgrahazataka 91, jIvAnuzAsana 288, ratnasaMcaya 326, titvogAlikaprakIrNaka 868) puruSadatta vageree A vAta svIkArI ane varadattane kahyuM ke AjathI mAMDIne tAre amArI sabhAmAM na maLavuM." Ama kahIne tene kADhI mukyo. pachI e te ja divase visUcikArUpI doSathI = apAyathI marIne sAdhupraSithI bAMdhelA kliSTa karmanA udayathI sarpa thayo. tyAMthI marIne paNa dIrdhasaMsArI ane durlabhabodhi thayo. "sAdhudharma nathI" evA vicArane sAMbhaLIne kareNudattane dharmamAM vipariNati thaI. tene puruSadatta vageree sthira to 14 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sakvothaptati gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa 462 purisattAihiM tahavi caMcalacitto ceva / aNNayA AsADhacAumAsae savvao posahaM kAUNa asaNAiparihAreNa avvAvArA ThiyA chaTThabhatteNaM volINo cAummAsayavAsaro / samogADhAe rayaNIe kiMci vipariNayaM nAUNa kareNudattaM kuladevayA jiNadhammAo bhaMsiukAmA evaM bhaNiumADhattA, jai na bhaMsasi sIlavvayAiM to te jeTTaputtaM navaraM vaDDe kAUNa divAbaliM karemi / evaM suNiya parivaDiyasamabhAvo kaTTaviTTharaM gahAya taM pai dhAvio kareNudatto / uvasaMto uvasaggo tahavi gharAbhimuhaM patthio / vArio purisadattAIhiM, mA posahaM savvahA - saMbodhopaniSad - karyo. to ya te caMcaLa manavALo ja rahyo. anya kALe aSADha mahinAmAM caumAsI caudazanA divase sarvataH pauSadha karIne azana vagerenA parihArapUrvaka teo vyApArarahitapaNe rahyA. caumAsI caudazano divasa chaTha tapa karavA dvArA pasAra karyo. kareNudattanI kuladevatAe jANyuM ke te thoDo vipariNata che, tethI tene jinadharmathI bhraSTa karavA mATe madhyarAte ema kahevA lAgI ke "jo tuM zIlavratone nahIM choDe, to tArA moTA dIkarAnA kaTakA karIne tene dizAomAM balirUpa karIza." A sAMbhaLIne kareNudattano samabhAva jato rahyo ane te lAkaDAnuM Asana laIne tenA tarapha doDyo. upasarga to zAMta thaI gayo. to paNa kareNudatta ghara tarapha javA lAgyo. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 gAthA-74 - pauSadhanuM phaLa savothatiH bhaMjehi / teNa bhaNiyaM, jai sAhudhammo natthi tattha keriso sAvayANaM posaho tti ? avagaNiUNa tANa vayaNaM gao sagharaM / teNa ciMtiyaM, jattha evaM vigghANi jAyaMti teNa posaheNa na kiMci majjha paoyaNaM / evaMvihapariNAmapariNao rayaNIe takkarehi viNivAio mariUNa samuppaNNo vaMtaro / tao vi cuo saMsAraM samaNupariyaTTissai / purisadatto vi niraiyAraM desaviraiM paripAliUNa saMpuNNaposahaM pavvadiNesu phAsiUNa ArAhiyamaggo mariUNa samuppaNNo IsANakappe / tao cuo kayapavvajjo siddhisuhamaNubhavissai / "tamhA kareha niccaM, - saMbodhopaniSad - puruSadA vageree tene rokyo ke, "pauSadhano sarvato bhaMga nahIM kara." teNe kahyuM, "jo sAdhudharma nathI, to zrAvakone pauSadha kevo ?" ema kahI, temanA vacananI avagaNanA karIne te potAnA ghare gayo. teNe vicAryuM ke, "jyAM AvA vighno Ave che, evA pauSadhanuM mane kAMI kAma nathI." te AvA pariNAmamAM pariNata hato, tyAre rAte coroe teno vadha karyo. marIne te vyaMtara thayo, tyAMthI AvIne paNa te dIrgha saMsArabhramaNa karaze. puruSadatta paNa niraticAra dezaviratinuM pAlana karIne parvadinomAM saMpUrNa pauSadha pALIne jinadezita mArganI ArAdhanA karIne marIne izAnakalpamAM utpanna thayo. tyAMthI cyavIne, manuSya bhava pAmIne, dIkSA laIne, siddhisukha anubhavaze. mATe haMmezA potAnI zaktine Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savothatiH gAthA-75 - prastuta graMthanA paThananuM phaLa 472 AhArAiMmi posaho jutto / jamhA jiNehi bhaNio, samaNo iva posade saTTo III" I7SThA atha granthakAraH svanAmagarbhitaM prakRtagranthapaThanasya phalamupadarzayannAhasaMvegamaNo saMbohasattariM jo paDhei bhavvajio / sirijayaseharaThANaM, so lahaI natthi saMdeho // 5 // vyAkhyA - saMvego mokSaM pratyabhilASo bhavavirAgazca, sa - saMbodhopaniSad - anurUpapaNe AhAra Adi viSayaka ucita = svazakti Adine anusAre pauSadha karo. kAraNa ke pauSadhamAM zrAvaka sAdhu jevo hoya che, evuM jinoe kahyuM che. ll1 //74o. have graMthakAra potAnA nAmathI garbhita evuM prastuta graMthapaThananuM phaLa kahe che - je bhavyajIva saMvegI manavALo thaIne saMbodhasaptati bhaNe che, te zrIjayazekharasthAnane pAme che, temAM saMdeha nathI. I7po. | iti zrI jaganzakhara sUrikRta saMbodhasaptatikA saMvega eTale mokSa pratye abhilASa ane bhavavairAgya. te 2. che - malvarUM 2. - nIvALuM / rU. 8. T - stha | Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 gAthA-75 - prastuta graMthanA paThananuM phaLa lakhyotiH manasi cetasi vidyate yasyAsau saMvegamanA yo 'bhavyajIvaH' bhavyaprANI enAM 'sambodhasaptati' saMbodhasaptatinAmAnaM granthaM 'paThati' bhaNati, upalakSaNatvAt pAThayati zRNoti ca bhavyajIvaH, zrIsahitaM yajjagatazcaturdazarajjvAtmakalokasya zekhararUpaM sthAnaM siddhizilAlakSaNaM zrIjagacchekharasthAnam, tat 'labhate' prApnoti / etadgranthokta-bhAvabhAvitamanAH samyagjJAnadarzanacAritrANyArAdhya mokSasukhAnyAsA-dayatIti bhAvaH / nAtra 'sandehaH, saMzayaH / pakSe zrIjagacchekharasUriNedaM zAstraM sandRbdhamiti cchAyArtho boddhavyaH I7I. saMbodhopaniSad - jenA manamAM = cittamAM che te saMvegamanA, evo je bhavyajIva = bhavyaprANI A saMbodhasaptati nAmanA graMthane bhaNe che, upalakSaNathI je bhaNAve che ane sAMbhaLe che, te zrIthI = jJAnAdi lakSmIthI sahita evuM je jagatanuM = cauda rajU pramANa lokanuM, zekhararUpa = mastakanI mALArUpa sthAna = siddhazilA = zrIjaganzakharasthAna tene meLave che = pAme che. arthAta A graMthamAM kahelA bhAvothI bhAvita thayelA manavALo bhavyajIva samyagU jJAna-darzana-cAritrane ArAdhIne mokSanA sukho pAme che. emAM saMdeha = saMzaya nathI. pakSamAM zrIjagazekharasUrijIe A zAstranuM gumphana karyuM che ema chAyArtha=zleSathI maLato anya artha samajavo. 