Book Title: Paumchariya
Author(s): Hemsagarsuri
Publisher: Vallabhsuri Smarak Nidhi Godiji Jain Derasar Mumbai
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004884/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nItina paTela sAmAjika zrIvimalAkSa ivicita ane vimalAta sahita Wan paumacariya (pAcarita) jena mahArAmAyaNano gajerAnuvAda Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ () A) () A () - () ) ()= (E ) ) () zrIvijayadevasUra saMgha-granthoka-13 zrIvimalasUri-viracita ane vikalAMka-lakSita paumacariya (padmacarita) | (cha jaina mahArAmAyaNano (0) - gu ja rA nu vA da = kI.bI kailAsalAgara rijJAna maMdira mahApaura jana ArAdhanA kanA, kovA Xian Yan Ji Bi Ji Yan Xian Bi Ji Zi Xian Xie Xian Po Xian Xie Jie Shi Jie Bi Jie Shi Xie Jin Jiang Xian Yin Xie Qi T -: anuvAdaka-saMpAdaka :A Agame ddhAraka pU. AcArya zrIAnandasAgarasUrIzvarajI manA ziSya A0 zrIhemasAgarasUri [ prA. kuvalayamAlA kahA, prA. samarAinca kahA, saM'. savivaraNa cogazAstra, prA. caupanna mahApurisa-cariya vigerenA anuvAdaka. ] -: sahusa"pAdaka : 50 lAlacandra bhagavAna gAMdhI -: prasiddhakartA : zrIgeDIjI daherAsarajInuM' TrasTImaDala Bu Tian Tian Tian Tian Tian Tian Tian Tian Tian Tian . Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ O --UO 2 prakAzake?-- gokaLadAsa lalubhAI saMghavI lakSamIcada dula bhajI zAha puchapasena pAnAcaMda jhaverI | menejiMga TrasTIo, zrIgeDIjI jaina daherAsara ane dharmAdA khAtAo. 12, pAyadhunI, muMbaI-3 4i: prathamavRtti-nakala-1500 & kiMmata rUA. 8-00 eka vInirvANa saM', 2496 & vi. sa. 1026-I. sana 1970 Serving Jinshasan 028625 gyanmandir@kobatirth.org prAptisthAna = (1) zrIgoDIjI jaina jJAna samiti Tha0 gADIjI jaina upAzraya ( pAyadhunI, muMbaI-3 (2) zrI caMdrakAnta sAkarabhAI jhaverI 31, 33 khArAkuvA trIje mALe, muaI--2 zrIgoDIjI mahArAja jaina daherAsara ane dharmAdAkhAtAonI drasTIonI # nAmAvalI * 1 zeTha bhAyacaMda nagInabhAI jhaverI 2 ), gekaLadAsa lalubhAI saMghavI 3 ), laphamIcada durlabhajI zAha 4 ,, kezavalAla bulAkhIdAsa 5 ,, nAnacaMda rAyacaMda jhaverI 6 55 ramaNalAla nagInadAsa parIkha 7 ,, mANekalAla cunIlAla zAha prANu jIvana rAmacaMda dozI ,, mANekalAla sAkaracaMda jhaverI 10 , tulasIdAsa jagajIvanadAsa 11 ,, kAntilAla mohanalAla kapAsI 12 ), puSpasena pAnAcaMda jhaverI 13 ,, prAgajIbhAI jhaveracaMda saMghavI mudraka. - bhAnucadra nAnacaMda mahetA zrI bahAdurasiMhajI pri', presa pAlItANA ( saurASTra ) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya nivedana bhagavAna mahAvIranA nirvANa pachI 530me varSe prAkRta bhASAmAM gAthAbaddha lagabhaga agiyAra hajAra blaka pramANa AcArya zrI vimalasUrie kAvyazailIthI paramariyamavaritra arthAta jana mahArAmAyaNa granthanI racanA karelI che. A caritramAM kartAe suMdara uktio, subhASita, upadeze, tattvajJAna, vividha kALa ane dezanA rIta rIvAjo, varNane, chaMda, alaMkAra ane vairAgya, tyAga, dIkSAo, nirvANa vagere prasaMganI sajAvaTa karI kathAnuM gaurava ane DuM vadhArela che. A granthanI mahattA, pavitratA-mAhAtmya evA prakAranuM che ke sAmAnyathI paNa mokSagAmI tIrthakara bhagavaMto uttama mahApuruSonAM guNakIrtana, stuti karavAthI lAMbA kALanAM ekaThAM karelAM hajAro lAkhe bhanAM pApono nAza thAya che. jinezvaronI ane upalakSaNathI Asanna mokSagAmI AtmAonI kathAo kahevAthI, zravaNa karavAthI karAvavAthI tema thAya che. tevI rIte A caritranuM kIrtana karavAthI paNa durbhASita vacana, duSTa ciMtavana ane duSTa vatane anekAneka pramANamAM karyA , te samagra pApakarmo A padmacaritranuM vAMcana, adhyayana, zravaNa, kIrtana karavAthI nAza pAme che ane samyaktvAdika Atmika guNonI prApti karAvI paraMparAe mokSaphala prApta karAvanAra thAya che. A paumariya divyagranthanuM prathama saMskaraNa jainadharmanA ucca abhyAsI jarmana vidvAna hamane je kebInA hAthe thayuM hatuM. prakAzana bhAvanagaranI jainadharma prasAraka sabhA dvArA thayuM hatuM. pharI saM. 2018mAM sAhitya saMzodhaka AgamaprabhAkara muni zrI puNyavijayajInA haste prAkRta granthapariSad vArANasI dvArA be bhAgamAM saMzodhana-saMpAdana thayuM. 50 pUcha AgamahAraka AnandasAgarasUrIzvarajInA vidvAna ziSyaratna A. zrI hemasAgarasUri mahArAja sAheba jeo eka ucakoTinA sAhityakAra che. temaNe mahadaMze uparyukta prasthAnA AdhAre zuddha saraLa vidvatApUrNa gujarAtI anuvAda karI A grantha atyanta kALajI pUrvaka taiyAra karI Apyo che. chellAM thoDAM varSomAM AcArya zrIhemasAgarasUrijIe kuvalayamAlA kahA, samarAimya kahA, kalikAlasarvajJa zrImad hemacandrAcArya-viracita savivaraNa yogazAstra, uSpanna mahApurisacariya vagere prAcIna mahattvanA granthanA gUjarAnuvAdarUpa aNamUla grantharo jaina samAjane samarpaNa karyA che, jene vidvAna vage sAro satkAra karyo che. prastuta grantha paNa vartamAna jaina, jainetara jagatane jarUra atyanta upayogI thaze. rAmAyaNanI mahAkathAnA mahatva ane gauravathI A dezamAM bhAgye ja koI ajANa haze. AvA prAcIna granthano atyaMta zramapUrvaka taiyAra karela gUjarAnu pAda amArI goDIjInI peDhI zrIvijayadevasara saMdha taraphathI prakAzita thAya che, te mATe ame AnaMda ane gaurava anubhavIe chIe. AvA uccakoTinA prakAzana mATe pU. AcAryazrIe prakAzita karavA sammati ApI amane upakata karyA che. tethI ame teozrInA atyata RNI chIe. A granthanA saMpAdana-kAryamAM sahAyabhUta thanArA temanA vinIta ziSyo pU. muni zrImanezsAgarajI ma. Adi parivArane paNa AbhAra mAnIe chIe. te uparAMta vaDodarA prAyavidyAmaMdiranA nivRtta paMDitavarya zrIyuta lAlacaMdrabhAI gAMdhIe Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 8 ] sahasaMpAdaka tarIkenuM kArya karI ApavA badala, pre. hIrAlAla 2, kApaDiyA ema. e. emaNe upakramaNikA lakhI ApI te badala tathA zrIpAlItANuM bahAdurasiMhajI prinTiMga presanA mAlikoe suMdara chApakAma karI ApyuM, te badala teone paNa ame hArdika AbhAra mAnIe chIe. li. saM. 2026 zrAvaNa zudi 1 zrIvijayadevasUra saMdha zrIgeDIjha jaina derAsara 12, pAyadhunI, muMbaI-3 gokaLadAsa lalubhAI saMghavI lakSmIcaMda dulabhAi zAha puSpasena pAnAcaMda jhaverI | menejiMga TrasTIo zrIgeDIjI deharAsara ane dharmAdA khAtAMo. Namo tthu NaM annuogdhaariinn| AgamAddhAraka AcArya zrIAnandasAgarasUrIzvarebhyo namaH / # a nu vA dakI ya ni ve da na ka anaMta kevalajJAnane varelA tIrthakara bhagavaMte nirUpaNa karela, ananta duHkhasvarUpa, duHkhaphala ane duHkhaparaMparAvALA, cAragati ane 84 lAkha yonisvarUpa ekAMta dukhamaya saMsAranA jIvane bhavitavyatA paripakava thavAnA ge. uttarottara prazyapraka pAmavAnA kAraNe manuSyajanma, AryakSetrAdi dharmAnakula sarva sAmagrI prApta thaI. te prApta thavA chatAM guru-samAgama ane gItArtha gurumukhathI jinavAzunuM zravaNa-pariNamana thavuM atyanta durlabha che. pUrvakAlanA aneka jJAnI gItArtha zAsananA saMbhabhUta mahAmAbhAvika puruSe thaI gayA, jemaNe bhAvI bhavyAtmAo mATe vividha anuyena-garbhita grantho, zAstro, caritra, prakaraNa ItyAdinI racanAo karelI che, jenuM vartamAnamAM ApaNe paThana-pAThana, adhyayana, zravaNa ane vAcana karIe chIe. dravyAnuyoga, caraNakaraNanuyoga, gaNitAnuyoga ane dharmakathAnuyoga Ama cAra anuyoga hovA chatAM jIvane prathama AlaMbanabhUta mAge caDAvavAmAM sahAyabhUta heya te te dharmakathAnuyoga arthAta caritAnuyoga che. tevA anugarUpa jJAtAdharmakathA, rAya paNa Adi Agamasa che. tema ja zrIvimalasUrinuM paumacariya, zrIsaMdhadAsagaNi vAcaka-viracita vasudevahiMDI, zrIharibhadrasUrinI samarAIca kahA, zrIudyotanasurinI kuvalayamAlA-mahAkathA, zIlAMkarijInuM upanna mahApurisacariya; A sivAya paNa kathAsAhitya ativizALa pramANamAM prAkRta-saMskRta, apabhraMza ane gujarAtI kAvyamaya-rAsamaya gava-padyamaya vartamAnamAM paNa mudrita amukita upalabdha che. dareka abhyAsI jijJAsuvarNa prAkRta-saMskRta bhASAnA jJAtA hetA nathI, te dareka pUrvAcAryonA racelA granthonA bhAvo jANavAthI vaMcita na rahe tevA zubha AzacathI meM A pUrve prA. kuvalayamAlakA, prA. samarAIgya kahA, ane capana mahApurisariya temaja Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4] saoNMskRta svepavitra -sahita yegazAstrane gujarAnuvAda taiyAra karI sa'pAdana karyAM', jene vidvAna vAcaka vage sArA satkAra karyAM, aneka taraphathI AvAM prAcIna pustAnA anuvAda karI sapAdana karavA badala abhinaMdanapatra AvyAM, eTalu' ja nahiM, paraMtu prasiddha thayA pachI TUMka samayamAM sArI saMkhyAmAM nakalA upaDI gaI. atyAre mahAvIra bhagava'tanA nirvANa pachI 530mA varSe pUrvadharanA samayamAM A. vimalasUrie racelA atiprAcIna lagabhaga 11 hajAra kSeAka-pramANu prAkRta pamacariya (sa. padmacaritra) arthAt jaina mahArAmAyaNunA anuvAdanI racanA karelI che. itara matanAM racAyelAM rAmAyaNeAmAM AvatA visaMvAdI, asagata ane saMdeutpAdaka vRttAntAnA yathArtha avisaMvAdI ane ni:sa Mdeha svarUpane jaNAvavA pUrvaka A prAkRta padyamaya AlakArika vividha varNanA ane vRttAntAthI yukta caritranI racanA karelI che. sahuthI prathama caritra ane caritrakAra thayA hoya te| A caritra ane caritrakAra che. caritrakAre rAcaka zailIthI 118 vividha uddezA, 5 ane adhikArImAM kulakA, RSabhadeva, sagara, mandAdarI, jIvanAlaMkAra hAthI, sugrIva, vAlI, aSTApada-kSeAbha, dazaratha, janaka, sItA, bhUtazaraNamuni, jaTAyupakSI, zambUka, bibhISaNa, kuMbhakaNuM, Indrajita, rAma, lakSmaNa, bhAmaDala, vizayA kanyA, rAvaNuvadha, nArada, bharata ane tene hAthI sAthe saMbaMdha, sItA-nirvAsana, tenI kaThera tapazcaryAM, dIkSA, lakSmaNanuM mRtyu, rAmavilApa, lavaNa-aMkuzanA tapa, hanumAnanI dIkSA, rAmanirvANu vagere mukhya pAtrAnA vartamAna, bhUta ane bhAvI bhave, emaNe bAMdhelA zubhAzubha kamanA bhagavaTAe kevI kevI rIte bhegavyA. vacamAM sa"vege pAdaka dhama dezanA te kALamAM cAlatA jANuvA cegya rIta-rivAjo, aneka prakAranAM rasapUrNa varNanA AlekhyAM che. vaLI A caritramAM aneka rAjA-rANIe, kuMvara-kuMvarI, pradhAno, zreSThIe AdinI sakhyAbaMdha dIkSA ane nirvANA thayAM che. caritranAyakanA samayamAM vIzamA zrImunisuvrata svAmI tIrthaMkara bhagavaMtanuM zAsana pravartatuM hatuM. temanA zAsanamAM gAmegAma jinama diA hatAM, ane temAM nira'tara mahesAdi pUjA-prabhAvanAe thatI hatI. (patra 311) A citra vAMcanArane mAga prApti, samyaktva, deza-savirati yAvat manuSyabhava sala karavAnI sAmagrI nakkI prApta thAya che. granthakAre chevaTamAM (patra 480) kahela che, te pramANe icchita manerathatI saphalatA thAya che ane krutinA mAnA nAza thAya che. varSo paDelAM vidUra jA~nardeza nivAsI DA. hu na yAkAmIe saMpAdita karela prata, tathA vi. sa. 2018nI sAlamAM sAhityasa zAdhaka vidvAna munivara zrIpuNyavijayajIe punaHsaMpAdita karela ane " prAkRtagranthapariSad ' vArANasI taraphathI paumacaya 1 lA bhAga tarIke prakAzita thaela mudrita pustaka mULanA AdhAre A anuvAda taiyAra karyo che, kAika krAika tevA sthaLe enA hindI bhASAntarane AdhAra pazu lIdhe haze. mULamAM keTalAka sthaLe jyAM zabda ane atha zleSe Ave che, tyAM te bhASAmAM kAvyanA abhyAsa sivAya samajAvavA muzkela che, chatAM prasaMge prasaMge te samajAvavA zakya prayatna karyAM che. anuvAda pUryuM thayA pachI paumariyanA 60 thI 118 patra rUpa bIjo vibhAga prasiddha thayA che. prathama vibhAgamAM viya' pre!. vI. ema. phulakaNIe aMgrejI bhASAmAM vistRta upedghAta lakhyA che. sAthe hindI ke gujarAtImAM tene anuvAda lakhyeA hate, te sthAnika vAcakavargane ghaNA upakAraka thate. pUrva kAlanA rAjA-mahArAjAe saskRta-prAkRta bhASAne keTaluM sanmAna ane uttejana ApatA hatA, te vAta mahArAjA vikrama, zAlivAhana, (Ala), Ama(nAgAvaleAka), bheAja, siddharAja, kumArapALa AdinA itihAsathI jANItI hakIkata che ke siddhasena divAkara sUri, pAdaliptAcAya, Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kavivara kAlidAsa, mAgha, dhanapAla, A. hemacaMdrasUri Adi pratye teo keTale Adara-sadabhAva rAkhatA hatA. AjanI sarakAra A alaukika divya arthagAMbhIryapUrNa AvI prAcIna bhASA ane lipio tarapha upekSAbhAva rAkhe che. are ! rAjyasattAnI vAta bAju para rAkhIe, paraMtu jainazramaNa-samudAya paNu gaNatarInI saMkhyA sivAya bAkInA zramaNe ApaNuM mULasUtro, je prAkRta-ardhamAgadhImAM temaja saMskRta ane jUnI gujarAtImAM anya grantha che, tenuM vAMcana, manana-parizIlana ane adhyayana karavA tarapha upekSAbhAve sevanAra dekhAya che ane anubhavAya che. tene aMge bhaviSyamAM A sUtra ane arthonI paraMparA kevI rIte TakI raheze? te paNa ciMtA karAvanAra viSaya che. AvA moTA granthanA anuvAdanAM kAryo anekanA pratyakSa ke parokSa sahakAra vinA banI zakatAM nathI. temAM prathama mArA vinIta ziSya munirAja zrI manasAgarajI, muni zrInimalasAgarajI, muni zrInadinyUNasAgarajI, tapasvI muni zrIjayabhadrasAgarajI, muni zrImahAsenasAgarajI Adi sevA-bhakti vaiyAvRtya samayasara karatA hatA ane kare che, jethI mane anuvAdanuM kaThaNa kArya karatAM ghaNuM sAnukULatA ane prasannatA rahetI hatI. prAkata umecariyano anuvAda saMpUrNa thayA pachI samagra presameTara vaDodarA rAjya prAyavidyAmaMdi. ranA nivRta vidvAna jaina paMDitavarya zrIyuta lAlacaMdra bhagavAnadAsa gAMdhIe 7mA parva tathA mULaprata sAthe pharI anuvAda meLavIne bhUla rahevA na pAme tenI pUrNa kALajI rAkhI vidagya grantha lekabhegya kema bane; tema prayatnazIla rahI sahasaMpAdaka tarIkenuM kArya kALajIthI suMdara karyuM. vaLI pitAnI jhINavaTabharI dRSTithI prapha-vAMcana karI tathA prastAvanA lakhI granthane gauravamAM umero karyo che. A vagere temanA kAryo abhinaMdanIya che. vaLI vayevRddha ane jJAnavRddha, vidyAvyAsaMgI vidvAna lekhaka prA, hIrAlAla ra. kApaDiyA ema. e. e A granthanI vistRta abhyAsa pUrNa upakramaNikA lakhI ApIne prazaMsanIya sAhityasevA karI che. yogAnuyoga muMba-pAyadhunInA mukhya zrIgoDIjI upAzrayamAM dharmArAdhana karatA zrAvaka-zrAvikA vaganI IrachAnusAra upAzrayanA TrasTImaMDala taraphathI vi. saMvata 2025nA cAturmAsanI vinaMtI thatAM meM 50 pU. gacchAdhipati AcArya zrImANikyasAgarasUrijI mahArAjanI AjJAnusAra vinaMtine svIkAra karyo. cAturmAsa daramyAna vyAkhyAnamAM zrI sUtrakRtAMga sUtra, temaja bhAvanAdhikAre vasudevahiMDI caritranuM dararoja niyamita vyAkhyAna thatuM. jemAM zrotA varga sArI saMkhyAmAM hAjara rahe. mane potAne AvI moTI vizALa sabhAmAM mAro avAja pahoMcavAnI tathA vyAkhyAna kAyama cAlu rahevAnI zaMkA hatI, zAsanadevanI sahAyathI caturvidha zrI saMghe vyAkhyAnamAM ullAsapUrvaka suMdara lAbha lIdhe vaLI muMbai madhye goDIjI upAzrayanuM sthala dareka ArAdhanA mATe kendra havAthI comAsI caudazathI ja cha, akrama temaja sAmudAyika vividha tapa, ekAsaNuM moTI saMkhyAmAM thatAM hatAM. munirAja zrI manasAgarajInI preraNAthI aneka bhaktivaMta udAra zrAvake tapasyAnAM pAraNAM, antaravAyaNAM ekAsaNAM, AyaMbila Adi bhaktine sAmudAyika lAbha letA hatA ane sAdhuvaryo paNa sAmudAyika kiyA karAvavAmAM tapasvIone ulasita karatA hatA. TrasTImaMDala tathA menejiMga TrasTIo gokalabhAI vagere ekAsaNunI vyavasthA karAvavAno sahakAra niraMtara khaDe page ApatA hatA. vaLI munirAja zrI manasAgarajI tathA surata-nivAsI jhaverI amaracaMda ratanacaMdanA prayAsathI Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che AgamAddhAraka AcAryazrI AnaMdasAgarasUrIzvarajInA ziSya AcAryazrI hemasAgarasUrijI mahArAja 13nna-magrI purasa- arijIno nUrnAnAruM niraMtara zAna dAna karanAra lo mAM bahuzruta thAya che, te viparIta mUrkha ane Atmapita paNa samajI za3no naLa . je mRta , me bahu mAna vALo hoya che, gurunI bhakti ane vinama 3ravAmAM tatpara hoya te IcchA pramANe kuLa meLave che pura/ma ke tenuM ja te phula che je guranI niMdA kare che ke tene roke che, potAnA mananI atilo kA kare che tene kukAya ne yA apa vaDI jama to paNa tene kula tene maLatuM nI. je mAmA nI vADImAM kaMgatrInTa 1 &ac34{bALo karolA guNono nAza 32nA2 che, tenA para karalo. ukha phAda mA! dukhe che ane te viparItA yuvAno thAya che pArakI lampa koI khas ] meLa bI ja teno vinora karavA taiyAra thAya to tenIkhe upArjana ne lI ya pUla bI phI ) prakAre palAyana thAya je koI svamAbata sAdika hoTa ane game tema karI sA dhuma maMtane prAnuDa dAna A pe to tenI 2.84 kamI paNa sthira banI jAya. je kuparajAyano bIja che yatijanane joIne mAMDI najara kare 65rI temane vakatA 80 bolAve te puruSa vADA mukhavALo 24:3, tapa karIne tene durbala aMga vALA hoya temane ja pUrupa a ya 3 mim nI ka che te durgaMdhamuMkhavALo cA ya che ane paganI pAnI koIne pA2 mAre, te mAma na thAya che. (mudrita 5 ba 119 ) a yanA manu nA63 A.002marayamana mUrtiA hastAkSara no namuno, mahampa- Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 7 ] zrIgoDIjI upAzrayanA jIrNoddhAra phaDamAM 15111 rUpiyA judA judA gRha taraphathI apAvI saM', 2025nI cAturmAsa ramRti-nimitte vyAkhyAnasabhAnI bahAra devasUra tapAgaccha-sAmAcArI-saMrakSaka pa. pU. AcArya zrIAnandasAgarasUrIzvarajInA puNyanAmathI aMkita ArasapASANanA zilAlekhanI pratiSThA karAvI. cAturmAsa daramyAna aneka nAnI moTI vividha tapasyAo sAthe aneka aDhAI mahetsa, aSTatarI-zAMtisnA, siddhacakrAdi pUjano, inAmI meLAvaDAo, jAhera sabhAo vagere zAsananatinAM aneka kAryo thayAM hatAM. A dareka kArya upara kaLaza caDAvavA rU5, TrasTImaMDale vagara mAgaNae-pitAnI chAe aNadhAryo eka nirNaya karyo ane mane jaNAvyuM ke, " tamee chellA paumariya arthAta jaina mahArAmAyaNa granthano anuvAda karyo che, te samagra grantha-prakAzanane lAbha amArI saMsthAne maLo joie." meM paNa temano bhAvalAsa dekhIne temanI mAgaNIno tarata ravIkAra karyo. temanA saMpUrNa Arthika sahakArathI A grantharatna zrIvijayadevasUra saMgha, muMbaI taraphathI prakAzita thAya che, te paNa abhinaMdanIya che. zrI pAlItANAnA bahAdurasiMhajI kiM. presanA mAlika bhAnacaMdrabhAI vageree potAnA gharanA kArya mAphaka suMdara navA TAIpa vAparI, sughaDa chApakAma ghaNuM tvati TUMka samayamAM karI Apela che, te paNa samaraNIya ane saMtoSakAraka thayuM che. A anuvAda lakhatAM kSayapazamanA abhAve anupayogathI je kaI paNa prabhumArgathI viparIta lakhAyuM hoya, te badala "mirachA mi dukkaDa" tema ja je koI vAMcanArane te khyAlamAM Ave, temane e jaNAvavA sAdara Agraha karuM chuM. saM. 2026, ASADha zu. 15 zani. | 6, jaina jJAnamaMdira pArTugIjha carca sTrITa, dAdara, muMbaI-28 tA. 18-7-30 li. hemasAgarasUri pra stA va nA prAkRta bhASAmAM je carita granthanI racanA AjathI lagabhaga be hajAra varSo pahelAM bhagavAna mahAvIra siddhi pAmyA pachI 530 vaSe -arthAta vikramasaMvata 60mAM thaI hatI, dasa hajAra bleka-pramANa ane 118 udeza-parvamAM vibhakta karela, tAmbara jainAcArya vimalasUrie racela vimalAMka e paumacariyane prastuta gUjarAtI anuvAda vAMcatAM vAcake prasannatA anubhavaze-evI AzA che. e mUla carita granthanA aMtamAM kavie jaNAvyuM che ke-"mahAI A rAma-carita pahelAM vIrAjane kahyuM hatuM, pachI iMdrabhUtie dharmAzraya A carita ziSyane kahyuM hatuM, pachI sAdhu-paraMparA dvArA lekamAM prakaTa rIte rahela A sakala caritane atyAre vimale sUtra-sahita gAthA-nibaddha karyuM che. vIra siddhi pAmyA pachI, dUdhamAnAM pAMcaso ne trIza (530) varSo vItyA pachI A carita myuM hatuM." -e sUcavanAra padho A pramANe che Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 8 1 " eyaM vArajiNeNa rAmacariyaM sidaLaM mahatthaM purA, pacchA''khaMDalabhUiNA u kahiyaM sIsANa dhammAsayaM / bhUoM sAhu-paraMparAe sayalaM loe. ThiyaM pAyaDaM, ___ettAhe vimaleNa sukSasahiyaM gAhAnibaddhaM kayaM / / paMceva ya vAsasayA, dUsamAe tIsavarisa-saMjuttA / vore siddhimuvagae, tao nibaddhaM imaM cariyaM // " prAkRta caritrakAre potAnA paricayamAM jaNAvyuM che ke-"sva-samaya ane para-samayanA sadabhAvane rahaNa karanAra rAha nAmanA AcArya thayA, temanA ziSya vijaya thayA. je nAila(nAgala)kalavaMzanA naMdikara-maMgala samRddhi karanAra thayA; temanA ziSya vimalasUrie pUrvamAM rahelAM nArAyaNa (lakSmaNa) ane sIri-haledhara-baladeva (rAma)nAM caritra sAMbhaLIne A rAghava-carita racyuM che." te paDyo A pramANe che : "rAhU nAmAyario, saptamaya-parasamaya-gahiya-sabbhAvo / vijao ya tassa sIso, nAilakula-vaMsa-naMdiyaro // sIseNa tassa raiyaM, rAhava-cariyaM tu sUrivimaleNaM / soLa puravaNa, nArAyaNa-'pIri-variyAruM " -paumariya parva 118, gAthA 112-113, 117, 118. jainadharmaprasArakasabhA, bhAvanagarathI saM. 197nmAM prakAzita AvRtti. zakakAla 700-arthAta vikrama saMvata 835mAM dAkSiNyacihana udyotanAcArye racelI prAkRta kuvalayamAlA kathAmAM vikalAMka A kavinA amRtamaya sarasa prAkRta (53macariya)nI prazaMsA karI che- jAri vimaruM, vikharuM jo tAriNe ja ? | amayamaiyaM ca sarasaM, sarasaM ciya pAiyaM jassa // " tAMbara jainAcArya vimalasUrinA prAkRta paumacariyane digaMbara kavi raviNa AcAryo saMka tamAM rUpAMtara karI, keTaloka pheraphAra karI padmacarita nAmanuM purANa 123 parvemAM 18000 zlokamANu racyuM jaNAya che. tenI racanA vardhamAnajina siddha thayA pachI 1203 varSo pachI (arthAta vikramasaMvata 734mAM) karI-tema tenA aMtamAM jaNAvI che, paraMtu temAM vimalasarino nirdeza karyo jaNAtuM nathI. mANikacaMda digaMbara jainagraMthamAlAmAM naM. 29 thI 31mAM-3 khaMDomAM A graMtha muMbaIthI saM. 1985 mAM prakAzita thayela che. tenA aMtamAM zle. 185mAM racanA-saMvata A pramANe jaNAvyuM che " dvizatAbhyadhike samAsahasra, samatIte'rdhacaturthavarSayukte / jinabhAskaravardhamAnasiddhe, caritaM padmamuneridaM nibaddham // " di, paM. zrIyuta nAthurAma premIjIe hinI "s a hya saura tihAra" (pR. 272 thI. 292)mAM "ujArita jora vsaf" e nAmanA lekhamAM vistArathI samIkSA karavA chatAM vimala 1 zrIyuta zAM. cha. upAdhyAye temanA lekhamAM A sIri padane artha zrI jaNAvyuM che, te ucita nathI. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a. sau. sva. zrI jhabakabena devacaMda dAzI jIrAvAlA (saurASTra) Wan jemanA pati zrI devacaMdabhAi suputra hIrAcaMda amarada 35 suputrI vijakAena hIrAbena 95 putra dhanajIbhAI devacaMda putrI prabhAvatIbena mANekalAla mahetA dIkSA aMgIkAra karI tenI smRti nimitte lI. ApanA tathA muni zrI dhruvasAgarajI mahArAja tathA A. zrI hemasAgara sUri mahArAja !! 99 muni zrI amarendra sAgara sAdhvI zrI dInendra zrIjI mahArAja zrI harSIlatA zrIjI ma. zrIe 95 Wan putrI samaratabena sAkeracaMda jhaverI caMdrakAnta sArkeracaMda jhaverI Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [9] sarinI prArA paumariya kRtine spaSTa rIte . jainAcAryanI navIkAravAmAM saMkoca karyo jaNAya che. tAbira saMpradAyanI prAcInatA siddha na thaI jAya, te mATe che. vimalasarinI A prA. pahemacariyanI racanAne ve. di0 varacenI trIjI vicAradhArA tarIke jaNAvI che. teoe temAM 0 5raMparAviruddha darzAvelI hakIkato vicAratAM vAstavika nathI. tIrthakaronI mAtAone je 14 svane Ave che, tene nirdeza kalpasUtra vageremAM maLe che, te pramANe vikAdi rai? pAThano artha vyAkhyAkAroe samajAvyo che-e rIte vicAratAM svapnasaMkhyA 14 ja gaNAya che. jene pRthvI, jala, agni, vAyu ane vanaspatine sthAvara mAne che, tathA zrIndriyAdine traNa mAne che, tema chatAM temaNe jaNAvyuM che ke--tAkSara savAre anusAra gThThI, kasTa aura vAghati thAvara hai. na, vAsu gaura vAri traNa IM-AvuM kathana vicAraNIya che." vizeSamAM prA. paumariya nirIkSaNa karanArane vetavastra-vetAmbara, rajoharaNa vagere zabda vAMcatAM spaSTa rIte e zvetAmbara racanA jaNAI Ave tema che "bALa-vatti vi , sicavatha-niyaMsaLI kaLadhUyA | ajjAhi samaM rehai, tArAsu va sayalasasilehA / / " "tame to zIyA, vidyA akALa makazyathAthA ! -parihRALA, tA-1-sahiya hava zakita che" "vAme pAse Thiyarasa u, saha rayaharaNeNa dAuM sAmaiyaM / / paDavAvo ya paramo, suvacanAme samajI | " prA. 5macariya parva 102, gAthA 60; parva 103, gAthA 165; parva 114, gAthA 15. A. zrIvimalasUrinA A prA paumariyamAM jaNAvyA pramANe prathama vIrajine, ane pachI temanA mukhya gaNadhara zrIindrabhUti gautamasvAmI) e magadhadezanA mahArAjA zreNika AgaLa A rAmacaritane prakAzita karyuM hatuM. rAkSasavaMza ane vAnaravaMza jevA vidyAdharavaMzanuM yathAsthita svarUpa samajAvyuM hatuM. leka-pracalita rAmAyaNanI ghaNuM mAnyatAo yathAyogya nathI, tenuM vAstavika svarUpa jUdA prakAra che, te jaNAvyuM hatuM. gaNadhara-prathita dvAdazAMgImAMnA cothA aMga samavAyAMgasUtramAM 54 uttamapuruSonI nAmAvalImAM ra4 tIrthakare, 12 cakravartIe, tathA 9 baladeva ane 9 vAsudevanuM sUcana che. temAM AThamA baladeva rAma ane ADamAM vAsudeva lakSamaNa sUcita thAya che, antargata AThamAM prativAsudeva rAvaNane nirdeza che. - vartamAnamAM upalabdha na thatA-viccheda gayelA manAtA bAramA aMga daSTivAdane je TuMka paricaya, devavAcakanA naMdIsUtra (sUtra pa7) mAM maLe che, temAM mUla prathamAnugamAM tIrthakara-gaMDikAo ane cakra 1. 11. di. bane paraMparAmAM mAnya umAsvAti vAcakanA tatvArthAdhigamasUtra (adhyAya 2, sUtra 13, 14)nI che. siddhasenagaNie racelI viratRta vyAkhyAmAM agni ane vAyune sthAvara nAmakarmane lIdhe sthAvara jaNAvI, gati (kriyA)nI apekSAe trasa jaNAvela che. 2 AcArya zrImAlayagirinI vRtti sAthe Agamadiya samiti, sUrata dvArA saMvata 1973 ane saMvata 1980mAM prakAzita che. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10] vati-gaThikAo hatI, tema ardhacadivAsudeva, prativAsudeva ane baladenI gaMDikAo-caritakathAonI saMbhAvanA karavAmAM Ave che. bAraso varSo pahelAM thayelA 1400 prakaraNakAra AcArya zrIharibhadrasUrinI dhamamAtA yAkinI mahattarA jene svAdhyAya karatAM hatAM, te prAkRta gAthAmAM 12 cakravartIo ane 9 ardhacakravartIo (vAsudeva)ne pUrvApara kama sUyavela hatA, te gAthA A pramANe che " cakkidugaM haripaNagaM, paNagaM cakkoNa kesavo cakkI / sava-ro, sava-durazI, ravo zo ya !" -zrIharibhasUcirita (prabhAvakacaritamAM sucita) bhAvArtha-prathama be cakravartI thayA, pachI pAMca vAsudeva, pachI pAMca cakravartIe, te pachI eka vAsadeva ane eka cakravartI thayA. pachI eka kezava (vAsudeva) ane eka cakravartI, pachI eka kezava (vAsudeva) ane be cakravartIe, pachI eka kezava (vAsudeva) ane eka cakravartI thayA. AvazyakasUtra ane bIjAM AgamasUtronI niyukti, bhASya, caNi tathA vRtti-vyAkhyAgraMthomAM, upadezAtmaka graMthomAM, tathA aneka carita-kathAkeza graMthamAM, prAkRta, saMskRta, apabhraMzAdi bhASAmAM, saMkSepa-vistArathI e mahApuruSanAM caritra maLI Ave che. jainetara samAjamAM vAlmIki rAmAyaNane anusarI aneka kavi-vidvAnoe raghuvaMza, uttararAmacarita, rAvaNavadha (bhadikAvya), tulasIdAsa rAmAyaNa vagerenI racanA karI che, tema jaina paraMparAmAM A prA. paumacariyane anusaratI aneka racanAo che. vikramanI chaThThI sadI lagabhagamAM thaI gayelA che. zrI saMghadAsagaNi vAcake prAkRtamAM racelI vasudevahiMDI nAmanI bahAkathAmAM (14mA madanagAlaMbhamAM (patra 240 thI 245) saMkSipta rAmAyaNa prasaMga sUcavela che. ka. jaina nitiga7nA mAnadevasUrinA ziSya zIlAcAye vikrama saMvata 925mAM prAkRta bhASAmAM 12600 zloka-pramANa caupamahApurisacariya (catuSpacArAtmahApuruSacarita) racela che. jenI tAkapAtrIyapithI vi. saM. 1227mAM kumArapAlamahArAjAnA rAjyamAM lakhAyelI maLe che, jene paricaya ame jesalamera bhaMDAra-granthasUcI (gA. o. si. naM. 21, pR. 39, tathA aprasiddha pR. 43-44) mAM karAvyo che. je mULa caupanna-mahApurisacariya grantha sane 1961mAM prAkRta grantha pariSada (prAkRta Tekasa sevAyaTI)mAM naM. 3 tarIke prasiddha thaI gayela che, temAM 44-45mA mahApuruSa tarIke baladeva rAma ane vAsudevI lakSmaNanAM saMkSipta carito ApyAM che. tenA aMtamAM 29mI gAthAmAM sUcana karyuM che ke e pramANe saMkSepathI kathana karyuM che, te vistAra paumariya pramukha caritomAM pUrvAcAryoe nija karela che. te vizeSa prakAre ja joIe "iya sAhiyaM samAseNa, vittharo paumacariya-pamuhesu / cariesu sa viNNeo, puvAyariehiM giTThio // " -vannapurivariya (. 276) -emAM jaNAvela paumacariya e prastuta grantha samajI zakAya tema che. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [11] di vidvAna mahAkavi svayaMbhUe tathA saM. 955 lagabhagamAM thayelA manAtA di jinasena svAmInA ziSya guNabhadrakavie uttarapurANamAM ane vikramanI 11mI sadInA prAraMbhamAM vidyamAna rASTrakUTa nareza kRSNarAja (jA)ne mAnyamaMtrI bhAratanI prArthanA-preraNAthI di mahAkavi puSpadaMte racela siddhi mahApurisa guNalaMkAra nAmanA apabhraMza mahAkAvya (mahApurANa 2 jA)mAM pariccheda (69 thI 79)mAM prakArAntarathI rAmAyaNanI racanA che. mahAmAtya cAmuMDarAye kanaDIbhASAmAM racela triSaSTilakSaNa mahApurANa-cAmuMDarAyapurANamAM paNa rAmAyaNa jaNAya che. vikramanI bAramI sadImAM vidyamAna jaNAtA che. jenAyAya bhadrezvarasUrie racelI vistRta gadyamaya prAkRta kahAvalImAM paNa rAmAyaNa jaNAya che. AjathI savAAThaso (825) varSo pahelAM vikrama saMvata 1198mAM mahArAjA siddharAja jayasiMhanA rAyakAlamAM bhagukaccha (bharUca)mAM lakhAyelI paumariyanI tADapatrIya prati vartamAnamAM jesalamera durganA bhaMDAramAM (naM. 15ra) vidyamAna che. tene ullekha ame jesalamerabhaMDAra-granthasUcI (pR. 17)mAM karyo che. kalikAlasarvajJa AcArya zrI hemacandra paramahaMta mahArAjA kumArapAlanI prArthanAne anusarI racelA saMskRta triSaSTizalAkApuruSacarita mahAkAvyamAM sAtamA parvamAM jaNAvela jaina rAmAyaNa e prastuta pamacariyane anusarIne racyuM jaNAya che, je bhAvanagaranI jainadharma prasAraka sabhA dvArA prakAzita che. tathA tene gUjarAtI anuvAda prakAzita che. amerikana viduSI che. helana ema. johansane e triSaSTi za. pu. caritranA daze panuM aMgrejI TrAnsalezana karyuM che, je gA. o. sirIjhamAM 6 volyumamAM prakAzita che. temAM 7mA parva-jaina rAmAyaNane paNa aMgrejI anuvAda che. A. zrI hemacandranA paTTadhara mahAkavi rAmacandrasUrie rAghavAyudaya, raghuvilAsa vagere racanA karI che. vikramanI sattaramI sadImAM thayelA mave. jaina tapAgacchanA muni devavijayajIe saMskRta gadyamAM racela rAmacarita upavuM. A. hemacandranA padyamaya jaina rAmAyaNane anusare che, te paM. hI. haM. jAmanagarathI prakAzita che. paumacariya-padmacaritanI 1 tADapatrIya prati, pATaNanA saMdhavIpADAnA bhaMDAramAM na. 371 mAM jaNAvelI che, te sa. 1458 mAM prAgrATa jJAtinI rUpala zrAvikA ( zrIjayAnandasUrinI sAM. bhatrIjI ) e lakhAvI hatI ane te tapAgaNanA devasuMdarasUrinA upadezathI saM. 1459 mAM pattanIyakeza (pATaNannA jJAnabhaMDAra) mAM sthapAvI hatI. (e ullekha mATe juo amArI saMpAdita pATaNa jainabhaMDA-granthasUcI tADapatrIya 1 bhAga (gA. o. si. naM. 76, pR. 227-228) jarmanInA suprasiddha che. hamana yAkebIe presa kepI mATe ene upayoga karyo jaNAya che. jarmana yuddhanA prasaMgane lIdhe teo praphe tapAsI zakyA na hatA, tema chatAM prakAzaka saMsthA bhAvanagaranI jainadhama prasAraka sabhAe svargastha paM. AnandasAgarasUrijI dvArA enA AdhAre praphe tapAsAvI vikrama saMvata 1970 mAM-I. sa. 1614 mAM AjathI 56 varSo pahelAM A mULa paumariyane prathama prakAzamAM mUkavAnuM yazasiva kArya bajAvyuM hatuM. - 1 muMbaI-mANikacaMda digaMbara jaina granthamALA naM. 41 sana 1940mAM prakAzita, De. pI. ela. vaidya dvArA saMpAdita. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [12 ] udaghAta, pAThAntare ane pariziSTo sAthe A paumacariyanI bIjI AvRtti prA. .. . prA. anya pariSada) kanyAMka 6 tarIke, hindI anavAda sAthe be bhAgamAM vi. saM. 2018 ane 2014mAM vArANasI ane amadAvAdathI prakAzita thayela che. tenA puna: saMpAdaka-saMzodhaka suprasiddha vidvAna AgamaprabhAkara munirAja zrIpuNyavijayajI che, tathA hindI anuvAdaka prAdhyApaka zAntilAla ma. vera ema. e. zAstrAcAya che. saMpAdake Ane prathama bhAga Do. harmana jekebIne ane bIjo bhAga saddagata sahacara muni ramaNikavijayajane arpaNa karela che. upayukta paumacariyano prastuta gUjarAtI anuvAda karI vidyAvyAsaMgI AcArya zrIhemasAgara sUrijIe gujarAtI vAcake para mahAna upakAra karyo che. AzA che ke jijJAsu vAcako eno sadupayoga karaze. A caritamAM AvatA viSayanI anukramaNikA ahiM ApI che. ethI prastAvanAmAM enI punarukti karavAmAM AvI nathI. pro. hI. 2. kApaDIAe upakramaNikA dvArA A carita granya saMbaMdhamAM keTaluMka vaktavya karyuM che, ethI ahiM piSTapeSaNa karavAnuM nathI. AjathI gaNIza varSo pahelAM vaDodarAnA prAcyavidyAmaMdiramAM rAmAyaNa-vibhAganuM uddaghATana thayuM. temAM bhinnabhinna deza-sthaLonI bhinna bhinna lipivALI vAtamIki-rAmAyaNanI pratiyone AdhAre tenI saMzodhita AvRtti prakAzita karavAnI yojanA thaI. te prasaMge saM. 2007 nI zrAvaNI pUrNimAe "aDhI hajAra varSo pahelAM rAmAyaNa viSe thayelI carcA jaina rAmAyaNe) e nAmano 1 lekha meM taiyAra karyo hato, te jaina satya prakAza mAsika (amadAvAda)nA varSa 17 nA aMka 1 lAmAM prakAzita thayela che. temAM mukhya sAra upara jaNAvyo che. kiMcida vaktavya-paumariyanA vazamA uddezamAM tIrthakaronI janmanagarI, mAtA-pitA-nakSatro, jJAnavRkSa ane nirvANusthAne darzAvyAM che, temAM 30mI gAthA A pramANe che- " siddhatthA paDhamapurI, rikkhaM tu puNavvasU saralarukkho / aha saMvaro narindo, jiNo ya ahiNandaNo puNau // 3 // " tyAM hindI bhASAntaramAM jaNAvyuM che ke balidAtha nAmathI karAma nagara, punarvasu nakSatra, satavRkss, saMbara rAjA aura abhinandana jina tumhe pavitra kreN|" -AmAM rakhalana thaI jAya che uparyukta gAthAmAM abhinandana jinanI mAtAnuM nAma siddhArtha ane temanI janmanagarI prathamapurI arthAta vinItA-ayodhyA hovAnuM sUcana che, ene anya prAmANika granthathI samarthana maLe che. paumacariya u. 3, gA. 56 mAM kulakarene mATe cothA caraNamAM-oya te vizvamAM prANI nA hindI anuvAdamAM rogoM Lei mA ujavatulya che' jaNAvyuM che, paraMtu "pitRtulya che" jaNAvavuM ucita lAge che. - u. 2, gA. 74 mAM vogo (votaH) zabdanA arthamAM hindI anuvAdamAM na samAna jaNAvela che, tyAM vahANa arthe ucita jaNAya che. gujarAtI anuvAdamAM evI khalanAo sudhArI lIdhI che. prAkRtamAM kegaInuM hindImAM kyAM mUkeluM che, paraMtu AcArya zrI hemacandra saMskRtamAM kaikeyI jaNavela hovAthI gujarAtI anuvAdamAM paNa te pramANe rAkhela che. rAvaNanA pitAnuM nAma prAkRtamAM raNAsava jaNAvela che, tenuM saM. ratnAzrava ghaTI zake, paraMtu A, zrI hemacandranA saMskRta jaina rAmAyaNa pramANe gUjarAtI anuvAdamAM ratanazravA jaNAvela che. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [13] zIlanA prabhAva upara jaina vidvAnoe prAkRta-saMskRtamAM aneka kathAo darzAvI che. zrIyuta zAMtilAla chagganalAla upAdhyAya ema. e. emaNe "mahAkavi vimalasUri ane temanuM raceluM paumacariya" e nAmane eka vistRta mananIya lekha 34 varSo pahelAM lakhyo hato, je "jainAcArya zrI AtmAnaMda-janmazatAbdi smAraka granthamAM (pR. 100 thI 123) mAM saMvata 1992 mAM pragaTa thayela che, temAM pAzcAtya, pUrvIya vidvAnonA racanA saMvata-matabhede paNa darzAvyA che. anuvAdaka AcArya zrI hemasAgarasUrijIe temanA anuvAde 1 samarAditya mahAthA, 2 savivaraNa yogazAstra ane 3 cepanna mahApuruSonAM caritanI jema A ja paumariya (padmacarita) nA anuvAdanA saMpAdanamAM paNa sahasaMpAdaka tarIke mane jeDyo che, te mATe huM temane AbhAra mAnuM chuM. temanI sUcanAne mAna ApI huM pAlItANuM gayuM hatuM ane tyAM rahI zrI bahAdurasiMhajI pri. presamAM chapAtA e anuvAdanuM saMzodhana-prakAzana kArya pR. 480 sudhI lagabhaga aDhI mahinAmAM pUrNa karyuM hatuM. - prA. paumacariya-padmacaritanA A gUjarAtI anuvAdane prakAzamAM mUkAvavAnuM zreya zrIvijayadevasUra saMdha-zrIgeDIjha jaina derAsara ane dharmAdA khAtAonA dIrdhadaSTivALA TrasTImaMDaLe svIkAryuM che, te ucita che. caturvidha zrIsaMdha ane anya jijJAsu sajajana vAcake dvArA cirakAla enuM paThana-pAThana thatuM rahe ane jaina mAnyatA pramANe rAmAyaNanuM viziSTa svarUpa lekenA lakSyamAM Ave e ja zubhecchA. ' -A carita-granthanA sahasaMpAdanamAM maMdamatine lIdhe athavA pramAdathI kaMi khalana thaI hoya, to tenI kSamAyAcanA che. saM. 2026 ASADhI pUrNimA ) vaDIvADI, rAvapurA, vaDodarA (gujarAta) vidanucaralAlacaMdra bhagavAna gAMdhI [ nivRtta jenapaMDita" vaDodarA rAjya] u............kra....ma....Ni....kA prastAva, "pauma" zabdanA artho, nAmakaraNa, AdhAra, vyAkaraNa, keza, chanda, alaMkAre, subhASita, purANa tarIke nideza, sAmagrI, saMskaraNa, prastAvanA ane pariziSTa, anuvAda, lekhe, praNetAne paricaya, racanAvarSa, vibhAgo-adhikArI, mukhya prasaMgo, vAnagIo, vizeSatAo, rAma ane kRSNa, ullekha, anuvAda, zramaNane saMpaka, AbhAra, abhilASA ane pUrNAhuti.] prastAva-ApaNe A deza-bhAratavarSa enI saMskRtinI prAcInatA, vareNyatA ane mahattAne laIne anyAnya dezomAM agragaNya sthAna bhogave che. enuM parApUrvathI racAtuM AvatuM sAhitya paNa vizvasAhityamAM nAmAMkita banyuM che. emAM zramaNa saMskRtine vareluM ane enuM piSaka evuM jainasAhitya gaNunApAtra che. A sAhitya dravyAnayoga, caraNa-karaNAnuyoga. gaNitAnayoga ane dharmakathAnAga ema cAra anugo sAthe saMbaMdha dharAve che. jenee dhamakathAone tema ja prasaMgopAta anya viSayaka kathAo paNa racI che. e dvArA emaNe paurANika, aitihAsika, ardhaaitihAsika ItyAdi viziSTa vyaktionAM caritra AlekhyAM che. AvI eka kRti te prAkRta-pAraMgata jainAcArya vimalasUrikRta vimalAMkamaMDita Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 14 ] 1paumacaraya che. ene sAkSarA Oldest available gain chieOM' tarIke oLakhAve che. emAM sItApati rAmacandranI kathA rajU karAi che. enA praNetAnA kathana mujaba zramaNu bhagavAna mahAvIrasvAmIe A kathA kahI che ane emanA Adya gaNadhara vinayamUrti indrabhUtie magadhanareza zreNikane e sabhaLAvI che. enA gujarAtI 4anuvAda te prastuta pustaka che. sauthI prathama ApaNe mULa kRtine vicAra karIzuM. pa' zabdanA arthA--pama e pAya-prAkRta zabda che ane ene mATe saMskRta zabda 'padma' che. pAyasamahaSNuvamAM 'pama" zabdanA vIsa a| apAyA che. A paikI nimnalikhita 11 arthA sacetana padArthonA-vyaktionA nAmarUpa che. 1 sItApati parAmacandra, 2 vAsudeva kRSNanA vaDIlaba-balarAma, 3 A avasarpiNImAM utpanna thaelA eka cakravartI-rAjA padmottaranA putra, 4 eka nRpati, 5 mAlaparvatanA adhiSThAyaka deva, 6 bharata kSetramAM AgAmI utsarpiNImAM utpanna thanArA AmA cakravartI, 7 bharatakSetranA bhAvi AThamA baladeva, 8 zreNika narezvaranA eka pautra, 9 eka jaina muni, 10 padmavRkSanA adhiSThAyaka deva ane 11 mahApadma nAmanA jinadeva pAse dIkSA lenAra eka nRpati. A paikI prathama avAcaka 'pauma' atra abhipreta che. paumariya--(sa.-padmacaritra) eTale padmanuM-rAmanuM citra. Ama hoi ene ApaNe 'charAmAyaNu' kahI zakIe. A avAcaka 'paumacariya' e nAmanI eka kRti digaMbara svayaMbhUe apabhra zamAM racavA mAMDI hatI, te apUrNa rahetAM emanA putra tribhuvane pUrNa karI hatI. ene 'paumacara' kahe che, padmacaritra evuM saMskRta nAma di. raviSeNe potAnA grantha mATe yojyuM che. keTalAka digabarAe rAmanA caritrarUpa pAtapeAtAnA granthane padmapurANu kahela che. Ama rAmacandravAcaka 'pauma' ane 'padma' 1 Ane sakSipta paricaya meM sane 1950 mAM prakAzita nimnalikhita pustaka pR. 85-89 mAM ApyA che. pAiya-prAkRta bhASA ane sAhitya.' 2 Ane atha 'prAcInatama prApya jaina vIrarasAtmaka mahAkAvya. A pUrve A jAtanAM mAkAvyA ajaina vidvAnee racyAM che. dA. ta. rAmAyaNa ane mahAbhArata. 3'epika' te! a vIrarasAtmaka mahAkAvya' karAya che. grIsamAM I. sa. pUrve 1200 mAM je mahAyuddha thayuM tene hAya re ? i. sa. pUrve. A| ke navaseAmAM iliyaDa-Iliad ane eDIsI OdysseymAM mahAkAvya tarIke rajU karyuM ane tyArathI 'epie age' zaru thayA. 4 A anuvAdanI AvazyakatA viSe me" sane 1950 mAM prakAzita prAra bhA0 sA0 pR. 89 mAM nirdeza karyAM hatA. e nyUnatA have dUra karAi che, te AnaMdajanaka gaNAya. 5 Ane saMkSepamAM 'rAma' kahe che. A zabdanA 'sAkSma gUjarAtI joDaNI kraza'mAM cha az apAyA che. temAM dazarathanA putra, parazurAma ane akarAma ema je traNu arthI darzAvAyA che; temAMthI prathama a+ prastuta che. rAmacandra mATe kAi ajaina kRtimAM padma' zabda vaparAyA che kharA ? 6 padma-kamalanA patra sarakhAM mukha, netra ane kAMtivALA putranu nAma dazaratha rAjAe 'padma' ane nIlakamalanA dalasamAna zyAmavarNavALA putranuM' nAma 'lakSmaNu' sthApyuM. pR. 166-7, 7 AnA sA. gU. jo. mAM traNa athaeN darzAvAyA che. rAmanI jIvanakathA, lAMkhI vAta yAne TAyaluM ane muzkela kAma kiMvA rAmAyaNu. A paikI Adima artha ja atra samajavAnA che. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [15] zabdo jemAM vaparAya che, paraMtu e vizeSa pracalita banyA hoya ema jaNAtuM nathI. eka hariyAoLImAM meM paNuM padha" zabda prayoga rAmacandra vAcaka karyo che. nAmakaraNa-vimalasUrie pitAnA granthanAM be nAmo darzAvyAM che : 1 paumariya ane 2 rAdhavacariya. prathamanAma Adya uddezanA le. 5 8 mAM che, te dvitIyanAma aMtima pavanA le. 118 mAM che. "rAma" jevA nAmane badale "pauma' nAma vimalasUrie potAnA granthanA nAmanA eka aMza tarIke kema svIkAryuM ? e prazna sahaja upasthita thAya. eno uttara vidvAne Ape. AdhAra--vimalasUrinA kathana mujaba emaNe paumariya gata hakIkato AcArya-paraMparAthI prApta karI che. "AgamasUtrAnusAra A caritra meM rayuM che'-ema emaNe pR. 3 mAM kahyuM che. A kathana atyAre anupalabdha Agama aMge hovuM joIe, je pramANe upalabdha Agamo nAyAdhamakahAmAM navamAM vAsudeva -kRSNa viSe vigato maLe che, tema rAmacandranA jIvana vRttAntonI vigato prApta thatI nathI. mAtra anugAramAM rAmAyaNa, mahAbhArata divasanA amuka samayamAM vaMcAya te prasaMga prApta thAya che. vimalasUrie nArAthaNa ane haladharanAM caritranuM zravaNa karIne paumacariya rasthAnuM pote aMtamAM le. 118 mAM kahyuM che. AthI ema lAge che ke A viSayane lagato koI grantha ke grantha e samaye haze ane eno lAbha vimalasUrie lIdhe hoya. vyAkaraNa-2umariya jadaNamarahadI-jaina mahArASTrImAM racAyuM che. eTale e bhASAnA vyAkaraNane anurU5 rUpa vagere emAM heya te ravAbhAvika che. keTalAMka rUpa vilakSaNa che. "vi pratyayavALA saMbaMdhaka bhUtakRdaMta, tRtIyA ekavacanane je pratyayane badale jeno upayoga, nArIjAtinA saptamInA eka vacanamAM sekajhAda jevAM rUpa ane vibhaktinA pratyayo vinAnAM rUpo ke je avaDha-apabhraSTanI asara darzAve che. vizeSa mATe juo rDo. vI. ema. kulakaNinI paumariya bhA1 nI prastAvanA pR. 32-34 koza-paumariyamAM keTalAka desiya-dazya zabda vaparAyA che. cha6-jAtajAtanA akSarameLa tema ja mAtrAmeLa chaMde mAM paddo racAyAM che. u. 53 nuM 79 muM 1a 84 akSaranA daMDakamAM che, jyAre enAM padho 107-13, paMca-cAmaramAM che. keTalAka akSarameLa chaMdonAM nAma pA. bhA. sA. pR. 71 mAM meM ApyAM che. A paikI zAdUlavikrIDitamAM u. 1nuM 90muM padya ane adharAmAM u. 7 nuM 173 muM padya che. 5. va. nA 1 lA bhAgamAM prastAvanA pR. 35-36 mAM IdanI sucI ApelI che. alakA-kAvyarasikone Ananda Ape evA upamA, arthAntaranyAsa vagere alaMkAro A umariyamAM daSTigocara thAya che. u. 29 nAM paDyo 21-28 vRddhAvasthAnuM manorama citra pUruM pADe che. arthAntaranyAsanAM tera udAharaNa mATe juo aMgrejI prastAvanA pR. 23-24. Agama dvArakazrIe prathama saMskaraNanI hAthapethImAM keTalAMka subhASito, dhyAnamAM rAkhavA lAyaka po, dezya zabdo ane upayogI sthAne tAravyAM che, paNa e lakhANa adyApi aprakAzita che. e nedha pitAnA nityopayogI pustakasaMgraha sUratamAM che. subhASito-paumariyamAM prasaMgopAtta subhASitonAM darzana thAya che. aM. prastAvanAmAM pR. 24 mAM bAra subhASito noMdhyAM che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 16 ] 1'purANa' tarIke nirdeza-prastuta kRti . 1, 52 32 mAM tema ja patra 118, padma 111mAM 'purANa' tarIke nirdeza che. purANu nAmanI sArthakatA zailI vagere upara avala'bita che. etA atra sthalasakrAyane laine vicAra karavA mAMDI vALuM chuM. prastuta graMthamAM ATha upAkhyAna, pAMca akhyAnA ane e kathA enAM nAmeA vagere nIce mujaba cheH-~~ pR. upAkhyAnA--u. vAka 23 202 210 siMhadara,rudrabhUti34 210-213 ane vArikhilya kapila rAmagara 40 234 jaTAyu priya kara 35 213218 41 235-238 74 336-338 AkhyAnA putra jitapadmA dezabhUSaNa ane kulabhUSaNa sumItra mada pR. 38 224 39 227 47 255 77 346 rAmakathAnI sAmagrI-'' raghupati rAdhava rAjA rAma " thI zarU thatI suprasiddha 5ktimAM nirde zAyelA rAmacandranI jIvanakathA rasaprada hoi ApaNA dezanA bhAratIya tema ja abhAratIya vibhudharAe rasaskRta, prAkRta tyAdi paudaitya bhASAomAM tema ja aMgrejI vagere pAzcAtya bhASAmAM raju karI che. jaina zramaNNAe A dizAmAM je uttama kAyaSa karyu** che, te sarvoMze sacavAi rahyu nathI. didvivAyanA eka aMgarUpa aNueganuM smaraNa karAvanArA paDhamANuega yAne mUla paDhamANuega ane gaDhikANuAgamAM tIrthaMkarAnI sAthe sAthe vAsudevanAM caritra racAyA hatAM. rAmacandra e lakSmaNa nAmanA vAsudevanA bhAi thAya che. eTale A luptapranthAmAM tema ja sAtavAhananA samakAlIna kAlakAcArya uparyukta e aNueganA uddhArarUpe racelA ane adyApi anupalabdha grantheAmAM rAmacandra viSe yathAyAgya mAhitI jarUra apAi ja haze. mahAtArkika kSamAzramaNu malavAdIe raceluM rAmAyaNa paNu karAla kAla svAhA karI gaye hAya ema jaNAya che. 5022 pU. 36 218-220 44 1 AnI vistRta vyAkhyA mATe di. jinasetAcAye AdipurANu sa. 2, zloka 96-154 mAM karI che. sAthe enA vyApaka artha darzAvyA che. vaidika maMtavya mujabanI vyAkhyA mATe jue jai, sa sA. itihAsa kha. 2 upakhaMDa-1, pR. 67. 3 'kalyANu' nA kAI vizeSAMka rAmacandrane lakSIne kathA vanamAlA madhu-kaiTabha kathA 105 2 saskRtabhASAmAM vAlmIkie raceluM rAmAyaNa suprasiddha che. enA praNetA vAlmIkinA ullekha udyotanasUrae kuvalayamAlAmAM ane dhanapAle tilakama'jarImAM gauravapUrvaka karyAM che. vimalasUrie laukika kaviee racelAM rAmAyaNenI AlecanA karI che. aNumeLa sutta 25 mAM rAmAyaNanA nirdeza che, te vAlmIkikRta haze, kahyuM che ke bhArata-mahAbhAratanuM vAMcana ane zraRNu savAre karAtuM, jyAre rAmAyaNunuM aparANe-pAlA paheAre karAtuM hatuM. nIta prasiddha thayA hAya tA te mahattvatA haze. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [17]. A uparAMta keTalAka granthanAM nAma bhASA dITha nIce mujaba jaNAvuM chuM. prAkRta kartA samaya | saMskRta kartA samaya 1 5umariya vimalasUri vIra saM. 530 | 1 padmapurANa-padmacarita raviSeNa . sa. 78 2 vasudevahiMDI saMghadAsa kSamAzramaNa I. sa. 69 ? 2 uttarapurANa parva 68 guNabhadra I. sa. 9 mI sadI 3 bahatkathAkeSa hariSeNa I. sa. 9712 3 paumacariu svayaMbhu-tribhuvana I. sa. 8 mI sadIne madhyakALa 4 gazAstra paNa vRtti hemacaMdrasUri 4 caupanna mahApurisacariya zIlAMkAcArya I. sa. 12 me hai pa triSaSTizalAkA puruSacaritra hemacaMdrasUri I. sa. 868 7 muM parva I. sa. 12 mo saike 5 tidi mahApurisa 6 saptasaMdhAna kAvya hemacaMdrasUri 12 mo sake sagulaMkAra (mahApurANu) puSpadaMta I. sa. 955) 7 zatruMjayamAhAbhya sarga 9 dhanezvarasUri 6 kahAvalI bhadrezvara 11 mo saMke 14 me sake 7 sIyAcariya 8 puNyacaMdrodaya purANu kRNudAsa I. sa. 1528 9 rAmacaritra devavijaya gaNI I. sa. 1596 bhASika-kali. hemacandrasUrinA vidvAna vinaya ! 10 ladhu triSaNa meghavijaya i. sa. 1750 pachI rAmacandra nimnalikhita nATaka racyAM che. | 11 saptasaMdhAna kAvya meghavijaya che. 8-9 rAghavAkyudaya ane raghuvilAsa, gujarAtI 1 rAmakRSNa copAI, 2 rAmayazo rasAyana, 3 rAmarAsa, 4 rAmaviyoga nATaka, 5 rAma sItAnAM DhaLiyAM, 6 rAmasItA vanavAsa, 7 sItA AleyaNu, 8 sItA caritra, 9 padma caritra copAI-kartA vinayasamudra, 10 sItArAma. jinaratnakoSa (vi. 1) mAM rAmacandra ane sItAne lakSIne 30 kRtio racAyAne ullekha che. enAM nAme De. kalakaNie prastAvanA pR. 2 mAM noMdhyAM che. anusaraNa-vimalasUrikRti pamacariyane anusarIne eka bAju keTalAka grantha racAyA che. to bIjI bAju keTalAka grantha uttarapurANa anusAra racAyA che. "kali" hemacaMdrAcArye te triSaSTimAM baMnene nyanAdhipaNe sthAna Apela che. saMskaraNa-prastuta pahemacariyanuM prathama saMskaraNa jainasAhityanA anurAgI janavibudha 3. yAkobIne hAthe sane 1914 mAM thayuM hatuM. dvitIya saMskaraNa tarIke baMne bhAganuM pharIthI saMpAdana ane saMzodhana vidvadvallabha munirAja zrI puNyavijayajIe karyuM che. prA. zAntilAla ema. vorAe karelA hindI anuvAda sahita "prAkRta TeksTa saMsAyaTI' e anukrame sane 1962 ane 1969 mAM prakAzita karyuM che. pro. kalakaNinI aMgrejI prastAvanA be vibhAgamAM vibhakta thayelI che. rAmAyaNa tarIke nizAela prathama vibhAgamAM nimnalikhita viSayonuM nirUpaNa kareluM che. 1 rAmacandranI kathAnI lokapriyatA, 2 jaina sAhityamAM rAmAyaNa, 3 rAmanI kathAnAM vividha jaina varUpa ane tenA saMbaMdhe, ahiM jaina rAmAyaNa aMge eka keSTika apAyuM che, 4 samasta jaina svarU 1 ahIM apAyelAM 1-9 nAma jaina gUrjara kavio bhA. 7, khaMDa 2, pR. 755 mAM ane 10muM nAma bhA. 1, pR. 617 mAM apAyAM che. 2-3 AnA spaSTIkaraNa mATe A prastAvanA pU. 1 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [18] pine lAgu paDatI rAmakathAnI rUparekhA, 5 jaina sAhityamAM rAmakathAnI utpatti, 6 jeta sAhityamAM rAmakathAne vikAsa. paumariya eka adhyayana' nAmaka dvitIya vibhAgamAM nIcenI pAMca bAbatene sthAna ApyuM che7 vimalasUrine samaya Consideration 8-10 vimalasUrine-jIvana vRtAta, temanA grantha, temane saMpradAya, 11 vimalasUri kavi tarIke, 12 paumariyanuM svarUpa, 13 'paumacariya' saMjJA (table) 14 paumariyana vistAra, 15 paumariya racavAno vimalasUrine uddeza, 16 rAkSaso ane vAnaro viSe vimalasUrinI AlocanA, 17 paumacariyagata pAtra-nirUpaNa. 18-19 tenI bhASA ane chaMde, 20 paumacariyagata sAmAjika ane sAMskRtika avakane (Glimpses). paumacariyanA bIjA vibhAganA aMtamAM ekaMdara nIce mujaba ATha pariziSTo che. temAMnuM aMtima hindI anuvAdanA zuddhipatraka rUpe che. (1) vyakita vizeSanAma pR. 1 thI 38. (2) prathama pariziSTanA vagavizeSa 29-47. (3) vargIkRta bhaugolika vizeSanAma-48-55. (4) sAMskRtika sAmagrI56-60. (5) vaMzAvalI vizeSa-1-63, (6) dezya ane anukaraNAtmaka zabda-64-65. pariziSTa 1thI 6 nAM vRddhipatraka-66. (7) pAThAntarANi-67-132. anuvAdo-karatuta granthanA keTalAka aMzene aMgrejImAM anuvAda thayeluM che. thoDA vakhata upara samagra granthane hindI anuvAda thayo che ane e chapAele che. tema chatAM zrIhemasAgarasUrijIe. gujarAtImAM anuvAda kema karyo-ema koI prazna kare te sau koIne eka ja vastu sace ema to kema kahevAya? A dezanI mukhya ane vizeSa vyApaka evI hindI bhASAthI aparicita janone A guja rAtI anuvAda kAryasAdhaka nIvaDaze-e paNa eka prakAre lAbha ja che. e paNa rAmacandranA guNagAnanI vividha sAmagrImAM umero kare che. lekho-rAdhavapati ziromaNi rAmacandrane aMge gujarAtI jevI prAdezika bhASAmAM tema ja AMtadezIya gaNAtI aMgrejImAM paNa keTalAka lekho lakhAyA che: 1 Ramayana and the Jain writers, 2 Ramayana of Bhdresvar as found in his Kahavali, 8 The Jain Ramayanas A lekha meM lakhyA che. paumariyane racanA samaya, mULa ane prabhAvane aMge cAra aMgrejI le sane 1964 thI 1967 nA gALAmAM "Journal of the oriental Institute'nA aMkamAM chapAyA che. Vol. XIII, No. 4. Vol XIV. No. 2, Vol. 15 No, 3-4 ane Vol. 16. No.-4, - hastalikhita prati -muMbaI sarakAranI mAlikInI 56macariyanI eka hastalikhita pratino paricaya meM D C G C M velyuma 19, sec 2, ph. 2, ph. 48-49 mAM Apyo che. anya prationI noMdha jinaratnakoSa vi. 1, pR. 233 mAM che pAThAntaro taiyAra karavA mATe zrI ke. Ara. canne eka tADapatrIya ane be kAgaLanI pratione upayoga karyo che. praNetAne paricaya prastuta paumacariyanA praNetAnuM nAma "vimala' che. emaNe A zabdAMka dareka uddeza, samudeza ane pazvanA aMtamAM jele che. e sUrie pitAne paricaya nIce mujaba Ape che. 1 meM gujarAtImAM nimnalikhita be lekho lakhyA che -1 satI sItAne tyAga, akhaMDa AnaMda, va. 6, aM. 9 te lekhanuM zIrSaka Thacarthaka che. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 19 ].. 1 ee nAila (1nAgila) vaMzamAM thayA che. 2 AcAya rAhu emanA prazuru thAya che. 3 vijaya emanA guru thAya che. Ama ee rAhunA praziSya ane vijayanA ziSya thAya che. 4 emaNe peAtAnA 'sUri' tarIke nirdeza karyo che. DA. kulaNie potAnI prastAvanA pR. 17 mAM vimalasUrie hariva'sacariya racyAnuM kuvalayamAlAnA nimnalikhita padyane AdhAre sUcavyuM che.-- vucana-sanna-A viSuvRtti-Aca vaDhamaM / yaMti vRddhi vidgha harivaranuM vaca (V. L. viMsa ce) vimaya / / " zrIhemasAgarasUrijIe kuvalayamAlAnA gUja rAnuvAdamAM A 25dyane nIce mujaba anuvAda karyo che ane emAM vimalasUrine badale rivasa-riyanA kartA tarIke ba MdUka nAmanA krAi kavitA nirdeza karyAM che. 'hujArA paDitajanAne priya, prathama harivaMzanI utpatti karanAra khadika kavi tema ja vimalapadavALA pUjya hariva kavine vaMdana karuM chuM." D CG M (Vol. 19, see ph. 1)nA zuddhipatraka pR. 442 mAM hirava MzanI utpatti viSe vandriya (vantika) nAmanA phrAike grantha racyAnuM cAra varSa upara tA kahyuM che.--De. e. ena. upAdhyee kuvalayamAlA bhA. 2 jAnI prastAvanAmAM e lakhyAnuM jANuvA maLyuM che, paNa e adyApi mArA jovAmAM AvyuM nathI. 66 racanAva`prastuta paumacariyanA aMtamAM padya 103 mAM e vIrasaMvat 130 mAM racAyAnA ullekha che. Ama hAI A grantha i. sa. 4 jeTalA prAcIna gaNAya. kemake zramaNa bhagavAna mahAvIranuM nirvANa i. sa. pUrve 527 mAM thayAnuM sAmAnya rIte manAya che. DA. yAkeAkhI mahAvIrasvAmInA nirvANune samaya 60 vaSa~ meADA thayAnu mAne che. e hisAbe i. sa. 64 racatA samayanu* varSI gaNAya sva. kezavalAla dhruva te! A grantha upara grIka asara heAvAnI vAta karIne tema ja gAhiNI ane saraha jevA chaMdo vaparAyelA jone A kRtine cheka sAtamA saikAnI mAne che, paNa e vAta yathArthI jaNAtI nathI. DA. vI. ema. kulakarNa prastuta grantha i. sa. nI trIjI sadInA aMtamAM racAyAnu sUcave che ane e vAta uttarasImA tarIke svIkAravAmAM koi vAMdhe! mane jaNAtA nathI. vibhAgA--A 410550 kSeAkapramANa kRtine 118 uddeza (a) khIjAne samuddesa ane khANInAne 'padma' kahela che. A zAnAM trividha nAmeA zA mATe apAyAM che, te jANavuM bAkI rahe che. sAtamA uddezA mAtra 9 paghonA sauthI nAnA che, jyAre AThame uddeza 286 padmovALA sahuthI moTA che. viSayavima--prathama uddesa padya 32 mAM A purANurUpa granthamAM nimnalikhita sAta adhikAne sthAna apAyuM cheH-- 1 sthiti pR. 24-28 2 va*zanI utpatti pR. 29-85 3 prasthAna 4 yuddha pR. 323 pR. 327-333 5 lava ane kuzanI utpatti 404 6 rAmacandranuM nirvANu 7 dazarathAdinA bhavA 475 477 1 AnA atha nAgila zAkhA karAya che ane enI utpatti vajasvAmI ke je vIra sa'. 575mAM svage sIdhAvyA, temanA ziSya vajrasenane AbhArI che. 2 AnA zrI nAthurAma premIe ane De. bhAyANIe bhinna bhinna atha karyo che. juo aMgrejI prastAvanA pR 17. 3 jue 'jaitayuga' (pu. 1, aM. 5). 4 A granthAtra eka pratimAM darzAvAyA che, ekamAM tA 12000 nA ullekha che. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [20] A sAta adhikAramAM nizAyelA 158 avAnara viSayane nirdeza paNa granyakAre jAte karyo che. e saMkSipta viSayasUcInI garaja sAre che. | mukhya prasaMge-sItApati rAmanA jIvanamAMnA keTalAka mukhya prasaMge prastuta paumariyamAM rajU karAyA che. tema karatI veLA ajainanAM rAmAyaNamAM keTalIka vigato samucita nahi hovAne ullekha che. 1 2umariya pramANe ane anya jainagraMthakAronA kathana mujaba rAvaNane vadha vAsudeva lakSamaNanA hAthe thayo che, nahi ke balarAma evA rAmathI. 2 "vAnara' e vidyAdharanI eka jAta che ane e nAma emanA vaja upara cihanane AbhArI che, nahi ke vAnara eTale vAMdaro. kuMbhakarNanI ghora nidrA ane enA anucita AhAranI vAta galata che. pR. 66-77. ahiM je ajananI je rIte jhATakaNuM karAI che te vicAratAM ema lAge che ke vimalasarie ajainee racelAM vividha rAmAyaNe joyAM ke sAMbhaLyAM che. suvarNamRganI vAta kalpita che evuM kaMI banyuM ja nathI ema emanuM mAnavuM che, tema chatAM caupanna mahApurisacariyamAM ene ullekha che. zIlanI parIkSA-rAvaNa satI sItAnuM haraNa karI gayo tyAra bAda ene harAvI mArIne sItAne rAme pAchI meLavI. tyArabAda enA saracAritrane-zIlanI parIkSA karavAne rAma vicAra kare che. AvI parIkSA divya dekhADavA dvArA pAMca prakAre thAya che. "trAjavAmAM caDavuM, agnipraveza kare, phALa mArIne ku ulaMghana karo, ugra jhera bhakSaNa karavuM athavA bIjI I kahe te.' emAMthI agniparIkSA pasaMda karAya che ane sItA emAMthI saphaLatA pUrvaka pasAra thAya che. agniparIkSAmAM uttIga thaelI sanArIne e sagarbhA hovA chatAM lokApavAda sAMbhaLIne vanamAM lakSamaNa dvArA mokale che-evI pracalita vAtane badale vimalasUrie te lakSmaNe vanavAsane virodha karyo che ane kRtAMtavadana nAmanA senApati sItAne vanamAM mUkI Ave che-ema kahyuM che. game tema paNa rAme sagarbhA sItAne vanamAM mokalI dIdhI e vAta Aje keTalAkane-mane paNa anucita lAge che ane ke keIe rAmanA A kRtyanI kaDaka AlocanA karI che. AvA visaMvAdI ulekhenI saMpUrNa sucI te vAlmIkikRta rAmAyaNa ane paumariyane viziSTa prakArane sarvAgINa tulanAtmaka abhyAsa mAgI le che. zivabhakta gaNutA kavivara kAlidAse raghuvaMzamAM rAmanuM je caritra ApyuM che, te vAlmIkikRta rAmAyaNathI keTalIka bAbatomAM juduM paDe che. rAmacandranA jIvana aMge pirasAyelI vividha sAmagrIo paikI keTalIka viSenA matabheda revaraMDa phAdhara kAmila bue hindImAM racelA pustaka nAme mAthA (sAtti gaura vikAsa) mAM nAMkhyA che. 1 A rAmAyaNanA pAzcAtya dezanI bhASAomAM paNa anuvAda thayA che. juo "prAkRtabhASAo ane sAhitya' nAmanuM pustaka pR. 85, Ti. 5. 2 juo raghuvaMzanA "zrI nAgaradAsa paMDyA kat bhASAntarano Amukha pR. 5. 3 A " hindI pariSada vizvavidyAlaya' taraphathI i. sa. 1950mAM prasiddha karAyuM che. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [21] hanumAnane janmadivasa ane janmasamayanA rahe-6. 17, pala 107mAM ullekha che kehanumAnane janma citra kRSNa aSTamIe thayo hato. e samaye rAhu ane ketu sivAyanA grahanA sthAnane nideza 108mA padyamAM che. e haima triSaSTizalAkApuruSacaritra 5. 7, sa. 3, leka 20-208mAM apAyelI vigato sAthe maLato Avato nathI. A saMbaMdhamAM meM be lekho lakhyA che. enAM nAma je sAmayikamAM e prasiddha thayAM che, tene nideza nIce pramANe karuM chuM. hanumAnanI janmakuMDalI: akhaMDa AnaMda varSa 7, aM. 1 Horoscopic Date in the Jain Literatura Jo I Vol. II, No. 1 meruparvatanuM kaMpana-u. 2, padya ra6mAM kahyuM che ke, covIzamAM jinezvare aMguThA vaDe lIlAmAtramAM merune kapALe. A bAbata mahAnisIha adhya0 mAM che. rAvaNe "aSTApada' parvata upADyAnI vAta u-9, ble-69mAM che. A vAta ema che ke rAvaNa je puSpaka vimAnamAM beThA hatA, te aSTApada upara AvatAM aTakI paDayuM. tapAsa karatAM ene khabara paDI ke te vAlI munivaranA tapane e prabhAva che. ethI ene TheSa prajvalita thayo ane eNe aSTApadane addhara uThAvyA. avadhijJAnathI vAlIne e jaNAyuM. jinacetyonI rakSAthe, nahiM ke potAnA prANa bacAvavA. vAlImunie eka zikharane paganA aMguThAthI dabAvyuM eTale rAvaNa adhamu thaI gayo. vAlI munino anAdara karyo hovAthI rAvaNe temanI kSamA mAgI. A jAtanA banAvo vaidika hinduonA granthamAM paNa jovA maLe che. (1) RgavedamAM govardhana parvata ucakavAnI jevI vAta che.' (2) vAlmIkikRta rAmAyaNanA "yuddha kAMDa'mAM kahyuM che ke-lamaNu yuddhamAM ghAyala thaI jyAM paDyA hatA, tyAM hanumAna "kailAsa' parvatanuM zikhara upADI lAvyA hatA, (3) AnA uttarakAMDamAM evo ullekha che ke-rAvaNe samagra himAlayane hAthamAM dhArI rAkhyo ane mahAdeve aMguThA vaDe ene dabAve. (4) harivaMza vagere purANomAM kahyuM che ke, kRSNa govardhana parvatane sAta divasa sudhI UMcakI rAkhyo. (5) kanaiyAlAla davee nimnalikhita lekhalakhe che : aitihAsika daSTie govardhanadhArI svarUpa ane tene pracAra" keTizilA-silvadezamAM AvelI ane devo vaDe pUjAelI suzobhita temaja khUba vajanadAra zilA che ane e lamaNe upADI te. pUrve e joI sarvee e zilAnI pradakSiNuM karI ene vaMdana karyuM. lamaNe snAna karI, kammare kasIne khesa bAMdhIne mastake aMjali joDI siddha paramAtmAne namaskAra karyo ane rAma vageree AzIrvAda ApyA ke tIrthakaro, siddho, sAdhuo ane dharma e cAre tamane maMgalarUpa thAo. juo pR. 263. A bAbata u. 48mAM e ja keTizilA upara caDIne rAmacandra dIkSA lIdhA bAda pratimA-dhyAnamAM sthita thayA hatA. parva 117, zlo. 6. jinapUjana-u. 32, parva 63-6pamAM jinapUjAnuM phala darzAvyuM che. padya 72-84mAM kusumapUjA vagere vividha pUjAone ane enAM phaLane ullekha che. padya 89-92mAM jinapUjananA vicArathI mAMDIne te jinastuti karavA sudhInAM phala tarIke caturtha, Saka, aSTamAdine nideza che. u. 2, padyamAM addhamAgahI-ardhamAgadhI ane 36mA padyamAM ATha mahAprAtihAryone ullekha che. u. 98nA 67mA padyamAM adha' dezanuM nAma che. u. 28, pala 47-50 "geya' che. u. 1, nA 19mAM pavamAM vidUSakane kAkanA kaNa vALo kahyo che. ' - 1 juo kalyANa vi. 22, e. 5. gata vero che trAkToDhA 2 A lekha prajAbaMdhunA vi. saM. 2005nA dIpotsavI aMkamAM prasiddha thayela che. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' [22] rAvaNa vividha rUpa dhAraNa karI zakato hata-pR. 5. rAvaNe 55 mahAvidyAo prApta karI hatI enAM nAmo paumariya pR. 61mAM apAyAM che. rAvaNane aneka patnIo hatI, jema ke maMdodarI, cha hajAra vidyAdharakanyAo pR. 65-66, zrIprabhA pR. 81 ane ratnAvalI. gaSabhadevAdi 24 tIrthakaranA pUrvabhavanA guruonAM nAme pR. 140-141mAM apAyAM che. vAnagIo-vimalasarie 5umariyamAM vividha Anandajanaka vAnagIo prasaMgopAtta pIrasI, che. keTalAMka manorama vaNane AlekhyAM che. jAtajAtanA yuddhono nirdeza karyo che. samayAnusAra dharmopadeza ane tatvajJAna tema ja kAmanI daza dazAo (pR. 119) jevI bAbate paNa raju karI che. A saMkSipta upakramaNikAmAM te TUMkamAM ja nideza thaI zake. vonI utpatti-vimalasUrie kulakara, IvAku, rAkSasa, vAnara, vidyAdhara ane hari ema vividha vaMzanI utpatti darzAvI che. varNana-nimnalikhita viSaye aMgenAM che?-aSTApada-kailAsa, magadha, rAjagRha pR. 7, eNika 8, samavasaraNa 10, meru 19, vidyAdharaleka 22, laMkA 34, yuddha 49, lokapAlanI utpatti 56, lavaNasamudra 76, varSAkAla 96, sAketapurI 35ra, jalakrIDA, agniparIkSA mATe agni 422. yuddho-prastuta anya eka mukhya viSaya vAsudeva lakSamaNa ane prativAsudeva raNanI vaccenuM ghera yuddha che. anya yuddho jemanI jemanI vacce khelAyAM, temanA nAma nIce mujaba che - bhArata-bAhubali pR. 25, rAvaNa surasundara, rAvaNa-vaizramaNa 67, indra-mAlI 67, rAvaNa-yama, rAvaNa-vAlI 80, rAvaNa-sahastrakiraNa 88, rAvaNanalakubara 100, zrImAlI-jayanta 102, rAvaNa-varuNa 137, dazaratha-hemaprabha 164, lamaNu ane rAma-aMtaraMga oNchAdhipati 174, lakSmaNa-rAvaNa 327, lava ane kuza-rAma ane lakSmaNa pR. 409. vizeSatAo-paumariyamAM keTalIka vizeSatAo jovAya che. legasanI jema ahIM navamAM tIrthakaranAM be nAma apAyAM che. suvihi ane puSpadaMta u. 3, padya 48-56mAM cauda kulakarone, nahi ke sAta, daza ke paMdarane adhikAra che. A ajainanI cauda manuonI ramRti karAve che. u. 28nA 48 padyamAM arjuna devonAM nimnalikhita nAmapUrvaka jinezvaranI stuti karAI cheH caturmukha, jina, trilocana, pitAmaha, viSNu ane svayaMbhU, anekAntavAdanA raMge raMgAyelA jaina granthakAronI udAratAnuM, samanvaya sAdhavAnA emanA upayuMkata prakAranA vananuM ghotana kare che. mAnatuMgasUrie racelA bhaktAmara stotranuM 25muM kAvya tema ja 'sahastrAvadhAnI' munisundarasUrikRta gurnAvalInuM 247muM padya A jAtanAM udAharaNa pUrAM pADe che. siddhasenadivAkare racelI manAtI ane 33 pomAM guMthAyelI mahAvIrAtri zikAmAM ajaina devonAM nAmathI mahAvIra svAmInI stuti karAI che, A nAma nIce mujaba che acuta, ananta, aSTamUrti, jyanAtha, jiNa, buddha, maheza, mukunda, viSNu, zrI pati ane RSikeza. ane kRtio paikI hanumannATakanuM prAraMbhika padya A jAtanuM AMzika udAharaNa che. 1 A vAkuvaMzamAM AdityayazAthI mAMDIne rAmacaMdra sudhImAM tresaTha puruSa thaI gayA che. 2 A pada mATe jue "bhaktAmara-kalyANamaMdira-namiuNatatratrayam'nI mArI saMrakRtabhUmikA pR. 8 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAvaNe maMdodarInI sucanA thavA chatAM sItA upara baLAtkAra karyo nahi. tenuM kAraNa te emaNe pate koI paNa strI bhalene te rUpa rUpane bhaMDAra hoya to paNa tene samAgamAthe balAtkAra na karavAnI eka anaMtavI nAmanA munivara pAse pite pratijJA lIdhAnuM svamukhe kahyuM che. pR. 116. e maMdodarI kAlAntare enA be putra yuddha mAM pakaDAtAM potAnA pati rAvaNane sItA soMpI devAnI vinavaNIo kare che ane kahe che ke huM jAte ja sItAne soMpIne mArA putrane choDAvI lAvuM. rAvaNanI jinabhakti-bhujAmAMthI nasa kADhI vINAnA tUTelA tArane joDyo. pR. 83. sItAe be putrone eka sAthe janma Apya; temAM ekanuM nAma te lavara temaja lavaNa che, to bIjAnuM nAma "aMkuza" ke "kuza' che, je pracalita che. sItAnI mAtA ane janaka nRpatinI patnI virahIe bhAmaMDala nAmanA putrane ane sItA nAmanI putrone sAthe janma ApyAno banAva A pUrve banyo hato. narakamAM avataraNa-sItA lavaNa ane aMkuzane janma ApyA bAda keTalAka kAlAMtare dIkSA le che ane paMcatva pAmatAM bAramA devaloke ayutendra tarIke utpanna thAya che. naraka pAmelA lakSamaNane pratibodhavA mATe e narakamAM jAya che ane tyAM AgaLa ene ane rAvaNane bahAra kADhI svargamAM lAvavA mATe prayAsa kare che. tyAM te lakSmaNano deha prabaLa agnithI mAkhaNanI jema pIgaLI jAya che ane sItendra prayatna niSphala thAya che. A eka bIjo prasaMga banelA che. kRSNanA mRtyu bAda kAlAntare baladeva devalokamAM utpanna thayA che. te kRSNane maLavA trIjI narakamAM jAya che ane tyAMthI bahAra kADhavA prayatna kare che, paNa mArA mAphaka zarIra sarI jAya che. juo hama triSaSTi parva 7, patra 131. le. 257. rAma ane kRSNa-ApaNA dezamAM thaI gayelA keTalAka mahApuruSonAM nAmo vagere jaina ane arjana granthamAM samAna rUpe najare paDe che. AvAM nAma tarIke ahIM to mukhyatayA rAma ane kRSNane nirdeza karuM chuM. jo ke A baMnenAM jaina temaja ajaina carimAM ekavAkyatA nathI. jainamaMtavya mujabanA te vaidika hinduonI mAnyatAnA kRSNa karatAM ghaNuM prAcIna samayamAM thayA che. vizeSamAM vaidika lhanduo dasa avatAro paikI rAmane viSNunA sAtamA avatAra rUpe ane maryAdA-puruSottama deg tarIke oLakhAve che. jyAre kRSNane pUrNa puruSottama' tarIke saMbodhe che. AvI vAta jaina granthamAM nathI. jaina mAnyatA mujaba rAma munisuvataravAmInA tIrtha mAM thayA che. (pR. 1) te kRSNa bAvIzamA tIrthakara neminAthanA samakAlIna che. emanA kAkAnA putra thAya che. Ama hAI baMne vacce hajAro varSanuM aMtara che. rAma e cAlu "huMDA' avasarpiNamAM thaI gayelA 63 zalAkApuramAMnA tema ja 1 patiparAyaNa maMdodarI sItA ane rAvaNane unmArge javA prere e bInA kevI kahevAya? 2-3 lava ane lavaNa nAme paumariyamAM ghaNIvAra vaparAyAM che. juo bhA. 2 jAnuM prathama pariziSTa , 2. 4 matsya, kUma, varAha, nRsiMha, vAmana, parazurAma, rAma, kRSNa, buddha ane kapila-ema daza avatare che. gItAnaMdanA AavghamAM kRSNanA daza avatAranAM kR gaNAvyAM che, viSNunA 24 avatAra gaNAvanAre kriSabhadevane paNa ullekha kare che. 5 varAMgacaritramAM Ane badale "kAraNamAnuSa' zabda vaparAyo che. caupannapurisamAM paNa ema che. 6 emanA paramabhakta hanumAna paNa e ja bhavamAM mokSe gayA che.. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nava vAsudevone ja gaNanAranA mate 54 mahApuruSamAM je nava balarAma gaNAvAya che temAMnA AThamA che. emanA bhAI lamaNu te AThamAM vAsudeva che. rAma e ja bhavamAM mekSe gayA che. jyAre vAsudeva kRSNa atyAre te trIjI narakamAM che ane tyAMthI nIkaLI e amama nAmanA jaina tIrthaMkara thanAra che-ema jaina granthomAM ullekha che. capannacariyAmAM rAma ane lakSmaNanAM caritronA aMtamAM pR. 233 pUrvAcAryoe racelAM paumacariyAdi jevAnI bhalAmaNa karAI che. temAM prastuta kRti samajavAnI hoya te nA nahi. ulekha-vaLI kuvalayamAlAmAM anya anya kaviono ullekha karatI veLA vimalasUri ane pImacariyane nirdeza che. devaguptasUrie navapayapayaraNanI pa vRti patra 24. AmAM je paumacariyane ullekha karyo che, te prastuta kRti haze. prameyaratnamaMjUSA patra 133 AmAM cauda kulakaranI nedha karatI veLA je padmacaritane nirdeza che, te paNa A ja kRti haze. anuvAda-A puratakagata gUjarAnuvAda vAMca-vicAra sugama ane rocaka thaI paDe tema che. kemake lagabhaga badhA ja vibhAga, samureze, uddezo ane parvo navA navA pRthI zarU karAyA che. viSayo rajU karavA pUrvaka ene zIrSaka dvArA nirdeza karAyo che. vaLI bIbAM-TAIpanI egya pasaMdagI karAI che ane chapAInI saphAI paNa sArI che. mULa sAthe meLavavAnuM kArya sahasaMpAdake kareluM hovAthI te mATe mAre kahevAnuM rahetuM nathI. paraMtu anuvAdakazrIno A dizAmAM prathama ja prayAsa nathI. eTale e stutya haze. ema lAge che ke anuvAdakazrIe bhASAnI aiDhatA ItyAdi tarapha vizeSa lakSya na ApatAM gujarAtIne sAmAnya bodha dharAvanAra jano paNa A anuvAdane sahelAithI lAbha laI zake tevI nIti prahaNa karI che. jakag7HdApuaar' cepanna mahApuruSanAM caritanA gUjarAnuvAdanI jema ahIM paNa anuvAdane aMte anuvAdakazrIe prazastirUpe pitAne paricaya Ape che. AthI emane uddezIne atra eTaluM ja kahIza ke eo saMsArapakSe saurASTrI, aMzataH mArA nAma rAzI, vyAvahArika vidyAsaMpAdanAtha sarata-nivAsI, vyavasAyAthe muMbaIvAsI ane ahIMnA "goDIjI jaina derAsara'mAM nitya pUjA karavAmAM sahacArI tema ja saMyamakSetre pitAnA anugAmI tathA laghubaMdhu ane be bahenanA purogAmI che. emano janma vi. saM. 1861 citra zukala aSTamIe jANavAmAM Avyo che. emanAM saMpAdana ane anuvAde A pustakanA AvaraNa uparathI joI-jANI zakAze. zramane saMparka sane 1918mAM gaNita sAthe ema. e.nI parIkSAmAM uttIrNa thaye bAda gaNitAdhyApaka tarIke kArya karavAne mane vega maLatAM huM jaina zramaNanA vizeSa paricayamAM Avyo ane emAM uttarotara vRddhi thatI rahI che-tene huM mAruM sadbhAgya samajuM chuM. A Anandajanaka ane neMdhapAtra paricaya sauthI prathama "zAstravizArada' jainAcArya zrI vijayadharmasUrijI ane vizeSataH emanA viyo sAthe atra muMbaImAM thayo hato. kAlAntare tIrthoddhAraka zrIvijayanemisurijIne ane emanA sUripadadhAraka ghaNAkharA bahuzruta ziSyonA saMparkane mane sUratamAM-mArI janmabhUmimAM eka bAju 1 dareka vAsudevo-ardhacakravartIo narakagAmI thAya che. eo rAjapATa choDI dIkSA letA nathI rAjezvarI te narakezvarI' evI lakti caritArtha thatI jaNAya che. 2 eo trIjuM pAtAla zodhavA gayA che ema keTalAka vaidika hinduo kahe che. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 lAbha maLyo hato, te bIjI bAju AgamAraka zrI AnaMdasAgarasUrijI tathA temanA mukhyapadadhara zrI mANijyasAgarasUrijI, tema ja emanA parivAra sAthene. hemasAgarasUrijI e AgamahArakanA eka agragaNya ane abhyAsI aMtevAsI che. emane sUratamAM "sUri' padavI viThadaratna A. zrImANiyasAgarasUrijInA varada haste sane 2007mAM apAI, tyAre huM tyAM hAjara hatA. have te kALabaLe sUrata choDI muMbaI Avyo chuM ane ahIM varalImAM rahyo chuM. thoDA divasa upara eo acAnaka mAre tyAM padhAryA, tethI mane ane mArA kuTuMbIvargane sAnaMda Azvarya thayuM. emanI sAhityapravRtti jevA-jANavAne suga mane udyotanasUri kivA dAkSiNyacinasarikRta kuvalayamAlAne emaNe karele gujarAtI anuvAda vicAratI veLA maLyo. vizeSamAM yAkinI mahattarAnA dharmaputra haribhadrasUrikRta samarAIca kahAnA ane tyArapachI ka. sa. hemacandrakRta yogazAstra savivaraNanA gUjarAnavAda aMge thoDuMka lakhatI veLA thayo. hAlamAM ahIM muMbaImAM e kAryamAM vega Avyo che ane enuM phala te emaNe A "upakramaNikA' lakhI ApavA karelA prastAva che. emaNe mahAnisIha-mahAnizIthane-eka chedasUtra tarIke oLakhAvAtA jaina Agamana gujarAtImAM saMpUrNa anuvAda lakhIne taiyAra karyo che-ema jANavA maLyuM che. Ama eo saMskRta ane pAiya bhASAomAM racAyelA prauDha granthonA anuvAdakSetramAM vadhu ne vadhu vicaratA thayA che-e AnandanI vAta che. prastuta anuvAda emanA anya anuvAda dvArA gujarAtI sAhityanI samRddhimAM vRddhi kare che ema kahuM to kema? AbhAra-upakramaNikA lakhI ApavAnuM anuvAdakazrIe ApeluM AmaMtraNa ane svAdhyAyanuM nimita banavA badala emano tema ja A upakramaNikAne aMtima svarUpa Apato hato, evAmAM emanA taraphathI paumariya bhAga 1-2 maLatAM eno meM kaMI lAbha lIdho hoya te badala enA prakAzakAdikane paNa hu AbhAra mAnuM chuM. abhilASA-bhavabhAvaNuM pazvRtigata kahacariya-kRSNacaritrane anuvAda anuvAdakazrI have tayAra kare ane e mULa sAthe viziSTa prastAvanA sahita prakAzita thAya-evI mArI abhilASA darzAva I. sAthe sAthe umerIza ke eka ajJAtakaka kahacariya che, enI eka ja hAthapothI hAya ema lAge che, te ene uddhAra tha ghaTe. A hAthapothIne paricaya meM D C G M. vol 14, sec 2, pt 1, ph 318-A mAM Ave che. pUrNAhuti-aMtamAM e sUcavIza ke vairAgyavAsita zramaNadhuraMdhara vibudhavara vimalasUri dvArA jaNa sarahadI-jainamahArASTramAM mukhyatayA "gAthA' chaMdamAM vIrasaMvata 230 mAM ane keTalAka Adhunika vidvAna nonA mate I. sa. tRtIya zatAbdImAM racAelA, vIrAdika na raso AsvAda karAvanArA. dharmAdi cAre puruSArtho upara tathA dharmakathAdi cAre anuyoge upara prakAza pADanArA, purANa tarIke nidezAlA, upAkhyAne, AkhyAne ityAdithI alaMkRta, vimalaka-maMDita, paradA rAgamana ane mAMsAhAranA niSedha25 sadupadezathI raMjita, vizeSataH lokapriya banelA ane muktimahilAne varelA sItApati rAmacandranA tathA prasaMgopAtta cauda kalakarAdinA jIvana vRtAntone mahAkAvyarUpe rajU karanArA tema ja rAmAyaNanA na mATe ane prAcIna samayanI pAIya-prAkRta bhASAnA abhyAsa mATe upayogI evA 10550 pramANu paumacariyanA lagabhaga eTalA daLadAra ane hemahIrarUpa gUjarAnuvAdanI saMkSipta upakamaNikAnI A upasaMhArAtmaka pUrNAhuti che. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A huM pharIthI tapAsI jaI zakyo nathI, kemake mArI eka ja AMkha kAma Ape che ane temAM thoDA vakhatathI navI takalIpha ubhI thaI che. AthI vizeSane sAdara ane sAgraha vinaMti che ke teo AmAM jaNAtI kSatio sudhArI le ane tenI mane jANa kare. la madhukaMpa, Do. enI besanTa reDa ] varalI, muMbaI-ra1 D. D. | tA. 7-7-70 hIrAlAla 2 kApaDiyA ema. e. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 sUtra vidhAna--ma'galAcaraNu-1. granthanAmakaraNa, zarIranA bhinna bhinna avayaveAnI sAthekatA-ra. A caritra granthamAM AvatA viSayeAnI anukramaNikA-3. 2 3 4 5 zrIvimalasUri-racita prAkRta pauma(padma)caritranA gUjarAnuvAdanI anukramaNikA zreNika-cintAvidhAna--magadha vahuOna, rAjagRhanagara-va na-7. zreNika rAjAnuM varNaOna, mahAvIra bhagavaMtanuM carita-8. vIrabhagavaMtanI indre karelI stuti, samavasaraNunuM varNana 10. G vidyAdharaleAkanu varNana--zreNikanuM gautamasvAmI pAse javuM ane prazna karavA-15. dAnala, kulakar| ane zrIRSabhasvAmInuM rita-17. meruparyaMta-vana, tathA bhagavaMtanA abhiSeka 19. te samayanI sthiti ane RSabhadeve sthApela leAkasthiti, RSabhaprabhunI pravrajyA 21. nami-vinaminu Agamana ane vidyAdhara lekanu` vana--22. lAsthiti, RSabha-mAha(brAhmaNa)nA adhikAra--prabhune kevalajJAna pragaDha thavuM"-24. dharmopadeza, bharata-bAhubalI yuddha ane bAhubalInI dIkSA-ra5. mAhaNu(brAhmaNu)vanI utpatti-27. RSabhadeva ane bharatanuM nirvANu-28. rAkSasava'za-adhikAra-vidyAdharavaMza-29. ajitanAtha bhagavAna, sagara cakravartI 31. laMkA nagarI-34. sagara cakrInA putranuM aSTApadagamana-39. bhagIrathaneA pUrvabhava-38. mahArAkSasanA pUrvabhavA ane pratrajyA-39. rAkSasava'za-40. 6 rAkSase| ane vAnaronA pravrajyA-vizana adhikAra--vAnaravaMza-4ra, vAnaravaMzanI utpatti45. DikezIne dIkSA levAnu` prayeAjana-46. DikezI tathA maheAdhiravanA pUrvabhava-48. zrImAlAnA svayaMvara ane yuddha-varNana-49. dazamukha-rAvaNanI vidyA-sAdhanA--indranA janma-54. leAkapAlanI utpattinuM vaNu*na-56. ratnazravAne vRttAnta-57. rAvaNu vagerenA janma-58. rAvaNa Adie karelI vidyAsAdhanA-59. L duzamukhe karela lakA-praveza--rAvaNanA matadAdarI sAthe vivAha-64, 'bhaka ane khibhIna SaSNunA vivAha tathA indrajit vagerenA janma-66. rAvaNu-vaizramaNunA yuddhanuM vana 67. hariSe cakravartInuM carita71. bhuvana,lakAra hAthI-74. rAvaNe karelA yamavijaya-75. lavaNusamudra kevA hatA ?-76. - vAlinirvANagamanavAli-sugrIvane vRttAnta, kharadUSaNane candranakhAnI sAthe vivAha-9. virA tinA janma, vAli ane rAvaNanu* yudgha-80, rAvaNunuM aSTApada-gamana ane vAlimuni dvArA parAbhava-81. rAvaNunuM aSTApade utarANa-82. aSTApada para rahelA jiteAnI rAvaNe karelI stuti, dharaNendra pAsethI prApta karelI zakti ane svadezAgamana-84, Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 dazamukha ane sugrIvanuM prayANa-sahastrakiraNa ane anaraNyanI dIkSA-85. rAvaNano digvi jaya-86. sahastrakiraNanI jalakrIDA, rAvaNanI senA sAthe sahastrakiraNanuM yuddha-87. sahastrakiraNa ane anaraNya svIkArela pravajyA-89. 11 mata yajJano vinAza tathA rAvaNa pratye janatAne anurAga yajJa utpattikathA, nArada ane parvatane vivAda-10. nAradane jIvana-vRttAnta-92. yajJa ArSa ane anArSa-93. tApanI, utpatti kevI rIte thaI ? rAvaNa pratye janatAno prema, rAvaNa kevo hato ?-95. varSAkAla-6. rAvaNanuM vaitADhaya-gamana, indrabaMdhana ane laMkApraveza-rAvaNuputrI manoramAne vivAha, madhukumArane pUrvabhava ane zavaratnotpatti-97. nalakubara sAthe rAvaNanuM yuddha-100. Indra sAthe rAvaNanuM yuddha-101. rAvaNane laMkApraveza-104, IndranuM nirvANagamana-105. 14 anaMtavIryane dharmopadeza-108. zramaNadharma-111. deva vimAne, deva ane temanAM sukha-113. zrAvakadharma-114. 15 aMjanAsuMdarIne vivAha-hanumAna-caritra, aMjanAsuMdarI-caritra-117. kAmanI daza dazAo 119. pavanaMjayane aMjanAnAM darzana ane tenA pratye virAga-120. 16 pavanaya ane aMjanAsuMdarInuM milana-123. 17 aMjanAne bahiSkAra ane hanumAna putrano janma- 28. aMjanAne pUrvabhava-130 aMjanAe putrane janma Ape-132. 18 pavanaMjaya tathA aMjanAsuMdarIne samAgama-134. 19 varuNane parAjaya ane rAvaNanuM rAjya-varuNa sAthe rAvaNanuM yuddha-137. tIrthakare, cakravatIo, baladevo AdinuM kItana-tIrthakaranA pUrvabhavanA guonAM nAma140. tIrthaMkaranA chellA devabhavo, tIrthakaronI janmanagarI, mAtA-pitA, nakSatra, jJAnavRkSo ane nivaNusthAne-141. pApama, sAgaropama, utsapiNI vagere kALanuM svarUpa-143. kulakare, tIrthakaronAM AyuSya-jinAntaramAM thaelA 12 cakravartIo ane tenA pUrvabhavo-145. sanaskumAra cakrInuM caritra-146, puNya-pApaphala, vAsudeva ane tene saMbandhavALAM thAnake-148. baladevo. ane tene saMbaMdhavALAM vividha sthAnake-149. 21 munisuvrata, vajubAhu ane kIrtidharanuM mAhAtma-vana-harivaMzanI utpati, munisuvata jinacaritra-151. janakarAjAnI utpati-15ra. saMsAra, baMdha ane mekSanuM svarUpa, vajabAhunI. dIkSA-154. kIrtidharanI dIkSA-155. 22 sukezalanuM mAhAsya ane dazarathane janma 156. 23 bibhISaNanuM kathana-16. 24 kekeyIne vivAha ane varadAna prApti-16. 25 cAra bhAIo-165. 26 sItA ane bhAmaMDalanA janma-167. mAMsatyAgane upadeza, mAMsabhakSaNathI narakavedanAnuM varNana-168. 27 rAme svecchAne Apele parAjaya-172. 28 rAma-lakSmaNane dhanuSyaratnanI prAti-175. 29 dazarathane vairAgya, savabhUSaNa muninuM Agamana-182. 30 bhAmaMDalane pharI meLApa-185. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 dazarathane pravajyA-niNa-dazarathanA pUrvabhavo-190. 32 dazarathanI dIkSA, rAmanuM nigamana ane bhAratanuM rAjya-196. vividha vrata, niyama, jinapUjA, dAna AdinAM phala-199. 33 vajakarNa upAkhyAna-202. 34 siMhadara, ruddhabhUti, vArikhilyanAM upAkhyAne-210. 35 kapila upAkhyAna-213. 36 vanamAlA pava-218. 37 ativIryanuM niSkramaNa-220. 38 jitapadmA-AkhyAna-224. 39dezabhUSaNa ane kulabhUSaNanAM AkhyAna-227. 40 rAma giri upAkhyAna-ra34. 41 jaTAyu upAkhyAna-ra35. 42 daMDakAraNyamAM nivAsa-239. 43 zakhUka-vadha-241. 44 sItA-haraNa thatAM rAma-vilA5-243. 45 sItA-vicAgane dAha-247. 46 mAyA-prAkAranuM nirmANa-249 47 sugrIvanuM AkhyAna-255. 48 keTizilAnuM uddharaNa-258. 49 hanumAnanuM lakA tarapha prayANu-264. 50 mahendrane putrIne samAgama-266. pa rAghavane gaMdhavakanyAone lAbha-267. pa2 hanumAnane laMkAsuMdarIne lAbha-269. 53 hanumAnanuM laMkA-gamana-ra70. pa4 laMkA tarapha prayANu-279. 55 bibhISaNane samAgama-281. 56 rAvaNanI senAnuM nirgamana-284. 57 hasta-praha stane vadha-287. 58 nala-nIla tathA hasta-prastanA pUrvabhavanuM varNana-288. 59 vidyAnuM sAMnidhya-290. 60 sugrIva-bhAmaMDalane samAgama-294. 1 zakti hathiyArane prahAra-ra95. 6ra rAmane vipralApa-ra99. 63 vizathAne pUrvabhava-301. 64 vizalyAnuM Agamana-305. 65 rAvaNanA dUtanuM gamana-308. 66 phAlyuna-aSTAnikA-motsava ane lekenA vrata niyama-311. 67 samyagadaSTi devanA guNanI prazaMsA-313. 68 bahurU5 vidyAnI sAdhanA-316. 69 rAvaNanI cintA-319. 70 yuddhavidhAna-323. 71 lakSamaNa ane rAvaNanuM mahAyuddha-3ra7. 72 caritnanI utpatti 331. 73 rAvaNane vadha-333. 74 priyaMkara upAkhyAna-336. 7pa indrajita vagerenuM niSkramaNa-339. nArakInI vedanA-341. indrajita, ghanavAna AdinA pUrvabhavo-342, 76 sItA-samAgama--344. 77 maya(mada)nuM AkhyAna-346. sAketapurI-ayodhyAnuM varNana-352. 99 rAma-lakSamaNane mAtAone samAgama-355. 80 tribhuvanAlaMkAra hAthIne saMbha-257. 81 tribhuvanAlaMkAra hAthInI vedanA 361. 82 tribhuvanAlaMkAra hAthInA pUrvabha-362. 83 bharata-kekacInI pravrayA-368, 84 bharata-nirvANa gamana-369. 85 rAma-lakSmaNane rAjyAbhiSeka-370. -86 madhusundarane vadha-37ra. 87 mathurAnA upasargo-376. 88 zatruna ane kRtAntamukhanA pUrvabha-377. 89 mathurAnagarInI nirupadravatA-379, 90 manoramA kanyAnI prAti-383. 91 rAma-lakSmaNanI vibhUti-385. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ha0 92 jinapUjAne dehale-386. 93 lekenI cintA-388. 94 sItA-nirvAsana-390. sItAne vanamAM tyAga karavAnI AjJA-391. 95 sItAne maLeluM AzvAsana-397. 96 sItAtyAga ane rAmane zeka-401. 97 lavaNa aMkuza nAmanA sItApu-404. 98 lavaNa-aMkazanA deza-vija-405. 99 pitA sAthe lavaNa-aMkazanuM yuddha-400 100 lavaNu-aMkuzane pitA sAthe samAgama-413. 101 deva-Agamana-vidhAna-417, 102 rAmane dharmazravaNa-421. 103 rAmanA pUrvabhavo tathA sItAnI pravrajyA-43ra. 104 lavaNa-aMkuzanA pUrvabhava-442. 105 madhu ane kaiTabhanI kathA-444. 106 lamaNanA ATha kumArenuM niSkamaNa-450. 107 bhAmaMDalanuM paraloka-gamana-453, 108 hanumAnanuM nirvANa-gamana-454. 109 InDe karela dharmacaryA-457. 110 lamaNanuM maraNa ane yuvatio tathA rAmane vilApa-459. 111 rAmane vilApa-461. 12 zakAtura rAmane bibhISaNe kahela AzvAsana-vacana-463 113 kalyANamitra devenuM Agamana-464. 11 baladeva-rAmanuM niSkamaNa-468. 115 rAmanA bhikSA-bhramaNa-prasaMge nagara-saMbha-470. 116 dAna-prazaMsA-471. 117 rAmane kevalajJAna-47ra. 118 rAmanuM nirvANa-gamana-475. granthakAra-prazasti-480, anuvAdaka-prazasti 481. zuddhipatraka-48ka. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // Namotthu aNuogadharANaM // zrAvimalasUrie racela prA. paumacariya-padmacaritrano AcAryazrI hemasAgarasUrie karela jIrAnuvAda siddha-sura-kinnaroraga-daNuvai-bhavaNindavanda-parimahiyaM / usahaM jiNavaravasahaM, avasappiNi-AititthayaraM // 1 // [1] sUtravidhAna maMgalAcaraNa vidyA, maMtra, zilpa vagere aneka prakAranI siddhio prApta karanAra siddho, de, kinnaro, nAgakumAra, asurendro tema ja bhavanendronA samUhathI pUjAelA, jinezvaramAM vRSabha sarakhA uttama, tathA A avasarpiNI-kAlamAM thaelA prathama tIrthakara RSabhadevane huM namaskAra karuM chuM. krodhAdika cAra kaSA para vijaya meLavanAra ajitasvAmI, pharI janma na lenAra saMbhavanAtha, kAyama mATe janmane nAza karanAra abhinandana ane sumatinAtha, padmakamala samAna sundara kAMtivALA padmaprabha, traNe lokamAM uttama supArzvanAtha, caMdrasarakhI dehaprabhAvALA caMdraprabha, tathA puSpadaMta-suvidhinAtha jinezvara, munionA svAmI zItalanAtha, zreyAMsanAtha, vAsupUjya, vimalanAtha ane anaMtanAtha, dharmanA sthAnarUpa dharmanAtha, zAMtijinezvara, kaSAyone nAza karanAra kunthanAtha, atyaMtara zatruone jitanAra akhUTa aizvarya saMpanna aranAtha, bhava paraMparAnA pravAhane aTakAvanAra mallinAtha, sundara vratane dhAraNa karanAra, devonA svAmI, rAmanuM A caritra jenA zAsanakAlamAM utpanna thayuM evA munisuvrata svAmI, naminAtha, neminAtha temaja sarpanI mahAphaNAo upara rahelI maNionA prakAzathI jaLahaLatA pArzvanAtha, kamala dUra karanAra, traNe lokathI pUjita. virabhagavaMta tathA bIjA gaNadharAdika maharSio, prabhAva prApta karelA munivare, manavacana-kAyAne gepavanAra sarva sAdhu bhagavaMtane mastakavaDe namaskAra karuM chuM. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra grantha-nAmakaraNa je caritramAM aneka pAtrAnA nAme gUMthAelA che, temaja ja sava hakAkatA AcAyaparaMparAthI mane prApta thaela che, te paddha(rAma)nA caritrane kamasara saMkSepathI kahIza. jemane traNe kALanuM jJAna che, evA kevalijinane choDIne A rAmanA caritrane sarva saMbaMdha varNavavA keNa samartha che? jinezvaranA mukhathI prathama aneka vikalpavALA je artha nIkaLyA, tene gaNadhara bhagavaMte dhAraNa karIne temAMthI saMkSepa arthane upadeza pitAnA ziSyAdikane ApyuM. A prakAranI paraMparAthI pUrvagranthanA arthonI kame krame nyUnatA thavA lAgI. AvA prakAranA kAla-svabhAvane jANIne paMDitajane kepa na kare. ahIM viSama zIlavALA ane pArakA doSa grahaNa karavAmAM tatpara evA keTalAka puruSa hoya che. temane sundara vacane vaDe khuza karavA prayatna karIe to eka paNa guNa grahaNa karatA nathI. sarvaze kahelA ane je pramANe AgamamAM kahelA hoya, tene anusarIne kavijane kahe che. zu vajInI seyathI viMdhAela mahAratnamAM dore praveza karatA nathI? A parSadAmAM lokonAM citto aneka prakAravALAM-asthira hoya che, pavanathI kaMpAyamAna vRkSapatro sarakhI asthira cittavRttione grahaNa karavA mATe koNa samartha thaI zake ? tIrthakaro ane gaNadhara sarakhA saMpUrNa zrutadharo ya A traNa bhuvanane ekamata na karI zakyA, to pachI mArA sarakhA maMdabuddhivALAnuM A viSayamAM zuM gajuM? je ke lokonAM hadayanI vAta jANavI kaThaNa che. kAraNa ke teo ghaNuM phUDa-kapaTa karavAmAM catura hoya che. te paNa mArA buddhi-vaibhavanusAra have huM kahIza. ApaNuM A zarIra aneka rogothI bharapUra che, jIvana vijaLInA jhabakArA mAphaka caMcaLa che, mAtra kAvyaguNane rasa candra, sUrya ane grahamaMDala jyAM sudhI che, tyAM sudhI sthira rahevAne che. mATe AtmasvarUpa samajanAra manuSya potAnA hRdayamAM mahApuruSanAM guNekIrtana karavAne utsAha nakakI rAkhavo joIe. zarIranA bhinna bhinna avayavonI sArthakatA kharekhara te ja kAna-ema kahI zakAya ke, je jinezvaranA zAsananI vANIthI pavitra thaelA hoya, bIjA to lAkaDAnA banAvelA vidUSakanA kAna sarakhA nAma mAtra samajavA. te ja mastaka kahevAya ke, je munidharmane upadeza zravaNa karIne DolavA lAge, bIjA te koparA vagaranI kAchalI sarakhuM guNavagaranuM jANavuM. jinezvara prabhunA darzana karavAnI utkaMThAvALAM ane udyata thaelAM netre ja paramArthathI suMdara ane prazaMsanIya che, paraMtu mithyAtvanA kacarAthI malina banelAM netro te citrakAre cinnela sarakhAM niraIka jANavAM. jinezvaranI kathA karavAmAM anurAgavALA dAMte ja kAMtiyukta che. bAkI te mukhanI batrIzImAM bAMdhelA pattharanA TUkaDA jANavA. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtravidhAna - je A lokamAM uttama zrutanA arthamAM rahelI suMgadhane na jANI zake, te pachI anekavidha sugaMdhI padArthomAM Asakta thaelI nAsikAne zo upayoga? je viveka pUrvaka vacana bole che, te ja ahIM uttama hoTha gaNAya che, bIjA te sthira rahelA jaLakIDA-jaMtunI pITha ane zaMkha sarakhA che. A lokamAM uttama zAstrarasanuM pAna karanAra jihavA hoya, te ja suMdara che, bIjI to durvacana rUpI tIkSNa dhAravALI navI ghaDelI charI sarakhI jANavI. guNakathana karavAmAM tatpara je mukhakamala hoya, te ja pradhAna mukha che; bIjA te dAMtarUpI kIDAthI bharela bila-dara samAna kahelA che. je puruSa zAstranuM adhyayana, zravaNa kare che, potAnI zakti anusAra munipaNamAM udyama kare che, te puruSa lakamAM uttama jANa. te sivAyanA zipIe ghaDelA pUtaLA samAna jANavA. A pramANe jinazAsana pratye bhaktivaMta nItimAna puruSe mUDhatA-ajJAnano tyAga karIne sarvAdarathI AtmahitanI sAdhanAmAM udyamazIla banavuM. have padmacaritra rUpa UMcA, mahAvIra bhagavaMta rUpa gajarAje nirmANa karelA mArgaviSe Aje paNa kavi-kuMjaro paraMparA pramANe anusaraNa karI rahyA che. te ja pramANe uttama kavi-kuMjaranA madanI gaMdhamAM Asakta bhramara sarakho huM paNa temanA mArge madabindumAM daSTi rAkhato pravRtti karuM chuM. AgamasUtrAnusAra, samagra kAvya-rasathI bharapUra, pragaTa spaSTArtha yukta, prAkRta gAthAothI vimalasUrie raceluM A saMkSipta padacaritra tame zravaNa karo. A caritra-granthamAM AvatA viSayonI anukramaNikA A padma-purANamAM sAta adhikAre varNavyA che-te A pramANe- 1 jagatanI sthiti, 2 vaMzanI utpatti, 3 yuddha mATe prayANu, 4 saMgrAma, 5 lava ane aMkuza putronI utpatti, 6 nirvANa ane 7 aneka bha. trizalA putra mahAvIra bhagavaMte saMkSepathI kahela aneka adhikAravALuM A padmacaritra tame sAMbhaLe. A caritramAM nIce jaNAvelA prasaMgonuM varNana Ave che 1 vipulAcalanA manohara zikhara upara virabhagavaMtanuM Agamana, 2 indrabhUti gaNadhara bhagavate zreNika rAjAne A samagra kathA kahI, 3 kulakara vaMzanI utpatti, 4 loka-vyavahAra pravartAvanArI nItinI sthApanA, 5 RSabhadeva bhagavaMtane janma tathA meru parvata upara temane janmAbhiSeka, 6 vividha kaLAone upadeza, 7 lokenA duHkhanuM nivAraNa, 8 dIkSA, 9 kevalajJAna pragaTa thavuM, 10 tIrthakarane atiza, 11 puSpa- vRSTi, 12 sarva devo ane asuroe karelI pUjA, 13 nirvANa, 14 utkRSTa mokSasukhanuM svarUpa, 15 bharata ane bAhubalinuM jevA prakAranuM yuddha thayuM tenuM varNana, 16 jAtionI utpatti, 17 vividha veSadhArI kutIrthIonA guNanI utpatti, 18 vighadu -vidyAdhara vaMzanI utpatti, 19 muniomAM vRSabha samAna saMjayantane thaelA ghora upasargo tathA kevala-utpatti, 20 dharaNe karela vidyAnuM apaharaNa, 21 ajitanAthane Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra janma, 22 samavasaraNamAM kahela pUrNaghananuM zubha-azubha, 23 rAkSase vidyAdharane Apela Azraya, 24 rAkSasapatie kumArane jevI rIte sthAna ane varadAna ApyuM, 25 sagarane janma, duHkha, cAritra-svIkAra, nirvANa, 26 atikAnta nAmane mahArAkSasa, teno janma tathA vaibhavanuM kathana, 27 A prakAre rAkSasavaMzane AraMbha thaye jANo, 28 vAnaranA cihavALI vijAvALA vAnaraketu-vaMzanI utpatti, 29 udadhikumAranI sAthe taDitukezanuM caritra keme karIne jANavuM, 30 kiSkibdhi, andhaka ane zrImAla khecanuM Agamana, 31 vijayasiMhane vadha, 32 azanivegane krodha, 33 anvaka-vadha, 34 pAtAlalaMkA nAmanI suMdara nagarImAM praveza, 35 madhugiri upara manahara kiSkibdhi nagarInI sthApanA, 36 laMkAnagarI tarapha prayANa ane temAM praveza, 37 sukezInA balavAna putronI sAthe maraNanA kAraNavALuM yuddha, 38 mAlIne maLelI vipula saMpatti, 39 vitAvya parvatanI dakSiNa-zreNImAM rahela cakavAla nagaramAM IndranI utpatti, 40 vidyAdhara-zreNanuM svAmitva, 41 yuddhamAM mAline vadha, 42 vizravaNakumArane janma, 43 kusumAnta nAmanA sundara udyAnamAM sumAlinA putrane praveza, 44 kekasInI sAthe saMga, 45 tyAM sundara svamo dekhavAM, 46 dazamukha-rAvaNane janma, 47 vidyAonI upAsanA, 48 apamAna pAmelA yakSane kSobha, 49 sumAlinuM Agamana, 50 maMdodarInI prApti tathA kanyAonuM nirIkSaNa 51 bhAnukarNanuM caritra, para vizravaNane krodha, pa3 rAkSasa ane yonuM yuddha, 54 dhanadanI tapazcaryA, 55 dazamukha-rAvaNanuM laMkAmAM Agamana, pa6 jinamaMdiranAM darzana tathA puNyakAraka ane pApanAzaka haricaritra viSayaka prazna, 57 bhuvanAlaMkAra nAmanA unmatta hAthIne svAdhIna karI pakaDe, 58 yamanA sthAnanI prApti tema ja RkSa rAjA, AdityarAja ane kiSkindhInuM varNana, 59 dazavadana ane dUSaNane pAtAlalaMkApuramAM praveza, 60 caMdrodaranA virahathI anurAdhAne thaela atiduHkha, 61 virAdhitapuramAM sugrIva ane zrI samAgama, 62 vAlInI dIkSA, 63 aSTApada parvatane kSebha, 64 sugrIvane sutArAnI prApti, 65 sAhasagatinuM mRtyu, 66 rAvaNane thaela atidukha ane tenuM vaitADhya parvata para gamana, 67 anaraNya temaja sahastrAMzune vairAgya, 68 yajJane nAza, 69 madhunA pUrvabhavanuM kathana, 70 uparaMbhAnI abhilASA, 71 vidyAnI prApti, 72 mahendrarAjAnI lakSamIne nAza, 73 dazamukhanuM maMdarAcala-gamana ane Agamana, 74 anagAra maharSi anaMtavIryane kevalajJAna, 75 rAvaNe grahaNa karela niyama, 76 hanumAnano janma, 77 aSTApaTa parvata upara mahendra ane prahalAdane meLApa ane sneha, 78 pavanaMjayane kepa ane aMjanAne parityAga, 9 hanumAnanA pUrvabhavaviSayaka muninuM kathana, 80 hanurUha nagaramAM pratisUra nAmanA puruSanI sahAyathI karAelI prasUti, 81 bhUtaaTavImAM pavanaMjaya khecarane nizcaya, 82 vidyAdharI aMjanAnI sAthe putra-darzanane AnaMda ane utsava-sukha, 83 pavanaMjaya-putra mahAbalI hanumAnanuM bhayaMkara yuddha, 84 rAvaNanuM rAjya, 85 jinezvaranI UMcAI ane eka bIjAnuM antara, 86 cakravartI, baladeva, vAsudeva ane prativAsudevanAM vatane, 87 dazarathane rAjyaprApti, Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtravidhAna 88-9 kaikeyIne varadAna-prApti, 90 Indra sAthe yuddha ane dazamukhathI tenuM pakaDAvuM, 91 vairAgya pAmavAthI rAjAe dIkSA aMgIkAra karI, 92 rAma, lakSmaNa, bharata ane sItAnA janma, 93 videhamAM zoka-kAraNa, 94 nArade cinnela sItAnuM pratibiMba, 95 citra dekhIne sahadarane meha thavo, 99 sItAnyAnA svayaMvara mATe utpanna thaela dhanuSaratnanuM varNana, 97 sarvabhUtazaraNa nAmanA muninI pAse dazarathe grahaNa karelI dIkSA, 98 gatabhavanuM kathana, 9 sItAne samAgama, 100 kekeyI rANIne varadAna-prApti, 101 bharatane mahArAjyanI prApti, tathA rAma, lakSmaNa ane sItAnuM videzagamana, 102 vAkarNa rAjAnuM caritra, 103 tenA dvArA rAjakumArInI prApti, 104 rudrabhUtinuM vaza thavuM tathA vArikhilyanI mukti, 105 aruNagrAmanI najIkamAM rAmapurI nAmanA atyaMta suMdara nivAsanI racanA, 106 vanamAlA sAthe meLApa, 107 ativIryanI unnati, 108 jitapadmAnI prApti, 109 kulabhUSaNa ane dezabhUSaNa nAmanA munione upasarga, 110 vaMzaparvatanA zikhara upara rAme jinamaMdira karAvyuM, 111 dAnane vaibhava dekhIne jaTAyue niyama grahaNa karyo, te kAraNe prApta karelo prabhAva, 112 nAgaratha para ArohaNa ane saMbUkane vadha, 113 kekeyInA putra bharatanuM AvavuM, 114 kharadUSaNa sAthe bhayaMkara yuddha, 115 sItAnA haraNuM kAraNe rAmane thaelo zeka, 116 virAdhitanuM ekadama AvavuM, 117 dUSaNane vadha, 118 ratnajI vidyAne nAza, 119 sugrIva sAthe samAgama, 120 sAhasagatine vadha, 121 sItA apaharaNa pachInA samAcAra meLavavA, 122 vibhISaNa sAthe meLApa, 123 vidyAbela ane kezInI prApti, 124 kuMbhakarNa ane IndrajitanuM nAgapAzamAM mahAbaMdhana, 125 lakSmaNane zaktine prahAra tema ja vizalyAnuM Agamana, 126 zAMtinAtha jinezvaranA bhavanamAM rAvaNane praveza, 127 tyAM ATha prAtihAryonI racanA, 128 rAvaNane laMkAmAM praveza, 129 cakanI utpatti, 130 lakSmaNe karelo rAvaNane vadha, 131 suMdara yuvatIne vilApa, 132 kevalInuM Agamana, 133 Indrajita vagerenI dIkSA, 134 sItAne samAgama, 135 laMkAmAM nAradanuM Agamana, 136 sAketa nagarImAM praveza, 137 bharata ane hAthIonA pUrvabhavanI kathA kahevI, 138 bharatanI dIkSA, 139 rAjagAdIe lamaNanI sthApanA karI, 140 mane ramAnI prApti, 141 zrIvatsayukta deha dhAraNa karanAra mahAna lavaNanuM saMgrAmamAM mRtyu thavuM, 142 mathurAnagarI ane deza, tyAM rahenArA lokonA upara thatA devI upasargane vinAza, 143 saptarSionI utpatti, 144 sItAno tyAga karI nirvAsita karI, 145 vAjaMgha rAjAe sItAne dekhI, 146 lava ane aMkuzanA janma, 147 bIjA rAjAone jilIne pitA sAthe karela yuddha, 148 sakalajanabhUSaNa munine kevalajJAna ane devenuM Agamana, 149 ATha prAtihAryonI racanA, 150 sItAne bhISaNa-bhavasAgara ane ghora tapazcaryA, 151 kRtAntavatrano svayaMvaramAM kSobha, 15ra kumAranI dIkSA, 153 bhAmaMDalanI durgati, 154 hanumAnanI dIkSA, 155 lakSamaNanA paraloka-gamananA kAraNe rAmane vilApa ane zoka, 156 lava ane aMkuzanuM tapa Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra vidhAna, 157 pUrvabhavanA mitradeve rAmane karele pratibodha-tethI svIkArelI nigraMthadIkSA, 158 rAmane kevalajJAna tathA nirvANa-gamana. he sajajano ! samadaSTivALA zrotAo ! mekSamArga prApta karanAra rAma saMbaMdhI A sarva hakIkata tame nirmaLa bhAvathI sAMbhaLaje. AThamA baladeva rAmaviSayaka A kathA prathama mahAvIra bhagavaMte kahI hatI. tyAra pachI jagatane prakAzita karanAra A caritra uttama sAdhu bhagavaMte e dhArI rAkhI-yAda rAkhyuM. vimalasUrie temanI pAsethI paraMparAe prApta karIne pragaTa ane spaSTArtha yukta prAkRtabhASAthI gAthAomAM guMthaNI karI che. atyaMta puNyadAyI pavitra akSaravALuM A sUtra ane tenA artho tame ekAgracitte zravaNa kare. (6) pAcarita viSe suvidhAnA nAmane prathama udeze pUrNa thayo. [1] cha ari, Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [2] zreNika-cintA-vidhAna magadhavarNana A jambudvIpa nAmanA dvIpamAM rahelA dakSiNabharata kSetramAM aneka guNayukta, nagara ane khANathI zebhita, manahara magadha nAmane deza hate. grAma, pura, kheTa, karma, maDakha, droNamukha vagere nivAsa sthAnethI vyApta; gAya, bheMsa, gheDA, ghaDI Adi upayogI pazuothI paripUrNa dhanasamUhathI rekAI gaela sImADAnA mArgavALA, sArthavAha, zreSThI, gRhapati, kauTumbika Adi uttama lakenA samUhavALA, maNi, suvarNa, ratna, motI, ghaNuM dhAnyathI bharelA koThAravALA, te magadha dezamAM vijJAnamAM vicakSaNa, atyaMta sundara rUpavALA, bala-vaibhava-kAMtiyukta, adhikapaNe dharmamAM udyama karavAnI mativALA loko rahetA hatA. tyAM naTa, nartaka, chatradhArI, vAMsa para khela batAvanAra, deraDA para cAlanAra, Adi aneka kaLAvAna, saMgIta karanAra, vividha prakAranAM taiyAra karelA bhejanethI musApharone jamADanAra evA udAra te dezanA lake hatA. - ahiM rahenAra loko vivAhAdi maMgala mahotsava karavAmAM vyavasAyI tathA sugandhavALA padArtho ane punA puSkaLa zekhIna hatA. evI rIte aneka prakAranAM mIThAM paNa, uttama prakAranAM bhojana, phaLa, mevA Adika meLavavAnA niraMtara utsAhavALA hatA. tyAM aneka vAvaDIo, sarovara, jaLAza ane udyAne hovAthI cAre bAju ramaNIya jaNAto hato. vaLI tyAM bIjA rAjyanAM AkramaNa, cepI rege, cora ane dukALa na hovAthI haMmezAM deza AnaMdita raheto hato. rAjagRha nagaranuM varNana te magadha dezanI barAbara madhyabhAgamAM majabUta, vizAla killAthI vIMTAela rAjapura (rAjagRha) nAmanuM eka prAcIna nagara hatuM. temAM zreSTha bhavana, UMcAM taraNe, ujajavala aTArIothI zobhatAM hatAM ane sarva prakAranA kalaMkathI mukta nagara hatuM. vaLI cAre bAju pharatI khAI hatI. temaja killAnA upalA bhAgamAM vAMdarAnAM mastakAkAravALA kAMgarAo katarelA hatA. aneka prakAranA kImatI karI ANuthI bharapUra, tathA jaLa ane sthaLamAM utpanna thaelAM mahAmUlyavAna ratnathI pUrNa gharavALuM, dUra dUranA dezAvarathI AvelA vepArI varganA vyApAranA zabdothI ghoMghATavALuM, bhavananA prAMgaNa Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya--padmacaritra bhAgamAM marakata-mANikya ratnathI karelI sajAvaTanA kAraNe tenAM raMgaberaMgI kiraNA zAbhatAM hatAM. tathA aguru, turuSka ane caMdananI sugaMdhI AkhA nagaramAM phelAtI hatI. : 8 : vaLI caitya-madirAthI ramaNIya, bAga bagIcA udyAnAthI samRddha, tathA seMkaDo sAvarA, vAvaDIo, jaLAzayA, thArA, khetarAthI ati maneAhara ane darzanIya hatuM. tyAM cAka, cArA, prekSaNagRhe vizALa hatAM ane madhura zabdovALAM sa'gItA saMbhaLAtAM hatAM, tyAM vidvAna paMDitajanA aneka hatA, temaja niSkalaMka caritravALA leAkeAnA sA ghaNA hatA. A nagaranI keTalI prazaMsA karavI ? hajArA guNAnuM nivAsasthAna hatu, jANe amarapurInI gheAbhA laine ja nirmANa karyuM... hAya, tevuM apUrva zeAlAvALuM hatuM. zreNika rAjAnu vaNa na AvA prakAranA nagaramAM rAjAne ucita guNavALA, pratyakSa kubera jevA zreNika nAmanA rAjA rahetA hatA. bhamarA sarakhA zyAma ane caLakATavALA tenA keza hatA, tenA mukhanI zAbhA khIlelA sundara padmakamaLa jevI hatI, tenA khabhA ghaNA majabhUta ane kaThina hatA, baMne bAhu lAMbA, unnata, sthUla hatA, vakSasthala vizALa ane unnata hatu, kammaranA madhyapradeza manahara ane hastatalathI pakaDI zakAya tevA pAtaLA hatA, kaTitaTa siMhanI jevA hatA, jaghA hAthInI sUMDhathI paNa adhika su Mdara hatI, caraNu kAcamAM sarakhA maneAhara hatA, je suvaNa parvatanI jema tejasvI hatA, vadana caMdranI jema saumya ane AhlAdaka hatu, temaja samudra sarakhA gaMbhIra hRdayavALA hatA. rAjanIti Adi kAI paNa jJAna ke vijJAna na hatuM, ke te jANutA na heAya. samyaktvathI nirmaLa thaelI buddhivALA te rAjA niraMtara guru ane devanI pUjA karavA mATe tatpara rahetA hatA. vividha kaLA, kAvya, alaMkArAdi AgamAdi zAstro jANanAra paMDita lAMkhA kALa sudhI tenA guNAnuM varNana kare, teA paNa tenA cheDA na pAmI zake tevA zreNika rAjA hatA. mahAvIra bhagavaMtanuM carita A ja bharatakSetramAM guNa ane samRddhivALA kuMDagrAma nAmanA nagaramAM rAjAe viSe vRSabha samAna siddhArtha nAmanA rAjA hatA. tene ghaNA guNayukta tathA suMdararUpavALI trizalA nAmanI rANI hatI, te rANInA gabha mAM pAchalA chellA divaseAmAM jinezvaranA jIva (kAI prakAre) AvyeA. Asana-kapa thavAthI jinezvara utpanna thayA-tema jANIne ha thI rAmAMcita thaelA dehavALA devatAo te nagaramAM AvIne sugaMdhI jaLavRSTi karIne jinezvarane laine meru parvatanA zikhara para paheAMcyA. pAMDukammala-zilA upara maNijaDita suMdara siMhAsana para sthApana karIne kSIrasamudranA jaLa bharelA kalazeAthI devAe janmAbhiSeka karyAM. mahAna meruparyaMtane paganA aMguThA mAtrathI kutUhala karatAM kapAvyA, tethI surendroe ' mahAvIra' nAma karyu. jinezvarane namana vaMdana karIne pachI pradakSiNA Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [2] zreNika-cintA-vidhAna ApIne trilekaguru jinezvarane te dee pharI mAtA pAse sthApana karyA. InDe ApelA AhAra ane aMgUThAmAM rahela amRtapAna karatA bhagavaMta krame karI bAlabhAvane tyAga karIne trIza varSanI vayavALA thayA. pachI kaIka samaye asAra saMsAra pratye vairAgya thavAthI lokAntika devothI parivarelA (prerAelA) vIra bhagavaMte dIkSA aMgIkAra karI. tyAra pachI ATha (cAra) kamarahita bhagavaMta dhyAna dharI rahelA hatA, tyAre samagra lokane prakAzita karanAra kevalajJAna utpanna thayuM. temanuM rudhira dUdha samAna ujajavala varNanuM, mela ane parasevAthI rahita, gaMdha sugadhI, sAmudrikazAstramAM kahelAM lakSaNothI sahita tathA atizaya nirmala sUryanI prabhA sarakhuM tejasvI zarIra hatuM. temanAM netro halana-calana rahita, nakho ane keza vRddhi pAmyA vagaranA ane cIkAzadAra hatA, temaja temanI cAre dizAmAM se ejana bhUmi-pramANa pradezamAM marakI Adi rogo utpanna thatA nathI. jyAM jyAM pagalAM paDe che, tyAM tyAM sahasapatravALAM kamaLo thAya che, phaLabhArathI namelAM vRkSo namana kare che, pRthvI dhAnya pedA thavAthI samRddha thAya che. bhUmi ArIsA mAphaka svaccha banI jAya che. bhagavaMtanA mukhamAMthI ardhamAgadhI bhASA nIkaLe che, temaja zaradaRtunI jema dizAo raja-dhULa rahita hoya che. jyAM AgaLa jinendra rokAI rahe che, tyAM ratnajaDita AzcaryakArI siMhAsana devatAo nirmANa kare che tathA temanI vANI eka yojana payata saMbhabAya-te pramANe manahara dundubhi zabdanI pUravaNI kare che tathA deva puSpanI vRSTi kare che. A prakAranA ATha prAtihAryo sahita evA te muniomAM vRSabha sarakhA uttama jinendrarUpI sUrya bhavya rUpI kamalane pratibaMdha karatA vicaratA hatA. atizayavibhUti sahita gaNa-gaNadhara-samagra saMgha parivAra-sahita mahAvIra bhagavaMta vicaratA vicaratA vipulagiri nAmanA mahAparvata para padhAryA. vipula mahAgirivara para jinendrane padhArelA jANIne Indra mahArAjA himagirizikhara sarakhA airAvaNa hAthI upara ArUDha thayA. je hAthInA gaMDasthala sinjara raMgathI zobhita karyA hatA, gaLAmAM nakSatramALAnA hAra sarakhI karelI zobhAvALA, laTakatA ghaMTAnA zabdone prasarAvatA, gaMDatalamAMthI madalekhAne jharAvatA, guMjArava karatA bhramare jenA madamAM lIna banelA che, evA sugaMdhathI vAsita thaelA, capaLa kAna rUpI cAmarathI utpanna thaelA vAyarAthI pharakatI dhvajAvALA hAthI upara besIne aneka sAmAnika devathI parivarela, apsarAo vaDe gavAtA prazaMsAnA gItavALA sarva devo ane asurothI parivarela Indra mahArAjA vipulagiri para AvyA. jinezvara bhagavaMtane dekhIne mastake aMjali joDIne harSita manavALA IndramahArAjAe A pramANe prabhunI stuti karI Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 10 : vIrabhagavaMtanI indre karelI stuti huM kevalajJAnarUpI kiraNeAvaDe sU*samAna ! mAharUpI gADha adhikAramAM sutela A samagra jIvaleAkane Ape ja nimala prakAza ApIne pratikheAdhela che. he mahAyazavALA ! zAkarUpI mahAjaLanAM mAjA' jemAM uchaLI rahelAM che, tevA sa'sAra-bhavasamudramAMthI bhavya jIvAne pAra utAranAra Apa mahAniryAmaka che. he traNa jagatanA nAtha ! sacaiAga, viceAga, zAka rUpI vRkSeAthI gahana evA sa'sArarUpI nizciMdra-gADhavanamAM bhUlA paDelA bhavya AtmAne mAge laI janAra sAthe vAha sarakhA tame utpanna thayA che. puumariya-padmacaritra he nAtha ! ApanA sadbhUta guNAnI gaNatarI hajAro-kroDA varSonA lAMkhA kALa sudhI samartha vidvAna paNa pUrNa karavA zaktimAn thaI zakatA nathI. A pramANe Indra mahArAjA ane bIjA paNa cAre nikAyanA devA bhAvathI namaskAra karIne peAtAtAnA caiAgya sthAnamAM beThA. jinezvaranI pAse devAne AvelA jANIne magadhanA adhipati zreNika rAjA paNa moTA sainya parivAra sAthe rAjapurathI nIkaLIne te ja pradezamAM paheAMcyA. moTA madAnmatta hAthI uparathI nIce utarIne zreNikarAjA prabhune stavIne bhUmipara beThA. samavasaraNanuM varNana prathama sApha karelA bhUmibhAgamAM eka cAjana pramANa lAMkhA paheALA gALAkAra maDala pradezamAM traNa killA ane maNimaya vizAla daravAjAothI zebhita, vaLI e bhUpradeze temAM hoya che. A mahAdhvajapaTa yukta ATha ATha prakAranA dareka dvAre nATakA ane nRtyA cAlatAM hAya che. sUvikAsI ane caMdravikAsI kamaLA ane nirmAMLa jaLathI pUrNa evI cAre dizAmAM cAra cAra vAvaDI maLI kula sALa vAvaDIe tyAM hAya che. chAtichatra, cAmara, azAka, bhAmaDala sahita traNa jagatanA nAtha bhagavaMta paNa suMdara siMhAsana para virAjamAna thAya che. A pramANe devA, Indro ane janasamUha jemAM ekaThA thaela che, tevA samavasaraNanA eka eka vakSaskAra (vibhAga)nuM huM varNana karIza. prathama vakSaskAra-vibhAgamAM nintha maharSinI padA, tyAra pachI bIjAmAM saudharmAdi vaimAnika devAnI devIe, trIjA vibhAgamAM mahAn guNavALI sAdhvIjIonI padA, tyAra pachI tA kramasara jyAtiSTha devIonI pa`dA, pachI vyatara devIonI padA, pachI bhavanavAsI devInI padA, tyArapachI niyamAnusAra jyAtiSTha devAnI padA, tyAra pachInA vibhAgamAM nyantara ane bhavanendra devAnI padAe heAya che. tyAra pachI saudharmAdika kalpavAsI devAnI padA hoya che. bIjA vakSaskAramAM manuSyA ane rAjAonI padA hoya che. samavasaraNanA pUrvottara bhAgamAM tiya cAnI padA hAya che. A pramANe deza ane rAjasamUhanI prazAnta cittavALI pa dAnI vacce tItha ka Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( zreNika-cintA-vidhAna : 11 : paramAtmAne namaskAra karIne gautama gaNadhare dharma ane adharmanuM svarUpa pUchyuM, tyAre jinendra bhagavaMte sarva jIvone hita karanAra meghanA sarakhA gaMbhIra ane madhura ardhamAgadhI bhASAmAM dhama kahyo dravya be prakAranAM hoya che. eka jIva dravya ane bIjuM ajIva dravya. vaLI siddha ane saMsArI ema cha be prakAranA che. je siddhanA jIva hoya che, temane anaMta, anupama, kSaya na pAme tevuM, acala ane zAzvatuM-sadAkALa bAdhA vagaranuM sukha hoya che. saMsAramAM rahelA jIvo trasa ane sthAvara ema be bhedavALA hoya che. te baMne bhedanA paryAptA ane aparyAptA ema be bheda hoya che. pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspati ema sthAvaranA pAMca bhede che. be, traNa, cAra ane pAMca IndriyavALA jIvo trasa kahevAya ane te saMjJI ane asaMjJI ema be bhedavALA che. je achavadravya che. tene dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudagalAstikAya ema cAra bhede che. - siddhigamana bhavyajIvonuM thAya che, jyAre abhavya che kaI kALe paNa siddhi pAmI zakatA nathI, saMsAramAM ja paribhramaNa kare che. mithyAtva, mana, vacana ane kAya ema traNa yogo, vezyA sahita kodhAdi kaSAye vaDe jIva haMmezAM azubha karmabaMdha kare che. samyakatva-sahita jJAna, darzana, cAritra ane tapa karanAra mana-vacana-kAyAne gopavanAra aDhaLaka puNya upArjana kare che. jJAnAvaraNIya Adi ATha bhedavALAM karmo saMkSepathI kahyAM. je pariNAmanA cAge te karmo bAMdhe ane cheDe che. viSaya-saMgamAM Asakta banelA saMsArI ane bhagavatI vakhate kSaNavAra sukha thAya che, paraMtu tenA pariNAme aneka prakAre duHkharUpe bhogavavA paDe che. narakalAkamAM AMkha mIMcIne ughADIe teTale alpa samaya paNa pApakarma karanArA jIne sukha nathI. tiyaca-gatinA cha damana karavAnuM, tADana, pIDana, baMdhana, apamAna AdinuM duHkha anubhavatA pitAnuM jIvita pUrNa kare che. manuSyane saMyoga, viyega, lAbha, nukazAna, rAga, Sa vagere mAnasika dukha thAya che. alpa samRddhivALA devane adhika samRddhivALA devane dekhIne ISyanuM mahAduHkha thAya che ane tethI adhika duHkha cyavanakAle devatAone thAya che. AvA prakAranA cAragativALA bhayAnaka saMsAramAM jo, eka vakhata manuSyabhava cUkyo te pharI meLava ghaNe mukela che. kadAca manuSyapaNuM maLI gayuM, te paNa pleccha, bhIla vagere daridra kuLamAM janma thAya, paraMtu jIvane uttama kuLamAM janma prApta tha mahAmukela che. kadAca sukulamAM janma thaye, paraMtu tyAM vAmana, bahere, mUMge, huMTha ke kaCpApaNe jo te bhava nirarthaka thaye. jIvane pAMca Indriyo saMpUrNa ane nirogIpaNuM maLavuM muzkela che. kahelI sarva sAmagrIvALuM sundara manuSyapaNuM maLavA chatAM puNyarahita mUhAtmAne lebha ane meha deSanA kAraNe dharmamAM buddhi thatI nathI. kadAca tevI buddhi utpanna thAya, paraMtu kudharma ke adharmamAM joDAya te pharI pAchA saMsAramAM bhramaNa kare ane jinezvare upadezele dharma na meLave. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 12 : paumacariya-padmacaritra dharma prApta karavA chatAM paNa haMmezAM jenuM mana dharmamAM lAgatuM nathI, te manuSya kharekhara hathelImAM meLavelA amRtane DhALI nAkhe che. ahIM keI dhIra puruSe bhAvathI cAritra grahaNa karIne akhalita cAritranI ArAdhanA karIne yAvat mekSe gayA. vaLI keTalAka bIjAoe tIrthakara nAmakarmanA kAraNabhUta vIza sthAnakanuM sevana karIne traNe lakane Azcarya utpanna karAvanAra anaMtasukhanI prApti karI. vaLI bIjA keIka viziSTa prakAranuM tapa karIne alpa bAkI rahelA saMsAravALA be ke traNa bha pUrA karIne anusara nirvANa-sukha meLave che. udAra tapa karIne, dharya dhAraNa karIne, paMDitamaraNanI ArAdhanA karIne keTalAka bhAvibhadrAtmAo anuttara vimAnamAM ahamindro thAya che. tyAMthI cyavelA baladeva, cakravartinI bhega-samRddhi lAMbA kALa sudhI bhogavI, prAnta tene paNa tyAga karI dharma karIne nirvANa pAme che. keTalAka cAritradharma aMgIkAra karIne ghara pariSaha-upasargathI parAjita thaelA saMyamamArgathI patita thaIne zrAvakadharmanA aNuvratanuM sevana kare che. bIjA keTalAka jinezvaranuM zAsana pAmIne pratyAkhyAna karavA pUrvakanI nivRtti svamamAM paNa grahaNa karI zakatA nathI. keTalAka mithyAtva matimAM muMjhAelA zIla vagaranA, vrata rahita, gharanA AraMbhamAM ane keTalAka viSayarasamAM lubdha mahAbhayaMkara saMgrAmabhUmimAM praveza kare che. vaLI keTalAka khetI, vepAra karatA vividha jIvonI virAdhanA karIne tIvra mahAvedanA ApanArI bhayaMkara narakamAM jAya che. keTalAka jIva mAyA-prapaMca-kuTilatA karIne, khoTA tela-mApane vepAra karatA dharmanI zraddhA na karatA tiryaMcanine prApta kare che. saraLatA rAkhanAra, dharmanA AcAra sevana karanAra, pAtaLA kaSAyavALA, svabhAvathI bhadrika pariNAmavALA, lajajA, dayA, dAkSiNya Adi madhyama guNavALA manuSyajanma prApta kare che. zrAvakanAM ANuvrate, sAdhunAM mahAvrata tema ja ajJAna-AlatapasyA karanAra pariNAmanA cogathI devalokamAM devapaNe utpanna thAya che. nirmala jJAna, darzana ane cAritravALa, caraNasittarI, karaNasittarI AdinA anya gomAM akhaMDita vartanavALA, pitAnA deha viSe paNa mamatva vagaranA karma rajane khaMkherIne siddhigati prApta kare che. kaI divasa kSaya na thAya tevA cheDA vagaranA, pIDA rahita, paramasukhamaya evA mokSane zramaNasiMhe ATha karmane kSaya karIne prApta kare che, karma-jaMjIramAM jakaDAelA che cAragati rUpa mahAsamudramAM Ama tema aTavAyA kare che, jinezvara bhagavaMtanA zAsana rUpI nAva vagara kaI paNa tene pAra pAmavA samartha thaI zakato nathI. saMsAra rUpI mahAgrISma Rtu-samaye duHkha rUpI tIvra tApanI vedanAthI tapelA samagra jIvalekane jinezvara bhagavaMtanA vacanarUpI meghajaLathI zAMtino anubhava thAya che." -A pramANe jinendranA mukha-kamalathI nIkaLelA dharmanuM zravaNa karIne samyaktvanI buddhi prApta karIne te devo potAnA sthAne gayA. parivAra sahita zreNikarAjA paNa vIra bhagavaMtane praNAma karIne kuzAgranagaramAM gayA. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [2] zreNika-cintA-vidhAna | : 13.: - divasanuM avasAna thatAM sUrya asta pAmya, kamale bIDAI gayAM, cakavAka-yugale vikhUTAM paDI gayAM, AkAzamAM dizAmAne malina karate aMdhakAra phelAvA lAge, tethI sajajanenA caritrane prakAza ane durjanane svabhAva ke hoya te jANI zakAya che. rAjA paNa maNimaya dIpakanA prakAzathI vyApta evA pitAnA bhavanamAM pahoMcIne puSpanA ochADathI AcchAdita palaMga para zayanamAM sukhapUrvaka suI gayA. nidrA sevana karavA chatAM paNa svamamAM jinezvara bhagavaMtane vAraMvAra dekhe che ane parama AdarathI saMzaya pUchatA hatA. megha sarakhA mahAgabhIra zabdavALAM ghaNuM vAjiMtra ane maMgalapAThakanAM seMkaDo maMgala gItathI stuti karAtA zreNika mahArAjA prabhAta samaye jAgRta thayA, vaLI vicAravA lAgyA ke, bhagavate ema kahyuM ke "dharmavALA cakravartI Adi puruSanI A bhuvanamAM hAni thAya che, temAM paNa padma(rAma)nA caritramAM mane mATe saMdeha thAya che ke, rAkSasa-vRSabha ati balavALA hatA. temane vAnare e kevI rIte vinAza pamADyA? jina dharmanA prabhAvathI ati mahAna kulamAM temanI utpatti thaI, seMkaDo vidyAonI sAdhanA karI ane potAnA balamAM garvita thaI vIratA pAmyA. laukika zAstramAM saMbhaLAya che ke, rAvaNa vagere sarve rAkSase carabI, lehI, mAMsa AdikanuM bhakSaNa ane pAna karanArA hatA. vaLI rAvaNane bhAI kuMbhakarNa mahAbalavALe, nirbhayapaNe lAgalAgaTa cha mahinA sudhI zayyAmAM nidrA karato hato. je meTA parvata jevaDA hAthIo AvIne tenA zarIrane cAMpe, telanA ghaDA bharIne tenA kAnamAM pUre, uMghatA evA tenA kAna pAse moTA Dhola-vAjiMtronA zabdo saMbhaLAve te paNa sanmukha vagAtA zabdo na sAMbhaLe, ke te mahAnubhAva apUrNakALamAM zayyAmAMthI ubhe na thAya. jAgIne uDyA pachI cha mahinA sudhI bhUkhe rahelo hovAthI tenuM zarIra eTaluM vyAkuLa banI jAya ke tenI sAme je kaI hAthI, pADA vagere bhImakAyAvALA jAnavara hoya tene gaLI jAya. vaLI paNa deva, manuSya, hAthI Adi ghaNuM AhAranuM bhakSaNa karI udara-bharaNa karI nirbhayapaNe zayyAmAM ArUDha thaI cha mahinA sudhI lAMbI nidrA karato hato. bIjuM paNa ema saMbhaLAya che ke, saMgrAmamAM rAvaNa Indrane jitane beDI bAMdhI tene laMkAnagarImAM lAvyA. samudra parvatanA jaMbudvIpane ucakavA samartha evA Indrane A devo ane dAnavALA traNa lekamAM jitavA keNu samartha thaI zake ? jenI pAse airAvaNa mahAgajendra che, amogha prahAra karavA mATe vajA che, tenuM ciMtana mAtra karatAM ja bIje kAjaLane gelo banI jAya. (A te tenA sarakhI vAta jaNAya che ke) mRgalAe siMhane mArI nAkhe, kUtarAe hAthIne bhagADyo, tema viparIta pada ane arthavALuM rAmAyaNa (laukika) kavioe racyuM che. temaNe temanA rAmAyaNamAM kahelI A sarva hakIkta Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 14 : paumacariya-padyacaritra jUThI che, anumAna, vizvAsa, pramANa ane guNo vaDe viruddha che. A lokamAM je buddhizALI ane paMDita puruSa hoya, teo AmAM vizvAsa karatA nathI." A pramANe vicAra karatA zreNika rAjA zaMkAne dUra karavA mATe jinezvaranAM darzana nanI utkaMThAvALA thaI prabhu pAse javA mATe utsAhita thayA. prAta:kALamAM te pradeza mattabhramarenA cAlI javAthI suMdara kamalethI AcchAdita, madhura zabdanA paDaghAthI atyaMta manohara, vRkSa para rahelI puSparaja sAthe pavana TakarAtAM uDatA parAgavALA, nirmala kiraNavALA sUryanI prabhAthI vizuddha bane. (11) pAcaritamAM zreNika-cintAvidhAna nAmane bIje samudeza samApta thayo[2] Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [3] vidyAdharalekanuM varNana zreNikanuM gautamasvAmI pAse javuM ane prazna karavA rAjasabhAmAM beThelA sarvAlaMkArathI vibhUSita zarIravALA, sAmaMta-rAjAone mukuTanI maNionA ane motIonA kiraNathI ujajavala pAdapIThavALA te zreNikarAjA muni bhagavaMtanA darzana karavAnI atyaMta utkaMThAvALA prazasta lakSaNavALA uttama hAthI para ArUDha thayA. bIjA aneka hAthI, ghoDA, ratha, ddhA Adi caturaMga enAthI parivarelA narendra zreNika tyAM gayA ke, jyAM gautama gaNadhara bhagavaMta rahelA hatA. te pradezamAM pahoMcIne aneka munivara-samudAya ane saMghanI vacce virAjamAna zaradanA sUryanA teja sarakhA gaNadhara bhagavaMtane joyA. gajarAjathI nIce utarIne gautamasvAmInI pradakSiNA karIne harSavALA rAjAe mastaka para aMjali karIne temane praNAma karyA. (dharmalAbhanA) AzIrvAda pAmelA te rAjA munivaranA caraNa pAse beThA ane teoe ati AdarapUrvaka zarIra-kuzalAdi pUchyuM. gya samaya che ema jANuMne pharI paNa vinayapUrvaka saMzaya-aMdhakAra dUra karanAra gautama bhagavaMtane rAjA pUchavA lAgyA- he mahAyazavALA ! huM ApanI pAse yathArtha pragaTa arthavALuM padmacarita sAMbhaLavAnI IcchA rAkhuM chuM, kAraNa ke bIjA kuzAstra racanArAoe tenI prasiddhi viparItapaNe karelI che. he mahAyazasvi! rAvaNa je deva sarakhe ati parAkramavALo hato, te pachI saMgrAmamAM vAnara sarakhA tiyAthI kema parAbhava pAmyo? suvarNakAMti sarakhA dehavALA mRgalAne araNyamAM rAme bANathI kema mArI nAkhyo? sugrIva ane sutArA mATe rAme vAlIne kapaTathI kema mAryo? svargamAM jaIne yuddhamAM Indrane jitane majabUta sAMkaLathI bAMdhIne kedakhAnAmAM kema nAkhe ? sarva zAstromAM kuzala hovA chatAM paNa kuMbhakarNa cha mahinA sudhI zAthI uMdhyA karato hato? vAnaroe samudra viSe setubaMdha (pUla) kevI rIte bAMdhe ? he bhagavaMta! kRpA karIne hetu-sahita A viSayane satya arthe kahe ane ApanA jJAna-prakAzathI mArA saMdeha-aMdhakArane dUra kare. tyAra pachI gaNadhara bhagavaMta kahevA lAgyA ke-"henaravRSabha! ekAgra manathI sAMbhaLe, je pramANe kevalI bhagavaMte mane saMbhaLAvyuM hatuM, te ja pramANe huM paNa tamane kahIza. rAvaNane rAkSasa ema kaI bolatA nathI, ke te mAMsAhArI hate-e sarva hakIkata Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra sAcI nathI. mAtra mUDha-ajJAnI kavioe e kahela che. vaLI prastAvanA vagara je kahevAmAM Ave, tenAthI arthanI pratIti-vizvAsa thatuM nathI, prastAvanA vagaranuM vacana chedAelA mULavALA vRkSa samAna nakAmuM samajavuM. prathama huM kSetra-vibhAga, kAlavibhAga varNavIza, tyAra pachI kramasara mahApuruSonAM caritro kahIza, te tame sAMbhaLe. anaMtAnaMta AkAzanA madhyabhAgamAM Adi-aMta vagarano nitya traNa bhedavALo leka rahe che. trAsana sarakhe adholeka, jhAlara sarakhe madhyalaka ane mRdaMganA AkAra sarakho devaloka che. sarvaloka tAla sarakho ane traNa valayothI gherAela che. tenA madhyamAM ghaNA dvIpa ane samudravALo tiyaka che. tenA madhyabhAgamAM darpaNanA AkAravALe ekalAkha jana (lAMbA-pahoLA) pramANavALo jabUdvIpa nAmane dvIpa che. tenI cAre bAju pharato lavaNasamudra rahela che. tenA killAnA daravAjAmAM rahela padmavadikAthI te ujajavala kAMtivALe jaNAya che. te jaMbudvIpanA madhyabhAgamAM cAra vanathI zobhato, ratna vaDe AzcaryakArI, navANuM hajAra yojana uMcA ane daza hajAra jana pahoLo, nIce pRthvInI aMdara eka hajAra yojana UMDe, vajaratnanA paTalathI DhaMkAela, upara cUlikA vaDe saudharma devalokane sparza karato meruparvata che. te jaMbudvIpamAM cha varSadhara parvate, tenAthI vibhAjita thaelAM sAta kSetro, cauda mahAnadIo, cAra nAbhigiri, vIza vakSaskAra parvate, cetrIza rAjadhAnIo, ane trIza parvata che. temAM aDasaTha guphAo tathA devakuru ane uttarakurunI vacce rahelA eka uttama divya vRkSanI nIce trIza siMhAsane che. basa kaMcanakUTa, cha kahe, citra-vicitra nAmanA be yamalagiri rahelA che, temAM uttama vRkSethI zebhita manahara cha bhegabhUmionA vibhAgo che. jemAM te sthAnakamAM jinacaityagRho hoya che. lavaNasamudranA jaLanI aMdara jinacetyethI manohara ane devaloka samAna bhogovALA cAra dvIpo che. jabUdvIpanA bharatanI dakSiNe rAkSasadvIpa mahAvidehanI pazcime gaMdharvadvIpa Avelo che. tyAra pachI aivita kSetranI uttaradizAmAM kinnaradvIpa, pUrva videhanI pUrvamAM varuNadvIpa rahelo che. bhArata ane airAvata kSetramAM tevA prakAre avasarpiNI-utsapiNI rUpa kAlanI hAni-vRddhi thAya che ane bAkInAM kSetramAM nitya eka sarakho avasthita kALa hoya che. hajAro devatA sahita mahARddhivALe jaMbudvIpano adhipati anAdata deva sarva kSetronuM svAmitva bhegave che. pahelA prathama suSamAsuSamAM nAmanA ArAmAM A bharatakSetra uttarakurunA sarakhA bhegathI saMpUrNa zreSTha kalpavRkSonI pracuratAvALuM atimanahara hatuM. te samaye manuSyanuM zarIra traNa gAu pramANu uMcuM samacaturasa saMsthAna, traNa palyopamanI AyuSya sthiti hoya che. truTitAMga-vAgha, bhejanAMga, vibhUSaNaga, madyoga, vastrAMga, gRhAMga, jyotiraMga, dIpAMga, bhAjanAMga ane mAlyAMga e nAmanA daza kalpavRkSe ke jeo anukrame vAjiMtro, bhajana, AbhUSaNa, madirA, vastra, ghara, prakAza, bhAjana, puSpamALA ApanAra hatA Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [3] vidyAdharalokanuM varNana : 17 : tenAthI manovAMchita daza prakAranA mahAga prApta karIne evI rIte bhego bhogavatA hatA ke keTale kALa gaye, tenI khabara paDatI na hatI. alpAyu bAkI rahe, tyAre atizaya sundara eka yugalane janma ApIne tyAra pachI mRtyu pAmIne pharI devalokanuM sukha bhogave che. te samaye siMha, sarpAdike paNa zAnta saumya hoya che, eka bIjA para teo kopa karatA nathI, potAnI icchAnusAra nirbhayapaNe sukhethI vicaranArA teo paNa sukhethI bhegone bhogave che. bhArata ane airavata kSetramAM kAlanI hAni-vRddhi thAya che, paNa bIjA kSetramAM hAni-vRddhi thatI nathI. dAna-phala A sAMbhaLIne zreNika rAjAe pharI munivarane praNAma karIne pUchayuM ke, "zuM karavAthI bhogabhUmimAM utpanna thaI zakAya ?" tyAre gautama bhagavaMte kahyuM ke, "ahIM je saraLa ane bhadrika manuSya che, teo sAdhune dAna ApavA dvArA bhegabhUmine mArga prApta kare che. jeo AvatA janmamAM bhAga sukhanI prApti thAya, te kAraNe game tevAM vartana karanAra kutsita puruSone dAna Ape, teo hAthI, ghoDA AdimAM janma pAmIne tene lAyakanA sukhane bhegavaTo kare che. jema sArA uttama rasALa kSetramAM vAveluM bIja vRddhi pAme che, paNa tenI hAni thatI nathI, tema uttamakaTInA sAdhune dAna ApanAra akhUTa puNya upArjana karanAra thAya che. eka ja taLAvamAMthI gAya ane sarve jaLapAna karyuM, sapane jherapaNe ane gAyane dUdhapaNe te jaLa pariNamaze. te ja pramANe zIlarahitane ApelA dAnanuM phaLa niSphaLatAmAM pariNamaze ane sArA zIlavALAne ApeluM dAna saphaLatAmAM pariNamaze. pAtravizeSamAM ApeluM dAna paralokamAM pUrNa phala ApanAra thAya che. kalakaro ane zrIhaSabhasvAmInuM carita he rAjan ! A pramANe dAnanuM svarUpa saMkSepathI meM jaNAvyuM. have huM kulakara vaMzanI utpatti kahuM chuM, tene tame sAMbhaLo. jema caMdra potAnA svabhAvathI vRddhi-hAni pAme che, tema utsarpiNamAM vRddhi ane avasarpiNamAM jamInanA rasa-kasa, buddhi, baLa, AyuSya Adi padArthonI hAni thAya che. trIjA ArAnA kALa samaye pApamane AThame bhAga bAkI rahyo, tyAre pratikRti nAmanA pahelA uttama kulakara utpanna thayA. te mahAnubhAvane jAtismaraNa jJAna thayuM ane traNa bhavanA saMbaMdhe jANavA lAgyA. pRthvI para sarva jagyA para sukhathI rahevA lAgyA. e pramANe keTalAka kALa gayA pachI sanmati nAmanA kulakara utpanna thayA. tenAthI kSemaMkara ane tenAthI kSemaMdhara utpanna thayA. tyAra pachI sImaMkara nAmanA uttama kulakara, pachI prajAne AnaMda ApanAra sImaMdhara tenAthI bhAratavarSamAM cakSu nAmanA kulakara utpanna thayA. sUrya ane caMdrathI bhaya pAmelA lokene teNe AzvAsana ApyuM ane te kALane yogya je kaMI paNa banatuM hatuM, te Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 18 paumacariya-padmacaritra sarva hakIkata lokene samajAvI. tyAra pachI mahAtmA ane dhIratA guNavALA vimalavAhana pachI caMdra sarakhI kAMtivALA abhicaMdra, marudeva, prasenajit tathA nAbhi kulakara thayA. bhAratamAM thaelA A caude kulakara-vRSabha pRthvImAM rAjanItimAM kuzala ane teo lokone atizaya priya hatA. nAbhi kulakara jyAM pite nivAsa karatA hatA, tyAM je kalpavRkSa hatA, te atyaMta sundara hatA, tema ja ghaNA prakAranAM udyAne, vAvaDIo Adi krIDA sthAne hatAM, temaja bhegasthitinuM sthAna hatuM. tene aneka guNayukta yauvana, lAvaNya ane rUpayukta evI marudevI nAmanI pratyakSa devI sarakhI priyA hatI. IndranI AjJAnusAra hI, zrI, dhRti, kIrti, buddhi ane lakSmI nAmanI devIe haMmezAM tenI sevA karatI hatI ane AjJA uThAvavA tatpara rahetI hatI. AhAra, pAna, caMdana-vilepana, zayana, Asana, snAna Adi tenI sevAnAM kAryo, temaja vINAvAdana, saMgIta, nRtya AdithI AnaMdanI vRddhi karAvatI hatI. keIka divase atyaMta kiMmatI zayanamAM sukhethI sUtI hatI, tyAre rAtre chellA paheramAM marudevIe prazasta svapna joyAM. kayAM svapna joyAM? te kahe che- 1 vRSabha, 2 gaja, 3 siMha, 4 lakSmI, 5 mALA, 6 caMdra, 7 sUrya, 8 davaja, 9 kalaza, 10 sarovara, 11 samudra, 12 vimAna-uttama bhavana, 13 ratnane Dhagala, 14 agni. svapna pUrNa thayA pachI sUryodaya-samaye navIna khIlela kamalinInI jema jayazabdanI udyopaNuM ane vAjiMtranA zabda sAMbhaLavAthI te jAgRta thayAM. kautuka maMgaLasnAnAdi kAryo karavA pUrvaka harSathI vikasita netravALI te marudevI nAbhi kulakara pAse gaI. ratnajaDita siMhAsana para besIne pote dekhelAM uttama svapna pati pAse nivedana karyA. svapnanA artho jANIne nAbhie kahyuM ke, "he sundarI ! tArA garbhamAM utpanna thaela putra tIrthakara thaze." AvA prakAranuM ISTa vacana sAMbhaLIne marudevI harSapUrNa zarIravALI, khIlelA kamala sarakhA netravALI, AnaMdathI ubhA thaelA romAMcavALI banI. cyavanakAlathI cha mAse kubera paMdara divasa sudhI bhagavAna garbhamAM hoya, tyAre ratnavRSTi kare che. bhagavaMta garbhamAM rahelA hatA, tyAre hiraNyanI vRSTi suvarNanI sAthe thavA lAgI, A kAraNe jagatamAM RSabha "hiraNyagarbha" nA nAmathI prasiddhi pAmyA. traNajJAna sahita prabhu garbhamAM rahIne janma-samaye samagra tribhuvanane kSobha pamADatA te uttama AtmA pragaTa thayA. putra-janma dekhIne harSita thaelA nAbhi kulakara moTAM vAjiMtro-Dhela-nagArAM vAgavAnA zabdothI ane maMgalavibhUti-sahita AnaMda anubhavavA lAgyA. puNyarUpI pavanathI TakarAelA ane kaMpAyamAna thaelAM siMhAsane dekhIne devendro avadhijJAnathI jue che, te janmelA jinendrane dekhyA. zaMkhanA zabdothI bhavanavAsI, paDahAnA zabdathI vyaktaradevatA, siMhanAdathI tiSka devatA utAvaLA Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [3] vidyAdharalekanuM varNana utAvaLA ubhA thaI gayA. ghaMTAnA zabdothI ka9pavAsI devo sAvadhAna banI cAlavA lAgyA. piotapotAnA sarvaRddhi-samudAya sAthe ahiM manuSyalakamAM AvyA. hAthI, gheDA, vRSabha, siMha, vimAna Adi vAhana viSe ArUDha thaI cAre prakAranA deva nAbhikulakaranA ghare AvI pahoMcyA. harSa pAmelA deva nAbhinA gharamAM veDUrya, vajA, marakata, karkatana, sUryakAnta Adi camakatAM ratnonI vRSTi varasAvatA hatA. te samaye indranA senApati deva kRtrima bAlaka mAtA pAse sthApana karIne jinezvarane be hAthamAM grahaNa karIne IndranI pAse lAvyA. Indra mahArAjA mastakathI praNAma karIne Adara sahita jinendrane grahaNa karIne hajAra netrathI jotA hovA chatAM tRpti pAmatA nathI. tyAra pachI sarva samudAya-sahita AbhUSaNathI prakAzita kAMtivaDe AkAzane AcchAdita karatA deva meruparvata tarapha javA lAgyA.(78) meruparvatanuM varNana tathA bhagavaMtane abhiSeka te devoe merumahAparvatane dekhe. te kevo? saphaTikanI zilAo tathA vividha raMganA ratnanA samUhavALA, manahara DolatI latAvALo, laTakatI lAMbI vanamALAvALo, zikharanA zilA-samUhathI nIkaLatA vividha mahAmaNionAM kiraNothI jhaLahaLatA, kamalapatranA manohara nirmala pavanathI DolatA palavarUpI hastAgravALo, uttama taruNa vRkSo para khIlelAM sugaMdhI puSponA rasamAM matta thaela bhramarIonA guMjArava karavAnA bahAne stuti karAto, "gheluM ghula" zabda karatA ane vahetA nirmala jaLa-pravAhanA jharaNAMvALa, siMha, vAMdarA, noLiyA, baLada, Dukkara, haraNa, camarIgAya Adi jAnavarathI samRddha, nirbhayatAnA kAraNe manohara ane svaccheda kIDAo karI rahelA jAnavaranA samUhavALo, garuDa, uttama kinnara, nAga temaja kripuruSonA samUhavaDe upara ArehaNa karAte, devAMganAonAM madhura zabdovALAM gItothI vyApelI sarvadizAvALo-AvA prakAranA guNovALA meruparvatanA uttama mahAzikhara upara te sarve bhAgyazALI uttama de utaryA. tyAM nirmaLa maNiothI prakAzita, caMdranI prabhA sarakhI AhalAdaka ane daze dizAone nirmala karatI pAMDukambala nAmanI zilA dekhavAmAM AvI. tenA para sthApana karelA siMhAsana upara harSathI tuSTa thaelA Indra mahArAjAe bhagavaMtane sthApana karyA ane ADaMbara pUrvaka dee abhiSeka zaru karyo. DaMkA, bherI, kAMsIjeDA, AIMga vAdya, mRdaMga, zaMkha ane Dhela sarakhAM aneka vAjiMtro megha sarakhA gaMbhIra zabdathI vagADavAmAM AvyAM, uttama jAtinAM puSpo, candana, aguru, divya vastra, cAmara hAthamAM laIne gaMdharvo, yakSo, kinnaro, tumbara, mahAraga vagere aneka de vilAsapUrvaka nRtya karavA lAgyA. tuSTa thaelA bIjA keTalAka de madhura zabdathI gAvA lAgyA. keTalAka paga aphALIne, hatheLInA tAla devA pUrvaka ghUmavA lAgyA. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra A sthAne keTalAka bIjA devA laTakatA mAtInA gucchavALA chatrane bhagavaMta upara dharatA hatA. bIjA vaLI meghanA sarakhA gaMbhIra zabdavALI duMdubhi vagADatA hatA. keTalIka devAMganAo vilAsapUrvaka hAvabhAva karatI manahara pAda ThAkatI, kaTAkSavALI dRSTi phUMkatI nRtya karatI hatI. keTalAka devA uparathI apUrva gadhavALAM puSpAnI vRSTi karatA hatA. jethI karIne svaccha AkAza paNa kSaNavAramAM puSparajathI dhuMdhaLuM banI gayuM. tyAra pachI tarata devasamUhA kSIrasamudranA jaLathI bharelA kaLaze| bhagavatane abhiSeka karavA mATe lAvyA. indra mahArAjAe ratnakaLaza grahaNa karyAM ane jayakAra zabdathI sahita stutima'gala khelatAM kheAlatAM abhiSeka karavAno AraMbha karyAM. anukrame yama, varuNu, sAma vagere bIjA paNa mahaddhika devA prasanna cittathI prabhune abhiSeka karavA lAgyA. indrANI vagere devIe paNa sugadhI cUrNAthI peAtAnA pallava sarakhA kemala hastAvaDe ha pUrvaka prabhune pIDhI cALavA lAgI. : 20 : abhiSeka pUrNa thayA pachI AnaMdaeN karatA Indra mahArAjAe jinezvaranAM agAne viSe vidhipUrvaka AbhUSaNA paherAvyAM. temanA mastaka upara mugaTa paherAvyeA ane mastaka upara puSpanA zekhara racyA. kAnamAM kuMDalA ane bhujAviSe mANikyaratna-jaDita kaDAM paherAvyAM. jinezvaranA kaTipradezamAM kaDhArA paherAvyA. upara dvivyavasra ane tenA upara ratnAbhUSaNa paherAvyAM. harSitamanavALA indra mahArAjA sarvAMdarathI zarIranI AbhUSaNAdikathI zaiAbhA karIne prabhunI stuti karavA lAgyA " mAha-aMdhakArane dUra karanAra he sUrya ! tamA jaya pAmeA, bhaSya jIveArUpa kumudane vikasita karanAra hai pUrNimAnA caMdra ! bhava-sAgarane zeASaNa karanArA, zrIvatsathI vibhUSita he prabhu! tame! jayavaMtA vartA. " bIjA devAe paNa sadbhUta guNeAnI stuti karI, traNa vakhata (pradakSiNA) ApIne jyAMthI AvyA hatA, tyAM sarve pAchA gayA. tyAra pachI hiraNegameSI deva paNa jinezvarane temanA ghare lAvIne mAtAnA kheALAmAM sthApana karIne peAtAnA sthAnake gayA. marudevI paNa divyAla kAra-bhUSita putrane joine evA prakAranI AnaMdita ane rezamAMcita thai ke, zarIramAM AnaMda ubharAvA lAgyA. nAbhi kulakara paNa devatAI kesara-caMdanathI vilepana karAelA ane zreSTha ratnAbhUSaNathI zaiAbhita agavALA putrane dekhIne peAtAne traNe leAkamAM atizaya prabhAvavALA mAnavA lAgyA. prabhue jyAre mAtAnI kukSimAM praveza karyAM, tyAre meAgarAnAM puSpa ane caMdra sarakhA ujjavala vaNu vALA vRSabha joyA hatA, tethI tuSTa thaelA nAbhie bhagavatanuM ' RSabha ' evuM nAma pADyu. huMmezAM vRddhi pAmatA aMguThAmAM rahelA amRtanuM pAna karatA, aneka devIethI parivarelA ane sekaDA prakAranI krIDA khelatA, alpakALamAM zarIranI vRddhi ane lAvaNya pAmelA, lakSaNA ane guNAnuM sthAna, vakSasthalamAM zrIvatsathI ala'kRta, pAMcase dhanuSa UMcI kAyAvALA, vanArAca saMghayaNavALA, hArathI adhika lakSaNavALA, sUrya sarakhA tejathI dIpatA, Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [3] vidyAdharalekanuM varNana : 21 : AhAra, pAna, vAhana, zayana, Asana ane AbhUSaNo vagere jyAre jyAre jenI jarUra paDe tyAre vividha prakAranA sarva padArtho te ja samaye devo lAvIne hAjara karatA hatA. avasarpiNI kAlanA prabhAvathI vividha kalpavRkSane prabhAva cAlyo gayo, tyAre manuSyane AhAra mAtra zeraDIne rasa hate. te samayanI sthiti ane RSabhadeve sthApela lekasthiti te samaye pRthvI vijJAna, zilpa Adi kaLAthI rahita hatI, tema ja dharma ke adhama ke kalyANa karanAra dAna pravartatuM na hatuM, pAkhaMDa dharmonI utpatti paNa na hatI. te samaye kubere nava yajana pahoLI ane bAra yojana lAMbI, suvarNanA killAvALI, ratnapUrNa nagarInI racanA karI. RSabha bhagavaMte gAma, khANa, nagara, paTTaNa ane raheThANa, kalyANa svarUpa dAna ane so zilpane upadeza Apyo. je puruSa mahAzakti-saMpanna hatA, teone rakSaNa karavAnuM kArya saMpyuM ane teo pRthvImAM kSatriya" tarIke prasiddhi pAmyA. vepAra ane khetI karanArA temaja gAya AdikanuM rakSaNa-pAlana karanAra, vepAra karavAmAM tatpara te "vaizya" jAti tarIke oLakhAyA. je vaLI halakI sevA cAkarI niyata karelA samaya ane pagArathI karatA hatA, te lokane viSe aneka bhedavALA zUdra jAti paNe prasiddhine pAmyA. A pRthvImAM jemaNe samagra jIvane sukha karanAra yuganI sthApanA karI, tethI jagatamAM te kALa "kRtayuga" tarIke vikhyAta thaye. RSabhadevanI prathama bhAryA sumaMgalA ane tyAra pachI bIjI sunaMdA nAmanI bhAryA hatI. temane bhArata vagere so putro hatA. yauvana, lAvaNya ane kAMtivALI lokomAM vikhyAta kIrtivALI brAhmI ane suMdarI nAmanI be uttama putrIo hatI. bhAyAto, sAmaMte, bhaTa, purohita, senApati, zreSThI, gAmanA netAone rAjanIti zIkhavI ane lokone lekavyavahAra kevI rIte kare, te batAvyuM. RSabha prabhunI pravajyA A pramANe rAjyalakSmI bhegavatAM ghaNA kALa pasAra karyo. eka samaye AkAzanA nIlavarNa sarakhA vastrane dekhIne vairAgya tatpara thayA. vicAravA lAgyA ke-aho ! bIjAnI sevA karavAmAM tatpara banelA loko kevAM kaSTa sahana kare che ? vaLI gAMDAnI jema nRtya kare che ane nATakIyA mAphaka seMkaDo prakAranI ceSTAo kare che, manuSyapaNuM asAra che, jIvita vijaLIlatA sarakhuM caMcala che, aneka roga, zeka, kRmisamUhathI bharapUra A deha che. viSayarUpI mAMsanA TukaDAmAM anurAga karatA jIva duHkhamAM sukhanI kalpanA kare che, aneka prakAranAM duHkha anubhava karavA chatAM paNa pitAnA kSINa thatA AukhAne jANatA nathI. AvA prakAranuM alpakALa TakanAru viSayasukha cheDIne niHsaMga anIne siddhisukhane kAraNabhUta tapa ane saMyamamAM udyama karuM. jyAre prabhu saMsAra-uchedane kAraNabhUta A pramANe citavatA hatA, tyAre manahara Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 22 : paumacariya-padmacaritra muguTethI zobhatA kAntika de tyAM AvI pahoMcyA. mastakathI praNAma karIne te deve kahevA lAgyA ke, "he nAtha ! Apa pratibaMdha pAmyA, te suMdara thayuM. ghaNA lAMbA samayathI ahIM siddhimAga vicacheda pAmele che, A jagatanA jIvo bhayaMkara bhavasAgaramAM bhramaNa karI rahelA che, teo jinavacana rUpI vahANamAM ArUDha thaIne saMsArane pAra pAme tevuM tIrtha pravartA, emAM vilaMba na karo." A pramANe bhagavaMta daDha vyavasAyavALA thayA, tyAre temano niSkramaNa-mahotsava karavA mATe surendra vagere cAre prakAranA deva ekadama AvI pahoMcyA. jinendrane namaskAra karIne harSita thaelA jaya zabda pokAratA, vaja, chatra, cAmara sahita hAtha rUpa calAvatA ane uchALatA hatA. hIrA, IndranIla, marakata, caMdrakAnta vagere maNiratna-jaDita suvarNamaya "sudarzanA" nAmanI, aneka dee potAnA khabhA para barAbara sthApana karelI zibikAmAM prabhu ArUDha thayA. tyAra pachI surendra Adi devo ane narendra Adi parivAra sahita bhagavaMta nagarathI bahAra nIkaLyA. te samaye hajAro vAjiMtro vAgavA lAgyAM, tema ja baMdIloko jaya jayakAra zabdanI uddaghASaNa karavA lAgyA. zreSTha bakula, tilaka, campaka, azake, sopArI vagere vRkSa, temaja nAgaravela Adi latAothI samRddha evA "vasaMtatilaka" nAmanA zreSTha udyAnamAM prabhu pahoMcyA. mAtA, pitA, putra, svajana, parivAra Adi sarvane pUchIne kaMdora, kaDAM vagere AbhUSaNo temaja vane tyAga karyo. siddhone namaskAra karIne, paMcamuSTika loca karIne cAra hajAra bIjA anusaranArAo sahita prabhue mahAdIkSA aMgIkAra karI. te samaye Indra maNiothI vibhUSita eka vastranA cheDAmAM prabhunA loca karelA keza grahaNa karyA, tene mastakathI praNAma karIne kSIrasamudramAM nAkhyA. prabhu mahAdIkSAne mahotsava karIne samagra devo ane manuSyo temane namana karIne potapotAnA sthAnake gayA. cAra hajAra zramaNa sahita mahAbhAgyavaMta RSabhadeve upavAsanAM paccakhANa grahaNa karIne eka varasa sudhI dhIrajapUrvaka paribhramaNa karyuM. sAthe rahelA cAra hajAramAMthI keTalAka bhUkhana pariSaha sahana na karI zakyA, te kAraNe prathama mAsamAM, bIjA keTalAka bIjA mahine ema cha mahinAmAM sarva zramaNa bhagna thayA. taraza ane bhUkhathI parezAna thaelA hovA chatAM paNa bhAratanA bhayathI, lajajAthI tema ja abhimAnathI teo ghare na AvatAM araNyamAM vAsa karatA hatA. sudhAthI pIDAtA teo vRkSo uparathI phela grahaNa karatA hatA, tyAre AkAzamAM ulleSaNa saMbhaLAI ke "sAdhunA veSamAM tame phaLo na grahaNa karo" tyAre jhADanI chAla, vastronA cIMtharA, ghAsa ane patranA banAvelA vastro paheratA, phalone AhAra karatA, potAnI buddhithI kapelA ghaNA bhedavALA tApaso thayA. nami-vinaminuM Agamana ane vidyAdharalokanuM varNana te pachI uttama bhogonI abhilASAvALA nami ane vinami nAmanA be (pautra) prabhunI pAse AvyA, temane praNAma karIne sukhapUrvaka temanA caraNa pAse beThA. jo ke teo bhoga-sanmukha hatA, te paNa dharaNendranuM Asana calAyamAna thayuM, eTale te paNa Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [3] vidyAdharalokanuM varNana : 23 : sarva parivAra sAthe tyAM AvyA. prabhunA caraNa-kamalamAM namaskAra karIne prabhunI pAse beThA. tyAM prabhunA caraNa-kamalamAM daSTi sthApana karelA be taruNa yuvAnane joyA. nAgendra teone kahyuM ke-"he mahAnubhAvo! hAthamAM taravAra ane lAkaDI dhAraNa karIne tame baMne prabhunI pAse zA mATe ahIM rahelA cho?" tyAre namie uttara Apyo ke, amene uttama rAjalakSmI maLelI na hovAthI ame temanI pAse sevA karavA mATe rahelA chIe." ATaluM ja kahevA sAthe dharaNenTe temane tatkAla balasamRddha aneka prakAranI vidyAo ApI, temaja pacAsa jana vistAravALe zuddha rajatamaya vaitADhya parvata uttama nivAsa karavA ApyuM. te baMne bAjunI zreNImAM 25-25, yojana pahoLe manahara, cha jana pramANa bhUmimAM uMDAIvALo ane eka koza uMce hato. tenI dakSiNa zreNimAM jaIne nami khecarendra "rathanupUra cakavAla" vagere pacAsa nagara vasAvyAM. uttara zreNimAM uttamabhavane, uMcA tAraNo ane ghaNAM jinamaMdiranuM nirmANa karAvIne suMdara "gaganavalabha" nAmanuM prasiddha nagara vasAvyuM. tenA uparanA bhAgamAM 10 ejana uce gaMdha, kinara vagerenAM, tathA kiMpuruSanAM zreSTha bhavanothI zobhAyamAna nagare banAvyAM. tenA upara pAMca yojana UMce gayA pachI aneka jinabhavana vaDe manohara daze dizAone prakAzita karanAra zikharano pAchale bhAga rahe che. te bhavanonI aMdara guNavaMta svAdhyAya-dhyAnamAM tallIna, tapanA tejathI zubhatA evA cAraNazramaNe nivAsa karatA hatA. tyAM gRhazreNIo maNi, ratna ane suvarNathI prakAzita ane tejasvI hatI, vaLI aneka gAmo, nagara, paTTaNa, ArAma, udyAna ane vanathI samRddha pradeza hato. te dezamAM uttama gAya, bheMse ghaNI hatI, ghaNA prakAranAM dhAnya pAkelAM hovAthI ramaNIya dekhAte hato, vaLI tyAM sarva prakAranI auSadhio prApta thatI hatI, madhu, dUdha ane ghI te joIe te karatAM adhika utpanna thatuM hatuM. te pradeza atigaramI ane atiThaMDI vagarano samazItoSNa hato, ativRSTi, anAvRSTi vagere upadravathI rahita, svabhAvathI ja te pradeza saumya, aneka vidyAdharothI vyAsa devaloka sarakho jaNAto hato. sUryanAM kamala kiraNothI sparzAela vikasita uttama kamaLa sarakhA mukhavALI, ghaNuM lAvaNyayukta vidyAdhara-suMdarIo tyAM hatI. tyAM rahelA vidyAdharo paNa bala ane vidyAothI garvita, zUravIra hatA ane devalokanA devenI jema IcchA pramANe bhaga jogavatA hatA. A pramANe baMne zreNImAM rahelA bhAgyazALI vidyAdhara AhAra, pAna, zayana, Asana IcchA pramANe meLavatA sukha samRddhino anubhava karatA hatA ane sAthe sAthe jine padiSTa vimala dharmanuM sevana karatA hatA. (162.) padmacaritamAM vidyAdharala--varNana nAmane trIjo uddezaka samApta [3] Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4] lekasthiti, RSabha-mAha(brAhmaNa)ne adhikAra pachI RSabha bhagavaMta dhyAnane choDIne dAnadharma pravartAvavA mATe nagaro ane khANathI zebhAyamAna pRthvItalamAM vicaravA lAgyA. (suvarNa) padma-kamala upara saMcaratA kame karIne gajapura nagara-hastinApura pahoMcyA. tyAM aneka guNanA AdhArabhUta zreyAMsa nAmanA rAjA hatA. tyAM barAbara madhyAhna-samaye nagaramAM AhAra grahaNa karavA mATe praveza karyo, tyAre gRhaNimAM bhramaNa karatA tIrthakara bhagavAnane lokoe joyA. caMdra sarakhA saumyavadanavALA, sUrya sarakhA tejathI jaLahaLatA, laMbAvelA hastayugalavALA, zrIvatsathI vibhUSita dehavALA bhagavaMtane loke uttama ratnanA hAra, muguTa, kuMDala, maNi, motI, hIrA vagerenAM AbhUSaNo, kapaDAM, cAmara ItyAdika temanI AgaLa dharatA hatA, paraMtu prabhu temAM mana lagADatA nathI. vaLI keTalAka tuSTa thaelA loko caraNamAM praNAma karIne hAthI, ghoDA, ratha Adine ratnamaMDita karI AgaLa sthApana karatA hatA. vaLI bhikSAvRttine na jANatA saumyamanavALA keTalAka loke sarvAMgasuMdara pUNacaMdra sarakhA vadanavALI kanyAo ApatA hatA. loke je kaMI paNa nirmohI bhagavaMtane ApatA hatA, tene bhagavaMta IcchatA na hatA. ema karatA laTakatA jaTAbhAravALA prabhu rAjAnA bhavana pAse pahoMcyA. mahelanA upalA tala para rahele rAjA paNa prabhune AvatA joIne, pUrvabhava saMbhArIne prabhunA caraNa pAse AvyA. samagra parivAra sahita traNa pradakSiNa daIne harSavaza ramAcita zarIravALo zreyAMsarAjA temanA padayugalamAM paDyo. have sarva bhAvathI ratnapAtramAM rahela adhya ApIne nirmala pariNAmathI prabhunA caraNa-yugalamAM praNAma karyA. sApha karela ane lipela pradezamAM atizaya zraddhA sAthe zreyAMsa rAjAe AnaMdathI zeraDIno rasa paherAvyo. te samaye sukhakArI zItala sugaMdhita vAyaro vAvA lAgya, AkAzatalamAMthI ratnanI vRSTi ane puSpavRSTi thavA lAgI. "aho ! dAnama, aho ! dAnam " evI udyoSaNa thaI, meghanA zabda sarakhI gaMbhIra avAja karatI duMdubhi vAgavA lAgI, zreyAMsa narendra parama AbAdI karanAra uttama kalyANa pAmyA. tyAra pachI de ane cAraNazramaNonA samUhe kahevA lAgyA ke-sAbAza sAbAza ! tame te ghaNAja uttama bhAgyazALI puruSa che, he mahAyazavALA ! tame dharma rathanA bIjA cakane samuddhAra karyo. prabhune kevalajJAna pragaTa thavuM A pramANe dAna ApavAnI pravRtti pravartAvIne "zakaTamukha" nAmanA udyAnamAM Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4] lekasthiti, RSabha-mAhaNa (brAhmaNa)ne adhikAra : 25 : prazasta dhyAna karavAmAM prabhu lIna thayA. dhyAna karatA bhagavaMtanAM cAra ghAtI karmone kSaya tha ane kAlokane jaNAvanAra kevalajJAna utpanna thayuM. jinendrane kevalajJAna utpanna thatAM ja siMhAsana, chatrAtichatra, cAmara, nirmala bhAmaMDala, kalpavRkSa, divya duMdubhi-nAda, puSpavRSTirUpa prAtihAryo tathA satizaya-saMpUrNa jinendranI Rddhi prabhune prApta thaI. kevalajJAnanI utpatti jANune de AvyA, jinezvarane praNAma karIne sthAna para besI gayA. te samaye gaNadhare pUchayuM ke, "he bhagavaMta ! A anaMta saMsAramAM anAtha jIvo jevI rIte paribhramaNa karI rahelA che, teone pAra pAmavAno upAya kahevAnI kRpA kare." dharmopadeza have jinezvara bhagavaMta megha sarakhA gaMbhIra ane madhura svarathI kahevA lAgyA. prabhue de ane manuSyanI parSadAmAM be prakAranA dharmane upadeza Apyo. temAM prathama sAdhudharma pAMca mahAvrata, pAMca samiti ane traNaguptivALe che. A sAdhudharma yogavizeSathI aneka prakAra che. pAMca aNuvrato ane sAta zikSAtratavALo zrAvakadharma dezavirati svarUpa che. jIva dharmathI devatAnAM ane manuSyanAM uttama sukho ane adhama karavAthI hajAra duHkhonA AvAsavALI nArakInAM duHkho meLave che. jema megha vagara varasAda ane bIja vagara dhAnya thatAM nathI, tema jIvane dharma vagara sukhanI prApti thatI nathI. kadAca ajJAnIo prayatnapUrvaka AkaruM tapa kare, te paNa mAtra kiradeva tarIke utpanna thaI, tyAMthI velA teo tiryaMcagatimAM jAya che. vaLI teo cAre gati svarUpa ane 84 lAkha yonisvarUpa saMsAramAM mahAduHkha anubhavatA anaMta kAla paribhramaNa kare che. jinezvare prarUpelA uttama dharmanuM sevana karIne keTalAka nivRti-sukha, keTalAka ahamindrapaNuM prApta kare che. vaLI bIjA dharmamAM daDhatA rAkhavA pUrvaka jeo nircantha munivarAdikanI sarva bhAvathI stuti kare che, teo tene phalanA prabhAvathI durgatinA mArge jatA nathI. A pramANe prabhunA mukhathI dharmavacana zravaNa karIne manuSya ane devasamUho samyakatvanA pariNAmavALA ane saMgatatpara thatA harSa pAmyA. vaLI ahIM keTalAka AraMbha-parigrahano sarvathA tyAga karI zramaNasiMha thayA, keTalAka pAMca aNuvrato grahaNa karI dezavirati zrAvaka thayA. e pramANe dharmopadeza pUrNa thatAM sarve IndrAdika deva prabhune praNAma karIne pitAnA parivAra-sahita potapotAnA sthAnake gayA. jyAM jyAM jinendra vicaratA hatA, tyAM tyAM te deze svarga sarakhA manohara thatA hatA ane cAre bAju se jana sudhI rogAdika upadravathI rahita ane manohara pradeza thatA hatA. RSabhadeva prabhune "RSabhasena" vagere 84 gaNadhare ane 84 hajAra sAdhuo hatA. bharata-AhubalI yuddha ane bAhubalInI dIkSA te samaye bharata rAjAne samagra cakravatI padanI prApti thaI, A dhIra puruSa azva, hAthI, yuvati Adi cauda ratnonA svAmI thayA. RSabhadeva bhagavaMtanA sUrya-caMdra sarakhA Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumAcariya-padmacaritra so (98) putroe potAnA dehanI mamatA choDI zramaNapaNuM aMgIkAra karyuM. takSazilA nagarInA svAmI mahAparAkramI bAhubalI haMmezAM bharata rAjAne pratikUla rahetA hatA ane bharatanI AjJA mAnatA na hatA, temaja bharatane praNAma karatA na hatA. reSAyamAna thaelA bharata mahArAjAe tenI sAthe yuddha karavA mATe samagra senA-sahita saMpUrNa sAmagrI sAthe utAvaLathI potAnI nagarIthI prayANa karyuM. jaya jayakAranA zabdonI uddaghoSaNa karatA karatA "takSazilA nagare pahoMcyA ane tarata ja yuddha karavA mATe bharata tiyAra thayA. bharata cakravartIne AvelA sAMbhaLIne parAkramI bAhubalI paNa moTA subhaTonI senA sAthe takSazilAthI bahAra nIkaLyA. baLa ane garvavALA baMnenA sinyanuM yuddhavArjiva vAgatAM mahAyuddha jAmyuM. jemAM eka bIjAnAM chUTAM paDI gaelAM mastake ane dhaDo nRtya karavA lAgyAM, yuddhakSetra nATaka sthaLa sarakhuM dekhavA lAyaka thayuM. te samaye bAhubalIe bharatane kahyuM ke-"A niraparAdhI loko vadha karavAthI zuM lAbha? A raNakSetramAM daSTi, muSTi AdikanuM ApaNe banne yuddha karIe. ema kahetAM ja baMnee daSTiyuddha karyuM, temAM bhAratanA netranA prasArane bhaMga thaye, eTale prathamathI ja bharata hArI gayo. pharI pAchuM bAhuyuddha karatAM atyaMta ahaMkAra pUrvaka eka bIjAnA pagamAM AMTI mArIne mukkA aphALavA pUrvaka kustI karavA lAgyA. agni mAnavALA te baMne mahApuruSe sAma sAme addhataDita, trabaMdhana, nIce pADavA, upara caDavuM evAM kAraNo karatA laDatA hatA. ema karatAM bharata mahArAjA bhujAbalanA yuddhamAM hArI gayA, eTale atikrodha pAmelA teNe bAhubalIne vadha karavA mATe cakaratna choDayuM. tene mAravA asamartha sudarzanacaka jaIne pAchuM AvyuM. te samaye bhujAbalavALA bAhubalIne vairAgya utpanna thaye, tethI kahevA lAgyA ke, "aho ! viSayAsakta AtmAo akAya jANavA chatAM paNa kaSAyAdhIna banI eka bIjAnuM nukazAna karavA taiyAra thAya che. rAkha mATe caMdanane, dorA mATe motIne jema keI nAza kare, tema manuSyanA bhoga khAtara mUDhapuruSa devatAI Rddhino nAza kare che. pachI bAhubalI kaSAyanA yuddhane tyAga karI pariSaharUpI subhaTa sAthe saMyamayuddha karavA lAgyA ane tyAM sudhI yuddha karavAno nirNaya karyo ke, "jyAM sudhI uttama siddhisthAna prApta na karuM.' jinendrane namaskAra karIne leca karIne sarva saMga vosirAvIne pApane sarvathA parihAra karIne teo zramaNa thayA. have cakavatI bharata mastakathI temane praNAma karIne madhura vacanathI kahevA lAgyA ke, "pratrajyA na svIkAro ane mahAbhagavALuM rAjya bhego." "eka varSa sudhI kAryosaga-pratimA paNe rahevuM" evI pratijJAvALI bAhubalIne namaskAra karIne bharata cakravatI pitAnA samagra sinya parivAra-sahita "sAketa" nagarIe pahoMcyA. mahAtmA bAhubalI paNa tapanA balathI kevalajJAna utpanna karIne AThe prakAranAM karmono vinAza karI duHkha-mukta mekSamAM gayA. develekamAM jema Indra tema bharata cakravartI paNa ekachatravALAM A bharatakSetranI bhega-samRddhi bhagavatA hatA. vidyAdhanA nagara sarakhAM Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4] lekasthiti, RSabha-mAhaNa (brAhmaNa)ne adhikAra : 27 : gAmo, devaleka samAna nagara, rAjA sarakhA prajAjano ane kubera sarakhA rAjAo hatA. atyaMta suMdara rUpa dhAraNa karanAra 64 hajAra saMkhyA-pramANuM rANIo aMtaHpuramAM hatI, muguTabaddha batrIsa hajAra rAjAo hatA, 84 hajAra madanmatta hAthIo teTalI ja saMkhyAnA pramANavALA vijA ane chatranA cihnavALA rathe hatA. atyaMta vegavALA 18 koDa azvo hatA, sevakonI dAsa-dAsInI saMkhyA to aparimita hatI. cauda mahAratna, nava nidhAne, aneka kiMmatI padArtho bharapUra jaLa ane sthaLamAM rahelA AvAsenuM rakSaNa devasamUha karatA hatA. bharata cakavatIne amarakumAra sarakhA bhegavilAsa karatA rAjyavibhUtine pAmelA pAMcaso putro hatA. kadAca kaIne varNana karavA mATe so jIbha maLI jAya, te sAthe buddhino vaibhava ane kAvyazakti mahAna maLI jAya, te paNa te paMDita puruSa tenA samagra rAjyanuM varNana karavA zaktimAna na thAya. (63) mAhaNa-brAhmaNa varNanI utpatti A pramANe kahevAyA pachI pharI zreNika rAjAe gaNadharomAM zreSTha evA gautama svAmIne manahara vacanothI prazna karyo ke, "he bhagavaMta ! traNa varNonI samagra utpatti to meM barAbara sAMbhaLI, have brAhmaNanI utpatti kevI rIte thaI, te Apa saMbhaLAvo. jeo sarva jIvonI hiMsA kare che, haMmezAM muniviruddha kAryo kare che, chatAM paNa teo e garva kare che ke, "ame te A hiMsAdika dharma-nimitta karIe chIe." A pramANe pUchatAM ja gautama gaNadhara bhagavaMta zreNika rAjAne je yathArtha hakIkata hatI, te kahevA lAgyA ke-"he rAjan ! mAhaNanI utpatti kevI rIte thaI ? tenI yathArtha hakIkata sAvadhAnatAthI sAMbhaLo- sAketa" nagarImAM nAbhinandana RSabhadeva bhagavaMta saMghasahita eka sthalamAM beThelA hatA, te samaye bharata mahArAjA tyAM AvI pahoMcyA. mastakathI namaskAra karI temanA caraNamAM kayugala karIne bhArata A pramANe kahevA lAgyA-te tame sAMbhaLo. "he bhagavaMta ! mArA para kRpA karI Apa AjJA karI ke, sarva pApano tyAga karanAra A munio mAre tyAM taddana zuddha-nirdoSa prAsuka kalpanIya AhAranuM bhajana kare" tyAre bhagavate kahyuM ke, "he bharata ! saMyata munivarane sAdhu mATe kharIda karela, taiyAra karela AhAra levo kalpata nathI." evuM vacana sAMbhaLIne tadviSayaka vicAra karavA lAgyA ke, A nigraMtha munivare zarIranI paNa mamatA choDIne ugra tapazcaryA karanArA che, nimaMtraNa karavA chatAM paNa A maharSio mArA ghare bhojana karatA nathI, te have zrAvakone anna-pAna AdinuM dAna bhaktithI ApuM. A zrAvako paNa gRhasthanA zrAvakadharma mAM pAMca aNuvrata ane sAta guNatratAmAM sAvadhAna che, to temane vAraMvAra bhajana karAvuM ane dAnanuM puNyaphala prApta karuM. bharate gRhasthanAM torUpa cAritra pAlana karanAra sane bolAvyA, te tarata ja mithyAtvI Adi manuSya AvIne hAjara thayA. vrata Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 28 : paumariya-padmacaritra dhArI zrAvakavarga java, DAMgaranA aMkura AgaLa rahelA dekhIne rAjabhavanamAM praveza karatA na hatA, teone kAkiNI ratnathI zrAvakapaNAnI oLakhANa mATe sUtranuM cihna karyuM. anna, pAna, Asana Adi ApavAvaDe teone mahAgarva utpanna thaye ane ame A pramANe kRtArtha thayA ema abhimAna vahana karavA lAgyA. matisAgara nAmanA maMtrIe bharatane sabhA vacce kahyuM ke, jinezvare je pramANe kahevuM che, te ekAgra manathI sAMbhaLo. "he narAdhipa ! je prathama zrAvakonuM tame sanmAna karyuM che, te ja lokonA vaMzajo paraMparAe kutIrtha pravartAvanAra pAkhaMDIo thaze. khoTA vacanavALAM zAstra racIne vedanAma ApIne temAM hiMsAnA vidhAno karIne yajJomAM pazuono vadha karAvaze. viparIta vartanavALA dharma pravartAvIne AraMbha-parigrahamAM niyaMtraNa vagaranA pote te mUDha-ajJAnI che ja ane bIjAone paNa bharamAvaze. A vacana sAMbhaLIne kopAyamAna thaelA bharata rAjAe ema AjJA karI ke-"A nagaramAMthI ekadama sane nirvAsita kare" loko vaDe phaTAtA, patthara ane hathiyArothI marAtA teo tIrthakara bhagavaMtanA zaraNe gayA; eTale bhagavaMte temane rokyA ane kahyuM ke, he putra! "mA haNa" ema kahIne bhAratane mAratAM aTakAvyuM. te kAraNe A lokamAM A "mAhaNa" (brAhmaNo) ema kahevAya che. AgaLa bhagavaMtanI sAthe jeo pravajyA aMgIkAra karIne pachI patita thayA, teo paNa valkala paheranArA pAkhaMDI tApaso thayA. teonA ziSya, praziSya, bhagu, aMgirasa Adi kuzAstromAMthI avaLuM samajAvIne lokone bharamAvatA hatA. A pramANe pRthvImAM te dharmanAM bIja ropAyAM ane aneka prakAranA adharmonI paraMparA cAlI. RSabhadeva ane bhAratanuM nirvANa mAhaNonI utpatti kema thaI? te hakIkata tamane kahI. have prathama jinezvaranuM nirvANa-kalyANaka kema thayuM ? te he rAjan sAMbhaLe ! trilekanAtha RSabhadeva bhagavaMta lokone dharmano mArga batAvIne aSTApada parvatanA zikhara upara anuttara nirvANapadane pAmyA. cakravatI bharata paNa rAjalakSamIne taNakhalAnI jema tyAga karIne jinavarane mArga aMgIkAra karIne avyAbAdha zivazrI pAmyA. A prakAre he zreNika ! pUrvapuruSoe AcarelI lokasthiti tamone jaNAvI. have vimala prabhAvavALA cAra rAjavaMza-viSayaka hakIkta tame sAMbhaLo. (90). padyacaritamAM "lokasthitiSabha-mAhaNa adhikAra' nAmane ceAthe uddezaka samApta thaye. [4]. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 5 ] rAkSasava'za-adhikAra A " he narapati ! pRthvI para cAra mahAva ze| prakhyAta che. bIjAnI sAthe joDAvAnA kAraNe tenA aneka bhedA thAya che. temAM prathama ikSvAkuva'za, bIjo sAmava'za, trIjo vidyAdhara vaMza ane ceAthA hiravaMza che. bharatanA prathama putra Adityayaza nAmathI prasiddha thayA, tene siMhayaza putra thayA, siMhayazane alabhadra nAmanA putra, tene kramazaH vasukhala, mahAkhala, atikhala thayA. tenAthI subhadra, sAgarabhadra ane raviteja nAmanA thayA. temanAthI kramazaH zaziprabha, prabhUtateja, tejasvI, tapana, pratApavAn tathA ativIya rAjA thayA. ativIyanA putra mahAvIya nAmanA thayA, tene uditavIya putra thayA. tene mahendravikrama putra thayA. tenAthI kramasara sUrya, Indradyumna ane mahendrajit nAmanA mahAn rAjA thayA. tenAthI kramazaH prabhu, vibhu, aridamana, vRSabhaketu, garuDAMka tathA mRgAMka rAjA thayA. te yazasvI rAjAe peAtapeAtAnA putrAne rAjyagAdI ApIne dIkSA laine kamalathI rahita thai anuttara meAkSa prApta karanAra thayA. A pramANe Adityayaza AdinA vaMzamAM thaelA rAjAonI paraparA jaNAvI. have huM naravara ! tenA pachI sAmavazanI utpatti sAMbhaLe. RSabha bhagava'tanA bIjA khAhubalI nAmanA prasiddha putra hatA. temane mahAprabhAvazALI sAmaprabha nAmanA putra hatA. tenAthI mahAkhala, sukhala, bAhubalI vagere aneka rAjAe sAmaprabhanA vaMzamAM utpanna thayA. temAMthI keTalAke dIkSA aMgIkAra karIne karmonA nAza karIne meAkSa prApta karyAM ane bIjAoe tapa ane saMyamanA alathI devatva meLavyuM. A pramANe he narapati ! tamane saMkSepathI sAmavaMza kahyo. have vidyAdharavaMzanI utpatti kahuM chuM, te sAMbhaLeA-- vidyAdharava za nimarAjAne mahAbalavALA ratnamAla nAmanA putra hatA. tene ratnavajA ane ratnavraja nAmanA putra thayA. tene ratnacitra, cadratha, vAjadha, vajrasena, brahmadatta ane vajradhvaja nAmanA rAjA thayA. tenA pachI vAyudha vA, suvA, mahAparAkramI vajAdhara, vAbha, vakhADuM tathA vAMke nAmanA prakhyAta rAjAe thayA. temanA pachI vasundara, vAsya, vajrapANi rAjA, vasujaThyuM tathA vajra thayA. te pachI vidyanmukha, suvadana, vidyuttatta, vidyaDhAn, vidyutteja, tadveiga ane vidyurdU nAmanA rAjA thayA. vidyA, ala, siddhi ane sattvathI pU e khecara vidyAdharAmAM uttama rAjAe peAtapeAtAnA putrAne rAjyalakSmI ApIne svage gayA. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 30 : paumacariya-padmacaritra eka vakhata vaitADhya parvatanI baMne zreNIonA vidyadaMSTra nAmanA rAjA acAnaka aparavideha nAmanA kSetramAM gayA. tyAM teNe saMyama aMgIkAra karela saMjayanta nAmanA munivarane paribhramaNa karatA dekhyA. pApathI bharele te temane pakaDIne ahIM paMcagiri nAmanA parvata upara lA. meTA parvata para te munine besADIne samagra kheca sahita pattharonA prahAra karI dayArahitapaNe kadarthanA karI, to paNa muni pitAnA muni paNAnA ga cUkatA nathI. samabhAvavALA ane gomAM ekAgramanavALA te munivarane ghaNA prakAranA upasargo sahana karatAM karatAM kevalajJAna utpanna thayuM. A samaye dharaNendra munivara pAse AvyA, temanA caraNamAM praNAma karIne te vidyAdharanI sarva vidyA harI lIdhI. je vidyAdhara balathI unmatta banI jinabhavana ane munivaranA uparathI jaze, te vidyAdhara nakkI vidyAothI paribhraSTa thaze." A pramANe teone upadeza ApIne dharasense pharI vidyAo pAchI ApI. tyAra pachI ghora upasarga thavAne saMbaMdha munivarane pUchayo. have saMjayanta munivara kahevA lAgyA- cAragati svarUpa vistIrNa ane dIrgha saMsAramAM aTavAto huM kaI vakhata zakaTa nAmanA gAmamAM vaNikakulamAM sArA sAdhuonI sevA karanAra, saraLatA namratAvALA pariNAma mege hitakara nAmanA manuSyapaNe utpanna thayo. tyAMthI kAladharma pAmI kusumAvatI nAmanA nagaranA svAmI "zrIvaddhina" nAmanA rAjApaNe utpanna thayo. te gAmamAM eka vipra hato. te kutsita ajJAnatapa karI mRtyu pAmI devalokamAM a5ddhivALA deva thaye. tyAMthI cavela te javalanazikha nAmane satyavAdI vipra zrIvarbana rAjAne purahita thaye. teNe niyamadatta vaNikanuM dravya baLAtkAre paDAvI lIdhuM. te vipra gaNikAne tyAM gayo ane tenI sAthe jugAra ramatAM potAnA nAmathI aMkita mudrA hArI gayo. te viprane ghera jaIne nAmAMkita mudrAnA bAnAthI dAsIe tene tyAMthI ratno lAvIne vaNikane arpaNa karyA. rAjAe tenuM sarvasva grahaNa karIne nagaramAMthI hadapAra karyo. vairAgya pAmelo te tapa karavA lAgyo. mRtyu pAmelA te mahendra nAmanA uttama vimAnamAM deva thaI tyAMthI vele vidyahRSTa rUpe . zrIvaheMna tapa karI devalokamAM gaye. tyAMthI cavele huM aparavidehamAM saMjayantamuni thaye. e karmanA anubaMdhathI utpanna thaela darzanarUpa ImpaNathI vyAsa ke pAgni atyAre vidyAdharane prajavalita thaye. je niyamadatta hato, te paNa dharma upArjana karIne mRtyu pAmI tuM dharaNendrapaNe utpanna thaye. A vRttAnta sAMbhaLIne te rAjA dharaNendra sahita munivarane khamAvIne viSaya-sukhane tyAga karato dIkSA levA taiyAra thayA. dharaNendra munivarane traNa pradakSiNa ApIne sarva parivAra sahita potAnA sthAne ekadama pahoMcI gayuM. have tyAM vidaMkhane daDharatha nAmane putra hato. tene pabaMdha karIne tapa karIne te mokSe gaye, tenA pachI kramasara azvavaja, padmanAbha, padmamAlI, padyaratha, siMhavAha, mRgadharma, meghasiMha, siMhadhvaja, zazAMka, caMdrAMka, caMdrazikhara, indraratha, caMdraratha, zazAMka dharma, Ayudha, haricaMdra, puracaMdra, pUrNacaMdra, Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5] rAkSasavaMza-adhikAra bAlendu, caMdracUDa, gaganendu, durAnana, ekacUDa, dricUDa, tricUDa, catuTyUDa, vajacUDa, siMhacUDa, tathA javalana jaTI temaja akatejA vagere ghaNuM vidyAre thayA. jinezvara dharmArAdhananA prabhAve teo keTalAka mokSe, bIjA vaLI guNavaMta sAdhu banI uttamavimAnamAM vAsa karanArA thayA. A pramANe saMkSepathI vidyAdharanA vaMzanI utpatti tamane jaNAvI. have he narAdhipa! bIjA ajitanAtha jinendranI utpatti sAMbhaLo ! (48) ajitanAtha bhagavAn | RSabhadeva bhagavaMtanA samayamAM je prakAranA AyuSya, bala, UMcAI, tapa ke niyama tathA sukha ApanArA padArtho hatA, te seve ochI thavA lAgyA. e pramANe paraMparAmAM eka pachI eka ema aneka rAjAo thayA. pachI sAketa nagarImAM dharaNIdhara nAmanA rAjA thayA. tene guNAnurUpa tridazaMjaya nAmano putra thaye, tene indralekhA nAmanI bhAryA ane jitazatru putra thayA. pitanapuramAM AnaMda rAjA ane tene kamalamAlA nAmanI atyaMta rUpavatI patnI hatI, tathA vijayA nAmanI eka suputrI hatI. puNyazAlI jitazatru rAjAnAM guNapUrNa e kanyA sAthe lagna thayAM. tridazaMjaya rAjA kailAsa parvata para siddhipadane pAmyA. tyArapachI kaIka samaye ajitanAtha tIrthakara bhagavaMtano janma thaye, eTale devendrAdike temanA janma-mahotsavAdi sarva kAryo karyA. tyAra pachI rAjya karyuM. keI samaye yuvatijanathI parivarelA te udyAnamAM beThA hatA, tyAre ka.lavanane plAna thaeluM jeIne vairAgya-vAsita thayA ane ciMtavavA lAgyA ke-jevI rIte makaranda ane sugaMdhavALAM puSpothI samRddha A paddhasarovara plAna thAya che ane tenI zobhA nAza pAme che; tema mAnavajIvana paNa aMte nAza pAmanAruM che. ema vicArI mAtA, pitA, putra ane sarva parivAranI anumati meLavIne AgaLa (RSabhadeva bhagavaMtanA adhikAramAM ) kahI gayA, te pramANe dhIratA guNavALA ajitanAtha svAmIe dIkSA aMgIkAra karI. temanI sAthe mahAsattvazALI daza hajAra rAjAoe rAjya-samRddhino tyAga karI dIkSA lIdhI. chaThTha tapavAlA bhagavaMtane sAketa nagarImAM brahmadatta rAjAe vidhipUrvaka vividha prakAravALuM prAsuka dAna ApyuM. tyAra pachI bArame varSe temane kevalajJAna pragaTa thayuM. covIza atizayo ane ATha mahAprAtihAryo utpanna thayA. temane 90 nevuM gaNadhara ane 9, 91 saMyama zIla dharanArA ane guNasamRddhi pAmelA sAdhuo thayA. sagara cakravatI tridazaMjayanA bIjA putranuM nAma vijayasAgara hatuM, tene suMdara rUpavALI sumaMgalA bhAryA hatI. tenA garbhamAM sagara nAmano prasiddha putra utpanna thayo. cauda ratnonA svAmI cakavatI paNuM pAmyA. he zreNika! A samaye je kaMI paNa prasaMga bane, te ekAgra manathI sAMbhaLo. A vitADhya parvatamAM rathanUpura ane cakravAlapura nAmanAM nagaro hatAM. tyAM pUrNa dhana nAmathI prasiddha vidyAdharone rAjA hato. tene guNa-rUpayukta meghavAhana Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 32 : paumacariya-padmacaritra nAmano putra hatuM. tAtyanI uttarazreNimAM gaganavallabha nagara hatuM, tyAM becarAdhipati sulocana nAmane rAjA hato. tene sahastranayana putra tathA rUpavatI putrI hatI. pUrNadhana rAjAe e zreSTha kanyAnI mAgaNI karI. ghaNI vakhata mAgavA chatAM paNa te kanyA tene na ApI ane jyotiSIoe e kanyA sagarane paraNaze ema jaNAvyuM. kanyAnA kAraNe pUrNadhana ane sucana baMne vacce ratha, hAthI, azva ane pAyadaLa ema caturaMga senAvALuM mahAbhayaMkara yuddha thayuM. baMne pakSanA sinyanuM yuddha eka prahara sudhI pUrajozamAM cAlyuM. te samaye sahasanayana pitAnI bahenane laIne nAsI gaye. yuddhamAM sulecanane haNIne teNe nagaramAM praveza karyo, paraMtu kanyA na dekhavAthI pUrNadhana pAcho potAnA nagaramAM AvyuM. te samaye sahastranayananuM sainya ghaTI gayuM hatuM ane asamartha banela te samayanI rAha joto araNyamAM raheto hato. eka samaye azvathI haraNa karAela sagara cakravartI te ja pradezamAM AvI pahoMcyo eTale sahastranayane pitAnI bahena tene ApI. manahara strIratna dekhIne sagara ghaNe tuSTa thaye ane te vidyAdharane samRddhipUrNa rAjya ApyuM. tyArapachI sahastranayane cakravAla nagarane sarva dizAomAM gherI lIdhuM. pUrNadhana paNa sainya-sahita sAme AvI laDAI karavA lAgyA. yuddhamAM ghaNe jana-saMhAra thayA ane bhayaMkara lehI ane kAdavathI kharaDAe pUrNadhana gADha prahAra vAgavAthI nidhana (maraNa) pAmyo. te samaye ghana-meghavAhana tene putra paNa verIthI trAsa pAmIne tyAMthI palAyana thaI gaye ane bhayathI utpanna thaela vegathI ekadama ajita jinendranA zaraNe gaye. IndrathI pUchAelA teNe veranuM kAraNa je pramANe banyuM hatuM, te pramANe Indrane jaNAvyuM. tenI pAchaLa lAgelA sUryanI jema atiprajavalita sahastranayane aMdhakAra dUra karanAra jinezvaranuM divya bhAmaMDala joyuM. tyAre pitAne garva tyAga karIne parama bhaktithI prabhunI stuti karIne tyAM samavasaraNamAM atiddara nahIM tevA sthAne beTho. te baMne vidyAdharoe pitAnA pitA vidyAdhara rAjAnA pUrvabho pUchyA, eTale kevalajJAnI gaNadhara bhagavaMta kahevA lAgyA- "A bharatakSetramAM manohara Adityaprabha nAmanA nagaramAM cAra koDa senayAnI samRddhivALo bhAvaNa nAmano vepArI hatA. tene atyaMta svarUpavALI kIrtimatI nAmanI bhAryA ane haridAsa nAmano putra hato. chatAM adhika dhanalAbha hovAthI te samudranI musApharI karavA lAgyo. pitAnuM dhana, ghara ane vaibhava putrane soMpIne tathA tene vividha samajaNa ApIne sArA nakSatra ane zubha karaNamAM teNe gharethI prayANa karyuM. pachI te putra jugAramAM sarva dravya hArI gaye, teNe suraMgathI rAjAnA gharamAM corI karavA prayANa karyuM. te samaye samudrayAtrA karIne bhAvaNa pAcho potAnA ghare Avyo, tyAre putra haridAsane na dekhavAthI prayatnapUrvaka potAnI patnIne pUchyuM. teNe paNa patine jaNAvyuM ke, putra haridAse to dhana meLavavA mATe rAjAne tyAM suraMga dvArA praveza karyo che. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5] rAkSasava'za-adhikAra : 33 : 8 rakhene tenuM maraNa thAya ' tevA bhaya pAmelA te kAMika ekAgra manavALA khanI zAMtipATha karatA hatA, teTalAmAM hiradAsa peAtAnA ghare AvI pahoMcyA. te vakhate AvelA pitAne ALakhyA vagara vicAravA lAgyA ke, 8 kAI mArA verI ahIM AvyeA jaNAya che. ' ema dhArIne pApakama vALA teNe taravAranA prahAra karIne tenuM mastaka haNI nAkhyuM, pitAne mArIne tenI maraNAttara kriyA ane pretakama karIne pRthvItalamAM bhramaNa karatA te paNa maraNa pAmyA. je bhAva hatA, te pUrNadhana (puNyadhana) nAmanA ahIM utpanna thayA ane je tenA putra hatA te sulecana jANavA. 'A pramANe pUrvabhavamAM thaelu vidyAdharonu vera sAMbhaLIne kaluSita haiyAvALA na thAya ane vairanA dUrathI tyAga karo.' pachI sagara cakravartIe pUchyuM ke-pUrNa dhana (puNyadhana) ane suleAcananA vRttAnta sAMbhaLye tA he mahAyazavALA ! have emanA putrAnuM paNa kaheA, tyAre kahyu ke-ja'buDhIpanA bharatamAM padmapura nagaramAM raMbhaka nAmanA AcAryane zazI ane Alika nAmanA be uttama ziSyA hatA. geAkuLamAM jaine Avalake uttama gAyA kharIddI ane haju mUlya ApyuM na hatuM, teTalAmAM tyAM zazI AvI pahoMcyA. zAstrAmAM kuzala evA raMbhaka gurue geAvALane ADu avaLu samajAvI chaLa-kapaTathI khaMne vacce bheda paDAvyeA. ' zazIe gAyA kharIdI lIdhI ' e vAta bIjAe jANI eTale baMnene laDAI thaI. Avalika ghAyala thayA ane marIne mlecchapaNe utpanna thayA. zazIe yathAyAgya sArA mUlyathI gAyA vecIne tevIne tevI mukhakAMtivALA zazI AnadathI ghare AvyA. kAika vakhate tAmalipti nagarIe jatA hatA, tyAre mlecche zazIne mArI nAkhyo, eTale te baLadapaNe utpanna thayA. bhArI pApavALA mleccha te baLadane mArIne khAI gayeA eTale baLada bilADA thayA, vaLI mleccha uttara thayeA. anyAanya eka bIjAne mAratA tee nArakI ane tiya ca-yAniyAmAM bhramaNa karatA ane sabhramadevanA sevakapaNe utpanna thayA. phUTa ane kArpeTika evA nAmanA be dAsa ane saheAdarapaNe te utpanna thayA ane te saMbhramadeva zeThe baMnene jinamaMdiranuM kArya karavA mATe niyukta karyA. tyArapachI mRtyu pAmI te baMne bhUtAdhipapaNe utpanna thayA. pahelAnuM nAma rUpAnaMda, bIjAnuM nAma surUpa rAkhyuM. zazInA jIva cavIne rAjalimAM kuladhara utpanna thayA ane bIje tyAM ja puSpabhUti nAmane purAhita thayA. ane mitra hovA chatAM prIti tADIne eka vyabhicArI strI khAtara puSpabhUti kuladharane haNavAnI icchA karatA hatA. eka vakhata vRkSa nIce beThelA sAdhu pAse dhama zravaNa karavA beThA hatA, tyAre rAjAe tenI parIkSA karI ane puNyayeAge tene sAmaMtanI padavI maLI. puSpabhUti dharmAMnA vaibhava dekhIne vrata-niyama karI kAla karIne sanatkumAra devaleAkamAM utpanna thayA. jinezvare kahela tapa karIne kuladhara paNa tyAM AvyA. tyAMthI cyavelA ane dhAtakIkhaMDamAM utpanna thayA. zazIneA jIva tyAMthI pahelA vyakhyA ane te ja A meghavAhana thayA che ane AlikanA jIva ahIM sahasranayana nAmathI utpanna thayeA. p Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumariya-padmacaritra * tyArapachI cakravartI sagare pUchyuM ke he vibhA ! A sahasranayana upara mane atizaya prIti kayA kAraNe utpanna thai che ? tenuM kAraNa Apa kahe.' A viSayanA pratyuttara ApatA tI kara bhagavaMte kahyu ke, pUrvajanmamAM munivarane bhikSAdAna karavAnA phalarUpe raMbhakane devatva prApta thayuM. saudharmAM devalAkathI cyavIne cadrapuramAM rAjAnI bhAryAnI kukSimAM varakIrti nAmathI utpanna thai, dIkSA aMgIkAra karI, marIne devapaNe utpanna thayeA. tyAMthI cyavIne tyAra pachI pazcimavidehamAM ratnasaMcayapuramAM caMdra sarakhI ujajavala tivALA mahAghASanA putra thayA. tyAM dIkSA laine prajAkhala nAmanA muni thayA. kAla pAmI prANatakalpamAM deva thaI cyavIne bharatakSetramAM pRthvIpuramAM yazeAdhara rAjA ane jayA rANInA yazaHkIrti nAmanA putra thayA. pitA pAse dvIkSA a'gIkAra karIne vijaya nAmanA vimAnamAM utpanna thayA. tyAMthI cyavIne cauda ratnanA adhipati temaja zUravIra samagra bharatanA svAmI tuM sagara cakravartI thayA che. je kAraNathI pahelAM raMbhakane Avalika priya hatA, te kAraNathI sahasranayana upara tArA adhika sneha che. peAtAnuM ane pitAnuM citra sAMbhaLIne hapUrNa netravALA te tItha karanA sadbhUta guNAnI stuti karavA lAgyA. kevI rIte ? (120) : 34 : " he nAtha ! Apa niSkAraNa anAtha jIvA upara upakAra karavAmAM tatpara rahe che, ethI mATuM bIjuM kayuM Azcaya hAi zake ? he nAtha ! tame brahmA, trileAcana zaMkara, svayaM buddha, anaMta nArAyaNa, temaja traNe leAkathI pUjavA ceAgya anta che. te samaye tyAM rahelA rAkSasapati bhIme meghavAhanane kahyuM ke- he puruSa ! tame jinezvaranA zaraNamAM AvyA, te ThIka karyuM. have mAruM vacana sAMbhaLeA. bhagavaMtanuM zaraNa bhaya ane zekane nAza karanAra, hitakArI, pachI paNa lAbha karanAra ane mRtyu pachI meAkSa ApanAra thAya che. A vaitADhyamAM khalavALA vidyAdharA tamArA zatrue che, temanI sAthe nirbhayatAthI tame ekalA he sajajana ! kevI rIte samaya pasAra karaze ? mATe mArI vAta sAMbhaLe ! laMkA nagarI samudra vacce vidruma maNi temaja ratnenAM kiraNeAthI deIpyamAna tathA khAga udyAnAthI ramaNIya eve rAkSasa nAmanA dvIpa che. te cAre bAju sAtase yAjana vistAravALA che. tenA madhyabhAgamAM trikUTa nAmane eka uttama parvata che. te nava cAjana UMcA ane cAre bAju pacAsa-pacAsa yeAjana vistRta che. daze dizAone prakAzita karatuM tenuM zikhara zaiAbhI raheluM che. te zikharanI nIce suvarNanA vicitra cAre khAjI pharate kille! hatA, ane devatAe sarakhI samRddhivALI laMkA nAmanI nagarI che. tamArA AMdhava vagere snehijana sahita ekakrama tameA tyAM jAva ane bhaya-zAkathI rahita thai vizvastapaNe sukhethI haMmezAM tyAM raheA. A pramANe kahIne rAkSasapatie bIjI keTalIka vidyAe sahita devatAothI rakSita, maNIonA kiraNeAthI jhaLahaLatA eka hAra tene Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5] rAkSasavaMza-adhikAra : 35 : Ape. pRthvItalanI aMdara rahela che yojana lAMbuM, cha jana pahoLuM evuM pAtAlalaMkApura-laMkAnagarI nAmanuM nagara tene ApyuM. A pramANe rAkSasapatithI kahevAela ghanavAhana atyaMta AnaMdita thayA ane jinavarane namaskAra karIne tenI sAthe laMkAe gaye. UMcAM taraNe, ujajavala aTTArikAo, manohara koTa, udyAna, vAvaDIo ane cityabhavanothI manahara laMkAnagarI joI ane jaya jaya zabdanI udaghoSaNA ane madhura zabdo bolatA rAjAe potAnA baMdhuo sahita temAM praveza karyo. tyAra pachI jinamaMdiramAM prabhu-darzana karavA gayA. bhAvapUrvaka vinayathI namaskAra karyo, traNa vakhata pradakSiNa karI ane siddha-pratimAnI stuti karIne te rAjamahelamAM gaye. bhIme meghavAhanane laMkApurInA rAjA tarIke sthApana karyo ane devendranI jema te vidyAdhara atizaya samRddha rAjya bhogavavA lAgyo. kinnarapura nagaramAM bhAnumatInA garbhathI janmelI suprabhA nAmanI kanyA ghanavAhananI bhAryA thaI. amarendranA sarakhA rUpavALo ghanavAhana ane suprabhA devIne putra utpanna thaye, tenuM nAma mahArAkSasa pADayuM. A pramANe sukhapUrvaka kALa vahI rahelo hato, tyAre bhaktithI prerAelA ghanavAhana zrI ajitanAtha tIrthakarane vaMdana karavA AvyA. siMhAsana para beThelA nirmala dehavALA tIrthakara bhagavaMta zaradasamayanA AkAzanA madhyabhAgamAM rahela sUryanA jevA dekhAtA hatA. sadabhUta guNavALA seMkaDo maMgala stotrothI jinezvaranI stuti karIne de ane manuSyanI parSadA vacce tyAM ja besI gayA. dharmopadeza pUre thaele jANIne sagara cakavartIe tIrthakara bhagavaMtane praNAma karI prazna karyo ke- "bhUta ane bhaviSya kALamAM keTalA tIrthakara, cakavartIo, baladevo ane vAsudevo jevA mahApuruSe thayA ane thaze ? tyAre bhagavaMte kahyuM ke, RSabha nAmanA prathama tIrthakara A bharatakSetramAM thaI gayA, jemaNe lekene dharmane upadeza Apyo. temaNe pitAnA putrane rAjya para sthApana karIne dIkSA lIdhI ane nirvANa pAmI mekSe gayA. temane sarakhe huM bIjo ajita nAmano vartamAnakALamAM vartI rahela chuM. have pachInA bhaviSyakALamAM saMbhava, abhinandana, sumati, padmaprabha, supArzva, candraprabha, puSpadaMta, zItala, vAsupUjya, vimala, anaMta, dharma, zAnti, kuchyuM, ara, mahila, munisuvrata, nami, nemi, pArzva tathA mahAvIra ema bAvIza tIrthakaro anukrame thaze. temAM zAnti, kuchyuM ane ara e traNa tIrthakaro cakravatI paNa thaze. A sarve uttama kuLamAM janma pAmaze. vaLI kSIrasamudranA jaLathI abhiSeka karAelA, kevalajJAna pAmI te ja bhave mokSagAmI thaze. A pramANe A covIze jinezvare jagatamAM uttama che, temanAM nAma jaNAvyAM. have cakavartIo anukame kahyuM, te sAMbhaLo. prathama bharata cakravatI AgaLa thaI gayA, atyAre sagara nAmane tuM thayuM che, bAkInA dasa maghavA, sanakumAra, zAnti, kuntha, ara, subhUma, pA, hariNa, jayasena ane brahmadatta te bhaviSyakALamAM have pachI thaze. - acala, vijaya, bhadra, suprabha, sudarzana, Ananda, nandana, padma tathA balarAma e Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H 36 H paumariya--padmaritra nAmanA nava khaladevA thaze. tripRSTha, dvipRSTha, svayaMbhU, puruSottama, puruSasiMha, puruSavara puMDarIka, datta, nArAyaNa ane kRSNa nAmanA nava vAsudeveA thaze. prathama azvagrIva, tAraka, meraka, nizubha, madhukaiTabha, ali, prahalAda, rAvaNa ane jarAsaMdha A nava vAsudevAnA pratizatru thaze. A mahApuruSo A avasarpiNI kALamAM thaze. urpiNI kALamAM paNa ATalA ja mahApuruSA thaze. jinezvare kahelA eka ja mAtra dhanu sevana paramabhaktithI karavAmAM Ave, te tevA manuSya evA prakAranA uttamapuruSa thaine uttama zivapada pAme che. je jIvA dharahita khanI ghaNA pApa karavAmAM tatpara thAya che, tee cAra gati svarUpa vistAravALA bhavAraNyamAM Ama-tema aTavAyA kare che. AvA prakAranA kALa svabhAvane sAMbhaLIne tathA mahApuruSonA saMbaMdhane jANIne ghanavAhana tarata ja vairAgya pAmyA. " pAMce indriyAnA viSayAmAM meAhita thaelA ane strInA rAgamAM Asakta manavALA medhanuM sevana na karyuM. khedanI vAta che ke me AtmAne ThagyA. indradhanuSa ane svapna sarakhA kSaNika temaja vijaLIlatAnI caMcaLatA sarakhA asthira jIvanamAM kaye! samajI puruSa rati kare ? mATe rAjya, kAntA, putra ane dhananA tyAga karIne bIjA janma mATe huM paramabandhu samAna dhA svIkAra karIza. " A pramANe bhAvanA bhAvI mahArAkSasa nAmanA prathama putrane rAjyAbhiSeka karIne sarva saMganA tyAga karI dhIra ghanavAhane dIkSA aMgIkAra karI. lakAnagarInA svAmI ghanavAhanane putra vistRta kIrtivALA A mahArAkSasa vidyAdhararAjA devanI jema rAjya bhAgavavA lAgyA. tene vimalAbhA nAmanI bhAryA hatI, anukrame tene devarakSa, udadhi ane AdityarakSa nAmanA putrA thayA. tyAM ajitanAtha tIrthaMkara lAkAne dharmanA mArga batAvI sammetaparyaMtanA zikhara upara kalyANakArI, zAzvata anuttara mekSa pAmyA. (167) sagara cakrInA putrAnu aSTApada-gamana cAsaTha hajAra yuvataonA vaibhavavALA sagara cakravartI pUrNa eka chatravALuM samagra bharatakSetranuM rAjaya bhAgavatA hatA. temane amarendra sarakhA rUpavALA 60 hajAra putrA utpanna thayA. tee sarve aSTApada parvata upara bhagavaMtane vaMdana karavA mATe gayA. teoe tyAM siddha pratimAonu vandena, pUjana Adi vidhAna karIne siMha sarakhA te kumAra catyabhavanamAM gayA. temanA maMtrIoe kumArAne kahyuM ke" bharata mahArAjAe A bhavanA, pratimA karAvyAM che, te have tame ahIM rakSaNa karavAnA kaika jaladI upAya karaza. pitAnA daMDaratnathI gaMgAnadInA madhyabhAgamAM prahAra karIne sagara-putrAe parvatanI cAre bAju parakhA karI. daDaratnanA ghA nAgendronA bhavaneA sudhI pahAMcavAthI chidro paDayAM ane jala-pravAhathI temanAM bhavanA jaLathI bharAI gayAM-eTale rASAyamAna thaelA nAgendre krodhAgninI jvAlAthI tarataja sagaranA sarve putrAne bALI nAkhyA. te kumArezamAMthI e kumArezane jinavara-dharmanA prabhAvathI anuka`pA karIne na ALyA. sagaranA putrAnAM A pramANenAM mRtyu dekhIne samagra sainya bhagIratha ane bhImanI Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5] rAkSasava'za-adhikAra sAthe pAchA sAketa (ayeAdhyA) nagarIe AvyA. bhIma ane bhagIratha jyAre putrAnA maraNanA samAcAra sagarane nivedana karavA taiyAra thayA, tyAre nIti ane zAstronA jANanAra pradhAnAe temane aTakAvyA. pachI caturamatrI tyAM jaIne cakradharane praNAma karIne sUcavelA Asana para beThA ane sattA karI eTale kahevA lAgyA ke-- "he rAjan ! A saMsAranI anityatA ane asAratA dekhIne A lAkamAM kaceA evA paDita puruSa che ke, je A viSayamAM zeka na kare ? pahelAM paNa tamArA sarakhA bharata nAmanA cakravartI hatA, jemaNe cha khaDAvALI A pRthvIne dAsI mAphka svAdhIna karI hatI. temane Adityayaza nAmanA prathama putra hatA, jenA prasiddha nAmathI temanA Adityavaza A leAkamAM atyAre paNa vartI rahela che. A pramANe he narapati ! temanA alaRddhi-kIrtivALA vazamAM mahArAjyanA dIrgha kALa bhAgavaTo karIne svargavAsI thayA. are ! manuSyAnI vAta bAju para rAkhA, paraMtu maharSika indro vaibhavathI daidIpyamAna hAya che, tee paNa elavAela agni mAphka nisteja banI jAya che. samagra traNalAka jemanA caraNamAM namaskAra kare che, tevA jinezvarA paNa AyuSya pUrNa thatAM zarIranA tyAga kare che. jema sadhyAsamaye pakSIA eka moTA vRkSa upara ekaThA thai AkhI rAtri vAsa karIne prabhAta samaye daze dizAmAM cAlyA jAya che, te ja pramANe eka kuTumbamAM jIve. ekaThA thaine AyuSya pUrNa thatAM aDhAra bhAvidezAmAM cAlyA jAya che. meghadhanuSa, phINa, svapna, vidyullatA, puSpo ane parapoTA sarakhA asthira alpakALa TakanArA iSTajananA samAgama, vaibhava ane deha jIvane hAya che. samudranA jaLanu zASaNa karanAra, muSTiprahArathI merunA cUrA karavA sama puruSA paNa AyuSyakALa pUrNa thAya, eTale yamarAjAnA mukhamAM praveza pAme che. A jagatamAM je kAi baLavAna hoya, paraMtu sarvAM khaLavAna karatAM mRtyu sarvotkRSTa aLavAna che ke, jeNe anaMtA cakradharAdika mahA sama puruSone paNa nidhana pamADyA che. devA, asurA tathA manuSyA sahita A jIvalAkamAM karmArUpa malathI mukta thayA che, evA siddhA ja susthita-maraNarahita che. uttama kuLamAM janmelA, hajAro guNNAnAM sthAnabhUta mahAtmAonAM caritrAnu smaraNu karanAra kayA samajInAM hRdaya phATI na jAya ? jema te kALanA rAjAe A manuSyabhavamAM kSaya pAmyA, tevI rIte ApaNe sarve paNa nakkI ahIMthI bIjA bhavamAM prayANa karIzuM. : 37 : he svAmI! Apa bIjI paNa eka vAta sAMbhaLeA ke, dInamukhavALA bhIma ane bhagIratha ahIM e AvelA che, tene dekhA che, paraMtu bAkInA teA nakkI mRtyune bheTyA che." te anene joIne ane peAtAnA putrAnuM maraNu sAMbhaLIne mahAzAkanA kAMTAthI bhedAelA agavALA sagara cakravartI mUrchA pAmavAnA kAraNe vyAkula thai bhUmi para DhaLI paDayA. caMdana-mizrita jaLathI zarIra para siMcana karyuM, tyAre mUrchA utarI ane bhAna AvyuM eTale putramaraNanA duHkhavALA te vilApa karavA lAgyA ane netromAMthI azrujaLa vahevaDAvatA rudana karavA lAgyA- huM sakamAra zarIravALA ! devakamAra sarakhA 35 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumariya-padmacaritra vALA mArA putra ! aNadhAryA kayA duSTa verIe vagara aparAdhe tamAne mArI nAkhyA ? he hajArA guNAnA sthAna ! he uttamarUpavALA ! caMdra sarakhA saumyavadanavALA ! niya ane anukapA vagaranA dhruve mArA putrAne haNI nAkhyA ? he pApI daiva! zuM tane hRdayavallabha putra ane khaLakA nathI ? jethI karIne ahIM mArA sATha hajAra putrAne te mArI nAkhyA." : 38 : A pramANe sagara cakravartI ghaNAM prakAranAM vilApa-vacanA melyA pachI pratibeAdha pAmyA ane tyArapachI saMvega pAmelA te A pramANe kahevA lAgyA ke-"khedanI vAta che ke viSayAsakta anelA ane putra-sneharUpI doraDAthI jakaDAelA nirbhIgI meM taruNuvayamAM dhanu sevana na karyuM. jo durlabhatAthI prApta karelA putrAnu mukha-darzana na thAya te nava nidhie, cauda ratnA sahita A cha kha`DavALI pRthvInuM mAre zuM pratyeAjana che ? bharatAdika te mahApuruSo dhanya che ke, jeoe kAmabhAgeAthI virakta anI, rAjyanA tyAga karI, niHsaMga thaine pravrajyA agIkAra karI." (200) A pramANe vicArIne sagare jannuputra bhagIrathanA rAjyAbhiSeka karIne bhImarathanI sAthe jinezvaranI pAse dvIkSA aMgIkAra karI. udAra tapa karIne, kevalajJAna upArjana karIne putra sAthe AyuSya pUrNa karIne sagara siddhipadane pAmyA. bhagIrathanA pUbhava indra jema devanagarImAM tema aneka mahAsubhaTAthI piravarela bhagIratha paNa sAketa nagarImAM rAjya karatA hatA. kAika samaye bhagIratha uttamamuninI pAse praNAma karIne beThA ane dharma sAMbhaLyeA. tyAM zrutasAgara nAmanA anagArane bhagIratha kumAre pUchyuM ke, sATha hajAramAM ame e kema bacI gayA ane mRtyu na pAmyA ? tenuM kAraNa kaheA. tyAre munivare tene uttara ApyA ke, kAi vakhata munivarAnA gaNu sammetazikharanI yAtrA karavA mATe dhIme dhIme vihAra karatA hatA ane tema karatAM najIkanA chellA gAme pahoMcyA. tyAM zramaNasa'ghane dekhIne te gAmanA leAkeA munivarane upasarga karatA hatA. kaThAra vacaneAthI sAdhunI niMdA karatA leAkeAne kuMbhAre niSedhyA. tyAM eka gAmavAsI puruSa upara cArInA Aropa AvyA. e aparAdhanA kAraNe rAjAe Akhu' gAma saLagAvI nAkhyuM. te samaye kuMbhArane bahAra gAmanuM AmatraNa maLelu hovAthI te tyAM gayA, eTale kama yAge te ekaleA na maLyo. bacelA kuMbhAra AyuSya pUrNa thayu' eTale marIne ghaNA dhanathI samRddha vaNika thayA. gAmanA bIjA sarve leAkeA varADa-vizvamAM utpanna thayA. pelA kuMbhAranA jIva vaNika tyAMthI kAla karIne rAjApaNe utpanna thayA. kSudra jatuethI upadravita gAmane hAthIe khedAna-medAna karI nAkhyuM. te rAjA zramaNa thayA, kAla pAmI uttama devalAkamAM deva thaine tyAMthI cyavIne ahIM have tuM bhagIratha rAjA thayA. te vakhate je gAmaleAkeA hatA, te vividha jAtimAM kAla pAmIne Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5] rAkSasava'za-adhikAra karmInA anubhAvathI sagaranA putrapaNe utpanna thayA. rAga-dveSAdhIna thaI je puruSa saMghanI niMdA kare che, te hajArA bhayaMkara bhavavALA saoNMsAramAM vAravAra bhaTakyA karanAra thAya che. peAtAnuM ane bhava-para`parA karanAra sagaranA putrAnu` caritra sAMbhaLIne bhagIrathe prayA aMgIkAra karI. lAMkhA kALa sudhI tenu pAlana karI bhagIratha siddhipadane pAmyA. A pramANe gautama svAmIe zreNika rAjAne sagara rAjAnuM caritra saMbhaLAvyuM. have he zreNika ! cAlu adhikAra sAMbhaLeA. (216) mahArAkSasanA pUrvabhavA ane pragayA tyAM laMkApurInA svAmI je mahArAkSasa hatA, te mahAnubhAva niSkaMTaka anukUla mahAbhAgavALuM rAjaya bhAgavatA hatA. koika vakhata yutiva-sahita te rAjA uttama udyAnamAM vAvaDInA jaLamAM krIDA karIne bahAra nIkaLatA hatA. tyAM teNe kamaLamAM rahelA bhramarane joyA. te vicAravA lAgyA ke, padma-kamaLanI gadhamAM Asakta A ajJAnI bhramara jema nAza pAme che, tema yuvatIonA vana-kamaLamAM Asakta thaelA huM paNu nAza pAmuM chuM. buddhivagaranA bicArA madhukarA nakkI vinAza pAme che, paraMtu kuzaLabuddhivALA mArA sarakhA je nAza pAme, te kharekhara mAhanu' sAmrAjya jANavuM. gandha ane rasavaDe jo A bhramara kSaya pAmyA, te! pAMce indriyAnA viSayAne AdhIna thaelA huM te pahelAM ja vinAza pAmIza. viSayasukha bhagavanAra ane dhamamAM udyama na karanAra puruSa vAravAra cAragativALA saMsAramAM ragadoLAyA kare che, jyAre laMkAdhipati A pramANe vairAgya-bhAvanA bhAvI rahelA hatA, tyAre zramaNasaMghanA parivAravALA zrutasAgara nAmanA zramaNa munivara tyAM udyAnamAM padhAryA. trasa ane sthAvara jIvarahita nirjIva zilApaTTa upara birAjamAna thayA ane temane! parivAra paNa najIkamAM besI gayA. : 39 : udyAnapAlakAe rAjAne muninA AgamananA samAcAra ApyA eTale utkaMThita rAjAe udyAnamAM pahoMcIne zrutasAgara munine praNAma karyAM. khAkInA munisaMghane paNa kramasara praNAma karIne rAjA tyAM beThA ane munivarane rAjAe peAtAnA bhava-bhramaNa viSacaka prazna pUchyA. tyAre chadmastha jJAnavALA munivara je kAMi jANatA hatA, te pramANe kahevA lAgyA ke- A bharatakSetramAM pAtanapura nagaramAM hitakara nAmanA manuSya rahetA hateA. mAdhavI nAmanI tene bhAryAM hatA. temanA tuM prItikara nAmanA putra hatA. tyAM jinavara-dharmanA anurAgI hemaratha nAmanA rAjA hatA. kAIka samaye teNe bhAvathI caityanI pUjA karI ane meATA zabdavALA paDaheA ane za`kha vagADatA jinezvaranA jayamaMgalanA zabdo khelavA lAgyA. te zabdo sAMbhaLatAM ja tuM jAgI gayA ane harSita manavALA tuM paNa jinendranA smruti-maMgalapAThanI gheASaNA karavA lAgyA. ema keTaleAka kALa pUrNa karIne kAla pAmI tuM mahARddhivALA yakSa thayA. aparivadehamAM kaMcana naga-- ramAM te. eka munivarane joyA. tene koi upasarga karatA hatA, peAtAnI zakti anusAra tenuM nivAraNa karIne munivaranA dehanuM rakSaNa karyu". e rIte yakSe puchyApAna Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumariya-padmacaritra karyuM. tyAMthI cyavIne tuM vaitADhya parvatamAM tataDadagada nAmanA khecaranI bhAryA zrI prabhAdevIne uddita nAmanA putra thayA. koIka vakhate vaMdana mATe jatA cAraNamuninuM parAkrama joIne te mUDha vidyAdhara rAjAe niyANuM karyuM. udAra mahAtapa karIne izAna kalpamAM moTI RddhivALA deva thayA. tyAMthI cyavIne tuM mahArAkSasa nAmane ghanavAhanane putra thayA. devatAnA bhAgeA lAMkhA kALa sudhI bhAgabyA, tyAM tRpti na thai, teA have 8 divasanA bhAgathI tane keTalI tRpti thaze? muninuM A vacana sAMbhaLIne mahArAkSasa viSAda pAmyA. peAtAnuM maraNu najIkamAM jANIne rAjA have A pramANe kahevA lAgyA ke" viSayanA viSathI mUti thaelA ane srIenA anurAgamAM Asakta anelA mane keTalA kALa gayA, tenI khabara na paDI. ghara agnithI saLagavA mAMDe, tyAre ekadama kUvA khAdAtA nathI, doDatA azvane te kSaNe kAbUmAM lAvI zakAtA nathI. A pramANe vicAra karI devarAkSasa nAmanA putranA rAjyAbhiSeka karIne tema ja bhAnurAkSasane yuvarAja pada para sthApana karIne prayA a'gIkAra karI, sa zarIranA tyAga karI, vAsirAvIne cAra prakAranA AhAranA tyAga karIne ArAdhanA pUrvaka kAla karIne uttama deva thayeA. : 40 : A bAju kinnaragItapura nAmanA nagaramAM zrIdhara vidyAdharanI rativega nAmanI putrI hatI, te devarAkSasanI patnI thaI. gandha gIta nagaramAM surasannibha rAjAnI gAndhArI patnIthI janmelI gandharyAM nAmanI bhAnurAkSasanI patnI hatI. devarAkSasane daza putrA ane cha uttama putrIo hatI. te ja pramANe bhAnurAkSasane paNa teTalAja putra-putrIe hatAM. A rAkSasa-putrAe jaldI potapotAnA nAmavALA amarapura sarakhA moTA nagarAvALA sanniveze| anAvarAvyA. sandhyAkAla, suvela, manaHprahlAda, manehara, haMsadvIpa, rija, dhanya, kanaka, samudra, asva, moTA meoTA guNasamRddhivALA mahArAkSasa-putrAe kahelA nAmavALA samagra sanniveze!nI sthApanA karI. AvavikaTa nAmanA meghayukta, vistINu pragaTa, zatrue mATe dugraha, meATA vibhAgeAvALI, sUryanA tApathI prakAzita thatA ratnavALI nagarI bhAnurAkSasanA putrAe racAvI, uttama bhavana, UMcAM tAraNa, vividha prakAranAM maNienAM kiraNeAthI jhaLahaLatA, krIDA karavA yAgya rAkSasaputrAnA sanniveze zeAbhatA hatA. devarAkSasa ane bIjo bhAnurAkSasa rAjendra e bannee uttama dIkSA agIkAra karIne avyAbAdha meAkSa prApta karyAM. (250) rAkSasava za A pramANe aneka vaMza-paraMparA vahI gayA pachI A vaMzamAM meghavAhana nAmanA rAjA thayA. tene manAvegA nAmanI bhAryAthI mahAtmA rAkSasa nAmaneA putra thayA. tenA prasiddha nAmathI jagatamAM rAkSasavaza utpanna thayA. tene suprabhAdevIthI sUrya ane caMdranI prabhA sarakhA Adaityagati ane mahatkIti nAmanA be uttama putrA thayA. temanA pitA dIrghakALa sudhI zramaNapaNuM pALIne svargamAM gayA. AdityagatinI priyabhAryAnuM nAma madanapadmA ane mahatkIrtinI bhAryAnuM nAma AyunakhA hatu. Adityagatine bhImaratha Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5] rAkSasavaMza-adhikAra : 41 : nAmanA putra thayA. tene uttamarUpavALI eka hajAra strIe hatI. devakumAra sarakhA 108 putro hatA. bhImaratha dIkSA aMgIkAra karIne krame karI siddhi pAmyA. je kAraNe puNyathI rakSita thaelA dvIpAtu' rAkSaseA rakSaNa kare che, te kAraNe ja khecara-vidyAdharA rAkSasanA nAmathI lAkamAM prasiddhi pAmyA che. he zreNika ! rAkSasava'zanI utpatti tameAne saMbhaLAvI, have A vaMzamAM je puruSonI utpatti thaelI che, tene sa MkSepathI kahIza, tene sAMbhaLeA. bhImarathanA pahelA putra pUjA nAmanA thayA. prasiddha kIrtivALA jitabhAnu putrane rAjya para sthApana karIne teNe dIkSA aMgIkAra karI. vizAla vakSaHsthalavALA jitabhAnunA sa'parikIrti nAmanA putra hatA. tene sugrIva nAmanA ane tenA putra harigrIva nAmanA hatA. tenA pachI kramazaH zrIgrIva, sumukha, suvrata, amitavega, Adityagati, Indraprabha, indramegha, mRgAridamana, prahita, indrajit, subhAnudhama, surAri, trijaTa, mathana, aMgAraka, rava, cakrAra, vajramadhya, pramAda, varasiMhavAhana, sUra, cAmuMDa, rAvaNu, bhIma, bhayAvaha, ripumathana, nirvANabhaktimAn, ugrazrI, arha dbhaktimAn, pavana, uttaragati, uttama, anila, caMDa, la kAzoka, mayUkha, mahAkhAhu, maneArama, viteja, bRhaddhati, bRhatkAntayaza, arisa trAsa, caMdravadana, mahArava, meghavAna, grahakSeAbha, nakSatradamana vagere vidyAdharA thayA. e prakAre khalasamRddha lAkhA, karADA vidyAdharA laMkApurImAM rAjA thayA. temanA svargavAsa thayAne lAMbe samaya vItI gayA. teoe peAtapAtAnA putrAne rAjya ApIne anukrame dIkSA lIdhI. keTalAka devalAke gayA, keTalAka peAtAnI zakti anusAra tapa-sayama karI mokSe gayA. A pramANe mahApuruSa kramasara thayA pachI padmAnA gathI meghapralane kIrtidhavala nAmanA putra thayA. AjJA aizvarya vagere vividha guNAthI pUrNa evA te rAjA surendranI jema icchA pramANe lakApurImAM rAjya karatA hatA. A pramANe pUrva bhavamAM karelA tapanA alathI jIveA devalAka ane manuSyaleAkane viSe mahAsukhane meLave che. vaLI ahIM kAi kAi saMpUrNa" kaSAyA ane mAhane nimUla maLIne kamaOmalanA paMkathI sathA mukta thaine vimala banI siddha thAya che. (271) zrIpadmacarita viSe rAkSasava...zanA adhikAravALA[5] pAMcamA uddezanA AgamAddhAraka AcArya zrIAnaMdasAgarasUrIzvarajInA ziSya A. zrIhemasAgarasUrie karela zUrAnuvAda pUrNa thayA. [ sa. 2025 phAlguna vide 6, ravivAra ] Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6] rAkSase ane vAnarAnA pratrajyA-vidhAna adhikAra vAnaravaza pachI gautama gaNadhare zreNika rAjAne kahyuM ke-he narapati ! ahIM sudhI meM rAkSasavaMzanI paraMparA sakSepathI jaNAvI, have vAnaravaMzanI utpatti kevI rIte thai, te sAMbhaLeA vaitADhya nAmanA parvatanI dakSiNazreNimAM meghapura nAmanA nagaramAM amindra nAmanA eka prasiddha vidyAdhara rAjA rahetA hatA. tene zrImatI nAmanI bhAryAM ane tenA garbhathI thaela mahAguNavAna, devakumAra sarakhI kAntivALA zrIkaMTha nAmanA putra hatA. samagra jIvaleAka viSe sad strIe karatAM adhika rUpavALI, vizALa netravALI zrIka'DanI khahena devI nAmanI kanyA hatI. ratnapuranA svAmI puSpAttara nAmanA eka parAkramI mahArAjA hatA. potAnA guNa sarakhA guNavALA tene eka padmottara nAmanA putra hatA. puSpAttara rAjAe pAtAnA putra mATe zrIka'ThanI bahenanI mAgaNI karI, paraMtu tene na ApatAM teNe kIrtidhavalane ApI. te ba Mnene vivAha thayA, mATA samudAyane elAvI vidhipUrvaka lagna-mahAtsava karyAM. A hakIkata sAMbhaLIne puSpAttara rAjA kApa pAmyA. have kAika samaye zrI' va dana karavA mATe devigira gayA. pAchA pharatAM eka suMdara udyAnamAM rahela eka kanyAne joi, kanyAe paNa kAmadeva sarakhA rUpavALA te kumArane joyA. anene paraspara anurAga utpanna thayeA. kanyAnA bhAva jANIne harSoMthI rAmAMcita thaela dehavALA zrIkaMTha kanyAne Arligana karI ekadama AkAzatalamAM uDyo. dAsIe kanyAnA pitA puSpAttara rAjAne A vRttAnta kahyo, eTale tarata ja kavaca paherIne hathIyAra khAMdhIne tenA mAnI pAchaLa doDyo. anekavidha zAstra ane nItimAM kuzala zrIka' peAtAnu hita samajIne kIrtidhavala rAjAnA zaraNe tyAM laMkApurImAM gayA. hitamanavALA rAkSasapatie snehapUrvaka sanmAnathI kheAlAngeA. teNe paNa kanyAharaNa vagere banelA yathArtha vRttAnta tene jaNAvyA. teTalAmAM AkAzatalamAM uttaradizA tarapha hAthI, gheADA, ratha, ddhA sahita ghaNI meATI senA cAlI AvatI dekhI. kIrtidhavale madhura zAMti karAvanAra vacana sAthe dUta mAkalyA, utAvaLa ane capaLatAvALA te paNa ekadama puSpAttaranI pAse gayA. mastakathI tene praNAma karIne madhura vacanathI dUta kahevA lAgyA ke-kIrtidhavale mane ApanI pAse Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6] rAkSaso ane vAnarone pravajyA-vidhAna adhikAra : 43 : mokalyA che. he prabhu! Apa uttamakuLamAM janmelA che, ApanuM caritra paNa uttama che, te kAraNe Apane pragaTa yaza traNe lokamAM bhramaNa kare che. kIrtidhavala rAjA Apane kahevarAve che ke-"mArI vAta Apa sAMbhaLo ke, zrIkaMThakumAra uttama kula-rUpavALo. che, uttama puruSone saMyoga jagatamAM uttamanI sAthe ja joDAya che, temaja amane adhama sAthe ane madhyamano madhyama sAthe joDAya che; athavA sarakhA sAthe sarakhAne yoga thAya che. Adara-gauravapUrvaka ke tiraskArathI rakSAela uttama kanyA te durjananI RddhinI jema bIjAne ja bhogavavA lAyaka hoya che. A baMne uttama vaMzavALA che, baMne samAna vaya, rUpa ane zobhAvALA che; mATe he rAjana ! teono nirvidane samAgama bhale thAva. he prabhu! ghaNuM lekene ghAta thAya, tevA yuddhane tyAga karo. kAraNa ke, strIone svabhAva pArakA gharanI sevA karavAnuM hoya che." A pramANe vArtAlApa cAlato hato, tyAre eka dUtI AvIne vidyAdhara rAjAnA caraNa-kamalamAM praNAma karIne kahevA lAgI ke-"padmA ApanA caraNamAM vaMdana karIne kahevarAve che ke-"he narAdhipa ! A viSayamAM zrIkaMThane alpa paNa aparAdha nathI. huM jAte ja tene varelI chuM. amArA karmAnubhAvathI A samAga banyo che. Ane choDIne bIjA manuSyane mAre niyama che. ghaNAM zAstro ane nItimAM kuzala rAjAe manamAM vicAra rIne tene kanyA ApI ane tarata ja pitAnA nagara tarapha prayANa karyuM. mArgazIrSa mahinAnA zukala pakSamAM zebhana nakSatravALA zubha divase apUrva ADaMbarathI teonuM lagna thayuM. tIvrasnehavALA kIrtidhavale zrIkaMThane kahyuM ke-"tuM have vaitADhyamAM na jaIza. kAraNa ke, tyAM tArA verIo ghaNuM che. ahIM lavaNasamudramAM maNi ane ratnonAM kiraNothI zobhAyamAna ane kalpavRkSa sarakhA vRkSasamUhathI AcchAdita eka dvIpa che. bhIma ane atibhImanA upara prasanna thavAthI devoe te uttama vidyAdharone A dvIpamAM rahevAnI AjJA ApI hatI. bIjA paNa saMdhyAvela, manaH prahUlAda, suvela, kanaka, hari, su-upavana, jalAdhyAya, haMsa, ardhasvarga, utkaTa, vikaTa, dhana, amala, kAnta, phuradRratna, toyabalIza, alaMdaya, nabha, bhAnu, kSema vagere manane AhalAda karAvanAra temaja najIkanA dene krIDA karavA lAyaka aneka dvIpa che. tenI pazcima-uttara dizAmAM traNa jana dUra lavaNasamudranI madhye vAnaradvIpa nAmano eka dvIpa che. tyAM jaIne tuM sukhethI moTAguNathI samRddha nagara vasAvIne baMdhuva--sahita devatAonA sukhanI lIlA anubhavate vAsa kara." - citra mahinAnA prathama divase zrIkaMTha potAnA parivAra temaja ratha, hAthI, ghoDA sahita nIkaLIne vAnaradvIpa tarapha uDyo. athaDAvAthI UMce uchaLatI choLavALA, hajAra jaLacara prANIovALA, vistIrNa AkAzavALA, aneka uttama ratnAdithI samRddha samudra che. tyAM saMpattiothI pUrNa dvIpane joIne zrIkaMTha nIce utaryo ane maNizilA para beThe. vajA-hIrA, marakata, sUryakAntamaNi, padmarAgamaNinI kAMtivALA kiraNenI zreNithI Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra ghaNuvarNavALA dvIpa jaNa hato. vividha prakAranA taruNa vRkSo upara ugelAM pAMcavarNanAM puSpavaDe ane jaLanAM vahetAM jharaNuM temaja vividha guphAo vaDe karIne jANe bramarathI vyApta na hoya tevuM jaNAto hato. sapheda zeraDInA pAkathI bharapUra, svAbhAvika vAvaDIothI yukta, suMdara kamalanA kesarathI aruNa varNavALo, lavaMganI gaMdhathI bahekate dvIpa hatuM, tyAM pahoMcyA. AvA dvIpamAM atyaMta AnaMdathI pharatA hatA, tyAre zrIkaMThe cAre bAju manuSyanA AkAranA vAnaragaNe joyA. tyAM kIDA mATe rAjAe te sarva mATe khAna-pAna Adi karavA gya sarva tiyAra karAvyuM ane te sarvene te bAne ekaThA karyA. teo nRtya karavA lAgyA, tALIothI avAja, vAjiMtranA zabdo, eka bIjAne vaLagIne pheraphudaDI pharavI ItyAdika temanA capaLa svabhAva pramANe krIDA karavA lAgyA, tethI zrIkaMThane ati vallabha thayA. te zrIkaThe kiSkilpi nAmanA parvata upara bhavana, aTArIe, suvarNanA killAvALuM, cauda jana vistAravALuM kikindhipura nAmanuM nagara vasAvyuM. temAM moTA prAsAda, uMcAM taraNe, maNi ane ratnonAM kiraNathI raMga-beraMgI bhitovALI nagarInI evI vikrvaNA karI ke amarapurInI zobhA tenI AgaLa jhAMkhI paDI. loke je kaMI paNa upakaraNa, AbhUSaNa, bhejana AdinI mAgaNI kare, te vidyAnA prabhAvathI tyAM sarva teone hAjara thatuM hatuM. AvA prakAranA nagaramAM padmArANInI sAthe anupama rAjyasukha devalokamAM rahelA IndranI jema haMmezAM AnaMdathI bhegavate hato. - eka vakhata bhavananA uparanA bhAgamAM rahIne AkAza tarapha upara avalokana karatAM naMdIzvaradvIpa tarapha jatA Indrane joyA. hAthI, vRSabha, ghoDA, kesarIsiMha, mRga, pADA, varAha Adi vAhanapara ArUDha thaelA, samagra AkAzane pUratA devasamUha sAthe jaI rahelA hatA. pitAnA pUrvabhavanuM smaraNa thavAthI rAjA kahe che ke-A sarve de bhagavaMtanAM zAzvatAM biMbone vaMdana karavA mATe naMdIzvaradvIpa jAya che. huM paNa te devanI sAthe prayatna karIne jAuM ane cetyenI stuti-maMgaLa Adi kArya karyuM. te rAjA kauMcavimAnamAM besIne vegathI jatuM hatuM, vacamAM mAnuSattara parvata upara tenI gati aTakI gaI. bIjA devone mAnuSettara parvata oLaMgatA joIne zokasamUhathI vyAsa zarIravALe te vilApa karavA lAgyo ke-"kharekhara khedanI vAta che ke, pApI e huM naMdIzvaradvIpe na pahoMcI zake. mArA mane niSphaLa nIvaDyA, temaja utsAha bhagna tha. naMdIzvaradvIpanAM cityanI pUjA karavAnA bhAvathI ane prasanna manathI namaskAra karavAnA je mane meM karelA hatA, nirbhAgI evA mane te saphala na thayA, te jarUrI temAM keIka pApakarmane udaya hovo joIe. te have jinezvare upadezelo ane munioe prazaMsita evo dharma karuM, jethI bIjA bhavamAM naMdIzvaranAM caityane vaMdana karanAra thAuM." nagarImAM pAchA AvIne vajakaMThanAmanA putrane rAjyAbhiSeka karIne teNe dhIratApUrvaka dIkSA aMgIkAra karI. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ di] rAkSase ane vAnarono pravajyA-vidhAna adhikAra : 45 : vAnaravaMzanI utpatti keIka samaye vajIkaThe eka munine pitAnA pitAnuM caritra pUchayuM, tyAre kahyuM ke-pUrve be sagA bhAIo vaNika kuLamAM utpanna thayA hatA. sAthe rahetA evA teonI prItine temanI patnIoe teDAvI naMkhAvI. nAno bhAI mithyAtvI ane meTo bhAI zrAvaka che. nAnA bhAIe rAjA samakSa ke puruSane mArI nAkhe. moTAe kaI prakAre tene bacAvI lIdhuM ane uparAMta dravya paNa ApyuM. nAnA bhAIne upazAnta karIne mATe IndrapaNe utpanna thaye. nAne paNa devapaNe utpanna thaI cyavIne zrIkaMTha rAjA thayA. (63) badhu-nehanA kAraNe Indra mahArAjAe pitAne prakarSa jaNAvIne zrIkaMThane pratibodha pamADyo ane naMdIzvaradvIpa ga. Indrane dekhIne tArA pitA zrIkaMThane pUrvajanmanuM smaraNa thayuM, tethI pratibaMdha pAmyA ane dIkSA aMgIkAra karI. A vRttAnta tane vistArathI kahyo. vajakaMTha rAjAe paNa IndrAyudhaprabha nAmanA putrane rAjya sthApana karIne dIkSA lIdhI ane manavAMchita mokSa prApta karyo. IndrAyudhaprabhane paNa Indramata nAmane putra vidyAdhara-rAjA thayA. tene paNa marukumAra nAmane putra thayo. tene aMdara nAmane putra thaye. mandara rAjAne paNa pavanagati nAmane putra vidyAdhara rAjA thaye. pavanagatine paNa raviprabha nAmane putra thaye. raviprabhane paNa mahAparAkramI amaraprabha nAmane putra hatA. te rAjAe trikUTanA svAmInI uttama guNavatI nAmanI kanyA sAthe lagna karyA. vivAhavidhi pUrNa thayA pachI uttama suvarNanA cUrNathI citrelA lAMbI pUchaDIvALA vAnarone jeyA. tevuM bhaya utpanna karanAra citrAmaNa jeIne guNavatI ekadama sarva aMgethI kaMpatI amaraprabhane vaLagI paDI. amaraprabha kumAra paNa reSAyamAna thaIne kahevA lAgyuM ke pRthvIpITha para jeNe A adhama vAnaranuM citrAmaNa AlekhyuM, tene huM sakhata zikSA karIza." vividha kalA ane zAstramAM kuzala maMtrI tene madhura vacanathI kahevA lAge ke, "je kAraNe A vAnarone AlekhyA che, tenuM kAraNa sAMbhaLo. pUrvakAlamAM zrIkaMTha nAmanA prasiddha mukhya rAjA hatA, jeNe amarapuranI zobhA sarakhI kiSkidhI nAmanI nagarI vasAvI hatI. teNe sarva prathama vAnarenAM kuTuMbone bAMdhanI jema ekaThA karIne parama prItithI AhArAdika kAryomAM devanI jema sthApita karyA. tyArathI mAMDI tamArA vaMzamAM je kaMI rAjA utpanna thayA, teomAM maMgalane mATe vAnaro tIrtharUpa manAvA lAgyA. paraMparAthI tamArA kulamAM vAnaronI sthApanA cAlI AvelI che, te kAraNathI he narAdhipa ! maMgala mATe AnuM Alekhana karAyuM che. je manuSyanA kulamAM ucita maMgala sthApana karavAnuM paraMparAthI cAlyuM AvatuM hoya, te maMgalane AcAra karavAthI vipula sukhanI saMpatti meLavI zakAya che. AvA prakAranuM maMtri-vacana sAMbhaLIne rAjAe pUchyuM ke, "kulanA vaDerAo bhUmi upara Alekhana kema karAve che? Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra Ama karavAthI maMgala upara loko paga sthApana kare che. mATe chatromAM, taraNumAM, vajemAM, prAsAdanA zikhara upara ratnanA ghaDAvelA vAnare jaladI sthApana kare." ema kahetAM ja maNiratnanA banAvelA vAnaronA aneka vividha AkAre chatrAdikamAM ane sarva dizAemAM banAvyA. tyArapachI kaI samaye amaraprabha rAjA vaitADhya parvatamAM zatrune jitIne pAcho pharyo ane aneka bhega-samRddha rAya bhagavata hate. amaraprabhane kapidhvaja nAmane putra utpanna thaye. tene suMdara rUpavALI zrI prabhA nAmanI bhAryA hatI. tenI pachI anukrame kSaraja, atibala, gaganAnanda, khecara narendra ane girinanda e eka bIjAnA kramasara putro hatA. e pramANe vIra vAnara rAjAonI aneka saMkhyA vyatIta thaI. teo jinavare upadezela tapa karIne potAnA karmanA anusAre svarge ke mokSe gayA. A lekamAM jene je niyata lakSaNa-cihnavALo avayava hoya che, te tenA guNe dvArA ke cihna dvArA oLakhI zakAya che. jema khagathI kharzadhArI, dhanuSathI dhanurdhArI, kapaDAthI kapaDAvALe, ghoDAthI joDesvAra, hAthIthI mahAvata, ikSuthI IkvAku tathA vidyAthI "vidyAdhara-vaMza" oLakhAya che, tema vAnaranA cihnathI "vAnaravaMza" oLakhAya che. lokee vAnaranA cihnavALAM chatrAdi karyA hatAM, te kAraNe vidyAre loko vaDe vAnare kahevAyA. zreyAMsanAtha bhagavaMta ane vAsupUjya bhagavaMtanA vacalA kALamAM amaraprabhe vAnaracihnanI sthApanA karI. bIjA paNa mahAparAkramI rAjAo pUrva puruSanA caritrane svecchApUrvaka anusaratA hatA. he rAjan ! A prakAre vAnaravaMzanI utpatti sArI rIte kahI jaNAvI. bIjo saMbaMdha paNa have sAvadhAnIthI sAMbhaLo- devalokamAM rahelA moTA devanI jema uttama evA kiSkidhi nAmanA nagaramAM mahodadhirava rAjA vi ...bhAnI sAthe rAjya karato hato. tene devakumAra sarakhA bala ane dapathI garvita zatrurUpI hAthIo mATe siMha samAna ekaso ATha putro hatA. saMsAra-samudrane mathana karanAra vidyAre, de, rAjA, caMdra ane sUryathI pUjita caraNakamalavALA evA munisuvratasvAmI tIrthakaranuM tIrtha te samaye pravartI raheluM hatuM. te vakhate laMkApurInA svAmI ane rAkSasavaMzamAM utpanna thaelA taDikeza nAmanA rAjA ativizAla rAjya bhegavatA hatA. atizaya sneha-pUrNa mahodadhirava ane taDikeza rAjA e baMnenAM hRdaya eka hatAM, mAtra baMnenAM zarIra judAM hatAM. sarva prakAranA saMgathI mukta thaIne taDikeze pravajyA aMgIkAra karI, tevI ja rIte mahodadhiravA rAjAe paNa dIkSA aMgIkAra karI. taDislezane dIkSA levAnuM prayojana magadharAja zreNike gautama svAmIne prazna karyo ke-"he bhagavaMta ! prasiddhayazavALA taDikeze kayA kAraNe dIkSA aMgIkAra karI ? te mane spaSTapaNe kaho." tyAre gaNadharendra Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6] rAkSase ane vAnarezanA pratrajyA-vidhAna adhikAra bhagavaMta kahevA lAgyA ke " ataHpura sahita taDikeza eka vakhata padma nAmanA udyAnamAM krIDA karavA mATe gayA. (100) suMdara bakula, tilaka, campaka, azAka, punnAga ane nAga nAmanA vRkSeAthI samRddha nadanavanamAM jema indra devAMganAo sAthe krIDA kare, tema A rAjA paNa krIDA karavA lAgyA. krIDAsakta zrIcaMdrA rANInA upara eciMtA eka vAnara paDyo ane tenA be stanA nakhathI phADI nAkhyA. peAtAnI vallabha rANInA e stanakalaza phADelA ane temAMthI vahetA rudhirane dekhIne taDikeza rAjAe vAnarane ANuthI haNI nAkhyA. khANanA gADha prahAra vAgavAthI mUrchAvaza vyAkula anelA ane palAyana thatA alpavitanI AzAvALA vAnara munivara pAse paDyo. sAdhu bhagavaMte tenA upara anuka`pA AvavAthI paMcanamaskAra sabhaLAvyA, tenA prabhAvathI marIne te udadhikumAra nAmanA bhavanavAsI deva thayA. 6 pUrvabhava yAda karIne mana sarakhA vegavALA udhikumAra deva pAtAnA zarIranI pUjA mATe udyAnavanamAM pahoMcyA. dareka dizAmAM vidyAdharA vaDe vAnaragaNune haNAtA dekhIne teNe jala, sthala ane AkAzamAM bhayaMkara vAnaronI vidhruNA karI. jemAM keTalAkanA hAthamAM zilA, keTalAkanA hAthamAM parvatA, vividha vRkSeA hatA ane mukkArava karatA pagathI pRthvIpIThane aphALatA teone haNutA hatA. vAnara-samudAyane joine taDikeza madhura vacaneAthI kahevA lAgyA ke, A mahAparAkramI keANa haze ke jenuM ekadama Avu' vana thai rahela che.' he rAjan ! tame je vAnarane khANuthI haNyA, te marIne sAdhunA prabhAvathI udadhikumAra nAme deva thayA che. ane te ja huM peAte chuM.' te sAMbhaLIne la'kAdhipa maneAhara vANIthI udhikumArane kahevA lAgyA ke, dharmanuM svarUpa na jANuMnAra pApI evA mane kSamA ApeA. pachI te ane rAjA bAMdhava-snehathI munivaranI pAse gayA. praNAma karIne sAdhune jinadhama pUchyA. sAdhue temane javAba ApyA ke, 'mArA guru najIkamAM rahelA hovAthI temanI hAjarImAM huM tamAne kevI rIte dharma kahuM ? gurunI hAjarImAM je kAI prauDhabuddhithI dharma nA upadeza Ape che, tene pravacanathI patita thayela atizaya guru-AzAtanA karavAnA svabhAvavALA kahelA che. : 47 : te aMnene te muni gurunI pAse laI gayA. temane vaMdana karIne teo tyAM beThA ane munivarane pUchyuM ke-' he, bhagavaMta ! dhama keAne kahevAya, te ameAne samajAveA.' te vaDe pUchAelA te mahAdheASa muni varSAkALamAM navA meghanI zakAthI mAre kekArava zabda kare, tevA madhura zabdathI dharma kahevA lAgyA-AraMbha-parigrahamAM rakta keTalAka dharmopadeza Ape che, paraMtu dharmanA viSayamAM tee yathA paramAtha ke vizeSa svarUpa samajatA hotA nathI. jinezvara bhagavate sAdhunA ane zrAvakanA ema be prakAranA dharma kahelA che, paraMtu jee trIjA prakAranA dhama jaNAve che, te mAhAgnithI khaLelA samajavA. prathama ahiMsA, khIjuM satya, trIjI adattAdAna-viramaNa-acauya, cAthuM parArA-gamanaviramaNa ane pAMcamuM sASa ema pAMca aNuvratA, [... rAtrieAjana-viramaNu] traNa Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra guNavrata, cAra zikSAtrato maLIne zrAvakanAM bAra vrate rU5 gRhastha dharma jANo. pAMca mahAvrata, pAMca samiti ane traNa guptivALe zuddha ane AcAra karavA pUrvaka siddha karela anagAra-maharSine uttama dharma che. zrAvakadharmanuM sevana karIne tenA prabhAvathI puruSe devalokamAM jAya che ane apsarAonI madhyamAM rahelA pravara sukha bhogavanArA thAya che. vizuddhabhAvavALA siMha peThe zramaNapaNuM pALanArA evA puruSo sAdhudharmanA prabhAvathI avyAbAdha anupama mokSasukha prApta karanAra thAya che. zrAvakadharmanA prabhAve thaelA de tyAMthI cyavane manuSyalokamAM Ave che. tyAM zramaNapaNuM aMgIkAra karIne traNa ke be bhavamAM mekSe jAya che. je bIjA mithyAtvI ajJAnI AkaruM tapa karanAra hovA chatAM paNa alpaRddhivALA sevaka-AjJA uThAvanAra deva thAya che. tyAMthI velA te devo ghaNuM prakAranI nivALA saMsAramAM duHkha anubhavatA lAMbA kALa paryata bhramaNa kare che. tiyaca gatimAM tiryaMcagatinA jIvo vadha, baMdhana, kAna-nAka viMdhAvA, Ara bhoMkAvI, lAkaDI cAbukanA mAra, tiraskAra vagere aneka kaSTo anubhava karI AyuSya pUrNa kare che. nArakImAM rahelA che AgalA bhavamAM AkarAM pApakarma karIne agninI javAlAmAM zekAvuM vagere mahAduHkho bhegave che. vaLI tyAM paramAdhAmIo dvArA karavata yaMtrathI kapAvAnA, pIlAvAnA, kAMTALAvRkSa sAthe bAtha bhIDavI, talavAranI dhAra sakhA pAMdaDAvALA vRkSanI nIce besavuM, te patrothI kapAvuM, kuMbhIpAkamAM raMdhAvuM-AvAM bIjA aneka duHkho tyAM parAdhInatAthI bhegavavAM paDe che. nagaramAM praveza karavA chatAM paNa mAga--bhUlele mUDha puruSa Ama tema aTavAyA kare che, tema dharmarahita jIva paNa saMsAramAM paribhramaNa kare che. taDikeza tathA mahedadhiravanA pUrvabhava "he bhagavaMta! je dharmarahita jIva lAMbA saMsAramAM paribhramaNa kare che, te pachI ame kayA kAraNathI ahIM saMsAramAM bhramaNa karIe chIe? tenA javAbamAM munivaranA mukhakamalathI nIkaLatA dharmane ekAgra manathI zravaNa karIne potAnuM caritra pharI prayatna pUrvaka pUchavA lAgyA. te samaye madhuravANuM bolanAra munivare kahyuM ke-"tamone te hakIkata saMkSepathI kahuM chuM, te tame sAvadhAnIthI sAMbhaLe. "A bhayaMkara saMsAra-maMDalamAM paribhramaNa karatAM maha-ajJAnatAnA kAraNe be puruSa eka bIjAno ghAta karatA hatA. akAmanirjarAnA kAraNe baMne puruSapaNe utpanna thayA. temAM eka vArANasI nagarImAM mahApApI vyAzikArI thayo. bIje zrAvastI nagarImAM datta nAmane maMtriputra thayo. tene vairAgya thayo, eTale dIkSA aMgIkAra karI. tyAra pachI te koIka samaye vihAra karatA karatA kAzI nagarImAM AvyA ane susthita nAmanA suMdara udyAnamAM trasa prANa jaMtu-rahita nirjIva bhUmipradezamAM dhyAnayogamAM kAussagga mudrAmAM rahyA. tenI pUjA karavA mATe samyagdaSTi loko AvyA, bhAvathI vinayapUrvaka praNAma karI pradakSiNa ApI AnaMdita thayA. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6] rAkSaso ane vAnarone pravajyA-vidhAna adhikAra : 49 : dhyAnamagna rahelA munivarane dekhIne te vyAdha kaThora vacana bolavA lAgyo, temaja te durAtmA tIvrapaNe zastrothI bhaya utpanna karanAra ceSTA karavA lAge. dhanuSane aphALo te zikArI bolavA lAgyA ke zikAra karavA mATe huM pharavA nIkaLyA, tyAre A nirlaje mane apazakuna ane tIvra amaMgala karyuM. dhyAna karatA sAdhu paNa tyAM hadayathI vicAravA lAgyA ke-"muSTiprahArathI A pApakarmIne cUra karI nAkhuM." tapa-saMyamathI pahelAM je lAntaka nAmanA vaimAnika devaloka egya puNya uparjana karyuM hatuM, paraMtu dhyAna bagaDavAnA kAraNe te karma parAvartana karIne halakA tiSka devapaNAnuM pAmyuM. tyAMthI cyavane tuM ahIM taDikeza thaye. bhava bhramaNa karato zikArI paNa saMsAramAM vAnara thaye. jene te bANathI ha, te vAnara marIne sAdhunA prabhAvathI udadhikumAra devapaNe utpanna thayo. A pramANe pUrvabhavanAM carita sAMbhaLIne gatabhamAM je banyuM, tenA virano tyAga karo ane veranimitte pharI saMsAramAM paribhramaNa na kare. pUrvanA verane choDIne Adara, vinaya, zraddhA ane prayatnapUrvaka munisuvrata tIrthakara bhagavaMtane praNAma kare, jethI kamaraja-rahita nirmala zivasukhanA sthAnane prApta karI zakAya. tyArapachI vAnarajIva udadhikumAra kSamApanA karIne pitAnA bhavane gaye. taDikeze paNa munivaranI pAse dIkSA aMgIkAra karI. tenA guNa sarakhe tene sukeza nAmane putra laMkAno rAjA thayo. te ekAMta sukha-samRddha vizAla rAjya-sukha bhagavato hate. taDikeza zramaNasiMha udAratA karIne samyaka prakAre cAritranI ArAdhana karIne kAla pAmele te mahaddhika deva thaye. A samaye kiSkidhi nagarImAM dhanyAtmA mahodadhirava nAmanA rAjA rAjya karatA hatA, tyAre tenI pAse eka vidyAdhara Avyo. teNe taDityeza rAjAnI hakIkata nivedana karI, eTale mahodadhira rAjA te ja kSaNe vairAgya pAmyA. rAjyabhAranI dhurA vahana karavA mATe samartha pratIndra putrane rAjyAbhiSeka karIne vairAgya pAmela mahodadhirAjAe dIkSA aMgIkAra karI. te dhIra mahApuruSe dhyAnarUpI gajendra para ArUDha thaI, tarUpI tIkaNa bANathI karma-zatrune haNIne niSkaTaka ane anukUla mokSanagarImAM prasthAna karyuM. tyAra pachI pratIndra rAjAe paNa kiSkidhi nAmanA putrane rAjya para abhiSeka karIne pote jinapadiSTa dIkSA aMgIkAra karI. vizuddha samyakatva jJAna, darzana ane cAritranA gauravavALo te udAratAnuM sevana karIne zAzvata anuttara mekSapada pAme. (155) zrImAlAne svayaMvara ane yuda-varNana he narAdhipa! e samaye vaitADhya parvatanI dakSiNa dizAmAM rahelI zreNimAM vidyAdhanuM rathanapura nAmanuM eka nagara hatuM. sarva vidyAdharane svAmI azanivega nAmane eka rAjA rAjya karatA hatA. tene vijayasiMha ane vidyutavega nAmanA be putro hatA. AdityapuramAM maMdaramAlI nAmane eka prasiddha rAjA hatA. tenI bhAryAnuM nAma vegavatI ane putrInuM nAma zrImAlA hatuM. te putrIne svayaMvara mATe vidyAdhara rAjaputrone Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 50 : paumacariya-padmacaritra nimaMcyA. teo AvyA ane sarvee maMca para sthAna lIdhuM. jyAre sarve sArI rIte sthAna para goThavAI gayA, tyAre AbharaNathI bhUSita zarIravALI zrImAlAe suMdara yuvatI sakhIo sAthe rAjakumArarUpa samudranI aMdara praveza karyo. be bAju cAmare, upara pUrNa ujajavala chatra, AgaLa megha-samAna atigaMbhIra zabda karatuM maMgala-vAjiMtra vAgatuM hatuM. tenuM yauvanamaya lAvaNya ane saMpUrNa kAMtivALuM rUpa joIne kAmadevanA bANathI bhedAelA ghaNA rAjakumAra kAmanI vedanA anubhavavA lAgyA. keTalAka rAjaputro ema kahevA lAgyA ke-"manohara lAvaNya ane khIlelA yauvanavALI, rUpamAM caDIyAtI A kalyANa kanyA kenI patnI thaze?" vaLI keTalAka teone pratyuttara ApavA lAgyA ke, pUrvabhavamAM jemaNe vipula tapa karyo haze, tenA puNyakarmanA prabhAvathI tene A kanyA prApta thaze." sarva kaLA ane zAstromAM kuzala sumaMgalA nAmanI tenI dhAvamAtA kahe che ke-he zrImAle ! vidyAdhara rAjA viSayaka je kaMI paricaya ApuM, tene dhyAnapUrvaka sAMbhaLa je A vizAla vakSasthalavALo dhIra ravikuMDala nAmane uttama rAjakumAra che, te zazikuMDalane putra taDiprabhA rANInI kukSithI janmele che. te ambaratilaka nagarInA adhipati (ravikuMDala) je tArA manane ISTa jaNAto hoya, to kAmadeva sAthe ratinA sarakhuM suratasukha mANI le. vaLI te sundarI ! A bIjA lakSamI ane vidyAgada vidyAdhara rAjAnA putra, ratnapuranA svAmI, vidyAsamudaghAta nAmanA putra che, temanI AjumAM rahelA vajAzrInA garbhathI utpanna thaela vajAyudhanA putra vajAyudhapaMjara nAmanA che. vaLI A merudattanA putra zrIraMbhAnA garbhathI janmelA maMdarakuMjara nagarIne svAmI puraMdara nAmanA rAjA che. A vaLI mAnasaveganA putra vegavatInA garbhathI utpanna thaelA nAgapuranA svAmI pavanagati nAmanA kumAra ghaNuM prasiddha che. he zrImAle ! A ane bIjA vidyAdhara-narendro jeo kula, vaibhava, rUpa, yauvana, seMkaDo vidyAo ane RddhivALA che, temanA tarapha nirIkSaNa kara. he suMdara dehavALI zrImAlA ! A rAjakumAramAM je tArA hRdayane vallabha lAgatA hoya, tenA kaMThamAM varamALA paherAva. save vidyAdhara rAjAone prayatnapUrvaka avalokana karyA pachI A kanyAe potAnI najara kiSkidhi para pheMkI. haMsane sarakhI manahara gati karatI te kanyAe catura zihi5-mALIe banAvelI mALA kapirAja kiSkidhi pAse jaIne tenA kaMThamAM AropaNa karI. puSpamAlAthI zebhita kaMThavALA kiSkiSi rAjAne joIne reSAyamAna vijayasiMha moTA zabdathI vAnarene kahevA lAgyA ke-ahIM A nandanavana nathI, ahIM phaLavALA vRkSo ke manahara jharaNAM nathI, vAnarenAM ToLAM nathI ke ahIM tame vAnare ekaThA thayA che. durAcArI pApI A vAnarene ahIM lAvanAra evA adhama puruSane huM barAbara zikSA karIza. AvAM tiraskAranAM vacana sAMbhaLatAM ja hAthI, ghoDA, ratha, pAyadaLa senA ane vAnaranuM sainya samudrajaLanI jema kSobha pAmyuM. hAthInI sthala suMDha aphaLAvAnA, temaja ghoDAnA haNahaNATanA zabdo vaDe ane vAjiMtrone ghaMghATathI AkhuM bhuvana baheruM banI gayuM. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6] rAkSaso ane vAnarane pravajyA-vidhAna adhikAra : 51 : taravAra, patthara, cakra, ghaNu, hathoDA, hathIyAranA ghA karavA ItyAdikathI vidyAdhara rAjAonA subhaTo temanI sAthe yuddha karavA lAgyA. hAthIo hAthI sAthe, rathanI sAthe ratha, ghoDAnI sAthe joDA ane pAyadala sAthe pAyadaLa ema yuddha karavA lAgyA. Ama vidyAdhare ane vAnarenuM mahAyuddha cAlI raheluM hatuM, tyAre kiSkidhine mitra sukezIrAjA tyAM AvI pahoMcyuM. mahAnAganI jema te rAkSasanAtha tenI AgaLa AvyuM ane vistAravALA sainya-parivArayukta vidyAdharonI sAthe laDavA lAge. atyaMta zUravIra aMdhakavara ane vijayasiMhanI vacce eka bIjA sAme hathIyAra pheMkavA rUpa mahAbhayaMkara yuddha jAmyuM. te samaye kiSkidhinA sahodara andhakakumAre yuddhamAM taravArathI vijayasiMha rAjAnuM mastaka chedI nAkhyuM. putranuM maraNa sAMbhaLIne azanivega vajathI haNAye hoya tema zekasAgaramAM DUbI gayA ane vilApa karavA lAge. vijayasiMhane vadha karIne AkAzamAM gamana karavAmAM dakSa sainyasahita vAnare ane rAkSase kiSkidhipuramAM pahoMcI gayA. reSathI kopAyamAna azanivega rAjA paNa zoka cheDIne teonI pAchaLa kiSkibIpuramAM AvyA. yuddhabhUmimAM pracaMDa zUrAtana batAvanAra azaniveganuM Agamana sAMbhaLIne vAnara ane rAkSasa rAjAnA subhaTo tene sAmane karavA mATe bahAra AvyA. taravAra, patthara, parazu, pazi zastra Adi hathiyAro eka bIjA sAthe athaDAvAthI temAMthI agnitaNakhA uDatA hatA. te samaye ghaNuM jIvana aMta karanAra evuM bhayaMkara yuddha jAmyuM. hAthamAM taravAra UMcI pheravato aMdhaka azanivega tarapha pahoMcyo. temaja kiSkidhI yuddhabhUmi para vighuga sAthe laDavA lAgyo. yuddhabhUmimAM caMDArka vege aMdhakakumArane mArI nAkhyo, jIvavAnI AzAthI mukta thaela teNe cuddhane rasa choDI dIdho. kiSkidhi rAjAe paNa eka majabUta zilA grahaNa karIne pheMkI ke je vidyadraganI chAtI upara paDI. reSAyamAna thaelA azaniveganA putra vidyavege te moTI ane vizAla zilA te vAnaranAthanA para pAchI pheMkI. tarataja parvata athavA nagaranA daravAjA sarakhA tenA vakSasthaLa para zilA paDI. tenA prahArathI kiSkidhi rAjA mUccha pA. laMkAnA rAjAe tene grahaNa karyo ane tene pAtAlapuramAM lAvyA. jyAre tenI mUccha utarI ane svastha thayo tyAre pUchayuM ke, te aMdhakakumAra kyAM che? tyAre teNe sarva hakIkata jaNAvatAM kahyuM ke-yuddhamAM te tArA baMdhune azanivega rAjAe raNabhUmimAM haNI nAkhyo, jethI te mahAnidrAmAM poDhI gayA. zakti hathIyAranA prahArathI haNavA sarakhuM ane karNane aNagamatuM e vacana sAMbhaLatAM ja mUrchAthI baMdha thaelA netravALo dhasa karatAMka dharaNI para DhaLI paDaye. caMdana-mizrita jaLathI siMcAela zarIravALe te pAcho svastha thaye. ane bhAInA viyeganA duHkhathI zakAtura banela vividha prakAranA pralApa karIne rudana karavA lAgyA. (200) aneka prakAranA vilApa karIne bhayathI udvega pAmele sukezI kiSkidhinA samagra sainyasahita ekadama pAtAlalaMkApura pahoMcI gayA. suvarNa ane uttamarane yukta unnata prAkAravALA, nagaramAM praveza karIne pramoda ane zoka vahana karatA baMdhu sahita rahevA lAgyA. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : para : paumacariya-paddhacaritra kaIka samaye IndradhanuSane vilaya pAmatuM dekhIne te azanivega rAjA saMvegaparAyaNa thayo. vicAravA lAgyuM ke, "viSayasukhamAM Asakta banelA meM prApta karelA manuSyabhavane niSphaLa banAvyuM. na to meM jIvanamAM koI dharma Acaryo, ke saMyamamAga aMgIkAra karI Atma-kalyANa karyuM. A pramANe vicArIne sarva prakAre sarvathI suMdara evA sahastrAra nAmanA putrane rAjyAbhiSeka karIne taDiganI sAthe pApone zAnta karanAra saMyama aMgIkAra karyo. daramyAna azanivege sthApana karela zatrunA bhayane na gaNanAra nirdhAta nAmane zUravIra dAnava laMkAnuM rAjya bhegavate hate. have koIka samaye jinacaityane vaMdana karavA mATe zrImAlA bhAryA-sahita kiSkidhie pAtAlapurathI nIkaLIne meru tarapha prayANa karyuM. vaMdana karIne pAchA pharatAM dakSiNa bhAgamAM samudranA kinAre rahela meghasarakhA zyAma kAMtivALA moTA madhuparvatane che. tyAre teNe pitAnI priyAne kahyuM ke-"he suMdarI ! je je jenA para bhramare guMjArava karI rahelA che, uttama pupe ane navAM pAMdaDAM sahita, achidra zAkhAothI AcchAdita sugaMdha prasarelA vRkSasahita A parvatane tuM . A parvatane choDIne mAruM mana ahIMthI AgaLa javA utsAha karatuM nathI, mATe huM te ahIM ja devanagarI sarakhuM nagara karAvIza. Ama kahetAM ja te parvatanA zikhara para caDyo ane prAkAra ane bhavanenI zobhAvALuM nagara vasAvyuM. devanagaranI zobhA ane AkAravALuM pRthvItalamAM potAnA nAmathI vikhyAta kiSkidhipura nAmanuM nagara karyuM. aneka sAmatathI caraNa-sevA karatA, baMdhuvarga-sahita te jinamatamAM pUrNa zraddhA rAkhanAre uttama rAjaMlakSmIne bhagavate hate. caMdra ane sUrya sarakhA AdityarAja ane RkSarAja nAmanA be putra zrImAlAne utpanna thayA. uttama kamala kamala sarakhA zarIravALI, kamaladrahamAM rahenArI pratyakSa lakSmI sarakhI sUrakamalA nAmanI putrI hatI. ratnapura nAmanA nagaramAM meru nAmanA mahArAjAnI patnI mAdhavIthI utpanna thaelo mRgAridamana nAmano putra hatA. te mRgAridamana kumArane potAnI sUrakamalA putrI vAnararAjAe ApI. kiSkidhipuramAM koI vakhata thayo na hato, tevo temano lagna-mahotsava karyo. teNe karNa parvata upara karNa kuMDala nAmanuM devanagaranI zebhA sarakhuM moTuM navuM nagara vasAvyuM. pAtAlalaMkApuramAM sukezIne IndrANInA garbhathI devakumAra sarakhA suMdara putra utpanna thayA. temAM prathama putranuM nAma mAlI, bIjo sumAlI nAmathI prasiddha thaye ane trIje amarakumAra sarakhA rUpavALe mAlyavaMta nAmane putra thaye. moTI vayamAM zarIrathI vRddhi pAmelA vidyA ane balane ahaMkAra karatA teo potAnI IcchA pramANe bagIcA, vana ane ramaNIya pradezomAM kIDA karatA hatA. capaLa svabhAvavALA te kumArene sukezIe dakSiNa dizA tarapha javAne niSedha karyo ke, "tamAre te dizAmAM na javuM, bIjI game te dizAmAM nirbhayatAthI kIDA karavA javuM." te pachI teoe vinayapUrvaka rAjAne pUchyuM ke-kema na javuM? tenA pratyuttaramAM laMkApurI saMbaMdhI je vRttAnta hato, Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6] rAkSasa ane vAnarone pravajyA-vidhAna adhikAra : 53 : te sarva yathArtha kahI saMbhaLAvyo. te A pramANe te nagaramAM azanivege sthApana karela zatrunA bhayane na gaNanAra nirdhAta nAmane dAnava rahe che. guNasamRddha te nagarI amArI vaMza-paraMparAnI mAlikInI hatI, paNa he putro ! atyaMta ramaNIya te nagarIne ame tenA bhayathI tyAga karyo. he putro ! te pApIe bhayaMkara vikarALa rUpa karIne nagaranI cAre tarapha evAM yaMtrone goThavyAM che ke, jethI loko temAM palAIne mRtyu pAme." A hakIkata sAMbhaLIne vidyAmAM siddhi meLavanAra te siMha sarakhA kumAre pAtAlapurathI bahAra nIkaLyA. caturaMga-senA sahita teo ekadama AkAzamAgamAM uDIne yaMtranA samUhane vinAza karIne laMkAnagarIe pahoMcyA. rAkSasasubhaTo sahita nirdhAta A samAcAra sAMbhaLIne tene sAmano karavA mATe sUrya sarakho prajvalita thaI te hAthamAM taravAra ane bIjAM zastra grahaNa karIne raNamedAnamAM nIkaLyo. jema varSAkAlamAM megha vyApI jAya, pavana phukAya, jaLa varase ane vIjaLI camake tema raNabhUmi hAthIrUpI meghathI chavAI gaI, madajaLa jharavAthI pANIvALI, talavAra camakavA rUpI vijajaLInA jhabakArAvALI, hAthInA kAnanA phaDaphaDATathI pavanavALI aNadhArI banI gaI. eka bIjAnA upara vegathI pheMkelA bANonA agrabhAga athaDAvAnA kAraNe utpanna thaela ulkAvALAM zastrothI baMne pakSanA subhaTo jIvavAnI AzA choDIne laDavA lAgyA. darpavALA deva ane dAnava sarakhA mAlI ane nirdhAtanA subhaTo sAmasAmA Ayudhe pheMkatA ane prahAra karatA laDavA lAgyA. baMne pakSanuM AvA prakAranuM yuddha cAlatuM hatuM, tyAre mAlInA subhaTe nirdhAtane evo prahAra karyo ke te mRtyu pAmyo. yuddhamAM nirdhAtanuM maraNa sAMbhaLIne tene sinika bhayAkula manavALA thayA ane bhAgIne vaitADhyamAM pahoMcI gayA. tyArapachI Dhela, bherI, jhAlara tathA jayakAra zabda-mizrita maMgalazabda karatA karatA mAlI vagere baMdhuvage laMkApurImAM praveza karyo. pitA-mAtA ane svajana tathA parivAranA vistAra sahita bhega-samRddhivALA niSkaTeka anukUla rAjyasukhane bhogavavA lAgyA. A bAju hemAMgapura nAmanA nagaramAM himarAjAnI bhAryA bhagavatInA garbhathI utpanna thaelI caMdramatI nAmanI eka kanyA hatI. je potAnA rUpa ane yauvana guNa vaDe dUrathI AkarSita karatI hatI, tenAM mAlI kumAra sAthe mahAvibhUtithI lagna thayAM. prItipuramAM priyaMkara rAjAnI rANI prItimatIthI utpanna thaelI, vizAlanetrovALI mahAprIti nAmanI eka suMdara kanyA hatI. te atyaMta suMdara avayavavALI, lakSaNa tema ja guNothI yukta, rati karatAM caDiyAtA rUpavALI te sumAlI kumAranI bhAryA thaI. kanakapuranA kanakarAjAnI bhAryA kanakazrInI putrI kanakAvalI nAmanI kanyA hatI, te lokamAM adhika guNavALI hatI. tenAM lagna mAlyavaMta kumAra sAthe thayAM. hajAre yuvatIonA parivAravALo mAlI rAjA baMne zreNInuM svAmitva pAmyuM. aneka mugaTadhArI rAjAo AdarathI tenI AjJA mAnatA hatA evA mahArAjyane bhagavaTo karatA hatA. AvA deza-kAla vartI rahelA hatA, tyAre sukezI ane kiSkithI rAjAne vairAgya thayo. AvA Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra prakAranA prasiddhi pAmelA yazavALA vAnaravazanA rAjAee temaja rAkSasa-subhaTAe dIkSA aMgIkAra karI. tapa ane sayamanI sAdhanA lAMkhAkALa sudhI karIne bhaya temaja AsaktithI rahita, jJAna-cAritravALA rAkSaseA ane vAnarA kuzalAnubaMdhI vimala ka upArjana karIne krame karI kalyANakArI acala ane anaMta siddhisukha pAmyA. (244) : 54 : padmaritamAM rAkSasa-vAnarAnA dIkSA-vidhAna nAmanA chaThTho uddezA pUNa thayA. [6] [ 7 ] dazamukha rAvaNanI vidyA-sAdhanA IndranA janma e samaye rathanUpura-cakravAlapura nAmanA nagaramAM sarvatra phelAela pratApavALA, sadA Ana Mdita manavALA sahasrAra nAmanA rAjA rAjya karatAhatA. tene peAtAnA anurUpa guNavALI mAnasasundarI nAmanI uttama rANI hatI. kAika samaye akasmAt du la dehavALI rANIne dekhIne rAjAe pUchyuM ke huM sundarI ! tArA manamAM ke zarIramAM zuM duHkha che ? je kAI mana-icchita padArtha mAgIza, te huM tane ApIza.' A pramANe kahevAelI vikasita netrAvALI rANIe kahyuM ke- jyArathI mAMDI mArA garbhamAM A kAi jIva utpanna thayA che, tenA karmanA doSathI mane indranI sapatti jovAnI icchA thAya che. A hakIkata meM Apane kulamAgata lajjA cheADIne jaNAvI che.' te ja kSaNe vidyAnA khalathI garvita thaelA teNe IndranI RddhinI viSuvA karIne paDhA Adika tene atAvyAM. pUrNa thaelA dohalAvALI te rANInAM mana ane netrA AnaMdathI prakrullita thayAM. yAgya samaye Indra sarakhA uttama kumArane teNe janma ApyA. rAjAe janmAtsava lAyaka sarva maMgala-vadhAmaNAM karAvyAM ane indranI abhilASA thaI hatI, tethI Indra evuM kumAranuM nAma pADyuM. anukrame yauvana, ala, vIrya, teja, gaurava vadhavA lAgyAM. vaitADhyavAsI vidyAdharAnA rAjA thayA. cAra leAkapAla, sAta sainyA, traNa padAo, erAvaNa hAthI, mahAAyudha va, cAlIsa hajAra yuvatIo, maMtrI, bRhaspati, senApati, hariNegameSI vagere haMmezAM tenI sevAmAM hAjara rahetA hatA. A kAraNe te nima jevA jaNAtA hatA. vidyA ane khalathI garvita thaelA dhIra te vizvAsapUrvaka va vidyAdharAnuM svAmitva bhagavatA hatA. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [7] dazamukha-rAvaNanI vidyA-sAdhanA : 55 : IndranA upara sumAlIe karela AkramaNa ane meLavelo parAjaya vidyAdharane AnaMda karAvanAra evA Indrane sAMbhaLIne laMkAdhipa mAlIe sainya, bhAIo ane mitrarAjAo sAthe ekadama tenA upara caDAI karI. hAthI, ghoDA, baLada, kesarIsiMha, hariNa, pADA, sUara vagere vAhana para ArUDha thaelA rAkSasanA subhaTa AkAzane DhAMkI detA ekadama cAlavA lAgyA. sarva prakAranA astra-zastramAM kuzala sumAlI moTAbhAIne kahevA lAgyo ke, "A sthAne paDAva nAkhe, athavA te huM laMkAnagarI pAcho jaIza. mahAbhayaMkara utpAta dekhAya che, zakuno kharAba ane viparIta jaNAya che, e kAraNe ApaNe parAjaya thaze, A vAtamAM saMdeha nathI. amaMgala-sUcaka gadheDA, ghoDA, baLada, sArasa pakSI, zatapatrapakSI, ziyALa vagerenA zabdo dakSiNa tarapha saMbhaLAya che ane te ApaNo parAjaya karAvaze. tenuM vacana sAMbhaLIne garvita mAlI hasatAM hasatAM tene kahevA lAgyuM ke-"are! sUvarane zabda sAMbhaLIne siMha bhaya pAmIne kadApi potAnI guphAmAM pAcho pesI jAya khare? are ! ApaNe to naMdanavanamAM moTA ratnonA AzcaryakArI jinAlaye karAvyA che, uttama sukha bhogavyAM che, lokone IcchA pramANe dAna ApyAM che, caMdra ane mogarAnA puSpa sarakhA nirmala-ujajavala yazathI ApaNuM gotra alaMkRta thaeluM che. kadAca yuddhamAM ApaNuM maraNa thAya te ApaNe have prApta karavA gya zuM bAkI rahyuM che?" A pramANe sumAlInA vacananI avagaNanA karIne mAlI rAjAe vaitADhya parvata para AvelA rathanu pura-cakravAlapura tarapha prayANa karyuM. rAkSasa rAjAnuM sinya AvatuM sAMbhaLIne lokapAlathI parivarele, airAvaNa hAthI para ArUDha thaele indrarAjA nagarathI bahAra nIkaLyo. eka bIjA utAvaLathI AgaLa nIkaLI javAnI IcchAvALA ane yuddhanA rasavALA IndranA ratha, hAthI, azvasamUha ane pAyadala sainya bahAra nIkaLyuM. indranA subhaTanI devasenAne sajaja thaelI dekhIne rAkSaso ane vAnarenA parAkramI yoddhAo bANAstrane pheMkatA paraspara yuddha karavA lAgyA. eka ratha sAmA pakSanA rathane bhAMgI nAkhato hatuM, hAthIo hAthIo sAthe, azvo azvonI sAthe ane pAyadala pAyadaLa sAthe laDatA laDatA paDavA lAgyA. bANa, zakti, mugara, DhAla, zilA, patthara ane seMkaDonI saMkhyAvALAM Ayudha pheMkAtAM hatAM, tyAre AkAza ekadama tenAthI chavAI gayuM. vRddhi pAmatA yuddha karavAnA rasavALA IndranA subhaToe rAkSasa-sainyanI mokhare rahelA sinyane parAjaya pamADayuM. potAnuM samartha ane samagra sanya veravikhera joIne kopAyamAna thaela mAlI zastronA samUha vaDe agni pragaTAvata raNamedAnamAM AgaLa vadhe. bANa, zakti, taravAra, mudugara, cakra tema ja pracaMDa sUrya sarakhI upamAvALAM bIjA aneka Ayudha vaDe mAlinarendra IndranA sinyane parAjaya karyo, jethI subhaTa dareka dizAmAM bhAgI gayA. rAkSasarAjAne potAnA sanmukha Avato dekhIne sUryanI ADe jema parvata tema sarva zarIra para vIMTaLAela zawvALo Indra vacce ubhe rahyo. bala ane abhimAnathI garvita ane yuddhanI khaNune vahana karatA Indra ane mAlI baMnenuM raNamedAnamAM yuddha jAmyuM. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 56 : paumacariya-padmacaritra hAthanI capaLatAthI teo baMne eka bIjAnAM bANa ane cakro chedI nAkhatA hatA, Ama vidyAbalavALA baMne eka bIjAne matsara karatA raNamAM yuddha karavA lAgyA. tyAra pachI mAlIrAjAe reSapUrvaka agni-prajavalita bhayaMkara zakti hathIyArathI indranA kapALa pradezamAM sakhata prahAra karyo. zaktinA prahArathI haNAela Indra rudhira nIkaLavAnA kAraNe lAlakamalanI zobhA sarakho ane astAcala parvata para saMdhyA samayanA sUrya sarakho lAla varNavALo dekhAvA lAge. krodhAdhIna banelA, reSAgnithI bharapUra lAlanetravALA Indra mAlirAjAnuM mastaka cakrathI chedI nAkhyuM. yuddhamAM pitAnA bhAIne marelo dekhIne have sumAlI rAjanIti ane samaya samaane ekadama yuddhamAMthI bhAgI gayo. bala ane darpathI gati sema nAmano deva tenI pAchaLa gayo ane bhiDimAla nAmanA zastrathI tene sumAlIe ghAyala karyo. prahAranI mUcchavaDe bIDAelAM netravALe sema deva jyAre lAMbA kALe svastha thaye, teTalAmAM sumAlI rAjA pAtAlapuramAM pahoMcI gayA. rAkSasanA subhaToe paNa ekadama pAtAlalaMkApuramAM praveza karyo. mAnabhaMga pAmelA teoe jANe bIje janma dhAraNa karyo hoya, tema tyAM rahevA lAgyA. svasthatA pAmele soma indranI pAse gaye ane jaya zabdanI udaghoSaNA karatA Indra rathana pura nagaramAM praveza karyo. e pramANe yuddhamAM zatruene jitane Indra mahArAjyane bhegavavA lAgyA ane lokamAM "Indra" evA nAmathI prasiddhi pAmyA. lokapAlanI utpattinuM varNana tyAra pachI gautama gaNadhara bhagavaMta zreNika rAjAne kahevA lAgyA ke-"he magadharAja! have lokapAlanI utpatti je pramANe thaI, te kamasara kahuM chuM, te eka cittathI sAMbhaLo. makaradhvajane AdityakIrti nAmanI patnIthI sema nAmane putra janya, tene jyotipuranI rAjagAdI para sthApana karyo ane lokapAla tarIke tenI prasiddhi thaI. megharathane varuNuM nAmanI patnInI kukSithI varuNa nAmane putra thayo ane te meghapura nagarano rAjA thaye. te maTI RddhivALo lekapAla thayo. vidyAdharomAM Indra sarakhA sUryarAjAne kanakAvalI nAmanI bhAryAthI kubera nAmane putra thaye, je mahAsattvazAlI kubera nAmanA lokapAla hatA ane kaMcanapuramAM vAsa karatA hatA. kAlAgni nAmanA vidyAdharane zrIprabhA nAmanI patnIthI utpanna thaela parAkramI dRDhanizcayapUrvaka vyavasAya karanAra yama nAmane putra hatA, te kiSki inagarIno rAjA thaye. pUrva dizAmAM mane, pazcima dizAmAM varuNane, uttaradizAmAM kuberane ane dakSiNadizAmAM yamane lokapAla tarIke sthApita karyo. jenuM je nAma hatuM, tenA nagaranuM nAma paNa tenA sarakhuM hatuM, tema ja jemanA yaza prasiddha thayA che, evA vidyAdharane pRthvItala para niyukta karyA. asura nAmanA nagaramAM rahenArA asure, yakSapuramAM rahenArA yakSe, kinnaragIta nagaramAM rahenArA kinnaro traNe lekamAM prasiddhi pAmyA. gandharvapuramAM rahenArA gandharvo, AzvanIpuramAM Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [9] dezamukha-rAvaNanI vidyA-sAdhanA rahenArA azvinI nAmathI, vaizvAnarapuramAM nivAsa karanArA vaizvAnaranA nAmathI prasiddha thayA. A pramANe indre devatAonA khIjA vibhAgAnuM nirmANa karyuM. vidyA ane khalathI garviSTha mahAparAkramI te devatAonI jema AnaMda karavA lAgyA. te indra vaitADhya patanI vidyAdharazreNInuM svAmIpaNuM pAmIne mahAguNNAnI samRddhivALu mahArAjya bhAgavatA hatA, eTaluM ja nahiM, paraMtu te indrane keAI viAdhI zatrunA bhayanI paravA paNa na hatI. ratnathavAne vRttAnta huM zraNika ! have dhanadanI utpatti kevI rIte thai, te ekAgra manathI sAMbhaLe. byAbindune nandavatI nAmanI suMdara patnI hatI. kautukama'gala nAmanA nagaramAM kauzikI tathA kekasI nAmanI e rUpavatI kanyAe tenI kukSimAM utpanna thai. temAMthI meATI putrInAM lagna yakSapuramAM vizvasena rAjAnI sAthe karyAM. teNe vaizramaNa nAmanA suMdara putrane janma ApyA. surapati indre vaizramaNane ekadama khelAvIne lAMkAnagarI ApI. sAthe jaNAvyuM ke, ' lAMkhA kALa sudhI tArI icchA pramANe nibhayatAthI rAjya bhAgava. AjathI mAMDIne tane pAMcamA leAkapAlapade sthApyA che. sarva zatruo nAza pAmelA hAvAthI niSkaTakapaNe rAjya bhAgava.'indranA caraNamAM namaskAra karIne sava ala-sahita vazramaN lakApurIe gayA ane nagarajAe karelA jayakAranA zabdo pUrvaka nagara-praveza karyAM. pAtAla-la'kApurImAM sumAlInI patnI prItimatInA garbhathI ratnazravA Adi traNa dhIra putrA utpanna thayA. temAM ratnazravA putra kAmadeva sarakhA rUpavALA, pratyakSa sUrya sarakhA tejavALA, caMdra sarakhI saumyatAvALA ane lavaNasamudra samAna ga'bhIratA guNavALA hatA. sevaka ane svajana temaja sAdhu pratye upakAra karavAnI buddhivALA, deva-gurunI pUjA karavAmAM tatpara, temaja dharmapakaraNeAmAM sAvadhAna hatA. pArakI strIone mAtA samAna ane paradravyane taNakhalA samAna gaNatA hatA. te dhIrapuruSa leAkeAnI rakSAmAM huMmezAM adhika udyama karatA hatA. jene peAtAnuM rUpa e ja bhUSaNa che, tathA kuTumba sAthe kIrti, lakSmI ane guNe! jemAM vidyamAna hoya, tene AbhUSaNeAnI zI jarUra hoya ? A pramANe sarva kaLAo ane zAstromAM hAzIyAra ratnazravA peAtAnI nagarImAM praveza karavA mATe vicAra karatAM kSaNavAra paNa nidrA lai zakatA na hatA. A vicArIne peAtAnI zakti ane mahattva jANIne vidyAonI sAdhanA karavA mATe te kusuma nAmanA udyAnamAM AvI paheAMcyA. : 57 : graha, bhUta, vAnavyaMtara ane pizAcAnA bhayaMkara bIhAmaNAM rUpa ane zabdovALA udyAnanA madhyabhAgamAM dhyAna-upayAgamAM ekAgracittavALeA banyA. vidyA sAdhavA mATe udyAnamAM tene AvelA jANIne vyAkhantu tenI pUrva sevAmAM sahAya karavA lAgyA ane nira'tara tenI sevA karavA mATe kekasI nAmanI potAnI putrI tene ApI. vinayavatI ane prasanna manavALI te tyAM te samaye te yAgInI cAre dizAmAM najara rAkhIne 8 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 58 : paumariyapadmacaritra tenA vegamAM vidgha na Ave, tema rakSaNa karavA lAgI. have vidyA-sAdhanA pUrNa thaI rahyA pachI jinezvaranI stuti karIne jyAM AgaLa najara karI, eTale pitAnI najIkamAM eka vidyAdhara-AlikAne joI. uttamakamala sarakhA netravALI, padmakamala sarakhA mukhavALI, padmakamalana garbha samAna gauravarNavALI, padmasarovaramAM nivAsa karanArI zuM lakSmIdevI jAte ja hAjara thayAM haze ke zuM? e pramANe Azcarya pAmelA ratnazavAe kanyAne pUchayuM ke-"he uttamalAvaNyavALI ! ToLAMthI vikhUTI paDelI haraNa sarakhI tuM kayA kAraNathI ahIM rahelI che ?" tyAre kanyAe pratyuttaramAM jaNAvyuM ke, "nandavatInA garbhathI utpanna thaelI huM AkAzabindunI kekasI nAmanI putrI chuM. pitAe mane tamane arpaNa karI che. ratnazrAne siddha thaelI mAnasasundarI nAmanI mahAvidyAe te ja samaye potAnAM rUpa, bela, virya ane mAhAsya batAvyAM. vidyAnA prabhAvathI tyAM AgaLa tarata ja uttama seMkaDo bhavathI yukta kusumAntaka nAmanuM divya mahAnagara vasAvyuM. te kanyAnI sAthe vidhipUrvaka lagna karIne niraMtara aneka manavAMchita bhego bhogavavA lAgyA. keIka samaye te atyaMta kiMmatI zayanamAM sukhe sutelI hatI tyAre, teNe prazasta svapna dekhyAM ane maMgala zabdo sAMbhaLIne jAgI. thoDoka sUrya ugyo eTale sarva alaMkArathI zebhAyamAna zarIra karIne potAnA pati pAse jaIne dekhelAM svapno nivedana karyA. daDha-majabUta kAyAvALA aNavarNa kezavALIyukta siMhe mArA udaramAM praveza karyo tathA bIjA sUrya ane canTe mArA khoLAmAM sthAna dhAraNa karyuM. A dekhIne vAjiMtranA zabdo sAMbhaLIne huM jAgI. A svapnone phalAdeza jANavAnI abhilASAvALI mane tene paramArtha jaNAve. aSTAMganimitta ane jyotiSa jANanAre kahyuM ke, A svapno sarva prakAranA abhyadaya karanAra evA putranI prAptinuM sUcana karanArA che. parAkrama, mAhAsya ane zaktivALA, devatAonA svAmI IndranA rUpa sarakha, virodhI zatrunA nAza karanAra evA traNa vIra putro thaze. he bhadre ! tane je prathama putra thaze, te puNyakarmanA pariNAmarUpa vizAla kIrtivALo ane cakravartI samAna vaibhavavALo thaze. zatrupakSa taraphanA bhayanI avagaNanA karanAra, haMmezAM yuddhakrIDA ane kalaha karavAmAM tatpara, atikra karma karanAra thaze. A viSayamAM koI saMdeha na samajavo. tenA be nAnA bhAI thaze, teo puNyanA prabhAvathI bhavya, daDha samyakatvavALA ane suMdara vartanavALA nizcita thaze. svapnane A phalAdeza sAMbhaLIne prasanna nayanavALI te atyaMta tuSTa thaI ane tyAra pachI jina-pratimAonI pUjA ane apUrva mahotsava karavA lAgI. rAvaNa vagerenA janma tyAra pachI jyArathI mAMDIne tenA garbhamAM prathama garbhanI utpatti thaI, tyArathI mAMDIne tenA mukhamAMthI niSThura vANI nIkaLavA lAgI. tenuM zarIra atikaThaNa banI gayuM. yuddhanA viSayamAM nirbhaya ane utsAhavALuM zUrAtanavALuM hadaya thaI gayuM, Indrane Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [7] dazamukha-rAvaNanI vidyA-sAdhanA : 59 : paNa AjJA karavAnI abhilASA thavA lAgI, darpaNa hovA chatAM paNa talavAramAM potAnA mukhanI chAyA dekhavA lAgI, vaLI be hAthanI aMjali joDIne guruonI bhakti karavA lAgI. saMpUrNa karAela dahalAvALI teNe zatruonAM siMhAsanane kaMpAvatA, badhujanenA hRdayane AnaMda ApatA, AzcaryakArI rUpa ane zarIra AkRtivALA putrane janma ApyuM. te samaye bhUtoe vividha vAjiMtro sahita duMdubhIo vagADI, pitAe ghaNA ThAThamAThathI meTa manahara putra-jametsava vidhithI karAvyuM. te samaye sUtikAgharamAM zayanamAM rahelA A bALake pRthvItala para paDelA kiraNonA samUhane phelAvatA hArane hAthathI grahaNa karyo. A te ja hAra, ke je rAkSasapatie pUrvakAlamAM meghavAhanane Ape hato. Aja sudhImAM koI paNa vidyAdhara rAjAe tene zarIra para dhAraNa karyo na hate. bALakane hAra pakaDelo dekhIne mAtA sarvAdarathI atizaya duSTa thaI ane potAnA pati ratnathavAne kahevA lAgI ke, A bALakane prabhAva to juo. hAralatAne kaThaNa hastathI pakaDela evA bALakane ratna dekhatAM ja manathI ciMtavyuM ke, nakakI A bALaka koI mahApuruSa thaze. hajAro nAgadeva jenuM prayatna pUrvaka rakSaNa karatA hatA, te uttamahArane mAtAe bALakanA kaMThamAM paherAvyo. hAramAM rahelAM ratna-kiraNomAM pitAnAM sarakhAM nava mukhe pragaTapaNe dekhyAM, tethI tenuM dazamukha nAma pADayuM. keTalAka samaya gayA pachI bhAnukane janma thaye, tenA gaMDatalanI zobhAthI tenA kAna bhAnu sarakhAM zobhatA hatA. te baMne putro pachI caMdra sarakhA saumyamukhavALI caMdranakhA nAmanI nAnI putrI janmI ane tenA pachI tene bibhISaNa nAmane nAno bhAI utpanna thaye. A prakAre kumAra-gya bAlakrIDA karatA rAvaNe vizAla AkAzatalamAM sarva bala-sainya sahita vaizramaNane je. mAtAne rAvaNe pUchayuM ke, "he mAtA ! bhayanI paravA karyA vagara pitAnI IcchAnusAra sukhethI vicaranAra IndranI kIDA sarakhI kIDA karanAra vizvasta banI A AkAzamAge koNa jaI rahyo che ? ema pUchatAM mAtAe rAvaNane pratyuttara Apyo ke- he putra ! e zramaNa nAmano mAre bhaginIputra bhANeja ja che. cAre dizAmAM phelAela pratApavALo e laMkApurInA rAjA Indrane mukhya subhaTa che. he putra! e managamatI laMkApurI kula-kramAgata-paraMparAthI tamArI che. ApaNA pitAmahane rAjagAdIethI uThADIne e tyAM besI gayo che. he putra ! ghaNA moTA seMkaDo manoratho ciMtavatA tArA pitA A suMdara nagarI mATe kSaNavAra paNa nidrA pAmI zakatA na hatA. AvA prakAranAM mAtAnAM vacana sAMbhaLIne utsAhita banele dazAnana vidyAenI sAdhanA karavA mATe bhImAraNyaka nAmanA vanamAM gaye. rAvaNa Adie karelI vidhA-sAdhanA e vanamAM mAMsa bhakSaNa karanAra kUra prANIonA bhaya pamADanAra zabdo ane tenA paDaghAthI bhaya pAmatA de, siddhA ane kinnaro upara thaIne vananuM ullaMghana karI zakatA na hatA. evA bhayaMkara bIhAmaNu vanamAM jaTA bAMdhela mastakavALA, zikhA para Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra rahela maNionA kiraNathI karelI bhAvALA traNe bhAIo ghora tapakarma karavA lAgyA. ekalAkha-pramANa jApa pUrNa karavAthI tene aSTAkSarI vidyA siddha thaI ane sarvakAmA nAmanI vidyA te paNa ardha divasamAM siddha thaI. dazakareDa hajAra parivAravALo maMtra arthAt eTalI saMkhyA pramANa jApa karavAthI siddha thatA soLa akSarothI nibaddha cheDazAkSarI nAmanI vidyA tene siddha thaI. te samaye eka hajAra yuvatithI parivarela jaMbudvIpanA adhipati anAdata nAmane yakSadeva kIDA karavA mATe te vanamAM Avyo. svAbhAvika vilAsathI kIDA karatI A sundarIonI najara tapa ane dhyAnamAM sthiratAthI rahelAM te kumAranA zarIra upara paDI. uttama kamala sarakhA kamalA mukhavALI te devIo temanI najIkamAM jaIne kahevA lAgI ke, "are! tapa-niyama karavAthI zeSita A kumAranAM rUpa ane lAvaNya to nihALo ! uttamakumAra ! haju to prathama (bALa) vayavALA zvetavastrane dhAraNa karanAra cho, kayA kAraNathI AvuM mahAna ghora tapakarma kare che? jaladI tame ubhA thAva ane ghare pAchA jAva. A dehane zeSaNa karavAthI zuM lAbha meLavavAnA cho? he priyadarzana kumAre ! amArI sAthe tame bhogo bhogavo. bakhtara paherelA subhaTane jema zastra tema vilAsa utpanna karanAra madhura vacana belanAra te yuvatIonAM vacanathI teonuM mana lagAra paNa calAyamAna na thayuM, agara to na bhedAyuM. devIonI vacce rahelA rAvaNane joIne anAdata deve tene kahyuM ke, "ahIM ubhA ubhA tame kayA devanuM ciMtavana kare che ? Adara pUrvaka pUchavA chatAM teo dhyAnamagna hovAthI javAba ApatA nathI, tyAre roSAyamAna thaelA yakSAdhipati anAdate teone ghora upasargo karyA, kevA upasargo karyA te kahe che. vetAla, vyaMtara, graha, bhUta tathA bhayaMkara ane vikarAla mukha tema ja dAMtavALA yakSe aneka prakAranAM rUpa vikuvane te kumArone DarAvavA lAgyA. kaI yakSa parvatanA moTA zikharane toDIne pRthvI-tala pheDI nAkhe te prakAre pattharanI mahAzilAo tenA upara pheMkavA lAgyA. keI yakSe lAMbA jherI sarponI vikrvaNA karIne tenA zarIra para bharaDo mAryo. to paNa te kumAre kSobha na pAmyA. majabUta dADhavALA ane capaLa jihAyukta siMhanAda karatA, bhayaMkara mukhavALA nakhathI bhUmine khedatA siMhanAM rUpo banAvIne kumArane DarAvatA hatA. A pramANe vividha rUpa batAvavAthI te kSobha pamADavA samartha na thayA, tyAre gADha aMdhakAra sarakhA zyAmavarNavALA pleccha sinyane ekadama batAvyuM. teoe kusumAntapurane baLAtkAre hatuM-na hatuM tevuM ujajaDa ane atizaya pIDita karyuM. tyAra pachI ratnazravane deraDAthI majabUta bAMdhIne temanI sAme besADyo. temaja kaThera majabUta doraDAthI bAMdhelA vilApa karatA ane dIna mukhavALA aMtaHpurane, tathA tenA baMdhuone temanI sAme besADyA. te anArya zlecchAe vaLI beDImAM jakaDelI temanI mAtAne keza pakaDIne kheMcI lAvI teonI pAse besADI. "he putro! A bhIlanA paMjAmAMthI Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [7] dazamukha-rAvaNanI vidyA-sAdhanA mane choDAve, mAruM rakSaNa kare, kAraNa ke teo mane pitAnI pallImAM laI jAya che. tame ATalA saMgrAmamAM zUravIra hovA chatAM AvA parAbhava kema sahana karI le che? he putra ! mArA stananA caude srotamAMthI meM tamane dUdha pAyuM che, paraMtu temAMthI eka srotanA dUdhane badale A puruSanA hAthamAMthI choDAvIne tame vALI zakyA nathI." A ane bIjA upasargo karavA chatAM jyAre temane dhyAnathI calAyamAna na karI zakyA, tyAre temanA pitA ratnazravanuM mastaka te traNe putra samakSa talavArathI chedI nAkhyuM. ATalA upasargo karavA chatAM rAvaNanuM citta sarva Indriyone saMvara karavA pUrvaka meruparvatanI jema aDola rahyuM, paNa bahAra bilakula na gayuM. je koI saMyamI munivara AvA prakAranuM dhyAna mokSa mATe zuddha zraddhAthI kare, to karmabaMdhane sarvathA kSaya karIne siddhigati pAme-e viSayamAM saMdeha na kare. A samaye vividharUpa dhAraNa karanAra eka hajAra vidyAo mastaka para be hAthanI aMjali karavA pUrvaka dazamukhane siddha thaI sAdhaka puruSane A vidyA ati duHkha ane dehanI pIDA sahana kare te koIkane lAMbA kALe ane keI tevA puNyazAlIne pitAnA puNyaprabhAvathI TUMkA samayamAM paNa siddha thAya che. abhavya AtmAo yogya samaye supAtramAM dAna ApavAne prasaMga samyakatvanI nirmaLatA, bedhiprApti, antasamaye samAdhimaraNanI prApti pAmI zakatA nathI. mATe manuSya sarvAdarathI sukRta-puNyakarma karavuM joIe. puNyathI ja anukULa saMpattio ane paraMparAe siddhi prApta karI zakAya che. te zreNika ! dazamukhe pUrvabhavamAM je puNyakarma karyuM hatuM, tenA prabhAvathI kAla pA eTale tene mahAvidyAo siddha thaI. tene je vidyAo siddha thaI, tenAM vividha nAmo kahuM chuM, te ekAgra manathI sAMbhaLo- 1 AkAzagAminI, 2 kAmadAyinI, 3 kAmagAmI, 4 durnivArA, 5 jayakarmA, 6 prajJapti, 7 bhAnumAlinI, 8 aNimA, 9 ladhimA, 10 manaHstaMbhanI, 11 akSolyA, 12 saMvAhinI, 13 suravaMsI, 14 kaumArI, 15 vadhakAriNI, 16 suvidhAnA, 17 tamarUpa, 18 vipulAkarI, 19 dahanI, 20 zubhadAyinI, 21 rarUpa, 22 dina-rajanIkarI, 23 vajodarI, 24 samAdiSTI, 25 ajarAmarA, ra6 visaMjJA, 27 jalastaMbhanI, 28 agnistaMbhanI, ra9 giridAriNI, 30 avalokanI, 31 arividhvaMsinI, 3ra ghorA, 33 vIrA, 34 bhaginI, 35 vAruNa, 36 bhavanA, 37 dAruNI, 38 madanAzanI, 39 ravitejA, 40 bhayajananI, 41 ezAnI, 42 jayA, 43 vijayA, 44 baMdhanI, 45 vArAhI, 46 kuTilA, 47 kIrti, 48 vAyUbhavA, 49 zAnti, 50 kauberI, pa1 zaMkarI, para yogezvarI, pa3 balamathanI, 54 cAMDAlI, 55 varSiNI. he zreNika ! AvA prakAranI anekavidha guNavALI vidyAo dazamukhane thoDA divasamAM siddha thaI ane tenA viSe lIna banI. bhAnukarNane sarvAhiNI, rativRddhi, AkAzagAminI, jabhinI ane pAMcamI nidrANI ema vidyAo siddha thaI. te samaye bibhISaNane paNa siddhArthA, aridamanI, nircA Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra ghAtA ane AkAzagAminI ema cAra vidyA prApta thaI. pratijJA samApta thaI eTale tyAM tuSTa thaela yakSAdhipatie temanuM sanmAna ane pUjA karI, vaLI AzIrvAda ApavA pUrvaka kahyuM ke-"he dazamukha! te badhuo sahita atyaMta mahARddhi ane zakti prApta karI che, zatruothI aparAjita tuM ghaNuM lAMbA kALa sudhI jIvato rahe. bIjI paNa eka vAta sAMbhaLa ke, mArA prasAdathI A jaMbudvIpamAM samudranA cheDA sudhI tArI IcchA pramANe tuM sukhethI vicaraNa kara." dhanade dazamukha mATe kelAsanA zikhara sarakhAM uMcA bhavanethI zobhAyamAna evuM divya svayaMprabha nAmanuM nagara vasAvyuM. A pramANe rAvaNanuM sanmAna karIne mahAyakSa anAdate pitAnI nagarI tarapha prayANa karyuM. rAkSasa subhaTo paNa potAnA samagra parivAra sahita jaladI tyAM AvI pahoMcyA. tyArapachI atyaMta harSita manavALA teoe aneka prakAranA vAjiMtronA zabdAvALA ane siddhAMganAonA maMgalagItavALA mahAmahotsava karyA. sumAlI, pitAmaha mAlyavAna, RkSaraja, Adityaraja tathA ratnazrava vigere sarva saparivAra AvI pahoMcyA. teoe vinayavaMta ane gurubhakta evA kumArone joyA. ekaThA maLIne svayaMprabha nagara tarapha cAlyA. mAtA kekasI paNa uttama hAra, kuMDala ane AbhUSaNa dhAraNa karelA putrane dekhIne harSathI romAMcita aMgavALI thaI ane eTale harSa utpanna thayo ke, te pitAnA aMgamAM samAtuM na hatuM. vividha ratnothI karelAM zobhAvALAM bhavanonI zreNIyukta, jenA upara uMcI dhajA-patAkAo pharakI rahelI che, jANe svargamAMthI nIce vimAna utaryuM hoya tevA svayaMprabhapuramAM teo AvI pahoMcyA. sUrya madhya AkAzamAM AvyA arthAt madhyAhna samaya thayo. temaja meTA Dhola-mRdaMganA ghaNuM zabda-mizrita jaya jayakAranI gaMbhIra ughoSaNA thatI hatI. te samaye kumAroe snAnavidhi karyo, snAna karyA pachI balikarma karyuM. sarvAlaMkArabhUSita zarIravALA vaDIla vargane praNAma karIne prApta karelA AzIrvAdavALA sarve sukha pUrvaka beThA. AnaMda pUrvaka geDI-vinoda cAlato hato, tyAre tyAM sumAlI Avyo ane mAlinA maraNa saMbaMdhI udvegavALA samAcAra kahetA kahete te ekadama mUccha khAIne bhUmi para DhaLI paDyA. caMdana-mizrita jaLa chaMTakAva karIne svastha karelA sumAlIne dazamukhe pUchyuM ke, "kayA kAraNe tuM ATaluM mahAna duHkha pAmyo che ?" tyAre sumAlI kahevA lAgyuM ke, "he putra! amArA zarIramAM je mahAduHkha utpanna thayuM che, tenI hakIkata kahuM chuM, te ekAgra manathI sAvadhAnIthI kAna daIne sAMbhaLo- AgaLa meghavAhana nAmane laMkApurIne rAjA hato, A moTA parivAravALo tene rAkSasavaMza utpanna thaela che. e ja mahAvaMzamAM laMkAnagarImAM aneka lAkha vidyAdhara rAjAo kulakamAgata thaI gayA. e vaMzamAM taDikeza, tene putra sukeza utpanna thayo, tene mAlI, huM ane mAlyavaMta ema putra utpanna thayA. mArA baMdhu mAlI hatA. puruSamAM siMha sarakhA te zatruone jitane laMkApurIne rAjA thayA hatA, eTaluM Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [9] dezamukha-rAvaNanI vidyA-sAdhanA : 63 : ja nahiM, paNa a bharatane svAdhIna karyuM hatuM. A moTAbhAI mAlIne sahasrAranA putra Indre mArI sanmukha raNabhUmimAM rathana pura cakravAlapuramAM mArI nAkhyA. tenA bhayathI ame pAtAlapura nAmanA uttama killAmAM praveza karyAM. je amane kulapara'parAthI prApta thaela, te nagarInA bhAgavaTA te kare che. eka vakhata sammetazikhara nAmanA pata upara jinezvara bhagavatanAM caityAne vaMdana karavA gayA hatA, tyAre vaMdana karIne tyAM rahelA atizayajJAnI ane zramaNAmAM siMha sarakhA parAkramI kAi munivarane meM pUchyuM ke- A la'kAnagarI kayAre amArA nivAsanuM sthAna banaze ane atyata bhArI mahAApattinA cheDA kayAre Avaze ? tyAre pratyuttara ApatAM te munivare jaNAvyuM ke, 'tArA putranA putra je thaze, te peAtAnI nagarIne svAdhIna karaze, temAM sa Mdeha nathI. pratApa-ala-vI-sAmarthyavALA yuddhamAM satata udyamazIla te vizeSI zatruonA nAza karIne a bharatakSetranA svAmI thaze. te muninuM vacana sAMbhaLIne huM niHzaMka thayA. je pramANe munie kahyuM hatuM, te pramANe tuM rAkSasavaMzanI kIrtirUpa kurAne dhAraNa karanArA thaiza. guruvanI A kahelI hakIkata sAMbhaLIne vikasita nayanavALa dazamukha tuSTa thayA. tyArabAda teNe e hAthanI aMjali joDIne mastake lagADI siddhabhagava'tAne namaskAra karyAM. dharmAcaraNa karanAra paMDita ane manuSyeAmAM zraSTha vRSabha sarakhA puruSa vistAravALI kIrti pAmIne aneka lakSaNa-pUrNa dehane dhAraNa karanArA thAya che ane dIrghakAla pa ta zreSTha lakSmInA sukhane bhAgave che, eTaluM ja nahiM, para'tu te sukRtanA prabhAvathI bIjA janmAneA nAza karanAra-mAkSamAga nA abhilASI samyaktvane prApta kare che, mATe sayamIjaneAnA caMdranA kiraNa sarakhA 'vimala + zAsanamAM tamArA cittanI sthApanA karo. vimala 'zabdanA prayoga karIne caritrakartAe uddezanA aMtamAM peAtAnuM nAma sUcavyuM che. , padmAratamAM 'dazamukhanI vidyA-sAdhanA nAmanA sAtamA uddezA pUrNa thayA. [7] prAkRta padmacaritamAM 'dazamukhanI vidyAsAdhanA' nAmanA sAtamA uddezanA AgamAdvAraka AcAya zrIAnaMdasAgarasUrIzvarajInA ziSya A. zrIhemasAgarasUrie gUrja - rAnuvAda pUrNa karyA. [ sa. 2025 caitra vada 0)) vAra budha, varalI sI pheisa, rAnaka inDasTrIjha lI. 15-4-69 ] :: Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ uddeze 8 ma ] dazamukhe karela laMkA-praveza rAvaNa maMdodarI sAthe vivAha A bAju vaitADhya parvatanI dakSiNazreNimAM surasaMgIta nAmanA nagaramAM maya nAmanA rAjAne hemavatI nAmanI bhAryA hatI. temane navIna yauvanayukta ane vinayAdi aneka guNovALI maMdodarI nAmanI putrI hatI. koIka divase vizAlanayanavALI madadarIne mayarAjAe dekhI. dekhatAM ja kSaNavAra vicAramAM paDI gayo. tarata ja maMtrIone bolAvIne pUchayuM ke-"tame kaho ke, A kanyA mAre kene ApavI?" maMtrIoe balasamRddha aneka vidyAdharanAM nAma jaNAvyAM. keIke kahyuM ke, A uttama kanyA indrane gya che. nItizAstronA vicAra karanArA mahAmaMtrIone maya rAjAe kahyuM ke, mAre abhiprAya te A kanyA dazamukhane ApavAno che. dazamukha rAjA hajAro vidyAo dhAraNa karanAra, atula bala-parAkramavALe, rUpavAna, suMdara kuLamAM janmele che, tathA guNothI tenI kIrti dUra sudhI phelAelI che. rAjAnI vAtamAM maMtrIoe sammati ApI ke, "he svAmI ! Ape je kahyuM, te barAbara che, mATe maMgala mahotsava kare, AvA zubha kAryamAM vilaMba na kare." zubha lagna ane karaNane yoga thayo, te samaye kanyAne laIne pitAnA parivAra-sahita maya rAjA AkAzamAge dazamukhanA nagara tarapha cAlyA. AkAzamAge jatAM bhImAraNyanA madhyabhAgamAM uttama uMcA killAvALuM manehara nagara dekhyuM. jyAM devanagara sarakhA AkAravALuM A nagara hatuM. te bhIma mahAaraNya sarvAva, balAhaka, sameta ane aSTApada ema cAra parvatanA madhyabhAgamAM hatuM. te nagaranI pAse mayarAjA potAnI senA sahita nIce utaryo. tyAM zaradanA megha sarakhuM ujajavala manohara bhavana joyuM. te bhavanamAM praveza karyo, tyAre tyAM rahelI bAlikAne dekhI. eTale tene pUchyuM ke, tuM kemanI putrI che? ane A mahAbhavana kevuM che? teNe kahyuM ke, "dazamukha nAmanA mArA bhAInuM A bhavana che ane mAruM nAma caMdranakhA che. A caMdrahAsa khaDjhanI rakSA karavA mATe mane ahIM rAkhelI che. teTalAmAM meruparvata para jaIne tyAMnAM caityagRhane stavIne rAvaNa pAcho Avyo ane te ja gharamAM piThe. maya sahita maMtrIoe dazamukhanuM yathocita sanmAna karyuM. dazAnanane dekhIne mArIca, vajamadhya, gaganataDita , vajanetra, maruta , urja, ugrasena, medhAvI, sAraNa, zuka ane bIjAo paNa tuSTa thayA. vinopacArapUrvaka praNAma karIne maMtrIo dazamukhane kahevA lAgyA ke, "he dazAnana ! ame ahIM AvyA chIe, tenuM kAraNa ekAgracittathI sAMbhaLe- Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] rAvaNe karela laMkA-praveza : 65 : vaitADhya parvatanI dakSiNazreNImAM rahelA surasaMgIta nAmanA nagaranA svAmI, zUravIra A bhayarAjA vidyAdharanA svAmI che. he guNAkara! viziSTa lAvaNyayukta potAnI putrI tamane ApavA mATe A rAjA subhaTa senya-parivAra sAthe ahIM jaldI AvyA che. A vacana sAMbhaLIne dazAnana jinagRhamAM gaye, pUjA karIne pachI tuSTa thayele te prabhune vaMdana karavA lAgyA. tyAM ja vidhipUrvaka svajana parijanane AnaMda ApanAra pRthvImAM na banelo e apUrva lagna-mahotsava pravarte. sarva bhuvananI zreSTha lakSmI pitAne maLI hoya tema mAnato romAMcita gAtravALe dazAnana tenI sAthe svayaMprabhapuramAM pahoMcyA. mayarAjA pitAnI putrInA viyoganA kAraNe zekane ane yogya vara maLavAthI pramAdane vahana karatA parivAra-sahita pitAnA nagara tarapha cAlyA. vizALa netravALI maMdodarI dazAnananI mukhyarANuM banI, tene guNamAM anurAgavALe te keTale kALa pasAra thaye, te paNa jANatuM na hatuM. utsAhI ane nizcita manavALo te vidyAonA vIrya ane prabhAva jANavAnI IcchAvALe che, tethI tene aneka prakArane upayoga karavA lAgyo. pite eka hovA chatAM vidyArthI aneka rUpa dhAraNa karIne sarva yuvatIone AliMgana ApavA lAgyuM. sUryanI jema garamI karato hato ane koI vakhata caMdranI jema snA phelAvate hate. agninI jema vAlA kADhatuM hatuM, te ja samaye megha utpanna karIne varasAda varasAvato hate. vAyunI jema parvatane calAvatA hatA, te kaI vakhata surapatinuM rUpa dhAraNa karato hato. keI vakhata jANe pragaTa samudra hoya tevuM rUpa, koI vakhata matta hAthI ke ghoDAnuM rUpa karato hato, keI vakhata najIka, kaI vakhata dUra, kaI vakhata kSaNavAramAM adazya thaI jato hato, kaI vakhata mahAna rUpa to kaI vakhata kSaNavAramAM sUkSama rUpa pAmato hato. e pramANe krIDA karatAM karatAM te meghavara nAmanA parvata najIka AvI pahoMcyA. tyAM teNe nirmaLa jaLathI utpanna thatI nAnA nAnA taraMgovALI, kumude ane kamaLothI DhaMkAelI bhamaranA guMjAravanA madhura zabdavALI vAvaDI dekhI. tyAM AgaLa teNe krIDA karatI lAvaNyavALI cha hajAra vidyAdharakanyAo dekhI. teoe paNa suMdara hAra dhAraNa karela, muguTa paherela, vimAnamAM ArUDha thaela, IndranI kIDAnuM anukaraNa karatA te kumArane je. dazAnanane joIne teo ema belavA lAgI ke, "mana ane nayanane AnaMda ApanAra je A puruSa ApaNo bhartAra na thAya to ApaNe A janma niSphala gaNAya." surasundaranI putrI uttama padma kamaLa sarakhA vadanavALI lahamIdevInI jema padmAsavaramAM nivAsa karanArI padmAvatI nAmanI kanyA hatI. bIjI budhanI putrI manaregAnI kukSithI janmelI puSpalatAnI jema zebhatI azokalatA nAmanI bAlA hatI. kanakarAjAnI putrI saMdhyAdevInI kukSithI janmelI, vijaLInA sarakhA varNavALI vidyutaprabhA nAmanI kanyA hatI. rUpa-yauvanane dhAraNa karanArI AvI ghaNI kanyAo jaLakrIDA choDIne te uttama puruSane nIhA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-paddhacaritra LavA lAgI. pachI dazamukhe rUpa ane guNavALI A zreSTha kanyAonI sAthe gAMdharvavidhithI harSapUrvaka pANigrahaNa karyuM. te samaye kaIka sevake amarasundaranI pAse utAvaLA utAvaLA jaIne kumArIone gAMdharva vivAha jevI rIte the, te hakIkata jaNAvI. he svAmI! "A traNe bhuvana zUnya che ema citavata zatrunA bhayanI paravA vagarane kaIka vIrapuruSa kanyAonI madhyamAM kIDA kare che. A vacana sAMbhaLIne ke pAyamAna thayela, rathacakravAlapurane svAmI surasundara rAjA kavacane dhAraNa karIne kanakabudha (vividha vAhano) sAthe te mahAtmA tenA upara AkramaNa karavA mATe potAnA nagarathI bahAra nIkaLyo. AyudhomAMthI nIkaLatAM kiraNothI zobhate te AkAzatalamAM javA lAgyA. AkAzamArgamAM AvatI senAone dekhIne kanyAo kahevA lAgI ke, "he dazamukha ! tame ahIMthI ekadama palAyana thAva ane tamArA atidurlabha prANanuM rakSaNa karo' kanyAonuM A vacana sAMbhaLIne temaja zatrubelane najIka AvI pahoMceluM dekhIne garva sahita hAsya karatAM kanyAone kahyuM keghaNA kAgaDAo ekaThA thaIne garuDane zuM karavAnA che? madagaMdha dhAraNa karanAra hAthIne zuM siMha haNato nathI? tenA mananI vAta jANIne te kanyAoe dazAnanane kahyuM kehe nAtha! Apa pitAne ATalA samartha mAno che, to amArA pitA, bhAI ane saMbaMdhIonuM rakSaNa karaje." kanyAonI vAtane svIkAra karIne yuddharasanI tRSNAvALo te ekadama vimAnamAM besIne te zatrunI sAme javA mATe AkAzamArgamAM uDyo. te samaye ratha, uttama hAthI, ghoDA, pAyadala-samagra sinya utsAhathI uchaLI uchaLIne yuddhabhUmimAM laDavA lAgyuM. matsaravALA khecare tenA upara zastronI vRSTi karavA lAgyA. te samaye jANe parvata upara varasAda varasato hoya tevo dekhAva dekhAvA lAgyo. samartha dazAnana yuddhamAM potAnA upara AvIne paDatA Ayudha-samUhane nivAraNa karIne kAjala ane megha sarakhI zyAma kAntivALAM tAmasa zastrane choDato hato. vidyAdhararAjAnA samagra sinyane nikaSTa karIne yamarAjAnA daMDa sarakhA nAgapAzethI samagra sinyane jakaDI dIdhuM. navavadhUonA vacanAnusAra parivAra sahita vidyAdharone mukta karyA. tuSTa thaelA teoe pharI vivAha-mahotsava pravartAvyo. A uttama kanyAone traNa divasa uttama lagnamahotsava manAvyA bAda vidyAdhararAjAo potapotAnA sthAnamAM pahoMcI gayA. tyAra pachI navavadhUo sAthe zreSTha Rddhi pAmela dazAnana svayaMprabha nagare pahoMcyo ane svajanavagane AnaMda ApavA lAgyo. kuMbhakarNa ane bibhISaNanA vivAha tathA Indrajita vagerenA janma kuMbhapuramAM mahadara nAmano eka prasiddha rAjA hatA. tenI surUpanayanA bhAryAthI taDitmAlA nAmanI eka putrI utpanna thaI. suMdara rUpa-yauvanane dhAraNa karanArI, sUryanAM kiraNothI vikasita kamalapatra sarakhAM zubhatAM netravALI, vividha guNone dhAraNa karanArI te kanyA bhAnukarNanI bhAryA thaI. te kuMbhanagaramAM keIke sundara kAne dekhIne tene snehapUrvaka belA, te kAraNe tenuM kuMbhakarNa nAma paDayuM. jo ke te dhIra, dharmAnurAgI, Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] rAvaNe karela laMkA-praveza samagra kaLAo ane zAstromAM pAraMgata hatuM, to paNa dujenee ajJAnatAthI viparIta paNe adharmI, azAstrajJa ane nirguNapaNe oLakhAvyA hatA. tene AhAra pavitra, sugandhi padArthothI banAvela hovAthI mIThA svAdavALo, sArI rIte taiyAra thaela bhajana karato hate. dharmAnurAgI hovAthI kuMbhakarNa parimita samaya nidrA lete hatuM, te paNa paramArtha na samajanArA, pApamAM anurAgabuddhivALA, narakagatimAM gamana karavAmAM dakSa puruSe sAcA padArthonI viparIta kalpanA kare che. dakSiNazreNImAM tiprabha nAmanuM nagara hatuM. tyAM vizuddhakamala nAmanA eka parAkramI rAjA hatA, tene naMdavatI nAmanI bhAryA hatI. temane paMkajasadazI nAmanI putrI hatI. jema patie kAmadevane tema yauvanaguNa ane rUpane anurUpa evA bibhISaNa kumArane teNe patirUpe prApta karyo. samaya pasAra thatAM maMdodarIe IndranA rUpa samAna eka uttama putrane janma ApyuM. Indra sarakhuM rUpa hovAthI Indrajit evuM tenuM nAma pADyuM. kema karIne meghavAhana nAmano bIjo putra janme. te kumAra netranA utsavarUpa ane badhuvane Ananda ApanAra hato. A pramANe svayaMprabha nagaramAM ratnathavAne AnaMda ApanAra kumAre devalokamAM jema devo tema viSayasukhano anubhava karatA hatA. rAvaNa-vaizramaNanA yuddhanuM varNana eka vakhata bhAnukaNa baLAtkArathI dhanadanA dezamAMthI hAthI, ghoDA, strIratna vagere uThAvI lAvyA. pitAnA dezane A pramANe parAbhava thaelo jANIne gusse pAmelA vaizramaNe vacanAlaMkAra nAmanA dUtane sumAlinI pAse mokalyo. tyAM jaIne sumAline ane dazamukhane praNAma karIne te dUta je pramANe potAnA svAmIe kahevarAvela te pramANe kahevA lAgyo ke, samagra traNe lokamAM pragaTa pratApavALA zramaNe Apane kahevarAvela che ke, "he sumAli! tame uttamakulamAM janmelA che, nItinA jANakAra che, mATe tamArA sarakhAne kuMbhakarNa dvArA mArA dezane vinAza karAvo ane evA khoTA vyavasAya karavA ghaTatA nathI. athavA sarva rAkSasa sanmukha yuddhamAM te samaye Indra mAlIne haNI nAkhyA hatA, te vAta zuM bhUlAI gaI ? tene kema yAda karatA nathI? IndranA yuddhamAM bhayane na jANato tuM te deDakA sarakho jaNAya che. kAMTA sarakhI viSama dADhavALA sarpanA mukhamAM krIDA karavA taiyAra thAya che. anIti karanAra tane haju mAlinA vadhathI zAMti thaI jaNAtI nathI ane haju bAkI rahelA tArA svajanono vadha karAvavAnI abhilASA karatA jaNAya che, emAM saMdeha nathI. have je nibuddhi A bAlakane AvAM kArya karatA nahIM rokaze, te huM tene majabUta doraDAthI jakaDI kedakhAnAmAM pUrIza. he sumAli! lAMbA kALathI pAtAlalaMkApurIne tyAga karIne tuM rahelo che, haju pharI tuM pRthvInA vivaramAM praveza karavAnI abhilASA rAkhe che? he nizAcara! huM ke indra je tArA para gusse thayA, te samagra traNa lokamAM tamAruM rakSaNa karanAra ke zaraNa ApanAra keI nahIM maLe." Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H 68 : paumacariya-padmacaritra A vacana sAMbhaLIne reSAyamAna thaela dazamukha dUtane pUche che ke-"are! vaizamaNa vaLI koNa che? ane "Indra' nAmathI kaye oLakhAya che? he dUta! tArA zramaNane kaheje ke, amArI paraMparAthI kulakamAgata AvelI nagarIne tuM bhagave che, te have tArA jIvatarane Icchate hoya, te jaldI tene tyAga kara. je mArI sAthe yuddha karavA taiyAra thAya che, te kAgaDo hovA chatAM pitAne bAjapakSI sarakha ane mUrkha ziyALa hovA chatAM potAne siMha sarakho mAnavA taiyAra thAya che! kharekhara tene pitAnA sevake ane saMbaMdhione zatru samaja. he dvata! AvAM na belavA lAyaka vacane belatA tArA mastakane tAlaphalanI jema taravArathI kApIne bhUmi upara ragadoLIza." Ama belatA ekadama teNe reSAyamAna thaIne myAnamAMthI suMdara taravAra kheMcI ane dUtane haNavA taiyAra thaye; tyAre bibhISaNanA subhaToe tene tema karatA aTakAvyo ane kahyuM ke he prabhu! AvA prAkRtajana ke bIjAne saMdeza lAvanAra DUtane mAravAthI subhaTano yaza vistAra pAmate nathI, pArakAne pitAnA deha vecanAra evA sevakane kayo aparAdha ? pizAcanA vaLagADavALA sarakhA A bicArA te mAtra temanAM vacanathI pravRtti karanArA hoya che." A pramANe bibhISaNe praNAma karIne dazamukhane zAnta pADyo. teTalAmAM bIjAoe tane paga pakaDIne sabhAmAMthI bahAra kADhyo. adhamuvA ane aparAdhI dUte pitAnA svAmInI pAse jaIne dazamukhe je saMbhaLAvyuM ane pote je anubhavyuM, te sarva nivedana karyuM. na nAnAne re , tathA tamoe je kahevarAvela te pramANe kaMI na karyuM. dazamukha nakkI saMgrAma karaze." dUtanuM vacana sAMbhaLIne krodha vRddhi pAmavAnA kAraNe dhamadhamI rahela, yuddha karavA talasato vaizramaNa moTA sainya-parivAra sAthe bahAra nIkaLe. ratha, ghoDA ane hAthI para beThelA, talavAra, DhAla, tIra ane tomara Adi hathiyAra hAthamAM laIne yakSanA subhaTo guMjArava nAmanA parvata para AvI pahoMcyA. zatrusainya dekhIne vividha prakAranA hathiyAravALA zramaNa ane yakSanA subhaTa uchaLI uchaLIne harSathI pikAra karavA lAgyA. baMne pakSanA vAjiMtronA zabda, hAthIonA gaja rava, ghoDAonA haNahaNATa zabda evA phelAyA che, jemAM kAyara puruSe bhaya pAmavA lAgyA. kavacathI sajaja banelA, praharaNa ane vastrathI suMdara dekhAtA ane laDAI karavAno avasara prApta thavAnA kAraNe harSa pAmelAM baMne se eka bIjAnI najIka AvavA lAgyAM. vizramaNa ane dazamukhanA baMnenA pracaMDa sainyanuM yuddha guMjArava parvata upara barAbara jAmyuM. zara, jhazara, zakti, sarvala, bhayaMkara bhAlAM, zastro, caka ane paTTIza vagere praharaNe pheMkApheMkI karavAnA kAraNe AkAza ekadama tenAthI DhaMkAI gayuM. rathike rathika sAthe, gajasvAra gajasvAre sAthe, azvasvAre azvasvAra sAthe, pAyadaLa pAyadaLanI sAthe ema subhaTo paraspara yuddha karavA lAgyA. vaLI keTalAka taravArathI, keTalAka mugarathI, keTalAka cakathI svAmInA kArya mATe udyata thaelA subhaTa sAmasAmA Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] rAvaNe karela laMkA-praveza ekabIjAne prahAra karavA lAgyA. vijaLI sarakhAM camakatAM ane capaLa hathiyAranA prahArathI laDatA subhaTonAM dhaDa te samaye mastakathI chUTAM paDIne evI rIte nRtya karavA lAgyAM ke jANe raNabhUmi pheravAIne nATyabhUmi na banI gaI hoya? tyAra pachI ekadama dazamukhe raNabhUmimAM yakSa subhaTone viSe samagra rAkSasa-sanyane cakranI jema bhamatuM joyuM. te pachI rAvaNe majabUtapaNe dhanuSane hAthathI pakaDIne tenI dorIthI chUTelAM bANathI atizaya ghavAyelA yakSanA subhaTone yuddha karavAthI vimukha banAvyA. yakSasainyamAM kaI e rathika, gajArUDha, asvAra ke pAyadala na hatuM ke, je dazamukhe choDelA bANathI bhedAya na hoya. yuddhabhUmimAM rAvaNane pitAnI samakSa Avato dekhIne yakSanarendrane atizaya badhusneha utpanna thayA. pUrvakAlamAM jema yuddhabhUmimAM bAhubalI saMvega pAmyA, te pramANe citavIne saMsAravAsano tiraskAra karavA lAgyA. "mAnamAM atigarvita banI tathA viSayamAM mAhita thaI meM badhujanone vinAza ane lekamAM apakIrti karanAra kArya AcaryuM!" e pramANe pazcAttApa karI te rAvaNane kahevA lAgyo ke, "he rAvaNa ! ekAgra manathI tame mAruM vacana sAMbhaLo. A kSaNabhaMgura lakSmI khAtara tame A hiMsAnuM pApakarma na kare. he rAvaNa! ApaNe baMne be sagI bahenanA putro chIe, mATe bhAIoe ekabIjA sAthe laDAI karavI egya na gaNAya. viSayasukhanI tRSNAmAM tIvra AsaktivALA puNyahIna puruSo jIvone ghAta karIne ativedanAvALA narakamAM jAya che. eka divasa rAjyasukha bhogavIne varasa divasanuM pApa upArjana kare che. kharekhara ajJAnI jana derA mATe ratnahArane teDI nAkhe che. mATe rAga-dveSane tyAga karo, pitAnA sanehIo pratye bhrAtRbhAva batAve, viSayabheganI tRSNAthI pitAnAM aMgo para prahAra na kare." AvuM vacana sAMbhaLIne potAnA balathI unmatta banela rAvaNu kahevA lAge ke, "he zramaNa ! raNasaMgrAmamAM dharmopadeza sAMbhaLavAno avasara hote nathI. have bahu kahevAthI saryuM, kAM te taravAranI dhAranA mArgamAM athavA mane praNAma kara. A sivAya have tane kaI zaraNa nathI. yuddhamAM rAvaNane sAme Avate jANuM have vaizramaNa rAvaNane kahevA lAgyuM ke, "A pramANe bele che, paraMtu A vacanethI tAruM maraNa najIka pratIta thAya che. bAMdhava-sneha khAtara meM tane madhura vacanathI nivAraNa karyo, tethI tuM ema mAnavA lAgyuM ke, A yakSarAjA tArAthI DarI gayela che. je tane tArA balanuM ati ghamaMDa che, to he dazamukha ! prathama tuM prahAra kara, temAM vilaMba na kara." tyAre rAkSasendra rAvaNa kahevA lAgyuM ke, "yuddhamAM sarva Ayudha sAthe maitrI karelA mArA hAtha zatru subhaTa upara prathama prahAra karatA nathI. te samaye reSAyamAna yakSAdhipati zramaNa rAvaNa upara seMkaDo bANathI vRSTi karavA lAgyuM, tyAre AkAzanA madhyabhAgamAM jANe hajAro kiraNavALa na hoya tema pratIti thavA lAgI. vaizramaNe cheDelA bANasamUhane rAvaNe ardhacaMdrAkAra bANathI chedIne AkAzamAM bANanA maMDapa sarakho dekhAva Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 70 : paumacariya-padmacaritra -= karyo. kAna sudhI kheMcelA dhanuSathI choDelA atitIrNa bANathI vaizramaNe rAvaNanA dhanuSanA be kaTakA karyA ane rathanA cUrecUrA karI bhAMgI nAkhyuM. bIjA ratha para caDIne bIjuM dhanuSa grahaNa karIne rAvaNe seMkaDo atitIrNa bANothI dhanadanA zarIra para paherelA bakhtarane bhedI nAkhyuM. tyAra pachI rAvaNe yuddhamAM yamadaMDa sarakhA bhindimAla nAmanA zastrathI vakSasthalamAM e AkarA prahAra karyo ke, jenAthI vizramaNane mUccha AvI. tene mUcchita dekhIne ekadama sainyamAM karuNa AkrandanavALA vilApanA zabdo utpanna thayA ane rAkSasa-subhaTane AnaMda utpanna thayA. tyAra pachI vaizramaNane yuddhabhUmimAMthI sevake ekadama puruSathI vahana karAtI zayyAmAM suvaDAvIne yakSapuramAM laI gayA. yuddhamAM yakSasAmaMta ghAyala thayA ane subhaTa bhAgI gayA-ema jANIne "jaya he, jaya ho" evA zabda tathA vAjiMtronA madhura zabdathI rAvaNane ekadama abhinaMdana karyuM. vaidyoe vaizramaNanI cikitsA karyA pachI yakSarAjAe pitAnAM asala bala, vIrya ane samAja vala rUpa pAchAM prApta karyA. vaLI manamAM vicAravA lAgyuM ke, "aphasanI vAta che ke, viSayanI AsaktinA kAraNe mUDha evA mane atyaMta vedanA -pUrNa duHkha prApta thayuM. kharekhara! dazAnana e mAre kalyANamitra che ke, jeNe yuddhanA bAnAthI baMdhAele hovA chatAM jaldI gRhavAsanA pAzathI mane mukta karyo." A pramANe paramArtha vastune sAra jANIne vaizramaNe dIkSA aMgIkAra karI, tapa ane abhigrahanI ArAdhanA karI ajarAmara pada prApta karyuM. tyAra pachI maNi ane ratnathI dedIpyamAna manohara puSpaka nAmanuM zramaNanuM divya vimAna hatuM, te rAvaNanI pAse lAvyA. uttama maMtrI, putra, purohita, bAndhavajana anekavidha sevaka-parivArathI parivarele Rddhiyukta dazAnana vimAna para ArUDha thaye. uttama hAra, kaDAM, kuMDala, mukuTa ane alaMkArothI vibhUSita zarIravALA, ujajavala chatra dhAraNa karanAra, cAmara DhALavAnA kAraNe vizreNi pharakatI hatI, evo kuMbhakarNa nAmane tene bhAI hAthI upara ArUDha thaye. kamalapatra sarakhA netravALe bIje bibhISaNa nAmane bhAI rathanI aMdara ArUDha thayA. siMha, zarama, mArIci, gaganavidyuta, vA, vAjamadhya, vajAkSa, zuka, sAraNa, sunayana, maya ane bIjA ghaNA vidyAre pitapotAnA vaibhava ane parivAra anusAra ekaThA thayA. AvA prakAranA sinya-parivAra sAthe dazAnana jaLa samAna nIla varNavALA AkAzamAM uDyo ane laMkAnagaranI sanmukha dakSiNadizA tarapha cAle. ArAma, udyAna, vana-vRkSothI samRddha pRthvIne joIne dazAnane vinayapUrvaka sumAlIne pUchayuM ke, "A parvata upara vahetI nadInA kinArA para vaselAM gAma ane zaheramAM zaMkhasamUha agara zaradakAlanA ujajavala megha paDelA hoya evuM zuM dekhAya che?" siddha bhagavaMtane namaskAra karIne sumAlie kahyuM ke, "he vatsa! dazAnana ! sAMbhaLa-"pRthvIpITha upara A megha paDelA nathI. he putra! sapheda vAdaLa sarakhA ratnajaDita killA ane dara vAjA banAvyA che, te ratnanI kAMtivALA jinAlaye che. hariSaNa nAmanA dazamAM cakravartI Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] rAvaNe karela laMkA-praveza :: 71 : thayA hatA, teNe A bhuvanatalamAM aneka jinAlaye karAvyAM hatAM. he dazAnana ! vizuddha bhAvathI temane namaskAra kara, tenA prabhAvathI kalikAlamAM thanArAM malina pApathI mukta banI zakAya che." sumAline namana karIne dazAnane pUchyuM ke, "he prabhu! kayA kAraNe harijeNe A jinezvara bhagavaMtanAM citya banAvyAM? ane te koNa hatA? tenuM caritra kahe." pachI zAstranA artha ane nItinA jANakAra sumAlI manohara vANIthI kahevA lAgyA ke, "he dazamukha! jinezvaranAM cityanI jevI rIte utpatti thaI, te sAvadhAna thaIne ekAgra manathI sAMbhaLa. hariNu cakravartInuM carita bharatAmAM kArpityapura nAmanuM manohara nagara hatuM. temAM aneka sAmatithI praNAma karAte siMhadevaja nAmane rAjA hatA. tene rUpa ane guNayukta vaprA nAmanI paTTarANI hatI. temane zubha lakSaNavALo hariSaNa nAmane kumAra hite. dharmazIla vaprA rANIe cityagRhayukta nagaramAM jinezvara bhagavaMta mATe ratnajaDita eka ratha nirmANa karAvyuM. te rAjAne bIjI rUpavALI lakSmI nAmanI bhAryA hatI, te mithyAtva-mohita hovAthI jinavaranA mata tarapha virodha rAkhatI hatI. teNe kahyuM ke, ATha divasanA mahotsavamAM brahmAne ratha nagaramAM prathama phare ane jinavarane ratha pachI phare. zakayanuM AvuM vacana sAMbhaLIne jANe vajInA AghAtathI haNAI na hoya tema zekathI saMtapta thaelI mahAzaka pAmelI vaprArANIe evI pratijJA karI ke-je nagaranI aMdara saMgha parivArasahita jinavarane ratha prathama pharaze, to ja mAre AhAra grahaNa karavo, ema na bane te mAre nakakI anazana karavuM. kamalapatra sarakhA netravALI tene rudana karatI dekhIne gabharAelA haripheNa putre pUchayuM ke, "he mAtAjI! tame kayA duHkhanA kAraNe rudana kare che? tyAre mAtAe kahyuM ke, jinavarane ratha pachI pharaze." vagere hakIkata jaNAvI. A sAMbhaLI zaka-mahAsaMkaTamAM paDela kumAra citavavA lAgyo ke, "jagatamAM mAtApitA baMne moTA ane sarvathI adhika gaNAvelA che, temane lokaviruddha evI nAnI paNa pIDA karavI na joIe. ghaNuM duHkhathI saMtapta thaelI mAtAnuM duHkha paNa jovA huM samartha nathI, mATe A mArA pitAnA bhavanane tyAga karIne nirjana vanamAM praveza karuM." have loko jyAre suI gayA, tevA rAtrinA samaye te nagaramAMthI bahAra, nIkaLe ane gADha vRkSo ane sthApada-jAnavaravALI mahAiTavImAM teNe praveza karyo. cAlatAM cAlatAM aTavImAM AgaLa gayo. tyAM hariveNane tApasIe je, temaNe ApelA Asana upara te beThe. phala-mUla-kaMdane tApasoe AhAra karAvyuM. te samaye caMpApurImAM janamejaya nAmano rAjA hato, tenI kIrti cAre dizAmAM phelAelI hatI. pitAnA sainya sahita teNe kAla nAmanA rAjAne gherI lIdho. alasamRddha janamejaya rAjA paNa nagaramAMthI bahAra nIkaLyo ane kAlanI sAthe sAma Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 7ra che 51macariya-padmacaritra sAmAM laDavA lAgyA. jyAre ahIM yuddha cAlatuM hatuM, te pahelAM tayAra karelI suraMga dvArA tenI nAgamatI patnI pitAnI putrI sAthe nIkaLIne araNyamAM cAlI gaI ane tApasanA AzramamAM AgaLathI pahoMcI gaI. tyAM pitAnI putrInI sAthe samaya pasAra karatI hatI. hariSaNane dekhIne suMdara yauvanavALI te kanyA kAmadevanA bANethI viMdhAelI tenA rUpane nIhALatI tRpti pAmatI na hatI. mAtAe putrIne kahyuM ke, "suMdarAMgI! he putrI! tuM cakradharanI patnI thavAnI che, te pUrvanAM vacane yAda kara. te kanyAne joIne te hariSeNa paNa kAmadevanA bANathI bhedA ane vicAravA lAgyo ke, "e nirmaLa kulavALI bAlikA mArI patnI kayAre thaze ? kanyAne snehAnurAgavALI thayelI jANIne tApasee hariNakumArane AzramathI bahAra kADhI mUkyo. hariNakumAra paNa tenA rUpa ane guNonuM smaraNa karate rAta-divasa bilakula nidrA lete na hato. tenA virahane kAraNe Asana ke zayyAmAM, gAma ke suMdara nagaramAM, manahara AkarSaka udyAnamAM paNa te zAMti pAmatuM na hatuM. harijeNe e vicArato hato ke, te kanyAne prApta karuM te huM samagra bharatakSetrane bhegavanAro thaIza, temAM saMdeha nathI. gAmamAM, nagaramAM, nadIenA kinArA viSe, parvatanA zikhara upara huM tarata jinamaMdiranuM nirmANa karAvIza. kanyAmAM cittavALe, temAM ja gaelA manavALo gAma, khANa, nagarothI zobhAyamAna pRthvImAM paribhramaNa karato krame karIne sidhunada nAmanA nagare pahoMce. te samaye bahAra krIDA karavA nIkaLelI nagara-yuvatIo A hariNakumArane ekAgra-animeSa najarathI dekhAvA lAgI. te samaye eka gussAvALe hAthI A yuvatIo tarapha deDyo. gaMDasthalamAMthI vahetA mada jaLavALa, mejathI bhramaNa karI rahelA, bhramarathI vyApta, madonmatta gula gula zabda karatA hAthIne najIka Avato dekhIne bhayathI vihala banelI samagra yuvatIo palAyana thavA lAgI. hAthInA bhayathI palAyana thatI ane vilApa karatI yuvatIone dekhIne karuNApUrNa hRdayavALo haripheNa te hAthInI najIkamAM gaye. hAthIne kSebha pAmele jANIne nagaraloko paNa utAvaLA utAvaLA deDavA lAgyA ane bhavananA zikhara para agAsImAM rahele rAjA paNa A banAva jevA lAge. have kumAre hAthIne kahyuM ke-"are! A yuvatIoe tAro karyo aparAdha karyo che? tuM mArI sanmukha AvI jA; temAM vilaMba na kara. dekhAvamAM bhayaMkara te hAthI yuvatIvargane tyAga karIne caMcaLa ane gamanamAM kuzala, kumAranI sanmukha deDyo. kammarane majabUta bAMdhIne vijaLI sarakhA capaLa vilAsathI daMkUzaLa para paga sthApana karIne haMsanI lIlAthI kumAra hAthI para caDI gaye. zAstromAM kahelI mana ane netranI aneka prakAranI saMmehanazaktithI tathA capala caraNanI khUba lAta mArIne tathA hatheLI aphALIne te hAthInA baLanuM abhimAna dUra karyuM. tyAra pachI khalanA pAmela ane dhImI gativALA e hAthIne nirviSa karelA sarSanI jema te kumAre kAbUmAM lIdhe. tenA kAna pakaDIne Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] rAvaNe karela lakA-praveza : 73 : te mATA hAthI upara ArUDha thayA. tene sArI zikhAmaNa ApI ke, 'have tAre pharI Ama na karavuM.' hAthI para beThela kumAra te nagaramAM aneka nara-nArIethI darzana pAmatA nagaramAM peThA ane kAmadevanA sarakhA rUpavALA te rAjabhavana pAse paheAMcyA. prAsAdatalamAM rahelA rAjAe hAthI para beThelA kumArane joine ciMtavyuM ke, * A koi uttama puNyazAlI puruSa che, e vAtamAM saMdeha nathI.' ema vicArIne rAjAe ekasA uttama kanyAo ApI ane Rddhisapanna rAjAe pUrvaka tenA vivAha-mahAtsava pravartAvyo. devalAkamAM indranA sarakhA tenI sAthe bhAgA ane viSayasukha bhAgavata hariSaNa tyAM rahetA hatA, teA paNa madanAvalIne bhUlI zakatA na hatA. kAi vakhate rAtre kimatI zayanamAM sukhapUrvaka sUtelA hatA, tyAre vegavatI nAmanI kAi vidyAdharIe tenuM apaharaNa karyuM. nidrA uDI jatAM e strIne dekhI ane majabUta muThThI bAMdhIne hAtha lAMbA karIne kumAre tene pUchyuM ke, ' kayA kAraNe mAruM apaharaNa karyuM ? ' te kahevA lAgI ke,-'he uttamanara ! mArI vAta sAMbhaLeA, sUryodaya nAmanA nagaramAM indradhanu nAmanA vidyAdhara rAjA che, tene zrIkAntA nAmanI bhAryA che, tenI kukSithI jayacadrA nAmanI eka putrI utpanna thai che. he prabhu ! puruSaSiNI te kanyA haMmezAM pitAnuM apamAna kare che. paTamAM citrAmaNa karAvIne bharatakSetranAM samagra rUpA tene khatAvyAM, paraMtu temAMthI tene kAi vallabha na thayA. pachI tamAru rUpa paTamAM AlekhIne tene khatAvyuM, eTale tarata ja manakhANuthI viMdhAelA aMgavALI te tamArA rUpamAM mAhita thai. * jo A puruSanI sAthe viziSTa kAmabhoga bhAgavanArI huM na khanuM, te mane agni e ja zaraNu, A sivAya bIjA puruSanA tyAganA niyama karuM chuM. tenI pAse meM duSkara pratijJA aMgIkAra karelI che ke- he svAminI ! jo huM jaldI tene lAvIne hAjara na karuM, tA agnijvAlAmAM praveza karIza.' he prabhu ! tamArI kRpAthI huM mArA jIvananuM rakSaNa ane nirvighne tenI pratijJAnuM ekadama pAlana karI zakIza. tene sUryAMya nagaramAM lAvIne rAjAne nivedana karyAM ane kumArIne kumAra sAthe pANigrahaNanA maheAtsava pravartAvyA. pUrNa pratijJAvALI vegavatInuM vaibhava anusAra sanmAna karyuM, uMcA prakAranuM sanmAna pAmelI te leAkamAM yazasvinI manI. tenI sAthe lagna karavAnI abhilASAvALA atipracaMDa gaMgAdhara ane mahIdhara nAmanA be vidyAdharA A anenA vivAha thaye sAMbhaLIne atizaya gussA pAmyA. be moTI mahAsenA tathA hAthI ane gheADA temaja akhtara paherelA ane khAMdhelI dhvajAnA cihnavALA subhaTo yuddha karavA mATe sUryodayanagaranI pAse AvI pahoMcyA. zatruonA khalavAna subhaTonuM Agamana sAMbhaLIne vidyAdharA sahita hariSaNa paNa temanA sAmanA karavA mATe ekadama bahAra nIkaLyA, aneka prakAranAM zastro athaDAvAnA kAraNe ane vAjiMtrA vAgavAnA kAraNe utpanna thatA kAlAhalavALA, nIce paDatA ghavAelA hAthI-gheADAvALA, nRtya karatAM dhaDAnAM nATya sarakhu prekSaNIya yuddha jAmyuM. zatru-senAmAM evA keAI hAthI, yAndrA ke gheADA na hatA ke, jene riSeNe tIkSNa khANathI 10 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 74 : paumacariya-padmacaritra na viMdhyA hoya. yuddhamAM bhayathI vihata banelA pitAnA sainyane dekhIne gaMgAdhara ane mahIdhara baMne nirAza banI palAyana thaI gayA. padaya jAgRta thaye, eTale cauda ratnanA svAmI tathA samagra bharatakSetranA adhipati dazamAM cakravartI hariNu cakravartI tarIke khyAti pAmyA. samagra rAjyano bhegavaTa karavA chatAM madanAvalI viSe rAgabuddhivALA tene tenA vagara traNe loka sunAM lAgatAM hatAM. tene meLavavA mATe hariSeNa pitAnA sainya sAthe tApasanA AzramapadamAM Avyo, puSpa-phala-paripUrNa hastavALA vanacaroe tenAM darzana karyA. bhaya dhAraNa karatA janamejaye te sundara kanyA tene ApI. tyAra pachI nAgamatIe tene vivAhavidhi suMdara rIte ujavya. batrIsa hajAra rAjAonA parivAravALo, madanAvalI sahita seMkaDo maMgala-stutiethI prazaMsAte kAMpilyapuramAM AvI pahoMcyo. tyAM potAnI prAmAtAne dekhIne tenA caraNamAM praNAma karyA. mAtA paNa putrane dekhIne eTale harSa pAmI che, je aMgamAM samAto na hato. sUrya-samAna tejasvI avayavavALA, ratnanA banAvelA hovAthI AzcacakArI, evA aneka jinarathe harijeNe kAMpilyapuramAM banAvarAvyA ane temAM prabhu padharAvIne mAtA vaprAne nagaramAM bhramaNa karAvyuM. zrama ane zrAvake mahAsamRddhizALI banyA. tema ja dharmamAM prayatnavALA temaja buddhivALA lokoe jainadharma aMgIkAra karyo. te hariSeNu cakravartIe pRthvItalamAM uMcA ane ujajavala evAM ghaNuM maMdira aneka gAmo, nagara, zahere, nadInA saMgama ane parvatanA zikhara upara baMdhAvyAM. lAMbA kALa sudhI rAjya karIne, viSayabhoga bhogavIne chevaTe tene tyAga karIne jinadIkSA aMgIkAra karI. tyAra pachI karmarahita thaI mokSe gayA. bhuvanAlaMkAra hAthI hariSaNanI A kathA sAMbhaLIne dazAnana ghaNe tuSTa thaye. siddhone namaskAra karIne tarata AgaLa prayANa karyuM. ekadama "sameta" parvatanA eka zikhara upara utaryo. tyAM cAre bAju vistAra pAmela atyaMta gaMbhIra evo zabda sAMbhaLe. dazavadane pUchayuM ke, "A zabda kone ? ane kayAMthI saMbhaLAya che?" tyAre rAvaNanA mAmA prahaste jaNAvyuM ke, he svAmI! A zabda te hAthIne saMbhaLAya che. tyAra pachI prahaste vanamAM rAvaNane te hAthI batAvyuM. meghanA samUha sarakhA zyAma kAMtivALA, aMjanaparvata sarakhI kALI chAyAvALA, sAta hAtha uMcA, nava hAtha lAMbA, daza hAthanI paridhivALA, ghaNuM meTA, sajajaDa puSTa vizAla kuMbhasthalavALA, lAMbI sUMDhavALA padmakamalasamAna. lAlavarNana tALavAvALA, sapheda dAMta tathA pILA netravALA, gaMDasthaLathI jharatA maMdanA pravAhavALA AvA prakAranA hAthIne dekhIne puSpakavimAnathI ekadama nIce utaryo ane hAthInI samIpamAM gaye. tyAM zaMkha phUMkIne jaMgalI jAnavarone trAsa pamADanAra bhayaMkara mattehAthIne bolAvyo ke, "are ! tuM mArI pAse Ava. zaMkhano zabda sAMbhaLIne tathA dazAnanane sAme Avate dekhIne mana ane pavana sarakhA vegathI hAthI Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] rAvaNe karela laMkA-praveza : 75 : rAvaNa sanamukha Avyo. tyAra pachI catura ane kAryakuzala rAvaNe svAbhAvika lIlAthI hAthInI sanmukha pRthvIpITha para pitAnuM uttarIya vastra pheMkyuM, eTale hAthI te vastrane dAMtathI kacaravA lAgyo. hAthI pRthvI para besIne potAnA dAMtanA agrabhAgathI jyAre vastrane phADavA lAgyA, tyAre ratnathavAnA putra rAvaNe pitAnA hAthathI tenA gaMDasthalamAM lapaDAka mArI. tenI pIDAthI vyAkula banelo te khADAmAM sarakavA lAgyo, tyAre rAvaNa tenI AgaLa-pAchaLa Ama-tema pharavA lAgyo. vazIkaraNa maMtrathI asthira karelA cakra para ArUDha karela hoya, tema paribhramaNa karavA lAge. yuddhamAM hAthIne darpa ane utsAhathI rahita banAvIne rAvaNa kUdako mArIne lIlApUrvaka hAthInI khAMdha para caDI beThe. A prakAre hAthIne darya ane utsAhathI rahita banAvavAnA kAraNe AnaMdamAM AvelA vidyAdhararAjAo nagArAM, DhAla ane bIjA vAjiMtro vagADatA bhArI utsava mANavA lAgyA. bhuvanAlaMkAra" nAmanA zreSTha hAthIne prApta karIne te rAvaNa manathI ciMtavavA lAge ke, kharekhara mane traNe loka svAdhIna thayA che. rAvaNe karelo yamavijaya rAtrivAsa tyAM rahIne prAtaHkALamAM jAgrata thayela dazAnana sukhapUrvaka sabhAmaMDapamAM subhaTo sAthe hAthInI hakIkata kahevAmAM lIna banyo. te samaye AkAzamArgathI praharaNe vaDe bhedAelA zarIravALe pavanavega nAmane eka vidyAdhara te sabhAmaMDapamAM AvI pahoM, praNAma karIne dazamukhanI najIka beTho ane pote pAtAlapuramAMthI kema Avyo che? te hakIkata kahevA lAgyA. kulanI kama-paraMparAthI prApta thaela kiSkidhinagara levA mATe AdityarAje ane RkSaraje potAnA subhaTa sahita yamanA upara ghere ghAlavA prayANa karyuM. zatrusainyane Avela sAMbhaLIne te yama tarata bahAra nIkaLe ane abhimAnI te vAnare sahita yuddha karavA lAgyo. ghaNuM subhaTono aMta karanAra evA yuddhamAM AdityarajanI sAthe RkSaraja paNa pakaDAI gaye. jemAM mArajhuDa thAya, baLavuM, raMdhAvuM, mAra khA, chedAvuM, bhedAvuM ItyAdi karmo karavAmAM Ave evI vitaraNa vagere ghaNI narake yame karAvI. je vAnarasubhaTo te laDAImAM hArI gayA e sarvene parivAra sahita narakamAM dukhapUrNa maraNa pAmavA mATe yame tyAM dhakelI dIdhA. yamanuM AvuM AcaraNa dekhIne he rAjan ! RkSaraja ane Adityarajana sevaka huM mArAthI bane teTalI utAvaLathI ahIM AvI pahoMcyuM chuM. he prabhu! vAnaraketue je kaMI vacana kahyuM hatuM, te Apane meM nivedana karyuM. Apa jaladI tene duHkhathI mukta karI rakSaNa karo. te dUtanA zarIra para lAgelA ghAnI cikitsA karavAnI AjJA karIne ratnathavAnA putra rAvaNe kiSkidhi upara ekadama hallo karyo. tyAM pahoMcIne narakane tarata chinna-bhinna karI nAkhI ane narakapAlane khedAna-medAna karI ukheDI nAkhyA. teo sarvee yamanI pAse jaIne dazamukhanuM Agamana jaNAvyuM. rAvaNane Avelo sAMbhaLIne te yama ratha, hAthI ane DAo sahita temaja subhaTanA sainyasamUha sAthe ekadama bahAra nIkaLyo. sahuthI Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra : 76 : pahelA Aropa nAmanA yamanA subhaTa jaldI AbyA. tenA saMgrAmamAM bibhISaNa tenI agrasenAne mAkhare pahoMcyA. yamasubhaTa ATopa bibhISaNa upara je je astra-zastro hathIyAra cheADatA hatA, tene ratnazravAnA putra rAvaNa te sanA khANuthI pratikAra karI rAkatA hatA. mattahAthI vaDe jema duSTahAthI tema yuddhamAM khibhISaNe parAkramathI phekelAM atitIkSNa khANA vaDe te ArTApa subhaTane dUra bhagADI mukayA. ATopa subhaTane palAcana thatA dekhIne krodha pAmeleA yama ubhA thayA ane caturaMga senA sahita rAkSasasenA upara trATakayo. rathanI sAthe ratha, hAthI sAthe hAthI, gheADA sAthe gheADA, pAyadala sAthe pAyadala laDavA lAgyA. hA jyAM eka kSaNa thayA nathI, teTalAmAM tA subhaToe zasranA prahArAthI hAthI-gheADAone ghAyala karyA ane tenA paDavAthI bhUmi Dha'kAI gaI, cAndrAenA jIvananA aMta karanAra yuddha pravartatuM hatuM, tyAre sainyane pIDIne yama dazamukha tarapha pahoMcyA. yamabhaTane najIka AvatA dekhIne ratnazravAnA putra rAvaNa yuddha karavA mATe tenI samakSa AvI paheAMcyA. pachI vijaLI jema camakatAM zastrothI lAMkhA kALa sudhI yuddha karIne gussAvALA yamane khANAnA prahArathI ghAyala karIne ratha uparathI nIce pADI nAkhyo. mUrchA pAmavAthI khIDAyelA netravALA tene samagra parivAra sAthe indranI pAse rathana pura (cakravAlapura)mAM laI gayA. svastha thayA pachI teNe indrane vinayapUrvaka kahyu ke, he prabhu ! kiSkiMdhipuramAM meM je yamakrIDA pravartAvI, tenI hakIkata Apa sAMbhaLe, kadAca Apa khUba gusso kare athavA prasanna thAya agara mAru sarvasva jIvana haraNu karI lyA, ke bIjo kAi daMDa karA, paraMtu have huM yamanu kArya huM karIza. leAkapAla vaizramaNane jeNe parAjita karyA, madonmatta hAthIne jeNe vaza karyAM, yuddhamAM mane paNa jeNe khANeAthI bhagADayo che. yamanuM A vacana sAMbhaLIne indra cAre khAjuthI ghero ghAlIne yuddha karavA taiyAra thayA, paraMtu maMtrIoe tatkAla tene tema karatAM aTakAvyeA. indre yamane kahyuM ke, 'tuM suragrIva nAmanA uttamanagaramAM jA ane zatrubhaTanA bhaya tyAga karIne tyAM nirbhayatAthI svasthatApUrvaka rahe. ahIM indra paNa peAtAnA bhavanamAM sarvAM samRddhi ane yuvatIe sahita evA prakAranA uttama bhAgeA bhAgavatA hatA gaelA kALa keTaleA gayA, tenI khabara paDatI na hatI. vijayaprApta rAvaNe Adicarajane kiSkiMdhinagarI ane RkSarajane magiri upara rikSapura ApyuM. A pramANe RkSaraja ane Adityarajane kulapara parAthI prApta thaelA rAjya para sthApana karIne rAvaNa puSpaka vimAnamAM ArUDha thaine AkAzamAM uDavA lAgyA. khecara subhaTonA mATA samUha sAthe hajArI taraMgAvALA bhayakara lavaNusamudrane jotA jotA laMkA tarapha cAlyA. lavasamudra kevA hatA ? bhayakara matsya, magaramaccha ane kAcabAe eka bIjA para TakarAvAnA kAraNe Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8irAvaNe karela laMkA-praveza : 77 : capaLa AvartavALA, goLAkAra vidyuma-paravALA sAthe athaDAvAthI kapAIne TUkaDA thaI gaelA zaMkha-samUhavALA zakhasamUha ane chIpanA saMpUTa bhedAvAnA kAraNe jenA cheDAnA vibhAga zebhita banelA che evA taraMgavALA, pavananA kAraNe athaDAelA taraMgo nadImukha pAsenA kinArAne jaLathI bharI devAvALA, kinArA para vAsa karatA haMsa ane sArasa pakSIonI viSTA(hagAra)thI zekAI gaelA taTamArgavALA, taTamArgamAM rahelAM aneka prakAranAM ratnonAM kiraNothI prakAzita vizALa pradezavALA, verAelAM nirmala metIonA kAraNe vizeSa sapheda jaNAtAM ane thIjelA phINa-samUhathI bharapUra, moTI DALIvALA vizALa divya vRkSonAM verAyelAM puSpathI acita, moTA meTA taraMgo jemAM eka bIjA sAthe athaDAtA hatA, athaDAvAnA kAraNe utpanna thatA gaMbhIra zabdathI cAre bAju zabda karatA evA samudrane nIhALatA nIhALatA rAvaNe hajAre jana samudra pAra karIne trikUTa parvata para rahelI laMkAnagarIne dekhI. mAnuSottara parvata sarakhA prajvalita agni jevA suvarNanA kilAthI gherAelI, candrakAnta maNi, mRNAla kamala sarakhA dhavala vividhamaNi-2nonI banAvelI bhittivALA, ghaNI UMcAIvALA, jANe AkAzane maLavA mAgatA na hoya, tevA devamaMdirevALI, kilAnAM tAraNe upara najIka najIka bAMdhelI dhvajAo ane pavana athaDAvAnA kAraNe pallavarUpI hAtha, AkAzamAM pasAra thatA khecarene pitAnI nagarImAM belAvavAnuM AmaMtraNa ApatA na hoya tema pratIti thatI hatI. saravare, vAvaDIo, ArAma-udyAna -bagIcA, vana, mahela, ci, maMdire ane makAnathI te nagarI atyaMta ramaNIya zobhAvALI hatI. aguru, turuka, candana, kapUra Adi sugandhI upagya padArthonI sugandha cAre dizAmAM vyApI gaI hatI. utAvaLA utAvaLA deva ahIMthI pasAra thatA hatA. teo A nagarInI ramaNIyatA dekhA pachI tarata choDavA IcchatA na hatA. A nagarInuM varNana keTaluM karavuM ? aneka guNavALI A laMkAnagarI samagra jIvelakamAM IndranI amarAvatI nagarI sarakhI hatI. samagra sainya-parivAra sahita dazamukhane najIka AvI gaelA jANIne samagra nagaraloke ekadama svAgata karavA mATe sanmukha AvyA. keTalAka vidyAdhara subhaTa ghoDA, hAthI, ratha temaja uttama vimAna para ArUDha thaIne tathA bIjA keTalAka gadheDA, UMTa, siMha vagerenA upara svAra thaIne AdarapUrvaka eka bIjAne aDapalAM karatA hatA. uttamahAra, kaDAM, keyUra-bAjubaMdha, kaMdarA, muguTa, kuMDala Adi AbhUSaNe paherelA, kesara, caMdana vagerenA vilepana karelA, rezamI vastra paherelA evA mArIci, zaka, sAraNa maMtrI, hae-phuSTa, trizira, dhUma nAmane putra, kuMbhakarNa, niSasma, bibhISaNa temaja bIjA suSeNa vagere subhaTe, lokapAlothI parivarelA IndranI jema cAre bAjuthI aneka subhaTathI parivarela. rAvaNa zobhatuM hatuM. rAvaNanAM darzana karavA mATe utkaMThita manavALI nagara-nArIo jaldI jaldI mahelanA gavAkSomAM AvIne ubhI rahI. te samaye temanAM vadana-kamalethI gavAkSa-mArga paNa rokAI gaye. te samaye eka strI bIjI strIne hAtha pakaDIne kahevA Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra lAgI ke, mArga vacce ubhI na rahe, mane javAne mAga jaldI Apa, tyAre bIjI strI paNa tene kahevA lAgI ke, "he bahena ! zuM mane tenAM darzana karavAnuM kautuka nahi hoya? koI vaLI bIjIne Thapako ApavA lAgI ke "he aticapale ! tane rAvaNanAM darzananI utkaMThA thaI che, tethI tArA stane athaDAvIne mane pIDA na kara." teNe paNa tene sAme saMbhaLAvyuM ke, tuM ekalI jenArI che ! A gavAkSane tuM rokI na rAkha. vaLI bIjI koI strI kahevA lAgI ke-he sakhI! A mArA netra para rahela ane mArI najara rekatI kezapAzamAM bAMdhelI puSpamALA dUra kara. tyAre bIjI sakhIe kahyuM ke, ATalo moTo AMtara hovA chatAM tene dekhAtuM nathI e navAInI vAta che. A pramANe tyAM dazAnananAM darzana karatI ane AnaMdamAM AvI moTA zabdo karatI nAgarika yuvatIoe bhavananA gavAkSene kolAhalamaya karI nAkhyA. aneka prakAranAM vAjiMtronA nAdavALA kautukamaMgaLa jenAM thaI rahelAM che, IndranA sarakhI samRddhivALA vimAnamAM beThelA rAvaNe nagaralokanA ane nagara-yuvatIonA samAna-pUrvaka ADaMbarathI laMkAnagarImAM praveza karyo. nagaranArIo ane ghaNA loko vaDe AzIrvAda pAmatA tathA stuti karAtA rAvaNe hajAra staMbhavALA, pitAnA uMcA bhavanamAM praveza karyo. suvarNamaya dIvAlethI zobhita, laTakatA maraktamaNi ane motIonA jhumakhAyukta, maMda maMda vAyarAthI dhIme dhIme pharakatI sapheda vajAnA kAraNe tene agrabhAga caMcaLa jaNAte hato. tyAra pachI jema devalekamAM devatAo IcchA pramANe-bhogo bhegave, tema bIjA sAmaMte paNa potapotAnAM bhavanamAM rahIne yatheSTa bhega-sukha bhogavavA lAgyA. sAmaMtothI praNAma karAto, gurujana, badhuvarga, svajana, parijana temaja putranA parivAra sahita te zreSTha lakSmIvALI laMkAnagarImAM bhAgo bhegavavA lAgyA. vividha sampattio siddha thavAnA kAraNe mahattavavALI, namelA zatrusamUhavALI, bhayanimukta sundara puNyakarmanA phalodayanA yogavALI tenI vimala kIrti sarva dizAomAM vistAra pAmI. 286 e pramANe padmacaritaviSe "dazamukha-rAvaNane nagara-praveza" nAmanA 8mA uddezAne gUrjaranuvAda AgaddhAraka A. zrIAnaMdasAgarasUrIzvarajInA ziSya A. zrI hemasAgarasUrie pUrNa karyo. [8] [saM. 2025 vaizAkha zudi 8 zuka tA. 25-4-6nnA divase copATI kalyANapArzvanAtha derAsara upAzraya]. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [9] vAli-nirvANagamana uddeza vAli-sugrIvana vRttAnta te samaye gautamasvAmI bhagavaMte kahyuM ke-"he zreNika! A AdityarajanI IndramAlI nAmanI rANInA garbhathI balavIryayukta "vAlI' nAmano putra utpanna thayA. tenA rUpanI vicAraNA karIe te te atyaMta rUpavALo hato, seMkaDo kaLAo ane vidyAone AvAsa hatA, pRthvIlamAM samyakatvathI bhAvita mativALo tenA sarakho bIjo keI na hato. cAre dizAomAM samudra sudhInA cheDAvALA jabUdvIpanI pradakSiNA karatAM vacce AvatAM jinacaityane vaMdana karIne pharI te kiSkidhipuramAM AvyuM. tyAra pachI krame karIne sugrIva nAmane tene nA bhAI ane tene zrIprabhA nAmanI eka bahena janmI. te samaye RkSapuramAM RkSarajanI patnI harikAntAnI kukSithI utpanna thaelI temaja aneka mahAna guNayukta nalanIlA nAmanI eka putrI thaI. AdityarAje potAnI kIrti cAre dizAmAM phelAvIne manuSyapaNuM azAzvata samajIne, vAlIne rAye besADIne sugrIvane yuvarAja pada ApIne ghoDA, hAthI, ratha ane yuvatIonA tathA badhujanA --hano tyAga karI vigatoha nAmanA muninI pAse dIkSA aMgIkAra karI. potAnA deha, para paNa nirapekSa banI aneka varSo sudhI tapanuM sevana karI ATha karmone nimUla karI avyAbAdhapada prApta karyuM. A bAju rAjyanI uttama lakSmIne bhagavaTo karatAM sukhamAM DUbelA vAlIrAjAnA mAsa ane varSo divasanI jema pasAra thavA lAgyA. kharadUSaNane candranakhAnI sAthe vivAha A samaya daramyAna meghaprabhanA putra kharaddaSaNe aNadhArI rAvaNanI bahena candranakhAne joI. jyAre rAvaNa pitAnI AvalI nAmanI putrInA vivAha kAryamAM lagAtAra rokAelo hato ane hAjara na hatuM, tyAre anurAgathI uchaLatA hRdayavALA kharadUSaNe vidyAbaLathI caMdra sarakhA vadanavALI caMdranakhAnuM apaharaNa karyuM. pahelAM joela na hoya ane zatrunA chidrano nAza karavA mATe sAvadhAna hoya te kaI kanyAnuM apaharaNa kare, tyAM game tevA zUravIra subhaTa ke bhAnukaNuM vagere tene bacAva kevI rIte karI zake? te samaye A vRttAnta sAMbhaLIne rASAyamAna rAvaNa pAcho Avyo ane caMdrahAsa nAmanI talavAra laIne tene vadha karavA mATe cAlyo. tyAre maMdadarI rANI rAvaNanA pagamAM paDIne patine kahevA lAgI ke, "kanyA e pArakuM dhana che" lokarUDhi Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumariya-padmacaritra paNa A ja cAle che, khala ane darSathI garvita temaja laDAI karavAnI ati utkaMThAvALA tene cauda hajAra subhaTo che. he svAmI ! yuddha thaze, temAM te duSTanA tame vadha karazeA, bhartArane nAza thavAthI te zAbhA vagaranI vidhavA khanaze. AdityarajanA putra caMdrodara khecarane haNIne tamArA kula ane vazanA nilaya te pAtAlapuramAM rahelA che. A pramANe maMdodarInI vinaMtithI rAvaNe kahyuM ke, 'he suMdarI ! yuddhamAM zatrunA subhaTAnA lagAra paNa mane bhaya nathI, paNa tArA vacanathI huM mArA kApane zAnta karuM chuM. mAre nizcaya pheravI nAkhu chuM. : 80 : virAdhitanA janma A bAju kAi samaye cadrodara rAjA mRtyu pAmyA pachI svajanAdikathI viyukta anelI tenI anurAdhA nAmanI patnI aTavImAM bhramaNa karatI hatI. ganA bhArathI kSINa dehavALIe maNikAnta rAjAnA paDAvamAM virAdhita nAmanA putrane janma ApyA. te jyAre garbhAmAM rahelA hatA, tyAre zatrue hamezAM virodha karatA hatA, tethI dhana ane bhAgathI rahita hAvAthI virAdhita nAmathI oLakhAyA. anukrame vayathI vRddhi pAmyA, rUpa ane yauvanathI paripUrNa te kumAra samagra pRthvImAM atizaya ramaNIya dezeAmAM paribhramaNa karavA lAgyA. vAlI ane rAvaNanuM yuddha e samaye rAvaNe vAlI rAjA pAse eka dUta mAkalyA, te kikiMdhinagarIe paheAMcI tarata ja vAlInI sabhAmAM gayA. mastakathI praNAma karIne dUta kahevA lAgyA ke, 'i huM vAnarAdhipati ! mArA svAmIe je sadezA kahevarAvela che, te Apa sAMbhaLeA. tame uttamakuLamAM janmelA che, uttama vIya-parAkrama temaja vinayavaMta che, teA uttama prItithI rAvaNe tamAne peAtAne tyAM AvavA kahevarAvela che. raNabhUmimAM yamane jitIne peAtAnA rAjyanI kiSkiMdhinagarImAM RkSaraja ane Adityaraja nAmanA rAjAne gAdIe sthApana karelA che. bIjI e paNa kahevarAvyuM che ke, jo lakSmInI abhilASA hAya teA AvIne praNAma karI, tema ja zrIprabhA nAmanI tamArI bahena mane jaldI Ape. tenA pratyuttaramAM vAnarezanA svAmI vAlIe kahyuM ke, mukuTa ane kuMDalayukta mAruM mastaka jinezvara bhagavaMta sivAya bIjA keAInA caraNAmAM jhukatuM nathI. vAlIe pratyuttara ApyA pachI rAvaNanA te AkarAM vacanathI kahyuM ke, tene praNAma karyA sivAya tamAruM jIvana ane rAjya salAmata nathI. e pramANe te kahyuM, tyAre vyAghravilambI nAmanA subhaTe saMbhaLAvyuM ke, zuM tene keAi grahanA vaLagADa thayA che ke, rAvaNa AvA khaDakhaDATa kare che? are dUta ! khala ane darSathI garvita, dhIra ane samagra pRthvImAM jenA yaza niHza'kapaNe paribhramaNa karI rahela che, tevA parAkramI vAlIne tuM oLakhatA nathI ? vaLI te paNa vyAvilambInAM kaThora vacananA pratyuttara ApyA ke vagara vilaMbe Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [9] vAli-nirvANagamana uddeza 81 jaIne praNAma kara. dUtanA vacanathI dUbhAela dehavALo vyAdhruvilambI taravAra kheMcIne dUtanA upara prahAra karavA taiyAra thayo, eTale vAnarapatie tene aTakAvyo ane kahyuM ke-"dUta e te mAtra bIjAe kahevarAvela saMdeze kahenAra sevaka che, vAstavikapaNe to te zabdanA paDaghA sarakho che. tevAne mAravAthI lAbha? AkarAM kaThera vacanathI. tiraskAra pAmele dUta tyAMthI pAcho pharyo ane je kaMI anubhavyuM, te sarva rAvaNane nivedana karyuM. vAlInAM vacano sAMbhaLIne rAvaNa pitAnI senA sahita taiyAra thayo ane tenA upara hale karavA mATe ekadama AkAzamArge cAlyA. rAkSasenA yuddhavAjiMtronA zabdo sAMbhaLIne yuddha mATe utkaMThita parAkramI vAlI vAnara subhaTo sahita tene pratikAra karavA tenI sanmukha gaye. kapAsithI jaLI rahelA vAlIne maMtrIoe samajAvIne zAnta pADyo ane kahyuM ke-"aneka subhaTanA jIvanane aMta ANanAra nirarthaka yuddha karavAthI saryuM. tyAre vAnarendra vAlIe kahyuM ke, "rAvaNa ane tenA samagra sinya ane kulaparivArane mArA karatalathI abhighAta karavA pUrvaka teone cUrecUra karI nAkhavA huM samartha chuM, paraMtu bhoga mATe AvA prakAranAM pApakarma karIne lAMbA kALa sudhI naraka ane tiryaMcagatimAM tenAM mAThAM phalena vipAke bhogavavA paDe che. keTalAka samaya pahelAM meM sAdhubhagavaMta pAse pratijJA karelI che ke, "jinezvara bhagavaMta sivAya bIjAnI stuti mAre na karavI." huM pratijJAna bhaMga nahi karIza ke aneka jIvonI virAdhanA karanAra mahAyuddha paNa nahi karIza, paraMtu jinezvare upadezela saMgarahita pravajyA aMgIkAra karIza. suMdara yuvatIonA stanataTa para AliMgana ApavA mATe utsuka che mArA hAtha hatA, te have bIjA koIne mastaka upara aMjali karIne praNAma nahIM karaze. tyAra pachI sugrIvane bolAvIne kahyuM ke-"he vatsa! huM tane rAjya para sthApanA karuM chuM. rAvaNane tAre praNAma karavA ke na karavA te tArI icchAne AdhIna che. kulanA AdhAra sugrIvane rAjyagAdI upara sthApana karIne, gRhavAsano tyAga karIne gaganacaMdra muninI pAse vAlIe dIkSA aMgIkAra karI. eka mAtra zuddha bhAvamAM tallIna banelA, saMyama, tapa-niyama pAlana karavA pUrvaka jANelA paramArthavALA kamaMkSaya ane nirjarA karavA mATe anya anya mana, vacana ane kAyAnA yegathI yukta, cAritra, jJAna, darzananirmala samyaktva yukta ane meharahita vAlI muni gAma, nagara, khANa AdithI zobhita pRthvImAM vicaravA lAgyA. te prANonA rakSaNa mATe bhojana karatA hatA, dharma karavA mATe prANone dhAraNa karatA hatA, kaMTALe lAvyA vagara mokSa mATe apramattabhAve haMmezAM dharmopArjana karatA hatA. rAvaNanuM aSTApada-gamana ane vAlimuni dvArA parAbhava sugrIve zrIprabhA nAmanI kanyA rAkSasendra rAvaNane ApI ane te mahAnagarI kiSkidhimAM sukhasamRddhivALuM rAjya bhogavatA hatA. balAtkArathI ane parAkramathI vidyAdharanI ane manuSyanI rUpa-yauvanavaMtI kanyAo lAvIne rAvaNa temane paraNato hato. nityAka 11 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra nAmanA nagaramAM nityAlAka nAmanA khecarendranI patnI zrIdevInA garbhathI utpanna thaelI ratnAvalI nAmanI putrI hatI. tenI sAthe vivAha karavA mATe puSpaka nAmanA vimAnamAM besIne AkAzamAge jatAM vacamAM aSTApada parvata upara tenuM vimAna aTakI paDyuM. puSpaka vimAnane aTakeluM dekhIne atyaMta rASe bharAela rAvaNe mArIcine pUchyuM ke, 'vimAna kema rokAyuM ? ' tyAre mArIcie kahyuM ke, ' he svAmI ! sUrya sanmukha najara karatA kAi mahAzaktizAlI munivara atizaya dhAra tapa tapI rahelA che. temanA prabhAvathI A vimAna AgaLa vadhatuM nathI, mATe nIce utarA ane pApa nAza karanAra munine namaskAra kare. : 82 : rAvaNanuM aSTApade utarANa rAvaNe vimAna nIce utAryuM. tyAM maneAhara kailAsa pava ta joyA. te kevA hatA ?- aneka UMcA zikhareAnA samUhavALA, megha sarakhA zyAmavarNavALA, chidravagaranA lagAlaga taruNa vRkSazreNImAM khIlelAM puSpAmAM lIna bhramarainA guMjAravanA zabdothI vyApta, jharaNAMmAMthI vahetA nila jaLasamUhathI bhIMjAelA suMdara pradezavALA, nIcAM zikha para kinnA, nAgakumAra ane gandharvonA atimadhura gavAtA sagItanA zabdovALA, haraNA, mahiSA, zarabheA, siMhA, varAhA, rurujAtinA mRgA ane hAthIonAM ToLAMvALA, zikhararUpI hAthanA samUhamAMthI bahAra nIkaLatA vividha prakAranAM ratnAnA maneAhara dekhAvavALA, daze dizAone prakAzita karanAra suvaNaeN thI nirmANa karelAM jinamadirAvALA paryaMta para utaryAM. tyAM teNe zilApaTTa upara dhyAnamAM ekAgra anelA sUnA tApamAM AtApanA letA vAlImunine joyA. te kevA hatA ?-vistANuM vizAla vakSaHsthalavALA, tapanA tejathI paripUrNa, laTakatA bhujA-yugalavALA, meru sarakhA aDAla ane nizcala dhyAnamAM ArUDha thaelA A munine dekhIne rAvaNane pahelAMnuM vaira yAda AvyuM. eTale bhRkuTI caDAvI ekadama rAvaNu AkarAM vacanathI munivarane kahevA lAgyA ke-tapa ane cAritra te suMdara karyAM, munivara thaI ne haju pUrvanA aparAdhanA badaleA levA te vimAna ThIka rokI rAkhyuM, kyAM tArI pravrajyA ! lAMkhA kALathI sevela tArA tapa kyAM ? rAga-dveSane AdhIna thaelA evA tane A sarvAM niSphala thayAM. hamaNAM ja tAru' abhimAna dUra karuM chuM ane sAthe A paryaMtane paNa mULamAMthI ukheDIne tArI samakSa samudramAM phekI dauM chuM. bhayaMkara rUpa vikurtIne saMvidyAonuM smaraNa karIne rASAyamAna thaela te rAvaNe bhUmithI ukheDavA mATe parvatanI nIce praveza karyAM. krodhAnalathI lAla AMkhavALeA, na sAMbhaLI zakAya tevA kaThora mukhanA zabda karatA, gussAvALI mukhAkRtivALA rAvaNa e bhujAthI peAtAnI sava tAkAtavaDe patane ukheDavA lAgyA. kapAvela pRthvIpIThavALA, jeNe majabUta parvatanAM saMdhibaMdhanA dUra karyA che, evA parvatane mastaka upara be bhujAthI pakaDIne dUra sudhI dhAraNa karyAM. te samaye mATA moTA sau laTakatA hatA. aneka prakAranA pazu-pakSIe bhayathI Amatema doDAdoDI karatA hatA. kinArA para vahetAM jharaNAM khaLabhaLavA lAgyAM, parvatanAM moTAM zikharo Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [9] vAli-nirvANagamana uddeza meghanI jema cAlavA lAgyAM. te aSTApadane addhara uThAvyo, tyAre kaThera pavana sAthe dhULa phelAvAnA kAraNe AkAzanI sarva dizAmAM zyAma aMdhakAra phelAI gaye. samudro jaLa-maryAdA cheDI cAre bAju vahevA lAgyA. nadIonA pravAho ulaTA vahevA lAgyA. ulkA ane vijaLI paDavAnA kAraNe meTA zabdathI bhuvana bharAI gayuM. talavAra, DhAla, kalpa nAmanuM zastra, bANa vagere hathiyAre jenA hAthamAMthI sarI paDyAM, evA vidyAre paNa bhaya pAmyA ane bolavA lAgyA ke, "are ! A zuM thayuM, zuM thayuM?-ema belatA. AkAzamAM ekadama uDavA lAgyA. vAlImunie paramAvadhijJAnathI parvata ukheDyAnuM jANyuM. bharata cakravartIe karAvelAM jinamaMdiranI rakSA mATe temanAM hRdayamAM tIrthabhakti pragaTI. "mArA prANa khAtara nahIM, paraMtu pravacana-tIrthanA vAtsalyabhAvathI, rAga-dveSa-rahitapaNe huM A maMdironI rakSA karuM--ema nizcaya karIne paganA aMgUThAthI parvatanuM eka zikhara evuM dAvyuM ke, tenA mahAbhArathI namI paDelA zarIravALo rAvaNa tyAM besI gaye. te samaye rAvaNanA mukuTanAM metIe cAre bAju verAI gayAM. tenuM zarIra atizaya zithila thaI gayuM, mastaka nIcuM vaLI gayuM, utpanna thaelA parasevAnA jaLane pravAha vahevA lAgyA. jIvavAnI. AzAthI mukta thaela teNe te samaye eTale bhayaMkara zada karyo ke, A jIvalokamAM te kAraNe "rAvaNa" nAmathI prasiddhi pAmyo. tenA mukhane A bhayaMkara zabda sAMbhaLIne keTalAka mUDha subhaTa kavaca dhAraNa karIne "zuM thayuM? zuM thayuM?"--ema belatA vegathI deDatA Agala-pAchala bhramaNa karavA lAgyA. - A samaye muniguNa ane tapanA prabhAvathI AkAzamAM ociMto duMdubhino zabda phelAyo ane gaganamArgathI devatAoe varasAvelI puSpavRSTi paDI. jyAre anAdarathI pagane aMgUTho DhIle karyo, tyAre tarata ja dazamukha parvatane tyAga karIne bahAra nIkaLe. ekadama munivara pAse AvI dazAnana praNAmapUrvaka kSamApanA mAgavA lAgyo ane temanA tapa-niyamanI prazaMsA karatA temanI stuti karavA lAgyA. dazamukha munine kahevA lAgyuM ke, "jinezvarane cheDIne tame bIjAne namaskAra karatA nathI tenA prabhAvathI tame atula bala prApta karyuM che, te ame pratyakSa joyuM. he dhIrapuruSa! A samagra manuSyalokamAM rUpa, zIla ane belanA prabhAvamAM tamArA karatAM caDIyAtA keI nathI. mArA sarakhA apakArIne tame jIvitadAna ApyuM che e vAtamAM saMdeha nathI, te paNa A nirlajaja durjanane haju viSaya tarapha vairAgya jAgatuM nathI. te satparuSe kharekhara dhanya che ke, jeo taruNavayamAM vairAgya pAmyA che, eTaluM ja nahi, paNa chatA vaibhavane tyAga karI niHsaMga banI jeoe dIkSA aMgIkAra karI che. A pramANe muninI stavanA karIne dazAnane pitAnI yuvatIo sAthe jinagRhamAM praveza karyo ane moTI pUjAnI racanA karI. tyAra pachI caMdrahAsa talavArathI potAnI bhujAmAMthI nasa bahAra kADhIne vINAnA tUTelA tArane joDIne pUrNabhaktithI vINane svara vagADavA lAgyo. pUrNa Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 84 : paumacariya-padmacaritra pavitra akSarAthI jinezvara bhagava tanI stuti karavA lAgyA, temaja vidhipUrvaka sAte svaranA jemAM cega thAya tevuM saMgIta paNa vAjiMtra sAthe AlApa pUrvaka gAyuM. aSTApada para rahelA jinAnI rAvaNe karelI stuti " lAMkhA kALathI jAmI gaelA mAharUpI ajJAna-adhakArane pAtAnA kevalajJAna rUpa kiraNeAthI sarvathA nAza kayuM che, tevA RSabhadevarUpI sUryane huM namaskAra karuM chuM. temaja ajita, saMbhava jinezvara, abhinandana, sumatinAtha, padmaprabha, supArzva svAmI ane caMdraprabha bhagavaMtane huM namaskAra karuM chuM. indriyArUpI zatrusamUhane damana karanAra puSpada ta-suvidhinAthanI huM... stuti karu chuM. meAkSamAnA upadeza karanAra zItalasvAmIne huM praNAma karuM chuM. jinezvarAmAM IndrasamAna zreyAMsane, IndrasamAna Ananda ApanAra vAsupUjyane, vimala, ananta ane dhanAtha bhagavaMtane ananyamanathI praNAma karuM chuM. zAMti, kunthu, arajina, malli, munisuvrata, nami tathA neminAtha, pArzva ane vIra ema cAvIze tIthaMkara bhagava'tane bhavATavImAMthI pAra utaravA mATe huM praNAma karuM chuM. vaLI bhaviSyakALamAM je jinezvarA thaze. muni bhagava'tA, gaNadharo, tapanI samRddhivALA tema ja mana, vacana ane kAyAnA ceAgamAM zubha pravRtti karanArA te sarve munivarone huM namaskAra karuM chuM." rAvaNa A pramANe jinezvaranI stuti-pUrNa saMgIta sAthe gAtA hatA, tyAre avidhajJAnathI dharaNendre jANyuM ane tarata ja utAvaLA utAvaLA aSTApada parvata upara AvI paheAMcyA. dharaNendra pAsethI prApta karela zakti ane svadezAgamana 6 dharaNendre AvI jinezvara bhagavaMtanI mahApUjA karIne AdarathI prabhune vaMdanA karIne kamalapatra sarakhA netravALA dazamukhane prabhu AgaLa sagIta-gAna karatA joyA. tyAre nAgendre tene kahyuM ke, he supuruSa ! teM mahAsAhasa karI meruparyaMta sarakhA aDAla hRdayathI jinezvara uparanI atulya bhakti karI che. he dazAnana ! prabhu pratyenI bhaktimAM tatpara tane dekhIne tArA para huM prasanna thayA chuM, te je kaMi paNa tane iSTa hAya tenI mAgaNI karIza, te te tane svAdhIna karIza.' A sAMbhaLIne la"kAdhipe aa para rahelA miNaenA kiraNAthI dIpatA dharaNendrane kahyuM ke, 'jinezvaranI bhaktinA rAgathI me... zuM nathI meLavyuM ?' A kahevAthI adhika prasanna thaelA dharaNendre kahyu ke, * A ameAgha vijaya prApta karAvanAra prazasta zakti grahaNa kara, jenA pratApathI devasamUho paNa tane vaza thaze. ' tyAra pachI mastakathI praNAma karI rAvaNe te zakti grahaNa karI. dharaNendra paNa jinavarendranI stuti karIne peAtAnA sthAnake gayA. A aSTApada parvata upara eka mAsa pasAra karI tyAM prAyazcitta karIne vAlI munIndrane khamAvyA. caityAnI pradakSiNA karI se'kaDA magalathI bhagavatanI stuti karate saparivAra pAtAnA nagare gayA. bIjI bAju vAlImuni dhyAnAgnithI pahelAM karelAM Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10] dazamukha, sugrIva-prayANa, sahastrakiraNa, anaraNya-dIkSA samagra kamane bhasmIbhUta karIne akSaya, nirmala, acala manohara evuM zAzvata mokSa sthAna prApta karyuM. A pramANe vAlInuM sucaritra prasannacittathI dararoja zravaNa kare che, teo karmakSaya karI sarva duHkhathI mukta thaI krame karI vimala (mokSa) sthAna prApta kare che. (16) padmacarita viSe vAlIne mekSa-prApti nAmane navame uddeza pUrNa thaye. [0. T [ 10 ] dazamukha ane sugrIvanuM prayANa, tathA sahastrakiraNa temaja anaraNyanI dIkSA nAmane uddeza gautama bhagavate zreNikane kahyuM ke-"he magadhAdhipa! pahelAM je vRttAnta banyA hatA, te meM kahI saMbhaLAvyA. have tyAra pachInA je vRttAnta banyA che, te ekAgra manathI sAMbhaLo. jyatipuramAM javalanazikha nAmanA vidyAdharanI zrImatI nAmanI patnIthI caMdra samAna AhUlAdaka mukhavALI tArA nAmanI eka sundara kanyA hatI. cakAMka vidyAdharanA sAhasagati nAmanA duSTa putre paribhramaNa karatAM eka vakhata te kanyAne dekhI. tenI sAthe tene paraNavAnI abhilASA thaI. kAmadevanA bANothI viMdhAelA zarIravALo te tene darzananI utkaMThAvALo thayA ane tenI mAgaNI karavA mATe vAraMvAra potAnA dUtane mokalavA lAgyo. sugrIva kapivara paNa te kanyAnI mAgaNI karavA lAgyA. kanyAno pitA valanazikha duvidhAmAM paDyo ke, mAre kanyA kene ApavI? javalanazie kaI vakhata vinayapUrvaka munine pUchayuM ke-A sundara kanyA konI patnI thaze ? te Apa mane kaho. tyAre munie tene pratyuttara ApyuM ke, A cakAMka vidyAdharanA putranuM AyuSya lAMbuM nathI, paraMtu vAnarAdhipati sugrIva lAMbA AyuSyavALo che. dIpaka, vRSabha, hAthI vagere uttama nimitto joIne vivAhanI maMgalavidhi karavA pUrvaka e sundara kanyA sugrIvane ApI. sutArA sAthe lagna karIne prasanna hRdayavALo sugrIva devalokamAM jema Indra tema viSaya-sukha bhagavate hate. kamazaH temane sArA rUpa ane lAvaNyayukta prathama aMgadabhaTa nAmane ane bIje jayAnanda nAmane ema be putro thayA. A bAju duHkhita manavALo ane nirlajaja sAhasagati tenA uparanA sneha cheDate na hato. tene meLavavA mATe seMkaDo upAye vicAravA lAgyuM. "huM kayAre tenA araviMda sarakhA mukhanuM avalokana karuM, tema ja capaLa biMbaphala samAna tenA lAla hoThane gulAbanA phUlane jema bhama tema cumbana karIne kRtArtha thAuM e pramANe ciMtA Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra karatAM karatAM tene rUpa-parAvartanakarI nAmanI atyaMta zaktizALI vidyA yAda AvI. himAlayanI guphAmAM jaIne te vidyAnI sAdhanA karavA lAgyo. rAvaNane digvijaya te samaye parAkramI ane unmatta dazAnana pitAnI nagarIthI bIjA deze jitavA mATe bahAra nIkaLyo ane sarva vidyAdharane jitI lIdhA. sadhyAkAra, suvela, kAMcanapUrNa, ayodhana, prahalAda, haMsa vagere nAmanA sarva dvIpa teNe svAdhIna karyA. ema vijaya meLavatA sundara manavALo dazAnana ghaNuM sAmaMta ane meTI senA sahita pAtAlalaMkApuranI najIka AvyA ane tyAM senAne paDAva nAkhyo. tyAM kharadUSaNe dazAnananA AvavAnA samAcAra sAMbhaLyA eTale tarata potAnA uttama nagaramAMthI nIkaLyo ane ratnonuM dAna karI tenI pUjA karI. tyAra pachI rAvaNe paNa tatkAla sanmAna ane saMpattidAna ApIne pitAnI caMdranakhA bahena sAthe atyaMta sneha pUrvaka pratipUjA karI. kharadUSaNa upara prasanna thaIne rAkSasanAtha rAvaNe IcchA pramANe rUpa-parAvartana karI zake tevI vidyAvALA cauda hajAra ddhAo bheTa ApyA. vidyAdhara hiDimba, heya, Dimba, vikaTa, trijaTa, haya, mAkoTa, sujaTa, ulka, kiSkilpi, tripura, Amukha, hema, bAla, kela, vasundhara vagere tathA te sivAya bIjA vidyAdhara rAjAo ane zUravIra subhaTo, bala ane garvathI darpita uttamakulamAM janmelA yuddha karavAnI utkaMThAvALA evA hajAre subhaTevALI akSauhiNI senA taiyAra karI. kuMbha, nizulsa, bibhISaNa, indrajita tathA meghavAhana vagere aneka subhaTa tene AdhIna hatA ke, jeo kadApi temanuM paDakhuM choDatA na hatA. te samaye aneka guNe dhAraNa karanArAM divyaratna utpanna thayAM, te dareka ratna hajAra hajAra devothI rakSAtAM hatAM. zveta chatra, cAmara, uMce uDatI dhvajAo ane vijayapatAkAo sahita rAvaNa Indra para AkramaNa karavA mATe puSpaka nAmanA vimAnamAM ArUDha thayo. hAthI, ratha, vimAna, vAhana, haNahaNATa karatA ghoDAo, capaLa pAyadala senA sahita rAvaNanuM sainya AkAzamAgane DhAMkI detuM cAlavA lAgyuM. cAlatAM cAlatAM krame karIne sUryAsta thavAne samaya Avyo, tyAre vidhyaparvatanA eka uttama zikhara upara paDAva nAkhyo. potAnI vidyAnA prabhAvathI teNe zayana, bhejana tathA parivAra mATe vividha AvAso banAvyA. tyAM rAta pasAra karIne maMgalavAjiMtronA zabdothI savAre jAgRta thayA. AbharaNathI zebhita zarIravALA rAvaNa rAjA pharI AkAzamAge uDavA taiyAra thayA ane AgaLa cAlyA, tyAre mAgamAM nirmala jaLa-pravAhathI vahetI narmadA nadI dekhI. temAM kaI jagyA para manehara pravAha vaheto hato, kyAMka uttama sarevara sarakhA samAna vegavALI, kyAMIka bhayaM. kara AvavALI ane kayAMIka uchaLatA taraMgayukta jaLasamUha hato, kyAMIka magaramacchanA hAthathI athaDAela ane dUra pheMkela mAthI khaLabhaLatI jaNAtI hatI. kaI kaI sthAne Ama-tema UcA-nIcA taraMgathI utpanna thatA ane vRddhi pAmatA sundara phINunA ava Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10] dazamukha, sugrIva-prayANa sahastrakiraNa, anaraNya-dIkSA : 87 : cavavALI, kaI jagyA para pavanavaDe DelatA vRkSanAM kharI paDatAM pupena parAgathI vividha prakAre raMgIna thaelA taraMgavALI, kaI kaI sthAne tenA baMne kinArA para rahelA sArasa ane kalahaMsanA madhura zabdavALI narmadA nadIne dekhI. sahastrakiraNanI jalakrIDA AvA guNayukta e uttama nadImAM rAvaNa utaryo ane atyaMta lIlAthI jaLamAM snAna karavA lAgyA. te samaye nadInA upalA pradezamAM uttaradizA tarapha mahAnagarI mAhiSmatIne sahastrakiraNa nAmane rAjA jalakrIDA karavAmAM Asakta hatA ane te pahelAM te nadImAM utaryo hato. eka hajAra yuvatIo sahita nadInA jaLa vacce jalakrIDA karato hato. nadInA baMne kinArA para rahelA sinya ane sAmo "jaya jaya" zabdanI udghoSaNA karatA hatA. vividha prakAranAM jalayaMtra nirmANa karIne rekelA jaLathI bharelA baMne kinArA vacce sahastrakiraNanI jaLakrIDA karatI patnIo zebhatI hatI. eka sundara yuvatI potAnA baMne stanone uttarIyavastrathI DhAMkatI hatI, paraMtu te vastrane patie kheMcI lIdhuM, eTale ekadama teNe jalamAM DUbakI mArI ane IrSAnA bAnAthI praNayakepa karatI potAnA kemala hastathI jaLa bharIne manamAM AnaMda pAmatI pitAnA patinA vakSasthala para pheMkavA lAgI. nIlakamalanA patra samAna nayanavALI bIjI strIe IndIvara-kamala laIne bIjI strI upara pheMkayuM, eTale tarata ja te strIe sahastradala kamalathI sAmI strIne mArI chAtI upara bIjanA bAlacaMdra sarakhA AkRtivALA nakhakSatane dekhIne bIjI strIe tenuM DhAMkela vastra chInavI lIdhuM, eTale teNe stane hAthathI DhAMkI dIdhA. praNayakupita keI sundara yuvatIe alA lIdhA, eTale patie mastakathI praNAma karIne kaI prakAre saMtoSa pamADI mauna toDAvyuM. eka priyAne manAmaNAM karI prasanna kare che, tyAre bIjI priyA IrSyAthI reSa karavA lAgI, koI prakAre rAjAe te yuvatIenA kepa dUra karyA. vastra kheMcavAM, vakSasthala dAbavuM, hAthathI pANI uchALavuM, ThagavuM, chaTakI javuM, DUbakI mAravI vagere aneka prakAranI jalakrIDA te yuvatIo karatI hatI. kIDA karatI yuvatIonA zarIra para bhegA mATe lagADela aMgarAga, kuMkuma, caMdana, agara, kasturI Adi devAI javAnA kAraNe nadInuM jaLa kSaNavAramAM lAla ane pIta varNana vALuM palaTAI gayuM. rAvaNanI senA sAthe sahastrakiraNanuM yuddha A pramANe nadImAM jalakrIDA karIne bahAra nIkaLyo, tyAra pachI jalayaMtro dvArA khUlelAM jalabaMdhenAM jaLa chUTAM thaIne eka sAthe vahevA lAgyAM ane kinArA para AnaMdathI AbhUSaNo paheravA lAgyA. te ja samaye rAvaNe snAna karIne vetavastra paherI suvarNanA siMhAsana para jinezvarenI pratimAo sthApanA karI. suMdara retInA kinArA pradezamAM patAkAothI ramaNIya maMDapamAM jina-pratimAonI mahApUjA karIne stuti karavA lAgyuM. te samaye aNadhAryuM chUTeluM nadInuM pUra AvI caDyuM ane karelI mahA Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 88 : paumacariya-padmacaritra pUjA nAza pAmI, te kAraNe kApAyamAna thayelA rAvaNe kahyuM ke- A zuM thayuM ? ' teNe sevAne AjJA karI ke, tapAsa karI ke, ArcitA jala-pravAha kayAMthI AbyA ? teo gayA ane pAchA AvIne je pramANe dekhyuM, te pramANe nivedana karyuM. he nAtha ! gaMgAnadInA kinAre jema devA tema A nadInA kinArA para koI puruSa yuvatIo sAthe krIDA karatA rahela che. teNe ja jalayaMtrathI nadInA pravAha rAkayA hatA. jalakrIDA karI rahyA pachI pharI jaLa chUTuM karyuM, jethI mATA Avata ane cheLa sAthe vahevA lAgyuM. ghaNA vAjiMtrA ane jayakAranA zabdo sAMbhaLIne ati rASAyamAna thaelA rAvaNe tene vadha karavA mATe senA sahita subhaTA mAkalyA. subhaTAne mAkalIne pharI pUjA karIne ekAgra manathI seMkaDo magala-stutithI rAvaNu stavanA karavA lAgyA. sahasrakiraNe AkAzamAmAM zastrasajja ane kavaca dhAraNa karela vidyAdhara rAjAAne dekhyA eTale nadI-kinArAthI nIce utaryAM. senAnA kalakalArava sAMbhaLIne mahezvara nagaranA subhaTo ekadama taiyAra thaine sahasrakiraNanI pAse AvyA. cakra, taravAra, tAmara ane meAgara vagere hathiyArAnI jaDI varasAvatA rAkSaseA pRthvI para cAlatA subhaTeTAnI sAthe laDavA lAgyA. ratha, hAthI, gheADA temaja abhimAnI capaLa pAyadalanA sainike eka-bIjA pakSanA Amane-sAmaneA karatA peAtAnAM nAma ane geAtrane saMbhaLAvatA yuddha karavA lAgyA. yuddhabhUmimAM rAkSasayeAddhAthI potAnA sainyanA bhaMga dekhIne rASAyamAna thaelA sahasrAMkaraNa AyudhAnA samUha sAthe ekadama jhaLakI uThyo. teNe ekadama peAtAnA uttama ratha magAvyo ane rAkSasa-sainya tarapha hakAvyeA ane navIna meghanA dhArA-samUhanI jema temanA tarapha khANAnI vRSTi cheDI. bhayaMkara prahArAthI ghavAela, temaja DhaLI paDatA vidyAdharAnA hAthI, gheADA ane pAyaila-senA eka cAjana sudhI pAchI haThI gai. pratihAre jyAre A samAcAra rAvaNane ApyA, tyAre yuddhathI saMtapta thaela zarIravALA dezamukha bhuvanAlaMkAra hAthI para ArUDha thayA. saMgrAmamAM Ayudho phai'katA rAvaNane dekhIne aneka laDAImAM meLavelA vijayavALA sahakaraNa yuddhanA meAkhare AvyeA. aneka prakAranA zastronA ghAta-pratighAtavALA yuddhamAM baMne sAmasAmA yuddha karavA lAgyA; tyAre raNabhUmimAM sahasrakiraNane kSaNArdhamAM rathathI nIce pADyo. rathane cheDIne te paryaMta sarakhA uttama hAthI upara svAra thayA ane rAvaNanA akhtarane bhedI nAkhanAra tIkSNa khANu chADavA lAgyA. vaLI teNe kahyuM ke, he rAvaNu ! tArI nagarImAM pAchA jaIne dhanuve zIkhIne pachI mArI sAthe sAvadhAnIthI yuddha kara.' te sAMbhaLI leAhI sarakhA lAlava nA zarIravALA dazAnana peAtAnA capaLa hAthathI bhAthAmAMthI khe cI kheMcIne sahasrakiraNanA dehamAM uparA uparI khANA cheADavA lAgyA. prahAra vAgavAthI viddala thaela sahasrakiraNa mUrchAdhIna thayA, tyAre rAkSasapati rAvaNe tene yuddhabhUmimAMthI pakaDI lIdhe. tene AMdhIne peAtAnA paDAvamAM lAvyA, tyAre Azcaya pAmelA vidyAdhareAe mahAparA . Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10] dazamukha, sugrIva-prayANa sahastrakiraNa, anaraNya-dIkSA : 89 : kramI sahastrakiraNane dekhe. te samaye kiraNasamUha-rahita sUrya asta pAmya ane AkAzane DhAMkI denAra gADha aMdhakAra ekadama vRddhi pAmyA. caMdranI snA sarakhI ujajavala, tathA yuddha baMdha thavAnA kAraNe tenA saMbaMdhI je kAryo hoya, teno jemAM aMta Avyo che, evI rAtamAM akSata zarIravALAoe sukhapUrvaka sutA sutAM rAtri pasAra karI. sahastrakiraNa ane anaraye svIkArela pravajyA have sUryodaya thayo, tyAre laMkAdhipati rAvaNa sAmanta parivAra sAthe sabhAnI vacce beThelo hato, tyAre tyAM eka munivara AvI pahoMcyA. zramaNamAM siMha samAna te munivarane dekhIne te ekadama vinayathI ubhe thaye, vandana karyA pachI ApelA Asana para tapalakSamIvALA te sAdhu birAjamAna thayA. tyAra pachI mastaka namAvIne rAvaNe te munivarane pUchayuM ke-"he bhagavaMta! kayA kAraNathI ApanuM ahiM Agamana thayuM che?" tyAre muniomAM vRSabha samAna te munie potAnAM kula, bala, vIrya AdinuM varNana karIne kahyuM ke, "huM pahelAM mahezvaranagarano svAmI zatabAhu nAmano rAjA hatA. verAgya thavAnA kAraNe putra sahastrakiraNane rAjya para sthApana karIne jinavaranA dharmamAM ukta mativALA meM mekSa mATe pratrajyA aMgIkAra karI. sahastrakiraNane tame bAMdhI keda karyo che, te sAMbhaLIne huM ahIM tamArI pAse Avyo chuM. he rAvaNa! mArA putrane jaladI chUTe kare, temAM vilaMba na karo." tyAre rAvaNe kahyuM ke, "meM pratimAonI mahApUjA racI hatI, tenI kharAba ceSTAothI mArI pUjA nAza pAmI ane nadInA pUramAM sarva taNAI gayuM. pUjAnA vinAzanA kAraNe meM tene keda karI apamAnita karyo che. he muni ! tamArA vacanathI huM tene mukta karuM chuM, emAM saMdeha na rAkhaze." dazamukhanA vacanathI kSaNavAramAM sahastrakiraNane mukta karyo, eTale teNe uttamamunine dekhyA, traNa pradakSiNA ApIne vaMdana karyuM. rAvaNe tene kahyuM ke, "AjathI mAMDIne tuM mAro bhAI che ane A maMdiranI svayaMprabhA nAmanI bahena tane arpaNa karuM chuM." tyAre sahastrakiraNe kahyuM ke, "mRtyu kyAre kone Avaze ? e keI nizcayathI jANI zakatuM nathI. zaradanA megha sarakho A deha vinAza pAmavAnA svabhAvavALo che, emAM bilakula saMdeha nathI. atyaMta kharAba phala ApanAra A bhogomAM kaMI sAra hota, to mArA pitAjIe dIkSA grahaNa na karI hota. rAvaNanI AjJA pUrvaka putrane rAjyagAdI para sthApana karIne niHsaMga banI sahastrakiraNe pitAnI pAse dIkSA aMgIkAra karI. AgaLa anaraNya nAmanA mitra samakSa je vacana kahelAM hatAM, te tene yAda AvyAM. bhUtakALamAM je kahyuM hatuM, te vartamAnamAM pragaTa thayuM. teNe te samaye kahyuM hatuM ke, "he narAdhipa ! jyAre huM prathama jainI diIkSA aMgIkAra karIza, tyAre tamane nakkI tenA samAcAra ApIza." teNe koI puruSane mokalIne sAketapuranA svAmI anaraNyane sahastrakiraNanI jaina dIkSA viSayaka samAcAra jaNAvyA. sahastrakiraNanI dIkSA sAMbhaLIne vairAgya pAmelA anaraNya putrane rAjya para sthApana karIne pravajyA aMgIkAra karI. 1ra Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra -A pramANe jee eka sahasrakiraNa tathA bIjA anaraNyanuM carita sAMbhaLe che, teo uttama devalAkamAM sukhamAM magna banelA temaja vimalatara kAMtivALA deva thAya che. (88) -e pramANe padmacarita viSe dazamukha ane sugrIvanuM prayANu, temaja sahasrakiraNa ane anaraNyakanI pratrajyA nAmanA [10] dazamA uddezane AgamoddhAraka A. zrIAnaMdasAgarasUrIzvarajInA ziSya A. zrIhemasAgarasUrie gUjarAnuvAda pUrNa karyAM. [vai. zu. 12, ma`gala. ] H 90 : [11] marunA yajJanA vinAza tathA rAvaNa pratye janatAne anurAga A pRthvItalamAM je je prasiddha rAjAo hatA, teone jitIne vidyA ane alavALA rAvaNe peAtAne vaza karyAM. ratha, hAthI, gheADA ane bIjA vAhana, aneka ceAddhAenA parivArarUpa ADaMbaravALA vividha dezamAM utpanna thaelA sa rAjAone vaza karIne jINu-zINuM paDI gaelAM jinamaMdiranA jIrNoddhAra karAvyA ane jinezvara bhagavatanI pratimAonI aneka prakAravALI pUjA karI. jinezvara prati je virodha karanArA hatA, temanA vinAza ane je uttama munie hatA, temanI te pUjA karatA hatA. e pramANe cAlatA cAlatA te pUrdizA tarapha cAlyA. tyAM paheAMcelA A narazreSTha rAvaNe sAMbhaLyuM ke, rAjapura nagaramAM tyAMnA rAjA laukika zAstranA arthanI mAnyatA ApanAra tathA yajJakamamAM udyuta rahenArA che. canna-utpattinI sthA, nArada ane patanA vivAda 'yajJa' zabda sAMbhaLIne zreNika rAjAe gautama bhagavaMtane pUchyuM ke, 'he bhagavata! yajJanI utpatti kevI rIte thaI, te mane spaSTa rIte samajAvA. tyAre gaNadhara bhagava'ta madhuravANIthI kahevA lAgyA ke-" IkSvAkukulamAM utpanna thaelA ayeAdhyAdhipati mahAparAkramI ajita nAmanA rAjA hatA. tene surakAntA nAmanI bhAryA ane gurusevA karavAmAM udyukta mativALA vasu nAmanA putra hatA. gurunuM kSIrakadamba nAma hatuM ane temane svastimatI nAmanI bhAryAM hatI. temane paMta nAmaneA putra ane nArada nAmane brAhmaNa ziSya hatA. have kAika divase sa ziSyA sahita upAdhyAya vanapradezamAM AraNyaka-zAstranA abhyAsa karAvatA hatA. te samaye AkAzamAM rahelA eka dayALu sAdhue brAhmaNeAnI AgaLa jIvAnI dayA mATe kahyuM ke, tame cAra che, temAM eka narakagAmI AtmA che. A munivacana sAMbhaLIne kSIrakadamba upAdhyAya bhaya pAmyA. teone pAtapAtAnA ghare mAkalI dIdhA, tarata AvelA putrane svastimatIe pUchyuM ke, Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [11] marutanA yajJane vinAza tathA rAvaNa pratye janatAno anurAga : 91 : "he putra ! tArA pitAjI haju ahIM kema nathI AvyA ? tyAre te putre mAtAne javAba ApyuM ke, sUryAsta samaye pitAjI nakkI Avaze, tenAM darzananI utkaMThAvALI mAga tarapha avalokana karatI rAha jotI hatI. sUryAsta thavA chatAM upAdhyAya ghare na AvyA, eTale zokabharathI pIDAelA aMgavALI svastimatI ekadama mUccha khAIne DhaLI paDI. mUcha utaryA pachI svastha thaelI te kahevA lAgI ke, "aphasosanI vAta che ke, nibhaMgI mane mArIne he prANeza! tame ekalA kaI dizA tarapha gayA? zuM tIvra vairAgya pAmelA sarva saMgathI mukta banI dIkSA aMgIkAra karI ke zuM? A pramANe vilApa karatI dukhita manavALI teNIe rAtri pasAra karI. aruNodaya samaye pavanaputra gurunI zodha karavA mATe nIkaLyA, tyAre nadIkinArA para rahelA zramaNonI vacce beThelA pitAne joyA. upAdhyAyajIne nigraMtha jainapratrajyA aMgIkAra karelA dekhIne mAtAjIne kahyuM. e hakIkta sAMbhaLIne svastimatI ati kheda pAmI ane duHkhI thaI. have nArada paNa te samaye gurupatnIne duHkhI thaelA jAne tyAM AvyuM. praNAma karIne tene sAtvana ApyuM. te vakhate jitAri rAjAe vasuputrane rAjya sthApana karI dIkSA aMgIkAra karI. vasurAjAnuM siMhAsana sphaTikaratnanuM, AkAza karatAM adhika nirmaLa ane devatAI prabhAva vALuM hatuM. koIka samaye nArada ane parvata sahAdhyAyIone tattvaviSayaka carcA cAlI. te samaye nArade kahyuM, jinezvarakathita dharma be prakAra che. prathama ahiMsA, bIjuM satya. trIjuM adattatyAga, cothuM brahmacarya ane pAMcamuM sarvaparigrahanI virati te rUpa pAMca mahAvrato-te prathama prakAra. aNuvrata dhAraNa karanAra gRhastha, jeo dharmamAM rakta hovA chatAM putrAdika bhedavALA, temaNe atithisaMvibhAga ane yajJa karavo-te bIjo dharmano prakAra samajavo. vaLI nArade kahyuM ke, "aja" viSayaka yajJa karavo. jemAM pharIthI aMkara thava thavAnI zakti na hoya tevA acitta-ajayani vagaranA yavathI yajJa karo." tyAre parvate kahyuM ke-aja" pazuarthamAM che, e vAtamAM saMdeha nathI. te pazune mArIne yajJa karAya che ane A ja dIkSA hoya che. tyAre nArade parvatane kahyuM ke, tuM mRSAvAdI na bana, ema bolavAthI hajAre duHkhevALA narakamAM jaIza." tyAre parvate kahyuM ke, "A viSayamAM vasu ApaNI pAse madhyastha che, teNe e ja gurunI pAse vidyA grahaNa karelI che. te je artha kahe, te mane pramANa che, pachI tarata parvate pitAnI mAtAne vasurAjA pAse mokalI. mAtAe vasurAjAne kahyuM ke-"he prabhu! mArA putrane pakSapAta tame karajo." pachI sUryodaya thayo, tyAre lokaparivAra sAthe parvata ane nArada narendranA bhavane AvI pahoMcyA ke jyAM vasurAjA rahete hato. nArade vasurAjAne kahyuM ke, "tame satyavAdI che, gurujIe je artha kahyo hoya, te ja sAco artha tamAre kahe. gurujIe kahela ajane artha aMkura utpanna karavAmAM asamartha-nijIva yava artha karavo ke pazu artha kare? gurujIe A bemAMthI kaye artha upade hatA?: bemAMthI gurujIe kahele. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H 2 : paumacariya-padmacaritra eka a satya khelanAra tame kahe.' vasurAjAe kahyu ke, ' pate je kahyuM che, te yathArtha che, nArade kahyuM che-te kheA che, gurujInI pAse kadApi te artha sAMbhaLye nathI. Ama khelatAM ja asatyavAdI vasu sphaTikanA siMhAsana sahita sabhA vacce ja pRthvImAM pesI gayA. hiMsAnAM blUjha vacana belanAra te vasurAjA mahAghAra vedanAvALI mahAtamA nAmanI sAtamI narakapRthvImAM utpanna thayA. leAkAe te vakhate udghASaNA karI ke- parvataka ane vasune dhikkAra ho.' te jagyA para rAjasabhAmAM nArada ghaNuM sanmAna pAmyA. leAkeAnA dhikkArathI pIDita zarIravALA pApI paryaMta kutsita-ajJAna tapa karI marIne rAkSasa thayA. pAtAnA pUrvabhava tathA leAkeA taraphanAM asahya tiraskAra-vacanA saMbhArIne vairAdhIna khanI ThagavA mATe teNe brAhmaNanu rUpa karyuM. gaLAmAM aneka sUtra dhAraNa karIne, chatra, kamaMDalu, rudrAkSamALA grahaNa karI hiMsAdha yukta jUThAM zAstrAnA arthanI vicAraNA karavA lAgyA. te kuzAstrane sAMbhaLIne tApasA ane brAhmaNA pratibAdha pAmyA. tenA vacanathI teo ghaNA jIvAnI hiMsA karAvanAra yajJa karAvavA lAgyA. gAmedha nAmanA yajJamAM madirApAna, tema ja parastrIsevanarUpa agamyA-gamana karavuM joie, tema karavAmAM koI doSa gaNelA nathI' - ema leAkeAne samajAvavA lAgyA. pitRme, mAtRmedha, rAjasUya, azvamedha, pazumedha e nAmanA yajJamAM sUcita pitA, mAtA Adi jIvAne mAravA joie, madirApAna ane temanA mAMsanuM bhakSaNa karavuM joie-AvA prakAranI yajJanI vidhi kahelI che. mUDha ajJAnI leAkeA pAse AvA pApanA upadeza te mahApApI rAkSasa karavA lAgyA. tevA abhavya-ajJAnI-mUDhaleAkeAe tenA upadeza grahaNa karyAM, tathA mana, vacana ane kAyAthI te pramANe pravRtti karavA lAgyA. he zreNika ! je bhavyAtmAe A hiMsAmaya yajJaka nA tyAga kare che ane jinezvara bhagavaMte kahelA dharmamAM je trikaraNayAge udyamavata thAya che, teo devalAka pAme che. leAkeAthI samRddha rAjapura nAmanA nagaramAM maruta nAmanA rAjA hatA, jyAM yajJavidhi cAlatA hatA, te yajJavATakamAM maruta rAjA paNa AvelA hatA. te sthAna tarapha rAvaNe prayANa karyuM. yajJAraMbha thavAnA jANIne tyAM ghaNA brAhmaNA AvyA hatA, tema ja dInamukhavALA vividha prakAranA aneka pazuo paNa AMdhIne rAkhelA hatA. AkAzamArge jatA nArade samUhamAM rahelA leAkeAne joyA, eTale atizaya kutUhalamanavALA nArada te nagaramAM utaryA. nAradanA jIvana-vRttAnta magadhanA rAjA zreNike gautama gaNadharane pUchyu ke huM bhagavaMta ! A nArada kANu ? keAnA putra? tenAmAM kayA vizeSaguNA che? te Apa mane kaheA. kAraNa ke te jANavAnuM mane mADhuM kutUhala thayuM che. ' gautama gaNudhare tyAre kahyuM ke- vararuci nAmanA brAhmaNa hatA, tene varakUrmI nAmanI bhAryA hatI. kAika samaye te gavatI thaI. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [11] marutanA yajJane vinAza tathA rAvaNa pratye janatAne anurAga : 93 : keTalAka samaya pachI vihAra karatA karatA sAdhubhagavaMte te tApasanA AzramamAM AvI pahoMcyA ane tarata tyAM temaNe vizrAma karyo. teone Asana ApyAM, eTale tyAM beThA. tyAM temaNe brahmaruci ane moTA puSTa stanavALI garbhavatI tenI patnI kUmIne dekhI. tyAra pachI saMsAranuM yathArtha svarUpa jANanAra eka sAdhue kahyuM ke aphasanI vAta che ke, jIvane karmo kevA kevA prakAre nacAve che! dharmabuddhithI baMdhujana ane gharavAsa choDIne tApasadharma aMgIkAra karyo, te paNa haju Asakti chUTatI nathI. jema bhejanane tyAga karanAra koI abhaNyanuM bhakSaNa karatA nathI, te pramANe kamane tyAga karIne yati akaraNIya kArya karatA nathI. strIne tyAga karIne je liMgadhArI pharI strIne bhogavaTo kare che, te pApamohita mativALo lAMbo saMsAra prApta karanAra thAya che. AvA prakAranAM zramaNanAM vacana sAMbhaLIne brahmaruci te ja kSaNe pratibaMdha pAye ane teNe sarva saMgane tyAga karIne jinadIkSA aMgIkAra karI. kUrmI paNa dharma sAMbhaLIne mithyAdaSTi matano tyAga karIne jinapadiSTa zAstranI zraddhAvALI thaI. anukame dazame mAse araNyamAM putrane janma Apyo. sAdhuonAM vacana yAda karIne manuSyapaNuM azAzvata jANIne saMvega pAmelI kUrmI hadayathI ciMtavavA lAgI ke-"araNyamAM, samudranI madhyamAM, agnimAM, parvatanA zikhara para, ke tenI guphAmAM rahelA puruSanuM potAnAM ja karmo prayatnapUrvaka rakSaNa kare che. zastradhArIo vaDe kadAca rakSA karAele hoya, pAMjarAnI aMdara pesIne rahelo hoya, to paNa puruSa nakkI kAla pAke, tyAre mRtyu pAme che. A pramANe paramArtha samajelI te kUma bALakane araNyamAM choDIne jinezvaranI AjJAmAM rahelI te lekapura nAmanA nagaramAM AryAnI pAse javA taiyAra thaI. IndramAlinI nAmanI AryAe tIvra vairAgya pAmelI kUrmIne dIkSA ApI, te paNa saMyamadharmamAM lIna banI tapa ane cAritranI ArAdhanA karavA lAgI. A bAju araNyamAM tyAga karelA ekalA bALakane AkAzamAM rahelA jaMka nAmanA devasamUhe che. ane tenuM apaharaNa karI laI gayA. putra mAphaka tenuM pAlanapiSaNa karyuM. tene zAstro zIkhavyAM, AkAzagAminI vidyA ApI, saMpUrNa yauvana pAmelo te jinazAsananI prabhAvanA karavAmAM udyamavaMta banyo. pitAnI mAtAne dekhIne aMga ane avayavonAM cihnothI oLakhIne tuSTa thaelA teNe uttama samyakatva ane cAritradharmane svIkAra karyo. haMmezAM kandarpa, hAsya-vinoda, mukha-nAsikAnI khoTI ceSTA karavAmAM AnaMda mAnanAra, gIta-vAjiMtra sAMbhaLavAmAM anurAgavALa, kalahapriya, rAjAethI pUjita te IcchAnusAra pRthvI para vicarato hato. jo ke te devothI rakSAelA hatA, devalekamAM gati karanAra, denA vaibhavane varNavanAra hatA, tethI lokamAM nArada e devarSi tarIke prasiddhi pAmyA. yajJa ArSa ane anArSa AkAzamArge jatAM janasamudAyane ekaTho thaelo joIne nArada nIce utaryA Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumariya-padmacaritra ane maruta rAjAne kahyuM ke, "A zuM kArya AraMbhya che ? A vividha prakAranA pazuo kema ahIM rahelA che? ATalA badhA brAhmaNe ahIM kayA kAraNe AvelA che? yajJa saMcAlana karanAra mukhya brAhmaNe javAba Apyo ke, "zuM tame e hakIkata jANatA nathI ke maruta rAjAe paralokanA kalyANa mATe mahAdharmarUpa yajJa karAvyo che ? pUrva kAlamAM cAra mukhavALA brahmAe upadezela ane vedazAstra-niSpanna mahAguNavALe yajJa brAhmaNa, kSatriya ane vaizya e traNe varNoe karavo joIe. madhyamAM vedikA banAvIne maMtrapUrvaka pazuone mArIne havana karavA joIe, devo tenAthI tRpta thAya che, somapAna paNa karavuM joIe. Avo yajJa prayatnapUrvaka kare, A zAzvata dharma che. ga dvArA lokamAM e pragaTa thayo che. Indriya ane manane Ananda denAra che ane paralokamAM paNa devapaNuM prApta karAvanAra che." -A pramANe te yajJa saMcAlana karAvanAranuM vacana sAMbhaLIne mahAbuddhizALI nArade kahyuM ke, "ArSavedamAM anumata je yajJa che, te saMbaMdhI huM je kahuM, te tame sAMbhaLo. zarIrarUpI vedikAmAM jJAnarUpI vRtathI atyaMta prajavalita manarUpI agni karmarUpI vRkSathI utpanna malarUpI kASThanA samUhane bALe che. krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, dveSa, moha, e vividha pazuo che. indriyanI sAthe temane haNavA joIe. satya, kSamA, ahiMsA, sugya pAtramAM dAna, darzana, jJAna, cAritra, saMyama, brahmacarya vagere deva che. satya vedomAM jaNAvela A yajJa jinezvara kevali bhagavate kahe che. vizeSa prakAranA traNe vega sahita A yajJa karavAmAM Ave, to uttama nirvANa phala prApta thAya che. jeo lehI, carabI, mAMsanA rasamAM Asakta banI, pazuonI hiMsA karI, anArSa ane jUThA vedomAMthI niSpanna yajJa kare che, teo pApakarma karanArA tathA zikArIo sarakhA dayAvagaranA heI marIne narake janArA, lAMbe saMsAra upArjana karanArA che." A pramANe nArade kahyuM, eTale sarva brAhmaNo atyaMta krodhe bharAyA ane majabUta muThThI ane hAthanA prahArothI nAradane mAravA lAgyA. saMyamamAM yatanA karavAnA mAnasavALI nArade potAnA jIvana viSayaka atyaMta saMzayavALA thaIne potAnI bhujAonAM baLa, khUba skUrtithI pAdaprahAra pUrvaka brAhmaNone tema karatA aTakAvyA, paraMtu ghaNuM brAhmaNoe tene gherI lIdhA, temanAM hAtha, paga ane bIjAM aMge pakaDI lIdhAM. pAMjarAmAM pUrAelA pakSI mAphaka nArada atyaMta parezAna thayA. * A daramyAna dazavadana-rAvaNe mokalela dUta tyAM AvI pahoMcyo. brAhmaNe vaDe mAra marAtA, dIna banelA nAradane teNe joyA. ghaNA brAhmaNo vaDe pakaDAelA nAradane joIne te dUta dazamukha pAse pAcho pharyo ane yajJano vRttAnta kahevA lAgyo ke-he svAmI ! Ape je rAjAnI pAse mane mokalyo hato, tenI samakSa aneka brAhmaNothI mAra khAtA nAradane meM joyA. he rAjan ! tyAM akaLAelA rAjAne dekhIne bhayabhIta zarIravALe huM Apane A samAcAra jaNAvavA mATe ahIM pAcho Avyo chuM. te sAMbha Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [11] marunA yajJane vinAza tathA rAvaNa pratye janatAne anurAga : 5 : LIne kapa pAmelA laMkAdhipati rAvaNe senA-sahita subhaTane mokalyo. ekadama tyAM pahoMcIne nAradane mukta karyA. brAhmaNa-samUhane khUba mAra mAryo, yajJane bhAMgI-teDI vera-vikhera karI nAkhyA, pazuone choDI mUkyA ane kaMThamAM sUtaranI janaI rAkhanArA brAhmaNone kahyuM ke, "have pharI Ama na karaze. tyAra pachI brAhmaNanA majabUta hAthanI pakaDamAMthI mukta thaelA nArada ekadama AkAzamAM UDyA ane tuSTa thaelA nArada laMkAdhipatine maLyA. rAvaNane AzIrvAdarUpa kalyANa pAmavAnuM jaNAvIne kahyuM ke, "pApI brAhmaNone bahu mAravA nahIM, priyajIvitavALA bicArAone IcchA pramANe pRthvI para bhramaNa karavA do." tApasanI upatti kevI rIte thaI? he sapuruSatApasonI utpatti kevI rIte thaI ? te tame ekAgra mana karIne sAMbhaLo. RSabhadeva bhagavaMtanI pravrayA-samaye temanI sAthe marIci sahita cAra hajAra rAjAoe temanI pAse dIkSA aMgIkAra karI ane bhUkha sahana na thavAnA kAraNe lagavaMtane sAtha choDI, bhUkha-taranI vedanAthI pIDA pAmelA dIna mukhavALA teo araNyamAM praveza karIne vRkSonAM phalone AhAra karatA, teo pAkhaMDI tApasa thayA. A pramANe mahItalamAM kuzAstrothI lokone bharamAvatA teo tApasa ane brAhmaNo banyA. vidyA dina-pratidina vRddhi pAme, tema teo ghaNA vRddhi pAmavA lAgyA. "he dazAnana ! tIrtha - kara bhagavaMta sarakhAe sarva lokone dharmamAM ekamanavALA na karyA, te tame sarva lokone jinazAsananI zraddhA karanArA karI zakaze ?' nArade kahelI hakIkata sAMbhaLIne rAvaNe RSabhadeva bhagavaMtane praNAma karyA ane brAhmaNone mAratA rAkSasa bhaTone rokyA. maruta narendra paNa pitAnA mastaka para be hAthanI aMjali jeDIne laMkAdhipatine praNAma karyA ane kahyuM ke-"huM Apane tAbedAra sevaka chuM." tyArapachI marute kanakaprabhA nAmanI pitAnI putrI rAkSasendra rAvaNane ApI. caMdrasamAna AhalAdaka mukhavALI, yauvanalAvaNya-pUrNa te kanyAnI sAthe maMgala lagna thayAM. tenI sAthe ratikrIDA karatAM eka varSa pachI kRtacittA nAmanI vicitra rUpavALI eka putrI utpanna thaI. A dharatI para je je zUravIra, abhimAnI, bala ane parAkramavALA subha hatA, te sarvene rAvaNe pitAne vaza banAvyA. rAvaNa pratye janatAne prema kaI vakhata AkAzamArge jatAM jatAM teNe gAma, khANu, nagarAdikathI samRddha bAga-bagIcA-vanathI raLIyAmaNe madhyapradeza je. dazavadana nIce utaryo, eka nagaranI najIka paDAva nAkhIne rahyo. te nagaranA nara ane nArIo tene AnaMda ane kutUhalapUrvaka jevA lAgyA. rAvaNu kevo hato? - marakatamaNionA kiraNe sarakhA zyAma varNavALA, vikasita kakamala sarakhI Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 96 : paumacariya-paddhacaritra mukhanI zobhA vALA, vistAravALI mATI chAtIvALA, puSTa, UMcI ane lAMbI be bhujAvALA, hAthamAM pakaDI zakAya evA madhyabhAgavALA, siMha samAna pAtaLA kaTapradezavALA, hAthInI sUMDha samAna jaMghAvALA, uttama kAcabA sarakhA manahara caraNavALA, batrIza zubha lakSaNavALA, zrIvatsathI bhUSita aMgayukta, sarvAlaMkAra ane suMdara vastrothI vibhUSita, indra samAna mahAddhivALA rAvaNane nagaralokoe dekhe. te nagarane choDIne sava sinya-parivAra sAthe bIjA dezamAM gayA. tyAM paNa rAjA, nagaravAsIo ane te dezavAsI lokoe prasanna thaIne abhivAdana karyuM. je je deza-nagaramAM te jatA hatA, te te pradeza svarga-samAna, dhana, dhAnya ane ratnathI bharapUra, durbhikSa ane bhayathI parimukta banI jatuM hatuM. zrI, kIrti, ane lakSmInA nilayarU5 rAvaNa je je dezamAM saMcarate hatuM, te deza pUrvajanmamAM karelA puNyanA bhegavaTA karavA rUpa svAdhIna karI letA hatA. varSAkAla zItakAla ane grISma Rtune kALa vItI gayA pachI jyAre rAvaNa gaMgAnA manehara kinArA upara rahelA hatA, tyAre garjanA karatA vAdaLovALe mukhara varSAkAla AvI pahoMcyA. sapheda bagalArUpI vija-patAkAyukta, vijaLI-latA rUpI sonerI kaMdare paherela, IndradhanuSathI karela zobhAvALo, jharatA navIna jalarUpI madasamUhavALo hato. aMjanagiri samAna zyAma kAMtivALA megharUpI ghaNuM moTA hAthIo Indra mahArAjAe jANe rAvaNane bheTa mokalyA kema na hoya ? vAdaLa vyApI gaelAM hovAthI samagra AkAzamAM aMdhakAra vyApI gaye. sUryanAM kiraNe tathA graha-nakSatranA samUha adazya banI gayA. taDataDa evA prakAranA gare gAjavA lAgyA. meghadhArArUpI bANathI bhuvanatala bherAI gayuM. meghadhArA rUpI bANethI bhedAela aMgavALe pathika patnIne yAda karIne mUccha pAmyo. tyAra pachI tenI sAthe sukha-samAgamanI AzAthI pharI pAcho svastha tha. navIna kadamba vRkSonAM pupanI tAjI gaMdha suMdhIne mana ane hRdayathI mUDha banela pathikagaNa vAstavika paristhiti na samajavAnA kAraNe tyAMne tyAM ja Amatema laTAra mAryA karatA hatA. temAM deDakAM, mora, bapaiyAnA ane meghanA zabda jANe tAla detA na hoya ? priyAnI sAthe samAgama karavAnI abhilASAvALA pathikanA mArgamAM jaLa bharelI khAI hevAthI ane priyA pAse tarata pahoMcavA mATe pitAne pAMkha na hovAthI utkaMThita pathike manamAM kheda pAmatA hatA. dazAnananA AgamananA samaye lIluM ghAsa ugavAnA lIdhe zyAma aMgavALI, jaLarUpa vastra paherela, kuTajavRkSanA zubhra puSparUpa dAMtavALI pRthvIrUpI strI jANe hAsya karatI na hoya tema pratIti thatI hatI. jeNe zatrupakSanA seMkaDe janapada namAvelA che, tevA dezavAsI loko vaDe abhinaMdana pAmatA rAvaNe moTA moTA vAdaLavRndathI vyApta varSA-samaya sukhapUrvaka pasAra karyo. A pramANe puNyadayanA phala dvArA Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [12] rAvaNanuM vaitADhya-gamana, IndrabaMdhana ane laMkApraveza puruSa unnata lakSmI pAme che. samagra pRthvItalamAM tenI kIrti phelAya che. temaja zatrupakSanI AzAone cUra thaI jAya che, teo divyaratnanA AdhAra ane lokonA pUjanIya thAya che. krame karIne pachI vimala pariNAmavALA teo bhAva-cAritranI sAdhanA karIne siddhisthAna prApta kare che. (121) pAcarita viSe "maratanA yajJane vinAza tathA janapadane anurAga nAmane [11] agiyArame uddeza samApta thaye. [12] rAvaNanuM vaitAvya-gamana, indrabaMdhana ane laMkApraveza rAvaNuputrI maneramAne vivAha have rAvaNa pitAnA maMtrIone bolAvIne tenI sAthe maMtraNA karavA lAgyuM ke, "A mArI yauvana-pUrNa putrI mATe kone ApavI ?" tyAre maMtrIoe kahyuM ke, "harivAhana nAmanA mathurAnA rAjAnuM kula uttama che. tene madhukumAra nAmane putra che. te uttamalakSaNa-saMpanna ane yauvana-bala-vIrya ane zaktivALo che, tene A kanyA ApavI evo amAro abhiprAya che. pachI rAkSasendra rAvaNe kahyuM ke, harivAhanano putra madhukumAra zUravIra, vinayavaMta tathA lokone ghaNo vallabha che. harivahana rAjA paNa putrane laIne rAvaNa pAse Avyo. suMdara AkRtivALA tene joIne rAvaNa atyaMta tuSTa thaye. tyAra pachI maMtrIoe harivahana rAjAne ema kahyuM ke-"he prabhu! Apa sAMbhaLo ke tuSTa asure A madhukumArane eka phUla ApyuM che, je bAvIsaso jana sudhI jaIne jyAMthI cheDayuM hoya tyAM pAchuM Ave che. tyAra pachI madhukumArane uttama kalyANa karanArI maneramAM putrI ApI, jene vivAha-mahotsava pRthvItalamAM AgaLa na ujavA hoya, te ujavAyo. madhukumArane pUrvabhava ane zUlaratnatpatti te samaye zreNika rAjAe gaNadhara bhagavaMtane praNAma karIne pUchayuM ke-"asura rAvaNane kayA kAraNathI trizUlaratna ApyuM ?" indrabhUti gautame kahyuM ke-"A phUlaratnanI utpatti kevI rIte thaI ? te tame sAMbhaLa-dhAtakIkhaMDanA airAvata kSetramAM zatadvArapura nAmanA nagaramAM be mitre rahetA hatA. eka prabhAva nAmane ane bIjo sumitra nAmane hatA. teo baMne eka gurunI pAse samagra kaLAone abhyAsa karatA hatA. guNothI paripUrNa sumitra te nagaramAM rAjyAdhipati thaye. teNe prabhAvane paNa pitAnA 13 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra jevo rAjA banAvyuM. eka divasa sumitra rAjAne kaI gheDa ekadama jaMgalamAM kheMcI gayo. tyAM anArya AcaraNavALA bhIloe tene pakaDI lIdho. pleccharAjAe pitAnI vanamAlA nAmanI kanyA tene ApI, tenI sAthe lagna karyA. tyAMthI pAchA pharyA ane zatadvAra nagaramAM praveza karyo. potAnA mitranI patnIne joIne kAmadevanA bANethI vidhAo ane asvastha zarIravALo prabhava kSaNavAramAM parAdhIna thayo. duHkhanA bhArathI pIDita aMgavALA prabhAvane dekhIne sumitre pUchyuM ke, "tane kayA kAraNathI duHkha utpanna thayuM che, te mane kahe, jethI tene upAya karI duHkha dUra karuM. tyAre prabhave kahyuM ke, lokomAM evI kahevata che ke-"vidya, rAjA ane mitra puruSa AgaLa satya hakIkata pragaTa karavI joIe." tenA caraNamAM namana karIne prabhAva potAnA duHkhanuM kAraNa kahevA lAgyuM ke, "he svAmI ! tamArI bhAryAne dekhI mAruM zarIra asvastha thaI gayuM che." prabhavanI vAta sAMbhaLIne sumitre rAtre vanamAlAne kahyuM ke, "he prasannamukhavALI! tuM vizvAsa pUrvaka prabhavanI pAse jA. he sundarI! tuM mArA mitranuM hita karIza, te huM tane eka hajAra gAma ApIza. he bhadra! je tuM tenI sAthe prema nahIM karIza, te huM tane ghora zikSA karIza." e vacana sAMbhaLIne te cAlI nIkaLI ane saMdhyA-samaye prabhavane ghare pahoMcI, eTale prabhAve pUchayuM ke-"he suMdarI! tuM koNa che? ane zA mATe ahIM AvI che ?' vanamAlAe paNa potAnA vivAha AdikanI hakIkata kahI. jyAre baMnene vArtAlApa cAlatuM hatuM, te samaye guptaveSadhArI rAjA tyAM bhavanamAM koI na dekhe tema chUpAIne beTheluM hatuM. prabhave jANyuM ke, sumitre vanamAlAne mokalI che, tethI te virAgya pAmyo ane vanamAlAne pAchI mekalI ApI. pote have pazcAttApa karavA lAgyo ke, "aphasa! kharekhara huM pApI chuM, sumitranI patnInI meM abhilASA karI, nakkI mAruM zarIra vajanuM che, nahIMtara baraphanI jema huM ogaLI kema na jAuM? athavA lekamAM apayazanA bhayaMkara kalaMka pAmelA mAre have jIvIne zuM karavuM? cAritra vagaranA mAre have mAruM mastaka talavArathI ekadama haNI nAkhavuM joIe. nIlakamala sarakhA varNavALI taravAra kheMcIne jyAM pote kaMTha para calAvavA jAya che, teTalAmAM prabhavanI ceSTA samajI gaelA sumitre ekadama teno hAtha pakaDI lIdho. rAga agara cheSane vaza thaI jeo potAne mRtyu pamADe che, pApa-vihita buddhivALA teo saMsArarUpI aTavImAM aTavAyA kare che. sumitre tene hAthamAMthI khaLuM kheMcI lIdhuM ane sAtvana ApyuM, teo baMne lAMbA kALa sudhI saMtoSa bhAvathI rAjya karatA hatA. . . tyAra pachI koI samaye sumitra rAjAe dIkSA aMgIkAra karI ane samAdhithI kAladharma pAmI te IzAna devalokamAM utpanna thaye. bIjA devalokanA vimAnathI vele te deva mAdhavIdevInA garbhathI utpanna thaele te harivahana rAjAnA madhuputrapaNe utpanna che. mithyAtvathI mAhita-mativALe prabhava marIne, saMsAramAM paribhramaNa karIne, vizvAvasanI bhAryA tiSmatInA garbhamAM zikhI nAmane putra thaye. sAdhu dharmanuM pAlana Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [12] rAvaNanuM vaitA-gamana, IndrabaMdhana ane laMkA praveza karIne tyAM niyANuM bAMdhIne kAladharma pAmya ane bhavanAdhipati maharthika camarakumAra asura thayo. avadhijJAnathI mitranA pahelA karelA upakArane jANIne madhurAjAnI pAse AvIne trizularatna ApyuM. he zreNika ! A pramANe madhurAjAnuM sarva caritra tamane saMbhaLAvyuM. je kaI A caritra paThana karaze, zravaNa karaze, te puNyaphala upArjana karaze. laMkAdhipa rAvaNa aDhAra varasa sudhI A pRthvI jitane jina-pratimAonI pUjA karavA mATe aSTApada parvata upara pahoMcyA. jinezvara paramAtmAnI jala ane sthalamAM utpanna thaelAM puSpavaDe pUjA karIne atizaya duSTa thaelA mAnasavALo rAvaNa rAjA samagra rAjA sAthe prabhune vaMdanA karavA lAgyuM. ke te samaye indra jene lokapAlapaNe sthApana karyo hato, te nalakUbara lokapAla dulathapuramAM raheto hato. rAvaNane aSTApada parvata upara gaelo jANIne reSAyamAna nalakUbara rAjAe tenI pAse dUta mokalyA. dUta tyAM pahoMcyA ane rAjasabhA. vacce beThelA laMkAdhipane joyA. mastaka para be hAtha joDI praNAma karyA ane Asana para besIne te kahevA lAge ke-"he deva! nalakUbare ApanI pAse dUta mokalAvIne kahevarAvela che ke-zatruone duladhya evI dulathapurImAM tame Ave ane mane maLo. rAvaNe vaLate javAba ApI kahevarAvyuM ke, hAla huM naMdanavananAM jinacaityane vaMdananimitte jaI rahela chuM, tyAMthI jaladI pAcho pharIne AvuM, tyAM sudhI tame vizvAsa ane svasthatA pUrvaka uttama kAminIo sAthe krIDA kare. he dUta ! dulathapuranA rAjAne A mAro saMdezo kaheje." | mana ane pavana sarakhA manohara vegavALo dUta pitAnA svAmI pAse gayA ane rAvaNe je kahevarAvela, te spaSTa zabdomAM saMbhaLAvyuM. teNe paNa agnipUrNa eka yojana pramANe cAre bAju pharato kile taiyAra karAvI tathA zatruddhAonAM jIvanane nAza karanAra aneka yaMtro goThavyAM. nandana vanamAM jaIne bhAvathI cityane vaMdanA karIne rAvaNa pharI potAnA AvAsamAM pAcho pharyo. rAvaNe zastra sajelA ane bakhtara paherelA prahasta vagere subhaTone sainya sahita dulathapurIne svAdhIna karavA mokalyA. nagarI najIka pahoMcyA, tyAre cAre bAju agni saLagatA UMcA kilAvALI nagarI tathA zatrusubhaTane bhaya pedA karanAra atyaMta durlatha goThavelAM yaMtro joyAM. utsAhita rAkSasa yoddhAone cAre bAjuthI gherI lIdhA ane aneka prakAranI vidyAonA prayoga ane prabhAvathI zatruo rAvaNanA manuSyone haNavA lAgyA. marI jatA rAkSasa subhaToe rAvaNa pAse eka puruSane mekalIne kahevarAvyuM ke, "he svAmI ! mAruM eka vacana sAMbhaLo. cAre bAju dhagadhagatA agnithI ghaNA subhaTo nagaramAM praveza karatAM pahelAM ja baLI mRtyu pAmI rahelA che ane bhayaMkara mukhavALAM yaMtromAM ghaNuM mArI naMkhAya che. tenAM A vacane sAMbhaLIne laMkAdhipatinA buddhizALI maMtrIo potAnA sainya-parivArane bacAvavA mATenA upAyo vicAra karavA lAgyA. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 100 : paumacariya-padmacaritra nalakubara sAthe rAvaNanuM yuddha teTalAmAM dazamukhanA nehamAM anurAgavALI nalakubaranI uparaMbhA nAmanI eka patnIe rAvaNanI pAse eka dUtI mokalI. tyAM pahoMcIne te mastakathI praNAma karIne rAvaNane ekAMtamAM kahevA lAgI ke-"je nimitta mane mokalI che, tenuM kAraNa Apa sAMbhaLo. nalakubaranI uparaMbhA nAmanI eka prasiddha patnI che, teNe mane tamArI pAse mokalI che. mAruM nAma citramAlA che. tene tamArA guNo pratye atyaMta anurAga che ane tamArI sAthe snehAnubaMdha hoI darzana karavAnA utsuka manavALI che, to darzana ApavAnI kRpA kare. rAvaNe te vacana sAMbhaLIne AMgaLIthI be kAna baMdha karyA ane te ratnazrava-nandane kahevA lAgyA ke, "vezyA ke parastrI cAhe tevA caDiyAtA rUpavALI heya, te paNa huM tenI sAme jete nathI. daDhazIlavALA manuSya eThAM bhojananI mAphaka pArakI rUpavALI strI ke vezyAone haMmeza mATe tyAga kare joIe. kAraNa ke, te A lokamAM apakIrti karAvanAra ane paralokamAM durgati apAvanAra thAya che." dUtInuM kArya jANIne tyAM kuzala maMtrIoe rAvaNane salAha ApI ke, "AtmahitanI khevanA IcchanAre kaI samaye ja huM paNa balavuM paDe. he svAmI ! prasanna thaelI nArI koI vakhata AkhA nagarane bheda karAvI zake che. kAraNa ke, atizaya sanmAna apAelI strI sabhAva-parAyaNa banI jAya che. tyAre dazamukhe dUtIne kahyuM ke, bhale ema thAo" ema kahIne hUtIne rajA ApI. pitAnI svAminInI pAse pahoMcIne sarva saMdeza saMbhaLAvyo. dUtInuM vacana sAMbhaLIne uparaMbhA ekadama nIkaLI paDI, dazAnananA bhavana pAse pahoMcIne temAM praveza karI sukhapUrvaka beThI. dazamukhe uparaMbhAne kahyuM ke, AvA jaMgalamAM ratisukha kevI rIte mANI zakAya? dulathapurane choDIne te ratisukha nahIM mANI zakAya. madhura ane kAmetpAdaka vacana sAMbhaLIne kAmAtura uparaMbhAe rAvaNane AzAlikA nAmanI vidyA ApI. te vidyA meLavIne rAvaNe pitAnA sarva sainya-parivAra sahita kula dhyapuranI pAse jaIne tene kille kabaje karyo. rAvaNane Avelo jANIne, temaja kile nAza pAme che-ema jANIne abhimAnI nalakbara rAjA ekadama tyAMthI nIkaLI rAkSaso sAthe yuddhamAM laDavA lAge. bANa, zakti, bhAlAM, mudagara vagere baMne bAju pheMkAvA lAgyAM. subhaTanA prANa nAza karanAra evuM bhayaMkara yuddha cAlatuM hatuM, tyAre raNabhUmimAM bibhISaNe nalakubarane pakaDI lIdhA. laMkAdhipa rAvaNe uparaMbhAne kahyuM ke, "he bhadre ! tame mane balathI samRddha AzAlikA nAmanI vidyA ApI, tethI tame mArAM vidyAguru cho, tame uttamakulamAM janmelAM che, tame suMdarInI kukSithI utpanna thaI AkAzadhvajanI putrI thayAM che; mATe tamAre tamArA zIlanuM rakSaNa karavuM joIe. he bhAgyazALI! atyaMta rUpavALA tamArA pati Aje jIvatA che, temanI sAthe vizeSa prakAranAM bhogasukha lAMbA kALa sudhI bhega. dazamukhe nalakRbaranI pUjA karI, sanmAna karI, tene mukta karyo, rAvaNa viSayaka koI doSajANanAra te uparaMbhAnI sAthe bhego bhegavato hate. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [12] rAvaNanuM vaitADhya-gamana, IndrabaMdhana ane laMkA praveza : 101 : Indra sAthe rAvaNanuM yuddha A prakAre dula dhyapura yuddhamAM jitane sainya sahita rAvaNa tAtyaparvatamAM AvelA IndranA dezamAM AvyA. A pradezamAM rAvaNanuM Agamana thayuM che, tema sAMbhaLIne Indra potAnA pitA dvArA zatrune lakSyamAM rAkhIne tene cepagya kAryAraMbha karavA mATe pitAne pUchavuM. tyAre sahastrAre kahyuM ke, "he putra! e balasaMpanna tathA hajAre vidyA dhAraNa karanAre che, te tenI sAthe sandhi karI levI lAbhadAyaka che. je zatru samAna ke adhika alavALA hoya, to deza-kAlane vicAra karIne dravya ane bIjI sAdhanasAmagrIne vicAra karIne tenI sAthe sandhi karI levI joIe. pUrvanA puruSoe kahyuM che ke- balavAna sAthe vivAda na kara, temanI sAthe karelo vivAda mahA apayaza karAvanAra ane kAryasAdhaka nIvaDatuM nathI. he putra! tuM tene barAbara jANe che, mATe tArA kAryamAM prasAda na kara, je tuM tArA rAjyane svAdhIne rAkhavA IcchatA hoya, to tene tArI kanyA Apa." A vacana sAMbaLIne atizaya reSa pAmelA zarIravALA Ije AkAza cIrato hoya tevA moTA svarathI kahyuM ke, "vadha karavA yogyane kanyA ApavI!" evAM dIna vacane Apa kema kaho che? he pitAjI! abhimAnathI unnata evA gauravavALAnAM AvAM vacana ke kArya na hoya. dhIra hadayavALA uttama puruSane saMgrAmamAM maravAnuM zebhe che, paraMtu bIjAne praNAma karavAthI utpanna kareluM rAjya zAMti ke sukha ApatuM nathI." ema kahIne Indra ekadama AyudhazALAmAM gayA ane lokapAlanI sAthe zastra-astro sajavA lAgyA. koI upara uDI rahela davajavALA daMDathI zobhita ratha upara ArUDha thayA. bIjA vaLI jenI cAmara sarakhI kalagI kaMpAyamAna thaI rahela che, evA UMcAnIcA thatA, nasakorA kulAvatA azvanA upara svAra thayA. bakhtara ane mastakane rakSaNa karanAra Tepa paherelA kahevA lAgyA ke, zatrune jaladI ahIM lAve. dhanuSa, zakti, barga, bachIM vagere hathiyAre ekabIjA sAmasAmA athaDAvIne moTo kolAhala karatA hatA. laDavA lAyaka zastrAdikanI taiyArI karavA pUrvaka lokapAlAdikanA samUha sahita Indra rAvaNa hAthInA upara besIne pitAnA nagaramAMthI bahAra nIkaLyo. meTA zabda karanAra Dhela, aneka bherI, kAMsIo, uttama zaMkhonA gaMbhIra zabdovALA meghagarjanAnI brAti karAvanAra yuddhavAjiMtro vAgavA lAgyAM. yuddhavAjiMtronA zabda sAMbhalIne azAnta ane trAsa pAmatA ghaDA, hAthI, rathanA azvo ane pAyadala sainikovALuM rAkSasasainya paNa potAnA hathiyAra sajIne laDavA taiyAra thayuM. teoe tarata ja bANa, zakti, cakra, tomara, taravAra, tema ja magara hathIyAra dhAraNa karyA, bakhtaro paheryA, ane yuddha karavA yogya sarva sAmagrI taiyAra karI. yuddhavAjiMtrone viSama rIte vagADatA ane bhayaMkara zabda karatA, kUdatA ao ane caMcala pAyadala sainikevALA moTA rAkSasasanyane IndranA subhaTo sAthe yuddha jAmyuM. sphaTika zilAo, bhAlAM, zaktivaDe prahAra karatA IndranA subhaToe rAkSasasanyanA mokharAnA bhAgane bhagna karI veravikhera karI nAkhyuM. jemAM hAthI ane ghaDAo svAra vagaranA thaI gayA ane game tyAM nAsavA Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 102 : paumacariya-padmacaritra lAgyA. yuddhamAM devendranA subhaTAvaDe peAtAnA sainyane bhagna thatuM dekhIne rAkSaseA sa prakAranAM AyudhAthI sajja thaine peAtAnu rakSaNa karavA AvI paheAMcyA. majabUta khakhkhara dhAraNa karanArA atyaMta rASathI gauravazALI AtmAbhimAnayukta vA, vAvega, hasta, prahasta, mArIci, zuSka, sAraNa, jaThara ane gaganeAvala vagere subhaTA evuM yuddha karavA lAgyA ke, indranI senA pAchaLa haTavA lAgI. yuddhamAM rAkSaseAvaDe agrasenAne bhagna thatI joine indranA subhaTo harSa ane utsAhapUrvaka peAtAnI rakSA mATe kaTikhaddha thayA. ghanamAlI, taDipiMga, jvalitAkSa, adripa`jara ane jaladhara vagere subhaTo nizAcarAnI sAthe jhajhumavA lAgyA. gheADA, ratha ane cAndrAenA vinAza thateA dekhIne yuddha laDavA mATe pracaDa mahendraputra, kapidhvaja ane prasannakIrti ekadama sajja thayA. pachI mAlyavaMtanA putra zrImAlIe seMkaDA khANAne cheDatAM cheADatAM saLagatA vAgni araNyamAM praveza kare, tema devAnI senAmAM praveza karyAM. zikhI, kesarI, da'Da, ugra, tema ja kanakaprabhu vagere subhaTA zrImAlI ane prasannakIrti sAthe ekadama trATakayA. saMgrAmabhUmimAM zrImAlIe A subhaTAnAM mastake ardhacandra nAmanA khANuthI evI rIte chedI nAkhyAM ke jANe pRthvI upara kamaLA ragadoLAtAM na hAya. peAtAnA sevAne marelA joine have indra pAte uchyo. eTale tenA putra jayante pitAne rAkavA ke, 'Apa vizvasta aneA. hamaNAM ja huM raNabhUmimAM temanAM mastaka ragadoLu chuM. je kAya nakhathI sAdhya hAya, tyAM kuhADAnI jarUra nathI. zrImAlI ane jayanta e baMnenuM bhayaMkara yuddha jAmyuM. vividha prakAranAM Ayudho athaDAvAnA kAraNe agninA taNakhAnA samUha uDavA lAgyA. zrImAlIe hu pUrNAMka kanakakhANa kheMcIne evI rIte phUMkayu ke, jayanta rathamAMthI nIce paDyo ane mUrchA pAmavAthI vila banyA. sabhAna anyA pachI krodha pAmelA jayante tyAM yuddhamAM zrImAlIne vakSasthalanA madhyapradezamAM gadAne prahAra karI ghAyala karyAM. raNanA meAkhare zrImAlIne marelA dekhIne indrajit ratha laIne AnyA ane jayantanI sAme hAjara thayA. rAvaNuputra indrajite surendranA putra jayantane khANeAthI evA tA ghAyala karyo ke, geruva thI cAre bAju lipelA paryaMta hAya, tevA te leAhIthI kharaDAelA zarIravALA dekhAvA lAgyA. khANeAnA prahArathI lAhI-nItaratA jayantaputrane joine indra airAvaNu hAthI upara ArUDha thaine ekadama doDyA. moTA DhArava vagaDAvavA pUrvaka vAdaLAonI vistRta ghaTA sarakhA ratha, azva ane pAyadala sainika sAhata indrasenAe indrajitakumArane cAre khAjuthI gherI lIdhA. pAtAnA putrane raNamAM devasainyathI gherAelA dekhIne uttama rathamAM beThela rAvaNu indranI sanmukha AvI paheAMcyA. indranA pakSa karanAra leAkapAlA ane sAmA pakSamAM raNazUra rAkSaseA AvI paheAMcyA. krodha pAmelA te baMne ekabIjA sAme paraspara ANNAnA varasAda varasAvatA hatA. taravAra, khANu, cakra, tAmara, meAgara, khAMDA, bhAlA ane zUla vagere hathiyArIvaDe yuddhamAM pITha khatAvyA vagara te subhaTA ekabIjA upara prahAra karatA hatA. kAI Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [12] rAvaNanuM vaitADhya-gamana, IndrabaMdhana ane laMkApraveza ; 103 : sthAne "mAre mAro" "haNe haNa", koIka sthaLe khonA khaNakhaNATanA zabdo ane bANothI bhedAelA zarIranA "taDa taDa taDa" evA zabdo saMbhaLAtA hatA. hAthIonI sAthe hAthIo, rathanI sAthe ratha, ghoDA sAthe gheDA ane pAyadaLanI sAthe pAyadala ema sarakhe sarakhA sAthe laDavA lAgyA. paraspara ekabIjA mastakanA cheda karatA pitAnA svAmI pAsethI sanmAna ane zAbAzI meLavatA bahAdUra sainiko yuddha karatA hatA ane kAyarapuruSo palAyana thatA hatA. krodhe bharAelA ddhAo paraspara je zastro athaDAvatA hatA ane tethI je agni utpanna thato hato, te cAre bAju subhaTane saMtApa Apato vistAra pAmato hato. moTA avAjavALAM Dhola, nagArAM, bherI, kAMsI vagere vAjiMtro, hAthIonI garjanA, ghoDAonA haNahaNATa vagere ghoMghATanA kAraNe ekabIjAnA zabdo kAne paDavA chatAM sAMbhaLI zakAtA na hatA. taravAra, ANa, zakti, tamara vagere hathiyArothI ghAyala thaelA keTalAka pRthvIpITha para ALoTavA lAgyA ane keTalAka bahAdUra laDavaiyA pharI ubhA thaIne AgaLa cAlavA lAgyA. te kSaNe kapAIne nIce paDelA mastakanA rudhirathI kharaDAelAM mastaka vagaranAM zarIra Arahaavareha sAthe vagADAtAM vAjiMtronA zabdo vaDe nRtya karatAM hatAM. subhaTavaDe pheMkAtA zastrasamUhavALA evA prakAranA yuddhamAM laMkAdhipati rAvaNe sumati nAmanA sArathIne belA. tene kahyuM ke, "aremAre ratha jaladI IndranI sanmukha laI jA, yuddhamAM alpabalavALA bIjAne mAravAthI lAbha? guNa ane rUpamAM sAmAnya na hovA chatAM Indratva prApta karyuM che, tene vidyA ane balathI utpanna thaelo sarva garva, tene paNa huM have dUra karuM.' ema kahetAM ja sArathI jaladI dhvajA ane patAkAothI zaNagArela, mana ane pavana sarakhA vegavALA rathane IndranI sanmukha laI gaye. rAvaNane Avate dekhIne te devasubhaTo bhayathI udvega pAmIne ekabIjAne chUMdatA pADatA nAsavA lAgyA. pitAnA sinyane bhagna thaeluM dekhIne erAvaNa para beThela Indra krodha pAmyo ane bANavRSTi karatA karatA rAvaNanI najIka AvI pahoMcyo. dhanuSanA veganA kAraNe caMcaLa hAthavALA rAvaNe AvatI bANavRSTine pitAnA bANanA sAmA prahArothI ekadama TUkaDe TUkaDA karI nAkhyA. te samaye surendra roSapUrvaka AgathI bhaDake baLatuM Agneya astra grahaNa karyuM ane rAvaNanA upara cheDayuM. atyaMta tApathI jaLI rahelA AkuLa samagra rAkSasanyane rAvaNe tarata vAruNa astrathI ThArI nAkhyuM. pharI paNa ekadama InDe tAmasa nAmanuM mahAzastra choDayuM, tene paNa rAvaNe tarata ja uddAtazastrathI dUra karyuM. tyAra pachI rAvaNe yamanA daMDa sarakhA rUpavALA tathA phaNAmAM rahelA maNiothI prakAzita nAgabANa pheMkyAM jenAthI samagra devasenA baMdhAI gaI. nAgapAzathI baMdhAela ane te kAraNe sukhapUrvaka ceSTA na karanAra pitAnA sainyane dekhIne surapati-InDe garuDAstrathI nAgapAzane nAza karyo. nAgapAzathI mukta thayelA Indrane joIne laMkAdhipa rAvaNa tatkAla bhuvanAlaMkAra nAmanA mattehAthI upara ArUDha Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 104 : paumacariya-padmacaritra tha. zaka paNa parvata sarakhA airAvaNa hAthI upara caDyo ane dazAnana sAthe laDavA lAge. tathA hAthI paNa hAthInI sAthe yuddha karavA lAgyo. atyaMta darpathI gauravavALA muzala sarakhA uMcA dAMtavALA tathA ukhADelA parvata jevA baMne gajendrA yuddha karavA lAgyA. baMne hAthIo paraspara daMtUlathI ane suMDhathI puruSanAM aMgene ghAyala karatA hatA ane varSAkALamAM jema megha garjanA kare, tema "gula gula' zabdathI garjanA karatA hatA. jenA gaMDasthalathI madajaLa jharatAM hatAM, jenI AsapAsa bhamarAo guMjArava karatA hatA, capaLa ane nipuNa daMtUzaLavALA baMne mahAhAthIo raNamAM jhajhUmatA hatA. jyAre baMne hAthIo laDatA hatA, tyAre dazamukha rAvaNe IndranA mahAvatane nIce gabaDAvIne, laMghana karIne Indrane pakaDI lIdhe. tene divya vastrathI bAMdhI potAnA hAthI para besADI jaladI rAhuthI grasAela caMdra sarakhI jhAMkhI kAMtivALA, abhimAna ane utsAharahita Indrane saMgrAmamAM pakaDIne vaLI choDI mukyo. sArarUpa cAvala-cokhA grahaNa karI lIdhA pachI photarAnuM zuM prayojana hoya? A bAju IndranA sarva hAthI, ghoDA, pAyadala sinya bhagna banI palAyana thaI gayuM ane vitADhya parvata pAse pahoMcyuM. rAvaNane laMkApraveza devendra Indrane pakaDIne potAnI senA sahita rAvaNa vizALa AkAzane DhAMkI dete laMkA tarapha cAlyA. rAvaNa rAjAne najIka AvelA jANune laMkApurInA loke ane rAjAne parivAra sammukha AvIne seMkaDo maMgalagIta gAIne rAvaNane abhinandana ApatA hatA. UMcA karelA tachatravALe, manahara cAmayugalathI vIMjAte, devendra jema devabhuvanamAM, tema rAvaNe laMkApurImAM praveza karyo. vividha prakAranAM maNionAM kiraNethI jhaLahaLatA pitAnA mahela pAse pahoMcyo, eTale jaya zabdanI udaghoSaNA sAthe puSpaka vimAnathI nIce utaryo. kavaca dhAraNa karanArA zatruone jitane, ghaNuM rAjAone pitAnI AjJAne svIkAra karAvIne, pUrvopArjita vimala puNyadayanA prabhAvathI sukhamAM lIna thaela rAvaNa tyAM AnaMdakIDA karavA lAge. (144) padhacarita viSe "vaitAdyagamana, IndrabaMdhana, laMkApraveza" nAmane bAramo udeze pUrNa thayuM. [12]. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [13] indranuM nirvANa - gamana A mAjI sahasrArane netA banAvIne indranA subhaTo rAvaNanA bhavana pAse gayA ane pratihAra dvArA AjJA pAmIne sabhAmAM pahoMcI mastakathI praNAma karIne najIkanA Asana upara beThA. tyAra pachI atyaMta Adara pUrvaka sahasrAra rAvaNane kahevA lAgyA ke, 'ApanuM parAkrama, puruSakAra ane pratApa amAe pratyakSa dekhI lIdhAM che, have Indrane baMdhanamAM rAkhavAnuM kAi prayeAjana nathI, mATe tene cheDI do.' tyAre rAvaNe kahyuM ke* jo mArI lakAmAMthI darAja pratiniyata samaye kheda pAmyA vagara kacarA-pUjo dUra kare, A nagarInI bhUmine sApha karIne liMpe, sugaMdhI puSpAthI tenI pUjA kare, divya sugadhavALAM cUrNathI vAsita kare--AvA prakAranI AjJA AjathI mAMDIne te svIkAre, tA huM indrane cheADI dauM, te sivAya bIjA kayA prakAre mukta banI zake ? rAvaNe je kaMi paNa kabUlAta karAvI, te leAkapAla-hita sahasrAre indranA chUTakArA mATe svIkArI. rAvaNe uttama prakAranAM dAna, mAna ane vaibhavathI sanmAna karIne mukta karyA ane vaLI kahyuM ke, 'AjathI tuM mArA adhu che. rathanUpura-cakravAla nagaramAM rahIne vaitADhyagirine bhAgava, tathA indriyA ane manane gamatAM maneAhara sukhA IcchAnusAra bhogava.' 'ApanI IcchAnusAra ema thAva' ema kahIne surapati indra ane leAkapAla-sahita sahasrAra rathanUpura cakravAlapuramAM AvI paheAMcyA. vidyAdharAthI stuti karAtA indre peAtAnA bhavanamAM praveza karyA, bIjA paNa leAkapAlA peAtAnA parivAra-sahita pAtapeAtAnA nagaramAM gayA. parAjaya pAmavAnA kAraNe udvega manavALA indra pAtAnA bhavanamAM, siMhAsanamAM khIlelA uttama puSpavALA udyAnamAM ke ramaNIya maneAhara padmasarAvaramAM kayAM ya zAMti pAmatA na hateA, peAtAnI priyAemAM mana detA na hatA. ciMtAmagna indra jinAyatanamAM jaine, vaMdana karIne peAtAnA parAjaya saMbaMdhI cintA karavA lAgyA ke, ' mane dhikkAra thAo. vijaLI sarakhI capaLa ane IndradhanuSa mAphaka kSaNamAM adRzya thanArI kSaNika khecaranI RddhinA zA upayAga karavA ? te ja vidyAe, te ja subhaTA, te ja hAthI ane gheADAe, te ja bhujAmala hatuM, paraMtu puNya paravAratAM te sa tRNusamAna anI gayAM. zatrusamAna thayeA heAvA chatAM rAvaNa mArA parama kalyANabandhu thayA che. kAraNa ke niHsAra sukhamAM Asakta anelA mane teNe ahIM pratibAdha pamADyo che. indriyA ane manane gamatAM sarva sukhanAM sAdhanono tyAga karIne pApanA nAza karanAra jinezvaranA matamAM jaNAvelI pratrajyA huM aMgIkAra karuM. 14 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padyacatri te samaye nirvANusaMgama nAmanA eka munivara AkAzamArgethI te ja jinAlaya pAse utaryA. munivarane dekhIne Indra ati AnaMda pAmya ane ubhA thaI, mastaka namAvI parama AdarapUrvaka bhAvathI vaMdana karyuM. munibhagavaMte paNa pitAnA AcAra ane vidhi pramANe jinezvara paramAtmAnI pratimAonuM [bhAvapUjana karIne tapanA tejathI dIpatA muni ApelA Asana upara birAjamAna thayA. pharI paNa Indra paramavinaya karavA pUrvaka munine pUchayuM ke, "he svAmI ! mArA pUrvabhavanI hakIkta je pramANe banI hoya, te mane kahI jaNAve. pachI sAdhu bhagavaMta paNa tenA pUrvabhavanA vRttAntane kahevA lAgyA ke-"kaI prakAre cAre gatimAM bhramaNa karatAM tame manuSyajAti pAmyA. zikhipura nAmanA nagaramAM dhanarahita eka daridra-kulamAM lakSaNa ane guNarahita, seMkaDo rogothI pIDita putrI utpanna thaI. kamAge tenAM baMne mAtA-pitA paNa mRtyu pAmyAM. koI prakAre lokenAM eThAM bhejana pAmIne jIvatI rahevA pAmI. phATI gaelA hAthapagavALI, lukhA zarIravALI, phATelA-tUTelAM kapaDAM paheratI, lakevaDe dhamakAvAtI manamAM udvega pAmatI Ama-tema bhaTakatI hatI. karmanI nirjarA thavAnA kAraNe kAladharma pAmIne kiMpuruSanI patnI kSIradhArA nAmanI utpanna thaI, tyAMthI mRtyu pAmIne ratnapuramAM dhAri nA garbhamAM gomukhanA kuTumbamAM sahastrabhAnunA nAmathI utpanna thaye. sahasabhAnuM samyakatva -sahita samagra aNuvrata pAmyA. tyAMthI kAla pAmIne zuka vimAnamAM utpanna thayA. tyAMthI cyavIne pahelAMnI ratnasaMcaya nagarImAM maNiratnanI patnI guNavallInA putrapaNe utpanna thayo. naMdivardhane rAjya karyA pachI jinezvara bhagavaMtanI pAse dIkSA aMgIkAra karI. vividha tapanuM sevana karIne uttama praveyaka sukha pAmyo. tyAM ahamindrapaNAnA sukhane anubhava karIne cyavIne, ahIM bharatakSetramAM manasundarIthI janamela sahastrArane Indra nAmane putra thaye. garbhamAM hato, tyAre IndrapaNAnI abhilASA karI hatI, tethI ahIM IndrapaNuM pAmyo che ane cakravAla nagaramAM te vidyAno adhipati thayo. che. "huM saMgrAmamAM hArI gayo te mATe lAMbA kALathI ATale kheda zA mATe vahana kare che? A nimitta tuM karmanA kalaMkathI mukta thaIza. pUrvakAlamAM kIDA karatAM karatAM durtIti karI hatI, te vAta tuM zuM bhUlI gaye? A sarva vRttAnta huM skuTarUpe tamane kahuM chuM, te barAbara ekAgra citte sAMbhaLe. - arijaya nAmanA nagaramAM javalanasiMha nAmane eka becarAdhipati hate. tene vegavatI nAmanI bhAryA hatI, tene ahalyA nAmanI putrI hatI. tenA svayaMvaramAM bala ane samRddhi saMpanna aneka vidyAdharo ekaThA thayA hatA, tuM paNa tyAM Avyo hato. pUrvabhavanA karmanA phalasvarUpa A svayaMvarA ahalyA kanyA caMdrAvata nAmanA uttama nagaranA svAmI nandimAli vara nAmanA kumAre prApta karI. rUpa ane yauvana-pUrNa te kanyAnI sAthe pANigrahaNa karIne rati-sukha-sAgaramAM lIna banelo te uttama devanI jema bhogo bhagavate hato. tyArathI mAMDIne tuM tenI IrSyA karavAnA kAraNe samagra zarI Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [13] IndranuM nirvANa-gamana . 107 : 2mAM krodha prasarAvIne te nandimAlinA uparane vairAnubaMdha cheDatA nathI. pachI koIka samaye cAritramohanIya karmane kSayapazamathI pratibaMdha pAmyuM. tyAra pachI nandimAlIe parigraha ane AraMbhane tyAga karIne pravajyA aMgIkAra karI. sAdhuonA parivAra sAthe vihAra karatA karatA te haMsAvalI nadInA kinAre AvI pahoMcyA. paribhramaNa karatA te munine te dekhyA. rathAvata nAmanA parvata upara dhyAnamAM beThelA te munine te oLakhyA ane ahalyAnA kAraNe je kaMI banyuM hatuM, te sarva tane yAda AvyuM. krodhe bharAIne te munivarane bAMdhyA. temanAM sarva aMge jakaDI lIdhAM, to paNa guMjArava karatA vAyarAthI jema meru kaMpatuM nathI, tema A muni calAyamAna na thayA. te muninA pitAnA bhAI ane kalyANa guNadhara nAmanA muni tene upasarga thate dekhIne reSAyamAna thayA ane pitAne dhyAnayoga pUrNa karyo. te muni ekadama ke pAgnithI jalI rahelA hatA. tene munie jeyA. tArI sarvazrI nAmanI bhAryAe maharSine zAnta karyA. samyakatva-yukta bhAvitamativALA ane dayALu te muni te strIne dekhatAM ja prasanna manavALA thaI gayA. mamatva ane ahaMkAra-rahita daDhacAritravALA muninI je niMdA kare che, mAra mAre che, tene saMtApe che, te mUDhAtmA lAMbA kALa sudhI saMsAramAM pari. bhramaNa karanAra thAya che. A prakAre puNya ane parAbhavamAM je vizeSatA che, te jANIne dukhanAM AzrayabhUta sarva kAraNe kharekhara dharmathI vinAza pAme che. pitAnuM caritra sAMbhaLIne vairAgyabhAva pAmele Indra munine praNAma karI beThelo, te vaLI pharI pharI paramArtha vicAravA lAgyA. upadeza ApIne sAdhu potAnA sthAnake gayA. InDe paNa pitAnA samagra rAjya para potAnA vIryadatta nAmanA putrane sthApita karyo. mAtApitA, svajana ane pitAnI bhAryAnI anumati prApta karIne duHkha ane karmanA kSaya mATe jinezvare upadezelI dIkSA aMgIkAra karI. vividha yoga ane karaNothI tapa sevana karIne te dvArA karma-malane sarvathA nAza karIne kevalajJAna upArjana karI potAnA AtmAne vimala-nirmala zuddha svabhAva utpanna karI kRtArtha thaela Indra mokSa pAmyA. (para) A pramANe pacarita viSe "IndranuM nirvANa-gamana" nAmane teramo - udeze pUrNa thayo. [13] Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [14] anaMtavIryane dharmopadeza have kaIka samaye te surendranAtha-rAvaNa meru upara jaIne cetyAlayamAM jinezvara bhagavatanI stuti karIne sukhapUrvaka pAcho Avato hato, te samaye mArgamAM meghanA sarakhe mahAgaMbhIra zabda sAMbhaLIne rAvaNa kSobha pAmyA. vaLI cAre dizAomAM najara pheMkatAM kuMkumanA varNa sarakhI lAla dizAo jovAmAM AvI. mArIcine pUchayuM ke, "megha sarakho A gaMbhIra ane madhura zabda kAne saMbhaLAya che? ane A samagra bhuvana aruNa samAna lAla raMgavALuM kema dekhAya che? tyAre mArIcie pratyuttara Apyo ke, "suvarNa giri upara anaMtavIryane laka ane aloka prakAzita karanAra kevalajJAna utpanna thayuM che. A kAraNe sAdhubhagavaMtanA caraNamAM namaskAra karavA jatA devonA vAjiMtrone A zabda che, tathA temanA maNijaDita mukuTanA ratnomAMthI nIkaLatAM kiraNenA prakAzathI bhuvana vyApta banI gayuM che. tenuM vacana sAMbhaLIne AnaMda pAmele rAvaNa nIce utaryo ane munivaramAM vRSabha samAna temane traNa pradakSiNA ApIne vaMdana karyuM. te pahelAM te devoe AvI vaMdana karyuM ane nIce besI gayA. tyAra pachI bIjA Indra sarakho rAvaNa tyAM AvIne besI gayo. tyAra pachI de, manuSya tema ja vidyAdharo Asana para besI gayA eTale temanA eka ziSya jenA kalyANa mATe dhArmika viSayaka prazna karyo. tyAre skuTa ane gaMbhIra pada ane arthavALI atyaMta nirmala ane nipuNa svabhAvathI madhura vANI belatA munivare badha ane mokSanuM svarUpa kahevAnuM zaru karyuM. ATha prakAranAM karmathI baMdhAelo jIva vedanIyakarmanA udayathI duHkha anubhavato dIghakALa sudhI saMsAramAM paribhramaNa kare che. karmonI nirjarA thavAnA kAraNe kaI prakAre manuSyapaNuM pAmavA chatAM rasa ane sparzendriyane AdhIna thaelo AtmA koI prakAre dharma karato nathI. ahIM atyaMta rAga ke cheSa karanArA je AtmAo ajJAnathI pApakarma kare che, te ghaNI gADha vedanAvALI bhayaMkara nArakImAM jAya che. mahAAraMbha karanArA, mahAadhikaraNavALA, mahAparigrahavALA, tIvra kaSAyanI pariNativALA hoya, te paNa narakamAM jAya che. mAtA, pitA, guru, bhAI, bahena, patnI ane putrane ghAta karanArA, cAMDAla sarakhA adhama kArya karanArA mRtyu pAmIne mahAnarakamAM jAya che. mAMsa ane rasamAM lubdha, zikArI, pakSIo pakaDavA jALa pAtharanArA, mAchImAre, Aga lagADanArA, cera, gAma, nagara ke dezano nAza karanArA, pazuone ghAta karI yajJa karanAra purohita, havana karavAnA udyamavALA, senAdhipati vagere paMcendriya jIne Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [14] anaMtavIryane dharmopadeza .: 109 : vadha karanArA manuSya marIne narakapRthvImAM jAya che. siMha, rIMcha, cittA, tanta jaLacara prANI, mAchalAM, magaramaccha, suMsumAra nAmanA pratyeka jIvone AhAra karanAra mahApApI tiya paNa narake jAya che. pariplavaka nAmanA pakSIo, bagalA, gidhaDA, kula nAmanA pakSIo, vaMjula, sarpa, mahAnAga A sarve narakamAge janArA che. A sarve mahAAraMbha karanArA jaNAvyA, have mahAadhikaraNarUpa pApa karanArA koNa? te kahuM chuM- rAjAonA maMtrI, dUta, temanA Adeza ApanAra, dhanurvidyA ane astra-zastra vidyA bhaNAvanAra upAdhyAya, viSa vagere mahAjherI padArthone yoga karanAra, asatyavAdI, rAjAonA tiSIo, nimittiyAo, mRtyu pAmI narake jAya che. bIjAo ke jeo vacanayoga dvArA pApa upArjana kare che, te sarve adhikaraNanA pApa karanArA narakagAmI manuSya jANavA. [dIkSA grahaNa na karanAra] cakravartIo, narendro, maMDaliko, rAkhasvAmIo, bIjA paNa temanA sarakhA ghaNA naraka tarapha prayANa karanArA thAya che. mana, vacana ane kAyAnI gupti dhAraNa karanAra, ahaMkAra-rahita, jitendriya, dhIra, gaMbhIra evA guNavaMta zramaNanI jeo niMdA kare che, te paNa narakagati upArjana kare che. AvA prakAranA narakane lAyaka pApopArjana karanArA ja badanAvALI nArakImAM utpanna thAya che. jyAM temanAM zarIra cheDAya che, bhedAya che, karavata ane taravAranI dhAra sarakhAM vRkSapatrothI kapAya che. siMha, vAgha ane vajasarakhA tIrNa mukha ane cAMcavALA pakSIo vaDe cIso pADatA te khavAya che. AvA prakAranAM aneka duHkho te nArakImAM bhegave che. jeo kapaTI, kuTila, khoTAM tola-mApathI vepAra karanArA, rasavALA padArthonI bheLaseLa karanArA, khetI Adi karanArA, bIjA paNa tevA dhaMdhA karanArA, IndriyAdhIna, dharmadhurAne tyAga karanArA, AdhyAna karanArA tiya gatimAM jAya che. haMmezAM bhayamAM ja jIvanArA, bhayathI pIDita manavALA, khAvA-pIvAnI, bhUkha-tarazanI vedanA bhogavatA pazuo jIvatAM sudhI tINa duHkhano anubhava kare che. gAya, bheMsa, uMTa, bakarA, gheTA vagere tRNa-patrAdika bhakSaNa karanAra pazuo, tema ja mandakaSAyavALA manuSyo marIne manuSya thAya che. Aryo ke anAryo paNa uttama ke adhama kulomAM utpanna thaelA jI potapotAnA karmAnusAra lAMbA ke TUMkA AyuSyavALA thAya che. karmathI ahIM koI aMdha, baherA, bobaDA, mUMgA, kuja, hiMgaNAvAmana, laMgaDA, dhanavaMta, guNavaMta, ane keTalAka daridratAthI parAbhava pAmelA thAya che. koI lobhArUpI mahAgrahanA vaLagADavALA, keTalAka zUravIra saradAre saMgrAmanA mekhare praveza kare che, vaLI bIjA keTalAka aneka taraMgo ane kalolavALA mahAsamudranI musApharI karI vyApAra karanArA hoya che. keTalAka aTavImAM praveza kare che. keTalAka sArthavAha bhayAnaka jaMgala ullaMghana karI vyApArArthe paradezano pravAsa kare che, bIjA Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 110 : paumacariya-padmacaritra keTalAka khetI vagere seMkaDo dhaMdhAdArI vyApAra karanArA hoya che. A pramANe manuSyagatinAM sarva duHkha jANIne keTalAka sarAga gRhastha] dharmanA aneka prakAre paikI kaI koI dharmanI sAdhanA kare che. pAMca aNuvratarUpa dharmavALA, temaja akAmanirjarA karanArA manuSya marIne devapaNuM pAme che. vaLI yoga-vizeSathI keTalAka ahIMthI bhavanavAsI, aMtara, tiSka ane ka95vAsI devalokamAM adhama ane uttama jAtinA de thAya che. A pramANe karmAdhIna che cAragatirUpa saMsAramAM rakhaDyA kare che ane moha pAmelA teo mokSasukha pAmI zakatA nathI. je manuSya, cAritra ane vizuddha zIlavaMta saMyata munivarone saMyamamAM upakAraka dAna Ape che, te paNa devapaNuM pAme che. je munivaro jJAna ane saMyamamAM tallIna, mokSamArga pratye ekAMta daSTivALA, jitendriya ane dharyayukta hoya, te munivare lakamAM uttama pAtra gaNAvelA che. jeo sukha-duHkhamAM samAnabhAva gaNanArA hoya, tema ja mAna ane apamAna vacce AMtare gaNanArA hotA nathI. AhArAdika maLe, ke na maLe, te paNa samabhAvI hoya, te sAdhuo dAna ApavA mATe pAtra gaNelA che, munivarane uttamabhAva sahita je prAsuka-acitta AhAra, auSadha Adi ke indriyone anukULa padArtho ApavAmAM Ave, to tenAthI vipula puNyaphalanI prApti thAya che. rAga-dveSamAM mUDha banelA, AraMbha-samAraMbhamAM pravartelA mithyASTine je dAna ApavAmAM Ave, te dAna niSphala gaNeluM che. jema kUvAnA ekarasavALA jaLathI siMcelA ghaNuM prakAranA vRkSo potapotAnA svabhAvanusAra tIkhA, madhura, kaDavA, tUrA vagere svAda ApanAra thAya che. e pramANe zIlavaMta ane zIlarahitane Apela bhajana bIjA bhavamAM zubha ane azubha phala ApanAra thAya che. kAmagonI tRSNAvALA potAnA sarakhAne apAeluM dAna ane te mATe cAhe teTalo udyama karavAmAM Ave, te paNa te dAna phala ApatuM nathI. are ! kaSTanI vAta che ke, kuzAstronI racanA karI lokone avaLo mArga batAvanArA kuliMgIo lokone kema ThagI rahelA che? Indriyone AdhIna thaelA tathA paralokanI buddhithI rahita evA mithyapadeza ApanArA, lokene pazuhatyAvALA yajJa karavAnuM ane mAMsa khAvAnuM kahe che, eTaluM ja nahIM paNa temAM deSa-pApa nathI" kahe che! jeo dharmabuddhi karIne mAMsa-bhakSaNa kare che ane mAMsanuM dAna Ape che, teo tIvra vedanA-pUrNa bhayaMkara narakamAM jAya che. je kaI meTuM tapa kare, ke samagra tIrthanI yAtrAe kare, te paNa mAMsabhakSaNa na karanAranI kakSAmAM AvI zakatA nathI. jeo gAyanuM dAna, kanyAdAna, bhUmidAna, suvarNa dAna Ape che, pApakarmathI bhAre thaelA teo saMsAra-aTavImAM athaDAyA kare che. gAyanuM ke baLadanuM dAna karavAthI te jAnavarane baMdhana, tADana, damananuM bhArI duHkha thAya che. haLa ane tenI kozathI pRthvI kheDAya, tethI pRthvIkAya ane temAM rahelA aneka trasa jaMtuonA prANane nAza thAya che. je kanyAdAna apAya che, temAM Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [14] anaMtavIyanA dharmopadeza : 111 : te rAga ane Asakti kare che, rAgathI meAha thAya che ane mAhathI durgati-gamana thAya che. suvarNa dAnathI teA vaLI cArAi luMTAi javAnA bhaya thAya che, vaLI AraMbha- parigrahanuM mULa che. te kAraNe munie A cAre dAna na ApavAne upadeza Ape che. vItarAga sarvajJa bhagavaMte jJAnadAna, abhayadAna, prAsuka-acitta AhArAdikanuM ane auSadhadAna ApavAnA upadeza ApeleA che. jJAna ApavAthI divyajJAnI, abhayadAna ApavAthI dIrghAyuSyavALA, AhAradAna karavAthI suMdara bhAgA prApta karanAra thAya che, temAM saMdeha nathI. sAdhune auSadhadAna devAthI divyazarIranI prApti thAya che, temaja nirupama aMge ane upAMgAvALA ane uttamabhAga bhAgavanAra thAya che. jema pRthvItalamAM vAveluM nAnuM vaDabIja, temAMthI moTA ane uMcA vaDa thAya che; te pramANe muni- vAne dIdheluM dAna vipula puNya prApta karAvanAra thAya che. jema atyata sArI rIte kheDelA khetaramAM sArI rIte vAvela dhAnyabIja adbhuta Adhaka pramANamAM nIpaje che, tema sa yata munIzvarAne Apelu dAna mahApuNya upArjana karAvanAruM thAya che. jema ukharabhUmimAM nAkhelA bIjanI vRddhi thatI nathI, tema mithyAtvathI malina thaelA kupAtramAM ApeluM dAna niSphala thAya che. zraddhA, zakti ane bhaktithI viveka-pUrva ka vidhithI je dAna ApavAmAM Ave, te dAna puNyaLavALuM samajavuM. vividha prakAranAM AyudhAne hAthamAM grahaNa karanArA, kaSAyavALA, kAmarAga-ratirAgamAM Asakta, haMmezAM AbhUSaNa paherI zarIranI zeAbhA vadhAranArA evA devA dAnanA adhikArI nathI, arthAt temane dhareluM dAna puNyala ApanAra thatuM nathI. jee peAte tarI zakatA nathI, teo bIjAne kevI rIte tArI zake? jo keAi lagaDA khAMdha para besADIne bIjA laMgaDAne dezAntaramAM lai jAya, tA AvA devAne viSe ApeluM dAna te dhama kahevAya temAM saMdeha nathI. jee vaLI vItarAga sava doSa-rahita evA tIrtha"kara bhagavaMtA che, temane leAkane viSe uttama dAnanA uttama pAtra gaNelA che. saMsAranA saoNMgamAM viraktabhAva pAmelA ane jinezvaranA dharmane pramANita mAnanArA, pratimAnI pUjA-bhaktimAM udyamavALA tenA puNya-prabhAvathI mahaddhika devatA thAya che. saumya manavALA je manuSyA jinAlaya viSe dhvajA-patAkA mATe vastra, dhUpa, dIpa Ape che, te devapaNuM pAme che. AvA prakAranuM dAna ApanAra manuSyA devabhavamAM ane manuSyabhavamAM sukhanI paraMparA bhAgavanAra thaine chevaTe muktisukhanA kAyamanA adhikArI thAya che. bhAnukaLuM A vistAravALA dAnadhama sAMbhaLyeA. pachI teNe anaMtavIya ne praNAma karI pUchyuM' ke, 'he svAmI ! mane dhama kaho.' tyAre ana`tamale kahyuM ke-jinezvara bhagavaMte dhama e prakAranA kahelA che. eka gRhasthapaNAmAM rahIne karI zakAya tevA ane bIjo gharabAra-kuTu khAdika saMgo tyAga karIne karavA lAyaka anagAra-dharma, ghaNA bhedavALA che. te paNa zramaNadhama hiMsA, jUTha, cArI, maithuna ane parigrahanI nivRtti-A pAMca mahAvratA sAdhu Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 112 paumacariya-padmacaritra ene mATe kahelAM che. IrSA, bhASA, eSaNa, AdAna-nikSepa tathA pAriSTApanikA e nAmanI pAMca samitie kahelI che. managupti, vacanagupti tathA kAyagupti A traNa guptie munioe nakkI dhAraNa karavI joIe. krodha, mAna, mAyA, lobha ane zreSayukta rAga e AtmAmAM rahelA mahAzatruo che. teone koI prakAre thatA rokavA joIe. anazana, UdarikA, vRtti-saMkSepa, kAyaza, rasa-parityAga tathA viviktazayyAsana-A cha prakAranuM bAhyata5. prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRjya, svAdhyAya, dhyAna ane kAryotsarga-A cha prakAranuM atyaMtarata5; ema bAhyA ane atyaMtara tapanA bAra bheda samajavA. jinezvara bhagavaMte A pramANe bAra prakArano tapa kahe che. pApano tyAga karela zramaNa karmanirjarA mATe tenuM bhAvathI sevana kare che. potAnA deha upara paNa jeo mamatva vagaranA-nirapekSa che, nirabhimAnI, Indriyo upara aMkuza rAkhanArA, dhIra, bAra prakAranI anuprekSAomAM haMmezAM AtmAne ciMtavanArA hoya che. arthAt anityAdi bAra bhAvanAonuM dhyAna kare che, vAsI-caMdana sarakhA eTale kaI vAMsalAthI zarIra chole, agara bAvanAcaMdanano zItala lepa kare, te banne pratye samabhAva rAkhanArA hoya, paNa dveSa ke rAga karanAra na thAya. sukha ane duHkha baMnemAM samAna bhAva rAkhanArA, sUryAsta thayA pachI nivAsa karanAra arthAt sUryanI sAkSI vagara rAtre na cAlanArA, siMhanI jema zramaNo nirbhaya hoya che. pRthvInI jema sarva sparzone sahana karanArA, pavananI jema sarvasaMgathI mukta, AkAza sarakhA nirmala manavALA, samudra sarakhA gaMbhIra, caMdra sarakhA saumya-zAnta AhUlAdaka, sUryanI jema tapa-tejathI dIpatA, merunI jema dhIra, pariSaha-upasargomAM aDola ane mahAna, pakSI mAphaka saMga vagaranA zramaNo hoya che. sAdhu bhagavaMto zIlanAM aDhArahajAra aMgane dhAraNa karanArA hoya che. zramaNa paramapada-mokSanuM ciMtana karatA anAkulapaNe vicaranArA hoya che. jinezvare kahelA dharma ane tapanuM sevana karavAnA phalasvarUpe utpanna thaelI AmazauSadhi Adi RddhinA vibhAvavALA, tapanI lakSmIthI vibhUSita aMgavALA, adabhuta kArya karavAnI zaktivALA hoya che. temanAmAM evA prakAranI zakti chUpA elI hoya che ke, keI tevA labdhivaMta munivara divasanAtha-sUryane tatkAla nistejakarI nAkhe che, te kaI candrane uchALIne meghanI. jema varasAve che, sthira merune paNa kaMpAve che, pavana sarakhA vegathI AdhAra vagara AkAzamAM cAle che, te munivaranA caraNanI rajathI aneka vyAdhio zAnta thAya che. kaI muni madhu-sAkara karatAM adhika madhura zabdavALI vANI savaNa karanAra hoya, koI dUdhanA, to kaI ghInA svAda karatAM adhika svAdiSTa vANI jharAvanAra hoya, kaIka amRtastrAvI heya. koI kaSTabuddhivALA arthAt koThAramAM bhareluM dhAnya ochuM na thAya, tema guru pAsethI sAMbhaLela tamAma sUtra ane artha, vagara bhUlya yAda rAkhanArA, keTalAka padAnusArI eTale ekapadanA AdhAre bhUlAela sarva pada kahenArA, Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [14] anaMtavIyanA dharmAMpadeza : 113 : keTalAka sabhinnazrota eTale keAI paNa indriyathI game te indriyanA viSaya jANanArA. jemake jIbhathI zabda sAMbhaLanArA, kAnathI svAda jANanArA ItyAdi, AvA prakAranI aneka labdhi dhAraNa karanArA heAvA chatAM kutUhalathI, ke svAmAM upayAga nahIM karanArA zramaNeA kAladhama pAmIne peAtAnA ceAgAnusAra devalAkanAM sthAna pAme che ane keTalAka parAkramI AtmAe meAkSa pAme che. keTalAka puNyApAna karIne saudharmAdika uttama vimAnAmAM utpanna thAya che, keTalAka indro thAya che, teA keTalAka IndranA samAna Rddhi-samRddhivALA thAya che, teA vaLI keTalAka indranA sevaka tarIke a'garakSakA ane che. A prakAre uttama, madhyama ane adhama prakAravALA devA jaNAvyA. bIjA keTalAka amintrapaNuM pAmI a5bhavamAM mekSe janArA ane vaLI keTalAka A bhave ja zivAlayamAM jAya che. devavamAnA, devA ane temanAM sukhA have tyAM devalAkamAM aneka prakAranI Azcaya kArI zAbhAyukta ane sUrya sarakhI kAMtithI jaLahaLatAM daivimAnA hAya che. vA-hIrA, IndranIla, marakata tema ja vaiDU Adi ratnAnI vicitra racanAethI ramaNIya, majabUta ane vizAla pIThikAmAMthI nIkaLelA hajAro sta bha-samUhavALA, kRtrima hAthI, vRSabha, siMha kesarI, varAha, mRga ane camarI gAya vagerethI AlekhAela bhUmitalavALA, maMda pavanathI kaMpita ane ghUmatI nRtya karatI dhvajAe rUpI hastAcavALA, geAzI`cantana ane kAlAgurunI sugadhayukta dhUpavALA, jala ane jamInamAM ugelAM aneka prakAranAM puSpAthI arcita vimAne tyAM hAya che. jayAM devagAyaka-gAndhAnAM gItA, vAjiMtrA, vINAnA madhura zabdo, khasInA ArAha-avarohavALA suMdara zabdo jemAMthI sabhaLAtA hoya che, evA prakAranAM vimA nAmAM deve mahAn sukhA bhAgavatA hoya che. vaLI teo ratnanI jema nirmAMla-mala vagaranA, mAMsa-hADakAM-rahita, khADa vagaranA dehavALA, gabha vagara utpanna thaelA arthAt puSpazayyA sarakhI devazayyAmAM utpanna thaelA, svabhAvathI vagara khIDAtA netravALA deveza hoya che. samacaturasa saMsthAnavALA, maNimaya mukuTa, vicitra kuMDalA ane AbhUSaNAthI ala'kRta, devAMganAonI vacce rahelA, ratisukha-sAgaramAM DUbelA AnaMdAnubhava karatA hoya che. tyAM vikasita kamala-samAna mukhavALI, nirmala nayana, dAMta ane heThavALI, puSTa stanayugalathI utpanna thaela zeAbhAvALI, lAlazeAkapatra sarakhI ujvala keAmala hasta ane caraNavALI, vizAla nitamba-pradezavALI, svAmInI icchAnusAra varta nArI, svabhAvathI kAmala ane maneAhara vANI khelanArI devIe sAthe jIvana-paryaMta te devA pUrve karelA dharmanA prabhAvathI maneAhara viSayasukhanA anubhava kare che. je devA traiveyaka ane anuttara nAmanA uttama vimAnA viSe amindro rahelA che, teo upazAntamAhavALA ana taguNu sukha anubhave che, je saMsa'ga-rahita thaelA zramaNeA siddhisthAna pAmelA che, teo tyAM anaMtA kAla sudhI anaMtaguNA sukhaneA anu pa Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 : paumacariya-padmacaritra bhava kare che. samagra traNe lokamAM manuSya ane dene je viSayasukha hoya che, te siddhonA sukhanA anaMtA koDamAM bhAga pramANa paNa hoI zakatuM nathI. samagra jIvalekamAM devatAo ane manuSyane je sukha hoya che, te sarva dharmanuM phala che-ema jinezvara devoe kaheluM che. devatva, Indratva, ahamindratva, temaja siddhatva te sarve manuSyabhavamAM ja dharma karavAthI ja pAme che. jema pakSIone rAjA garuDa, pazuone rAjA siMha, tema bhavana rAjA hoya to manuSyabhava. kAraNa ke, moTA guNone vahana karanAra hoya to mAtra eka manuSyabhava che. A manuSyabhavamAM je eka mahAna guNa che, te bIjA koI paNa bhavamAM nathI. karmane sarvathA kSaya karIne jIva mokSe jatA hoya, to mAtra A manuSyabhavamAMthI ja. jema samudramAM khovAeluM ratna game teTaluM zodhe, te pharI dekhI zakato nathI, tema dharma- rahita jIva pharI manuSyabhava prApta karI zakato nathI. A pramANe kevalie kahelo dharma atyaMta zraddhA pUrvaka sAMbhaLIne pachI bhAnukaNe anaMtavIryane praNAma karIne kahyuM ke, "he bhagavaMta! haju huM bhegAbhilASA vagarane thayela nathI, bheganI icchAo haju mane vate che, temaja zramaNudharmanAM ugra tapa-vidhAna karavA asamartha chuM. tyAre anaMtabala munibhagavaMte kahyuM ke, te tuM gRhasthapaNAmAM banI zake tevo zrAvakadharma ekAgra-manathI sAMbhaLa, tenuM sevana karatAM karatAM krame karIne tuM saMsAravAsathI mukta banIza. jinezvara bhagavaMte sAgAra ane anagAra ema be prakAranA dharma upadezelA che, sAdhuo mATe anagAra-dharma ane gRhaso mATe sAgAra-dhama jaNAvelo che. sAdhu-maharSione anagAradharma to meM kahI saMbhaLA, have sAgAra cAritra-viSayaka zrAvakadharma sAMbhaLa. zrAvadharma pAMca aNuvrata, traNa guNavrata ane cAra zikSAtrato-ema jinezvaroe zrAvakanAM bAra vrato jaNAvelAM che. skUlatara prANivadha, mRSAvAda-asatyavacana, corI, parastrI, parigraha evAM pAMca meTAM pApa na karavAnI pratijJA karavA rUpa pAMca aNuvrato. dizA ane vidizAmAM javAnI maryAdAno niyama, anarthadaMDa-varjana, upabhoga-pArabheganuM pramANa -A traNa guNavrato. sAmAyika, upavAsa-pauSadha, atithisaMvibhAga, ane samAdhimaraNa-A cAra zikSAtrato. rAtribhojananI virati, madha, mAMsa, madirApAnane tyAga. pUjA ane zIlanuM AcaraNa karavuM-A vagere gRhasthone dharma jaNAvela che. nirmala samyakatvavALA evA manuSyo A kahela zrAvakadharmanuM sevana karIne, vidhipUrvaka mRtyu pAmIne saudharmAdika vimAnika kapovALA svargamAM jAya che. tyAMthI cyavelA vaLI manuSyabhava pAmI temAM vizeSapaNe jinavapadi dharmanuM sevana karI mahardika devapaNe uttama jAtivALA deva thAya che. A pramANe sAta-ATha bhavamAM sarva kamane khaMkherIne siddhigati prApta kare che. manuSyapaNuM pAmIne je jinezvaronA dharmanI zraddhA kare che, te paNa naraka ane tiryaMcagatimAM lAMbo kALa bramaNa karatA nathI. je samyagdaSTi jIvA Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [14] anaMtavIya dharmopadeza : 115 : jinapUjA, vinaya, vandanamAM prItivALo hoya, te paNa anukrame nirvANa sukha prApta kare che. jinakti dharma mAM niHzaMkatA Adi guNovALA hoya, temaja jIva, ajIvAdika tanA jANakAra hoya, te mahartika deva thAya che. potAnI zakti anusAra je manuSya jaghanya, madhyama ke uttama prakArane dharma kare che, te devalekamAM tevA prakAranA sthAnane meLave che. have munivaramAM Indra samAna te kahevA lAgyA ke-AgaLa kahI gayA, te pramANe aneka prakAranA tapa-saMyama dharmanuM sevana karIne manuSya akSaya sukhanA AnaMdane anubhava kare che. bIjuM haMmezAM thoDA thoDA navIna jJAnano paNa saMgraha karavo joIe. bindu bindu ekaThAM thaIne jalapUrNa nadIo samudrarUpa thatI zuM nathI dekhAtI? je cAre AhArane eka muhUrta sudhI paNa tyAga kare che, tene eka mahine sarva ekaThuM karatAM eka upavAsa thAya ane tenuM puNyaphala devalokamAM prApta karAvanAra thAya. anya devatAne pUjIne daza hajAra varSo sudhI je devalokanA puNyasukhane bhagave che, te ja pramANe jinavare kahelA tapanuM sevana karIne koDa palyopamanA lAMbA kALa sudhI devakanuM puNyaphala bhogave che. tyAMthI cyavane jaMgalamAM vAsa karanAra tApasakanyAne jevAM uttama sukha prApta thayAM, tevAM bhoga-sukho manuSyabhavamAM prApta thAya che. je manuSya divasamAM be ja vakhata niyamapUrvaka bhojana kare che, tene eka mahine aThThAvIza upavAsa jeTalA tapane lAbha thAya che. te pote karelA niyamanuM vipula phala devalokamAM devAMganAonA samUhanI vacce rahele, zrI, kIrti ane lakSamInA AvAsarUpa tathA divya ane nirmala AbhUSaNothI alaMkRta thaIne bhogave che. devalokanAM viSayasukhono anubhava karIne tyAMthI manuSyalokamAM Avelo, uttama vaMzavALA kuLamAM janma pAmelo tathA sukharUpI samudramAM snAna karato AnaMdamAM samaya pasAra kare che. te pramANe 1 pahera, doDha pahora, be pahera, 3 paheranA niyamamAM vRddhi karanAra, upavAsa, chaThTha, aThThama Adi potAnI zakti anusAra je tapa kare che, te tenuM tevuM phaLa prApta kare che-tema kevalI bhagavaMtoe kahyuM che. AvA prakAranA tapanuM vipula phala devalokamAM lAMbA kALa sudhI bhegavIne pharI manuSyapaNAmAM AvIne ghaNA moTA parivArane svAmI thAya che. jinezvara paramAtmAnI bhakti karavAmAM bhAvitamativALe je puruSa divasa asta thayA pahelAM bhajana karI levAnA niyamavALo hoya, te uttama vimAnamAM vAsa karato dIrghakALa sudhI aneka devAMganAo sAthe krIDA karanAro thAya che. sUrya AthamyA pahelAM paNa je cAre prakAranA AhArano tyAga kare che, te lAMbA kALa sudhI jhagajhagATa karatA suMdara devavimAnamAM rahe che. tyAMthI cyavIne te manuSyalokamAM aneka nagara, kheDa, karbaTa, ratha, hAthI vagerene svAmI thAya che. pharI paNa jinezvara bhagavaMte kahelA dharmamAM atizaya daDha citta karIne tapa, niyama, cAritrAdika dharmanI ArAdhanA karIne kame karIne zAzvata zivagati prApta kare che. je vaLI vrata vagaranA asaMyamI puruSe rAtre Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahemacariya-padmacaritra bhojana kare che, teo naraka ane tiryaMcagatimAM anaMtakAla sudhI vAsa karatA rakhaDe che. tyAM duHkhane anubhava karIne akAmanirjarA-ge koI prakAre manuSyabhava meLave, to paNa te tyAM anAtha ane duHkhI thAya che ke, jeo rAtribhojanane tyAga karatA nathI. jina dharmamAM bhAvitamativALI strI je rAtre AhAra-khAnapAna karavAnA niyamavALI che ane rAtribhojana karatI nathI, te paNa devatva prApta kare che. tyAM devavimAnamAM lAMbA kALa sudhI divya viSayasukha bhogavIne velI manuSyapaNumAM AvelI suMdara rUpavALI uttama mahilA thAya che. je strI sAyaMkAle bhajana karatI na hoya, tene ghaNAM suvarNa, maNi, ratna, cAMdI, pravAla AdinAM AbhUSaNa tema ja ghaNA prakAranA dhanadhAnyanI prapti thAya che. vaLI suMdara zayyAmAM sukhapUrvaka sUtelI hoya, tene keTalIka strIo cAmathI vIMjatI hoya, AbhUSaNothI zobhita zarIravALI thAya, jeNe rAtre bhajana na karavAnI pratijJA karI hoya. je strIo rAtribhojanano tyAga kare che, teo cakavartI, vAsudevonI manohara rUpavALI strIo thAya che ane teonI sAthe viSayasukha bhogave che. dharma rahita je mahilAo rAtre jame che, teo aneka prakAranAM duHkhono anubhava kare che. rAtribhojana karanArI strIo hInakulamAM janma pAme che, dhanadhAnya, suvarNa ane rUpAthI rahita thAya che. daridra, nibhaMgI, haMmezA hAtha-pagamAM vALa phUTelAM hoya, barachaTa TUMkA jADA kezavALI strIono avatAra rAtribhUjana karanAra pAme che. rAtribhejanamAM anurAga karanAra ke ajJAna tapa athavA dharma-zraddhAvaza vrataniyama kare, te paNa tenuM phaLa ghaNuM alpa pAme che. te kAraNe jIvano ghAta karanAra, rAtribhUjana, asatya vacana, vagara Apela levAnuM, pArakI strI temaja madirApAna, mAMsabhakSaNa Adi pApano tyAga kara. anya darzanano tyAga kare. niraMtara jinazAsanamAM udyamavALo thA, Ama karavAthI krame karIne sarva saMgathI mukta thaI te mukti prApta karanAra thaIza. jema koI lAbha meLavavAnI IcchAthI ratnadvIpe jaIne ratna meLave, tema dharmane athI manuSyabhavamAM niyamarUpI ratnone grahaNa kare che. anaMtavIrya munie laMkAdhipane kahyuM ke, ratnAdvIpamAMthI ratna grahaNa karavA mAphaka jinamatamAM eka niyama tame grahaNa kare." -A vacana sAMbhaLIne rAvaNe kevaline namaskAra karIne kahyuM ke, "he bhagavaMta! munivaronA duSkara AcAra pALavA mATe huM asamartha chuM, chatAM paNa jo koI atyaMta rUpavALI bIjAnI strI hoya agara mArI potAnI strI aprasanna hoya, te huM tenI prArthanA nahIM karIza." A vrata huM pAlana karIza. bhAnukaNe paNa te munine praNAma karIne abhigraha dhAraNa karyo ke, "AjathI mAMDIne mAre jinAbhiSeka-snAtra pUjA karavI. sUryodaya thayA pachI aneka prakAranI pUjA, stuti mAre jIvana-paryata karavI evo abhigraha karuM chuM. bIjA paNa ghaNA prakAranA niyamo potapotAnI zakti anusAra grahaNa karIne, sAdhune namaskAra karIne devo ane manuSya potAnA sthAnake gayA. tyAra pachI uttama Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [15] aMjanAsuMdarInuM vivAha-vidhAna : 117 : denA sarakhA vibhavavALo rAvaNa paNa muniomAM vRSabha sarakhA (zreSTha) te sAdhune namaskAra karIne AkAzamAM uDyo ane laMkAnagarIe pahoMcyA. -A pramANe karmakSaya mATe ApelA upadezamAMthI je gurue kahelA padArtho grahaNa kare che ane vizuddha bhAvavALA vimala tIvra dharmanuM sevana karIne siddhAlayamAM sthAna prApta kare che. (158) pacarita viSe "anaMtavIryane dharmopadeza' nAmane caudame udeze pUrNa thayo. [14]. [15] aMjanAsuMdarInuM vivAha-vidhAna hanumAne ane bibhISaNe pitAnuM hRdaya nirmala karIne e ja anaMtavIya muni varanI pAse, bIjA keI jenI tulanA na karI zake tevuM apUrva samyakatva grahaNa karyuM. ema chatAM paNa game tevA pavanathI meru calAyamAna na karI zakAya, tema hanumAnanA samyakatvane cAhe te kaI paNa ajJAnarUpI pavanathI calAyamAna karavAne zaktimAna na hatuM. A vacana sAMbhaLIne magadhanareza zreNike gaNadhara bhagavaMtane prazna karyo ke, "he bhagavaMta ! A hanumAna koNa? keno putra hato? ane kyAM rahete hato? " hanumAna-caritra have gautama gaNadhara bhagavaMte kahyuM ke-bharatakSetramAM ati manohara tAtya nAmano parvata che. tyAM baMne taraphanI zreNimAM uttama ArAma, udyAna ane vanathI samRddha Adityapura nAmanuM nagara hatuM. tyAM prahalAda nAmane zUravIra vidyAdhara rAjA hatuM ane te nagarIne bhogavato hate. tene kIrtimatI nAmanI bhAryA ane pavanaMjaya nAmane putra hato, je samagra jIvalokamAM sarva zreSTha guNone dhAraNa karato hato. yauvana, lAvaNya, kAnti vagere guNethI paripUrNa te kumArane dekhIne kula ane vaMzane ucacheda thavAnI zaMkAthI bhayabhIta thaele rAjA ciMtA karavA lAgyA. aMjanAsundarI-caritra zreNika! pavanaMjayano je vRttAnta ATale kahyo, te hAla bAju para rAkhI have tenI patnInI utpattine saMbaMdha kahuM, te sAMbhaLe. bharatakSetranA cheDA para dakSiNa dizAmAM samudranI pAse UMcA ane uttama zikharavALo detI nAmano parvata Avela che. tyAM mahendra uttama bhavana, UMcAM taraNa, aTArIo ane vizAla kilAvALuM mahendra nAmathI prasiddhi pAmeluM nagara nirmANa karAvyuM hatuM. tyAra pachI mahendranI hRdaya Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 118 : paumacariya-padmacaritra suMdarI nAmanI bhAryAne anukrame aridama Adi so suMdara putra utpanna thayA. temane aMjanAsuMdarI nAmanI eka nAnI bahena hatI. jANe rUpavatIonAM rUpa ekaThAM karIne nirmANa karI hoya, tevI sundara rUpavALI hatI. keIka samaye potAnA bhavanamAM te kanyA daDAnI ramata ramatI hatI, tyAre navayauvanapUrNa ane ati suMdara rUpavALI te kanyAne mahendra rAjAe dekhI. tyAra pachI potAnA maMtrIone bolAvyA. maMtrIo paNa AvIne vinaya pUrvaka Asana upara beThA. pachI mahendra rAjAe temane pUchayuM ke, "A mArI kanyA mAre kone ApavI, te spaSTa kahe. mahendra vidyAdharane praNAma karIne matisAgara maMtrIe kahyuM ke, guNAdhika A kanyA rAvaNane ApavI, athavA rAvaNanA sundara rUpavALA ane vidyA tathA balamAM garvita meghavAhana ane Indrajit nAmanA putrane ApavI. A vacana sAMbhaLIne sumati nAmanA maMtrIe spaSTAkSaramAM kahyuM ke, "rAvaNane te A kanyA na ApavI, kAraNa ke te aneka yuvatione svAmI che. have kadAca je Indrajitane ApavAmAM Ave to meghavAhana IrSyA ane roSa karaze ane meghavAhanane ApIzuM, to Indrajit kopa karaze. Ape zuM sAMbhaLyuM nathI ? ke eka gaNikA khAtara zrIsenarAjAnA putrane mAtA-pitAne duHkha utpanna karanAra yuddha thayuM hatuM. te junI vAta Apa bhUlI gayA ?" tyAre tyAM sumatie kahyuM ke, tAtyanI dakSiNazreNimAM kanakapura nAmanA nagaramAM harinAtha nAmane becarAdhipati vidyAdhara che, tene sumanA nAmanI bhAryA che. tenAthI utpanna thaele rUpa, guNa ane yauvanamAM traNe bhuvanamAM caDiyAte vidyutaprabha nAmane putra che, tene A kanyA ApavI. A vAtamAM tame jarA paNa saLeha na rAkhe, anurUpa yauvanavALAne yoga jaladI karavo joIe. mastaka dhUNAvatA saMdeha pAraga maMtrIe kahyuM ke, "e vidyubhakumAra to mokSagAmI thaze. aDhArame varSe bhoga bhogavIne vrata-niyama grahaNa karIne siddhisthAne jaze." ema atizaya jJAnavALA munivare kaheluM che. uttama yauvanathI ujajavala A zreSTha kanyAne tyAga kare, te caMdra vagaranI rAtri mAphaka A kanyA zaibhArahita banI jAya." tyAre vaLI eka bIjA maMtrIe kahyuM ke, Adityapura nAmanA uttama nagaramAM prahUlAda nAmanA moTA eka vidyAdhara rAjA che, tene kIrtimatI nAmanI bhAryA che, temane prakhyAta kIrtivALA pavanaMjaya nAmane putra che, je rU5 ane yauvana vaDe kAmadevane paNa viDambanA pamADanA che. A samaye guNothI samRddha tathA vRkSe ane kamala-samUhone navapallava karanAra phAlgana mahino AvI pahoMcyo, arthAt RturAja vasaMtanuM Agamana thayuM. vividha punI samRddhi ane gaMdhathI bharapUra, guMjArava karatA madhukaro ane koyalanA madhura zabdothI nagara najIkanA bagIcAo zobhatA hatA. AvA samayamAM nandIzvara nAmanA uttama dvIpamAM jaIne deve ATha divasane jinezvara bhagavaMtana bhakita-mahotsava karatA hatA. hastamAM pUjAnI sAmagrI sAthe sarve vidyAdhara-samudAye paNa vaitADhya parvata para gayA ane tuSTa thaelA teoe jinAlayamAM jaIne prabhune praNAma karyA. tyAM mahendra Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [15] aMjanAsuMdarInuM vivAha-vidhAna : 119 : rAjA paNa gaye ane siddhanI pratimAonI pUjA karIne stuti-maMgalapATha pUrvaka bhAgavaMtane praNAma karIne sarakhA zilApaTTa para beThaka lIdhI. bhakti-rAgathI prerAelA pralAda rAjA paNa tyAM gayA ane ekAgra citta sarve jinAlayamAM stuti karI. pUjA-bhakitane vidhi pUrNa thayA pachI bahAra nIkaLyo eTale mahendra rAjAe tene joIne ubhA thaI sanmAna karyuM, eka bIjA pratye vinaya ane prema batAvatA baMne jaNe tyAM eka sthaLe beThA. prahalAda rAjAe mahendrane zarIra AdinA kuzala samAcAra pUchavA. tyAre mahendra kahyuM ke, puNyavagaranAne kuzala kyAMthI hoya? rUpa, yauvana vagere guNasamudAyavALI prathamavayamAM AvelI mAre eka putrI che, tene gya keI vara prApta thatuM na hovAthI tenuM duHkha anubhavI rahelo chuM. pharI paNa mahendrarAjAe pralAda rAjAne madhura vANIthI kahyuM ke, mArA maMtrIoe mane kahyuM ke, tamene pavanagati nAmane putra che. he supuruSa! tene huM A mArI kanyA ApuM chuM, tenA maMgalarUpa vivAha kare. A viSayamAM meM ghaNuM vicAro karyA, have tame mArA sarva manoratho pUrNa karo. tyAre prahalAde tene pratyuttara ApyuM ke, he mahendra ! tamArI vAta sAcI che, tamArA guNanurAgathI huM atyaMta upakAra-paravaza banela chuM. baMnenuM vivAha maMgala kArya AjathI trIjA divase mAnasa sarovaranA kinArA para karavAnuM mAnya karyuM. e pramANe nirNaya karyA pachI baMne potapotAnA sthAnake gayA pachI teo hAthI, ghoDA ane parivAra sahita ekadama mAnasa saravare AvI pahoMcyA. vidyAdhara, svajano, parijanothI pUrNa tathA vizAla temaja Rddhiyukta baMne taraphanI senAonA paDAvo pratiSThita thayA. kAmanI daza dazAo - "traNa divasa pachI vivAha-maMgala thaze" ema guruvage kahyuM che, paraMtu kanyAne dekhavAnI abhilASAvALA pavanaMjayane traNa divasa kema pasAra karavA, te paNa asahya thaI paDyuM. madanarUpa sarpathI DaMkhAela, aMtaramAM rahelI vedanAthI gherAele deza ke guNane joI zakato nathI ke jANavA gyane jANI zakato nathI. sarSathI DaMkhAelane sarpazAstramAM sAta Avega kahelA che, paraMtu madanarUpI sarSathI DaMkhAelAne to tenAthI paNa adhika daza Avego thAya che. prathama AvegamAM cintA thAya che, bIjA AvegamAM tene jovAnI abhilASA thAya che, trIjA AvegamAM lAMbA nasAsA mUke che, cothA AvegamAM javaranAM cihno anubhave che. pAMcamAM AvegamAM kAmadAhathI dAjhe che, chaThThAmAM bhojana jhera sarakhuM lAge che, sAtamA mAM pralApa kare che, AThamA AvegamAM gAMDA mAphaka gAya che, navamAM AvegamAM mUcchathI muMjhAya che, dazamA AvegamAM apUrNa manerathavALo-akRtArtha mRtyu pAme che. A pramANe madanasarSathI DaMkhAelAne daza Avego kahelA che. A pramANe kAma-sapethI DasAela pavanaMjaya hAsya vagarane viraharUpI jheranA nAza mATe te kanyArUpI auSadhinI IcchA karato hato. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 120 : paumacariya-padmacaritra uttama bhavanamAM rahele hevA chatAM kiMmatI sukha-sparzavALAM zayana-AsanemAM udyAna, bAga-bagIcAmAM ke ramaNIya paddhasarovaramAM dhati ke AnaMda pAmate na hatuM. tenA saMbaMdhI ekAgra manathI vicAra karavA lAgyo ke, "kyAre huM te suMdara aMgavALIne dekhuM, mArA khoLAmAM beThelI hoya, temaja tenA aMge aMgamAM kyAre sparza, AliMgana karuM? pavanaMjaye chAyApuruSa sarakhA potAnI pAse kAyama rahenAra mitra prahasitane ghaNuM kALa sudhI vicArIne kahyuM ke, "A jagatamAM mitrane cheDIne bIjA keIne paNa sukha-duHkhanAM moTAM kAraNe samarpaNa karAtAM nathI, mATe huM tane je kaMI kahuM, te tuM sAMbhaLa. je mahendranI putrIne tyAM jaIne huM Aje nahiM joIza, te avazya jIva vagarane thaI mRtyu pAmIza--emAM saMdeha na rAkho. he prahasita ! mAtra eka ja divasane darzana-viyoga sahana karI zakato nathI. to pachI akRtArtha huM traNa divasa kevI rIte pasAra karI zakIza? tevA prakArano koI paNa upAya kara ke, jethI Aje ja huM tenA mukhacandrane dekhuM. he prahasita ! A kAryamAM tuM vilaMba na karIza. tyAre prahasite kahyuM ke, he svAmI! Ama kAyara na thAva! aMjanAsuMdarI uttama kanyAnAM darzana Aje tamane karAvIza, A prakAre baMnenI vAta ekAntamAM cAlatI hatI, tyAre sUrya potAnAM kiraNone sameTato astarazA pAmyo. pavanaMjayane aMjanAnAM darzana ane tenA pratye virAga - jyAre cAre bAju aMdhakAra phelAye, tyAre pavanaMjaye mitrane AjJA karI ke, he mitra! cAla uTha, te kanyA jyAM hoya, tyAM ApaNe jaIe. te baMne mitro AkAzamAM uDyA ane pavana sarakhA vegavALA vRddhi pAmatA atyaMta nehavALA cAlavA lAgyA ane aMjanAnA bhavane pahoMcyA. mahelanA sAtame mALe praveza karyo ane divyAsana upara beThA. zaradapUrNimAnA caMdra sarakhI samagra zobhAvALI, suMdara aMgavALI te kanyAne joI. tene baMne stana puSTa ane unnata hatA, keDane madhyabhAga pAtaLo hate, vizALa-puSTa nitaMbavALI, azokavRkSanA navIna ugelA lAlapatra sarakhA komaLa tenA ujajavala varNavALA be hasta ane caraNe alatAthI raMgelA hatA. te pitAnAM rUpa, yauvana, vacana, hAsya, gati ane svabhAvathI devatAonAM manane haraNa kare tevI hatI, to pachI A manuSyane te kema AkarSaNa na kare. tene dekhIne pavanagati vismaya pAmatAM vicAra karavA lAgyA ke, "prajApatie Ane zuM rUpanI patAkA banAvI haze ?' te samaye vasaMtatilakA nAmanI sakhIe sakhI aMjanAne kahyuM ke, "he kumArI! tuM kharekhara dhanya che ke, pavanaMjaya sAthe tAre ga thaye." jenI gatine vega rokI zakAto nathI, evI enI zreSTha kIrti vyabhicArI duSTa strInI jema niHzaMkapaNe A jIvalokamAM ghare ghare bhramaNa kare che. tyAM rahelI bIjI mizrakezI nAmanI sakhIe vasantatilakAne kahyuM ke, "tuM puruSanA uttama, adhama guNa Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [15] aMjanAsuMdarInuM vivAha-vidhAna vizeSAne jANatI nathI. huM atyaMta mUkha vasaMtatilake! guNAnA nidhAna dhIra caramazarIrI vidyutprabhune cheADIne pavana'jayanI prazaMsA kare che ? ' tyAre vasantatilakAe mizrakezIne kahyuM ke, te te alpa AyuSyavALA heAvAthI tenA viyeAgamAM A khAlAnu lAvaNya vyartha javAnuM.' tyAra pachI mizrakezI kahevA lAgI ke, 'vidyutprabha sAthe eka divasanA prema hoya to paNa ghaNuM suMdara che, paraMtu kupuruSa sAthe lAMkhA kALano prema sArA gaNelA nathI.' A vacana sAMbhaLIne pavanati rASanA vegathI ekadama saLagI uThyo ane teNe yuvatIne mAravA mATe zreSTha taravArane khe'cI. A khAlAe hAsya karIne je vacana kahyu', tene pratiSedha na karyA-eTale temAM sammata thaI ane Ama peAtAnI sakhIne khelatI calAvI lIdhI; mATe e khaMnenAM mastake taravArathI chedI nAkhu' ane tenA hRdayane atizrvabha evA vidyutpala bhale pachI ahIM vivAha kare. yuvatIone mAravA mATe taravAra ugAmelA pavanavegane joine mitre madhura vacana kahIne pavanatine rAkhyo. 'bahAdUra subhaTAnA jIvananeA nAza karanAra, hAthInAM kuMbhasthalanu dAna devA samartha A taravAra aparAdha karanAra hoya, te paNa te strInA upara dhIrapuruSA kadApi calAvatA nathI. tuM uttama kuLamAM janmyA che, uttama prakAranA vartanathI tuM uttama che, mATe patnInA vadha na kara ane kepanA tyAga kara. prahasite madhura akSarAthI pavanagatine zAnti pamADyo, tenA bhavanamAMthI nIkaLIne peAtAnA AvAsamAM paheAMcI gayA. zayanamAM sukhethI beThela ane srI pratye vairAgya pAmelA te kahevA lAgyA ke, jenuM mana khIjA pratye rAgavALuM hAya, evI strIonA kadApi vizvAsa na karavA. mUkha, kumitra, sevakarUpamAM chUpAeaA zatru, bIjAne AdhIna thaelI strI prApta karIne kANu sukhI thayA che ?' AvA vicAra-vamaLamAM samaya pasAra thatAM rAtri pUrNa thai, andIjane jagADavA mATenuM vAjiMtra vagADI harSoMthI prAbhAtika magalagIta meATA svarathI gAyuM. jAgelA pavana'jaye mitrane kahyuM ke, 'have DhIla karyA vagara prayANa karavA mATe zaMkha phUMkAva, jethI ApaNe peAtAnA nagara tarapha prayANu karIe.' prayANa mATe zaMkhane zabda vagaDAvyA. mukhanA pavanathI khUba moTA avAja karatA zakhane! zabda sAMbhaLIne tenuM tamAma sainya tarata jAgRta thayuM. te samaye kAmaLa kiraNa-ma`DalathI alaMkRta sUryanA uddaya thayA, kamaleA vikasita thayAM, kumudA bIDAi gayAM, gheADA, hAthI, rathAthI gherAela UMcA vetachatravALA, dhvajapaTa pharakavAthI zeAbhatA pavana`jaya pAtAnA nagara tarapha cAlavA lAgyA. tenuM gamana sAMbhaLIne aMjanAkhAlA ciMtavavA lAgI ke, kharekhara huM puNya karyAM vagaranI chuM. bIjAe karelA aparAdhanA kAraNe mArA hRdayanA svAmIe mA tyAga karyo! nakkI meM pUrvanA kAi bhavamAM atibhayaMkara pApa Acayu haze! dhananA nidhi ApIne pachI mArAM netrAne vinAza karyAM.' A ane bIjA sa`kalpa-vikA ajanA vicAratI hatI, tyAre pavanajayanA mAne anusaranArA mahendra ane prahlAdarAjA utAvaLA utAvaLA tenI pAchaLa gayA ane pavanajayane dekhIne rAkhyA ane vaLI 6 , 16 121 : Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 122 : paumacariya-paddhacaritra kahyuM ke, "vagara kAraNe Ama ekAeka kema tame prayANa AraMbhya pralAda rAjAe pavanaMjayane kahyuM ke, "he putra! kArya pUrNa thayA vagara na jA, athavA akAryathI reSAyamAna thaI lekamAM mArI laghutA na karAva. A jagatamAM uttama puruSoe niMdanIya hAMsI thAya tevAM, narake gamana karAvanArAM kAryo na karavAM joIe." pitAnuM A vacana sAMbhaLIne pavanagati manamAM ciMtavavA lAgyo ke, "gurujane karelI AjJAnuM mAre ulaMghana na karavuM joIe, athavA tenuM pANigrahaNa karIne huM tene ahIM ja tyAga karIza, jethI karIne mane ke bIjAne cokkasa samaya sudhI ISTa banI zake nahiM." buddhizALI praphlAda ane mahendra rAjAe aneka hajAra upadeza ApIne koI prakAre kumAra pavanaMjayane pAcho vALyo. kumAra pAcho pharyo, eTale baMne saMnyamAM AnaMda vyApI gaye ane loko vividha prakAranAM khAna-pAna ane seMkaDe prakAranI vAnagI khAIne AnaMda mANavA lAgyA. sarva prakAranI suMdara vyavasthA thaI, tyAre sArI tithi, nakSatra, karaNa ane lagna-samaye kanyA sAthe kumAranuM pANigrahaNa thayuM. vivAhavidhi pUrNa thayA pachI baMnee paraspara vaibhavanusAra dAna-sanmAna karyuM. ane mahendra tathA pralAda rAjA tyAM eka mahino rokAyA. tyAra pachI ekamanavALA baMne vidyAdhara rAjAo ane anya vArtAlApa karIne potAnA nagaramAM pahoMcyA. ghaDA, hAthI, rathathI parivarelA nAnI moTI uMce pharakatI vijaya-jayantI davAo sahita aMjanAnI sAthe pavanaMjaye pitAnI nagarImAM praveza karyo. maNijaDita bhUmitalavALa, pUtaLIothI zobhAyamAna e mahela temane rahevA Apyo. have mahendraputrI aMjanAsundarIe temAM praveza karyo ane divaso pasAra karI rahelI hatI. pUrvabhavamAM je pApa ke puNya karelAM hoya, te A bhavamAM duHkha ke sukhanAM kAraNa bane che, paraMtu cAre gatinA bhayathI DaratA, vairAgya ane zraddhAyukta tathA hRdayanA vimala bhAvavALA manuSya dharmamAM ekacittavALA thAya che. (100) pAcarita viSe "aMjanAsuMdarInuM vivAha-vidhAna" nAmane paMdarame uddeza pUrNa thayA. [15]. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [16] pavanaMjaya ane aMjanAsuMdarInuM milana - mizrakezI sakhInuM vacana yAda karIne reSAyamAna pavanaMjaye nirdoSa duHkhita manavALI aMjanAsundarIne tyAga karyo. virahAgnithI tapelA zarIravALI, nisteja netravALI tene bilakula nidrA AvatI na hatI. DAbA hAthamAM vadana sthApana karIne vAyukumArapavanaMjayanuM ja mAtra ciMtana karyA karatI hatI. patine maLavAnI atyaMta utkaMThAvALI, azruothI siMcAelA malina stanayugalavALI, zikArIthI bhaya pAmelI hariNInI jema mArganuM avalokana karatI, kSINa thaelA sarvAgavALI, jenAM kaMdare ane hAthanAM kaDAM paNa zithila thaela che, paherelA vastranA bhArane paNa meTo kheda mAnatI rahelI hatI. da ane utsAhathI rahita te dareka aMgamAM pIDA dhAraNa karavA lAgI. A pramANe zUnyahadayavALI phAve tema game tema baDabaDatI hatI. prAsAdatalamAM rahelI hovA chatAM paNa te pharI pharI mUccha pAmatI hatI. zarIra para zItala pavanano sparza thavAthI te AzvAsana pAmatI hatI. komaLa, madhura ane samajI na zakAya tevAM dIna vacanathI belatI hatI ke, "he mahAyaza ! meM koI paNa nAnAmAM nAne paNa tamAro aparAdha karyo nathI. tame mArA pratyenA niSkAraNa kepane tyAga kare, mArA para prasanna thAo, Ama to niSphara na bane, namrazIla banelI strI tarapha vAtsalya dAkhavanArA hoya che. A ane enA sarakhAM bIjAM dIna vacano bolatI aMjanAsuMdarIe tyAM ghaNe kALa pasAra karyo. A samaye belanA kAraNe abhimAnI rAvaNa ane varuNa e baMne vacce moTo virodha ubhe thaye ane tyAra pachI yuddha zaru thayuM. rAvaNe tarata ja varuNa upara mekalele dUta tyAM jaIne praNAma karI Asana para besI rAvaNane saMdeza saMbhaLAvavA lAge,-"vidyAdhanA svAmI rAvaNe reSAyamAna thaIne tamane kahevarAvela che ke, "kAM to tame pragaTapaNe praNAma kare, agara yuddha karavA mArI sAme hAjara thAva." hAsya karatA varuNe javAba Apyo ke, "he adhama dUta! te praNAma karavAnuM kahevarAvanAra vaLI rAvaNa karyo che? tene huM zira praNAma nahIM karIza ke, tenI AjJA pramANa nahIM karIza. huM vizramaNa, yama ke sahasakiraNa -ema rakhe mAnate ke divya astrazastrathI bhayabhIta banI dInatA lAvI huM tene praNAma karuM." varuNe kaThora vacanathI dUtane ThapakA, tyAre dUte paNa rAvaNa pAse jaIne je kaMI banyuM, te sarva saMbhaLAvyuM. te kaheluM vacana sAMbhaLIne krodha pAmelA rAvaNe ema kahyuM ke, divya astra vagara mAre Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 124 : paumacariya-padmacaritra varuNane avazya jita. A samaye samagra sainya sAthe dazAnane prayANa karyuM ane te maNi-suvarNanA banAvelA AzcaryakArI kilAvALA varuNapuranI najIka AvI pahoMcyA. yuddha mATe rAvaNa Ave che" te vAta sAMbhaLIne yuddhanA pUrNa utsAhavALo varuNa putra ane sainya-sahita tene sAmano karavA mATe bahAra nIkaLyA. rAjIva, puMDarIka vagere batrIsa hajAra subha dhAraNa karIne rAkSasa sumaTo sAthe laDavA lAgyA. paraspara sAma sAmA eka bIjAnAM zastro jemAM bhaMgAtAM hatAM, agninA taNakhA jemAM uDatA hatA, sArA sArA subhaTo jemAM paDI jatA hatA, tevuM ati bhayaMkara yuddha baMne vacce pravatyuM. bANa, zakti, khaga, temara, Ayudha magara hAthamAM laIne hAthI, ghoDA ane rathamAM ArUDha thaelA ddhAo sAmI chAtIe sAmAM jaIne yuddhamAM laDavA lAgyA. rAkSasa subhaTo vaDe paDI gaelA ghoDA, hAthI ane ddhAe vALA sainyane bhagna ane palAyana thatuM dekhIne jalakAMta arthAt varuNa sAme AvyA. varuNa dvArA pitAnuM sainya bhagna thatuM ane pAchaLa haTatuM dekhIne rAvaNa roSe bharAIne bANano varasAda varasAvate AgaLa vadhavA lAgyA. varuNa ane rAvaNanuM mahAyuddha cAlI raheluM hatuM, tyAre varuNanA subhaToe yuddhamAM kharadUSaNane pakaDI pADyo. maMtrIoe kharaduSaNane pakaDAelo joIne rAvaNane kahyuM kehe prabhu! Apa yuddha karavAmAM rokAze, te kumArane avazya mArI nAkhaze. maMtrIonI sAthe vicAra-vinimaya karI rAkSasAdhipati kharadUSaNane jIva bacAvavA mATe saMgrAmamAMthI bahAra nIkaLyo. pAtAlapuramAM AvIne sarva sAmaMtone ekaThA karyA. prahalAda becarane bolAvavA mATe tarata eka khepIyAne mokalyo. tyAM pahoMcIne pralAda rAjAne rAvaNa ane varuNanA yuddhanA samAcAra ApyA. uparAMta kharadUSaNane varuNanA subhaToe pakaDI lIdhAnA samAcAra paNa ApyA. "yuddhamAMthI pAchA pharelA ane sarva sAmata sahita pAtAlapuramAM rahelA mahAtmA rAvaNe Apane maLavA mATe sadeze ApIne mane mokalyo che." A vacana sAMbhaLIne pralAda tarata javAne sajaja thaye, paraMtu pavanaMjaye pitAne kyA ane kahyuM ke, "Apa sukhethI ahIM raho. he svAmI ! huM hovA chatAM Apa javA mATe kema taiyAra thAva cho? huM Apane svAdhIna chuM. mane AliMgananuM phala Ape arthAt AliMgana-pUrvaka mane javAnI anumati Apa." tyAre pitA pralAda rAjAe pavanaMjayakumArane kahyuM ke, "he bAlaka! te haju saMgrAma ja nathI, tuM tArI krIDA karate gharamAM ja rahe." "he pitAjI! ema na bolaze ke, haju huM bAlaka chuM ane yuddha kAryo dekhyAM nathI. game tevo mandamatta hAthI hoya, siMhakizora tene ghAta na kare?" praphlAda rAjAe pavanavegane javAnI rajA ApI ane AzIrvAda ApatAM kahyuM ke, "he putra ! tuM rAjAo upara vijaya meLavanAra thA." pitAjIne mastakathI praNAma karIne mAtAne pUchIne AbhUSaNathI alaMkRta aMgavALe pavanaMjaya pitAnA bhavanathI nIkaLyo. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [16] pavanaMjaya ane aMjanAsuMdarInuM milana : 125 : nagaramAM ekadama meTa kelAhala uchaLyo ane "pavanavege pavanaMjaya prayANa kare che evA samAcAra phelAyA. aMjanAsuMdarI paNa te sAMbhaLIne jaldI mahelamAMthI nIkaLI. atyaMta sneha phelAvatI thAMbhalAne Teko laIne patine avalokana karatI jANe bhavanamAM jaDelI pUtaLI hoya, tevI aMjanAne lokoe joI. A aMjanAsuMdarI romAMcita thaI kamalapatra sarakhAM netrothI rAjamArgamAM pasAra thatA kumArane dekhatAM nRAsa pAmatI na hatI. te samaye pavanaMjaye prAsAdatalamAM rahelI, potAnI tarapha najara karatI, atyaMta udvega karatI-baLI jaLI rahelI agni sarakhI tene dekhI. aMjanAne A pramANe rahelI joIne roSa phelAelA zarIravALo pavanaMjaya reSAyamAna thaIne kahevA lAgyo ke, "A keTalI nirlajaja che ke, je mArI AgaLa AvIne ubhI rahI. te samaye be hAthanI aMjali jeDI patine praNAma karIne upAlaMbha ApatI kahevA lAgI ke, "he svAmI ! Apa lAMbo pravAsa karavAnA che. he nAtha ! jatAM jatAM tame sarva parivArane bolAvyo, Apa sivAya bIjA koImAM jeNe mana rAkhyuM nathI, evI puNyavagaranI mane te Ape belAvI ja nahIM. he vallabha ! mAruM jIvana ane maraNa tamAre AdhIna che, temAM leza sadeha na rAkha, je ke tame pravAse jAva cho, te paNa amane yAda karaze." aMjanA A pramANe jyAre pralApa karI rahelI hatI, tyAre madonmatta hAthI para ArUDha thaele pavanaMjaya nagaramAMthI bahAra nIkaLI mAnasa sarovara pAse AvI pahoMcyuM. tyAM vidyAnA balathI ghara, Asana, zasyAo ane paDAvanI racanA karI. tyAra pachI kame karIne sUrya astAcale pahoMce. have saMdhyA-samaye bhavananA gavAkSamAM rahele pavanagati nirmaLa uttama jaLapUrNa manahara sarovarane joto hato. matsya, kAcabA, sArasa, haMsanA gamanavaDe calAyamAna taraMgavALuM, suMdara saMgItamaya guMjArava karatA bramo jemAM bhramaNa karI rahelA che-evAM sahastrapatra kamalethI DhaMkAela sarovara hatuM. atidAruNa pratApavALA rAjAnI jema ati bhayaMkara tApavALe sUrya lAMbA kALa sudhI lokamAM rAjya karIne chevaTe astarazA pAmyA. divasamAM vikasita thanArAM temaja bhramarakulethI jenAM patro tyAga karAyAM che-evAM kamalo sUryanA virahamAM duHkhI thaI saMkocAI gayAM. haMsa vagere pakSIo paNa sarovaramAM kIDA karatA hatA, te paNa saMdhyA-samaya dekhIne potAnA sthAne gayA. tyAM AgaLa pavanaMjaye atyaMta vyAkula manavALI, taratanA virahAgnithI tapelA dehavALI virahanI ceSTA karanArI eka cakravAkIne dekhI. te uMce uDatI hatI, cAlatI hatI, kaMpatI hatI, dhUNatI hatI, pakSAvalI phaphaDAvatI hatI, kinArAnA vRkSa para besatI hatI, pharI pANImAM DUbakI mAratI hatI, priyanI AzaMkAthI cAMca mArIne padmakhaMDamAM patinI zodha karatI hatI. paDaghAnA zabda sAMbhaLIne ekadama AkAzamArgamAM uDatI hatI. priyavirahanA mahAduHkhathI duHkhI cakravAkIne joIne lAMbA kALathI tyAga karelI temAM mana parovAelI aMjanAsundarI pavanaMjayane samaraNamAM AvI. ane bolavA Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 126 : paumariya-padmacaritra lAgyA ke, * aphsAsanI vAta che ke, bhAre pApI evA meM mUDha mahA akAya karyuM. ke, jene meM khAvIza varasa sudhI tyAga karI ! jevI rIte khicArI A cakravAkI priyanA virahamAM atyaMta duHkhI thaelI che, tenI mAphka mArI priyatamA dInavadanavALI mArA viyeAgamAM samaya pasAra kare che! jo ke kAnane duHkha karanAra evAM vacana te pApI evI tenI sakhIe kahelAM hatAM, te nirdoSa prasanna netravALI tenA me' kema tyAga karyA ?' A pramANe vicArIne pavanajaye prahasita mitrane kahyu ke- cakravAkIne joine mane mArI aMjanA bhAryAnuM smaraNa thaI AvyuM. prAsAdatalamAM ubhI rahIne mArA taraph snehadaSTithI avaleAkana karatI, zeAbhA ane saubhAgyathI rahita, himavaDe khaLelI kamalinI sarakhI tene ekAMtamAM meM nIhALI hatI. huM supuruSa ! have samaya gumAvyA vagara evA kAI upAya kara ke jethI lAMkhA kALanA virahathI duHkhita thaelI aMjanA khAlAne Aje huM dekhu' kAnI AvazyakatA jANIne prahasita mitra pavana jayane kahevA lAgyA ke, 'tyAM javAnuM hAla mulatavI rAkhyA sivAya bIjo upAya huM dekhatA nathI.' pavanajaye tarata mugara nAmanA amAtyane melAvIne sainyanA rakSaka tarIke sthApana karyAM ane kahyuM ke, 'huM atyAre meru taraph jAuM chuM. cantana ane puSpA ane hAthamAM grahaNa karyAM ane AkAzamArge cAlatA utAvaLathI capaLatA karatA teo rAtre ajanAnA bhavane paheAMcI gayA. tyArapachI pavana jayane gharanA AgalA AMgaNAnA sthAnamAM rAkhIne prahasitte bhavanamAM praveza karyA; tyAre ajanAe tene aNadhAryA AvelA joyA. ajanAe tene kahyuM ke, are ! tuM kANu che ? ane kayA kArya mATe ahIM AvyA che ? ' tyAre teNe praNAma karavA pUrvaka kahyuM ke, 'huM pavanaveganA mitra chuM. huM sundarI ! te tArA priya ahIM AvelA che ane teNe ja mane jaldI meAkalyA che. mAruM nAma prasita che. he svAminI ! temAM saMdeha na karaze.' svapna-samAna pavanajayanuM Agamana sAMbhaLIne khalA tene kahevA lAgI ke- huM prasita ! huM yamarAjA ane devathI hAsya karAelI chuM, have tuM paNa mAruM hAsya kema karI rahyo che! athavA AmAM tArA ze| doSa che ? doSa te mArAM pUrve karelAM karmonA che ke, je huM priya taraphathI ane sa leAka taraphathI parAbhava pAmI.' tyAre prasite kahyuM, he svAminI ! tame have du:kha na lAvA, tamArA hRdayavallabha A bhavanamAM ahIM ja AvelA che.' AMgaNAmAM ubhA rahelA pavanajayane vasaMtamAlAe praNAma karIne bhavanamAM praveza karAvyA. priyane dekhIne aMjanakhAlA ekadama ubhI thaI, mastakathI namana karIne tenA caraNamAM aMjalI karI. * pavana'jaya puSpAnI cAdarathI AcchAdita ratnapalaMga para beThe, eTale ha vaza zamAMcita aMgavALI ajanA tenI pAse eDI. bIjA khaMDamAM prasita sAthe vasaMtamAlA eDI ane vineAdapUrNa vividha vArtAo karavA lAgyA. tyAra pachI pavanavega ajanAne kahevA lAgyA ke huM suMdarI ! akAya AcaraNa karanArA meM tane herAna-parezAna Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [16] pavanaMjaya ane aMjanAsuMdarInuM milana : 127 : karI che, te mArA hajAra aparAdha samUhanI kSamA mAguM chuM. tyAre mahendraputrI aMjanAe kahyuM ke, "he nAtha ! A viSayamAM tamAre keI aparAdha nathI. mane rathanA phalane yAda karIne have Apa nehane vahana karo. tyArapachI pavanavege kahyuM ke, "he suMdarI mArA sarva aparAdho bhUlI jaje ane suprasanna manavALI thaje. tane A praNAma karuM chuM.' kuvalaya-kamalapatra sarakhA komala zarIravALI aMjanAne AliMgana karyuM, te vagara bIDAela netrathI priyanA vadananuM anurAgathI pAna karavA lAgI arthAt aMjanAe atyaMta nehavALI daSTithI pati tarapha dRSTi karI. atizaya nehapUrNa ane vRddhi pAmatA anurAgavALA te baMnee aneka prakAranAM priya karmone jemAM viniyoga hoya, tevAM suratakarmo karyA. AliMgana, cumbana, rati ane utsAha guNathI atyaMta samRddha upazAnta thaelA virahaduHkhavALI aMjanAe manane pUrNa saMtoSa thAya tevA prakAre icchA pramANe raMjanakrIDA karI. suratakrIDAne AnaMda pUrNa thayA pachI kheda ane ALasa pUrNa aMgavALAM baMne eka bIjAnI bhujAne AliMgana karIne sukhethI nidrAne AdhIna thaI gayAM. A prakAre surata-sukhanA AsvAdathI prApta karela nidrAvALA teone Do samaya bAkI rahyo, teTalI rAta vItI gaI. prAtaHkALe jAgelA pavanaMjayane mahAsata mitre kahyuM ke-"he supuruSa! jaladI uTha, ApaNe sainyanA paDAvamAM pahoMcI jaIe." mitranuM vacana sAMbhaLIne pavanavega zayanamAMthI ubho thaye, priyAne AliMgana karIne kahevA lAge ke, "mArI vAta tuM sAMbhaLa. hAla tuM ahIM sukhethI raheje, tArA AtmAne kheda na pamADIza, dazamukhane maLIne huM jaldI pAcho cAlyo AvIza." tyAre virahanA duHkhathI bhaya pAmelI aMjanA kahevA lAgI ke, "he svAmI! Aje mane Rtune samaya che ane udaramAM kadAca garbha rahI jAya, to tamArA pakSamAM nakkI lokamAM huM niMdApAtra thAuM, mATe gurujana-mAtA-pitAnI pAse jaIne garbhanA saMbhavanI vAta jaNAvo. tame lAMbI daSTivALA bane ane deSane parihAra kare." tyAre pavanavege kahyuM ke, mArA nAmathI aMkita mudrAne grahaNa kara, he caMdramukhI ! A ratnajaDita vicitra mudrA apakIrtine doSa nAza karaze. potAnI priyA tathA vasaMtamAlAne pUchIne pavanaMjaya ane prahasita baMne AkAzamArgethI pitAnA paDAvamAM pahoMcI gayA. "dharma ane adharmanA phalarUpa saMga ane viyega, sukha ane duHkha A jIvalokamAM utpanna thAya che." ema samajIne tame vimala jinazAsanamAM udyamazIla bane. (90) padmacarita viSe " pavanaMjaya ane aMjanAsundarIne samAgama nAmane sAmo uddezaka pUrNa thayo. [16] Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [17] aMjanAne bahiSkAra ane hanumAna putrane janma keTaloka samaya vItyA pachI mahendraputrI aMjanAsundarInA dehamAM garbhane prakAzita karanAra ghaNuM viziSTa vividha cihano pragaTa thayAM. tenA stana puSTa ane unnata, mukha zyAma paDI gayuM. keDane bhAga vistAravALo thaye. garbhanA bhArathI manahara jaNAtI tenI gati maMda paDI gaI. A sarva garbhanAM lakSaNothI pavanaMjayanI mAtAe jANyuM ke, A garbhavatI thaI che eTale tene kahyuM ke, "pati paradeza gaye che, te garbhavatI kevI rIte thaI ?" aMjanAe sAsune mastaka namAvIne pavanaMjayanuM rAtre aNadhAryuM Agamana, tenI sAkSI mATe mudrA ApI gayA che. te paNa te vAta svIkAravAne sAsU InkAra karavA lAgI. ketumatI sAsu kahevA lAgI ke, "je tAruM nAma paNa leto na hato, te dara pravAsamAM gaelo kevI rIte pAcho phare ! he duSTazIlavALI ! tane dhikkAra thAo, A pitAnA nirmala kulane te kalaMkita karyuM. lokamAM nidita evA prakAranuM adhama kArya te karyuM." A pramANe tyAM ketumatIe ghaNA prakAranA upAlaMbha ApIne pitAnA sevakane AjJA karI ke, "Ane tenA pitAnA ghare laI jA." A pramANe AjJA prApta thavAnA kAraNe pitAnI sakhI sahita ekadama aMjanA vAhanamAM ArUDha thaI, jene sevaka mahendranagara tarapha laI gaye. thoDA samayamAM tyAM pahoMcyA eTale pApI sevaka nagaranI najIkamAM tene rathamAMthI utArIne kSamA mAgI pAcho vaLe, eTalAmAM sUrya astarazA pAmyA. cAre bAju jaMgalamAM aMdhakAra vyApI gaye, eTale aMjanA rudana karavA lAgI, chAtI phATa AkarUM rUdana karIne daze dizAomAM najara pheMkatI hatI. vaLI vasaMtatilakAne kahevA lAgI ke, "meM pUrve kaI bhayaMkara pApa karyuM haze, jethI karIne A pRthvIlamAM mAre apayazane moTA paDaha vagADAya che. haju priyavirahanuM eka duHkha pUrNa thayuM nathI, tyAM te apayazanuM bIju mahAduHkha mane AvI paDayuM che. prajApati brahmAjIe sukha ane zAMti na pAmanArUM ane aneka duHkhanA AdhArabhUta evuM mAruM zarIra zuM samajIne nirmANa karyuM haze ? vasaMtamAlAe kahyuM ke, "he aMjanA ! A jaMgalamAM have vilApa karavAthI ze phAyade? pUrvabhavamAM karelAM pApakarmane kheda karyA vagara samabhAva rAkhIne sahana karI levA joIe. vasaMtamAlAe vRkSanA palanA ozikA sahita zayana taiyAra karyuM, temAM zayana karyuM eTale kSaNavAra nidrA AvI ane nidrA uDI gayA pachI cintAsamudramAM paDI. tyAra pachI sUryodaya-samaye te sakhI sAthe potAnA kucita nagaramAM Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [17] aMjanAsuMdarIne bahiSkAra ane hanumAna putrane janma ': 129 : praveza karatI hatI. tyAre dIna mukhavALI aMjanAne dvArapAle rokI. dvArapAle oLakhANa mAgI eTale vasaMtamAlAe pavanaMjayanA lagnathI mAMDIne ahIM Agamana thayuM, tyAM sudhIne sarva vRttAnta dvArapAlane jaNAvyuM. have te zilAkapATa nAmanA dvArapAle mahendra rAjA pAse jaIne sAMbhaLelI sarva hakIkata kahI saMbhaLAvI. sakalaMka putrInuM AvavuM sAMbhaLI mahendra lajajAthI nIcA mukhavALo thayo. tyAre mahendraputra prasannakIrti reSAyamAna thaIne kahevA lAgyA ke, "kulane kalaMkita karanArI e pApiNane ahIMthI tagaDI muke." tyAre mahotsAha nAmanA sAmaMte kahyuM ke, "A nyAyanI vAta nathI. putrI ane duHkhI strIone mAtA-pitA e ja zaraNa che. laukika dharmanuM anusaraNa karanArI te (ketu)matI atyaMta nirdaya hRdayavALI hatI. he prabhu! A nirdoSa bAlAne tenI sAsUe vagara kAraNe kADhI mUkI che. tyAre mahendra rAjAe kahyuM ke-"pahelAM paNa meM sAMbhaLyuM hatuM ke pavanaMjayane aMjanA upara Sa hatuM, te kAraNe paNa garbhano saMdeha thayo che. A kAraNathI mArI kIrti paNa kalaMkita na thAya te mATe dvArapAlane kahyuM ke, jaldI nagaramAMthI tene hAMkI kADho." tyAra pachI dvArapAle rAjAnA hukamathI aMjanAne ekadama tenI sakhI sAthe nagaramAMthI pArakA videzamAM hAMkI kADhI. sukumAra kamala hAtha-pagavALI te aMjanAne mArge cAlatAM tINa ane kaThora patthara, kAMTA, kAMkarA vAgatA hatA ane garbhavALA bhArI zarIrathI cAlatAM mahAparizrama lAgato hato, nivAsa karavA mATe je kaMI nehI sagA-saMbaMdhIne tyAM jatI hatI. paraMtu rAjAe manuSyane AgaLathI mokalIne te sarvene pitAne tyAM vizrAma ApavAne niSedha karyo hato. A pramANe anukapA vagaranA loko vaDe sarva jagyA parathI anAdara pAmI ane kADhI mUkI. tyAra pachI aMjanAe puruSe paNa jyAM bhaya pAme-evI bhayaMkara aTavImAM praveza karyo. aneka prakAranA parvatanI pracuratAvALI, vividha prakAranA vRkSothI DhaMkAelI, atyaMta moTI ane cheDA vagaranI vividha jAtinA bhayaMkara siMha vagere jAnavarothI vyApta, pavana ane tApanI pIDA pamADanArI, bhUkha ane tarasathI zarIrane parezAna karanArI, evI vikaTa aTavIna eka pradezamAM besIne rudana karavA lAgI. aMjanAne vilApa are re! A mane kevuM kaSTa AvI paDyuM ! vividha prakAranAM duHkha karanArA niSkAraNa zatru deve mArA para kevA duHkhanA prahAra karyA ! ahIM atyAre huM konuM zaraNa meLavuM? patinA virahamAM strIone pitAnuM ghara zaraNa thAya che, paraMtu mArA puNyanI khAmIne lIdhe te pitA paNa verI samAna thayA. mAtA-pitA ane badhuonA hRdayamAMtyAM sudhI ja strIonuM sthAna che ke, strIone potAnA gharamAMthI pati jyAM sudhI nathI kADhI mukatA. strInuM saubhAgya, zobhA temaja gaurava tyAM sudhI hoya che ke, jyAM sudhI pati kiMmatI evA nehapakSane vahana kare che. mAtA-pitA ane sahedare tevA prakAranuM vAtsalya karIne huM aparAdhavagaranI hovA chatAM mAruM sarvasva vinaSTa karyuM. na mArI 17 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 130 : sAsUe, na mArA pitAe ajJAnatAthI apayazanA mULa kAraNabhUta doSanI tapAsa-parIkSA na karI ! " AvA prakAre vikalpo karIne rudana karatI aMjanAne rokIne vasa'tamAlAe kahyuM ke, * huM svAminI ! mArI eka vAta sAMbhaLeA. huM aMjanA ! ahIM najIkamAM eka suMdara guphA che, te kharAkhara avaleAkana karuM, huM tyAM jaldI jAuM, ahIM teA bhayakara phADI khAnAra jAnavare che. rakhene garbhane kaika vipatti thAya' ema kahIne vasa'tamAlA tenA hAthane Teke ApIne tene jaldI guphA pAse dorIne lai gai. tyAM guphAmAM zilAnA sarakhA talapradeza para sukha pUrvaka beThelA nirmohI cAraNalabdhinA atizayavALA ceAgArUDha munine joyA. be hAthanI aMjalI karI bhAvapUrvaka munivarane namaskAra karIne nibha ya aMgavALI bane tyAM beThI. teTalAmAM munivare dhyAnayoga pU karyA, dharmAMlAbha ApyA ane pUchyuM ke, 'tame kayA dezathI AvyAM che ?' tyAre sAdhune praNAma karIne vasatamAlAe kahyuM ke-'A mahendra rAjAnI putrI aMjanA che, pavana'jayanI patnI, leAkamAM ganA kalaMka saMbaMdhI tene doSita karIne bAndhavajanAe tyajelI che. A kAraNe ame araNyamAM praveza karelA che. A viSayamAM Apane pUchavAnu` ke, 'kayA kAraNathI A pati ane sAsane dveSa karavAnuM kAraNa banI ? kayA karmanA udayathI Avu mahAdu:kha anubhavI rahelI che? tenA garbhamAM kayA maMdabhAgyavALA jIva utpanna thayA che ? ke jenA kAraNe tenuM jIvana paNa sa MdehavALuM thayuM che. tyArapachI trajJAnavALA amitagati nAmanA munivare pUrvabhavamAM upArjana karela kama je pramANe banyuM hatuM, te pramANe spaSTa ane vistArathI jaNAvyuM, paumacariya-padmacaritra ajanAnA pUrva bhava A uttama jamUdrIpamAM mandirapura nAmanI nagarImAM priyanadI nAmanA puruSane jayA nAmanI uttama patnI hatI ane damayanta nAmane putra hatA. kAika divase damayanta eka sundara udyAnamAM gayA ane nagaraleAkeAthI piravarelA te ratikrIDA rUpa samudramAM avagAhana karatA krIDA karavA lAgyA. dIrghakALa sudhI krIDA karIne tyAra pachI tyAM AgaLa guNasamRddha muni rahelA hatA, temane teNe joyA. temanI pAse gayA ane dhama sAMbhaLIne pratibAdha pAmyA. munivarone bhAvazuddha sAttvika guNayukta prAsuka dAna ApIne saMyama, tapa ane niyamamAM anurAgavALe te kAladharma pAmIne uttama deva thayA. divya nirmala deha dhAraNa karanAra te lAMbA kALanuM divya sukha bhAgavIne tyAMthI cyavIne A ja khUdvIpanA uttama nagaramAM ahIM utpanna thayA. harivAhana rAjAnI priya - gulakSmI nAmanI bhAryAnI kukSimAM sarva kaLAone pAragAmI saubhAgyazAlI siMhacaMdra nAmanA putra thayA. jinadhama viSe bhAvita mativALA te kALa pAmIne uttama devamAnamAM zrI, kIrti ane lakSmInA sthAnarUpa maharSika deva thayA. tyAM pazu devanAM sukhA bhAgavIne cyavelA ahIM vaitADhyamAM kanakAdarInA garbhamAM sukaDha nAmanA putrapaNe avataryA. e siMhavAhane aruNupuramAM lAMbA kALa sudhI rAjya bhAgavIne vimalajinanA Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [1] aMjanAsuMdarIne bahiSkAra ane hanumAna putrano janma : 131 : tIrthamAM lakamIdhara muni pAse dIkSA aMgIkAra karI. dIkSAmAM udAra tapa karIne, saMyamanI suMdara ArAdhanA karIne, tapanA prabhAvathI lAMtaka ka95mAM divyarUpadhArI deva thayo. devalokanAM zreSTha sukhone upabhoga karIne cyavIne pUrvakarmanA udayathI mahendraputrI aMjanAnA garbhamAM utpanna thayelA che. he bhadra! tArA garbhamAM AvelA jIvana saMbaMdha tane kahI jaNAvyuM. have tArI svAminInA ghaNA ja AkarA viraha duHkhanuM kAraNa kahuM chuM, te sAMbhaLa- aMjanAne pUrvabhava A bAlA pUrvabhavamAM kanakedarI nAmanI rAjAnI paTTarANI hatI, tyAre tene bIjI lakSmI nAmanI eka zaka hatI. samyakatvathI bhAvita mativALI te lakSamI rANI jinapratimA sthApana karIne ekAgra manathI pUjA karIne seMkaDe stuti ane maMgala gItathI stavanA karatI hatI. AnA para atyaMta reSAyamAna thaIne tenI kanakedarI nAmanI sapatnI-zoke siddhonI pratimAne uThAvIne gharanA bahAranA pradezamAM sthApana karI. te samaye saMyamazrI nAmanI sAthvI bhikSA mATe nagaramAM bhramaNa karatI hatI, teNe ghara bahAra rahelI pratimAne dekhI. paramArthanA sArane jANanArI sAdhvIjIe tyAra pachI kahyuM ke, "are bhAgyazALI! tane hitakArI ane AtmAne nirmala karanAra vacana kahuM, te tuM sAMbhaLa. naraka ane tiryaMcagatimAM Amatema AthaDatA, pitAnAM pApakarmathI jakaDAelA A jIvane akAmanirjarAnA kAraNe mahAmuzkelIthI manuSyabhavanI prApti thAya che. te uttama manuSyabhava tema viziSTa kula meLavyuM che, AvA guNa meLavIne have nindita pApakarma upArjana na karavuM. jinezvaradeva ane guru mahArAje niSedhela vastunuM AcaraNa je AtmA strI ke puruSa kare che, te A saMsAramAM hajAro duHkhathI bharapUra cAre gativALA bhavasamudramAM rakhaDe che." sAdhvIjInuM A vacana sAMbhaLIne kanakedarI pratibaMdha pAmI ane teNe prayatnapUrvaka jinapratimAne caityagRhamAM birAjamAna karyA. gRhastha dharmamAM lIna banelI saMyamaguNa dvArA devI thaIne tyAMthI vI eTale ahIM aMjanA tarIke utpanna thaI eNe rAga-dveSane AdhIna thaIne siddhapratimAne bahAra sthApana karI, te kAraNe upArjana karelA karmathI A rAjaputrIe mahAduHkhane anubhava karyo. "he bAlA! saMsAranAM duHkhane nAza karanAra jinavaranA dharmane tuM aMgIkAra kara, nahIMtara pharI atibhayaMkaramAM bhayaMkara evA bhavasamudramAM Amatema athaDAyA karIza. je A tAre garbha che, te lokamAM adhika aneka guNavALo putra thaze, te vidyAdharanI samRddhi ane samyakatva guNane prApta karaze. he bAlA ! thoDA divasomAM tane tArA pati sAthe samAgama thaze-e zaMkA vagaranI hakIkta che, mATe bhaya ane udvegane tyAga kara." bhAvapUrvaka te sAdhune vaMdana karyuM, sAdhue baMnene AzIrvAda ApyA. tyAra pachI AkAzamArgo uDIne te dhIra munivara pitAnA sthAne pahoMcyA. guphAvAsamAM vasaMta Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 132 : paumacariya-padmacaritra mAlA palaMga vagere upakaraNa tathA bhejanAdi sarva sAmagrI vidyAbalathI taiyAra karatI hatI. tyAra pachI krame karI sUrya astarazA pAmyo. samagra kiraNa-samUha sameTAI gayAM, eTale kAjalanA varNa sarakhe aMdhakAra cAre bAju vyApI gayo. teTalAmAM majabUta dADhavALA ane kesarI raMganI kezavALIvALA, prajavalita netra ane lepa lapa karatI yama rAjA sarakhI jIbhavALA siMhane baMnee che. tene joIne bhayathI utpanna thaela vihalatA-pUrNa vadanavALI atyaMta azaraNa banIne daze dizAonuM avalokana karavA lAgI. aMjanAnI najIka mAtra traNa hAtha dUra rahela siMhane vasaMtamAlA AkAzamAM kuralI pakSiNI mAphaka bhramaNa karavA lAgI. "are re mugdha ! tuM haNavAnI ke zuM ? pahelAM durbhAgya-ge patinA viraha-dukhathI haNAI, badhujanoe tAro tyAga karyo, pharI paNa A siMhe tane gherI lIdhI. he vanadevane ! A mahendra-rAjAnI aMjanA nAmanI putrI, pavanaMjayanI patnIne guphAmAM siMha khAI jaze, to tame tenuM jaladI rakSaNa karo. te guphAmAM maNicUla nAmane gAndharva rahetA hatA, teNe A joIne zarabhanuM rUpa vikaUMne te siMhane guphAmAMthI bhagADI mUkyA. siMhano bhaya cAlyo gayo, eTale aMjanAne jIvamAM jIva Avyo. vasaMtamAlAe zayananI racanA karI eTale temAM te beThI. tyAre te samaye citramAlA nAmanI gAndharvapatnIe potAnA pati gAndhavane kahyuM ke, he svAmI ! A baMnene bhaya dUra karavA eka gIta gAva. eTale uttamavINA hAthamAM grahaNa karI priyA sAthe te jinavaranI stuti ane maMgalakArI stotrayukta manahara saMgIta gAvA lAgyA. gItanA zabdo sAMbhaLIne aMjanA ane vasaMtamAlA baMne nirbhaya thaI tyAM guphAmAM vAsa karIne rahyAM. prabhAtasamaya thayo, eTale vividha prakAranAM jala ane sthalamAM ugelAM puSpothI munisuvrata bhagavaMtanA caraNanI vizuddha bhAvathI pUjA karI. jinapUjA ane vaMdanamAM ughukta mativALI baMne tyAM rahetI hatI ane te baMnenuM rakSaNa gAndharva prayatnapUrvaka karate hate. aMjanAe putrane janma Apyo koIka samaye vasaMtamAlAe zamyA taiyAra karI, tyAre pUrvadizA jema sUryane tema aMjanAe uttama putrane janma Apyo. tenA prabhAvathI guphA uttamavRkSe tenAM navIna patro ane puchapothI samRddha banI, koyalo paMcama svare bolavA lAgI, bhramaronA jhaMkAragarbhita gItanA zabdo tyAM saMbhaLAvA lAgyA. mugdhA aMjanA bAlakane khoLAmAM laIne rudana-pUrvaka vilApa karavA lAgI. ke, "he vatsa! nirbhAgI huM A jaMgalamAM tAre mahotsava kevI rIte karuM? he putra ! pitAne tyAM agara mosALe je tAre janma thayo hota, to tyAM mahAAnaMdathI janma ujavAya heta. he putra ! yUthathI vikhUTI paDelI mRgalInI mAphaka pati-svajanathI tyajAelI huM tArA prabhAvathI jIvuM chuM--emAM saMdeha nathI. tyAre vasaMtamAlAe kahyuM ke, "he svAmini ! have A sarva parAbhavanI vAta bhUlI jAva. munivare je kahyuM hatuM, te vacanamAM kadApi pheraphAra thato nathI. A baMnene Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [17] ajanAsuMdarInA bahiSkAra ane hanumAna putranA janma : 133 : pralApa sAMbhaLIne AkAzamArge thI samagra parivAra sAthe eka vidyAdhara aNadhAryA tyAM utaryA. guphAmAM praveza karIne suMdara svarUpavAna baMnene dekhIne dayALu manavALA teNe pUchyu... ke, 'tame ahIM kayAMthI AvyAM che ?' vasa'tamAlAe tene jaNAvyuM ke, huM supuruSa ! A mahendrarAjAnI putrI ane pavanajaya subhaTanI bhAryA aMjanA nAmanI che. kAika samaye te vanajaya Ane gabha utpanna karIne svAmI pAse cAlyA gayA. e AvIne gayA, te tyAM koInA jANavAmAM na Avyu. A viSayanI ajANa mUDha hRdayavALI sAsUe moTA garbhanA bhAravALI Ane dekhI ane 'duzIlA che' ema tiraskArathI ekadama pitAne ghare vidAya karI. mahendra pitAe paNa mahAkala...kathI bhaya pAmIne mArI sAthe aMjanAne A gheAra araNyamAM praveza karAvyo. A nirdoSa khAlAe Aje rAtrinA pAchalA paheAre payaka guphAmAM uttama putrane janma ApyA che.' A pramANe kahI rahyA pachI vidyAdhare kahyuM ke, he bhadre! huM kahuM te sAMbhaLe ! kuru varadvIpamAM citrabhAnu nAmanA mArA pitA che, suMdara nAmanI mAtAnI kukSithI utpanna thaelA huM mahendranI bhAryA varahRdaya suMdarInA huM bhAi chuM. A kanyA mArI bahenanI putrI che, lAMkhA samaye dekhavAthI huM A khAlAne bhUlI gayA chu', paraMtu oLakhANa ane svajananA anurAgathI kharAkhara tene jANI zakyA chuM. mAmAne ALakhIne aMjanA te araNyamAM karuNa svarathI rudana karavA lAgI, atyaMta duHkhathI vyApta dehavALI tene vasatamAlAe AzvAsana ApI zAnta karI. aMjanAne rudana karatI aTakAvIne pratisUrya ke jyAtiSIne pUchyu ke, A khAlakanuM janmanakSatra, karaNa ane yAga kahe.' tyAre jyAtiSIe kahyuM ke- Aje ravivAranA divasa, caitramAsanI kRSNa aSTamInI tithi che, zravaNa nakSatra ane brAhma nAmanA yAga che. meSarAzimAM ravi ucca sthAna para rahelA che. makararAzimAM caMdra samasthAna para rahelA che. moMgalanuM gamana vRSabhamAM che ane meSamAM zukra uccasthAna para che. guru ane zani mInarAzimAM UMcA sthAna para rahelA che, budha kanyArAzimAM uccasthAne che. A saM yAgeA A bAlakane rAjaRddhi ane cegitvanuM sUcana karanArA che. he supuruSa! e samaye zubha muhUta ane mInane udaya hatA. sarvAM anukUla graheA vRddhisthAnamAM rahelA che. A mahAnimitto ema sUcave che ke, khala, bhAga, rAjya ane samRddhinA bheAgavaTo karIne A khAlaka siddhisukhane prApta karaze, ' pratisUye jyAtiSInuM cAgya sanmAna karIne peAtAnI bhANejI ajanAne kahyuM ke, ApaNe hanuruha nagaramAM jaie.' te sthAnamAM rahelA devane khamAvIne tee guphA mAMthI bahAra nIkaLyA ane suMdara suvanA nirmANa karelA vimAnamAM ArUDha thaine AkAzamArge cAlavA lAgyA. kheALAmAM rahelA zarIravALA bALaka ghugharIone samUha dekhIne mAchalAnI mAphka eciMtA uchaLyA ane parvatanA zilApaTTa upara paDyo. putrane nIce gabaDI paDelA joine ajanA karuNa rudana karatI vilApa karavA lAgI ke, daive Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 134 : paumariya-padmacaritra mane nidhAna ApIne mArI AMkheA khUMcavI lIdhI.' tyAra pachI aMjanA pratisUyaeN kanI sAthe nIce utarI. mukhathI hA hA karatI aMjanAe zilAtala para paDelA bALakane joyA. paDavA chatAM bALakanA eka paNa aMgamAM IjA thai na hatI-evA akhaMDa aMgavALA bALakane atyaMta khuzI thaelI aMjanAe grahaNa karyA. tyAra pachI pratisUce paNa harSita manathI tenI prazaMsA karI. putranI sAthe ajanA ekadama vimAna vAhanamAM ArUDha thai, ghaNAM maMgala vAjiMtrA vAgatAM hanuha nagaramAM praveza karyo. Indra utpanna thAya, tyAre deve jema janmAtsava kare, tema tuSTa thaelA khecarAe paNa tenA mATA janmAtsava karyA. khAlapaNamAM paNa jeNe parvata upara paDIne tene cUrI nAkhyA, tethI pratisUrya ke tenuM zrIzaila' nAma pADyu, hanumata nagaramAM jevI rIte mahAna satkAra meLabyA, tethI gurujanAe tenuM 'hanumAna' evuM nAma pADayuM. sa janAne AnaMda denAra, devakumAra samAna rUpavALA, mAtAnA manane priya evA nagaramAM krIDA karatA te sukhethI rahevA lAgyA. A prakAre mahAna ane atizaya duHkhanA mUlasvarUpa pUSkRta karmanuM svarUpa sAMbhaLIne huM manuSyA ! vimala jinadharmImAM haMmezAM sayamamAM susthita tathA RnubhAvavALA thAva. (123) padmacarita viSe hanumAna janma' nAmanA sattaramA uddeza samApta thayA. [17 ] [ 18 ] pavana'jaya tathA ajanAsuMdarIneA samAgama zrIgautama gaNadhare zreNikarAjAne kahyuM ke, ' magadhAdhipa zreNika ! zrIzailanA janmavRttAnta tamane jaNAvyeA. have pavana jayanA vRttAnta tamane kahuM, te sAMbhaLeA. aMjanA pAsethI rAtre pAchA kulA pavanajace laMkAdhipa rAvaNa pAse paheAMcI tene praNAma karIne prApta karela AjJA pramANe varuNa sAthe yuddha karyuM. sa'grAma cAlatA hatA, tyAre vadhune hAra ApIne pavanatie sadhi karAvI. jalanA svAmI varuNe kharadUSaNane cheADI mUkayA. A kAraNathI rAvaNe pavana'jayanA satkAra karyAM ane rajA ApI eTale utAvaLa karatA te AkAza-mAge pAtAnA nagare gaye. nagaramAM praveza karyA, hu sAthe mAtApitAnA vinaya karIne priyA pAse javA utsukamanavALA te aMjanAnA bhavanamAM gayA. bhavanamAM beThelA te peAtAnA samagra parivArane kheAlAvI jIve che, te temAM priyAne na dekhavAthI pavana jaye mitrane pUchyu. tapAsa karI, ajanAnI hakIkata jANIne mitre kahyuM ke, tArI bhAryAne mahendranagara mAkalI ApI che, eTale te hAla pitAnA ghare rahelI che. A sAMbhaLIne pavanavega mahendranagara gayA, sAsarAne maLIne pachI ajanAnA bhavanamAM gayA. tyAM paNa aMjanAne na dekhatAM virahAgnithI tapelA sava agavALA teNe Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [18] pavanaMjaya tathA aMjanAsuMdarIne samAgama : 135 : bhavanamAM rahelI eka suMdara yuvatIne pUchayuM ke, "mArI bhAryA aMjanA kyAM che?" tyAre teNe kahyuM, 'tamArA garbhanA doSathI ane lokoe ApelA kalaMkanA kAraNe mAtA-pitAe paNa tene tyAga karyo eTale araNyamAM gaI. A vacana sAMbhaLIne duHkhathI pIDita zarIravALe pavanagati kaMIka khAnuM kADhIne tyAMthI nIkaLI gayo ane priyAne baLa bhamavA lAge. pRthvImAM paryaTana karata kayAMya paNa aMjanAnA samAcAra meLavI zakyo nahi eTale pavanaMjaye mitrane kahyuM ke, tuM AdityapuramAM jA. A sarva hakIkata tyAM jaIne vaDIlone jaNAvaje, huM to pRthvItalamAM priyAne zodhate bhramaNa karIza. paribhramaNa karatAM je mahendrarAjAnI putrI aMjanAne kyAMI nahIM dekhIza, to nakkI huM mRtyu pAmIza. he mitra! A mArI pratijJA che." pavanaMjayane choDIne prahasita AdipuramAM kSaNavAramAM pahoMcI gayuM ane pavana naMjayane sarva vRttAnta mAtA-pitAne nivedana karyo. pavanaMjaya paNa hAthInA upara ArUDha thaIne AkAzagamana mAge pRthvImAM paribhramaNa karavA lAgyo. tenA viyeganA kAraNe udvega pAmelo te pralApa karato hato ke, zokanA tApathI satata, mRNAla kamalapatra sarakhA komala zarIravALI, ToLAthI vikhUTI paDelI hariNI mAphaka mArI priyA kyAM gaI haze ? garbhanA bhArathI parizrama pAmelAM aMgavALI darbhanI soya sarakhI aNIthI bhedAelA aMgavALI, gamana karavAnA utsAha vagaranI aMjanAne koI duSTa jAnavare phADI khAdhI nahIM hoya ? athavA bhUkha ane tarasanA kAraNe arayamAM mRtyu te pAmI nahiM hoya ? athavA kaI becara-vidyAre tenuM apaharaNa to karyuM nahi haze ?" AvA ghaNA prakAranA pralApa karatA dIna mukhavALA pavanagatie priyAne khoLatAM khaLatAM bhUtarava nomanA vanamAM praveza karyo. tyAM paNa hAsyarahitapaNe bhramaNa karatAM priyAne dekhI nahi, tethI potAnI pratijJAnuM smaraNa karIne hAthIne zastro sAthe cheDI dIdho. he gajavara ! vAhanamAM atyaMta Asakta banelA meM tAre ghaNe parAbhava karyo che, te mAre aparAdha bhUlI jaje ane tenI kSamA Apaje. have tuM araNyamAM tArI IcchA pramANe vicaraje." A prakAre A vanamAM pavanaMjayanI rAta vyatIta thaI. he magadhapati ! tenA pitAe je karyuM, te have sAMbhaLo-mitre pavanaMjayane vRttAnta kahyo. tyAra pachI sarva parivAra atiduHkhita ane udvega manavALo banI gaye. putranA zekathI gadagada vANI bolatI ketumatI prahasitane kahevA lAgI ke-"mArA putrane ekale mUkIne tuM ahIM kema cAle A ?" tyAre teNe kahyuM ke, "he devi ! mane te teNe jaladI ahiM meka ane virahanA bhayathI duHkhita thaelA teNe A pratijJA paNa karI ke- je suMdara aMgavALI, caMdra sarakhA saumya vadanavALI te mArI priyAne huM nahi dekhIza, to mAruM ahiM maraNa thaze."--tamArA putre evI paNa pratijJA karI che. A vacana sAMbhaLIne ketumatI mUccha pAmI, bhAna AvyA pachI yuvatIothI gherAelI te karuNa vilApa karavA lAgI Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 136 : paumacariya-padmacaritra pApiNI evI meM avicAryuM AvuM karyuM ke, jethI putranA jIvana paNa saMdeha mane utpanna thayA. ArAma, udyAna, bagIcAothI samRddha A Adityapura putranA virahamAM araNyanI jevuM mane zobhA ApatuM nathI. praphlAda strIone sAtvana ApIne putrane khoLavA mATe prahasitane AgaLa karIne nagaramAMthI bahAra nIkaLe. baMne zreNImAM rahenArA sarve khecarendrone bolAvyA eTale teo paNa jaladI prahalAda rAjAnI pAse AvI pahoMcyA. teo sarve pRthvImAM cAre tarapha pavanagatine khoLatA bramaNa karI rahyA hatA, tyAre prahUlAdarAjAnA putrane ane dUtane pratisUrya ke jeyA. teoe pUchayuM, eTale pavanaMjayano samagra vRttAnta kahyo. A sAMbhaLIne aMjanA paNa adhikatara duHkha pAmI. rotI rotI te vilApa karavA lAgI ke, "hA nAtha! pApI, ati duHkhabhAginI, milana-sukha nahIM pAmelI evI mane choDIne tame kyAM gayA? tyAra pachI pratisUryaka paNa aMjanAne AzvAsana ApIne jaldI AkAzatalamAM uDyo, to AgaLa sarve vidyAdharane joyA. te vidyAre tene khoLatA khoLatA bhUtAraNyamAM pahoMcyA, te tyAM pavanaMjayanA mattehAthIne je te uttama hAthIne joIne sarva vidyAre ghaNA rAjI thayA ane paraspara eka bIjAne kahevA lAgyA ke, pavanagati nakkI ATalAmAM ja che. aMjanaparvata samAna UMco, zveta daMtUzaLavALo, capaLa caraNanI gatithI cAlanAre hAthI uttama sevakanI jema cAre bAju pradakSiNA ApIne svAmInuM rakSaNa karI rahela che. pavanagatine dekhIne sarve vidyAre nIce utaryA, tyAre tenI pAse AvatA sarvene hAthI rekato hate. - hAthIne vaza karIne pavanaMjayanI pAse becaro AvyA, tyAre yugamAM ArUDha thaelA muninI jema nizcala aMgavALA pavanaMjayane joye. prahalAda rAjA putrane Aligana karIne ghaNA prakAranA pralApa karatA sadana karavA lAgyA-"are! eka strI khAtara tuM ATaluM duHkha pAmyA. AhArano tyAga ane maunane svIkAra karIne maraNa mATe karelo teno nizcaya ane utsAha jANIne pratisUye aMjanAne saMbaMdha spaSTa kahyo. "he kumAra! saMdhyAgirinA zikhara para anaMtavI nAmanA munine kevalajJAna utpanna thayuM. te munine vaMdana karI pAchA pharatAM meM tyAM rAtre palyuka guphAmAM rudana karatI aMjanAne dekhI. meM tene jaMgalamAM AvavAnuM kAraNa pUchatAM teNe pitAne kevI rIte sAsarA ane pIyaramAMthI nirvAsita thavuM paDayuM, te sarva mane kahI jaNAvyuM. svajananeha vahana karatAM meM tene AzvAsana ApyuM. te ja divase teNe atyaMta rUpa ane lAvaNyavALA putrane janma Apyo. divya vimAnamAM laI javAto hato, tyAre te AkAzamAMthI pRthvItala para paDyo. aMjanA-sahita huM vimAna laI nIce utaryo, to parvatanI kaMdarAnA pradezamAM paDelA te bALakane meM joye bAlaka paDavA mAtrathI parvatanA cUrecUrA thaI gayA, te kAraNe bALakanuM bIjuM nAma "zrIzela" paNa rAkhyuM che. sakhI sahita aMjanA ane bAlakane Adara sahita Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naMjaya tathA aMjanAsuMdarIno samAgama L: 137 : sukhapUrvaka hanuruha nagaramAM laI gayA. tyAM lokee mATe utsava karyo ane AnaMda mANavA lAgyA. tyAra pachI hanu nagaramAM bAlaka vRddhi pAmyo hovAthI tenuM bIjuM nAma "hanumAna" tarIke prasiddhi pAmyuM. A tenI hakIkta kahI. putra sAthe aMjanA mArA nagaramAM rahelI che, tenA mATe bIje kaI vicAra na kareze." A vacana sAMbhaLIne atiharSa pAmele pavanaMjaya vidyAdharonI sAthe hanurUha nagara tarapha cAle ane krama karIne tyAM pahoMcyA. tyAM AgaLa vidyAre e samAgama thavAnA kAraNe bahu prakAranAM khAna-pAna bhajana, nRtya-nATaka, ramata-gamata vagerethI zobhAyamAna AnaMdamahatsava pravartAvyuM. be mahinA tyAM rokAIne sarve vidyAdharo potAnA nagaramAM gayA. aMjanA sAthe pavanaMjaya paNa te ja nagaramAM rahetA hatA. hanumAne tyAM aneka kalAo grahaNa karI ane keme karI yauvana pAmyo. vaLI vidyAonI sAdhanA karIne bala ane vIryathI saMpanna thaye. hanuruha nagaramAM putra ane patnI sahita pavanaMjaya uttama devanI sarakhI bhega-samRddhi bhagavate hate. aMjanAsuMdarIe pUrvabhavamAM upArjana karelA pApakarmathI pavanagatinA viyegamAM je tIvaduHkha prApta karyuM, te ane hanumAnanA pUrvajonA samUhane jeo tuSTa thaIne zravaNa kare che, teo vimala sukRta karIne sukha meLave che. (58) padmacarita viSe pavanaMjaya ane aMjanAsuMdarIne samAgama-vidhAna ? nAmane aDhAra udeze pUrNa thayo. [18] [19] varuNane parAjaya ane rAvaNanuM rAjya varaNa sAthe rAvaNanuM yuddha lAMbA kALa sudhI kodhanA bhArane dhAraNa karavAthI pIDita dehavALA rAvaNe varuNa sAthe yuddha karavA mATe sarva vidyAdharone ekaThA karyA. kiSkidhipura, pAtAlalaMkApura ane rathanUpura nagaramAM rahenArA sarve vidyAdhara ekaThA thayA, pachI rAvaNe hanuruha nagaramAM paNa jaldI dUta kalya, teNe tyAM pahoMcIne pratisUrya ane pavanaMjayane svAmIne saMdeze jaNAvyA. dUtanuM vacana sAMbhaLIne gamana karavAnA utsAhathI nizcala buddhivALA teoe hanumAnanA rAjyAbhiSeka nI jAherAta karI, te samaye vAjiMtronA zabda, nagArAM, DholanA UMcA zabdo, bherIonA gaMbhIra nirdoSa, hAthamAM kaLaza laIne AgaLa ubhelA maMtrIo hanumAnanI AgaLa AvIne ubhA rahyA. te samaye hanumAna maMtrIone pUchayuM ke, AvA prakAranuM A zuM kArya che? te kaho." tyAre maMtrIoe kahyuM ke, "Apane Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 138 : paumacariya-padmacaritra rAjyAbhiSeka karavAnuM che." pavanaMjaye kahyuM ke, "he putra! hanuruhanA rAjAone bolAvyA che. amAre laMkA jaIne svAmInuM kArya karavAnuM che. rasAtala nagaramAM varuNa nAmane tene zatru che. tene se putro ane samartha sainya hovAthI saMgrAmamAM jita ghaNe muzkela che. A vacana sAMbhaLIne vinayathI namelA mastakavALe hanumAna kahevA lAgyA ke, "huM hovA chatAM yuddhanA mokhare tamAre javuM te yaMgya na gaNAya." pavanagatie kahyuM ke-"he putra! tuM haju bAlaka che, bhayaMkara saMgrAmamAM roSAyamAna thaelA subhaTanAM mukho haju te joyAM nathI." tyAre zrIzele kahyuM ke, "he pitAjI! kAyara yuddhamAM jaIne zuM karavAne? siMha bAlaka hoya te paNa moTA hAthIno nAza nathI karato?" bahu rokavA chatAM paNa teNe yuddhamAM javAno Agraha choDyo nahi. te pachI gurunI AjJAthI te javA pravarte. snAna ane balikarma karyA pachI guruvanI rajA meLavIne uttama vimAnamAM ArUDha thaIne senya-parivAra sAthe laMkA tarapha cAlyo. jalavIci nAmanA parvata upara rAta vItAvIne sUryodaya samaye samudrane nIhALatA hanumAne laMkApurImAM praveza karyo. sainyamAM prApta karela caturAIvALA, sarvAlaMkArathI alaMkRta karela zarIravALA devakumAra sarakhA hanumAnane rAkSasajanoe joyA. ratnothI jhaLahaLatA sAmaMtoe karelA gauravavALA, aneka pupithI pUjanavidhi karAela hanumAne rAvaNanI sabhAmAM praveza karyo. madonmatta hAthI sarakhI gativALA hanumAne rAvaNane praNAma karyA, eTale teNe paNa utAvaLA ubhA thaIne AliMgana karyuM. ApelA Asana upara beThelA hanumAnane dazAnane kuzala samAcAra pUchavA, temaja mahAgauravapUrvaka dAnamAM vaibhava ApIne uttama sanmAna karyuM. A pramANe samagra sainya-parivAra sAthe yuddhanA pUrNa utsAha sahita rAvaNa laMkAnagarIthI bahAra nIkaLIne varuNapurI tarapha nIkaLyo. bakhtaranA aMgarAgavALA sainiko sAthe rAvaNa vidyAbalathI samudrane ullaMghIne ekadama varuNanA nagaranI pAse AvI pahoMcyo. sarva balasahita rAvaNanuM tyAM Agamana sAMbhaLIne bakhtara dhAraNa karIne varuNa paNa sAmano karavA bahAra AvyuM. bANa, zakti, barga, mogara vagere zastro pheMkIne ghAyala karatA varuNanA so putrane rAkSasonI sAme yuddha jAmyuM. yuddhamAM varuNanA putroe nirdaya prahAra karIne rAkSasanA sinyane bhagna karyuM. te dekhIne rAvaNa jAte jaladI mokhare AvyA. varSA samayamAM meghavaDe DhaMkAI gaela sUryanI jema yuddhamAM laDatA rAvaNane cAre taraphathI varuNanA putroe gherI lIdho. indrajita, bibhISaNa, bhAnukarNa vagere sarva subhaTone varuNe cakranI upara ArUDha thaelA hoya tema bhamAvyA. rAkSasa-senyane gherAeluM ane viSAda pAmeluM dekhI ke pAyamAna hanumAna pitAnA sinya sAthe bANarUpI vajA pheMkato AgaLa Avyo. atyaMta vistAra pAmela parAkramavALA hanumAne yamarAjAnI jema taravAra, mugara ane cakavaDe varuNanA subhaTone haNI nAkhyA. lAMbA kALa sudhI yuddha karIne hanumAne varuNanA putrane pakaDI lIdhA, eTale rAvaNe paNa Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [19] varuNane parAjaya ane rAvaNanuM rAjya : 139 : varuNane nAgapAzathI bAMdhI lIdhA. putro sahita varuNane grahaNa karIne kRtArtha rAvaNe uttama udyAnamAM paDAva nAkhe ane sAmata sahita tyAM rokAye. nAyakarahita nagaramAMthI rAkSasa-subhaTa sArabhUta dravya lUMTI letA hatA, tathA kedamAM nAkhelA lokonAM AkaMdana thatAM hatAM. AvI rIte cAre bAjuthI nagara-lokone tathA nagarano vinAza dekhIne dayALu rAvaNe zreSTha puruSa dvArA te rokyo. varuNarAjAne mukta karyo, tenA putrone paNa chUTA karyA, eTale rAvaNane praNAma karIne satyamatI nAmanI eka kanyA hanumAnane ApI. tenuM pANigrahaNa thayA pachI varuNane pitAnA rAjya para sthApana karIne yuddharasanA kAraNe prApta karelA kodhavALo rAvaNa laMkAmAM AvI pahoMcyA. rAvaNe paNa hanumAnane aneka guNothI paripUrNa, anaMgakusuma nAmanI caMdranakhAnI putrI hanumAnane ApI. tenI sAthe pANigrahaNa karIne zrIzela karNakuMDala nagaramAM devakumAranI jema bhega-samRddhi bhogavatuM hatuM. tyAra pachI nale harimAlinI nAmanI kanyA ApI. vaLI hanumAne kinnarapuramAM so kinnarakanyAonI prApti karI. kiSkidhipuranA svAmI sugrIva ane tArAnI padmarAga nAmanI putrI hatI, tene dekhI mAtA-pitA tenA varanI ciMtA karavA lAgyA ke, "A kone ApavI? tenA varane mATe vidyAdhara rAjAonAM rUpe citrAvIne maMgAvyAM ane keme karIne te bAlA sarvanAM rUpe nIrakhatI hatI. evI rIte jotAM jotAM hanumAnanuM rUpa jANe kAmadevanuM rUpa na hoya, tevA prakAranuM joIne te tenA hRdayamAM sthAna pAmyuM. tene bhAva jANune sugrIve jaldI dUta mekalIne pavanaputrane teDAvyA ane mahAvaibhavapUrvaka tene svAdhIne karI. uttamadehadhArI te kanyA sAthe moTA dAna-mAna ane vaibhavathI lagna karyuM, te zrIpura gayo ane ratiguNayukta bhega bhegavavA lAgyo. evI rIte rUpa-guNayukta saMpUrNa caMdrasamAna mukhavALI eka hajAra zreSTha kanyAo sAthe hanumAnanAM lagna thayAM. A pramANe traNa khaMDanA svAmI, kIrti ane lakSmInA sthAna, vidyAdhare vaDe namana karAelA pAdapIThavALo rAvaNa zatruo para vijaya meLavIne rAjya karato hato. divasanA madhyAhnakAla samAna tejasvI divya sudarzanacaka tathA sarva rAjAene bhaya utpanna karanAra daMDaratna paNa tene prApta thayuM. A prakAre jinendra bhagavaMtanA uttama zAsanamAM zuddhabhAvavALA je jIvo ahIM manuSyapaNAmAM anupama puNya upArjana kare che, teo devalokamAM utpanna thanAra vimala zarIra, uttama sukha ane vaibhava haMmezAM prApta kare che, (45) pAcarita viSe "rAvaNa rAjyavidhAna" nAmane ogaNIzame udezaka pUrNa thayo. [19]. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [20] tIrthakare, cakravartIo, baladeve AdinuM kIrtana rAkSasendra rAvaNanuM caritra sAMbhaLIne magadhAdhipa zreNike gaNadharamAM vRSabha samAna (zreSTha) gautama bhagavaMtane tIrthakare tathA cakravartIonI utpatti temaja traNe bhuvanamAM vikhyAta AThamA baladeva kenA vaMzamAM utpanna thayA ? ane tenuM caritra kevuM che? te he mahAyazavALA ! mane kaho. A pramANe zreNika rAjAe namaskAra karIne gaNudharAdhipane pUchyuM, eTale RSabhAdika tIrthaMkara bhagavaMtonAM caritra kahevAnuM zarU karyuM. 1 vRSabhanAtha, 2 dethI pUjita ajitanAtha, 3 bhavano vinAza karanAra saMbhavanAtha, 4 abhinandana, 5 sumati, 6 padmaprabha, 7 supArzva, 8 caMdraprabha, 9 puSpadaMta, 10 zItalanAtha, 11 zreyAMsanAtha, 12 vAsupUjya bhagavaMta, 13 vimalanAtha, 14 anantanAtha, 15 dharmanAtha, 16 zAntinAtha, 17 kunthanAtha, 18 aranAtha, 19 mahilanAtha, 20 munisuvrata, 21 naminAtha, 22 neminAtha, 23 pArzvanAtha, jemanuM A tIrtha pravarte che, te 24mA vaddhamAna svAmI. pUrva janmamAM prathama puMDarIki nagarI hatI, tyAra pachI susImA, kSemapurI, ratnavara capA. RSabhadeva bhagavaMtathI mAMDI vAsupUjya bhagavaMta sudhI pUrvakAlamAM rAjadhAnio hatI. mahAnagara, ripura, suprasiddha bhaddilapura, puMDarIkiNI, mahAnagarI susImAM, zoka rahita kSemA, campA nagarI, kauzAmbI, nAgapura, sAketa-adhyA, sundara chatrAkArapura, te bAkInA jinezvaranI pUrva janmamAM devapurI samAna rAjAonI dharma purIorAjadhAnIo hatI. 1 prathama vajanAbha, 2 bIjA vaLI vimalavAhana thayA, pachI 3 vipulavAhana, 4 mahAbala, 5 atibala, 6 aparAjita, cha nandiSeNa nAmanA thayA, pachI 8 pa, 9 mahApadma thayA, tyAra pachI 10 paznottara, tyAra pachI kramazaH paMkaja gulama rAjA 11mAM thayA, 12 nalinI gulama, 13 padmAsana, 14 padmaratha, 15 daratha thayA, tyAra pachI 16 megharatha, 17 siMharatha, 18 zramaNa, 19 zrIdharma, 20 supratiSTha, 21 sura4, 22 siddhArtha, 23 Ananda, tathA 24 sunanda. he zreNika ! evA prakAranAM pUrvabhavanAM tIrthakaronAM nAmo kamasara jANavAM. tIrthakaranA pUrvabhavanA guruonAM nAme 1 vasena, pachI 2 aridamana, 3 svayaMprabha, 4 vimalavAhana tathA 5 vIra sImadhara guru, 6 mahAtmA pihitAva, 7 aridamana, tathA 8 yugadhara nAmanA muni, 9 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ri0] tIrthakare, cakavartIo, baladeve AdinuM kIrtana : 141 : sarvajanAnandakara, 10 sArthaka, ane 11 vAdatta, 12 vAnAbhaguru, tyAra pachI 13 sarvasugupta jANavA. pachI 14 cittarakSa, 15 vimalavAhana, pachI 16 ghanara, 17saMvara, 18 sAdhu saMvara, 19 varadharma, 20 sunanda, 21 nanda, 22 vyatItazeka, 23 DAmaramuni, ane 24 padila e pramANe kramazaH tIrthakarenA pUrvabhavanA guruonAM nAme jANavAM. tIrthakaranA chellA devabha 1 sarvArthasiddha, 2 vijayanta, 3 veyaka, 4 vaijayanta, 5 uparanuM zreyaka tathA 6 madhyama zaiveyaka, 7 zaiveyaka, 8 vaijayanta, 9 aparAjita vimAna, 10 saubhAgyazAlI AraNa, 11 pupittara, 12 kApiSTa, 13 sahastrAra, 14 puttara, 15 vijaya, 16 zreSTha aparAjita vimAna tathA 17 vijayA ane chelle 18 puttara A vimAnamAMthI cyavane A bhAratavarSamAM tIrthakara tarIke utpanna thayA. deve ane asurothI praNAma karAelA teo siddha thayA. tIrthakaronI janmanagarI, mAtA-pitA nakSatro, jJAnavRkSo ane nirvANusthAne 1 RSabhadeva-sAketa-ayodhyAnagarI, marudevI mAtA tathA nAbhi pitA, uttarASADhA nakSatra, vaDalAnuM vRkSa, aSTApada parvata. prathama jinezvara tamAruM kalyANa karo. 2 kezalAnagarI, vijayA mAtA ane jitazatru pitA, rohiNI nakSatra, saptapaNe vRkSa. he zreNika! 2 ajitajina tamAruM maMgala kare. 3 saMbhavajina-zrAvastI nagarI, senA mAtA ane vijayAri pitA, uttama zAla dhAraNa karanAra IndravRkSa. he magadhasvAmI ! he zreNika ! tamArA pApane aMta lAve. 4 abhinadana svAmI-siddhArtha mAtA, prathamanagarI (vinItA), punarvasu nakSatra, sarala vRkSa, saMvara rAjA pitA. abhinandana jina tamane pavitra kare. sumatisvAmI-henarendra ! meghaprabha pitA, sumaMgalA mAtA, priyaMguvRkSa, sAketa nagarI, maghA nakSatra, sumatisvAmI tamAruM atula kalyANa kare. 6 patraprabha-kauzAmbI nagarI, priyaMgu vRkSa, citrA nakSatra, susImAM mAtA, dhara rAjA pitA. paprabha jinendra haMmezAM tamAruM maMgala kare. 7 supArzvanAtha-supratiSTha pitA. pravImAtA, kAzI nagarI, vizAkhA nakSatra, zirISa vRkSa. te supArzva tIrthakara tamArA mATe paramamaMgala thAo. 8 candraprabha-candrapurI, mahAna pitA, lakSmaNa mAtA, anurAdhA nakSatra, nAgavRkSa. caMdraprabha traNe lokamAM atula maMgalapradAna karo. 9 suvidhinAtha-he zreNika! kAkaMdInagarI, sugrIva pitA, rAmAM mAtA, mUla nakSatra, malalI vRkSa. puSpadaMta * upara 18 devabha jaNAvyA che, pAchaLanA satizatasthAnamAM 54-55-56 gAthAmAM aSabhava Adi tIrthakaranA kamazaH 1 sarvArthasida, 2 vijaya, 3 greveyaka, 4-5 jayanta, 6 navamI raiveyaka, cha chaThThI zaiveyaka, 8 vaijayanta, 9 Anata, 10 prANata, 11 azruta, 12 prANata, 13 sahastrAra, 14 prANuta, 15 vijaya, 16-17-18 sarvArthasiddha, 19 jayanta, 20 aparAjita, 21 prANuta, 22 aparAjita, 23-24 prANuta. cAlu covIzInA tIrthakaranA pUrvanA deva kahelA che. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 142 paumacariya-padmacaritra jina tamArAM pApano nAza kare. 10 zItalanAtha-bhadilapura, sunandA mAtA, daDharatha rAjA, pUrvASADhA nakSatra, nyagrodha vRkSa. zItala jinendra tamArAM pApa haraNa karanAra thAo. 11 zreyAMsanAtha-siMhapura nagara, viSNuzrI mAtA, viSNu pitA, zravaNa nakSatra, tinduka vRkSa, zreyAMsa tIrthaMkara tamane sukha prApta karAvanAra thAo. 12 vAsupUjya-cappAnagarI, pATalavRkSa, jayA mAtA, vasupUjya rAjA pitA, zatabhiSaga nakSatra. vAsupUjya bhagavAna tamane pavitra kare. 13 vimalanAtha-kAMpilya nagarI, kRtavarmA pitA, zarmA mAtA, jabUvRkSa, uttara bhAdrapada nakSatra, vimalanAtha bhagavaMta tamAruM sadA zreyaH kare. 14 anantanAtha-sarva zA mAtA, siMhasenarAjA pitA, revatI nakSatra, azvattha vRkSa. sAketa nagarI anantanAtha jinezvara tamone sukha Apo. 15 dhamanAtha-ratnapura nagara, bhAnu pitA, sutratA mAtA, puSyanakSatra, dadhipaNuM vRkSa, dharmanAtha jinendra tamane maMgala Apo. 16 zAMtinAthaacirA mAtA, vizvasena rAjA pitA, nAgapura nagara, bharaNI nakSatra, nandivRkSa, zAMtinAtha jinezvara tamane zAMti Ape. 17 kunthanAtha-nAgapura nagara, sUryarAjA pitA, tilakazrI mAtA, kRttikA nakSatra, kubyunAtha tamArAM pApano nAza kare. 18 aranAtha-mitrA mAtA, sudarzana pitA, prathamapurI--sAketa nagarI, AmravRkSa, rohiNI nakSatra, aranAtha tamAruM sadA maMgala kare. 19 mallijina-mithilA nagarI, kuMbharAjA pitA, rakSitA mAtA, azvinI nakSatra, azokavRkSa nIce kevalajJAna. te mallIjina jaladI zakane nAza kare. 20 munisuvrata-padmAvatI mAtA, sumitra pitA, kuzAgranagara, zravaNa nakSatra, campaka vRkSa, munisuvratajina tamArAM pApamala nAza kare. 21 naminAtha-vaprA mAtA, vijaya pitA, mithilA nagarI, bakula vRkSa, azvinI nakSatra, naminAtha jinendra tamone dharmane samAgama Apo. 22 neminAtha-samudravijaya pitA, zivA mAtA, zaurIpura nagarI, ujajyanta-giranAra parvata, citrA nakSatra, ariSTanemi jina tamAruM maMgala kare. 23 pAzvanAtha-azvasena pitA, vAma mAtA, vArANasI nagarI, vizAkhA nakSatra, ahicchatrA bAhyAbhAga. e haMmezAM tamAruM maMgala karanAra thAva. 24 vIra jinendra-siddhArtha pitA, trizalA mAtA, kuDapura nagara, sarala sAla vRkSa, hasta nakSatra, vIra jinendra tamone haMmezAM maMgala Ape. aSTApada parvata upara RSabhasvAmI, caMpAnagaramAM vAsupUjya, neminAtha ujajyanta parvatanA zikhara upara, vaddhamAnasvAmI pAvApurImAM siddha thayA, bAkInA 20 tIrthakare sametazikhara upara nirvANa pAmI mekSe gayA. je puruSa A bhaNe ke zravaNa kare, te bephila prApta kare. zAti, ku ane aranAtha tIrthakara cakravatI hatI. bAkInA jinezvare sAmAnya rAjAo hatA. caMdraprabha ane puSpadaMta jinendra candra sarakhI ujajvala kAMtivALA hatA. meha nAza karanAra supArzvanAthane varNa priyaMgunA puSpa samAna hatA. nAgendra karela stutivALA pA bhagavaMta uttama apakava-taruNa zAlinA samAna varNavALA, padmaprabha Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [2] tIrthakare, cakravartIo, baladevo AdinuM kIrtana : 143 : padma sarakhA varNavALA, vAsupUjya kiMzukanA samAna varNavALA, denA nAtha munisuvratasvAmI aMjanagirinA sarakhA zyAmavarNavALA, yAdane AnaMda ApanAra nemijina moranA kaMThanA bhAga sarakhA varNavALA hatA. bAkInA tIrthaMkara tapAvela suvarNa sarakhI kAMtivALA hatA. malijina, ariSTanemi, pArzvanAtha, mahAvIrasvAmI ane vAsu pUjya svAmI A pAMca tIrthakaroe kumArapaNAmAM siMha sarakhA parAkramI thaI dIkSA aMgIkAra karI; bAkInA tIrthakaree pRthvInAM rAjya bhogavyA pachI dIkSA aMgIkAra karI. deve ane manuSyathI pUjita ane arcita A sarve jinavarendro janmasamaye niyatakAla sudhI meruparvata upara mahAabhiSeka karAyA hatA. dIkSA, kevalajJAna, nirvANa kalyANaka pAmelA, paramapada evuM zAzvatuM mokSanuM sthAna pAmelA, evA sarva jinezvare traNe bhuvanamAM maMgalasthAnarUpa mekSagati Apo. - "he bhagavaMta! ApanI kRpAthI huM tIrthakara ane cakravartIonA AyuSyanuM temaja teonI vaccenA AMtarAne kALa ane jenA jenA tIrthamAM je je cakravartI, vAsudeva ke balade thayA hoya, te sAMbhaLavAnI IcchA karuM chuM, te je je kALamAM teo thayA hoya, te spaSTa ane vistArathI kahe." A pramANe magadharAjAe vinaMti karI, eTale gautama bhagavaMte tarata ja megha sarakhA gaMbhIra svarathI samagra pUchelI hakIkata kahI. je artha vistArathI, saMkhyAthI paNa ghaNo ja meTo che athavA jenI gaNatarI karavI azakya che, te sarva jJAnIo pAsethI grahaNa karIne saMkSepamAM kahe che. palyopama, sAgaropama, utsarpiNuM vagere kALanuM svarUpa eka jana lAMbA pahoLA ane uMDA khADAmAM eka divasanA janmelA bALakanA ugelA kezanA nAnAmAM nAnA-ekanA be vibhAga na thAya tevA bArIkamAM bArIka TUkaDA karIne sajajaDa-pilANa na rahe te pramANe ThAMsI ThAMsIne bhare. dara se so varSe eka vALane TUkaDo bahAra kADhe-ema karatAM jyAre te khADo taddana khAlI thAya ane eka paNa vALane TUkaDe aMdara bAkI na rahe-teTalA kALe eka palyopama kALa thAya. evA daza koDAkeDI palyopame eka sAgaropama pramANu kAla thAya. daza kaDAkoDI sAgarapama-pramANu kALe eka avasarpiNI pramANe kALa thAya. utsarpiNI kALa paNa e ja pramANe thAya. jema kRSNa-zukla pakSamAM caMdra ghaTe-vadhe che, tema parimita deza ane bhAva pramANe avasarpiNI ane utsarpiNI kALa ghaTate-vadhato jAya che. A kAlavibhAganA cha bheda kahelA che, te jANavA gya che. bhArata ane eravata kSetramAM A kALabhedo parivartana pAmyA kare che. (1) atisuSamA nAmano prathamAraka cAra kaTAkoTI pramANane kALa che. (2) suSamA-bIjA ArAne traNa, (3) suSamA-dUSamAM nAmanA trIjA ArAne kALa be kaTAkoTI sAgaropamAne che, (4) betALIsa hajAra nyUna eka koDAkaDI dUSamAsuSamA nAmanA cothA ArAne kALa che. (5) 21 hajAra varSa -pramANa kALa draSamAM nAmanA pAMcamA ArAno ane (6) dUSamA-dUSamA nAmanA chaThThA ArAne kALa paNa teTalA ja arthAt ekavIza hajAra varSane che. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 144 : paumacariya-padyarAtri 50 lAkha koTi sAgaropamanuM prathama aMtara arthAt prathama ane bIjA tIrthakara thayA, tene vacalo kALa 50 lAkha koTAkoTI sAgaropamane samajavo. bIjA ane trIjA tIrthakara vaccenuM bIjuM aMtara trIza koTAkoTI sAgaropama, evI rIte AgaLa darekamAM samajI levuM. trIjA aMtaramAM daza lAkha koTi sAgaropamane kALa hato. cothuM antara nava lAkha kaTi sAgaropamanuM, pAMcamuM 90 hajAra kaTi sAgarepama. chaThuM nava hajAra kaTi sAgaropama. sAtamuM antara nava kaTi sAgarepama zrutadharae kaheluM che. AThamuM navuM kaTi sAgarepama. navamuM nava koTi sAgaropama jANavuM. dazamuM aMtara se sAgaropama, 66 lAkha, 26 hajAra varSa jUnI eka koTi sAgapama. agIAramAM aMtarane kALa 54 sAgarepama, bAramA aMtarane kALa 30 sAgaropama. teramAM aMtarane 9 sAgaropama. caudamA aMtarane 4 sAgaropama pramANu kALa jANo. jinezvaronA paMdaramAM aMtarano kALa 2 palyopama nyUna evA 3 sAgaropama. soLamA aMtarano kALa ardha palyopamane. sattaramAM aMtarane kALa koTi sahastra varSanUna palyopamane cotho bhAga. aDhAramA aMtarane kALa kaTi sahastra varSane. ogaNIzamA aMtarane kALa copanna lAkha varSane. vIzame aMtara kALa che lAkha varSane, jinone ekavIza aMtarakALa pAMca lAkhane che. bAvIzamo 83, 750 varSane ane trevIsa aMtarakAla 250 varSano che. kAlanI saMkhyAthI vIra prabhunA tIrthane kALa ekavIza hajAra varSano che. tenA pachI nakakI atikruSamA nAmano 21 hajAra varSane chaThTho Are Avaze. vIra bhagavaMtanA nirvANa pachI atizaya-rahita kAla Avaze. te cakravartI, baladevathI rahita temaja uttama atizayajJAna rahita kALa Avaze. pAMcamA ArAmAM rAjAo durazIla vrata-niyama vagaranA ane pApI thaze. loko paNa ghaNuM kUDa kapaTabharelA, kodha karavA ughukta mativALA thaze. gAyanA daMDa sarakhA pote to nAza pAmelA haze ane mithyAtvIonAM vividha zAstro vaDe ghaNA lokone khoTA pApano upadeza ApIne nAza pamADaze. duSamakALanA svabhAvathI A pAMcamA ArAmAM ativRSTi, anAvRSTi ke viSamavRSTi thaze. duSamA kALamAM manuSyanAM zarIranuM pramANa sAta hAtha raheze. temAM paNa kAlakrame hAni thaze, chevaTe te be hAthanuM zarIra raheze. dUSamAnA zarUnA kALamAM manuSyanuM AyuSya se varasanuM jaNAveluM che. kAlakrame ghaTatAM ghaTatAM chevaTe tevIza varasanuM raheze. atidUSamA kALamAM mANasanI laMbAI be hAtha pramANa, Ayu viza varasanuM ane loko dharma rahita buddhivALA thaze. atikruSamAnA cheDAnA kALamAM manuSyanI UMcAI eka hAthanI. Ayu seLa varSanuM kALanA svabhAvathI thaze. te samaye na koI rAjA haze, na keI nokara, na ghare, na utsavo, na saMbaMdha haze. manuSya dharma rahita ane sarpa vagerene AhAra karanAra thaze. avasarpiNI kALamAM Ayu, bela, uMcAI ane upalakSathI buddhi, jamInanA rasa-kasa ghaTatA raheze ane utsarpiNI kALamAM te ja padArtho Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [20] tIrthakare, cakravartIe, balade, vAsudeve AdinuM kIrtana : 145 : krame krame vadhatA raheze.-A pramANe jinezvara bhagavaMta vaccenA kALanA AMtarA vagere padArtho tamane jaNAvyA.. ' he narapati ! have jinendronI uMcAI ane Ayu krame karIne jaNAvuM, te sAMbhaLe- kulakaranI ucAI kamazaH 1800, 1300, 800, ema tyAra pachInAonI kame kame ghaTatI uMcAI para0 dhanuSa-pramANa uMcI kAyA hatI. Adijinendra RSabhadeva bhagavaMtanI uMcAI 500 dhanuSa-pramANa hatI. tyAra pachI ATha tIrthakaronI uMcAImAM 50-50 dhanuSanI hAni keme krame niyamita thatI hatI. zItala jinezvaranI uMcAI 90, tyAra pachInA jinezvaranI uMcAi kame krame 80, 70, 60 ane 50 dhanuSa hatI. tyArapachInA ATha tIrthakarenI uMcAImAM pAMca pAMca dhanuSa krame karI ghaTADatAM paMdaramAM dharmanAthanI 45, 40, 35, 30, 25, 20, 15, 10 ema bAvIzamAM tIrthakara sudhInI uMcAI kame karI jANavI. trevIsamA pArzvanAtha prabhunI uMcAI nava hAtha ane covIzamAM vAddhamAna svAmInI zarIranI uMcAI sAta hAthanI hatI. A pramANe saMkSepathI tIrthakaronI uMcAinuM pramANa jaNAvyuM. kulakare, tIrthaMkaranAM AyuSyo eka palyopamanA ATha bhAga karavA, temAMnA eka bhAganA pharI daza bhAga karatAM je kALa Ave, teTaluM prathama kulakaranuM Ayu jinendra kaheluM che. e pramANe AyurkaMdhane dazame dazamo bhAga ocho karatAM karatAM bAkInA kulakaranuM AyuSya samajI levuM ane nAbhikulakaranuM AyuSya eka pUrva koTInuM samajavuM. 2Sabhadeva bhagavaMtanuM Ayu 84 lAkha pUrvanuM, ajitanAthanuM 72 lAkha pUrva, tenA pachInA cha tIrthakaronuM anukrame daza daza lAkha pUrva ghaTADatA javuM. tyAra pachInA navamA-dazamAM tIrthakarenuM AyuSya anukrame be lAkha ane eka lAkha pUrvanuM jANavuM. tyAra pachI 11 thI 16 sudhInA tIrthakaranuM 84, 72, 60, 30, 10 ane 1 lAkha pUrvanuM AyuSya jANavuM. tyAra pachI 17 mAM bhagavaMtathI anukrame che bhagavaMta sudhInuM kamasara 95 hajAra, 84 hajAra, 55 hajAra, 35 hajAra, 10 hajAra ane 1 hajAra varSanuM. trevIzamAnuM eka varSa ane covIzamAM vAddhamAnasvAmInuM AyuSya 72 varSanuM jANavuM. he zreNika! A pramANe vartamAna covIzInA sarva tIrthakarenuM AyuSya meM tamane kahyuM. have jenA zAsanamAM ke AMtarAmAM cakravartIo thayA, te sAMbhaLe- jinAntaramAM thaelA 12 cakravartIo ane tenA pUrvabhave RSabha bhagavaMtanI sumaMgalA bhAryAthI bharata nAmanA prathama cakravartI utpanna thayA. pUrvabhavamAM puMDarIkiNI nagarImAM vasena nAmanA tIrthaMkaranA bAhu nAmanA putra hatA. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - : 146 . paumacariya-padmacaritra rAjya cheDI pitA pAse dIkSA laI sarvArthasiddhamAM gayA. tyAMthI cyavane bharata cakravartI thayA ane siddhi pAmyA. pRthvIpuramAM vijaya nAmanA rAjAe yazodhara gurunI pAse dIkSA lIdhI ane te vijaya nAmanA uttama vimAnamAM gayA. tyAMthI cyavIne ayo dhyAmAM vijaya rAjAnI yazematI bhAryAthI utpanna thayA, te bIjA sagara cakavartI putranA viyegamAM dIkSA laI tapa karI mokSe gayA. tyArapachI puMDarIkizuM nagarImAM zazipratye vimalamuninI pAse jinadIkSA grahaNa karIne te zaiveyakamAM suMdara devapaNe utpanna thayA. tyAMthI cyavIne zrAvastI nagarImAM sumitra rAjAnI bhAminI patnInI kukSimAM maghavA nAmanA cakravartI thayA, te zrIdharmanAtha ane zrI zAMtinAtha tIrthakaranA AMtarAmAM bharata kSetramAM cha khaMDanuM sAmrAjya bhogavIne jinavaranI dIkSA aMgIkAra karI tapa karIne sanakumAra nAmanA vimAnika kalpamAM gayA. sanakumAra cakrInuM caritra tyArapachI te ja tIrthaMkaranA AMtarAmAM atisuMdara rUpavALA traNe bhuvanamAM prasiddha sanakumAra nAmanA cakavatI thayA. tyAre magadharAjAe prazna karyo ke, kayA tevA puNyanA prabhAvathI te atirUpavALA thayA, he bhagavaMta ! mane te jANavAnuM ghaNuM kutUhala thayuM che. gaNadhara bhagavaMte paNa tene sarva purANa saMbaMdha A pramANe kahyuM ke-"A bharatakSetramAM gavaddhana nAmanuM eka gAma hatuM. tyAM zrAvakakuLamAM janmele jinadatta nAmano eka kuTumbI raheto hato. sAgAra tapa karIne kAla pAmatAM sadagati pAmyo. tenA viyegamAM tenI vinayamatI nAmanI daDhacittavALI bhAryA teNe arihanta jinezvara bhagavaMtanuM jinamaMdira karAvIne pratrajyA aMgIkAra karI ane pachI mRtyu pAmI. te gAmamAM meghabAhu nAmanA samyagadaSTi, dhIra ane utsAhavata eka gRhastha rahetA hatA. jinamaMdiramAM vinayavatIe karelI mahApUjA joIne tenI sahaNa-anumodanA karatA te mRtyu pAmyo ane cakSarUpe utpanna thaye. te jinazAsanamAM anurakta banI, vizuddha samyakatvamAM daDhabhAvanA vALe cAra prakAranA zramaNa saMghanI veyAvacca karato hato. tyAMthI cyavIne mahApuramAM suprabhanI bhAryA tilakasuMdarInI kukSithI janmelo dharmaruci nAmane rAjA thaye. tyAra pachI suprabha muninA ziSya banI zaMkAdiSa-rahita trata-samiti-gupti-yukta, pitAnA deha viSe paNa nirapekSa thayo. saMgha pratye vAtsalya bhAvavALo, veyAvacca karavAmAM udyamavALo mahAna guNavALe te kAladharma pAmIne mahendra devalokamAM uttama deva thaye. deva vimAnathI cyavane sahadeva rAjAnI patnIthI gajapura nagaramAM sanakumAra nAmane cakI . saudharmapati-Inke tenA rUpanI prazaMsA karI, eTale be deva saMzaya pAmIne tene jevA mATe nIce AvyA. cakavartIne dekhIne deva kahevA lAgyA ke, "bahu sundara, bahu sundara, Indra devalokamAM tamArA rUpanI prazaMsA karI che." cakravartIe kahyuM ke, "he devo! je tame devalokathI mane jovA mATe ahIM sudhI AvyA che, te thoDo samaya Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [20] tIrthakara cakravartIo, baladevo, vAsudeva AdinuM kIrtana : 147 : vadhAre rAha juvo. snAna, vilepana, balikarma karyA pachI vastrAbhUSaNathI alaMkRta thaelA mane juvo. tyArapachI snAna, balikarma karI sarvAlaMkArathI vibhUSita zarIravALA siMhAsana para virAjamAna thaelA cakravartIne te baMne devoe joyA. tyArapachI devo temane kahevA lAgyA ke, tamAruM A rUpa atisundara che, paraMtu temAM mAtra kSaNabhaMgura svabhAvana deSa che. prathama darzana samaye tamArI yauvanAnusArI rUpalakSamI hatI, te tamArI. zobhA kSaNavAramAM ghaNAja vegathI kaI prakAre nAza pAmI che. devanuM vacana sAMbhaLIne, manuSyajanma azAzvata jANIne sanaskumAra cakravatI dIkSA aMgIkAra karIne ghera tapakarma karavA lAgyA. sAdhupaNumAM udayamAM AvelA rogo samabhAvapUrvaka sahana karIne aneka labdhionI suMdara zakti prApta karI, keme karI kAladharma pAmIne sanakumAra devalekamAM gayA. puMDarIkiNI nagarImAM megharatha, ghanarathanuM zikhyapaNuM aMgIkAra karIne sarvArthasiddhamAM uttama deva thayA. tyAMthI cyavIne vizvasenanI patnInA garbhamAM jIvone zAMti karanAra zAnti nAmanA meLamAM tIrthakara ane pAMcamA cakavartI thayA. bharatavarSanuM sAmrAjya bhogavIne, tIrtha utpanna karI te mokSe gayA. zrIkunthanAtha ane aranAtha e baMne paNa cakI utpanna thaI karmamalane nAza karIne acala anuttara evo mekSa pAmyA. dharmanAtha ane zAMtinAtha A be tIrthakaronI vacce sanaskumAra cakravatI thayA. traNe jinezvare cakavartI hatA. A aMtara samajI levuM. "he zreNika rAjA! dhanyapuranA rAjA vicitragupta nAmanA muninA ziSya hatA, mRtyu pAmI te devaloke gayA. devakanA vimAnathI evIne zrAvastInA rAjA kArtavIryanI patnI tArAthI subhUma nAmano putra utpanna thaye. jamadagninA putra parazurAmane yuddhamAM mArIne te cauda ratnanA svAmI cakravartI thayA. pRthvIne brAhmaNa vagaranI karIne vairAgya-rahita mRtyu pAmIne atyaMta pApanA prasaMga pAmavAnA kAraNe sAtamI narake gayA, vItazekA nagarImAM cintAmaNi nAmanA eka rAjA hatA. suprabha nAmanA guno yoga meLavIne pAMcamA devalokamAM utpanna thayA. tyAMthI vIne nAgapuramAM pavaratha rAjAnI patnI mayUrAthI mahApadma nAmanA cakavata thayA, tene rUpa ane guNasaMpanna ATha kanyAo hatI. khecara vidyAdharethI apahata karelI AThe kanyAo bhartAranI IcchA karatI na hatI. vidyAre pAsethI pAchI meLavI eTale AThe ya kanyAoe dIkSA aMgIkAra karI. aMtima kAle kAla pAmIne devalokamAM gaI. je ATha vidyAdhare hatA, te kanyAonA viyogathI vairAgya pAmyA ane uttama devavimAna prApta karyuM. putrIonA kAraNe vairAgya pAmelA padmane rAjya ApIne viSNunI sAthe dIkSA lIdhI. dhIra mahApadma zramaNa paNa mahAguNa-samRddha tapa karIne aranAtha ane mallinAtha bhagavaMtanA AMtarAmAM ISa~AbhAra-mokSa pAmyA. vijayapuramAM mahendradatta nAmanA mahARddhivaMta rAjA hatA. nandana muninA ziSya thaIne teo mahendra devalekamAM gayA. tyAMthI cyavIne Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 148 : paumacariya-padmacaritra kAspilyamAM hariketu rAjAnI vaprA rANIthI haripeNa nAmanA pRthvImAM prasiddha cakavartI thayA. AkhI pRthvIne jinacethI vibhUSita karIne dIkSA aMgIkAra karI, munisuvratasvAmInA tIrthamAM sarvakarmathI mukta thaI siddhi pAmyA. rAjapura nagaramAM amitaprabha rAjAe sudharmA nAmanA muninuM ziSyapaNuM aMgIkAra karyuM. tapa ane saMyamanA guNathI brahmadevaloka meLavyo. tyAMthI cavIne rAyapuramAM yazomatI devIne zUravIra putra thaye, jenuM nAma jayasena hatuM. samagra bharatAdhipa cakravartI thayA. vairAgyabhAva thavAthI jinapadiSTa dIkSA aMgIkAra karIne ATha karmane kSaya karIne naminAtha ane neminAtha jinezvaranA aMtaramAM siddhi pAmyA. vArANasI nagarImAM triliMgamuni pAse sadbhUte pratrajyA aMgIkAra karI. te bAre prakAranuM tapa karavA lAgyA. samAdhipUrvaka mRtyu pAmIne kamalagubha nAmanA vimAnamAM sundara bAjubandha ane kuMDalAdi AbhUSaNathI alaMkRta dehavALA uttama deva thayA. tyAM uttama vimAnamAM devAMganAonI sAthe mahARddhivALA te hadayane Ananda ApanAra uttama guNasamUha yukta viSayasukha bhegavavA lAgyA. vimAnamAMthI cyavane kAspilyapura nagaramAM brahmaratha rAjAnI patnI puSpacUlAthI janmelA brahmadatta putra thayA. bharatakSetramAM cha khaMDanuM sAmrAjya bhogavIne vairAgyarahita marIne te neminAtha ane pArzvanAthanA samaya vacce sAtamI naraka pRthvImAM pahoMcyA. he zreNika! bhAratanA adhipati A bAra cakravartIo meM tamane kahyA. puNyanuM pratyakSa phala loka prApta kare che. puya-pApaphala parvatanA zikhara sarakhA uMcA bhavanamAM haMmezAM sukhI manu vAsa kare che, te sarva dharmavRkSanuM phaLa lokamAM pragaTa che. seMkaDo uMdara vagerenA dararUpa chidrovALA, dhanadhAnyathI rahita gharamAM je puruSe vAsa kare che, te pApavRkSanuM phala jANavuM. vIMjAtA cAmathI zebhAyamAna vividha prakAranA azvo ane hAthIo upara ArUDha thaIne je rAjAo jAya che, te dharma vRkSanuM phala samajavuM. bhUkha ane tarasathI kheda pAmatA, ThaMDI ane tApathI parezAnI bhogavI rahelA zarIravALA pagathI duHkhethI cAlatA jAya, te sarva pApavRkSanuM phala samajavuM. suvarNanA bhAjanamAM je narendro uttama prakAranA aDhAra guNayukta bhejanuM bhajana kare che, te sarva puNyavRkSanuM phala che. ghI, dUdha, dardI, AdinA rasarahita bhajana, bhAMgelA ghaDAnA ThIbaDAmAM ke thALImAM pIraseluM kubhojana je bhakSaNa kare che, te pApavRkSanuM phala samajavuM. tIrthakare, cakavartIe, balade, vAsude vagere je mahApuruSe thAya che, te dharmavRkSanuM phaLa che. dharma ane adharma rUpavRkSanAM phaLe saMkSepathI varNavyAM. he zreNika ! have baladevo ane vAsudevanA janma kahuM chuM, te sAMbhaLo- vAsudeva ane tenA saMbandhavALAM sthAnake. " nAgapura, sAketa, zrAvastI, kauzAmbI, tathA pitanapura, siMhapura, zailapura, kauzAmbI, Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [20] tIrthakare, cakravartIe, balade, vAsudeva AdinuM kIrtana : 149 : pharI paNa potanapura devanagaranI upamA sarakhA A sarve nagara pUrvabhavamAM vAsudevanAM hatAM. (1) pahelA vizvabhUti, pachI (2) parvataka, pachI (3) dhanamitra, tenA pachI (4) sAgaradatta, (5) vikaTa, (6) priyamitra, (7) lalitamitra, tathA (8) punarvasu ane navamAM (9) gaMgadatta nAmanA munio pUrvabhavamAM hatA. A sarve pUrvabhavamAM niyANuM karIne vAsudeva thayA che. (1) pahelA vAsudevane gAye paTakI pADyA pachI, yuddha, dhUita',] strInA apaharaNane kAraNe, udyAna-araNyamAM maraNa, vanakIDA, atizaya viSayAsakti, viga ane atyaMta virUpatA A sarve vAsudevane pUrvabhavamAM niyANuM karavAnAM nimitta banyAM hatAM. mATe niyANAvALuM tapa kSaNavAra paNa ajJAnabhAvathI na karazo. niyANuM e saMsArane vadhAranAruM ane sarva duHkhanuM mUlakAraNa che. saMbhUta, saMbhava, sudarzana, zreyAMsa, atibhUti, vasubhUti, ghoSasena RSi, tenA pachI udadhi ane dumasena-A munivaro vAsudevanA pUrvabhavamAM kamasara guruo hatA. mahAzuka ka95, prANata kalpa, azruta, sahasAra, saudharma, mahendra, saudharma, sanakumAra kalpa ane mahAzukra nAmanA devalokathI cyavIne vAsudevapaNe utpanna thayA. pitanapura, vAripura, mahApura, zAnti nAmaka nagara, cakrapura, kuzAgra, mithilA, sAketa, mathurA A nagaromAM balasamRddha vAsudeva utpanna thayA. - have te sarvanA pitAonAM kramasare nAmo kahIza. prathama prajApati, tyAra pachI. brahmabhUti, rudra, sema, zivaMkara, samazuddha, agnidAna, dazaratha rAjA ane vasudeva rAjA. A anukrame sarva vAsudevanA pitAo hatA. - have temanI mAtAo kramasara kahIza-prathama mRgAvatI, tyAra pachI mAdhavI,. pRthivI, sItA, abikA, lakSmI, kezI, kekeyI ane devakI. have vAsudevanI mukhya patnIonAM nAmo kramasara kahuM, te sAMbhaLo. prathama svayaMprabhA, pachI rukimaNI, prabhavA, manoramA, sutrA, vimalasundarI, nandavatI, prabhAvatI ane rukimaNI guNa-rUpa-yauvanane dhAraNa karanArI-A sarve vAsudevanI paTTarANIo hatI. baladevo ane tenA saMbandhavALAM vividha sthAnake prathama nagarI tamegha samAna puMDarIkiNI kahelI che. tyAra pachI pRthivI, AnapurI, naMdapurI jANavI. te pachI azekA nagarI, tenA pachI sundara vijayapura, susImA kSemA, ane nAgapura pUrvagatabhavamAM balarAmanI A nagarIo hatI. subala, pavanavega, nandimitra, mahAbela, puruSavRSabha, sudarzana, vasundhara zramaNa, zrIcandra ane chellA zaMkha - baladevonAM pUrvajanmanAM A nAma hatAM. anagAra nAmanA munivRSabha, tyAra pachI zrama 1 mUlamAM chUta zabda nathI, navanI gaNatarI pUrNa karavA mATe bIjA caritranA AdhAre mUlamAM dhUta zabda goThavela che. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 150 : paumariya-padmacaritra siMha, trIjA sutrata RSi, vRSabha temaja prajApAla, pachI damadhara, sudharma, sAgarASa ane vijramAbha-pUrvabhavamAM khaladevAnA A guru hatA. traNa baladevA anuttaramAMthI, traNa sahasrAra devalAkathI, e brahmalAkathI, eka dazamA kalpathI cyavIne aladevA thayA. save khaladevAe sayama-pUrvaka tapanI ArAdhanA karI hatI. he zreNika ! have A janmamAM temanI mAtA hatI, temanAM nAmeA kahIzabhadrA, subhadrA, sudanA, suprabhA, vijayA, vaijayantI, zIlA, aparAjitA, sane aMte parama rUpa dhAraNa karanArI rAhiNI kahelI che.A save A janmamAM khaladevAnI mAtAe hatI. zreyAMsa Adi jinezvarane tripRSTha Adi pAMca kezava vandana karatA hatA, arthAt temanA samayamAM A pAMca thayA hatA. zrIaranAtha ane mallinAthanA vacalA samayamAM puruSavara-puMDarIka vAsudeva thayA. malli ane munisuvrata svAmInA AMtarAnA samayamAM datta vAsudeva thayA. zrImunisuvrata svAmI ane zrInamanAthanA AMtarAmAM kezI vAsudeva thayA. alasampanna antima kRSNa vAsudeve ariSToma prabhune vaMdanA karI hatI. have prativAsudevAnAM sarva nagaronAM nAmeA kahuM chuM. alakApurI, vijayapura, nandananagara, pRthvIpura, hirapura, sUrapura, siMhapura, laMkApurI ane rAjagRha. he zreNika ! A prativAsudevAnAM nagaro che. (1) azvatrIva, (2) tAraka, (3) meraka, (4) madhukeTala, (5) nizumbha, (!) ali, (7) prahlAda, (8) rAvaNa ane (9) navamA jarAsandha-A bhArata varSamAM A prativAsudeve kramazaH vAsudevanA zatruo hatA. prathama suvarNa kuMbha, pachI kIrtidhara, sudharmA, hariNAMkuza, kIrti, sumitra, bhuvanazAla, suvrata ane chellA siddhArtha --A sarve A bhavamAM khaladevanA guruo hatA. Are baladevA acala ane anuttara evI meAkSagati pAmyA che. pahelA eka ja aladeva brAleAkamAM utpanna thayA che. --A prakAre vyAdhirUpI latAethI AliMgita, karmAMrUpI samagra vizAla mahAvanane dhyAnarUpI mahAagnithI khALI bhasma karIne ahIMthI je kAi mAkSe gayA, vaLI bIja keTalAka gheADA bhava sudhInuM karma-kAluSya bAkI rahevAthI devalAkamAM rahelA che.-A pramANe dharmanA phUlathI bhavyajana haMmezAM sukhavALA sthAnamAM nivAsa karanArA ane vimala buddhivALA thAya che. (208) 4 padmacarita viSe tIrthaMkarAdinA bhava vagerenA kIna'svarUpa vIzama uddezanA AgamAddhAraka AcArya zrIAnandasAgarasUrIzvarajInA ziSya AcAya zrIhemasAgarasUrie gUja rAnuvAda pUrNa karyo. [20] Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [21] munisuvrata, vajubAhu ane kIrtidharanuM mAhAsya-varNana harivaMzanI utpatti he zreNika! have tame AThamA rAmane saMbandha sAMbhaLo-temanA kula, vaMza ane janma sarva jevA prakAranA hatA, te huM kahuM chuM. zrI zItala jinezvaranA tIrthamAM kauzAmbI nagarImAM sumukha nAmano rAjA hatA. tyAM viraka nAmane sALavI rahetuM hatuM, tyAMne rAjA tenI patnI vanamAlAnuM apaharaNa karIne pati sAthe jema kAmadeva, tema samRddha bhoga bhogavavA lAgyA. kaIka samaye rAjA munine nirdoSa-prAsuka-acitta dAna ApIne vijaLI paDavAthI haNo ane te vanamAlA sahita mRtyu pAmIne harivarSamAM utpanna thayo. patnInA viyogathI duHkha pAmela vIraka paTTilamuni pAse dIkSA grahaNa karIne mRtyu pAmI deva thayo. avadhijJAnathI harivarSa kSetramAM utpanna thaelA te yugalane jANIne tarata ja temane uThAvIne deva campAnagarImAM lAvyA. harivarSamAM janmelAne haraNa karIne ahiM lAvela hovAthI traNa bhuvanamAM harirAyA tarIke prasiddhi pAmyo. tene rUpasaMpanna mahAgiri nAmane putra utpanna thayA. krame karIne tene paNa himagiri nAmane putra thayo. vaLI paNa vasugiri ane Indragiri utpanna thayA. tyAra pachI ratnamAlA nAmano rAjA thayo. tyAra pachI saMbhUta nAmane rAjA, tenA pachI bhUtadeva thayA. manuSyamAM vRSabha samAna uttama mahIdhara rAjA paNa tha.-A pramANe harivaMzamAM aneka rAjAo kamasara thayA. tene ghaNo lAMbA kALa pasAra thaye. munisuvatajina-caritra te ja harivaMzamAM sumitra nAmanA rAjA thayA ane te kuzAgranagarane bhagavaTo karatA hatA. tene padmAvatI nAmanI rANI hatI, keIka rAtrie jyAre sukhapUrvaka sutelI hatI, tyAre te kalyANI rANIe chellA paheramAM prazasta yoga sahita cauda svapna joyAM. kayAM ? (1) hAthI, (2) vRSabha, (3) siMha, (4) abhiSeka, (5) mAlA, (6) candra, (7) sUrya, (8) vaja, (9) kubha, (10) pavasarevara, (11) sAgara, (12) vimAna-bhavana, (13) ratnarAzi. (14) nidhUma agni. kamala sarakhA sundara mukhavALI rANIe jAgIne caude svane potAnA patine kahyAM. patie paNa pratyuttara Apyo ke, tane putra thaze, te jinezvara bhagavaMta thaze. jeTalAmAM A vArtAlApa thaI rahele hato, teTalAmAM ekadama AkAzathI daze dizAone prakAzita karatI ratnasRSTi paDI. dhanada thaze Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra sADA traNa karoDa ratnAnI vRSTi dararoja karI ema paMdara mahinA sudhI dararoja sADA traNa karoDa ratnA varasAvyAM. kamalavanamAM nivAsa karanArI devIoe zuddha karelA gabhamAM puNyavaMta te avataryA ane krame karIne tee jinavarendra thayA. janmatAM ja devA temane meruparyaMta upara laI gayA, jyAM IndrAdikAe kSIrasamudranA jaLathI vidhipUrvaka abhijekeA karyAM. abhiSeka karAelA bhagavatane sarvAlaMkArathI zaiAbhAyamAna zarIravALA karyA ane tyAra pachI seMkaDA stuti-maMgaleAthI indrAdika deve stuti karavA lAgyA. stuti karIne teo gayA pachI senApati deva jinendra bhagavaMtane mAtAnA kheALAmAM sthApana karIne te paNa devalAkamAM paheAMcI gayA. bhagavata jyAre garbhamAM hatA, tyAre rAjyamAM mAtA suMdara tratA dhAraNa karanArI thaI hatI, te kAraNe mAtA-pitAe jinendranu nAma ' munisuvrata " pADyuM. krame karI prabhu vRddhi pAmyA. lAMbA kALa sudhI rAjya bhAgavIne zaradakAlanA meghane vilIna pAmatA dekhIne pratidha pAmyA. munisuvrata jinendra putrane rAjya para sthApana karIne devAthI piravarelA bhagavate aneka rAjAe sAthe dIkSA aMgIkAra karI. chaThThatapanA pAraNe rAjagRhamAM vRSabhadatta rAjAe paramAtra bhAjana pratilAbhIne jinendrane pAraNu karAvyuM. jinendranA prabhAvathI vRSabhadatte pAMca atizA prApta karyA. devA ane asurAthI namana karAtA caraNavALA tIrthaMkara bhagavaMta pRthvImAM vicaravA lAgyA. caMpakavRkSanI heThe dhyAna karatA bhagavaMtane ghAtI karmono kSaya thavAthI kevalajJAna pragaTa thayuM. sutrate paNa dakSa putrane rAjya ApIne pratrajyA aMgIkAra karI, tapasyAnuM sevana karI, nirvANu pAmI mAkSe gayA. tIne pravartAvIne munisuvratasvAmI bhagavata gaNa-parivAra-sahita sammetazikhara parvata upara duHkhathI rahita evA mekSamAM gayA. janakarAjAnI utpatti : 152 : dakSarAjAnA prathama putra ilAvandvana nAmanA hatA, tenAthI zrIvaddhana nAmanA putra thA. tenA putra zrIvRkSa hatA, tenAthI sa`jayanta rAjA thayA, tenAthI Nima ane kurNimathI mahAratha thayA. A prakAre harivaMzamAM ghaNA rAjA thayA. ema ghaNA kAla pasAra thayA. tyAre temanA vazamAM keika tapa-sayama karIne siddhi pAmyA ane bAkI rahelA khIjAe peAtAnA ceAgane anusAre devalAkamAM utpanna thayA. A pramANe ghaNA mATA kALa pasAra thayA ane ghaNA rAjAe thaI gayA pachI mithilA nagarImAM rivaMzamAM vAsavaketu utpanna thayA. tene sundara ane guNAnA kAraNe leAkamAM prasiddha ilA nAmanI patnI hatI. tenA garbhamAM janaka nAmane putra utpanna thayA. huM zreNika! A pramANe saMkSepathI janakanI utpatti me tamane jaNAvI. have je vazamAM dazaratha rAjA utpanna thayA che, tenA vaMza sa`khandhI hakIkata paNa huM kahuM chuM, te tame sAMbhaLeA. kAla-samaya vItI rahelA che, udyamavaMta zramaNe! tapa karI rahelA che, viSayAsakta vilAsIe vilAsa karI rahelA che. zubhakarma na karanAra jIvA zASAi duHkha pAmI rahelA che. A jIvaleAkamAM jIveA sukha-duHkhane anubhava kare che, te Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [21] munisuvrata, vakhAhu ane kIrtidharanuM mAhAtmya-vana : 153 maheAtsavamAM vastrAnuM parAvartana kare che, munie dhyAna kare che, buddhizAlI leAka jemanI praza'sA kare che, bhUkha ane matta rAgI leAkeA temanI niMdA kare che, mAMsa ane makrirAmAM Asakta leAka meAha kare che. viSayamAM Asakta mUDha leAka gAyana gAya che ane rogathI pIDita bicArA rudana kare che. du:khIne dekhI sukhI leAka hAsya kare che, kajiyA karavAnA svabhAvavALA leAka vivAda kare che, keTalAkane vAge che, chatAM doDe che, leAbhAdhIna tRSNAvALA kAi sa'grAma karavA jAya che. AvA aneka prakAre divasa-rAta kAla vagere vyatIta thai rahelA che ane vicitra citrapaTanI jema avarpiNIkAla pasAra thai rahelA che. A pramANe cAlu avasarpiNIkAlamAM vIzamA munisuvratasvAmInA vidyamAna samayamAM vijaya nAmanA rAjA sAketapurane svAmI thayA. tene himacUlA nAmanI paTTarANIthI be putrA utpanna thayA. pahelAnuM nAma vakhAhu ane bIjAnuM nAma puraMdara hatuM. te samaye nAgapuramAM mahuvAhana nAmanA rAjA hatA. tene cUDAmaNa bhAryA ane maneAharA nAmanI putrI hatI. mahuvAhane te kanyA vijayarAjAnA moTA putra vakhAhune ApI. vakhANue tyAM jaIne ghaNA premapUrvaka vivAha karyA. vivAha kAya vItyA pachI unnayasundara nAmanA bhAi kanyAne lai javA mATe tenI sAthe zvazurAlaya tarapha cAlyA. mAmAM pasAra thatA vakhADue vasa'takAlamAM vasantagirinA zikhara para dhyAnamAM rahelA eka munivarendrane joyA. jema jema te paryaMtanI samIpamAM najIka AvatA gayA, tema tema vajravarabAhune puSpita uttama kSeAnA samUhathI yukta parvatamAM tenI prIti vRddhi pAmatI gai. lAla azAka, hAridra vrukSa, uttama dADima ane kesuDAMnA vRkSathI dedIpyamAna, kAyalanAM gItAthI murita, bhramarAnA jhaMkAravALAM gItAthI yukta, uttama akula, tilaka, campaka, azeAka, punnAga ane nAgavRkSAthI samRddha, pATala, Amra, arjuna tathA kuntalatAthI vibhUSita pradezavALA, aneka prakAranAM puSpAnI ane sugandhi kesara ane makarandanI tItra sugandhathI suvAsita dizA-samUhavALA tathA dakSiNadezAnA pavanathI DolatA vRkSa jANe nRtya karatA hAya, tevA vRkSa-samUhavALA parvatane joyA. te munivRSabhane joine vAkhAhu manamAM vicAravA lAgyA ke, A muni kharekhara dhanya ane kRtArtha che ke, jeo AvuM mahAna tapa karI rahelA che. zatru ane mitra pratye samAnabhAva rAkhanArA, parigraharahita hAvAthI seAnuM ane taNakhalA pratye samAna bhAvavALA che. lAbha ane alAbha, sukha ane duHkhamAM samAna buddhivALA che. kharekhara temaNe manuSyajanmanuM samagra phala prApta karyu che. kAraNa ke, mAharahita banIne ekAgra cittathI e parama anuM dhyAna karI rahelA che. aksAsanI vAta che ke, saunA bharaDAthI jema candanavRkSa baMdhAI jAya che, tema atibhayaMkara dAruNu pApakamanA pAzeAthI huM sajjaDa jaMkaDAelA chuM. uttamamuni upara dRSTi sthira karIne rahelA vajrabAhune uDayasa dare kahyuM ke, huM kumAra ! muni tarapha atizaya joi rahelA che, te zuM tame dIkSAnI abhilASA rAkheA che ? te vAkhAhue kahyuM ke, je tame kahyuM tema ja che. udayasuMdare pratyuttaramAM 20 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 : paumacariya-padmacaritra jaNAvyuM ke, "huM tamAro sahAyaka thaiza." vivAhanAM AbhUSaNathI vibhUSita evo te uttamahAthI uparathI nIce utaryo ane parvata upara ArahaNa karIne prayatna pUrvaka munine praNAma karyA. pachI munine namana karIne sukhAsana para beThelA, mAna ane rAgathI rahita munine pUchyuM ke, "saMsAranI sthiti, jIvane baMdha ane mokSa kema thAya che ? tenuM svarUpa samajAve." pachI munivare kahyuM kesaMsAra, baMdha ane mokSanuM svarUpa ATha karmothI jakaDAyela chava duHkha anubhavate lAMbA saMsAramAM Ama-tema AthaDyA kare che. karmone upazama thavAthI jyAre uttama manuSyabhava prApta thayo hoya, tyAre paNa baMdhujanothI aMtarAya pAmelo ane viSayamAM mUDha banelo te dharma karato nathI. jinezvarae dharmanA be prakAre kahelA che. eka gRhasthadhama te sAgAra ane bIje munidhama te nirAgAra. zrAvakadharmanuM sevana karIne kRtArtha thaela, anta samaye samAdhipUrvaka kAla kare, te saudharmAdika bAra devalokamAM uttama deva thAya che. tyAra pachI manuSyapaNAmAM, pharI tyAMthI devapaNAmAM ema sAta bhava karIne siddhi prApta kare che, temAM saMdeha nathI. have je te jinezvarae kahela evI dIkSA paramazraddhAthI grahaNa kare, to kamalano sarvathA nAza karI niSkalaMka banI avazya siddhi prApta kare che. A pramANe munivare kaheluM sAMbhaLIne nAza pAmelA mehavALA rAjakumAre hadayathI dIkSA grahaNa karavAne atyaMta daDha ullAsa karyo. "eka janmamAM zramaNadharmanAM ko sahana karIne AThakarmarUpI vRkSanA vanane tapa rUpI kuhADAnA ghAthI chedI nAkhIza." muni pAse rahelA virakata bhAvavALA vAjabAhune dekhIne navavadhUnI sAthe rahelI bIjI sundarIo rudananA pralApa karavA lAgI. tyAre udayasuMdara gagada kaMThathI vinaMti karavA lAgyuM ke, "he mahAyazavALA ! meM te mAtra mazkarImAM Ama kahela hatuM, A vyavasAya na karaze." tyAre vajAbAhue kahyuM ke, parihAsa karatAM paNa pIvAI gaela suMdara auSadha zuM zarIranI vedanA dUra karatuM nathI ? ane tenuM suMdara pariNAma anubhavAtuM nathI ?" vajubAhae e zreSTha munine bhAvapUrvaka praNAma karIne kahyuM ke-"tamArA prasAdathI huM pravrayA aMgIkAra karavA IcchA rAkhuM chuM. tene bhAva jANIne guNasAgara sAdhue tene kahyuM ke-"tamane dharmamAM nirvidhratA , vipula tapa ane saMyama prApta karo." . vajubAhunI dIkSA udayasundara Adi chavvIza kumAra sahita vAjabAhue vairAgya pAmIne guNasAgara munivara pAse dIkSA aMgIkAra karI. bhAIne atyaMta sneha tathA patinA viyega duHkhanA kAraNe te manoharAe paNa tyAM munivara pAse dIkSA aMgIkAra karI. putra vajabAhune prajita thae sAMbhaLIne vijayarAjA kahevA lAgyA ke-"yuvAvasthAmAM mAro putra bhogothI kema virakta thaye? ke sattva vagarane Indriyone AdhIna, vRddhAvasthAthI Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [21] munisuvrata, vAjabAhu ane kIrtidharanuM mAhAsya-varNana : 155 : gherAe, abhimAna ane utsAha vagarane huM have konuM zaraNa pAmuM? zithila ane kaMpita gAtravALo, kAsanA puSpa sarakhA sapheda kezavALe, paDI gaelA daMta-samUhavALe thaye, chatAM haju A avasthAmAM paNa mane vairAgya Avato nathI. A pramANe vairAgyavAsita thaI nAnA putra puraMdarane rAjyalakSmI ApIne prasiddha kIrtivALA te vijayarAjAe nirvANaha muni pAse dIkSA aMgIkAra karI. kIrtidharanI dIkSA tyAra pachI puraMdara rAjAnI pRthvIdevInI kukSithI utpanna thaela vikhyAta kIrtivALa kIrtidhara nAmano putra thaye. kuzasthalamAM eka sahadevI nAmanI rAjaputrI hatI. mahAvibhUtithI te suMdarI sAthe kIrtidharakumAre pANigrahaNa karyuM. vairAgya pAmelA puraMdare kSemakara. muni pAse dIkSA lIdhI, paraMparAthI prApta thaelA rAjyane kIrtidharakumAra bhagavata hato. have koIka samaye sukhAsana para sukhethI beThelA kIrtidhara kumAre AkAzatalamAM rAhuthI prasAelA sUryabiMbane joyuM. rAjA vicAravA lAgyA ke, grahacakane nisteja karanAra sUrya rAhunA tejane dUra karavA asamartha che. e ja pramANe bhArI karmothI jakaDAela puruSa maraNano udaya thAya, tyAre nivAraNa karavAmAM azakta che ane parAdhInatAthI avazya mRtyu pAme che. A manuSyajanma azAzvata che, indriyonAM sukho asAra che, mATe rAjyalakSmIno tyAga karIne jinezvare kahelI dIkSA huM aMgIkAra karIza. rAjAnuM vairAgyapUrNa vacana sAMbhaLIne maMtrI ane bAndhavajane dIna mukhavALA thaIne kahevA lAgyA ke, "he narAdhipa! AvA prakArane vyavasAya na karaze. te svAmI ! tamArA viyegamAM A bicArI pRthvI nAza pAmaze ane pRthvInA vinAzamAM haMmezAM dharmano vinAza nakkI samajavo. dharmano nAza thatAM he narendra! sarva keIne nAza thAya che, mATe rAjya kare ane pRthvInuM prayatnapUrvaka rakSaNa karo." maMtrIoe je kahyuM, te sAMbhaLI dhIra rAjAe abhigraha grahaNa karyo ke putra janmya"--ema sAMbhaLIne huM dIkSA aMgIkAra karIza." A pramANe uttama rAjyalamI jogavatAM lAMbA kALa pasAra thayA, tyAre sahadevInA garbhamAM sukozala nAmane putra utpanna thaye. kuzala maMtrIoe thoDA divasa to bALakane gupta rAkhyo, paraMtu tyAra pachI eka manuSya rAjAne putra janmyAna vRttAnta nivedana karyo. "putra janmyo" ema sAMbhaLIne vadhAmaNa ApanArane mukuTa vagere samagra AbhUSaNo ane se gAma-sahita ghoSapura nagara ApyuM. paMdara divasanA jamelA putrane rAjya para sthApana karIne parigraha ane AraMbha tyAga karI kIrtidhara rAjAe dIkSA aMgIkAra karI. grISmakAlamAM te muni ghera tapa karatA hatA, varSAkALamAM chAparAthI. DhaMkAelA sthAnamAM rahetA hatA, hemanta (ThaMDI) nA samayamAM tapavanamAM rahIne prazasta vimala dhyAna dharatA hatA. (93) padmacarita viSe "munisuvrata, vajubAhu ane kIrtidhara-mAhAsya varNana nAmanA ekavIzamA udezAne gujarAnuvAda pUrNa thayA. [1] Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [22] sukezalanuM mAhAtma ane dazarathane janma have malathI vyApta sarva aMgavALA kIrtidhara munivRSabhe eka vakhata madhyAhna samaye bhikSA grahaNa karavA mATe nagaramAM praveza karyo. gavAkSanI jALImAMthI te sAdhune dekhIne sahadevI rANIe reSAyamAna thaIne sevaka manuSyone mokalIne nagaramAMthI A munivarane hAMkI kaDhAvyA. "bIjA paNa anyadharmanA sAdhuo, pAkhaMDIo je kaI hoya, tene nagaramAMthI bahAra kADhe, temAM thoDI paNa DhIla na karazo. rakhene mAre A putra dharmanAM vacana ke zabda sAMbhaLe nahi." A samaye te sevaka manuSyae A uttama munine tathA bIjA paNa nagaramAM rahelA veSadhArI pAkhaMDIo hatA, temane nagara bahAra kaDhAvyA. te kIrtidhara munivarane tiraskArathI kaDhAvI mUkyA. ema jANIne kRpAlu hRdayavALI sukozalanI dhAvamAtA hatI, te svAmInA guNasamUhane yAda karatI rudana karavA lAgI. rudana karatI dhAvamAtAne sAMbhaLIne sukezale pUchayuM ke, "he amba ! tAre parAbhava koNe karyo? te kahe, to tene huM barAbara zikSA karIza." he putra! bhikSA mATe vicaratA munivarane Aje tArI mAtAe duchapuruSo dvArA kADhI mukAvyA, te kAraNe huM rudana karatI hatI. bIjA dharmanA pAkhaMDIone joIne putrane vairAgya na thAya, te kAraNe sarva veSadhArI anya sAdhuone paNa kaDhAvI mukyA che. tamArI mAtAe nagaranI aMdara vana, ArAma, udyAna, agIcA, jaLAzaya, vAvaDI, azvakIDAnAM medAna vagere banAvarAvyAM che. he putra! tamArA vaMzamAM pahelAM je rAjAo thaI gayA che, temaNe paNa pRthvInuM rAjya bhogavIne pachI sarve e dIkSA aMgIkAra karI che. A kAraNathI tamone nagaramAMthI bahAra nIkaLavA detI nathI ke. rakhene dharma sAMbhaLIne vairAgya pAmI tame dIkSA grahaNa kare." A vacana sAMbhaLIne sukozala nagaramAMthI bahAra gaye. pitAjI pAse pahoMcIne paramavinayathI temane vaMdana karyuM. have te zramaNane vaMdana karIne tyAM beTho ane dharmanA paramArthane sAMbhaLIne sukozale kahyuM ke-"he bhagavaMta ! mArI eka vAta sAMbhaLapitAnA gharamAM jo Aga lAgI hoya, tyAre putra, bhAMDaraDAne ke vastrapAtrane grahaNa karIne utAvaLA utAvaLA tene bahAra kADhe che. kAraNa ke, pitAne haMmezAM tenA hitane ja vicAra hoya che. A moharUpI agnithI jalI rahela chavalokarUpI gharamAM mane choDIne he nAtha! tame dIkSA lIdhI, te lokamAM Ama karavuM ThIka na gaNAya. mATe kRpA kare, mohAgnithI banI rahelA A zarIra-gharamAMthI bahAra nIkaLatA mane Apa hastAvalaMbana thAe. A sAMbhaLIne e anagAre manamAM pitAnA putrane oLakhI lIdhe. tyAre kahyuM Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [2] sukezalanuM mAhAsya ane dazarathane janma : 157 : ke, "te sArI vAta karI. dharmamAM tene nirvigha ho." A vArtAlApa cAlI rahyo hato, teTalAmAM subhaTa-samUhathI parivarela tenI garbhavatI vicitramAlA nAmanI patnI tyAM AvI pahoMcI. te pagamAM paDIne patine kahevA lAgI ke, he svAmI ! A pRthvIne ane mane choDIne tame pravajyAne svIkAra na karaze. kAraNa ke, uttama munione paNa te pALavI duSkara che. tene atyaMta AzvAsana ApIne sukezale kahyuM ke, "he bhadra! tArA garbhamAM je putra che, tene meM rAjyAbhiSeka karyo che. badhujana, parivAra tathA strIone pUchIne pitAnI pAse sukozale jinadIkSA aMgIkAra karI. tyAra pachI hadayanI pUrNa daDhatAvALe, saMvega-parAyaNa, daDhadhativALo te judA judA prakAranI vidhinI yejanA karIne tapa karavA lAgyA. ratnAvali, muktAvali, kanakAvali, vaja madhya, yavamadhya, jinaguNa-sampatti, tathA sarvatobhadra vidhi, vikasArA, mRdaMgamadhyA, pipIlikAmadhyA, zIrSAkAraka labdhi, darzana-jJAnanI labdhi, pAMcamandarA, kesarikalA, cAritralabdhi, pariSahajyA, pravacanamAtA, AkIrNa -gumanAmA, paMcanAmaskAra vidhi, tIrthArtha zrutA, sau sampatti, dharmopAsanA labdhi, tathA anuvartamAnA, A temaja bIjA dazama, pakSa, mAsa, bemAsa, traNa mAsa ane cha mAsa sudhI tapa karavAnI vidhi A vagere tapa karmakSaya karavA mATe AdaryA. tapa, saMyama ane niyama-abhigraha karIne zarIrane sukavI nAkhIne daDhamativALA pitAputra baMne gAma ane khANathI bhita pRvImAM vicaravA lAgyA. putra-viyegathI duHkha pAmelI te sahadevI ArtadhyAna karatI mRtyu pAmIne guphAmAM vyAdhrI (vAghaNu) paNe utpanna thaI. A pramANe vicaratA te baMne munione varSAkAla najIka AvyuM. megha puSkala varasavA lAge, AkAza vijaLInI kAMti ane ATopathI bhayaMkara dekhAvA lAgyuM. ekadama cAre bAju meghanA gaDagaDATanA zabdo prasarI gayA. varasAdanI dhArAthI pRthvI jarjarita banI gaI, jalanA mArgo ulaTA vahevA lAgyA, aMkurAnAM nAnAM patre phUTavAnA kAraNe marakatamaNi sarakhI pRthvI zyAma dekhAvA lAgI. AvA varSAkAlamAM jyAM hoya, tyAM avazya rahenArA muni cAturmAsanA ganA kAraNe parvatanI talahaTTImAM rokAyA. phADI khAnArA jAnavare ane gIca vRkSa-samUhathI gahana bhayaMkara trAsa utpanna karanAra araNyamAM prazasta dhyAnamAM ughukta mativALA baMne munie nijIva sthAnamAM rahyA. vIrAsanane vega, kAyetsarga, dhyAna, eka paDakhAthI bhUmi sAthe saMbandha rAkho ane upavAsa karavA vaDe eka varSAkAla pasAra karyo. zaradakALamAM kArtika mahinAmAM jyAre cAturmAsano samaya pUrNa thayo ane temanA niyama ane go pUrNa thayA, eTale bhikSA mATe nagaramAM praveza karavA prayANa karyuM. ArAmathI samitigupti sAcavatA teo jaI rahelA hatA. tyAre pelI vAghaNe A uttama munione joyo ane krodhe bharAelI garjanA karatI nakhathI bhUmi khodavA lAgI. mAravA taiyAra thaelI te vAghaNane dekhIne te sukozala muni pitAnI kAyAne vasirAvI zukaladhyAnamAM ArUDha thayA. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 158 : paumacariya-padmacaritra bhayaMkara moTI dADhathI bIhAmaNA mukhavALI, caMcala svabhAvavALI te vyAghrI AkAzamAM uchaLIne bhayaMkara vijaLInI jema sukozala muni para paDI. munine bhUmi upara paTakI pADIne pitAnA mukhathI mAMsa toDIne khAvAnI abhilASA karavA lAgI, hADakAM toDavA lAgI, no-zirAo kApavA lAgI. he zreNika! A saMsAramAM mehanI ceSTAo kevI che, te te juo ke, je pitAnA vahAlA putranuM mAMsa mAtA pite bhakSaNa kare che ! pUrvabhavanI sahadevI mAtA je durgAnathI vAghaNa thaelI che, tenAthI bhakSaNa karAtA munibhagavaMta zukaladhyAnamAM manathI avagAhana karatA karatA aMtakRt kevalI thayA. A pramANe sukozala putranAM aMgenuM bhakSaNa karatAM karatAM putranA dAMto dekhIne tene jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. tenA pUrNa pazcAttApathI traNa divasanuM anazana karIne vyAghI mRtyu pAmIne saudharma devalekamAM utpanna thaI. cAre nikAyanA devoe AvIne vividha prakAranA sugandhI padArtho ane pupothI munivaranA nirvANagamanane mahotsava karyo. pitA kIrtidhara munine paNa jagatane prakAzita karanAra kevalajJAna pragaTa thayuM che, jenAthI utsava karanAra devane mATe eka yAtrA banI gaI. temane nirvANa-mahotsava karIne sarvAdarathI traNa pradakSiNA ApI, namaskAra karIne cAre prakAranA devo potapotAnA sthAnake gayA. A pramANe je manuSya bhAvathI sukezalamuninuM nirvANa zravaNa kare che, te upasargothI mukta thaI vipula puNya prApta karanAra thAya che. samaya pUrNa thayA pachI devI vicitramAlAe hiraNyagarbha nAmanA putrane janma ApyuM. tyAra pachI te kramazaH zarIranI vRddhi pAme, rAjyane svAmI thaye, harivAhana rAjAnI mRgAvatI nAmanI kanyA sAthe paro. tenI sAthe rAjyalakSmI bhegavatA keIka samaye rAjAe bhramara sarakhA zyAma kezanI vacce eka sapheda keza je. te joIne zocavA lAgyuM ke, "mRtyurAjAe mane dUta mokalIne samAcAra ApyA ke, have baLa-zakti-kAnirahita thaIza, temAM saMdeha nathI. atyAra sudhI huM viSAthI ThagA. viSayasukhamAM Asakta banI bhayaMkara pApa karavAmAM kAla pasAra karyo, badhuonA nehamAM khoTAM AcaraNa karyA ane dharmanI dhurA meM na pakaDI." A pramANe hiraNyagarbha rAjA mRgAvatInA putra naghuSakumArano rAjyAbhiSeka karIne vimala nAmanA muninI pAse dIkSA aMgIkAra karI. te jyAre mAtAnA garbhamAM rahelo tyAre jenA dezamAM aziva evI uSaNuM sAMbhaLavAmAM AvI na hatI, te kAraNe sundara manavALA mAtA-pitAe ane guruvage naghuSa" evuM nAma sthApana karyuM. mahArANI siMhikAne pitAnA nagaramAM rAjya-vyavasthA mATe sthApanA karIne naghuSa pitAnA sAmane sAthe uttaradizAmAM deza jitavA mATe nIkaLyo. naghuSane dUradezamAM gaelo jANIne dakSiNadezane rAjA sAketanagara levA mATe samagra nya-sahita AvI pahoMcyo. naghuSanI mahAdevI siMhikA pitAnA sainya sahita yuddha mATe bahAra nIkaLI ane te Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [22] sukezalanuM mAhAsya ane dazarathano janma : 159 : rAjAo sAthe yuddha karavA lAgI. nirdaya prahArathI ghavAelI hovA chatAM paNa yuddhamAM siMhikAe zatrune haNIne pitAnA pratApathI ukta mativALI teNe sAketapurInuM rakSaNa karyuM. naghuSa rAjA paNa uttaradizAnA dezane vaza karIne potAnI nagarImAM AvyuM; siMhikArANanuM parAkrama sAMbhaLIne reSAyamAna thaye. kahyuM ke, "aho ! lajajA vagaranI che, akhaMDita zIla ane parapuruSamAM mana na karanArI kulavadhU mATe A kArya yogya nathI. AvA prakAranuM doSAropaNa karIne te mahAdevane rAjAe tiraskAra karyo. have keka samaye naghuSarAjAne zarIramAM javara utpanna thaye. vaidya dvArA karAelAM auSadho temaja maMtrAdika dvArA paNa A mahAna dAhajavara zAnta na thaye ane vadhAre vadhAre vedanA ApavA lAgyuM. AvA prakAranA narAdhipane jANIne zekathI parigrahita manavALI siMhikA mahAdevI tenI pAse AvIne sarvajana-samakSa hAthamAM jaLa laIne kahevA lAgI ke, "mArA patine choDIne je mArA hRdayamAM bIjA keIne paNa meM mAnyA nathI, A vAta satya hoya, to hAthathI mUkelA A jaLathI mahArAjAne dAhajavara zAnta thAo-ema kahIne te jaLathI rAjAne siM-eTale rAjAnI javavedanA zAnta thaI. sarva gAtro jenA siMcanathI zAnta thayAM che, tevA rAjAne joIne loko AnaMda pAmyA. tenA zIlanI prazaMsA karatA "aho ! zIlano prabhAva bahu sAre che." ema loka bolavA lAgyA. devoe atyaMta sugandha ane sugadhIvALAM puSponI vRSTi karI. patnInA zIlane prabhAva jANIne rAjA paNa vizeSa tuSTa thA. pitAnA pada para siMhikA mahAdevIne sthApana karIne rAjA lAMbA kALa sudhI bhogo bhegavIne vairAgya-parAyaNa thayA. siMhikAnA putra sodAsane rAjya para sthApana karIne, parigraha-AraMbhane tyAga karIne naravRSabha naghuSe dIkSA aMgIkAra karI. te kALamAM haMmezAM sodAsa rAjAnA kula ane vaMzamAM kaI paNa ATha divasa sudhI mAMsabhakSaNa karatA na hatA, paraMtu karmanA udayathI te rAjA te divasomAM paNa mAMsabhakSaNa karato hato. raIyAne AjJA karI ke, mArA mATe jaladI mAMsa lAva." te samaye jinezvarano aAphrikA-mahotsava pravartate hovAthI ATha divasanI amAri pravartatI hatI, mAMsaprApti na thavAthI teNe manuSyanuM mAMsa ApyuM. manuSya-mAMsa khAvAnI atyaMta AsaktivALo dararoja rasoIyAnI sahAyathI ghaNA bALakonI hatyA karIne bALakanAM mAMsa khAvA lAgyo. A kAraNe putre rasayAo sahita rAjAne rAjyamAMthI hadapAra karyo. te sadAsanA guNayukta suvarNa sarakhI kAntivALA siMharatha nAmanA putrane te nagaranA rAjya para sarve subhaToe sthApana karyo. siMhane jema niyata kAle mAMsane AhAra hoya che, tema A sadAsane paNa niyatakAle mAMsane AhAra hatA, te te kAraNe pRthvImAM te siMhadAsa tarIke prasiddhi pAme. dakSiNadezamAM paribhramaNa karatAM eka zvetAmbara sAdhune joyA ane tene praNAma karyA. tenI pAsethI dharma zravaNa karavA temane dharmanuM svarUpa pUchayuM. tyAre munivare kahyuM ke- jinezvarae kahela dharma sAMbhaLo-zramaNadharma mATe ane zrAvakadharma mAne che. pAMca mahAvrata, pAMca samiti Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 : paumacariya-padmacaritra ane traNa guptirUpa niyama grahaNa karavA te rUpa munine moTo dharma che. hiMsA, asatya, corI, parastrI ane parigrahanI nivRtti, traNa guNavrata, madhu, mAMsa, madirA upalakSaNathI mAkhaNa vagere mahAvigaIone tyAga kare, te nAne zrAvakadharma che. Apa mahAmunie prayatnapUrvaka je dharma kahyo, te zrAvakadharma huM grahaNa karuM paraMtu he bhagavaMta eka mAtra hRdayane atyaMta gamatuM mAMsa huM choDavA zaktimAna nathI." tyAre munie tene te ja pramANe kahyuM ke-kadAca tuM ajANatAM paNa mAMsa khAya, te tirmiMgala masyanI jema narakamAM jaIza ane saMsAramAM paDIne duHkhamAM DUbaza. bhejananI AsaktithI gIdha, kUtarA, ziyALa mAMsa khAya che ane je manuSya paNa mAMsa khAya che, te manuSyo te tuccha jAnavara samAna jANavA-emAM saMdeha nathI. jeo mAMsanuM bhakSaNa karIne tIrthomAM jaI snAna kare, vrata-niyama kare, teone te araNyanAM puSpa ke akAle thaelAM puSpanI jema phalarahita ane mAtra kaleza karAvanAra samajavA. je mUDha-ajJAna ke avaLI buddhivALo vIrya ane rudhirathI utpanna thaela mAMsa bhakSaNa kare che, pApakarmathI bhAre banela te lAMbA kALa sudhI saMsAramAM paribhramaNa kare che. mAMsabhakSaNamAM AsaktivALo puruSa nakkI ne vadha karanAre ke karAvanA hoya, jIvane vadha karavAmAM pApa che ja, pApa karanAra jarUra durgatimAM jAya, je puruSa jihAnA svAda khAtara jIvane mArIne mAMsa khAya che, te hajAre duHkhathI pUrNa bhayaMkare narakamAM Ama-tema AthaDyA kare che, jeo te narakamAM utpanna thAya che, te jIMdagI sudhI niraMtara atyaMta vedanA bhagave che, chedAya che, karavata ane asipatranA yaMtramAM bhedAyA kare che. munivare kahelAM bhayaMpUrNa duHkhavALAM vacana sAMbhaLIne prasanna hadayavALo sadAsa zrAvaka thaye. tyAra pachI mahApuramAM putra-rahita rAjA mRtyu pAmya, eTale rAjyane vArasadAra bIjo koI na hovAthI hAthInI khAMdha para ArUDha thaelo sodAsa nagaramAM Avyo ane rAjya para ArUDha thaye. have te sadAse potAnA putra pAse dUta mokalIne kahevarAvyuM ke-"jaladI mane praNAma kara." teNe paNa dUtane kahyuM ke, "huM tene praNAma nahIM karIza.' putre kahevarAvela dvatanuM vacana sAMbhaLIne samagra sainya sAthe sodAsa yuddha karavA mATe nIkaLyo. baMdIjane vaDe jayakAra zabdanI ughoSaNA karAte tenA dezanI najIkamAM AvI pahoMcyo. caturaMga senA-sahita siMharatha rAjA paNa nIkaLIne tyAM AvyuM ane baMnenuM sAmasAmuM bhayaMkara yuddha jAmyuM. yuddhamAM putrane jitane, tyAra pachI tene atiguNa-samRddha rAjya ApIne sodAse dIkSA aMgIkAra karI. ane te bAra prakAranA bhedavALA tapanI ArAdhanA karavA lAgyA. - siMharatha rAjAne putra brahmaratha rAjA thayo. tene paNa caturmukha, hemaratha, yazaratha, padmaratha, zaziratha, raviratha, mAdhAtA, rAjA udayaratha, naravRSabha, vIra suSeNa tathA prativacana kramazaH rAjAo thayAMtyAra pachI kamalabadhu, ravizatru, vasantatilaka, rAjA kuberadatta, kuntha, saratha, viratha, nirdoSa, mRgAridamana, hiraNyanAbha, paMjasthala, kakutha, Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [22] sukezalanuM mAhAsya ane dazarathane janma : 161 : tathA raghurAjA jANavA. A pramANe IvAkukulamAM naravarendro thayA pachI sAketa nAmanI uttama nagarImAM anaraNya rAjA thaye. tenI mukhya paTTarANI pRthvIne be putro utpanna thayA. pahelo anantaratha ane bIjo vaLI dazaratha nAmano thaye. mAhezvara nagarInA rAjA ane pitAnA mitra sahastrakiraNe dIkSA lIdhI-ema sAMbhaLIne anaraNyane paNa A saMsAravAsathI vairAgya thayo, anaraNya rAjAe paNa dazaratha putrane rAjya para sthApana karIne abhayasena muninI pAse anantaratha putra sAthe dIkSA lIdhI. chaDuM, aThThama, cAra upavAsa, pAMca upavAsa, paMdara upavAsa, mahinAnA upavAsa rUpa udAra-ghera tapa karIne anaraNya rAjA mekSe gayA. anaMtabala, vIrya ane zaktisaMpanna, saMyama, tapa ane niyama abhigrahane dhAraNa karanAra, sUryanI hAjarImAM vicaranAra anaMtaratha sAdhu paNa pRthvImAM vicaravA lAgyA. aruhasthalamAM sukozala nAmanA rAjA hatA, tenI amRtaprabhA nAmanI patnIne aparAjitA nAmanI putrI hatI. te kanyA dazarathane ApI. teNe moTA ADaMbarathI tenI sAthe pANigrahaNa karyuM. kamalasaMkulapuramAM sukhadhutilaka nAmanA rAjA hatA, tene mitrA nAmanI mahAdevI ane manohara rUpavALI kaikeyI putrI hatI, tene vivAha dazaratha sAthe karavAmAM Avyo ane ahIM tenuM sumitrA bIjuM nAma rAkhyuM. A pramANe yuvatIonI sAthe dazarathe mahArAjyane bhagavato hato, tema ja samyaktva-bhAvita mativALo deva-gurunI pUjA karavAmAM niraMtara tallIna raheto hato. uttama zakti ane zobhAne dhAraNa karanAra je bharata vagere zUravIra mahApuruSe thayA, te jinavacana-dharmanA phalasvarUpa pharI paNa vimala nirmala bhAvavALA thAya che. (110 gAthA) padmacaritaviSe "sukezala-mAhAmyathI yukta dazarathanI utpatti" nAmanA bAvIzamA udezAne gUrjarAnuvAda pUrNa thaye. [2] #I [23] bibhISaNanuM kathana koIka samaye dazaratha rAjA sabhAmAM sukhAsana para beThelA hatA, te samaye nArada tyAM AvI pahoMcyA. rAjA ekadama ubhA thayA, sukhapUrvaka Asana para nArada besI gayA, tyAra pachI pUchyuM ke, "he bhagavaMta! tame bhramaNa karIne kyAMthI padhAryA?" tyAre nArade AzIrvAda ApI kahyuM ke- jinavarone vaMdana karavA mATe huM pUrva videhamAM rI Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 162 : paumacariya-padmacaritra gayo hato. tyAM puMDarIkiNI nagarImAM devo ane asure sahita sImaMdharasvAmIne niSkramaNa-dIkSA mahotsava je. sImandara bhagavantane namIne tyAM AgaLa rahelAM cityane vaMdana karIne pharI meruparvata upara gayo ane tyAM jinAlayane vAMdIne harSa pAmya. devasamUhathI sevAtA zikharavALA meruparvatanI pradakSiNA karIne jinacetyone vaMdana karate huM tarata ja pAcho pharyo. tyAra pachI sAketa-ayodhyApati dazarathane nArade kahyuM ke, mAruM eka vacana sAMbhaLe-"ahIM beThelA lekane dUra karo, jethI kaMIka gupta vAta nivedana karUM." sabhAmAMthI loke cAlyA gayA eTale nArade rAjAne kahyuM ke-"trikUTaparvatanA zikhara para jinacaityane vaMdana karavA mATe huM gayo hato. tyAM zAntinAtha bhagavaMtanA mandiramAM vaMdana karIne huM rokAyA hatA, tyAre tamArA puNya-prabhAvathI meM eka vacana sAMbhaLyuM ane avadhAraNa karyuM. eka nimittiyAne pUchyuM, teNe kahyuM ke, "samudranA mArgethI AvIne dazarathanA putra janakanI putrI sItA-nimitte yuddhamAM rAvaNane mArI nAkhaze, temAM sadeha nathI. A sAMbhaLIne bibhISaNa ema kahevA lAgyo ke, "huM dazarathane ja mArI nAkhuM, jethI tene putra thAya ja nahIM." bibhISaNe mane paNa pUchayuM ke, "he bhagavaMta! dazaratha ane janaka kyAM che? A spaSTa hakIkata kaho, te kahevAmAM vilaMba na karaze. bibhISaNane meM kahyuM ke, "teonI utpatti kyAM che? te meM sAMbhaLI nathI"--ema javAba ApIne ahIM tamArI pAse Avyo chuM. tamArA samyakatvapaNanA sAdharmika snehathI A hakIkata tamane jaNAvI che. mATe jyAM sudhI bibhISaNa ahIM na Ave, tyAM sudhImAM upAya kare. keTalAka upadeza dazarathane ApIne nArada ekadama jaldI mithilA nagarIe gayA, ane janakarAjAne paNa maraNanA kAraNanI sarva vArtA jaNAvI. maraNanA mahAbhayathI DarIne dazaratha rAjA maMtrIone koza ane deza samarpaNa karIne bahAra cAlyA gayA ane guptavezamAM chUpAI gayA. te samaye maMtrIoe paNa bhavananA sAtamA mALa upara lepyamaya dazaratha rAjAnuM manahara pratibiMba karAvyuM. ane janakarAjAnuM paNa maMtrIoe A pramANe karAvyuM. rAjyamAMthI baMne rAjAo nAsI gayA ane pRthvImAM chUpAM rUpa dhAraNa karIne bhramaNa karavA lAgyA. te samaye bibhISaNe paNa sAketapurImAM puruSe mokalyA. dazarathanI zodha karatA, tenA upara najara rAkhatA teo hiMDyA karatA hatA. rAjAnA gharamAM praveza pAmavA asamartha teone vilaMba thaye, eTale bibhISaNa jAte sAketapurImAM jaldI AvyA. bibhISaNunI AjJAthI vijaLInI jema jaladI rAjamahelamAM praveza karIne banAvaTI pratibiMbanA mastakane chedI nAkhyuM. lAkSArasa gaLatA mastakane taravArathI uThAvI jhapATAbaMdha laIne rAtre pite dekhyuM ane tyAra pachI svAmI bibhISaNane dekhADyuM. aMtaHpuranA vilApa sAMbhaLIne mastaka pRthvI para mUkIne mana ane pavana sarakhA vegathI bibhISaNa laMkA tarapha gayo. parivAra paNa pralApa karIne pretakarma ane maraNottara kAryo karIne dazarathanA mATe utsuka manavALe Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [23] bibhISaNanuM kathana : 163 : thaI dizA avalokana karato rahelo hato. tyAM bibhISaNa paNa guruonuM sanmAna-dAna pUjA vagere prayatnapUrvaka karatA manamAM prasanna thaI AnaMda karato hato. pUrvabhavamAM karelAM sukRta ke duSkata e lokone te ja pramANe pariName che, te kadApi mithyA thatAM nathI, ahIM A janmamAM A vAta samajIne arthAt A saMsAravAsa bhayaMkara che-ema samajIne jinendranA mokSamArga viSe vimalabhAva kare. (26). padmacaritaviSe "bibhISaNa-kathana nAmanA trevIsamA udezAne gUjarAnuvAda pUrNa thayo. [23] [24] kaikeyIne vivAha ane varadAnaprApti he zreNika! bhramaNa karatAM te dazaratha rAjAne je kaMI banyuM, te sarva hakIkata huM kahuM chuM, te tame sAvadhAna thaIne sAMbhaLo. dakSiNadizAmAM manahara kautukamaMgala nAmanuM nagara hatuM. tyAM adhika guNavALA zubhamati nAmanA eka rAjA hatA. tene pRthvIzrI nAmanI patnI ane kekeyI nAmanI manahara rUpavALI kanyA hatI, yauvana-lAvaNyathI paripUrNa droNamegha nAmane putra paNa hatuM. buddhinI adhikatA sAthe kAtithI paripUrNa zobhAvALI, rUpatizaya Adi guNothI yukta, vividha kaLA ane zAstromAM kuzala hatI. lakSaNa ane guNothI yukta nRtya, Aroha-avaroharUpa, svara-vibhakti-yukta gAndharva- gIta karavAnI vidyA, tema ja vizeSa prakAre cAra bhedavALI AbharaNavidhi jANatI hatI, bheda-prabhedayukta vidyA, lipizAstra, samagra zabdazAstra, hAthI, ghoDAnAM lakSaNe, gaNita, chanda ane nimittazAstra, lepya-lepavALI, citrAmaNa karavAnI kaLA, patrachedya, bhejanakaLA, bahuvidha ratnonI parIkSA, aneka prakAranAM puSponI pArakhazakti, vividha prakAranA ganI meLavaNI, lokanuM viziSTa jJAna, kahelI ane te sivAyanI bIjI kaLAo A kanyA jANatI hatI. navayauvanA A kanyAne joIne rAjA ciMtavavA lAgyuM ke, "pRthvItalamAM A kanyAne anurUpa vara keNa thaze? svayaMvarA A kanyA je kaI tenA manane ISTa hoya, tene bhale grahaNa kare"--ema kahIne tarata ja sarve rAjAone ekaThA karyA. cAre taraphathI bIjAo ane paraspara oLakhANa karIne dazaratha ane janaka baMne rAjAo paNa tyAM AvI pahoMcyA. samagra parivAra sahita, AbharaNethI vibhUSita zarIravALA harivahana vagere narendro maMDapamAM maMca upara birAjamAna thayA. te kekeyI uttamakanyA paNa sarvAlaMkAra ane suMdara vastra paherIne seMkaDo maMgalagIta gavAtI rAjasamudramAM utarI. kanyAnI be bAju cAmaro vIMjhAtA hatA, motInA jhUmakhAnI zebhA Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 164 : paumacariya-padmacarci yukta upara chatra dhareluM hatuM. AgaLa megha sarakhA gaMbhIra zabdavALuM moTuM vAjiMtra vAgatuM hatuM. lIlA pUrvaka gamana karatI tene sarve rAjAo AMkhane palakAro mAryA vagara ekI najarathI jotA hatA, tenA rUpane dekhIne kSaNavAramAM unmAdI banI gayA, ghaNAe te pitAnuM bhAna paNa bhUlI gayA. sAthe cAlatI sakhIothI oLakhAvAelA sarve narendrone joIne bAlAe ekadama dazaratha rAjAnA kaMThamAM mAlA ApI. Arepita karAela mALAvALA dazarathane dekhIne loko kahevA lAgyA ke. "rUpamAM caDiyAta hovA chatAM tenAM kula ane vaMza jANelAM nathI. keTalAka rAjAo kahevA lAgyA ke, "pUrvakarmanA anusAre suMdara lAvaNyavALo egya vara kanyAne prApta thayo che." vaLI bIjA gusso pAmelA keTalAka kahevA lAgyA ke-"jenuM kula oLakhAyuM nathI, evA A sAmAnyanI kanyAnuM haraNa kare, utAvaLa kare, vilaMba na karo. kSaNavAramAM haraNa karavA sajaja thaelA te rAjAone dekhIne zubhamati rAjA jamAIne vacana kahevA lAgyA ke, "jyAM sudhI yuddhamAM A rAjAone bANathI bhagADI mUkuM nahiM, tyAM sudhI kanyA sAthe Apa rathamAM ArUDha thaIne nagaramAM praveza kare." A pramANe kahyA pachI te kahevA lAgyA ke, mArI khAtara Apa kema kheda kare che? thoDIvAramAM ja raNamukhamAM temane bhAgatA Apa joze." ema kahIne te sajaja thayA ane uttama rathamAM beThA. tenA AgalA Asane hAthamAM lagAma pakaDIne sArathI tarIke kekeyI beThI. dazarathe AgaLa beThelI kekeyIne kahyuM ke-"he vizAlanetravALI ! zazimaMDala sarakhuM ujajavala chatra subhaTonI vacce dekhAya che, tenA tarapha A rathane utAvaLe vegathI calAva." A pramANe kahyA pachI uMcA davajadaMDavALA maMDapa sarakhA dekhAtA uttama rIte tevI rIte calAvyo ke, jethI zatrunuM samagra sainya kSobha pAmyuM. raNanA mokhare yuddha karatAM paripUrNa caturAIthI choDelAM bANo vaDe karIne te subhaTo ekabIjA upara paDatA ane oLaMgatA nAsavA lAgyA. hemaprabhathI prerAelA tenA sarva subhaTe pAchA pharyA ane yuddhakSetramAM bANa pheMkatA dazaratha upara AkramaNa karavA lAgyA. hAthI, ghoDA, ratha ane ddhAothI gherAelA dazaratha rAjA yuddhamAM viSAda pAmyA vagara seMkaDo Ayudhone choDatAM laDavA lAgyA. rathamAM ArUDha thaelA dazaratha jaldI jaldI cAre dizAmAM bhramaNa karatA hatA, hAthI, ghoDA ane ddhAone zastronA prahArathI ghAyala karatA hatA. bhayathI uga pAmelA sainyane dekhIne hemaprabha narendra bANanA bhAthAne bAMdhIne dazaratha rAjAnI sanmukha AvyuM. bANathI chedAI-bhedAI gaelA bakhtara ane chatravALA hemaprabha rAjAne rathamAMthI nIce pADyo, eTale tarata ja raNanI vaccethI sainiko sAthe pITha batAvIne cAle gaye. hemaprabha rAjA bhAgI gaye, eTale badijAvaDe jayakAra zabdanI u6ghoSaNa karAtA dazarathe vizvasta banI patnI sAthe rathamAM besI nagaramAM praveza karyo. tyAra pachI aneka lokothI parivarelA kautukamaMgala sthAnamAM dazaratha rAjAe vidhipUrvaka Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [24] kaikeyIne vivAha ane varadAnaprApti : 165 : pANigrahaNa karyuM. tyArapachI paramavibhUtithI samagra parivAravALA anaraNya rAjAnA putra tarIke vistAra pAmelI kIrtivALA dazaratha rAjA patnIne grahaNa karIne ayodhyA nagarImAM pAchA pharyA. te samaye maMtrIo, subhaTo ane nagaralokee pharI tene rAjya para sthApana karyA ane svargamAM jema Indra tema harSa pAmelA te bhegasamRddhi jogavavA lAgyA. daDhavRtivALA janakarAjAe paNa utkaMThA sahita mithilA nagarI tarapha prayANa karyuM ane pharI paNa harSa pAmele te savizeSapaNe rAjyane AnaMda mANavA lAgyA. kaIka samaye dazarathe kekeyIne kahyuM ke, "he bhadra ! te vakhate saMgrAmamAM sArathInA guNathI jaldI prasanna thaele huM te upakAranA phala tarIke tArA manane je ISTa hoya, tenI mAgaNI kara, te huM tane ApIza. temAM DhIla na kara." te samaye kekeyIe kahyuM ke, atyAre mAgavAnuM kaI kAraNa nathI. narAdhipa ! jyAre huM mAgaNI karuM, tyAre Apajo." sundara yuvatIo yukta, bhogomAM atizaya anurakta, sukhanA sarovaramAM snAna karatA, madhura svaravALA zabdothI jenAM gIto gavAya che, subhaTonA muguTenAM kiraNe vaDe vyApta pAdapIThavALA vimala kIrtivALA evA mahAtmA dazaratha mahArAjA zeSa kALamAM AnaMda kIDA karatA hatA. (40) padmacarita viSe kekeyIne prApta thaela varadAna' nAmanA vazamA uddezAne gUrjarAnuvAda pUrNa thaye. [24] [25] cAra bhAIo have kaIka samaye rAtanA chellA pahoramAM sukhe sutelI aparAjitA mahArANIe uttama svapna joyAM. uttama megarAnA puSpa samAna ujajavala siMha, sUrya ane caMdrane jaIne jAgI gaI. svapna patine nivedana karyA. A uttama svapno sAMbhaLIne zAstranA arthamAM vizArada rAjAe kahyuM ke-"he sundarI ! A svapno uttama puruSarUpa putranuM sUcana kare che. tyAra pachI rAtrinA cheDe sumitrAe hAthamAM kamala dhAraNa karanArI lakSamIdevI ane kiraNothI dIpatA candra ane sUryane joyA. parvatanA atizaya uMcA zikhara para pote beThelI hAIne samudranA cheDA sudhInI prazasta pRthvI dekhI. sUryodaya samaye pati pAse jaIne, jeyAM hatAM te svapno nivedana karyA. tyAre teNe tene kahyuM ke, "he bhadre ! tane putra thaze." garbhavatI aparAjitAe keIka zubha tithi ane muhUrta samaye vikasita uttama kamala sarakhA mukhavALA putrane janma Apyo. tuSTa thaelA dazaratha rAjAe teno moTo janmotsava karyo ane padmakamalanA patra sarakhI kAntivALA te putranuM nAma "padha" rAkhyuM. tyAra pachI sumitrAe paNa atyanta rUpavAn putrane janma Ape. rAjAe tene paNa mahAAnanda karAvanAra tenA karatAM paNa caDiyAto janma Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 166 : paumacariya-padmacaritra tsava karAvyA. zatruonA ghare mahApApa-sUcaka bhaya'kara utpAtA thayA ane andhu tathA snehIone tyAM vipula pramANamAM sukha ane sa`patti prApta thaI-tema kahevAyuM. nIlakamalanA dala samAna zyAmavarNavALe te lakSaNAthI yukta hatA, te kAraNe guNane anurUpa tenuM nAma lakSmaNa' sthApyuM. zAbhAnA dhAmarUpa tathA AbhUSaNAthI zaNagArelA zarIravALA te ane khaLakA DhIMcaNathI cAlavuM, eka sthAnethI bIjA sthAne javuM, mAlakrIDA karavI ItyAdika karatA vRddhi pAmavA lAgyA. janmathI anya anya atizaya sneha rAkhanArA, eka-bIjAnA vazavartI, andhujaneAnA hRdayane Ananda ApanAra te uttama kumArAnuM prayatnapUrvaka rakSaNa karAtuM hatuM. tyAra pachI kaikeyIe bharatakumAra ane zatrunnane janma ApyA. rAjAe temanA paNa mahAna janma-mahAtsava pravartAvyeA. zakti, kAnti ane alayukta kalAe grahaNa ane dhAraNa karavA sama te cAre ya kumArasiMhAne joine rAjA harSa thI vyAkula thayA. " ahIM kAppilya nAmanI eka nagarI hatI. tyAM eka bhAva rahetA hatA. tene cirA nAmanI patnI hatI, tenI kukSithI tene eka putra thayA hatA. atizaya lAlana-pAlana karAelA te avinIta ane leAkeAne atidveSane viSaya banyA. te kAraNe potAnA apayaza thaze te DarathI pitAe tene nagaranI bahAra kADhI mUkyA. e vastra paheranAra te rAjagRha nAmanA mahAnagare paheAMcyA. tyAM dhanuvedamAM atikuzala vaivasvata nAmanA dhanuvedAcAya hatA. hajAra ziSyAthI parivarelA te AcAya nI pAse dhanuvedanI zikSA grahaNa karavA lAgyA ane krame karIne te sa ziSyA karatAM uttama zikSA pAmyA. ' dhanuSa ane khANanA lakSyamAM atikuzala che. ' tema rAjagRhanA svAmIe sAMbhaLIne bIjA vidyArthIo sAthe te bhAga vaputra pAse paNa zarakSepa karAvyA. teNe karelA zarakSepa dekhIne rAjAe kahyuM ke, 'te sArI rIte zikSA grahaNa karI nathI. ' tema sAMbhaLIne pharI vakhata gurunI pAse kaLA zIkhavA gayA. vaivasvatanI putrIne vaza karIne peAte rAtre chidrathI nIkaLIne palAyana thayA ane sAketa nagarIe paheAMcyA. tyAra pachI dazaratha rAjAne peAtAnI sazasrakaLAnI kuzalatA batAvI, eTale narendra tuSTa thayA ane peAtAnA cAre kumArAne zasrakaLAnI zikSA grahaNa karavA mATe soMpyA. jaLamAM jema caMdraSiSa saMkrAnta thAya, tema dhanuSya bANa Adi tathA anya astra-zastrAnI kaLAe rAjaputrAmAM saMkrAnta thaI. te cAre ya rAjakumArA vividha vijJAnAmAM kuzaLatA meLavIne samudranI jema prasiddha yazavALA thayA. A prakAre vijJAna, jJAna, khala, zakti, ane samagra vicAra karavAnI zaktivALA putrane kaLAomAM kuzaLa jANIne tuSTa thaelA rAjAe sanmAna-dAna ane sampattithI gurunI vimala manathI pUjA karI. (26) ' padmacarita viSe 'cAra bhAionuM vidhAna ' nAmanA paccIzamA uddezanA gUjarAnuvAda pUrNa thayA. [25] Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [26] sItA ane bhAmaDalanA janma he zreNika ! have tame ekAgra cittavALA thai janakarAjAnA vRttAnta sAMbhaLeA. janakane videhI nAmanI mukhya paTTarANI hatI. te gA~vatI thai hatI ane janmasamaye tenA garbhanI rakSA deva karatA hatA. A viSayamAM magadharAjAe gautama bhagavaMtane pUchyuM' ke-' he bhagavata ! kayA kAraNathI deva ganu rakSaNa karatA hatA ? te hakIkata Apa mane jaNAveA. kAraNa ke, te jANavAnuM mane meTu kutUhala thayuM che.' tyAre gaNudhara bhagavaMte kahyuM ke, 'cakradhvaja nAmanA eka rAjA hatA, te cakrapuramAM rahetA hatA, tene manaHsundarI nAmanI bhAryA hatI. temane guNAnurUpa atyaMta sundara eka putrI hatI, je gurunA ghare hAthamAM lekhinI rAkhIne prayatna-pUrvaka akSarA ghUTatI hatI. rAjAnA purAhitanA putra ke, je tenI zAkhA nAmanI patnInI kukSithI utpanna thayA hatA. tenuM nAma madhumpiMgala pADyuM hatuM. te paNa te ja gurune tyAM bhaNatA hatA. prathama vArtAlApa, tyAra pachI rati, ratithI vizvAsa, vizvAsathI praNaya ane praNayathI sneha vRddhi pAme che. sadbhAva utpanna thayA pachI te kanyAnuM apaharaNa karIne piMgala ghaNA ja dUra rahelA atyanta durgAma vida` nagaramAM paheAMcI gacA, vijJAna-jJAna-dhana rahita te mUkha tyAM ghara mAMDIne nagaramAM tRNa ane kAcho vecI AjIvikA calAvatA hatA. te samaye te nagaramAM prakAzasiMhanI prathamapatnI pravarAvalIne kuMDalamaDita nAmanA putra thayA. peAtAnI meLe lIlApUrvaka bhramaNa karatA te tyAMthI pasAra thayA ke, jyAM haraNa karI lAvelI pelI suMdarI hatI. tene dekhIne kuMDalama'Dita kAmadevanAM khANAthI viMdhAyA. rAjAe te sundarI pAse gupta kRtI meAkalI. tene chetarIne te khAlAne rAjabhavanamAM dAkhala karI. tinI sAthe jema kAmadeva tevI rIte guNAnurakta uttama kuMDalamaDita rAjA te suMdarI sAthe uttama te prakAranA bhAge| bhAgavavA lAgyA. madhupiMgala kayAMyathI pAchA potAnA ghare AvI paheAMce, tyAre peAtAnI patnIne na dekhatAM ekadama duHkhasAgaramAM paDyo. patnIne zeAdhatA te gadgada svaravALA kaMThathI rudana karavA lAgyA. rAjA pAse jaine zrIyAda karI ke, koike mArI strInuM haraNa karyuM." sabhAnI vacce buddhizALI maMtrIoe kuDalamaDita rAjAne ( madhupiMgalanA sAMbhaLatAM) kahyuM ke, pAtanapuramAM sAdhvIonI sAthe te khAlAne ame joI hatI. ATaluM kahetAM ja jaldI e pAtanapura tapAsa karIne pAchA rAjA pAse AvIne kahevA lAgyA ke, mane mArI patnI kheALI ApeA. ' tyAra pachI rAjAnI AjJAthI te puruSane gaLe pakaDIne prahAra karanArA puruSA dvArA 6 nagara ahAra kaDhAkhyuM. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 168 : .umariya-padmacaritra eTale du:khita ane udvegavALA te pRthvImAM bhramaNa karavA lAgyA. pRthvImAM paTana karatAM teNe A gupta nAmanA sAdhune joine praNAma karyA ane be hAtha joDIne jinApardiSTa dharmanuM zravaNa karyuM. dharmopadeza sAMbhaLavAthI tene vairAgya thayeA, sa`vegavALA teNe gurunI pAse Asakti-rahita dIkSA a'gIkAra karI. te muni grISmakALamAM sUryanA taDakAmAM AtApanA letA hatA, ThaM'DInA samayamAM rAtrinA samaye ekAntamAM besatA hatA. ane varSAkALamAM te muni paryaMtanI guphAmAM haMmezA rahetA hatA. muni khAra prakAranuM ghAra tapa karatA hatA, ThaMDI-garamIthI duHkhita thavA chatAM paNa patnInA mAha cheADatA na hatA. he magadhapati ! A vRttAnta hAla ahIM rahevA do. ratnamAlAnI jema aMdaranA sabandhathI joDAelI A eka bIjI kathA che. mATe hAla je kahuM, te sAMbhaLeA. jyAre anaraNyarAjA rAjya karatA hatA, tyAre mahAsubhaTa kuM DalaDita duga mapuramAM rahIne sa dezanA vinAza karatA hatA. anaraNya sAthe sabandha ane pakSapAta rAkhanArA je subhaTA hatA, temane khalamAM unmatta khanI mArI nAkhyA. niya ane anukapA vagaranA te sa dezeAnA vinAza karavA lAgyA. kuMDalama`Dita evA viSama pradezamAM bharAine chUpAI rahetA hatA ke, kaI rIte anaraNya tene pakaDavA samartha thai zakatA na hatA. A kAraNe ciMtAvALA anaraNyane rAta-divasa nidrA paNa AvatI na hatI. anaraNyane AvA ciMtAgrasta ane duHkhita jANIne bAlacaMdra nAmanA eka sAma`te rAjAne vinati karI ke, * he svAmI ! mAru' eka vacana sAMbhaLe. jo yuddhamAM kuMDalamaDitane ahIM khAMdhIne na lAvuM, teA hu A dezane! tyAga karIne ahAra nIkaLI jaiza.' A mArI pratijJA che. samagra caturaMga senA-rahita te jaldI tyAM gayA ane vizvAsamAM rahelA te pramAdI kuMDalamaMDitane khAMdhI lIdhA. tenA nagaranA vighna'sa karyA ane ekadama peAtAnA nagaramAM pAche AvIne narendranA khadhelA zatrune khAlacandre samarpaNa karyAM. te sajjana sevake samagra pRthvIne svastha karI, anaraNya rAjA tuSTa thayA ane tenuM sanmAna karyuM.... mAMsatyAganA upadeza, mAMsa-bhakSaNathI narakavedanAnuM varNana tyAra pachI kuMDalama`Ditane mukta karyAM, teNe pharatA pharatA eka munivarane joyA. tenA vinayApacAra karIne dharma pUchyo ke, 'bhagavaMta! gRhavAsanA pAzamAM badhAela je manuSya dIkSA aMgIkAra na karI zake, te anAdi-ananta saMsAramAMthI kevI rIte mukta thai zake? tyAre munie tene dhama sabhaLAvyeA ke, * jIvAnI dayA, krodhAdi kaSAyAnA nigraha karavA, Ama karavAthI jIva gADha karmonAM andhanathI mukta thAya che. jIvAnA vadha karavA e hiMsA che. mAMsa mATe jIvavadha karavA paDe che. tuM paNa mAMsa khAya che, te AtmAne kA~thI kevI rIte mukta karI zakIza ? jihvA-indriyane paravaza banI zarIranA pASaNa khAtara A bhavamAM mAMsa khAine tItra vedanAvALI narakamAM manuSya jAya che. tImAM snAna karavAthI, muMDana karAvavAthI, dAna karavAthI, vividha prakAranA Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [26] sItA ane bhAmaMDalanA janma sanyAsI AdinA veSa grahaNa karavAthI bIjA kAI dhama karavAthI mAMsa-bhakSaNanA doSathI mukta banI zakAtuM nathI. je saMsArI jIva pUrvabhavamAM andhu hatA, mAMsa khAnArA teo eka vakhatanA bandhunA mAMsane khAya che, AvI rIte te save andhuonuM te bhakSaNa karyuM... che. mAMsa na te vRkSa upara, ke na tA pRthvItaLa para utpanna thAya che, mATe vIya ane rudhirathI utpanna thanAra hAvAthI mAMsa-bhakSaNanA pApa saMbandhanA tyAga kara. jemane jIvita vallabha che, evA jalacarA, pakSIo, mRgalAone haNIne kRpALu manuSyA tenA mAMsanuM bhakSaNa karatA nathI, kAraNa ke temAM mAMsa hoya che. dhAnyathI vRddhi pAmeluM, bheMzanA dUdhathI pASAeluM zarIra puSTa thAya che, tA paNa leAkeA peAtAnI mAtAnuM mAMsa khAya che." ahIM maMdarAcala parvata nIce (1) ratnaprabhA nAmanI prathama narakanI pRthvI che.. te traNa bhAgamAM vaheMcAelI che ane te 1 lAkha, 80 hajAra cAjana-pramANa meATI che. tyAM be bhAgamAM bhavanavAsI devA rahelA che ane trIjA bhAgamAM bahuvedanAvALA niyamataH nArakIo rahe che. tyAra pachI (2) zarkarA, (3) vAlukA, (4) pakaprabhA, (5) dhUmA, (6) tamA ane (7) mahAtamA nAmanI mahAvedanAvALI kramasara temAM nArakI pRthvIe che. kumbhIpAka, vaitaraNI nadI ane phUTazAlmalI vRkSa ane tevA atyaMta pIDA utpanna karanArA padArthAthI yukta narakapRthvIe heAya che. annAnI dhAra sarakhAM tIkSNa dhAravALAM asipatronAM tyAM vanA hoya che. durgandha ane kharAba sparzayukta, cadra ane sU` rahita hAvAthI vizeSa adhakAravALI hoya che. pApa karanArAe AvI du:khapUrNa nArakIomAM utpanna thAya che. ahIM je manuSyA jIvAnA vadha karanAra, madha, mAMsa, madirApAna karavAmAM leAlupI anI tenuM bhakSaNa kare che, te marIne bIjA bhavamAM nArakImAM utpanna thAya che. keTalAka narakamAM bhaDake baLatI jvAlAvALA agnimAM zekAya che, chama chama zabda karatA rudhira ane carakhImAM taLAtA ukaLatA dAjhavAnA duHkhanA anubhava kare che. : 169 : agninA bhayathI keTalAka nAsI jAya che, tyAre atitIkSNa sAyanI aNI sarakhA kAMTA ane zULeAthI vIMdhAelA caraNavALA, tarazanA duHkhane pAmelA vaitaraNI nadIne dekhIne jaLa pIvAnI AzAthI tyAM jAya che, paraMtu temAM viDaMbanA pAme che. te vaitaraNI nadInuM jaLa kaDakaDa karatA sparzavALu, agnithI pIgaLelA garama sIsA, tAMkhA, leAhanA pravAhI rasa sarakhu` heAya che, vaLI te jaLamAM duga'dhavALI carabI, keza, parU, leAhI Adi azubha padArthAnA mizraNavALuM atyaMta durgaMdhayukta ane khAruM hoya che. paramAdhAmI-narakapAlA te bicArA narakanA jIvAne pakaDIne caDa-caDa karIne cIre che, gherIne jamIna para khAMDIne tenA TUkaDA kare che, rAtA hovA chatAM paNa azubha svAda ane sparzavALA ukaLatA dhAturasa sarakhuM jaLa thAya che. kSAravALA pANIthI dAjhelA zarIravALA chAMyaDAnI abhilASAthI ubhA thaI ne mRgalA sarakhA vegathI asipatra-vanamAM 22 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = 170 : paumacariya-padyacaritra jAya che. te tyAM khaNakhaNa karatI taravAre tenA zarIra para paDe che. kaNa-kaNu zabda karatI zaktio ane bhaDa-bhaDa karatA paDatAM bhAlAMo tenA zarIramAM bheMkAya che. hAtha, paga, nAka, kAna, hoTha, AMtaraDAM vagere sarva aMge chedAI-bhedAIne meda, carabI, paru ane lehIthI kharaDAela dharaNapaTTa para Ama tema relAya che. kaThora tIkSaNa cAmaDImAM bhoMkAya tevA DAbha sarakhA sparzavAnI deraDIthI jakaDAelAone rudana kare, te paNa jaladI jaldI calAvIne, doDAvIne uMce caDAve che. viSama sthAnomAM nIce utarAve che. nirbhAgI bicArA pAse aniSTa kAryo karAve che, kapaTa karanArA chevane kaDa-kaDa zabda karatA yaMtromAM pIle che, vaLI bIjA keTalAkane musuMDhi, mogara, caDaka vagere hathiyAranA prahArathI jarjarita kare che. zarIranAM mAMsa khAvAmAM Asakta bIjA prANIonAM zarIra caDa-caDa zabda karatA khAya che, te narakanuM AyuSya pUrNa thatAM sudhI atyaMta azubha vedanA anubhave che. kahI te ane te sivAyanI bIjI aneka duHkhavedanAo satata anubhavatA lAMbA kALa sudhI narakamAM rahe che ke, jeoe pUrvajanmamAM adharma karyo hoya, mAMsa khAvAthI utpanna thaela narakanuM duHkha sAMbhaLIne doSanA mUlarUpa A mAMsano tyAga kara. zIladAna-rahita evo puruSa paNa je mAMsanI nivRtti kare, to te paNa sadgati pAme che, temAM saMdeha nathI. pAMca aNuvrata dhAraNa karanAra tapa, niyama ane zIlathI saMpanna hoya, jinazAsanane anurAgI hoya, te sukhanA dhAmarUpa deva thAya che. ahiMsA mUla dharma che, tema uttama jinezvarae kahevuM che. mAMsanI nivRttithI te atyaMta nirmala-tara saMbhave che. bhIla, kaLI, pulinda ke caMDAla madha ane mAMsanI nivRtti dayApUrvaka kare che, te pAparahita thAya che. pApane varjanAra devapaNuM ke rAjApaNuM meLave che. krame karI samyakatva-sahita prApta karelI buddhivALe thaI chevaTe avazya mokSa prApta karaze." A pramANe sAdhuno upadeza sAMbhaLIne daDhasattvavALo kuMDala pAMca aNuvrata-sahita madhu ane mAMsano tyAga karanAre thaye. te yathArtha samyagdaSTivALo thayo ane sAdhune namana karIne tyAMthI nIkaLyo ane ciMtavavA lAgyo ke, mAre eka mAmA che, tenA prasAdathI yuddhamAM zatrune jitane senA sahita huM mArA rAjyamAM praveza karuM ane rAjaya bhegavuM." ema vicArIne ekalo utAvaLe utAvaLe dakSiNApatha tarapha cAlyo. mArganA thAkathI duHkhI thaelo te maraNa avasthAvALo thayo. je samaye ahIM kuMDale jIve che, te ja samaye Ayune kSaya thavAthI svargamAMthI eka devI paNa cyavI janakarAjAnI videhA nAmanI patnInA garbhamAM karmanA vazathI te baMne paNa utpanna thaIne eka udaramAM sAthe rahyA. A ja samaye piMgala nAmane sAdhu kola karIne svargamAM mahAprabhAvazALI deva tho. tene pUrva bhava yAda AvyuM. avadhijJAnathI jANyuM ke, "janakanI uttama patnInA garbhamAM bIjA jIvanI sAthe mAre zatru utpanna thayo che. zreNika ! viraha Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [26] sItA ane bhAmaMDalanA janma : 171 : duHkhanuM smaraNa karIne pUrve bAMdhelA vairanA anubaMdhage verano badalo levA mATe te deva garbhanuM rakSaNa karate hate." ema jANIne bIjAne duHkha karavAthI pharI paNa adhikatara duHkha pAmIza, mATe bIjAne duHkha na karavuM. - have videhA rANIe sukhapUrvaka tyAM mithilAmAM putrI ane putrane janma Apyo. pUrvabhavanA vera bAMdhelA deve ekadama bAlaka putranuM haraNa karyuM. te deva manamAM citavavA lAge ke, "majabUta ane kaThera zilApaTTa upara rudana karatA kuMDalamaMDita zatrune paTakuM. pharI deva ciMtavavA lAgyuM ke, A saMsAra vadhAranAra vyavasAya che. AvA ajJAna nAnA bALakano vadha karavAthI bahu dukha karanAra karma baMdhAya che. sAdhunA prasAda ane jinadharmanA yogonA prabhAvathI meM devapaNuM meLavyuM che. have ATaluM samajyA pachI mAre pApa na karavuM joIe." ema vicArIne kuMDala ane uttama hArathI alaMkRta karIne deve te bALakane udyAnamAM patronI chAyAvALA vRkSa nIce mUkyo. te rAtrinA samaye zayAmAM beThela caMdragati nAmanA vidyAre gavAkSamAMthI nIce paDatAM ratnanA tejane dekhyuM. "zuM A kaI mATe utpAta haze? athavA to vijaLIne TUkaDo haze?" e pramANe manamAM tarka karatA jaIne dekhe che, te pRthvItala para rahelA bALakane je. mRdu ane komala aMgavALA te bAlakane grahaNa karIne sukhe sutelI aMzumAlAnI jaMghA pAse sthApana karyo, patnIne jagADIne kahyuM ke, "he suMdarI ! zuM te putrane janma Ape ?" teNe pratyuttara Apyo ke-"he nAtha! zuM vaMdhyA keI divasa janma Ape kharI?" atyaMta hAsya karyA pachI bAlakano sarva vRttAnta kahyo ane jaNAvyuM ke-"he prasanna netravALI ! putra vagaranI tane A putra ho." A pramANe kahyuM eTale devIe paNa teno svIkAra karatAM jaNAvyuM ke, "bhale ema thAo" ema kahIne devI prasUtigRhamAM gaI. tyAra pachI prabhAta-samaye lokomAM vAta prakAzita karI ke, devIne putra janme che." cakavAla nagaramAM te teno mATe janmotsava karyo che, jethI samagra badhuo tathA loko vismaya pAmyA. kuMDalanAM mANikyothI nIkaLatAM kiraNothI jhaLahaLatA sarva aMgavALA te bALakane guNane anurUpa evA "bhAmaMDala" nAmathI sthApita karyo. tyArapachI dehanA sukha ane lAlana-pAlana mATe bAlakane dhAvamAtAone seM. he zreNika ! videhAe putravigathI je vilApa karyA, te sAMbhaLo, "hA putra! pUrvabhavanA kyA verIe apuNya zAlI mArA putranuM haraNa karyuM? uttama nidhi ApIne pharI netre ukhADI nAkhyAM. uttama kamala sarakhA kemala zarIravALA vikAra vagaranA temaja aNasamajavALA mArA bALakane Aje kayA niya pApIe haraNa karyo? pUrvabhavamAM keInA bAlakane viyega karAvyuM haze, te karmanuM A phala che. kAraNa ke, kAraNa vagara kArya thatuM nathI, temaja bIja vagara phala ugatuM nathI. A pramANe rudana karatI videhAne janakarAjAe sAttvana ApyuM ke, " niraMtara rudana na kara, pUrve kareluM zubha ke azubha karma jIvane udayamAM Ave Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = 172 : paumacariya-pacaritra ja che. zeka-samUhane tyAga kara, dazaratha rAjA upara lekha patra mekaluM chuM, te ane huM AjathI te bAlakane zodhavAno prayatna cAlu karIe chIe." priyAne zAnta karIne anaraNyanA putra dazaratha upara lekha mekalyo. te sAMbhaLIne dazaratha paNa bAlakanI gave'paNuM karavA lAgyA. janakarAjAe ekadama cAre dizAmAM gupta carapuruSane zedha karavA mATe mokalyA. bALakanI gaveSaNa karIne potAnI nagarImAM te sarve pAchA pharyA. te pAchA pharelA puruSe namaskAra karavA pUrvaka kahevA lAgyA ke, "he svAmI ! samagra pRthvI pharyA paNa te bAlakane kyAMya na de. he svAmI ! keI divya puruSe AkAzamArgethI haryo haze." "duHkha-utpatti samaye pratyakSa duHkha anubhavAya che, te lokone dusaha lAge che, paraMtu pAchaLathI duHkhanI vedanA bhUlI jAya che. lokomAM A kahevata pracalita che. sItA tyAra pachI kAlakrame yauvana, lAvaNya-kAtithI paripUrNa sItA putrI jANe zeka choDAvavAne mATe je hoya tema vRddhi pAmI, uttama kamalapatra-samAna netravALI, zaradapUrNimAnA caMdra samAna mukhanI zobhAvALI, mogarAnA puSpanA patra sarakhA ujajavala dAMtavALI, dADima-puSpanA sarakhA lAla hoThanI kAMtivALI, komala bAhulatAvALI, lAla azaka samAna ujajavala kAMtivALA hastayugalavALI, hathelIthI pakaDI zakAya tevI pAtalI kammaravALI, vizAla nitamba ane hAthInI sUMDha samAna sAthaLa-pradezavALI, lAla kamalA samAna caraNavALI, kaumudI rAtrinA pUrNa caMdranA kiraNone jANe Dhagale na hoya tevI sItA pitAnI kAntithI jANe caMdrane prakAzita karatI hoya evI pratIti thatI hatI. AvA sundara rUpa avayavavALI, saMpUrNa lakSaNa, yauvana ane guNasamUha yukta evI sItA prasannatAthI janakarAjAe rAmane samarpaNa karI. devakanyA-samAna rUpa ane lAvaNyayukta te sItA sAtase kanyAonI sAthe kIDA karatI hatI, evI te kanyAne rAmanA vimala guNanuM smaraNa karIne janakarAjAe tene ApI. (103) padmacarita viSe " sItA-bhAmaMDalanI upatti" nAmanA chavIzamA udezAne gUjarAnuvAda pUrNa thayo. (26) [27] rAme svecchAne Apele parAjaya te samaye hRdayamAM vismaya pAmelA ekAgra cittavALA magadhanA adhipati zreNuiM munine praNAma karIne pUchayuM ke, Apa rAmane vRttAnta kaho. janakarAjAe rAmama e karyo prabhAva je ke, rUpa, guNa ane yauvanane dhAraNa karanAra sItA tene ApI? Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [27] rAme plecchone Apele parAjaya : 173 : tyAre gaNAdhipati gautama bhagavaMte kahyuM ke, "he zreNika! je kAraNathI janakarAjAe pitAnI putrI sItAne rAma sAthe paraNAvI, te hakIkata sAMbhaLo- vaitADhya parvatanI dakSiNamAM kelAsaparvatanI uttara dizAmAM gAma, khANa, nagarathI paripUrNa evA ghaNA deze che. temAM saMyama ane zIlarahita ghaNuM pleccha lokothI bharapUra bhayaMkara ardhababara nAmano deza che. tyAM mayUramAla nagaramAM yamanA sarakha, daDhasattvavALe AtaraMga nAmane rAjA rahetA hatA. koja, zuka ane kapota tathA bIjA paNa zabarazleccha lokonI pracuratAvALA dezo hatA, tyAM paNa je rAjAo hatA, te AtaraMga rAjAnA putro hatA. koIka samaye kirAta-bhila-sainya sAthe te babararAjA janakanA rAjyane ujajaDa karavA lAgyuM. anAryo vaDe potAno deza ujajaDa thato sAMbhaLI janakarAjAe utAvaLa ane jhaDapI cAlavALA eka puruSane dazaratharAjAnI pAse mokalyo. tyAM pahoMcI mlecchanuM rAjyamAM ghusavuM, dhADa pADavI, dezane vinAza ityAdika je samAcAra janakarAjAe kahevarAvyA hatA, te sarve temane saMbhaLAvyA. "he svAmI ! janavatsala janaka praNAma karIne Apane vinaMti kare che ke-ardha barbare mArA sarva dezane ujajaDa karI khedAnamedAna karI nAkhyo che. ghaNA zrAvako, sAdhuo ane jinamaMdirano teNe vinAza karyo che. A kAraNe rakSA mATe tame jaladI padhAro." A pramANe AvanAra puruSe samAcAra ApyA. tyAre dazaratha rAjA rAmane bolAvIne sarva sainya samudAya-sahita tene rAjya ApavA lAgyA. suvarNanA kaLaza hAthamAM dhAraNa karelA, devaduMdubhi ane bandI jananA moTA jayakAra zabda sahita zUravIra puruSe rAmane rAjyAbhiSeka karavA mATe AgaLa AvIne ubhA rahyA. AvA prakArane ADaMbara dekhIne rAme pUchyuM ke, "kayA kAraNe A subhaTo hAthamAM kaLaza dhAraNa karIne ahIM AvelA che ?" tyAre dazarathe kahyuM ke, "he putra! plecchonuM sinya AveluM che, teno sAmano karavA huM jAuM chuM, mATe tuM rAjyanuM pAlana kara." tenA pratyuttaramAM kaMIka hasatA mukhathI rAme kahyuM ke, "mahAyazavALA he pitAjI! tamAre svAdhIna putra ahIM rahe ane pazu sarakhA upara pitAjI AkramaNa karavA jAya !" e sAMbhaLyuM kema jAya ? A vacana sAMbhaLIne harSita rahadayavALA dazaratha rAjAe kahyuM ke, "he putra! haju tuM bAlaka che, mleccha-sainyane yuddhamAM kevI rIte jitI zake?" tyAre rAme kahyuM ke, "he rAjan ! alpaagni moTA vanane cAre bAjuthI kSaNavAramAM bALI nAkhe che. bahupaNuthI zuM vadhAre che? kaTI sarakhuM rAmanuM vacana sAMbhaLIne rAjAe kahyuM ke, "bhale ema thAo. he putra! saMgrAmamAM subhaTane yogya yazanI prApti thAo." pitAjIne praNAma karIne moTA sinya parivAra sahita baMne putra jayakAranI udaghoSaNa ane raNabherInA zabda uchaLatA hatA, te pramANe nagaramAMthI bahAra nIkaLyA. pahelAM je janakarAjA ane tenA putra yuddha karavA mATe bahAra nIkaLyA hatA tathA zatrunya te be vacce mAtra be jananuM aMtara hatuM. zatru Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 174 : paumacariya-padmacaritra sainyanA zabdanA utkane na sahana karatA, meghanA samUhamAM jaima graheA tema janakarAjAnA subhaTAe phlezanA sainyamAM praveza karyA. svecchA ane AryAnA bhayakara sagrAma AraMbhAyA. eka bIjAnAM zastra athaDAvAnA kAraNe utpanna thaela agnivAlAnA samUhavALu' anenuM yuddha jAmyuM. atyaMta adhakAra sarakhA svecchAe janakane gherIne AvarI lIdhA. tyAre janake paNa samagra sainyanI sAthe AkramaNa karyuM. te samaye jema meghanA samUha sUryane gherI le che, tema khara rAjAe paNa pharI pharI bhagna thaelA janakanA subhaTone kSaNavAramAM gherI lIdhA. A samaye lakSmaNa-sAMhata ane sainyathI paripUrNa rAma paNa acAnaka ati meTA mleccha sainya pAse AvI paheAMcyA, janakarAjAne AzvAsana ApIne jema hAthI padmasAvarane vera-vikhera karI tenI zelAne naSTa kare, tema mlecchanA subhaTAnA samUhane hatA--na hatA tevA vera-vikhera karI nAkhyA. tema lakSmaNa paNa anAya sainikA upara evI rIte mANeA pheMkavA lAgyA ke, jANe samudramAM zaradakAla samaye megha varasA hAya tema jaNAvA lAgyuM. niya prahArAthI trAsa pAmela mleccha sainya yuddhamAMthI bhAgI gayuM, te paNa lakSmaNa sainya-sahita tenI pAchaLa doDyo ane pUTha pakaDI. 8 lakSmaNavaDe peAtAnI senA parAjaya pAmI ane naSTa thai.' e dekhIne Ataraga mleccharAjA pote subhaTAnI sAthe ubhA thayA. mleccha senAmAM keTalAka kAjaLa sarakhI kAMtivALA hatA, tyAM vaLI bIjA pApaTanI pAMkhanA pichA sarakhA lIlAvavALA hatA, keTalAka tAMbA sarakhA vaNu vALA, keTalAka vAmana dehavALA, keTalAka dakhAelA cIkhAnAkavALA hatA, keTalAka patranA ane jhADanI chAlanA anAvelAM vastra paherelA, keTalAka maNimaya kaMdorA ane AbharaNAthI alaMkRta dehavALA, keTalAka gerura'gathI ra'gelA zarIravALA, keTalAka puSpama jarI ane kusumAnI karelI zeAbhA dhAraNa karanArA-AvA vividha prakAranA cAndrAenI sAthe AtaraMga svecchAdhipati keASita khanI lakSmaNanI AgaLa yuddha mATe AvI pahoMcyA. hAthI, baLada ane siMhanA cihnavALA tathA khANu, zakti ane bhayaMkara bhAlA hAthamAM dhAraNa karI mleccha subhaTA ArcInA sainya-samUhane kSeAbha pamADavA lAgyA. tyAra pachI Atara`ga rAjAe lakSmaNanA dhanuSyanA be TUkaDA karI nAkhyA. hajI jeTalAmAM talavAra grahaNa karatA nathI, teTalAmAM te lakSmaNane rathamAMthI nIce pADyo ane ratha vagaranA banAvyA. lakSmaNane ratha vagaranA dekhI rAma pAte ubhA thayA ane mANu, zakti, cakra, meAgara ane tAmara hathiyArAthI senAne mAravA lAgyA. mATA prahAra karIne rAme AtaraMgane vimukha karyAM ane daze dizAonuM AleAkana karatA te bhagna thaIne nAsavA lAgyA. yuddhamAM rAme zatrusainyane prahArita, khaMDita ane vera-vikhera karyuM, chatAM pIchA na cheDatA rAmane lakSmaNe pAchA vALyA. mahAAnanda thayA, pRthvI phrI bhayavimukta banI gaI, prApta karelA yazavALA rAmane visarjana karyA, eTale te Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [27] rAme svecchAne Apelo parAjaya : 175 : pitAnA nagara tarapha prayANa karavA lAgyA. AvA prakAranuM apUrva rAmanuM parAkrama joIne tuSTa thaelA janaka mahArAjAe rAmane sItA samarpaNa karI. A prakAre pUrve karelA sukRta-yege vIrapuruSa yuddhamAM jaya prApta kare che. vikhyAta kIrtivALA caMdra sarakhI vimala prabhAvALA rAma sarva bhuvanamAM prasiddha che. (42). padmacarita viSe "sveccha-parAjaya' nAmanA sattAvIzamAM uddezAne gUjarAnuvAda pUrNa thayo. (27) [28] rAma-lakSmaNane dhanuSyaratnanI prApti keIka divase pRthvImAM bhramaNa karatA nArade sAMbhaLyuM ke, "janake rAmane zreSTha rUpavALI sItA kanyA ApI." tyAre nArada AkAzamArgethI uDIne mithilA nagarImAM gayA ane kanyAne jovA mATe sItAnA bhavanamAM praveza karyo. lAMbI chUTI laTakatI vIkharAelI mastakanI jaTAthI bIhAmaNuM nAradane praveza karatA joIne mayathI vihala ane kampatA aMgavALI sItA bhavananI aMdara lapAI gaI. pAchaLa jatA tene dvArarakSA karanAra strIoe kyA. temanI sAthe kalaha karatA rAjapuruSoe temane pakaDI lIdhA. jeTalAmAM loko kahetA hatA ke, "A koNa che? muSTi-prahArathI tene haNo." ema kahetAM ja bhayathI udvega manavALA nArada uDIne nAsI gayA. kelAsa parvata upara svastha thaI vicAravA lAgyA ke, "te praDha kumArIne saMkaTa-samudramAM paTakAvuM." ema vicArIne rathanapura nagaramAM gayA. tyAM udyAnagRhamAM paTa upara sItAnuM pratibimba AlekhyuM. te samaye bhAmaMDala sAthe candragati te udyAnamAM kIDA karavA mATe nagaramAMthI bahAra nIkaLyA. tyAM udyAnagRhamAM paTa para AlekhelA te kanyArUpane dekhIne bhAmaMDalakumAra ekadama viSAda pAmyo, lAMbA niHzvAsa mUkavA lAgyA. jema tema zoka ane pralApa karavA lAgyo. "ciMtA-rAkSasIthI prasAelo te rAte ke divase nidrA pAmI zakato nathI." temAM lIna manavALo bhAmaMDala atyaMta sugandhI gaMdha, ke puSpamAlA, AhAra, snAnavidhi vagere nitya kAryonI IcchA karato na hato. tenAM aMga-upAMgo kSINa thavA lAgyAM. te samaye kAmapIDita te kumArane jANIne vizvasta nArade tenI pAse jaIne darzana ApyAM. bhAmaMDale tarata ja ubhA thaIne praNAma karyA. ApelA Asana upara beThelA nAradane kahyuM ke, "Apa sAMbhaLo. keIke udyAnagRhamAM suMdara bAlikAne AlekhI che. je Apa yathArtha padArthane jANatA ho te kaho ke, AvI. A kanyA kenI che?" A pramANe jyAre nAradane pUchayuM, tyAre prazaMsA karatAM nArade kahyuM ke, "mithilAmAM indraketunA Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 176 : paumacariya-padmacaritra putra janaka nAmanA rAjA che, tene videhA nAmanI patnI che, tenI A zreSTha kanyA che. yauvana guNavALI te sItA nAmathI prasiddhi pAmelI che. athavA citrAmaNamAM tenuM pratibiMba dekhIne ATalo tuSTa kema thAya che? tenA vilAsanA guNo varNavavA kANa zaktimAn che?" ema kahIne nArada zIghragatithI pote IcachelA sthAne gayA. kAmadevanAM bANothI viMdhAelo bhAmaMDala tene meLavavAnI cintAmAM divaso pasAra karavA lAgyA. keTalAka gaNatarInA divasomAM je huM A kanyAratnane na meLavuM te madana-sarSathI DaMkhAela avazya mRtyu pAmIza." satAnA rUpathI viDabita thaelA putrane jANIne patnI sAthe caMdragati tyAM bhAmaMDalanI pAse gaye. tyAre caMdragatie kahyuM ke, "he putra! tuM duHkhI na thaIza. je tArA hRdayamAM rahelI che, te kanyA mATe huM jaIne varaNa karIza." putrane sAtvana ApIne caMdragatie potAnI patnIne kahyuM ke, "vidyAdhara ane manuSyano A saMbandha kevI rIte thaI zake ? bhUmi paranA gharamAM rahenArA manuSyone tyAM ApaNe javuM egya na gaNAya, athavA te kanyA ApavAnI nA kahe, to ApaNA mukhanI zobhA kevI rIte rahe? mATe vakhata gumAvyA vagara huM e kaI upAya karuM ke, ahIM rahele huM te kanyAnA pitAne lAvI zakuM." capalagati nAmanA dUtane ekAntamAM bolAvIne bhAmaMDala saMbandhi sarva duHkhanI hakIkata jaNAvI. svAmInI AjJAthI capalavega ekadama mithilA nagarIe gayo ane azvanuM rUpa karIne lokone trAsa pamADato bhramaNa karavA lAgyA. nagaranI aMdara svacchaMdapaNe paribhramaNa karatA A pracaMDa azvane dekhIne rAjAe sevakone AjJA karI ke, pUrve na dekhela evA mahAazvane pakaDI le." rAjAnI AjJAthI lagAma pakaDanArA purupoe tene pakaDyo ane kesaranA vilepanathI lipta karAelA tene adhazALAmAM sthApyuM. te tyAM eka mahino rahyo, teTalAmAM moTA hAthIne pakaDanAra evo koIka utAvaLa vegathI AvI pahoMcyA ane kahevA lAgyo ke, "he svAmI! eka vAta sAMbhaLo araNyamAM eka erAvaNa sarakho hAthI Ave che, AkarA dapavALA tene pakaDAto. Apa thoDe dUra rahIne juve." te eTaluM ja kahIne tarata cAlyo gayo. hAthI para besIne rAjA te pradezamAM pahoMcI gayA ane mattehAthIne je. dugama sarovaramAM hAthIne dekhIne rAjAe tene kahyuM ke, "koI sabala ane ahIM lAve, to huM tenA para svAra thAuM." te samaye atyaMta darpa ane gauravavaMta te azvane lAvyA-eTale uttama hAthIne choDIne rAjA te azva upara svAra thayA. svAra thatAM ja te azva ghaNA ja vegathI AkAzamAM uDyo. meTA hAhAra karIne subhaTo pitAnA nagaramAM gayA. tyAra pachI ghaNA deze ullaMghIne eka jinAlayanI najIka rahelA eka vRkSanI DALIne rAjAe ekadama majabUta rIte pakaDI lIdhI. te vRkSathI nIce utaryo, te tyAM daza dizAone prakAzita karatA uMcA suvarNamaya uttama jinaprAsAdane dekhyo, taravAra kheMcIne nirbhayatAthI daravAjAmAM praveza karyo. pharI tyAM udyAnanI madhyamAM eka vAvaDI dekhI. tyAM vividha Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [28] rAma-lakSmaNane dhanuSyaratnanI prApti : 177 : rmANuonAM kiraNAthI deIpyamAna jANe svargathI utarI AveluM IndranuM vAsabhavana na hAya, tevu' jinamandira joyuM. aMdara praveza karyAM, te tyAM siMhAsana para birAjamAna lAMkhI jaTArUpI mukuTathI karelI zeAbhAvALI zrIRSabhadeva bhagavaMtanI pratimA dekhI. e hAthanI aMjalI joDatAM acAnaka te mUrchA pAmyA. vaLI bhAnamAM AvyA, eTale prayatnapUrNAMka bhAvasahita bhagavaMtanI stuti ane maMgalapAyo karyA. vandana karIne vismaya pAmelA janaka tyAM beDA, capalagati paNa azvanA rUpanA tyAga karIne peAtAnA nagare gayA. svAmInA caraNamAM namana karIne kahyu ke, apaharaNa karelA janakane udyAnanA madhyabhAgamAM jinagRha najIkamAM sthApana karyAM che. 'janaka Avele che.'ema jANIne tuSTa thaela te vidyAdharanarendra mahApUjAnI sAmagrI grahaNa karIne jaldI jinabhavanamAM gayA. divyavimAnamAM ArUDha thaelA aneka subhaTAthI paravarelA tene janake dekhyA. eTale vicAyuM` ke, ' A kayA khecarAdhipati ahIM AvyA haze ? ' tenA cittanA bhAvathI ajANu janaka atyAre te siMhAsananI pAchaLa chUpAine jeTalAmAM rahyo, teTalAmAM candragatie AvIne pUjA karI. vidhipUrvaka stuti-maMgala karIne tyAM dvAdazAva vaMdana karIne vINA grahaNa karIne jinaguNeAnAM gAna gAvA lAgyA jemane indroe meruparvata upara snAna karAvyuM, kinnarA, vidyAsiddho, yakSA jemanAM magala gIte gAya che, je janma-jarA-rahita, gADha karmanA vinAzaka evA RSabhadeva bhagavatane satata Adara sahita namaskAra kare. he prabhu ! Apa svayambhu, caturmu kha, pitAmaha, jina ane vilecana che. Apa anantasukha ane nila dehane dhAraNa karanAra che, Apa svayaM buddha ane uttama dharmanA upadeza ApanAra che, sura, nara, candra ane sUryathI pUjita, aneka prakAranA sekaDA guNeA tathA zAbhAnA dhAmarUpa, tathA anupama acala zivasukhanA kula ApanAra evA jinezvara bhagavantane namaskAra kare. he nAtha ! suMdara cAritravALA Apa mane zaraNarUpa thAo. matsara, rAga ane bhayane jitanArA, bhaya ane durgatinA mAnA nAza karanArA, kriyAmAM udyata evA dhamAne upadeza karanArA guru, bhAre ka rUpI mahAsAgarane zeASaNa karanArA evA RSabhadeva bhagavatane namaskAra thAe. ' A prakAre candragati jyAre gAI raheaA hatA. tyAre siMhAsananA pAchalA bhAgamAMthI janaka bahAra nIkaLyeA. candragatie tene dekhIne pUchyuM ke, ' sAcI vAta eTale ke, tame kANu che ? kacAMnA rahIza che.? kayA kAraNe A maMdiramAM rahelA che ?' teNe pratyuttara ApyA ke, ' huM mithilApurImAM indraketune putra janaka nAmaneA chuM. kAI mAyAvI gheADAe haraNa karIne mane ahIM ANele che.' eka bIjA prItipUrvaka vArtAlApa karavA lAgyA, vinaya atAvavA lAgyA, sukhAsana para ba Mne beThA, prItipUrva ka vizvAsavALI vAteA karavA lAgyA. 'A janaka rAjA che. ' ema jANIne candragatie kahyu ke, he janaka! tame sAMbhaLeA, tamAre eka kumArI putrI che-ema pUrve me sAMbhaLyuM che, te anurUpa kanyA mArA putra bhAmaMDalane tame Ape!. huM janaka ! Ama karavAthI " 23 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 178 : paumacariya-padmacaritra huM ghaNo upakRta thaelo mane mAnIza-emAM sanDeha nathI." tyAre teNe kahyuM ke-"he becarAdhipa ! ekAgra cite mArI vAta sAMbhaLo, ke te kanyA te dazarathanA putra rAmane apAI gaelI che. pharI candragatie pUchayuM ke, "tame kayA kAraNathI dazarathanA putra rAmane te kanyA ApI che? A viSayamAM mane meTuM kautuka thayuM che. tenA samAdhAnamAM teNe jaNAvyuM ke, "dhana-samRddha ane lokonI pracuratAvALe mAro deza che, te AkhA dezane ardhabarbaravAsI svecchAe vinaSTa karyo hato. rAkSase samAna ane de paNa jemane jitI na zake, tevA sava plecchone saMgrAmamAM rAme harAvyA. eTaluM ja nahi, paraMtu ujajaDa thaI gaelA mArA dezane pharI bhayamukta banAvI vasAvyuM ane rAmanA prasAdathI deza ane loko dhana ane ratnothI paripUrNa banyA. tenA upakAranA badalAmAM rUpa, yauvanAdi guNa-samUhavALI te kanyA meM rAmane ApI. A gupta hakIkata spaSTa rUpamAM meM jaNAvI. janakarAjAnuM A vacana sAMbhaLIne roSAyamAna thaelA vidyAre kahyuM ke, "he janaka! tame avivekI che, kAryAkAryanI vizeSa prakAre parIkSA karI zakatA nathI. pazu sarakhA hInasa upara vijaya meLavIne zI bahAdUrI karI? yuddhamAM teno nAza karavAthI subhaTane yaza maLato nathI. kAgaDAne sukA vRkSa upara ane bAlakane viSaphala upara prIti thAya che, te pramANe halake puruSa halakAnI sAthe prIti Icche che. he janaka! bhUmi para cAlanArA-bhUcara sAthe kusaMbandha tyAga karo ane kAyama mATe khecara-vidyAdharonI sAthe sneha-saMbaMdha kare. deva sarakhI saMpattivALA zUravIra vidyAdhara candragati che, tenA putra bhAmaMDalane kanyA Apo, pagapALA karanAranI gaNatarI keTalI?" joke temane pratyuttara Apyo ke, "tame bhUmi para cAlanAranI nindA kema karo cho? tIrthakare, cakavartIe, balade, manuSya zuM bhUmi para cAlanArA nathI? bharatakSetrane bhegavaTa karIne IvAku kulamAM utpanna thaelA, suro ane asuro vaDe namana karAelA caraNa-kamalavALA ghaNA bhUmicArIo acala, anuttara, zAzvata sthAna pAmelA che. temanA ja mahAvaMzamAM sumagalAnA garbhamAM anaraNyanA putra dazaratha rAjA adhyAmAM utpanna thaelA che. rUpa, guNazAlI evI pAMcase yuvatIo ane jenA mahAsattvazALI padma vagere cAra putro che. rAmanA mahAparAkrama guNane jANIne ane tenA parama upakAranA badalAmAM meM mArI zreSTha kanyA tene samarpaNa karelI che. tyAre vidyAdhare kahyuM ke, "he janaka! tame amAro nizcaya sAMbhaLe. tame pragaTapaNe rAma saMbandhI ghaNuM ja uMco garva rAkhI rahelA che. te have dethI rakSita A vAva dhanuSane rAma je vaza karI le, to kRtArtha rAma bhale te kanyA grahaNa kare, ane je vajAvata dhanuSaratna rAjAonI hAjarImAM rAma na vaza kare che, te kanyA tenI zI rIte thAya? tyAra pachI te khecare rAjA janaka ane dhanuSane laIne jaldI mithilA nagarI tarapha cAlyA. candragati potAnI nagarIe gayA. 'A bAju karela vividha zelAvALA mahelamAM jayakAra zabdanI sAthe maMgala Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [28] rAma-lakSmaNane dhanuSyaratnanI prApti : 179 : gItAnA dhvani uchaLatA hatA, tevI rIte aneka nagaraleAkeAthI rivarela janaka rAjAe praveza karyAM. vividha AyudhAmAM niSNAta tathA alasamRddhavidyAdhara rAjAoe mithilA nagarInI bahAranA pradezamAM paDAva nAkhyA. tyAre vidyAdharane vaza thaela, tathA naSTa thaelA mAhAtmya, darpa ane utsAhavALA janakarAjA lAMkhA nisAsA mUkatA ciMtavavA lAgyA. te samaye keTalIka uttama strIo sahita videhA rAjAnI pAse gaI ane besIne kahevA lAgI-" he svAmI ! zuM kAI khIjI strInuM dhyAna karA che ke zu? athavA je strI manamAM vicArI hAya, te mane kaheA ke jethI tarata tene tamArI samakSa hAjara karU, paNa tame du:khI na thAva." A pramANe pAtAnI priyAvaDe kahevAela janakarAjAe peAtAnI patnIne kahyuM ke, hajI tuM kAnI ajANa che. mArI cintAnuM kAraNa sAMbhaLa. gai kAle mAyAvI azva mane vaitADye upADI gayA hatA, tyAM vidyAdharIe mane zarata sAthe cheDyo che. e zarata evI che ke-' vAvata nAmanA uttama dhanuSane jo kAi prakAre rAma vaza kare, teA te kanyA tenI thaze. paNa bIjA koI bhedathI ke kAraNathI tenI nahiM thaze.' andhana avasthAmAM AvI paDelA adhanya evA mAre sarva kabUla karavuM paDela che. vidyAdharA te dhanuSane ahIM nagara bahAra lAvelA che. jo kadAca rAma e mahAdhanuSanI dorI nahIM kheMce ke nahi caDAvaze, te vidyAdharA khAlAnuM apaharaNa karI jaze-emAM sandeha nathI. nipuNyaka evA meM vIza divasanI muddata ApelI che, tyAra pachI tee nakkI balAtkArathI paNa tene laI jaze." zekapUrNa zarIravALI videhI A vacana sAMbhaLIne nayanajaLathI ratana-yugalane bhIMjAvatI rudana karavA lAgI. " he svAmI ! nirjAgI meM daivanuM zuM apakArya karyuM` che ke, jeNe ghaNA du:khanA sthAnarUpa A zarIranuM sana karyuM che. he deva ! hajI putranA haraNathI dharAyA nathI ke, je hajI khAkI rahelI putrInuM haraNa karavA taiyAra thayA che ke, mArA snehanA avalaMbanarUpa A khAlA paNa mArI pAse na rahe. hajI pApakarmI huM eka duHkhanA cheDe. pAmI zakI nathI, teTalAmAM dhruve atimahAna bIjuM du:kha taiyAra karyuM...! rudana karatI rANIne janakarAjAe AzvAsana ApatAM kahyuM ke- he bhadre ! zeka karavA cheADI de. samagra leAkane pUrve karelAM kamermA ja nacAve che. pharI paNa videhIne zAnta pADIne janakarAjAe dhanuSanI cAre khAju ma`DapanI suMdara racanA karIne vizAla pRthvIne paNa ze!bhita karI. tenA svayaMvaramAM cAre khAjIthI rAjAone AmaMtraNa ApIne kheAlAvyA. sAketapurImAM rAmane khelAvavA mATe paNa jaldI dUta mAkalyA. dUtanuM vacana sAMbhaLIne meATA subhaTa-parivAra ane lakSmaNa tathA bharatanI sAthe rAma mithilA nagarImAM AvI pahecyA. 27 mAyA ane vaibhava-sahita sarve rAjAe mithilA nagarImAM AvyA. prasanna hRdayavALA janaka rAjAe temanuM mATuM sanmAna karyuM. have vidyAdharA ane manuSye sarvAlaMkArathI vibhUSita zarIra karIne pAtapAtAnA samagra parivAra sahita pahelAM taiyAra karelAM AsanA upara besI gayA. tyAre sAtasA kanyAethI parivarela sItA dhanuSanA Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-pAcaritra maMDapamAM alaMkRta ane gauravavALA uttama rAjAone dekhavA lAgI. sItAne judA judA rAjAone paricaya ApatA kaMcukIe kahyuM ke-"he bAle! devakumAranI upamAM sarakhI zebhAvALA, dazarathanA putra manane Ananda pamADanAra A rAma che, tenI samIpamAM rahelA mahAbAhuvALA tenA nAnA bhAI lakSmaNa che, tenI sAthe bhArata ane zatrudhdha e rAmanAM trIjA ane cothA laghubaMdhuo che. he bAle! mahAtmA harivAhana, meghaprabha, citraratha, mandira, jaya, zrIkAnta, durmukha, bhAnu, subhadrarAjA, budha, vizAla, dhIra, zrIdhara, acala, badhu, rudra, zikhI ane sUrarAjA--A ane bIjA paNa vizuddha kulamAM utpanna thaelA uttama rAjAo he suMdarAMgI! tArA mATe dhanuSanI parIkSA karavA ahIM AvelA che. maMtrIoe gheSaNa karI ke, "je ahIM dhanuSa para derI caDAvaze, te kanyAne varavA samartha thaI zakaze -temAM saMdeha nathI, Ama kahyA pachI tarata ja kamapUrvaka dhanuSanI samakSa javA mATe sarva taiyAra thayA, pitAnA parivArathI parivarelA subhaTo jema jema AgaLa jAya che, tema tema vijaLInI kAMti ane bhayaMkara sarpoe choDelA niHzvAsa sarakho bhayaMkara agni dhanuSamAMthI nIkaLe che. - agnithI bhaya pAmelA keI subhaTo to hAthavatI AMkhone DhAMkIne paraspara eka bIjAne ullaMghana karatA ulaTA mArge bhAgavA lAgyA. kuMphADA mAratA sarponA phaNApa dekhIne keTalAka dUra ubhelA asthira zarIravALAnI vANI baMdha thaI gaI, bhayathI dhrujavA lAgyA. ane kaI dizAmAM nAsI javuM? evI vimArANamAM paDyA. sarponA kUkArathI ghavAelA keTalAka khAkharAnA pAMdaDAnI jema dUra pheMkAI gayA ane keTalAka mUcchathI vihyala zarIravALA subhaTo khaMbhita thaI gayA. keTalAkae to mAnatA mAnI ke, "jIvatA ApaNuM ghare pahoMcI jaIzuM, to aneka prakAranA dIna ane duHkhIone dAna ApIzuM." vaLI keTalAka AvelA bIjA rAjAo kahevA lAgyA ke ame to amArI potAnI patnIo sAthe kAla pasAra karIzuM. amAre evI rUpavatInuM zuM prajana che?" vaLI keTalAka te ema bolavA lAgyA ke, "keI pApIe A mAyAvI nATaka karyuM che, ghaNa rAjendrone mAravA mATe ane sthApanA karelI che." teTalAmAM calAyamAna kuMDala temaja mukuTa vagere AbhUSaNathI alaMkRta zarIravALA uttamatAthI sarakhI cAlathI cAlatA rAma dhanuSanI najIkamAM AvI pahoMcyA. have te dhanuSanA rakSaka mahAbhujaMgo hatA, te potAnA krodhI svabhAvane tyAga karIne potAnA svabhAvamAM rahelA paramasaumya banI gayA. agninI javAlA vagaranuM dhanuSa rAme acAnaka hAthamAM grahaNa karI lIdhuM. lehanI pITha upara sthApana karIne uttama dhanuSane jaldI kheMcIne dorI caDAvI dIdhI. teTalAmAM AkAzamAM dhULa ane retIthI aMdhakAra chavAI gaye, parvato kaMpavA lAgyA, nadIo ulaTI vahevA lAgI, dizAo ulakA ane vijaLI sarakhI bhaDake baLatI paravALAnA varNa sarakhI lAgavA lAgI. cAre bAju bhayaMkara arerATI ane avAje thavA lAgyA, tene pracaMDa paDaghA paDavA lAgyA. sUryanuM teja nAza pAmyuM ane loko bhayathI udvigna banI gayA. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [28] rAma-lakSmaNane dhanuSyaratnanI prApti : 181 AvA pralayakALa sarakhA banI rahelA banAvAnA samaye sarvAM narendro samakSa rAme te uttama dhanuSane dArI caDAvI. te samaye devA AkAzamAMthI puSpavRSTi karavA lAgyA, tema ja jaya zabdanI udghASaNA, vAjiMtrAnA zabdo, tathA bahu sArU karyuM", bahu sArUM thayuM.' tema khelavA lAgyA. varSAkALamAM navIna meghanI zakAthI jema mArA kekAravanA zabdo bele, tema rAme dapa sahita uttama dhanuSanA praca'DaTakArava karyAM. te samaye samudra khaLabhaLavA lAgyA, janasamudAya paNa krame krame svastha thayeA. te samaye vizAlanetravALI sItA rAmanu avalAkana karavA lAgI. ullAsa pAmelA rAmapavALI, snehasaMbandhathI utpanna thaelA paritASavALI, hAthInI jema lIlAthI cAlatI cAlatI rAmanI pAse AvI pahoMcI. dhanuSane utArIne sItAnI sAthe peAtAnA Asana para sukhapUrvaka beThelA rAma rati sAthe kAmadeva hAya tevA ze!bhatA hatA. vaLI lamaNe paNa te dhanuane ha pUrvaka valayAkAra sarakhuM banAvyuM ane khaLabhaLatA samudra sarakhA niSi thAya, tema nathI khe...cyuM. temanuM AvA prakAranuM parAkrama sAkSAt dekhIne sarve vidyAdharA bhayathI udvegavALA thayA, tyAra pachI temane paNa guNavALI aDhAra kanyAo ApI. vidyAdharA ekadama cakravAlapuramAM gayA ane anela sarva vRttAnta kahyo, te sAMbhaLIne candragati manamAM dubhAyA. dRDhakti ane kAntithI paripUrNa rAmane dekhIne te samaye pratiedha pAmelA bharata zeAcavA lAgyA ke, mArAM ane tenAM geAtra ane pitA eka che, paraMtu pahelAnA bhavamAM karelA puNyanA kAraNe rAma adhika bhAgyazALI che. peAtAnA kanA prabhAvathI padmattala sarakhA netravALA, padma-kamaLa sarakhA mukhavALA, padmanA ga samAna gaurava vALA padma eTale rAmanI A bhAryA thaI. 2 sarvAM kalA ane zAstramAM kuzala evI kaikeyIe peAtAnA putrane ciMtAvALA jANIne bharatakumAranA sadbhAveA patine pragaTapaNe jaNAvyA ke, 'he svAmI ! A bharatanuM mana atizaya zAkAtura thaeluM che, mATe evA keAi jaldI upAya kare ke, jethI tenA cittamAM nivedana thAya. A mithilAmAM janakarAjAnA bhAI kanaka nAmanA che, tenI suprabhA nAmanI bhAryAne subhadrA nAmanI zreSTha kanyA che. jyAM sudhI bharata paramanivedana pAme, tyAM sudhImAM rAjAonI hAjarImAM jaldI tenA svayaMvaranI gheASaNA karAveA. 'sale ema thAo.' te samagra vAta dazarathe kanakane kahI, pachI jaldI sarve rAjAene AmaMtryA, jee peAtAnA nivAsamAM paheUMcI gayA hatA, teo paNa tyAM AvI gayA. kramasara rAjAe besI gayA eTale kanakanI putrI subhadrA tyAM AvI ane bIjA rAjAonA tyAga karIne bharatane varI. he zreNika! A durjana karmAnI vicitra sthiti tA dekhA ke, bharata vairAgya pAmyA, paNa pAchaLathI tenI bhAryAe tene mAhita karyAM. mAMheAmAMhe ekabIjA save rAjAe khelavA lAgyA ke, je pUCbhavamAM jenI bhAryAM nirmANa thaI hAya, te tene prApta thAya che. meATA vaibhavathI rAme sItA sAthe lagna karyuM. bharate paNa te ja niyeAga ane karaNathI kanaka-putrI subhadrA sAthe lagna karyuM. sarve rAjAe A ane Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 182 : paumacariya-padmacaritra kumArone vivAha-mahotsava tyAM karIne anukrame pitAnA parivAra sAthe pitA potAnA nagaramAM pahoMcI gayA, bala ane abhimAnavALA, loko vaDe sevAtA, navavadhUo sahita vimala kIrti dhAraNa karanArA tathA puruSamAM uttama evA dazarathanA putro kramazaH potAnI uttama kuzalatA phelAvavA lAgyA. (141) pAcarita viSe "rAma-lakSmaNane prApta thaela dhanuSaratna-vidhAna' nAmanA aThThAvIsamA udezAne gUrjarAnuvAda pUrNa thayo. [28] [29] dazarathane vairAgya, sarvabhUSaNa muninuM Agamana A bAju ASADha mahinAnI zukala aSTamInA divase rAjAe vaibhava pUrvaka jinaceno mahatsava zarU karyo. kaI jinagRhamAM kacarApUje dUra karI, lipaNa karI, paMcavarNanA cUrNathI raMgAvalI pUravA lAgyA. keTalAka uttama puSpa grahaNa karIne bhaktithI tAraNamAM mAlAonI ane vicitra dhAturasathI citrAmaNanI racanA karatA hatA. snAna sarva sAmagrI taiyAra thaI tyAre putro sahita rAjAe jinendronuM vidhi sahita duMdubhi ane mRdaMgathI atyaMta saMgItanA sUra pUrAvavA pUrvaka snAtra zaru karyuM. ATha divasa pauSadha karIne rahelA bhaktivALA rAjA jinezvaranI uttama prakAranI pUjA karIne utkRSTa vinayathI stuti karavA lAgyA. tyAra pachI rAjAe jinAtranuM zAntijala pitAnI patnIone mokalyuM. taruNa strIoe laIne mastaka para nAkhyuM. kaMcukInA hAthamAM raheluM gadhedika laI javAmAM vilamba thayo, eTale agramahiSIne krodha ane zoka thayA. te vicAravA lAgI ke, "rAjAe A dareka patnIone jinasnAtra-jaLathI sanmAnita karI ane temAM mane bAkI rAkhI ! AmAM patino zo vAMka? pUrve meM tevuM sukRta nathI karyuM, jethI sarva patnIomAM huM bhUlAI gaI? apamAnarUpI agnithI jaLI rahela ane pApathI pUrNa mAruM A hadaya maraNathI ja zAnta thaze. bIjA koI prakAre kevI rIte zAnta thAya?" tyAra pachI vizAkha nAmanA bhaMDArIne lAvIne zazI sarakhA vadanavALI kekeyIe tene kahyuM ke, "A vAta atyAre tAre keIne na kahevI. maraNa mATe utsAhI ane daDha nizcayavALI rANuM eAraDAnI aMdara praveza karIne hAthamAM grahaNa karela vastrane kaMThamAM bAMdhatI hatI ke tarata tyAM rAjA AvI pahoMcyA. rAjAe tyAM nekaranA atyaMta karuNa zabdo sAMbhaLyA ke, "he devI! kyA kAraNe A jIvane anta karanAra kArya AraMbhya che? rAjAe rANIne grahaNa karIne potAnA kheALAmAM besADIne kahyuM ke-"he sundarI! kyA anucita kArya khAtara te maraNane Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [9] dazarathane vairAgya, sarvabhUtazaraNa muninuM Agamana : 183 : utsAha karyo? tyAre zreSTha paTTarANI kahevA lAgI ke-"he mahAyaza! dareka rANIne snAtranuM zAMtijala mokalAvyuM ane mane ekalIne te jaLathI vaMcita rAkhI? apamAnathI dubhAelI evI uMca kulamAM janmelI strIne prANa dhAraNa karavAthI lAbha? tene mATe te maraNa sukhadAyaka hoI zake. jyAre rANI A pramANe bolI rahI hatI, eTalAmAM kaMcukI AvIne kahevA lAgyuM ke, svAmIe Apane mATe zAtijaLa mekavyuM che. te kaMcukIe te mugdha strInA mastaka upara zAntijaLa chAMTayuM, tyAre rANInA manane agni olavAI gayo ane prasanna hadayavALI thaI. te vakhate rAjAe kaMcukIne roSapUrvaka pUchayuM ke, tuM jaldI kema na Avyo? AvatAM keNe vikSepa karyo? tane ATalo vilamba kema thayo ? tyAre bhayathI adhika kaMpI rahelA aMgavALe te rAjAne kahevA lAgyo ke, he svAmI! A jIvalokamAM mane koI vikSepa karanAra nathI. A vRddhapaNunA kAraNe mAruM zarIra darpa ane utsAhathI rahita thayuM che. utAvaLA cAlavA chatAM junA ragazIyA gADA mAphaka vadhAre cAlavA samartha nathI. he svAmI! pahelAM mArAM netra je dUra sudhI najara karI zakatAM hatAM, te have durjana mitranI jema lAMbI najara karanAra rahyo nathI. he prabhu! prathamanI "kumAravayamAM mArA kAne dhImethI bolAeluM manmana-avyakta vacana sAMbhaLatA hatA, te atyAre duSTa putranI jema moTA zabdathI kahevAelAM vacana sAMbhaLatA nathI. pahelAM mArA dAMte sundara uttama mogarAnA puSpanI kaLI sarakhA ujajavala hatA, te paNa vRddhapaNAnA kAraNe gADAnA piDAMnA vaccenA mukhamAMthI jema ArA nIkaLI jAya, tema paDI gayA che. pahelAM mArA hAtha majabUta dhanuSane kheMcavA samartha hatA, te hAthInI jema mukhamAM kavala paNa muzkelIthI laI zake che. he nAtha ! pahelAM mArI jaMdhAo cAlavA ane gamana karavAmAM dakSa hatI, te atyAre duSTastrInI jema svAdhIna nathI. he rAjana ! priyapanI sarakhI A mArI lAkaDI mane pyArI che, je khalanA pAmatAM ane nIce paDatAM zarIrane avalambana ApanAra che. je cAlatAM utAvaLa karuM, te zarIra kaMpavA lAge che ane jorathI zvAsa cAlu thAya che, thAka lAge che ane gati dhImI paDI jAya che. te svAmI! mane vikSepa koI karatuM nathI. A vRddhAvasthAe mane pakaDI rAkhe che. ApanI AjJAthI cAlatAM-cAlatAM ATalA samaye ahIM huM pahoMcI zakyo." vRddha kaMcukInAM AvAM vacana sAMbhaLIne rAjA vicAra karavA lAgyA ke, "vijaLInA camakArA saro A deha paNa adhruva jaNAya che ane kSaNavAramAM A jIva paNa dehamAMthI nIkaLI jAya che. parigrahamAM mamatAvALo puruSa zarIra mATe pApa kare che ane viSayarUpa viSathI vihita buddhivALA manuSya dhamane dUrathI tyAga kare che. puNyAnuaMdhI puNyazAlI evA puruSa gharane tyAga karIne haMmezAM daDhavRti dhAraNa karIne dharmAcaraNa ane dharmopadeza kare che, teo kharekhara bhAgyazALI che. jyAre evo samaya mane prApta thaze ke, viSayasukhane tyAga karIne, nisaMga banIne, duHkhakSayanA kAraNa mATe Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 184 : paumacariya-padmacaritra huM jinAdiSTa tapa karIza. A pRthvIneA lAMkhA kALa sudhI bhAgavaTo karyAM. viSayA paNa bhAgavyA, uttama putrI paNa prApta thayA; have mAre kAnI pratIkSA karavAnI che ? AvA prakAranI vicAraNA karIne pUrve karelAM karmano kSaya karavA mATe dharmamAM anurAgavALA thayA, tema ja bhAgAmAM anAdara karavA lAgyA. keTalAka samaya pachI ativizAla meATA saMgha-sahita vihAra karatA karatA sarva jIvAne hitakArI eka munivRSabha sAketanagaramAM AvI paheAMcyA. mAnA parizrama ane taDakAthI thAkelA saghane sArA sthaLamAM visAmA ApIne pAte dazamA ema mahendrodaya nAmanA bagIcAmAM praveza karyAM. trasa-prANa-jantu-rahita, sarakhA talavALA maneAhara zilAtala upara nAgavRkSanI nIce cArajJAnI bhagavaMta birAjamAna thayA. keTalAka zramaNAe guphAmAM nivAsa karyAM, keTalAka zramaNA patAnI upara rAkAyA, keTalAke parvatanI kandarAomAM ane keTalAkAe caityagRhAmAM Azraya karyAM. te sarvabhUtazaraNe caturvidha saMgha sAthe tyAM ja eka mAsa pUrNa karyA. tyAra pachI varSAkAla AvI paheAMcyA. meghA khUba gArava karavA lAgyA, vijaLInA camakArAthI AkAza dedIpyamAna thavA lAgyuM, seMkaDA dhArAethI jarita ane navIna dhAnyanA pAkathI AbhAyamAna pRthvI jaNAvA lAgI. nadIo ubharAvA lAgI. musAnA mArgA duma banI gayA, paradeza gaelA pativALI, patine maLavAnI utkaMThAvALI strIe manamAM jhurAyA karatI hatI. nijharaNAMonA jhajjI, mArA, deDakA, bapaiyA vagerenA phelAelA zabdo hAthInI lIlAne rokI rAkhatA hatA. AvA varSAkAlamAM svAdhyAya-dhyAnamAM tallIna banelA mahAsama sAdhue duHkhanA kSaya karavA mATe vicAraNA karatA hatA. eka divasa prabhAta samaye subhaTAthI parivarelA rAjA munione vandana karavAnA bhaktirAgathI uttama udyAna tarapha cAlyA. dazaratha rAjA udyAnamAM AvI paheAMcyA. bhAvathI sAdhuone abhivAdana karIne tyAM ja beThA ane siddhAntanA padArtho zravaNu karavA lAgyA. leAka, dravya, kSetranA vibhAgeA, kAlanA sadbhAva, kulakAnI paramparA, tathA aneka prakAranA rAjava'za viSayaka zravaNu karIne te muninI stuti karavA pUrvaka praNAma karIne Anandrita rAjAe peAtAnI nagarImAM praveza karyA ane IcchAnusAra samaya pasAra karavA lAgyA. A prakAre muninA guNu tathA upadezamAM anurAgavALA mahAtmA vinayathI praNAma karatA rAjA pUjA karatA hatA ane dAna ApatA hatA, divya nArIe vaDe sevAtA divasa pasAra karatA hatA ane pUrvabhavamAM upArjana karela zarIranuM sukha vimala hRdayavALA te bhAgavatA hatA. (49) ' nAmanA padmacarita viSe dazaratha-vairAgya, satra bhUtazaraNu Agamana egaNatrIzamA uddezAnA gUja rAnuvAda pUrNa thayA. [29] Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [30] bhAmaMDalane pharI meLApa meghanA moTA garava zabdo jemAM thAya, te varSAkALa pUrNa thaye ane kamaLane uMcA daMDa karanAra have sarakAla AvI pahoMcyo. vAdalarUpI sevAlathI rahita, candrarUpI haMsayukta, ujajavala tArakarUpI puSpa, AkAzarUpI jaLane zaradakALamAM dekhIne leone Ananda thato hato. jemAM cakravAka, haMsa ane sArasa pakSIo eka-bIjAnI sAthe AlApa karatA hatA ane utpanna thaela sarva prakAranA dhAnyavALI pRthvI adhika zebhatI hatI. sItAnI cintAthI grasta hRdayavALA tathA madanAgnithI atyanta tapelA bhAmaMDalano zaradane kAla Ama pasAra thayo. eka divasa lajajAne parityAga karIne vasaMtadhvaja nAmanA mitrane sItAnA kAraNe pitAnI pAse mokalyo ane kahevarAvyuM ke, bIjAnA kAryane halakuM mAnIne tame dIrghasUtrI na bane, he supuruSa ! madanarUpI samudramAM DUbI gaelA mane tame bahAra kema kADhatA nathI? ema bolatA vasantadhvaja kumArane kahyuM ke, te kanyAno saMbandha kahuM, te tame barAbara sAMbhaLo-janakarAjAne yuktithI ahIM belAvyA ane kanyAnI mAgaNI karI. teNe kahyuM ke, meM rAmane pahelAM ApI dIdhI che. mitranI pAse dhanuSanI je hakIkata banI hatI, te paNa jaNAvI. "he kumAra ! rAjAonI hAjarImAM ghaNu ThAThamATha-vaibhavathI rAmane sItA sAthe vivAha thaye. mahAbalavALA rAma sItAne sAketapurI nagarI laI paNa gayA. Indra paNa pUrvakRta karmano pheraphAra karI zakato nathI. A pramANene vArtAlApa sAMbhaLIne roSe bharAela bhAmaMDala kahevA lAgyuM ke, tenA vagaranuM mAruM vidyAdharapaNuM nirarthaka che. A pramANe kahIne potAnA samagra sainyanI sAthe taiyAra thaye ane sAketapurI nagarI tarapha javA lAgyuM. AkAzamArgamAM jatA te vidarbhanagarane joIne akasmAta tene pUrvabhava yAda AvI gayo ane mUcchathI vyAkula banI gaye. tyAra pachI tene potAnA bhavanamAM laI gayA, sainika-subhaTo Akula-vyAkula thaI gayA. caMdanarasanA chAMTaNAthI tenuM aMga rsi eTale tarata ja bhAna AvyuM, candragatie pUchayuM ke, he putra ! kyA kAraNe tuM mUccha pAmyo ? madanAvasthA cheDIne Ama mUccha pAmavAnuM kAraNa spaSTa kahe. lajajAthI namI gaelA mastakavALo bhAmaMDala kahevA lAgyo ke, "he mahAyaza! sajaDa mehanA kAraNe meM na vicAravA lAyaka vicAryuM. nArade jenuM viziSTa rUpa AlekhyuM hatuM, te Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 186 : paumacariya-paddhacaritra to eka udaramAM utpanna thaelA chIe ane te te mArI sagI bahena che. candragatie pharI kahyuM ke, "he putra! tuM tArI sagI bahena che, to te kanyA konI putrI che? te spaSTa hakIkata kahe." tyAre have bhAmaMDala kahevA lAgyA ke, "he pitAjI ! mArA pUrvabhavanA saMbandhavALuM caritra Apa sAMbhaLe. mahendraparvatathI gherAelI ane durgama evI vidarbha nAmanI nagarI hatI. tyAM huM pahelAM iMDalamaMDita nAmanA meTo rAjA hatA, tyAre kAmAdhIna banI meM brAhmaNanI patnInuM apaharaNa karyuM hatuM. anaraNya rAjAe pakaDIne mane bAMdhe, vaLI cheDI mUkyuM tyAra pachI AgaLa jatAM tapalakamIthI vibhUSita zarIravALA eka munine mArgamAM joyA temanA caraNakamalamAM dharma sAMbhaLIne bhAvita mativALA dharma viSe mandasatvavALA meM mAMsa-bhajana na karavAnuM vrata grahaNa karyuM. A lekamAM jinezvaranA dharmane A prabhAva che ke, huM sajajaDa pApa karanAra hato, chatAM paNa huM durgati na pAmya. niyama ane saMyamamAM ekAgra manavALe thayA hovAnA kAraNe marIne bIjA jIvanI sAthe videhAnA garbhamAM utpanna thayA. jenI bhAryAnuM meM haraNa karyuM hatuM, te kaI uttama devatA thayA ane teNe mAruM janmasamaye haraNa karyuM ane maNinA kuMDalo mane ApIne zilApa para choDI dIdhuM. tyAM paDelA mane tame joye, grahaNa karIne ahIM mane Aye, krame karI vRddhi pAmya ane vidyAdharapaNuM paNa pAmyuM. A vRttAnta sAMbhaLIne loko sAthe candragati vismaya pAmyA. dhikkAra zabda bolatA saMsAranI sthitine nindavA lAgyA. potAnuM rAjya putrane ApIne saMsArathI atizaya bhaya pAmelA rAjAe parivAra sahita sarvabhUtazaraNa nAmanA muninI pAse gayA. mahendradaya nAmanA udyAnamAM e zramaNasiMhane joyA ane temane kahyuM ke, he bhagavaMta ! mAruM eka vacana Apa sAMbhaLo-"ApanA pasAyathI karelA nizcayavALe, huM jinadIkSA grahaNa karIne A bhavarUpI kedakhAnAmAMthI nIkaLavA mATe IcchA karuM chuM. vAtsalya bhAvavALA munie paNa kahyuM ke, "bhale ema thAo" tyAra pachI bhAmaMDale paNa tene moTo niSkamaNamahatsava karyo. "janaka mahArAjanA putra kumAravara bhAmaMDalano jaya ho" ema bandIjanoe karelI udheASaNa cAre bAju phelAvA lAgI. bhavanamAM nidrA uDI gayA pachI sItA A zabdo sAMbhaLIne vicAravA lAgI ke, ke bIjA janakarAjAnA A uttama putra haze? athavA sUtikAgrahamAMthI mArA bhAInuM zatrue apaharaNa karyuM hatuM, te te karmane upazama thavAnA kAraNe te ahIM AvyuM haze? tyAre rudana karatI sItAne rAme kahyuM ke - "he bhadranaSTa thaelI, ke apahRta vastu mATe samaju AtmAoe zeka na karavuM joIe." prAtaHkAle yuvatIo sinya ane putra sahita dazaratharAjA muni pAse javA nIkaLyA ane krame karIne te udyAnamAM pahoMcyA. te tyAM rAjAe vidyAdharonI vizAla senA tathA davaja ane nAnI patAkAo temaja bAMdhelAM toraNathI zobhita bhUmi dekhI. sinyasahita dazaratharAjA te sAdhune vaMdana karIne beThA. tyAM AgaLa bhAma Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [30] bhAmaMDalane pharI meLApa : 187 : Drala paNa muninA caraNa-kamalamAM AvIne beThelA hatA. vidyAdhare, manuSya ane najIkamAM beThelA munivare, utpanna thaelA harSa sAthe ekAgra cittathI gurunA mukhathI nIkaLatA dharmane zravaNa karatA hatA. te A pramANe eka sAgAra ane bIjo prakAra anagAra-ema dharmanA mukhyatAe be bhedo kahelA che. A dharma zuddha ane ghaNuM bheda ane paryAyavALe che, je bhavya jIvone AnaMda ApanAra ane abhavya jIvone bhaya utpanna karanAra che. samyagdarzanathI yukta, tapa ane niyama-abhigraha svAdhyAyamAM nirata, vizuddha ane daDha bhAvanAvALA tathA zarIramAM nirapekSa hoya tevA pramANe siddhigati pAme che. vaLI jeo gRhastha arthAt zrAvakadharmamAM rata hoya, pUjA, dAna Adi karavAvALA tathA zIlasaMpanna hoya tathA zaMkA Adi doSarahita hoya, teo mahAddhivALA devo thAya che. A prakAre jinezvare kahelo dharma vidhipUrvaka karIne, karelA dharmane anurUpa cagya sthAno devalokamAM prApta karaze. je abhavya jevo hoya, teo jinendranA vacanathI parAbhukha ane kudaSTivALA thaI anantA kAla sudhI naraka ane tiryaMcanA duHkhane anubhava karaze." - A pramANe munivare kahela dharma sAMbhaLIne dazarathe pUchyuM ke, kayA kAraNathI candragati khecarAdhipati pratibaMdha pAmyA ? A ananta saMsAramAM karmAdhIna banelA jIvo paribhramaNa kare che. candragatie uttama kuMDalothI alaMkRta eka bAlaka aNadhAryo dekhyo ane tene grahaNa karyo. anukrame te vaya AdithI vRddhi pA. te uttamakumAranuM bhAmaMDala nAma rAkhyuM, janakaputrInuM citramAM rUpa dekhIne madanAtura thayo. pUrvabhavanuM jAtismaraNa jJAna thayuM eTale mUccha AvI, vaLI bhAna AvyuM. candragatie kumArane pUchayuM eTale kumAre pahelAnI banelI sarva hakIkata kahI ke: A bharatakSetramAM durgama killAvALuM vidarbha nAmanuM nagara che. tyAM huM kuMDalamaMDita nAmane rAjA hato. brAhmaNanI sundara bhAryAnuM meM haraNa karyuM. bAlacanTe mane bAMdhI lIdho. chUTI gayA pachI munivaranI pAse mAMsa na khAvAnI pratijJA karI. mRtyu pAmIne jinavaradharmanI pratijJAnA prabhAvathI janakarAjAnI bhAryA videhAnA garbhamAM A bAlAnI sAthe huM ja. pelo piMgala brAhmaNa paNa potAnI priyAnA vigathI duHkhI thaele tapa karI AgaLathI devapaNe utpanna thayo hato, tene pUrvabhava yAda a.. teNe janmatAMnI sAthe pUrvabhavanA veranA kAraNe mAruM apaharaNa karyuM ane pRthvItala para mane mUkyuM, tyAM tame mane joyo ane ghare laI gayA. keme karI vRddhi pAme. tamArA upakAra guNathI vidyAdhara thaye, akasmAt mUrchA AvavAthI pUrvabhava mane yAda Avyo. mArI mAtA videhA che, pitA janaka che, temAM sadeha nathI. he rAjan ! te sItA paNa eka udaramAM sAthe rahelI mArI sagI bahena che." A AzcaryakArI vRttAnta sAMbhaLIne sarve vidyAre vismaya pAmyA. candragati vidyAdharane A sAMbhaLI pairAgya thayo ane dIkSA aMgIkAra karI. tyAra pachI bhAmaMDale munivarane pUchayuM ke-"he mahA Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra yaza! A candragati mArA upara kayA kAraNathI adhika sneha vahana kare che? he mahAyaza! aMzumatIne prathama arpaNa karyo ane khecaranagaramAM utkRSTa janma-mahotsava manAvyA, tenuM zuM kAraNa?" tyAre sarvabhUtazaraNa munie bhAmaMDalane kahyuM ke, "tamAsa mAtA-pitAnuM yugala je pUrvabhavamAM hatuM, tenI hakIkata sAMbhaLo- "dAru nAmanA gAmamAM vimuci nAmane eka brAhmaNa ane anukazA nAmanI tenI patnI hatI. tene atibhUti nAmane putra ane sarasA nAmanI putravadhu hatI. eka divasa kayANa nAmanA eka mahApApI brAhmaNe sarasAne nadI para dekhIne kAmathI vyAkula banI tenuM apaharaNa karyuM. A bAju priyAnA viyeganA kAraNe zekasAgaramAM DUbelo atibhUti samagra pRthvImAM tenI zodha karavA paribhramaNa karato hato, tyAre tenuM ghara lUMTAI gayuM. tene pitA vimuci to pahelethI dakSiNa meLavavAnI AzAe dezAntaramAM gaye hato. tene samAcAra maLyA ke, "putrane gharabhaMga thayo che, te jANI ghare pAchA pharyo. atyanta dukhita junAM vastra paherela anukazAne dekhIne vimuci tene sAtvana ApIne tenI sAthe pRthvImAM bhramaNa karavA lAgyA. putravadhU ane putranA zekathI nirveda pAmelA teNe satyAripuramAM meharahita ane avadhijJAnavALA eka munine dekhyA. tyAM sAdhunI samRddhi dekhIne ane saMsArasthiti sAMbhaLIne utpanna thaelA vairAgyavALA vimucie dIkSA aMgIkAra karI. tenI patnI anukazA paNa kamalakAttA nAmanI AryA pAse saMyama, tapa tathA niyama-abhigraha dhAraNa karanArI, pApone zamAvanArI sAthvI thaI. tyAra pachI te baMne tapa ane niyamapUrvaka mRtyu pAmI devalokamAM haMmezAM tejasvI ane manohara evA lokAtika sthAnamAM gayA. zIlarahita atibhUti ane kayANa paNa marIne cAra gatirUpa durgatirUpa bhayaMkara bhavanamAM rakhaDavA lAgyA. putravadhU sarasA paNa dIkSA aMgIkAra karI samAdhithI marIne karelA puNyavALI te cittotsavA nAmanI devI thaI. karmano upazama thavAnA kAraNe keme karI kyANa paNa dhUmaketunA putra piMgala tarIke utpanna thaye. atibhUti putra paNa saMsAramAM bhramaNa karIne hasanuM baccuM thayuM. bAja pakSI vaDe bhakSaNa mATe cAMcamAM ghAlI laI javAtuM hatuM ane bhakSaNa karAtuM hatuM, tyAre cAMcamAMthI sarI paDeluM te jinacaityanI najIkamAM paDayuM. tyAM rahelA munie saMbhaLAvela namaskAra-mahAmaMtranA prabhAve kAla pAmIne daza hajAra varSanA AyuSyavALe parvatanI madhyamAM eka kinnara deva thayA. tyAMthI cavIne videbha nagaramAM kaMDalamaMDita paNe utpanna tharyo. tyAra pachI kAmAtura banIne piMgalanI patnInuM apaharaNa karyuM. pahelAM je vimuci Dato, te A candravikramagati rAjA thaye, je anukazA hatI, te ahIM aMzumatI thaI che. vaLI je kayANa hatuM, te sarasAnuM apaharaNa karIne saMsAramAM paribhramaNa karatAM madhupiMgala zramaNa thayo ane marIne te deva thaye. vaLI je atibhUti hatA, te tuM ja kuMDalarUpe utpanna thaye, parabhavamAM karelAM tArAM karmane saMbandha A pramANe jaNAvyuM Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [30] bhAmaMDalane pharI meLApa A sarva vRttAnta sAMbhaLIne dazaratharAjA bhAmaMDalakumArane tIvra nehathI atizaya bheTI paDyA. A sodara bhAIne joIne utpanna thaelA bAndhavanehavALI sItA tema thavAnA kAraNe romAMcita banelI kamalasarakhA mukhavALI sItA AliMgana karIne svastha thaI. tyAra pachI rAma, lakSmaNa ane bIjA bAndhavajane e bhArI snehAnurAgathI bhAmaMDalakumArane AliMgana karyuM. te zramaNa munivarane praNAma karIne ghaDA, hAthI, tathA samagra ddhAo sahita sarve vidyAdharo ane bhUmipara cAlanArA manuSyoe sAketapurImAM praveza karyo. bhAmaMDalanI sAthe dazarathe maMtraNA karIne azva sahita pavanavega nAmanA eka vidyAdharane lekha pahoMcADavA mokalyo. tyAM pahoMcIne pavanagatie janakarAjAne praNAma karIne aNadhAryA putra-samAgamanI vadhAmaNI ApI, tyArapachI mokalelo lekha ApyA. samAcAra sAMbhaLIne atyaMta Ananda pAmelA janakarAjAe zarIra para rahelAM samagra AbhUSaNo putra-vadhAmaNI ApanArane ApI dIdhAM. lekhamAM lakhelA samAcAra jANIne parivAra ane patnI sahita janakarAjAe utsava ane maMgala zabdothI khUba abhinandana karyuM. videhIpatnI sahita vidyAdharanI sAthe tarata ja vAhanamAM ArUDha thaIne kSaNavAramAM sAketapuramAM AvI pahoMcyA. lAMbA kALanA vigarUpa agnithI jaLI rahelA ane netrayugalamAMthI azru pADatA janakarAjA pitAnA putrane dekhIne ane AliMgana karIne rudana karavA lAgyA. rudana karyA pachI svastha thaelA rAjA aMgo ane upAMgone paMpALavA lAgyA. AnandamAM AvelA rAjA tenA sparzane candananA sparza sarakho mAnatA hatA. putrane dekhIne tyAM mAtA mUccha pAmI, vaLI bhAnamAM AvI eTale lAMbA kALe putranAM darzana thavAnA kAraNe prApta karelI jIvananI AzAvALI mRgasarakhA netravALI te karuNa rudana karavA lAgI ane vilApa karatI kahevA lAgI ke- " he putra ! jyArathI mAMDIne janma thatAM ja tAruM apaharaNa thayuM, tyArathI mAruM A zarIra cintAgnithI atyaMta baLIjaLI raheluM che. Aje tArAM darzanarUpI jaLavaDe zAnta thayuM che, temAM sanDeha nathI. Aje mAruM hadaya harSathI ubharAI raheluM che. "he putra! te aMzumatIne dhanya che ke, jeNe bAlapaNamAM krIDA karatAM dhULathI malina thaelAM tArAM aMgane cumbana karyA haze. be netro ane stanayugalamAMthI anukrame azrujaLa ane kSIra jharAvatI ane harSita aMgavALI pitAnA putranA samAgamathI abhinandrita karAI. putrasamAgamanA kAraNe janakarAjAe meTo mahotsava karAvyo ane jinacaityane vizeSa prakAre snAtravidhi karAvyuM. bhAmaMDele rAmane kahyuM ke, "he prabhu! huM tamAre atyanta nehI-bandu chuM ane sItA lagAra paNa udvega na pAme-ema Apa prayatna karaje." sarvenI sAthe vArtAlApa karIne janakarAjAne mithilApurI mokalIne candragatine laIne bhAmaMDala potAnA sthAne gayo. "he zreNika! pUrva janmamAM sevita uttama prakAranA viziSTa dharmane dekho! nirantara uchaLatA snehapUrNa manavALA bhAmaMDala jemanI patnInA bhAI che. vajAva dhanuSa jeNe Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'paumacariya-padmacaritra vazamAM sthApana karyuM ane sItA jenI gRhiNI che, A vagere addabhuta kAryanA kAraNarUpa rAmane vimala yaza pRthvImAM bhramaNa karavA lAgyo. (98). padmacarita viSe "bhAmaMDala-samAgama" nAmanA trIzamAM uddezAne A. zrIhemasAgarasUrie gUrjaranuvAda pUrNa karyo. [30] UH [ 31] dazaratha rAjAne pratrajyAne nirNaya magadharAjA zreNike gaNadhara bhagavantane pUchayuM ke-"bhagavanta! kayA sukRtakarmanA kAraNe dazarathe mahAsamRddhi prApta karI? te Apa mane kahe." tyAre indrabhUti gautama svAmIe kahyuM ke-"he zreNika ! tame sAMbhaLo. dazaratha rAjAe sarvabhUtazaraNa munine pitAnA pUrvabhavanA aMge pRcchA karI. jo ke rAjAe Atmahita mATe zramaNasiMhane pUchayuM hatuM, te paNa pUrvabhavanA aneka paribhramaNano vRttAnta kahyo hato. dazarathanA pUrvabhavo te munie dazarathane kahyuM ke-"he dazaratha ! mithyAtvanA kAraNe tame saMsAramAM paribhramaNa karIne senApura nAmanA nagaramAM bhAvanA nAmathI utpanna thayA hatA. tamane dIpikA nAmanI patnI hatI, tene upAsti nAmanI putrI utpanna thaI te mithyAtvathI malina ane sAdhu-sAdhvIonI nindA karanArI hatI. marIne upAsti lAMbA kALa sudhI naka-tiryaMca eniomAM utpanna thaIne kramazaH karmanI nirjarA ane puNyanA udayathI aMgapuramAM dharaNa ane tenI patnI nayanasundarIthI thaelA ghaNA badhuvALA sundara AkRtiyukta bhadravaruNa nAmanA putrapaNe utpanna thayA. bhAvathI zuddha prAsukadAna munine ApIne kAladharma pAmyA ane dhAtakIkhaMDanA uttarakurumAM utpanna thayA. tyAM yugalIyAnuM sukha bhogavIne mRtyu pAmI uttamadeva thayA. tyAMthI cyavane puSkalA nagarImAM nanTighoSanI bhAryA pRthvIthI nandivardhana nAmanA putrarUpe utpanna thayA. eka divasa nanTighoSa rAjA pratibaMdha pAmyA. saMsAranA bhayathI uga pAmelA nandigheze nandivardhana putrane rAjya para sthApana karyo ane yazodhara muninI pAse dIkSA aMgIkAra karI. udAra tapa karIne samAdhithI maraNa pAmI uttama deva thaye. ahIM dhIra nandivardhana paNa zrAvakogya tapa ane dharmAnuSThAna karavA lAgyA. eka pUrvakeTi varSa sudhI rAjyane bhegavaTa karI dIkSA laIne mRtyu pAmI pAMcamA ka5mAM atyaMta nirmala jJAna dhAraNa karanAra deva thaye. tyAMthI cyavane pazcimavidehamAM vitAThya parvatamAM rahelI uttarazreNi viSe rahela zazipuramAM ratnamAlI nAmane rAjA thaye. tenI vidyulatA nAmanI priyAnI kukSithI sUrya jaya kumAra nAmano putra thayo. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [31] dazaratha rAjAno pravajyAne nirNaya : 191 : - eka vakhata bakhtara paherI taiyAra thaI sinya sahita siMhapurI tarapha laDAI karavA mATe prayANa karyuM ke, jyAM vAvaranayana nAmano rAjA hato. kepathI anala nAmanI vidyAthI zatrunyane tenI nagarIne bALI nAkhavAnI IcchAthI rathamAM ArUDha thaIne jaI raheluM hatuM, tyAre AkAzamAM rahelA deve tene kahyuM ke- "he ratnamAlI rAjA ! AvuM pApa na kara, mArI vAta sAMbhaLa, huM tane tArA pUrvabhavane vRttAnta kahIza. "A bhAratavarSamAM gAndhAra pradezamAM bhUrI nAmane rAjA hato. kamalagabha nAmanA sAdhunI pAse teNe niyama grahaNa karyo ke, "have huM pApa nahIM karIza" evuM mAruM vrata che. A niyamathI pAMca palyopama pramANa devanuM AyuSya upArjana karyuM. tyAM upamRtyu nAmane eka pApI purahita rahetuM hatuM, tenA upadezathI puNyavagaranA bhUrIe vratane tyAga karyo. skanda mArI nAkhe te purohita moTA hAthIpaNe utpanna thayA. yuddhamAM jarjarita dehavALo thaele hatA, tyAre koIke kAnamAM sArA nAmanA jApa saMbhaLAvyA. te mRtyu pAmI gAndhAramAM bhUrInI patnI janagandhAnA arihasana nAmanA putra tarIke jamyA. kamalagarbhane dekhIne ane pUrvabhava yAda karIne dIkSA lIdhI. kAla pAmIne huM sahasAra ka95mAM deva che. je bhUrI hatuM, te ja tuM che. kAla karIne daMDakAraNyamAM udaka kIrtidhara thaye, dAvAnalamAM baLI marI gaye, tyAra pachI pApa-prasaMge karIne zarkarA prabhA nAmanI bIjI naraka pRthvImAM utpanna thayo. tyAM narakamAM nehavaza huM gayA ane pratibaMdhita karyo. he mahAyaza ! kAla pUrNa thayA eTale narakamAMthI nIkaLIne tuM vidyAdharone adhipati ratnamAlI thaye. je pahelAM bhUrI hatuM, te tuM ratnamAlI che ane je upamRtyu purohita hatA, te huM atyAre deva thaye chuM. zuM te naraka ane tiryaMca yonimAM duHkho ochAM anubhavyAM che? ke sajajaDa rAga-dveSa karIne AvAM akArya karavA taiyAra thaye che ?" A pramANenuM devanuM vacana sAMbhaLIne narendra saMvegaparAyaNa bane. sUrya jayanA putra kulanandanane rAjyagAdI para sthApana karyo. sUryajaya putra sahita dhIra ratnamAlIe AcArya tilakasundaranA zaraNamAM jinapadiSTa dIkSA aMgIkAra karI. sUya jaya muni bhArI AkaruM tapa karIne mahAzuka nAmanA devalokamAM gayA. tyAMthI cyavIne tuM anaraNyane dazaratha nAme putra thayo. he rAjan ! apapuNyarUpa zubhakarmanA udayathI upAsti AdinA janmamAM tuM vaDalAnA bIjanI jema vRddhi pAme. pUrvabhavamAM tuM nandivardhananA pitA nadioSa nAmanA hatA, te zreyakamAMthI cyavIne sarvabhUtahita nAmanA muni thayA. bhUrI ane upamRtyu nAmanA je be manuSya hatA, te tamArI AjJAne AdhIna janaka ane kanakarAjA thayA. aneka lAkha bhonA sambandhavALA ghora saMsAramAM jIvo pita pitAnAM karma pramANe maraNa ane parAvartana pAmyA kare che. ' A pramANe munivare kahela vRttAnta sAMbhaLIne dazaratharAjA bhavathI udvega pAmyA ane tatkAla saMyama grahaNa karavAnI abhilASA karI. dazaratharAjAe savaMdarathI gurunA Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 192 ; paumacariya-padmacaritra caraNamAM namIne loka ane dhanathI paripUrNa sAketa nagarImAM praveza karyo. manamAM citavana karyuM ke, rAmane rAjya ApIne pachI sarva saMgathI mukta thaI muktisukhanI prArthanA karuM. meruparvata sarakhA dhIra ane gaMbhIra rAma bAndhavajana-sahita traNa samudranI mekhalAvALI pRthvIne pAlana karavA samartha che. AvA prakAranI cintAvALA rAjyasukhathI vimukha thaelA dazaratha mahArAjAe zaradakALa vItAvyuM ane hemanta samaya prApta karyo. hemanta RtumAM ThaMDA pavana vAvAne kAraNe lokonA hoTha, hAtha ane paga phATavA lAgyA. dhULIonA rajasamUhathI AcchAdita candranI jema AchI kAnti vahana karavA lAgyA. ThaMDInA kAraNe hAtha ane garadana saMkocAvA lAgyA. jenA zarIramAM phATa paDelI che, te agninA tApaNAnuM smaraNa karavA lAgyA, tema ja ghaNAM kapaDAM paherelA dIna banIne agninuM zaraNu zodhavA lAgyA. dAMtarUpI vINA vagADanAra dAridrathI atyaMta parAbhava pAmelA apuNyazALI lAkaDAnA ane ghAsanA bhArA lAvIne AjIvikA karanArA loka thara-thara dhrujatA thakA pitAno samaya pasAra karavA lAgyA. mahelomAM rahenAra keTalAka bIjAo ThaMDI zakanArA suMdara vastro paherIne, kalAgurunA dhUpanI sugaMdha grahaNa karatA, haMmezA suvarNanA bhAjanamAM pIrasAelA svAdiSTa AhAranuM bhejana karatA. kuMkuma ane sugaMdhI padArthonuM vilepana karelA, akSINa dhanavALA puNyavAna loka gIta ane vAjiMtronA karNapriya madhura svare sAMbhaLatA pitAne samaya sukhamAM pasAra kare che. puNyathI paripUrNa loka atyaMta madhura vacana bolanAra tathA uttama manahara baMdha besatAM varNavALAM vastro sajelI ane manahara rUpavaMtI taruNa yuvatIo sAthe lAMbA kALa sudhI kIDA kare che. jo dharma karavAthI devo ane manuSyanI vividha bhAgasAmagrI ane adharmathI naraka ane tiryacanimAM vAraMvAra dukha prApta kare che. AvA prakAranA saMsAranA samagra lokonA karmanA pariNAmo jANIne ane sAMbhaLIne saMsArabhramaNathI bhaya pAmelA dazaratharAjA pratrajyA grahaNa karavAnI abhilASA kare che. tarata ja rAjAe sAmanto ane maMtrIone bolAvyA eTale teo AvIne mastakathI praNAma karIne uttama Asana upara besI gayA. ane vinaMtI karI ke, "he svAmI ! Apa AjJA kare ke, amAre zuM kArya karavAnuM che?" ema bhaToe kahyuM, eTale dazarathe kahyuM ke, "Aje huM pratrajyA aMgIkAra karIza." tyAre maMtrIoe kahyuM ke-"he svAmI! Aje evuM kayuM sabala kAraNa upasthita thayuM ke, dhanano ane samagra yuvatIvargane tyAga karIne Apa dIkSA levA taiyAra thayA. tyAre dazaratha rAjAe kahyuM ke, "tamArI samakSa raheluM A samagra sukkA asAra ghAsanI jema satata maraNarUpI agnithI jaLI raheluM che. bhavya mATe je sArI rIte grahaNa karI zakAya tevuM che, abha ne mATe agrahaNa cagya che, dene je prArthanIya che, te mokSamAM javA mATe sugama mAga che. muninI pAse te dharma sAMbhaLIne mane vairAgya thaye che, mATe saMsArarUpI bhava-samudrane pAra pAmavAnI abhilASA karuM chuM. mATe rAjyapAlana karavA samartha Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [31] dazaratha rAjAne pravajyAne nirNaya 193 : mArA prathama putrane abhiSeka kare, jethI vizvasta thaI huM nirvine dIkSA aMgIkAra karuM." rAjAne dIkSA levAne daDha nizcaya sAMbhaLIne subha, amAtya tathA puhita ekadama zeka-samudramAM paDyA. nizcita buddhivALA dIkSAbhimukha rAjAne jANIne aMtaHpuramAM sarva yuvatIva rudana karavA lAgyA. pitAjIne vairAgI jANIne bharata paNa kSaNavAramAM pratibodha pAmyA. te vicAravA lAgyuM ke- A jIvalokamAM sanehabaMdhana teDavuM atyaMta muzkela che. pratrajyA levA mATe udyata thaelA pitAjIne pRthvInuM zuM prayojana hoya ? A kAraNe tenA pAlana mATe putrane rAjya para sthApana kare che. ahIM najIkamAM najara samakSa rahIe to paNa A kSaNabhaMgura dehathI kayuM prajana pUrNa thavAnuM che ? badhuo dUra rahelA hoya te kaI adhika avasthAnI AzA rAkhI zakAya ? ahIM duHkha ane pApathI pUrNa duHkharUpI vRkSothI vyApta bhavarUpI araNyamAM A mehamAM abdha thae jIva ekale Amatema aTavAyA kare che. pharI pharI tyAMne tyAM ja bhramaNa karyA kare che. A prakAre bharatane pratibodha pAme le jANIne sarva kaLAomAM kuzala, hRdayamAM utpanna thaelA zekavALI kaikeyI mahAdevI citavavA lAgI ke te have pati rahyA ke, na te putra rahyo, baMne dIkSAnA abhilASI thayA che, te have ke e upAya cintavuM ke, jethI putra dIkSA na le, ene pAcho vALI lAvuM." tyAra pachI kaikeyI mahAdevI rAjAne vinayapUrvaka praNAma karIne kahevA lAgI ke, "subhaTa samakSa mane Ape je varadAna ApyuM hatuM, te mane hamaNAM Apo." tyAre uttama dazaratha rAjAe kekeyIne jaNAvyuM ke, "he suMdari! dIkSA sivAya sarva tuM je priya padArtha mAgIza, te Aje ja tane ApIza." A vacana sAMbhaLIne rudana karatI kaikeyI kahevA lAgI ke, virAgyarUpI khaDagathI tame daDha neha-baMdhana te chedI nAkhyuM. sarva jinezvaroe A duHkhe pAlana karI zakAya tevuM cAritra upadezeluM che. Aje aNadhArI saMyama grahaNanI buddhi kema utpanna thaI ? he svAmI ! Indra sarakhAe paNa pitAnuM zarIra bhogemAM lAlana-pAlana karyuM che, te kaThora ane atyaMta karkaza evA pariSahIne tame kevI rIte jitI zakazo? tyAra pachI caraNa-aMgulIthI bhUmi khodatI ane nIcI najara karatI kekeyIe kahyuM kesvAmI ! mArA putrane A samagra rAjya Apo." dazarathe kahyuM ke- "he sundari! tArA putrane meM samagra rAjya ApyuM, tene grahaNa kara ane have jarA paNa vilamba na kara." tyAra pachI dazarathe jaldI lakSmaNa sahita rAmane bolAvyA. vRSabha sarakhI gativALA rAma paNa AvyA ane pitAne praNAma karyA. dazarathe rAmane kahyuM ke, "he vatsa ! mahAsaMgrAmamAM kaikeyIe mAruM sArathIpaNuM karyuM hatuM, te samaye tu thaelA meM tene sarva narendro samakSa varadAna ApyuM hatuM. te varadAnamAM atyAre kaikeyIe potAnA putra mATe sarva rAjyanI mAgaNI karI che. he vatsa! have mAre zuM karavuM ? tenI cintAmAM huM paDela chuM. kadAca bharata dIkSA le, te tenA viyegamAM kaikeyI mRtyu pAme ane huM paNa Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 194 : kemacariya-padmacaritra nakkI jagatamAM mithyAbhASI tarIke prasiddhi pAmuM." te samaye vinayavaMta rAme kahyuM ke"he pitAjI ! tame pitAnuM vacana pAlana kare ane bolelA belanuM rakSaNa kare, jenAthI jagatamAM Apane apayaza thAya, tevA bhegenA kAraNavALA rAjyathI mane sayuM-arthAt mAre rAjya joItuM nathI. he prabhu! jAtavAna-gya putre haMmezA hudayamAM vicAravuM joIe ke, "jenAthI pitA eka muhUta paNa zeka na pAme" je vakhate sabhAne raMjana karanArI A kathA cAlI rahI hatI, te samaye saMvegamanavALe bharata kumAra pitA pAse AvI pahoMcyuM. te vakhate dazarathe tene kahyuM ke-"he vatsa! tuM rAjyane AdhAra thA. huM have niHsaMga banI jinavaranI dIkSA aMgIkAra karIza." tyAre teNe kahyuM ke, "mAre rAjyanuM prajana nathI, huM dIkSA aMgIkAra karIza, tIvra dukhanI pracuMratAvALA saMsAramAM huM paribhramaNa nahi karIza." - "he putra! manuSyajanmanA sArarUpa sukhane te anubhava kara, pAchalI vayamAM jinezvare kahelI dIkSA aMgIkAra karaje." pharI paNa bharate kahyuM ke, "he pitAjI! Apa akAryamAM meha kyAM utpanna kare che ? mRtyu bAla, vRddha, ke taruNa kaI avasthAnI rAha jotuM nathI. he putra! gRhAzramamAM paNa mahAguNa karanAra dharma kahelo che. mATe gRhastha dharmamAM rakta banI tuM samagra rAjyano svAmI thA." tyAre bhArate pitAne kahyuM ke, "gRhastha dharmamAM rahelo puruSa je muktisukha meLavI zakato hoya, to pachI saMsArathI atyaMta bhaya pAmelA Apa zA mATe gharano tyAga kare che? svajanavarga, dhana, dhAnya, mAtA ane pitAne cheDIne sukha-duHkha bhogavato ekalo ja jIva paribhramaNa - putra-vacana sAMbhaLIne atyaMta AnaMda pAmelA dazaratha rAjAe kahyuM ke-"bahu sAruM, bahu sAruM thayuM. bhavya jIvomAM siMha samAna tuM pratibaMdha pAmyo, te suMdara thayuM. pharI paNa kheda pAmyA vagara tAre mAruM vacana karavuM joIe. satya ane sArabhUta je kahuM chuM, te tuM sAMbhaLa. saMgrAmamAM sArathI banIne mane toSa pamADanAra tArI mAtAne meM je varadAna Apela hatuM, he putra ! tArI mAtAe te Aje mAgyuM che. kaikeyI devIe mane kahyuM ke, "mArA putrane rAjyagAdI Apo, to have tuM A samagra pRthvInuM pAlana kara." rAme paNa te kumAranA hAtha pakaDIne snehathI kahyuM ke, "lAMbA kALa sudhI niSphaTaka rAjaya kara. pitAnI nirmala kIrti ane mAtAnuM paripAlana karaje." tyAre bhArate pratyuttara Apyo ke, "tamArA vacananuM ullaMghana karI zakato nathI. "aTavI, nadI ane parvatomAM ke evA ekAnta sthAnamAM huM vAsa karIza ke jyAM koI mane jANe ke oLakhe nahiM, tuM lAMbA kALa sudhI rAja kara." AvAM vacana kahIne pitAnA caraNa- kamalamAM praNAma karIne uttamagaja sarakhI gativALA rAma rAjyasabhAmAMthI bahAra nIkaLI gayA. A samaye rAjAne acAnaka mUccha AvI ane pharI tyAM svastha thayA chatAM jANe citrAmaNamAM hoya tema AMkha miMcyA vagara ekI najarathI joI rahelA hatA. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [31] dazaratha rAjAne pratrajyAnA nirNaya : 195 : pitAnI mAtAnI pAse jaIne praNAma karavA pUrvaka rAme rajA mAgI ke, he mAtAjI! huM lAMbA pravAse jAuM chuM, mATe mane kSamA karaje." aNadhAryuM A vacana sAMbhaLIne mAtA mUccha pAmI, vaLI bhAna AvatAM, rudana karatAM putrane kahevA lAgI ke, "he putra! mAre tyAga zA mATe kare che? anAtha evI mane koI prakAre ghaNuM manorathothI tuM prApta thayela che. DALIne jema navAMkura tema tuM mane avalaMbanarUpa thaIza. "kekeyI mAtAnA varadAna-nimitte pitAjIe bharatane pRthvI ApI che, mArI hAjarImAM e kumAra pRthvIne bhagavaTo karavA Icchato nathI. mAtA rAmane kahevA lAgI ke, "pati mahArAjA dazaratha dIkSA levA taiyAra thayA che, he putra! tuM dUra cAlyo jaIza; pati ane putranA virahamAM have huM konuM zaraNuM pAmIza?" rAme pratyuttara Ape ke, vidhyaparvatanA zikhara upara, malaya parvata para, ke samudranI samIpamAM nivAsa karIne nakkI huM tamArI pAse AvIza." Ama kahI mAtAne ane bIjI mAtAone mastakathI praNAma karIne javA mATe taiyAra thaelA rAme pharI paNa dazaratha pitAne praNAma karyA. tyAra pachI purohita, pradhAne, maMtrIo, sarve badhuo ane subhaTonI rajA lIdhI. vaLI nehadRSTithI ratha, ghoDA, hAthI tarapha najara karI. cAre prakAranA vargone pUchIne rAma nIkaLyA. sItAe paNa ghaNA ja AdarapUrvaka zvazurane praNAma karyA. sItAe dareka sAsuonA caraNamAM vandana-praNAma karyA. potAnI sarva sakhIone pachI rajA laI sItA paNa bahAra nIkaLI. rAma javA taiyAra thayA ane nIkaLyA, te dekhIne lakSamaNa re bharAIne kahevA lAgyA ke, "pitAne apayaza apAvanAra A prayANa kevI rIte karI karI rahyA cho ? A jagatamAM rAjAone vaMza-paraMparAthI rAjaya cAlyuM Ave che. zuM pitAjI adIrghadarzI che ke, Ama viparIta kare? dhIra ane gaMbhIra evA rAmanA guNano anta koNa pAmI zake ? munivaranI jema jenuM cina bharahita che. athavA Aje ja huM rAjyanI dhurA dhAraNa karanAra bhAratanuM sarva kAMI ukheDIne pheMkI dauM ane kulaparaMparAthI cAlyA AvatA Asana para rAmane rAjA tarIke sthApana karuM; athavA mAre A sarva vicAra Aje karavA nirarthaka che, bAkI vastutaH sAcI vAta to pitAjI ane vaDIlabadhu ja jANe che." tyAra pachI kopane upazamAvI lamaNe parama vinayapUrvaka pitAne praNAma karyA, daDha cittavALA teNe potAnI mAtA sumitrAnI rajA mAgI, sevakone snehathI bolAvIne vAvata dhanuSa grahaNa karIne rAmanA upara sajajaDa prItivALA lakSamaNa rAmanI pAse pahoMcI gayA. pitA, badhuo ane seMkaDo sAmanAdithI parivarelA rAma, lakSmaNa ane sItA surakumAranI jema rAjabhavanamAMthI bahAra nIkaLyA. putrazokathI jharatI, pRthvItala para azuonA samUhane siMcatI evI mAtAone mahAmukelIthI pAchI vALI. mastakathI praNAma karIne, dazarathane tathA sAthe ramelA, bhaNelA ane vRddhi pAmelA ane karuNa vilApa karatA evA badhuone muzkelIthI rame pAchA vALyA. tyAra pachI pAchA vaLelA loko Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra eka bIjA sAthe vAto karavA lAgyA ke, "A nagarI lokothI paripUrNa che, paraMtu rAmanA viyegamAM vidhyATavI samAna che." utsuka manavALA loko bAlavA lAgyA ke, A mahAnArI sItA kharekhara dhanya che ke, "je rAmanI sAthe paradeza jaI rahelI che. nayananA azruthI siMcelA gAtravALI mAtAne cheDIne rAma sAthe cAlI nIkaLelA A lakSmaNakumArane dekho." te samaye A kumAronI sAthe sAmantajane javAnA kAraNe sAketa nagarI utsava-vagaranI zUnyanagarI jevI jaNAvA lAgI. daMDadhArI rAjapuruSa vaDe pAchA vaLAtA nagaralako pAchA vaLatA na hatA, eTalAmAM divasanuM avasAna thatAM sUrya asta thayo. nagarInI madhyamAM eka manahara jinacaitya dekhyuM, harSathI romAMcita ane atyanta tuSTa thaelA lokoe temAM praveza karyo. bhagavaMtanI pUrNa bhAvathI stuti ane arcana karIne janasamudAya sahita teo tyAM ja vasyA. te baMne uttama kumAre tyAM vaselA che ema jANIne teonI mAtAo jinagRhamAM AvI ane baMne putrone vAtsalyathI AliMgana karyuM. sarva zuddhiomAM mananI zuddhi uttama gaNelI che; bhartArane snehathI ane putrane vAtsalyabhAvathI AliMgana karAya che. putronI sAthe keTalIka vAtacIta karIne baMne mAtAo lokonAM hRdayane DolAvIne pati pAse pAchI pharI. patine namaskAra karIne kahevA lAgI ke--"he mahAyaza! sItA ane lakSmaNa sahita rAmane pAchA belA, he dhIra! tame uga na pAme." tyAre dazarathe kahyuM ke, "A viSayamAM mAruM kaMI paNa sAmarthya nathI, je jeNe pUrve kareluM hoya, te pramANe tene te prApta thAya che. rAjyabhArathI rahita, pApathI viramele, saMyamanI sanmukha thaela huM nathI jANI zakato ke, kayA samaye huM municaryA mATe pravrajyA aMgIkAra karIza." A pramANe jinazAsananA udyotanI, rAta ane divasa niraMtara kalyANanI abhilASAvALA, bhavyajanomAM siMha samAna te mahArAjA sukhanA dhAmarUpa vimala muktimArgamAM sukhapUrvaka pratibaMdha pAmyA. (128) pacarita viSe "dazarathane pravajyA-nirNaya" nAmanA ekatrIzamAM uddezAne gUrjarAnuvAda pUrNa thayo. [31] [32] dazarathanI dIkSA, rAmanuM nirgamana ane bhAratanuM rAjya tyAM jinacaitya (adhiSThita udyAna)mAM nidrA laIne ardharAtrinA samaye jyAre lake sukhethI nidrA karatA hatA, keIne paga-saMcAra ke zabda thatuM na hatuM, tyAre uttama dhanuSane grahaNa karIne tathA jinezvara bhagavantane namaskAra karIne sItA sahita Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [32] dazarathanI dIkSA, rAmanuM nirgamana ane bhAratanuM rAjya : 197 : te rAma ane lakSmaNa ane dhIme dhIme lokene dekhatA dekhatA nIkaLI gayA. te samaye tyAM koI suratakrIDA karIne thAkI gaelo patnIne gADha AliMgana ApIne suI gayo hato. koI vaLI pahelAM aparAdha karela hovAthI rIsAelI patnIne prasanna karavA mathAmaNa karato hato. bIje kaI dhUrta vaLI bIjAne ghera jaIne aMgo saMkecIne gAvA kSanI jALImAMthI bilADIne bhagADato hate. vaLI bIjo koI ekAnta-zUnyagharamAM kaIka kanyAne Apela saMketa anusAra te na prApta thavAthI ane bIje kaIka Avela hovAthI adhika AkuLa-vyAkula manavALo te puruSa ubho thAya che, vaLI besI jAya che. ema uTha-besa karato hato. A pramANe lokonAM kAryone sAMbhaLatA ane dekhatA teo nagarInA guptadvAramAMthI dhImethI bahAra nIkaLI gayA. bIjI dizAmAM jatA temane zodhavA mATe nIkaLelA subhaToe joyA. pitAnA sainyasahita AvIne temaNe bhAvapUrvaka praNAma karyA. svabhAvathI siMha sarakhI maMdagativALA rAjA senAnI sAthe dhIme dhIme eka gAu sudhI sukhethI cAlyA. jatAM jatAM gAmomAM, nagaromAM ghaNA lokothI pUjAtA hatA, tema ja cAlatA cAlatA kheDa, maDaba ane khANothI yukta pRthvInuM avalokana karatA hatA. A pramANe kramazaH vicaraNa karatA karatA teo siMha, hAthI, ajAtinA mRgalA, camarI gAya, ATha pagavALA zarabha cAra AMkhavALA siMha sarakhA jaMgalI jAnavarenA zabdothI vyApta ane gADha nichidra vRkSothI AcchAdita evI pAriyA2 nAmanI aTavAmAM AvI pahoMcyA. tyAM bhayaMkara ghaNA matsya-magaramaccha vagere jaLacarathI vyAkula, jalathI samRddha, taraMgonA samUhe jemAM uchaLI rahelA che-evI gaMbhIrA nAmanI nadI dekhI. tyAre sainya sahita sarva subhaTane kahyuM ke, "A araNya ghaNuM bhayaMkara che, mATe tamAre pAchA pharavuM sAruM che. pitAe samagra pRthvInA svAmI bharata rAjAne sthApana karela che, huM te have dakSiNApatha tarapha jaIza, tame sarve have pAchA jAva." tyAre te subhaTe kahevA lAgyA ke, "tamArA virahamAM rAjaya, sainya ke dehanA vividha prakAranA sukhanuM zuM prayAjana che? siMha, rIcha-bhAlU, cittA, gIcavRkSo ane moTA parvata sahita gADha jaMgalamAM ame ApanI sAthe vAta karIzuM. zaraNa vagaranA amArA upara dayA karo." A prakAre bolatA subhaTane pUchIne sItAne hAthanuM avalakhana ApIne lakSmaNa sahita rAme gaMbhIrA nadI pAra karI. lakSamaNa sahita rAmane sAme kinAre dekhIne te sarve bhaTe hAhArava karatA pAchA pharyA. pAchA pharelA subhaTae sAdhuo jemAM rahelA hatA-evuM ghaNuM UMcuM jinamandira joyuM, eTale subhaTasiMhoe temAM praveza karyo. vizuddhabhAvathI jinabione namaskAra karIne tyAra pachI kramasara mana, vacana ane kAyAthI uttama munivarene paNa praNAma karyA. teoe sAdhuone pUchayuM ke-"he bhagavana! he mahAyaza! jinadharmarUpI naukA Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 198 : paumacariya-padmacaritra vaDe amAne A bhayaMkara sa'sArarUpI sAgaranA pAra pamADI. ' tyAra pachI munie jinApardiSTa saMkSepathI dharma kahyo, jethI ghaNA te ja samaye saMvega-parAyaNa thayA. nigdha, vijaya, meghakumAra, raNalAla, nAgadamana, dhIra, za, zatrunnuma, dhara, kaTaka, vinAda, zava, priyavana ane kaMThAra A sarve ane bIjA keTalAka rAjAoe nitra thalakSmI prApta karI-arthAt pravrajyA agIkAra karI. vaLI bIjA keTalAka rAjAoe zrAvakadhama aMgIkAra karyAM. ane deza tarapha gayA. krame karI sAketapurI paheAMcyA ane bharata rAjAne sa hakIkata spaSTa jaNAvI. sItA ane lakSmaNane sAthe laIne rAmacaMdrajI araNyamAM gayA, paNa pAchA na pharyAM. A vacana sAMbhaLIne bharata ghaNA du:khI thayA. putranA viyAgamAM atyaMta vairAgI anelA dazaratha rAjAe tarata ja bharatanA rAjyAbhiSeka karyA. utpanna thayelA vairAgyavALA dazaratha rAjAe maheAMttara subhaTAnI sAthe bhUtazaraNu muni pAse dIkSA aMgIkAra karI. tyAM ekAkI vihAra karanArA dazaratha rAjA tapasyA karatA hatA, paraMtu manamAM duHkhita hRdayavALA putrasnehane vahana karatA hatA. eka vakhata dhIra te atizaya zubhadhyAnamAM ArUDha thayA ane manathI ciMtavavA lAgyA ke, 'sneha e paNa majabUta a`dhana che. bIjA bhavAmAM mane aneka prakAranA dhana, svajana, putra ane patnIo vagere hatA, te anAdi sa'sAramAM paribhramaNa karatA te atyAre kyAM gayA? uttama vimAnavAsavALA devalAkamAM viSayasukhA bhAgavyAM ane tenA larUpe narakanI aMdara agnimAM baLavAnAM duHkhA paNa bhAgamAM. tiya cayeAnimAM eka bIjAne bhakSaNa karavA rUpa duHkhano anubhava karyAM tathA pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspati rUpa ekendriyayeAnimAM lAMbA kALa sudhI bhramaNa karyuM.... manuSyagatimAM paNa andhuonA snehAnurAgamAM rakta khanI ghaNA bhAgA bhAgaLyA, sacAga-viyeAga, aneka rAga, zeka AdinA anubhava karyAM. mATe doSanA mUlarUpa putrasnehano tyAga karuM chuM ane munivaranI pAse jaine temanAM darzana karIne temanA kahelA prAyazcittathI mArA mananI ni latA karIza. vividha prakAranA tapa karatA, sarva pariSaheAne sahana karatA, mahAtmA dazarathamuni ekAMta dezamAM vicaratA hatA. putrA paradeza gayA, patie pravrajyA aMgIkAra karI. eTale aparAjitA ane sumitrA rANIe zeAka-samudramAM DUkhI gaI. putranA zAkathI duHkhita rANIone dekhIne kaikeyI rANI peAtAnA bharata putrane kahevA lAgI ke, 'mArI eka vAta sAMbhaLa. he putra ! sarvathA niSkaMTaka ane anukUla mahArAjya teM prApta karyuM che, paraMtu rAma ane lakSmaNa vagara te zAbhA pAmatuM nathI. teonI mAtAe putraviyeAgamAM duHkha pAmIne rakhene kAla karI jAya, te pahelAM jaldI te uttama kumArezane pAchA laI Ava. " mAtAnuM vacana sAMbhaLIne azva upara ArUDha thaine bharata utAvaLA utAvaLA tenI pAchaLa pAchaLa cAlavA lAgyA. are! A mArge jatAM kAi strI sahita be kumArasiMhAne joyA che? ema mArge cAlatA pathika janAne pUchatA pUchatA pavana sarakhA vegathI bharata bhAionI Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [32] dazarathanI dIkSA, rAmanuM niCmana ane bharatanuM rAjya zeAdha karavA jatA hatA. bhayakara mahAvanamAM nadInA kinAre vizrAnti letA sItA sahita pAse rahelA uttamadhanuSa-sahita temane joyA. rAma, lakSmaNu e ane kumArasiMhAe je deza ghaNA divaseAe vaTAvyA, te ja bharate sahelAithI cha divasamAM pAra karyAM. kaikeyI-putra bharatanI najara jyAM temanA upara paDI ke, gheADAnA tyAga karIne rAmanA caraNamAM paDyo, praNAma karyA eTale bharatane mUrchA AvI gai. mUrccha utarI gai, svastha thayA, eTale rAme snehathI tene AliMgana karyuM. sItA ane lakSmaNe tenI sAthe kramapUrvaka khUba vArtAlApa karyAM. zarIra namAvIne mastake aMjali karIne bharata rAmane vinaMti karavA lAgyA ke- hai supuruSa! AjJA guNavALA vizAla samagra rAjyanuM tame pAlana kare. huM chatra dhAraNa karIza, zatrughra cAmara dhAraNa karaze, lakSmaNa ma`trI thaze ane tamAre aMge bIjI je kaMi suMdara kAya haze, te karIzuM. : 199 : A pramANe vArtAlApa thaI rahelA hatA, teTalAmAM rathamAM besIne utAvaLI utAvaLI kaikeyI devI paNa te sthaLe AvI pahoMcI. uttama rathamAMthI nIce utarIne rAmane AliMgana karI rudana karatI kaikeyIe rAmane, sItAne temaja lakSmaNane kramasara khAlAvyA. tyAra pachI kaikeyIe rAmane kahyuM ke, 'he putra! cAleA vinItA nagarImAM jaie ane tuM tAru' peAtAnuM rAjya kara ane bharatane paNa rAjyanIti zIkhavaje. amArA strIonA svabhAva capala hoya che, lAMkhI buddhi heAtI nathI, kapaTa karavAnI Teva hoya che. je kaMi mArAthI tane pratikUla karAyuM hoya, tenI he putra! kSamA karaje.' tyAre rAme kahyuM ke, huM mAtAjI ! mahAkulamAM janmelA kSatriyA kadApi asatya khele kharA ? mATe bharata rAjya karaze ja.' te ja vanamAM sarva rAjA samakSa lakSmaNa sahita rAme bharatane rAjya para sthApana karyo. kaikeyIne namaskAra karIne. bharata rAjAne bhujAethI AliMgana karIne sarva sAmantA sAthe vArtAlApa karIne sItA sahita tee dakSiNa deza tarapha cAlavA lAgyA. bharata peAtAnI nagarI tarapha cAlyA ane paheAMcIne indra jema devanagarImAM, tema bharata rAjya karavA lAgyA. zeAkanA kAraNe AvuM niSkaMTaka rAjya hovA chatAM te kSaNavAra paNa temAM dhRti karatA na hatA. mAtra jinezvarane praNAma karatA hatA, tyAre zarIra-sukha thatuM hatuM. eka vakhata bharata sarivAra jinabhavanamAM gayA. bhagavaMtane vaMdana karyAM, stuti karI, tyAra pachI gaNusahita dyuti nAmanA munine joyA. dhIra bharate munine namaskAra karIne temanI pAse abhigraha grahaNa karyAM ke, rAmanAM dana karuM pachI mAre prayA grahaNa karavI. ' tyAra pachI bharata rAjAe munine dhanu svarUpa pUchyuM, eTale munie dhama samajAjgyA ane kahyu ke, jyAM sudhI rAma na Ave tyAM sudhI zrAvakadharmanuM pAlana kara. vividha vrata, niyama, jinapUjA, dAna AdinAM phaLa nigraMtha sAdhu maharSionI carcA atyaMta dura hAya che. abhyAsa karavAthI-deva Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra pADavAthI temAM vizuddhi meLavI zakAya che ane pachI krame karIne te sukhethI sAdhI zakAya che. ratnadvIpe gaele manuSya jo eka paNa mahAratna grahaNa karIne ahiM lAve che, teA te leAkamAM atyaMta mUlyavALA thAya che. jinadharUpI ratnadvIpamAM jaI ne niyamarUpI ekamAtra ratnane lenAra te parabhavamAM tenuM anaghya-akhUTa puNya prApta kare che. prathama ahiMsArUpa ratna grahaNa karIne je jinavaranI pUjA kare che, te devalAkamAM anupama indriyAnAM sukhA bhAgave che. satyavratanA niyama dhAraNa karanAra je jinavaranI pUjA kare, te madhura vacana belanAra ane sukhAnI para'parA bhAgavanArA thAya che. je, " vagara ApelA padAtha levA nahiM'-evA niyama laIne jinendranI uttama pUjA kare, te navanidhinA svAmI ane maNiratnAnA bhaMDAranA svAmI thAya che. jinamatanI chatrachAyAne Azraya karanAra je puruSa, pArakI strInA prasaMgAnuM nivAraNa kare che, te netrane Ananda ApanAra uttama strIonu saubhAgya prApta kare che. je, parigrahanu paramANu karavA rUpa sASatratane dhAraNa karanAra ane jinendra-vacanamAM vizvAsa rAkhanAra paraleAkamAM vividha prakAranA dhanathI samRddha ane sa leAkeA taraphathI Adara-satkAra meLavanAra mahApuruSa thAya che. (munine) AhAra-dAna ApanAra avazya bhAganAM sthAna meLavanAra thAya che. kadAca e paradeza jAya, te paNa tyAM tene sukhanI prApti thAya che. abhayadAna denAra, jIvAne amacAvanAra. jayaNA pAlanAra manuSya parabhavamAM bhayarahita ane nirogI thAya che ane jJAnanu dAna karanAra sarva kaLAomAM niSNAta-pAragAmI thAya che. : 200 : jinamata viSe anurAgavALA je puruSa, rAtre bhAjana nathI karatA, te AraMbhamAM pravate teA paNa te sadgatinA mArga meLave che. je puruSa, traNe kALa (jitamandiramAM) arihaMtanAM darzana karI namaskAra kare che, tevA uttama bhAvavALAnAM ghaNA pApeA nAza pAme che. je, jaLamAM, ke jamIna upara ugelAM sugaMdhI pavitra puSpAthI jinezvaranI pUjA kare che, te divya vimAnamAM rahIne zreSTha apsarAonI sAthe bhAgakrIDA kare che. je, mAtra nila bhAvarUpa puSpAthI jinezvaranI pUjA kare che, te puruSa sundara dehavALA ane leAkane viSe mAna-pUjA--satkAra meLavanArA thAya che. bhAvita mativALA je, jinavarane azuru ane turuSka, uttama kesara ane candana Ape che, agara tenAthI pUjA kare che, te uttama prakAranA devanA adhipati thAya che. je puruSa, atizaya tIvra bhAvapUrvaka jinabhavanamAM dIpaka Ape che, te sUnA sarakhA tejavALA devivamAnamAM utpanna thAya che. je, jinAlayamAM darpaNu, chatra, cAmara, dhvajA, siMhAsana, kaLaza, ratha Adi Ape che, te zreSTha lakSmIne vahana karanArA thAya che. bhAvita mativALA je, sugaMdhI padArthothI jinezvaranA zarIrane vilepana karI alaMkRta kare che, te suga'dhanI pracuratAvALA vimAnamAM lAMkhA kALa sudhI Ananda kare che. sugandhi jaLathI jinavaranA abhiSeka karanAra puruSa jyAM jyAM utpanna thAya che, tyAM tyAM abhiSeka prApta kare che-arthAt mahAna bane che. je, jinezvara bhagavaMtane bhaktirAgathI dUdhanA abhiSeka kare che, te dUdha sarakhA Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [32] dazarathanI dIkSA, rAmanuM nirgamana ane bharatanuM rAjya : 201 : ujajavala nirmala vimAnamAM lAMbA kALa sudhI Ananda-krIDA anubhave che. je, jinezvarane dahiMnA kaLazathI abhiSeka kare che, te dahiM sarakhA ujajavala bhUmitalavALA devavimAnamAM divya rUpa dhAraNa karanAra RddhisaMpanna deva thAya che. je puruSa, jinezvarane ghIne abhiSeka kare che, te uttama vimAnamAM sugaMdhita dehavALa uttama deva thAya che. abhiSeka karavAnA prabhAvathI prabhubhakti karanArA anaMtavIrya vagere aneka zAstramAM saMbhaLAya che ke, jeo abhiSekanI Rddhi prApta karavA sAthe uttama devatAnAM sukhano anubhava kare che. je, jinezvara bhagavAnanI bhaktithI naivedya ane bali jinagRhamAM caDAve che, te puruSa paramavibhUti ane Arogya meLave che. je, jinAyatanamAM gAndharva, vAjiMtra, nATya ane madhura svarathI gAyana-saMgIta karAvI pUrNa mahotsava kare che, te zreSTha vimAnamAM devapaNe utpanna thaI mahotsava manAvanAra thAya che. je, potAnA vaibhavanusAra vividha prakAranA uttama vaibhava ane zebhAyukta jinabhavanane karAve che, devasamUhathI abhinandana pAmato te dIrghakAla sudhI zreSTha sukhane anubhava kare che. jinamata viSe ananya daSTivALo tema ja daDhadharmavALo je kaI puruSa, jinapratimA bharAve che, te deva ane manuSyanA bhego prApta karIne mokSa paNa meLavaze. A pramANe jinezvara bhagavate upadezela dharma karanAra devavimAnamAM utpanna thaIne pharI cakradharapaNuM paNa pAme che, vaLI tevA kuzalAnubandhI puNyazALI AtmA bharata, sanaskumAra AdinI jema pharI paNa saMyama-tapanuM sevana karIne sarva karma rajathI mukta thaI siddhigatine paNa meLave che." "have jinavarane vandana ane bhaktirAga karavAthI thatA phalanuM vivecana sAMbhaLo- je, jinezvarane vaMdana karavAnI manathI icchA kare, tene upavAsanuM phala, ubho thAya, tene charU tapanuM phala, gamanane AraMbha kare, to aThThamatapanuM phaLa maLe, gamana kare te lAgalagATa cAra upavAsa kare-teTaluM phaLa maLe, thoDuM cAlyo to pAMca sAmaTA upavAsa, madhyasthaLe pahoMcyA, te paMdara sAmaTA karelA upavAsa jeTaluM phaLa maLe, jinamandira dekhe, eTale mAsakSamaNanA upavAsa jeTalo lAbha thAya. jinabhavanamAM pahoMcI gaye, te puruSa cha mahinAnA lAgalagATa karelA upavAsanuM phaLa ane dvAra pradezamAM praveza karanArane eka varasanA upavAsa jeTaluM phaLa prApta thAya che. deharAsara pharatI pradakSiNa karanAra se varasanA upavAsa karavA jeTaluM phala meLave che. jinezvara bhagavantanI stuti karavAthI hajAra varSa sudhI karela mahAtapanuM akhUTa-ananta puNyaphala prApta kare che. jinezvarane vandana karavuM, temanI bhakti karavI, tenA karatAM caDiyAto bIjo koI uttama dharma nathI, A kAraNe he bharata! tuM jinezvara bhagavantanI haMmezAM bhAvathI bhakti kara. prabhubhakti karavAthI cAritramohanIya karma pAtaLuM paDe che ane uttarottara ninya muni thaIne kRtArtha banI kSe paNa jaIza." A pramANe munivara pAse dharmopadeza sAMbhaLIne bhArate temanI pAse zrAvakane yaMgya vrata-grahaNarUpa dezavirati-dharma aMgIkAra karyo. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 202 : paumacariya-padyacastri samyakatvanI vizuddha bhAvanAvALA, vinIta, munione dAna devAnI abhilASAvALA ane temAM prayatna karanAra bharatarAjA guNasamRddha doDhase yuvatIonI sAthe vizAla rAjya-vabhava bhegavatA hatA. AvA prakAranuM niSkaTaka ane anukUla rAjya maLavA chatAM te potAnA rAjyanA bhogavaTAmAM snehAnubaMdha karato na hato, paNa tenuM mana nirantara dharmamAM ja lAgeluM hatuM ane evI bhAvanA haMmezAM vahetI hatI ke, kyAre evo suMdara samaya Avaze ke, te samaye huM jinezvara bhagavate kahelI pravajyA aMgIkAra karIza." A pramANe jinendra ane nircantha sAdhu bhagavantonI kathAmAM anurAgavALA vinIta bharata rAjA pitAnAM karmane nAza karavAnA kAraNabhUta cittane vimala ane vizuddha karatA hatA. (97) padmacarita viSe "dazarathadIkSA, rAma-nigamana ane bharatane rAjyaprApti nAmanA batrIzamA udezAne A. zrIhemasAgarasUrie karela gUrjaranuvAda pUrNa thayo. [32]. [ 33 ] vajakarNa upAkhyAna tyAra pachI sItA sahita te rAma ane lakSamaNa baMne jaNa kema karI cAlatA cAlatA tyAM pahoMcyA che, jyAM valkalanAM vastra ane jaTAne dhAraNa karanAra tApase rahetA hatA. evA tApanA Azrame pahoMcyA. jemAM vividha prakAranAM phalane saMgraha karela hato, tathA umbara, phaNasa ane vaDanAM sukkAM patro verAelAM paDelAM hovAthI tene mArga jANI zakAto na hato. tathA jemAM darbha, pUjA-sAmagrI ane IzvaNAnA DhagalAe karelA hatA-evA tApasanA AzramamAM praveza karyo. eTale Asana ApavuM, vinaya satkAra-sanmAna karavAmAM kuzala evA sarve tApasa-gaNe viveka pUrvaka Adara ApI temane bolAvyA. tyAM eka rAta vAsa karIne pharI aTavInA mAge AgaLa cAlyA, te atizaya uMcA zikhanA samUhavALe citrakUTa parvata jovAmAM AvyA. te aneka prakAranA vRkSothI AcchAdita hato, judA judA jaMgalI jAnavara mATe nivAsasthAna, vividha prakAranA pakSIgaNathI samRddha, parvata parathI vahetI nadIe jene mAga rekI dIdhela che, jemAM koI sthaLe siMhe vidArela hAthInA rudhirathI kharaDAela hovAthI tene lAla pradeza bhayaMkara jaNAto hato. koI kaI sthaLe zarabhathI trAsa pAmelA hAthI-ToLAMonI nAsa-bhAgathI bhAMgI gaelA vRkSonA samUhavALA, ke koI sthaLamAM varAha ane siMhanA atyaMta darpavALAM yuddho cAlatAM hatAM, te kyAMIka vAghe mArelA, kaThaNa thApAthI cIrAI gaelA vakSasthalavALI bheMza jaNAtI hatI. jyAMIka vAMdarAo "huka huka" karatA cIcIyArI macAvatA hatA. kyAMIka pakSIgaNa kilakilAravA Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [33] vAkarNa upAkhyAna ': 203 : zabdo karatA hatA, kyAMIka siMhanA bhayathI haraNIyAonAM ToLAM utAvaLAM utAvaLAM deDatAM hatAM. kaI kaI parvatanA sthAnamAM madonmatta hAthIonA gaMDasthalamAM rahelA madanI gaMdhamAM lubdha banelA bhamarAo madhura svarathI guMjArava karatA hatA. AvA prakAranA vividha sthaLonA viniyegavALA citrakUTa parvatane teoe je. - tyAM pahoMcIne vividha prakAranA sugaMdhayukta uttama svAdavALA vRkSo ane velA para ugelAM phaLa IcchAnusAra khAdhAM. ArAmathI jatAM jatAM kaMIka adhika cAra mahine aneka bAga-bagIcA vanothI alaMkRta manohara avantidezamAM pahoMcyA. tyAM loko ane dhana-dhAnyathI samRddha evo keTaloka pradeza oLaMgyA pachI AgaLa cAlyA, tyAre jemAMthI loko cAlyA gayA che, evo bIje ujajaDa pradeza jovAmAM AvyuM. eka vaDanA vRkSa nIce thAka utAravA ArAmathI beThA. tyAra pachI rAme kahyuM ke-"he lakSmaNa ! A nirjana pradeza che. ahIM anna ghaNuM utpanna thayuM che, udyAnanA vRkSo phalonA bhArathI namI paDelA che, zeraDInA khetaranI pracuratAvALA gAme paNa zahere jevA moTA moTA AkAravALA che. pakSIothI nahIM bhakSaNa karAelA ane akhaMDita kamaLavAnAM moTAM moTAM sarevara aNavaparAtAM jaNAya che, IMdhaNa ane sAmAna bharelAM gADAMo mArga vacce bhAMgI gayAM che, tethI mArgo zekAI gayA che. caNuM, tala, maga, aDada, DAMgara ane aneka prakAranAM dhAnya verAelAM paDelAM che. ghaNA pradezamAM azakta ane gharaDI gAye paDelI che. vaLI rAme lakSmaNane kahyuM ke-"najIkamAM kaI gAma ke zahera heya te tapAsa kare; kAraNa ke sItAne atizaya thAka lAge che.' eTale moTI lAMbI ane vistRta DALIvALA uMcA vaDalAnA vRkSa para caDIne lakSamaNa cAre dizAmAM jovA lAgyo. rAme pUchayuM ke, "he lakSmaNa ! tuM zuM juve che ?" tyAre teNe kahyuM "he deva ! sAta sAta mALavALA uMcA seMkaDo sapheda mahelethI vyApta parvata jevA pragaTa AkAravALuM rUpa dekhAya che. seMkaDo bAga-bagIcA ane jaLAzavALuM AkhuM nagara dhana ane janaraDita thavAnA kAraNe ujajaDa ane bhayaMkara dekhAya che. he prabhu! mAtra ati capaLatA ane vegathI cAlato eka puruSa dekhAya che. tyAre rAme kahyuM ke, tene mArI pAse bolAvI lAva. lakSmaNa vaDa uparathI nIce utaryo, tene bolAvIne rAma pAse lAvyuM. eTale rAmanA caraNuyugalamAM namaskAra karIne pAse ubho rahyo. rAme tene pUchayuM ke- he bhAgyazALI ! tuM kyAMthI Avyo che? A deza karyo che? A deza dhana ane lekathI rahita kema jaNAya che ? tenI yathArtha hakIkta mane kahe." tyAre zrIgupta nAmanA te puruSe rAmane pratyuttara ApatAM kahyuM ke, "he mahAzaya ! huM to paradezamAM rahenAra gRhastha chuM. huM ahIM kema Avyo chuM ? tenI hakIkata kahuM, te Apa sAMbhaLe - ujajayinI nagarInA svAmI siMhadara nAmanA rAjA che. dazapura nagaranA svAmI vajakarNa ahIM tenA sevaka che, te traNe bhuvananA guru jinezvara bhagavaMta ane jJAnI nigraMtha munio sivAya bIjA koI puruSane namaskAra karatA nathI. nigrantha sAdhuonA prasAdathI Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 204 : paumacariya-padmacaritra vAkarNa rAjAne samyakatva prApta thayuM. he deva ! jagatamAM prasiddha tene tame sAMbhaLyA nathI ? A hakIkata vizeSa jANavA mATe lakSmaNe pUchayuM ke, "kayA upAyathI teNe samya tva prApta karyuM? te mane kahe, te jANavAnuM mane moTuM kutUhala thayuM che. te sAMbhavaLIne pathika kahevA lAgyuM ke, "he deva ! samyakatvarahita tene sAdhuoe samyakatvaratnane je upadeza Ape, te Apa sAMbhaLe- eka divasa vajakarNa rAjA zikAra karavA mATe jaMgalamAM bhaTakatuM hatuM, tyAre teNe AchA araNyamAM eka nigraMtha sAdhune joyA. grISmakALamAM sUryanA tApamAM uSNa patthara para besIne zarIrane zeSavatA, daDha vairyavALA siMhanI jema bhayamukta, jeNe potAne niyama pUrNa karela che. te ja samaye uttama ghoDA para ArUDha thaela, yamanA sarakhA anAdimithyAtvI te rAjA tyAM AvyA ane te sAdhune kahevA lAgyuM ke, "ahIM A jaMgalamAM zuM kare che?" tyAre te zramaNa-siMhe kahyuM ke, "huM A vanamAM AtmAnuM kalyANa vicAruM chuM, tathA duHkhathI mukta kema thavAya, tenA prayatnamAM rahelo chuM." te sAMbhaLI rAjAe pharI pUchayuM ke, bhoga-rahita AvI avasthAmAM a9pa paNa sukha nathI, te he sAdhu! tamArA AtmAnA kalyANanI te vAta ja kyAM rahI? viSayasukhanA abhilASI rAjAne jANIne sAdhue sundara vacanathI tene samajAvyuM ke-"je tame AtmahitanA viSayamAM pUche che, te sarve huM tamane samajAvuM chuM. je IndrinA viSayamAM Asakta thayA che, teo Atma-sukhathI ThagAIne hajAro duHkhane anubhavatA bhavasamudramAM mUDha banI bhramaNa karyA kare che. A nazvara zarIranA piSaNa mATe aneka prANIonI hiMsA karIne jaLamAM lohanA goLAnI jema sukharahita nArakImAM utpanna thaze. he narAdhipa! aneka narakathI vyApta, bhayaMkara agni jemAM saLagI rahelo che, evI sAta naraka-pRthvIone zuM tame nathI jANatA ? atidurgadha ane ati azubha sparzavALI, niraMtara sUrya-caMdranA prakAza vagaranI, kuMbhIpAka, kUTa zAmalI vRkSa sarakhA vRkSe ke, jenAM patro karavata ane taravAranI dhAra sarakhAM, yaMtra mAphaka paDe ke zarIrane kApI nAkhe-tevAM duHkhadAyaka hoya che. jenI hiMsA karanArA pApI ane dIna jI potAnAM pApakarmathI temAM pheMkAya che ke, jeo AMkhanA palakArA jeTalA samaya mATe paNa sukha meLavatA nathI, mAtra duHkha ja bhogave che. viSayamAM lAlupa banelAo AvA prakAranuM mahAduHkha pAme che. tevA bicArAone nArakImAM Atmahita karavAne avakAza ja kyAMthI hoya? alpa sukha ane bahu duHkhavALAM viSayasukhe kipAkavRkSanA phala samAna hoya che, ke je phala dekhAvamAM manohara sugaMdhI svAdiSTa hoya, paraMtu khAdhA pachI tarata zarIranAM AMtaraDAM cIrI nAkhe che, tema viSaya-sukho bhegavatI vakhata sArAM lAge che, paraMtu pariNAme narakanAM duHkha ApanAra che. mATe ahitakara pApane tyAga karo ane tamArA AtmAne hitakArI hoya te dharma kare. jeoe pAMca mahAvrata grahaNa karyA che, athavA te jeo zrAvakanAM aNuvrata pALavAmAM Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [33] vajakarNa upAkhyAna : 205 : tatpara hoya che, teo Atmahita karanArA che, te sivAyanA te duHkha prApta kare che. A bhavamAM jo tame dharma karaze to devalokamAM uttama sukha meLavaze ane dharma na karatAM adharma-pApa karaze te narakamAM gaelA tame lAMbA kALa sudhI mahAduHkhane anubhava karaze. A bicArA ghAsa khAnArA, zaraNa vagaranA, haMmezAM udvegamAM rahenArA ane bhayathI tharatharI rahelA mRgalAMone mAMsanA rasamAM Asakta thaI haNe nahIM ane A hiMsAne mana, vacana ane kAyAthI sarvathA choDI de." A ane bIjA seMkaDo upadezathI tene pratibodha karyo, tyAre ghoDA uparathI nIce utarIne sAdhune praNAma karyA. pachI te kahevA lAgyuM ke, kharekhara huM kRtArtha thaye, emAM sandaha nathI, pApathI mukta thaye, tema ja devo ane manuSyane pUjya evA sAdhuno samAgama huM pAmyA. he mahAyazavALA ! nircAnI mahAAkarI carcA pALavA haju huM eTalo samartha thayo nathI, te pAMca aNuvrata dhAraNa karanAra gRhastha dharmamAM mane abhiruci thaI che. A pramANe gRhastha dharma aMgIkAra karIne te rAjA vAkarNa kahevA lAgyo ke, "jine ane sAdhuo sivAya mAruM mastaka kakyAMya nahIM namAvIza." te rAjAe atyanta bhAvapUrvaka te prItivardhana sAdhunI pUjA karI ane AnaMdathI romAMcita thaI teNe upavAsa grahaNa karyo. sAdhue upavAsa karelA rAjAne sarva kAla saMbaMdhI parama hita thAya, jenuM AcaraNa karavAthI gRha ane bhavyajIvo duHkhathI mukta thAyatevo upadeza Apyo. cAritradharma be prakArane kahe che. 1 sAgAra ane 2 anagAra. gRhasthane AlambanavALe apUrNa sAgAra ane anagAra sAdhune Alambanarahita-pUrNa cAritradharma che. pAMca aNuvrata, traNa guNavrato ane cAra zikSAtratA, jinezvaranI pUjA ane sAdhuone vaMdana karavAne upadeza Apyo. tyAra pachI vAkaNa rAjAe bhAvathI jinadharma grahaNa karyo. tuSTa thaela te rAjAe aneka loko sAthe potAnA nagaramAM praveza karyo. rAtrisamaya pasAra karIne snAna-bhojana kArya patAvIne manathI te vicAravA lAgyuM ke, "siMhodara rAjAno vinaya pragaTapaNe have kevI rIte karI zakIza? ema citavatAM yAda AvyuM ke-ahIM mArA aMgUThAmAM ratnanI banAvelI munisuvratasvAmInI nAnI pratimAthI yukta suvarNa mudrikA karAvuM. rAjAe tevI mudrikA karAvIne jamaNuM aMgUThAmAM paherI. harSathI romAMcita gAtravALo vAkaNa rAjA sihodara rAjAnI samakSa ga ane pitAnA mastaka para aMgUThe rAkhIne gabharAtAM gabharAtAM lokanI vacce jinendranI pratimAne praNAma karyA. kaIka zatrue siMhadara rAjAne vRttAnta kahyo ane te sAMbhaLIne dazapuranA adhipati vAkarNa rAjA upara ati ke pAyamAna thayo. tema ja sarva sainya sAthe kavaca ane bANanAM bhAthAM dhAraNa karI sajaja thaI te mAnI rAjA vAkarNanA dazapura nagara upara AkramaNa karavA cAlyA. teTalAmAM vacce koI tvarita gativALo hAthamAM vAMsalatA grahaNa karela koIka puruSa vajakarNa pAse AvIne kahevA lAge ke-mArI eka vAta tame sAMbhaLo. namaskAra na karelo hovAthI ropAyamAna thaelA siMhadara rAjA potAnA sainya sAthe ekadama tamArA tarapha tamAro vadha karavA Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 206 H paumariya-padmacaritra mATe cAlyA Ave che. tamArA kAIka zatrue te rAjAne kharI hakIkata jaNAvI dIdhI che, tethI te ahIM cAkkasa Ave che, mATe tamane ruce tema kare.' tyAre vAkaNe tene pUchyuM ke, 'tuM kANu che? kayA pradezamAM rahe che? A rAjAnI gupta maMtraNA te kevI rIte jANI ? te kahe.' AnA pratyuttaramAM teNe kahyu ke-- 66 kundanagaramAM zabdasaMgama nAmanA eka vika che. tene yamunA nAmanI sundara patnI che, teoneA vidyuiMga nAmanA huM putra chuM. yauvanalakSmI pAmyA eTale vepAra mATe huM ujjaiNI nagarIe AvyA. tyAM ana'galatA nAmanI vezyAne dekhIne huM temAM atyaMta anurAgI thayA. eka rAta tenI sAthe rahyo ane jALamAM sapaDAelA ke aMdhAela mRgalAnI jema sneharAgavaza thaI tene viSe atyaMta Asakta thayA. mArA pitAe varasAnA parizramathI asaMkhya-aDhaLaka dhana upArjana karyuM. hatuM, te meM kuputre cha mahinAmAM khalAsa karyuM. jema kamalamAM bhamarA Asakta thAya, tema puruSa kAmamAM Asakta thAya che. strImAM anurAgavALeA kayuM sAhasa nathI karatA ? have kAI samaye te gaNikA peAtAnI sakhI pAse peAtAnA kuMDalanI nindA karatI kahevA lAgI ke, AvA kAnanA bhArarUpa kuMDalane dhAraNa karavAthI ze lAbha ? vaLI te kahevA lAgI ke, kharekhara paTTarANI zrIdharA rANI dhanya che ke, jenA kamAM zreSTha ratnAthI jaDita maNikuMDala zAle che. have tenA mATe te kuMDalAnI cArI karavA mATe rAtre rAjamahelamAM meM praveza karyAM, te samaye zrIdharA rANI siMhAdarane pUchatI hatI, te meM sAMbhaLyuM ke, huM naravara ! Aje tamAne nidrA kema nathI AvatI ? tema ja udvigna kema jaNAvache? tyAre rAjAe kahyuM ke, 'cintAkula mana hoya, tene nidrA kavAMthI Ave ? he sundarI ! mArA avinaya karanAra, dazapuranA duSTa rAjAne mArI na nAkhuM, tyAM sudhI mane nidrA kevI rIte Ave ? ' he narAdhipa ! te rAjAnuM A vacana pratyakSa kAnathI meM sAMbhaLyuM ane cArI karavAnuM kAryAM cheDIne huM utAvaLA utAvaLA tamane A gupta vAta kahevA mATe AMThuM Avye chu." jeTalAmAM A vArtAlApa sabhAmadhye cAlatA hatA teTalAmAM te senA sahita siMhAdara rAjA AvI paheAMcyA. viSama ane durgama killAvALA te nagarane grahaNa karavAmAM asamartha evA te rAjAe cAre khAjuthI nagarane gherI lIdhu' ane tarata ja eka puruSane vAkaNa rAjA pAse mAkalyA. tenI pAse jaine svAmInA kahevA pramANe atyaMta niSThura vacanAthI sa`bhaLAvyuM ke, 'muninA upadezathI utsAhita hRdayavALA thaIne jinavaranA nimitte tu gava vahana kare che ? meM tane prabhutva ApyuM che ane tane ApelA pradezanA tuM bhAgavaTo kare che ane vaLI jinane namaskAra kare che ! A pramANe mAyA-kapaTathI tuM mArI sAthe vyavahAra karIne mane kevI rIte zAnti pamADIza ? jo tuM ahIM AvIne mArA caraNakamalamAM namana nahIM karIza, teA nakkI tAru jIvana nathI ke rAjya paNa nathI.' tenA javAkhamAM vajAkaNe kahyuM ke- mArA deza, senA, nagara, keSa sarva Apa Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [33] vAkaNuM upAkhyAna : 207 : grahaNa karI lo; mAtra mane dharmakAra Ape. AvI pratijJA meM sAdhunI pAse aMgIkAra karelI che, te vAta tamane jaNAvI. jyAM sudhI jIvita che, tyAM sudhI pratijJAne tyAga nahiM karIza." dUte pAchA jaIne sarva hakIkata siMhadara rAjAne jaNAvI. A kAraNe krodhAyamAna thaelA teNe nagarane ghere ghAlyo ane pradezane khedAna-medAna karI nAkhyA. deza-vinAza thavAnuM sarva kAraNa tamene jaNAvyuM; have huM zUnya gharevALA gAmamAM jAuM chuM. jyAM AkhA dezane bALI nAkhyo che, to mArI jhuMpaDIne paNa bALI mukI haze. he deva ! dahIM mathavAnI meTI hAMDalI ane roye, ghaDA ane tAvaDI kharIdavA mane mArI bhAryAe mokalyo hato. A pramANe potAnI hakIkata jaNAvI eTale tenA duHkhathI dayALu thaelA rAme pitAnuM kImatI kaTIsUtra kADhIne tene bheTa ApyuM. te musAphara rAmane praNAma karIne utAvaLa karato potAnA ghare gayo. tyAra pachI rAme lakSmaNane kahyuM kehe lakSmaNa ! mArI vAta sAMbhaLa grISmakALamAM jyAM sudhI sUrya dussaha na thAya, tyAM sudhImAM ApaNe A nagaranI bhUminI najIkamAM pahoMcI jaIe." anukrame teo dazapura nagaranI bahAranA pradezamAM AvI pahoMcyA ane candraprabha jinendranA bhavanamAM stuti karIne tenI AsapAsanA udyAnamAM nivAsa karyo. mArgamAM cAlavAnA parizramathI thAkelI sItAne dekhIne lakSmaNa ekadama dazapuranA daravAjA pAse gaye ane dvArapALanI rajAthI nagaramAM praveza karyo. lakSmaNa vajakarNane maLyA, teNe paNa AdarathI lakSamaNane besADyA, vAtacIta karI ane rasoyAne AjJA karI ke. "jaladI Amane jamADo." tyAre lakSmaNe kahyuM ke, mArA vaDIlabadhu potAnI patnI sAthe jinagRha pAse rahelA che, teone jamADyA vagara huM bhajana karato nathI." eTale raDAnA adhipati meTA rasoyAne rAjAe AjJA karI ke, "tame jaldI ane uttama prakArane AhAra taiyAra karI Apo." lakSamaNa te AhAra laIne gayA, eTale sarvee icchA pramANe bhojana karyuM. sarva guNothI pUrNa tathA amRta samAna te bhajana zarIrane sukhadAyI thayuM. tyAra pachI rAme lakSmaNane kahyuM ke, "ke lakSamaNa! dekho ke ApaNuM guNa na jANavA chatAM-na oLakhavA chatAM ApaNI sAthe ATale bhajana-satkAra karI vyavahAra karyo, te rAjA jinazAsanamAM atyaMta rakta che, bIjA dharmamAM daSTi na karanAra dazapurano rAjA che. A guNavattA rAjA vinAza pAme to ApaNuM jIvanane dhikkAra thAo. he lakSamaNa ! tuM siMhadara rAjA pAse jaIne-ema kahe ke, "vAkarNa rAjA sAthe tame jaladI prIti bAMdhe." "jevI ApanI AjJA" ema kahIne pavana sarakhI gativALA lakSamaNa tyAM gayA ane paDAva pAse pahoMcIne anukrame rAjamahelamAM praveza karyo. teNe rAjasabhAmAM beThelA siMhadara rAjAnI pAse jaIne kahyuM ke-"he buddhizALI rAjA ! bharatarAjAe tamArI pAse mane dUta tarIke mokalyA che. samudra paryanta pRthvInA svAmI bhasta mahArAjA Apane AjJA de che ke, "vajakarNa rAjAnI sAthe virodha na Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 208 : paumacariya-padmacaritra karo." javAbamAM siMhadara rAjAe kahyuM ke, "mahArAjA bharata zuM guNadoSa nathI jANatA? ke vinayanuM ullaMghana karanAra sevaka upara svAmI kevI rIte prasanna thAya ? mArA tarapha vinaya karavAmAM tene pratikULatA che. vaLI te abhimAnI banI phulAI gayo che, tenuM abhimAna dUra karavA huM yogya upAya karuM chuM. tamArA saMteSanuM mane kazuM prajana nathI." tyAre lamaNe kahyuM ke, "vadhAre bolavAthI saryuM, TUMkamAM kahevAnuM ke-"mArA vacanathI che siMhadara ! tene sarva prakAre kSamA Apo." te sAMbhaLIne atyaMta krodhe bharAele siMhadara kahevA lAgyuM ke, "tene pakSa karanAra paNa mAre haNavA gya che." pharI paNa kumAra lakSmaNe jaNAvyuM ke-atizaya TUMkANamAM mArI vAta sAMbhaLI le ke, Aje ja sandhi karI lo, nahiMtara jaladI mRtyunI pratIkSA karo." Ama belatAM ja sabhAmAM beThelA samagra rAjAonI parSadA khaLabhaLI uThI. te vakhate parSadA aneka prakAranI ceSTAo karavA lAgI, tema ja ADA-avaLAM game tevAM durvacana rUpI taraMgothI sabhA vyApta banI. vaLI tene vadha karavA mATe utsuka buddhivALA keTalAka subhaTo talavAra kheMcIne jaldI tenI pAse pahoMcI gayA. parvatane gheravA mATe jema machare cAre bAju pharI vaLe, tema nibhaya manavALA lakSmaNa zatrunA subhaTe sAthe laDavA lAge. teNe zatrunA keTalAka subhaTone gAla para thappaDa lagAvIne mAryA, keTalAkane paganI eDInA prahArathI, keTalAkane jaMghAbalathI, te keIne bhujAbalathI nIce pADI nAkhyA. yoddhAnI sAthe yuddha karIne paganI pAduthI tene nirjIva karyo, bIjA keInI pITha cIrAI gaI che, te UMdhA mukhavALa nIce paDe, eTale bIjAe tene bAMdhI lIdhe. A pramANe jyAre senAne bhAgI jatI dekhI eTale siMhadara rAjA tarata moTA madonmatta hAthI upara ArUDha thaye. azvo, ratha, hAthIo ane bakhtara paherelA ane zastra bAMdhI sajaja thaelA bIjA bhaToe AvI varSAkALamAM vAdaLAM jema sUryane gherI vaLe, tema lakSmaNane cAre bAjuthI gherI lIdhe. zatrunyane cAre bAju pharI vaLeluM dekhIne lakSamaNa hAthI bAMdhavAnA staMbhane mULamAMthI ukheDIne sAme AvIne bahAdUrIthI sAmano karavA lAgyo. parAkramI dakSa ane utsAhI lakSamaNa hAthI, ghoDA tathA abhimAnI subhaTane staMbhathI haNavA lAge ane cakane bhamADavA mAphaka zatru-sainyane bharamADavA lAgyA. dazapuranA rAjA ke sAthe nagara daravAjAmAM rahelA hatA, temaNe haNAtA-piTAtA marAtA zatrusainyanA ddhAone joyA; eTale loko bolavA lAgyA ke, "bahu sAruM thayuM ke, eka ja siMha mRgaToLAne bhagADI muke tema ekalA vIrapuruSe-A mahApuruSe samagra zatrunyane bhagADI mukyuM. bhAgI gaelA subhaTo bolavA lAgyA ke, "are! zuM A kaI vetAla, dAnava, devatA ke kALa che ke, je mahApuruSa ekalo ja sainya sAthe laDavA samartha che. bhayathI vihala ane pUjatA aMgavALA rathamAM beThela sihodara rAjA pAse pahoMcIne rathamAM kudako mArIne vIra lakSmaNe te rAjAne kheMcIne pRthvItalamAM paTakyo. te siMhadara rAjAne tenAM paherelAM vastro kheMcIne baLadanI jema bAMdhyuM ane gaLuM pakaDIne AgaLa karIne lakSamaNa tatkAla rAmanI samakSa laI javA lAgyo, eTale jemanA Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [33] vajakaNa upAkhyAna : 209 : netromAMthI azrupravAha vahI rahelo che, evI siMhadaranI patnIo karagaravA lAgI ke, he prabhu! zaraNa vagaranI amane zaraNa evA patinI bhikSA Ape." tyAre lamaNe temanI patnIone kahyuM ke, "amArI sanmukha A moTuM vRkSa che, tenA upara siMhedarane haNavA mATe hamaNAM ja laTakAvuM chuM. teo rotI hatI, temanI hAjarImAM lakSmaNa tene moTAbhAI rAmanI pAse laI gayA ane kahyuM ke, A vAkarNane zatru che. siMhedare rAmane praNAma karyA ane kahyuM ke-"he deva! ahIM AvelA Apa koNa che, te huM bilakula jANatA nathI. he svAmI! huM Apane sevaka chuM ane Apa jema AjJA karaze, tema ApanI AjJAne anusarIza." tyAre rAme tene kahyuM ke, "vajakarNanI sAthe sandhi karI le." teTalAmAM dazapuranA rAjAne lAvavA mATe tenA hitakArI eka puruSane mokalyA, te ekadama AvyuM ane jinamandiramAM darzana karIne pradakSiNA karavA lAge. zrIcandraprabhasvAmInI pratimAnI stuti karI. atyaMta Ananda pAmelA ane AnandathI beThelA rAmacandra tathA snehayukta sItA sAthe vAta karI. pahelAM zarIranA kuzala-samAcAra pULyA ane pachI vajakaNuM rAjA tyAM beThe, tyAre rAme tene kahyuM ke, he bhadra! tamAruM kuzala hoya, te amAruM kuzala che ja." - A vArtAlApa cAlI rahyo hato. daramyAna vidyudaMga paNa tyAM Avyo, sItA sahita rAmane praNAma karIne tyAM beThe. te samaye sarvenI vacce rAme zrIvAkarNane kahyuM ke, "merunI cUlAnI jema tamArI jinamatamAM je daSTi-zraddhA che, te kuthatinA vAyarAthI calAyamAna na thaI, tethI tame kharekhara dhanya che. tame bahu suMdara pratijJA TakAvI. saMsAramAM bhava-paraMparAnA pravAhano nAza karanAra, traNalekathI pUjAelA evA jinavarendrane A uttama mastakavaDe namyA pachI bIjA keIne tenAthI kevI rIte praNAma karI zakAya?" tyAre vAkaNe kahyuM ke, "he supuruSa! duHkhanA khADAmAM gabaDI paDelA ane sIdAtA evA mane Apa mArA puNyane ja maLI gayA ane mArA kharA dharmanA badhu banyA. tyAra pachI lakSmaNe vajakarNane kahyuM ke, "Aje je kaMI tamane ISTa vastu hoya, tenI mAgaNI kare jethI tarata ja tamArA sarva manoratha pUrNa karuM." tyAre teNe kahyuM ke, "tRNathI mAMDI keI paNa jIvane pIDA thAya tema huM Icchato nathI, to he mahAyaza ! mArA vacanathI A sihodara rAjAne choDI de." Ama bolyA, eTale lokoe udaghoSaNA karI ke, bahu sAruM bahu sArUM. vajakarNanA vacanathI siMhadarane mukta karyo. sadhi thaI gayA pachI baMnene pUrNa prIti prApta thaI ane baMnenI sadabhAvavALI mitrI thaI. siMhedara rAjAe prasanna thaIne pitAnA rAjyamAMthI adhI nagarInuM dAna ApyuM. tuSTa thaelA sihodare pitAnA azvo, hAthIo ane hiraNya vagerenA sarakhA be vibhAga karIne eka vibhAga vajakarNane maitrIthI ApyuM. tyAre dazapuranA rAjAe lakSmaNane pitAnI ATha kanyAo ApI, AbhUSaNathI bhUSita evI te AThe kanyAone tenI sanmukha sthApanA karI. tema ja siMhadara vagere bIjA rAjAoe stana ane jaghanathI suMdara dekhAtI traNase kanyAo ApI. tyAre te rAjAone lamaNe kahyuM ke, jyAM sudhI huM mArI bhujA 27. Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 210 : pahemacariya-paddhacarsi onA balathI mAruM rAjya prApta na karuM, tyAM sudhI mAre strIne saMbaMdha karavo nathI. bharatanA samagra dezane choDIne malaya parvata upara amArA nivAsa karIzuM ane tyAM pAchA pharIzuM, tyAre huM kanyAonI sAthe pANigrahaNa karIza. tyAre sarve narendroe te vAtane svIkAra karatAM kahyuM ke, "bhale ema he" A vacana sAMbhaLIne sarve rAjaputrIo viSAda pAmI ane sajajaDa virahAvartavALA zekasamudramAM DUbI gaI. A pramANe te narendro udvega manavALA thayA ane dazarathanA putrone namaskAra karIne potapotAnA sthAne gayA. tyAM jinamandiravALA udyAnamAM rAtri pasAra karIne prAtaHkALamAM punaH pitAnI IcchA pramANe mAga pakaDyo ane sukhethI cAlavA lAgyA. prabhAtamAM jinamandira zUnya dekhIne sarve lokoe temanA virahanA zekathI gharanAM sarva kAryo cheDI dIdhAM. vajakarNa sAthe siMhadarane uttama prakAranI prItivALI maitrI thaI, tema ja paraspara sanmAna dAna gamana vageremAM prIti vadhavA lAgI. A pramANe pRthvImAM dhIme dhIme bhramaNa karatA dazaratha putre vividha gandhapUrNa taruNa vRkSanAM ghaNAM phalane AhAra karatA, ghaNAM bhavane, moTA killAo ane vAvaDIothI samRddha kRpa5dra nAmanA nagaramAM AvI pahoMcyA ane matta bhramare jenA para guMjArava karatA hatA, evA vimala puSpothI zobhAyamAna udyAnamAM nivAsa karyo. (148) padmacarita viSe vajakaNuM upAkhyAna' nAmanA tetrIzamA udezAne gUrjaranuvAda pUrNa thayo. [33] [34] siMhadara-drabhUti-vArikhilyanAM upAkhyAne udyAnamAM rahelA teone tRSA lAgI hatI, tyAre lakSamaNa jaLa zodhavA mATe eka sarovara pAse jaldI AvI pahoMcyo. te samaye nagaramAMthI kalyANamAla nAmane rAjaputra leka sAthe AvyA hatA ane krIDA karavA lAgyuM. teNe sarovaranA kinArA upara manahara rUpavALA lakSamaNane joyA. kAmadevanA bANathI pIDita zarIravALA te rAjakumAre tenI pAse mokalyo. teNe jaI praNAma karIne kahyuM ke, "he prabhu! kRpA karIne Apa padhAre, rAjakumAra ahIM ApanA darzanetsavanA sukhanI abhilASA rAkhe che. "javAmAM zuM vAMdho che?" ema cintavIne lakSamaNa cAlyA. komala hAthamAM tene pakaDIne tene bhavanamAM derI gayA. baMne ekAsana upara beThA ane pachI lakSamaNane pUchayuM ke, he mahAyaza! Apa kaI taraphathI padhAro che ane ApanuM nAma zuM che? te kahe.. tyAre teNe kahyuM ke, mArA moTAbhAI ahIM suMdara udhAnamAM ekalA ane tarasyA beThelA che, temanI tRSAne aMta lAvyA vagara ane temanI pAse pahoMcyA vagara A pratyuttara Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [34] siMhadara-rUdrabhUti-vArikhilyanAM upAkhyAne : 211 : nahIM ApIza." tyAre rAjAe kahyuM ke, "ahIM ghaNA prakAranAM manahara bhejane tayAra karelAM ja che, te temane ahIM ja bolAvo. tarata pratihArane mokalyA. tyAM udyAnamAM sItA sAthe sukhe beThelA rAmane joIne temane praNAma karyA. pratihAre kahyuM ke, "he deva ApanA babdha rAjabhavanamAM rAjAnI pAse beThelA che ane mane mokalyo che." "he svAmI! kRpA kare ane Apa rAjAnA bhavanamAM padhAre.' tarata ja tenI vinaMtithI sItA sahita rAme prayANa karyuM. rAma AvyA eTale ubhA thaIne lakSmaNa sahita sarva lekee sanmAna karyuM, Asana ApyuM eTale sItA sAthe rAma besI gayA. sarva prakAranI suMdara vyavasthA thayA pachI snAna, bhejana vagere kAryo patAvyAM. tyAra pachI lakSmaNa sahita rAmane eka uttama mahelamAM praveza karAvyo. tyAra pachI pagamAM praNAma karIne teNe kahyuM ke-"he deva ! pitAe mokalela huM eka dUta chuM. sArarUpa TUMkANamAM je paramArtha Apane kahyuM, te Apa mane sAMbhaLo. tyAra pachI lajajAne tyAga karIne zarIra uparane kaMcuka utArI nAkhyA. devakumArikA sarakhI manahara jANe svargamAMthI chUTIne ahIM AvelI na hoya tevI dekhAvA lAgI. yauvana, lAvaNya ane kAntithI paripUrNa e varakanyA kamala-rahita lakSmI ke pratyakSa bhavanalakSmI hoya, tevI dekhAtI hatI. tyAre rAme tene pUchayuM ke, "teM A veza kema dhAraNa karyo ? he suMdarAMgI kanya! tArA pitAnA rAjyamAM zAthI duHkha anubhave che?" lajajAthI mastaka namAvIne teNe kahyuM ke, he deva! Apa mAre vRttAnta sAMbhaLe A nagaranA svAmI vArikhilya nAmanA rAjA hatA. tenI pRthvI nAmanI patnI eka vakhata garbhavatI thaI, te samaye sveccharAjAe A rAjAne keda karyo. vArikhilyane keda pakaDAelA jANIne sihodare kahyuM ke, "ahIM je garbhamAM utpanna thaze, te rAjyane svAmI thaze. tyAra pachI huM upanna thaI. subuddhi nAmanA pradhAne siMhadarane kahevarAvyuM ke-"he svAmI ! putra utpanna thayA che. bALapaNamAM kalyANamAlI evuM mAruM nAma sthApana karyuM, paraMtu kharekhara paramArtha to maMtrI ane mAtA be ja jANatA hatA. guruvargo mane puruSane veza paherAvIne rAjya upara besADI, paraMtu huM eka pApI strI chuM, te vAta meM Apane ja jaNAvI che. have mArA upara kRpA karIne svecchAe pakaDelA mArA pitAne Apa choDAvo ane zekAgnithI atyanta pIDita A zarIrane sukha Apa. he prabhu! siMhadara rAjA paNa mArA pitAne choDAvI zakatA nathI. A rAjyanuM je dravya che, te paNa nakkI achone mAre mokalavuM paDe che. nayanamAMthI azrujaLa vahAvatI evI tene kaI prakAre rAma ane sItAe AzvAsana ApI svastha karI. pachI lakSamaNe tene kahyuM ke, "he kumArI! tuM mAruM eka vacana sAMbhaLa, tuM nirbhayapaNe A veSathI rAjya kara, eTalAmAM thoDA divasomAM huM tArA pitAne mukta karAvIza." ATaluM kahevA mAtrathI jANe pitA mukta thayA hoya, tevo Ananda anubhavatI bAlA thaI ane AnandathI romAMcita banI ekadama ujajavala caherAvALI dekhAvA lAgI. te mahara udhAnamAM traNa divasa vizrAnti karIne loko sukhethI uMghI gayA Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 212 : paumacariya-padmacaritra hatA, tyAre sItAnI sAthe ane tyAMthI nIkaLI gayA. have nimala prabhAta-samaye te sthaLe koIne na dekhatI mRgAkSI sarakhI te kanyA zekapUrNa hRdayathI karuNatA upaje tema rudana karavA lAgI. sAthe udyAnamAMthI nIkaLI, peAtAnA nagaramAM praveza karIne te kanyA te ja puruSavezamAM rAjya karavA lAgI. tyAra pachI nilajala-pUrNa, atyanta vistI, cakravAka, haMsa ane sArasa pakSIonAM madhura gItathI zabda karatI, magaramaccha ane kAcamAnA kAraNe AAbha pAmelI, mAlIe uchaLavAthI caMcaLa AvatavALI, caMcaLa taraMgAthI spaSTa dekhAtA jalahastionA cheDelA sitkAravALI, evI na dA nadImAMthI sItA ane sukhapUrvaka sAme pAra pahoMcyA ane gADhavrukSA ane jagalI jAnavarothI patharAelI viyaaTavImAM teoe praveza karyA. geAvALIyA ane musApharothI nivAraNa karAtA chatA vRSabha samAna sundaragati karanAra tee mArgamAM AgaLa cAlatA cAlatA keTalAka pradeza sudhI pahAMcyA. te samaye sItAe kahyuM ke, he svAmI ! A DAkhI dizAmAM lIMbaDAnA kaDavA vRkSa para beThela kAgaDo kA kA zabda kare che, te kalaha thavAnI AgAhI karAve che. vaLI bIje kSIravRkSa upara zabda karatA jaya thavAnu` sUcana kare che. mahAnimitta zAstramAM kahevu che ke, * AvAM nimitta bane, tyAre thADA samayamAM kalaha ubheA thAya.' gheADo samaya besIne thAka utAIM. vaLI aTavInA mArge phI cAlyA te kAlAva vALI mlecchAnI senA sAme maLI. jyAre temanA upara svecchAe AkramaNa karyuM, tyAre rAma ane lakSmaNa ema kha'nee mleccha upara seMkaDA khANa phai'kAM. A pramANe sAmasAmA mANu cheADatA, laDatA laDatA mle parAbhava pAmyA ane sarve nAsI gayA. upadravita thaelA ane bhaya pAmelA te peAtAnA svAmI pAse gayA ane hakIkata jaNAvI, eTale meATI senA sahita temanA svAmI sAmanA karavA AnyA. te kAkAnanda nAmanA mleccha mahitalamAM zUravIra tarIke prasiddhi pAmele che. dareka rAjAo sAthe yuddhamAM laDatAM te parAbhava pAmatA nathI. varSAkALamAM meghanA samUhanI jema phelAela mleccha sainyane joine krodha pAmelA lakSmaNe dhanuSya khecyuM. ekadama rASamAM AvIne lamaNe evI rIte dhanuSa akAnyuM ke, jenAthI mlecchasainya ekadama bhayathI tharatharavA lAgyuM. potAnI senAne bhayabhIta thaelI ane svecchAthI dhanuSa, talavAra vagere hathiyArA nIce paDI gaelAM joine mleccha sAmanta rathamAMthI nIce utaryA ane praNAma karyA. pachI te kahevA lAgyA ke, kauzAmbI nagarImAM vizvAnala nAmanA eka brAhmaNa hatA. tene patibhaktA nAmanI bhAryA hatI. tenI kukSithI utpanna thaelA rudrabhUti nAmanA temane putra hatA. ALapaNamAM duSTa pApakA karanAra cArI karatAM huM sapaDAine phUlInI zikSA pAmyA. kAika viNake dayAthI mane cheADAvye rakhaDatAM rakhaDatAM ahIM AvI caDayo ane kAkAnanda svAmI thayA. Aja sudhImAM ahIM meM aneka zaktisapanna rAjAone joyA, jeo yuddhamAM mArI sAme TakI zakatA Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [34] siMhadara-rudrabhUti-vArikhilyanAM upAkhyAne : 213 : na hatA. AvA prakArane nirdaya anukazmA vagarane tamArAM darzanathI bhayabhIta thaele huM ApanA caraNamAM paDIne vinaMti karuM chuM ke, jaldI Apa mane AjJA karI ke. mAre zuM karavuM tene kapALa rAme kahyuM ke, "mArA vacanathI te vArikhilya rAjAne kedamAMthI mukta kara." "he svAmI! jevI ApanI AjJA"--ema kahIne vArikhilyane badhanathI mukta karyA ane tenuM atizaya sanmAna karyuM. rAmanI pAse tene laI gayA, eTale teNe vAraMvAra prazaMsA karatAM kahyuM ke, "ApanI kRpAthI huM bandhanathI mukta thayo. rAme tene kahyuM ke, "tuM jaladI ISTajanano samAgama prApta kara. pitAnI nagarI tarapha prayANa karavAthI sAcI zI hakIkata che-te jANI zakAze." praNAma karIne vArikhilya cAlyA. te ja pramANe rUdrabhUti svecchAdhipatine paNa vaza karIne rAma paNa mArga kApatA AgaLa vadhyA. vArikhilya rAjA rudrabhUtinI sAthe AvI pahoMcyA ane cAraNee jemanA mATe jaya jaya" zabdanI uSaNa karI che-evA teoe kRpa5dra nagaramAM praveza karyo. lAMbA kALanA viyegathI duHkhita kalyANa mAlinIe pitAne namaskAra karIne potAnA pitA pAsethI mastaka para cumbana prApta karyuM. pRthvI mahAdevI paNa atyanta Ananda pAmI ane tenA zarIra para romAMca khaDA thayA. nAgariko sahita savera sevakavargane paNa neha sahita bolAvyA. tyAra pachI rudrabhUti sAthe mahArathanA putra vArikhilya paNa snAna karyuM. tema ja AbhUSaNa, ratna, suvarNa AdinuM bheNuM mleccharAjAne ApyuM. A pramANe pUjA pAmele te sveccharAjA vArikhilyane pUchIne pitAnA nagara tarapha pAcho pharyo ane vArikhilya rAjA paNa sukhapUrvaka samaya pasAra karavA lAgyA. dhIra rAmanAM parAkramanAM aneka kAryo sAMbhaLIne sihodara vagere ghaNuM rAjAo temanA vimala yazanA pravAhanI prazaMsA karatA haMmezAM temanAthI zaMkAvALA rahetA hatA. (60) padmacarita viSe vArikhilya upAkhyAna" nAmanA trIzamA uddezAne gujarAnuvAda pUrNa karyo. [34]. [35] kapila-upAkhyAna tyAra pachI krame krame vidhya aTavIne olaMghIne te pradezamAM pahoMcyA ke, jyAMnA vacalA bhAgamAMthI nirmala jaLapravAhavALI tApI nadI vahetI hatI. AgaLa cAlatAM araNyamAM eka nirjala pradeza AvyuM. tyAM AgaLa sItAne atizaya tRSA pIDA karavA lAgI. sItA rAmane kahevA lAgI ke, "tRSAthI mAre kaMTha zeSAya che, zarIramAM Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 214 : paumacariya-pacaritra thAka ghaNo lAgyo che, mATe tarata jaLa maMgAvI Apo. hAthane Teke ApatA rAme sItAne kahyuM ke, "ahIMthI najIkamAM uMcA gharavALuM gAma che, tyAM pahoMcIne tuM jalapAna karaje." ema AzvAsana ApatA dhIme dhIme aNagAmanI najIka pahoMcyA ane pavitra agnione gharamAM sthApana karanArA AhitAgni kapilanA ghare beThA. brAhmaNIe ThaMDuM jala ApyuM, eTale sItAe pIdhuM, eTalAmAM tarata ja araNyamAMthI kapila AvI. pahoMcyA. vRkSanAM phale, yajJa mATe bALavAnAM kAcho ucakIne lAvela tathA kamaMDalamAM lAvelA sIdhA-sAmAnavALe te thAkI gayo hato. uchavRtti karanAra te ati gussAvALe, kharAba svabhAvavALo, mukhanI AkRtithI ullaTha jaNAte, kAkaDI sarakhI AMkhavALo te kapila brAhmaNa AMgaNAmAM beThelA abhyAgatone joIne reSAyamAna thaI brAhmaNIne Thapako ApatA kahevA lAgyo ke, "are mahApApiNI ! Amane te gharamAM pesavA kema dIdhA?" "rastAnI dhULathI malina pagavALA tame mArA pavitra agnihotranuM ghara apavitra na karo, tame jaldI ahIMthI cAlyA jAva, nirlajaja thaIne ahIM besI kema rahelA che?" tyAre sItAe kahyuM ke, "vanadavathI jema araNya baLI jAya, tema A durvacanarUpI agnithI mAruM A zarIra baLI jAya che. "he svAmI! jaMgalamAM haraNiyA sAthe rahevuM sAruM che ke, jyAM IcchA pramANe rahI zakAya che ane AvAM durvacana sAMbhaLavAM paDatAM nathI." gAmavAsI lokoe e baTukabolA brAhmaNane nivAraNa karyo, paraMtu te duSTAtmA koI prakAre samaje nahIM ane kahevA lAgyo ke, "gharamAMthI bahAra nIkaLe." durvacana rUpI kaThora prahArathI kodhe bharAelA lakSmaNe be TAMTIyA pakaDI ane nIce mukha karIne te brAhmaNane khUba ghumAvyo. tyAre rAme kahyuM ke, "he lamaNa! Ama karavuM ucita nathI. pApI ane apayazanA mUlarUpa A brAhmaNane choDI de. kadAca zramaNe. brAhmaNa, gAya, pazu, bAlaka, vRddha ke tevA apaMga keI aparAdha kare, to paNa te zikSApAtra nathI." te brAhmaNane choDIne sItA sAthe rAme ane lamaNe brAhmaNanA gharane tyAga karIne pharI mArga para prayANa zaru karyuM. jaMgalamAM parvata ke nadInA kinArA upara vAsa karavo sAre che, paraMtu havethI durjananA gharamAM praveza nahIM karIza." te samaye vAdaLAMnI garjanAthI gaDagaDATa karate, caMcala vijaLInI chaTAvALe, muzaLadhAra varasAdathI rastA teDI-phoDI nAkhyA che-e varSo samaya AvI lAge. te samaye samagra AkAzamAM aMdhakAra phelAI gaye, sUryanAM kiraNone prakAza adazya thaye, varasAdanA jaLathI pRthvI evI te chavAI gaI ke, kUvAo ane sAva bharAI gayAM. te vakhate pANIthI bhIMjAela, vizAla, ghaNuM patrothI chavAela ghara sarakhuM manohara vaDalAnuM vRkSa hatuM, tyAM AgaLa teo AvI pahoMcyA. tyAM IbhakarNa nAmanA vRkSanA svAmIe pitAnA adhipati upari devane vinaMti karI ke, "he svAmI ! mAruM rakSaNa kare, mane gharamAMthI kADhI mUkayo che." avadhijJAnathI jANyuM ke, baladeva ane nArAyaNa Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [35] kapila-upAkhyAna : 215 : (rAma ane lakSamaNa) tyAM AvyA che. te pUSaNa nAmane devane adhipati tyAM utAvaLe utAvaLe AvI pahoMcyA ane teonA prabhAvathI ekadama vAtsalyabhAve vizAla killAvALI temaja loke, dhana, dhAnya ane ratnathI samRddha evI tyAM eka nagarI vasAvI. temAM sukhethI sutelA hatA. prabhAtamAM maMgalagItanA zabdothI jAgyA, te eka navIna bhavana dekhyuM ane pote taLAImAM beThelA zarIravALA jaNAyA. mahela, uMcAM toraNa, hAthI, ghoDA, sAmanta, parivAra, AdithI paripUrNa ane zarIra mATe jarUrIyAtavALI sAmagrIthI samRddha jANe kuberanI pratyakSa nagarI hoya tevI nagarI yakSonA adhipati deve rAmane mATe nirmANa karI, tethI te rAmapurI nAmathI pRthvamAM prasiddhi pAmI. tyAra pachI gaNAdhipati gautama svAmI kahevA lAgyA ke, "he zreNika! tyAM je kapila brAhmaNa hato. te sUryodaya thayo eTale hAthamAM dabha laIne jaMgalamAM gaye. pharatAM pharatAM teNe ghara, bajAra vecavAnA mAlathI samRddha dukAne, bAga, bagIcA, taLAva, leke ane dhanapUrNa uMcA killAvALI nagarI dekhI. tyAra pachI te brAhmaNa vicAra karavA lAgyuM ke-zuM keInA puNya-prabhAvathI A manahara nagarI devakathI AvI haze ke zuM? athavA huM kaI svapna to nathI joI rahyo ne ? athavA koIe IndrajALa to nathI phelAvI ? athavA mArI AMkhamAM kamaLAne roga to nathI thaye? athavA najIkamAM mAruM maraNa te nahIM haze ke, "Avo utpAta dekhAya che? A ane AvA bIjA saMkalpa karate hato, tyAre tenA jovAmAM eka strI AvI. tene kapile pUchyuM ke, "he bhadra! devanagarI jevI A konI nagarI che? tyAre te kahevA lAgI ke, "sItA jenI patnI che ane lakSmaNa jene bhAI che-evA rAmanI A sundara nagarI che. te vipra ! bIjI vAta paNa tuM sAMbhaLI le ke, "A rAma tamArI IcchA pramANe tamane dhana Ape che. tyAre te strIne pharI pUchayuM ke, temanAM darzanane upAya karyo? te sunAmA nAmanI yakSiNIe kahyuM ke, "he vipra ! mArI vAta sAMbhaLa. je pramANe te rAmanA mukhanuM darzana kare, te upAya huM tane kahuM chuM. A nagarInA traNa daravAjA upara rakSA karavA mATe hAthI ane siMha sarakhA mukhavALA, vetAla sarakhA bIhAmaNAM evA ghaNuM puruSo rahe che. pUrva dvAranI bahAra davajA-patAkAthI karelI zubhAvALAM moTAM jinamandira che. jemAM sArA sAdhuo rahelA che, jeo vizuddhabhAvathI arihaMtane namaskAra kare che, te nirvidane aMdara praveza meLavI zake che ane viparIta vartana karanAra vadha prApta kare che. vaLI je koI aNuvrata dhAraNa karanAra hoya, jinadharma ArAdhana karavA mATe ughata manavALe, suMdara zIla dhAraNa karanAra puruSa hoya, tene rAma aneka dravyathI pUje che." A vacana sAMbhaLIne vipra stuti karate karate AgaLa cAlyo, jinamandiramAM pahoMcyo ane tyAM jinezvara bhagavaMtane praNAma karyA. temane praNAma karyA pachI sAdhune dharma pUcho, te arihaMta paramAtmAe upadezela samagra cAritradharma ane aNuvratasvarUpa zrAvakadharma samajAvyuM. te uttama viSe te dharma sAMbhaLIne gRhasthane ucita zrAvaka Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 216 : paumacariya-paddhacaritra dharma aMgIkAra karyo, temaja nirmalabhAvavALa bIjA dharma tarapha daSTi nahIM rAkhanAre A dharmamAM atizaya AnaMda pAmanAre thaye. "he munibhagavanta! bhUkhyAne bhojana, tarasyAne jaLanI prApti thAya, tema tamArA prabhAvathI mane dharmanI prApti thaI." e pramANe sAdhune kahIne harSa pAmele, Ananda pAmelA hadayavALe te brAhmaNa sarvAdarathI temane praNAma karIne potAnA ghara tarapha cAlyo. AnaMdapUrNa te kapila pitAnI patnIne kahevA lAgyA ke, "he sundarI ! AgaLa kadI na jeelI evI Aje nagarI joI ane guru pAsethI dharmane sarva sAra sAMbhaLe. samidha mATe jatAM meM araNyamAM eka nagarI ane sundara dehavALI eka strI dekhI. e strI nakkI kaI devI hovI joIe. pUchatAM teNe mane kahyuM ke, "he vipra ! A rAmapurI che, AmAM rAma zrAvakone aDhaLaka dravya Ape che. eka sAdhunI pAse dharma sAMbhaLIne huM zrAvaka thaye. durlabha dharmanI prAptithI huM atyaMta tuSTa thA. te suzarmA brAhmaNIe patine kahyuM ke, "tame muni pAsethI je dharma grahaNa karyo hoya, te jinavaradhama mane paNa mAnya ane svIkArya che. "he suMdara! sarvAdarathI muni bhagavaMtone nirdoSa prAsuka dAna ApavuM joIe." prayatnapUrvaka haMmezAM trikAla arihaMtone namaskAra karavA joIe. Ama karavAthI uttarakura Adi bhogabhUmio vagere uttama kSetramAM sukha bhegavIne paraMparAe anuttara nirvANa-sukhanI paNa prApti thAya che. zrAvakadharmamAM tallIna kapila te brAhmaNane ema kahetuM hatuM ke, "te nagarImAM jaIne padmapatra sarakhA netravALA rAmanAM darzana karuM, dravyarahita dAridranA samudramAM DUbelA mANasane anukaMpAvALA te rAma nakkI uddhAra karaze-arthAt dravya Apaze. tyAra pachI brAhmaNIne AgaLa karIne te vipra gharethI nIkaLe. mArgamAMthI hAthamAM puSpanI TapalI bharIne grahaNa karI ane rAmapurI tarapha prayANa karyuM. mAgamAM jatAM teNe vizAla phaNavALA nAga, bhISaNa dAMtavALA vikarAla caherAvALA ghaNuM prakAranA vetAle ane te sivAyanA atibhayaMkara AkRtivALAM aneka rUpi joyAM, tyAre tenI patnI sAthe te vipra mahAnamaskAramaMtrano uccAra karavA lAge. lekadharmane tyAga karIne huM jinazAsanamAM adhika udyamavALo thaye chuM. vartamAna, atIta ane anAgata ema traNe kALanA jinene huM namaskAra karuM chuM. pAMca bharatakSetra, pAMca eravatakSetra ane pAMca mahAvidehakSetra temAM utpanna thaelA ane sarva bhane jitanArA te sarva tIrthakara bhagavaMtane namaskAra thAo." A prakAre bhane jitane jinadharmamAM nizcalabuddhivALe te patnI sahita manane Ananda devAvALI rAmapurImAM pahoMcyuM. aMdara praveza karIne pitAnI patnIne uttama bhavane batAvate rAjyAMgaNamAM pahoMcyo ane lakSamaNane joyA. jotAM ja tene samaraNa thayuM ke, rUpa-kAtithI paripUrNa A te ja puruSa che ke, te vakhate kaTu ane karkaza zabdothI meM jene tiraskAra karyo hato, tenA bhayathI brAhmaNane choDIne palAyana thatA Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [35] kapila-upAkhyAna : 217 : tene lamaNe joye, eTale tarata te viprane bolAvyo. belA eTale pAcho pharyo, te baMne mahApuruSone dekhIne kapile svasti karI AzIrvAda ApyA ane temanI samukha puSpAMjali ApI. rAme te brAhmaNane pUchayuM ke, "tuM kayA gAmathI AvyuM che?" tyAre viSe kahyuM ke, "huM aruNagAmathI tamArI pAse Avyo chuM, mAruM nAma kapila che, suzarmA nAmanI A mArI patnI che. te vakhate huM na jANI zakyo ke, Apa guptapaNe mahAprabhu che. jo ke pote rAjA hoya, paraMtu paradezamAM ekalA gayelA hoya, te parAbhavanuM sthAna paNa pAme che-AvI lekasthiti hoya che. jenI pAse dhana hoya che, te sukhI che, jenI pAse artha hoya, te lekamAM paMDita gaNAya che, jenI pAse artha hoya te moTo ane artharahita hoya te nAnuM gaNAya che. jenI pAse ghaNuM dhana che, te yazasvI gaNAya che, dharma paNa tene AdhIna che. dharma paNa te ja samartha che ke, je dharmamAM ahiMsAno upadeza Apelo che; athavA Ape sAMbhaLyuM nathI ke, "jenA rUpanAM darzana mATe devatAo ahiM AvyA hatA, te samagra bharatakSetranA svAmI sanakumAra cakravartI vairAgyanA kAraNe karuNAbhAva utpanna karI dIkSA aMgIkAra karIne bhikSA mATe paribhramaNa karatA hatA. kyAMya bhikSA na meLavatA karmo karIne vijayapura pahoMcyA. tyAM AgaLa keI dArighathI pUrNa parAbhava pAmelI strIe tene pratilAlyA, to tyAM gaMdaka, puSpa ane ratnanI vRSTi thaI. devo ane manuSyathI arcita daDha cAritravALA AvA zramaNasiMha paNa bIjAnA dezamAM vicaratA hatA, tyAre duSTa lokoe temane parAbhava karela hate. rAga-dveSamAM mUDha banelA meM te vakhate Apane kaThera ane aniSTa vacana saMbhalAvyAM, te meM Apano avinaya karyo, te "he prabhu! mArA te avinayanI kSamA Apa." A pramANe potAnI bhUlane pazcAttApa karatA ane rudana karatA kapilane rAme madhura zabdothI sAtvana ApyuM hatuM. sItAe paNa AdarathI suzarmAne zAnta karI hatI. rAmanI AjJAthI "sAdharmika che" ema mAnIne patnI sahita kapilane suvarNa kaLazathI sevaka dvArA snAna karAvyuM. vividha prakAranAM uttama bhojana karAvyAM, temane ratno vaDe bhUSita karyA, ghaNuM dhana ApyuM. tyAra pachI vipra potAnA ghare gayo. janmathI mAMDIne je nirdhana hato, te lokone vimaya thAya te svabhAva ane mahAbhogo pAmyo, te paNa bIjA ke tenuM sanmAna kare, te paNa saMkeca anubhavato hato, paNa abhimAna karato na hato. pahelAM mAruM ghara paDuM paDuM khaMDera sarakhuM ane vibhava vagaranuM hatuM, have rAmanA pasAyathI dhana ane ratnothI paripUrNa thayuM che, paraMtu aphasanI vAta che ke, nirlajaja evA meM AvA sapuruSane tarachoDyA, te mArA zarIrane bALe che. A zalya mArA hRdayamAM khaTakyA kare che. aDhAra lAkha gAya ane tenI patnIne tyAga karIne nandapati muninI pAse kapile dIkSA aMgIkAra karI, bAra prakAranAM tapa karate pavananI jema niHsaMga evA 28 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = = = = = = : 218 : paumacariya-padmacaritra, A mahAtmA muni gAma, nagara ane khANathI maMDita pRthvImAM vicaravA lAgyA. je manuSya kapilanuM A sundara AkhyAna ekAgra manavALo thaI zravaNa karaze, te eka hajAra upavAsathI maLanAra vimala zarIra ane divya bhogasukha devalokamAM bhagavanAra thaze. (81) padmacarita viSe kapila-upAkhyAna' nAmanA pAMtrIzamAM uddezAne gUrjaranuvAda pUrNa thayo. [35]. [36] vanamAlA parva tyAM rahelA teoe kame karI varSAsamaya AnandathI pasAra karyo. tyAra pachI zarada samaya AvI pahoMcyo. prayANa karavAnA vyavasAyanA utsAhavALA rAmane yakSapati kahevA lAgyuM ke, "he deva ! je kaI amAre avinaya thaye heya, te Ape kSamA ApavI." A pramANe madhura belanAra yAdhipatine rAme kahyuM ke, amArAthI paNa kaI aNagamatuM vartana thayuM hoya, to te sarvenI kSamA ApavI." rAmadevanAM AvAM priyavacano sAMbhaLIne yakSAdhipati vizeSa parituSTa thaye ane pagamAM praNAma karIne svayaMprabha nAmane devatAI hAra ApyuM. te devI lakSmaNa mATe divya maNikuMDala lAvyA ane sItAne kalyANakArI cUDAmaNiratna ApyuM. tuSTa thaela te deve vaLI gamana karavA utsuka temane icchita svaravALI vINuM ApI ane devamAyAthI nirmANa karelI te nagarIne tarata adazya karI. tyAMthI nIkaLIne phalane AhAra karatAM karatAM teo pitAnI IcchAnusAra araNyanuM ullaMghana karIne vijayapura nAmanI nagarIe pahoMcyA. sUryAstane samaya thaye, dizAcakomAM aMdhakAra phelAI gaye, tyAre nagaranI najIkamAM uttaradizAnA suMdara sthAnamAM rokAyA. te nagaramAM zAntaramAM phelAelA pratApavALo mahIdhara nAmane rAjA hato. tene IndrANI nAmanI patnI hatI ane temane vanamAlA nAmanI putrI hatI. bAlyakALathI ja te kanyA lakSmaNanA guNamAM anurakta thaI hatI. bIjA atyaMta suMdara rUpavALA puruSane ApavA chatAM lakSmaNa sivAya bIjAne IcchatI na hatI. dazaratha rAjAe dikSA lIdhI, rAma, lakSmaNa rAjyamAMthI bahAra nIkaLI gayA-e samAcAra sAMbhaLIne mahIdhara rAjA cintAmAM paDyo ane putrIne vara koNa thaze? tenI vicAraNA karavA lAgyA. IndranagaramAM rAjAomAM vRSabha samAna uttama bAlamitrane suMdara rUpavALo putra che ema jANIne tene te kanyA batAvI, te vRttAnta jANune lakSmaNane saMbhAratI te bAlikA kahevA lAgI ke, "maraNane pasaMda karIza, paraMtu lakSamaNa sivAya mAre bIjA koInuM Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [36] vanamAlA parva : 219 : prayajana nathI. bIjAne ApavAnI vAte cAle che-tema sAMbhaLIne hRdayamAM maraNane nizcaya karyo ane pitAnI pAse jaIne kahevA lAgI ke, "vanadevatAnI pUjA karavAnI IcchA thaI che." pitAnI anujJA prApta thavAthI upavAsa karIne sakhIvarganI sAthe bahAra nikaLI ane jyAM AgaLa rAma vagere rokAyA hatA, tyAM rAtrisamaye pahoMcI. vanadevatAnI pUjA karIne sAthe Avela saMvarga uMghI gaye, tyAre zibiramAMthI bahAra nIkaLIne pelA vaDavRkSa najIka pahoMcI. te moTA vaDavRkSanA ekabhAgamAM rahelI hatI ane te bAlikA je akSare bolatI hatI, te akSare te bAlikA pAsethI lakSmaNe sAMbhaLyA. "A vRkSanivAsI he vanadevatA! A mAruM vacana lakSamaNa pAse jaIne tame jaNAvaze ane mArA maraNano vRttAnta temane nivedana kare ke, "he lakSamaNa! tamArA viyegathI duHkhita thaelI, tamArA sivAya bIjA koIne jeNe hadaya arpaNa karyuM nathI, te araNyamAM kaThe pAzabaMdhana karIne mRtyu pAmI che." A vacana bolIne kaMThamAM vastrane phAMso taiyAra karIne DALI sAthe bAMdhatI hatI, tyAre lakSmaNe tyAM jaIne tene pakaDI lIdhI. AliMgana karIne kahevA lAgyo ke, "he. vizAlanetravALI ! te huM pote lakSmaNa ja chuM. adhika zeka kare che, tene tyAga kara ane samadaSTithI mArI tarapha najara kara." lamaNe tarata bAlikAnA kaMThamAMthI phase dUra karyo ane aneka vacanAmRto kahIne atizaya AzvAsana ApyuM. ativismaya pAmelI. te bAlAe atisuMdara rUpathI lakSmaNane oLakhI lIdhA ane tuSTa thaelI te kahevA lAgI ke, "vanadevIe mArA para A kRpA karI, tyAra pachI lakSamaNa A vanamAlA kanyAne rAmanA caraNa-kamala pAse laI gayo, eTale aMjalipuTa karIne sItA sahita rAmane praNAma karyA. potAnI samAna te kanyAne dekhIne sItA laphamaNane hAsya karatAM kahevA lAgI ke, "zuM caMdranI sAthe mitrAcArI karI che ke zuM?" tyAre rAme pUchayuM ke, "he vaidehI! te kevI rIte jANyuM? he svAmI! meM to mAtra ceSTAthI jANyuM che, te Apa sAMbhaLo. jyAre AkAzamAM jyanA sAthe candrano udaya thaye, te ja samaye lakSamaNa A bAlA sAthe ahIM AvI pahoMcyA. "he bhadra! jevI AjJA ema kahIne lakSamaNa vanamAlAnI sAthe pAse AvIne beTho. tyAra pachI vanamAlA saMbadhI vArtAlApa karatA deva sarakhA teo tyAM vaDalAnA jhADa taLe beThAM. have vanamAlAnI sakhIonI nidrA uDI gaI ane jAgRta thaI, tyAre vanamAlAnI pathArI khAlI dekhIne teo tenI zodha karavA lAgI. nagaramAM rAjAne paNa khabara paDI eTale vividha hathiyAra sahita pAyadala sainya AvyuM ane tenI zodha karavA lAgyuM. paribhramaNa karatAM karatAM jyAM rAma-lakSamaNa hatA, tyAM tene dekhI, sevakoe jaIne mahidhara rAjAne sarva samAcAra ApyA. vaLI kahyuM ke, "he svAmI ! samagra badhu sahita tamAro abhyadaya dekhuM chuM. A nagaranI pAse ahIM lakSamaNa ane rAma AvelA che. he rAjan! tamArI vanamAlA putrI AtmahatyA karavA taiyAra thaI hatI. tene lamaNe Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 220 : paumacariya-padyacastri tema karatAM aTakAvI che ane te bAlA atyAre tyAM ja beThelI che. A samAcAra sAMbhaLIne khuza thaela rAjAe tene dhana ApyuM. vaLI vicAra karavA lAgyuM ke, "putrIne ISTa puruSane samAgama thaye. jo ke ISTone samAgama thAya, te sarvane sukha karanAra thAya che, paraMtu ociMte je te sukha-samAgama thAya, te devalokanA sukhathI paNa vadhAre sukhadAyaka thAya che. A pramANe mahIdhara rAjA, bhAryA ane parivAra sahita rAmadevanI pAse jaIne lakSmaNa sahita rAmane AliMgana karyuM. zarIra vagerenA kuzala-samAcAra pUchI sItA sAthe vAtacIta karIne tyAM ja teonI snAna, bhojana, AbharaNa Adi vidhi nIpaTAvI. dundubhi vAjiMtrenA suMdara zabdo sahita aneka vArAMganAoe karelA nRtyavidhivALAM, maMgalagIta gAIne lokoe karelA ADaMbaravALo praveza-mahesava rAjAe karAvyA. kesara-candananA vilepanavALA sItA sAthe rAma-lakSamaNe rathamAM ArUDha thaIne loke ane dhanathI paripUrNa nagaramAM praveza karyo. te vijayapura nagaramAM uttama prakAranAM viSayasukha icchA pramANe anubhavatA evA mahAguNa saMpanna dazarathaputra rahetA hatA. A pramANe pUrve upArjita karelA puNyanA prabhAvathI bIjA bIjA dezamAM bhramaNa karatA hovA chatAM paNa manuSya utkRSTa sanmAnane prApta kare che. mATe tame vimala dharmanuM avazya AcaraNa karo. (42) pAcarita viSe "vanamAlA' nAmanA chatrIzamA parvane gRjarAnuvAda pUrNa thayo. [36] [37] ativIryanuM niSkramaNa kaIka samaye rAma-lakSamaNa samakSa ekadama lekhavAhaka AvyuM ane rAjAne praNAma karyA. lekha arpaNa karIne te dUta sukhethI Asana para beThe. rAjAe AjJA ApI, eTale senApatie lekha vAMcyuM. praNAma karatA rAjAonA mastakanA mukuTanA ane bhAgathI jenA caraNa-yugala sparza karAya che, evA zrIativIrya nAmanA mahArAjA nandAvartapuramAM che, tene bhAratanI sAthe virodha thayo che, mATe vijayapuranA rAjAne AjJA kare che ke, ativIrya mahArAjAe kuzaLatA pUrvaka kahevarAvela che ke, je kaI sAmano che, teo sarve caturaMga senA sahita mArI pAse AvI gayA che, anArya rAjAo paNa mAre AdhIna che. aMjanagiri sarakhA zyAma AThaso mattehAthIo, tathA traNa hajAra azvo sahita vijaya-zArdUla AvyA che. siMha sAthe yuddhamAM laDI zake, tevA aMgAdhipati rAjA mahAdhvaja chaso mattAthIo sahita AvyA che. pAMcAla pati pArtha sAta hajAra ghoDA ane eka hajAra hAthI sAthe jaladI AvI pahoMcyA che. paMDra Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [37] ativIryanuM niSkramaNa : 221 : puranA svAmI paNa ghaNI senA sAthe AvelA che. magadharAja paNa ATha hajAra hAthIe sAthe AvelA che. vAdhara , sukeza, munibhadra, subhadra, nandana vagere tathA yamunAdhipati AvyA che. anivAritavIrya, kesaritIya tathA siMharatha vagere mArA mAmA paNa senA sAthe AvI pahoMcelA che. vasusvAmI, mAridatta, ambaSTa, piTila, sauvIra tathA mandara vagere paNa moTI senA sahita AvI gayA che. devonI jema bhegomAM atyaMta Asakta evA bIjA ghaNA rAjAo daza akSauhiNIpUrNa senA sAthe jaldI jaladI ahIM AvI gayA che. A samagra rAjAothI parivarelo huM yuddhabhUmimAM bhAratane jitavA mATe IcchuM chuM, te he rAjan ! A lekha dekhatAM ja tamAre jaldI AvavuM joIe." lekha vaMcAI rahyA pachI haju rAjA kaMI paNa bolatA nathI. teTalAmAM te dUtane lamaNe A pramANe pUchayuM ke-"ativIrya rAjAne kayA kAraNe bhAratanI sAthe vigraha thaye, te hakIkata spaSTarUpamAM kaho. he bhadra! e jANavAnuM mane moTuM kutUhala thayuM che." Ama kahetAM ja vAyugati dUta kahevA lAgyo ke, "mArA svAmIe bharatarAjAnI pAse eka dUta mokalyo hato, subuddhi nAmanA te dUte bhAratanI pAse jaIne kahyuM ke, "ativIya rAjAe ApanI pAse dUta tarIke mane mokalyo che. te deve AjJA ApI che ke, he bharata! tuM mAre tyAM sevaka tarIke mArI nokarI kara, agara adhyA choDIne paradeza cAlyA jA." A vacana sAMbhaLatAM ja zatrudhra ekadama gussAmAM AvI gaye ane tarata ubhA thaIne kaThora vacana saMbhaLAvavA lAgyo.