7pA Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 473 sambodhasaptatiH graMthakAra-vRttikAra prazasti granthakAraprazastiH zrImannAgapurIyAhva-tapogaNa-paGkajArujAH / jJAnapIyUSapUrNAGgAH, sUrIndrA jayazekharAH // 1 // teSAM patkajamadhupAH, sUrayo ratnazekharAH / sAraM sUtrAt samuddhRtya, cakruH sambodhasaptatim // 2 // saMbodhopaniSad granthakAra prazasti zrI nAgapurIya nAmanA tapagaccharUpI kamaLa mATe sUrya samAna ane jJAnAmRtathI pUrNa evA zrI jayazekharasUrIndranA pada paMkajane viSe bhramara samAna zrIratnazekharasUrIzvarajIe sUtromAMthI sAra samuddhata karIne saMbodhasittarinI racanA karI. iti zrIsambodhasaptatikAprakaraNavivaraNaM kRtaM vAcanAcAryazrIpramodamANikyagaNiziSyazrIakabbarasAhisaMsallabdhajayazrIjayasomopAdhyAyaziSyavAcanAcAryazrIguNavinayagaNibhiH / A rIte zrI saMbodhasaptatikAnuM vivaraNa vAcanAcAryazrI pramodamANijyagaNinA ziSya zrI akabara bAdazAhanI sabhAmAM jayalakSmI pAmanAra evA zrI jayasoma upAdhyAyajInA ziSya vAcanAcArya zrI guNavinaya gaNivare karyuM che. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 graMthakAra-vRttikAra prazasti sambodhasaptatiH (Atha prazasti ) budhAnandakaraM nandimidaM citraM sadA zrayat / kalAkulaM kulaM cAndramasti tatra ca jajJire // 1 // dharmodyotavidhAne, pradyotanasannibhAH zubhAcArAH / uddyotanasUrivarAstato babhurvardhamAnAryAH // 2 // zrIsUrimantrazuddhiyavihitA suvihitAgrimaiH prasabham / aSTamatapasA''rAdhitadharaNendranivedanAtprathamam // 3 // - saMbodhopaniSad - vivaraNakAranI prazasti budhajanone AnaMdakAraka, naMdimida (?), sadA AzcaryathI sevAyela, kalAothI pUrNa cAMdrakuLa che. temAM dharmano udyota karavAmAM sUrya samAna, zubha AcAravALA udyotanesUrIzvara thayA. tyAra pachI vardhamAnAcArya dipatA hatA, suviditomAM agresara evA jeoe aThThama tapavaDe ArAdhela dharaNaMdranA nivedanathI prathama zrIsUrimaMtranI zuddhi karI hatI. tyArapachI jeoe durlabharAjanA rAjayamAM caityavAsiyone jItI "kharatara birUda dhAraNa karyuM hatuM ane vasativAsa karyo hato, te jinezvarasUri thayA. temanA paTTe prakAza karatA mukharUpI caMdravALA 1. ItihAsakAroe spaSTa pramANo dvArA A bAbatane asatya puravAra karI che. vaLI navAMgI vRttikAra zrI abhayadevasUri mahArAje ATaATalI TIkAonI prazastiomAM kyAMya khAtarano ullekha karyo nathI. ethI paNa uparokta vigata kalpita Thare che. adhika vigata mATe juo jaya tihuaNa stotra prastAvanA. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH grNth||2-vRtti2 prazasti 475 durlabharAjye kharatarabirudamadhuzcaityavAsino jitvA / vidadhuzca vasati vAsaM, jinezvarAste'bhavaMstadanu // 4 // tatpaTTe saMbhUtAH, zrIjinacandrA vikAzimukhacandrAH / saMvegaraGgazAlA, yairnavyA nirmame bhavyA // 5 // navAGgIvivRtizcakre, yena stambhanakezvaraH / prAduzcakre ca saccakre, saccakraM yaM yatIzvaram // 6 // so'bhUdabhayadevAkhyaH, sUriH zrIjinavallabhaH / jJAnadarzanacAritrapAtraM bheje tato bhRzam // 7 // yena caNDA'pi cAmuNDA, darzanaM prApitA guNaiH / kartA piNDavizuddhyAdizAstrANAM tattvazAlinAm // 8 // tatpaTTe'bhUccatuHSaSTiyoginInAM prasAdhakaH / yugapradhAnatAmAptaH, sUriH zrIjinadattarAT // 9 // -- sNbodhopnissdzrIjinacaMdrasUri thayA, jeoe manohara navIna saMvegaraMgazALA banAvI. jemaNe nava aMganI vivRti karI ane staMbhana pArzvanAtha prakaTa karyA. tema ja je yatIzvarane sajjanavRMda satkAra karatA hatA, te abhayadeva sUri thayA. tyArapachI jJAna, darzana ane cAritranA pAtra zrI jinavallabhasUri atyaMta zobhatA hatA, jeNe caMDa cAmuMDAne paNa potAnA guNovaDe samyakta pamADyuM hatuM ane tattvathI zobhatAM piMDavizuddhi vigere zAstro karyA che. temanA paTTe 64 yoginIonA prakRSTa sAdhaka, yugapradhAnatAne pAmelA zrIjinadatta sUrirA Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 476 graMthakAra-vRttikAra prazasti sanvoiti: yannAmamantrasmaraNAtsampratyapi vilokyate / taDitpAtAdikaSTaugho, dhvasyamAnaH kSaNAd bhuvi // 10 // naramaNimaNDitabhAlAstatpaTTe namadanekabhUpAlAH / zrIjinacandrA jinapatisUrivarAH zAstrakartAraH // 11 // tadanu babhUvuH prabhavo, jinezvarA vizvarAjaduruyazasaH / tadanu prabodhamunipAH, zrIjinacandrAstato jAtAH // 12 // rAjagaccha iti khyAtazcatUrAjaprabodhanAt / yebhyastato'pyadIpyanta, sUrayaH kuzalAbhidhAH // 13 // zrImAnatuGgacaityaM, pratiSThitaM yairviziSTabhAgyadharaiH / viSamapathe'pi hi mArgitajalapAnaM kAryate ca tataH // 14 // -saMbodhopaniSad thayA, jemanA nAmamaMtranA smaraNathI hAla paNa pRthvIpara vIjaLI paDavI vigere kaSTono samUha nAza pAmato jovAya che. temanA parTa para naramaNithI bhUSita thayela bhAlavALA, aneka bhUpAlothI namana karAyelA zrI jinacaMdra, zAstrakartA jinapati sUrIzvara thayA. tyArapachI vizvamAM zobhatA vistRta yazavALA jinezvara prabhu thayA. tyArapachI [jina] prabodha sUri, tyArapachI zrI jinacaMdra [sUri) thayA, cAra rAjAone prabodha pamADavAthI jeothI "rAjagaccha" prasiddha thayo, te kuzaLasUri dIpatA hatA, viziSTa bhAgyane dhAraNa karanArA jeoe zrImAnatuMga maMdiranI pratiSThA karI hatI ane viSama mArgamAM paNa mAgela pANInuM Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 477 sambodhasaptatiH graMthakAra-vRttikAra prazasti zrIjinapadmAcAryAH, kUrcAlasarasvatIbirudavaryAH / sarvAvadhAnapUraNazaktibharA labdhisUrivarAH // 15 // AsaMstadanu gaNezAH, zrIjinacandrA jinodayAzca tataH / zrIjinarAjagaNendrAstadanu janAmbhojadivasendrAH // 16 // zrIjJAnakozalekhanadakSA jinabhadrasUrayo mukhyAH / tatpaTTe saJjAtAstato'dyutan divyaguNajAtAH // 17 // tatpaTTe jinacandrAzcakAzire jinasamudrasUrIndrAH / tadanu babhUvurjinahaMsasUrayo bhUriguNakalitAH // 18 // tatpadapadmavikAse, bhAsvadbhAvasvannibhAsthAnAH / yuktA guNamANikyaiH, zrIjinamANikyasUrivarAH // 19 // - saMbodhopaniSada. pAna karAvyuM hatuM. tyArapachI "kUrcAlasarasvatI' birUdathI zreSTha zrIjinapadma AcArya, sarva avadhAna pUravAmAM zaktimAnuM labdhisUrIzvara thayA. tyArapachI zrIjinacaMdra sUri, tyArapachI jinodaya sUri, tyAra pachI bhavyajanarUpI kamaLane vikasAvAmAM sUrya samAna zrIjinarAja sUri thayA. temanA pa para thayela, jJAnakoza lakhavAmAM dakSa, divya guNasamUhavALA zrI jinabhadrasUri dIpatA hatA. temanA paTTa para jinacaMdra [sUrI], jinasamusUri zobhatA hatA. tyArapachI ghaNA guNovALA jinahiMsasUri thayA. temanA paTTarUpI kamaLane vikasAvavAmAM dIpatA sUryasamAna, guNamANikyavaDe yukta zrI Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 graMthakAra-vRttikAra prazasti soLasattatiH tatpaTTasaudhazikhare varahemakumbhakalpA anlpsukhkaarnnsaadhujlpaaH| zrIjainacandraguravo'tra yugapradhAnAH, zrIsAhidattabahumAnadhanA jayanti // 20 // AhvAyya gUrjarorvIto, gurvI lAbhaparamparA / yebhyo'dAyi dayAsArA, sAhinA bhaktivAhinA // 21 // ekAdazasu zumbeSu zucisudyaSTamIdinAt / ApUrNimAyA jantUnAM na kutrApi vadhAbhidhA // 22 // zrIstambhatIrthapAthodhimInAkraSTumIzate / / na ke'pyAnAyajAlena, mamAjJA hAyanAdiyam // 23 // prasadyAkhyAtavAn yeSAmiti zrIsAhiranyadA / dheyaM padaM mAnasiMhe, bhAvatkaM bhavatAM punaH // 24 // - saMbodhopaniSad - jinamANikyasUri thayA. temanA padyarUpI maMdiranA zikhara upara zroSTha suvarNakaLaza samA, ghaNAM sukha karanAra suMdara vacanovALA, zrI sAhiye Apela bahumAnarUpI dhanavALA, yugapradhAna zrI jinacaMdrasUri guru ahi jayavaMtA varte che. jemane bhakti vahana karanAra sAhiye gUrjarabhUmithI bolAvI dayApradhAna bhAre lAbhaparaMparA ApI hatI ke - "11 zuMbomAM, zrAvaNa zudi aSTamI divasathI pUrNimA sudhI jIvono kyAMya paNa vadha na thAya, mhArA pharamAnathI mAchalAM pakaDavAnI jALavaDe koI paNa manuSya khaMbhAtanA dariyAnA mAchalAMne pakaDI na zake." anyadA zrI sAhiye prasanna thaI jeone kahyuM hatuM ke Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthakAra-vRttikAra prazasti yugapradhAnapadavI, bhUyAtkAmagavIva yA / davIyasI na caiva syAtsampad bhAgyavatAM kvacit // 25 // sambodhasaptatiH 479 padapratiSThAkAryeyaM mayaivetyavadattadA / karmacandrAbhidho mantrimukhyo dakSatayA tataH // 26 // koTidravyavyayaM cakre, puNyapuNyakRte kRtI / tRNyeva gaNyA zrIryeSAM, na te muhyanti kutracit // 27 // yaiH sUrimantradAnena sthApitAH svapade mude / AcAryA jinasiMhAhvAH, zrIsAhiprAptagauravAH // 28 // kazmIrAn sukRtakRte, kRtavanto vikRtivarjitA vihRtim / sAhiprasAdalabdhyA, ye cA''vastatsaromInAn // 29 // saMbodhopaniSad - ApanuM pada mA(ji?)nasiMha pa2 mUkavuM ane Apane yugapradhAna padavI thAo ke je kAmadhenu samAna che.' bhAgyazALIone saMpadA cid dUra hotI ja nathI. te vakhate caturAivaDe zreSTha karmacaMdramaMtrI bolyA hatA ke - 'A padapratiSThA mhAreja karavI.' tyArapachI te kuzaLa maMtrIe te pavitra puNya mATe karoDa dravyano vyaya karyo. jeo lakSmIne tRNa samAna gaNe che, te kyAMya paNa muMjhAtA nathI - mugdha thatA nathI. jeoe zrIsAhithI gaurava pAmelA jinasiMha nAmanA AcAryane harSapUrvaka sUrimaMtra ApIne potAnA pada upara sthApyA hatA. vikRti (vigai) ne varjanArA jeo sukRta mATe kAzmIra deza tarapha vihAra karyo hato. sAhinA Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 graMthakAra-vRttikAra prazasti sambodhasaptatiH zrIjinacandragurUNAM, teSAM zrImadyugapradhAnAnAm / rAjye vijayini saiSA, vRttirvidadhe vidheyakRte // 30 // vAcakavaraguNavinayaiH, zrImajjayasomapAThakavineyaiH / zubhavallIpallIpuri, zazizarakAyendu 1651 mitavarSe // 31 // AgamagarmunikaSaiH, zrImajjayasomapAThakairgurubhiH / doSamalotsAraNato, vimaleyaM vyadhita matigurubhiH // 32 // yadavadyamanAbhogAdrAbhasyAdvA nibaddhamiha buddhaiH / vidvadbhirmadanugrahabuddhibhirAdRtya nirvAsyam // 33 // gambhIrArthaM sUtraM, matiralpA yatkaromi dhA_midam / tatkSamyaM zrutavijJairyato mahAntaH kRpApAtram // 34 // - saMbodhopaniSada prasAdane meLavI tyAMnA sarovaranA mAchalAMonI rakSA karI hatI. te yugapradhAna zrImad jinacaMdra gurunA vijayavaMta rAjyamAM abudhajano mATe A vRtti zrI jayasoma vAcakanA ziSya vAcaka guNavinaye sukRtonI vallIsamAna pAlIpuramAM saM. 1651 varSe karI che. AgamarUpI garmata = suvarNane pArakhavAmAM kasoTI samAna, mativaDe zreSTha guru zrI jayasoma pAThake doSarUpI maLane dUra karavAthI A vRttine vimala karI che. anAbhogathI upayoga rahitapaNAthI athavA sahasA pravRtta thavAthI A vRttimAM je kAMi dUSaNa sthApyuM hoya, to te dUSaNane hArA upara anugraha buddhi rAkhI vidvAnoe AdarathI dUra karavuM. sUtra gaMbhIra arthavALuM che, mati alpa che, chatAM Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sosaptatiH graMthakAra-vRttikAra prazasti 482 zrIjinakuzalasuradrorasmacchAkhA babhUva sumanobhiH / rAjantI zubhaphalayuk, tacchiSyAstatra mahimadharAH // 1 // pAThakavaravinayaprabhaguravo bhAnti sma yAn susaubhAgyAn / upayemire'navadyA, vidyAkanyA varArthinyaH // 2 // vidvatsabhasamprAptazrImajjayatilakavijayatilakAhvAH / abhiSekAstatpaTTe, jAtA matijAtajitaguravaH // 3 / / jIrApallIpArzvaprabhAvato dharaNabhujagapatiranizam / yeSAM sannihito kRtasukRtI sAnnidhyamAnandAt // 4 // ziSyANAM ca dazAdhikazataM vidhAya vratecchu ye guravaH / sUrijinodayagurave, dadire paramodayanimittam // 5 // - saMbodhopaniSad je A