-bharatasvAmI te kupuruSanI nokarI kadApi nahIM karaze. zuM kesarIsiMha bhaya pAmIne ziyALanA zaraNe kadApi gayA che? athavA te najIkamAM tenuM mRtyu jaNAya che, nahIMtara AvAM vacane kahevarAve nahiM. athavA tene nakkI pittajavara thaye lAge che, ke bhUtane vaLagADa vaLagyo haze? vaLI dUte tene sAme javAba ApatAM kahyuM ke, "ahIM gharamAM ATalI zuM garjanA karo cho? jyAM sudhI reSAyamAna ativIryane yuddhabhUmimAM nathI joyA, tyAM sudhI ja A mAtra garjanA che." ATaluM bolatA dUtane be paga pakaDIne bahAra hAMkI kADhyo ane subhaToe mArapITa karI tene nagara vacce lAvyA. dhULanI rajathI lapaTAelA aMgavALA tenuM apamAna karIne tene choDI dIdhuM. teNe pitAnA svAmI pAse jaIne sarva vitaka saMbhaLAvyuM. yuddha karavAnI utsukatAvALA bharata mahArAjA ghaNuM moTA sainya sAthe ekadama ativIrya rAjAnI sAme sAmano karavA nagaramAMthI bahAra nIkaLyA. A sAMbhaLIne mithilAnA svAmI senA sahita AvI pahoMcyA, sihodara vagere subhaTo bharatanI pAse AvI gayA. apamAnita dvatanA kAraNe kedha pAmelo ativIrya rAjA paNa bhAratane sAmano karavA mATe pitAnI nagarImAMthI bahAra nIkaLyo. "huM jaladI AvuM chuM.' ema kahIne te lekhavAhakane vidAya karyo. rAme ekAntamAM te mahidhara rAjAne kahyuM ke, "bhAratanuM hita thAya, te ja kArya amAre karavAnuM hoya, mATe guptapaNe jaIne ativIryane haNa joIe. rAme kahyuM ke, "he mahIdhara ! tame vizvAsa rAkhI sukhethI ahIM rahe. huM tamArA Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra putrA sAthe tenI pAse jAuM chuM.' te rAjAe paNa rAmane javAnI anumati ApI. tyAra pachI potAnI priyA sahita rAma rathamAM ArUDha thayA ane mahIdhara rAjAnA putrA sAthe tema ja lakSmaNa sahita prayANa karyuM. mahIdharanA putra ane senA sAthe nanghAvata pura tarapha gayA ane tyAM paDAva nAkhyA. rAma paNa tyAM sukhapUrvaka beThA. rAtrinA samaye ativIyanA parAjaya mATe sItA, lakSmaNa ane rAma traNa gupta ma`traNA karavA lAgyA. tyAre sItAe kahyuM ke, 'he raghuputra ! mAruM eka vacana sAMbhaLe. ativIya rAjA ghaNA subhaTA ane hajAro sainika vagerenA meATA piravAravALA che--ema sabhaLAya che, te apabalavALA bharata tene sagrAmamAM zI rIte jitI zakaze? mATe evA keAI upAya vicAro ke, jemAM te pApI ativIya ne bharata jitI jAya. jaldI AvI kAI gaNuhe bhadre ! AvI dInatApUrNa vAta kema dekhaze.' tarI karIne kArya kare.' tyAre kare che ? pApI ativIya ne lakSmaNe kahyuM ke jaldI jitelA : RRR : tyAra pachI rAme kahyuM ke, 'he lakSmaNa ! tuM sAMbhaLa, kadAca yuddhamAM ativIya bharatane harAvI jAya, to pachI ApaNe kevI rIte jIvavuM ? bIjI eka vAta sAMbhaLa-he lakSmaNa ! zatrune je parAkrama karyuM' che, te sAMbhaLa, gherA nAkhIne paDAvamAM senAnA nAza kare che, zatrusainikone adhamuvA karI trAsa pamADI ghaNAne mArI nAkhe che. peAtAnI bhujAnA sAmarthyathI ceAsaTha hajAra gheADA, sAtaseA hAthI jitIne bharata pAse lAvyeA che.' A pramANe maMtraNA karavAmAM teoe tyAM rAta pUrNa karI. jAgyA pachI jinamandiramAM jaine ekAgra citte ullAsapUrvaka prabhunI prArthanA-vandanA karI. jyAre bhagavantane vaMdana karatA hatA, tyAre bhavananI rakSaNa karanArI eka devI AvI, hAthamAM taravAra dhAraNa karI divyarUpadhArI te devI rAmane kahevA lAgI ke, 'he rAghava ! ekadama vaza karIne be hAtha vaDe ajali karatA ativIya rAjAne tamArA caraNamAM pADIza.' tyAra pachI te devIe lakSmaNa sahita keTalAka puruSAnu devAMganA sarakhuM manehara rUpa vidyubyu. pharI jinendranA bhavanamAM bhagavatane praNAma karIne A natikAone laine pracchannarUpadhArI rAme aNudhAryuM. rAjabhavana tarapha prayANa karyuM. teoe rAjasabhAmAM rAjAne joyA, eTale sAmA rahIne nRtya karavAnuM zaru karyu.. temAM taddIna manavALA lAkoe atyanta svarUpavALI te strIone dekhI, tyAra pachI madhura sAte svara ane gamaka sahita vacamAM vacamAM vividha prakAranAM vikalpa ane bhedavALu muninA mananuM paNa haraNa karanAra evuM suMdara saMgIta gAyuM. vaLI suMdara rUpavALI e nartikA nRtya karavA lAgI ane cAlatI cAlatI jANe lAla kamalanuM khali arpaNa karatI kema na hAya, tema rAjAnA caraNamAM paDatI hatI. netrAnA kaTAkSeA phkatI, abhinaya karavApUrvaka hAtha-paga uMcA-nIcA karatI, manda mantra hAsya karatI, stana-ka pana, bhramarasaMcAra karavA, rasa ane bhAvane utpanna karatI te suMdara nartakI jyAM jyAM bhamarI pharIne cAlatI hatI, tyAM tyAM tenAM rUpa, nRtya, kaTAkSamAM tallIna manI leAkeA tenA upara vAraM Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [37] ativIryanuM niSkramaNa : 223 : vAra daSTi pheMkatA hatA, saMsAra-samudrane pAra pAmelA RSabhAdika jinezvaranAM caritra vALAM saMgIta gAtI hatI. rAjA sahita sarve loko atyanta khuza khuza thaI gayA. tyAra pachI nartikAe ativIrya rAjAne kahyuM ke-"lokamAM apakIrti karanAra, bharata sAthe tame virodha kyA kAraNe karyo che? ATaluM thavA chatAM paNa jo tame pitAnuM jIvatara IcchatA ho to bharatanI pAse jaIne tenuM dAsatva svIkAro." A vacana sAMbhaLIne rAjA reSAyamAna thayA ane samudranI bharatInI jema subhaTa puruSe bhAyamAna thayA. eTalAmAM ativIrya rAjAe tene vadha karavA myAnamAMthI taravAra kheMcI, teTalAmAM te nartikAe tenI taravAra jhuMTavI lIdhI ane tene kezamAMthI pakaDyo. te nartikAe nilakamala sarakhI zyAma talavArane uThAvIne kahyuM ke, "je mArI sAme ubhA rahe, te avazya haNavA gya che." pharI nartakIe kahyuM ke, je bharatasvAmI pAse jaIne tuM praNAma karIza, te tuM jIvIza, te sivAya tAre jIvavAno bIjo koI upAya nathI. hAhAkAra karanAra ane bhayathI gabharAelA dhrujatA zarIravALA loka kahevA lAgyA ke, cAraNakanyAe jabaruM Azcarya karyuM. tyAre uttamahAthI para beThelA rAma ativIryane laIne jinamaMdiramAM gayA. hAthIthI nIce utarIne prabhunI pUjA karI. sItA sAthe rAme nirmala bhAvathI jinezvaranI stuti karIne pachI AdarapUrvaka varadharma nAmanA AcAryane praNAma karyA. tyAra pachI ativIryanA hAtha lamaNe pakaDelA hatA, te dekhIne sItAe lakSamaNane kahyuM ke, tenA hAtha jaldI choDI de, kAraNa ke, subhaTonI AvI maryAdA hoya che. je sarva jI mATe zaraNabhUta che, tapa, niyama ane saMyamamAM tallIna rahenArA che, tevA sAdhuo upara paNa durjana durjanatA kare che, to rAjalokanA viSayamAM te zuM bAkI rahe ?" A pramANe kahevAthI lakSamaNe ativIryane choDI dIdho ane samajAvyo ke, "have tuM kezalA nagarIe jaIne bharatane sevaka bana." A pramANe mukta karyo, eTale rAmane praNAma karIne te vairAgya pAmya ane tatkAla pratibaMdha pAmyo. tyAre rAme kahyuM ke, "A duSkara cAritra na grahaNa kara, paNa bhAratane AdhIna thaIne tuM mahAbhogo bhogava. ativIye kahyuM ke, "rAjya-bhogavaTAno paramArtha Aje barAbara dekhyo. saMsAranuM svarUpa barAbara samaje chuM ane tenA bhayathI udvega pAmela huM have avazya pratrajyA grahaNa karIza." vijayaratha nAmanA putrane rAjaye sthApana karIne putraneha-rahita ativIrya rAjAe AcAryanA caraNa-kamalamAM dIkSA aMgIkAra karI. niHsaMga, sUryAsta thAya, tyAM rokAI janAra, jitendriya ane dhIra evA te muni tapa karavA lAgyA ane siMhanI jema nirbhayapaNe pRthvImAM vicAravA lAgyA. cAritra, jJAna, saMyama, tapa ane zIlayukta tema ja chaDuM-aThThama tapa karIne potAnI kAyAne kSINa karanArA, vimala jJAnane dhAraNa karanArA, mati, zruta ane avadhi evAM traNa jJAnane dhAraNa karanArA, evA guNasaMpanna dhIra mahAtmA araNyamAM ke guphAmAM nivAsa karatA hatA. (30) padmacarita viSe "ativIrya-niSkamaNa" nAmanA sADatrIzamAM parvane gUrjaranuvAda pUrNa thaye [37] Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [38] jitavA-AkhyAna vijayarathe devAMganA sarakhA rUpavALI ratimAlA nAmanI pitAnI bahena lakamaNane ApI. te kanyAne IcchIne sItA sahita te baMne vijayapura pahoMcyA ane IcchA pramANe samaya pasAra karatA rahetA hatA. natikAnA nimitte ativIrya rAjAe dIkSA lIdhI, te kAraNe zatruddha tene hasate hato, paraMtu matikuzala bharate tenuM nivAraNa karyuM ke, "he mUDha! tenI mazkarI na kara. kAraNa ke ativIrya dhanyavAdane pAtra che ke, jeNe kumArabhAvamAM viSayasukhano tyAga karIne jinadIkSA aMgIkAra karI. A vArtAlApa cAlI rahela hatA, te daramyAna sainya parivAra-sahita vijayarathe rAjabhavanamAM praveza karyo ane te bharatarAjAne maLyA, mastakathI praNAma karIne bhAratanA caraNamAM beThe. bharate paNa tenuM sanmAna karyuM. eTale vijayarathe bharatarAjAne kahyuM ke, vijayasundarI nAmanI ratimAlAthI nAnI mArI bahena che, te meM Apane svAdhIna karI che, te Apa nirvidane vivAha-maMgala karo." tenI sAthe ghaNA moTA ADaMbarathI lagna karIne bhArata azvArUDha thaIne vegathI ativIrya muni pAse gaye. rAjA tyAM pahoMcI gaye, te ativIryamuni parvatanI guphAmAM zatru ane mitra tarapha samAna hRdayavALA, sukha-duHkhamAM samAna buddhivALA nirbhayapaNe beThA hatA, temane joyA. sAmanta-varga-sahita bhArata temanA caraNamAM paDyo ane lagAra aMtara rAkhIne beThe ane temanA guNonI prazaMsA karavA lAgyA-"he nAtha ! A samagra tribhuvanamAM Apa ativIrya nAmane sArthaka karanArA eka ja che ke, jemaNe rAjaRddhine tyAga karIne pravajyA aMgIkAra karI. he nAtha ! Ape manuSyabhava prApta karyAnuM phala meLavI lIdhuM. he supuruSa! meM tamAro nAne paNa aparAdha karyo hoya, to Apa kSamA Apaze. te zramaNane praNAma karIne temanI prazaMsA karatA pAchA pharyA ane nagaralokathI abhinandana karAtA teNe AnandathI nagarImAM praveza karyo. jenA pAdapIThamAM sAmAnta praNAma karI rahelA che, evA bharatarAjA jema svargamAM deva sukha bhogave, tema vijayasundarInI sAthe mahAguNavALuM rAjya-sukha bhegavavA lAgyA. - keTaloka samaya vijayapuramAM pasAra karIne rAme mahIdharane kahyuM ke "amAre manaIcchita sthAne javuM joIe javA mATe taiyAra thaI gayA che-ema sAMbhaLIne mugdhA vanamAlAe lamaNane kahyuM ke-"he supuruSa! pahelAM je manera karyA che, tene Apa pUrNa karo. tenA pratyuttaramAM lamaNe kahyuM ke, "jyAM sudhImAM huM pAcho ahIM na AvuM, Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [38] jitapadmA-AkhyAna : 225 : tyAM sudhI ahIM raheje ane tArA AtmAne kheda na pamADIza. he caMdrasarakhA mukhavALI! je huM kahyA pramANe tArI pAse pAcho na AvuM te samyakatvarahita puruSanI je gati thAya, te mArI gati thaze. nizcaya manavALA ame pitAnA vacanane pAlana karanArA chIe ane tethI amAre cekasa sthaLe pahoMcavuM joIe, mATe tyAM jaIne pharI pAchA avazya tArI pAse AvIza. A pramANe hajAro vacanathI vanamAlAne AzvAsana ApIne lakSamaNa rAma pAse AvyA. tyAra pachI nagaraloka uMghatA hatA, tevA samaye sItA sahita avAja karyA vagara gupacupa nagaramAMthI nIkaLI gayA ane vRkSenAM suMdara phalene AsvAda karatA jaMgalanA mArge AgaLa vadhyA. jaMgalane u9laMdhIne tenA sImADAnA pradezamAM madhyabhAgamAM rahelA kSemAMjalipuramAM AvI pahoMcyA. tyAM udyAnamAM sukhapUrvaka nivAsa karyo. lakSamaNa AhAra lAvyA, eTale IcchAnusAra bhojana karyA pachI sItA sAthe rAma tyAM gAmamAM rahelA hatA. pachI rAmanI anujJA mAgIne lamaNe uttama bhavanAvALA kSemAMjalipuramAM praveza karyo. tyAM strI khAtara rAjAe choDela zakti hathiyAro prahAra koNa sahana karavA samartha che?" evA bhAvavALA eka manuSya uccArelA vacanane sAMbhaLIne lamaNe te puruSane pUchyuM ke, prahAra keNa karaze? zaktinI zI hakIkta che? te mahilA koNa che? tyAre te puruSe lakSmaNane kahyuM ke-A nagaramAM zatrudamana nAmanA rAjA che, tenI bhAryA kanakAbhA ane temanI jitapadmA nAmanI putrI che. te puruSaSiNI] viSakanyA che. rAjAnA kaThora hAthathI cheDelI zaktine prahAra je sahana karaze, tene A jitapadmA kanyA maLaze, e vAta tame zuM nathI sAMbhaLI? e vAta sAMbhaLIne reSavALA tema ja vismaya hRdayavALA lakSmaNe te kanyA mATe rAjabhavanamAM praveza karyo. nIlakamala samAna atyanta zyAma varNavALA ane kAntinA AzrayarUpa lamaNane joIne jitazatru rAjAe kahyuM ke, "Ane mATe jaldI sundara Asana lAve." rAjAe vaLI pUchayuM ke, "tame kyAMthI Avo che? tamAruM nAma zuM che ? ane kayA kAraNe pRthvImAM ekalA paryaTana karI rahyA che? tenA javAbamAM lamaNe kahyuM ke, "huM bhAratarAjAne dUta chuM. kaMIka kAraNathI huM ahi Avelo chuM. garva dhAraNa karanArI tamArI putrIne mAnabhaMga karIza." tyAre rAjAe kahyuM ke-"je manuSya mArA majabUta hastathI choDelI zaktine prahAra sahana karaze, te ja mAtra tene mAnabhaMga karaze, te vAtamAM sandaha nathI. tenA pratyuttaramAM lakSamaNe jaNAvyuM ke- "he rAjan ! eka zakti zA mATe? mArA para sAmaTI pAMca zakti cheDe, DhIla na kare. jyAre A vArtAlApa cAlatuM hatuM, tyAre gavAkSanI aMdara rahelI jitapadmA kanyA puruSane dveSa cheDIne te lakSamaNane jovA lAgI. prasannahRdayavALI te be hAthanI aMjali joDIne praNAma karavA lAgI. lakSmaNe paNa saMjJAthI tene kahyuM ke- "he prasannanetravALI! tuM bhayane tyAga kara." lamaNe rAjAne kahyuM ke, "he aridamana ! haju sthiratA pakaDIne konI Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 226 : paumacariya-padmacaritra rAha juo cho ? mArA vizAla vakSasthalamAM tame zakti che. Ama chaMcheDAelA narendra kedha karIne kammara para khesa barAbara majabUta bAMdhIne jaLatA agni sarakhI mahAzaktine uMcI karI. ddhA egya vaizAkha-saMsthAna, arthAt paga pahoLA karIne ubhA rahevA rUpa AkRti karIne zatrudama rAjAe zakti cheDI ane lakSmaNe paNa jamaNA hAthathI te zaktine salukAIthI pakaDI lIdhI. vaLI DAbA hAthamAM bIjI grahaNa karI ane be bagalamAM bIjI be dhAraNa karI, eTale jANe cAra daMkUzaLavALa airAvaNa hAthI heya tema lakSmaNa zobhavA lAgyA. krodha pAmelA sarpa sarakhI pAMcamI mahAzakti prApta thaI. siMha ane zarabha jema dAMtathI mAMsa pakaDe, tema lamaNe tene dAMtathI pakaDI. tyAra pachI AkAzamAM rahelA devae uttama puSpa ane sugaMdhI cUrNanI vRSTi karI, bIjA keTalAka deva jayakAra piokAratA duMdubhi vagADavA lAgyA. tyAra pachI lakSamaNe kahyuM ke, "he aridamana ! have tame mAre zakti-prahAra grahaNa kare, te vacana sAMbhaLIne leke sahita rAjA bhaya pAmyA. tyAra pachI te jitapadmA kanyA lakSamaNanI paDakhe ubhI rahI, tyAre divyarUpanA kAraNe IndranI devI sarakhI te zAbhavA lAgI. subhaTo, dezavAsI loka ane zatrudama rAjAnI samakSa kanyAe sundara avayavavALA, tathA potAnI IcchAthI varaNa karelA lakSmaNane aMgIkAra karyo. vinayathI namelA mastakavALA lakSamaNane rAjA kahevA lAgyA ke- "he lakSamaNa ! ame tamArA tarapha je kaMI paNa kharAba vartana karyuM hoya, tenI kSamA mAgIe chIe." evI rIte lakSamaNe paNa zatrudamana rAjAne khamAvyA. tyArapachI madhura vacanathI rAjAe kahyuM ke mArI putrIne maMgalamahotsava ahIM kare. tyAre lamaNe kahyuM ke, "mArA moTA badhu ahIM bahAra udyAnamAM rahelA che, te A paramArtha jANe che, mATe he rAjan ! temanI pAse jaIne pUcho." ratha para ArUDha thaIne lakSamaNanI sAthe jitapadmA tathA maMtrIonI sAthe rAjA paNa rAmanI pAse gayA. jitapadmA sAthe lakSmaNa rathamAMthI nIce utaryA ane te sahu rAmane praNAma karIne nIce beThA. parijana, sAmajo ane badhuothI yukta zatrudamana paNa rAmanA caraNayugalamAM praNAma karIne beThA. tyAM eka kSaNa rekAIne zarIranA kuzalasamAcAra pUchIne sItA sahita rAmane rAjAe nagaramAM praveza karAvyo. harSa pAmelA ane tuSTa thaelA manavALA rAjAe hajAre vAjiMtronA vAdana ane nRtya karatA loke vALe atyanta sundara mahAAnandadAyaka mahatsava manAvyuM. keTaloka samaya tyAM rokAIne bhege tarapha Asakti vagaranA, javA mATe eka manavALA te baMne kumAree prayANano nizcaya karyo. virahAnalathI bhaya pAmelI jitapadmAne dekhIne lakSamaNe AzvAsana ApyuM ane vanamAlAnI jema tene paNa pAchA maLavAne vizvAsa Ape. sarva nagaralokone ati ApIne sItA ane lakSamaNanI sAthe rAma rAtrinA samaye nagaramAMthI nIkaLI gayA. pUrvabhavamAM upArjana karelA puNya-prabhAvane mahAzaktisaMpanna rAma ane lakSamaNa je ke pharatA pharatA judA judA dezamAM jatA hatA, te paNa tyAM paNa Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [38] jitapadmA-AkhyAna : 227 : vimala kIrti saMpAdana karatA rAma ane lakSamaNa sukha, sanmAna ane dAnano anubhava karatA hatA. (57) pAcarita viSe "jitapaghA AkhyAna' nAmanA ADatrIzamA pavane gUrjaranuvAda pUrNa thaye. [38] [39] dezabhUSaNa ane kulabhUSaNanAM AkhyAna dee arpaNa karelA bhegone upabhega karanAra, zarIra ane upakaraNothI utpanna thaelA gauravavALA, hAthamAM grahaNa karelA dhanuSa-ratnavALA, siMhanI mAphaka nirbhaya, ane dhIra evA dazarathaputra-rAma ane lakSamaNa aneka prakAranA vRkSa, velA ane latAonAM puSponI gadhathI samRddha evI mahAaTImAM lIlA karatA karatA jatA hatA. keIka sthaLe megha sarakhI zyAma, keIka sthaLe parvatanI dhAtu ane paravALA sarakhA varNayukta avayavavALI, keIka sthaLe kusuma-samUhathI bagalAnI kAMti sarakhI sapheda zabhA aTavI vahana karatI hatI. te aTavInuM kAma karIne ullaMghana karatA karatA tyAM AvyA che, jyAM vaMzagirinI samIpamAM vaMzasthala nAmanuM nagara hatuM. te samaye eka bIjAthI utAvaLA utAvaLA AgaLa deDatA ekadama ghaNA nagaraloko sAme AvatA ane palAyana thatA dekhyA. tyAre rAme eka puruSane pUchyuM ke, "A loka kenA bhayathI palAyana thAya che, te mane jaladI kahe. teNe kahyuM ke, "Aja traNa divasathI A parvatanA zikhara uparathI loko mATe bhatpAdaka evo bhayaMkara zabda saMbhaLAyA kare che. je Aja rAtre amAro vadha karavAnI mativALe kaI AvI jAya, te tenA bhayathI narapati sahita samagra leka palAyana thaI rahela che. A vacana sAMbhaLIne sItA rAmane kahevA lAgI ke, "ema che, to ApaNe paNa jyAM A nagaraloka jAya che, tyAM palAyana thaIe." tyAre rAme sItAne kahyuM ke, "he sundari! kaI divasa maraNa sarakhI Apatti sAme Ave, te paNa satparuSo palAyana thAya kharA ke ? evA Apatti-samayamAM te tene sAmane kare. A pramANe sItAe nivAraNa karavA chatAM paNa lakSamaNa sAthe rAma cAlyA ane sItAne eka sthAna para besADIne vaMzagiri sanmukha gayA. nirmala zilAo, zikhare ane vahetA jharaNAvALA, tathA gRhasamUhanI najIka rahela AkAzatalane cuMbana karatA vaMzagiri upara teo caDavA lAgyA. sItAne hAthanuM avalaMbana ApIne kaIka viSama sthaLamAM be bhujAthI ucakIne rAme sItAne kaI paNa prakAre A moTA parvata upara caDAvI. te mahAparvatanI upara lAMbA karelA hastayugala Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 2 paumacariya-padmacaritra vALA dhyAna karatA nirmohI be munivarone teoe joyA. sItA sahita baMne baMdhuo sarva bhAvathI tyAM gayA ane mastaka upara aMjali karavA pUrvaka teonI najIka beThA. te samaye cAre tarapha bhramara sarakhA zyAmavarNavALA, trAsa pamADanAra, bhayaMkara zabda karatA evA ghaNuM hAthIone dekhyA. vaLI vividha prakAranA varNavALA viMchIo, ane bhayaMkara ghanasa jAtanA sarSathI vIMTAelA munione dazarathanA putroe joyA. dhanuSane TaMkAra karIne viMchI ane nAga-hAthIne cAre bAjuthI dUra karIne lakSamaNa ane rAma baMne ghaNAja prasannamanavALA thayA. jaLanA nijharaNAmAMthI jaLa lAvIne rAme muninA caraNagugalo pakhALyA ane lakSamaNe arpaNa karelAM velaDInAM puSpathI arcana karyuM. zakti anurUpa sItA sahita haladhara ane nArAyaNe atyaMta tuSTa thaIne munivaMdana karyuM. manehara svaravALI vINa rAme grahaNa karI ane vidhipUrvaka sAdhunA guNayukta aneka bhedavALuM sundara saMgIta AlApa-sahita gAyuM. tyAra pachI sItAe bhAvanA pUrvaka munisamakSa nRtya karavAnuM AraMbhya. hAvabhAva ane abhinaya sahita capala jaghAone calAyamAna karatI ane dekhADatI sItA nRtya karavA lAgI. te samaye AkAzane malina karate jANe upasargathI bhaya pAmyA hoya, tema sUrya kiraNarUpI sainya sAthe adazya tha. te samaye dADhone kacaDIne utpanna karela agnivAlA ektA, lAkho bhUtethI AkAza aNadhAryuM chavAI gayuM. teo mastaka, kalevara, jAMgha vagere zarIranAM aneka aMge nIce pheMkavA lAgyA ane taDa taDa zabda karatA meghanA TIpAM varasavA mAphaka rudhirane varasAda varasAvavA lAgyA. keTalAka bhUtonA hAthamAM trizUla hatAM, bIjA keTalAkanA hAthamAM taravAra, kanaka ane tomara hatAM, mukta aTTahAsya karatA hovAthI bhayaMkara dekhAtA temaNe sarva dizAone kSebha pamADI. hAthI, vAgha, siMha, ziyALanA mukhamAMthI nIkaLatI bhayaMkara javAlAyukta AkRtivALA te bhUta pAparahita zramaNone kSobha pamADavA lAgyA. aneka vetAla ane bhUtAnA samUhane joIne bhaya pAmelI sItA nRtyavidhi baMdha karIne rAmanI pAse cAlI gaI. rAme sItAne kahyuM ke, "he bhadra! muninA caraNa pAse hAla besa, huM lakSamaNa sAthe upasargane nAza karuM chuM." baMnee dhanuSa grahaNa karIne atyaMta jerathI tene aphALyuM. tenA zabdathI jANe Akho parvata dhrujI gaye na hoya tema jaNAvA lAgyuM. tyAre analaprabha nAmanA te jatiSka deve avadhijJAnathI jANyuM ke, "A haladhara-rAma ane lakSamaNa nArAyaNa che." munivarenA upara mAyAthI vimu lA upasargane dUra karIne te pitAnA vimAnamAM gaye. te samaye AkAza paNa taddana nirmala banI gayuM. rAma ane lakSamaNa baMne muninI sevAmAM rahI pratihAre banyA, karmakSaya thavAthI munine kevalajJAna utpanna thayuM. tyAra pachI cAre nikAyanA denA ane manuSyonA samUhe AvyA, zramaNa-siMhonI stuti karIne yathAsthAne beThA. sarva bhAvathI kevalInI pUjA ane namaskAra karIne sItA pAse rAma ane lakSamaNa beThA. tyAra pachI surasamUha vacce rAme mahAmunine prazna karyo ke, "Aja rAtre Apane kayA nibhaMgIe Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [39] dezabhuSaNa ane kulabhUSaNanAM AkhyAna : 229 : upasarga karyo?" AnA pratyuttaramAM kevalajJAnI bhagavate pUrvabhavamAM banelI ghaTanA kahevI zaru karI- patinI nAmanI eka prasiddha nagarI hatI. vijayaparvata nAmanA rAjA e nagarInuM rAjya karatA hatA. te rAjAne devAMganA sarakhA rUpavALI dhAriNI nAmanI patnI hatI. tyAM vividha zAstromAM atizaya kuzala mativALo amRtasara nAmane eka dUta rahetuM hatuM, tene upabhegA nAmanI patnI hatI. teone be suMdara putra hatA, temanAM anukrame udita ane mudita evAM nAmo hatAM, koI vakhate rAjAe rAjakArya mATe dUtane bahAragAma mokalyo. tene kapaTathI prIti karanAra ane niraMtara zarIrasukhamAM Asakta vasubhUti nAmano eka mitra hatA, je dUtanI sAthe paradeza gaye. vasubhUti brAhmaNa paNa dUtanI strImAM atyaMta sneha rAkhato hato, tethI rAtre kapaTathI dUtane haNane pAche AvyuM. vasubhUtie lokone kahyuM ke, "teNe mane pAcho mokalI Ape che. dUtanI patnI sAthe teNe duSTa maMtraNa karI ke, "he upabhege! A tArA baMne putrone haNIne tArI sAthe lAMbA kALa sudhI niSkaTaka bhoga bhogavuM." pachI vasubhUtinI IrSyAluM patnIe je pramANe banyuM hatuM, te rAtamAM banele sarva vRttAnta udita putrane jaNAvyuM. tyAre kedha pAmelA udita putre taravAranA tINa prahArathI tene mArI nAkhe, te duSTa brAhmaNa marIne zleSNapaNe utpanna thaye. eka vakhata caturvidha zramaNa saMgha sahita mativardhana nAmanA muni padminI nagarImAM AvyA. te samaye samagra gaNunuM pAlana karanAra, dharmadhyAnamAM lIna, sAdharmikavAtsalya ane dharma prabhAvanA karavAmAM udyamazIla anuddharA nAmanI gaNapAlikA hatI. samudAyamAM moTA zramaNa saMgha sahita te mativaddhana muni te suMdara udyAnamAM traNaprANa-rahita pradezamAM beThA. udyAnapAlake rAjA pAse jaIne kahyuM ke, "he svAmI! vasantatilaka udyAnamAM zramaNonuM Agamana thayuM che. A samAcAra sAMbhaLIne rAjA vijayaparvata upara gayA ane pAparahita mativardhana vagere zramaNone vaMdana karyuM. munivarane namaskAra karIne rAjA kahevA lAgyA ke, "haju bhegamAM mane abhilASA rahe che, eTale huM sAdhudharma dhAraNa karavA asamartha chuM." jeNe zAstronA samagra padArtho jANelA che, evA te munie kahyuM ke- he rAjana! tamArI A bhogatRSNA lA bhavane vadhAranArI ane saMsAranuM baMdhana karAvanArI che, hAthInA kAnanI capaLatA, gajakarNadvIpamAM thatA tADanA patra sarakhuM, tema ja vijalI samAna atyaMta capaLa A manuSya-jIvana che, badhujananA neha ane viSayabhogo svapna sarakhA dekhatAM ja nAza pAme tevA kSaNabhaMgura che. svabhAvathI durgadhamaya, naraka samAna bhayaMkara, dekhatAM jugupsA utpanna thAya tevA ane kRmi enA ghara evA zarIramAM Asakti kevI rIte utpanna thAya? carabI, kalala, zleSma, lehI ane mala-mUtra rUpa azuci padArthonA kiccaDavALA tema ja svabhAvathI malasvarUpa Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + 230 : paumariya-paddhacaritra evA garbhavAsamAM vasIne janma lIdhe che, te haju pharI tevA garbhAvAsanI abhilASa kema kare che? AvA zarIramAM je puruSa, viSaya anurAgamAM Asakta thAya che, teo hajAre duHkhanI pracuratAvALA ghara saMsAramAM ragadoLAya che. AvA prakAranA viSayarUpI saMkaTapUrNa bhAgamAM deDatA manarUpI hAthIne vairAgya balathI yukta, jJAnarUpI aMkuzathI tene kabaje rAkho. he rAjana ! kudaSTi-khoTA dharmane tyAga karIne yathArtha kathana karanAra jinezvaradevane bhaktipUrvaka praNAma kare. jethI saMsArarUpI samudrane pAra nirvidane pAmI zakaze. moharUpI zatrunA mahAsainyane saMyama rUpI taravArathI jaldI haNane siddhirUpI nagaramAM adhiSThita thaIne nirbhayatAthI rAjya kare." A pramANe munivara pAse upadeza pAmelA vijayarAjA virAgya pAmyA ane teNe muninI pAse dIkSA aMgIkAra karI. tyAM AgaLa kevalijine kahela dharma sAMbhaLI te baMne bhAIo paNa vairAgya utpanna thavAthI karuNuvALA thayA, eTale temaNe paNa zramaNa paNuM svIkAryuM. sameta parvata tarapha kalyANakabhUmine vaMdana karavA jatAM mArgamAM teo bhUlA paDyA ane anArya isiDanI pallImAM pahoMcyA. vasubhUti viprane jIva marI pleccha thayo hato, teNe A bhUlA paDelA sAdhuone joyA. eTale te karkaza ane kaThe vacane saMbhaLAvIne haDadhUta karavA lAgyA. jIvane anta karanAra te svecchane joIne munie apavAda-sahita sAgAra pratyAkhyAna aMgIkAra karyuM ane pratijJA karIne kAryo saga-dhyAne ubhA rahyA. mAravA mATe taiyAra thaelo te pApI maleccha najIka AvyuM devayoge senApatie tene joyo ane vadha karatA aTakAvyA. vacamAM rAme prazna karyo ke, acha be munine haNato hato, tene senApatie kayA kAraNathI kyo?" kevalajJAnathI jeNe samagra padArtho jANelA che, evA munie pUrvabhava saMbaMdhI caritra jaNAvyuM ke yakSasthAnamAM nivAsa karanAra khetI karanAra be bhAIo hatA. AhAra mATe zikArIoe pakaDelA pakSIne dayALu te kheDUte mUlya ApIne choDI mUkAvyuM, tyAra pachI marIne te pakSI mlecchanA adhipatipaNe utpanna thayuM. te baMne kheDUto udita ane muditapaNe utpanna thayA. pakSIne mArI nAkhato hato, tene be kheDUtoe bacAvyuM. te kAraNe senApatie te vakhate munione bacAvyA. pUrvabhavamAM je jIve je karma pate upArjana karyuM hoya, te saMsAramAM paribhramaNa karatA jIvane game te prakAre prApta thAya che. e pramANe upasarga pAra pAmelA sAdhuoe sameta parvata upara jaIne Adara pUrvaka jinezvarene vaMdana karyuM. lAMbA kALa sudhI vidhipUrvaka jJAna, darzana ane cAri. tranI ArAdhanA karIne AyuSyane kSaya thaye, eTale kAla pAmIne devalokamAM utpanna thayA. mitrane mAranAra vasubhUtine jIva naraka-tiyacanI durgatimAM ghaNo lAMbe kALa bhramaNa karIne sumanuSyapaNuM pAmIne jaTAdhArI tApasa thayA. ajJAnatapa karIne te tApasa jyAtiSka devalokamAM mithyAtvamativALe mahApApI agniketu nAmanA devapaNe utpanna thaye. bharatakSetramAM rahelA ariSTapuramAM priyaMvada nAmano rAjA rahetuM hatuM, tene padmAbhA Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [39] dezabhUSaNa ane kulabhUSaNanAM AkhyAna : 231 : ane kanakAbhA nAmanI be bhAryAo hatI. pilA be sAdhuo devalokamAMthI cyavIne paDyAnAmanI rANInI kukSimAM ratnaratha ane citraratha nAmanA devakumAra sarakhI kAntivALA putra utpanna thayA. vasubhUti viprane jIva je jaTAdhArI tApasa thaI tiSka deva thayuM hatuM, te deva cavIne ghaNu guNonA nidhAnabhUta kanakAbhA rANanA putrapaNe utpanna thaye ane anuddhara nAmathI prasiddhi pAme. putrone rAjya ApIne priyaMvade jinabhavanamAM cha divasanI saMkhanA karI, samAdhithI kAla pAmIne te devalokamAM gaye. tyAM AgaLa lakSamInA sarakhA sundara zarIravALI zrI prabhA nAmanI rAjaputrI hatI. ratnaratha ane anuddhara e baMne te kanyAnI mAgaNI karatA hatA. tyAra bAda ratnaraze tene meLavI che, te sAMbhaLIne roSAyamAna thaI anudvare senA-sahita jaI teno pradeza khedAnamedAna karI verAna banAvyuM. tyAra pachI citraratha ane ratnaratha baMne bhAIoe ekaThA thaI tene pakaDI lIdhuM ane paMca daMDa karIne potAnA dezamAMthI bahAra kADhI mUkyo. tiraskAra, apamAna ane parAbhavathI utpanna thaelA, vera ane dveSathI lAMbI ane moTI jaTAone mugaTadhArI, vakalanAM vastra paheranAra tApasa thaye. te tyAM tenA pitAnA be bhAIo hatA, teoe dIkSA aMgIkAra karIne kALa pAmI devalekamAM mahaddhika devapaNe thayA. devalokanuM sukha bheLavIne tyAMthI velA siddhArthanagaranA rAjA kSemaMkaranI vimalA nAmanI bhAryAnI kukSimAM putrapaNe utpanna thayA. sundara rUpa ane avayavavALe prathamaputra dezabhUSaNa nAmane ane guNothI nitya bhUSita evo bIje kulabhUSaNa nAmane putra thaye. rAjAe temane sAgaraghoSa nAmanA upAdhyAyanI pAse vidyAo zIkhavA mATe mUkyA. te bhAIo temanI pAse sarva vidyAo vinayapUrvaka grahaNa karatA hatA. gurunA gharamAM rahetA A be rAjakumArane potAnA svajana-parivAra Adi koInI oLakhANa na hatI. zarIra mATe jarUrI upakaraNo rAjA tyAM pahoMcADatA hatA, tenI vyavasthA gurune tyAM ja thatI hatI. lAMbA samaye A baMne uttama kumArane laIne upAdhyAya kSemaMkara rAjA pAse gayA, eTale rAjAe paNa Adara-satkAra karI tenI pUjA karI. bhavananA vAtAyana pradezamAM rahelI kanyAne joIne baMne rAjaputro hadayathI tenI abhilASA karatA palakArA vagaranA netrathI ekITase tene nIhALI rahelA hatA. putro vicAravA lAgyA ke, "amArI patnI karavA mATe pitA A kanyAne lAvyA che, temAM sadeha nathI. te samaye banTIjane tyAM uSaNuM karI ke, "jemanA A putra che, te vimalA devI sahita kSemakara rAjA jaya pAme." vaLI pharI bolyo ke, "cirakALathI vAtAyanamAM ubhI rahelI, kamalA-lakSmI samAna kAntivALI uttama kanyA, jenA e baMne guNonA AvAsarUpa ane zUravIra sagA sahodara che, te bahenane paNa jaya thAo." bandIjanenA A zabdo sAMbhaLIne kumAree jANyuM ke, "A kanyA te amArI sagI bahena che. te jANI baMne kumAro saMvega-parAyaNa thayA. "ApaNe A anu Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 232 : paumacariya-padmacaritra cita vicAryuM, dhikAra he amane, A sarva mohanA vilAsa che. kAmathI mohita thaIne sahedarA bahenanI abhilASA karI. A pramANe vicArIne baMnene tIvra virAgya thayo. zokamagna banelA mAtA-pitAne choDIne baMnee dIkSA aMgIkAra karI. kSemakara rAjA paNa putra-viyegathI AraMbhano tyAga karIne saMyama ane tapamAM lIna banI marIne garuDAdhipati thaye. Asana kaMpavAthI putranA upasargonuM smaraNa karIne te mahAtmA ahIM AvyA che, te atizaya darzanIya che. saMghayukta je anuddhara hatA, te paNa saMgha laIne jyAM zubhAdhAra rAjA hato, te kaumudI nAmanI nagarImAM pahoMcyo. tene be patnI hatI. eka rati nAmanI ane bIjI tenA karatAM caDiyAtI madanavega nAmanI hatI. te bIjI patnI datta nAmanA munivara pAsethI samyakatva-parAyaNa banI hatI. have koIka vakhate vismaya pAmelA rAjAe madanAnI pAse kahyuM ke, "ahIM tApase ghera tapa karI rahelA che." tyAre samyakatvavALI madanagAe rAjAne kahyuM ke, "he svAmI ! samyaktva-jJAna-darzana-cAritra rahita evA mUDha ane duSTonA vaLI tapa zA?" A vacana sAMbhaLIne roSAyamAna rAjAne e pramANe kahyuM ke, to jeje ke, "hamaNAM ja tamArA mAnelA sAdhuo cAritrathI patana pAmaze." ema kahIne te madanagA rAtri samaye potAnA bhavana tarapha gaI ane nAgadattA nAmanI bAlAne tApasanA AzramamAM mekalI. tyAM pahoMcIne te bAlA bhegavALA tApasa guruene uttama kuMkumanA aMgarAgathI lipta pitAno deha dekhADavA lAgI. tenA stana ardha ughADA rAkhI batAvatI hatI, nAbhinA Avarte hAthInA gaMDasthala jevA hatA, nitambapradeza vizAla hatA, keLanA staMbha sarakhA suMvALA ane dekhAvaDA baMne sAthaLa hatA. AvA prakAranA suMdara aMgavALI bAlAne dekhIne cittamAM kSobha pAmele tApasa pUchavA lAgyuM ke, "he bAlikA ! tuM tenI putrI che ane kayA kAraNe ahiM AvelI cho ?" te bAlikA kahevA lAgI ke-"he zaraNe AvelA pratye vAtsalyabhAva rAkhanAra! mArI hakIkata sAMbhaLe ! huM sarvathA nirdoSa hovA chatAM mArI mAtAe mane gharamAMthI kADhI mUkI che. ApanAM jevAM bhagavAM vastra dhAraNa karIne huM paNa Apane veSa dhAraNa karuM. he mahAyaza ! te vastra dhAraNa karavAnI mane anumati Ape. ane zaraNe AvelA tarapha vAtsalyavALA thAva. bAlAe A pramANe kahyuM, eTale tApasa kahevA lAgyuM ke, he priye! zaraNa denAra huM koNa? mAtra tuM ja mane zaraNa ApanAra che." ema kahIne te manathI vicAravA lAgyo ke, "A bAlA sarala che ema dhArIne madanAgnithI tapelA dehavALo tApasa bhujAvaDe AliMgana karavA taiyAra thaye. "nA nA, AvAM kArya karavAM yogya na gaNAya, haju huM kayA chuM ane vivAha vidhirahita chuM. haju mAre keI adhikAra nathI, mATe mAtAnI pAse jaIne mArI mAgaNI karo." A pramANe kahevAele te madanAtura tApasa te bAlAnI sAthe tenA bhavane gaye ane tenI mAtAnA pagamAM paDIne vinati karI ke, "he vilAsinI! mane kanyA Apo. te vakhate AgaLa Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [39] dezabhUSaNa ane kulabhUSaNanAM AkhyAna : 233 : karelI geAThavaNI anusAra rAjAe vezyAnA pagamAM paDelA dhIThA tApasane joyA. dAraDAthI majabUta khAMdhIne prabhAtamAM leAkeA tiraskAra kare tevI rIte 'skhalanA pAmelA AcAravALe che.' tema jAhera karyAM. tyAra pachI te pRthvImAM bhramaNa karatA mRtyu pAmIne aneka phleza bhAgavavA paDe, tevI ceAniomAM utpanna thayeA. kamanI nirjarA thavAnA cALe kAi paNa prakAre manuSyapaNAmAM AvyA, paNa dhana, andhu, svajana-rahita hatA ane jenA pitA paNa paradeza cAlyA gayA hatA. te kumArabhAva pAmyA, tyAre mlecchA tenI mAtAnuM apaharaNa karI gayA. atyanta duHkhI thaelA teNe tApasa-dharmanI dIkSA lIdhI. vidhipUrNAMka atikaSTavALuM tApasanuM ajJAnatapa karyuM. AyuSya pUrNa thayuM, eTale marIne jyAtiSka devalAkamAM analaprabha nAmanA deva thaye. devAnI vacce anantavIya ne ziSye pUchyuM ke, 'munisuvrata bhagavaMtanA tImAM khIjA kANu kevalI thaze ?' tyAre ana tavIye kahyuM ke, * mArA nirvANa pAmyA pachI samAhita manavALA e zramaNeA ahIM kevalI thaze. prathama nigrantha zramaNAmAM (saha samAna dezabhUSaNa nAmanA kevalajJAnI ane bIjA saMsArathI pAra karanAra kulabhUSaNa nAmanA kaivalajJAnI ahIM thaze.' analaprabha paNa potAnA vRttAnta jANIne kevalInA mukhakamalamAMthI nIkaLelI vANIne hRdayamAM smaraNa karatA peAtAnA sthAne paheAMcyA. have keAi vakhata avadhi-vibha'gajJAnathI jANyu ke, 'ame ahIM yAga karelA che.' tyAre teNe kahyuM ke, * anantavIryaMnA vacanane khATuM karuM. pUrvanA vairanA kAraNe atyanta rASavALA ekadama ahiM AvyA. atibhayakara upasaga karIne peAtAnA sthAne cAlyA gayA. hai rAghava ! lakSmaNa sahita tame je vAtsalya karyuM, te kAraNe amArA karmonA kSaya thayA ane kevalajJAna utpanna thayuM.' A pramANe sAMbhaLIne khIjA bhavAmAM duHkhe karIne nivAraNa karI zakAya tevAM, veranAM kAraNeAnA tyAga karo ane huMmezAM dharmamAM ekAgra manavALA aneA. dezabhUSaNamuninA AvA upadeza sAMbhaLIne devA ane manuSyA bhavanA duHkhathI bhaya pAmyA ane samyaktva-parAyaNa banyA. tyAre garuDAdhipatie kevalIne vandana karIne rAmane kahyuM ke, snehadaSTimAM vRddhi karIne mAruM vacana sAMbhaLeA. jo ke tame taddana nispRhabhAve ane sundara manathI mArA putrAnuM prAtihA karyuM che, mATe tamArA manamAM je kAi paNa iSTa vastu hAya, te mAgeA, teA huM arpaNa karI zakuM. rAme vicAra karIne devatAne kahyu` ke, 'jo tamA prasanna thayA che, te amArI ApattimAM nakkI smaraNIya thajo.' tyAra pachI te cAra nikAyanA devA pAtapAtAnA sainya-parivAra sahita kevalInA caraNamAM namaskAra karIne jyAMthI AvyA hatA, tyAM save cAlyA gayA. jee vizuddhabhAvathI dezabhUSaNa ane kulabhUSaNanA A caritrane zravaNa kare che, te uttama dharma dhurA dhAraNa karanAra tathA sama bhavyaMjana jJAnanA vimala lasvarUpa sukhanA bhAktA thAya che. (133) padmacarita viSe 'dezabhUSaNa ane kulabhUSaNa' nAmanA AgaNucAlIzamA panA A. zrIhemasAgarasUrie karela gUja rAnuvAda pUrNa thayA. [39] 6 Jain Educationternational Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [40] rAmagiri-upAkhyAna uttama munivareno dharmopadeza zravaNa karIne rAme temane jayakAra bolAvyA, tyAra pachI samudAye paNa jayakAranI uddaghoSaNA karI ane narendroe paNa rAmane praNAma karyA vaMzasthalapuranA svAmI suraprabha rAjAe rAmane vinaMti karI ke, "mArA para kRpA karIne mArI manahara nagarImAM praveza kare." atizaya prArthanA karavA chatAM paNa rAme te nagarImAM praveza na karyo ane sarva narendro sahita IcchAnusAra tyAM ja nivAsa karIne kAyA. vividha prakAranA vRkSothI AcchAdita, judA judA parikSAnA kalaravathI saMgItamaya, pupanI sundara gandha ane pavanayukta jharaNAMthI vahetA nirmala jalayukta evA te sthAnanI bhUmine tatkAla darpaNanA tala sarakhI sapATa svaccha banAvI. vaLI pAMca varNanA cUrNathI tyAM raMgAvalInuM Alekhana karAvyuM. sugandhita gabdha temaja ghaNA prakAranAM puSpathI sArI rIte arcita e bhUmipradezamAM ekadama uMcI davAo, ghaTe ane teraNonI racanA thaI. rAjAnI AjJAthI tyAM puruSa dvArA AbhUSaNo, alaMkAre, zayana, Asana, vividha prakAranAM bhojane tyAM maMgAvyAM. snAna-bhajanavidha karyA pachI sItA sahita rAma ane ghaNA lokenA parivAra sAthe haMmezAM tyAM rahevA lAgyA. te ja vaMzaparvata upara rAmanI AjJAthI rAjAe ghaNu jinezvara bhagavantanAM bhavananI sthApanA karI.te bhAvane kailAsa parvata sarakhAM uMcAM hatAM. tenA upara vijAo ane patAkAo pharakatI hatI, tathA sundara vINA, baMsI ane mRdaMga, DhAlanA madhura svara sAthe saMgIta gavAI raheluM hatuM. te zreSTha bhavananI aMdara vividha varNanI ujavala bhAvALI jinendra bhagavAnanI sarvAMgasundara pratimAo zebhatI hatI. have kaIka samaye tyAM rAme lamaNane kahyuM ke, "have A sthAna choDIne ApaNe anya dezamAM jaIe. karNaravA nAmanI eka mahAnadInuM nAma saMbhaLAya che, tenI AgaLa manuSyane durgama tathA vRkSothI bharapUra evuM daMDakAraNya raheluM che. tyAM samudranI najIka nivAsasthAna banAvIne vasavATa karIe. lakSamaNe kahyuM ke, "ApanI AjJA pramANa che. suraprabhane pUchIne lakSmaNane AgaLa karIne sItA sahita rAme parvatathI prayANa karyuM. rAme te uMcA parvata upara jinendronAM nirmala kAtivALAM uttama bhavane sthApana karAvyAM hatAM, tethI te lokamAM "rAmagiri" tarIke prasiddhi pAme. (16) Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [41] jaTAyu upAkhyAna grAma, khANa ane nagarathI zebhita dezane vaTAvIne parvata para ugelA vRkSonI gahanatAnA kAraNe jemAM praveza kare muzkela che, evA daMDakAraNyamAM AvI pahoMcyA. tyAM temaNe nirmala jalathI bharelI tathA pupa ane phalethI samRddha, evA aneka vRkSothI AcchAdita kaNeravA nAmanI nadI joI. te nirmala jalapUrNa nadImAM snAna karIne teoe vRkSonA judA judA svAdavALAM phaLonuM bhojana karyuM. lakSamaNe vAMsa ane vividha patranAM upakaraNa taiyAra karyA ane jaMgalamAMthI utpanna thaela dhAnya ane ghaNAM phaLe ANyAM. have eka divase barAbara divasanA madhyAha-samaye tapanI lakSmIthI zebhAyamAna zarIravALA sAdhu AkAzamArgethI nIce utaryA. te munivarone dekhIne sItAe rAmane kahyuM ke-"he mahAyaza ! pAparahita evA zramaNanAM darzana kare. temane joIne sarvAdarathI ullasita manavALA rAma ane sItAe traNa pradakSiNA ApIne praNAma karyA. sItAe te sAdhuone bhAvapUrvaka araNyamAM utpanna thaela, tema ja gAyanA dudhamAMthI banAvela paramAnna bhojana pratilAvyuM. nAraMgI, phaNasa, iMguda, keLA, khajUra, nALIera AdinA phaLane taiiyAra karI sItAe prAsuka munine ka9pe tevuM dAna ApyuM. te samaye pAraNuM thayuM, tyAre AkAzamArgamAMthI ratnavRSTi, sugandhI jaLa ane punI vRSTi thaI. "aho ! dAnam aho ! dAnama, evA zabdonI udaghoSaNuM ane sarve dizAene bharI deto mahAgaMbhIra duMdubhine zabda AkArAmArgamAM vistAra pAmyo. te samaye A araNyamAM rahetA eka gIdhe munione joyA, eTale ekadama tene te samaye atizayavALuM zreSTha jAtismaraNa jJAna utpanna thayuM. te vicAravA lAgyuM ke, aphasosanI vAta che ke, manuSyajanmamAM meM dharma aMgIkAra karyo, chatAM bIjAnA bharamAvavAnA kAraNe choDI dIdhuM. Ama ciMtavIne saMsAranA ucchedanA kAraNe harSa pAmela te pakSI munionA caraNodakamAM ALoTavA lAgyo. pAraNuM thayA pachI te sAdhuonA caraNamAM namana karavA mATe paDyo, eTale tenA prabhAvathI te pakSI ratnarAzi sarakho bhAvALe thaye. vaiDUryamaNi sarakhA kAMtivALA zilApaTa para birAjelA munine rAme pUchayuM ke, "he bhagavaMta! AvI jAtanuM A kayuM pakSI che?" pahelAM to A pakSI kharAba varNavALuM, azuci ane durgadhayukta hatuM, te akasmAta dedIpyamAna jhaLahaLatA maNiratna sarakhI kAntivALuM tata ja kema palaTAI gayuM ?" tenA pratyuttaramAM vastutattva jANanAra sugupti nAmanA munie rAmane kahyuM ke, Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 236 : paumacaraya-padmaritra AgalA bhavamAM A daMDaka nAmanA rAjA hatA. A pradezanA madhyabhAgamAM ahIM kaNu kuMDala nAmanuM nagara hatuM, te nagaramAM sainyasahita daDaka nAmanA rAjA rAjya karatA hatA. te rAjAne guNu ane zIlathI yukta, jinadharmamAM bhAvitamativALI, sAdhuone vandana karavAmAM udyata evI makharI nAmanI paTTarANI hatI. kAika samaye nagaramAMthI ahAra jatAM lAMkhI karelI bhujAvALA kAusagga--yAnamAM rahelA, vajranA sta`bha sarakhA munivarane joyA. tyAre rAjAe dhyAnamAM rahelA te muninA kaThabhAgamAM marelA jherathI bharelA kALAsarpane phekayo,. 'jyAM sudhI mArA zarIra parathI keAi manuSya A sarpane dUra nahiM kare, tyAM sudhI mArA kAceAsa-yAga nahIM pUrNa karu....? evA munie nizcaya karyAM. te sthitimAM munie rAtri vItAvI. phI rAjA te ja mAgethI nagaramAMthI nIkaLyeA. AgalA divase sarpa nAkhelA hatA, te sthitimAM zramaNane joyA. vismaya pAmelA hRdayavALA rAjAe peAte ja sarpane dUra karyAM ane eTalI uThyo ke, * ahA ! sAdhuenI kSamA AvA ja prakAranI hoya che.' tyAra pachI sAdhunA caraNamAM paDyA, temane khamAvyA ane peAtAnA nagaramAM rahe! A rAjA munivaranI vividha prakAranI khUba bhakti karavA lAgyA. 6 * sAdhuonI bhakti karatA rAjAne joIne tyAM rahetA eka pApI manavALA pari trAjake vicAyuM ke, 'zramaNanA vadha karAvuM.' peAtAnA parivrAjakapaNAnA jIvananA tyAga karIne bIjAne duHkha utpanna karavAnI buddhivALA teNe kapaTI parivrAjaka pAkhaDaveSane tyAga karIne banAvaTI nintha-veSa dhAraNa karyA. rAjAnA antaHpuramAM praveza karIne rANI sAthe vArtAlApa karatA tene dekhyA, eTale 'A cAritra vagaranA che.' teNe eke Ave aparAdha karelA dekhIne rAjAe sevakAne AjJA karI ke, * sarvAM zramaNAne yaMtramAM pIlI nAkheA, gheADA paNa temAM vilaMba na kare.' svAmInI AjJAthI yamanA dUta sarakhA te jallAda puruSAe zeraDInI jema sa sAdhuene ekadama pIlI nAkhyA. temAMthI eka munivara bahAra gayA hatA, leAkeAe pAchA jatA temane rAkathA tA paNa te pAtAnA te sthAnake pAchA AvyA. sarva sAdhuone yaMtramAM pIlI nAkhelA zarIravALA vicitra leAhIyALa vaNu vALA dekhyA, eTale tarata ja rASa pAmelA munie huMkAra karatAM agni cheDyo. lAke ane dhanapU nagara, pradeza, udyAna, parvata sahita te samagra pradezane te munie kApanA agnithI khALI bhasmasAt karI nAkhyA. je kAraNathI pahelAnA kALamAM ahIM daMDaka nAmanA rAjA hatA, te kAraNe pRthvItalamAM Anu' daMDakAraNya nAma prasiddhi pAmyuM che. samaya vahetA gayA, tema tyAM ghaNA vRkSeA utpanna thayA, temaja hAthI, varAha, siMha vagere aneka prakAranA jaMgalI jAnavarA paNa utpanna thayA. atipApI te daMDakarAjA lAMkhA kALa paryaMta saMsAramAM dareka dutimAM athaDAine gidhapaNe utpanna thayA che ane araNyamAM rahIne sASa mAne che. sAdhue tene dharmopadeza sabhaLAvyA ke huM pakSi ! tuM pApakama na kara !, nahIMtara lAMkhA anaMtA kALa sudhI phrI paNa saMsA " Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [41] jaTAyu upAkhyAna ramAM paribhramaNa karIza.' tene pratimAdha karavA mATe sugupti nAmanA munivare pAte karelAM zubha azubha kle! je anubhavyAM ane dekhyAM te jaNAvyAM. vArANasImAM acala nAmanA prasiddha rAjA hatA. lakSmI sarakhA rUpavALI pratyakSa zrIdevI sarakhI zrInAmanI tene bhAryA hatI. supti nAmanA sAdhu tenA pAraNA-samaye vaheAravA AvyA, temane pratilAlyA ane pachI tyAM beThA eTale gabha viSayaka prazna karyAM. eTale munivare javAkhamAM jaNAvyuM ke he bhadre ! tane garRmAM be putrA utpanna thaelA che ane te nakkI atisuMdara AkRtivALA thaze. krame karIne zrIrANIe e putrAne janma ApyA. caMdra ane sUrya sarakhI kAnti ane zeAbhAvALA te sa leAkeAnAM nayanane AhlAdaka banyA. sugupti munie kahyA pramANe te ane utpanna thaelA heAvAthI tuSa thaelA mAtA-pitAe temanuM nAma sugupti rAkhyuM. te samaye gandhAvatI nagarImAM eka bIjI ghaTanA banI. rAjapurAhita sAmane be kumArA hatA. pahelAnuM nAma suketu ane khIjAnuM nAma agniketu hatuM. ema karatAM suketune paraNAvyo. zubhakanA udayathI tene vairAgya utpanna thayA. teNe vikhyAta yazavALA anantavIrya nI pAse dIkSA aMgIkAra karI. bIjo agniketu moTAbhAInA vicAgathI duHkhI thaI vArANasI nagarIe jaine tApasadharma pAlana karavA lAgyA. tApasadhamAM udyama karatA bhAInI hakIkata sAMbhaLIne snehathI suketu tene pratiSedha karavA mATe tyAM gayA. javA mATe taiyAra thaelA suketune dekhIne gurue kahyuM ke, 'tuM sAMbhaLa ! te duSTa tApasa tamArI sAthe vivAda karaze. te samaye gagAnA kinAre divasane eka paheAra pasAra karavA sarakhI vayavALI traNa sakhIo sAthe vicitra paheraveza dhAraNa karIne eka kanyA Avaze. evAM cihno dekhIne ane jANIne tuM ene kaheje ke, tane jo gheADu paNa jJAna hoya tA A kanyAne zuM sukha-duHkha thavAnuM che ? te jaNAva.' te ajANu tApasa kaI jANI zakatA na hovAthI zaramAI jaze, ane e prakAre te parAbhava pAmaze. tyAre te kanyAnA viSayamAM tuM kaheje ke-' A nagarImAM ghaNA dhanavALA vaNuSNeAtrane pravara nAmanA vepArI che, tenI rucirA nAmathI prasiddha A putrI che. AjathI trIjA divase peAtAnA karmAMcAge e mRtyu pAmIne kuvvara gAmamAM vizAlane tyAM bakarIpaNe utpanna thaze. te tene mArI nAkhaze, eTale bheza thaze, pharI marIne vizAlanI putrIpaNe utpanna thaze. vaLI peAtAnA pravara nAmanA mAmAne (apAze.) : 237 : A pramANe gurue kahelAM vacaneA yAda rAkhIne gurune praNAma karIne suketu tApasanA AzramamAM paheAMce ane tenI sAthe vAda karavA lAgyA. je pramANe gurue kahyo hatA, te sarva vRttAnta tApasAne kahyo. agniketu te sabandha sAMbhaLIne pratidha pAmyA. tyAra pachI vizAlanI dhRtA nAmanI putrI pravarane prApta thai. vivAhasamaye agniketue tene kahyuM ke, he pravara ! tuM AnI sAthe lagna na karIza. AgalA bhavamAM A kanyA tArI putrI hatI, tenA khIjA janmA paNa vizAla samakSa jaNAvyA. pUjanmAnuM 6 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 238 : paumacariya-padmacaritra smaraNa karIne tIvavairAgya pAmelI te kanyA vivAhavidhinI IcchA karatI nathI, paraMtu pravrajyAnI abhilASA kare che. pravara ane vizAla e baMnene vArtAlApa thayo ke, ApaNe baMne tenA pitA chIe. te kanyAe to pratrajyA grahaNa karI-te vAta paNa sAMbhaLI. teoe paNa anaMtavIryanI pAse nitha muninI dIkSA aMgIkAra karI. A pramANe mehAdhIna banelA AtmAo kutsita AcAravALA thAya che ane mAtA, bahena, putrI ke karmayege patnIrUpe thAya che. A sAMbhaLIne bhavasamUhanAM duHkhothI bhaya pAmela jaTAyu pakSI dharma grahaNa karavA mATe adhikatara karuNa zabda karavA lAgyo. sugupta munie tene kahyuM ke, "he bhadra! tuM bIjAne pIDA na kara, paraMtu jiMdagI payata mATe jUTha na bolavAnuM, tathA abrahmacarya--varjanarUpa vrata aMgIkAra kara. rAtribhojananI virati kara, mAMsane tyAga kara. yathAzakti bhAvathI upavAsa tapa karavAne vidhi kara. kaSAyane rokanAre thA, dararoja munione namaskAra karavAnA udyamavALo thA. paralokamAM paNa AvA vrata-niyamo pAlana karI zakAya tevA bhavanI AkAMkSA rAkhavI; jethI bhavasamudrane jaldI pAra pAmI zakAya. munie kahelA sarva niyame bhAvathI grahaNa karIne harSa pAmelo te jaTAyu pakSI zrAvakadharmamAM udyamI banyo. sAdhue sItAne bhalAmaNa karatAM kahyuM ke, "he bhadra! samakitadaSTi A pakSInuM sAvadhAnIthI A araNyamAM rakSaNa karaje. upadeza ApIne munivare potAnA sthAnake gayA. Adara buddhivALI sItA paNa te pakSIne paMpALavA lAgI. duMdubhine zabda sAMbhaLIne hAthI para ArUDha thaIne lakSamaNa tyAM AvI pahoMcyA ane parvata jevaDe ratnane Dhagale je. Azcarya pAmelA lakSmaNane rAmadeve bhikSA ApavAthI mAMDIne samagra vRttAnta jaNAvyuM. dharmane prabhAva te jue ke, "A bhavamAM paNa vrata-niyama grahaNa karavA ge A gidhapakSI paNa IndradhanuSanA samAna varNavALe thaye je kAraNathI tenA mastaka upara maNiratna tathA kAMcanamaya jaTAo zobhatI hatI, te kAraNathI tuSTi pAmelA teoe "jaTAyu kahIne bolAvyA. rAma ane lakSmaNanI pAse vinayathI beThelo te sItAe pakAvela svAdiSTa AhAranuM niraMtara bhojana karato hate. traNe sadhyA-samaye sItAnI sAthe jinadarzana-vandana bhAvathI karato. samyagdaSTi te pakSI teonI pAse rahete hate. sItAthI rakSA haMmezAM jinezvara pAse gavAtAM gItanuM zravaNa karato. dharmanA guNomAM anurakta banI AnaMdathI nRtya karate te jaTAyu pakSI vimala bhAvavALo banya. (78) padmacarita viSe "jaTAyu pakSI-upAkhyAna' nAmanA ekatAlIzamAM parvane gUrjarAnuvAda pUrNa thayo. [41]. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [42] da'DakAraNyamAM nivAsa dazarathanA putra rAme ApelA supAtradAnanA prabhAvathI ratna-vRSTi prApta karI ane vipula puNya paNa upArjana karyuM. te sivAya hemamaya maNui ane ratnAthI ala'kRta zikhara yukta ADaMbaravALA, zayana ane Asanayukta, jenA para dhvajAe lIlA sahita pharakI rahelI che, tathA cAra gheADAthI joDAela, devAe ANela ratha jemane prApta thaelA che, evA teo araNyanI aMdara IcchAnusAra krIDA karatA AnaMdathI vicarI rahelA hatA. peAtAnI marajI pramANe AnaMdathI krIDA karatA te kAMIka eka divasa, pakSa, kAMika eka mAsa rokAtA hatA. kRtArtha evA tee have gADha jhADIvALAM gahana vana ane ghaNA patAnuM ullaghana karIne nirbhayapaNe te araNyanA aMdaranA bhAgamAM peThA. vaDa, dhava, zirISa, dhammaNa, arjuna, punnAga, tilaka, azvattha, sarala, kadamba, AmalAM, dADima, akAlla, bilva, gUlara, khadira, kapittha, titttaka, vAMsa, lavaNavRkSa, sAga, limbavRkSa, phaNusa, AmravRkSa, nandIvRkSa, akula, tilaka, atimuktaka, keAra'Ta, zatapatrikA Adi vRkSAthI AkI, campaka, kalamI AMkhA, araTu, kendalatAthI maDita pradezavALA, khajUrI, zamI, keraDA, khera, nAriela, keLa ane bIjorA vagere vRkSothI AcchAdita, AvA prakAranA aneka taruvarAthI cAre bAju sundara AkAravALuM A vana jANe nandanavana heAya tevuM jaNAtuM hatu. jemAM ApoApa svataH ugela sapheda zeraDI ane keTalAka dhAnyAnA jatthAo utpanna thayA che, temaja kamala, utpala ane jaLathI bharelA evA sarAvaranA kAraNe A araNya zeAlatuM hatuM. te vanamAM hAthI, camarI gAya, zarabha, kesarI, varAha, mRga, bheza ane cittAo cAre bAju pharatA hatA. sasalA, vAgha, nIlagAya, rIMcha ane nALIyA vage2e bhayaMkara janAvareAthI haMmezAM vyApta araNya hatuM. kAI kAi sthaLe kaLAnA bhArathI namI paDelA vRkSo hatA. kAI sthaLe zvetapuSpAthI pradeza dhavala jaNAtA hatA, kAMIka nIla, rita ane lAlavaNunI chAyA jaNAtI hatI. daDakaparvatanA zikhara upara daMDaka nAmanA moTA nAga hatA, A kAraNe he caMdramukhI ! A daMDakAraNyanA nAmathI leAkeAmAM prasiddhi pAmyuM. nila jalathI pUrNa, kalahaMsAnA kalaravathI zabdAyamAna, svacchaMda krIDA karanArA pakSiothI vyApta evI A kaucaravA nAmanI nadI che. baMne kinArA para ugelA vRkSAmAMthI paDatA uttama puSpAnA kAraNathI pILAraMgavALA taraMgAthI yukata, 'atyanta cacaLa magaramaccha, kAcamAMthI niraMtara upamati Ava vALI A nadIne joine sItAe rAmane kahyu ke, ' he mahAyaza ! jalasnAna karavA mATe thoDo samaya ahIM rokAvuM nathI ?' 'ThIka, bhale ema hA ' ema kahIne priyA sAthe rAma nila jaLamAM utaryo ane Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 240 : paumacariya-padmacaritra jema hAthaNI sAthe hAthI jaLakrIDA kare, tema teoe nAna karyuM. patnIne harSita karavA mATe rAme aneka prakAranA sumadhura svara saMbhaLAya tevA jalataraMga bajAvyA. sItAe paNa pANImAMthI bhramare sahita suMdara sugandhi kamalo laIne pitAnA patinA uttama kaMThamAM sthApita karyA. kamalomAM chUpAelA bhramaro rAmathI AghAta pAmIne bhramaNa karatA karatA kamalanI zaMkAthI sItAnA vadana-kamalamAM lIna banI jAya che. te atizaya matta aneka bhramane dUra karavA asamartha sItA ekadama pitAnA patine dRDha AliMgana karavA lAgI. rAmanA nAnasamaye madhukara gAna karatA hatA, pakSIo subhaTonI jema jaya zabda bolatA hatA, ziyALAnA jaLa sarakhA ThaMDA jaLamAM IcchA pramANe vidhithI snAnakaDA karIne nadImAMthI priyatamA sAthe rAma bahAra nIkaLyA. sarva aMgomAM AbhUSaNo dhAraNa karIne atimukta latAnA maMDapamAM sukhapUrvaka beThelA rAma nAnAbaMdhune kahevA lAgyA ke, "mAruM eka vacana sAMbhaLa. ahIM vRkSe phala-samRddha che. latAonA maMDapo che, nirmaLa jaLathI pUrNa nadIo che. ratnabharelA parvata che. te pitA, mAtA ane sarva badhuone jaladI ahIM lAva. A ramaNIya sthAnamAM nagara vasAvIne ApaNe ahIM nivAsa karIe." tyAre lakSamaNe paNa e vAtamAM anumodanA karatAM kahyuM ke, "tame je uttama vAta jaNAvI, te barAbara che. mane paNa A daMDakAraNya ghaNI prIti utpanna kare che. te araNyamAM rahetAM teoe grISmakALa pUrNa karyo ane meghasamUhanI garjanAvALe varSAkALa prApta thaye. AkAzamAM phelAelA kAjaLanA raMga sarakhA zyAma garjanA karatA, pRthvIne moTI dhArAthI bhedI nAkhatA megha varasavA lAgyA. meghanA samUhathI utpanna thaela atyanta pracaMDa ane cAre bAju saMga saMga zabda karato pavana eka bIjA vRkSe sAthe athaDAIne jANe nRtya karato na hoya te sakhata pavana phUMkAvA lAge. alpa kAla rahenArA varNathI zejita pradezavALA nIla, lIlA, pILA, sapheda raMganAM vAdaLo AkAzamAM saMcAra karatAM zebhA pAmatAM hatAM. aMkurA ane navapala jemAM phUTelA che, tema ja lIluM ghAsa ugeluM hovAthI pRthvI nIlavarNavALI dekhAya che. sarevara, taLAva, vAvaDI, khetaro temaja nadIonA pravAho navIna jaLathI bharAI gayA che. vaLI rAme lakSmaNane kahyuM ke, "he kumAra ! jemAM navuM pANI ghaNuM paDI rahyuM che. evA A varSAkALamAM gamana karavuM yogya nathI." AvA prakAranI maMtraNA karIne teo A sundara sthAnamAM rahyA. sItA tathA jaTAyu sAthe rAma ane lakSmaNa tyAM varSAkALa pasAra karavA lAgyA. A pramANe vividha kathA karavAmAM temaja prItivALA AhArapAna, zayana, AsanathI yukata nivAsasthAnamAM jala ane vijaLInI chaTAvALA varSAkALamAM vimala prabhAvavALA teoe pitAne samaya sukhamAM pasAra karyo. (36) pacarita viSe "daMDakAraNyamAM nivAsa' nAmanA beMtAlIzamA parvane gUjarAnuvAda pUrNa thaye. [4] Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [43] zambUka-vadha A prakAre rahetA teonA varSAkAla vyatIta thayA ane kamalavanAne zezabhA ApanAra zaradakALa AvI pahoMccA. te samaye meghanI zyAma kAMtinA AvaraNathI rahita jaLanI dhArAthI dhAvAela jalanI jema AkAza tArArUpI kumuddothI vyAsa cadrarUpI haMsathI ze|bhavA lAgyuM, sajjaDa pavanathI vimukta evA sArA hAthIone prApta karIne AnaMda pAmelA bAga-bagIcA ane vaneA padmavarUpI hastAthI jANe nRtya karatA hoya ? sapheda kamalA ane lAla kamaleAthI chavAelAM jaLavALAM sarAvA ane nadIomAM hu'sa ane sArasa Adi pakSione! kalarava saMbhaLAi rahelA hatA. AvA samayamAM moTAbhAinI AjJA pAmelA lakSmaNu araNyamAM bhramaNa karatA hatA, tyAre sundara ganya anubhavavAmAM AvI. te manamAM vicAravA lAgyA ke, A mIThI ane zItala sugandha zAnI haze ? A keAI vRkSanI ke ahIM rahelA keAI devanI gandha haze?' tyAre zreNika rAjAe gautama bhagavantane pUchyuM ke, A keAnI gandha hatI ke nArAyaNa sarakhA mahApuruSa jenAthI vismaya pAmyA ? tyAre gautama gaNadhara bhagavaMte kahyuM ke prakAranA zarada * - huM zreNika ! bIjA jinezvara bhagavantanA zaraNamAM eka vakhata vidyAdhararAjA AvyA hatA. ghanavAhana tenuM nAma hatuM. rAkSasendra bhIme tene kahyu` ke, rAkSasadvIpamAM trikUTa nAmanA parvata upara laMkAnagarI che, te tuM grahaNa kara. bIju paNa rahasya sAMbhaLe. jammUdrIpanA bharatakSetranI dakSiNadezAmAM ane lavaNasamudranI uttaramAM pRthvInA vivaramAM raheluM eka sthAna che. daMDakapatanI nIce ardhA ceAjana nIce jaine guphAnA AgalA mukhabhAgamAM divya ane maNimaya vizAla tAraNa zeAbhI rahela che. tenI aMdara praveza karIne joIza, tA tyAM sundara khIjA rAjAne praveza karavA muzkela thAya, sarva prakAranI bhAga-sAmagrInAM upakaraNAthI bharapUra ala'kArapura nAmanuM nagara AveluM che. A pramANe kahevAyA pachI anujJA pAmelA meghavAhana laMkApurImAM jaine indranI jema IcchA pramANe rAjya karavA lAgyA. te na hatA rAkSasa, ke na hatA deva. te vidyAdhara rAkSasadvIpanuM rakSaNa karatA hatA, tethI te kAraNathI leAkeAmAM te rAkSasa kahevAyA che. rAkSasava...zamAM meghavAhana Adi aneka mahAnubhAvA rAjAe anIne svage gayA. A rAkSasanA vaMzamAM traNa khaMDanA adhipati rAvaNa utpanna thayA. tene cadranakhA nAmanI bahena che ane tenA patinuM nAma kharaSaNa che. zakti ane kAntithI yukta cauda hajAra cAndrAenI sAthe pRthvInA polANamAM rahelA pAtAlapura nAmanA nagaranA te bhAgavaTo karatA hatA. kharadUSaNa rAjAne 31 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 24ra : paumacariya-padyacaritra devakumAra sarakhA rUpavALA mahAparAkramI be putro hatA. tenAM anukrame zabUka ane sunda evAM nAme che. mAtA-pitAdika vaDIloe ghaNI vakhata manAI karavA chatAM jANe mRtyunI najara tenA upara paDI hoya, tema sUryahAsa talavAra sAthe teNe daMDakAraNyamAM praveza karyo. jAhera karyuM ke, A araNyamAM samyakatva, niyama ane mega-rahita je kaI mArA daSTipathamAM paDaze, tene huM avazya vadha karIza, emAM sadeha na rAkha. lavaNasamudranI uttaradizAmAM kacaravA nadInI najIkamAM rahelA vAMsanA gahanamAM kaI vidyAsAdhanA karavA mATe zabUke praveza karyo. sAdhanA karatAM bAra varSa upara cAra divasa vItI gayA. vidyA siddha thavA mATe have traNa divasa bAkI rahelA hatA. teTalAmAM pharatA pharatA lakSamaNa te ja pradezamAM AvI pahoMcyA. aneka kiraNethI jhaLahaLatuM sUryahAsa khaDjha dekhyuM. vananI vacce gADha jhADIvALA vRkSothI AcchAdita, ghaNuM pattharathI veSTita, sAmagrIpUrNa sarakhA pRthvItalamAM suvarNakamaLathI pUjA karela, gandhathI vilepana karela, uttama kesara-mizrita caMdana ghasIne banAvela kardamanA lepathI zebhita evA sthAnamAM rahela te talavArane lakSmaNe tarata grahaNa karI. jamaNA hAthamAM talavAra pakaDIne parIkSA karavA mATe talavAra calAvI ane gADha ane uMDA mULavALA vAMsanA sthAne teNe kApI nAkhyA. te samaye lamaNe tyAM kuMDalethI alaMkRta eka mastaka paDeluM joyuM. vidrumasamAna lohIthI kharaDAelA avayavavALuM zarIra lehInA kAdavamAM taraphaDatuM joyuM. have lakSamaNa te khaga laIne rAma pAse gayo ane pUchyuM, tyAre samagra vRttAnta jaNAve. have dararoja putranI pAse janArI candranA mAtAe pRthvI pITha para paDelAM chedAelAM judAM paDelAM dhaDa ane mastakane joyAM. putranA zekathI pIDita aMgavALI te mUccha pAmI. pharI hozamAM AvI "hA putra ! hA putra !" ema moTA zabdathI rudana karatI moTA azrunA jaLane vahevA lAgI. bAra varasa ane cAra divasa sudhI te uttama yoga-sAdhanA karI, he kRtAnta ! mArI khAtara te traNa divasa rAha na joI ! "he duSTa deva ! meM evuM kayuM niSphara kArya karyuM ke tAruM kaMI bagADyuM-ke ghaNA guNayukta mArA putrane akALe haraNa karI lIdho ! athavA puNyahIna meM keInA putrane mArI nAkhyA haze, tenuM A phaLa maLyuM haze, athavA te karmaphala atyAre udayamAM AvyuM haze ? emAM sadeha nathI. he putra ! nirbhAgI meM keTalAe manera karelA hatA, te sarve ekadama deve bIjA svarUpamAM palaTAvI nAkhyA. lehInA kAdavamAM kharaDAelA putranA mukhane grahaNa karIne cumbana karavA lAgI, vaLI vizAla netra tarapha lIlApUrvaka najara karatI karuNa vilApa karavA lAgI. lAMbA kALa sudhI khUba rudana karIne kopa pAmelI te candranakhA jaldI putrane mAranAra varInI zodha karavA te bhaMyakara vanamAM bhramaNa karavA lAgI. tyAM bhramaNa karatAM karatAM rAma ane lakSmaNa baMnene joIne madanabANathI haNAelA aMgavALI te putranA kAraNe thayelA krodha ane zekane bhUlI gaI. tenI sAthe samAgama karavAnI abhilASAvALI te kSaNe vicAravA lAgI ke, "temAMthI keI ekane Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [43] zambUka-vadha varu' ema karIne tyAMthI jaine kanyAnuM rUpa viSuchyu. tyAra pachI suMdara veSa ane alakAra paherIne tarata temanI pAse paheAMcI, netramAMthI AMsu vahAvatI punnAganA vRkSanIce beThI. sItAe te khAlAne joine tenAM AMsu lUchI nAkhyA ane zarIra pa'pA- LatI kahevA lAgI ke, 'amArI pAse rahIne tAre kAinA bhaya na rAkhavA. he mAlikA ! tuM kANu che ane siMhArdikanA nivAsavALI A bhayaMkara aTavImAM ekalI kema paribhramaNa kare che? tyAre pratyuttaramAM te khAlikA rAmane kahevA lAgI ke, mArA ghare mArI sundara mAtA mRtyu pAmI ane tenA zeAkamAM mArA pitAjI paNa maraNa pAmyA. svajana varga-rahita mane pApI svajanAe svIkArI, vaLI temaNe mArA tyAga karyAM. kuTu'khIethI vairAgya pAmelI huM ahIM daMDakAraNyamAM AvI. araNyamAM bhramaNa karatAM puNyayeAge ahIM tamArAM darzana thayAM, duHkhapUrNa ane zaraNavagaranI mane have Apa pragaTa zaraNabhUta thaine zaraNa Ape.' pachI madanAdhIna banIne rAmane praNAma karIne kahevA lAgI ke, 'he mahAyaza ! mArA prANa chUTI na jAya, te pahelAM mArI IcchA pUrNa karo.' tenAM vacana sAMbhaLIne anee paraspara saMketa karIne parayuvatI tarapha najara na karanArA tee tene kaMi paNa javAba na ApyA. ghaNA ghaNA kAlAvAlA karyA, lAMkhA uSNu AMsu ane nIsAsA mUkavA, chevaTe temAM niSphalatA maLavAthI temanI pAsethI khasIne jaldI peAtAnA sthAne paheAMcI gaI. te divyAMganAnA rUpa ane guNamAM anurakta te lakSmaNa bIjA khAnAthI tene khALavA mATe araNyamAM gayA, paNa patto na lAgyA, eTale vimala prabhAvavALeA lakSmaNa pAchA pharyA. (40) padmacarita viSe 'zambUka-vadha ' nAmanA te tAlIzamA pavane gUja rAnuvAda pUrNa thayA. [43] [ ahIM sudhInI samagra AryAe 4546 che.] 585 : 243 : [44] sItAnu` haraNa thatAM rAma-vilApa have azrujala vahevaDAvatI, kAkha ane chAtImAM nakhanA ujharaDA pADatI kezane vIkharAelA karIne dhULathI milana dehavALI te candranakhA bhavanamAM paheAMcIne rudana karavA lAgI. hAthIthI kacaDAela kamalinI sarakhI malina dehavALI tene joine kharaSaNa pUchavA lAgyA ke, 'mane tuM kahe ke, keNe tane AvI duHkhI karI ?" tyAre candranakhAe kahyu ke, ' putranI tapAsa karavA mATe gaI hatI, paraMtu vanamAM tenuM mastaka chedAine bhUmi para paDeluM me' joyuM. mArA putrane mArI nAkhIne koI pApIe siddha thaela vidyA : Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 244 : paumacariya-padmacaritra vALuM khecane pUjya mahA sUryahAsa kharza grahaNa karI lIdhuM che. zokAgnithI tapelA aMgavALI huM putramastakane khoLAmAM sthApana karIne vAcharaDA vagaranI gAyanI jema daDadaDa AMsu pADatI raNamAM rudana karavA lAgI. he prabhu! te samaye keIka putranA duSTa varIe AvIne rudana karatI mane game te kAraNe daDha AliMgana karyuM. huM IcchatI na hovA chatAM te pApIe raNamAM huM ekAkI hatI, tyAre dAMta ane nakhathI AvI avasthA pamADI. pUrva janmamAM karelA puNyanA prabhAve huM tenAthI bacI gaI ane he svAmI! akhaMDita cAritravALI huM ahIM ApanI pAse pahoMcI gaI. traNa khaMDanA adhipati vidyAdhara rAvaNa rAjA mArA bhAI che, ane te dUSaNa! tame mArA pati che, to paNa huM AvI rIte duHkha pAmI. patnInuM vacana sAMbhaLIne zekapUrNa manavALo kharadUSaNa rAjA tyAM gaye ane pRthvIpITha para paDelA mRtaputrane joye. krodhe bharAela te kSaNavAramAM pitAnA ghare pAcho pharyo ane cauda hajAra uttama ddhAo sAthe te tayAra thaye. cittaprabha maMtrIe tene kahyuM ke-"A kArya mATe laMkAdhipatine jaNAvavA dUta mokale. tyAre kharadUSaNe tarata rAvaNanA pAse dUta mokalyA. putranA zekanA kAraNe netramAMthI azru vahevaDAvatA rudana karavA lAgyo. dUta dvArA sanDeze kahevarAvyo, chatAM jyAre rAvaNa AvavAmAM vilaMba karato hato, tyAre kharaSaNa cauda hajAra ddhAo sAthe cAlI nIkaLyo. AkAzamAM kharadUSaNanA sinyanA vAjiMtronA zabdo sAMbhaLIne "A zuM che? A zuM che?" ema belatI belatI sItA gabharAIne rAmanI pAse cAlI gaI. "he caMdra-sarakhA vadanavALI! tuM bhaya na pAma, AkAzamAM uDatA haso potAnA mukhathI zabda karatA cAlyA jAya che, mane dhanuSa Apa ke, jethI temano vinAza karuM." e pramANe rAme kahyuM, teTalAmAM te AkAzamAMthI vividha prakAranA Ayudho sahita meghasamUha-sarakhuM sainya nIce utaratuM jovAmAM AvyuM. te samaye rAmadeva vicAravA lAgyA ke, naMdIzvarIpe gaelA deva pAchA pharI rahelA che ane pitAnA sthAne jaI rahelA che ke zuM? athavA vaMzasthala vanamAM jene kApI nAkhyo ane te marI gaye, tenuM vera levA mATe tenA A badhuo AvyA che ke zuM? nakkI duSTazIlavALI te duSTa strIe tyAM jaIne je pramANe ghaTanA banI, te pramANe jaNAvI jaNAya che ane te kAraNe A loko ahiM AvelA che. ema vicArIne kavaca ane dhanuSa upara daSTi pheMkatA rAmane lamaNu kahevA lAgyA ke, "mArI vAta sAMbhaLo-he rAma! huM houM ane tame laDavA jAva, te ucita na gaNAya, mATe tame sItAne saMbhALo ane zatru sAme huM jAuM chuM. virIothI gherAele huM siMhanAda je vakhate chaDuM, te vakhate he rAghava ! nakkI tamAre jaladI mArI pAse AvavuM." ema kahIne teNe bakhtara dhAraNa karyuM ane sAthe hathiyAra grahaNa karyA. zatru sanmukha pahoMcIne rAkSasa-subhaTo sAthe yuddha karavA lAgyA. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [44] sItAnuM haraNa thatAM rAma-vilApa : 245 : - parvata upara jema megha dhArA-samUha varasAve, tema rAkSase lakSmaNa upara vividha zone samUha choDavA lAgyA. yuddhamAM rAkSasae cheDelA AyudhonA samUhane nivAraNa karavA mATe lakSmaNa yamarAjAnA daMDa sarakhAM vegavALAM bANa choDavA lAgyA. uttama mukuTathI zobhatA, dedIpyamAna maNiratnanAM kuMDala paherelA rAjAnAM mastako lakSamaNe cheDelAM bANa thI chedAIne kamaLanI jema bhUmi upara paDyAM. jemanI vijAo bhAMgI tUTI gaI che-evA hAthI, ghoDA, coddhAo tema ja ratha vagerenA aMga-upAMgonA cUrecUrA thaI gayA. temaja keTalAka bhayaMkara karuNasvara karavA lAgyA. A samaye kedhe bharAelo zakhUkanA zatrune mAravAnA daDha nizcayavALe dazamukha-rAvaNa puSpaka nAmanA vimAnamAM besIne AvI pahoMce. mArgamAM jatAM jatAM nIcenA pradezamAM najara karI te, moha utpanna karAvanAra sarva aMge jenAM suMdara che, evI IndrANInA rUpa sarakhI sItA jevAmAM AvI. madanAgnithI tapelA aMgavALo temAM ja ekAgra manavALe rAvaNa vicAravA lAgyo ke, "AnA vagara mane rAjyanuM sukha kaI gaNatarImAM? A pramANe vicArIne avalokanI nAmanI vidyAthI teonAM nAma, caritra ane gotra vagere rAvaNe jANI lIdhAM che, je A yuddhamAM ghaNA sAthe ekale laDe che, te lakSamaNa, rAma sItAnI sAthe che ane A sarve araNyamAM nivAsa karanArA che. mATe yuddhabhUmimAM lakSamaNanA svara sarakhe siMhanAda choDIne rAmane chetarIne jaladI sItAnuM apaharaNa karyuM. samagra sinya-sahita kharadUSaNa nakkI A baMnene mArI nAkhaze-ema vicArIne rAvaNe siMhanAda karyo. lakSamaNunA avAja sarakhA kuMTa ane bhayaMkara avAjavALA siMhanAdane sAMbhaLIne rAma manamAM vyAkula banyA ane dhanuSa aphALyuM ane sItAne kahyuM ke-"he sundarI! jyAM sudhI lakSamaNanI pAsethI pAcho na AvuM, tyAM sudhI jaTAyuthI rakSaNa karAtI tuM thoDo samaya ahIM raheje-ema kahIne azubha zakunathI nivAraNa karyo, chatAM subhaTo jyAM bukkArava karatA hatA, tevA yuddhakSetramAM praveza karyo. A samaye aNadhAryo AkAzamAMthI vegathI rAvaNa nIce utaryo ane mattAthI jema kamalinIne tema rAvaNe bhujAmAM sItAne uThAvI. svAmInI patnIne haraNa karAtI joIne reSAyamAna thaelA jaTAyu pakSIe rAvaNanA vizAla vakSasthalamAM nahAra-nakha ane cAMcathI prahAra karyA. pakSInA ghAthI roSe marAela rAvaNe hAthanA prahArathI aMga maraDIne jaladI bhUmi para nAkhe. mUccha pAmela jaTAyu pakSI bhAnamAM na Avyo, te pahelAM to rAvaNa sItAne puSpaka vimAnamAM laI gayo. vimAnamAM beThelI sItA pitAne haraNa karAelI jANIne atyaMta zekAdhIne banelI vilApa karavA lAgI. rAvaNe vicAryuM ke, "A karuNa vilApa karI rahelI che, ghaNuM samajAvavA chatAM mArA para roSa kare che ane prasanna thatI nathI. bIjI vAta e ke-pahelAM meM sAdhu pAse abhigraha karelo che ke, game tevA sArA rUpavALI pArakI patnI hoya ane te aprasanna hoya, te mAre na bhogavavI" mATe mArA vratanuM rakSaNa Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 246 : paumacariya-padmacaritra karu` ke, jethI sa`sAra-sAgarane pAra pAmI zaku. lAMkhA kALa pachI te mArA para prasanna thaze.' ema vicArIne rAvaNa peAtAnI nagarI tarapha cAlyA. * A bAju rAme megha mAphaka zastrasamUha jemAM uparA uparI AvIne paDI rahelA che, tevA yuddhamAM praveza karyAM. rAmane potAnI pAse AvelA dekhIne lakSmaNa rAmane kahevA lAgyA ke, sItAne ekAkI mUkIne ahIM tame kema AvyA ? tyAre rAme kahyuM ke, tArA siMhanAda sAMbhaLIne huM ahiM AvyA chu.' lakSmaNe rAmane preraNA ApI ke, 'tameA sItAnI pAse jAva. he mahAyaza! A zatruone te huM jitIne parAbhavita karIza, emAM sandeha nathI. tame ekadama utAvaLA tyAM paheAMcI jAva ane sItAnuM kharAkhara rakSaNa karo.' A pramANe prerAelA rAma utAvaLA utAvaLA te pradezamAM AvI gayA, para'tu sItAne na dekhavAthI rAmane ekadama mUrchA AvI gai. pharI svastha thayA ane vRkSAnA gahanamAM najara pheMkI. gADha premanA kAraNe Akula hRdayavALA rAma tyAra pachI bAlavA lAgyA ke, 'are sundara! mane jaldI javAba Apa, vilaMba na kara. jhADImAM meM tane dekhI che, lAMkhI mazkarI zA mATe kare che? priyAnA viyAgathI duHkhita thayelA rAma te araNyamAM sItAne kheALatAM khALatAM pRthvI para paDelA ane kIkIyArI karatA jaTAyu pakSIne joyA, pakSanA kAnamAM navakAranA jApa sabhaLAvyA. tenA prabhAvathI apavitra dehano tyAga karIne te jaTAyupakSI deva thayA. pharI sItAnuM smaraNa karIne mUrchA pAmIne vaLI svastha thayA, sItA ! sItA ! ema ullApeA karatA ane zeAdhatA araNyamAM rAma Ama-tema paribhramaNa karavA lAgyA. " are ! madonmatta mahAhastIe ! tame A araNyamAM bhramaNa karatAM karatAM saumya svabhAvavALI kAI strIne joi che ? jo joi hAya tA, tame mane kema jaNAvatA nathI ? he taruvara ! tuM paNa ghaNuM uMce sudhI jAya che ane tArAM patra ghaNAM chavAelAM hAvAthI chAMyaDA paNu mATe che; ahiM koi apUrva mahilA tArA jovAmAM AvI che ke nahiM ? sarAvaranA madhyabhAgamAM cakravAkIne khelatI sAMbhaLIne 'jANe peAtAnI patnI haze' evI za'kAthI tenA sanmukha najara karI, paraMtu temAM paNa nirAza thayA. hRdayamAM prasAra pAmatA rASavALA rAme saM sattvAne trAsa pamADanAra vAva dhanuSanI DhArI caDAvIne tene afAnyu. vaLI siMhanAda cheDyo, vaLI kSaNamAM viSAda pAmyA. raNamAM me bicArI janakaputrIne gUmAvI. A mAnava-sAgaramAM meM mahilAratna khAI nAkhyuM. lAMkhA kALa sudhI tenI ghaNI zeAdha karIza, teA paNa have pAchI nahiM meLavI zakIza ! vAgha agara siMha tene khAi gayA haze ke, hAthIe tene chUMdIne mArI nAkhI haze ? athavA ghaNA jaLa-kallAlavALI parvata parathI vahetI nadIe tenuM apaharaNa tA karyuM nahiM haze ? me' tane dekhI lIdhI, dekhI lIdhI, tuM ahIM Ava, ahIM Ava.' ema pralApa karatA Ama-tema doDatA ane paDaghAenA zabdothI sItA khele che-ema rAma bhramamAM paDatA hatA. athavA kAi duSTe mArI hRdayapriyAnuM ahIMthI apaharaNa karyuM che. gADha paryaMta Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [45] sItAnA vicagane dAha : 247 : mALA ane vRkSazreNIthI chavAelA A araNyamAM kyAM tenI tapAsa karavI ? A pramANe pralApa ane vilApa karatA rAma te araNyamAM khUba raDyA, sItA na maLavAthI nirAza hRdayavALA pAchA pharyA ane potAnA nivAsasthAnamAM AvI sUI gayA. ahIM A jIvalekamAM AvA prakAranA puruSo paNa sukRtane nAza thAya che, tyAre atula duHkha prApta kare che, mATe jinezvaranA uttama matathI vizuddha bhAvavALA banIne vimala ane aMtarAya-rahita dharmanuM to pAlana kare. (67) pAcarita viSe "sItAharaNa ane rAmanA vipralA5 nAmanA zumAlIzamA parvane gujarAnuvAda pUrNa thayA [44] [45] sItAnA viyogane dAha A samaye pahelAne zatru virAdhita kvaca dhAraNa karIne moTI senA sahita aNadhAryo tyAM AvI pahoMce. yuddhabhUmimAM laDatA lakSamaNunA caraNayugalamAM paDIne kahevA lAgyA ke, "he svAmI! vidyAdharavaMzamAM utpanna thaele huM tamAre sevaka chuM. he svAmI ! huM caMdrodarane putra chuM, anurAdhAnI kukSithI utpanna thaele virAdhita nAmavALe ApanI AjJAthI ekalo zatrune hAra ApavA samartha chuM. vinayathI namAvelA tenA mastaka para hAtha mUkIne lamaNe kahyuM ke, "he vatsa! te sarva barAbara che, paNa te bAju para ubho rahe ema kahyuM, eTale virAdhine vinaMti karI ke-"he svAmI ! Apa eka paraduSaNane ghAta kare, bAkInA subhaTane saMgrAmamAM huM ekale ja mArIza." e pramANe kahIne pitAnI senA sAthe virAdhita kharadUSaNanI senA sanmukha ga ane laDavA lAgyo. ddhAo ddhAo sAthe, hAthIo hAthIonI sAthe, rathamAM ArUDha thaelA rathikanI sAthe zUravIratAthI laDavA lAgyA. jemAM aneka subhaTasamUha haNAyA che-evA A yuddhamAM lamaNanI sAme laDavA mATe kharaduSaNa AvI lAgyuM. te vakhate Takora karatAM kharaSaNe lakSamaNane kahyuM ke-"vanamAM rahelA ga-sAdhanA karatA mArA putrane mArI nAkhIne mArI priyAnA stananI abhilASA karanAra he pApI! Aje tuM cAlyA kyAM jAya che? he pApI ! tuM sAme Ava, sAme Ava ! mArI patnInA aparAdha karanAra tane tIkSaNa bANanI zikSA karIne jaldI yamanA mandire makalI ApuM." lakSamaNe pratyuttara ApatAM tene saMbhaLAvyuM ke-"he subhaTa! bahu bakavAda karavAthI zuM lAbha? tAro putra gaye che, tyAM huM janAra nathI." tyAra pachI lakSamaNe bANathI kharadUSaNane rathavagarane banAvyuM. chedAI gaelA dhanuSa ane chatravALo te AkAzamAMthI Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke 248 : paumacariya-padmacaritra grahanI mAphaka nIce paDyo. lakSmaNa talavAra kheMcIne tenI pAse gayA, tyAre kharadUSaNa paNa talavAra grahaNa karIne tenI sanmukha ubho rahyo. dhamAM AvelA lakSamaNe sUrya hAsa taravArathI kharadUSaNanuM mastaka chedI nAkhyuM, eTale lehIthI kharaDAela lAla varNavALuM te bhUmi para ragadoLAvA lAgyuM. tyAra pachI kharadUSaNane kSAradUSaNa nAmane maMtrI A ane mUccha pAmyuM. bhAna AvyuM, eTale lakSamaNe tene paNa bANathI viMdhI nAkhe. virAdhite paNa kharadUSaNanA sarva sinyane zastronA nirdaya prahAranA ghAthI kSaNavAramAM bhagADI mukayuM ane te AnaMda vagaranuM nirAza banI gayuM. zatrune mArIne virAdhita sAthe lakSamaNa rAma pAse AvyA, tyAre vaDilababdha rAmane ArAmathI uMghatA dekhyA. jagADIne pUchayuM ke-"he svAmI! sItAjI kayAM che ? te Apa kaho." tyAre rAme uttara Apyo ke, "keIe mArI kAntAnuM apaharaNa karyuM jaNAya che. te samaye virAdhita praNAma karIne vinaya pUrvaka vinaMti karI ke, "he svAmI! he mahAyaza ! huM Apane sevaka chuM. koIpaNa kArya mATe mane AjJA Apo." A pramANe kahyuM, tyAre rAme lamaNane pUchyuM ke, "he vatsa! A kene putra che? ane nAma zuM che? te tuM mane kahe. tyAre lamaNe kahyuM ke, "A candAdarane virAdhita nAmane putra che ane yuddhanA mokhare huM laDatA hatA, tyAre te mArA sahAyaka tarIke mArI pAse Avyo. teNe potAnA sinyathI zatrusainyane yuddhamAMthI dUra haThAvyuM ane meM paNa candrahAsa talavArathI kharaSaNane mAryo. tyAra pachI lakSamaNe kahyuM ke, "he vidyAdhara ! tuM have kAraNa sAMbhaLa, A mahAaraNyamAM keIe mArA badhunI patnInuM apaharaNa kareluM che. tenA virahamAM je mArA badhu pitAnA prANa-tyAga karaze, to he vatsa ! huM avazya agni-praveza karIza-A niHsanDe vAta che. badhunA prANa TakAvavA mATe upAya, je koI hoya te vicArIne kahe, he vatsa ! sItAne khALavAmAM tatpara banelA evA mane tuM sahAyaka bana. A pramANe kahetAM ja candrodaranA putra virAdhine pitAnA sevakene AjJA ApI ke, "jala, sthala ke AkAza game tyAM tame jaldI sItAnI zodha karo." A pramANe AjJA pAmelA kavaca paherIne ane bANanAM bhAthAM bAMdhIne subhaTa sItAnI gaveSaNuM karavA mATe pavanavegathI daze dizAmAM nIkaLI paDyA. - have arka jaTIne-putra ratnajI nAmane hato, te vidyAre samudranA upara AkAzamAM strInA rudanane pralApa sAMbhaLe-"hA rAmadeva ! hA lakSamaNa ! A bandI mAruM apaharaNa kare che, tenAthI mAruM rakSaNa kare" A spaSTa zabda sAMbhaLIne ratnakezI vidyAdhara reSAyamAna thayA. puSpaka vimAnamAM rAvaNathI vaidehI-sItAnuM haraNa thatuM dekhI te rAvaNane kahevA lAgyuM ke-"he duSTa ! mArI AgaLa tuM rAmanI priyAne kevI rIte laI jaI zakavAne che?" ema kahevA mAtrathI rAvaNe avalokinI vidyAthI tenI pitAnI vidyAo jANune maMtraprabhAvathI tene vidyArahita karyo. vidyArahita thaele te te ja kSaNe kabudvIpamAM paDyo, samudranA vAyarAthI svastha thaele te kabuparvata upara caDyo. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45] sItAnA viyeAganA dAha : 249 jee sItAnI zeAdha karavA mATe gayA hatA, tee tapAsa karIne jaldI AvyA ane rAmane spaSTa kahyuM ke, 'he svAmI! tamArI patnIne kyAMya na dekhI.' vidyAdharAnI vAta sAMbhaLIne rAma viSAda-manavALA thayA ane kahevA lAgyA ke, '* A jIvaleAkamAM samuramAM paDeluM ratna kANu pAchuM meLavI zake ? pU.bhavamAM kareluM pAtAnuM karma mAre ahiM megavavuM ja joie, te pheraphAra karavA devatAe paNa samatha nathI. ' e pramANe vilApa karatA rAmane vidyAdhara-narendra kahevA lAgyA ke, * thADA divaseAmAM tamArI kAntAne dekhADIza, mATe zAkane tyAga kareA. bIjI vAta Apa sAMbhaLe ke, he svAmI ! adhikabalavALA kharadUSaNane mArI nAkhyA che, te kAraNe Indrajit vagere subhaTo tamArA upara mahAkSeAbha pAmaze. mATe ahIMthI ApaNe pAtAlapuramAM paheAMcIne bhAma`Dalane A samAcAra jaNAvIe, te tyAMthI ApaNane sArA samAcAra prApta thaze. ' A pramANe maMtraNA karIne rAma, lakSmaNa ane virAdhita traNe rathamAM ArUDha thaine pAtAlapuramAM pahAMcyA. * te AvyA che' ema sAMbhaLIne candranakhAnA sunda nAmanA putra potAnA samagra sainya sAthe AbyA ane temanI sAthe yuddha karavA lAgyA. pundane hAra ApIne virAdhita sahita rAma ane lakSmaNe kharadUSaNanAM gRhamAM nivAsa karyAM. sugandhavALA tevA mahelamAM nivAsa karelA heAvA chatAM sItAne meLavavAnI ane samAgama karavAnI cintAvALA teo AMkhanA palakArA jeTalA kALa mATe paNa dhRti meLavI TAkatA na hatA. te mahelanA najIkanA pradezamAM udyAna vacce jinamandira hatuM, temAM praveza karIne pratimAne praNAma karyAM, eTale zAnti pAmyA. pitA ane bhAInA zeAkathI atyanta cintAgnithI jhuratA sundhe peAtAnA samagra khala-parivAra ane mAtAne laine jaldI laMkApurImAM praveza karyAM. e pramANe pUrvabhavamAM karelA sambandhA zarUAtamAM sneha-sambandha vadhAranAra thAya che, parantu pAchaLathI deva ane manuSyabhavamAM viraha utpanna karIne duHkhasvarUpa nIvaDanArA rAya che, mATe jinavaranA zAsanamAM vizuddhajJAna jANIne sarva sukhAnuM mUla evA dhama ne vaSe vimala citta kare. (45) padmacarita viSe 'sItA-viprayAgadAha' nAmanA pIstAnIzamA parvanA gUja rAnuvAda pUrNa thayA. [45] peec 000000 raanadegdegdegdeg [46] mAyA-prAkAranu nirmANa sItAnuM apaharaNa karIne vimAnamAM beThelA rAvaNa sItAne mlAna vadanavALI dekhIne madhura vacana sa`bhaLAvavA lAgyA ke- he suri ! tuM prasanna thA ane huM candra ra Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 250 : paumacariya-padyacaritra sarakhA saumyamukhavALI ! mArI tarapha snehathI najara kara ! jethI tArAM netrarUpI jaLathI mAro kAmAgni zAnta thAya. he uttama kamalanA patradalasamAna netravALI! je tuM mArA para draSTi pheMkavA jeTalI kRpA na karavA mAgatI hoya te, A caraNarUpI kamalathI mArA mastakane pATu mAra. parvata, vana ane upavAthI zebhatI A pRthvInuM tuM avalokana kara. pavananI mAphaka akhalita gatinA prasAravALo mAre yaza sarvatra bhramaNa kare che. he kRzodarI! mArI sAthe tuM sneha kara, AbhUSaNothI zobhAyamAna dehavALI IndrANI jema IndranI sAthe bhoge bhegave; tema IcchA pramANe mArI sAthe bhoga bhogava." rAvaNa vaDe A pramANe prArthanA karAelI sItA mukha pheravIne beThI ane tene saMbhaLAvyuM ke, "AvA prakAranuM paraloka-viruddha vacana kema bole che? mArA daSTimArgamAMthI tuM dUra khasI jA, rakhe mArA aMgane hAthathI sparza na karIza, pArakAnI strIrUpI agnizikhAmAM pataMgiyA mAphaka paDIne nAza pAmIza. pArakI strI tarapha kudaSTi karanAra te pApa ane apayaza te ahiM upArjana kare che, paraMtu marIne bIjA bhavamAM hajAre duHkha-bharapUra bhayaMkara narakamAM jaIza. sItAe kaThora vacano kahIne tene adhika tiraskAra karyo, paNa madananA tApathI tapelA aMgavALo rAvaNa tene sneha choDato na hato. tyAra pachI laMkAdhipati rAvaNa pitAnA mastaka para hastakamalanI aMjalI racIne tenA pagamAM paDyo, paraMtu sItAe to tene taNakhalA sarakho ja gaNya. kharadUSaNanA saMgrAmamAMthI chUTIne pAchA pharelA zuka, sAraNa vagere subhaTo jayaghoSaNa karatA karatA AvyA. moTA Dhola, gIta-vAjiMtronA zabdothI abhinendrita karAtA rAvaNe pitAnA samagra sinya sAthe IndranA sarakhA gauravathI laMkAnagarImAM praveza karyo. have sItA vicAravA lAgI ke, A vidyAdhararAjA che, kadAca e amaryAdAvALuM AcaraNa kare che, mAre tenuM zaraNa svIkAravuM ? "jyAM sudhI badhu-sahita patinA kuzala-samAcAra na meLavuM, tyAM sudhI mAre AhAra na khAvo" evI pitAnI pratijJA jAhera karI. nagarInA pUrva bhAgamAM devaramaNa nAmanA udyAnamAM sItAne sthApana karIne rAvaNa potAnA mahele gayo. vividha prakAranAM ratnamaNinAM kiraNothI jhaLahaLatA siMhAsana para besavA chatAM sItA saMbadhI kAmAgnithI pIDita te AMkhanA palakArA jeTalo kALa nivRtti pAmato nathI. kharadUSaNanA vadha thavAnA kAraNe rAjamahelamAM laMkAdhipatinI mandodarI vagere rANIo ane bIjI yuvatIo vilApa karatI hatI. candranA pitAnA bhAIne paga pakaDIne rudana karatI pralApa karavA lAgI ke, huM kevI nirbhAgI pApI chuM ke, huM pati ane putra viyoga pAmI. vilApa karatI bhaginIne rAvaNa AzvAsana ApavA lAgyo ke, "he vatsalA bahena! have rudana karavAthI sayuM, pUrve karela pApakarma atyAre udayamAM AvyuM che. he vatsa tArA putrane ane kharadUSaNane jeNe yuddhamAM mArI nAkhyA che, temane temanA sahAyakonI sAthe TUMkA kALamAM vadha thatA dekhIza." bahenane AzvAsana Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [46] mAyA-prAkAranuM nirmANa : 251 : pamADIne jinamandiramAM pUjAnI AjJA ApIne madanajavarathI pIDita rAvaNe potAnA bhavanamAM praveza karyo. lAMbA niHzvAsa mUkatA patine joIne praveza karelI madarIe sAtvana ApatAM patine kahyuM ke-"he svAmI ! dUSaNanA vadhamAM ATale viSAda na pAmo, bIjA paNa tamArA ghaNA badhuo ahiM mRtyu pAmelA che, tyAre te ATalo zeka karyo na hato ane dUSaNa mATe ATalo apUrva mahAzoka kare che ?" tyAre zaramAte zaramAte rAvaNa kahevA lAgyo ke-"candra sarakhA mukhavALI ! he sundarI! tuM sAMbhaLa! je tuM reSAyamAna na thAya te A viSayamAM sAce saddabhAva karyo che, te huM tane jaNAvuM. je zabUkane haNanAra ane yuddhamAM kharadUSaNane mAranAra hatuM, tenI patnInuM haraNa karIne tene huM ahiM lAvyuM chuM. madanathI tapelA mane rUpavaMtI te pati tarIke nahi svIkAre, to mAruM have jIvana nathI. he priye! A vAta tane jaNAvI." AvA prakAranI patinI avasthA joIne madarI kahevA lAgI ke, "he deva ! kaI durbhAgI haze, tethI ja tamane IcchatI nathI. athavA te he svAmI! tribhuvanamAM te ekalI ja rUpa yauvana-guNothI yukta haze ke, jene tame atizaya mAna ane gauravathI dekhI haze. he svAmI! keyUrabhUSita ane hAthInI sUMDha samAna A tamArI bhujAothI baLAtkAra karIne tame strInuM AliMgana kema na karyuM?" tyAre rAvaNe pratyuttara Apyo ke, AmAM moTuM kAraNa che. huM game teTale balagavita hovA chatAM paNa balAtkArathI. keInI strIne grahaNa karato nathI. he kRzadarI ! pUrve anantavIrya munivaranI pAse sAdhunI preraNAthI kaI paNa prakAre meM eka vrata grahaNa kareluM che ke, rUpa ane guNapUrNa evI pArakI strI aprasanna hoya ane IcchA na kare te sadAkALa mAre baLAtkArathI grahaNa na karavI, tema ja tenI prArthanA na karavI. A kAraNathI pArakI gRhiNIne huM balAtkArathI grahaNa karato nathI. kAraNa ke ema karavAthI pahelAM grahaNa karelI nivRttino bhaMga thAya. A nivRtti je acalita ane akhaMDita pakaDI rAkhIza, to narakamAM paDelo. chatAM paNa ghaDAnA kAMThAmAM bAMdhI rAkhelA doraDAno cheDo hAthamAM pakaDIne ghaDo kheMce, te bharelo pAcho meLave che, tema huM paNa niyamanA prabhAvathI saMsArane pAra pAmI zakIza. madananA bANathI bhedAelA hRdayavALA mane je tuM jIvADavA icchatI hoya, te he suMdarI ! jaldI tyAM jaIne te mahilA-auSadhine lAvI Apa." AvA prakAranI patinA zarIranI avasthA dekhIne bIjI yuvatIothI parivarelI mandodarI tyAM pahoMcI ke, jyAM sItA hatI. tyAM suraramaNa nAmanA udyAnamAM pahoMcI ane vRkSanI najIkamAM beThelI vanalakamI sarakhI sItAne mardodarIe dekhI. tene belAvIne tyAM besIne mandodarI kahevA lAgI ke, "he bhadra! tuM sAMbhaLa! khecarAdhipati rAvaNa sarakhA pati maLavA chatAM tene tuM kema InkAra kare che? he bAlA! jamIna para cAlanAra mATe ATalI dukhI zA mATe thAya che? dazAnana sarakhA patine prApta karIne tuM dehasukhane anubhava kara. tArA hRdayamAM rAma ane lakSmaNe sthAna prApta karela che, paraMtu aneka vidyAonA svAmI rAvaNa Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 252 H paumacariya-padmacaritra teonA upara ruSTa thaze, pachI teo paNa zuM karI zakavAnA che? A pramANe kahevAelI sItAnuM mukha gadgada kaMThavALuM thayuM ane azrapUrNa nayanavALI sItAe tenA pratyuttaramAM mandodarIne saMbhaLAvyuM ke, "uttama kuLamAM janmelI uttama satI strIo kadApi AvAM vacano bele kharI? kadAca A zarIra chedAI jAya, bhedAI jAya ane vAraMvAra kApI nAkhavAmAM Ave, te paNa huM rAmapatine choDIne kadApi bIjA patinI IcchA karIza nahi. kadAca IndranA rUpa sarakho ke sanaskumAranA rUpa sarakho bIje puruSa hoya, to te koInI huM IcchA karavAnI nathI. bahu baTukabolA thavAthI zuM lAbha?" te samaye kAmanI vedanAthI unmAda pAmele rAvaNa paNa tyAM AvI pahoMcyo ane sItAnI pAse besIne vacano kahevA lAgyo-"he sundarI! huM tane vinaMti karuM chuM, te sAMbhaLa, mArAmAM kayA prakAranI nyUnatA jaNAya che, agara kaI vastunI ochAza che ke, jenA kAraNe lAMbA kALathI vinaMti karavA chatAM mane tuM bhartAra tarIke InkAra karI rahI che." tyAre sItAe tene kahyuM ke, "tuM ahiMthI dUra cAlyo jA, mArA aMgane bilakula sparza karIza nahiM, he adhama vidyAdhara ! AvAM aghaTita vacana kema bole che?" "he kRdarI! mAre aneka rANIo che, teo viSe tuM uttama mahAdevI thaze, mATe icchA pramANe viSaya-sukha mANI le, nirarthaka vilamba na kara." tyAre sItAe kahyuM ke, "rAmanI sAthe araNyavAsa mane adhika Ananda karanAra che ane devaloka karatAM paNa te Ananda vizeSa prakAra che. bhUSaNarahita satI strIne zIla e AbhUSaNa che ane zIlarahita strIne te maraNa vadhAre sAruM che. A pramANe sItAe rAvaNane vacanathI tiraskAra karyo, tyAre te ekadama mAyA-kapaTa karIne paNa sItAne svAdhIna karavAno udyama karavA lAgyA. eTalAmAM sUryAsta-samaya tha ane cAre bAju andhakAra phelAI gaye. tyAra pachI rAvaNe vidyAthI hAthIo, siMha, vAgha vagere bIhAmaNu jAnavara vagerenI vimurvaNa karI ane sItAne bhaya pamADI, chatAM rAvaNanuM zaraNuM na svIkAryuM ke, na bha pAmI. rAkSase, bhayaMkara rUpavALA vetAlo, sarpo batAvyA ane bhaya pamADI, chatAM sItAe rAvaNanuM zaraNa na grahaNa karyuM ke na kSobha pAmI. A pramANe AkhI rAtri bhaya pamADI, ema karatAM rAtri pUrI thaI ane andhakArane dUra karate sUryano udaya thaye. te sundara udyAnamAM rahelA rAvaNanI pAse bibhISaNa vagere subhaTo jaladI AvyA ane kamasara rAvaNane praNAma karavA lAgyA, teTalAmAM rudana karatI sItAne bibhISaNe pUchayuM ke, "he bhadre ! tuM konI putrI ke patnI che? te kahe. tyAre te kahevA lAgI ke, "he vatsa ! sAMbhaLa-huM janakanarendranI putrI, bhAmaMDalanI bahena ane raghuputra-rAmanI patnI chuM. eTalAmAM mArA priyatama rAma nAnAbaMdhu lakSmaNane zodhavA gayA, teTalAmAM te araNyamAMthI A pApIe mAruM apaharaNa karyuM che. jyAM sudhImAM mArA virahamAM rAma mRtyu na pAme, tyAM sudhImAM A rAvaNa mane tyAM laI jaIne mArA patine samarpaNa kare." tenuM vacana sAMbhaLIne bibhISaNe pitAnA sahodarane kahyuM ke "saLagatA Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [46] mAyA-prAkAranuM nirmANa : 253 : agni sarakhI pArakI nArI zA mATe laI AvyA? bIjI vAta e che ke-tamAre yaza traNa jagatamAM sarvatra bhramaNa kare che. A paranArIne prasaMga pAmIne apayazathI kalaMkita na thAva. he prabhu! ghaNA lokone durgu2chanIya ane paralokamAM durgatie gamana karAvanAra karma uttama puruSoe karavuM egya na gaNAya." tyAre khecarendra rAvaNe tene pratyuttaramAM jaNAvyuM ke, "A pRthvImAM be pagavALA, cAra pagavALA padArtho mArA mATe kyAM pArakAM dravya che? ke jene huM svAmI nathI thayo ?" A samaye bhuvanAlaMkAra nAmanA eka manmatta hAthI upara rAvaNa ArUDha thayo. puSpaka vimAnamAM rAvaNe sItAne ArehaNa karAvI. aneka hAthI, gheDA, ddhA, ronA samUhathI utpanna thanArA maMgalazabdothI abhinadita rAvaNa jaI rahelo hato, chatAM tene sItA taNakhalA tole mAnatI hatI. vividha vRkSethI samRddha puSpagirinA upara rahelA cAre bAju vistAra pAmelA manahara samantakusuma nAmanA udyAnamAM AvI pahoMce. he zreNika! A udyAnanA sAta pradezo saMbandhI je hakIkata kahuM, te tame sAMbhaLo. 1 le pradeza prakIrNa, rajo Ananda, 3 jo sukhasevya, 4 tho samuccaya, pa ma cAraNa, 6 ThTho priyadarzana, ane 7 me pradeza poghAna nAmano che. dharAtalamAM prathama prakIrNaka che, tenI AgaLa janAnanda che. vividha vRkSothI AcchAdita te pradezamAM nagaraloka kIDA kare che. trIjA sukhasevya ane cothA manahara samuccaya nAmanA udyAna-pradezamAM sugandhita puSpanA samUhathI balikarma karanAra strIo vilAsathI kIDA kare che. pAMcamA manohara cAraNa nAmanA udyAna-pradezamAM haMmezAM daDha tivALA sajhAya ane dhyAnamAM tallIna evA jaMghAcAraNa-vidyAcAraNa zramaNasiMho vAsa kare che. jemAM aneka tAbUla patranI latAo che, ketakI-puSpanA parAganI sugandhi rajathI dhUsaravarNa-yukta, manane AkarSaNa karanAra priyadarzana nAmano cho udyAna-pradeza che. jemAM vividha prakAranAM pagathiyAM banAvelAM che. puSpagirivaranA zikhara upara pAMDukavananI jema adhiSThita evuM sAtamuM podyAna nAmanuM sthAna che. A udyAne nAraMgI, phaNasa, campaka, azeka, sopArInA vRkSo, tilaka ityAdika vRkSothI temaja koyala vagere pakSIonA madhura kalaravathI zobhatA hatA. vaLI te udyAno lokone snAna karavA gya jaLapUrNa, kamala ane utpala Adi puSpothI AcchAdita evI vAvaDI ane sarovara Adi jaLAzayethI te udyAne adhika zebhatAM hatAM. tyAM podyAnamAM krIDAgRhethI manahara, nirmaLa jaLathI yukta ane vRkSethI gherAela azakamAlinI nAmanI vAvaDI hatI. tyAM azekavRkSathI AcchAdita evA sthAnamAM sItAne besADI, te vakhate jANe pAMDukavanamAM devakanyA utarI AvI hoya, tevI te jaNAvA lAgI. rAvaNe mekalelI aneka khuzAmata karanArI, vINA bajAvanArI, nRtya karanArI, saMgIta gAnArI yuvatIo satatapaNe sItAne samajAvavA prayatna karavA lAgI; paratu sItA na to snAna karatI, na bhejana khAtI ke na javAba ApatI hatI, mAtra ekAgra manathI rAmanuM citavana karatI tyAM rahelI hatI. tyAre Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 254 : paumacariya-padmacaritra hatIoe rAvaNanI pAse jaIne A sarva hakIkata jaNAvI ke, "je AhAra paNa karatI nathI, te tamane kevI rIte Icchaze?" te sAMbhaLIne madanAnithI prajavalita thaela sarvAgavALe rAvaNa saMkaTa-samudramAM paDyo ane adhika cintAtura thaye. bhavanamAM bhUmitala para beThele te kaI vakhata zeka karato hate, vaLI gAyana karato hate, vaLI vilApa karate hate, vaLI tyAM lAMbA nasAsA mUkato hate. tema ja jamaNe hAtha jamIna para aphALatA hatA. vaLI ekadama ubhe thaIne bhavanamAMthI bahAra nIkaLI pAcho jaladI "sItA sItA" ema belata bhavanamAM pesI jAte hato. candananA ghaNA rasathI siMcAla, kamalapunA banAvelA bichAnA para ALoTate hate, madanAni-tApathI pIDAele uThIne cAlavA lAgate, vaLI bagAsAM khAte hate. vaLI manamAM manamAM babaDavA lAgyuM ke, "meM bhujAothI kelAsaparvatane upADyo che, sarve vidyAdhare ane khecane jityA che, e huM mahAdhIna banI mezanA DhagalA sarakhAM kALAM kAma karavA kema taiyAra thaye chuM.? rAvaNanI vAta bAju para rAkho-ema vicArIne bhAInA nehathI udyata buddhivALe bibhISaNa maMtrIo sAthe maMtraNA karavA lAgyo. badhA maMtrIo sAthe maLyA, tyAre saMbhinna maMtrI kahevA lAgyuM ke, "devanI atyAre keTalI pratikULatA thaI che, te vicAre ke, ApaNA svAmInA jamaNA hAtha sarakhA kharadUSaNa rAjA saMgrAmamAM haNAyA. viredhInA zubhakarmanA prabhAvathI badhuono sneha vahana karato virAdhita jaldI lakSmaNanA pa saMgrAmamAM pahoMcyuM. sugrIvanI pAse rahenArA kapidhvajavALA pavananA putra hanumAna vagere A sarve teone pakSapAta karaze. tyAre paMcavadana maMtrI kahevA lAgyo ke-"dUSaNane vadha thayo che, ema na belo, kAraNa ke, saMgrAmamAM zrI saradArane vadha thAya, te te temanI gati nirmANa thaelI hoya che. bhale virAdhita ane sUryahAsa talavAra tene svAdhIna hoya, paraMtu saMgrAmamAM lakSmaNa rAvaNane zuM karI zakavAne che? tyAre sahasaMmatie paMcamukhane kahyuM ke, "svAmInA hitanI vicAraNA karyA vagara arthazUnya tuM belI rahe che. zatrune alpa mAnI kadApi tene parAbhava na karavo. kAraNa ke, deza ane kAlane AzrIne keTalIka vakhata alpa agni zuM traNe bhuvanane jalAvI nathI mUkato? pUrvakALamAM moTI bhArI senAvALA vidyAre adhipati azvagrIva nAmane rAjA hatuM, te yuddhamAM thoDA sinyavALA tripRSThathI hArI na game? mATe vilamba karyA vagara laMkAnagarIne killo kadApi nAza na pAme te majabUta karAve ane lokone ane sevakane ghaNuM dAna ApIne sanmAnIne ApaNuM banAva." eTale bibhISaNe vidyAbaLa ane mAyAthI ekadama koI oLaMgI na zake tevo durgama, ativiSama temaja khabara na paDe, tevAM gupta yaMtrothI bilakula AMtarA vagarano kile tayAra karyo. tema ja nagaranI cAre bAju yuddhamAM pITha na pherave, tevA AyudhadhArI sarva praharaNe ane kavaca dhAraNa karelA vidyAdharonA sainya sAthe rakSapAla zeThavyA. A pramANe rAvaNane kAmajanya utpanna thaelA Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [47] sugrIvanuM ApyAna duHkhasamUhane sAMbhaLIne hamezAM tame paradArAnA tyAga kareA, jethI vimala yazanA anubhava karI zake. (98) 6 padmacarita viSe * mAyA-prAkAranuM nirmANa karavuM' te rUpa chetAlIzamA pavanA gUja rAnuvAda pUrNa thayA. [46] : 255 : [47] sugrIvanu AkhyAna A bAju kiSThindhipati sugrIva patnInA virahathI duHkhI thaine bhramaNa karatA karatA tyAM paheAMcyA ke jyAM yuddha thayuM hatuM. tyAM sugrIve ghAyala thaelA ane mRtyu pAmelA azvo, gajendro tathA bhAMgelA rathA, prANarahita subhaTo tema ja zastrAthI kapAI gaelA zarIravALA bIjAone joyA. keAIne pUchatAM teNe kahyuM ke, 'he sugrIva narAdhipa ! sItAnuM apaharaNa thayuM, te kAraNe A sarve tathA kharadUSaNa ane jaTAyupakSI paNa mAryA gayA. tyAre vAnarapati sugrIva vicAravA lAgyA ke, yuddhamAM kharaNa sarakhAne haNanAra je hAya, tene zaraNe jAuM, teA te mane nakkI zAnti karanAra thaze. A jagatamAM haMmezAM samAna avasthAvALAnA sneha TakI rahe che ane vRddhi pAme che, kAraNa vA te mArA pakSa karaze, temAM sandeha nathI. vAnarapatie rAmanu' sthAnaka jANIne peAtAnA sainya sAthe pratihAranI sAthe sandeza mAkalI anujJA prApta karI pAtAla puramAM praveza karyA. eka-bIjAne paraspara eAlAvI sanmAnyA ane taiyAra karelA Asana upara birAjyA. rAma-lakSmaNe sugrIvane zarIranA kuzala-samAcAra pUchyA. tyAre jamUnada nAmanA matrIe kahyu` ke- Apa sAMmaLA! amArA A rAjAne zarIrakuzala kevI rIte hoya ? AdityarajanA vAlI ane sugrIva nAmanA be putrA hatA. vAnaranI dhvajAvALA ane mahAparAkramI te kikindhipuranA adhipati hatA. abhimAnathI prasiddhayazavALA vAlIe sugrIvane rAjya para sthApIne dhIra evA teNe pratidha pAmIne pratrajyA a'gIkAra karI. kikindhi mahAnagaramAM sutArA rANI sAthe nirantara bhAga bhAgavatA sugrIva rAjya evA AnandathI karatA hatA ke, keTaleA kALa pasAra thayA, te paNa khabara na paDI. ( jAmbUnade praNAma karIne phrI vistArathI kahyuM ke, huM prabhe ! enA duHkhanuM kAraNa Apa sAMbhaLe-eka divasa kAika duSTa prapaMcI pAtAnA khalamAM matta thaelA dAnava sugrIvanA sarakhuM rUpa vikurtIne nagaramAM AvyA. matrIe jenuM rUpa nathI pArakhyuM, evA te uttama yuvatIe ane kanyAovALuM sugrIvanu' vAsabhavana hatuM ane tenI sutArA rANI jemAM rahetI hatI, tyAM teNe praveza karyAM. peAtAnA sAcA bhartA Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 256 : paumacariya-padmacaritra ranAM je lakSaNe hatAM, te A banAvaTI sugrIvamAM na dekhavAthI udvega pAmelI te sutArA tyAMthI jaladI chaTakIne maMtrIvarga pAse pahoMcI gaI. pelo mAyAvI sugrIva paNa kharA sugrIva mAphaka DeLa ane lIlA karatA karata sugrIvanA siMhAsana para caDI beThe, teTalAmAM vAlino nAno bhAI sAce sugrIva potAnA bhavanamAM AvI pahoMcyA. pitAnA bhavananA madhyabhAgamAM pitAnA sarakhA rUpavALAne joIne vAnaranAtha sugrIve bhAre dhe bharAIne moTA gaMbhIra zabdathI garjanA karI. mAyAvI sugrIve paNa siMhanAda karyo. ane tyAMthI nIce utarIne sAcA sugrIva rAjA sAthe yuddha karavA lAgyuM. te samaye sutArA paTTarANIe zrIcandra vagere maMtrIonI sAthe vAtacIta karatAM jaNAvyuM ke, "lakSaNa-rahita A kaI duSTa khecara che." rANInuM A vacana sAMbhaLIne maMtrIoe ekAntamAM maMtraNa karIne rAjAone kahyuM ke-"A antaHpuranuM rakSaNa kare." sAta akSauhiNI senA-sahita aMgade sugrIvane aMgIkAra karyo, te sugrIvanA putra aMgadane teTalI senA sahita mAyAvI sugrIve pitAnA pakSamAM lIdhe. have maMtrIoe jaladI mAyAvI sugrIvane nagaranA dakSiNabhAgamAM ane sAcA sugrIvane uttarabhAgamAM sthApana karyA. vAlina candrazami nAmano putra talavAra laI senA sahita sutArAnA bhavananuM rakSaNa karavA lAgyA. tyAra pachI madanAgnithI tapelA zarIravALA baMne kapivare sutArAnAM darzana na prApta thavAthI atyaMta adhIrA banI gayA ane sutArAne maLavAnI atyaMta utkaMThA karI. patnInA viyegathI duHkhI thaele satyasugrIva vicAra karIne hanumAnanI pAse gayo ane potAnI vItaka sarva hakIkata jaNAvI. tenI vAta sAMbhaLIne hanumAna apratighAta nAmanA vimAnamAM besIne jaldI potAnA sainya sAthe kiSkindhipure gaye. pavanaputra hanumAnane Avela jANIne mAyAvI sugrIva hAthI upara ArUDha thaIne moTA sainyasahita bahAra AvyuM. aMjanAputra hanumAna baMnenuM samAna rUpa joIne vizeSa karI na karI zakavAthI jaldI pitAnI nagarImAM pAcho Avyo. hanumAna paNa potAnA nagaramAM pAcho cAlyo gaye, eTale sugrIva vadhAre vyAkula thaye. he rAghava! have e ApanA zaraNamAM Avela che, mATe Apa vicAra karIne tenA sahAyaka bane." rAme kahyuM ke, "he sugrIva ! tamane sahAya karIza, tema tame paNa mane game tyAMthI sItAnA samAcAra meLavI Apa." sugrIve kahyuM ke, he prabhu! je sAta divasamAM sItAnA samAcAra huM na meLavuM, te mAre Agna-praveza karavo. AvAM anukULa vacana sAMbhaLavAthI rAma adhika AzvAsana pAmyA ane netrakamala vikasita thayAM ane mAMcita gAtravALA thayA. have te jinabhavanamAM rahelA, keIne droha na karanArA rAma ane lakSamaNane sugrIva kiSkidhi nagarIe laI gaye. sAcA sugrIvane Avelo jANIne pharI paNa te mAyAvI sugrIva potAnA sinyathI parivarele rathamAM besIne sAme laDavA AvyuM. baMne pakSanA subhaTane Apayukta ugra trAsa pamADanAra saMgrAma jA ane eka sugrIva bIjA sugrIvane gADha prahAra karIne haNavA lAgyA. talavAra, kanaka, cakra, Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [47] sugrIvanuM AkhyAna : 257 : tomara vagere eka bIjA sAthe TakarAvAthI uchaLatA zastra-samUhavALA yuddhamAM kayo sAco ane ko jUTha sugrIva che? e vizeSa na jANavAthI rAma bANa pheMkatA nathI. tyAre bIjAe gadAthI sAcA sugrIvane mAryo eTale teNe mUcchathI AMkha mIMcI dIdhI ane tarata te pRthvI upara DhaLI paDyo. yuddhamAM sAcA sugrIvane paDelo dekhIne mAyAvI sugrIva kiSkimpimAM cAlyA gaye ane sAcA sugrIvane badhuvarga potAnA paDAvamAM laI gayA. svastha thaela sAco sugrIva kahevA lAgyuM ke-"he svAmI ! virI ahIM AvIne pAcho gayo, chatAM Ape kema te pApIne na ho?" tyAre rAme tene kahyuM ke, "tame baMne laDatA hatA, tyAM tamArA be vacce kaMI pharaka na dekhavAthI ane sarakhA dekhAtA hovAthI meM na ha. he sugrIva! tuM pharI e duSTane mArI najara samakSa hAjara kara ane pachI je, tenA upara seMkaDo bANo choDIne jaladI tene bhedI nAkhIza." tyAre sAcA sugrIve tene paDakAra karIne yuddha karavA bolAvyuM. te duSTa mAyAvI sugrIva jyAM Avyo ke, rAme parvata vaDe jema megha rokAya, tema tene yuddhamAM rokI rAkhyuM. rAmadevane dekhIne vetAlI nAmanI mahAvidyA nIkaLI gaI ane sAhasagati paNa pAcho svAbhAvika rUpavALo thayo. sugrIvanA rUpavALA tathA marakatamaNi sarakhI kAntivALA sAhasagatine dekhIne vAnara subhaTo reSAyamAna thayA. teo save eka sthAna para ekaThA thayA. saMgrAma pravaryo, tyAre lakSamaNe sugrIvane rokyA, tyAre sAhasagatie vAnarasenAne bhagADI mUkI. vAnarasenAne yuddhamAM bhagna thatI joIne rAme seMkaDe bANa choDIne lAMbA kALa sudhI raNalIlA karIne chevaTe sAhasagati upara prahAra karyo. tIhaNa bANothI viMdhAelA zarIravALo sAhasagati pRthvI para paTakA ane sarva vAnarasubhaToe tene prANarahita je. zatrune mArA dekhIne sugrIve lakSamaNa-sahita rAmanI AdarapUrvaka pUjA karI ane potAnA nagaramAM praveza karAvyuM. rAmane eka sundara bagIcAmAM utAre ApIne tyArapachI priyAne maLavAnI atyanta utkaMThAvALA sugrIve jaladI aMtaHpuramAM praveza karyo. sugrIvane tyAM sutArA patnI sAthe samAgama thaye ane ratisAgaramAM DUbI gaelA tenA divaso pasAra thaI rahelA hatA. virAdhita vagere sarve subhaTane tyAM ja Ananda nAmanA vanamAM ane rAmane candraprabhasvAmInA mandira pAse nivAsasthAna ApyuM. vAnarapatinI sarvAMgasundarI Adi tera kanyAe rAmanI pAse jaIne kahevA lAgI ke, "Apa ja amArA vara cho." pahelI candrAbhA, bIjI hadayAvalI, tyAra pachI kramazaH hadayadharmA, anuddharA, zrIkAntA, sundarI, suramati, mane vAhinI, cAruzrI, madanetsavA, guNavatI, padmAbhA ane jinamati. yauvana ane rUpadhArI A kanyAone dekhIne rAma sItAnA viyegamAM tene ulkA ane vIjaLInI sarakhI mAnavA lAgyA. mana ane nayanane haraNa karanArI, vinayathI namelA vadana kamaLavALI te kanyAo rAmanI samIpe bekI. rUpa, yauvana dhAraNa karanArI hovA chatAM rAmadeva temanA Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra upara manaabhilASA karatA na hatA. pUrvabhavanA saMcita dRDha snehanA kAraNe vimala ane utkaTa guNanA kAraNe nirantara mAtra sItAnuM ja smaraNa karatA hatA. (57) : 258 : padmarita viSe ' sugrIvanuM AkhyAna' nAmanA suDatAlIzamA pA gUja rAnuvAda samApta thayA. [47] [48] keTizilAnuM urdUraNa have rAmanI zAnti mATe te kanyAoe nRtya, gAyana ane lIlAthI te sthAnane AnandadAyaka karyuM". temanI samakSa samagra vaibhava, snAna, bheAjana-sAmagrI hAjara karI, te paNa sItA-rahita rAmane A sarva bhAga-sAmagrI bilakula Ananda ApatI na hatI. gItanA zabdane sAMbhaLatA nathI, maneAhara rUpane paNa jotA nathI, ceAgI jema siddhinuM dhyAna dhare, tema ekAgra manathI sItAnuM dhyAna dharatA hatA. sItAnA samAgamanA ullApa sivAya bIjA ullApa paNa karatA nathI. pAse eThelAne paNa kahetA ke, huM janakaputrI ! tuM jaldI mArI pAse Ava. devI hoya ke mAnuSI hAya, nAgakanyA hoya ke, yakSiNI hAya, game te kAI strI hAya, paNa A jIvaleAkamAM sItA-samAna mane dekhAtI nathI.' AvA ane AnA sarakhA bIjA ghaNA prakAranA pralApa karatA hatA. rAme lakSmaNane kahyuM ke, pelA sugrIva hajI javAnI DhIla kema kare che?' rAmanA vacanathI lakSmaNu sugrIvanA bhavanamAM jaine tene ThapakA ApavA lAgyA ke, * vAsagharamAM bharAine eleluM sa bhUlI gayA ke zuM? jyAre paramezvara sItAnA viyeAgarUpI duHkhasamudramAM DUbI gayA che ane aDhI darzI mahApApI tuM ahIM viSayasukha kevI rIte bhAgavI rahelA che ? he kRtajJa ! khecarAdhama ! pApamativALA! huM tane tyAM pahoMcADu ke, rAme duSTamativALA tArA sarakhAne paheAMcADyo che.' A pramANe tiraskArAelA sugrIve namana karIne kahyuM ke, 'huM bhUlI ja gayA. mArA eka aparAdhanI kSamA ApeA. tene karelI pratijJAnuM smaraNa karAvIne lakSmaNe eka vRttAnta upakAra kevI rIte karyAM ? kahyo ke, ceAgIe yakSattane zreNike gautama bhagavantane pUchyuM ke-' he bhagavanta ! yakSaittanA spaSTa ane vistAra athavALA je vRttAnta hoya te kaheA. kAraNa ke, te jANavAnI mArI tIvra icchA che.' tyAre gaNadhara bhagavate kahyu` ke- huM zreNika ! ceAgInA kahevA pramANe yakSadattane mAtAnI sAthe je samAgama thayA, te vRttAnta sAMbhaLe-- Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [48] keTizilAnuM uddharaNa : 259 : kaucapura nagaramAM cAre tarapha phelAelA pratApavALA yakSasena nAmanA rAjA rahetA hatA. rAjilA nAmanI tenI patnI hatI. tene yadatta nAmanA putra hatA. keAi vakhata krUratA karatA AMgaNAmAM beThelI kAi sundara yuvatIne dekhIne kAmadevanA khANathI te ghavAyeA. tene mATe rAtre hAthamAM talavAra laIne jatA tene vRkSanA mULamAM rahelA avadhijJAnI munie rAkhyo. upakArarasika sAdhune dekhIne te uttamakumAre sAdhune pUchyuM ke, * he munivara ! mane jatAM kema rAkhyo? te Apa mane kaheA, kAraNa ke, te jANavAnuM mane ghaNuM kutUhala thayuM che.' tyAre munie kahyuM ke, 'jenI pAse tuM jatA hatA, te tArI mAtA che.' pharI teNe pUchyuM ke, 'he bhagavaMta ! A vAtane zeA paramAtha che, te kaheA. tyAre teNe kahyuM ke, mRttikAvatI nagarImAM kanaka nAmanA eka viNaka hatA, tene dhanyA nAmanI patnI tathA bandhudatta nAmanA putra hatA. tyAM latAdattanI mitravatI nAmanI putrI hatI, andhudatta sAthe tenA vivAha karyAM, tyAra pachI te garbhavatI thaI, paNa te kAInA jANavAmAM na AvyuM. aNadhAryAM pati kAi vahANamAM besIne paradeza gayA. sasarAe ' A duSTacAritravALI che.' ema kahIne tene utpalikA nAmanI sakhI sAthe bahAra kADhI mUkI. patinI pAchaLa jatI mitravatI eka bIjA sAthenA sahAre letI hatI, mArga mAM tenI khAlyakALanI sakhIne sarpa Da Mkha mAryA ane araNyamAM te mRtyu pAmI. tenA duHkhathI teNIe ghaNuM rudana karyuM. have asahAya evI te zIlanI sahAyathI krau'capura paheAMcI ane eka sundara udyAnamAM tene prasUti thai. kambalaratnamAM bALakane vIMTIne pAte jaLa mATe nIkaLI ane jeTalAmAM age! sAk karI dheAtI hatI, teTalAmAM zvAna AvIne bALakane laI gayA. koI mitre te bALakane lai lIdhA ane rAjAne samarpaNa karyAM. rAjAe peAtAnI rAjilA rANIne ApyA, yakSadatta evuM tAruM nAma rAkhyuM. A vAtamAM sandeha nathI. snAna karIne pAchI AvelI teNIe udyAnamAM khALaka na joyeA. devapUjA karavA AvelA pUjArIe bane netramAMthI daDa daDa AMsu pADatI mitravatIne dekhI bahena kahIne te pAtAne ghare laI gayA. jinadhama ane zIladhama yukta zaramathI pitAnA ghare paNa na gaI. A nagaranI bahAra rahelI tene tuM jyAre bahAra karavA nIkaLyA hatA, tyAre te dekhI. huM kumAra ! tatkAla prasUti thayA pachI tane je ka khalaratnathI vIMTALyo hatA, tenI oLakhANa karAvanAra te kabalaratna hAla yakSanA maMdiramAM raheluM che. te munivarane praNAma karIne peAtAnA gaLA para talavAra rAkhIne ghare paheAMcyA ane pUchyu ke, mArA janmasabandhI je vRttAnta hoya, te kaheA.' rAjAe kambalaratna vagere je vRttAnta hatA, te savA~ tene kahyo. vaLI mAtA-pitA sAthe tenA phrI samAgama thayA. te samaye kaucanagaramAM ghaNA ThAThamAThathI moTA utsava thayA. he zreNika ! paramparAthI Avela A vRttAnta tamane kahyo. 6 tyAra pachI kapivRSabha sugrIva lakSmaNane AgaLa karIne jaldI rAmanI pAse Avyo ane mastake aMjalI karIne praNAma karyA. sugrIvarAjAe sa vAnararAjAone khelAvyA Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 260 : paumacariya-padmacaritra ane kahyuM ke, 'jaldI rAjAnA pratyupakAra karo. pAtAlamAM, jaLamAM, jamIna para, AkAzamAM, lavaNusamudramAM, dhAtakIkhaDamAM ke aDhIdvIpamAM jyAM sItA hoya, tyAM tenI tapAsa karo. AjJAnA svIkAra karIne vAnarasubhaTo AkAzamAM cAre dizAmAM uDyA ane mananA vegathI ekadama cAlavA lAgyA. rAmanI AjJAthI eka yuvAna vAnarasubhaTa patra laIne jaldI bhAmaMDalanI pAse gayA ane mastake ajalI joDIne patra ApyA. te lekha vAMcIne samagra vRttAntanA paramAtha samajelA mahenanA cekapUrNa hRdayavALA rAmanA hita mATe taiyAra thayA. aneka khecara-vidyAdharAthI parivarela vimAnamAM beThelA sugrIva sItAnI zeAdha karatA karatA kambudvIpamAM AvI paheAMcyA. ekadama te dvIpamAM nIce utaryAM, tyAM teNe bhayathI udvega pAmelA ratnakezIne joyA ane pUchyuM ke, 'tuM ATaleA du:khI kema jaNAya che ? ' tyAre ratnajaTI(ratnakezI)e kahyuM ke, sItAnuM apaharaNa karavA Akula manavALA rAkSasapati rAvaNe mane vidyArahita banAbyA, tethI huM nIce paTakAyA chuM. sItAnA samagra samAcAra ratnakezI pAsethI meLavIne sugrIva peAtAnA vimAnamAM ratnakezIne besADIne rAma pAse tene lai AvyA. vimAnamAMthI nIce utarIne rAmane namana karIne te tyAM kheDA ane sItAnA apaharaNa saMbadhI je pramANe vRttAnta banyA, te samagra kahI saMbhaLAvyeA. huM svAmI ! laMkAdhipati rAvaNe tamArI patnInuM khalAtkAre apaharaNa karyuM. sItAne cheDAvavA mATe tenI sAthe yuddha karatAM teNe mArI sarva vidyAe peAtAnA vidyAkhale chedI nAkhI arthAt mane vidyAhita karyA.' te sAMbhaLIne rezamAMcita gAtra vALA rAme harSoMmAM AvI aMga para rahelAM sarvAM AbhUSA ratnakezIne ApI dIdhAM. teNe kahyuM ke, kulapara'parAthI cAlyA AvelA surasaMgIta nAmanA nagaramAM huM rahuM chuM. mAruM nAma ratnajaDI (kezI) che ane ApanA caraNanA zaraNe AvyA chuM. ati utkaMThita manavALA rAme khecarAne pUchyuM ke, mane spaSTa kahA ke, 'ahIMthI laMkApurI nagarI keTalI dUra che? Ama kahyu, eTale te nIcAM mukha karIne rahelA zarama pAmelA mUjhavaNamAM paDyA ane kArya karavAmAM anAdaravALA temane rAme joyA. huM mahAyaza ! lakAdhipane jitavAnI amArI kaI tAkAta che ? jo Apane tene Agraha hoya, tA emAM ze doSa ? parantu sAMbhaLavA lAyaka hakIkata Apa sAMbhaLeA-- A lavasamudramAM sAtasA yAjana vistI ane tenAthI traNaguNA-athavA 2100 ekavIza seA ceAjana tenA geALAkAra gherAve che. tenA madhyabhAgamAM meruparva - tanI jema maneAhara trikUTapata rahelA che. te nava ceAjana uMcA ane pacAsa cArjana vistI che. tenA upara ratnanA killAvALI ane cAradizAmAM 30 ceAjana vistI laMkA nAmanI nagarI che. he svAmI ! laMkApurInI pAse svaga sarakhA bIjA paNu mahAdvIpA AvelA che, jemAM vidyAdhara vase che. sandhyAkAra dvIpa, tema ja suvela, kacana, pradlAda, ayAdha, haMsarava, udadhinirdoSa tathA bIjA paNa tenA pharatA a sa vagere Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [48] keTizilAnuM uddharaNa : 261 : dvIpa jemAM rahelA che. jemAM senA, putro ane patnIo sAthe rAvaNa kIDA kare che. jene mahAbalavALo ane zUravIra bhAnukaNa nAmane nAne ane daDhazaktivALo buddhisaMpanna bibhISaNa nAmane bIje mATe bhAI che. he prabhu! AvA subhaTe tathA keIthI na jitAya te mahAparAkramI Indrajit nAmane tene prathamaputra ane tenA sara ghanavAhana nAmane bIjo putra che. A vagere subhaTathI parivAre traNa samudra sudhInI pRthvIne nAtha che, mATe he rAma! A kathA have Apa jatI kare." tyAre lamaNe kahyuM ke-"jo rAvaNa atizaktizAlI kahevAya che, to te sAkSAt bIjAnI strIne coranAra kema thayA?" rAme kahyuM ke, "sAMbhaLe, ahiM bahu bolavAthI zuM lAbha ? je tame mArA tarapha prIti rAkhanArA che, te tame mane janakarAjAnI putrI sItAne batAve. tyAre tenA javAbamAM jAmbavate kahyuM ke-"he mahAyaza! A vidyAdharonI kanyAo sAthe lagna karIne Apa viSayasukha mANe, athavA sItA-viSayaka kadAgraha cheDI de. mayUramUDha puruSanI jema he nAtha ! tame duHkhI na thAva. ennA nadInA taTa para rahelA nagaramAM satyaruci nAmano eka gRhastha raheto hato, tene rUpasaMpanna vinayadatta nAmano eka putra hatuM. tene vilAsabhUti nAmano brAhmaNa mitra hatuM, te mitranI patnImAM atyanta Asakta thaye. te patnInA kapaTapUrNa vacanathI vinayadattane vanamAM laI gayA ane brAhmaNamitre tene vRkSa para caDA, pachI deraDIthI bAMdhI lIdho. tene tyAM bAMdhI lIdhA pachI tenA gharamAM praveza karyo, khoTA uttara ApavA lAgyA ane brAhmaNamitra tenA sAthe ratisukha anubhavato rahevA lAgyo. daramyAna eka mUkha pathika te pradezamAM AvyuM ane uMce najara karI, to vRkSe bAMdhelA puruSane che. vRkSa para caDIne te pathike baMdhanathI mukta karyo. tuSTa thaelo vinayadatta paNa tenI sAthe potAnA ghara tarapha gaye. vinayadattane dekhIne vipra ekadama nAsI gayo. mayUrasahita pelA pathikane te gRhastha svIkAra karyo ane mitra tarIke te rahevA lAgyuM. have kaIke samaye te pathikamitranA morane rAjaputra grahaNa karyo, te kAraNe zekAtura thaelA pathikamitre sthAnika vaNikamitrane kahyuM ke, "jo tuM mane jIvate dekhavA mAgato hoya, te mane te mera jaldI lAvI Ape, te samaye vRkSa para bAMdhela hato, meM tane choDIne upakAra karyo che, tenA pratyupakAra nimitte tame mAre mera lAvI ApavAnuM kArya karo. he mitra ! mane atyanta hRdayavallabha te merane jaladI lAvI Apa." tyAre vinayadatta tene kahyuM ke, "bIjo mora agara ratna ApuM. rAjaputre je merane grahaNa karyo, je mera have kyAMthI pAchI meLavI zakAya? te bIje mera agara ratna ke suvarNa grahaNa karatA nathI ane pharI pharI bolyA kare che ke mAro ja mora mane lAvI Apa." jema meramAM mUDha thaela te pathika potAno daDha haThAgraha choDato nathI, tema he narenama! tame paNa tene samAna thaI tamAre nizcaya cheDatA nathI. mATe have tame tamAre beTa nakAme Agraha cheDI de ane uMcA guNavALI rUpavantI vidyAdharIenA bhartAra banI jAva." Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra tenA pratyuttaramAM lamaNe kahyuM ke-"he jAbUda ! tame mAruM AkhyAna sAMbhaLo- prAcIna kALamAM prabhava nAmane eka gRhastha hatA, tene yamunA nAmanI patnI hatI, tene traNa putro hatA. eka Atmazreya, bIjo tathAvidhi ane sarva kAryomAM udyata, trIje zilAdhara. ghara, pazu, khetI vagerenuM kArya bIjo tathAvidha karatA hatA. paraMtu pUrvanA puNyavALo Atmazreya mAtra bhAga bhogavI lahera karatuM hatuM. kArya na karanAra te Atmaya pAse pitAnI sAthe ekabhAI AvyuM. tenAthI Thapaka ane tiraskAra pAmele te abhimAnI gharamAMthI bahAra nIkaLI gayuM. kArya karavA mATe asamartha sukumAra dehavALe te saMsArathI udAsIna banI maravA mATe utsAhita thayA. pUrvabhavanA puNyage te samaye tyAM eka yuvAna pathika AvI pahoMcyA ane teNe tene kahyuM ke, mAruM eka vacana sAMbhaLa-"huM bhAnu nAmane rAjakumAra chuM. svajanoe deza upara AkramaNa karyuM, tethI huM nIkaLI gayo ane keme karIne kusumapuramAM jaI pahoMcyA. tyAM eka AcArya sAthe mane saMsarga thaye. Atazaya prasanna thaelA temaNe mane eka vaidyaka kaDuM ApyuM. gurue mane kahyuM ke, "A auSadhi-valayane mAtra sparza karavAthI graha, bhUta, sarpa, pizAca ke kaI vyAdhio Adi upadrava thayA hoya to avazya nAza pAme che. te saMdeha vagaranI vAta che. "he bhadra! nimittike kahela samaya mAre pUrNa thayA che. have mArA nagara tarapha jAuM chuM, tyAM jaIne huM mAruM rAjya karIza. rAjyAsakta ane caMcaLa manavALA mane A auSadhi-valaya chUTI jaze, mATe sarva rogono nAza karanAra A uttama auSadhi-valaya tuM grahaNa kara. te valayane grahaNa karIne Atmazreya potAnA ghara tarapha gaye ane subhAnu potAnA nagara tarapha gaye ane tyAM uttama rAjya pAmyo. te samaye narendranI bhAryAne sApe DaMkha mAryo ane ceSTA vagaranI thaI gaI, Dhela vagaDAvI lekamAM khabara ApI eTale Atmazreye tene dekhI. valaya-kaDAnA prabhAvathI tene jIvADI eTale saMtuSTa rAjAe tene ghaNo vaibhava Ape. vastranA eka cheDe valaya bAMdhIne jyAre te sarevaramAM utaryo, tyAre eka ghe zubhalakSaNavALA A kaDAne haraNa karIne laI gaI. vRkSanI nIce eka bilamAM praveza karIne vizAla zilAnI nIce rahIne te gho pralayakAla sarakhA mahAmegha jevo avAja karavA lAgI. te avAjathI nagarajane tathA subhaTa sahita rAjA bhayabhIta banI gaye. eTale Atmazreye AbhamAnathI te vRkSane mULamAMthI ukheDI nAkhyuM. te ghone mArIne tyAM pUrva sthApana karela nidhAna-sahita valaya grahaNa karyuM. utsAhI nizcita buddhivALA Atmazreye ghuti ane lakSamI prApta karI. Atmazreya samAna rAma che. valayanI sarakhI sItA che. vizAla mahAnidhiyukta gho sarakho rAvaNa che. nizcita hRdayavALA puruSe dhana, yaza ane sukha prApta kare che, mATe tame paNa nirbhaya bane ane nizcaya kare ke, sItAne te kaI prakAre amAre meLavavI ja che." jAbUnadanI kathAne ullA5 ane AkhyAna sAMbhaLIne ghaNA vidyAdhara rAjAo Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [48] keATizilAnuM uddharaNa : 263 : manamAM vismaya pAmyA. jAmbUnada vagere save e nizcaya karIne pharI rAmane kahyu ke, 'AmAM je satya hakIkata che, te Apa sAMbhaLeA. rAvaNe anaMtavIya nAmanA munine pUchyuM hatuM ke, 'mAru' maraNu kAnAthI thaze ? tyAre kahyu` hatu` ke, * je keATizilA uThAvaze, te tArA zatru ane tenAthI tAruM maraNu thaze.' tyAre lakSmaNe kahyuM ke, 'have A kAya mAM vikSepa na nAkhe| ane jaldI devAthI pUjita ane yukta te keTizilA mane atAvA. pragaTapaNe maMtraNA karIne lakSmaNa ane rAma sahita vAnarendra vagere rAtArAta vimAnamAM esIne tyAM paheAMcyA. sindhudezamAM pahoMcIne nIce utaryA, tyAM te zilAne dekhIne save e manamAM bhAvasahita pradakSiNA karIne vandana karyuM. candanathI arcita zilAnI kesaranA rasa ane puSpAthI pUjA karI. AbhUSAthI vibhUSita aMgavALI devI sarakhI A keTizilA zobhatI hatI. tyAra pachI snAna karI, kammara para khesa kasIne bAMdhyuM. pachI lakSmaNe mastaka para aMjalI joDIne siddha paramAtmAne namaskAra karyA ke, jeo bhavasamudranA pAra pAmI gayA che, jeoe sapUrNa sukhavALu sthAna prApta karyuM" che ane jee nakkI anantadarzI che, tevA siddha paramAtmA mArA maMgala mATe thAo. khecA sahita rAme paNa lakSmaNane AzIrvAda ApyA ke, arihantA, siddho, sAdhue ane dhamA~ e cAre tamane magalarUpa thAo. vividha prakAranAM puSpothI arcita ane sugaMdhayukta kulavadhUnI jema lakSmaNe e khADuthI siddhazilAne uThAvI. AkAzamAM devAe 'bahu sAru' ahu sAru.' evA zabdonI udghASaNA karI. e devAnA AkAzamAM A moTA zabdo sAMbhaLIne sugrIva vagere ghaNA subhaTo vismaya hRdayavALA thayA. te sarve zilAne namana karIne sammetaparyaMta upara jaldI gayA ane bhAvathI RSabhAdika jinezvAnI pratimAnI stuti karavA lAgyA. uttama vimAnanA vAhana para ArUDha thaIne bharatakSetranI pradakSiNA karIne ekadama zubha karaNa, tithi ane muhUta-samaye kikindhipuramAM AvI paheAMcyA. huM vAnarasulaTAe vAnarA ! hajI nidrA pUrNa karIne prabhAte jAgRta thayA pachI sugrIva vagere sa kramasara rAmane praNAma karyA. beThA pachI te sarvene rAme kahyuM ke, tameA kAnI rAha jue che ? tyAM sItA duHkhI thatI haze. dIrgha sUtra arthAt khIjI lAMbI paMcAta karyA sivAya tame jaldI lakAgamana mATe vicAra karo, nahitara virahAnalathI tapelI sItA jIvatI rahevA nahiM pAme.' tyAre vAvRddha janeA kahevA lAgyA ke, 'he rAma ! amAru eka vacana sAMbhaLeA ke, jo Apa vaidehI sItAnI abhilASA rAkhatA hai!, tA tenI sAthe vigraha thaze. A yuddha asamAna leAkA sAthe thaze ane A kAraNe vijaya meLavavA ghaNA kiThana paDaze. he svAmI ! hajAra vidyAe dhAraNa karanAra rAvaNane Apa jitI nahiM zakaze; mATe haju Apa vicAra karo, amArI vinatithI Apa yuddhanI vAta cheADI de. sakhala sAthe nikhale yuddha karavAnuM na hoya. mATe aNuvratadhArI ane dezamAM vikhyAta evA tenA khibhISaNa nAmanA bhAi che. tenuM vacana Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 264 : paumacariya-padmacaritra rAvaNa nahiM ullaMghe ane tenuM vacana svIkAraze, gADha prItipUrvaka te tene samajAvaze, te jarUra satA pAchI Apaze-emAM sadeha nathI. mATe tevA koI vAnarane ze ke, je nItikuzala ane sAmarthyavALa hoya, tyAM jaIne bibhISaNa sAthe maMtraNA karIne rAvaNane samajAvI zake. A samaye mahodadhi nAmanA vidyAre kahyuM ke, viSama prAkArayukta te laMkAne yaMtrathI atyanta durgama banAvarAvI che. A ahIM beThelA paikI eka paNa laMkAmAM praveza karyA pachI pharI jaldI pAcho Ave evo eka paNa khecara dekhAto nathI. paraMtu eka mAtra pavanaMjayane putra hanumAna, jene pratApa cAre dizAmAM phelAya che, tema ja bala, kAti ane zaktisaMpanna che. eka ja mAtra te tene prasanna karaze. sarvee te vAtamAM sammati ApI. hanumAnanI pAse zrIbhUti nAmanA dUtane mokalyA. balathI atyanta garvita potAnA sAmarthyayukta, haMmezAM potAnI buddhimAM bharaso rAkhanAra puruSe vimala kAraNanI avazya gaNatarI karavI joIe. (125) padmacarita viSe "keTizilA-uddharaNa nAmanA aDatAlIzamAM parvane gUrjaranuvAda pUrNa thaye. [48] [49] hanumAnanuM laMkA tarapha prayANa tyAra pachI ratnothI AzcaryakArI zrIpuramAM zrIbhUti dUta pahoMce ane hanumAnanI sabhAmAM praveza karyo. candranakhAnI putrI guNa ane rUpazAlI anaMgakusumAnI sAthe rAjasabhAmAM beThelA hanumAnane joyA. dUte mastakathI praNAma karIne candranakhAthI AraMbhI daMDakAraNyamAM banela sarva vRttAnta spaSTatAthI hanumAnane jaNAvyuM. he svAmI! lakSamaNe kharadUSaNa ane tenA zabUka nAmanA putra ema bene vadha karyo che ane sItAnA apaharaNa-nimitte mahAvigraha utpanna thayela che. A vRttAnta sAMbhaLIne anaMgakusumAM kSaNavAra mUccha pAmI. svastha thaI, eTale sahedara ane pitAnA kAraNe raDavA lAgI. tene dekhIne samagra antaHpura #bha pAmI raDavA lAgyuM. vINuM ane baMsInA tema ja sarve vAjiMtranA svara baMdha karAvyA. he pitAjI! hA mArA badhu! cirakALa mATe choDIne nirbhAgI mane ekalI mukIne tame kyAM gayA? mane darzana kema nathI ApatA? AvA ane tenA sarakhA bIjA vilApa karatI ane rudana karatI kharadUSaNanI putrIne sAtvana karAvavAmAM kuzala evA maMtrIoe zAnta pADI. hanumAne maraNottara kiyA-vidhi patAvIne pachI kUtarUpe AvelA sugrIva rAjAnA putrane bolAvyo. tyAre dUte kahyuM ke, "Apa patnInA viyegathI duHkhI thaelA sugrIvana vRttAntane jANatA ja haze. patnInA viyeganA dukhathI parezAna thaelA teNe rAmanI sahAya lIdhI, potAnA nagare jaIne zatru sAthe yuddha karyuM. rAmadevane Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ J49) hanumAnanuM laMkA tarapha prayANa : 265 ? jaIne vetAlI mahAvidyA nIkaLI gaI, tyAre yuddhamAM rAme bANathI te sAhasagatine ha. A vacana sAMbhaLIne pavanaputra hanumAne kahyuM ke, "bahu sAruM, bahu sAruM karyuM." duHkhamAM DUbelA sugrIvanA sainyane rAme uddhAra karyo. pitAnA zokano nAza thaya jANIne kamalA nAmanI hanumAnanI patnIe sanmAna ane dAnavALo eka bhArI mahotsava manAvyo. dUtanA vacananA anusAra ratha, hAthI ane ghoDA sahita samagra subhaTanA samUhavALa uttama vimAnamAM ArUDha thaelo zrIzela-hanumAna taiyAra thaIne cAle. kame karIne te kiSkibdhipuramAM pahoMcyo ane tyAM nIce utaryo. sugrIve harSa sahita ane adhika snehapUrvaka hanumAnane belA. rAmanI samagra hakIkata tene kahIne te sugrIva hanumAnane rAmanI pAse lAve. hanumAnane Avate dekhI rAma ubhA thayA ane saMtuSTa thaelA rAme AliMgana karyuM ane snehapUrvaka kuzala vRttAnta pUchaLyA. lakSamaNa vagere subhaToe hanumAnane sneha sahita belAvyA, te ApelA Asana para beThe ane bIjAo paNa yathAkrame beThA. uttama survaNakuMDala ane AbhUSaNa paherelA rAma bhadrAsana upara virAjamAna thayA ane pItAMbara vastra paherelA lakSamaNa temanI paDakhe beThA. virAdhita sAthe sugrIva, aMgada, jAmbavana, nala, nIla ane kumuda vagere rAmane vIMTaLAIne besI gayA. keTalIka vAtacIta karyA pachI hanumAne rAmane kahyuM ke, "he svAmI ! ApanI samakSa ApanA aparimita guNa kevI rIte varNavI zakAya ? sItAnA svayaMvaramAM eka hajAra devothI rakSita uttama vajAva dhanuSa Ape vaza karI sthApana karyuM. te vagere Apane prabhAva ame sAMbhaLyuM che. "he mahAyaza ! sugrIvanA rUpane dhAraNa karanAra sAhasagatine Ape yuddhamAM ThAra karyo, te Ape amArA hRdayamAM rahelA mahAISTa kAryane sAdhI ApyuM. "he mahAyaza ! upakArI mahApuruSane pratyupakAra je karato nathI, tenI pitAnI bhAvazuddhi kevI rIte thaI zake? A jagatamAM karelA guNane bhUlI janAra ke nAza karanAra puruSa zikArI, jALathI pakSI pakaDanAra ane matsya pakaDanAra je pApIo dhRNA vagaranA che, tenA karatAM paNa A vadhAre pApI ane dhITha puruSa samajavo. he supuruSa! atyAre pratyupakAra karavAne amane anAyAse samaya prApta thayo che, te karavA mATe amo sarve udyata thayA chIe. he svAmI! ame laMkAmAM jaIne rAkSasanAtharAvaNane prasanna karIzuM. he svAmI ! je Apa AjJA Ape, te tyAM jaIne bhujAbalathI ApanAM patnIne ahIM ANuM ApuM, jethI utkaMThita Apa ekadama tene dekhI zake. tyAre jAbUnade kahyuM ke, "he vatsa! hanumAna ! te bahu sundara vAta karI, suMdara manavALA tAre have laMkA nagarIe tarata prayANa karavuM joIe." hanumAne kahyuM ke, "bhale ema thAo, emAM kaI vAMdho nathI." tyAre AnandamAM AvelA rAme sItAne saze kahevarAvyuM ke-virahathI kAyara thaelI sItAne mArA vacanathI kahevuM ke-"tArA viyegathI rAma kSaNavAra paNa zAti pAmI zakatA nathI, huM jANuM chuM ke, mArA viyogathI Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 266 : paumacariya-padmacaritra tuM maraNa pAmIza, emAM saEha nathI, te paNa samAdhimaraNa mATe hAla tuM prANa dhAraNa karI rAkhaje. he sundari! je ke lekamAM ISTane samAgama durlabha che, te paNa temAM durlabha dharma e vadhAre durlabha che ane temAM paNa jinamatamAM samAdhimaraNa adhikatara durlabha che. mATe he sundari! anArya-rAkSasadvIpamAM maraNa na pAmIza, eTalAmAM te huM vAnara sahita tArI pAse AvI jaIza. vizvAsa utpanna karanAra A mArI mudrikA laI jA ane tene batAvaje, temaja tenI pAse rahela cUDAmaNi mArA mATe lAvaje." jevI ApanI AjJA-ema kahIne hanumAne rAmane praNAma karyA eTale lakSmaNe ane e ja pramANe bAkInA subhaToe praNAma karyA ane bolAvyA. hanumAne sugrIvane kahyuM ke, "jyAM sudhI huM ahiM pAcho na AvuM, tyAM sudhI tamAre rokAvuM.' ema kahIne te hanumAna uttama vimAnamAM ArUDha thayA ane pitAnA sinya sAthe AkAzatalamAM uDyo. "bIjAe karelA upakAranA badalAmAM jeo pratyupakArane ga jhaDapI le che, teonI tulanAmAM vimala candra paNa nathI ke sUrya paNa nathI ke devarAjA-Indra paNa nathI. (39) paghacarita viSe "hanumAna-prayANa nAmanA egaNapacAsamA parvane gUrjaranuvAda pUrNa thayA [49] [50] mahendrane putrIne samAgama AkAzamArge jatA te paropakArI pavanaputra-hanumAne parvatanA upara amarApurasamAna mahendranagarI dekhI. te dekhIne yAda AvyuM ke, "mArI mAtAe mane kahyuM hatuM ke, "ahIM mArI mAtAnA pitA-mahendra Arya vidyAdhara sAmanta rahe che. huM jyAre mAtAnA garbhamAM hatA, tyAre mArI mAtAne tiraskAra karIne mahAaraNyamAM kADhI mUkI hatI ane siMha vagere jAnavanA bhayathI udvega pAmelI ekalI paryaka guphAmAM pahoMcI, jayAM munivaDe AzvAsana pAmelI mAtAe mane vanamAM janma Apyo. puNyayoge koI prakAre pharI pati sAthe samAgama thaye. te aparAdhane badala huM Aje jarUra laIza. ane vidyAdhara mahendrarAjAnA A garvane dUra karIza. te samaye moTAM Dhola vAjAM vAgavA lAgyAM. yuddhabherInA gaMbhIra zabda saMbhaLAvA lAgyA. hanumAna ane tenA subhaTo te mahAnagaramAM nIce utaravA lAgyA. zatrunuM sainya utarI AvyuM che-ema sAMbhaLIne potAnA samagra bala sAthe reSathI prajvalita thaelA mahendra rAjA paNa bahAra nIkaLyA. hAthI ane, gheDAnI pracuratAvALI baMne senAo vacce yuddha jAmyuM ane talavAra, kanaka, cakra ane tomaranA athaDAvAnA kAraNe utpanna thatA zabdothI AkAza vyApI gayuM. pitAnA sainyane bhagna thatuM dekhIne mahendrarAjAne putra majabUta dhanuSa hAthamAM grahaNa karIne ekadama hanu Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [50] mahendrane putrIne samAgama : 267 : mAna pAse pahoMcyuM. eTalAmAM te hanumAne tIkSaNa bANathI tenuM dhanuSa teDI nAkhyuM, ratha bhAMgI gaye eTale prasannakIrtine pakaDI lIdhe. putrane pakaDAI gayelo joIne roSAyamAna thaelA mahendra rAjA tyAM AvyA ane hanumAna sAthe yuddha thayuM, praharaNa pheMkavAnI kuzaLatAvALA roSAyamAna mahendra rAjA bANa, jhasara nAmanuM zastra, zakti ane temara pheMkavA lAgyA, mahAtmA hanumAna paNa te AyudhasamUhane rekavA lAgyA. hajAre mAyAvALuM bhayaMkara mahAyuddha karIne hanumAne garuDa jema sApane pakaDe, tema saMgrAmamAM mahendrarAjAne pakaDI pADyA. pakaDyA pachI potAnA dAdAnA caraNamAM paDIne hanumAne praNAma karIne kahyuM ke, "mAruM A meTuM kharAba vartana thayuM che, tenI Apa pUjya kSamA ApavI. oLakhyA pachI pratyuttaramAM mahendra rAjAe jaNAvyuM ke, "he vatsa! tAruM bala ane vIrya dhanyavAdapAtra che, he putra ! tArA utpanna thavAthI tAruM ane amAruM samagra kula bhUSita thayuM." temane potAnA mAtAmaha-dAdAne khamAvIne rAmanuM Agamana ane sItA mATe potAnuM laMkAgamana ItyAdi sarva vRttAnta jaNAvyuM. "he dAdAjI ! utAvaLanuM kArya hovAthI huM Aje laMkAnagarI jAuM chuM ane tame te kiSkidhinagarImAM rAmanI pAse jaze." ema kahIne te pavanaputra-hanumAna AkAzatalamAM uDo ane indra jema amarAvatImAM jAya, tema te laMkAnagarI tarapha javA lAgyo. ghaNuM subhaTothI parivarela prasannakIrti putra-sahita mahendraketu rAjAe rAmanI pAse jaIne tenI AdarapUrvaka pUjA karI. aMjanAne mAtA-pitA sAthe samAgama thayo. eTale moTA Dhela ane vAjiMtro vagaDAvavApUrvaka tyAM moTo mahotsava manAvyuM. teonuM Agamana dekhIne virAdhita vagere subhaTe ghaNA khuzI thayA ane pharI rAmanI prazaMsA karavA lAgyA. dharma ane pUrve karelA sukRtanA prabhAve manuSya uttama sukhanA sthAnarUpa deva kAdi meLave che. tema ja sarvajanane vallabha thAya che ane vizAla vimala yaza prApta kare che mATe haMmezAM suMdara saMyamamAM udyamazIla bane. (22) pAcarita viSe mahendrarAjAne putrIne samAgama' nAmanA pacAsamA parvane gUrjarAnuvAda pUrNa thaye [50]. [51] rAghavane gandharva-kanyAone lAbha jyAre AkAzatalanA mArgethI hanumAna gamana karatA hatA, tyAre zreSTha rastethI jhaLahaLatA dadhimukha nAmanA dvIpane ja. te sundara dvIpamAM hajAro bhavanathI vyApta tema ja bagIcA-vinothI zobhAyamAna pradezavALuM dadhimukha nAmanuM nagara hatuM. te nagaranI najIkamAM vividha prakAranA vRkSe vALA pradezamAM hAtha lAMbI karelA kAusagga dhyAnamAM rahelA be munivarene joyA. te munivara-vRSabhethI jananA cothA bhAge dUra pradezamAM traNa kanyA vidyAo sAdhavA mATe ghora tapa karatI hatI. vanamAM davAgnimAM yogamAM Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 268 : paumacariya-paddhacaritra rahelA be munivarene kanyAonI sAthe baLatA dekhIne hanumAnane temanA pratye vAtsalya pragaTayuM. vidyAnA prabhAvathI meghanI jema samudramAMthI jaLa kheMcIne muzala-pramANa dhArAvALI vRSi munionA upara varasAvI. te jaLapravAhathI samagra dAvAnaLa dUra thaye, eTale devoe munivare upara puSpavRSTi karI. te samaye upasargane pAra pAmelI ane siddha thaelI vidyAovALI te kanyAo merune pradakSiNA ApIne pharI sAdhuo pAse AvI. dhyAnamAM rahelA munione vandana karIne te kanyAoe hanumAnanI prazaMsA karI ke, he sAdhu supuruSa! jinezvaranA zAsana viSe tamArI dRDha bhakti che. tame jaladI sAdhuonA ghara upasarga dUra karyA ane araNyamAM baLI jatI amane paNa tame bacAvI ane jIvitadAna ApyuM. - tyAra pachI hanumAne pUchayuM ke, "ahiM A vanamAM kema rahelI che? tame kayA nagaramAM rahenAra che ane konI putrIo che? te mane kahe. tyAre temAMthI eka kanyAe uttara Apyo ke - "he mahAzaya! ame dadhimukha nagaranA rAjA gandharvanI traNa putrIe chIe. mAruM nAma caMdralekhA, bIjI vidyabhA ane trIjI taraMgamAlA nAmanI kanyAo chIe ane ame amArA gotrane vallabha chIe. he supuruSa ! A bhuvanamAM jeTalA vidyAdharakumAre che, te sarve amArA khAtara atiduHkhita thayA che. aMgAraka nAmane kumAra amArI ghaNI ja mAgaNI karatA hatA, parantu na maLavAnA kAraNe haMmeza mATe virodha karavAnI buddhivALa thaye. amArA pitAjIe aSTAMganimitta jANakArane pUchayuM ke, "amArI putrIene vara kayA sthAnane thaze?" tyAre teNe kahyuM ke, "je puruSasiMha sAhasagatine raNamukhamAM haNaze, te tamArI putrIone bhartAra thaze. tyArathI mAMDIne amArA pitAjI cintA karyA kare che ke, "A bhuvanamAM vAyudha-IndrasamAna kaye puruSa sAhasagatine mAraze? kheLa karavA chatAM sAhasagatine mAranAra amane koI na maLe, tyAre ame A araNyamAM managAminI vidyAnI sAdhanA zaru karI. tyAre amArA virodhI te pApI aMgArake agninI varSA karI, jemAM vana saLagI uThayuM. he prabho ! je mane gAminI vidyA cha mahine siddha thAya, te upasarga sahana karavAnA kAraNe amane jaladI siddha thaI. he mahApuruSa! tame kharekhara dhanyavAdane pAtra che, munivarenuM vaiyAvacca ane vAtsalya karavAthI ame paNa A agninA upasargathI mukta banI zakI. tyArapachI hanumAne rAmanuM Agamana vagere, sAhasagatinuM maraNa, tathA pitAne laMkA tarapha gamana karavAnuM prayojana vagere vRttAnta jaNAvyuM. kAryanuM mahattva jANIne gadhave te pradezamAM AvyuM, teNe devanA Agamana samAna mATe bhArI utsava karyo, kanyAone laIne rAmanI pAse gayA ane praNAma karIne AgamananuM sarva kAraNa nivedana karyuM. A ane bIjI vibhUtionuM sevana karatA hovA chatAM rAma traNe lokane sItA vagara zUnya sarakhuM mAnatA hatA. ahe! sukRtanA phalathI loke sadA sundara prIti Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [51] rAghavane gadhava-kanyAone lAbha : 269 * vALA ane viyegarahita thAya che, mATe jinezvaranA zAsanamAM kahelA dharmanI ArAdhanA karo ane haMmezAM vimala sukhane atizaya AnaMda se. (27) padmacarita viSe gandharva-kanyAone lAbha nAmanA ekAvanamAM pavane gurjaranuvAda pUrNa thayo. [51] [ para] hanumAnane laMkAsundarIne lAbha AkAzamArge citrakUTa tarapha jatA hanumAne dhanuSanA AkAravALA uMcA killAthI tene gamanamArga rekAI gayo. pUchayuM ke, mArA sainyanA gatimArgane rokanAra keNa che? tenI tame jaldI tapAsa kare, jethI tene huM vinAza karuM. mahAmati nAmanA hanumAnanA maMtrIe kahyuM ke, rAkSasoe mAyAthI A vizAla killA banAvyA che. tyAre teNe tenA para daSTi nAkhI, ghaNuM kUTayaMtranA samUhathI vyApta, dADhethI dabAvelA oSTavALA, AzAlikA vidyAthI yukta vizAla mukhavALA bhayaMkara sarpanI phaNAthI bihAmaNA choDelA kUkAranA jherathI samujajavalita, pralayakALanA zyAma megha-samAna bhagaLavALA evA bhayaMkara killAmAM cAre tarapha dekhAyA. vAkavacanA dehavALA hanumAna killAmAM rahelA yaMtrane toDIne tema ja hAthamAM gadA laIne sarpiNInA mukhamAM praveza karyo. nakhathI tenI kukSi phADI nAkhIne jaldI temAMthI nIkaLI gayo. pharI pharIne gadA ThekI ThokIne killAnA cUrecUrA karI nAkhyA. AzAlikA vidyAne mATe zabdane avAja sAMbhaLIne killAnI rakSA karanAra vajamukha pite kedhe bharAIne ubhe thaye. AyudhathI sajaja hanumAnanA subhaTone dekhIne te pratipakSanA sainya sAthe yuddha karavA lAgyA. AnuM vadhAre varNana keTaluM karavuM? te yuddha evuM thayuM ke, tatkAla jANe nRtya karatAM dhaDenuM nATya cAlatuM na hoya? arthAt ghaNAnAM mastake dhaDathI judAM paDI gayAM. AvA bhayaMkara yuddhamAM te samaye mAruti-hanumAne atizaya tIrNa cakathI ekadama vajakarNanuM mastaka chedI nAkhyuM. pitAne vadha dekhIne zekAgra manavALI kepa vahana karatI laMkAsundarI nAmanI putrI rathamAM ArUDha thaIne AgaLa AvI ane kahevA lAgI ke, "he hanumAna ! ubhuM rahe, u rahe, mArI sAme Ava, teM mArA pitAne mArI nAkhyA che, te huM paNa bApunA ghAthI tane bhedIne jaladI yamarAjAnA sthAnamAM ekaluM chuM. eTalAmAM te bAlA bANa pheMke che, te pahelAM to hanumAne tenuM dhanuSa chedI nAkhyuM, pachI zakti mokalI te paNa bANothI rokI rAkhI, vidyAbalavALI ane vijaLI sarakhA capaLa hastavALI dhamAM AvI teNe hanumAna upara magara, bANa, jhasara, liMDimAla vagere zo pheMkyA. te samagra Ayudhone pitAnA bANathI chedIne yuddhamAM zrIdevInA rUpa Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 270 ke paumacariya-padmacaritra sarakhI laMkAsundarIne dekhI. kAna sudhI pahoMce tevA daSTi-vikArathI utpanna thaelA kaTAkSarUpI tINa bANathI huM eTale bhedAye teTalo bIjA bANathI na bhedAye. hajAro bANothI viMdhAIne yuddhamAM maraNa pAmavuM sAruM che, paraMtu AnA vagara devalokamAM paNa jIvavuM zakya nathI. jyAre hanumAna manamAM tene vicArato hato, tyAre kAmathI prerAelI ane hanumAnane paNa sundara AkAravALo dekhI te laMkAsundarI paNa ekadama tenA tarapha snehavALI banI. te vicAravA lAgI ke, "ahIM AnI sAthe bhega na bhegavuM te kharekhara mAre A leka taddana niSphala thAya." | vikasita kamala sarakhA vadanavALI laMkAsundarIe tene kahyuM ke, "Aja sudhI de paNa mane jitI zakyA na hatA, paraMtu te svAmI! tame mane jitI gayA che." tyAra pachI te najIka AvI eTale hanumAne pitAnA khoLAmAM besADI, kAmadeve jema ratine tema teNe be bAhuthI te bAlAne AliMgana karyuM. baMne gADha prItithI snehathI vAtacIta karavA lAgyA, ema karatAM divasa AthamavA AvyA ane sUrya asta thayA. tyAra pachI vidyAbalathI AkAzamAM vAdaLa vagerene khaMbhita karIne devanagarI samAna manahara vizALa nagaranI racanA karI. tyAM rAtre vAsa karIne prabhAta-samaye sainya sahita hanumAne javAnI taiyArI karI ane laMkAsundarIne kahyuM-ke, "sundari ! TUMkANamAM tene hakIkata kahuM, te sAMbhaLa. araNyamAMthI sItAnuM apaharaNa thayuM che, tethI mane rAvaNanI nagarImAM jaladI mokalyo che. he kRzodari! sugrIvanA upara karelA upakArano pratyupakAra karavA mATe huM laMkAnagarI tarapha jaI rahelo chuM, sarva vRttAnta tene kahIne pracaMDa pavana sarakhA vegavALe te tenI sAthe trikUTa zikhara tarapha jaladI cAlyo. A pramANe karmanI vicitratA te dekhe ke, hanumAna sAthe virodha karanArI laMkAsundarIe priya hanumAnanA saMgamanI bhaktinA kAraNe utpanna thaelo samagra yaza prApta karyo, tathA vimala sneha ane vicitra ratine vyavahAra karyo. (29) padmacarita viSe "kanyA-lAbha ane laMkA tarapha prayANu' nAmanA bAvanamA parvane gUrjaranuvAda pUrNa thayo. [52]. [53 ] hanumAnanuM laMkA-gamana he zreNika ! tyArapachI hanumAna laMkAnagarIe pahoMcI gayuM ane sAthenA sainyaparivArane nagara bahAra rAkhIne ekalAe bibhISaNanA mahelamAM praveza karyo. bibhISaNe hanumAnane dekhIne tene satkAra karyo, besIne vAtacIta karatAM pitAne AvavAnuM prajana jaNAvyuM. "he bibhISaNa! mArA vacanathI laMkAnA svAmIne A pramANe jaNAve Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [53] hanumAnanuM laMkA-gamana * 271 : ke, "pArakI strIne samAgama baMne leka mATe duHkhadAyaka che ane viruddha kahe che. jema parvata nadIonuM mULa gaNAya che, tema maryAdAonuM mULa rAjA gaNAya che. je te ja anAcArI bane che, pachI lokamAM vizeSa anAcAra phole-phUle che. caMdra, zaMkha ane mAgarAnA puSpa sarakhe ujajavala tamAre yaza samagrapaNe bhuvanamAM bhramaNa kare che, e ja yaza paranArInA saMgathI kAjaLa je zyAma have rakhe na thAya. putra, patnIo ane svajana-sahita Indra sarakho vaibhava ane rAjya tamo bhoga-ema kahIne rAvaNane samajAvo ke, "sItA rAmane arpaNa karI de." hanumAne kahelAM A vacane sAMbhavaLIne bibhISaNe kahyuM ke, meM te prathamathI ja A vAta tene kahelI ja che, paNa tyArathI mArI sAthe paNa bolatA nathI. ane sItAne ApavA IcchatA nathI. he hanumAna ! pharI paNa tamArA kahevAthI rAvaNanI pAse jaIne kahuM chuM, paraMtu mAnathI garvita mativALo pitAne kadAgraha choDaze nahiM. A vacana sAMbhaLIne hanumAna vividha prakAranA vRkSothI AcchAdita naMdanavana sarakhA manahara paddha nAmanA udyAnamAM gayo. tyAM praveza karatAM ja nirdhama agni sarakhI cintAgnimAM baLatI, DAbA hAthamAM mastaka sthApIne beThelI, vikharAelA kezavALI, gaLatA azravALI sItA jovAmAM AvI. dhImA pagale cAlatA Adara pUrvaka praNAma karIne hanumAne tarata sItAnA khoLAmAM mudrikA mUkI. tene grahaNa karIne harSavaza khaDAM thaelAM dehanA roMmAcavALI sItAe hanumAnane yAdagirI mATe uttarIya vastra ApyuM. sItA atyAre khuza khuzAlamAM AvI gaI che -ema sAMbhaLIne tarata sakhIothI parivarelI mardodarI te sundara udyAnamAM AvI pahoMcI. tyArapachI agrarANI-madarIe sItAne kahyuM ke, "he bAlA ! te amArA upara meTa anugraha karyo, have zeka cheDIne lAMbA kALa sudhI dezamukha pati sAthe bhega bhegava. tyAre kapa pAmelI sItAe tene kahyuM ke-"he khecarI ! patinA samAcAra AvavAthI atyAre tuSTa manavALI ane romAMcita dehavALI huM thaI chuM." A sAMbhaLIne maMdadarI ativismaya pAmI. zaMkAne tyAga karIne sItAe hanumAnane pUchayuM, pUchatAM ja uttama kaDAM, kuMDala ane AbhUSaNa paherelA hanumAne pitAnuM kula, pitA ane mAtAnAM nAme jaNAvyAM ke, "huM pavanaMjayane putra, aMjanAnI kukSithI janmele, sugrIva rAjAne sevaka chuM ane mAruM nAma hanumAna che. tyAra pachI pavanaputra hanumAne sItAne kahyuM ke, "rAma tamArA virahathI vibhAvavALA zayana ane AsanamAM eka kSaNa paNa dhIraja dhAraNa karI zakatA nathI, gandharvanI kathA ke gIta sAMbhaLatA nathI. bIjA keIne javAba ApatA nathI, mAtra egamAM beThelA muni jema siddhinuM dhyAna dhare, tema mAtra ekaluM tamAruM cintavana kare che." A vacana sAMbhaLIne azrujaLa vahetA netrayugalavALI sItA zeka pAmI ane pharI paNa rAmanA samAcAra pUchavA lAgI. lakSamaNa-sahita rAmane kayA pradezamAM dekhyA? Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 272 : paumacariya-padmacaritra he sundara ! temanAM aMgeA akhaDita che ne ? athavA mahAzAkamAM DUbelA chatAM zarIre kuzaLatA tA che ne ? athavA vidyAdharAe lakSmaNane mAryA che, te jANIne zAkAta rAme mArI cintAnA tyAga karIne dIkSA aMgIkAra tA nathI karIne ? athavA mArA virahamAM zithila anIne vanamAM cAlyA gayA che ke zuM? he bhadra! A a`gulimudrikA tane kevI rIte prApta thaI che ? temanI sAthe tatkAla tamArA paricaya kevI rIte thayA ? kAraNa vagara A samudranu` ullaghana karI kevI rIte AvI zakayA ? he sundara ! tame sAcA zrAvaka che. huM A sarvAM vRttAnta vistArathI sAMbhaLavAnI icchAvALI chuM. have tame kahevAmAM vilamba na kare.' have hanumAna kahevA lAgyA ke he svAminI ! sAMbhaLeA, tyAM jaMgalamAM lakSmaNe sUryahAsa uttama talavAra grahaNa karI, tyAra pachI candranakhAe peAtAnA putrane vadha dekhyA, eTale rAdhe bharAelIe patine vAta karI, krame karIne rAvaNa pAse samAcAra paheAMcyA. jeTalAmAM rAvaNa Ave, te pahelAM kharadUSaNa AvIne lakSmaNa sAthe yuddha karavA lAgyA. teTalAmAM laMkAdhipati utAvaLA utAvaLA te sthaLe AvyA, paraMtu tamane dekhyAM ke, te tamArA upara atyaMta snehavALA thayA. rAvaNe siMhanAda cheDyo, te sAMbhaLI rAma 'lakSmaNa sa`kaTamAM che.' ema samajI raNamukhamAM gayA. tyAM ekalAM paDelAM tamane apaharaNa karIne rAvaNu lai gayA. lakSmaNe rAmane jotAM ja tarata pAchA sItA pAse mAkalI ApyA, pAchA rAma AvIne dekhe che, te tamAne na joyAM, eTale rAmane mUrchA AvI gai. bhAna AvyuM tyAre tamane zeAdhavA jatAM mAgamAM ghavAelA jaTAyu pakSIne joce!. maratAM te sAdharmikane pacanamaskAra-ma'tra rAme sa'bhaLAvyA. kharadUSaNane mArIne pAchA AvatA lakSmaNe te sthAnamAM tamArA vagara rAmane ekalA joyA. sugrIva sAthe kiSkiMdhinagarImAM AvyA, sAhasagati-mAyAvI sugrIvane mArI nAkhyA. ratnakezIe spaSTa rUpamAM kahela upakAraneA badalA vALavA mATe viDelAe mane meAkalyA che. huM rAvaNu pAse prItithI cheADAvavA mATe AvelA chuM, paNa kalaha karIne nahi. 'nItipUrvaka zubha niSThAthI kArya karanArane kAryasiddhi avazya thAya che.' dhIra, dayALu, satyavAdI ane dharmAMnA vivekane samajanAra te vidyAdhararAjA mAru kathana jarUra sAMbhaLIne te pramANe karaze. uttama kulamAM janmela, uttamacaratrazAlI, leAkamAM uttama, apakArathI DaranAra nakkI tamane samarpaNa karaze. te sAMbhaLI AnandamAM AvelI sItAe pUchyuM ke, ' he hanumAna ! tamArA jevA keTalA subhaTo mArA priya pAse che ? ' tyAre vacamAM mandodarI kahevA lAgI ke, * hai khAlA ! mArI vAta sAMbhaLa ! vAnarAmAM AnA sarakhA mahAsubhaTa koi nahIMhaze. kAraNa ke, teNe rAvaNanA pakSa laIne varuNa sAthe mahAyuddha karyuM hatuM ane te vakhate candranakhAnI putrI anaMgasumA nAmanI kanyA meLavI hatI. samagra jIvaleAkamAM vAnaradhvaja hanumAna prasiddhi pAmelA che. AvA guNavALA hovAthI pRthvI para bhramaNuM Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [53] hanumAnanuM laMkA-gamana 273 : karanArAoe dUta tarIke-saMdezavAhaka tarIke nImelA che. tyAre hanumAne "pratyupakAra haMmezA karavo joIe" ema kahetAMka mAdarIne kahyuM ke, "he mugdhA! A vAta tuM kema bhUlI gaI? he modarI! tame tamArA saubhAgyane phogaTa garva kare che, tame mukhya paTTarANI banI patinuM tIkama kare che. tyAre modIe hanumAnane kahyuM ke, "tame dUta tarIke sItAnI pAse AvyA che-ema rAvaNa jANaze, to te tamArA prANanuM apaharaNa karaze. jeoe rAvaNane choDIne rAmanuM sevakapaNuM svIkAryuM che, te sarve vAnare yamarAjAnA mandire pahoMcavAnA mArge caDelA samajavA." maEdarInAM vacana sAMbhaLIne vaidehI kahevA lAgI ke-"he khecarI ! jagakrikhyAta mArA patinI tuM nindA kare che? yuddhamAM jenA vajAva dhanuSanA TaMkArava sAMbhaLIne samagra subhaTa abhimAna vagaranA thaI bhayarUpI varanA regathI grahita thaIne kaMpavA lAge che. vaLI meru sarakhA dhIra gaMbhIra lakSamaNa jenA badhu che, je zatrune kSaya karavAmAM ekalA ja tevA samartha che. vadhAre kahevAthI zuM ? hamaNAM ja mArA bhartAra samudrane oLaMgIne vAnarasenA sahita AvI pahoMcaze. niratarAya dharma karanAra mArA nAtha thoDA divasomAM ahiM AvI pahoMcaze ane saMgrAmamAM tArA nAthano vadha mArA nAtha vaDe thaele huM joIza." kAnathI na sAMbhaLI zakAya tevuM vacana sAMbhaLIne reSAyamAna thaelI, hajAra yuvatIothI parivarelI mandodarI sItAne mAravA udyata thaI. durvacana ane haze. lIthI mAravA mATe jeTalAmAM taiyAra thaI, teTalAmAM jema nadI vacce uMco parvata ubhe hoya, tenI jema te baMne vacce hanumAna u rahyo. mandodarI sahita te sarvene Akaro Thapako ApI tiraskArI eTale mandAdarIe rAvaNa pAse pahoMcI hanumAna AvyAnA spaSTa samAcAra ApyA. hanumAne sItAne vinaMti karI ke, tame je pratijJA karI hatI, te have pUrNa thaI che, mATe tame pAraNuM karI bhojana grahaNa karo." sItAe pAraNano nizcaya karyo, eTale hanumAna paDAvamAMthI hanumAnanA kulanI bAlikAo uttama prakAranI rasavatI banAvIne lAvI. e samaye sUryodaya thaI gaye. sItAe Apela anumatipUrvaka hanumAna vagere subhaToe paNa uttama prakArane AhAra karyo. teTalAmAM traNa pahora pasAra thayA. sthAna para kacaro dUra karI, liMpIne hRdayamAM rAmanuM smaraNa karIne vividha prakAranA rasa-mizrita taiyAra karelA uttama AhAranuM sItAe bhojana karyuM. janavidhi pUrNa thayA pachI hanumAne sItAne vinaMti karI ke- mArI khAMdha para besI jAva, te tamArA pati che, tyAM tamane laI jAuM." rudana karatI sItA kahevA lAgI ke, Ama vyavahAra kare, te mane yukta nathI lAgatuM. kAraNa ke, "parapuruSane sparza kare te ja anucita che, te pachI khAMdha para ArohaNa karavuM, te te banI zake che kyAMthI ? parapuruSane vaLagIne javA mATe manathI paNa tyAM javA vicAratI nathI ja. kAM te ahIM bhale maraNa thAya, agara rAma jAte AvIne mane laI jAya. he hanumAna! rAvaNa jyAM sudhImAM tamane kaMI upadrava na kare, tyAM sudhImAM nirvidane jadI kiSkibdhi 35 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 274 : paumacariya-padmacaritra pahoMcI jAo. he hanumAna ! mArA vacanathI praNAma pUrvaka tame A abhijJAnarUpa vacane kahIne vizvAsa utpanna karIne jaNAvaje ke, "te pradezamAM mahAna guNovALA cAraNazramaNane meM tathA tame utkRSTa bhakti-rAgathI vandanA karI hatI. he mahAyaza ! jema gADika sarSane vaza kare, tema nirmala jaLavALA padmasaravaramAM mada jharatA gaMDasthalavALA vananA hAthIne vaza karyo hato, te svAmI ! pupanA bhArathI namI gaelI, mIThI sugandhavALI, bhamarAnA guMjAravanA saMgItathI zabdAyamAna evI candanalatAnuM Ape bhujAthI AliMgana karyuM hatuM. padmasarevaranA kinArA upara ubhA rahelA Ape te vakhate ISyavaza atyanta kamala hAthethI pAse rahela kamalanAlathI mane haNI hatI. he nAtha ! parvatanI upara meM pUchela, tyAre Ape kahela ke, "he bhadra! je A nIla ane ghana pAMdaDAvALuM vRkSa che, te nakTivRkSa che. karNaravA nAmanI nadInA kinArA upara madhyAhna samaye ApaNe baMnee munione dAna ApyuM hatuM. te samaye ahe ! dAnama" evI udaSaNA thaI hatI, suvarNa sahita ratnavRSTi thaI hatI, mIThI gandhathI sugandhita pavana vAto hato. AkAzamAM devoe duMdubhi vagADI hatI. te samaye tejathI jhaLahaLatuM A cUDAmaNiratna prApta thayuM hatuM, te rU5 abhijJAna he kapidhvaja ! mArA pati mATe laI jAo." A prakAre sarva paricaya ane oLakhANa vizvAsa mATe Apyo. tyAre hanumAna cUDAmaNi grahaNa karyuM ane rudana karatI sItAne madhura vacane kahIne zAnti pamADI. "he svAminI! tame udvega na pAmo, huM thoDA divasamAM vAnarasenya sAthe rAmane ahiM lAvIza." sItAne praNAma karIne jaldI te pradezamAMthI nIkaLyo, tyAre udyAnamAM rahelI strIoe hanumAnane che. teo paraspara vAta karavA lAgI ke, zuM nandanavananI zaMkAthI kaI uttamadeva te vimAnamAMthI nathI utarI paDyo? hanumAna-saMbandhI samagra vRttAnta rAvaNe sAMbhaLyA pachI potAnA sevakanuM sainya mokalAvI jaNAvyuM ke, "te duSTane mArI hAMkI kADhe." rAvaNanI AjJAthI zastro grahaNa karIne ghaNuM sevake tyAM AvI pahoMcyA. teone dekhIne hanumAna vRkSone mULamAMthI ukheDavA lAge. puSpa ane phalene bhArathI namI paDelA azoka, punnAga, nAga, arjuna, kunda, mandAra, AMbe, cUta, drAkSa, rudrAkSa, karaMTaka, kuMjaka, saptaparNa, tADa, devadAru vagere moTA moTA vRkSe, mAlatI, juI, navamAlikA, kandalI, malikA, sinduvAra, kuTaMkA tathA priyaMgu vRkSa, bakula, tilaka, campaka, lAla koraMTaka, nAliyerI, kaTAha, dhAtakI, mAtakI, ketakI, uttama sopArI, khiranI, pATalI, bilva, aMkeDa, koThA, vaDa, khAkhare, kacanAra, sahakAra AvA aneka vRkSone bagIcAmAMthI mULamAMthI teDI phoDIne ukheDI nAkhyA. caMcaLa hAthane pahoLA karI vRkSane kheMcIne jaDamULathI ukheDI nAkhyA. pAdaprahArathI TukaDe-TukaDA karI nAkhyA. jaldI tene bramaNa karyA, avyavasthita chinna-bhinna karI nAkhyA, teDI-phADI nAkhyA, guDI nAkhyA; jethI DALIomAMthI ghaNAM patro ane phaLa tUTI gayAM ane bhUmi para tenA DhagalA thayA. atyanta sugandhi puSponI vRSTi Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [53] hanumAnanuM laMkA-gamana : 275 : karanAra vRkSone bhUmi para DhALI dIdhA. vaLI pavanaputra hanumAna gadA grahaNa karIne suvazuM thI nirmANa karela, siMhanAdathI Akula, lAla ane IndranIlanI prabhAvALA udyAnanAM vAvaDInAM gRhane bhAMgI-teDI nAkhyAM. te samaye garjanA karanAra pAyadala sanya, kUdatA ane bUma pADatA senAmukhavALA rAkSasa-sainyane hanumAne dekhyuM. jema madonmatta hAthI kamalinInA vanane khedAna-medAna karI nAkhe, tema hanumAne A padghoghAnanuM saundarya lAvaNya-zUnya karI nAkhyuM arthAt udyAnane bhAMgI-toDI khedAna-medAna karI nAkhyuM. A samaye samudranI bharatI uchaLatI Ave, tema AkramaNa karanAra rAvaNanuM sainya meTI saMkhyAmAM AvI pahoMcyuM ane meghasamUho jema sUryane vIMTaLAI jAya, tema hanumAnanI cAre bAju sainya vIMTaLAI vaLyuM. pitAnA svAmInuM kArya karavAmAM udyata tathA abhimAna sAthe utsAhavALA te subhaTo hanumAnanI sanmukha bANa, jhasara, zakti ane sarvala vagere Ayudhe choDavA lAgyA. te AyudhonA samUhane aMjanAno putra hanumAna rekIne rAkSasa-subhaTa upara sphaTika zilAo, pattharo ane vRkSe temanA tarapha pheMkavA lAgyuM. he zreNika! Ayudha vagaranA ekalA hanumAna rAvaNanI samagra senAne ghAyala karI parezAna pamADIne pitAnA jIvitanuM rakSaNa karI palAyana thayA. jatAM jatAM laMkAnA vividha manahara uMcA bhavana-mahela, toraNe, aTArIe mahelanAM aneka zikharane toDI-phoDI cUrecUrA karIne tema ja paganI lAta mArIne hathelI ane gadAthI prahAra mArIne kaNa kaNa karatA ratnanAM zikhare nIce paDI gayAM. jaMghA aphaLAvavAnA kAraNe utpanna thatA pavanathI aneka varNavALI phelAtI ranaraja vizAla AkAzamAgamAM jANe IndradhanuSanI racanA thaI hoya-tema dekhAvA lAgI. dInatAthI rudana ane vilApa karatI yuvatIo. ane bALakonA avyakta ane kAlA kAlA zabda belatA temaja bhaya ane udvegathI loko "zuM che? zuM che ?" ema belatA saMbhaLAvA lAgyA. hAthIe pitAnA bAMdhavAnA staMbhe teDIne deDavA lAgyA, azvo pitAnA gaLAmAM bAMdhelAM deraDAMo teDavA lAgyA, ane mArge jatA lokone bhaya pamADIne nagaramAM game tyAM doDavA lAgyA. A pramANe laMkAnagarImAM lAkho bhavana vagerene toDato daDha nizcayavALe hanumAna tyAM pahoMce ke, jyAM rAvaNa hatA. potAnI nagarInAM bhavane, udyA vagerene nAza thaelo dekhIne krepamAM Avelo rAvaNa kahevA lAgyuM ke, mAruM eka vacana sAMbhaLe- he maya! mAlyavanta, trizira, zuka, sAraNa, vajAdaM, azanivega, kumbha, zilpa, bibhISaNa, hasta, prahasta vagere sarve tame mAruM vacana sAMbhaLa-kelAsaparvatane AkAzamAM addhara uMco karyo ane traNe lokamAM je mAre yaza phelAye; Aje hanumAne mArI nagarI khedAna-medAna karI nAza pamADI, te kharekhara mArA yaza upara mazIna kacaDo pheravyuM. parapuruSanA hAthe pakaDAelI ane te kAraNe udvega pAmelI patnIne dekhIne jema pati sukha pAmate nathI, tema vAnara dvArA masaLAI gayeluM udyAna ane dIna laMkAne 1 jemAM nava hAthI, nava ratha, satAvIza ghoDA ane pIstAlIza pAyadala hoya, te senAmukha kahevAya. Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 276 : paumacariya-padmacaritra dekhI huM sukha pAmI zakato nathI. yama, varuNa, Indra vagere aneka mahAsubhaTane meM AgaLa jityA che, atyAre A adhama vAnare mane kevI rIte chaLI lIdhe? mATe mahAyuddhabherI vagaDA, ajita nAmane ratha jaladI tayAra karIne lAve, tyAM jaIne huM te duSTane ghora nigraha karIza." A pramANe bolatA pitAne Indrajit kumAre vinaMti karI ke, "he svAmI! tenI khAtara Apa jAte ATalA adhika duHkha zA mATe bhogavI rahelA che ? he pitAjI! je Apa kaho te ati dUra sudhI uDIne sUrya, caMdra vagere tiSkagaNano nAza karuM, meruparvatane cUra karI nAkhuM, ke samagra traNe lekane bhujAothI uThAvIne pheMkI dauM." putranuM citta jANIne dazamukhe te indrajit putrane AjJA karI ke, "te duSTane jaldI pakaDIne mArI pAse lAva." rAvaNane praNAma karIne uttama hAthIthI joDAelA rathamAM ArUDha thaIne bakhtara paherI hathiyArothI sajaja thaIne te moTA sainya sAthe cAle. yuddhamAM niSNAta meghavAhana paNa hAthInA upara ArUDha thayo, tyAre rAvaNa upara beThelA svaya Indra sarakhe te jaNAtuM hatuM. ratha, kUdatA azvo tathA hAthIonI ghaTAonA saMgharSathI gAjI uThatI temaja hajAro vAjiMtronA nirdoSathI garjanA karatI IndrajitanI senA cAlI. tyAra pachI TUMka samayamAM darpa ane kaidha sahita bANa rAkhavAnAM bhAthAM bAMdhIne hanumAnanI potAnI mahAsenA paNa laDavA mATe sAbadI banI. utAvaLA ane utsAhavALA baMne pakSanA sainyamAM subhaTo eka bIjA sAme seMkaDo talavAra, kanaka, cakra, tamara vagere AyudhothI subhaTone ghAyala karavA lAgyA. have IndranA subhaTothI tIvra prahArathI haNAelA hanumAnanA subhaTo bhAgIne hanumAna pAse gayA. potAnA sainyane parAbhava thaye dekhIne roSAyamAna hanumAna jAte ja IndrajitanA bharyo sAthe laDavA lAgyo. pracaMDa zAsanadaMDa dhAraNa karanAra, suvarNanAM kaMkaNa paherela kAnamAM jhulatA kuMDalavALA, suvarNanA bAMdhelA dorAvALA, vicitra vastra ane AbhUSaNa paherela, mastaka para sugandhita puSpa dhAraNa karanAra, kesara-candana-mizrita vilepana karela, mugaTamAM motI lagADela hovAthI zobhAyamAna, cakra, barga ane megarayukta, trizUla, cApa, paTTIza nAmanuM AyudhavizeSa, saLagatI zakti ane bachayukta, moTA bhAlA ane tomaravALA, pitAnA svAmInA kAryamAM udyata thaelA IndrajitnA bhATe mahAsubhaTa hanumAnanA prahArathI vidyArita thaelA prANathI mukta thaI bhUmi para paDavA lAgyA. svAbhAvika tIrNa nabavALA, sundara cAmarothI bhita, hanumAnanA hathiyArethI haNAelA IndrajitanA hAthI ane ghoDAo naSTa thayA. hanumAnathI bhedAelA gaMDasthala ane mastakavALA, temAMthI ukhaDIne bahAra nIkaLelA khetIvALA, dAna naSTa thavAnA kAraNe meghAkAra sarakhA zyAma hAthIo nIce DhaLI paDyA. AzcaryakArI suva nA banAvelA aMdara suvarNanA sthApana karelA AsanavALA evA mahAratha hanumAnanI gadAthI cUrNita thayA. Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 277 : [53] hanumAnanuM laMkA--gamana 6 A pramANe peAtAnuM ala nAza pAmeluM dekhIne Indrajit hanumAnane mANeAthI AcchAdita karavA lAgyA. zatrue cheDelA khANeAnA samUhane dekhIne have hanumAna paNa potAnA capaLa hAthathI AkAzamAM tIkSNa ardhacandrAkAra khANeAthI tene teADI nAkhavA lAgyA. indrajite cheADelA mahAmAgarane pakaDIne hanumAne ekadama sAme mahAzilA phUMkI. capaLa hAthavALA indrajite hanumAna upara sphaTikazilA, parvata tema ja zaktienA samUha phUMkyA, tyAre hanumAna paNa AvatA AyudhAne nivAraNa karavA lAgyA. A pramANe lAMbA kALa sudhI yuddha karIne pachI Indrajite hanumAnane ekadama caMdranAM kiraNA sarakhA ujvala nAgapAzAthI mAMdhyA. indrajite potAnA subhaTAne kahyu ke, A duSTa hanumAnane jaldI majabUta sAMkaLathI khAMdhIne mArA pitAjIne arpaNa karA.' nagaraleAkeA mAmAM dekhI zake te pramANe khAMdhelA hanumAnane rAvaNanI sabhAmAM laI gayA ane laMkAdhipane kahyu ke, 'he prabhu ! A duSTane pakaDI lAvyA chIe ' tyAra pachI rAvaNanA puruSA hanumAnanA ddASA ane gunhAe kahevA lAgyA ke, 'sugrIva ane rAme sItAnI pAse A krUta tarIke mekalyA che. he svAmI ! ANe mahendranagarane vidhvasta karyuM. ane tenA rAjAne hAra ApI, dadhimukhadvIpamAM teNe sAdhuonA upasarga dUra karyA. he mahAyaza! gandhanI traNa sundara putrIone ANe kiSkizvimAM ekadama rAmanI pAse mAkalI ApI che. vajAnA killAne nAza karIne yuddhamAM teNe vajAmukhane mArI nAkhyA che. laMkAsuMdarI paNa tenI abhilASA karIne cAlI gai che. peAtAnI senAne bahAra rAkhIne anekavidha vRkSAthI zaiAbhita ApaNuM padmodyAna teNe vera-vikhera karI ujjaDa banAvyuM che. 'he prabhu ! ratnothI zebhita ApaNAM hajArA bhavanAnA vinAza karyA che, tathA khAla ane vRddhothI yukta AkhI nagarIne pArAvAra nukazAna karyuM che.' AvA prakAranA tenA deSA sAMbhaLIne krAdhAyamAna rAvaNe kahyuM ke, ' jaldI Ane majabUta sAMkaLamAM jakaDI leA ane tenA hAtha-paga AMdhI le. rASAyamAna thaelA rAvaNe kAra ane AkarAM vacanAthI sabhA vacce hanumAnane phAve tema ThapakAceryAM. kevI rIte ?-- "he nirlajja ! adhama vAnara ! guNahIna ! tuM khecara-subhaTo viruddha thaIne jamIna para cAlanAranuM dUtakAya kare che ? akulIna puruSanA zarIra upara tene jazuAvanAra tevAM cihno heAtAM nathI, durAcArathI vanAraja peAtAnuM kula pragaTa karanAra thAya che. tuM pavana jaya pitAthI utpanna thayA nathI, keAI khIjAthI utpanna thayA che. huM adhamapuruSa ! nindanIya durAcArIethI tuM utpanna thayA che. hajArA upakAro navA navA sanmAna-dAna ane vaibhavathI jo me' tane peAtAnA na karyAM, teA bIjo tane kayA prakAre peAtAnA karIne grahaNa karI zakaze ? jagalamAM ghaNA ziyALA zuM siMhanA Azraya nathI letA ? parantu A jagatamAM sajjana puruSA kadApi nIcane prasanna karI zakatA nathI." rAvaNanAM AvAM ducanA sAMbhaLIne hanumAna hasIne kahevA lAgyA ke, 'hRdayamAM rahelA dharmavALA uttama puruSAnAM mukhA sadA dhruvacananA saMgathI rahita hAya che. vAnarasenA Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 278 : 59macariya-padmacaritra sahita rAma ane lakSamaNa ekadama ahi Avaze, jene parvata jema meghane rokI zako nathI, tema temane rokavA tuM samartha thavAnuM nathI. atizaya svAdiSTa amRta sarakhA AhArathI kaI tRpti pAmatA nathI, te puruSa jheranA eka binduthI nAza pAme che, jema aneka ImpaNathI agni tRpti pAmato nathI, tema hajAre yuvatIo sAthe haMmezAM bhogo bhogavavA chatAM tuM paranArInA karelA prasaMgathI e ja pramANe vinAza pAmIza. vinAza-kALa AvavAne heya, tyAre manuSyonI buddhi paNa nakakI viparItA thAya che. pUrvakarmanA yoge temAM kaMIpaNa parivartana karI zakAtuM nathI. je keI, parastrI sAthe saMsarga karavAnI abhilASA kare che, ke saMsarga kare che, tenuM mRtyu najIka Ave che ane maryA pachI hajAro dukhapUrNa narakagati prApta karanAra thAya che. he rAvaNa! ratnazravA vagere subhaTanA uttamakuLamAM janma pAmavA chatAM anIti karanAra adhamaputra thaIne tame temanA kulano vinAza karyo." ATaluM kahetAM ja gussAmAM Avela rAvaNa kahevA lAgyo ke, "durvacanathI bharelA Ane nagaranA madhyabhAgamAM lokenI najara samakSa mAra mAre. majabUta jADI sAMkaLathI bAMdhIne tene nagaranA dareka pAsethI calAvo, zreSTha nAgarikethI tiraskAra karAelo te bhale zoka pAme." ATaluM rAvaNe kahetAM ja hanumAna tarata reSAyamAna thaye, uttama sAdhu jema nehapAzane ekadama toDI nAkhe, tema hanumAne sAMkaLanAM sarva bandhane toDI nAkhyAM. tyAra pachI AkAzatalamAM uDIne ratnathI AzcaryakArI hajAra staMbhethI nirmANa karela rAvaNanA bhavanane hanumAne pAdaprahArathI uDADI mUkayuM. mahelanuM patana thayuM, tyAre UMcA killA sAthe atyanta niyaMtrita hovA chatAM paNa samudra sahita samagra pRthvI paNa dhrujAvI nAkhI. aneka bhavane ane toraNavALI laMkAnagarIne killA-sahita teDI pheDIne khaMDiyera jevI banAvIne zatrunA pakSano bhaya rAkhyA vagara hanumAna AkAzamAM uDyo. tyAre sItAne majodarIe kahyuM ke, "he bhadra! e hanumAna bandhana toDIne kiSkibdhipura tarapha gaye. ahiMthI nIkaLIne te tarapha jatA hanumAnane dekhI Anandrita thaelI sItAe puSpAMjali samarpaNa karI ane kahyuM ke, "tane haMmezAM graho anukUla thAo tathA kAyama tuM vijJa vagarano thA."--A pramANe puNyakarma karanAranI kIrti sarvatra vistAra pAme che, zatrue majabUtapaNe bAMdhyo hoya, to paNa te jaldI bandhanathI mukta thAya che. ahiM jeo vimala AcaraNa karanArA bhavya ja hoya che, teo vividha sukhanAM nidhAne prApta kare che. (149). padmacarita viSe " hanumAnanuM laMkAgamana' e nAmanA cepanAmA pavane AgamedAraka A. zrIAnaMdasAgarasUrIzvarajInA ziSya A. zrIhema sAgarasUrie karela gUrjarAnuvAda pUrNa thaye. [53] [saM. 2025 pra. ASADha zukla 1 ravivAra bhAyakhAlA-jainamandira...] Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [54] laMkA tarapha prayANa have anukrame gamana karatA karatA samagra sainya-sahita hanumAna kikidhi nagarIe pahoMce. vAnarapati sugrIve dekhe, eTale ubhA thaI sanmAna ApyuM ane tene premathI bolAvyo. tyAra pachI yuddhamAMthI pAchA pharelA subhaTone sanmAna ApI sugrIva sAthe rAma pAse gayA. hanumAne mastakathI praNAma karI cUDAmaNi arpaNa karIne priyatamA sItA saMbadhine sarva vRttAnta rAmane nivedana karyo-"he svAmI ! huM tyAM gaye, tyAre vikharAela jaTAjuTa, vagara saMskArelA ane vagara eLelA kezavALI, azrupravAhanA kAraNe malina kolatalavALI, DAbI hathelImAM sthApana karelA vadanavALI, lAMbA ane uNu niHzvAsa mUkatI, ekAgratAthI tamArAM darzanane citavatI ApanI bhAryAne ame eka uttama udyAnamAM dekhI. he mahAyazavALA svAmI ! temanA caraNamAM namana karIne Ape mokalelI mudrikA samarpaNa karI ane ApanA sarva kuzala-samAcArane vRttAnta paNa temane jaNAvyo. Apane vRttAnta sAMbhaLIne sItA ghaNe harSa pAmyAM ane harSathI romAMcita gAtravALI pharI pharI paNa samAcAre pUchavA lAgI. sItAnA jIvavAnA samAcAra hanumAne ApyA. te sAMbhaLIne rAmanA potAnA aMgomAM harSa samAI zakate na hato. cUDAmaNi grahaNa karavAthI rAma tenA karatAM vizeSAdhika harSa pAmyA. abhijJAnasahita samAcAra maLavAnA kAraNe jANe "amRtathI aMganuM vilepana thayuM hoya tema AnaMda anubhavavA lAgyAM. he svAmI! sAthe bIjI vAta paNa sAMbhaLI le ke, teNe ema kahevarAvela che ke, je Apa jaladI nahiM Avo, te mAruM ahiM maraNa e cokkasa che. cintA-sAgaramAM DUbelI, ApanA virahathI akaLAelI, rAkSasa-yuvatIothI gherAelI sItA duHkhamAM potAnA divaso vItAvI rahelI che. nizAnI sahita priyAnA samAcAra sAMbhaLIne kAcchAdita manavALA rAma adhika dukha pAmyA. nIcuM mukha karIne lAMbe nizvAsa choDIne rAma cintavavA lAgyA ke, "kharekhara huM kevA duHkhamAM AvI paDela chuM.' ema pharI pharI potAnI nindA karavA lAgyA. A prakAre zoka karatA rAmane lakSamaNa kahevA lAgyA ke-"he deva ! zoka zA mATe kare che? ApanA manamAM je karavA lAyaka kArya heya, tenI mane AjJA Apo. he svAmI ! sugrIva rAjAnA manamAM A kArya lAMbA samayanuM jaNAya che ane bhAmaMDalane bolAvyA, te paNa haju vilamba kare che. amAre dazamukhanI potAnI laMkAnagarImAM nakkI javuM ja che, paraMtu he mahAyaza ! bAhuthI samudra taTe kevI rIte? tene pratyuttara ApatAM Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 280 : paumacariya-padmacaritra siMhanAde lakSmaNane jaNAvyuM ke, "he lakSamaNa ! Ama A kArya mArI kaThaNa che ema kahIne vAta TALe che kema? jemAM pitAnuM hita hoya, tevAM kAryo dareka puruSee karavAM ja joIe. uttama bhavane ane uMcA prAkAravALI laMkAnagarIne hanumAne vinAza karyo che, tethI kopAyamAna rAvaNanI sAthe yuddhamAM amAruM maraNa thaze. tenA samAdhAnamAM candrarAzimAe kahyuM ke-"he siMhanAda ! tuM ATale Dara peka kema thaI jAya che ? najIkamAM maraNa pAmanArA rAvaNathI keNa Dare che ? ApaNI senAmAM bala, zakti ane kAntivALA yuddha karavAmAM zUravIra ghaNA mahArathI vikhyAta vidyAdhara subhaTo che. dhanarati, bhUtaninAda, gajavaraghoSa, kUra, kelIkila, bhIma, kuMDa, ravi, aMgada, nala, nIla, vidyaduvaMdana, mandaramAlI, azanivega, rAjA candrajyoti, siMharatha, dhIrasAgara, vajadaMSTra, ukAlAMgUla, vIradinakara, ujajavala kIrti hanumAna ane bhAmaMDala sarakhA mahAsubhaTa rAjAo ApaNuM pakSe rahelA che. te sivAya bIjA mahendraketu, pavanagati, prasannakIrti vagere bIjA paNa ghaNuM subhaTo vAnarasenAmAM che. vAnara subhaTone be-paravA dekhIne rAma ekadama bhramara caDAvIne kSaNavAramAM yamarAjAnI sarakhA bhayaMkara mukhavALA thaI gayA. rAme hAthamAM dhanuSaratnane grahaNa karIne jaLapUrNa megha sarakhe gajaravane zabda karatA tene aphALyuM ane vijaLI sarakhI dhapUrNa daSTi laMkA tarapha karI. pralayakALanA sUrya sarakhA kedhathI dhamadhamI rahelAM rAmanA mukhane joIne sarve vAnara-subhaTa ekadama pUrNa utsAhita banI yuddha karavA sajaja banyA ane prayANanI taiyArI karavA lAgyA. barAbara mArgazIrSa mahinAnA kRSNapakSamAM paMcamInA divase sUryodaya-samaye zubha karaNa, lagna ane yoge pravartatA hatA, tyAre teonuM prayANa thayuM. te samaye dakSiNavartAyukta nirdhama jaLI rahela agni, AbhUSaNathI vibhUSita strI, uttama jAtino veta azva, nircanya munivara, chatra, gheDAne haNahaNATa karato zabda, kaLaza, sugandhI vAyare, vizAla navIna toraNa, kSIravRkSa upara DAbI bAju beThela pAMkha phaphaDAvatA ane 'kAkA' zabda karatA kAgaDAne tathA uttama bherI ane zaMkha vAgavAne zabda, A vagere zakune zIghra saphaLatAnI AgAhI karAvatAM hatAM. A ane bIjA paNa ghaNAM zubha zakuno prayANa-samaye thayAM. tathA rAma laMkA tarapha prayANa karatA hatA, tyAre maMgalazabdo temanA sAMbhaLavAmAM AvyA. zukalapakSamAM jema candranI kaLA vRddhi pAme che, tema sugrIva-sahita rAmanI kAti khecara-sethI adhika vRddhi pAmavA lAgI. kiSkinvipati sugrIvarAjA, hanumAna, durmarSaNa, nala, nIla, suSeNa, zalya tathA kumuda vagere ghaNA subhaTo vAnaranA cihnavALA mahAbalavALA samagra sAdhana ane balavALA mahAvAjiMtranA zabda karatA jANe AkAzane gaLI javA mAgatA hoya, tema cAlavA lAgyA. virAdhitane hAra, jAbUnadane vaDavRkSa, siMharavane siMha, meghakAntane hAthI-ema dareka subhaTanAM judAM judAM cihno hatAM. te sarve subhaTa kaI vimAnamAM, keI yAnamAM, keI vAhanamAM keI hAthI para, keI azva para, kaI rathamAM ArUDha thaI laMkA tarapha pavana sarakhI vegavALI gatithI javA mATe taiyAra thayA. jyAre divyavimAnamAM ArUDha thaIne aneka Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [55] bibhISaNane samAgama : 281 : subhaTothI gherAelA lakSamaNa-sahita rAma jANe lokapAlethI parivarelA indra hoya tema zobhavA lAgyA. thoDA samayamAM te jyAM vela dharapuranA svAmI samudrarAjA nivAsa karatA hatA, te manahara velaMdhara parvatanI pAse AvI pahoMcyA. tyAM vAnarasainyane dekhIne samudrarAjA ekadama bahAra nIkaLI paDyo ane potAnA samagra bala sAthe nalanI sAme saMgrAma karavA lAge. yuddhamAM nalarAjAe samudrane jitI lIdhuM ane bAMdhIne rAma pAse laI gayA. rAmane praNAma karyA, eTale pharI potAnA nagaramAM choDI dIdhuM ane rAjya karavA lAgyA. ratnazrI, kamalazrI, ratnazalAkA ane guNamAlA nAmanI cAra kanyAo samudrarAjAe lakSamaNane ApI. tyAM najIkamAM sulapuramAM rAta pasAra karIne sUryodaya-samaye jaya zabdanI udaghoSaNA mizrita vAjiMtrenA maMgalazabdo sAthe laMkA tarapha prayANa cAlu karyuM. uttama bhavana ane uMcA killAvALI, bAga-bagIcA-ArAmathI atizaya samRddha evA prakAranI nagarIne vAnarasenAe samudranA madhyamAM dekhI. laMkAnagarInI najIkamAM rahela haMsadvIpamAM pahoMcyA. tyAM rahela haMsaratha rAjAne jitane tyAM ja teoe paDAva nAkhe. pavana sarakhA vegavALA eka sevaka puruSane rAme bhAmaMDala pAse mokalyo. pahoMcIne teNe yuddha vagerene sarva vRttAnta jaNAvyuM. vividha prakAranAM sukRta AcaranArA puruSe jyAM jyAM jAya che, tyAM tyAM zatruo upara jaya meLavIne bhega-sAmagrI prApta kare che. teo mATe lokamAM kaI paNa kArya asAdhya hotAM nathI. mATe lokanA nAtha jinezvara bhagavaMte sevela evA vimala dharmanuM tame sevana kare. (47) padyacarita viSe "laMkA tarapha prayANu" nAmanA cepannamAM pavane gUjarAnuvAda samApta thayo. [4] [55] bibhISaNane samA.. vAnarasenAne najIkamAM AvI pahoMcelI jANIne lavaNasamudranI veLAnI jema AkhI laMkAnagarI khaLabhaLI uThI. krodhAyamAna thaelo rAvaNa potAnuM samagra sinya ekaThuM karavA lAgyA ane dezanA dareka gharamAM saMgrAmanI vAto cAlavA lAgI. moTA moTA DhAla ane vAjiMtra sahita yuddhanI mahAbherI paNa vagaDAvI, je sAMbhaLIne subhaTe bakhtara, hathiyAra AdithI sajaja thaI svAmI pAse hAjara thayA. A bAju yuddha mATe taiyAra thaelA laMkAnA adhipati rAvaNane praNAma karIne nItizAstramAM kuzala buddhivALA bibhISaNe vinaMti karatAM kahyuM ke he prabhu ! Indra sarakhI mahAvipula saMpattie Apane Azraya karela che. candra, zaMkha ane megarAnAM puSpa Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 282 H paumacariya-padmacaritra sarakhe ujajavala Apane yaza samagra tribhuvanamAM bhramaNa karI rahela che, mATe te svAmI ! eka strI khAtara kSaNamAM vinAzane na tare, sItAne pAchI arpaNa karI de, enAthI vadhAre zuM siddha thavAnuM che? pAchI arpaNa karavAthI temAM keI nukazAna thavAnuM nathI, paraMtu traNe bhuvanamAM kevala guNanI prazaMsA phelAze. tame sukhasAgaramAM atyanta magna ane ane vidyAdharonI mahARddhino bhogavaTo karo." bibhISaNanAM A vacana sAMbhaLIne gussAmAM AvelA rAvaNaputra Indrajite tene pratyuttara Apyo ke-"are! tamane A balavAne adhikAra keNe Apyo che, jethI AvuM nirmAlya bolo cho? je varInI bIka lAgatI hoya, yuddha karavAmAM vadhAre paDatA kAyara ho, te zastra ane senApatino daMDa choDIne jaldI gharanA khUNAmAM bharAI jAo. zastrasamUha jemAM uparA uparI AvIne paDatA hoya evA yuddhamAM zatrune mArIne parAkramI puruSe nakkI talavArathI lakSamIne kheMcI lAve che. A pRthvImAM AvuM uttama strIratna prApta karIne zuM rAvaNa tene have tyAga karaze? ke tame AvuM vacana bole che ? tyAre tiraskAra karatA bibhISaNe tene kahyuM ke"putrapaNe utpanna thaIne tuM pitAne verI thayo che. makAnamAM agni saLagyo hoya, temAM tuM InphaNAM umere che, evA prakAranAM vacana bolIne tuM ahitane hita mAnanAre che. jyAM sudhImAM suvarNathI banAvelA majabUta kilAvALI laMkAne lakSamaNa bANathI na teDI nAkhe, te pahelAM tuM sItA rAmane soMpI do. vajAva dhanuSane dhAraNa karanAra reSAyamAna rAma ane lakSmaNa sAthe tame yuddhabhUmimAM yuddha karavA samartha banI zakaze nahiM. he vaDilabadhu rAvaNa! kapidvIpavAsI ghaNuM subhaTo mahendra, malaya, tIra, zrIparvata, hanuruha vagere tathA kelikila, ratna, velancara, nabhastilaka, sabbArAga, tathA dadhimukha Adi dvIpanA adhipati rAjAe kAyama temanA zaraNe ane pakSe gayA che. A pramANe bolatA bibhISaNane haNavA mATe keLanA atizaya AvezamAM AvelA rAvaNe khaLuM kheMcyuM ane mAravA udyata thaye. krodhAvezamAM Avela te ratnano staMbha ukheDIne mahAbhUkuTI caDAvIne moTAbhAInI sanmukha temane haNavA mATe doDyo. baMne paraspara yuddha karavA udyata thayA, tyAre koI prakAre e vacce paDI temane aTakAvyA ane Indrajit tathA bhAnukaNe pitapotAnA bhavanamAM pahoMcADyA. rucha rAvaNe kahyuM ke, mArI nagarImAMthI te bibhISaNane kADhI mUke, pratikUla mAnasavALA duSTa ahIM rahIne zuM karavAnuM che? ATaluM kahetAM ja bibhISaNa trIza akSauhiNI uttama senA sahita nagarInI bahAra nIkaLI paDyo. vajendu, ghanabha, vidyuta, pracaMDAzani, kAla vagere bibhISaNane AdhIna rahenArA bhayaMkara mahAsubhaTo pitAnA samagra parivAra sahita vividha yAna, vAhana upara savAra thaIne AkAzamAgane DhAMkI detA haMsakIpamAM utaryA. bibhISaNanA sainyane dekhIne ThaMDInA hemanta kAlamAM himanA pavanathI ThuMThavAelA daridrone jema pUjArI thAya che, tema vAnarasenA dhrujI uThI. rAme vAvate dhanuSa ane Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [55] bibhISaNane samAgama : 283 : lakSmaNe sUryahAsa talavAra grahaNa karI. vAnarasenAnA bIjA sAmatoe paNa hAthamAM Ayudho dhAraNa karyA. eTalAmAM vAnarasenAe Ayudha ane kavaca dhAraNa karyA, teTalAmAM bibhISaNe rAmanI pAse eka dUta mokalyo. rAmane namana karIne dUte banelI sarva hakIkata kahI ane sItAnA kAraNe bhAInI sAthe kevI rIte virodha thaye, te sarva yathAsthita kahyuM. "have mArA mATe Apa zaraNarUpa cho." ema bibhISaNe kahevarAvyuM che, temAM sadeha nathI. mATe he prabho ! AjJAdAna ApIne mAruM sanmAna karavA kRpA karavI. A samaye rAma maMtrIonI sAthe masalata karavA lAgyA, tyAre matisAgara nAmanA maMtrIe kahyuM ke, "mArI eka vAta sAMbhaLe-kadAca kapaTathI rAvaNe bibhISaNane mokalyA haze to? athavA malina jaLa paNa kSaNavAramAM nirmalatA dhAraNa kare che. tenuM samAdhAna karatA zAstra ane AgamamAM kuzala mati samudra maMtrI kahevA lAgyA ke, lokomAM evI vAta cAlI che ke, "be bhAIone virodha thayo che. bIjuM he prabhu ! ema paNa saMbhaLAya che ke-bibhISaNa dharma ane nItimAM buddhi rAkhavAmAM kuzala che, tamArA sarakhAnA AvA guNe upara tene abhAva thavAnuM koI prayeAjana nathI. athavA te jagatamAM eka udarathI janmelA hovA chatAM, lebhathI kyAM virodha utpanna thatuM nathI ? A viSayamAM eka AkhyAna kahuM chuM, te ekAgra cittathI sAMbhaLe - nimiSa nAmanI aTavImAM giribhUti ane gabhUti nAmanA be yuvAne rahetA hatA. tyAM sUradeva nAmane rAjA ane tene mati nAmanI patnI hatI. puNyopArjana karavA mATe matirANIe A baMne yuvAna brAhmaNa bhAIone vizuddha ane puSkaLa koI na jANe tevI rIte gupta senAnuM dAna ApyuM. suvarNa dekhIne lebha grahathI grasAe giribhUti sagAbhAI sAthe virodha karavA lAgyA ane zatru sarakhA pariNAmavALe baLe. eka bIju paNa upAkhyAna sAMbhaLe. kauzAmbI nagarImAM mahAdhana nAmane eka vaNika hato, tene kuruvindA nAmanI patnI hatI. teone be putro hatA. ekanuM nAma ahideva ane bIjAnuM nAma mahAdeva hatuM. pitA mRtyu pAmyA pachI vecavAnI vastuo laIne vahANamAM besI baMne paradeza gayA. vepAra karI dhana kamAIne eka kiMmatI ratna kharIdyuM ane te grahaNa karIne pAchA pharyA. sAcavatI vakhate jenI pAse ratna haya, te bIjAne mArI nAkhavAnA pariNAma kare-ema baMnene bhAI chatAM paraspara lobhavaza haNavAnI IcchA thatI hatI. potAnA ghare AvyA pachI baMnee ratna mAtAne arpaNa karyuM. te mAtA paNa ratnanA lAbhathI pitAnA putrone jhera ApI mArI nAkhavA icchatI hatI. reSAyamAna thaelA evA teoe te ratna yamunA nadInA jaLamAM pheMkI dIdhuM. mAchImAranA hAthamAM AvyuM, pharI paNa e ratna teonA ghare AvyuM. pharI benanA hAthamAM AvatAM te paNa tevA ja pariNAmavALI thaI. mAtA sAthe masalata karIne utpanna thaelA virAyavALA te sarvee ratnane cUra karIne dIkSA aMgIkAra karI. mATe lAbhanA kAraNe sagA sahodara hovA chatAM paNa virodha thAya che. temAM giribhUti ane gabhUti bhAIo tathA bIjA paNa aneka dAkhalAo che. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 284 : paumacariya-padmacaritra maMtrIoe kahelAM A upAkhyAna sAMbhaLyA pachI rAme pratihArane kahyuM ke, bibhISaNane jaladI bolAvI lAva." pratihArathI kahevAela bibhISaNa tarata rAma pAse AvyA ane harSita manavALA teNe namaskAra karI atinehathI khUba AliMgana karyuM. bibhISaNanA bhaTane meLApa thavAnA kAraNe vAnarene Ananda thayo. eTalAmAM pUrNa thaela vidyAvALe bhAmaMDala paNa jaldI AvI gaye. eTale rAma ane lakSamaNe bhAmaMDalane vizeSapaNe sanmAna karI bolAvyo. tema ja sugrIva ane bIjA vAnara subhaTee bhAmaMDalanuM vizeSa sanmAna karyuM. senA-sahita sarvee haMsaddhIpamAM ATha divasa pasAra karyA. tyAra pachI barAbara sajaja thaelA rAma-lakSamaNa laMkA tarapha cAlyA. te yuddhabhUminA vIza jana te rAma taraphanI senAe rokyA. yuddhabhUminuM ati lAMbuM parimANa keTaluM che, te jANavuM paNa muzkela thaI paDayuM. vividha prakAranAM karelAM cihno, vividha prakAranA hAthI, ghoDA ane pAyadala senA ane vAnarasenA AvatI rAkSasoe dekhI. sUrya-samAna varNavALA meghanibha, gaganavallabha, kanaka, gandharva, gItanagara, sUrya, kalpavAsI, siMhapura, zubha, gItapura, mandira, bahunAda, lakSmIpura, kinnaragIta, mahAzela, suranU pura, malaya, zrImAn, zrIprabha, zrInilaya, zazinAda, ripujaya, mArtaDa, bhAvizAla, Ananda, parikheda, jAtidaDa, jaya, azvaratnapura vagere nagaranA adhipati ane bIjA subhaTo paNa AvyA. putra jema pitAnI snehapUrvaka pUjA kare, tema A ane bIjA subhaTa rAjAo ane bhaTee kavaca ane AyudhothI rAvaNanI pUjA karI. he magadhapati ! budhajanonA kahevA pramANe cAra hajAra akSauhiNI senA rAvaNa pAse hatI. bhAmaMDala-sahita sarva vAnarenI caturaMga senA eka hajAra akSauhiNI senA hatI-tema kahevAyuM che. bhAmaMDala sahita vAnaradhvajavALA satata udyamI rAjA sugrIva tema ja lakSamaNa vagerethI parivarela rAma tyAM AgaLa beThA. jyAre puruSane prabala puNyodaya prApta thAya che, tyAre prabala zatru paNa mitrapaNe ke sevaka paNe hAjara thAya che ane puNyanA astasamaye vimala badhu hoya, to te paNa chidrAnveSI zatru banI jAya che. (60) padmacarita viSe "bibhISaNa-samAgama' nAmanA paMcAvanamAM pavana gUjarAnuvAda samApta thayo. [55] [ 56 ] rAvaNanI senAnuM nirgamana magadhapati zreNika rAjAe gautama gaNadhara bhagavAnane praNAma karIne bhAvapUrvaka prazna karyo ke, "he bhagavanta! eka akSauhiNI senAnuM pramANa keTaluM che, te Apa kahe." tyAre indrabhUti-gautamasvAmI kahevA lAgyA ke-"ATha prakAranI gaNanA, tathA cAra Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [56] rAvaNanI senAnuM nirgamana : 285 : caturaMganI sAthe saMga meLavavAthI eka akSauhiNI senA taiyAra thAya che. ATha bhedo karatAM prathamabheda 1 paMkti, 2 senA, 3 senAmukha, 4 gulma, 5 vAhinI, 6 pRtanA, 7 camU ane chellI AThamI anIkinI-ema ATha bheda jANavA. have paMkti kone kahevAya? 1 hAthI, 1 ratha, 3 uttama azva, 5 pAyadala ATalA ekaThA maLIne eka paMkti kahevAya. paMktine traNa guNa karavAthI senA, senAne traNa guNa karavAthI senAmukha thAya che. traNa senAmukhathI eka guma thAya che. traNa gulamenI eka vAhanI, traNa vAhinInI eka pRtanA, traNa mRtanAnI eka amU, ane traNa camUonI eka anIka thAya che, daza anIkinIothI eka akSauhiNI senA kahevAya che. have eka eka aMganI saMkhyA kahuM chuM. 21,870 hAthI ane rathanI baMnenI sarakhI sarakhI saMkhyA che. 1,09,350 ddhAonI saMkhyA che. 65,610 uttama gheDAonI saMkhyA che. he zreNika! eka akSahiNI senAmAM samagra saMkhyAno saravALo karIe, to kula be lAkha, aDhAra hajAra ane sAtasonI saMkhyA thAya. A bAju rAmanA sainyane najIka AvatuM dekhIne rAkSasa-subhaTo paNa samagra vAhane sAthe taiyAra thayA. kavaca paherelA ane zastro sajelA keTalAka zUravIra ane yuddhanI utkaMThAvALA subhaTo ekadama tayAra thayA. tyAre temanI snehI patnIe temane rokavA lAgI. bakhtaranA kaMThasUtrane pakaDIne koI priyatamA priyatamane kahevA lAgI ke-"he nAtha ! yuddhamAM sAme AvanAra subhaTane barAbara haNaje. bIjI strI patine kahevA lAgI ke-"he nAtha ! saMgrAmamAM tame zatrune pITha na batAvaze, nahiMtara sakhIonI AgaLa mAre zaramAIne ghuMghaTa kheMca paDaze, vaLI kaI IrSyALa patnI adhika utAvaLa karanAra patine kahevA lAgI ke-"he svAmi! mane choDIne tamane kIrti vadhAre pyArI lAge che? keI subhaTapatnI ema kahevA lAgI ke, "he nAtha yazanA abhilASI tamArA navIna zastraghAthI cihnita A mukhakamalanuM cumbana huM hasatI hasatI adhikapaNe karIza. bIjI vaLI kaI parAkramI subhaTanI sundarI patinA mukhakamalanuM cumbana karatI hatI, tyAre puSpamAM Asakta bhramarI puSpane na choDe, tema pati parANe choDAve che, te paNa cheDatI nathI. tyAM vaLI koI bIjI subhaTI zastra dhAraNa karela patinA kaMThamAM mahAgajendra pakaDelI nalinInI jema DolatI hoya tevI zabhA pAmatI hatI. A prakAre vividha ceSTAo dvArA prema utpanna karanArA uttama subhaTo pitAnI priyAone sAtvana ApavA mATe kahevA lAgyA ke, "he sundari ! mane pakaDI na rAkho, cheDI de, he varatanu! amArA dekhatAM bIjA yuddha jItavAne yaza grahaNa karI le, pachI amAre jIvIne zuM karavuM? he bhadre ! te naravRSabhe kharekhara dhanyavAdane pAtra che, jeo saMgrAmamAM AgaLa khare gayA che, vaLI teo zatrunyamAM dhrujArI karAvIne sAmI chAtIe laDI rahelA che. yuddhamAM hAthIonA daMkUzaLathI bhedAela subhaTo hiMDoLAnI jema DolavAnuM ane zatrudvArA prazaMsA pAmavAnuM arthAt sAbAzI meLavavAnuM puNya vagara banI zakatuM nathI. eka tarapha yuddhane rAga ane bIjI tarapha priyAnA premanI Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 286 : paumariya-padmacaritra mamatA, A pramANe prema ane abhimAnathI subhaTa be vibhAgamAM vaheMcAyeluM che. he suMdarAMgI ! te vIra puruSanA yazathI traNe bhuvana alaMkRta thayAM che ke, jenA svAmInI samakSa ja yuddhamAM talavAranA prahAra paDe che. AvA ane AnA sarakhAM bIja madhura vacanothI pitApitAnI patnIone AzvAsana ApI subhaTo nIkaLavA lAgyA. sahuthI pahelAM nagarImAMthI senA sAthe hasta ane prahasta nIkaLyA, pachI mArIci, siMhakaTI, svayajU, ativela, zaka, sAraNa, sUrya, zazAMka, gajAri, bIbhatsa, vAkSa, vAdhara, gaMbhIranAda. naka, makara, kuliza-ninAda, sunda, nisunda, ugravAda, kUra, mAlyavAn, sahasAkSa, vibhrama, aranisvana, jabU, mAlI, zikhI, durdhara, mahAbAhu-A vagere subhaTa siMha joDelA rathamAM besIne nIkaLI paDyA. vajodara, kRtAnta, IndrAbha, azaniratha, candranakha, vikaTodara, mRtyu, subhISaNa, kulizAdara, dhUmrAkSa, mudita, taDijihe, mahAmAlI, kanaka, krodhana, nidhana, dhUmroDrAma, kSobha, hiMDI, marusvara, pracaMDa Dambara, caMDamuMDa tathA hAlAhala vagere vAgha joDelA majabUta rathamAM besIne nIkaLyA. vidyAkauzika, bhujaMgabAhu, mahAdyuti, zaMkha, prazaMkha, rAga, bhinna, aMjanAbha, puSpacUla, raktavara, puSpazekhara, subhaTa, anaMgakusuma, ghaTastha, kAmavarNa, madanazara, kAmAgni, anaMgarAzi, zilImukha, kanaka, semavadana, mahAkAma, hemAbha vagere saMgrAmamAM jemane rAga utpanna thayo che, evA te subhaTo vAnara joDelA rathamAM besIne ghaNI garjanA karatA bahAra nIkaLyA. bhIma, kadambaviTapa, gajanAda, bhImanAda, zArdUlakIDana, siMhabilAMga, bilAMga, prahalAdana, capala, cala, caMcala Adi subhaTe hAthI jaDelA rathamAM besIne laMkAmAMthI nIkaLyA. A ane te sivAya bIjA subhaTanAM huM keTalAM varNana karuM? sADA cAra karoDa uttama kumAre temAM hatA. A ane bIjA kumAravAthI parivarelA indrajit ghanavAhananI sAthe jaldI nIkaLI paDyA. tiSaprabha vimAnamAM ArUDha thaIne trizUladhArI bhAnukaNuM paNa ghaNuM subhaTathI parivAre bahAra nIkaLe. vegathI uDavAnA kAraNe pRthvI ane AkAzamAgane (zabdathI) pUrato puSpaka nAmanA vimAnamAM ArUDha thaIne senA sAthe rAvaNa laMkAnagarIthI bahAra nIkaLyo. ratha, hAthI, ghoDA, mRga, mahiSa, varAha, vyAvra, siMha, gadheDA, ane uMTa upara svAra thaIne bIjA subhaTa paNa nIkaLI paDyA. te samaye rAvaNane bhayaMkara apamaMgala-sUcaka utpAta thavA lAgyA ane bIjA paNa ghaNA prakAranA parAjaya jaNAvanArA pakSI rudana karavA lAgyA. mAne kahe ke, abhimAna kahe, tene vaza banIne apazakunane jANavA chatAM te sarva rAkSase yuddha karavA nIkaLI paDyA. A prakAre hAthamAM hathiyAra laIne, zarIra para bakhtara paherIne, judAM judAM cihnovALI uDatI davAo sahita, jemane kapila para kuMDala rahelAM che, vAhana para savAra thaelA, harSa pAmatA, yuddha karavAnA ekAgra cittavALA te sarva zUravIra subhaTo vimala AkAzane AcchAdita karatA nagarImAMthI nIkaLyA. (47) padmacarita viSe "rAvaNanI senAnuM nirgamana nAmanA chapannamAM pavane A. zrIhemasAgarasUrie karela gUjarAnuvAda pUrNa thayA. [16] Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 57] hasta ane hastanA vadha bharatI-samayanA uchaLatA samudra sarakhA rAkSasa-sainyane joine ratha, hAthI ane azvonI sAthe sarvAM vAnarasubhaTo sajja thayA. rAmanA kArya -nimitte udyata thaelA nala, nIla, hanumAna temaja jAmbavanta tee uttama hAthIethI joDAelA rathamAM besIne nIkaLI paDyA. jayamitra, samAna, candrAla, rativivana, rativana, kumudAvata, mahendra, mahAtmA priyaMkara, anuddhara, dRDharatha, sUrya, jyAtiHpriya, khala, mahAkhala, atikhala, durbuddhi, sasAra, sa, zarabha, AtkRSTa, avinaSTa, satrAsa, nADa, khakhkhara, zUra, visUdana, khAla, lAla, maMDala, raNacandra, candraratha, kusumAyudha, kusumamAla, prastAra, hemAMga, aMgada, tathA priyarUpa-A subhaTo hAthIothI joDAelA ratha upara ArUDha thaine nIkLyA. subhaTa pUrNa candra, duprekSa, suvidhi, sAgara svara, priyavigraha, skanda, vAMzu, apratighAta, duSTa, kuSTagatirava, candanapAdapa, samAdhi, ahula, kIrti, kirITa, dhIra, IndrAyudha, gajavaravAsa, sakaTa tathA prahara vagere sAmantA-A sarve hAthIothI joDAelA rathAmAM besIne ekadama bahAra nIkaLyA. zIla, vidyunnayana, khala, svapakSa, dhana, ratna, sammeta, cala, zAla, kAla, kSitidhara, lAla, vikala, kAla, kaliMga, caDAMzu, ujijhata, kIla, bhIma, bhImaratha, taragatilaka, suzaila, tarala, khalI, dha, maneAharaNa, mahAsukha, pramatta, bhadra, matta, sAra, ratnajaTI, dUSaNu, kANu, bhUSaNa, vikaTa, virAdhita, manuraNu, kSakSepa, nakSatra, lubdha, vijaya, jaya, saMgrAma, kheda, arivijaya tathA nakSatramAla Adi-A subhaTo gheADAethI joDAelA rathamAM besIne jaldI bahAra nIkaLyA. taDiDhAha, marudgAha, vimAn, jaladavAhana, bhAnu, rAjA pracaMDamAlI-A vagere meghasarakhA zyAma rathAmAM besIne nIkaLyA. jyAtiHprabha nAmanA vimAnamAM bibhISaNu ArUDha thayA. e pramANe bIjA paNa subhaTA sajja thaine nIkaLyA, te saMkSepathI kahuM chuM. kAnta, yuddhavAn , kaumuddInandana, vRSabha, kAlAhala, sUrya, prabhAvita, sAdhuvatsala, jinaprema, rathacandra, yazeAdhara, sAgara, jinanAma tathA jinamata vagere-A sarve subhaTA pAtapAtAnA vimAnamAM ArUDha thayA. rAma, lakSmaNa, sugrIva, ane janakaputra bhAma'Dala-narendromAM zreSTha e sarva rAjAe peAtapeAtAnA vimAnamAM besIne AkAzamAM rahyA. vividha prakAranAM AyudhA hAthamAM dhAraNa karIne, vividha prakAranAM vAhanA para ArUDha thaelA, harSa ane utsAhavALA kapidhvaja vAnarA laMkA taraph cAlavA lAgyA. te samaye ane sainyAmAM DhAla, bherI, jhallarI, kAhala, ane timilanA avAja Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 288 : paumacariya-padmacaritra vALA, bhaMbhA, mRdaMga, Damaru, DhakkA, huMkAra ane zaMkhanI pracuratAvALA, kharamukhI, huDukka, pAvaka ( pAbaMsI), tathA kAMsIjaDAnA moTA moTA zabdo sahita raNavAjiMtro vAgavA lAgyAM. te samaye kAyarapuruSone bhaya utpanna karanAra hAthI, ghoDA, siMha, mahiSa, vRSabha, tathA mRgalAo temaja pakSIonA vividha zabdo cAre dizAmAM phelAI gayA. ghaNA vAjiMtranA meTA nAdathI tathA subhaTanI uMcA zabdonI garjanAthI kAnamAM paDelA eka bIjAnA zabdo sAMbhaLI zakAtA na hatA. baMne taraphanA sainyanuM bhayaMkara mahAyuddha pravatyuM, tyAre tenA prabhAvathI pRthvI kSobha pAmI, akasmAt parvate paNa kampavA lAgyA, lavaNasamudra uchaLavA lAge, ghaNuM ja uDe, te malina pavana vAvA lAgyo, nadIo ulaTI vahevA lAgI. baMne pakSanA subhaTo prajavalita AkAzanA agnirUpa ulakA sarakhA mugara, bANa, jhasara, bhiMDimAla, vagere Ayudho pheMkavA lAgyA. bakhtara paherelA para spara ekabIjAne vadha karavA udyata thayela, raNamAM bahAdUrI batAvanAra subhaTo potAnA kulanI prazaMsA karatA, gadA, taravAra ane caka vagere AyudhathI haNavA lAgyA. sAme rAkSasa subhaTo AvyA ane caDakka-zastra sarakhA prahAra karIne evuM yuddha karavA lAgyA ke, vAnarasenAne pAchaLa haThavuM paDyuM. yuddha AgaLa vadhavAthI nirAza thayA vagara bIjA vAnarasubhaTo AgaLa AvyA ane rAkSasasainyanuM nikaMdana karatA temanI sAme jhajhumyA. yuddhamAM rAvaNe potAnA sainyane vizeSa haNAtuM joyuM, eTale rAvaNapakSanA hasta ane prahasta nAmanA be mahArathIo jaldI uThIne ubhA thayA ane temane sAmane karavA lAgyA. hasta ane prahasta subhaToe pharI vAnarasenAne bhagADI mUkI. ekadama palAyana karatA temane nala ane nIla subhaTe rokyA. jemAM sArA sArA subhaTo jamIna para DhaLI paDatA hatA, tevuM baMne senAmAM yuddha cAlI rahyuM hatuM tyAre nale hastane ane nIle prahastane ema baMne mahArathIne mArI nAkhyA. rAvaNa pakSanA hasta ane prahasta be mahAsubhaTone haNAelA dekhIne tyAra pachI ddhAo ane ghoDAo je yuddhamAM mRtyu pAmyA hatA, tevA yuddhamAMthI rAvaNanI senA pAchI haThavA lAgI. jema vimala kiraNavALA candranI snAthI rahita rAtri nakSatranA samUhathI yukta hoya, te paNa zebhA pAmatI nathI, te pramANe pradhAnapuruSa vagara kArya karavA chatAM paNa kAryasiddhi thaI zakatI nathI. (36) paddhacarita viSe hasta ane prahastane vadha" nAmanA sattAvanamA parvane gUjarAnuvAda pUrNa thayo. [57] [58] nala-nIla, tathA hasta-mahastanA pUrvabhavanuM varNana zreNika rAjAe mastakathI praNAma karIne gautama bhagavantane pUchyuM ke-"he bhagavana ! hasta ane prahasta mahAsubhaTa pahelAM koI vakhata keIthI jitAyA na hatA, Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [58] nala-nIla, tathA hasta-prahastanA pUrvabhavanuM varNana : 289 : te pachI atibalavAna hovA chatAM yuddhamAM nala ane nIlathI kevI rIte mAryA gayA? A viSayamAM mane ghaNuM kutUhala thayuM che, mATe A samagra vRttAnta mane kaho." tyAre IndrabhUti bhagavate kahyuM ke-"he zreNika ! tame ekAgra cittathI tene pUrva-vRttAnta sAMbhaLe. je pramANe banyuM hatuM, te pramANe kahuM chuM-- kuzasthala nagaramAM khetIvADImAM ekAgra cittavALA be gRhastha sahedare rahetA hatA. baMnenAM anukrame Indhana ane palava evAM nAma hatAM. bhikSAdAnamAM ughata, vinIta tema ja teo sAdhunI nindA na karanArA hatA. teo svAbhAvikapaNe jinazAsana ane sAdhu-zrAvakonA saMsarganI abhilASA karanArA hatA. bIjuM eka sahodara-yugala hatuM, te atikrUra, nirdaya, azubha manavALA, laukika pApazAstromAM mahita tathA sAdhuonI nindAmAM tatpara rahetA hatA. koIka vakhate rAjAne bharavAnA kara nimitte teone meTa TaMTe thaye, te kAraNe te pApIoe Inzana ane pallava e baMnene mArI nAkhyA. munivarane dAna ApavAnA prabhAvathI harivarSanA yugalika kSetramAM bhogo bhegavIne AyuSya pUrNa karIne te baMne vaimAnika devalokanA vimAnamAM utpanna thayA. vaLI je pApa karavAmAM rasika hatA, teo mRtyu pAmIne ghaNuM dukhethI bharapUra AhAra-jaLarahita, kAlijara nAmanI bhayaMkara ghera mahAaTImAM baMnee jaMgalI ghone avatAra lIdhe. A lokamAM tIvra kaSAya karanArA, sAdhuonI nindA karavAmAM rasika, Indriyone AdhIna thaelA hoya, temane mATe durgatigamana nirmANa nakakI samajI levuM." tyAMthI kAla pAmIne vividha prakAranI tiyaca eniomAM bhramaNa karIne manuSyabhavamAM utpanna thayA ane valkala dhAraNa karanAra tApasa thayA. moTI jaTAvALA ane mahAkAyAvALA teo bAla-ajJAnatapa karI mRtyu pAmI ajiyapurImAM azvinadevInA garbhamAM utpanna thayA. vahnikumAranA te baMne putra devatAnA rUpa sarakhA hasta ane prahasta nAmathI prasiddha thayA. traNe lokamAM prasiddha A baMne subhaTo ratnazravAnA putra rAvaNanA sevaka thayA hatA. pahelAnA baMne Idhana ane palavanA che svargamAMthI avI manuSyapaNe utpanna thayA. zrAvakadharmamAM anurAgavALA teo mRtyu pAmyA pachI devapaNe utpanna thayA. devalekanA puNyane bhogavaTe pUrNa karyA pachI te Izvana ane pallavanA che tyAMthI cavIne kikidhipuramAM RkSarajanA nala ane nIla nAmanA putrapaNe utpanna thayA. pApa-pari- NAmavALA teoe prathama I-dhana ane pallavanA vadha karyA hatA; te kAraNe yuddhamAM nala ane nIle hasta ane prahastane pharI haNyA. "pUrve jeNe jene ha hoya, te tenAthI nakkI haNAya che, temAM sadeha nathI. mATe keIe keIne haNavo nahi, koIne zatru banAva nahiM." he zreNika! e vAtamAM saLeha nathI ke, je jIne sukha Ape che, te avazya bhogasukhano anubhava kare che ane duHkha ApanAra nakkI duHkhane bhegavaTa karanAra thAya che. A pramANe nale ane nIle karelA hasta ane prahastanA vadhane 37 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 290 : paumacariya-padmacaritra sAMbhaLIne atiduHkhadAyI vairamAga nA tyAga karI tame A vimala jinavara-dhane aMgIkAra karA. (19) padmacarita viSe nalAdika cAranA pUrvabhava nAmanA aThThAvanamA pa gUja rAnuvAda pUrNa thayA. [58] [ pa ] vidyAnuM sAMnidhya yuddhamAM hasta-prahasta marAyA-ema jANIne rAvaNunA krodhe bharAelA ghaNA raNuzUrA subhaTo tyAM ubhA thayA. siMhakaTI, mAnI, svayambU, zuka, sAraNu, zambhu, candra, sUrya, gaja, bIbhatsa, subhaTavara, arka, makara, vajrAkSa tathA gambhIra Adi raNarasamAM utsAhavALAM zastrA sajIne laDavA taiyAra thayA. siMha joDelA rathAmAM talavAra, kanaka, tema ja tAmara calAvavAmAM nipuNa evA rAkSasa-subhaTAne bahAra nIkaLatA vAnara-subhaTAe joyA. madanAMkura, santApa, Akreza, Anandana, harita, nabha, puSpAsra, vyAghra, tathA priyakara Adi eka-eka subhaTAnuM AyudhAthI evuM bhayakara yuddha thayuM ke, ekakrama jANe gaganAMgaNu saLagI uThayuM kema na hoya ? yuddhamAM mArIcinI sAthe santApa, siMhakaTInI sAthe praDuta ane vidmanI sAthe uddAma laDavA lAgyA. Adeza ane sAraNa A enI sAthe zuka ane sAraNanI vacce talavAra, kanaka, cakra ane tAmInA sa'ghahU~thI uThela jvAlAonA samUhavALuM yuddha ane vacce jAmyuM. mArIcabhaTe saMtApane ane nandane javarane mArI nAkhyA. uddAma kIrtivALA siMhakaTIe vizrvane mArI nAkhyA. yuddhamAM A subhaTAnuM mRtyu sAMbhaLIne temanI patnIe karuNa svarathI rudana karavA lAgI, tyAre sUrya paNa asta thayA. sUryAMya thayA, tyAre phrI paNa bane sainyAnA sAmantA sajja thayA, tema ja dhvajA pharakAvatA AyudheA, praharaNa tathA kavaca dhAraNa karyAM'. vajrAkSa, kSapitAri, mRgendradamana, vidhi, zambhu, svayambhu, candrArka, vajodara-A sarve rAkSasa-subhaTA yuddha mATe taiyAra thayA. yuddhamAM krodhabhaTe ekadama pitArane AhvAna karyuM ane bAhubalIe mRgAridamanane lalakAryAM. vajodare zaktinA mahAprahArathI zAlane haNI nAkhyA. krAyabhaTe kSapitArine tathA za'bhue vizAlane haNI nAkhyA. svayaMbhue lAkaDInA prahArathI vijayane mArI nAkhyA. e pramANe bIjA paNa subhaTAne rAkSasAe mArI nAkhyA. vAnaraketu sugrIvanA sainyanA raNamAM vinAza thatA dekhIne rathamAM besIne pavanaputra hanumAna jAte laDavA mATe taiyAra thayA. hanumAnane yuddhamAM AvelA jANIne bhaya pAmelA rAkSase mAMhAmAMhe khelavA lAgyA ke, Aje A hanumAna ghaNA rAkSaseAnI patnIone vidhavA karaze.' megha jema jaLadhArAo cheDe tema rAkSasAmAM zreSTha evA mAlI hanumAnanI harI Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [59] vidyAnuM sAMnidhya : 291 : phAI karavA mATe sAme AvI lAge. atitI bANathI tenA bANasamUhane kSaNavAramAM chedI-bhedIne jema siMha hAthIne vinAza kare, tema hanumAne mAlI rAjAno vinAza karyo. sinyanA mokhare rahelA hanumAnane aNadhAryA vajodare rokyo; vajA, chatra, kavaca jenAM chedAI gayAM che, e te paNa tarata rathahIna banI gaye. vaLI te bIjAmAM caDI beThe ane zakti, sarvala tathA bANothI yuddha karatA te vajodarane hanumAne mAlIne anugAmI ka arthAt mArI nAkhe. tene marele dekhIne rAvaNane jabumAlI nAmane putra ruSTa thayo ane hanumAnane AhvAna karyuM. AvatAMnI sAthe ja rAvaNaputre ardhacandra bANa pheMkIne hanumAnanI senAnA daMDavALI vAnaracihnavALI dhvajA kApI nAkhI. hanumAne rAvaNaputra-jakhumAlInuM dhanuSa chedI nAkhyuM, tema ja tenuM kavaca evI rIte teDI nAkhyuM ke jANe junAM vastra paherelAM na hoya ? jabumAlI bIjuM kavaca bAMdhIne nIlakamaLa sarakhI kAntivALA hanumAnanA deha upara bANane varasAda karavA lAge. tyAra pachI vikarAla dADhavALA, bhayaMkara mukhavALA, lepa lapa karatI jIbhavALA, Aga varasAvatA netrovALA ekaso sATha siMho sahita zastra hanumAnane pheMkayuM. hAthI, ghoDA ane pAyadala yukta te sinyane siMhoe vinAza karelA ane yuddhamAM pITha pheravatA bhaTone dekhIne mahodara krodha pAmyA. ahIM mahadaranI sAthe hanumAnanuM yuddha cAlatuM hatuM, tyAre rAkSasee sarva siMhone nivAraNa karI aTakAvyA. siMhane svAdhIna karIne kupita rAkSase cAre bAjuthI hanumAnanA upara Ayudhone varasAda varasAvavA lAgyA. sAdhuenA upara AkarA zabdathI Akreza karavAmAM Ave, to temanAM manamAM paritApa utpanna thato nathI, tema rAkSasa-subhaToe hanumAna upara cheDelAM AyudhonA varasAde tenA manane paritApa na upajAvyo. jyAre rAkSase e vAnarasenAne cAre bAjuthI gherI lIdhI dekhI, catura kapidhvaja mahAsubhaTo sAthe hAthI ane ghoDA upara svAra thaIne laDavA mATe sajaja thayA. priyaMkara, suSeNa, nala, nIla, virAdhita, saMtApa, siMhATI, raviti , subhaTa, atibala, jAmbunadanA putra vagere hAthI, gheDA tathA sihothI joDelA rathamAM ArUDha thaIne hanumAnanA zatru-sainya sAthe yuddha karavA lAgyA. asamartha yegInuM citta jema pariSahethI bhagna thAya che, tema vAnara-subhaTonA niya prahArathI rAkSasasenA bhagna banI. pitAnA sinyane vAnarethI bhagna thatuM dekhIne kopAyamAna bhAnukarNa hAthamAM trizUla dhAraNa karIne zatrunA subhaTo sanmukha hAjara thaye. saMgrAma karavAnI zakti ane kAntithI dekhavA lAyaka te parAkramIne Avate sAMbhaLIne suSeNa vagere subhaTo tene pratikAra karavA mATe tenI sanmukha AvIne ubhA rahyA. candrarAzima, candrAbha, yazaskAnta, rativardhana, aMga, sameta, aMgada, kunta, balI, taraMga, candra, zazimaMDala, susAra, ratnajaTI, jaya, lakSya ane vivasvAna-A ane bIjA ghaNuM subhaTo kolAhala karatA evA ghaNA sinya sahita sarvala, bANa ane jhasara AyudhanA prahArothI bhAnukaNa sAthe yuddha Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 292 : pahemacariya-padmacaritra karavA lAgyA. ratnazravAnA putra kuMbhakaNe reSAyamAna thaIne darzanAvaraNIya nAmanI vidyAthI e sarva vAnarasubhaTone taMbhita karI dIdhA. bebhAna banelA, gADha nidrAthI gherAelA netravALA te subhaTanA zithilIbhUta hAthamAMthI Ayudha bhUmi para paDavA lAgyAM. pitAnA subhaTane nidrAdhIna thaelA jeIne sugrIve teone jagADavAnI pratibaMdhanI nAmanI vidyA jadI cheDI. vAnara-subhaTo jAgRta thayA, eTale hanumAna Adi matsara ane utsAhamAM AvIne teonI sAthe adhika baLa dAkhavI yuddha karavA udyata thayA. chedAelA vaja, kavaca, chatrayukta cUrecUrA thayelA ratha ane gheDAvALA pitAnA sinyane joIne rAvaNa pote ja have yuddha karavAnI abhilASA karavA lAgyA. yuddha karavA mATe utsAha karatA pitAne Indrajit kumAre vinaMti karI ke, "he pitAjI! huM chatAM Ape cuddhane vicAra kare egya na gaNAya. Apa A vAnarasenAne alpakALamAM nAsabhAga karatI, hAthI-ghaTAne doDA-doDI karatI ane temAM ghaNAne vinAza thato hAthaveMtamAM ja dekhI zakaze." pitAne praNAma karIne kavaca paherI AyudhothI sajaja thaI Indrajita kumAra zailokyamaMDana nAmanA hAthI upara ArUDha thaye. te mahAparAkramI Indrajite uThatA mAtramAM ja vividha prakAranA hAthI, ghoDA, pAyadaLa, ratha Adi kapivarenA sarva sinyane keLIye karyo hoya tema kaI bAkI na rahe, tevuM zUnya banAvyuM. kAna sudhI kheMcelA caturAI ane capaLatAthI phekelA bANothI meghanI jema vAnarasenA sava bAjuthI DhaMkAI gaI. potAnA sainyane atighAyala vera-vikhera ane parezAnI pAmeluM joIne ghaNuM subhaTothI parivarelo sugrIva bhAmaMDalane sAthe laI zatru sAthe laDavA taiyAra thaye. ghoDA sAthe ghoDA, hAthIo sAthe hAthI, sAmasAmAM athaDAvA lAgyA ane svAmInA kArya mATe taiyAra thaelA subhaTo subhaTonI sAthe yuddha karavA lAgyA. roSAyamAna thaelA Indrajite sugrIva rAjAne kahyuM ke-"have tuM rAvaNa sarakhA vidyAdhara rAjAne choDIne bhUmi para cAlanArAnI sevA karavA kyAM gayo? he adhama vAnara! tenA badalAmAM Aje tAruM A mastaka ardhacandra bANa cheDIne chedI nAkhuM chuM, tArA svAmIne rakSaNa karavA jaNAvaje." tyAre vAnarapati sugrIve kahyuM ke, "he subhaTa! bahu bakavAda karavAthI zuM phAyado? tuM abhimAnamAM AvI gayA che, paraMtu Aje tArA mAnane pUro bhaMga karIza-temAM sandaha na mAnIza." jeTalAmAM sugrIve A kahyuM, teTalAmAM reSAyamAna thaelA Indrajite dhanuSane TaMkArava karIne sugrIva upara bANanI varSA calAvI. samartha balavALA te sugrIve paNa potAnI senAnuM rakSaNa karavA mATe kAna sudhI bA kheMcIne AvI paDatAM bANone chedI nAkhyAM. bIjI bAju yuddhamAM meghavAhane bhAmaMDalane AhavAna karyuM ane praveza karatA vajanakrane virAdhita rejyo. krodhe bharAelA virAdhita cakrathI vajanakane prahAra karyo. ane teNe paNa tenI chAtImAM cakathI prahAra karyo. laMkAdhipa-rAvaNanA putra Indrajite vAnaronA svAmI sugrIvane astra vagarane karyo, tyAre sugrIve paNa yuddhasthala seMkaDo Ayu Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [59] vidyAnuM sAMnidhya : 293 : dhathI bharacaka banAvyuM. madarIne putra Indrajitu hAthI uparathI nIce utarIne rathamAM beThe. navA meghanA sarakhI garjanA karatA varuNa nAmanA astrane pheMkayuM. vAnarAdhipati-sugrIve samagra sainyamAM andhakAra vyApelo dekhIne mAruta nAmanA astrathI aMdhakArane jaldI dUra karyo. ghanavAhane paNa janakaputra-bhAmaMDala upara Agneya nAmanA astrane pheMkayuM. bhAmaMDala rAjAe paNa vAruNa nAmanA astrathI tene nAza karyo. madarInA putra Indrajite yuddhamAM bhAmaMDalane ratha vagarane banAvIne sajala meghasamAna kALI kAntivALA tAmasa nAmanA astrane pheMkyuM. te samaye cetanA nAza pAmavAnA kAraNe subhaTa pRthvItalane ke AkAzane ke potAne ke bIjAne dekhI zakatA na hatA. jANe AMkhonuM apaharaNa thaI gayuM hoyatema aMdhakAra vyApI gayo ane dareka prakAranI caryA aTakI gaI. tyAra pachI ghanavAhane viSamizrita dhUma bahAra kADhanAra agni sarakhA varNavALA nAgapAzathI jakaDIne bhAmaMDalane bAMdhyo. meTA rAvaNaputra Indrajite paNa vAnarapati sugrIvane bhujaMga pAzathI jaladI majabUtIthI bAMdhyuM ane jamIna para paTakA. baMnene bhujaMga pAzathI bAMdhelA dekhIne lakSamaNa ane rAmane bibhISaNe kahyuM ke, Apa mArI vAta sAMbhaLo. tame Indrajitane dekhe ke, teNe bANasamUhathI AkAzane DhAMkI dIdhuM che. bhAmaMDala ane sugrIvane nAgapAzathI jakaDI lIdhA che. vAnaranAtha sugrIvane bAMdhI lIdhA pachI ane bhAmaMDala parAjita thayA pachI samUharUpa ekatrita amArAM maraNa thaze-emAM sadeha nathI. he mahAyaza! amArA sainyamAM e be ja puruSe mahArathI che. vidyAdhare ane vAnaranI senA have nirNAyaka banI gaI che. jenI vajA ane chatra chinnabhinna thayAM che. jenA uttama rathane paNa cUrecUre jaldI thavAno che evA pavanaputra hanumAnane paNa bhAnukaNuM niHzaMkapaNe pakaDI levAnuM che ema saMbhaLAya che. jyAM sudhI haju teo pRthvItala para beThelA che-evA bhAmaMDala ane sugrIvane te rAkSase pakaDe nahIM, tyAM sudhImAM tyAM pahoMcIne tame temanuM rakSaNa kare. gabharATa pAmelA rAma haju jeTalAmAM lakSamaNane A vAta kare che, teTalAmAM te aMgadakumAra bhAnukarNanI sAthe yuddha karavA lAgyo. zastra-samUha jemAM paDI rahela che, evA te baMnenuM yuddha cAlatuM hatuM, teTalAmAM hanumAna ekadama nAgapAza toDIne tyAMthI nIkaLI gaye. hanumAna ane aMgada uttama vimAnonA zikhara upara ArUDha thayA. lakSamaNa ane bibhISaNa potapotAnA sainyane AzvAsana ApavA lAgyA. te samaye bibhISaNa yuddharasika IndrajitanI pAse pahoMcyuM. tene dekhIne kumAra hRdayamAM A pramANe ciMtavavA lAgyA ke, "pitAjI ane AmanAmAM koI bheda nathI. pitAne mAravAthI lokamAM nirmala yaza meLavI zakAto nathI. bhAmaMDala ane sugrIva baMnene bhujagapAzathI barAbara jakaDelA che. teo to have nakkI mRtyu pAmavAnA ja che. have ApaNe mATe yuddhamAMthI khasI javuM ucita che"--ema vicArIne te baMne yuddhamAMthI pAchA pharyA, lamaNe senA sahita rAvaNanA putrone joyA. tyAre lakSamaNu kahevA lAgyA ke, "he nAtha! mArI Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 : paumacariya-padmacaritra vAta Apa sAMbhaLe. bhAmaMDala ane sugrIva bhayaMkara nAgapAzathI majabUta baMdhAyA che. rAvaNanA putro tene pitAnI nagarI tarapha laI jaI rahelA che, tene Apa nihALe. te be vagara amArAmAMthI koI paNa rAvaNane jitI zake tema nathI. te samaye puNyAnuyoge rAme yAda karI lakSamaNane kahyuM ke, upasarga-samaye je vara prApta karyo hato, tenuM tuM jaladI smaraNa kara. lakSamaNe samaraNa karyuM, eTale tarata avadhijJAnathI jANIne mahAlecana deva ekadama rAmanI pAse AvyA. tuSTa thaelA te deve rAmane siMhavAhinI vidyA ApI ane parivAra-sahita lakSamaNane garuDA vidyA ApI. te baMnene divya ane vimala praharaNathI bharelo uttamaratha Ape tathA Aneya, vAruNa, temaja bIjAM paNa divyAe ApyAM. te uttama deve lamaNune vidhruvadana nAmanI gadA ApI tathA divya haLa ane muzala rAmane ApyAM. - sukRtapUrNa dazaratha-putra-rAma ane lakSamaNa Atazaya prabhAva prApta karanArA thayA. prItivALo deva paNa tyAra pachI potAnA sthAne cAlyo gayo. pUrvabhavamAM karelAM sukRtanA kAraNe manuSya vIra, ghaNAM ratnanI samRddhivALo, sundara rUpavALe, bhagayukta thAya che. vimala ane dhavala cittavALA je puruSe dharmanuM sevana kare che, teo zatru-samUhanI vacce paNa yaza prApta karanArA thAya che. (88) padmacarita viSe vighA-sannidhAna nAmanA ogaNasAThamA pavane pa. pU0 AgaddAraka AcArya zrIAnandasAgarasUrizvarajI ma. nA ziSya A. zrIhemasAgarasUrie karela gUrjarAnuvAda pUrNa thaye [59] [ saM. 2025 adhika ASADha zukla tRtIyA budhavAra tA. 18-6-69 motIzA zeTha jaina derAsara, bhAyakhAlA] [60] sugrIva-bhAmaMDalano samAgama A samaye kesarIsiMhathI joDAelA rathamAM rAma ArUDha thayA, hanumAna vagere subhaTothI parivarelA lakSamaNa te ja pramANe rathamAM ArUDha thayA. garuDa cihnavALA lamaNa raNabhUmimAM prathama pahoMcyA, eTale tene dekhIne bhujaMgAza daze dizAmAM palAyana thaI gayA. bhayaMkara bhujaMgapAzanA baMdhanathI mukta thaelA te baMne khecarasvAmI-bhAma. Dala ane sugrIva jaldI pitAnI senA pAse AvyA. tyAra pachI te zrIvikhyAta Adi becarAdhipatio rAmane pUchavA lAgyA ke-"he svAmI! Apane AvI zreSTha vibhUti kSaNavAramAM kevI rIte utpanna thaI? tenA pratyuttaramAM rAme jaNAvyuM ke-kaI vakhata Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [60] sugrIva-bhAmaMDalane samAgama : 25 H - - ame musApharI karatA hatA, tyAre parvatanA zikhara upara kAusagga dhyAnamAM rahelA dezabhUSaNa ane kulabhUSaNa nAmanA munivarane upasarga utpanna thaye hate. cothA vanamAM pratimAnI sAdhanA karatA evA te aDela cittavALA munine bhavarUpI aMdhakArane nAza karanAra kevalajJAna utpanna thayuM. te samaye tuSTa thaelA garuDAdhipa deve amane varadAna ApyuM hatuM, te ciMtavavA mAtrathI amane vidyAnI prApti thaI. A pramANe jyAre rAme kahyuM, tyAre te sAMbhaLIne vismaya pAmelA khecare harSita thayelA zarIravALA munivaranA guNagaNanI vAtamAM anurakta thayA. je vimala prabhAvavALA sAdhuo hitepadeza karIne manuSyane je lAbha karI Ape che, te pitA, badhu, mitra, patnI ke vaphAdAra sevake karI zakatA nathI. (9) padmacarita viSe "sugrIva-bhAmaMDalane samAgama' nAmanA sAThamA pavane gurjaranuvAda pUrNa thaye [60]. [ 60 uddezA ane parvonI samagra AryAone saravALo karatAM kula 5510 AryAone ahIM sudhI anuvAda thaye. he. sA. ] [61] zakti hathiyArane prahAra have saMgrAma karavAmAM catura, zUravIra bakhtara paherelA ane zastra sajelA ghaNA rAkSasa-subhaTe vAnara-subhaTanI sanmukha AvI pahoMcyA. meTA avAja karanAra Dhola, bherI, jhAlara, kAhala, talimA, mRdaMga vagerenA zabdothI jANe AkAza kuTI gayuM hoya ane tenA be TukaDA thaI mahitalamAM pheravAI gayuM hoya, tevAM raNavAjiMtro vAgavA lAgyAM. A samaye mahAtamA laMkAnareza pitAnI senA sAthe yuddhabhUmimAM prayANa karI rahyA hatA, tyAre AgaLa devendra sarakhA vibhAvavALA, hastamAM vividha prakAranAM Ayudhe grahaNa karelA, vividha prakAranAM vAhano upara svAra thaelA, vividha prakAranA uttama cihnavALA, yuddhavIre AvI pahoMcyA. bANa, jhasara, zakti, sarvala, bhayaMkara bhAlA vagere Ayudho pheMkAvAnA kAraNe nirmala AkAza paNa kSaNavAramAM gahana thaI bharAI gayuM. ghoDesvAra sAthe azvasvAro, yoddhAo sAthe coddhAo, rathiko sAthe rathavALAo laDavA lAgyA ane paraspara mAravA lAgyA. medanmatta hAthIo para rahelA kuMjara para ArUDha thaelAnI sAthe, ema sarakhe sarakhA balavALA yuddha karavAnA kAryamAM tatpara banyA. vaLI bIjI vakhata paNa rAkSasa-subhaTothI vAnara-senA bhagna banI. vaLI paNa nIla vagere vAnara subhaToe pitAnA sarva sainyane AzvAsana ApyuM. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H 296 : paumariya-padmacaritra peAtAnA sainyanA parAbhava dekhIne rAvaNanA sAmantA sanmukha AvIne zatrusainya sAthe zastranA prahAra karIne laDavA lAgyA. zuka, sAraNa, candra, sUrya, vidyuddhadana, mArIca, jImUta, nAyaka, kRtAntavadana samarara vagere sugrIvarAjAnA pakSanA subhaTasamUha hatA te AvI paheAMcyA. te kapisainyane paNa raNameAkhare bhagna thatuM dekhIne te ati alavALA vAnara-sange paNa zatrusainyane dUra bhagADI mUkayuM. rAkSasapati-rAvaNe potAnuM sainya bhagna thaeluM dekhI peAtAnI sAme ratha lAvavA AjJA karI. te ja kSaNe mATA zastranA prahArAthI vAnarasulaTA palAyana thayA. te dekhIne khibhISaNa rAvaNanI sanmukha AvyeA. tyAre rAkSasendra-rAvaNe bibhISaNane kahyuM ke, 'are ! tuM mArI najara AgaLathI dUra thA. kAraNa ke yuddhamAM eka udarathI janmelA bhAIne mAravA, te yukta nathI.' abhimAna vahana karanAra bibhISaNa kumAre tene kahyu ke, huM te uttamapatnI mAphaka ane sainyane pITha ApanArA nathI. pharI dezamukhe tene kahyuM ke, 'are duSTa ! peAtAnA vaMzane cheADIne huM puruSAdhama ! A page cAlanArAnA sevaka banyA !' krI paNa suMdara vacana khelanAra bibhISaNa rAvaNane kahevA lAgyA ke, ' huM bandhu ! mAruM hitakArI, pathya ane leAkamAM sukha karanAra vacana Apa sAMbhaLeA. je thavAnuM hatuM te thai gayuM, paraMtu jo hajI paNa dhana, rAjya, sa`patti vagere vipula pramANamAM icchatA hai| tA, rAmanI sAthe suleha karI temanI prIti upArjana karo ane sItAne pAchI sAMpI de. peAtAnA mAnane tyAga karIne dazarathaputra rAmane tameA prasanna karI, srI khAtara apayazanA mezanA kalakane na vaheArA.' tenuM hitakArI vacana sAMbhaLIne tIvra krodhathI prajavalita thaela rAvaNu garvita mativALA thaIne tIkSNa zreSTha khANa kheMcIne tenA tarapha lakSya karavA lAgyA. teTalAmAM ratha, hAthI ane gheADA para ArUDha thaelA svAmI pratye hita rAkhanArA evA akhtara paherelA ane zastra sajelA bIjA paNa subhaTo AvI paheAMcyA ane vAnara-subhaTo sAthe AthaDI paDyA. rAvaNu andhune AvatA dekhIne rASavALA bibhISaNe rAvaNanA dhvaja ardhacandra bANuthI chedI nAkhyA ane laDavA mATe sanmukha AvyA. rASAyamAna thaelA rAvaNe paNa tenA dhanuSane chedI nAkhyuM, eTale bibhISaNa subhaTe moTAbhAi rAvaNanA dhanuSanA be TUkaDA karyAM. ghaNA subhaTAnA jIvananA anta karanAra teonuM bhayaMkara yuddha cAlatuM hatuM, tyAre pitAnA paramabhakta putra Indrajit kumAra tyAM hAjara thayA. uchaLatA samudrane jema uMcA parvata razake, tema lakSmaNe tene zakayA. tyAre utAvaLathI AvatA kuMbhakane rAme AhvAna karIne melAthai. yuddhamAM siMhakaTI nIlanI sAthe AthaDyo, tema ja nala zambhu sAthe laDavA lAgyA, subhaTa svayaMbhu kruti nAmanA subhaTane laDavA mATe bAlAvatA hatA. gusse thaela duSa ghaTa sAthe, IndrAzani tathA kAlI candranala sAthe, skanda bhinnAMjana sAthe, vaLI virAdhita haMmezAM krodha karatAM aMgadane jaldI kheAlAvatA hatA. have hanumAna kuMbhakarNanA putra kuMbhanI pAse pahoMcyA. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [61] zakti-hathiyArane prahAra : 297 : sugrIva, sumAlI, ketu, bhAmaMDala, kAlI, ane laDavAnI kharajane vahana karato daDharatha paNa yuddha karavA lAgyA. evI rIte sarakhe sarakhA balavALA, abhimAna ane utsAhavALA, "AvI jAva, AvI jAva" ema mukhara zabdo karatA teo paraspara laDavA lAgyA. haNo, chede, bhede, pheke, ubho thA, ubho thA, jaladI kara, jaladI kara, utAvaLa na kara, utAvaLa na kara. aphALe, mAre, Theke, pakaDe pakaDo ema belIne prahAra karatA hatA. ghaNo utsAha ApanAra laDAyaka vAjiMtronA zabdo ane subhaToe choDelA meTA bukkAraMvanA zabdarUpa jANe gajarava thato hoya ane ghaNAM zorUpI zyAma aMdhakAra phelA hoya, tema dizAomAM meghane gaDagaDATa thato hoya tema jaNAvA lAgyuM. zUravIro ane kAra vacce A adhika parIkSA-kALa vartI rahela che. jema sahelAIthI AhAranuM bhojana karAya che, tema yuddhamAM kAyara laDI zakatA nathI-arthAta cuddha karavuM te khAvAnA khela nathI. he kAyara ! tuM nirarthaka bhaya na pAma, dIna ane pITha batAvanArane huM haNatA nathI. teNe tene kahyuM ke-"Aje tAre vinAza thavAne che. dara thaelA nehane jema sAdhupuruSa sAMdhe che, tema ekadama koI subhaTanuM tUTI gaela bakhtara dekhIne sajajana puruSa tene sajaja karI Ape che. potAnA mAlikane saMtoSa pamADavA tatpara thaela keI subhaTa khagnane dAMta vacce pakaDI rAkhI kavacane barAbara bAMdhI viSAda pAmyA vagara yuddhamAM jajumate hatA. svAmInuM karavA yogya kArya karIne kRtArtha thaele, manmatta hAthInA daMtUzaLathI bhedAelo ane tenA kAnarUpI cAmarathI vijAte parAkramI subhaTa vIrazayyAmAM piDhe che. paraspara eka bIjAnAM mastaka pakaDIne keTalAka subhaTe talavAra, kanaka, temara, chUrikAnA tathA bIjA praharaNonA prahAra karatA hatA. lAla azokanuM vana hoya athavA kesUDAnA vRkSe samUha hoya, tenI jema kSaNavAramAM nItaratuM lAla kAntavALuM sainya banI gayuM. yuddhamAM keTalAka subhaTo mahAprahArathI ghAyala thaelA hatA, Ayudhe sarI gayAM hatAM, chatAM abhimAnathI pharI uThIne paNa laDatA hatA; jyAre keTalAka pRthvIpITha upara Ama-tema ALoTatA hatA. prahAra pAmavAnA kAraNe ghAyala thaelA zarIravALA hAthIo pracaMDa lehI vahevaDAvatA hatA. te samaye jANe varSAkALamAM geraMgathI lipelo parvata ubhe haya, tevI zubhA jaNAtI hatI. hAthI, gheDA vagerenI paganI kharIthI ukhaDelI rajathI dizAcake evAM chavAI gayAM ke daSTinA mArgo baMdha thaI gayA, jethI A zatru che ke mitra che, tene vibhAga na karI zakavAnA kAraNe svapakSavALAne pote mArI nAkhatA hatA. AvA prakAranAM bhayaMkara yuddhamAM sAme AvelA lakSamaNa upara Indrajite jaldI eTalAM bANa choDyAM ke, te bANavarSothI lakSamaNa DhaMkAI gayo. teNe paNa tene vizeSa DhAMkI dIdhuM. tyAra pachI rAvaNaputra Indrajita ekadama lakSamaNa upara tAmasa astra choDyuM, eTale lamaNe paNa kopAyamAna thaIne tenA upara sUrya-astra cheDI tenA astrane vinAza karyo. pharI paNa rAvaNaputra bhayaMkara bANathI azvasahita AvaraNavALA zarabha 38 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 298 : paumacariya-padmacaritra subhaTa ane lakSamaNane vaTavA mATe prayatna karavA lAgyo. teNe paNa vadanateja ane pavana sarakhA vegavALuM pheMkavAnuM astra choDayuM. bhujaMgapAzane jhera ane agnizikhA-rahita karIne vyartha karyo. A pramANe lAMbA kALa sudhI yuddha karIne rAma ane lakSamaNe Indrajitu kumArane niHzaMkapaNe majabUta rIte jakaDIne bhujaMgapAzathI bAM. vaLI samartha alavALA rAme sUryAstrane nAza karIne bhAnukarNane rathavagarane karIne nAgapAzathI bAMdhe. he magadhAdhipa ! te devatA cittavavA mAtramAM AMkhanA palakArA jeTalA alpakALamAM jevA prakAranI IcchA karIe, tevA prakAranA daMDa, pAza, AyudhonA sarva prakAre banI jAya che. nAgapAzathI jakaDAelo te ceSTA vagarano banI gaye, tyAre rAmanI AjJAthI tarata bhAmaMDala tene laI gaye. ane pitAnA rathamAM besADyo. lakSamaNanI AjJAthI subhaTa indrajitane paNa virAdhite ekadama potAnA rathamAM caDAvyo. e pramANe ghanavAhana vagere bIjA subhaTane paNa yuddhamAM pakaDIne vAnaree teone barAbara bAMdhyA. pachI teone pitAnA paDAvamAM praveza karAvyuM. A samaye yuddhamAM reSAyamAna rAvaNe bibhISaNane belA ane kahyuM ke, tene cuddha karavAnI araja utpanna thaelI che, to mAre eka prahAra sahana karI le. dhIramativALA bibhISaNe kahyuM ke, "are bhAI ! eka prahAra zA mATe? apramatta banIne tArI IcchA pramANe jeTalA prahAra karavA hoya teTalA karI le. ema kahetAM ja yuddhamAM sagAbhAInA upara zUla zastra pheMkayuM, paraMtu rAmanA laghubaMdhu lamaNe AvatA evA te phUlane bANathI aTakAvyuM. cheDeluM phUla nirarthaka thayuM dekhIne rAvaNa atizaya reSAyamAna thaye ane amegha-vijaya apAvanAra dhagadhagatI AkAzanI vAgni sarakhI zakti grahaNa karI. teTalAmAM navIna megha sarakhA zyAmakAMtivALA, garuDanI vijAvALA, vistIrNa ane vizAla vakSasthalavALA ane lAMbI bhujAyukta mahApuruSane potAnI sanmukha ubhelA joyA. rAvaNe temane kahyuM ke-"A zastra meM bIjA mATe ugAmeluM che. vacce tAre AvavAne adhikAra nathI, mATe mArI AgaLa ubhA rahevAnuM tuM choDI de ane mArI sAmethI khasI jA. he lakSmaNa ! subhaTone samUha jemAM laDI rahela che, evA A saMgrAmamAM maravAnI abhilASA rAkhatA hoya te, mArI sanmukha ubhuM rahe ane mArI zaktine prahAra jhIlI sahana karI le. tyAMthI bibhISaNane khaseDIne zatruo sAthe mahAtmA daDha vyavasAyavALe bhayamukta lakramaNa laDavA lAgyA. have vAlAyukta vijaLInA samUhanA DhagalA sarakhI zakti rAvaNe lakSmaNanA upara cheDI, eTale lakSmaNanA vakSasthalanA vizAla bhAgane bhedI nAkhyuM. te zaktinA mahAprahArathI lakSamaNa tIvra vedanAnA saMtApane pAmya, vaLI mUcchathI bIDAelA netravALe dhasa karatAMka dharaNatala para DhaLI paDyo. A samaye yuddhamAM lakSmaNa ghavAIne paDyo-ema jANIne rAma rAvaNanI sAthe laDavA lAgyA. tarata ja rAme rAvaNanAM dhanuSa, dhvajA ane kavaca chedI nAkhyAM ane te abhimAnIne rathamAMthI pRthvIpIThamAM caraNamAM nIce pADyo. bIjA rathamAM caDIne rAvaNa jeTa Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [61] zakti-hathiyAranA prahAra lAmAM utAvaLA utAvaLA dhanuSa pakaDavA jAya che, teTalAmAM rAme yuddhamAM tene ratharahita karyAM. rAmanAM khANAthI te rAkSasarAjA ekadama khAvaza banI gayA ke, jethI te khANu levA ke zarAsana karavA zaktimAna na rahyo. rAme khANeAthI rAvaNane pRthvItalamAM evA tA ragadAnyA ke, vAraMvAra bIjA khIjA ratha para ArUDha thAya ane pharI pharI rAma tene rathamAMthI nIce paTakAve, jenAM dhanuSa ane kavaca tUTI gayAM che-evA rAvaNane cha vakhata thavagaranA karyAM, chatAM paNa te raNuzUravIra dhArela adbhuta kArya sAdhI zakayo nahiM. zama vicAra karavA lAgyA ke, je mArA khaNuthI ghAyala thavA chatAM mRtyu na pAmyA, tenuM kAraNa e samajAya che ke, pUrvabhavamAM karelA uMcA prakAranA sukRtanA pratApe ja te macI gayA jaNAya che. have rAma rAvaNane kahevA lAgyA ke, huM rAkSasAdhipati ! tuM mAruM eka vacana sAMbhaLa! te zaktinA prahArathI je mArA bhAine ghAyala karyA che, te ja pramANe tene anugAmI banAvIne tane yamapurIe pahoMcADu' chuM-temAM sandeha na samajavA. bhale ema thAe '-ema kahIne te laMkAmAM paheAMcI gayA. vicAravA lAgyA ke, me' mArA eka zatrune haNyA ane mArTI-ema harSa pAmelA manavALA peAtAnA mahAbhavanamAM gayA. peAtAnA putra tathA saMgrAmazUra saheAdara ane zatrunA hAthamAM jhaDapAi gayA che-ema sAMbhaLIne nIsAsA nAkhatA ane tIvra mAnasika vedanA anubhavatA rAvaNu zAka karavA lAgyA. A leAkamAM keTalAka pUrve karelA duSkRtakanA caiAge yuddhamAM pAchA paDe che. vaLI keTalAka, nirjAgI temanA kedakhAnAmAM jakaDAya che. vaLI A jagatamAM bIjA keTalAka peAtAnA suMdara caritrathI khIjAone jitIne jaya prApta kare che ane hamezAM vimala kIrtine dhAraNa karanAra bane che. (74) : 299 : 4 padmacarita viSe zakti-sa'pAta vidhAna' nAmanA ekasajhamA pavana gUja rAnuvAda samApta thayA. [61] 5 [62] rAmanA vimalApa tyAra pachI Akula-vyAkula manavALA ane zAkathI parezAna thaelA rAma utAvaLA utAvaLA tyAM paheAMcyA ke, je sthAnamAM lakSmaNa ghavAine paDyA hatA. zaktizastrathI bhedAelA pRthvItala para ALeATatA andhune dekhIne azrujala vahetA netravALA rAma mUrchAyAge gabharAIne DhaLI paDyA. zItala jalathI ThaMDA karelA aMgavALA phrI sAvadhAna thayA, eTale vAnarAthI parivarelA rAma karuNu svarathI vilApa karavA lAgyA ke, huM Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 300 : paumacariya-padacaritra vatsa ! atidula"daya A mahAsamudranuM ullaMghana karIne devage te AvA prakArane anartha prApta karyo. he mahAyaza! te mArI sAthe mauna rAkhI abelA kema lIdhA che? vilApa karatA evA mane tuM javAba Apa! tuM jANe che ke, be ghaDI paNa tAre viyega huM sahI zakato nathI. he vatsa! mAtA-pitAe AdarathI tane thApaNa tarIke mane arpaNa ryo che. have lajajA vagarane huM temane ke pratyuttara ApIza? A jagatamAM manuSyane kAme, padArtho, dhana aneka prakAranA saMbadhe maLavA sahelA che, paraMtu ahIM bhAI, mAtA ke pitA meLavI zakAtA nathI. athavA te pUrvabhavamAM meM atibhayaMkara pApa ekaThuM karyuM haze, tenuM A sItA-nimitte phala utpanna thayuM che. Aje keyUranA ghasArAthI aMkita thaelI A mArI bhujAo kAryarahita thavAnA kAraNe mAtra dehanA bhAra rUpa banI gaI che. kharekhara kudarate mArA nirbhAgI hadayane vajAmaya banAvyuM che. kAraNa ke, sahodarane paDelo dekhavA chatAM te phUTI jatuM nathI. te vakhate zatrudame hAthathI choDelI pAMca zaktio pakaDI lIdhI hatI, he supuruSa! atyAre te mAtra eka zakti na pakaDI pADI ke na rokI. nakakI te zakti vajanA dalathI nirmANa karI hovI joIe-ema mAnuM chuM, nahitara zrIvatsathI bhUSita lakSamaNanA vakSasthalane te kevI rIte bhedI zake ? | he lakSamIvallabha ! A dhanuSa grahaNa karIne tuM jaldI ubho thA, DhIla na kara ! mAre vadha karavA mATe AvelA zatruone nivAraNa kara-rokI de. he vatsa! A parivAra puruSanI daSTimAM tyAM sudhI ja AnaMdathI ramaNa kare che, paraMtu jyAre keI ApattimAM AvI paDe che, tyAre te ja pITha pheravIne ubhA rahe che. ApaNuM Azraye jIvanArA evA keTalAka khuzAmatIyA manohara vacanothI tyAM sudhI ja garjanA kare che ke, jyAM sudhI bahuzastrorUpI dADhavALA virIsiMhane dekhatA nathI. abhimAnathI unnata puruSa ekalo paDI gaye hoya ane vairIethI gherAI gayo hoya, tyAre dizAonuM avalokana karIne zUravIra evA sahodaranuM smaraNa kare che. he vatsa ! ApaNane atyAre A mahAvigraha mAthe AvI paDela che, tyAre mAruM hita cintavanAra tArA vagara bIje ke mArI AgaLa ubho raheze? atyAra sudhI tArA prabhAvathI duHkhanAM saMkaTo vahana karyA, have huM samajI zakato nathI ke, ekale huM zuM karIza ane mAruM zuM thaze? he mitra sugrIva ! have samagra sainya parivAra sahita tArA kulane ucita evA dezamAM nirvidane cAlyA jA. he bhAmaMDala ! tuM paNa jaladI te ja pramANe jA ! he bibhISaNa! sItAnA viyeganuM duHkha mane teTaluM sAlatuM nathI, jeTaluM tamArA akRtArthapaNAnA kAraNe mAruM samagra hadaya banI raheluM che. A sugrIva vagere subhaTo to potapotAnA dezamAM jaze, paraMtu te bibhISaNa! have tuM tenuM zaraNa aMgIkAra karIza? A lokamAM je uttama manuSyo hoya che, te prathama upakAra kare che, madhyama prakAranA manuSya upakArano badalo vALavA pAchaLathI pratyupakAra karanArA hoya che, jyAre adhamapuruSa baMnemAM azakta nIvaDe che. he sugrIva ! he bhAmaMDala! mArA mATe jaldI citA taiyAra karAva, Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [62] rAmane vipralApa : 301 ; vilamba na kara ! huM te have paralokamAM prayANa karIza ane tame paNa IcchA pramANe karaje. maraNa mATe vyavasAya karatA rAmane dekhIne jAmbava rAmane samajAvavA lAgyA ke-"he svAmI ! vIrapaNuM aMgIkAra kare ane A zAkano tyAga kare. he svAmi! vidyAzastrathI lakSamaNa ghavAye che, tethI mUccha pAmela che, tamArA badhu nakakI jIvatA thaze, A viSayamAM bilakula zaMkA na karaze. mATe rAtanA samaye kaI vegathI upAya kare, nahiMtara sUryodaya samaye nakkI mRtyu pAmaze. tyAra pachI bhaya pAmelA vAnarasubhaToe vidyA-balathI daravAjAvALAM traNa nagare ane sAta killAo vikubya. hAthI, ghoDA ane azvo para ArUDha thaelA ane bakhtara bAMdhelA ddhAothI parivarelA dhanuSa hAthamAM dhAraNa karIne nIlane prathama liAnA dvAramAM sthApana karyo bIjA killAnA dvAramAM hAthamAM gadA dhAraNa karIne bhayaMkara mahAtmA nala rakSaNa karavA ubho rahyo. trIjA killAnA dvAra para hAthamAM trizUla dhAraNa karIne vIra bibhISaNa ubhuM rahyo. cothA killAnA dvAramAM bakhtara paherI bhAthAmAM bANa bharI sajaja thaelo kumuda bhAle grahaNa karIne rakSaNa karavA ubho rahyo. pAMcame daravAje suSeNa, bhiDimAla zastra grahaNa karIne, cha daravAje sugrIva hAthamAM talavAra grahaNa karIne, sAtamA daravAje janakaputra-bhAmaMDalane sthApana karyo, pUrva dvAre raNamAM pracaMDa siMhavAjavALA zarabhane sthApyo. pazcimaDhAra viSe aMgada kumArane adhiSThita karyo. atyanta abhimAna ane prabhAvazALI vAlinA putra candraramine uttaradizAnA dvAre rakSaNa karavA mATe sthApana karyo ke, je potAnA sAmarthyathI yamarAjAne paNa jitI zake. te pramANe bala, zakti ane kIrtisaMpanna bIjA paNa je kaI subhaTa hatA, teo kavaca paherI ane AyudhathI sajaja banI dakSiNadizAmAM ubhA rahyA. e pramANe nakSatrothI ujajavala bhAvALuM AkAza atizaya zobhA pAme tema, becara-vRSathI sarva paDAva zobhAvALo banAvyA. deva ane asurendro jIvone te upakAra karI zakatA nathI ke, jevI rIte upArjana karela vimala puNyakarma manuSyane duHkhanuM nivAraNa karI zake che. (36) padyacarita viSe rAmanA vimalApa' nAmanA bAsaThamA pavane anuvAda pUrNa thayo. [2] [63] vizalyAne pUrvabhava lakSamaNanI maraNAvasthA jANIne have rAvaNa sahodara paNa baMdhana pAmya, tema ja Indrajit putrane chUpI rIte zoka karavA lAge. he vatsa bhAnukarNa ! tuM haMmezAM mArA Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 302 : paumacariya-paddhacaritra hita mATe udyata rahenAra che. yuddhamAM devage zatrunA hAthe baMdhana kema pAmyA? he putra meghavAhana! he sukumAla zarIravALA Indrajit ! pAzabaMdhathI baMdhAela atidukhita tuM zatruonI vacce kevI rIte rahIne divaso pasAra karato hoIza? lakSamaNa mRtyu pAmyA pachI zekavALA zatrusubhaTo keda karelA zaraNu vagaranA mArA putronI zI hAlata karaze? te kaMI samajI zakAtuM nathI. mArA hRdayane ativallabha baMdhana pAmelA ane duHkha anubhavatA tamArAthI huM vadhAre duHkhapAzathI baMdhAyo chuM. AmAM thoDo paNa saLeha na rAkho. potAnA yUthamAMthI eka paNa hAthI banjana pAme, te yUthane svAmI mahAhAthI tenA viyega ane duHkhathI zeka anubhave-tema rAvaNa zekAgnithI saMtapta baMdhuonI vacce samaya pasAra karate rahelo hato. A bAju lakSamaNa zaktinA prahArathI ghAyala thaele che-ema sAMbhaLIne sItA sarvAMgamAM zoka-saMtApa anubhavatI vilApa karavA lAgI ke, "he bhadra lakSamaNa! mahAyaza! mArA mATe Avo moTe samudra uDyuM ane tuM ja AvI duHkhI avasthA pAmyo? he supuruSa! mAtA-pitA badhuvargane choDIne moTA bhAInI sevA karavA tatpara tuM ahIM rAkSasadvIpamAM kema mRtyu pAmyo ? pApI hatabhAgiNI huM bAlyakALamAM kema mRtyu na pAmI ke guNane AzrayarUpa lakSamaNa mArA kAraNe haNAyo. he sumitrA-putra lakSamaNa! sarve devatA tArA prANanuM rakSaNa kare ane amArA vacanathI tuM zIdhra zalyavagarane thaI jA. A pramANe potAnA devaranA guNasamUhane smaraNa karI rudana karatI sItAne seMkaDe upadeza ApIne koI prakAre khecarIoe zAnta pADI. eka khecarIe kahyuM ke, "he bhadra! tArA parAkramI devaranuM mRtyu cokkasa thayuM nathI, tenA mATe rudana karIne he sutanu! amaMgala na kara. A vidyAdharIonA vacanathI kaMIka zAnta hRdayavALI sItA rahelI hatI, tyAre bIje je vRttAnta banya, te he zreNika ! sAMbhaLo- te samaye kilAnA dvAra pAse jenI AkRti oLakhAtI na hatI-evA eka khecarane bhAmaMDale aMdara praveza karatAM aTakAvyuM. vidyAdhare bhAmaMDalane kahyuM ke, je kumArane jIvato dekhavA IcchatA he, te mane rAmanAM darzana karAvo ke, jethI huM upAya batAvuM. A pramANe kahetAM lamaNanA kArya mATe tatpara manavALe tuSTa thaelo bhAmaMDala te vidyAdharane rAmanI pAse laI gayo. teNe page paDIne kahyuM ke, "he svAmI! mArI eka vAta Apa sAMbhaLo ke, he prabhu! vidyAdharathI ghAyala thaelA A kumAra haju jIvatA che. pitAne paricaya ApatAM teNe kahyuM ke-"he svAmi ! zazimaMDala rAjAne candramaMDala nAmane huM putra chuM, mArI mAtAnuM nAma suprabhA devI che ane huM suragrIvapurane adhipati chuM. huM AkAzamAM gamana karato hato, tyAre velAyakSanA putra sahastravijaya nAmanA pApI verIe mane dekhyo. have strInA maithunaviSayaka pUrvanA vairanuM smaraNa karIne mArI sAthe bhayaMkara laDAI karIne atyanta reSAyamAna thaelA teNe mane caMDaravA nAmanI zaktithI ghAyala karyo. AkAzatalathI mahendrodaka nAmanA sundara Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [63] vizalyAne pUrvabhava * 303 : udyAnamAM paDyo, te vakhate tyAM rahelA bharata nAmanA sAdhue daDhazaktine prahArathI ghavAele mane je. karuNAvALA bharatamunie mane caMdanamizrita jaLano chaMTakAva karyo, jenA pratApe huM zalyarahita banavA sAthe atizaya bala ane kAntiyukta thayA. have vacamAM gabharAelA rAme te khecarane pUchayuM ke, "je te jaLanI utpatti jANato hoya, te mane jaNAva." tyAre teNe kahyuM ke-"he deva ! te jaLanI utpatti huM jANuM chuM. kAraNa ke, meM bharatamunine pUchayuM hatuM, tyAre te sarva hakIkata teNe mane jaNAvI hatI. eka vakhata samagra nagara sahita Akho deza reganA upadravavALo . upadrava, javara, phallA, dAhajavara, aruci-mUlaka Adi aneka rogothI sarve pIDA pAmatA hatA. A nagaramAM prANamegha nAmane rAjA hatA, te pazu, maMtrI, svajana, dareka parivAra sahita nIrogI thayuM. tyAra pachI tene bolAvyo ane pUchayuM ke, tuM nigI kevI rIte thayo? te mane spaSTa kahe, e vAta jANavAnuM mane mahAkautuka thayuM che. tyAre teNe kahyuM ke-A lekamAM guNathI adhika vizalyA nAmanI mAre eka putrI che, te jyAre garbhamAM hatI, tyAre tenI priyaMkarA mAtA rogathI mukta thaI hatI. jinazAsanamAM atyanta anurAgavALI, haMmezAM jinapUjA karavAmAM udyata mativALI hatI, badhuo ane sarva parivAra tenI devatA mAphaka pUjA karavA lAgyo. tenA sugandhavALA snAnajaLane he deva ! mArA upara chaMTakAva karyo, tethI huM nirogIpaNuM pAmya, mArA parivArane paNa te jaLa chAMTayuM eTale teo sarve nirogI thayA. A vAta vidyAdhara pAsethI sAMbhaLIne tyAra pachI meM eka suMdara udyAnamAM jIvone hitopadeza ApanAra eka cAraNazramaNane vizalyAnuM caritra pUchayuM. tyAre megha sarakhA gaMbhIra svarathI cArajJAnI zramaNa bhagavaMta mane kahevA lAgyA ke puMDarIka nAmanA vijayamAM cakadhvaja nAmanA nagaramAM traNe bhuvanane Ananda ApanAra dhIra evA anaMgazara nAmanA cakravartI hatA. tene guNazAlinI nAmanI putrI hatI. have koIka samaye supratiSThita nagaranA punarvasu nAmanA rAjAe atibhAsakta banI te kanyAnuM apaharaNa karyuM. cakravartInI AjJAthI ekadama vidyAdharoe tyAM jaIne tenI sAthe hathiyAranA prahArovALuM mahAyuddha karyuM. reSAyamAna khecaroe tenuM vimAna ekadama bhAMgI teDIne bhukko karI nAkhyuM, tyAre zaracaMdranI zobhA sarakhI te bAlA AkAzamAMthI nIce paDI. vaLI pAchI punarvasue niyukta karelI vidyAthI puNyanI ochAzathI te bAlA zvApadanI pracuratAvALA ane bhayAnaka zabdavALI ghora aTavImAM paDI. aTavI kevI hatI? vividha prakAranA aneka vRkSothI gahana eka-bIjAne vIMTaLAIne vaLagela uMcA vAMsanA saMghAtavALI, viSamauMcA-nIcA parvato hovAthI muzkelIthI praveza karI zakAya tevI, seMkaDo mAMsAhArI jAnavarothI vyAsa ane bhaya utpanna karanArI te aTavImAM gabharAelA hadayavALI kSaNavAra daze dizAmAM najara pheMkIne badhuonA snehanuM smaraNa karIne karuNApUrNa madhura vANuthI vilApa karavA lAgI ke, "he pitAjI! parAkramathI samagra zatruone jitIne samagra lekanuM tame pAlana kare che, to AvA bhayaMkara araNyamAM A nirbhA Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke 304 : paumacariya-padmacaritra giNuM mArA upara anukazmA kema karatA nathI? he mAtAjI! huM garbhamAM hatI, tyAre tevA prakAranuM atyanta bhArI duHkha te sahana karyuM hatuM te atyAre jyAre huM bhayavihala ane dukhita manavALI thaI chuM, tyAre tuM mane kema yAda karatI nathI? he guNA kara parijana! tame mArA para tevuM vAtsalya karIne have pApakAriNInuM mAruM tame sarvasva kema jhuMTavI lIdhuM? AvA prakAranA gadagada kaMThathI karuNa vilApa karIne atyanta dukhita manavALI te bAlA bhayaMkara aTavImAM rahIne divaso pasAra karatI hatI. bhUkha-tarasathI parezAnI anubhavatI traNa, cAra upavAsa karI te bAlA ekAzanarUpa eka vakhata patraphaLane AhAra karI bhejanavidhi patAvatI hatI. te pramANe ThaMDInI mahAvedanA sahana karatI rAjaputrIe zizirakAlane samaya pasAra karyo. agni ke tApaNA rahita makAnanA nivAsasthAna rahita evA ziyALAno samaya pUrNa thayo. tyAra pachI vividha prakAranAM puSponI gandhathI samRddha vasantamAsa Avyo. tyAra pachI sarva sattvane saMtApa ApanAra grISma-unALAno samaya AvyuM. tyAra pachI meghanA garavarUpa vAjiMtranA zabdavALa, meghadhArAthI utpanna thaela taDataDa zabda karate, caMcala vijaLInI chaTAvALa varSAkALa paNa pUrNa thaye. e pramANe te anaMgazaranI putrI traNa hajAra varSa tapa-caraNa karIne saMvega pAmelI teNe saMlekhanA karavA mATe taiyArI karI. cAre prakAranA AhAranAM pratyAkhyAna karIne bolI ke, eka se hAthanI bahAra mAre na javuM. te niyamanA chaThThA divase labdhidAsa nAmane eka vidyAdhara meru upara jinezvaranI pratimAone vandana karIne pAcho jato hato. te tapasvinIne dekhIne nIce utaryo ane tenA pitAne tyAM laI jato hato, tyAre tapasvinIe kahyuM ke, tuM tArA dezamAM jA. ahIM tAre zA mATe rahevuM paDe? te labdhidAsa vidyAdhara ekadama cakravatI evA tenA pitA pAse pahoMcyA ane gavALI te putrI jyAM rahelI hatI tyAM te vidyAdhara sAthe AvyuM. cakavatI tyAM AvI utarIne juve che, te ajagarathI khavAtI te putrIne dekhIne vipralApa karIne jaladI pitAnA nagaramAM gaye. tIvra saMvega pAmelA te tribhuvanAnanda cakravartIe pitAnA bAvIza hajAra putranI sAthe zramaNapaNuM aMgIkAra karyuM. te rAjaputrIne pApI ajagara khAI jatA hatA, tapasvinI maMtra jANatI hatI, chatAM anukaspAthI te ajagarane na mAryo. ajagarathI khavAyelI te cakravartInI tapasvinI putrI marIne dharmadhyAna pAmelI hovAthI puNyazAlI divyarUpavALI devIpaNe utpanna thaI. pelA khecarendrane jitane punarvasu khecare tenA virahane duHkhathI nidAna karavA sahita dumasena muninI pAse dIkSA aMgIkAra karI. tyAM cAritra ane tapanI sAdhanA karI te uttama deva thayA. tyAMthI cyavIne A dazarathane lakSamaNa nAme putra thayo. tyAra pachI te anaMgasarA keme karIne devalokathI cyavIne droNaghana rAjAnI vizalyA nAme putrI tarIke utpanna thaI. jeNe pUrva bhavamAM upasargo sahana karavA pUrvaka tapa-caraNanI sAdhanA karI, tenA prabhAve aneka prakAranA rogone dharamULathI nAza karanArI vizalyA nAmanI A rAjaputrI tarIke utpanna thaI che. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ di3] vizalyAne pUrvabhava : 305 : ghaNA prakAranA rogane utpanna karanAra e atibhayaMkara vAyare utpanna thaye, munine pUchavAthI tenI utpatti kevI rIte thaI, te paNa vRttAnta jaNAvyuM. eka samaye gajapuranivAsI ghaNA dhana, dhAnya ane vecavAnA karIyANA sahita vidhya nAmane eka sArthavAha se pADA sahita sAketapurImAM AvyuM. pitAnA vecavAnA mAlane nIkAla karavA mATe te sArthavAha tyAM eka mAsa rokAye. tene eka uttama pADe adhika bhAra kheMcavAnA kAraNe mArgamAM tUTI paDyo. na keIe dayAthI tenI saMbhALa karI. eTaluM ja nahiM paNa mAga vacce paDela hovAthI ke tene parezAnI pamADatA hatA. vagara IcchAe AvI paDelA duHkhane sahana karavA rUpa akAmanijerAthI marIne pavanAsura tarIke utpanna thayo. zreyaskara nagarIne pavanAvata nAmane asurone svAmI the. virbhAgajJAnathI pUrva janmane saMbandha jANIne samagra deza upara kapAyamAna thaIne ekadama lokonA vadhane cintavavA lAgyA. pADAnA bhAvamAM bimArI paDyo hato, te vakhate mArA dezanA loko mArA mastaka upara paga sthApana karIne jatA hatA, teone huM pragaTa zikSA karIza. ema vicArIne dhe bharAelA te asura deve aNadhAryo AkhA deza ane nagaramAM ghaNuM rega jenAthI utpanna thAya, te vAyu vikuoM. evA prakAranA aneka roga utpanna karanAra vAyarAne vizalyAnA snAnajaLathI kSaNavAramAM jaDamULathI vinAza thaye. he prabhu! sarvabhUtazaraNa nAmanA sAdhue jevI rIte A vRttAnta tamArA badhu bharatarAjAne kahyo, bharatarAjAe mane kahyo ane meM ApanI pAse nivedana karyo. rAme tarata AjJA karI ke, tyAM jaIne jaladI te vizalyAnuM nAnajaLa lAve, tenAthI lakSamaNakumAra jIvata thaze. te sivAya jIvADavAne bIjo koI upAya nathI. aho ! samagra lokaviSe saMsAramAM rahelA loko mATe mRtyumArga nizcita che, chatAM paNa jeo vimala puNyakarma upArjana kare che, teone te dharma tarata rakSaNa ane zaraNa ApanAra thAya che. (72) pAcarita viSe "vizalyAnA pUrvabhavane vRttAnta' nAmanA tresaThamA parvane gUrjarAnuvAda pUrNa thayo. [3] oooooooooo [64] vizalyAnuM Agamana he zreNika! A vacana sAMbhaLIne rAma ghaNu tuSTa thayA ane tyAM javAnA kArya mATe vidyAdharonI sAthe maMtraNa karavA lAgyA. jAbUnada vagere maMtrIoe rAmane kahyuM Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 306 : paumacariya-padyacaritra - - ke, "tenA nAnajaLa mATe aMgada, hanumanta ane bhAmaMDalane mokale. tyAra pachI rAme bhAmaMDala, hanumAna, sugrIvaputra aMgadane sAketapurImAM jaLa lAvavA mATe tame prayANa kareema kahyuM. rAmanI AjJA aMgIkAra karIne have te vidyAdhare kSaNArdhamAM sAketapuramAM narendranA mandire nIce utaryA. suMdara saMgIta gAIne bharatarAjAne jaladI jagADyA. bhavanamAMthI nIce utarIne tuSTa thaela bharatarAjAe khecarane pUchayuM. sItAnA apaharaNa nimitte lakSamaNa zaktithI ghavAye che-vagere sarva hakIkata bharatane jaNAvI. A sAMbhaLIne reSAyamAna bharata mahArAjAe yuddhanI mahAbherI vagaDAvI; eTale te ja kSaNe hAthI, 'ghaDA ane rathanI sAthe sajja thaye. bherIne zabda sAMbhaLIne sAketapurInA samagra leka "zuM thayuM? zuM thayuM?" ema bolatA bhayavihala ane avyavasthita thayA. loke vAto karavA lAgyA ke-"ativIrya rAjAne putra rAtre AvyA che ane bharatarAjAnA kaI deSa kADhIne nakakI pratikUla thI jaNAya che-eTale sAketanagarInA leke potapitAnA maNi, ratna, suvarNa, rUpuM, pravAla, vastra, AbhUSaNa vagere kImatI padArthone bhoMyarAmAM chupAvI de, subhaTo, hAthI, ghaDA AdinA upara svAra thaIne, zatrudha vagere bakhtara paherI AyudhothI sajaja thaIne bharatarAjAnA rAjyAMgaNamAM AvI pahoMcyA. raNasaMgrAma karavAnA utsAhavAnA prayANa karavA tatpara bharatane dekhIne bhAmaMDale bharatane je kahyuM, te sAMbhaLo. - "he narAdhipa! laMkAnagarI ghaNI dUra che, vacamAM meTe lavaNasamudra che, pAra vaga2nA te bhayaMkara samudrane page cAlanAra tame kevI rIte laMghana karI tyAM jaI zakaze? tyAre bhArate tene pUchayuM ke, te A viSayamAM atyAre mAre zuM karavA cagya che, te jaladI jaNAve; jethI te sarva kArya tamane sAdhI ApuM. tyAre bhAmaMDale kahyuM ke, "vizalyAnuM snAnajaLa amane Ape, he mahAyaza! AmAM tame have vilamba na kare. A jaLa lakSamaNane chAMTavAthI nakkI te jIvaze ja. tethI ame jaldI jaIe, nahitara prAtaHkALa thaze, to mRtyu pAmaze." tyAre bharatarAjAe tene kahyuM ke, "e jaLa laI javAnuM zuM prayojana che? droNamegha rAjAnI putrI vizalyA tyAM jAte ja Avaze. AgaLa munie kaheluM ja che ke, A putrInuM prathama kalyANa-maMgalakArya tenA sAthe ja thaze, tema ja te lakSamaNanuM strIratna thaze, te strIratna bIjAne hoI zake nahiM. droNaghana rAjAnI pAse bharate eka dUta mokalya, te vizalyA putrIne ApatuM nathI, eTaluM ja nahi, paraMtu putra ane sainya sAthe laDavA taiyAra thaye. tyAre kaikeyI tyAM gaI ane atyanta madhura vacanathI samajAvyuM, tyAre tuSTa thaelA manavALA droNarAjAe putrIne mokalI. bhAmaDile te kanyAne pitAnA uttama vimAnamAM ArohaNa karAvI, tenI sAthe bIjI paNa eka hajAra kanyAo vimAnamAM beThI. manohara zveta cAmarothI vIMjhAtI jANe haMsI cAlatI hoya, tevI. gativALI te vizalyA lakSamaNa pAse pahoMcI. vizalyAe jyAM lamaNunA zarIrane sparza karyo, eTale kAmIpuruSanA gharamAMthI kaI duSTa strI ekadama bahAra nIkaLI jAya Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6i4] vizalyAnuM Agamana : 307 : tema lakSmaNanA vakSasthalamAMthI zaktividyA bahAra nIkaLI paDI. atyanta jaLahaLATa karatA agnisamUhavALI te zakti AkAzatalamAM cAlI jatI hatI, tyAre ati vegavALA hanumAne ekadama uDIne tene pakaDI pADI. have kSaNavAramAM teNe rUpanuM parAvartana karyuM ane divyarUpa dhAraNa karanArI sundara devAMganA banI. hanumAnane vinaMti karI ke, "mane choDI de, AmAM mAre doSa nathI. huM traNe lokamAM vikhyAta thaela ameghavijayA nAmanI zaktividyA chuM. nAgarAjendra tuSTa thavAthI mane rAvaNane arpaNa karI hatI. kAraNa ke, te samaye gavALA vAlImuni kailAsa(aSTApada) parvata upara tapa karatA hatA ane bhujA kApIne dazamukhe vINA sajaja karI hatI. caityagRha samakSa jinezvaranAM caritra ane guNagaNa-suMdara saMgIta ane AlApa tathA nRtya karatAM gAyuM hatuM, te samaye tuSTa thaelA dharaNenTe mane rAvaNane samarpaNa karI hatI. "he prabhu! dussaha tapanA teja ane aneka AzcaryakArI guNavALI A vizalyA sivAya traNe bhuvanamAM kaI paNa puruSathI huM koI divasa parAbhava pAmI nathI. A vizalyAnA pUrvabhavanA jIve bhUkha, tarasa, ThaMDI, tApa ane tevI zarIra-pIDAo sahana karavA sAthe ghora mahAtapa karIne apUrva zakti upArjana karI che. he supuruSa ! dekhe ke pUrvabhavamAM jinavara bhagavantanA zAsanamAM kahelA tapanuM sevana karanArano prabhAva kevA prakAranuM che ke, "jenAthI AvAM asAdhya kAryo paNa sAdhI zakAya che. athavA A lekanAM kAryonI siddhi thAya, temAM kayuM Azcarya gaNAya ? jenAthI jIvo sarva karmane kSaya karIne zivasukhanI prApti kare che, te tapadharmane prabhAva keTalo mahAna gaNAya? mane mukta kare. tapanA prabhAvathI teNe mane jitelI che. te svAmI ! mArA duzcaritra ane aparAdhanI mane kSamA Ape, have huM mArA sthAne jaIza." A pramANe hanumAne zakti vidyAdevI sAthe vArtAlApa karIne pachI saMbhrama hadayavALA teNe tene choDI dIdhI, eTale te pitAnA sthAne pahoMcI. droNameghanI vizalyAputrI vinayathI te sakhIo sAthe rAmane praNAma karIne lakSamaNanI samIpamAM beDI. jANe gozISa candanathI aMge aMgene vilepana karatI hoya, tema te mugdhA uttama kamalasarakhA komala aMgo viSe lakSmaNane paMpALatI hatI. sukhe sutela ke anya janma prApta karyo hoya tema lakSamaNa lAla netrayugalavALo, hAtha calAyamAna karato zvAsa letA hatA. te samaye tyAM saMgIta gavAI raheluM hatuM, tyAre saphALa reSAyamAna thaelo cAre bAju Ama-tema najara kara uDyo ane bolavA lAgyA ke, "rAvaNa kyAM gaye ?" mAMcita thaelA praphulavadanavALA rAme harSathI nAnAbaMdhune AliMgana karyuM ane kahyuM ke, "te zatru te nAsI gayo che. zaktine karela prahAra ane tyArathI mAMDI vizalyAe karela nirupadravapaNuM sarva hakIkata lakSamaNane jaNAvI. mandara vagere subhaToe mahAAnanda-mahotsava pravartAvyo. divya AyudhathI ghavAelA Indrajit vagere subhaTane vizalyAnA hAthathI rAmanI AjJAthI te caMdananAM chAMTaNAM karAvyAM. te caMdanajalathI chaTAelA te khecaro ekadama zalya vagaranA thayA Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 308 : paumacariya-padmacaritra ane paramazAnti anubhavavA lAgyA. IndranI pAse jema IndrANI zele, tema caMdranA sarakhA mukhavALI manahara rUpa-lAvaNyavALI droNaputrI vizalyA lakSamaNanI joDe zobhavA lAgI. sarva vRttAnto ThekANe paDI gayA. tyAre rAmanI AjJAthI daDhavRtivALA lakSmaNe ThAThamATha ane ADambarathI vizalyA sAthe pANigrahaNa karyuM. A pramANe loke pUrvabhavamAM upArjana karelA dharmanA prabhAvathI duHkhamukta thAya che ane IcchA pramANe divyasukhonI prApti thAya che ane lekamAM pradhAna-agresarapada meLavI vimala yaza prApta kare che. (46) padmacarita viSe vizalyAAgamana nAmanA cosaThamA pavane gUrjaranuvAda pUrNa thaze. [64] [65] rAvaNanA dUtanuM gamana guptacara puruSo dvArA lakSamaNane nirupadrava banele jANIne have rAvaNa maMtrIonI sAthe masalata karavA lAgyuM. tyAre vividha kaLA ane zAstromAM kuzalamativALo mRgAMka nAmane maMtrI kahevA lAgyuM ke, "Apa khuza thAya ke nArAja thAva, to paNa mAruM eka vacana sAMbhaLo. "he svAmI! rAma ane lakSmaNe siMha ane garuDa nAmanI vidyAo vagara sAdhanAe prayatna vagara ApoApa tamArI samakSa prApta karelI che. yuddhamAM tamArA putro sahita. tamArA badhu bhAnukaNane paNa bAMdhya, amegha vidyAyukta zakti paNa nirarthaka banI. have kadAca lakSmaNa nakkI jIvaze, to tamArA putrone kuMbhakarNa sAthe vinAza thaze. mATe te svAmI ! ApanI pAse ATalI dharmabhikSAnI mAgaNI karIe chIe ke, "A sarva yathArtha hakIkta jANune dharmabuddhine anusare ane te svAmi! have sItAne samarpaNa karI de. Ama karavAthI tamAre hAtha uMce raheze, lokamAM sundara vAta phelAze ke, pUrvanA puruSone sundara mArga anusaryo, maryAdAnuM pAlana karyuM, ane sandhi karavAthI prajA, badhuo ane putronuM paNa pragaTa bhAvi hita thaze." sarva maMtrIonA samUhe rAvaNanA page paDIne sAmanta nAmanA eka dUtane mokalavAno nirNaya maMtrIonA samudAye dUtane sundara sadeza Ape, paraMtu mahAauSadhanI jema te sadeze rAvaNanI mAgaNIthI dUSita karAelo hato. uttamakulamAM janmelo, nIti, vinaya ane zakti-saMpanna te sAmanta dUta rAmanI pAse pahoMcyo ane tene jaldI pUchayuM. dUta rAmanA caraNamAM paDyo, Asana para beTho eTale tyAra pachI rAmane kahyuM ke, laMkAdhipa--rAvaNe kahevaDAvela sandhaze Apa sAMbhaLe- have ApaNe yuddha sArAM karyA, paraMtu temAM te lokone vinAza ane nukazAna ghaNAM thayAM, yuddhanA abhimAnathI ghaNu puruSane beDo ane ghANa nIkaLI gayo. mATe Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [65] rAvaNanA dUtanuM gamana rAvaNa tamAne kahevarAve che ke, viSama guphAmAM rahelA siMha pakaDI zakAtA nathI, mATe Adara ane prayatna pUrvaka mArI sAthe sandhi karI le. he raghunandana rAma ! A mahApuruSa rAvaNunu` parAkrama tame pahelAM kAI vakhata sAMbhaLyuM nathI ke, jeNe saMgrAmamAM Indrane paNa bAMdhI lIdhA hatA, tathA ghaNA subhaTAne paNa jitI lIdhA hatA. he rAma ! pAtAla, AkAzatala, jalamA` ke sthalamAga mAM jatA evA rAvaNanI gatinA vega devA ke asuro paNa khalanA pamADI zakatA nathI. lavaNusamudranA cheDA sudhInI laMkApurInA e bhAga pramANa vidyAdharA sahita pRthvInuM rAjya huM khuzI thaine tamAne ApuM chuM; mAtra temAM eTalI sarata ke mArA be putrane tema ja mArA potAnA khandhune cheADI devA ane jo tamArA prANAnI kuzaLatA IcchatA hA, teA janakaputrI-sItAne mArI devI thavA mATe anujJA ApeA.' tenA pratyuttaramAM rAme jaNAvyuM ke, evA tArA tuccha rAjyanuM mane prayAjana nathI. bIjuM cAhe tevI khIjI devAMganA sarakhI sundarI hAya, te paNa sItA sivAya bIjI kAinI sAthe bhAga bhogavavA icchatA nathI. he rAvaNu ! tArA putrAne ane saheAdarane avazya huM mAkalI ApIza, jo tuM mane sItA samarpaNu karIza, teA huM tArA para atizaya prasanna thaiza. huM te lakSmaNane sAthe rAkhI tenA sahita araNyamAM paribhramaNa karIza. he dazAnana-rAvaNu ! tuM A samagra AkhI pRthvInu rAjya bhale eklA bhAgavaje. he dUta ! trikUTanA svAmI-rAvaNanI pAse jaIne ema kaheje ke, A ja kahevarAvela tArA mATe hitakArI che, AthI viparIta na karazeA.' A vacana sAMbhaLIne te rAmane kahyuM ke, 'tame strImAM Asakta cittavALA thaelA hAvAthI peAtAnA hita tarapha lakSya karatA nathI. jo ke garuDanA adhipati deve tamAne vimAna yugalamAM praveza karAvyA, athavA yuddhamAM doSa kADhIne mArA putrAne ane mandhune khAMdhyA, temAM zuM thaI gayuM ? te kAraNe kadAca atibhayaMkara gava tane utpanna thayA hoya ane yuddha karavA IcchatA hai| tA, nahIM tamane sItA maLaze ke nahi tamArA prANA Takaze.' : 309 : A zabdo sAMbhaLIne janakanandana-bhAmaMDala atyanta rASAyamAna thayA ane sAcA subhaTathI AvAM apamAnajanaka vacana sahana thAya nahiM, tema saheAdarInA anurAgathI bhRkuTI caDAvI, lAla netrA karI, meATA zabdathI te tane tiraskAratA kahevA lAgyA ke* are pApI ! ziyALiyA kUta ! ducananA AzrayasthAna ! nirbhaya thaIne na olavA ceAgya leAkaviruddha AvAM vacano Ale che? are sItAnI vAta game tema khane, parantu tuM amArA svAmInuM apamAna kema kare che ? e duSTa cAritrazUnya pazusarakhA rAvaNu kANu thAya che? A vacana kahIne jeTalAmAM tene mAravA mATe talavAra grahaNu karavA jAya che, te samaye nItinA netravALA lakSmaNe tene ekadama tema karatAM aTakAvyo. 'he bhAmaDala ! tenA tevA pratyuttarathI lAgaNInA kAraNe jarUra bhayaMkara krodha thAya, parantu A kUtane mAravAthI yaza meLavI zakAtA nathI. A lAkamAM je uttamapuruSA hoya che, Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke 310 paumAcariya-padmacaritra teo brAhmaNa ke zramaNane ke DUta agara bAlaka, temaja vRddhane vAta karatA nathI. lamaNe jyAre bhAmaMDalane roko, tyAre dUta rAmane kahevA lAgyuM ke, "he rAma ! A mUrkha sevako dvArA tame ThagAI rahyA cho. mATe Atmahita samajIne athavA AtmAnI sAthe ekalA vicAra kare ke lAbha ane nukazAna, deSa ane guNa zAmAM che? mATe have sItAne meha choDI de ane lAMbA kALa sudhI pRthvImAM bhogo bhega. he rAma! jema candra traNe lokamAM bhramaNa kare che, tema rAvaNe ApelA puSpaka nAmanA vimAnamAM ArUDha thaIne tathA rAvaNanI ApelI traNa hajAra kanyAo sAthe krIDA karatA tame paNa traNe lokamAM bhramaNa kare. A pramANe bakavAda karatA dUtane subhaToe tiraskAra karyo, eTale te rAvaNanI. pAse gaye ane rAmadeve je kahyuM hatuM, tene ahiM anuvAda karyo. te svAmi ! prathama te tyAM pahoMcyA pachI rAmane ema kahyuM ke, aneka gAma, nagara, paNa AdithI vyAsa moTI pRthvI, mArA svAmI tamone Apaze, tema ja Iccho tyAM gamana karI zakAya tevuM puSpaka vimAna uparAnta aneka hAthI ane gheADA tamone Apaze, traNa hajAra uttama kanyAo, sUrya samAna tejasvI siMhAsana, caMdra sarakhuM nirmala chatra Apaze, je tame sItAnI anumati Ape, to A sarva sAmagrI khuza thaIne rAvaNa rAjA tamene samarpaNa karaze. AnAM A vacane rUpAntara karIne pharI pharI meM saMbhaLAvyAM, parantu ekAgra manavALA rAma sItAnI haTha choDatA nathI. he mahAyaza! te samaye mane rAme belatAM belatAM kahyuM ke, "vRkSa para pAkI gaelA phala ane zithila thaelA tenA DIMTA mAphaka tArI jIbha tUTI kema na paDI ke, AvAM lekaviruddha ane nItiviruddha vacana uccAre che ! sItA vagara kadAca IndrapaNanA bhAgo mane maLe, te temAM paNa mane bilakula rasa nathI. he dazAnana ! A AkhI pRthvIne tuM tAre ekale bhogava. mana ane netra AlAda karanArI A sarva yuvatIone tuM ekale bhegava, huM te patra ane phaLane AhAra karI sItA sAthe araNyamAM bhramaNa karIza." he svAmi ! te samaye vAnarapati-sugrIva paNa ema kahevA lAgyo ke, zuM rAvaNane kaI grahane vaLagADa te vaLagya nathI ne? athavA te magaja khasI gayuM te nathI ne? unmAda vAyuthI parAdhIna thaye che? ke je AvA viparIta arthavALAM vacanone bakavAda kare che? athavA zuM tamAre tyAM cikitsA karanArA sArA vidyo nathI ke, je tenA unmAdane dUra karI zake? jo tyAM tevA vidya na hoya te, saMgrAma-maMDalane viSe uttama bANone AvAsa banAvIne tenA kAgrahanI vedanA A lakSamaNa-vedya dUra karaze." meM kahelA vacana sAMbhaLIne roSAyamAna vAnarAdhipatie paNa mane tiraskAratA saMbhaLAvyuM ke-"tAruM paNa maraNa najIka AveluM jaNAya che. meM rAmane paNa saMbhaLAvyuM ke, "he supuruSa! tane A sarvee Thagelo che. have kAryAkAryane na samajate tuM rAvaNa sAthe sadhi nahIM kare ane virodha karIza, te pAchaLathI pastAvAnuM thaze. he raghunandana! pAyadaLa senAnI pracuratArUpa taraMgavALA, Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [66] phAlguna-aSTAddika-mahotsava : 311 : hAthIrUpI bhayaMkara jaLacarAthI vyAkuLa, rathArUpI bhamarIvALA A rAvaNurUpI samudrane -bhujAthI taravA abhilASA kare che ke zuM? he rAma! AkAzamAM cAhe jevA yugAntakAlanA vAyarA sUryane calAyamAna karI zakatA nathI, tevI rIte sagrAmanI aMdara tame A rAvaNane jitI zakavAnA nathI. ApanA parAkramanuM AvuM vacana jyAM meM sabhaLAvyuM, eTale sabhA vacce bhAma-Dala ekadama uzkerAyA ane khaDga pakaDavA lAgyA, tene lakSmaNe rokI rAkhyA. vAnarasubhaTAmAM paNa adhika tiraskAra pAmyA eTale bhayathI udvega pAmelA pakSInI jema AkAzamAM uDyo ane tamArI sevAmAM hAjara thayA. hanumAnanA subhaTo samakSa tIvrapaNe sItAnA anurAgavALA rAme je kaI paNa kahyu, te sA~ meM tamAne kahI saMbhaLAvyuM. have tamane ceAgya lAge tevA prakAranuM peAtAnuM kAya' tame kareA ane vimala yazanA vistAravALuM samagra rAjya bhAgave. (50) padmacarita viSe rAvaNanA dUtanuM gamana' e nAmanA pAMsaThamA pA A. zrIhemasAgarasUrie gUjarAnuvAda pUrNa karyo. [5] [66] phAlguna-aSTAhanika-maheAtsava ane leAkeAnA vrata-niyame dUtanAM vacana sAMbhaLIne putrazAkathI atyanta jaLI rahela peAtAnA ma`trIe sAthe sabhAmAM beThelA dazAnana jaya meLavavA mATe matraNA karavA lAgyA. jo ke ghaNA narendronA samUhavALA saMgrAmamAM kadAca huM zatrune jitI paNa lauM, tA paNa mArA putrAne tA nakkI have vinAza ja jAya che. athavA rAtre vairIe sutelA hAya, tyAre kAI na jANe tema ekadama temanA paDAvamAM jaine chalathI chApA mArIne mArA putrAne laI AvuM, ema aneka prakAranA tarka-vitarka karatA tene buddhi utpanna thai ke, ' bahurUpA nAmanI vidyAnI sAdhanA karu. devatAthI paNa te vidyA jitI zakAtI nathI ane te atyanta khalavatI vidyA che.' ema vicArIne teNe sevakAne AjJA karI ke-zrIzAntinAtha bhagavantanA mandiramAM teraNAdika sthAnamAM jaldI zeAbhA karAvA ane dareka jinabhavanAmAM mahApUjAnI racanA karAvA. A sarva kAryanI javAbadArInA bhAra mandodarIne samapa Nu karyAM. te samaya kAyalanA mukhathI kalarava nIkaLatA hoya, tevA phAlguna mAsa hatA. zrImunisuvrata svAmInuM tItha pravatuM hovAthI te samaye jinabhavanAthI ala'kRta A bharatanA grAmasphUTa vageremAM nivAsa karanArA zreSThIe, kuTumbIe ane bhayajanA Ananda ane pramAda mANavA lAgyA. A bharatamAM evuM kAI gAma nathI ke, nagara Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 312 H paumariya-padmacaritra nathI ke, parvata nathI, traNa mArgo ke cAra mArgo nathI ke, jyAM jinezvara bhagavAnanuM bhavana na hoya. te jinabhavane kevAM hatAM? candra ane baTagarAnA puSpasamAna ujajavala, vividha prakAranA saMgIta ane vAjiMtronA madhura sUravALA, vividha davAonA cihnavALA, paMcaraMgI puSpothI arcita bhUmitalavALA, munigaNethI adhiSThita, traNe ya sa dhyA samaye bhavyajInA stutipAThanA saMbhaLAtA chaMdamaya sUravALA, suvarNa ane ratnamaya saMpUrNa jinapratimAovALA vajapaTa, chatra, cAmara, gaLAkAra AbhUSaNa labUsa (zrIphaLa), Adarza, siMhAsana Adi pUjA sAmagrIyukta, evA samagra jinezvara bhagavatonAM bhavanene manuSyae bhAyamAna banAvarAvyAM. e ja pramANe jANe pratyakSa mahendranagarI hoya tevI laMkApurI paNa atimanahara zobhAyamAna jinezvaranAM bhavanethI zobhatI hatI. barAbara phAlgana mAsanI zuklaaSTamIthI pUrNimA sudhIne nandIzvara nAmane mahA-mahotsava manAvA lAgyuM. he zreNika ! A pramANe baMne pakSanA balamAM lake niyama grahaNa karavAmAM tatpara banyA, ATha divasa sudhI bIjA loko paNa saMyama pALavA lAgyA. pAkhI pALIne moTA AraMbha-samAraMbhe baMdha karyA. A phAlgana aThThAInA divasomAM devalokamAM paNa potapotAnA samagra parivAra sahita devatAo paNa cityAmAM prabhunI pUjA karavAmAM udyama karanAra thayA. deve ATha divasa naMdIzvaradvIpamAM jaIne divyapuSpovaDe jinacetyAnI pUjA kare che. deva suvarNakaLazamAM kSIrasamudranA jaLane bharIne prabhupratimAonA abhiSeka kare che, ahiM patronA paDiyAomAM bharIne paNa jinAbhiSeka karavA joIe. devatAo suvarNakusumathI jinezvara bhagavantanI pUjA kare che, te ahiM manuSyae puSpavizeSathI paNa avazya pUjA karavI joIe. laMkAnagarImAM to vaLI loko utsAhathI utpanna thaelA dayabhAvathI vajA, chatra, patAkA Adi zebhAvALI sAmagrIothI jinAlane alaMkRta karavA lAgyA. raja-kacara pUje sApha karI, jaldI gozISa candanathI vilepana karelA, pharI suvarNAdika ane bIjA raMgIna cUrNo pUrIne AzcaryakArI raMgAvalithI zebhita talabhAga jaladI taiyAra karyA. jemAM hIrA, nIlama, IndranIla, marakata vagerenI mAlAo laTakAvIne dvArenI zebhA karelI che. vaLI jemAM sugandhi puSpothI pUjA karelI che. dahiM, dUdha ane dhRtathI pUrNa kamaLothI DhAMkelA mukhavALA kaLaze jinavaranA abhiSeka mATe dvArapradezamAM sthApana karyA hatA. jhAlara, huDaka, tilimA AdithI Akula, paDahA, DhAla, bherI vagere vAjiMtronI pracuratAvALA megha samAna joSavALA vAjiMtro jinamandiremAM vAgavA lAgyAM. hajAra bhavanapaMktinI vacce rahela, kelAsa-zikhara sarakhuM UMcuM rAvaNanuM bhavana jANe nagaranuM AbhUpaNa hoya tema zobhatuM hatuM. tenA bhavananI najIkamAM manahara hajAra staMbhavALuM, suvaIthI nirmANa karAvela jhaLahaLatuM AzcaryakArI kAragirIvALuM zrIzAntinAtha bhagavantanuM jinabhavana hatuM. vividha prakAranAM ratnanAM kusumathI karelI pUjAvALA, cAre bAjuthI zobhAyamAna evA te jinamandiramAM dhIra rAvaNe vidyA sAdhavA mATe praveza karyo. tela Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [67] samyagdaSTi devanA guNanI prazaMsA : 313. : nagArAM Adi bahuvidha vAjiMtranA zabdathI traNe bhuvana jANe kSebha pAmyAM na hoya ? snAtrajaLa ane cUrNarajathI AkAza paNa kesarI varNavALuM thaI gayuM. nirmala padmakamala samAna varNavALA mahAtmA rAvaNe puSpa, nivedya, bali, sugaMdhI padArtho, dhUpa, dIpa, phaLa vagerethI prabhunI pUjA karI. zvetavastro paherIne, kuMDalathI camakatA kapola talavALA, te mana, vacana ane kAyAnA praNidhAna-pUrvaka bhagavantane praNAma karIne bhavananA pharasabaMdhI talamAM beThA. tyAra pachI zrIzAntinAtha bhagavAnanA sanmukha dhairyavAna ardha padmAsana karIne, hAthamAM akSamAlA-japamAlikA grahaNa karIne te vidyAnuM smaraNa karavA lAgyA. pahelAM jene kAryane bhAra soMpela che, evI madarIe have maMtrIne kahyuM ke, yamadaMDa nAmanA DhaMDhero pITanArA pAse tame nagaramAM uddaghaSaNA karAvo ke-"Aje dareka sthaLamAM loke tapa-niyama-zIlasaMpanna ane jinavaranI pUjA karavAmAM udyamI banyA che, te dareke jIvonI dayA pALavA udyamavanta banavuM. je kaI pitA agara bIjA paNa snehI hoya ane krevaza thaI AvA pavitra puNya karavAnA divasomAM pApa karaze, te te nakkI vadhane pAtra banaze." yamadaDe nagaralokane mardodarInI AjJAthI A ghoSaNuM saMbhaLAvI ke, "kaI pApa na karaze. A viSayamAM game tevA durvinIta haze, te nabhAvI nahIM levAya, mArA upara kaI kepa na karazo, A to rAjAjJA che." maMtrInuM vacana- rASaNa sAMbhaLIne samagra nagaraleke jinendra-zAsananI bhakti karavAmAM tatpara banyA, temaja caMdranI prajA sarakhA vimala siddha bhagavantanI pratimA vALA bhavanamAM haMmezAM pUjA karavAmAM atyanta anurAgavALA nagaraloka thayA. (36) padmacarita viSe, "phAguna aSTAnikA mahotsava-lekee niyama karavA? rUpa chAsaThamA parvane gUrjarAnuvAda pUrNa thaye [66] [67] samyagdaSTi devanA guNanI prazaMsA guptacara dvata pAsethI rAvaNa vidyAnI sAdhanA kare che, te mAhitI sAMbhaLIne vAnara subhaTo zatrunA upara jaya meLavavA mATe mAMhomAMhe abhimAnathI kahevA lAgyA ke-"rAvaNa zrI zAntinAtha bhagavantanA jinAlayamAM praveza karIne bahurUpA nAmanI vidyA siddha karI rahela che ke, je devone paNa parAbhava pADI zake tevI balavALI vidyA che. jyAM sudhImAM te vidyAsiddhi na meLavI zake, tyAM sudhImAM tyAM jaIne niyamamAM rahelA te rAkSasapatine #bha pamADI calAyamAna kare, A kAryamAM vilamba na kare. je te AmAM saphaLa thaI siddhi prApta karaze, te he rAma! A bahurUpiNI mahAvidyAnA Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 314 : paumacariya-padmacaritra prabhAvathI save dene paNa parAbhava pamADaze, pachI ApaNa sarakhA zudrone te hisAba ja kyAM gaNAya? bibhISaNe kahyuM ke, "A prastAva-samaye zAtigRhamAM praveza karela, ane pratijJAmAM rahela rAvaNane rAma ekadama pakaDI pADI zake." rAme tene pratyuttara Apyo ke, "saMgrAmamAM bhaya pAmelAne paNa huM haNatuM nathI, te jinacaityamAM niyama grahaNa karIne rahevAne to kema ja pakaDI zakAya?" have te vAnarasubhaToe mAMhomAMhe guptamaMtraNa karIne ATha divasa sudhI uttama kumArane senA sahita laMkAnagarImAM mokalyA. rAvaNane dhyAnamAM kSobha pamADavA mATe kavaca paherelA ane zastra sajaja thayelA pitAnA cinhananI davAjAvALA ratha, hAthI ane ghoDA upara ArUDha thaIne laMkA tarapha cAlyA. kayA kayA kumAra cAlyA, te jaNAve che-makaradhvaja kumAra, ATopa, garuDa, candrAbha, rativardhana, zUra, mahAratha, daDharatha, vAtAyana, jyoti, mahAbala, nandana, nIla, prItikara, nala, sarvapriya, sarvaduSTa, sAgaraghoSa, skanda, caMdramarIcI, saMpUrNa candra, tyAra pachI samAdhi, bahula, siMhakaTI, dAsaNuM tema ja jAbUnada, saMkaTa, vikaTa, jayasena A ane bIjA paNa ghaNuM subhaTo laMkAnagarI tarapha gayA. te samaye laMkAnagarImAM samagra lokone nirbhaya dekhIne vAnarakumAre kahevA lAgyA ke, "rAvaNa rAjA keTale dhIra-gaMbhIra jaNAya che! pitAne bhAnukarNabhAI kedakhAnAmAM jakaDAye che, Indrajit ane ghanavAhana paNa te ja dazAmAM kedI banelA che, akSa vagere ghaNA rAkSasa subhaTono vadha thayo che. ATaluM duHkha AvI paDeluM hovA chatAM paNa rAvaNane kSaNavAra paNa pratizaMkA thatI nathI, Ama vAta-cIta karatA vAnarakumAra vismaya pAmyA. tyAre bibhISaNanA subhUSaNa nAmanA putre kahyuM ke, "zaMkAno tyAga karIne, yuvatIone moha cheDIne hAla laMkA nagarImAM praveza karo. Ama kahetAM ja kamADa-sahita tenA moTA sundara daravAjA toDIne pracaMDa svabhAvavALA capaLa vAnarasubhaTae nagarImAM praveza karyo. tenI senAne duMdubhi zabda sAMbhaLIne tathA teoe nagarImAM praveza karyo che-ema jANIne nagaraleke kSobha pAmyA ane belavA lAgyA ke, "zuM thayuM che, zuM thayuM che?" ema bhayathI vihala ane avyavasthita banI gayA. vAnarasenA AvI pahoMcI che. he pitAjI! mahAbhaya utpanna thaye, jaldI gharamAM pesI jAva, AmAM tame nAhaka mAryA jaze, he bhadra! tuM mane bacAva, he bhAI ! tuM ja nahi, jaldI pAcho pharaje, atyAre jaI rahyA che, to zatrubalathI vivAsita nagarI tame jetA nathI? nagaralokane A pramANe atyanta hAhArava karatA sAMbhaLIne rAvaNanA gharamAM paNa ekabIjA Ama-tema jatAM-AvatAM kSobha pAmavA lAgyA. ahIM kaI kaI strIonAM AbhUSaNamAM jaDelAM ratno sarI paDayAM, bhayathI udvega pAmelI keTalIkanI mekhalA tUTI paDI, keIne vaLI hAthane Teke ApatI, keI utAvaLI utAvaLI cAlavA lAgI. vaLI keI bhaya pAmelI strI nitambabhAga moTA hovAthI keI zabda karIne utAvaLA cAlavAnuM kahete, paNa paghasavarane viSe haMsI jema muzke Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [67] samyagdaSTi devanA guNanI praza'sA : 315 : lIthI pada sthApana kare, tema pagalAM dhIme dhIme mAMDatI hatI. puSTa ane uMcA stanayugalavALI atizaya parizrama lAgavAthI AkuLa thaelI kAi kumArI bhayaMkara bhaya hovA chatAM paNa mArgamAM vilAsa pUrvaka gati karatI hatI. vaLI kAI strInA gaLAmAMthI hAra sarI paDyo, keAikanAM kaDAM, kuMDala ane AbhUSaNa aMgamAMthI nIkaLI paDyAM, kAikanuM uparanuM vastra sarI paDayuM, Ama nIce paDavA chatAM temane khabara na paDI. jyAre nagaraleAkeA bhayavihnala ane avyavasthita thayA hatA, tyAre sainyasahita mRgarAjA akhtara paherI hathIyAra sajI yuddha karatA rAvaNanA bhavana pAse AvI pahecyA. rAvaNanI bhAryA mandodarI ke, je jinavaranA zAsananuM smaraNa karatI, teNe tene yuddha karatA zakayA. A samaye bhayathI Akula-vyAkula thaelA nagaraleAkAne dekhIne zAnti nAthanA bhavananA adhiSThAyaka devatA vAtsalya karavA tatpara thayA. eTale zAntinAthanA bhavanathI ekadama mahAbhayakara AkRtivALA, phADelA mukhamAM dekhAtI aNiyAlI dADhavALA, uSNakALanA sUryAM sarakhA krUra evA prakAranAM rUpa vidhurthIne AkAzatalamAM uchaLyA. ave| hatA, te mATA hAthI thayA, vaLI siMha, vAgha, bhayaMkara sarjA utpanna thayA. paryaMta sarakhA mATA meghA, agni ane pralayakALa sarakhe pavana phuMkAvA lAgyA. AvA bhayaMkara AkAravALA devAne dekhIne vAnarasenA bhayathI pIDAelA manavALI uMcI-nIcI thatI bhagna khanI. zAntigRhanA adhiSThAyaka devAthI vinAza pAmelA vAnarabalane jANIne bAkInA (laukika) bhavanavAsI rakSaka devA tenA upara rASAyamAna thayA. devA ane deve vacce bhayaMkara mahAyuddha evuM AvI paDyu' ke-, yuddhamAM anekAne ghaNA ghA vAgyA, vaLI keTalAka sAmasAmA eka bIjAne AhvAna karatA moTA bUma-barADA pADavA lAgyA. devatAoe zAntigRhanA adhiSThAyaka devAne dUra sudhI pAchA haThAvelA jANIne pharI paNa vAnarasubhaTA nagarI tarapha AvI khaDA rahyA. pUrNabhadra A jANIne rASe bharAyA ane te mANibhadrane kahevA lAgyA ke, jo teA kharA, A mahApApI vAnaracihnavALAne kema cheDI dvIdhA ? zrIzAMtinAthanA bhavanamAM niyama grahaNa karIne rahelA saMgarahita rAvaNane mahAghAra mithyAdaSTie haNavA tatpara thayA che. tyAre mANibhadre kahyu ke, jinAyatanamAM niyama grahaNa karIne rahelA rAvaNane eka vakhata jAte indra mahArAjA Ave, te paNa tene calAyamAna karavA zaktimAna thai zake tema nathI.' A sAMbhaLIne rASe bharAelA yakSAdhipe! tyAM jaine tevI rIte yuddha karavA lAgyA ke, jethI lajjA pAmelA devatA tyAMthI bhAgI gayA. " pattharanA prahAra karatA vAnarasainyane dekhIne yakSAdhipati AkAzamAM rahelA rAmane te samaye ThapakA ApavA lAgyA. pUrNa bhadre rAmane kahyuM ke, 'he rAma ! tame mAru' eka vacana sAMbhaLe!! tame uttamakulamAM janmelA cheA, dazarathanA putra tarIke prasiddhi pAmelA che, dhama ane adhama ne! taphAvata samajanArA che, jJAnasamudranA tame pAragAmI che, ATalA guNavALA thaIne AvuM na karavA lAyaka kA kema kare che? zAntigRhamAM Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 316 : paumacariya-padmacaritra dhIra e rAvaNa niHsaMga banI samAdhi sAdhI raheluM che, tyAre tamArA sevake dvArA lakApurInA lokone kema trAsa pamADe che? je kaI jenuM dravya haraNa kare che, te tenA prANanuM ni haraNa kare che. ATaluM samajIne he rAma! tame tamArA subhaTane trAsa pamADatA rokI de." tyAre lakSmaNe tene kahyuM ke-A rAmanI guNanA bhaMDAra sarakhI sItA rAvaNe apaharaNa karelI che, te te rAmane pAchI arpaNa karAvavA tame vAtsalya karo." tyAra pachI vAnarAdhipati sugrIve suvarNa pAtramAM artha-pUjA sAmagrIthI tenI pUjA karIne yakSanarendrane vinati karI ke, "tame mahAkapano tyAga kare. bhArI abhimAna ane parAkramavALA dazamukhane bIjA koI prakAre sAdhI-vaza karI zakAte nathI, te pachI jeNe bahurUpa karavAnI vidyA sAdhI hoya, tevA rAvaNane to zI rIte vaza karI zakAya ? he mahAyaza! mane dekhaje! hAla tame tamArA sthAnake jAva, kepAraMbha choDI deje ane tame prasanna cittavALA thaje." tyAre pUrNabhadre kahyuM ke-"have ahIM A nagarImAM jevI rIte keIne pIDA na thAya, tevI rIte karaje, jINuM taNakhalA jeTaluM paNa akArya na karaze." A pramANe kahIne tyAra pachI sAdharmika pratye vAtsalyavALA te yakSo parameSTi-padanuM samaraNa karatA potAnA sthAnake gayA. A pramANe jinezvara bhagavantanA uttama zAsananI bhaktivALA, tene viSe utsAha ane daDhamanavALA ahIM je manuSya hoya che, evA dhIra puruSe vimala siddhAlayamAM jAya che. A lokanI sukha-saMpattine sAdhI ApanAra evI vidyAthI sayuM. (50) paghacarita viSe "samyagdaSTi devanI prazaMsA" nAmanA satasamA parvane gUjarAnuvAda pUrNa thayo. [7] [68] bahurA vidyAnI sAdhanA yakSAdhipatine upazAnta thaelA jANIne darpa ane gussAvALo aMgada subhaTa kiSkilpidaMDa nAmanA mahAgajavara upara ArUDha thaye. tenI sAthe vividha Ayudhone hAthamAM grahaNa karIne, vividha vAhano para ArUDha thaelA kumuda, Indra, nIla vagere subhaTe laMkApurI tarapha AgaLa vadhavA lAgyA. kesara-candananA karelA aMgarAgavALA, vividha prakAranA alaMkArathI zobhAyamAna karelA zarIravALA, viSama rIte ThekIne vagADAtAM vAjiMtranA zabdo jemAM phelAI rahelA che, evA parAkramI ane AkarA kumArasiMhe paNa sAthe cAlyA. davaja, chatrathI vizeSa samajajavala zobhAvALA, pUrNa senA sahita aMgada Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [68] bahurUpa vidyAnI sAdhanA : 317 ! vagere vAnarasubhaToe laMkAmAM praveza karyo. laMkAnagarInA lokone bhaya pamADatA rAvaNanA bhavananA AMgaNuM sudhI pahoMcI gayA. rAvaNanA bhavananuM bhUminuM uMDA jaLathI vyApta kumitala dekhIne vAnarakumAra bhaya pAmyA. jemAM acalAyamAna-sthira netra ane rUpavALI AkRtiyukta bhUmitala karelA che, evA giriguphAnA AkAra sarakhA rAvaNanA bhavananA daravAje pahoMcyA. tyAM IndranIlaratnanA nirmANa karelA kuTrima tala-pharasabaMdhI bhUmimAM bhayaMkara mukha-yaMtravALA siMho dekhIne vAnarakumAre palAyana thavA tatpara banyA. yathArtha kAraNa samajelA aMgade mahAmuzkelIthI samajAvyA ke, "he kumAra ! A to kRtrima banAvelA che, sAcA siMho nathI tyAre pharI cAre tarapha najara pheravIne gharamAM praveza karyo. nirmala sphaTikamaya bhittine khAlI AkAza mAnanArA te vAnarakumAre kaThina zilA para aphaLAelA mastakavALA ghaNuM vAnarasubhaTe tammara khAIne nIce paDI gayA. keTalAkanA jAnu, keTalAkanI keNI cholAI gaI, lohIluhANa thaelA teone atyanta gADha vedanA utpanna thaI. tyAra pachI mAga jANakAre bhaya pAmatAM pAmatAM bIjA mAge praveza karyo. tyAM paNa kAjaLa sarakhI kALA raMganA IndranIlaratnathI nirmANa karelI pRthvI vizeSa saMzaya utpanna karavA lAgI ane te kAraNa jANIne kaThina tala hevA chatAM pagaluM mUkatA nathI. tyAM sphaTikamaya pagathiyA upara eka taruNIne dekhIne mArganA ajANa vAnarakumAe pUchayuM ke, "he bhadra! te zAntinAtha bhagavAnanuM jinAlaya kyAM che?" jyAre taruNIe pratyuttara na Apyo, tyAre mAga khALatA temaNe hAthathI sparza karyo, tyAre jANyuM ke A te katarelI lepa lagADelI pUtaLI che. vilakhA thaelA teo have bIjA mAge gayA, te tyAM mahAnalaratnamaya bhittimAM ekadama aphaLAyA. tyAM AgaLa teo netra vagaranA hoya, tema te subhaTe ekabIjAne dekhI zakatA na hatA. te lAMbI lAMbI dIvAlane hAthathI sparza karavA lAgyA. sparza karatAM karatAM vacce eka jIvato mANasa haDapheTamAM Avyo ane bolyo eTale jANyuM ke, "A mArga batAvaze." tenA keza majabUta rIte pakaDyA ane kahyuM ke, "zAnighara batAva." A pramANe te mArga batAvanAra mANasane AgaLa karIne sarve vAnarakumAre zAtinAtha bhagavAnanA zreSTha jinAlaye pahoMcyA. jinAlaya kevuM hatuM? zarada RtunA svaccha AkAza sarakhuM ujajavala, vividha prakAranAM citrakama AlekhIne karelI zobhAvALuM, uMce pharakatI dhvajA-patAkAthI yukta, jANe uparathI svarganuM vimAna utaryuM hoya tevuM, hIrA, IndranIla, marakata Adi ratnonI mALA ane jarIcAna vastrathI zobhAyamAna kAra sahita, vividha prakAranAM ratno ane sugandhavALAM zreSTha puSpathI karelI pUjAthI yukta, verAelA balikama sahita, kAlAgarune puSkaLa dhUpanI gadhayukta, taratanAM upADelAM uttama kamaLAthI karelI pUjanavidhivALuM, AvA prakAranuM uttama jinabhavana dekhIne vismaya pAmelA yoddhAoe zrIzAntinAtha bhagavantane praNAma karyA ane teo traNa vakhata pradakSiNAvarta pharyA. Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 318 : paumacariya-padmacaritra A pramANe niyata karela keTaluka sainya bahAranA nIcANunA bhAgamAM sthApana karIne dahRdayavALA aMgadakumAre zrIzAntinAtha bhagavantanA jinAlayamAM praveza karyAM. aMgadakumAre bhagavantane bhAvathI jinavantanA karI. tyAra pachI bhUmitala para ceAgasAdhanA mATe eDelA rAkSasAdhipati-rAvaNane bhagavaMta samakSa dhyAna dharatA joyA. have aMgadakumAra tene kahevA lAgyA ke he rAvaNa ! janakarAjAnI putrI-sItAnuM haraNa karIne, traNe jagatanA uttama prabhu samakSa A IMbha karIne kayA yAganI sAdhanAnA DoLa karI rahyo che ? he rAkSaseAmAM paNa adhama ! he duzcaritranA AvAsa ! have tArI huM evI kharAba gati karIza ke, * je atyanta gussA pAmelA yamarAjA paNa na karI zake. tyAra pachI sugrIvaputra-aMgade mATo kolAhala karavA pUrvaka gussAmAM AvIne nAradane vasranA daDAthI majabUta hAthe mAryAM. te rAvaNanI AgaLa pUjA karavA mATe sthApana karela hajAra hajAra pAMkhaDIvALAM-sahasrapatra nAmanAM kamaLAne jhaDapIne pRthvItala para nIcuM mukha rAkhIne beThelI yuvatIone tenAthI prahAra karavA lAgyA. tyAra pachI tenA hAthamAMthI akSamAlA khe'cI laine kumAre teADI nAkhI, vaLI paNa bhUtadeve hasatAM hasatAM tene jaldI sAMdhIne arpaNa karI. meghanI ujjavala vAdaLAnI zreNi zeAle, tema tenA hAthamAM rahelI atyanta vizuddha sphaTikanI banAvelI jhulatI mALA zeAbhA pAmatI hatI. zreSTharatnAnI jhaLahaLatI ka'ThamAM paherela mALAne teADIne jaldI potAnA ja vastrathI laMkAdhipane gaLAmAM AMdhyA, tyAra pachI AMdhelA vastranA cheDAthI ucakIne laTakAvyeA. vaLI ekadama pUrA kradhathI krI paNa kumAre bhavananA thAMbhale rAvaNane AMdhyA. hAsya karatA karatA rAkSasAdhipatine pAMcaseA maheArathI potAnA manuSyanA hAthamAM veceA. vaLI mATA zabdathI tene pharI saMbhaLAve che ke, 'tane vecI nAkhyA che.' aMgadakumAra cuvatIonA kAnamAMthI kuMDalA khe cI letA hatA, mastakanAM AbhUSaNeA ane caraNamAMthI nUpurA taphaDAvatA hatA. vaLI kAika strInA vastranuM haraNa karatA hatA, temaja eka khIjAnA kezathI baMnene paraspara AMdhatA hatA. sapUrNa sAmarthya vALA cAre khA bhramaNa karatA aNudhAryAM hAthanI dheAla paNa mAratA hatA. he zreNika! sAMDha jema AkhA gAkuLane tema A kumAre ekadama antaHpurane Akula-vyAkula karI bhayabhIta karyuM. phrI pAche kumAra rAvaNane bhAMDavA lAgyA ke- he pApI ! chaLa-prapaMca ane mAyA karIne A janakaputrI-sItAnuM ekAkI hatI tyAre hInasattvathI haraNa karyu che.-Ama karavAmAM tArI bahAdurI na gaNAya, parantu huM te| atyAre tArI samakSa ja tArA samasta aMtaHpuranA strIvaga nuM haraNu karu' chuM. he dazamukha! je tArAmAM dRDha zakti hoya, tA haraNa karatA mane rokI nAkha. ' ema kahIne te ekadama bharata cakravartI jema lakSmIne tema rAvaNanI mahAdevI mandodarIne keze pakaDIne DhasaDavA lAgyA. * he dazAnana ! tuM mArA tarapha najara kara! A tArI hRdayavallabhAne huM laI jAuM chuM, have A vAnarapatisugrIvanI cAmara pakaDanArI banaze. jenAM sarvAM AbharaNA calAyamAna thayAM che ane " Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ di9] rAvaNanI cintA : 319 : stana parathI khasI gaelA vastrane je barAbara ThIka karatI hatI. jenA netramAMthI azrujaLa vahI rahelAM che, evI te pitAnA patinA bhujA-vivaramAM-bagalamAM praveza karavA lAgI. "he nAtha! mAruM rakSaNa kare, A pApI vAnara mane laI jAya che. he mahAyaza! dInatA ane karuNatAthI vilApa karatI mane tamArI samakSa apaharaNa kare che. A tamArA upavAsa ane dhyAnathI zuM lAbha thavAno che? he prabhu! tamArA candrahAsa kharzathI AnuM mastaka na che, te pachI upavAsa ane dhyAna nirarthaka thaze. A ane tevA bIjA karuNa vilApa karatI, daDadaDa AMsu pADatI mandAdarI atyanta rudana karavA lAgI, chatAM paNa te dhIra rAvaNa atizaya dhyAnArUDha thayo, sarva Indriyone gepavela hovAthI bIjuM kAMI paNa sAMbhaLato nathI ke jeto nathI, mAtra vidyA sAdhavAmAM ekAnta tatpara banelo che, tethI mana, vacana ane kAyA-ema traNe yoganI ekAgratAvALo banI gayo che. rAma jema sItAne ekAgra manathI cittave che, tema merunI mAphaka aDola, sAgara mAphaka akSobhya A mahAtmA rAvaNa eka mAtra vidyAnuM smaraNa karato hate. A deza-kAla samaye sarva dizAone prakAzita karatI jayazabdanI uSaNA karatI bahurUpA nAmanI vidyA AvI pahoMcI. mahAvidyAe kahyuM ke, huM tane siddha thaelI chuM, huM tArI sAdhanAthI prasanna thaI chuM, mATe te svAmI ! mane AjJA Apo. samagra traNe loka mane svAdhIna che. he prabhu! eka mAtra cakravartIne choDIne samagra tribhuvanane huM jaladI vaza karI zakuM chuM, te pachI rAma ane lakSmaNa sarakhAnI zI gaNatarI? rAvaNe kahyuM ke, "he vidyAdevI! tame kaho cho, temAM sadeha nathI, paraMtu he bhagavati! jyAre huM tamane yAda karuM ke, tarata tamAre hAjara thavuM. jeTalAmAM samApta niyama- vALe rAvaNa vidyAdevIne praNAma karIne tathA zrIzAntinAtha bhagavantanA jinAlayane traNa vakhata pradakSiNA ApIne vimala kIrti dhAraNa karanAra madarIne cheDIne tarata rAmanI sabhA viSayaka jarUrI mantraNA karavA mATe pahoMcI gayo. (50) padmacarita viSe "bahurUpa vighA-sAdhanA' nAmanA aDasaTTamAM pavano gUjarAnuvAda pUrNa thayo. [68] [19] rAvaNanI cintA have rAvaNanI 18 hajAra athupUrNa netravALI patnIo rAvaNanA caraNamAM praNAma karIne kahevA lAgI ke, "he svAmI! Apa amArI vItaka kahANa sAMbhaLo. "he Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 320 :. paumacariya-padmacaritra svAmI! Aje sugrIvaputra aMgade samagra vidyAre ane rAjAonA pati Apa hAjara hovA chatAM ane cheDI parAbhava pamADI hatI. A vacana sAMbhaLIne kedha pAmelA rAvaNe kahyuM ke, "A vyavahAra jeNe karyo haze, te mRtyupAzathI jakaDAze. have atyAre ke pAraMbhane tyAga kara, tuM uMcAmanavALI na thaIza. kAraNa ke, yuddhamAM sugrIvane jIva vagara karI nAkhIza, temAM zaMkA na karIza. tema ja bhAmaMDala vagere bIjA paNa sarva duSTa khecarane nakakI huM prANarahita karIza, te pAdacArIonI keTalI tAkAta hoI zake ?" A pramANe patnIone AzvAsana ApIne jinagRhathI rAvaNa nIkaLI gayo ane snAnagRhamAM praveza karIne teNe snAnAdika sarva zarIra-zebhAnAM kAryo nIpaTAvyAM. kevI rIte?-atizaya gADha zyAmavarNavALA munisuvratajina bhagavanta jema abhiSeka mATe pAMDuzilAnA upara zobhatA hatA, tema vaiDUryaratnamaya majajanapITha upara rAvaNa beThe. suvizuddharatna ane suvarNamaya temaja ghaNA kiMmatI maNiratnamaya ane caMdranA kiraNa sarakhA ujajavala, bIjA rajatanA jaLapUrNa kaLaze vaDe candra sarakhA vadanavALI yuvatIoe rAkSasendra-rAvaNane majajanavidhi karAvyuM. te vakhate gaMbhIra zabdavALA bherI, kAhala, mRdaMga, talimA, uttama zaMkhanI pracuratAvALA, megha sarakhA gaMbhIra vAjiMtro vAgavA lAgyAM. vividha prakAranA sugaMdhavALA cUrNathI zarIra masaLIne aMgane sukhakArI zItala ane sugaMdhapUrNa jaLavaDe keza vagerene barAbara sApha karIne rAvaNe vidhipUrvaka nAnakArya pUrNa karyuM. tyAra pachI hAra, kaDA, kuMDala, mukuTa vagere AbhUSaNothI alaMkRta zarIravALA rAvaNe vividha prakAranAM puSpathI karelI pUjAvALA zrIzAtinAtha bhagavAnanA bhavanamAM praveza karyo. tyAra pachI bhagavAnanI pUjA racIne traNa pradakSiNA sahita vandana karIne dhIra e te lIlA karate bhajanamaMDapamAM gaye. Asana apAele te beThe ane tenI sAthe bIjA paNa AvelA subhaTo jarahitanirmala masUraka, trAsana ane survaNamaya Asana upara potapotAne lAyaka sthAne para besI gayA. suvarNanA bhejanapAtre ApyAM, aneka prakAranAM banAvelAM bhojana pIrasavAmAM AvyAM. sarva subhaTo sAthe rAvaNe bhejana karyuM. kevuM bhojana karyuM?