dhRSTatA karuM chuM, te zrutajJa puruSoe saMtavya gaNavuM, kema ke mahAn puruSo kRpALu hoya che. zrI jinakuzala kalpavRkSathI sumanasa-vidvAn rUpI puSpothI zobhatI, zubhaphaLavALI amhArI zAkhA thaI temAM pAThaka vinayaprabha guru zobhatA hatA, sArA saubhAgyavALA jemane varanI abhilASiNI nirdoSa vidyArUpI kanyAo paraNI hatI. temanA parTa para mativaibhavathI bRhaspatine jItanAra, vidvAnonI sabhAmAM jayatilaka prApta karanAra vijayatilakasUri thayA. jIrApallI pArzvaprabhunA prabhAvathI dharaNendra niraMtara AnaMdathI samIpa rahI jeone sAnnidhya karato hato, vaLI gurue Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 graMthakAra-vRttikAra prazasti sambodhasaptatiH mithyAtvakandakuddAlabirudaM loke dadhuzca ye prakaTam / zrIkSemakIrtivAcakamukhyAsteSAM babhuH ziSyAH // 6 // vAgguravaH surataravaH, zucivaMzAH kSemahaMsagaNihaMsAH / zobhante sma tadIyAH, ziSyAH kIrtyA vijitahaMsAH // 7 // vAcakavarasomadhvajanAmAno jagati tatpadAyiNaH / teSAM ziSyAH pAThakamukhyAH zrIkSemarAjAkhyAH // 8 // zivasundaranAmAnaH, supAThakAH kanakatilakanAmAnaH / sadayatilakA vAcakapramodamANikyanAmAnaH // 9 // teSAmabhuH suziSyA, jayanti ziSyA amI tadIyapade / zrIjayajayasomAkhyAH, pAThakapadasampadopetAH // 10 // - saMdhodhopaniSada - vratanI icchAvALA 110 ziSyo karI parama udaya nimitte jinodayasUri gurune ApyA hatA. jeo lokamAM prakaTa mithyAtvakaMdakuddAla' biruda dhAraNa karatA hatA. teonA ziSya zrI kSemakIrti vAcaka dIpatA hatA, temanA ziSya kIrtivaDe haMsane jItanAra, pavitra vaMzavALA, vAguru, kalpavRkSa, kSemahaMsagaNi zobhatA hatA, temanA padano Azraya karanAra somadhvaja vAcaka thayA, temanA ziSya zrI kSemarAja pAThaka, zivasuMdara, vAcaka kanakatilaka thayA, teonA suziSya dayAtilaka ane vAcaka pramoda mANikya thayA. teonA pada Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambodhasaptatiH graMthakAra-vRttikAra prazasti 483 vAcakaguNaraGgAhvAH, svazaktigurubhaktizAlinaH sadayAH / sadayadayAraGgAhvAH, suziSyaparivAralabdhamudaH // 11 // | rUti vRttirapaTTAvIye samApta che saMbodhopaniSad - para zrI jayasoma pAThaka, svazakti pUrvaka gurubhaktithI zobhatA, dayALu guNaraMga vAcaka, sArA ziSya parivArathI AnaMda pAmanAra, dayALu dayAraMga thayA. iti vRttikAra paDhAvalI. jo koI usUtrabhASaNa thayuM hoya, to e mithyA thAo, kRpA karIne bahuzruto saMzodhana kare. iti carama tIrthapati zramaNa bhagavAna zrI mahAvIrasvAmizAsane vAlama tIrthAdhipati zrI neminAthasvAminA sAnnidhya vi. saM. 2066 mahA vada 12 nA divase tapAgacchIya AcAryadeva zrImadvijayaprema-bhuvanabhAnu padma-hemacandrasUrIzvaraziSya AcAryavijayakalyANabodhisUrisaMstutA saMbodhopaniSad Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jinazAsana sukRta mukhya AdhArastaMbha (1) zrI nayanabALA bAbubhAI jarIvAlA parivAra ha, lInAbena caMdrakumArabhAI jarIvAlA - muMbaI. (2) zrI mULIbena aMbAlAla zAha parivAra ha. ramAbena puMDarIkabhAI zAha, khaMbhAta - muMbaI. (3) zrI nayanabALA bAbubhAI jarIvAlA parivAra ha. zobhanAbena manIzabhAI jarIvAlA - muMbaI (4) zrI sAyarakaMvara yAdavasiMhajI koThArI parivAra ha, mInAbena vinayacandra koThArI (Apa paNa rUA. 11 lAkha ApIne zrI jinazAsana sukRta mukhya AdhArastaMbha banI zako cho.) zrI jinazAsana sukRta AdhArastaMbha (1) zrI kamaLAbena kAMtilAla zAha parivAra ha. bInAbena kIrtibhAI zAha (ghATakopara-sAMghANI) (Apa paNa rUA. 5 lAkha ApIne zrI jinazAsana sukRta AdhArastaMbha banI zako cho.) zrI kRtoddhAra mukhya AdhArastaMbhA (1) zrI aThavAlAInsa zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha ane zrI phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. (Apa paNa rUA. 11 lAkha ApIne zrI zratoddhAra mukhya AdhArastaMbha banI zako cho.) zrI kRtoddhAra AdhArastaMbha (1) zrI mATuMgA zve.mU. jaina saMgha - muMbaI (2) zrI hemacaMdrAcArya jaina jJAnamaMdira - pATaNa Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) zrI manapharA zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha - manapharA preraka : pa.pU. AcAryadeva zrImad vijayakalApUrNasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTadhara parama pUjya AcAryadeva zrImad vijayakalAprabhasUrIzvarajI mahArAjA (4) zrI govAliyA Tenka jaina saMgha - muMbaI (5) zrI navajIvana zve.mU. jaina saMgha - muMbaI (6) naDiyAda zrI zve.mU. jaina saMgha - naDiyAda (7) zrI ke.pI. saMghavI cerITebala TrasTa saMcAlita zrI pAvApurI tIrtha jIvamaitrI dhAma (Apa paNa rUA. 5 lAkha ApIne zrI zratoddhAra AdhArastaMbha banI zako cho.) (zrutasamuddhAraka) bhANabAi nAnajI gaDA, muMbai, (5. pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijayabhuvanabhAnusUri ma. sA.nA upadezathI) zeTha ANaMdajI kalyANajI, amadAvAda. zrI zAMtinagara zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda, - (pa. pU. tapasamrATa AcAryadeva zrImadvijayahimAMzusUri ma. sA.nI preraNAthI) zrI zrIpALanagara jaina upAzraya TrasTa, vAlakezvara, muMbaI. (pa.pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya rAmacaMdrasUri ma.sA.nI divyakRpA tathA pU. AcAryadeva zrImadvijaya mitrAnaMdasU. ma.sA.nI preraNAthI) zrI lAvaNya sosAyaTI zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda. (pa. pU. paMnyAsajI zrI kulacaMdravijayajI gaNivaryanI preraNAthI) nayanabAlA bAbubhAi sI. jarIvAlA hA. caMdrakumAra, manISa, kalpaneza (pa. pU. munirAjazrI kalyANabodhi vijayajI ma. sA.nI preraNAthI) kezarabena ratanacaMda koThArI hA. lalitabhAi (pa. pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya jayaghoSasUrIzvarajI mahArAjAnI preraNAthI) zrI zvetAMbara mUrtipUjaka tapagacchIya jaina pauSadhazALA TrasTa, dAdara, muMbai. 8) Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10) 11) 14) zrI zeya. 9) zrI muluMDa zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, muluMDa, muMbai. (pa.pU. AcAryadeva zrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma. sA.nI preraNAthI) zrI sAMtAkrujha zvetAM. mUrti tapAgaccha saMgha, sAMtAkrujha, muMbai, (5.pU. AcAryadeva zrIhemacaMdrasUri ma. sA.nI preraNAthI) zrIdevakaraNa mUlajIbhAi jaina derAsara peDhI, malADa (vesTa), muMbaI. (pa. pU. munirAja zrI saMyamabodhivi. ma. sA.nI preraNAthI) 12) saMghavI aMbAlAla ratanacaMda jaina dhArmika TrasTa, khaMbhAta. (pUjya sAdhvI zrI vasaMtaprabhAzrIjI ma., pUjya sAdhvI zrI svayaMprabhAzrIjI ma. tathA pU. sA. zrI divyayazAzrIjI ma.nI preraNAthI mULIbenanI ArAdhanAnI anumodanArthe) 13) bAbu amIcaMda pannAlAla AdIzvara jaina Tempala cerITebala TrasTa, vAlakezvara, muMbaI-6. (pU. munirAjazrI akSayabodhivijayajI ma.sA., pU. munirAjazrI mahAbodhivijayajI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI hiraNyabodhi vijayajI ma.sA.nI preraNAthI) zrI zreyaskara aMdherI gujarAtI jaina saMgha, muMbaI. (pU. munirAjazrI hemadarzana vi.ma. tathA pU. munirAjazrI ramyaghoSa vi.ma.nI preraNAthI) 15) zrI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, maMgala pArekhano khAMco, zAhapura, amadAvAda. (pa. pU. AcAryadeva zrIrUcakacaMdrasUri ma.nI preraNAthI) zrI pArzvanAtha zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, sAMghANI esTeTa, ghATakopara (vesTa), muMbai. (pU. munirAjazrI kalyANabodhivijayajI ma. sA.nI preraNAthI) 17) zrI navajIvana sosAyaTI jaina saMgha, bombe senTrala, muMbai. (pU. munirAjazrI akSayabodhi vi. ma.nI preraNAthI) zrI kalyANajI saubhAgacaMdajI jaina peDhI, piMDavADA. (siddhAMtamahodadhi sva. A. zrImadvijayapremasUrIzvarajI ma. sA.nA saMyamanI anumodanArthe) 19) zrI ghATakopara jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, ghATakopara (vesTa), muMbai. (vairAgyadezanAdakSa pU. A. zrI hemacaMdrasUri ma. sA.nI preraNAthI). 20) zrI AMbAvADI zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda. (pU. munirAja zrI kalyANabodhi vijayajI ma.nI preraNAthI) 21) zrI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, vAsaNA, amadAvAda. (pU. AcAryazrI nararatnasUri ma.nA saMyamajIvananI anumodanArthe pUjya tapasvIratna AcArya zrI himAMzusUrIzvarajI ma. sA.nI preraNAthI) 22) zrI premavardhaka ArAdhaka samiti, dharaNidhara derAsara, pAlaDI, amadAvAda. (pU. gaNivarya zrIakSayabodhivijayajI ma.nI preraNAthI) 23) zrI mahAvIra jaina zvetA. mUrtipUjaka saMgha, pAlaDI, amadAvAda. zeTha kezavalAla mULacaMda jaina upAzraya. (pa. pU. AcAryazrI rAjendrasUri mahArAja sA.nI preraNAthI) 24) zrI mATuMgA jaina zvetAM. mUrtipUjaka tapagaccha saMgha enDa ceriTIjha, mATuMgA, muMbai. 25) zrI jIvita mahAvIrasvAmI jaina saMgha, nAdiyA. (rAjasthAna) (pU. gaNivarya zrI akSayabodhivi. ma.sA. tathA munirAjazrI mahAbodhivi. ma.sA.nI preraNAthI) Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26) 27) 28) 29) 30) 31) 32) 33) 34) zrI vizA ozavAla tapAgaccha jaina saMgha, khaMbhAta. (vairAgyadezanAdakSa pa. pU. AcAryadevazrI hemacaMdrasUri ma. sA.nI preraNAthI) zrI vimala sosAyaTI ArAdhaka jaina saMgha, bANagaMgA, vAlakezvara muMbai-400 009. zrI pAlitANA cAturmAsa ArAdhanA samiti. (pa. pU. vairAgyadezanAdakSa AcAryadeva zrImadvijayahemacaMdrasUrIzvarajI ma. sA.nA saM. 2013nA pAlitANA madhye cAturmAsa prasaMge jJAnanidhimAMthI) zrI sImaMdharajina ArAdhaka TrasTa, emaralDa epArTamenTa, aMdherI (i), muMbai. (munirAjazrI netrAnaMdavijayajI ma. sA.nI preraNAthI) zrI dharmanAtha popaTalAla hemacaMda jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, jainanagara, amadAvAda. (5.pU. munirAjazrI saMyamabodhivijayajI ma.sA.nI preraNAthI) zrIkRSNanagara jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, saijapura, amadAvAda. (pa.pU.AcAryadeva zrImadvijayahemacaMdrasUrIzvarajI ma. sA.nA kRSNanagara madhye saMvata 2052nA cAturmAsa nimitte pa. pU. munirAjazrI kalyANabodhivijayajI ma. sA.nI preraNAthI) zrI bAbubhAi sI. jarIvAlA TrasTa, nijhAmapurA, vaDodarA-2. (pa. pU. munirAja zrI kalyANabodhivijayajI ma. sA.nI preraNAthI) zrI goDI pArzvanAthajI Tempala TrasTa, punA. (pa.pU. gacchAdhipati AcAryadeva zrImadvijaya jayaghoSasUrIzvarajI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI mahAbodhivijayajI ma.sA.nI preraNAthI) zrI zaMkhezvara pArzvanAtha jaina zvetAMbara maMdira TrasTa, bhavAnI peTha, punA. (pU. munirAja zrI anaMtabodhivijayajI ma. sA.nI preraNAthI) zrI rAMdera roDa jaina saMgha, surata. (pU.paM. zrI akSayabodhi vijayajI ma. sA.nI preraNAthI) zrI zvetAMbara mUrtipUjaka tapAgaccha dAdara jaina pauSadhazALA TrasTa, ArAdhanA bhavana, dAdara, muMbai. (munirAjazrI aparAjitavijayajI ma. sA.nI preraNAthI) zrI javAharanagara jaina zvetA. mUrti. saMgha, goregAva, muMbai. (pU. A. zrI rAjendrasUri ma. sA.nI preraNAthI) zrI kanyAzALA jaina upAzraya, khaMbhAta. (pa.pU. sA. zrI raMjanazrIjI ma. sA., pU. pra. sA. zrI IdrazrIjI ma. sA.nA saMyamajIvananI anumodanArthe pa. pU. sA. zrI vinayaprabhAzrIjI ma. sA., pa. pU. sA.zrI vasaMtaprabhAzrIjI ma. sA. tathA pa.pU. sAdhvIjI zrI svayaMprabhAzrIjI ma. sA.nI preraNAthI) zrI mATuMgA jaina zvetAMbara mUrtipUjaka tapAgaccha saMgha enDa cerITIjha, mATuMgA, muMbai. (pa. pU. paMnyAsapravara zrI jayasuMdaravijayajI ma. sA.nI preraNAthI) zrI zaMkhezvara pArzvanAtha zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, 60 phuTa roDa, ghATakopara (IsTa) (pU. paM. zrI varabodhivijayajI gaNivaryanI preraNAthI) zrI AdinAtha zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, navasArI. (pa.pU.A. zrI guNaratnasUri ma.nA ziSya pU. paMnyAsajI zrI puNyaratnavijayajI gaNivarya tathA pU.paM. yazoratnavijayajI gaNivaryanI preraNAthI) zrI koimbatura jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, koimbatura. 35) 36) 37) 39) 40) 41) 42) Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43) 44) 45) 46) 51) para) pa3) zrI paMkaja sosAyaTI jaina saMgha TrasTa, pAlaDI, amadAvAda. (pa. pU. A. zrI bhuvanabhAnusUri ma. sA.nI gurumUrti pratiSThA prasaMge thayela AcArya-paMcAsa-gaNi padArohaNa, dIkSA vagere nimitte thayela jJAnanidhimAMthI.) zrI mahAvIrasvAmI jaina zvetAMbara mUrtipUjaka derAsara, pAvApurI, khetavADI, muMbai. (pU. munirAjazrI rAjapAlavijayajI ma.sA. tathA pU.paM. zrI akSayabodhivi. ma.sA.nI preraNAthI) jagadguru zrI hIrasUrIzvarajI zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha TrasTa, malADa (pUrva), muMbai. zrI pArzvanAtha zvetAM. mUrtipUjaka jaina saMgha, sAMghANI esTeTa, ghATakopara (vesTa), muMbai. (pa. pU. munirAjazrI kalyANabodhivijayajI ma. sA.nI saMghamAM thayela gaNi padavInI anumodanArthe) zrI dharmanAtha popaTalAla hemacaMda jaina zvetAM. mUrtipUjaka saMgha, jainanagara, amadAvAda. (pU. munirAjazrI satyasuMdara vi. ma.sA.nI preraNAthI) ratanabena velajI gAlA parivAra, muluMDa, muMbaI. (preraka-pU. munirAjazrI ratnabodhivijayajI ma. sA.) zrI marIna DrAiva jaina ArAdhaka TrasTa, muMbai. zrI sahastraphaNA pArzvanAtha jaina derAsara upAzraya TrasTa, bAbulanAtha, muMbai (preraka-munirAja zrI sattvabhUSaNavijayajI ma.) zrI govAlIyA Teka jaina saMgha muMbai. (preraka : pU. gaNivaryazrI kalyANabodhi vijayajI ma.sA.) tenAtha jaina derAsara ArAdhaka saMgha, bANagaMgA, muMbai. zrI vADilAla sArAbhAi derAsara TrasTa prArthanA samAja, muMbai (preraka : munirAjazrI rAjapAlavijayajI tathA paMnyAsa zrIakSayabodhivijayajI gaNivara.) zrI prinsesa sTrITa, luhAracAla jaina saMgha. (preraka: pU. gaNivarya zrI kalyANabodhi vijayajI ma.sA.) zrI dharmazAMti cerITebala TrasTa, kAMdivalI (IsTa), muMbaI. (preraka-munirAjazrI rAjapAlavijayajI tathA paM.zrI akSayabodhivijayajI gaNivara) sA. zrI sUryayazAzrIjI tathA sA. zrI suzIlayazAzrInA pArlA (I) kRSNakuMjamAM thayela comAsAnI AvakamAMthI. zrI premavardhaka devAsa the. mUrtipUjaka jaina saMgha, devAsa, amadAvAda (preraka-pU.A. zrI hemacaMdrasUrijI ma.sA. tathA pU. munirAjazrI kalyANabodhivijayajI ma.) zrI pArzvanAtha jaina saMgha, samAroDa, vaDodarA (preraka-paMnyAsapravara zrI kalyANabodhi vijayajI gaNivarya) zrI munisuvratasvAmI jaina derAsara TrasTa-kolhApura (preraka-pU.munirAjazrI premasuMdaravijayajI ma.) zrI dharmanAtha po. he. jainanagara zve. mU. pU. saMgha, amadAvAda (preraka - pa. pU. paMnyAsapravara zrI puNyaratnavijayajI gaNi) zrI dipaka jayoti jaina saMgha, kAlAcokI, parela, muMbaI (preraka - pU.paM. zrI bhuvanasuMdaravijayajI gaNivarya tathA pU.paM. zrI guNasuMdaravijayajI gaNivarya) zrI padmamaNi jaina zvetAMbara tIrtha peDhI - pAgala, punA (pa. pU. paMnyAsajI zrI kalyANabodhivijayajI gaNinI vardhamAna tapanI so oLInI anumodanArthe pa. pU. paMnyAsa zrIvizvakalyANavijayajI gaNivaryanI preraNAthI) 54) 55) 58) pa9) 60) 61) 62) Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63) kaeNOMkArasUrIzvarajI ArAdhanA bhavana - surata (preraka- A. guNaratnasUri ma. nA ziSya munirAjazrI jinezaratnavijayajI ma.) 64) zrI goDI pArzvanAtha jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, nAyaDu kolonI, ghATakopara (IsTa), muMbaI. 65) zrI AdIzvara zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, goregAva-muMbai. zrI AdIzvara je tAMbara TrasTa, sAlema (pre 2ka-pa.pU. gacchAdhipati A.zrI jayaghoSasUrIzvarajI ma.sA.) 67) zrI govAliyA Teka jaina saMgha, muMbaI. 68) zrI vilepArlA the. mU.pU. jaina saMgha enDa cerITIjha, vilepArlA (pUrva), muMbaI. 69) zrI nenasI kolonI jaina zve. mU. pU. saMgha, borIvalI (vesTa), muMbaI. 70) mAtuzrI ratanabena narasI monajI sAvalA parivAra. (pU. paM. zrI kalyANabodhivijayajInA ziSya munirAjazrI bhakitavardhanavijayajI ma. sA. tathA pU. sAdhvIjI zrI jayazIlAzrIjI ma. nA saMsArI suputra rAjananI puNyasmRti nimitte ha. : suputro navInabhAi, cunIlAla, dilIpa, hiteza. 71) zrI sImaMdhara jina ArAdhaka TrasTa, emarAlDa epArTamenTa, aMdherI (i.) muMbai (pa. pU. paMnyAsapravara zrI kalyANabodhivijayajI ma. sA.nI preraNAthI) 72) zrI dharmavardhaka zve. mU. pU. jaina saMgha, kArTara roDa naM. 1, borIvalI (pa. pU. vairAgyadezanAdakSa AcArya bhagavaMta zrI vijayahemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA. tathA paMnyAsapravara zrI kalyANabodhi vijayajI gaNivaryanI preraNAthI) 73) zrI umarA jaina saMghanI zrAvikAo (jJAnanidhimAMthI) (preraka : pa.pU. munirAja zrI jinezaratnavijayajI ma.sA.) 74) zrI kezariyA AdinAtha jaina saMgha, jhADolI, rAja. (preraka : pa.pU. mu. zrI merUcaMdra vi. ma. tathA paM. zrI hiraNyabodhi vi. ga.) 75) zrI dharmazAMti cerITebala TrasTa, kAMdIvalI, muMbaI (preraka : pa.pU. munirAja zrI hemadarzanavi. ma.) 76) zrI jaina zve. mU. sudhArAkhAtA peDhI, mahesANA. zrI vikrolI saMbhavanAtha zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha, vikrolI (I), muMbaInI ArAdhaka baheno taraphathI (jJAnanidhimAMthI) 78) zrI ke.pI. saMghavI cerITebala TrasTa, surata, muMbaI. (preraka - pa.pU. vairAgyadezanAdakSa AcArya bha. zrImadvijaya hemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA. tathA paMnyAsapravara zrI kalyANabodhi vijayajI gaNivarya) 79) zAha jesiMgalAla mohanalAla AseDAvAlAnA smaraNArthe ha. prakAzacaMdra je. zAha (AphikAvALA) (preraka : 5. kalyANabodhi vi. gaNivara) 77) Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82) 80) zeTha kanaiyAlAla bheramalajI cerITebala TrasTa, caMdanabALA, vAlakezvara, muMbaI. zrI navA DIsA thai.mU.pU. jaina saMgha (banAsakAMThA) zrI pAlanapura jaina mitra maMDaLa saMgha, banAsakAMThA (preraka - pU. paMnyAsapravara kalyANabodhi vijayajI gaNivarya.) zrI uMjhA jaina mahAjana (preraka - pU. paMnyAsapravara zrI aparAjitavijayajI gaNivarya tathA pU. munirAja zrI hemadarzanavi. ma.) 84) zrI sImaMdhara jaina derAsara, emarAlDa epArTamenTa, aMdherI (pUrva), muMbaI. (preraka - pU.sA. zrI svayaMprabhAzrIjInA ziSyA pU.sA. zrI tattvaprajJAzrIjI Adi) zrI bApunagara . mU. jaina saMgha, amadAvAda. zrI zephAlI jaina saMgha, amadAvAda, zAntAbena maNilAla ghelAbhAI parIkha upAzraya, sAbaramatI, amadAvAda. (preraka- sA. zrI suvarNaprabhAzrIjI ma. tathA sA.zrI ratnatrayAzrIjI ma.) 88) zrI ADesara vizA zrImALI jaina derAvAsI saMgha (preraka - A. zrI kalAprabhasUrIzvarajI ma.sA.) 89) zrImad yazovijayajI jaina saMskRta pAThazAlA evaM zrI zreyaskara maMDala, mahesANA. zrI tapAgaccha sAgaragaccha ANaMdajI kalyANajI peDhI, viramagAma (preraka : A. zrI kalyANabodhisUrIzvarajI ma.) 91) - zrI mahAvIra zve. mUrtipUjaka jaina saMgha, vijayanagara, nAraNapurA, amadAvAda 92) zrI sImaMdharasvAmi jaina saMgha, aMdherI (pUrva) (preraka : sA. zrI svayaMprabhAzrIjI ma.) 93) zrI cakAlA zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha (preraka : A. zrI kalyANabodhisUrIzvarajI ma.) 94) zrI aThavAlAInsa zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha tathA zrI phUlacanda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata 95) zrI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka tapAgaccha saMgha - saMsthAna, bAvara (rAjasthAna) (preraka : A. zrI puNyaratnasUrIzvarajI ma.sA.) 96) pAlanapuranivAsI maMjUlAbena rasikalAla zeTha (hAla muMbaI), (preraka : A. zrI kalyANabodhisUrIzvarajI ma.) zrI zaMkhezvara pArzvanAtha zve.mU.jaina saMgha, padmAvatI epArTamenTa, nAlAsopArA (I), (preraka pa.pU.A. zrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.) 98) zrI RSabha prakAzabhAI gAlA, saMghANI esTeTa, ghATakopara (ve.), (preraka : pa.pU.A. zrI hemacaMdrasUrIzvarajI ma.sA.) 99) zrI zaMkhezvara pArzvanAtha ArAdhaka TrasTa, pukharAja rAyacaMda ArAdhanA bhavana, sAbaramatI (pa.pU. vyAkhyAnavAcaspati A.de. zrImadvijaya rAmacandrasUrIzvarajI ma.sA.nA upakAronI smRtimAM) 100) zrI kuMdanapura jaina saMgha, kuMdanapura - rAjasthAna, ha. zrI zAMtilAlajI muthA. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhuvanabhAnusUri janmazatAbdIe navaluM najarANuM jJAnAmRtaM monana... pariveSaka pa.pU. vairAgyadezanAdala A. hemacandrasUrIzvara ziSya A. kalyANabodhisUrIzvarajI ma.sA. 1. siddhAnta mahodadhi mahAkAvyam - sAnuvAda. 2. bhuvanabhAnavIyam mahAkAvyam - sAnuvAda, savArtika. samatAsAgara mahAkAvyam - sAnuvAda. 4. paramapratiSThA kAvyam - sAnuvAda, kalAtmaka Albama sAthe. 5. jIrAvalIyam kAvyam - sAnuvAda. premamaMdiram- kalyANamaMdira pAdapUrti stotra-sAnuvAda, savArtika. 7. chaMdolaMkAranirUpaNam -kavi banavAno zorTakaTa-pokeTa DAyarI. 8. tattvopaniSad - ) zrI siddhasenadivAkarasUrikRta SaSThI, 9. vAdopaniSad - aSTamI, navamI, aSTAdazI 10. vedopaniSad - lAniMzikA para saMskRta vRtti - sAnuvAda. 11. zikSopaniSad - 12. stavopaniSad - zrI siddhasenadivAkarasUri tathA kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcArya kRta adbhuta stutionA rahasya-sAnuvAda. 13. sattvopaniSad - yogasAra caturthaprakAzavRtti - sAnuvAda. (mAtra saMyamI bhagavaMto mATe) 14. devadharmopaniSad - mahopAdhyAya zrI yazovijayajI kRta devadharmaparIkSA graMthanI gurjara TIkA. 15. paramopaniSad - mahopAdhyAya zrIyazovijayajI Adi kRta pAMca paramakRtio para gurjaravRtti, Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. ArSopaniSad 1 | zrI pratyekabuddhapraNIta RSibhASita 17. ArSopaniSadra (IsibhAsiyAI) AgamasUtra para saMskRta TIkA. 18. vairAgyopaniSad 19. sUktopaniSad - 20. karmopaniSad - 21. vizeSopaniSad - 22. hiMsopaniSad - 23. ahiMsopaniSad - zrI hariharopAdhyAyakRta bhartuharinirveda nATaka-bhAvAnuvAda. paradarzanIya adbhuta sUktono samuccaya tathA rahasyAnuvAda. siddhAntamahodadhi zrI premasUrIzvarajI kRta karmasiddhi graMtha para bhAvAnuvAda. zrI samayasuMdara upAdhyAyajI kRta vizeSazataka graMtha para gurjara bhAvAnuvAda. zrI haribhadrasUrikRta svopajJa avacUri alaMkRta hiMsASTaka graMtha para gurjara TIkA. ajJAtakartaka (pravAdataH zrI haribhadrasUri mahArAjA kRta) nAnAcittaprakaraNa para saMskRta TIkA-sAnuvAda. vedathI mAMDIne bAibala sudhInA dharmazAstronA rahasya. navanirmita saptaka prakaraNa - sAnuvAda. zrI haribhadrasUrikRta lokatattvanirNaya graMtha para saMskRta vRtti (bhAga-1). zrI udayanAcAryakRta Atmatattvaviveka graMtha para gurjara TIkA (bhAga-1) . maho. zrI yazovijayajI kRta samAdhi - sAmyadvArniMzikA sacitra sAnuvAda. visaMvAdaprakaraNa (AgamapratipakSanirAkaraNa) paravizada vivaraNa . 24. dharmopaniSad - 25. zopaniSad - 26. lokopaniSad - ra7. AtmopaniSad - 28. sAmyopaniSad - 29. AgamopaniSad - Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38. 30. stotropaniSad - zrI vajasvAmikRta zrI gautamasvAmIstotra -sacitra sAnuvAda. 31. darzanopaniSad - zrI mAdhavAcAryakRta sarvadarzanasaMgraha graMtha 32. para gurjaraTIkA. bhAga : 1-2 33-34-35. rAmAyaNanA teja kiraNo - rAmAyaNI mATe paryApta AlaMbana. bhAga-1-2-3. 36. jJAnopaniSad - aSTAvakra gItA para saMskRta vRtti. 37. saMbodhopaniSad saTIka zrI ratnazekharasUrikRta saMbodhasaptati graMtha para gurjaravRtti. bhAga : 1-2 39. ISTopaniSad - zrI pUjyapAdasvAmikRta Ibdopadeza graMtha para saMskRta TIkA-sAnuvAda. 40. vimohopaniSad - zrI yazapAlamaMtrIkRta moharAjaparAjaya 41. nATaka para viSamapada vyAkhyA ane anuvAda, bhAgaH 1-2 42. zrAmaNyopaniSad - dazavidha yatidharma para navanirmita prakaraNa | (bIjuM nAmazramaNazataka). 43. saphaLatAnuM saranAmuM - saphaLatAnI Icchuka vyaktie vAMcavA yogya gurjara graMtha. 44. prasannatAnI paraba - vaktA-zrotA bannene upayogI vairAgyAdi rasajharaNA. 45. sUtropaniSad - zrIsUtrAkRtAMgasUtra dvitIya zrutaskaMdhanI saMskRta saMgrahaNI. zrI sUtrakRtAMgadIpikA bhAga-2 nA punaHsaMpAdana sAthe. 46. pravrajyopaniSad - ajJAtakartaka pravrayAvidhAna para gurjara vRtti. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47. dezanopaniSad - vairAgyadezanAdakSa pU. gurudevazrInA vAcanAonuM saMskRta kAvyamaya avataraNa. 48. jIrAvalA juhArIe - gIta guMjana. 49. asparzopaniSad - mahopAdhyAya zrI yazovijayajIkRta aspRzadgativAda para gurjara vRtti. 50. hitopaniSad - adhyAtmakalpadrumanA yatizikSopadezAdhikAra tathA yatizikSApaMcAzikA para gurjara vArtika+sAnuvAda sAvacUriyativicAra. 51. upadezopaniSad - upade zaratnakoSa para saMskRtavRtti sAnuvAda. 52. prArthanopaniSad - alaMkArika stutio para tAtparyavRtti sAnuvAda. 53. sadgodhopaniSad - sambodhacandrodaya paMcAzikA para saMskRta sAnuvAda vArtika. 54. aMgopaniSad - adyAvadhi amudrita graMtha zrI aMgacUlikAsUtra para saMskRta vRtti bhAga-1-2 56. vargopaniSad - adyAvadhi amudrita graMtha zrI vargacUlikAsUtra para saMskRta vRtti. 57. AgamanI AchI jhalaka 58. jaina jayati zAsanam - buddhijIvIone avizvasanIya jaina siddhAntonI Adhunika prasaMgo dvArA siddhi. 59. Aja AnaMda bhayo - aMjanazalAkA-sTeja progrAmamATe AlaMbana. 60. paMcakopaniSad - zrI haribhadrasUri mahArAjA kRta jJAnapaMcaka vivaraNa graMtha para nUtana saMskRta vRtti. 55. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61. avadhUtopaniSad - zrI dattAtreya avadhUta praNIta avadhUtagItAnI mananIya sUktio para nUtana saMskRta vRtti. 62. duHSamopaniSad - duHSamagaMDikA graMtha para vizada vRtti. 63. prathamopaniSad - prathamavAra prakAzita thatI viziSTa kRtio, ratnAkarapaMcaviMzatikA-prAcIna TIkA, vana spatisaptatikA-sAvacUri, jaMbU adhyayana, giranAratIrthapratiSThA prazasti. 64. ahanAmasahasrasamuccaya - kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcAryaracita kRti-sacitra saMpAdana. 65. upAsanopaniSad - pU. zrI haribhadrasUri mahArAjA kRta dhUmAvali + sarvajinasAdhAraNastavana A be viziSTa kRtio-sacitra sAnuvAda. 66. sukhopaniSad - paramasukhaprAptirUpa cittazuddhiphaLa, sacitra sAnuvAda. 67. dayopaniSad - jIvadayA prakaraNa para nUtana saMskRta vRtti sAnuvAda boTikopaniSad - adyAvadhi amudrita kRtio boTika-pratiSedha, boTikanirAkaraNa, boTikoccATana, digaMbaramatavicAra digaMbaramatakhaMDananA saMkalana sAthe aneka prAcIna graMthonA AdhAre digaMbara matanI samIkSA. AcAropaniSad - zrI devasuMdarasUrikRta sAmAcArI prakaraNa para vizadavRtti. * vivAhacUlikA ajIvakalpa che jIvasaMkhyA prakaraNa , samyakRtva paMcaviMzatikA * nizAbhojana prakaraNa - brahmasiddhAntasamuccaya 0 samyaktva svarUpa Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhuvanabhAnusUri janma zatAbadI vAI 2467 jarA valath | 1i1. oo bhuvanabhA Uciabolasc pfuzie sarvatomukhI pratibhAsvAmI vairAgyavAridhi nirdoSacaryAcArI dI jhaLahaLa apratima prabhubhakta ja titikSAmUrti adhyAtmayogI bALadIkSAsaMrakSaka apramattasAdhaka nirdhAmaNAnipuNa nyAyavizArada e-yugo , 2IOlps zibira AdhapraNetA saMghahitaciMtaka lJlatk14 pravacanaprabhAvaka 12311918ZP?SPH suvizuddhasaMyamI gurukRpApAtra vardhamAna taponidhi suvizALa gacchAdhipati 10 BOIPIO zraddhAMjali ja bhAvabhIna 2 1967 1967 2017 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sari premanA jamaNA hAtha samAna jamatA kAra paM. zrI padhari virATa pariSahomAM , virATa samudAya saMyama zilpI STIRIPHeBay kAmAM ya parama sa kSamatA TgaNivarya - nirIhatAnidhi kalikALanA eka mahAsAdaka 2017 2017 bhInI zraddhAMja che - 11 Wellcain pohlkella kensaranI yAtanAmAM , aha 1a 9clcba Mobile BOLDIG!? 193teu naikarahari titikSAnI eka parAkASThA Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha prazastiH zrImate vIranAthAya, kArUNyapuNyapAthase / caramatIrthanAthAya, paropakAriNe namaH ||1|| gautamasvAmine svasti, sudharmasvAmine namaH / tatparamparayA''yAta-yatIndrebhyo namo namaH / / 2 / / zubhrAbhrazubhrasantatyA-metasyAmabhavat kila / vijayAnandasUrIzaH, surIzasevyatAM gataH ||3|| tato'pi kamalaH sUriH, saMyamakamalAkaraH | upAdhyAyastathA vIro, vIra Antaravigrahe ||4|| sarvAgamarahasyajJa-stato dAnasUrIzvaraH / tato'pi premasUrIzaH, siddhAntaikamahodadhiH / / 5 / / bhuvanabhAnusUrIza-stato nyAyavizAradaH | paMnyAso'syAnujaH padmaH, samatArasasAgaraH ||6|| virAjate vineyo'sya, mAdRzeSu kRpAparaH | vairAgyadezanAdakSaH, zrIhemacandrasUripaH / / 7 / / tatpAdapaGkajAlinA, sUrikalyANabodhinA | sandRbdho'yaM prabandhastu, kuryAt sarvasya maGgalam ||8|| Page #259 -------------------------------------------------------------------------- Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcInatama zAstronA ghammara valoNA dvArA 'pUrvAcArye pIrasela madhura navanIta gAgaramAM sAgara eka ja graMthamAM anekAneka viSayono samAveza vidyArthIothI mAMDIne vidvAno sudhI sarvane upayogI graMtha