- ATha prakAranI khAdya vAnagIovALuM, cosaTha prakAranA banAvelA vyaMjana-zAkavALuM, seLa prakAranA dananA bhedavALuM, uttama bhajana vidhipUrvaka jamyA. bhajana-vidhi patAvIne Ananda karato subhaTothI parivarelo te kriIDAbhUmie gaye ane vidyAnI parIkSA karavA mATe vividha ceSTAo karavA lAgyA. vidyAbalathI rAvaNa judA judA prakAranAM rUpe karavA lAgya, zatruvargane kampAvato hAtha bhUmine aphALavA lAgyo. tyAre praNAma karavA pUrvaka pitAnA subhaTo tenI khuzAmata karatA kahevA lAgyA ke, "tamArA vagara rAmane ghAta karavA bIje keNa samartha che." Ama kahetAM ja sarva alaMkArathI vibhUSita dehavALA rAvaNe harSa pAmelA Indra jema nandanavanamAM praveza kare, tenI mAphaka padmaudyAnamAM praveza karyo. laMkAdhipanA atizaya moTA pramANavALA sinyane dekhIne Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [69] rAvaNanI cintA : 321 : sItAnuM hRdaya bhaya pAmI ciMtA karavA lAgyuM ke, "Ane te surendra paNa jitI zakaze nahiM." A pramANe ucaka manavALI sItAne rAvaNe kahyuM ke-"he sundari! pApI evA meM tane rotI kakaLatI hatI, tyAre kapaTathI tAruM apaharaNa karyuM. he kRzadari! meM anantavIrya munirAja pAse vrata grahaNa kareluM che ke-"aprasanna pArakI strIne mAre nakkI na bhogavavI" te vratanuM smaraNa karato atyAra sudhI to vratanuM pAlana karyuM, paraMtu he sundari! have te te Alambana-vrata bhAMgIne paNa tArI sAthe ramaNakrIDA karIza. he candra samAna vadanavALI! mArI kRpAthI puSpaka vimAnamAM ArUDha thaIne samagra bAgabagIcA-vana araNya sahita pRthvInuM avalokana kara, dareka prakAranAM pAMce IndrinAM anukULa sukhone bhogavaTa kara." A sAMbhaLIne gadagada kaMThathI sItAe rAvaNane kahyuM ke-"jo tuM mArA upara sneha vahana karato hoya, te mAruM vacana sAMbhaLa. he laMkAdhipa! cAhe te sajajaDa kepAdhIna tuM thaye heAya ane kadAca rAma, bhAmaMDala tArI sAme saMgrAmamAM AvI caDyA hiya, te paNa tAre A baMnene ghAta na kare. tyAM sudhI ja mArA dehamAM prANa che ke, jyAM sudhI A puruSasiMhanA maraNanA zabdo mArA kAne paDelA nathI, kAnane asukha ApanAra A zabdo sAMbhaLavA meM kAyama mATe tyAga karela che." Ama bolIne te mUccha pAmI ane dharaNItala upara DhaLI paDI, azru vahana karatI ane maraNa sarakhI avasthA pAmelI sItAne rAvaNe dekhI. thoDI vAramAM komala manavALo banI vicAravA lAgyuM ke, "kaI tevA mArA bhAre karmanA udayathI meM tenA upara mahAbhAre neha bAMdhI lIdho che. pApI evA mane dhikkAra thAo che, jeNe paraspara AvI prItivALA yugalane viyega karAvyuM ane meM AvuM akArya karyuM ! caMdra ane puMDarIka kamaLa samAna ujajavala evA mArA uttamakulane paNa meM malina karyuM. kharekhara huM dhikkArapAtra chuM, meM kevuM akArya AcaryuM ke, je tyAM puruSasiMhanI patnI hatI, tene madanamUDha banI apaharaNa karIne vanamAMthI ahIM laI Avyo. nagaranA mahAmArga mAphaka kaThina, svarga mATe argalA sarakhI, nItinI bhUmikA rahita, nadI mAphaka kuTila hadayavALI strIo haMmezAM varjavA gya gaNelI che. strIo prathama dekhavAmAM Ave che, tyAre to jANe amRtane sparza thayo hoya, tema aMgone AhlAda utpanna kare che, paraMtu jyAre tenI te ja strIo bIjA tarapha anurAga-manavALI thAya che, tyAre ahIM ja (ulaTI mAphaka) choDavA lAyaka banI jAya che. sarbhAvarahita kadAca atyAre te mane Icche, to paNa apamAnathI dUbhavelA manavALA mane tenAthI vRti ke saMteSa nahIM thAya. je vakhate mAre sago bhAI bibhISaNa mane anukUla hato, ane teNe zikhAmaNa paNa ApI hatI, tyAre meM paNa tenI prItimAM lakSya na ApyuM. moTA moTA subhaTane bAMdhI keda karyA, bIjA keTalAkane mArI nAkhyA, rAmanuM apamAna karyuM, have prIti karavAne karyo avakAza gaNAya? ema karatAM kadAca kRpA Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 322 : paumacariya-padyacaddhi karIne rAma ane sItA arpaNa kare, paraMtu khoTA AgrahathI gherAelA loko mane azaktivALe gaNaze; tyAre have karavuM zuM? ahIM siMha ane garuDa dhvajavALA rAma ane lakSamaNane saMgrAmamAM jitIne pachI moTA vaibhava sahita sItAne mAre teone samarpaNa karavI. AmAM mArA parAkramanI hAni thaze nahiM, ema karavAthI mArI nirmala kIrti lokamAM phelAze, mATe yuddha karavAno vyavasAya AdaruM.' ema kahIne te mahAddhisahita potAnA bhavana tarapha cAle, te samaye rAvaNa rilokee karela pitAne parAbhava yAda karavA lAgyuM ke, "mArI bhAryAone aMgadakumAra vagere Ama che cheDI gayA. have te kSaNe dha pAmelA rAvaNe kahyuM, "sugrIva ane vAlI ema baMnenA candrahAsa khagathI ahIMja eka sarakhA bhAgamAM ardhA ardhA madhyamAMthI kApIne TukaDA karuM. sItAnA bhAI pApI bhAmaMDalane paNa pakaDIne majabUta hazRMkhalAmAM jakaDIne mukeTAITa bAMdhIne Aje ne Aje ja tenA upara mugaranA ghA mArI mArIne niprANa karIza. kASThayatranI pakaDamAM rAkhIne hanumAnane ahIM karavatathI kApI naMkhAvIza ane rAma tathA lakSmaNa sivAya bAkInA subhaTone yamarAjAnA mahemAna banAvIza. A pramANe rAvaNe hRdayamAM nizcaya karyA pachI te zreNika! rAvaNane parAjaya apAvanAra ghaNA prakAranAM nimitte utpanna thayAM. kayAM? - sUryane dekhAva Ayudha sarakhe dekhAvA lAgya, AkAzamAM sUrya pharatAM kuMDALAne raMga na game te bhUkhare dekhAvA lAgyuM. samagra grahamAM samartha rAtrine candra jANe bhayathI hoya tema naSTa tha, bhUmikazya thavA lAge, tyAM moTI bhayaMkara vijaLI paDavA lAgI, lohInA varNa sarakhI ukAagni pUrvadizAne camakAvavA lAgI. javAlAmukhavALI ziyALa paNa uttaradizAmAM bhayaMkara rIte bolavA lAgI, mahAao paNa kharabacaDA azubha-na game tevA zabdothI heSAra karavA lAgyA ane potAnI garadane kapAvavA lAgyA. potAnI sUMDhathI pRthvIne aphALatA hAthIo bhayaMkara rIte rudana karavA lAgyA. devatAnI pratimAonAM netromAMthI azrujaLa gaLavA lAgyAM. kAgaDA, gIdha, samaDI Adi kharAba pakSIo sUryane dekhIne "kara kara " evA aniSTa zabdo bolavA lAgyA. meTA vRkSo bhAMgI gayA, parvatanA zikhare paDavA lAgyAM, vizALa jaLapUrNa sarovara paNa eka sAmaTAM aNadhAryA zeSavAIne khAlI thaI gayAM, rudhirane varasAda varasyA, AkAzamAMthI "taDa taDa" evA avAjo saMbhaLAvA lAgyA, "A ane te sivAya AvA bhayaMkara utpAto te dezanA svAmInA maraNane sUcavanArA che. A viSayamAM saMdeha na rAkhavo." nakSatra-candranA balarahita atyanta kuTila rahe vartatA hovA chatAM, jANakAroe atizaya nivAraNa karavA chatAM, abhimAnI saMgrAmanI ja mAtra IcchA kare che. have laDavA na jAuM te mArA yazano bhaMga thAya-ema manamAM bhaya pAmelo, atizaya parAkamI ekAMta vIrarasa tarapha daravAele, zAstrone jANanAra hovA chatAM, mAna-madirAmAM Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [70] yuddha-vidhAna : 323 che. cara thaelo kArya zuM ane akAya zuM? tenA vivekane bhUlI gaye. he zreNika laMkAdhipa rAvaNanA hRdayamAM je kAraNa hatuM, te sarve huM tane kahuM chuM, te vikathAne tyAga karIne tame sAvadhAnIthI zravaNa kare- ' zatrusainyane jitane sarva putra, bAnya ane subhaTone mukta karAvI pachI paNa huM laMkAmAM praveza nahiM karIza, paraMtu prathamakArya A karI zake samagra bharatakSetramAM pAdacArI samagra manuSyone nirvAsita karIne huM mArAM bala, zakti ane kAntiyukta ghaNA vidyAdharane temanA sthAne rAjyagAdI para sthApana karIza. jethI karIne A mArA vaMzamAM devatAone, asurane pUjya evA uttama jinezvare, cakravartIo, balade, vAsude sarakhA atyanta parAkramI mahApuruSe uMcA vimala (yaza ke zaktivALA) utpanna thAya. (59) pAcarita viSe rAvaNa-citA-vidhAna' nAmanA egUNasitteramA parvane gUjarAnuvAda pUrNa thayo. dila, [ saM. 2025 pra. a. zu. 11 guru.] [70] yuddha-vidhAna RddhisaMpanna Indra mahArAjA jema sabhAmAM virAjamAna thAya, tema have te rAvaNa pitAnI sabhAmAM atyanta prakAzita evA divasa samaye subhaTa sAthe rAjasabhAmAM beThe. zreSTha ratnahAra, suvarNakuMDala, mukuTa ane aneka alaMkArothI bhUSita zarIravALo rAvaNa potAnI sabhAne romAMcita karatA adhika cinhAsAgaramAM DUbe. mAre sahedara bhAnukaNuM, mArA Indrajit ane ghanavAhana putra, hasta-prahasta subhaTa A sabhA pradezamAM dekhAtA nathI. sabhAmAM teone na dekhatAM reSAyamAna banI subhaTa sarakhI bhayaMkara bhrakuTi caDAvI, vikarALa mukha cahere batAvI rAvaNe cakraratna tarapha daSTi pheravI. reSAgni phelAela hRdayavALo te AyudhazALA tarapha javA taiyAra thaye, tyAre aNadhAryA ati kharAba duSTa nimitto upasthita thayAM. bIjA pagathI cAlato hato, tyAre paganA mArgamAM vAgyuM, jatAM jatAM AgaLa kALA sarve mArga kApI nAkhe arthAta vacce utarIne apazakuna karyA. "are! na jaze, na jaze" ema akuzala zabdo tenA sAMbhaLavAmAM AvyA ane ajaya apAvanAra ghaNA ecintAM utpAtarUpa apazakuno utpanna thayAM. tenuM uttarIya, vastra sarIne nIce paDI gayuM. vaiDUryaratnane daMDe tathA chatra bhAMgI gayAM. tyAre be hAthanI aMjali joDIne mardodarI patine vinaMti karavA lAgI ke, "he Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 324 : paumacariya-padmacaritra svAmI ! he mahAyaza! duHkhajaLathI bharapUra ane bhayaMkara evI virahanadImAM huM taNAI rahelI chuM, to he nAtha ! sneharUpI hastAvalaMbana ApI mane nadI pAra utAre. he svAmi ! je manathI mAruM vacana sAMbhaLavAnI IcchA na hoya, to paNa eka bIjI vAta sAMbhaLe! kaDavuM auSadha pariNAme hitakArI thAya che, tema A mArI vAta tamane na paNa gamatI hoya, to paNa bhAvamAM hitakArI thaze. saMzayavALA ane zAzvatA nehI AtmAnI yathArtha parIkSA karIne ubhAga tarapha jatA tamArA cittane maryAdAmAM dhArI rAkho. he nAtha ! tamAruM zreSTha-uMcuM kuLa che, to potAnA AtmAnuM kuzaLa thAya tevuM prazaMsApAtra AcaraNa kare, kajiyAnA mULasamAna tevI A bhUmi para cAlanArI pArakI strIne pAchI arpaNa karI de. vairI ke pitAnA maraNanA kAraNe A yuddha thAya che, tenuM hRdayamAM samaraNa karIne yuddhamAM laDavuM joIe, te AmAM tenI sAthe yuddha karavAnuM kayuM kAraNa che? mATe rAmanI patnI sItAne soMpI de ane muni pAse grahaNa karela vratanuM yathArtha pAlana kare. bhale devatAo tamArI tahenAtamAM rahetA hoya ane bharatarAjAnI samAna paNa tame che te paNa pArakI nArInA sahavAsathI apakIrtine adhikArI thAya che. ajJAna ane mUDhatAthI je paranArInA viSe ratikrIDA kare che, te ugra tejavALA AzIviSa sarpanI sAthe kIDA karanAre samaja. tatkAla mArI nAkhanAra hAlAhala jevAM utkaTa jheranI jema, atizaya prajavalita agninI mahAjavAlA, bhayaMkara vAghaNa, jema viSamazilA-A sarva jema dUrathI varjavA lAyaka che, tema pArakI patnIone adhikapaNe tyAga kare. nIlakamala ane megha-samAna zyAma varNavALA rAvaNe garvagarbhita hAsya karatAM madarIne kahyuM ke, "he candra sarakhA AlAdaka vadanavALI! tuM bhaya pAmelI hoya tevI kema dekhAya che? huM te ravikIrti nathI ke, azaniSa vidyAdhara nathI, athavA to kaI huM sAmAnyajana nathI ke, tuM Ama bole che. zatrurUpI vRkSa mATe agni-sarakhe huM laMkAne adhipati ane atyanta pratikUla chuM-ema candramukhI sItAne arpaNa karIza nahIM, nAhaka tuM bhayanI zaMkA na kara." A pramANe kahyA pachI IrSA pAmelI mandodarI kahevA lAgI ke, he svAmI ! zuM sItA sAthe ratisukha karavAnI abhilASA thaI che? tyAra pachI IrSyApa karatI, kAnanA utpalakamalathI patine mAratI kahevA lAgI ke, guNone anurUpa kayuM saubhAgya temAM dekhyuM che? kaLAvihIna bhUmi para cAlanArI upara ATalo gADha sneha-saMbaMdha bAMdhIne zuM adhika meLavavAnA che? he prabhu! vidyAdharIonI sAthe snehAnurAgane saMbaMdha bhogave. he svAmI ! Apa mane AjJA kare ke, tamane hadayavallabha huM kevI rIte thaI zakuM? zuM samagra kamaLanI zobhA sarakhI thAuM ke, surendranI IndrANI sarakhI thAuM?" majodarIe Ama kahyuM, eTale tarata nIcuM mukha karI zaramAelo te cittavavA lAgyo kepArakI strIomAM Asakta banele huM apayaza pAme ane strIo paNa mArI laghutA Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [70] yuddha-vidhAna : 325 : karavA lAgI. teA paNa kAmAnya anI nilajjatA-pUrNa hAsya karI pAtAnI priyAne kahevA lAgyA ke, mane teA mArA hRdayanI ISTamAM ISTa vallabhA temaja bIjI sava strIo karatAM adhika dekhAtI hoya teA A eka ja sItA che.' prApta thaela kRpAvALI mandodarIe rAvaNane kahyuM ke, 'kadAca kAI sUryanA dvIpaka mAge te te ApI zakAya kharA ? nItinA mArga jANatA heAvA chatAM kadAca daivayeAge ke kama sAge koI manuSya pramAda pAmI jAya, chatAM paNa bIjA puruSoe te manuSyane upadeza-zikhAmaNa ApIne samajAvavA joie. pUrva kAlamAM paNa muniomAM vRSabhasamAna viSNukumAra hatA, jeo vaikriyalabdhivALA hatA, tevA sarakhAne paNa siddhAntanI gItikAe sabhaLAvIne te samaye pratikhAdha pamADyA na hatA ? ATaATalI namra vinanti karatI mArA upara alpa paNa kRpA karaza tA, he nAtha ! rAmanA hRdayane vallabha evI sItAnA anurAga cheDI do. jo tamArI anumati maLI jAya, teA sItAne laIne rAma pAse jai tene prasanna karIne bhAnuka ne ane be putrAne lai AvuM, sa`grAmanA vicArathI saryuM." mandodarIe A pramANe hita zikSAnAM vacanA saMbhaLAvyAM, teTalAmAM te rAvaNu atizaya rASAyamAna thayA ane kahyu ke- he pApiNI ! tuM tyAM jaldI cAlI jA ke, jyAM tAruM mukha huM na dekhI zakuM.' A pramANe tiraskArAelI hAvA chatAM pharI mandodarIe patinA hita khAtara kahyuM ke-'he prabhu ! ghaNA janoe kahela vAta tamane kahuM chuM, te sAMbhaLeA. A bharatakSetramAM khaladevA, vAsudevA, cakravartIe ane prativAsudevAnA janma thaelA che. pahelA tripRSTha, dvipRSTha, svayaMbhU, puruSAttama, puruSasiMha, puruSavarapuMDarIka, datta e nAmanA vAsudeve thai gayA che. acala, vijaya, subhadra, suprabha, sudarzana, nandI, Ananda, nandana ema baladevA paNa thaI gayA che. A pramANe A bhAratavaSa~mAM aladevA ane vAsudeve thai gayA, atyAre leAkamAM A rAma ane lakSmaNa nAmanA khaladeva ane vAsudeva vartI rahelA che. teoe traNa khaMDanA svAmI tAraka Adi pratizatru-prativAsudevAne mArI nAkhyA che. he svAmI ! atyAre tame paNa vinAza pAmavA mATe jaI rahelA che. je puruSa| A jagatamAM maLelA kAmabhegA bhAgavIne saMyama pAmyA che, teo kharekhara devAne ane asurone paNa vaMdana karavA lAyaka ane che. mATe he svAmI ! tamAe ghaNAM uttama viSayasukhA bhAgavyAM, tamArA yaza paNa leAkamAM satra bhramaNa karI rahelA che, tA have atyAre Apa dIkSA aMgIkAra karo.''he dazAnana ! aDhAra hajAra yuvatIonI sAthe rAjaRddhi sahita bhAgaiA bhAgavavA chatAM kAmadevamAM Asakta anI tRpti na pAmyA, tA A eka maLavAthI kaI tRpti-satASa thavAnA che? A samagra jIvalAkamAM lAMbA kALa sudhI viSayasukha bhogavIne je keAi tRpti-saMteASa pAmyA hAya, tevA puruSane mArI pAse hAjara karI batAvA. he mahAyaza ! alpasukha ane mahAduHkha ApanAra A viSayasukha ane pArakI Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 326 : paumacariya-padmacaritra patnInA A samAgama-je varjana karavA yeAgya che, tene tyAga kare. he deva! aneka subhaTone vinAza karanAra A yuddha karavAnuM kAI prayojana nathI. be hAthanI aMjali mastake caDAvIne tamane vinaMti karI tamArA pagamAM paDuM chuM ke, "tame yuddhane Agraha choDo." hasIne te vIre kahyuM ke-he kRzadari! tuM ubhI thA, he prasannanetravALI! vAsudevanA nAmathI tuM bhaya na pAma, A bharatakSetramAM baladevo ane vAsudeva ghaNuM thaI gayA, tethI tenA nAmamAtrathI zuM siddhi prApta thAya kharI? rathanuM pura nagarapati Indra becarAdhipatine jema meM anivRtti-azAMti pamADyo, tema A nArAyaNa-lakSamaNane paNa ekadama vinAza karuM, te tuM jeje." A vacana kahIne mandodarI sAthe teNe ratigRhamAM praveza karyo, te samaye sUrya asta tha ane saMdhyA samaya thaye, eTale sUryavikAsI kamala bIDAI gayAM ane cakravAka-yugalone viga thaye. pradoSa samaya thaye ane ratnadIpikA samAna candrodaya thaye, tyAre meruparvatanI cUlikAnI jema laMkApurI bhavA lAgI. kAminI priyatamAone zaNagAravA mATe yuvatIone mekalI, ratigRha sajaja karavAmAM AvyAM, madirApAna karI prasanna thaelI priyAe sAthe viSayakIDA-sukha bhogavyAM. candra sarakhA mukhavALI koI zreSTha yuvatI patine Aligana karIne kahevA lAgI ke, "he svAmI! eka rAtri te huM tamArI sAthe ratikrIDAsukha mANIza. vaLI madirApAna karI madonmatta banelI uttama pu5-sugandhanI atizaya RddhivALI navIna kuMpaLanA samAna komaLa aMgavALI bIjI yuvatIe patinA kheALAmAM paDatuM mUkavuM. keIka apAkaTa buddhivALI bAlakumArIne patie madirApAna karAvyuM, e tatkAla prauDhapaNuM pAmI ane premakrIDA karavA lAgI. jema jema madirAno mada vRddhi pAmate jAya che, tema tema virahanA bhayathI Akula banelI kAminInA hRdayamAM kAmarAganI vRddhi thAya che ane lajajAno sarvathA tyAga kare che. dararoja mAna karanArI keTalIka kAminIo prabhAtamAM saMgrAma thavAno che-ema jANIne "have lAMbA samayane viraha thaze" tevA bhayabhIta hRdayavALI pitAnA patine atinehathI sajajaDa AliMgana karavA lAgI. vRddhi pAmelA sanehAnurAgavALAM vidyAdharonAM yugale potAnI icchAnusAra ghare ghare evI krIDA karavA lAgyAM ke, jANe uttarakurunA yugaliyAe hoya, tevo tyAM dekhAva jaNAvA lAgyo. viNA, baMsI, traNa tAravALI sAraMgI, tambarA, vividha prakAranA gIta ane vAjiMtranA madhura svara ane lokonA karelA kolAhalanA zabdathI laMkAnagarI jANe belatI hoya, tema sajIva banI gaI. te samaye madotsavanI jema loko tAbUla, phUle, sugandhI padArtho, zarIra para vilepana karavA yogya vilepane ane zuMgArottejaka seMkaDo padArthonI paraspara Apa-le karavA lAgyA. mahAtamA laMkAdhipa-rAvaNe paNa potAnA samagra aMtaHpurane ane vizeSa prakAre mardodarI devIne ratikrIDAthI sanmAnI A pramANe sukhamAM rAtri pasAra thaI ane aruNodaya thaye, tyAre laMkAmAM ghare ghare saMgIta ane Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [71] lakSmaNa ane rAvaNanuM mahAyuddha : 327 : vAjiMtrAnA zabdo vistaravA lAgyA. teTalAmAM kamalabandhu cakranA AkAra sarakhA sU udaya pAmyA, koi prakAre prItivALI patnIone AzvAsana ApI rAvaNa kahevA lAgyA ke- huM subhaTA ! megha sarakhA gabhIra zabdavALAM vAjiMtrA raNabherI vagaDAvA. akhtara paherI zastra sajI yuddha karavA pUrNa utsAhavALA thAo, A kAmAM DhIla na karA.' tenI AjJAthI bherI vagADanAra sevakoe tarata yuddha karavA cAgya bherInA zabda karyAM, bherInA zabda sAMbhaLatAM ja samagra sainya-parivAra-sahita subhaTA zastra dhAraNa karIne hAjara thai gayA. azva, rathavara, parvata sarakhA uMcA-mATA hAthI, zarabha, khaccara, kesarI, varAha, pADA vagere vAhaneA para ArUDha thaelA mArijI, vimalAbha, vimaladhana, nandana, sunandana, subhaTa, vimalacandra ane khIjA paNa aneka talavAra, kanaka, dhanuSa, kheTaka, DhAla, vasunandaka, cakra, tAmara Adi AyudhavALA dhvajA, chatra ane AMdhelA cihnavALA abhimAnanA ADaMbara karatA jANe asuradevA na hoya tema temanu anukaraNa karatA rAvaNunA raNuzUravIra subhaTA la'kAnagarImAMthI bahAra nIkaLyA. zveta chatrAne uMcAM karatA eka-bIjAne dhakkA-mukkI mAratA, ghaNA raNavAjiMtrAne krU'katA, andhAnA haNahaNATa, hAthIonA ga bhIra gula kula zabdanA gajA rava temaja pAyadaLa senAe karelA moTA jayakAranA nAdathI AkAzatala phuTI gayuM heAya tevA kAlAhala unmyA. vIjaLI-sahita vAdaLAM jema AkAzatalane DhAMkI de, tema ratnanA mukuTanI karelI zAbhAvALA, akhtara ane hathiyAra dhAraNa karelA subhaTA AkAzamAM jatA hatA, tyAre AkAzatalane avakAza-rahita karI pUrI detA hatA, kavacarUpa AbhUSaNathI alaMkRta karelA dehavALA hAthI ane gheADA para ArUDha thaelA, sUnA teja sarakhAM AyudhAthI sajja khanelA vimala yazanA abhilASI rAvaNanA mahAsubhaTA sa'grAma karavA mATe bahAra nIkaLI paDyA. (71) padmacarita viSe 'yuvidhAna' nAmanA sitteramA pA gUja rAnuvAda pUrNa thayeA. [70] [71] lakSmaNa ane rAvaNanu' mahAyuddha have te rAkSasanAtha rAvaNa kramasara peAtAnI patnIone pUchIne zatru upara kApane vahana karatA pAtAnI nagarImAMthI bahAra nIkaLyeA. bahurUpiNI vidyAthI, vividha AyuyeAthI pUrNa ane hajAra hAthIethI joDAela indra nAmanA rathane teNe joyA. cAra kutUzaLavALA airAvaNa sarakhA geruthI raMgelA dehavALA ane e mAjI ghaTA AMdhelA DAvAthI madhura zabda karatA te mattagajendro te rathane joDelA hatA. Rddhisa'panna Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra AbhUSAthI alaMkRta zarIravALA indra sarakhA te rAvaNa dhvajAnI zaiAbhA sahita te mahArathamAM ArUDha thayA. rathamAM beThA eTale candramaMDala-samAna chatra uMce dharavAmAM AvyuM, gAyanuM dUdha ane mAtInA hAra samAna sapheda cAmara-yugala vIMjAvA lAgyuM. pralayakALanA mahAmegha-samAna moTA gaMbhIra zabdavALA Dhola, nagArAM, paDaheA, zakha, kAMsIjoDAM, mRTTha'ga, tilimavAdya, gaMbhIra zabda karavAvALA pAvA vagere pradhAna vAjiMtrA vAgavAM zarU thayAM. yuddha karavAnI kharajavALA, devasamAna parAkramavALA potAnA sarakhA dazahajAra khecara-vidyAdhara subhaTo sAthe yuddha mATe AkAzatalamAM cAlyuM. : 328 : A samaye suSeNa vagere sulaTAne rAme pUchyuM ke are are! A kace| mahApata jaNAya che, te kaheA. caMcaLa vijaLInA jhabakArA karatA jANe vAdaLAMonA samUha hoya, tema bhramara-kula ane tamAlavRkSa sarakhA zyAmavarNavALA ane suvarNanA anAvela zikhara-samUhavALA A paryaMtanuM zuM nAma che?' tyAre jAmbuvante kahyuM kehe svAmi ! rAvaNe bahurUpiNI nAmanI vidyA siddha karI che, tenA prabhAvathI teNe mATA paryaMta karyAM jaNAya che ane A laMkAdhipa AvatA dekhAya che. jAmbUnAnuM vacana sAMbhaLIne tarata lakSmaNe kahyuM ke- garuDaketu ratha jaldI lAveA, vilamba na kare. aneka vAjiMtra sahita yuddhasUcaka mahAbherI vagaDAvI, tene zabda sAMbhaLatAM ja sarve vAnarasubhaTo akhtara ane zastra dhAraNa karI yuddha karavA ekadama taiyAra thayA. talavAra, DhAla, kanaka, cakra, teAmara, vividha prakAranAM praharaNA ane khakhkharA hAthamAM grahaNa karyAM, tyAre raNanI utkaMThAvALA vAnarasubhaTAne pAta peAtAnI patnIe rokavA lAgI. aMtimadhura vacaneAthI patnIene samajAvIne akhtara, Ayudha dhAraNa karI, te vAnarasubhaTA rAmanI pAse hAjara thayA. jemAM khANe! bharelAM bhAthAM bAMdhelAM hatAM ane kesarIsiMhA joDelA evA rathamAM rAma beThA, evI ja rIte lakSmaNa paNa garuDa nAmanA rathamAM ArUDha thayA. bhAma'Dala vagere bIjA mahAsubhaTo tathA vAnarakumArA ratha, gheADA, hAthI upara A thaine saMgrAma karavA tatpara banyA. he zreNika! A pramANe vAnarasainya sahita rAma ane lakSmaNa vAhanamAM ArUDha thaine yuddha mATe tatpara banyA. prayANa karatA temane zubha zakunA thayAM, suprazasta ane madhura zabdothI kheAlAvAya che ane nizcayapUrvaka ApaNe zatruone parAjaya ApIzuM-evA AnandanA zabdonuM uccAraNa thAya che. zatru-sainyane AvatuM dekhIne rASAyamAna thaelA rAvaNe peAtAnA samagra sainya sahita ratha tenI sAme calAnyA. AkAzamAM rahelA gandharyAM, kinnaragaNA, apsarAo ane sainyamAM rahelA subhaTA upara puSpAnI vRSTi karavA lAgyA. mATI vizAla DhAla, uttama jAtinI talavAra AdithI rakSita a'gavALA cakeAra dRSTi karatA pAyadala sanikAe yuddhabhUmimAM praveza karyAM. azvArUDha gajArUDha ane keTalAka rathArUDha subhaTA hAthamAM vividha-prakAranAM AyudhA grahaNa karIne harSa ane utsAha-sahita zatrue sAme jhajhumavA lAgyA. parAkramI subhaTa mANeA, jhasara, zakti, sala, sphaTika Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [1] lakSamaNa ane rAvaNanuM mahAyuddha : 329 : zilA, patthara, magara vagere seMkaDo Ayudha ane zonA ghA karatA hatA ane dvAene vadha karatA nIce DhaLI paDatA hatA. yuddhamAM koI subhaTa potAnA capaLa hAthathI talavArathI, vaLI bIjA gadAnA prahAra ApIne samartha yoddhAone mAratA hatA. vaLI keTalAka eka bIjAnAM mastaka pakaDIne barachIne prahArathI ghAyala karAelA subhaToe garva sahita prANono tyAga karIne dehane pRthvI pITha upara DhALI dIdhA. dharaNi para DhaLI paDelA ragadaLAtA rudhira-carabInA kAdavamAM khadabadatA mastaka vagaranA dhaDamAMthI kheMcI kADhelA AMtaraDAvALA yoddhAonAM kalevarene kAgaDA, ziyALa, gidhaDA AdinAM TeLAo ekaThAM maLIne ujANI karI khAtA hatA, hAthI hAthInI sAthe, rathika rathamAM beThelAnI sAthe, azvArUDha subhaTa ghoDA upara beThelA sAthe laDAI karatA hatA ane zatrune mArI nAkhatA hatA. te kSaNe talavAra, kanaka, cakra, temara Adi AyudhonA paraspara TakarAvAnA kAraNe utpanna thaela ghAtAgnivALe subhaTone atyanta durviSaha saMgrAma thayo. mahAvata vagaranA madenmatta hAthIo bhramaNa karavA lAgyA, svArone pheMkIne azvo doDavA lAgyA. ratha bhAMgI gayA, suvarNa daMDavALI davAo zobhavA lAgI. keI kaI sthaLe khaNakhaNa khaNa karatA AvI paDatA khonA zabda, hAthInA aMgamAM AvI paDatA hatA, tyAre bANone taDa taDa karate avAja thato hato. keIka sthaLe maNijaDita jhaLahaLatA tejavALA mugaTa sahita ekalAM chUTAM paDI gaelAM mastake ragadoLAtAM hatAM, tema ja lehI ane carabIthI kharaDAelA gAtravALAM, mastaka vagaranAM dhaDe pRthvI para nRtya karatAM hatAM. paraspara subhaTo eka bIjAne ghAyala karatA hatA, bhujAbalanuM abhimAna karatA eka-bIjAne DhasaraDIne te ddhAo haNatA hatA. hAthI hAthIne mAratA hatA. baMne sainyanA subhaTe yuddhamAM uMcA-nIcA karatA karatA varSAkAlamAM megha vaDe jema AkAza AcchAdita thAya, tema ahIM paNa saMgrAmabhUmi subhaTothI AcchAdita thaI. zuka, sAraNa, mArica vagere subhaTanuM AvA prakAranuM yuddha cAlatuM hatuM, tyAre vAnabhaTanA mArIcinA sainyane pAchaLa haThavuM thayuM. tyAre zrIzaila, bala, bhUtaninAda, nIla, kumuda vagere subhaTe ane temanA sainya rAkSasasenAne bhagna karI. tyAra pachI sunda, kuMbha, nikuMbha, vikrama, kAmaNa, jabumAlI, makaradhvaja, zara, azaninighAta vagere rAkSasonA uttama subhaTo pitAnA sainya sAthe utsAha ane AyudhothI sajaja banI vAnarasubhaTa sAthe yuddha karavA lAgyA. vaLI bhujavara, bala, sameta, vikaTa, kuTila, aMgada, suSeNa, caMDormi vagere kapivara subhaTo upasthita thayA.--ema jemAM ghaNu zastrone varasAda varasato hoya, tevuM rAkSaso ane vAnaranuM atibhayaMkara yuddha tema ja eka bIjAno hAthe hAthane saMgrAma tha. e samaye madonmatta hAthI padmasarevarane jema ragadoLI nAkhe, tema hAthIthI joDAelA rathamAM besIne hanumAne rAkSasa-sainyane vera-vikhera karI nAkhyuM. he zreNika! te zuravIra mahAparAkramI ekalA hanumAne rAkSasenA sarva mahAsanyane bhArI prahAra Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 330 : paumacariya-padyacaritra mArIne bhaya ane varagrasta karI mUkayuM. bhayavihala ane avyavasthita sainyane dekhIne mada rAkSasa subhaTa roSe bharAyo ane seMkaDo Ayudho pheMkato hanumAnanI sAme AvI laDavA lAgyo. tarata ja zrIzaile kAna sudhI kheMcelA bANathI madarAkSasanA uMcA vicitra suvarNarathane bhAMgIne bhukako karI nAkhyo. vaLI darAjA bIjA rathamAM ArUDha thaI yuddha karavA lAgyo, te te rathane paNa tIkSaNa ardhacandra bANathI bhAMgI nAkhe. rAvaNa madarAjAne ratha vagaranA dekhIne anekarUpa vidyAthI jaladI rathanuM nirmANa karIne potAnA sAsarAne samarpaNa karyo. tyAM te rathamAM ArUDha thaIne madarAjAe seMkaDo bANa pheMkIne hanumAnane rathamAMthI pADI nAkhyo, paraMtu te tarata ja pharI rathamAM ArUDha thayo. hanumAnane rathamAMthI paDelo dekhIne janakaputra-bhAmaMDala ekadama tyAM deDyo, te madarAjAe tenA rathane paNa aneka bANe choDIne bhAMgI nAkhe. eTale roSathI prajavalita banela sugrIva jAte tenI samakSa Avya; eTale madarAjAe tene paNa ratha vagarane karyo. sugrIva paNa bhUmi para paDyA. tyAra pachI madanI sAme bibhISaNa laDavA mAMDyo, tene paNa ANenA prahArathI ghAyala karI vAnaracihunavALAM chatrane chedI nAkhyuM. lohI vahetA dehavALA bibhISaNane dekhIne rAma siMha joDelA rathamAM beThA ane teNe seMkaDo bANane varasAda varasAvI madane AcchAdita karI nAkhyo. rAmanAM bANenA samUhathI gherAela bhayathI vihala ane avyavasthita madarAjAne dekhIne rAkSasapati-rAvaNa pote kedha karato tyAM AvI hAjara thaye. eTalAmAM lamaNe rAvaNane che ane tene kahyuM ke, "he duSTa ! mArI sAme AvIne ubho rahe. he pApI cora! tArA prANane te huM ja vinAza karIza." eTale rAvaNa lakSamaNane kahevA lAgyuM ke, "atyAra sudhI huM rAvaNuM -ema te kaI divasa zuM sAMbhaLyuM che ke kema? huM samagra pRthvIne nAtha ane lokane viSe uttama vAhanamAM ArUDha thanAra chuM." "haju Aje paNa sItAne cheDI de, athavA tArA pitAnA hadayathI vicAra ke gadheDAne zarIre vijayaghaMTA laTakAvI hoya, te zebhA pAme kharI? tyAre rAvaNa kahevA lAgyo ke-"devo ane asuro dvArA prApta karelA yazavALa, traNe lokamAM pragaTa pratApavALo huM chuM, tArA sarakhA bhUmicArI sAthe yuddha karatAM paNa huM lajajA pAmuM chuM. have je tuM tArAM jIvatarathI kaMTALyo hoya, te mArI sanmukha ubhe rahe ane yuddha kara, temaja mArA zastronA prahAra sahana kara." tyAre lamaNe kahyuM ke, tAruM sarva prabhutva huM jANuM chuM, A tArI sarva gajenA ane baDAI Aje jaldI nAza karuM chuM." ema kahIne roSapUrvaka dhanuSa grahaNa karIne bANa-samUhathI uMcA parva tane varSAkALanA meghanI jema tene AcchAdita karavA lAgyo. AkAzamArgamAM yamadaMDa sarakhA bANothI lamaNa pitAnA paripUrNa bala ane utsAhathI rAvaNanA bANenuM nivAraNa karavA lAgyA. tyAra pachI rAme ratnathavAnA putra rAvaNano ratha-zastra-astra-rahita karyo, tyAre rAvaNe rathamAM ArUDha thaI vAruNa astra cheDayuM: lamaNe kSaNavAramAM vAyu Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7i2] cakaratnanI utpatti : 331 : astranA yegathI vAruNa astrane nAza karyo, eTale rAvaNe bhayaMkara Agneya astra choDyuM. phelAela hajAra vAlA baLatA te Agneya astrane lakSamaNe vAruNaastra dvArA jaLadhArArUpI bANathI jaldI olavI nAkhyuM. tyAra pachI rAvaNe atyanta ghora rAkSasaastra tenA para choDayuM, tyAre dazarathanandana rAme te astrane paNa dharmAstrathI jaldI vinAza karyo. he zreNika ! tyAra pachI lakSmaNe Indhana nAmanuM mahAzastra choDayuM, tenI sAme rAkSasendra-rAvaNe dareka dizAmAM pratibaMdhana (aR) mUkahyuM. tyAra pachI yuddhamAM lamaNe rAvaNa upara vinAyaka nAmanuM astra cheDayuM. trikUTasvAmI rAvaNe tene paNa mahAazvathI nivAraNa karyuM. vinAyaka astra bhagna thayuM, eTale trikUTapati-rAvaNe bANathI sainya sahita lakSamaNane AvarI lIdhe. te rAvaNe paNa bANanI varSothI tene paNa DhAMkI dIdho. paraspara anya anya jaya meLavavAnI abhilASAvALA, utpanna thaelA abhimAnavALA, yuddha karavAmAM zUravIra, bhayaMkara subhaTa manu zastrone gaNakAratA nathI, ke pavananA yogavALA agni agara vimala sUryane paNa gaNakAryA vagara vijaya mATe yuddha karatA hatA. (69) pAcarita viSe "lakSmaNa-rAvaNanuM yuddha" nAmanA ekottaramAM pavane A. zrIhemasAgarasUrie karela gUjarAnuvAda pUrNa thaye. [71] Goooo eeeeeee oooooo [72] cakraratnanI utpatti A mahAyuddhamAM ghAyala thaelA, bhUkhyA, tarazyA thayA hoya ke thAkelA hoya, temane taraNyAne zItaLa jaLa, bhUkhyAne aneka prakAranI vAnagIvALAM suMdara bhAvatAM bhejane ApavAmAM AvatAM hatAM. vaLI jeone zastrothI IjA thaI hoya, ghA paDyA hoya, temane candananA rasathI siMcavAmAM AvatA hatA, AvI rIte vedanA pAmelA ghaNA subhaTone deha mATe auSadha, vastro, upakaraNe, ane jene je je sAmagrInI jarUra hoya, te ghaNuM prakAranI ApIne vAraMvAra AzvAsana pamADatA hatA. devAne Azcarya pamADanAra vividha Ayudho pheMkavA rU5 rAvaNa ane lakSamaNa vaccenuM yuddha pravaryuM. AkAzamAM jovA mATe AvelA apsarAo-sahita gandharvo ane kinnaragaNe zAbAzI-abhinandana ApavA sahita puSpavRSTi karavA lAgyA. te samaye divyavimAnamAM beThelI AkAzamAM rahelI atyanta rUpazALI ane kAmadevane hadayamAM dhAraNa karanArI chatAM maryAdA na lopanArI candravaddhana rAjAnI ATha kanyAene asarAe pUchayuM ke-"he bAlikAo ! tame tenI putrIo cho? ane Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 332 : paumacariya-padmacaritra ahIM kema AvelI che ? te kahe.' tyAre te kanyAe tene kahevA lAgI ke- candra varSoMna nAmanA amArA pitAjI sItAnA svayaMvara samaye amArA sahita mithilA gayA hatA. te samaye amArA pitA amane AThe ya putrIone lakSmaNane ApI pAtAnA ghare pAchA gayA hatA. tyArathI mAMDIne amArA hradayamAM pratidivasa te ja vAsa karIne rahelA che; te lakSmaNa atyAre mahAdheAra sa'grAmamAM jIvita mATe sazaya pAmelA che. ame samajI zakatI nathI ke, te kAraNe ame keTalI duHkhI thaizuM. ahiM amArA hRdayavallabha lakSmaNanI je gati thaze, te ja gati amArI AThe bahenonI paNa thaze ja, te cAkkasa che. A zabdo sAMbhaLIne lakSmaNe uMce najara karI, tyAre khAlikAoe tene kahyu ke, 'tamArAM kArya siddha thAe ane tamA jaya pAme.' te kanyAonA 'siddha' zabda sAMbhaLIne te samaye rAvaNe siddha nAmanA asrane yAda karyuM ane lakSmaNanA upara phekavA mATe grahaNa karyuM, parantu nirbhIya evA rAmanA laghubandhu lakSmaNe vijJa-- vinAyaka nAmanA astranA yAgathI yuddhamAM tene niSphaLa prabhAvavALuM banAvyuM. sUya jema samagra dizA-maMDalane AvarI le, tema rAvaNa je je astrone cheDatA hatA, tene tene lakSmaNa dhai thI khANAnA samUhathI AvarI leteA hateA. he zreNika! te samaye tyAM saMgrAmamAM laMkAdhipa rAvaNune bahurUpA nAmanI mahAvidyA sannihita manI arthAt hAjara thai. have rAvaNanA navA utpanna thaelA mastakane lakSmaNe cheDhI nAkhyuM. phrI phrI kuMDalanA AbharaNuvALuM mastaka utpanna thayuM, te vAravAra tene chedI nAkhyuM. eka mastaka chedAya tA navAM e mastaka utpanna thAya, anene chedI nAkhe, teA khamaNI khamaNI saMkhyAvALAM mastakAnI vRddhi thavA lAgI. bhujAyugala chedI nAkhyAM, te bahunAM yugaleA bevaDAM thavA lAgyAM, te chedI nAkhavAmAM Ave, te te aMgeAnI paNa evaDI evaDI vRddhi thavA lAgI. zreSTha muguTa kuM DalathI zobhita kapAelAM mastakAvaDe AkAzatala chavAI gayuM ane keyUra khAnubaMdha AbhUSaNathI zaiAbhita bhujAethI vaLI vizeSa prakAre AkAzatala patharAi gayuM. vaLI bahurUpI vidyAthI rAkSasanAtharAvaNa ghaNA prakAranA bAhue vikurthIne tenAthI talavAra, kanaka, cakra, tAmara, bhAlA vagere aneka prakAranA zastra-samUho cheDavA lAgyA. te samaye lamaNu sAmA zatru rAvaNa taraphathI AvatA Ayudha-samUhane khANAthI chedIne ane khIjAM bANAne varasAda varasAvIne AvatAM AyudhAne aTakAvavA lAgyA. eka be, traNa cAra, pAMca deza, hajAra lAkha lAkha mastake rAvaNa viSuve te lakSmaNa-nArAyaNa zatru-rAvaNanAM te tamAma mastakAne ghaDInA chaThThA bhAgamAM chedI nAkhatA hatA. A pramANe rAvaNanA dehanA chedanabhedana, utkIrtana thavAnA kAraNe tenA dehamAMthI rudhiranI dhArAe vahevA lAgI ane praca'Da leAhInAM khAkheAciyAM bharAyAM ane kAdava utpanna thayA, te samaye AkhuM gaganatala ekadama saMdhyAnA aruNuvaNuM sarakhuM dekhAvA lAgyuM, he zreNika ! parasevAthI jhekha jheba thaIne nItaratA parasevAvALA, ghaNA parizrama Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [73] rAvaNanA vadha thavAnA kAraNe lAMkhA nIsAsA mUkatA rASAyamAna thaelA rAvaNe cakranuM cintavana karyuM.... vaiDU`maya, hajAra ArAvALuM, meAtIonI mALAethI bhUSita, jaDelA ratnAthI darzanIya, candanavaDe karelI pUjAvALu, sugandhipuSpAthI sArI rIte arcita kareluM, zaradanA sU sarakhA tejavALu -jhaLahaLatuM, pralayakALanA mahAmeghanA sarakhA gaMbhIra nirdoSavALuM cakra cintavatAM mAtramAM rAvaNanA hAthamAM hAjara thayuM. kinnara, kiMpuruSa, vizvAvasudeva, nArada, apsarAo ane yuddha jovA mATe AvelA bIjA devA, AvuM jAjavalyamAna cakra dekhIne bhayathI dUra cAlyA gayA. jenA hAthamAM cakraratna raheluM che, tevA rAvaNane parAkramI lakSmaNe kahyu ke je kAMi tArAmAM zakti hAya, tenAthI mane prahAra kara. gheADI paNa DhIla na kara. Ama kahetAM sAthe krodha pAmelA te rAvaNe manasarakhA vegavALA, pralayakALanA pracaMDa sUrya sarakhA, jaya meLavavAnA sa`zayavALA te cakrane bhamAvIne cheDayu. meghanA sarakhA gabhIra gaDagaDATa zabda karatuM, sanmukha AvatuM cakra dekhIne ANunA samUhathI tene rAkavA mATe lakSmaNa taiyAra thayA. rAma tene vajrAvata dhanuSa ane haLathI aTakAvavA lAgyA, tathA sugrIva gadAthI ane bhAmaDala sU hAsa taravArathI te cakrane haNavA lAgyA. khibhISaNa meATA phUlathI, hanumAna mugarathI ane sugrIva putra aMgada kuThArathI rAvaNe cheADelA cakrane nivAraNa karavA pravartyA. bIjA vAnara subhaTA ane sainikA tene rokavA mATe sekaDo AyudhAnA prahAra karI tenI sAthe sa'grAma karavA lAgyA, te paNa save vAnaro tene rAkavA mATe sama na thayA. te samagra AyudhAnA samUhane haNIne e mahAcakra AvIne pragaTa thayuM, je dhIme dhIme pradakSiNA pharIne lakSmaNanA hAthamAM adhiSThita thayuM. jevI rIte cadra pragaTa vimala pratApavALA hoya che, tema pUrvabhavamAM karelA sukRta karmAMnA ceAge A bhavamAM manuSyA moTA Rddhi-sa'panna ane ghaNAM sukha bhAgavavA mATe bhAgyazALI ane che, tema ja mahAsagrAmamAM jayalakSmInI sa'pattine prApta karanAra thAya che. (37) , padmacarita viSe - lakSmaNa vAsudevane cakrotpatti " nAmanA beteramA panA gU rAnuvAda pUrNu thayA. [72] ke 333 : [73] rAvaNanA vadha lakSmaNa vAsudevane cakraratna utpanna thaeluM dekhIne samagra vAnarasubhaTo abhinandana ApavA lAgyA; tema ja eka bIjAne vacana sa`bhaLAvavA lAgyA ke- anantavIya munivare pahelAM je vacana kahyuM hatuM, te atyAre spaSTa sAcuM paDayuM ane rAma tathA lakSma Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra Nune khaladeva ane vAsudevanI padavI prApta thavA sAthe kAryanI siddhi thaI. jenA hAthamAM cakra raheluM che, te nArAyaNa utpanna thayA ane siMha joDelA rathamAM beThelA che, te vaLI khaladeva utpanna thayA che. A bhAratavarSamAM mahAnubhAva rAma ane lakSmaNa AThamA khaladeva ane vAsudevapaNe nakkI utpanna thaelA che. cakra hAthamAM raheluM che, evA lakSmaNune dekhIne rAvaNa cintavavA lAgyA ke, * anantavIya munie je vacana kaheluM hatuM, te atyAre yathA sAcuM paDayuM ane te ja pramANe banyuM. eka vakhata yuddhamAM jenuM mAtra chatra dekhIne samagra hAthIghaTAnA ADaMbaravALA zatrunA subhaTA bhayathI tharatharI jai avyavasthita anI bhAgI jatA hatA. samagra sAgarajaLa, himAlaya parvata, vindhyATavI, pRthvI nArI A sarve AjJA thatAMnI sAthe ja praNAma karanArI dAsInI jema mAre vaza hatAM. ATaluM Alzvaya hovA chatAM paNa Aje eka manuSyathI huM kema parAbhava pAmyA? ema daza mastakavALA-rAvaNu vicAravA lAgyA ke, mArA sarakhAnI A avasthA thAya, te zuM Azcaya nathI ? AgaLa-pAchaLaneA lAMbA vicAra na karanArI mAtra muhU kALa ramaNIya, durjana puruSanA svabhAva sarakhI eka DagalAmAM tyAga karIne cAlI janArI AvI rAjalakSmIne dhikkAra thAo ! kipAkavRkSanAM la dekhAvamAM sundara, svAdiSTa sugandhI hAya, paNa khAdhA pachI AMtaraDAM cIrI nAkhe ane khAnAra mRtyu pAme, tenI jema bhAgeA bhAgavatAM pAMce indriyAne maneAhara lAge, paNa pAchaLathI jhera sarakhAM kaDavAM phaLa dugatimAM bhAgavavAM paDe che. sAdhupuruSA AvA bhAgAne hamezAM nirde che ane ghaNAM du:khAvALI Truti ApanAra A rAjyalakSmI ane viSayabhAgeA che- ema upadeza Ape che, te sAcA ja che. bharata, sagara, sanatkumAra, zAMtinAtha, kundhunAtha, aranAtha vagere mahApuruSAe prApta thaelAM rAjya ane viSayabhAge! cheDIne dIkSA aMgIkAra karI, tapa sevana karI anuttara, acala evuM zivasukha prApta karyuM; teo kharekhara dhanya che. huM kevI rIte mAhathI parAbhava pAmI lAMbA saMsAra utpanna karanAra anyA ! bhayaMkara du`tinA mahAbhaya utpanna thayA pachI have atyAre mAre zuM karavuM ? : 334 : " lakSmaNanA hAthamAM cakraratna utpanna thaelu' dekhIne khibhISaNa rAvaNu samakSa gayA ane madhura vacanAthI bibhISaNa rAvaNane vinayathI kahevA lAgyA ke, he andhu ! hajI paNa Atmahita samajIne mAru vacana mAnya karo, sItAne samarpaNa karI have rAmanI kRpAthI prANAnuM tameA rakSaNa karo. he rAvaNu ! ema karavAthI nakkI tamArI peAtAnI lakSmI TakI rahe che, AyuSya lAMbu thAya che. jo ahiM abhimAna jatuM karI, teA ane rAmane sItA samarpaNa karI, te temAM tamAruM bhAvihita che.' sagAbhAI bibhISaNanAM vacananI avagaNanA karIne rAvaNa tene tiraskArathI kahe che ke are bhUmigeAcara ! are tane paNa bhayakara ga thayA che ? tyAM sudhI ja hAthIe ganA kare che ke, jyAM sudhI dADhAthI vikarALa jaNAtA mukhavALA ane garadananI kezavALIthI bIhAmaNA ane zeAlatA sAme AvatA siMhane dekhatA nathI. zatruone parAbhava karanAra huM ratnazravAne Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [73] rAvaNane vadha : 335 : putra rAvaNuM chuM. nakkI huM tane jIvane anta karanArI avasthA dekhADIza." tyAre lakSamaNe rAvaNane kahyuM ke, bahu bakavAda kare javA de, tAre vadha karanAra zatru huM nArAyaNa- vAsudeva tarIke utpanna thayo chuM. "vanaphaLa khAnArane te samaye pitAe nirvAsita karyA hatA, te tAruM nArAyaNapaNuM Aje lAMbA samaye meM barAbara jANyuM. je tuM kadAca kharekhara nArAyaNa hoya, athavA to bIje kaI paNa he, paraMtu Aje tAruM abhimAna niHsaMdehapaNe TALI nAkhIza. he lakSmaNa ! tArA hAthamAM caka raheluM hovAthI tuM atigarvamAM AvI gayuM che, athavA te gAmaDiyA turachajanane eka dhAnya sApha karavAnuM khaLAnuM sthAna maLI jAya, temAM paNa mahotsava mAphaka Ananda ane garvamAM AvI jAya che. kheca sahita tema ja ghoDA joDelA ratha sahita A tArA cakrane hamaNAM ja huM pAtAlamAM mokaluM chuM. vadhAre bolavAthI saryuM.' rAvaNe A pramANe kahetAM ja reSAyamAna thaelA nArAyaNa lamaNe caka bhamADIne rAvaNanA sanmukha meM kahyuM. mahAnirdoSa karatuM hovAthI bhayaMkara jhagajhagATa-prajavalita AvatA cakane dekhIne bANe, jhasara ane mudagarAdika AyudhothI tene AvatuM rokavA mATe tatpara thayo. te cakraratnane rokavA rAvaNe ghaNI mathAmaNa karI, chatAM paNa sanmukha AvatuM rekI zakAyuM nahi ane sanmukha AvI pahoMcyuM. he zreNika ! jyAre puNyane cheDe AvI pahoMce che ane maraNa-samaya prApta thAya che, tyAre game te nimittane TALI zakAtuM nathI. te samaye yuddhamAM sAme Avela ati abhimAna karanAra laMkAdhipa rAvaNanuM vizAla vakSasthala te cakathI ekadama bhedAI gayuM. tamAlavRkSa, megha sarakhA zyAma varNavALo, bhramaraToLA samAna kALA avayavavALo, aMjanaparvata jema pralaya kALanA pracaMDa pavanathI paDI jAya, tema dazavadana-rAvaNa raNabhUmi pITha para DhaLI paDayA. jANe kAmadeva uMghI gayela hoya, agara ke deva mahItalamAM paTakAya hoya, tema athavA te astagiri upara rahelo sUrya AthamI gayuM hoya, tema rAvaNa zobhate hate. A bAju rAkSasasanya pitAnA svAmIne nidhana pAmelA dekhIne bhagna banyuM ane pITha pheravIne eka bIjAne dhakko mArI-pAlIne game te dizAmAM nAsI javA prayatna karavA lAgyuM. ghoDAe harapheTamAM AvatA pAyadaLane, hAthI rathane chuMdI nAkhavA lAgyA, atyanta kAyara subhaTa manuSyo bhayathI Akula-vyAkuLa thaI tyAMne tyAM ja tharatharatA DhaLI paDayA. A pramANe zaraNa vagaranA rAkSasa-sainike palAyamAna thatA hatA, tyAre sugrIva ane bibhISaNa ba teone AzvAsana ApavA ane samajAvavA lAgyA ke-"are! tame bhaya na pAme, gabharAva nahIM, tamArA mATe A nArAyaNa-lakSmaNa zaraNabhUta che, he zreNika! A vacane kahIne sarva sainyane sAtvana ApyuM. jyeSTha kRSNa ekAdazInA divase divasane cothe bhAga bAkI rahyo, te samaye rAvaNanuM avasAna thayuM-ema jANavuM. A pramANe jyAre puNya paravAre che, tyAre cAhe jeTalA hAthI, ghoDA ane samRddhinI vacce rahele hoya, game te parAkramI hoya, paraMtu mRtyu-samaye teo Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 336 3 paumacariya-padmacaritra talavAra, kanaka, ke game tevAM Ayudha hAthamAM hoya, tevA manuSya paNa rAvaNa mAphaka vinAza pAme che. samagra jagatane pitAnA tejathI prakAzita karanAra e te sUrya paNa sAMjhe asta thAya che ane jyAre puNyarUpI pradeSa kALane samaya thAya che, tyAre vimala kiraNavALo candra zuM udaya pAmate nathI? (35) padmacarita viSe "rAvaNa-vadha" nAmanA teramA parvane gujarAnuvAda pUrNa thaye. [73] [74] priyaMkara upAkhyAna pRthvI pITha para paDelA sagA saphedarane dekhIne zekathI pIDita zarIravALA bibhIpaNe potAne vadha karavA mATe chUrikA upara hAtha laMbAvyuM. ema karatAM tene rAme rokyA, vaLI mUccha pAmya, pharI svastha thaye ane mRtyu pAmelA rAvaNanI pAse besIne vilApa karavA lAgyo-"he badhu ! he moTAbhAI rAvaNa ! Indra sarakhI saMpatti hovA chatAM he mahAyaza ! AvI mahApApI avasthA tuM kema pAmyo? te samaye hitakArI vacana kahevA chatAM paNa te mAnya na karyuM, majabUta joradAra cakrathI tADita thaelo tuM kaThaNa bhUmitalamAM ragadoLAya. he sundara! tuM ubho thA, vilApa karatA evA mane javAba Apa, he mahAyaza! mahAzaka-sAgaramAM DUbelA evA mane pAra utAra. rAvaNanA maraNa-samAcAra sAMbhaLIne tenuM saparivAra samagra aMtaHpura zekAtura thaI rudana karatuM dIna banI raNabhUmimAM AvI pahoMcyuM. dharaNItala para ragadoLAtA tema ja lohInA khAbocIyAmAM khadabadatA rAvaNa bhartArane joIne rAvaNanI sundarIo ekadama bhUmi para phasakAI paDI. kaI kaI tenI rANIo hatI ?-raMbhA, candravadanA, mandodarI, mahAdevI, pravara urvazI, nIlA, rukimaNI, ratnamAlA, zazimaMDalA, kamalA, sundarI, kamalazrI, zrI dattA, zrImatI, bhadrA, kanakaprabhA, zrIkAntA, mRgAvatI, lakSamI, anaMgasuMdarI, nandA, padmA, vasundharA, taDitmAlA, bhAnumatI, padmAvatI, kAtimatI, prItimatI, sadhyAvalI, zubhA, kAntA, manaregA, rativegA, prabhAvatI, mAnavatI-A vagere aDhAra hajAra yuvatIo ati karuNatAthI AbhUSaNe pheMkI daIne, tema ja keza chUTA mUkIne duHkha pUrvaka mukta rudana karavA lAgI. mahAdhIna banelI keTalIka mUcchI khAIne tyAMne tyAM DhaLI paDI; te temanA zarIra para candana-mizrita jaLane chaMTakAva karyo, tyAre padminI-kamalinI jema te ullAsa pAmelA romAMcavALI pratibaMdha pAmI. vaLI bIjI koI priyA aMjanaparvata upara lAgelI Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [74] priyaMkara upAkhyAna : 337 : vijaLI zobhA pAme, tema suvarNa sarakhA varNavALI teo patine AliMgana karIne tyAM mUccha pAmI. AzvAsana apAelI keIka sundarIo chAtI phUTavA lAgI, caMcaLatAthI lAMbu kuM zarIra karI, keza ukheDI nAkhatI madhura zabdathI karuNA utpanna thAya, tema rudana karavA lAgI. keTalIka patnIo khoLAmAM mastaka sthApana karIne, bIjI vaLI vizALa vakSa:sthaLane paMpALavA lAgI. keI caraNAravindane, keI hastapalavane cumbana karavA lAgI. koIka atyanta madhura svarathI azrupUrNa nayanayugalavALI rudana karatI bolavA lAgI ke-"he nAtha! zokasamudramAM DUbelI amane tame kema nihALatA nathI? he vidyAdharAnA svAmI ! tame zakti, kAnti ane balavALA che, chatAM rAmanA vigrahamAM he prabhu! tame dharaNarUpI palaMgamAM kema poDhI gayA che? he svajanavatsala! cAle tame ubhA thAva, amane mAtra eka ja vacana saMbhaLA, vagara aparAdhe kema kopArAyaNa banyA? ane amArI sAthe abelA kema lIdhA? snehagarbhita hAsyakathAsakta banI nirmala daMtazreNithI zobhAyamAna paramasaumya vadana haMmezAM tame dhAraNa karatA hatA, te he svAmi! Aje amArA upara kopAyamAna banI ApanuM vadana amArA pratye udvegavALuM kema dhAraNa kare che? he manane haraNa karanAra ! yuvatIonA mATe krIDA karavAnA sthAna sarakhA vizALa ane atisundara evA vakSasthalanA pradezamAM cake kema ghA A ? he guNanidhi! vairIoe beDImAM jakaDelA ane parAdhIna thaelA Indrajita ane ghanavAhanane prItipUrvaka rAma pAsethI mukta karAvo. he kuTumbavatsala! ubhA thAva, rAjasabhAmAM AvelA ghaNuM subhaTone darzana Apo. he prabhu! teone dAna, mAna, sanmAna Apo. he nAtha ! virahAgnithI baLI-jaLI rahelAM amArAM aMgone candanarasanA vilepanathI jema zAnta karAya, tema tamArA AliMganarUpa jaLathI zAnta kare. he prabhu! tamArI sAthe pUrve karelA hAsya, vilAso, aneka zRMgArapUrNa ratikrIDAo, mIThA mIThA ulalApo ahIM atyAre yAda karIe chIe, te amArA samagra hRdaya baLIne khAkha thaI jAya che." A pramANe maraNa pAmelA rAvaNanI priyAonAM dIna karuNa vilApapUrNa rudana sAMbhaLIne kyAM karuNAvALA manuSyanuM hRdaya na pIgaLe ane kaMTha gadagada na thAya? A samaye lakSmaNa sahita rAme bibhISaNane AzvAsana ApatAM jaNAvyuM ke-"he bhadra! tame te jagatanI sthiti ane vRttAnta kevA caMcaLa che, te jANanAra che, to Ama dInatAthI rudana na kare. A saMsAramAM kamanI vicitratAo kevI che ane te AtmA pAse kevAM nATake karAve che, te sarva tame sArI rIte jANanArA che, pUrve upArjana karelAM karmanuM phaLa ahIM bhogavavuM paDe che, te zoka karavAthI zo lAbha? ghaNAM zAstro. jANanAra paMDita ane samagra pRthvInA nAtha hovA chatAM rAvaNane mahArAjAe potAnA bhayaMkara pratApathI A sthiti prApta karAvI." rAma kahI rahyA pachI janakaputra-bhAmaMDale Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra bibhISaNane tyAM kahyuM ke-'rAvaNe yuddhamAM maratAM sudhI pAchI pAnI karI pITha batAvI nathI. subhaTane chAje tevI rIte mRtyu pAmelA parAkramI rAvaNane zAka kema kareA che? A zAka cheADIne huM kahuM, te eka AkhyAna sAMbhaLe- : 338 : akSapura nagaramAM lakSmIdharadhvajanA putra eka rAjA rahetA hatA. tene aridamana nAmanA eka nAnA sevaka hatA, te zatrunA dezamAM zatrusainyane parAsta karIne patnIne dekhavAnI abhilASAthI jaldI peAtAnA nagaramAM AvI paheAMcyA. teNe nagaramAM praveza karyAM, tyAre tenuM sanmAna karavA mATe tAraNa, dhvajA-patAkA AdithI nagara suMdara rIte zaNagAyuM hatuM ane ghare AvyA, tyAre AbhUSaNathI alaMkRta thaelI peAtAnI priyAne dekhI. te uttamapuruSe patnIne pUchyuM ke, * mArA AvavAnA samAcAra ekadama tane kevI rIte prApta thayA, arthAt tane keNe kahyu ?" tyAre patnIe pratyuttara ApyA ke kIrtidhavala munivare mane A kahyu' hatuM. irSyAthI kreAdhAdhIna thaelA te muninI pAse gayA ane pUchyuM ke, 'jo tame mArA cittane jANI zakatA hai, te kaheA ke, atyAre mArA manamAM kayA manArathA vatA haze ? tyAre adhijJAnI te munivare tene pratyuttara ApyA ke- he bhadra ! tArA hRdayamAM tuM e vicAre che ke-kharekhara mAruM maraNu kevI rIte ane kenAthI thaze ? ane kayAre thaze ? ' munivare tene kahyu ke, 'AjathI sAtamA divase vijaLIthI tyAM ja marIne tuM tArA viSTAnA gharamAM mATA kIDA tarIke utpanna thaiza.' te subhaTe ghare AvIne priya'kara nAmanA putrane kahyuM ke- he putra ! mArA maraNa pachI viSTAgRhamAM je mATA kIDA thAya, tene tAre jarUra anicchAe mArI nAkhavA.' have te subhaTa kahyA pramANe mRtyu pAmIne tyAM utpanna thayA; eTale putrane dekhIne maraNanA bhayane dekhIne teNe viSTAgharathI dUra cAlI jai khIje praveza karyo. priyakara putra munivara pAse jaine prazna karavA lAgyA ke pelA kIDAne mAru chuM, tA te dUra cAlyA jAya che, te he bhagavanta! have dUra javAnuM zuM kAraNa ?" tyAre sAdhue tene kahyuM ke-'tuM viSAda cheDI de, kAraNa ke, je jIva je sthAnamAM utpanna thAya che, te tyAM ja AnaMda mAne che.' A priyakaranuM caritra sAMbhaLIne khecara subhaTA atyanta sASa pAmyA, te rAvaNanA nAneA bandhu bibhISaNu paNa pratikhAdha pAmyA ane nagaraleAka paNa AgaLanI jema vimala, amala ane zuddhabuddhivALA thayA. (42) priyakara upAkhyAna' nAmanA cummAteramA panA gUja rAnuvAda pUrNa thayA. [74] Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5] indrajita vagerenuM niSkramaNa have rAma subhaTane kahevA lAgyA ke, "A yuddhanAM vera maraNanA cheDA sudhI rahenArAM hoya che. have laMkAdhipa-rAvaNanI maraNottarakriyA jaldI karo. e pramANe kahIne bibhISaNa vagere subhaTo rAmanI sAthe tyAM gayA ke, jyAM mandAdarI hatI. aDhAra hajAra yuvatIo sAthe rudana karatI mandodarIne matinA prakarSavALA madhura zabdothI hajAre daSTAnta ane yuktio pUrvaka samajAvI zAnta karI. gozISacandana, aguru, kapUra vagere sugandhi dravyathI rAvaNanA dehano rAjAoe saMskAra karyo ane killAmAM gayA. pasarovaranA kinAre ubhA rahelA rAme pitAnA subhaTone AjJA karI ke, "kuMbhakarNa vagere rAkSasa subhaTone keda karelA che, temane mukta kare." rAmanI AjJAthI sevako te subhaTone ahiM laI AvyA, bandhanathI mukta karyA, eTale teo saMsAranA bhegathI virakta thayA. subhaTa bhAnukaNuM, IndrajituM, ghanavAhana, mArIcI, mada dAnava vagere hRdayathI te bhAvamuni paNuM pAmI gayA. have lakSmaNa kahevA lAgyA ke, jo ke apakArI zatru hatuM, te paNa atizaya mAnavALe unnata subhaTa hovAthI prazaMsA karavA lAyaka hatA. temane sAtvananAM vacana saMbhaLAvI AzvAsana ApyuM. Indrajit vagere subhaTane kahyuM ke, zoka, udvegane tyAga karIne pahelAnI jema tamArA bhego sukhethI bhoga." teoe pratiuttara ApyuM ke-"he mahAyaza! jhera sarakhA A bhegothI have amane sayuM, kAraNa ke, A saMsAranA viSayabhoge sajajaDa zekavALA ane ananta saMsAranI vRddhi karAvanArA che. rAma ane lakSmaNe temane aneka prakAre samajAvyA, te paNa Indrajit vagere ghaNuM subhaToe bhoga svIkAravAno InkAra ja karyo. eka mahAsarovaramAM utarIne tyAM nirmaLa jaLamAM sarvee snAna karyuM, pharI bahAra nIkaLyA ane potAnA sthAnake gayA. laMkApurI nagarImAM bIjA kAma-dhaMdhA cheDIne vAnaronI, vaNikanI, mAranArAenI, tema ja subhaTonI kathAmAM loko rasapUrvaka samaya pasAra karatA rahetA hatA. keTalAka rAvaNane doSa kADhIne upAlaMbha ApatA hatA, tyAre keTalAka subhaTa rAvaNanA guNanuM samaraNa karI rudana karatA hatA, vaLI keTalAka A nimitte tatkAla bhogathI virakta banyA. keTalAka subhaTo atyanta bhayaMkara saMsAranI nindA karavA lAgyA, bIjA vaLI rAjyalakamIne vijaLI sarakhI caMcaLa svabhAvavALI kahevA lAgyA. vaLI keTalAka eka sarakhA balavALA baMne pakSa hovA chatAM yuddhamAM zubha ane azubha puNya-pApanAM phaLa jaya ane parAjayarUpe pratyakSa dekhyAM ema bolavA lAgyA. A jagatamAM evA Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra sukRta-puNyazALI thADA ja uttamapuruSa! yuddhamAM jaya pAmanArA thAya che. ajJAnatapa karanArA ghaNA parAjaya pAmI bhagna thAya che, emAM sandeha nathI. nikha`Lanu khaLa hoya tA dhama, sArI rIte sevela dharma AyuSyanuM paNa rakSaNa karanAra thAya che, anukULa tarapheNu-sahAya-rakSaNa karanAra pakSa paNa dhama thI thAya che, satra dho prabhAva dekhAya che. kavaca dhAraNa karela hAya, hathiyArothI sajja thaine azvo, hAthIe ke subhaTAnI vacce rahelA hAya, parantu pUnA puNyathI rahita puruSanuM rakSaNa karI zakAtuM nathI. keTalAka leAkeA evI vAtA karavA lAgyA ke, 'A sagrAmamAM zreSTha subhaTAnI zaktithI vijaya meLavyeA che. tyAre vaLI bIjA bhaTA ema khelavA lAgyA ke, ' kharekhara zUrAtana khatAvyuM hoya teA rAme ane kezave. rAma ane lakSmaNa vagara ekalA subhaTo vijaya kevI rIte meLavI zake ? sa`vega pAmelA keTalAka AyudhAne bhAMgIne bhUkko karI nAkhatA hatA, khIjAe vaLI zreSTha AbhUSA dhAraNa karatA hatA, saMvega pAmelA bIjAe vaLI pravrajyA aMgIkAra karatA hatA. : 340 : laMkAnagarImAM A kAraNe ghare ghare zeAkagrasta banelI, azrujaLa vahetA nayanavALI aneka strIe karuNasvarathI rudana karatI hatI. have te divasanA chellA paheAra samaye aprameyakhala nAmanA sAdhu chappanna hajAra munienI sAthe laMkApurImAM AvI paheAMcyA. laMkAdhipati jIvatA hatA, tyAre je A mahAtmA munivara padhAryA hate, te rAkSasendra-rAvaNu sAthe lakSmaNane jarUra prIti adhAte. je pradezamAM kevalI bhagavanta nivAsa karatA hAya, te pradezanI AsapAsa sA caiAjana sa`pUrNa evA dezamAM rAjendro nakkI vairAnubaMdha-rahita thAya che. jema AkAza svabhAvathI arUpI che, vAyu svabhAvathI ca'caLa che, pRthvI sthira hAya che, tema kevalienA svabhAva paNa nakkI leAkeAne hitakArI ja hAya che. saMghanI anujJA pAmelA te munivare kusumavara udyAnamAM nivAsa karyA ane nirjIva-janturahita pradezamAM beThA. muni bhagavantane dhyAna karatAM karatAM ghAtI karmonA kSaya thatAM rAtanA samaye kevalajJAna pragaTa thayuM. huM zreNika! temanA atizayAnA pApanAza karanAra saMbandhavALA vRttAnta huM tamane kahuM chuM, te tame ekAgra manathI sAMbhaLeA. te samaye jyAre kevalI munibhagavanta siMhA sana para virAjamAna thayA, tyAre cakacakATa karatA evA mukuTa paherelA sarve devA ane indro jinezvara bhagavantanAM darzana karavA mATe tatpara thai cAlavA lAgyA. teja samaye dhAtakIkha'DanA pUrva mahAvidehamAM surendraramaNa nAmanA nagaramAM traNe leAkeAne pUjya evA tIrthaMkara bhagavantanA janma thayA hatA. temanA janmAtsava karavA mATe kayA kayA devA jatA hatA, kahuM chuM. asurakumAra, nAgakumAra, supa kumAra, dvIpakumAra, samudrakumAra, dizAkumAra, vAyukumAra, agnikumAra, vidyutsumAra, stanitakumAra e nAmanA 10 bhedavALA bhavananivAsI devA, kinnara, kiMpuruSa, maheAraga,, gandhava, rAkSasa, yakSA, bhUtA ane pizAcA e nAmanA 8 bhedAvALA vAnamantara deve; candra, sUrya graheA, ane nakSatreA Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5] Indrajitu vagerenuM niSkramaNa : 341 : tArAo ema pAMca bhedovALA tiSka deve gati karavAnA ane krIDA karavAnA svabhAvavALA che; saudharma, IzAna, sanaskumAra, mahendra, brahmaleka, lAntaka nAmane chaThTho devaleka samaja. tyAra pachI mahAzuka, sahAsAra, Anata, prANata, AraNa ane bArame devaloka azruta A bAra kalpavAsI vimAnika de, indrAdike, mahaddhika deva, jhagajhagATa karatA muguTavALA bIjA paNa deva piotapotAnA vipula parivAra-sahita te bhagavaMtane janmotsava karavA cAlyA. je nagaramAM prabhune janma thayo hato, tyAM AvIne prabhune grahaNa karIne sumeruparvata upara laI jaIne kSIrasamudranA jaLa bharelA kaLazathI IndrAdika de prabhune abhiSeka karatA hatA. abhiSeka-vidhi pUrNa thayA pachI prabhune AbhUSaNothI alaMkRta karI harSita manavALA sarva devatAoe parivAra-sahita bAlabhagavantane vandana karyuM. A pramANe prabhune abhiSeka karI tIrthaMkara paramAtmAne mAtAne arpaNa karI devo pAchA pharatA hatA, tyAre munivara bhagavantane kevalajJAna utpanna thayuM che, te samaraNa thayuM. tarata ja hAthI, gheDA, vRSabha, kesarI, vimAna, haraNa, camarI gAya vagere vAhana para ArUDha thaelA te deve tyAM jaIne sAdhu bhagavantane praNAma karIne tyAM beThA. dundabhino zabda sAMbhaLIne, denuM Agamana jANI khecara-vidyAre ane senAnA parivAra sahita rAma sAdhu-bhagavantanI pAse AvyA. tema ja bhAnukaNuM, indrajituM, ghanavAhana, marici, mada vagere subhaTe ardharAtra-samaye munivaranI pAse AvyA. AvIne munivaranI stuti karI. tyAra pachI de, vidyAdharo vagere prazAnta manathI muninA mukhathI nIkaLato ghaNA prakArane dhama zravaNa karavA lAgyA. jemaNe kevalajJAnathI padArtho jANelA che, tevA munivara dharmopadeza kahevA lAgyA kenArakIonI vedanA "saMsAramAM ATha prakAranAM karmothI jakaDAelA mUDha AtmAo sukha ane duHkhane bhogavatA cAre gatimAM bhramaNa karyA kare che. hiMsA, jUTha, cerI, pArakI yuvatIone pariga kare, atizaya lAbhanA pariNAmavALA thavuM-AvA prakAranAM pApa karanArAo marIne nArakIomAM utpanna thAya che. ratnaprabhA, zarkarA prabhA, vAlukAprabhA, paMkaprabhA, dhUmaprabhA, tyAra pachI tamaH prabhA ane tamAma prabhA A nAmanI nIcenA bhAgamAM sAta nArakapRthvIo che. temAM 84 lAkha narakAvAsa che. jemAM kaThera-kharabacaDA sparza-pariNAmavALA sparza, azucipUrNa atyanta dudhavALA dukha ApanAra pAMce IndriAnA viSaye hoya che. tyAM paramAdhAmIe karavata, yantra, zAmalI vRkSa, vaitaraNI nadI, kuMbhIpAka, puTapAka AdinI vedanAo, temaja hathiyArothI haNAvAnI, dAjhavAnI, raMdhAvAnI, avayava bhAMgI nAkhavA, kUTavA, magare mAravA ane tevA prakAranI sarve vedanAo kuratAthI Ape che. dhagadhagatA lAlacoLa aMgArA sarakhI pRthvI usNuM hoya che, nirantara senI aNI karatAM paNa vadhAre tINa kAMTA-kAMkarA-patharAvALI bhUmi hoya che. jyAM Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 342 : paumacariya-padmacaritra paravazatAthI cAlavuM paDe che. ahIM pApakarma karanArAone tevA prakAranI naraka pRthvIemAM pheMkAvuM paDe che ke, jyAM seMkaDo-hajAre vedanAo ghaNA lAMbA kALa sudhI jIvane paravazatAthI bhogavavI paDe che. AMkhanA palakArA jeTale samaya paNa jemane sukha ke zAtA hotI nathI. TAM tela-mApa rAkhanArA, bheLaseLa karanArA vepArIo mRtyu pAmyA pachI durbhAgI tiryaMcagatimAM utpanna thAya che. vrata-niyama vagaranA hovA chatAM paNa je saraLatA, namratA vagere madhyama guNovALA hoya to, te manuSyagatimAM jAya che. jenA Arya ane anArya evA be bheda kahelA che. je AtmAo vrata-niyama, zIla, saMyama vagere guNonuM sevana kare che, teo samAdhimaraNa pAmI vimAnika kapamAM utpanna thAya che. vaLI tyAMthI velA tevA puNyazALI AtmAo cakravartI AdinAM uttamakulamAM janma dhAraNa karI manuSyasukha bhogavI, prabhue upadezelI nisaMgatAvALI pravajyA aMgIkAra kare che. cAritra, jJAna, darzana-vizuddha samyaphatvanI vezyAyukta pariNAmavALA ghora tapa-saMyama sevana karanArA samagra ghAtikane bALI nAkhe che. karaja uDADIne kevalajJAna pragaTa karIne tevA suvihita AtmAo nirupadrava, zAzvata ane sarvopari mokSa-sthAnaka meLave che. siddhigati pAmelA siddha bhagavate tyAM rahIne saMgarahita duHkha vagaranuM anupama nirbheLa sukha sAdi anaMtakALa sudhI vagara visAme bhogave che." A pramANe dezanA pUrNa thayA pachI te kevalajJAnI uttama munivara bhagavantane Indrajit, ghanavAhana vageree pitAnA pUrvabhavo pUchaLyA, eTale mahAtmA munivara te kahevA lAgyAIndrajita, ghanavAhana AdinA pUrvabhave kauzAmbI nagarImAM gADha prItivALA dhanarahita be sagA bhAIo hatA, jemAM ekanuM nAma prathama ane bIjAnuM nAma pazcima-carama evA nAmathI bolAvAtA hatA. keIka samaye vihAra karatA karatA bhavadatta nAmanA munivara te nagaramAM AvyA. te baMne bhAIo temanI pAse dharma zravaNa karatA hatA. dharmazravaNa ge baMne saMvegavirAgya pAmyA. temaNe pApano parihAra karI zramaNapaNuM aMgIkAra karyuM. te nagarImAM nandI nAmane rAjA ane tene IndumukhI nAmanI rANI hatI. keIka samaye rAjAe mahAvibhUtithI vajA, patAkA, chatra, tAraNe ane puSpopacAra karavA pUrvaka te nagarane alaMkRta karyuM hatuM. te vibhUti dekhIne pazcima nAmanA munie evuM niyANuM karyuM ke, "meM je ahIM tapa saMyamarUpa dharma karyo che ane je tene prabhAva hoya che, tenA phaLarUpe huM nandirAjAne putra thAuM." prathamabhAIe ghaNuM samajAvavA chatAM paNa karelA niyANAnA AgrahathI te pAcho na pharyo ane bAlamaraNa pAmI Indravadana rANInI kukSimAM utpanna thaye. te garbhamAM raheluM hatuM, tyAre rAjAe prAkAra, nivasana-dekhavA lAyaka raheThANe vagere rAjya kathana karanArI ghaNI nizAnIo karAvI. keme karI kumArane janma thaye. Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [71] Indrajita, ghanavAna AdinA pUrvabhava : 343 : rativardhana evuM tenuM nAma pADayuM, devakumAra sarakhA rUpavALo rAjya-saMpatti pAmya. prathama tapa-saMyama karIne samAdhipUrvaka mRtyu pAmI uttamadevapaNe utpanna thayA. pUrvabhavanA nAnAbaMdhune saMbhAratA nandirAjAnA putrapaNe che. tene pratibaMdha karavA mATe te nAna sAdhunuM rUpa karIne jaladI Avya, rAjabhavanamAM praveza karyo, eTale rativardhana kumAre temane joyA. ubhA thaI sanmAna karIne besADyA, rativardhanane pUrvabhava saMbhaLAvyo, sAkSAt pote anubhavela ane sapramANa guNavALuM sarva dekhyuM. te sAMbhaLIne rativardhana rAjakumAra pratibaMdha pAmyA ane mAtA-pitA-rAjya parivArane tyAga karI saMgarahita thaI jinavara bhagavate kahelI dIkSA aMgIkAra karI. deva paNa pitAnA sthAnake gaye. rativardhana muni paNa tapa-saMyamanuM sevana karIne samAdhipUrvaka kAladharma pAmelo prathama devanI pAse vaimAnika devapaNe utpanna thaye. tyAMthI velA baMne deva mahAvidehanA vijayamAM vibuddha nAmanA uttama nagaramAM sagA bhAIrUpe rAjA tarIke utpanna thayA, tapa-saMyamanI sAdhanA karIne svargamAM gayA. tyAMthI cyavelA tame Indrajit ane ghanavAhana nAmanA vidyA, bala ane rUpathI saMpanna evA rAvaNanA putre thayA. je IndravadanA rANa hatI, te bIjA bhavamAM jinazAsana-bhAvita mativALI mardodarI thaI ane tArI mAtA banI. pUrvabhavane vRttAta sAMbhaLIne utpanna thaelA tIvra saMvegavALA baMne badhuoe ghaNA vidyAre sahita niHsaMgatAvALI pravajyA aMgIkAra karI. parAkramI bhAnukaNuM ane mArIce vidyAdhara-samRddhino tyAga karIne utpanna thaelA saMvegavALA te baMnee paNa pravajyA grahaNa karI. putre dIkSA aMgIkAra karI-ema sAMbhaLIne zekarUpI bANathI ghavAelA hRdayavALI mardodarI paNa mUrjIvaza vihala banIne bhUmi para DhaLI paDI. candana-mizrita jaLathI bhInA karelA aMgavALI bhAnamAM AvI-eTale vilApa karavA lAgI ke, "he Indrajit ! he ghanavAhana ! tame janma ApanAra mAtAne paNa na oLakhI? bhartAranA virahamAM strIone putra AlaMbana thAya che, jIvalokanI AvI sthiti samajavA chatAM tame paNa nirNAgiNI evI mane tyajI dIdhI ! traNa samudra sudhInI pRthvInA svAmI evA mArA pati raNasaMgrAmamAM nidhana pAmyA, putroe paNa mane choDI dIdhI, have huM kenuM zaraNa svIkAruM?" A pramANe tyAM vilApa karatI mandodarIne saMyamazrI nAmanI AryAe pratibaMdha pamADI, eTale te mahAdevIe paNa pratrajyA aMgIkAra karI. rAvaNanI bhaginI candranakhA paNa rAvaNanA mRtyuthI atyanta duHkha pAmI "jIvaloka anitya che." ema samajIne daDhabhAvavALI thaIne teNe paNa dIkSA aMgIkAra karI, tema ja jinavaranA dharmamAM vizeSa udyamI banI. vaLI rAvaNanI aDhAra hajAra bhAryAoe bAdhi-samyakatva prApta karavA pUrvaka dIkSA aMgIkAra karI ane saMsAranAM duHkho kSaya karavA mATe abhigrahAdika vizeSa sAdhanA zarU karI. A pramANe vividha prakAranI labdhiothI samRddha, sAdhuonA parivAravALA, saMya Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 344 : paumacariya-paddhacaritra mamAM parAkrama karanArA; bhavya jIne hitopadeza ApI Ananda karAvanArA, hAthInI jema vilAsavALI gativALA teo pRthvImAM vicaratA hatA ane rAtri-divasa pIDA rahita nirupadrava atyanta vimala sthAnanI prArthanA karatA hatA-arthAt mAtra mokSanI ja abhilASA rAkhatA hatA. [85] [ahiM sudhInI 75 parvanI kula AryAe 6334 granthAga zleka 7955). padmacarita viSe "Indrajita vagerenI pravajyA' nAmanA paMceteramA parvane A. zrIhemasAgarasUrie karela gUrjarAnuvAda pUrNa thayo. [35] [tA. 2-7-69 bhAyakhAlA.] [36] sItA-samAgama tyAra pachI dazaratha putra rAma-lakSamaNe ghaDA, hAthI, ratha ane subhaTa sahita mahARddhipUrvaka laMkAnagarImAM praveza karyo. moTA DhAla, pahe, bherI, jhAlara, kAMsI joDa, tilimA, mRdaMganA zabdo tathA jaya jayakAra zabdane avAja tyAM eTale phelAye. hato ke, kAnamAM paDelo zabda paNa sAMbhaLI-samajI zakAtuM na hatuM. tyAM rAjamArga upara jatA rAma ane lakSmaNanAM darzana karatA nagarajane eka-bIjAne dhakkAmukkI karIne jotA hatA ane tRpti pAmatA na hatA. sahasA bhavananA gavAkSomAM najIka najIka ubhelI bIjInI othamAM lapAtI-chUpAtI ane mArga para rAma, lakSamaNa vagere subhaTane jetI vidyAdhara-sundarIonAM mukha-kamaLa adhika zubhatAM hatAM. paraspara eka sakhI bIjIne kahevA lAgI ke, "zreSTha puMDarIka-kamalapatra-sarakhA netravALA, IndranA jevA rUpavALA, sItAnA hRdayavallabha A rAma che. IndIvara kamala-sarakhI kAntivALA, IndIvara kamalapatra-sarakhA nayanavALA, lAMbA-bAhuvALA cakraratnanA svAmI evA vAsudeva lakSmaNane he sakhi! tuM nihALa! A kiSkidhi nagarInA rAjA sugrIva che, A virAdhita, A janakaputra bhAmaMDala, A nIla, aMgada, aMgakumAra, hanumAn temaja jAbuvantane je. A pramANe rAma vagere subhaTo lokonAM vacano sAMbhaLatA sAMbhaLatA ane rAjamArgamAM gIradI karatA sItA tarapha cAlyA. hAthInI aMbADI para beThela cAmara dharanArIne rAme pUchayuM ke-"he bhadra! mArI bhAryA sItA kayAM rahelI che? te tuM mane jaldI kahe." teNe javAba ApatAM jaNAvyuM ke-"he svAmi! A puSpapurI nAmane manahara parvata che, tyAM paddha nAmanA udyAnanA madhyabhAgamAM tamArI gRhiNu rahelI che." kame karI rAme sItAnA rahevAnA sthAna pAse pahoMcIne hAthI uparathI nIce Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [76] sItA-samAgama-vidhAna utarIne malinadehavALI peAtAnI bhAryA sItAne dekhI. svAbhAvika pAtaLA deDavAnI sItA tA hatI ja, temAM vaLI rAmanA viyAgathI karamAI gaelA zarIravALI sItA priyane dekhI nIcuM mukha karatI zaramAtI rudana karavA lAgI. vaLI priyane samAgama thavAnA kAraNe zAka dUra karIne harSAdhIna thavAthI ekadama sItA rAmAMcita deDavALI khanI gaI. indrANI jema Indrane, gADhasnehavALI rati kAmadevane, subhadrA bharatane tema sItA, pati sanmukha jaI caraNamAM paDI. candanarasathI siMcAelI hAya, tema rAme kSaNavAra sItAne snehapUrvaka dRDha AliMgana karyuM -eTale lAMbA kALanA vicAga-tApathI maLI raheluM mana samAgama-sukhaneA Ananda anubhavavA lAgyuM. kalpavRkSanI atyanta najIka puSpAvALI kanakalatA vIMTaLAine rahelI hoya, tema sundara manavALI, nAjuka kAyAvALI sItAe pAtAnI e bhujAe patinA kaMThamAM nAkhI AliMgana karyuM". AkAzamAM rahelA devAe sItA sahita rAmane dekhIne puSpanI ane sugandhI jaLanI vRSTi karI. te devA meATA zabdothI 'bahu sundara thayuM, sAruM thayuM' melyA. meru mAphka aDAla manavALI ati zaya dRDha aNuvratadhArI sItAnuM zIla niSkapa ane nirmIla che. tyAra pachI lakSmaNe paNa sItAnA caraNamAM namaskAra karyo, teNe paNa tIvra snehathI lakSmaNa kumArane AliMgana karyuM. sItA kahevA lAgI ke, he bhadra! pUrve uttama zramaNeAe je pramANe kaheluM hatuM, te pramANe sAMbhaLyuM, anubhavyuM ane ApaNe pragaTa pratyakSa dekhyu. cakra dhAraNa karanAra vAsudevanI lakSmInA adhikArI pRthvInAtha ane tamArA mATA bandhu baladevapaNuM pAmyA. tyAra pachI bhAmaMDale paNa pAtAnI sagI ahenanA caraNamAM ha pUrvaka praNAma karyAM, eTale pavitra manavALI sItAe paNa bandhusnehathI tene AliMgana ApyuM. tyAra pachI. krama pUrNAMka vidyAdhara rAjAe pAtAnAM nAma khelavA pUrvaka sItAne namaskAra karavA lAgyA. te A pramANe-sugrIva, hanumAna, nala, nIla, agada, candrAbha, suSeNu, virAdhita, jAmbUvanta ane bIjA paNa ghaNA subhaTAe pAtapAtAne paricaya ApyA. tyAra pachI sundara AbharaNA, bhUSaNA, uttama sugandhi vilepanA, vividha prakAranAM vastro ane puSpA lAvavAmAM AvyAM, namAvelA mastakavALA mahAsulaTA abhinandana ApatA kahevA lAgyA ke, he bhadre ! tame kamaLa-nivAsinI lakSmI ja che, temAM sandeha nathI. tamA vimala yazavALA, hala AyudhavALA-khadeva rAma sAthe icchA pramANe anupama viSayasukha sevana karanArA thAo. [26] " padmacarita viSe - sItA-samAgama-vidhAna nAmanA cheAMteramA parvanA gUjarAnuvAda pUrNa thayA. [76] singaidaimaid : 345 : Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [77] madanuM AkhyAna have te candrasamAna AlAdaka mukhavALA rAma, sItA sAthe bhavanAlaMkAra nAmanA uttama madonmatta hAthI upara ArUDha thayA. jayakAra zabdanI udaghoSaNA ane maMgalagIto gavAI rahelAM che-evA sItA-sahita rAme khecara vidyAdharonI sAthe rAvaNanA bhavanamAM praveza karyo. te bhavananA madhyabhAgamAM ati uMcuM hajAra staMbhayukta, uttama suvarNanI AkarSaka racanAo karAveluM zrIzAntinAtha bhagavantanuM jinagRha hatuM. sItA-sahita hAthI parathI nIce utaryA ane prasannamanavALA vIra rAme jinamaMdiramAM praveza karI kAussagna karyo. mastaka viSe be hAthanI aMjali bhegI karI sItA sAthe harSapUrvaka zrIzAtinAtha bhagavantanI sabhUta guNavALI stuti karavA lAgyA. te A pramANe- jemanA janmasamaye traNe bhuvanamAM sarvatra zAti thaI ane te kAraNe ApanuM pApa nAza karanAra evA prakAranuM "zAntinAtha" nAma sthApana karavAmAM AvyuM. bahAranA zatruone jitane A rAjya prApta karyuM ane dhyAnacakathI AtmAnA AMtara kAmakrodhAdika zatrunya upara vijaya meLavyuM. devo ane asurethI praNAma karAelA he bhagavanta ! tamane namaskAra thAo. janma, jarA, maraNa-rahita temaja rAgarahita che vItarAga ! tamane namaskAra thAo. saMsArano sarvathA ucacheda karanAra he nAtha ! tamone namaskAra thAo. zivasukha upArjana karanAra che svAmi ! tamane namaskAra thAo. stutividhAna karyA pachI tIvra bhaktirAgavALA sarve rAjA kramasara tyAM ja beThA. A samaye sumAlI, bibhISaNa, mAlyavanta, ratnAzrava vagere gADha zekathI saMtapta thaelA zarIravALA-teone viSAda pAmelA dekhIne rAme AzvAsana ApatAM kahyuM ke, mAruM eka vacana sAMbhaLo ke, have zekane sthAna na Apo ane karavA egya kAryamAM mana lagAve. A samagra jIvalokamAM je jIve je pramANe pote kama upArjana karelAM hoya che, tene anusAre duHkha ke sukhanI prApti thAya che. traNe bhuvananA samagra jIvalokamAM je jIva ja hoya che, tene avazya maravAnuM hoya ja che. AvI saMsAranI sanAtana sthiti tame jANo cho, to have zokano tyAga karo. A zarIra kSaNamAM nAza pAmavAnA svabhAvavALuM che, puSpa-samAna alpakALa TakanAruM yauvana che, jIvatara vijaLI samAna caMcaLa che, hAthInA kAnanI jevI lakSmI asthira che, svapnanI jevA bAjonA sneha vyartha che. have A zekane tyAga karIne tame sarve AtmahitanI sAdhanA kare ane tamArI tamAma zakti anusAra jinezvara bhagavate kahelA dharmamAM udyama karo." Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [77] madanuM AkhyAna madhura vacanA vaDe te sarvene rAme zAMti pamADavA, eTale sundara manavALA teo pAtAnA ghare gayA ane andhuonAM kAryo nIpaTAvyAM. teTalAmAM khibhISaNanI bhAryA mahAdevI hajAra yuvatIe ane parivAra-sahita rAmanI pAse AvI paheAMcI. rAmanA caraNamAM paDIne vinanti karavA lAgI ke, ' Apa lakSmaNu-sahita kRpA karIne amArA ghare pagalAM karI. ' A vAta cAlatI hatI tyAre, bibhISaNe paNa rAmane prArthanA karI ke, 'amArA para prasAda karIne Apa amAre tyAM padhAro.' A pramANe prAthanA karAelA, jemAM eka-bIjA athaDAtA-kuTAtA ghaNA leAkeAnI Da jAmelI che, tevA samagra parivAra sahita sItA sAthe hAthI upara ArUDha thaine te tarapha cAlyA. hAthI, gheADA, ratha, yAna, vimAna upara ArUDha thaelA khecarA vAjiMtrAnA uchaLatA zabdo sahita, temaja dhvajAemAM peAtAne oLakhavAnAM cihno jemAM karelAM che, evA te vidyAdharA rAjamAge cAlavA lAgyA. uttama kumArIe ma'galagIta, vAjiMtra, nRtya ane ADaMbara jyAM karI rahelI che, evA jhagamagatA merunA zikharanI upamA sarakhA bibhISaNanA bhavane paheAMcyA. tyAM bibhISaNe ratnA vagere ApI rAmanI pUjA karI. tyAra pachI sItA ane lakSmaNa sahita rAmanA bhavanamAM praveza karAvyeA. khibhASaNanA bhavanamAM praveza karI vacce gayA tA tyAM kanakanI suMdara bhittivALuM hajAra staMbhayukta, nAnI nAnI ghUgharImAlA yukta, laTakAvelA jhummarAthI karelI zeAbhAvALuM, vividha prakAranI dhvajA-patAkAnAM cihnayukta, uttamapuSpothI karela pUjA vidhAnavALuM padmaprabhunuM maneAhara jinAlaya dekhyuM. vizuddha uttama padmarAgamaNithI nirmANa karelI padmaprabhunI pratimAnI sItA sAthe rAme vizuddha bhAvathI stuti karI. lakSmaNa vagere bIjA subhaTA paNa vaMdanA karI tyAM kheDA ane bhagavantanI kathA karavAmAM parAvAyA. tyAra pachI vidyAdharIe rAma, lakSmaNa, sItA ane vizalyAnI mahARddhivALI snAnavidhi karAvavA lAgI. kevI rIte ? vaiDU ratnanI snAna karavAnI pIThikA upara temane besADIne ghaNAM vAjiMtrA ane zakhAnA zabdo jemAM sa'bhaLAtA hatA, tevI rIte suvaNaeN nA kaLazeAthI snAna karAvyuM. snAna karyA pachI alaMkRta karelA zarIravALA rAme padmaprabhune praNAma karIne giri sarakhu` bhAja nanu navedya tyAM arpaNa karyuM. lakSmaNa sahita rAma, maMtrIo ane bIjA parivAra sahita bhAjana karavA mATe bheAjanagRhamAM gayA ane vividha prakAranAM bhojana karyAM. kAmaLa sugandhi svAdiSTa pAMce indriyAne anukULa managamatAM zubha bhojanA icchA pramANe khAdhAM. tyAra pachI sarva vidyAdhara-rAjAonuM peAtAnA vaibhavAnusAra uttama hAra, kaDAM, kuMDala, vastra, alakAra AdithI sanmAna karyuM. bhojanavidhi pUrNa thayA pachI sukhAsana para beThelA subhaTo kahevA lAgyA ke, ' ahA ! rAkSasavaMzamAM khibhISaNa kharekharA ratna nIvaDyo.' tyAra pachI khibhISaNa vagere vidyAdharA moTA ADaMbara pUrvaka rAmanA rAjyAbhiSeka karavA tatpara thayA. tyAre rAme teone kahyu ke, 'pitA Adi guruvage` samagra pRthvInA rAyAdhipati bharatane nImelA che. mahApuruSoe karela maMgala-abhiSekanA viSayamAM eka doSa e dekhAya che ke, amArI rAjyAbhiSekanI vAta sAMbhaLIne kadAca : 347 : Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 348 : paumacariya-padmacaritra bharata vairAgI bane. sarva vidyAdharoe ekaThA maLIne kahyuM ke, "bhale ema thAva" tyAra pachI devakamAM jema Indra rahe, tema laMkApurImAM rAma rahevA lAgyA. sarve khecara subhaTo paNa potAnA sainya ane parivAra-sahita devalokamAM jema devo tema atizaya guNa ane dvivALA e laMkAnagarImAM rahevA lAgyA. degundaka devanI jema rAma sItAnI sAthe uttama viSaya-sukha evI rIte bhogavI rahelA hatA ke, keTale kALa gaye, te paNa jANI zakatA nathI. bhale svarga sarakhe deza hoya, paNa priyamanuSyanA virahamAM araNya sarakho lAge che, jyAre ISTajananA saMgamAM araNya paNa devakathI adhika lAge che. tathA IndranI lIlAne anusaratA, ratisAgaramAM DUbelA lokone saMtoSa utpanna karatA lakSmaNa paNa vizalyA patnI sAthe tyAM rahetA hatA. e prakAre atizaya guNavALA temaja samRddhivALA teone ratisukha anubhavatAM aneka varSe eka divasanI jema pasAra thayAM. have la1maNa kaIka samaye jenI sAthe AgaLa maMgala vivAha-lagna karyA hatA, te kabara vagere nagaranI kanyAonuM smaraNa karIne te kanyAone bolAvavA mATe temanA upara abhijJAna-sahita lekhapatra lakhIne sadezavAhakone mokalyA. te lekho laIne vidyAdhare kumArIo pAse gayA ane lekho batAvyA. lamaNe mokalelA manuSya jANIne kumArIo adhika neha vahana karavA lAgI. dazapuranA svAmI vAkarNa rAjAe rUpamatI nAmanI putrIne mekalI, eTale te saparivAra laMkAnagarIe AvI pahoMcI. kRbaranagaranA vAlikhilya rAjAnI putrI je anekaguNavALI hatI, te kalyANamAlA nAmanI kanyA paNa tyAM AvI pahoMcI. pRthvIpuranA pRthvIdhara rAjAnI vanamAlA nAmanI kanyAne vidyAdharoe lakSamaNunI pAse ANI. kSemAMjalI nagarInA jitazatru rAjAnI jitapadmA nAmanI putrI paNa parivAra-sahita laMkApurImAM AvI pahoMcI. ujajayinI vagere nagarInI je je kanyAo hatI, tene tene mAtA-pitAdika guruvarge anumati ApI, eTale te sarve laMkApurImAM pahoMcI gaI. devAMganAonA rUpa sarakhA rUpavALI te sarvAMgasundarI kanyAo sAthe lamaNe mahAvibhUtithI pANigrahaNa karyuM. navayauvana vahana karatI, ratiguNanA sArane vahana karatI evI je kanyAo pahelAM rAmane arpaNa karavAmAM AvI hatI, te kanyAo sAthe rAme paNa lagna karyA. A pramANe baladeve ane vAsudeve mahAvibhUti prApta karI ane samagra vidyAdharo sahita laMkApurInuM rAjyasukha bhogavavA lAgyA. - have zreNika ! cAlu kathAnA saMbandhane choDIne vacamAM labdhiguNa dhAraNa karanAra Indrajit muni AdinA kahevAtA bIjA saMbaMdhane sAMbhaLo dhIra AtmA Indrajit munivare dhyAnAgni vaDe sarva karmanA kacarAne bALIne bhasma karyo ane kevalajJAna pragaTa karyuM. dhIra meghavAhana munivare paNa samagra gonuM ekIkaraNa karavA pUrvaka kamalene jitane kevalajJAnanI patAkA meLavI. darzana, jJAna ane cAritranI nirmalatA pUrvaka tapa ane saMyama caraNasittarI ane karaNasittarI A Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [77] madanuM AkhyAna : 349 : savene viniyoga karIne bhAnukaNe paNa kevalajJAnAtizaya prApta karyo. je je sthAnakemAM A mahAtmAo nirupadrava acala anuttara evuM mokSasukha pAmyA. he zreNika ! te sthAnake dekhAya che, paraMtu te sAdhuo dekhAtA nathI. indrajit ane meghavAhana vidhyasthalImAM siddhi pAmyA, te traNe bhuvanamAM vikhyAta evuM megharava nAmanuM tIrtha thayuM zramaNa jabUmAlI sucAritranA karmanA prabhAvathI kAla pAmIne ahamidrapaNuM arthAt kalpAtIta devapaNe thayA. tyAMthI cyavane airAvata kSetramAM mahAzramaNa thaze ane karma dhUNAvIne kevalajJAna pAmI siddhi prApta karaze. vaLI narmadA nadIne tIre kuMbhakarNa munivara mokSa pAmyA, te dezamAM pRSarakSita-pITharakhaMDa tarIke te tIrtha prasiddhi pAmyuM. mArica tapa-saMyamanI sAdhanA karIne kalpavAsI vimAnika deva thaye. je manuSya jevA viSayanI jeTalI sAdhanA karavAne vyavasAya kare, te phaLa paNa teTalA ja pramANamAM prApta kare. jeNe pUrvakAlamAM ghaNuM pApa karyuM hatuM, paraMtu pAchaLathI dIkSA aMgIkAra karI, te madadAnava munivara tapa ane saMyamanA prabhAvathI ghaNA labdhisaMpanna banyA. te svAmi! mane eka bIjI vAtane khulAso Ape ke-"ahIM je strIe dIkSA aMgIkAra karI heya, te zIla ane saMyamanI sundara sAdhanA karatI hoya, to te kaI gati prApta kare ? te kaho." tyAre gaNadhara bhagavanta indrabhUtie pratyuttara ApyuM ke, daDhazIlavALI je strIe dIkSA aMgIkAra karI hoya, te atikRtArtha thaelI sItA samAna thAya, tema ja svarga-sukha meLave. jema ghoDA, rathava, patthara ane loha tema ja vividha vRkSamAM vizeSatA-taphAvata hoya che, tema che zreNika! puruSa ane strIomAM vizeSatAo rahelI che. A madadAnava pUrvAvasthAmAM mAtelA hAthI mAphaka niraMkuza manavALe, viSayamAM ati Asakti karanAre, krodha karavAnA svabhAvavALo hato, paraMtu daDhazaktivALA manuSya tene dhAraNa karyo ane jJAna-aMkuzathI vaza karyo. he zreNika! pArakAnA abhimAna khAtara je mahilAnA zIlanuM khaMDana thAya, tenI tamane spaSTa-pragaTa hakIkata kahuM chuM, te he zreNika ! ekAgratAthI zravaNa kara jyAre keIka samaye A deza ghaNA rogonA upadravathI parezAna thaye, tyAre dhanya nAmanA gAmano rahevAsI vipra pitAnI patnI sAthe tyAMthI nAThe. armilA nAmanI te brAhmaNI kulaTA vyabhicAriNI, abhimAnI ghaNuM pApiNI ane bIjA ghaNuM mahAde vALI hovAthI vipre tene mahAjaMgalamAM choDI dIdhI. mArge jatAM kararuha nAmanA rAjAe tene dekhI ane potAnI bhAryA banAvI. te brAhmaNa puSpAvatI nagarImAM rAjAnI sAthe sukhane anubhava karatI rahelI hatI. keIka samaye rAjAnI ghaNu maherabAnI thavAthI ratikrIDA karavAnA samaye A brAhmaNa patnIe rAjAne mastakamAM paganuM pATu mAryuM. rAjasabhAmAM beThelA rAjAe ghaNuM nIti ane zAstranA jANakAra sarve maMtrIone pUchayuM ke, "rAjAne je kaMI pagathI prahAra kare, tene ke daMDa kare?" tyAre paMDitamAnI evA puruSoe kahyuM ke, "he rAjana tene paga chedI nAkha." Ama belatA teone Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra hemAMka nAmanA viSe aTakAvyA. hemAMka viSe kahyuM ke, prahAra karanAranA paganI pUjA karavI joie' mATe vallabha bhAryAM uparanA roSanA tyAga kare. hemAMka vipranuM A vacana sAMbhaLIne aneka prakAranAM dAna karIne abhimAna karanAra tuSTa thaelA narapatie tene ghaNI samRddhi ApI. te samaye hemantapuramAM ameAgha khANanI prApta karela labdhivALA bhAga vanI mitrayazA nAmanI rAMkaDI vidhavA patnI rahetI hatI. atiduHkhita te vidhavA dhanapUNa hemAMkane dekhIne zrIvaddhika nAmanA peAtAnA putrane rudana karatI karatI kahevA lAgI ke, * mAruM vacana sAMbhaLa ! pahelAM tArA bhAgava nAmanA pitA dhanuSa-khANa vagere astra-zastravidyAmAM ghaNA kuzaLa, sarva rAjAone atizayapUjya ghaNI samRddhivALA hatA. te mAtAne AzvAsana ApI anukrame vyAghrapura nagare gayA ke, jyAM sarva zAstra ane sarva kaLA zIkhavanAra evA gurunI pAse zIkhavA mATe rAkAyA. samasta vidyAnA pAragAmI thayA. have te nagaramAM te (rAjA)nI sundara putrI hatI, tene kAIka bahAnuM kADhI apaharaNa karI te peAtAnA ghara tarapha cAlyA. siMhandu nAmanA te kanyAnA bhAie senAhita tenI pAchaLa jaIne pakaDI pADyo ane zrIvana sAthe laDavA lAgyA. ekaleA hAvA chatAM teNe senAsahita siMhendu rAjaputrane harAvyeA ane krame karI zrIvana mAtA pAse gayA. jJAna-vijJAnamAM niSNAta thaelA hAvAthI, kaLAnI capaLatAthI kararuha rAjAne prasanna karyA. rAjAe paNa prasanna thaIne tene peAtanapuranuM rAjya bheTa ApyuM. sukAnta rAjA mRtyu pAmyA, eTale vairI rAjAe siMhendaputrane rAjya parathI uThADI mUkavo. bhaya pAmelA te peAtAnI bhAryA sAthe suraMga dvArA palAyana thayA. vicAyu ke, have pAtanapuramAM mAtra mane sagI mahenanu zaraNu che-ema dhArI tAmbUlika sAthe zIghra te gAma tarapha cAlyeA. palAyana thatA hatA, tyAre aNadhAryA cAra leAkeAe rAtre tene herAnaparezAna karI trAsa pamADyo, vaLI siMhendga pAtanapura najIka AvyA, eTale bhayaMkara saspe tene Da'kha mAryA. mUrchAthI zarIra vijJala banyuM, bhALI patnI atizaya priya patine khAMdha para ucakIne vilApa karatI tyAM paheAMcI ke, jyAM mada nAmanA muni rahelA hatA. pratimA kAussagga dhyAnamAM ubhelA muni pAse patine khabhethI utArIne sthApyA. tyAra pachI te patnI muninA caraNane sparza kare, pharI patinA zarIrane papALe-ema karatAM muninA caraNanA prabhAvathI siMhendu jIvatA thayA ane patnIne te samaye atizaya AnaMdAtsava thayA. tuSTa thaelA siMhandu patnI sahita te sAdhune praNAma karavA lAgyA. have sUryAMdaya thayA, tyAre samApta thaelA abhigrahavALA munine vinayadatte vaMdana karIne siMhendu ane tenI patnInA vRttAnta pUchyo. te zrAvake gAmamAM jaine zrIvanane sava spaSTa ane pragaTa je vRttAnta siMhacandre vinayadattane kahyo hatA, te jaNAbyA. rASAyamAna thaela zrIvana ekadama laDavA taiyAra thayA, parantu muninA caraNakamaLamAM tenI patnIe zAnta pamADyo. bhAryAsahita teNe te munivarane tyAM vaMdana karyuM. ane tuSTa thaelA zrIva ne snehapUrvaka AdarathI siMhendu sALAne eTalAnyA. rAjAe priyAnA : 350 : Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [77] madanuM AkhyAna : 351 ; bhAI sAthe samAgama thaye, tene Ananda mAnIne tyAM mada nAmanA mahAmunine pitAne pUrvabhava pUcho. have munie tene kahyuM ke zobhapuramAM bhadrAcArya hatA, temane vaMdana karavA mATe sukumAla nAmanA rAjA lokonA parivAra sahita gayA. te samaye nagaramAMthI kaI keTaregavALI strI munivarane vaMdana karavA mATe najIka AvI, eTale tenA dehamAMthI uchaLatI durgadha rAjAne AvI. rAjA ghare gayA pachI bhadrAcArya pAse te kaDhaNae vrata aMgIkAra karyo, tyAra pachI mRtyu pAmI devaloke gaI. tyAMthI cyavIne ahiM zIla-Rddhi-saMpanna, rUpa, guNa ane yauvana dhAraNa karanAra jinavaradharmamAM udyama karavAnI mativALI utpanna thaI. have pelo sukumAlarAjA moTA putrane rAjya ApIne dharmamAM daDhacittavALe mAtra ATha gAmano parigraha rAkhI saMtoSa mAnavA lAgyA. ATha gAmamAM saMtoSapaNAnA guNage zrAvakapaNuM ArAdhI deva thayo ane tyAMthI vIne tuM zrIvardhita tarIke utpanna thaye. he narapati ! have tArI mAtAnA pUrvabhavane saMbandha kahuM chuM. keI videzI mArgamAM bhUkhyo thayA, eTale bhojana meLavavA mATe eka gAmamAM praveza karyo. bhojanagRhamAM bhojana prApta na thavAthI krodhathI dhamadhamI rahelA teNe vicAryuM ke, "AkhuM gAma saLagAvI mUkuM ane pachI bahAra nIkaLI jAuM." devage te AkhuM gAma saLagI gayuM eTale te gAmavAsIoe te pathikane te ja agnimAM pheMkyo. te marI rAjAnI rasoyaNa tarIke utpanna thaI. vaLI tyAMthI mRtyu pAmI ativedanAvALI narakamAM utpanna thaI. narakamAMthI nIkaLIne he narapati ! tArI mAtA thaI, je bhArgavanI patnI ane suMdara zIla pALavAnI mativALI mitrayazA banI. have pitananagaramAM godhAnika nAmane vepArI hato, tene bhujapatrA nAmanI bhAryA hatI ane mRtyu pAmI te temanA putra tarIke utpanna thayo. vizAlaguNavALI bhujapatrA te rativardhananI kAminI thaI. tyAra pachI nagaranA bhArane vahana karanAra ga6bhAdinI pIDA thaI. e pramANe pUrvabhavano saMbandha kahI madamuni AkAzamAge pitAnI IcchA pramANe bIjA pradezamAM gayA. zrIvardhana rAjA potanapuramAM gayA. he zreNika ! puNyadaya jAgRta thAya, tyAre koIkane rAjya-prApti thAya che ane jyAre te viparIta thAya che, athavA puNyanA astakALamAM maLeluM rAjya cAlyuM jAya che. kaika AtmAne gurune samAgama thAya che, to dharmanI prApti thAya che ane keIkane niyANAnA doSanA kAraNe adhama durgati thAya che. ema samajIne haMmezAM samaju vage AtmakalyANa thAya-tema pravRtti karavI; jethI karIne maraNakAle mokSa agara saddagatinA mArgane batAvanAra gurune yoga prApta thAya. A pramANe dayA, Indriyadamana, tapathI utpanna thaela saMyamanA svarUpane sAMbhaLIne je manuSya mada nAmanA munie kahela dharmanA arthane zravaNa kare che, te sAmo ane zreSTio sahita zrIvananI jema vimala ane malavagaranA dehane prApta kare che. (117) padmacarita viSe "madanuM AkhyAnaka' nAmanA sattoteramA pavana * gUrjarAnuvAda A. zrIhemasAgarasUrie pUrNa karyo. [77] Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [38] sAketapurI-ayodhyAnuM varNana dazaratha bhartAra ane putra rAmanA viyoganA kAraNe ekAnta duHkha pAmelI aparAjitA atyanta dInavadanavALI bhavanamAM daze dizAmAM valakhAM mAratI joyA karatI hatI. putrane dekhavAnI IcchA karatI teNe gavAkSamAMthI upara jatA ane nIce utaratA eka kAgaDAne dekhyo. te kAgaDAne teNe kahyuM ke, "mArA putra pAse jaIne tuM jaldI tenA samAcAra lAvI Ape, to huM tane khIra ApuM." ema kahIne putranA aneka guNa ane caritranuM smaraNa karIne azrujaLadhArA vahevaDAvatI te karuNa svarathI rudana karavA lAgI. "kemala hAtha ane pagavALA he vatsa ! tuM karkaza mArgavALA kayA dezamAM paribhramaNa karato hoIza! tArI patnI sAthe tuM ThaMDI-garamImAM ghaNe duHkhI thato hoIza. maMdabhAgyavALI mane choDIne lAMbA kALathI tuM pravAsa karyA kare che. atyanta duHkhathI kheda pAmelI tArI mAtAne tuM svapnamAM paNa smaraNa karato hoIza nahiM." AvA ane bIjA pralApa karatI devI jeTalAmAM beThelI hatI; teTalAmAM AkAzamArgethI aNadhAryA nAradajI utarI AvyA. ta. vastra dhAraNa karanAra, lAMbI jaTArUpI mukuTane dhAraNa karanAra nArade tyAM praveza karyo, eTale aparAjitAe AdarapUrvaka ubhA thaI sanmAna karyuM. Asana ApyuM eTale nAradajI beThA. aparAjitAnA netramAM azru gaLatAM dekhIne tene pUchayuM ke, "Ama durma navALI kema jaNAya che?" Ama pUchayuM-eTale teNe devarSine pUchayuM ke, kyA dezamAM samaya pasAra karIne tame ahIM padhAryA che, te mane spaSTa jaNAvo. tyAre nArade pratyuttara ApatA kahyuM ke- "dhAtakIkhaMDanA pUrva bhAgamAM suraramaNa nAmanA nagaramAM tIrthakarane janma thayo. tyAM kalyANaka-mahotsava hate. deva ane asure e meruparvata upara jinezvarano janma savane abhiSeka karyo. tyAM ghaNe Ananda-pramoda dekhyo ane bhAvathI bhagavAnane vaMdanA karI. jinezvara bhagavantanA darzanamAM atizaya anurAgI thavAthI tyAM tevIza varSo vItAvyAM. mAtA sarakhI bharatabhUminuM smaraNa thavAthI huM ahiM Avyo." AvI rIte suMdara pratyuttara pAmelI rAmanI mAtA kahevA lAgI ke-"he maharSi! "duHkha zAthI pAmelI chuM." te Ape mane pUchayuM, te je bhUtakALa bane che, te sAMbhaLe. bhAmaMDa lanA saMganA kAraNe dazaratha rAjAe te subhaTa sahita dIkSA aMgIkAra karI. te ja samaye sItA ane lakSamaNa sahita rAma paNa ahIMthI bahAra nIkaLI gayA. sItAnuM apaharaNa thayuM. vAnararAjAo sAthe saMyoga thayo. rAvaNe zaktithI yuddhamAM lamaNane ghAyala Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] sAketapurI-adhyAnuM varNana 4 353 : karyo. lakSmaNane jIvADavA mATe vizalyAne laMkApurI laI gayA. saMkSepamAM A hakIkata tamane jaNAvI. patinA viyegamAM atiduHkhita najarakeda rahelI sItA tyAM rAvaNanA kabajAmAM rahelI che. zaktinA prahArathI ghavAyele lakSmaNa jIvata che ke mRtyu pAmyA che? Aja sudhI ahIM keI spaSTa samAcAra AvyA nathI. A sarva smaraNa karatAM mane hRdayamAM ati bhayaMkara zaka thayo che." aparAjitAnAM vacana sAMbhaLIne kheALAmAM rahelI suMdara vINane grahaNa karIne udvega manavALA nAradajI lAMbA nasAsA mUkavA lAgyA. nArade kahyuM ke, "he bhadra! A bhayaMkara zekane tyAga kare, tamArA putranI sarva hakIkata huM jaIne lAvuM chuM." ema kahIne vINA-tambare bagalamAM sthApana karIne AkAzatalamAM uDyA ane kSaNadhaMmAM laMkAe pahoMcI gayA. hadayathI nArada samajatA hatA ke, je huM rAmane vRttAnta pUchIza, to kadAca pApI rAkSase TheSa karaze. have te samaye hAthI jema hAthaNIe sAthe jalasanAna kare, tema padmasarevaramAM aMgada pitAnI priyA sAthe jalakIDA karato hate. aMgadanA sevakane meM rAvaNanA kuzala samAcAra pUchayA, eTale A rAvaNane hitakArI che." ema samajIne mane rAmanI pAse laI gayA. rAvaNanA pakSanA hitakArI hoya, te kAraNe jANe bhaya pAmyA hoya tema karatA abrahmaNyama '-ema bolatA nAradane rAme sAtvana ApyuM ane pachI pUchayuM kehe Arya! Apa kaI taraphathI padhAryA che-te kaho." tyAre teNe kahyuM ke, "he deva tame sAMbhaLo! putranA viyeganA kAraNe zekAzithI baLI rahelA hRdayavALI tamArI mAtAe mane tamArI pAse mokalele huM nArada chuM. baccA vagaranI siMhaNanI, nAnA hAthI bALaka vagaranI hAthaNInI je avasthA thAya, te pramANe tamArA vigamAM tamArI mAtA atyaMta duHkhI avasthA bhegavI rahela che. jenA keza vikharAelA ane vagara saMskAra karelA che evI tamArI mAtA duHkhamAM divase pasAra kare che. he mahAyaza! zekasAgaramAM uMDe DUbI gaI che. he lakSmaNa! tamArI mAtA paNa putranA vigathI karamAelA dehavALI atikaruNa svarathI rudana karatI duHkhamAM divaso nigamana karI rahela che. tamArI baMnenI mAtAo na bhajana karatAM, na zayana karatAM, na divase, na rAtre, na saMdhyA-samaye kSaNavAra paNa zAnti anubhavI zakatI nathI." mAtAnA AvA duHkhapUrNa samAcAra sAMbhaLIne atyanta dIna mukhavALA baladeva ane nArAyaNa ekadama rudana karavA lAgyA. mahAmuzIbate vAnara subhaToe temane zAnta karyA. rAme nAradajIne kahyuM ke, "Ape A samAcAra ApyA, te suMdara kArya karyuM, A karavAthI tamee mAtAone jIvitadAna ApyuM. kharekhara te ja puruSa kRtakRtya ane puNyazALI che, je pramAda vagara mAtAnAM vacana ulaMghana karyA vagara temanI sevA ane vinaya kare che." mAtAnI kuzala samAcAra sAMbhaLIne rAma ane lakSmaNa khuza thayA, tyAra pachI vidyAdhara subhaTa sahita temaNe nAradajInI pUjA karI. 45 Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 354 : paumacariya-padmacaritra A samaye rAme khibhISaNane sulaTA samakSa kahyuM ke, he bhadra! have amAre krUrajIyAta sAketapurIe prayANa karavuM joie. putranA zAkAgnimAM baLI jaLI rahelI amArI mAtAone tyAM jai amArAM danarUpI jaLavaDe ThAravI joie arthAt zAnti pamADavI joie.' mastakathI praNAma karIne khibhISaNe vinaMti karI ke, 'mArI vAta sAMbhaLeA, he rAma ! seALa divasa sudhI Ape mArA bhavanamAM nivAsa karavA paDaze. he svAmI ! bIjI vAta paNa Apa sAMbhaLeA ke, sAcA samAcAra sAketamAM mAkalavA mATe ekadama huM bharatanA upara mArA aa mAkaluM chuM.' rAmanI AjJAthI utAvaLathI janArA ne mAkalyA, eTale tyAM jaine bharatane praNAma karIne ahiMnA sa samAcAra jaNAvyA ke, 'rAme halasahita muzala ane parAkramI lamaNe cakraratna prApta karyuM che. laMkAdhipati rAvaNu marAcA ane sItAnA meLApa thai gayA che. indrajit meghavAhanane keda pakaDelA hatA, teone andhanathI mukta karyA-eTale te subhaTAe dIkSA aMgIkAra karI. rAme ane lakSmaNe garuDa ane kesarI nAmanI vidyAo prApta karI che. rAvaNunA sagAbhAi bibhISaNu sAthe hamezAM gADha prIti thaI che ane Ananda pAmelA rAma-lakSmaNa lakApurImAM rAjyavebhava bhAgavI rahelA che.' A pramANe rAma-lakSmaNanI samRddhi sAMbhaLIne bharatarAjA ghaNuM! harSa pAmyA. tyAra pachI tAskUla ane sugandhi padArthAthI dUtanI vaibhavAnusAra pUjA karI. tyAra pachI bharata te krUtAne sAthe laine mAtAnI pAse gayA ane putrazeAkathI duHkhita thaelI mAtAone rAma-lakSmaNanA samagra samAcAra dvAe jaNAvyA. putrAnI kuzalavArtA sAMbhanIne mAtAe temane abhinandana ApyAM. eTalAmAM te laMkAnagarIthI khIjA paNu aneka vidyAdharA AvI paheAMcyA. AkAzamAM rahelA te khibhISaNa vagere vidyAdhara subhaTAe te nagarInA sarva gharAmAM rAnI vRSTi karI. have te nagarImAM dakSa vidyAdhara zilpiee samagra bhavaneAnI talabhUmi ratna ane suvarNa thI eka sarakhI banAvI dIdhI. nagaramAM aneka uMcA zikharAvALAM jinabhavanA nirmANa karAvyAM. aSTApada parvatanA zikhara sarakhA uMcA hajAro prAsAdA nirmANa karAvyA, suvarNanA staMbhAnI pracuratAvALA, vizALa ratnA jaDelA, cAre bAju maneAhara vijayadhvajA-patAkA AMdhelA maMDapAnI racanAo karAvI. jemAM suvarNa-ratnamaya aneka meAtIonI mALAo laTakI rahelI hatI. sarva dizAemAM maneAhara teAraNeA zeAbhI rahelAM hatAM. vaLI jinagRhAmAM deve ane IndronA jinabhavana sarakhA snAtramahAtsaveA pravartAvyA. temaja jinabhavaneAmAM nAcanRtya. nATaka, gIta-vAjiMtranA madhura zabdothI adhika Ana Mda pravartAtmyA. vRkSAnA taruNa pallavAvALA tathA vividha prakAranAM sugandhi puSpAnI pracuratAvALA, kAyala ane bhramarAnA madhura gItavALAM upavanA, vasataRtunA samayanI jema vikasita anyAM. vAvaDIe ane sarAvarAne viSe sUyavikAsI, candravikAsI vagere kamaLA tathA lAla, sapheda, zyAma kamaLAthI jaLa DhakAI gayAM. temaja jinezvaranAM bhavanAne viSe paNa tevAM kamaLA zAbhA Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [9] rAma-lakSmaNane mAtAonA samAgama : 355 : " vadhAravA lAgyAM. e pramANe sAketanagarI adhika zAlavA lAgI. e pramANe rAkSasasubhaTAnA zilpie devanagarI sarakhI sAketapurI anAvIne rAmane samAcAra ApyA ke, AvI nagarI taiyAra thaI che' tethI rAma gamana karavA mATe adhika utsuka anyA: sukRtakanA udaya thAya ane manuSyane tenAM phUla bhAgavavAnA yAga thAya, tyAre acintita suMdara evA samagra padArthanI prApti thAya che, mATe huM leAkA! tame satata sundara tapanuM sevana karo ke, jethI vimalatara yathArthI sukhanuM sevana karI zakAya. (56) padmacarita viSe 'sAketapurI-varNana ' nAmanA aThThottaramA panA gUjarAnuvAda pUrNa thayA. [8] * [9] rAma-lakSmaNane mAtAonA samAgama ' have seALamA divase prabhAtasamaye jemane vidAya karavA mATe yAgya upacArA karavAmAM AvyA che, te rAma ane lakSmaNa puSpaka vimAnamAM ArUDha thayA. vimAna, hAthI, ratha ane azvo upara ArUDha thaelA te sarve vidyAdhara subhaTo paNa AkAzamArge rAmanI sAthe sAketapurI tarapha cAlyA. rAmanA kheALAmAM beThelI sItAe patine pUchyuM. ke, 'jamUdrIpanI madhyamAM rahela atizaya mahAna uMcuM A zu dekhAya che?' rAme sItAne kahyuM ke, 'jinezvarAnA jyAre janma thAya che, tyAre jenA upara temaneA mahAjanmAbhiSeka thAya che, te ghaNAM ratnAthI camakatA zikharasamUhavALA meru nAmanA sahuthI mATA parvata che. ''he bhadre! meghanA samUha sarakhuM zyAma kAntivALuM, vividha prakAranAM vRkSA, kaLA ane puSpAnI pracuratAvALuM, jyAMthI tAru' apaharaNa thayuM hatuM, te A daMDakAraNya che. he sundari! nirmAMLa jaLanA kalleAlavALI A karavA nAmanI mahAnadI che, jenA kinArA upara te... sAdhuone pratilAlyA hatA. he suntari ! A vaMzagiri parvata dekhAya che ke, jyAM kulabhUSaNa ane dezabhUSaNa munivarezane kevalajJAna utpanna thayuM hatuM. he priye ! bhavana-udyAnAthI samRddha A te nagara che ke jyAM kalyANamAlAnA pitA vAlikhilya vase che. he bhadre! A dazAnagara che ke, jyAM ananyadRSTivALA kulizakarAjA ane tenI rUpamatI priyA vase che. tyAMthI ulla`dhana karI AgaLa cAlyA tyAre sItAe pUchyuM ke, 'he svAmi! A devanagarInI AkRti sarakhI kai mukhya nagarI dekhAya che ?' tyAre rAme kahyu 'he sundara! mane ativallabha vidyAdharIe karelI zAlAvALI manane AhlAda utpanna karanArI sAketapurI che.' Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 356 : paumacariya-paddhacaritra puSpaka vimAnane najIka AvatuM dekhIne bharata utAvaLo utAvaLo hAthI para besI sainya-parivAra sahita ekadama sanmukha gayo. padmasarakhI gaurakAtivALA bharatane sinyaparivAra sahita AvatA joIne rAma te sthAna para puSpaka vimAnane nIce utArIne tyAM rekAI gayA. madenmatta hAthI uparathI nIce utarIne bharate harSapUrvaka ekadama namana karyuM. rAma ane lakSamaNe tIvra snehathI bharatane AliMgana karyuM. paraspara eka bIjAnA kuzala-samAcAra pUchayA. tyAra pachI pharI puSpaka vimAnamAM ArUDha thayA ane vidyAdhara subhaTethI parivarelA teoe kezalA nagarImAM praveza karyo. ratha, hAthI, ghoDAoe athaDAathaDI dhakkAmukkI karatA subhaTo vaDe praveza karatAM AkAzatala, pRthvItala ane sAketanagara rekI nAkhyuM. bherI, mRdaMga, tilimA, kAMsA jeDI, zaMkha-yukta vAjiMtrenA moTA moTA avAje tema ja cAraNa ane gandharvone zabdo temAM bhaLIne mahAkalAhala saMbhaLAto hato. hAthIonA garava tathA ghoDAonA hekArava thavAnA kAraNe vAjiMtronA paDaghAnA kAraNe, bhATa-cAraNanA zabdo thavAnA kAraNe kAnamAM paDatA eka bIjAnA zabdo sAMbhaLI zakAtA na hatA. A pramANe mahARddhivALA rAma-lakSmaNa rAjamArge jaI rahelA hatA, tyAre nagaranA loko temanAM darzana karavA mATe ulaTI paDyA. kamalo jema sarovaranA pradezane zebhAve, tema nagarastrIo ekadama bhavananA gavAkSa pAse pAse AvIne te pradezane satata AvarIne zebhA pAmavA lAgI. atikautukathI utAvaLI utAvaLI eka bIjAne hAtha kheMcatI kheMcatI praNAma karatI lakSmaNa sahita rAmanAM darzana karatI hatI. mAMhemAhe sakhIo vAta karavA lAgI ke, "A sItA sAthe beThelA rAma che ane vizalyA sAthe beThelA A lakSamaNa che." A sugrIva mahArAjA che, A teno putra aMgada che, A bhAmaMDala che, A hanumAna, nala, nIla ane suSeNukumAre che. A ane te sivAya bIjA candrodara, nandana vagere subhaTe mahAsamRddhivALA ane sarakhI rUpasaMpattivALA che, te he sakhI! dekha. A pramANe nagaralokathI jovAtA rAma vagere vajA uMcI-nIcI DolAvatA DolAvatA rAjadhAnI sudhI AvI pahoMcyA. putrane dekhIne te aparAjitA mAtA paNa mahelamAMthI nIce utarI, tyAra pachI kekeyI devI tema ja sumitrA paNa nIce AvI. bIjA bhavathI jANe ovyA hoya, tema putranAM darzana pAmelI te mAtAo ghaNAM maMgala karavA taiyAra thaIne teonI sanmukha ubhI rahI. mAtAone dekhIne tarata puSpaka vimAnamAMthI nIce utaryA ane samagra sinya-parivAra sahita mAtAone praNAma karyA. putradarzananI utkaMThAvALI mAtAoe snehathI AzIrvAda ApyA ane rAma tathA lakSamaNanA mastakane pharI pharI aneka vakhata cumbana karyuM. putranA saMgama-samaye te vIranI mAtAo khuza thavAthI romAMcita ane dUdha bharelA stanavALI banI. Asana ApyAM, eTale rAma, lakSamaNa vagere beThA ane atiAnaMda pAmelA temaja vividha vArtAlApamAM tyAM tallIna banI gayA. uMghIne je jAgRta thavuM, paradeza gaelAnuM pharI Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [80] tribhuvanAlaMkAra hAthInA sakSeAbha 357 dana thAya, mUrchA pAmelA pharI jIvatA thAya-A sarva Azcaya na kahevAya ? lAMkhA kALathI pravAse gaelA phrI dana Ape che, lAMkhA kALathI pAchaLa lAgelA-herAna karatA hAya, tenAthI paNa nivRtti-zAnti meLavI zakAya che, kedakhAnAmAM anyanamAM paDelA paNa sattA mukta thAya che. leAkeAmAM cAlatI vAte paNa lAMkhA kALe kSINu thAya che. chatAM eka vrata-niyama karanAra manuSya adbhuta mahAdevaleAkanI vibhUti prApta kare che, mATe mAkSasukha ApanAra tIrthaMkara bhagavate kahelA vimala dharma viSe prayatna karA. (34) padmacarita viSe * rAma-lakSmaNanA mAtA sAthe samAgama " nAmanA egaNuezImA parvanA gUja rAnuvAda pUrNa thayA. [79] [80] tribhuvanAla'kAra hAthInA sakSAbha magadharAja zreNika phrI munine namaskAra karIne rAma ane lakSmaNanA vaibhava- vistAranA vRttAnta pUchavA lAgyA, eTale gaNadhara bhagavanta saMkSepathI kahevA lAgyA. * he . zreNika ! haladhara-rAma ane nArAyaNa-lakSmaNanA prabhAva kevA ane keTalA che? te sAMbhaLeA. nandAvata nAmanA rahevAnA nivAsamahela che, ghaNA dvArayukta mukhya daravAjo che. devanA bhavana sarakhuM ghara che, kSitisAra nAmanA killA che. meruparyaMtanI cUlikA samAna vaijayantI nAmanI sabhA che. vipulazeAbhA nAmanI zALA che, suvIthi nAmanuM haravA pharavAnuM cakramaNa-sthAna hatuM. girikUTa nAmanA uMcA ane darzanIya prAsAda- mahela hatA, vardhamAna nAmanuM paryaMta sarakhuM sundara prekSAgRha-(jovAnuM sthaLa) hatuM, kUkaDInA iMDAnA avayava samAna phUTa maneAhara garbhagRha hatuM, divya kalpavRkSa samAna ekastabhIyA mahela hatA, tenI sa` bAjue devInAM bhavanA rahelAM hatAM. siMhAkRtinA pAyAvaLuM zayyAgRhamAM sUryanA sarakhA tejavALuM siMhAsana hatuM. kAmaLa sparzIvALA, candranA kiraNa sarakhA ujjavala cAmarA hatA, vaisUrananeA vimaladaDa, caMdrasamAna sukha ApanAra paDachAyAvALuM chatra hatu, AkAza-laMghana karatI vidmAditA nAmanI pAdukAo hatI, jharIyAnA kiMmatI vastra, divya AbhUSaNA, durbhedya kavaca, jhagajhagATa thatuM maNienuM kuMDala-yugala hatuM. khaDga, gadA, cakra, kanakAra, ameAdya mANeA, bIjI aneka vividha prakAranI kIMmatI mahAsAmagrIe hatI. pacAsa hajAra kroDa sa`khyA pramANa senA hatI, eka krADathI adhika zreSTha gAyA hatI, sItterakula kATIthI adhika sakhyA pramANa dhana-ratnethI paripUrNa mATA kuTumbi Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 358 : paumacariya-padmacaritra sAketanagarImAM rahetA hatA. te kuTuMmbionAM sarva bhavane kelAsa parvatanA zikharanI upamA sarakhAM uMcAM, baLada, gAya temaja bheMze Adi dUdhALA jAnavaravALAM ane atimanahara hatAM. vAvaDIo, jaLAza, ArAma-udyAna-bagIcA-vanathI samRddha, manahara jinAla vaDe A sAketanagarI devanagarI jevI jaNAtI hatI. te samaye rAme bhavya jIvone Ananda utpanna karAvanAra evA ghaNuM jinezvara bhagavantanA jinAlaya hariNu (cakavartI)nI jema nirmANa karAvyA. gAmo, nagaro, karbaTa, nagarI ane paTTaNenI madhyamAM rahelI A sAketanagarIne rAmadeve IndrapurI sarakhI banAvarAvI. sarve loke sArA rUpavAna hatA, sarve jana dhana, suvarNa ane ratnathI paripUrNa hatA. sarve loka karanA bhArathI rahita hatA, temaja sarve dAna karavAmAM tatpara hatA. mAtra nagarInA lokamAM pragaTa ane spaSTa eka mahAdeSa raheluM hatuM ke, pArakI nindA karavI, temAM ghaNe ja rasa letA hatA. A nindA karavAne pitAne svabhAva tyAMnA loke choDatA na hatA. zuM nindA karatA hatA?- "rAvaNa sItAnuM apaharaNa karIne uThAvI gaye ane rAvaNe sItAnI sAthe krIDA na karI hoya, te kaI prakAre mAnI zakAya tema nathI-Ama nakkI hovA chatAM raghunandana rAma nirlajaja banI sItAne ghare lAvyA. kSatriyakuLamAM utpanna thaelA ane mAnathI gati banI uMcuM mastaka rAkhanArA mahApuruSae lokamAM nindApAtra gaNAya, tevA prakAranuM ayukta karma na karavuM joIe." daramyAna bharatarAjA viSaya tarapha virakta bhAvavALA thayA. te kAraNe te mahApuruSa gandharvonAM gIta, nRtya, nATaka AdimAM rasa letA na hatA. saMsAranA bhayathI udvega pAmelA bharata vicAravA lAgyA ke, "atyAra sudhI rAjyamAM ane viSayAsakta banI. sukha ApanAra dharmanuM sevana meM na karyuM. mahAmuzkelIthI A manuSyapaNuM meLavyuM, paratu jaLanA parapoTA samAna AyuSya caMcaLa che, hAthInA kAna sarakhI lakSamI asthira che, puSpa-samAna alpa samaya TakanAruM yauvana che. kipAkanA phala samAna dekhAva, svAda ane gaMdhamAM manohara lAge, paNa pariNAme bhayaMkara hoya, tema bhagavatI vakhate bhege mIThA lAge, paNa tenA vipAka vakhate kaDavA lAge. svapna-samAna jIvatara che, eka vRkSa upara sAMjhe ekaThA thaelA pakSIonA samAgama sarakhA badhuonA sneha ati duranta hoya che. kharekhara pitAjI Adine dhanya che ke, jeoe rAjyAdine tyAga karI zrI RSabhadeva bhagavate upadezela sadgatinA mArge laI janArI pravrajyA aMgIkAra karI. kharekhara te bAlamunione dhanya che ke, jeoe bAlyavayamAM zramaNapaNuM aMgIkAra karyuM ane premarasane jANyA nahIM; temaja rAta-divasa svAdhyAyamAM lIna manavALA thayA. bharata, bAhubalI vagere mahApuruSone dhanya che ke, jemaNe cakravartInI Rddhine tyAga karI nirgasthapaNuM aMgIkAra karI zAzvata ziva-sukha prApta karyuM. je taruNavayamAM siddhisukha ApanAra dharmanuM huM sevana nahi karIza, te pachI vRddhAvasthAthI gherAele ane zekAgnimAM jaLate huM kevI rIte tyAga karI zakAza?" Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [80] tribhuvanAlaMkAra hAthIne saMbha : 359 : gaLAmAM thaela raLI samAna athavA gumaDA samAna strInA zarIramAM mAMsapiMDapUrNa kSIra jharAvatA stanarUpa phelAo viSe kaI prIti karavA jevuM jaNAya che? tolanA rasathI lAla raMgavALA, dAMtarUpI kIDAothI khadabadatA mukhaviSe ke cAmaDAnA haTha viSe cumbana karavAthI kayA prakArane Ananda thAya? yuvatinA zarIranI aMdara svabhAvathI dudhamaya viSTA bharelI che, bahArathI maThAreluM zarIra dekhAya che. AvA tenA asAra deha upara kayA samaju puruSa Ananda mANe? DAhyA vivekI puruSa saMgIta ane rudanamAM taphAvata mAnatA nathI, unmatta manuSyanA sarakhA A nRtya jovAmAM ke guNa dekhAya che? je jIva vimAnavAsamAM devatAnA uttama bhegothI na saMtoSA, te nirantara sukhanI tRSNAvALo manuSyanAM alpasukhathI zI rIte tRpti pAmavAne che? balavAn ane vIryavAnuM samartha pAMjarAmAM pUrAelA siMhanI jema AvI cintAo karanAra bhAratanA divaso pasAra thaI rahelA che. A pramANe saMvega pAmelA bharatane kaikeyImAtAe barAbara jANI lIdhuM ane te vAta rAmanA khyAlamAM AvI gaI, eTale madhura vacanathI rAme bharatane kahyuM ke-"he bharata! ApaNuM pitAjIe A mahArAjya upara tane sthApana karelo che, mATe traNe samudranA cheDA sudhInI A samagra pRthvInuM rAjya bhegava. A sudarzanacaka temaja save vidyAre tAre AdhIna che, huM tArA para chatra dharIza ane lakSamaNa tAre potAne maMtrI thaze. zatruddha tAre cAmara dharanAra thaze, dareka subhaTo tArI tahenAtamAM raheze, he bAghava! lAMbA kALathI meM mAgaNI karelI ja che, mATe tuM rAjya kara. rAkSasapati rAvaNane jitIne huM tArI pAse ahIM mAtra tArAM darzana karavA Avyo chuM. amArI sAthe bhege bheLavIne pachI dIkSA aMgIkAra karaje." A pramANe kahetA rAmane bharate pratyuttaramAM jaNAvyuM ke, "he deva ! mArI vAta sAMbhaLo ke, "have huM bahudukha denAra A rAjyalakSamIne tyAga karavAnI abhilASA rAkhuM chuM." bharate A pramANe kahyuM, "eTale azrujaLa pUrNa netravALA vismaya pAmelA subhaTe kahevA lAgyA ke-" he deva ! amAruM vacana sAMbhaLo. pitAjInA vacanane yAda kare ane lekenuM pAlana kare ane hAla rAjyasukhane anubhava kare, he mahAyaza! miTIvaya thAya, tyAre pAchalI jiMdagImAM jinamatanI dIkSA aMgIkAra karaje." bharata rAjAe kahyuM ke, "pitAnI AjJAnusAra lekenuM paripAlana karyuM ane sarve bhegavidhi paNa atyAra sudhI mANI, mahAdAna ApyAM, sAdhujanonI IcchA pramANe pratibhAbhIne bhakti karI, pitAe je vyavasAya karyo, te kAryo huM paNa karIza. have mane zIdhra pravrayAnI anumati Apo-A mArI yAcanA tame pUrNa kare. kAraNa ke, prazaMsA karavA yogya kArya puruSe game tema karIne karavuM ja joIe. viSayarAgathI nahiM viramelA badhuonA nehane AdhIna thaelA nanda vagere ghaNA rAjAo kAlAntare agati pAmyA. jema cAhe teTalA ImpaNa hoya tethI agni tRpta thatI nathI, seMkaDo nadIethI samudra dharAte nathI, tema A jIva cAhe teTalA mahA kAmonI prApti thAya, to paNa tRpta Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 : paumacariya-padmacaritra thatuM nathI. A pramANe kahIne bharata Asana uparathI ubhuM thayuM ane jAte hatuM, tyAre bhArI sneha vahana karatA lakSamaNe tene rokI rAkhyA. jeTalAmAM haju lakSamaNa bharatane ratikrIDA mATe Agraha karatA nathI, teTalAmAM to rAmanI AjJAthI bhAratanI bhAryA tyAM AvI pahoMcI. daramyAna sItA tema ja vizalyA zubhA, bhAnumatI, IndumatI, ratnamatI, vaLI lImI, kAntA, guNamatI, nalakUbarI, kuberI, badhumatI, candanA, subhadrA, sumanA, utsukA, kamalamatI, nandA, kalyANamAlA, tathA candrakAntA, zrIkAntA, guNamatI, guNasamudrA, padmAvatI vagere tathA RjumatI Adi yuvatIone parivAra AvI pahoMcyo. mana ane nayanane haraNa karanAra, sarvAlaMkArathI vibhUSita karelAM aMgavALI, hAthaNIo jema hAthIne vIMTaLAI vaLe, tema A sarve sundarIo bharatanI cAre bAju gherIne ubhI rahI. sItAe kahyuM ke-"he devara ! amAruM A kaheluM mAne ke A yuvatIo sAthe tame jalasnAna pUrvaka kriIDA kare. jene neha-saMbandha osarI gaele che, te bharata A pramANe kahevA chatAM IcchAvagara mAtra dAkSiNyathI alpa anumati dekhADI. bhAratanI sarva patnIo tyAM AvI pahoMcI ane harSa pAmelI te patnIo sAthe sarovaramAM utaryo. sugandhI kiMmatI vividhavarNavALA coLavAnAM nigdha tithI mahAtmA bharatanuM udvartana karyuM, pitAnI yuvatIoe nAna karAvyuM. sarovaramAMthI bahAra nIkaLIne bhAvathI jinezvaranI pUjA karIne tyAra pachI samagra yuvatIoe vividha prakAranAM AbhUSaNathI bharatane alaMkRta karyo. padArthonuM yathArtha svarUpa samajanAra bharata kIDAratithI taddana virakta thayuM hatuM, yuvatIothI gherAele hovA chatAM paNa manamAM atizaya vairAgyane dhAraNa karate hato. A samaye gelekyamaMDana nAmano hAthI AlAnastaMbha ukheDIne zAlAmAMthI kSobha pAmIne bahAra nIkaLI gaye. bhavananAM uttama teraNone bhAMgI nAkhato, killAmAM rahelI dukAnone ane nagarajanone trAsa pamADate nagaramAM daDAdeDI karI bhramaNa karavA lA. pralayakALanA megha samAna tenA zabdo sAMbhaLIne bIjA hAthIo paNa osarI gaelA mada ane darpavALA daze dizAmAM palAyana thavA lAgyA. uttama suvarNa ane ratnamaya uMcA nagaranA daravAjAne toDIne akasmAt te mahAhAthI bhAratanI pAse AvIne ubho rahyo. te madonmatta hAthIne dekhIne te yuvatIo bhayathI zarIre pUjavA lAgI ane kiraNa jema sUryane vIMTaLAI vaLe tema A yuvatIe bharatanI pAse vIMTaLAI vaLI. bhAratanI sanmukha jatA hAthIne jeIne nagaraloka ane sarva parivAra mATe hAhArava ane kolAhala karavA lAgyA, have te snAna karelA parivArathI parivarelA rAma ane lakSamaNa baMne eka sAthe hAthIne dekhIne pakaDavA taiyAra thayA. teTalAmAM bhAratanarendrane dekhIne hAthI nirnimeSa netravALo thayo ane pitAne gatabhava smaraNa karavA lAgyuM. tenuM hRdaya ekadama zAnta banI gayuM ane zarIranAM gAtro DhIlAM thaI gayAM. bharatarAjAe hAthIne kahyuM ke, "kayA anAye tane roSa karA ?, he gajavara ! zAnta Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [1] tribhuvanAlaMkAra hAthInI vedanA : 361 : cittavALo thA ane reSano tyAga kara." bharatanuM vacana sAMbhaLIne te hAthI adhikatara saumyadarzana svabhAvavALe banI gayo ane te vakhate pUrvano devabhava yAda Avyo. pahelAM A bharatarAjA pUrvabhavamAM brahmadevalokamAM mArA mitra deva hatA, tyAMthI cavIne bala ane zaktisaMpanna zreSTha narendra thayA. khedanI vAta che ke, "huM to vaLI nindrita karma karanAra tiryacanimAM viveka-rahita akRtArtha hAthIpaNe utpanna thaze. mATe atyAre huM tevAM kArya karyuM ke, jethI mArAM duHkhe ucacheda karIne IcchA mujaba devalokamAM bhoga bhegavuM." A pramANe pUrve anubhavela bhava yAda karIne gajendra atyanta saMvega manavALe thayo. e cintavavA lAge ke-"have tevAM kAryo karuM ke, jethI vimala sthAnaka prApta karuM." (73) pAcarita viSe "tribhuvanAlaMkAra hAthIne saMkSobha" nAmanA ezImA parvane gUrjarAnuvAda pUrNa thayo. [80]. | [1] tribhuvanAlaMkAra hAthInI vedanA tyAra pachI te uttama hAthIne rAma ane lakSamaNe baMne sAthe maLIne ati kaThora abhimAnavALA hovA chatAM, bhayanI zaMkA manamAM karatAM karatAM mukelIthI pakaDyo. lakSama nA vacanathI maMtrIo hAthIne pitAne tyAM laI gayA ane tyAM mokalyA pachI tenI. yathAyogya pUjA karI. hAthIne vaza karelo dekhIne vidyAdharo sahita sarva leke rAma ane lakSamaNanI zakti ane parAkramanI prazaMsA karavA lAgyA. sItA, vizalyA ane pitAnI. panIo sahita rAma, lakSmaNa ane bharata sarve kusuma nAmanA udyAna tarapha cAlyA. ghaNA vAjiMtrenA ninAda sAthe "jaya thAo"nI uddaghoSaNA ane maMgalagItanA zabdothI abhinendita teo amarApurI sarakhA rAmanA bhavanamAM peThA. vAhanamAMthI nIce utarIne, sarve bhajana karavAnA maMDapamAM beThA. sAdhu bhagavantane pratibhAbhIne tyAra pachI pari. vArasahita dareke bhejana karyuM. teTalAmAM he zreNika ! teonA mahAmaMtrIo AvyA, mastakathI praNAma karIne kahevA lAgyA ke, "he raghunandana ! amArI vAta sAMbhaLo. A hAthI lAMbA niHzvAsa mUkIne AMkha mIMcIne suMDhathI pRthvIpITha aphALe che. vaLI mastaka dhUNAve che, vaLI pAche cintAsAgaramAM DUbI jAya che. paMpALI paMpALI kaLI ApIe chIe, te paNa grahaNa karato nathI, temaja niSphara vacana kahIe, te paNa khAte nathI, sUMDha vaDe dAMta vIMTALIne thAMbhalA sarakho jaDa banI kaMIka dhyAna kare che. lekhyamaya citrAmaNanI jema sarvAge sthira karIne lAMbA kALa sudhI ubho rahe che. jIvato che ke marI gayuM che tene paNa sadeha thAya che. te svAmI! maMtraprayAga, auSadhe Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 362 : pahemacariya-padyacaritra vaidyoe karyA, paraMtu sAcI zI hakIkata che? te jANI zakAtuM nathI. nakkI tene atizaya vedanA thatI hovI joIe. saMgIta saMbhaLAvavA chatAM, te paNa sAMbhaLatuM nathI, sarovarathI ke zayyAthI paNa vRti karatA nathI. gAmamAM, araNyamAM, bhejanamAM ke jaLapAnamAM kyAMya tene cena paDatuM nathI. A lokyamaMDana hAthInuM zarIra A avasthA pAmyuM che. ame te tenI sarva hakIkata Apane nivedana karI che, te he prabhu! have tene Apa keI upAya kare." A pramANe mahAmaMtrIonI vANI sAMbhaLIne baladeva ane vAsudeva baMne vicAramAM paDI gayA ane bolavA lAgyA ke, lobhUSaNa hAthI vagaranuM samagra rAjya e vimala rAjya nathI. (15) pacarita viSe "tribhuvanAlaMkAra hAthInuM zalya-vidhAna' nAmanuM ekAzImuM parva pUrNa thayuM. [1] F [2] tribhuvanAlaMkAra hAthInA pUrvabhave A samaye eka dezabhUSaNa nAmanA ane bIjA kulabhUSaNa nAmanA mahAmuni bhagavanta deva ane asurothI vaMdita thaelA teo jyAre vaMzanagaramAM cAramukhavALA vanamAM kAusagga-dayAnamAM rahelA hatA ane pUrvabhavanA zatru evA deve temane upasaga karyo hato, tyAre rAma ane lakSmaNe teone tyAM prAtihArya karI upasarga- nivAraNa karyuM hatuM ane te samaye te baMne munivaree samagra jagatane prakAzita karanAra evuM kevalajJAna pragaTa karyuM hatuM. tuSTa thaelA kakSAdhipatie te vakhate mahAguNayukta varadAna Apela, jenA prabhAvathI rAma-lakSamaNe zatrune jityo hato, te zramaNa saMghanA parivAravALA vIra kevalajJAnI munivare kezalApurImAM pahoMcyA ane teoe kusumAmoda nAmanA udyAnamAM nijIva pradezamAM nivAsa karyo. saMyamanA sthAnarUpa te munivarene suMdara manavALA sarva nagaraloka tyAM AvIne atizaya vinayapUrvaka vandana karatA hatA. bhAIo sahita rAma paNa sAdhuvandana karavA mATe tatpara banyA ane jAtisamaraNavALA hAthIne AgaLa karIne nIkaLyA. devI aparAjitA, sumitrA, kaikeyI tathA bIjI paNa yuvatIo munivaranAM darzana-vandana karavA mATe rAma sAthe nIkaLavA taiyAra thaI. para spara jagaDatA-athaDAtA ghoDA ane hAthIonI ghaTAnA ApavALA vizALa mArgethI ghaNuM subhaTothI parivarela rAma te udyAnamAM gayA. sAdhunA nivAsa-sthaLanuM AcchAdana dekhIne vAhanamAMthI rAma vagere nIce utaryA ane temanI pAse pahoMcIne sarvee te uttama munivarane praNAma karyA. tyAra pachI teo bhUmitala para beThA, eTale dezabhUSaNa munie be prakAranA dharmane upadeza Apyo-eka zrAvakadharma ane bIje sAdhu dharma, Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [2] tribhuvanAlaMkAra hAthInA pUrvabhave : 363 : pahele prakAra aneka bhedavALo gRhasthane hoya che, jyAre bIjo niragAra dharma ninya munivarone hoya che. Adi ane anta vagaranA A lokamAM ajJAna ane mehane vaza paDelA cho saMsAra-araNyamAM aneka kharAba yoniomAM pArAvAra duHkhAnubhava kare che. tevA duHkhI AtmAone parabhavamAM badhusamAna je kaI hoya te dharma che, jIvane rakSaNa karanAra, zaraNa hoya to dharma che. sarva sukhanuM mULa dharma che, dharma e kAmadhenu gAya che. samagra traNe lokane viSe je uttama ane mahAkiMmatI durlabha padArthanI prApti thAya, te sarva dharmanuM ja phaLa che, ane te meLavI zakAtuM hoya te manuSyathI jinezvare kahelA saMyama ane parUpa dharmanI sAdhanA karavAthI meLavI zakAya che. jinezvare ciMdhelA mAge janAra puruSa nakakI dharma karIne karma ane kalezathI sarvathA mukta banI zAzvata mokSasthAnamAM jAya che. AnI vacce lakSamaNe praNAma karIne munibhagavantane pUchayuM ke, "he bhagavaMta! A hAthI zAthI saMbha pAmyo ane pAcho zAnta kema thaye? te Apa kahe." have dezabhUSaNa munie kahyuM ke, "atizaya bala pAmela hovAthI kSobha pAmyo ane pUrva bhavanuM smaraNa karIne pharI vaLI zAnta banI gaye. pUrvakAlamAM A nagaramAM nAbhi kulakara ane marudevI tenI bhAryA hatI. tenA garbhamAM samagra jagatanA prabhu asuro ane devatAothI namana karAelA caraNavALA RSabhadeva utpanna thayA. temaNe meTA putra bharatane rAjya ApIne, cAra hajAra rAjAo sahita dIkSA lIdhI. dIkSA laIne eka hajAra varSa sudhI dhIra evA te jinezvara bhagavata pratimAne paNe kAusagga-dhyAne ubhA rahyA hatA. je pradezamAM ubhA rahyA hatA, te sthaLa Aje paNa prayAga nAmathI oLakhAya che. RSabhadevasvAmI sAthe bhakta rAjAo jemaNe bhagavantanI sAthe dIkSA aMgIkAra karI hatI, te rAjAo dussaha evA sudhAvedanAdi paripahethI bhagna pariNAmavALA thayA ane cha mAsamAM bhagavantathI chUTA paDI gayA. AhArapANI na maLavAnA kAraNe bhUkha ane tRSAthI kheda pAmelA potAnI svachaMda matikalpanAthI kudharmamAM dharmabuddhi karIne mUDha ajJAnI vRkSanAM phaLa ane mULa AhAra khAvAvALA ane jhADanI chAlanAM vakala-vastrane dhAraNa karavA lAgyA. bhagavantane kevalajJAna utpanna thayA pachI bharatanA putra maricie pravrayA aMgIkAra karI. zramaNapaNuM pAlana na karI zakavAthI bhagnapariNAmavALA teNe parivrAjaka-dharma pravartAvyA. te samaye suprabha rAjAnI prahalAdanA devInA candrodaya ane sUryodaya nAmanA be putroe jinavaranI sAthe dIkSA lIdhI. zramaNapaNAthI bhagna banI marIci nAmanA gurunA baMne ziSya banyA, kALa pAmIne saMsAra-aTavImAM bhramaNa karavA lAgyA. keIka samaye candrodaya nAgapuramAM harimatinI bhAryA prahalAdanAnA garbhamAM kulaMkara nAmane rAjA thaye, sUryodaya paNa te samaye te ja nagaramAM vizvabhUti purohita brAhmaNanI agnikuMDA nAmanI bhAryAnA garbhamAM zrutirata nAmane putra thaye. kulaMkara rAjA keI vakhata tApanI sevA Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 364 : paumacariya-padmacaritra karavA jato hato, tyAre teNe dhIra evA abhinandana nAmanA avadhijJAnI munine joyA. ane te munie rAjAne kahyuM ke, "he rAjan ! jyAM tuM jAya che, tyAM kASThamAM pUrve bhavanA tamArA pitAmaha-dAdA sarSapaNe utpanna thaelA rahelA che. tyAM pahoMcIne kAka cIrAvI tenuM rakSaNa karAvavuM." rAjA tyAM gaye ane je pramANe munie kahyuM hatuM, te pramANe sarva joyuM. yathArtha dekhavAthI munivaranA vacanathI te pratibaMdha pAmyA. saMvega thavAnA kAraNe rAjA pratrajyA levAnI IcchA karato hato. rAjAne cAra vibhAgavALI zrutimAM tirata vipra bharamAvato hato. teNe rAjAne kahyuM ke, "he rAjan ! kulajhamAgata A tamArA pitAno dharma che, mATe cirakALa rAjya bhegavIne tamArA pade moTA putrane sthApana karIne he svAmI! pachI Atmahita karaje-ATaluM mAruM vacana mAnya karo." A vRttAnta zrIdAma nAmanI rAjapatnIe sAMbhaLIne cintavyuM ke, "huM bIjA puruSamAM Asakta chuM, te rAjAne jANavAmAM vadhAre AvI gayuM che, tethI kadAca rAjA pratrajyA grahaNa kare ke na paNa grahaNa kare, pArakAnuM hadaya keNa jANI zake? mATe huM rAjAne jhera ApIne mArI nAkhuM." pApiNI rANIe purohita sAthe maLI kulaMkara rAjAne te ja kSaNe pitAnA ghare pazuno ghAta kare, tevI rIte krUratAthI mArI nAkhe. rAjA mRtyu pAmyA, tyAra pachI sasalo thaye, tyAra pachI mera thaye, pachI sarSa thayo, pachI kurara temaja deDake thaye. have kRtirata vipra paNa marIne pUrve hAthIpaNe utpanna thayA. pilA deDakAne pitAnA pagathI cAMpIne hAthIne mArI nAkhe, marIne te masya thaye. kAlakrame sarevaramAM jaLa sukAI gayuM, eTale kAgaDAoe maryane phelI khAdhe, eTale mRtyu pAmI kUkaDo thaye. pachI bilADe, pharI hAthI, traNa bhava sudhI kUkaDo . brAhmaNa bilADAe traNa janma sudhI tenuM bhakSaNa karyuM. te brAhmaNa bilADo marIne matsyapaNe utpanna thayA. bIje paNa te ja jaLamAM suMsumArapaNe utpanna thayo. macchImAra dhIvara puruSoe jaLamAM jALa nAkhI te suMsumAra ane matsya baMnene pakaDyA. jaLamAMthI bahAra kADhIne baMnene vadha karyo. marIne teo ghaNI vakhata sAthe utpanna thayA. je suMsumAra hatA, te vineda nAmane brAhmaNa hato, bIje tene nA bhAI hatuM, tenuM nAma ramaNa hatuM ane teo rAjagRhamAM rahetA hatA. mUkha paNanA kAraNe ramaNe kaMTALyo ane veda bhaNavA mATe gharethI nIkaLI gaye, bahAragAma gaye, tyAM veda bhaNAvanAra guruno vega thaye. temanI pAse tyAM aMga-upAMga sahita veda bhaNI gaye. pharI paNa pitAne sahadarane maLavAnI utkaMThAthI magadhapura AvyA ane rAtrisamaya thaye hevAthI yakSamaMdiramAM rAtre sthAna meLavyuM. tyAM vinodanI zAkhA nAmanI patnIe azokadarane maLavAno saMketa ane samaya Apela hato, tethI te yakSanA maMdiramAM AvI pahoMcI. keTavALAe tenI sAthe ramaNane pakaDyo, teTalAmAM teonI pAse talavAra laIne vinoda gayo. vRttAnta sAMbhaLIne patnIne kAraNe gusse thaye ane rAtre vide te ramaNane mArI nAkhe. ghare gayA pachI vinoda patnI sAthe satata ratisukha bhogavIne mRtyu pAmI Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [2] tribhuvanAlaMkAra hAthInA pUrvabhavo : 3ya : duHkha pIDAvALA saMsAramAM bhramaNa karavA lAgyA. vineda ane ramaNa baMne bhAIo pitapotAnA karmothI Akharahita rIMcha thayA ane vanadavamAM baLI marI gayA. - tyAra pachI baMne zikArInA yuvAna putra, pachI haraNe, pachI sAraMga jAtinA haraNe, araNyamAM TeLAnA trAsathI chUTA paDI gayA. keIka vakhata svayaMbhu rAjA vimalajinendrane vAMdIne pAchA pharatA hatA, tyAre te haraNIyAne joyA eTale tuSTa thaye ane ane haraNane ghare laI gayo. munivarone uttama prakAranA AhAranuM dAna karatA dekhIne prasannamanavALA hariNe rAjAne ghare dhRti pAmyA. AyuSya pUrNa thatAM samAdhi meLavIne mRtyu pAmelA te baMne devo utpanna thayA. devalokamAMthI cyavelA tiryaMcanI vividha nimAM bhramaNa karavA lAgyA. mahAmuzIbate pharI manuSyapaNuM meLavIne te vinodane jIva haraNa hatuM, te kAmpityanagaramAM batrIza keDa dhanane svAmI dhanaMda vaNikane tyAM putrapaNe janmyo. ramaNajI je haraNa thaye hato, te anekavidha yoniomAM utpanna thaI saMsAramAM paribramaNa karIne kAspitya nagaramAM dhanadane bhUSaNa nAmano putra thayo. putranA snehathI tenA uttama bhavanamAM dhanada pitAe tenI samakSa dehane sukhAkArI evAM aneka sukha sagavaDa ApanArAM sAdhane karAvI ApyAM. pitAnI manahara yuvatIonI sAthe bhega bhogavate udaya pAmatA ke asta thatA sUrya-candrane paNa jANato nathI arthAt strIonA bhAgomAM atyanta Asakta banI gaye. he zreNika ! A saMsAramAM jIvonAM nATaka to juo ke, je eka vakhata sago bhAI hatA, te ja pharI bhUSaNane pitA thaye. teTalAmAM rAtrinA chellA samaye devaduMdubhine zabda sAMbhaLIne, devatAonuM Agamana dekhIne ekadama bhUSaNa pratibodha pAme. bhadraka pariNAmI, zIla pALavAnA svabhAvavALe, dharmamAM rakta, tIvrabhAvanAyukta, te bhUSaNakumAra zrIdharamuni pAse vandana karavA mATe pravaryo. azokavanamAM mahelamAMthI nIce utaratAM tyAM sApe DaMkha mAryo, mRtyu pAmI mahendra devalokamAM mATe deva thayA. tyAMthI cyavane puSkaravaradvIpamAM candrAditya nagaramAM prakAzayaza rAjAnI mAdhavI devInI kukSithI putrapaNe utpanna thaye. amarendranA samAna rUpavALe, samagra kAntivALa, jagadyuti nAmane putra thayo. je saMsArabhAru tema ja rAjyagamAM anAdarabuddhi karavA lAgyuM. tapasaMyama-zIla-samRddha munivarone AhArAdika dAnanA puNyoge marIne devakurumAM, tyAra pachI kame karI IzAnakalpamAM gayA. tyAM devasukhano bhogavaTo karIne ghaNuM palyopamanuM AyuSya pUrNa karIne cyavane jabUdvIpamAM pazcimavidehamAM mahAsamayamAM ratnapura viSe acala nAmanA cakravatInI hariNI nAmanI bhAryAnI kukSimAM lokonA netranA utsavabhUta rAjaputra tarIke janmyA. potAnA putrane virAgya pAmelo jANIne cakavartIe traNa hajAra kanyAo sAthe balAtkArathI putranAM lagna karyA. te yuvatIo kumAranuM lAlana-pAlana karatI hatI. parantu dhIra e kumAra bhegone viSa samAna mAnato hato ane pratrayA aMgIkAra karavAne ekAnta bhAva sevatA hatA. keyUra, hAra, kuMDala Adi AbhUSaNothI Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 366 H paumariya-padmacaritra ala'kRta mATA rAjAonI madhyamAM besIne jinavare upadezelA hita-guNa karanAra mATe upadeza ApavA lAgyA. kSaNabha'gura evA bhAgeA viSe kayA vivekI rati kare ? kipAkala sarakhA bhAge pAchaLathI nakkI ahitakArI nIvaDe che. A jIvaleAkamAM manuSyanI te eka ja evI prazasavA lAyaka zakti che ke, je caMcaLa jIvaleAkamAM tatkSaNa muktisukhanI abhilASA kare che. tyAM beThelI tenI patnIe patie upadezela dharmonuM zravaNa karyuM. ane saMsAra tarapha udAsIna banI yathAzakti niyamA grahaNa karyA. A cakravartInA putra peAtAnA zarIra upara paNa mamatva vagaranA thaI che, aThThama Adi tapa karavA lAgyA ane AtmabhAvanA bhAvavA lAgyA. cAsaTha hajAra varSa sudhI calAyamAna thayA sivAya Akar' tapa karIne samAdhipUrvaka kAladharma pAmIne uttama brahmadevalAkamAM utpanna thayA. tenA pitA je pahelAM dhanada hatA, te vividha prakAranI ceAniemAM paribhramaNa karIne jamUdrIpanA dakSiNabharata viSe pAtanapuramAM dhanasamRddha agnimukha nAmanA brAhmaNanI zakunA nAmanI brAhmaNInA garbha mAM karmAnubhAvAge mRdumati nAmanA putra utpanna thayA. te putra avinIta, jUgArI, khIjA paNa aneka aparAdheA karanAra du na heAvAthI, temaja leAkeAnA ThapakA sAMbhaLavA paDe, tenA bhayathI pitAe gharethI tagaDI mUkayo. mAtra pahe relA e kapaDAvALA lAMbA kALathI pRthvImAM bhaTakatA bhaTaktA kAika samaye kAIka gAmamAM eka ghare taraNyA thaelA, te jaLa mAgavA lAgyA. tyAre brAhmaNIe tene sugadhI ane zItaLa jaLa ApyuM. prasanna hRdayavALA mRdumati viSe tene pUchyuM ke, * he mAtAjI ! mane dekhIne ekadama tuM kayA kAraNe rudana karavA lAgI ?' tyAre brAhmaNIe kahyuM ke, 'mAru' vacana sAMbhaLa ! he bhadre ! kharAkhara tArA sarakhI AkRtivALA mArA putra gharethI nIkaLI gayA che, tuM dareka sthaLe bhramaNa kare che, ene kAMya dekhyA hoya teA mane kahe,' mRtie tene kahyuM ke, huM mAtAjI ! tuM rudana na kara, paNa khuza thA. lAMkhA kALe dekhela bhramaNa karIne tArA putra huM AvI gayeA cheM.' zatrunA agnimukhanI patnI priyaputranA meLApathI utpanna thaelA teASathI stanamAMthI dUdha jharAvavA lAgI ane tyAra pachI putrasamAgamanA kAraNe Ananda karavA lAgI. te sava kaLAomAM ane sarva zAstrAmAM kuzaLa thayelA hatA. dhUrtonA mastaka para besanArA, dhaiya vALA, rAjAnA upabheAga sarakhA bhAge! bhogavanArA ane jUgAramAM keAIthI na jitAya tevA catura hatA. rUpasa'panna eka vasanta amarA nAmanI ane ramaNa nAmanI bIjI gaNikA hatI, je mRdumatine ghaNI iSTa ane vallabha hatI. bandhu-parivAra sahita pitAne dAridrathI mukta karyA ane mAtAne kuMDalArdika AbhUSaNeAthI vibhUSita karI RddhivALI karI. A bAju zazAMkapuramAM rAjAne tyAM cArI karavA mATe gaelA mRdumatie nandivana rAjAne ema kahetA sAMbhaLyeA ke, he kRzeAri ! A candramukha nAmanA munivRSabha pAse paramaguNavALA, zivasukha-phUlane ApanAra peAtAnA andhu-samAna dhanu zravaNa karyuM che. he devI ! A viSayA jhera karatAM paNa vadhAre kharAba che. kAraNa Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [2] tribhuvanAlaMkAra hAthInA pUrvabhave : 367 : ke, jhera eka vakhata mRtyu pamADe che, viSayAbInane aneka janmAntaromAM mRtyu pAmavuM paDe che. vaLI tenA vipAke ghaNuM duHkha ApanAra mahAzatru-samAna che. je tuM zakasaMbandha na kare, te huM dIkSA aMgIkAra karuM." A pramANe zikSA ApatA zrIvardhanane sAMbhaLIne te samaye mRdumati tarata ja badhi pA. saMsAranA bhayathI udvega pAmI te mRdumati candravadana muni pAse gaye ane jinezvare kahelI pratrajyA teNe aMgIkAra karI. ati ghora tapa tapavA lAgyo, AgamamAM kahelI vidhithI zIla-saMyamamAM ughukta, merunI jema dhIra gaMbhIra, prAsuka AhAra grahaNa karanAra bhUmimAM vicaravA lAgyuM. eka bIjA guNanidhi nAmanA munivara, je sAdhuomAM siMha samAna hatA, devatAothI pUjAtA hatA, te comAsAnA cAra mahinA parvatanA zikhara upara rahelA hatA. tene cAra mahinAne niyama pUrNa thaye, eTale AkAzamAge te bIjA pradezamAM cAlyA gayA. te samaye mRdumati muni te ja parvata upara pahoMcI gayo. najIkamAM Alakanagara nAmanuM manahara nagara hatuM, tyAM samAhita manavALA lokevaDe vandana karAtA bhikSA mATe praveza karatA hatA. loko vAto karavA lAgyA ke, A parvatanA zikhara upara devathI pUjAtA ghaNA guNonA nivAsasthAnarUpa bhaya-zAka-rahita ane dhIra evA A sAdhu che. pelA sAdhu samajIne nagaraloke mRdumati munine svAdiSTa AhAra-pANI AdinI bhakti karatA hatA. Rddhi ane rasa-gArava nimitte mAyA karIne pote sAcI hakIkata pragaTa karyA vagara maunapaNe guNaprazaMsA sAMbhaLyA kare che ane AhAra-pANI grahaNa karyA kare che. "je cemAsAmAM parvata-zikhara para munivara hatA, te tame ja che ne?" ema loke pUchatA hatA, tyAre te vAtane InkAra karyA vagara mAyAthI tIvra rasanI AsaktithI "te muni chuM." ema svIkArI letA hatA. kareluM A mAyAzalya guru pAse na AvyuM, te kAraNe te A hAthIpaNAvALI tiryaMcagatinuM AyuSyakarma bAMdhyuM. puNyavatI te mRdumati muni kAla pAmIne te ja ka95mAM bhAgyane utpanna thaye, jyAM A manohara devatA raheto hato. ghaNA bhavanA upArjana karelA karmavaDe mahARddhivALA te baMnene devalokamAM nirantara atyanta prIti hatI. devAMganA ane apsarAonI madhyamAM rahelA divya bAjubaMdha, hAra, kuMDalothI alaMkRta ratisAgaramAM DUbI gaelA evA teo keTalo kALa pasAra thaye, te paNa jANatA na hatA. te mRdumatine jIva devabhavathI evIne mAyA karavAnA kAraNe A ja bhAratamAM zakIvananI jhADImAM parvata pAse hAthIpaNe utpanna thayo. zyAma megha ane kALA kAjaLanI kAnti sarakha, kSobha pAmelA samudranA sarakhA gaMbhIra nirdoSavALA, zveta daMtUzaLavALA, pavana sarakhA vegavALo, uttamakuLavALo, zUravIra, airAvaNa hAthI sarakho, svachaMdavihArI, zatruno vinAza karanAra, manuSyanI vAta to bAju para rAkhIe, paraMtu moTA moTA khecaro paNa jene pakaDI na zake te, vividha prakAranA vRkSenI ghaTAvALA zikharomAM judI judI krIDA karate, kamalapUrNa mAnasa sarovaramAM lIlApUrvaka jaLapAna ane snAna karavA utarata Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 368 : paumacariya-padmacaritra hate. kailAsa parvata, vaLI gaMgAnadInA nirmala jaLamAM hajAra hAthaNIo sAthe IcchA, pramANe krIDA sukha anubhavate hate. pakSIgaNa vaDe jema garuDa zobhe tema, tyAM te gajavarendra vanamAM bIjA hAthIothI parivarele ane vicarato zebhata hato. madasahita A gajavarane rAvaNe dekhe, eTale tene pakaDyo ane tenuM bhuvanAlaMkAra evuM nAma sthApana karyuM. "svargamAM uttama vimAnamAM rahele tuM devIonI sAthe bhega bhogavato hato ane atyAre tiryaMcagatimAM utpanna thaele hAthaNIo sAthe kIDA kare che." he zreNika! kanI evA prakAranI zakti che ke, jo sarva nimAM utpanna thAya che. tyAM atiduHkhI hoya, to paNa adhika vRti dhAraNa kare che. pelo deva tyAMthI cyavIne atizaya zuddhadharmanA prabhAvathI sAketA nagarIno svAmI rAjA bharata thaye. mohamalathI vipramukta thaelo te bhege tarapha anAdara buddhivALe thaye che ane saMsAranAM duHkhathI mukta thavA mATe mahApratrajyA grahaNa karavAnI abhilASA rAkhe che. - te samaye jinezvara bhagavantanI sAthe dIkSA aMgIkAra karIne paripatita thayA, te candrodaya ane sUryodaya marIcinA pAkhaMDamAM joDAyA. te bhAIoe saMsAramAM lAMbA kALa sudhI paribhramaNa karyuM. teo pitAnA karmanA prabhAvathI bhArata ane gajendra thayA. je candra kulakara samAdhimaraNathI sAraMga haraNa thaye, te mahA RddhivALA bharata rAjA thayA. je sUryodaya vipra hatuM, je kuraMga tyAre thayo hato, te kutsita karmanA kAraNe atyAre hAthI thaye che. loha staMbha bhAMgIne A hAthI baLathI saMkSubdha thaye ane bharatane jevAthI pUrvabhava yAda karIne upazAnta thaye. capalavijaLI sarakhuM sarva jInuM jIvatara caMcaLa che. sagA-snehInA saMbadhe ane viyege pharI pharI ghaNI vakhata thAya che. "A jANIne ekAnta duHkhathI bharelA saMsAramAM lAMbA kALa sudhI bhramaNa karIne dIrghakALe prApta karela manuSyapaNuM pAmIne he bhavyAtmAo! tame buddhizALI vivekI apramatta banIne ahiM atizaya vimala evA dharmakAryanI sAdhanA kare." (121) padmacarita viSe "tribhuvanAlaMkAra hAthInA pUrvabhavanA anukInarUpa bAzImAM pavane A. zrIhemasAgarasUrie gujarAnuvAda pUrNa karyo. [2] [3] bharata-keyInI pratrajyA te munivaranuM vacana sAMbhaLIne bharata vagere ghaNuM subhaTa virAgyavALA temaja dIkSA aMgIkAra karavA tatpara thayA. te samaye kuMDalethI kapalatalane prakAzita karatA, be hAtha Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] bharata-kekeyInI pravrayA : 39 : aMjali mastake sthApI, bharatarAjA ubhA thayA ane moharahita thaI bharate sAdhune praNAma karyA. saMsAranA bhayathI udvega pAmelA bharata te munivarane vinati karavA lAgyA ke he nAtha ! aneka hajAra enisvarUpa saMsAramAM bhramaNa karIne have huM kaMTALyo chuM, maraNarUpI taraMgathI uchaLatI saMsAra-nadImAM taNAI rahelA mane dIkSArUpI hastAvalaMbana ApIne he munivara ! DUbatA mane bacAve. munivara guruvage ApelI anumati pAmelA bharate tyAM alaMkArane tyAga karyo ane sarva saMgano tyAga karI dhIra evA teNe potAnA kezane lonca karyo. eka hajArathI adhika rAjA sahita bhArata svAmIne vrata-niyama-zIla-saMyamarUpa dIkSA ApIne mahAmuni banAvyA. "bahu sAruM kArya karyuM, suMdara kayuM -ema zabdo karatA ane bharata munivaranI stuti karatA AkAzamAM rahelA. dee satata puSpavRSTi karI. saMvega pAmelA bIjA naravRSabha e zrAvakadharma aMgIkAra karyo. A samaye bharatane prajita thaelo sAMbhaLIne kekeyI mUccha pAmI. vaLI svastha thaI eTale putranA viyegamAM vAcharaDA vagaranI gAya jema AMsu sAratI bAMgare, tema dukhapUrNa karuNa vilApa karatI AMsu pADatI rudana karavA lAgI. sarva antaHpura-sahita rudana karatI kekeyI mahAdevane rAma ane lakSamaNe AzvAsana ApI zAnta karI. have te uttama kekeyI nArIne tIvra saMvega utpanna thaye, pratibodha pAmI ane bIbhatsa azuci durgandhapUrNa potAnA zarIranI nindA karavA lAgI. traNaso strIonA parivAra sahita kaikeyI rANIe pRthvI satyA nAmanA AryAnI pAse daDha bhAvathI dIkSA aMgIkAra karI ane te uttama siddhipadane pAmyA-A pramANe tyAM vividha vrata ane upavAsa tapa karavA mATe utkaMThita cittavALA mahAutsAha karanArA sarve loko thayA ane hamezAM vimala dharma karavA lAgyA. (13) padmacarita viSe bharata-kekeyInI dIkSA nAmanA vAzImA parvane anuvAda pUrNa thayo. [3] [84] bharata-nirvANagamana jene AtmA prasanna thaelo che, e te gajavara, muni pAsethI vrato prApta karIne gRhastha dharmamAM tatpara banele tapa ane saMyamamAM ughukta thaye. chaThTha, aThThama, cAra, pAMca upavAsa ardhamAsa ane mAsanA bhAgalAgeTa upavAsa karIne pAraNAmAM eka vakhata svabhAvathI paDI gaelA pAMdaDAthI bhojana karate hate. saMsAranA paribhramaNathI bhaya pAmelA, samyakatvanI pariNativALA, komaLa-svabhAvavALA AdarapUrvaka nagaralokathI pUjAte vicarate hato. tenA pAraNu vakhate prasanna manavALA loke rasapUrNa vividha Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 370 : paumacariya-paddhacaritra prakAranA lADu, puDA vigere bhojana sAmagrI ApavA lAgyA. tapa karavAnA kAraNe tenuM zarIra durbala thayuM, te paNa saMvegarUpa hAthI bAMdhavAnA staMbha ane niyamathI saMyamI e te hAthI cAra varasa sudhI ugra tapovidhAna karavA lAgyA. saMlekhanA karIne kAla pAmI te hAra, kuMDala Adi AbhUSaNa dhAraNa karanAra brahmadevalekamAM uttamadeva thayo. devagaNikAothI gherAela, seMkaDo nATaka ane nRtya, saMgItanAM sukhone bhogavaTa karato hAthInA bhAvamAM karelA sukRtanA prabhAvathI pUrvanA sukhane pAmyo. samudra jevA gaMbhIra mahAzramaNa bharata maharSi paNa merunI jema dhIra ane gauravavALA pAMca mahAvrata dhAraNa karanArA ane pAMca samitine pAlana karanArA thayA. zatru ane mitra pratye samAna bhAvavALA, sukha-duHkhamAM samAna buddhivALA, prazaMsA karanAra ke nindA karanAra pratye sarakhI najara karanArA, dhIra, cAra AMgaLa uMcA rahIne cAlanArA bharata pRthvImAM vicaratA hatA. tapanA balavaDe bharate paNa samagra kamane kacaro bALI nAkhI, kevalajJAna upArjana karI anuttara zAzvatuM nirupadrava mekSasthAna prApta karyuM. bharatamuninA vRttAna yukta A kathA matsararahita je manuSya zravaNa karaze, teo dhana, bala, samRddhinI saMpattie, tema ja nimalabuddhi vimala yaza ane sukhanuM sthAna prApta karaze. (11) padmacarita viSe bharata-nirvANagamana " nAmanA cArAzImA parvane anuvAda pUrNa thayo. [4] 000000 ooooooooo sooo [85] rAma-lakSmaNane rAjyAbhiSeka saMsAranA saMgane tyAga karIne tyAM je dhIra subhaToe bharatanI sAthe dIkSA aMgIkAra karI, teonA ulApa mAtra jaNAvavA rUpa nAme kahuM chuM, te he zreNika! sAMbhaLo. siddhArtha, narendra, temaja ravivardhana, sadhyAsta, ghanavAhanaratha, jAbUnada, zalya, zazAMka, virasa, nandana, nanda, Anandrita, subuddhi, sUra, mahAbuddhi, satyAzaya, temaja vIra; vaLI IndrAbha, kRtadhara, janavallabha, sucandra, pRthvIdhara, sumati, acala, krodha, hari, kAMDe, sumitra, saMpUrNa candra, dharmamitra, naghuSa, sundarazakti, prabhAkara, priyadharma kahelA A ane te sivAya eka hajArathI adhika ghaNu naravRSabha rAjya Adine tyAga karIne, pApanAM pratyAkhyAna karIne zramaNa thayA. vrata-niyama pAlana karIne vividha prakAranI labdhi ane zaktio pAmelA, paMDitamaraNa pAmelA teoe potapotAne yathAyegya pada prApta karyuM. bharate dIkSA aMgIkAra karI eTale bhAratanI upamA sarakhA vartana ane guNanuM smaraNa karIne zeka vahana karatA virAtine lamaNe kahyuM, "jeNe taruNavayamAM rAjyane tyAga karyo, sukumAla kamala aMgavALA evA bharatamuni kyAM? AvI bhArI Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [85] rAma-lakSamaNane rAjyAbhiSeka ': 371 : dharma dhurA ApaNe kevI rIte vahana karI zakIe ?" A vacana sAMbhaLIne virAdhie kahyuM ke, "he svAmi! te bharatamunivare te kevalajJAna upArjana karyuM ane zAzvata mokSasthAna prApta karyuM. bharatamuni nirvANa pAmyA -ema sAMbhaLIne rAma vagere subhaTo muhUrtamAtra te atyanta duHkha pAmyA ane zeka karatA tyAM theDe samaya ubhA rahyA. rAma ubhA thayA, eTale bIjA rAjAo potAnA ghare gayA, pharI ekaThA thaI nirNaya karI rAmanA bhavane gayA. rAmane praNAma karIne te rAjAo vinakti karavA lAgyA ke, "he svAmi! amArI vinaMti sAMbhaLe ke, rAjyAbhiSekane vaibhava ane paTTabaMdhane Apa svIkAra karo." rAme kahyuM ke, "he narapatio! tame vaibhavapUrvaka ekaThA thayA che, te have lakSamaNano ja rAjyAbhiSeka karo. je sattvaguNa sahita aizvarya bhagavate, samagra pRthvIne nAtha je mArA caraNamAM namana kare che, te pachI atyAre zuM te mAruM rAjya nathI ?" A vacana sAMbhaLIne sarve narendro lakSamaNa pAse jaIne pagamAM paDIne lakSmaNane vinaMti karavA lAgyA ke-"vaDila badhue AjJA ApI che ke, samagra pRthvInuM to paripAlana karo ane te svAmi ! Apane rAjyAbhiSekano vaibhava darzAvIe, te Apa svIkAro." tarata ja te vAtano svIkAra karyo. tyAra pachI kAhala, talimA, mRdaMga vigere ghaNuM prakAranA vAjiMtronA megha sarakhA gaMbhIra avAjavALAM vAjiMtro vAgavA lAgyAM. vINA, baMsarI sahita gIta, nATaka, nRtya, chatra karanArA temaja saMgIta karanArAoe vAjiMtra sahita maMgalagIto gAyAM. bandIjano harSapUrvaka jayakAra zabdano pokAra karavA lAgyA. tathA jevA lAyaka zebhAo karAvI. tyAra pachI suvarNanA kaLazo temaja mahArAjAone abhiSeka karavA lAyaka bIjI aneka maMgala sAmagrIo ane upakaraNo ekaThAM karIne naravarendroe rAma-lakSamaNane rAjyAbhiSeka karyo. zreSTha ratnanA hAra, kaDAM, kaMDala, muguTa, alaMkArothI alaMkRta karelA zarIravALA, candanathI karelA vilepanavALA, sugadhi pupanI karelI-paherelI mALAvALA rAma ane lakSamaNane moTA narendro banAvIne sundara manavALA narendro temane abhiSeka karavA lAgyA. vaLI sItAne rAmanI ane vizalyAne lakSamaNanI valalabhA mahAdevI tarIke sthApana karI temane paNa paTTarANI tarIkene abhiSeka karyo ke, jeo samagra jIvalekamAM atizaya guNone dhAraNa karanArI che. have siMhAsana para beThelA ane bandi dvArA jayakAranI udaghoSaNA karAtA teo khecara narendrone judAM judAM rAjya ApavA lAgyA. rAme bibhISaNane kramAgata rAkSasadvIpane svAmI banAvyuM, sugrIvane samagra kiSkinvinuM rAjya ApyuM, zrI parvatanA zikhara para rahela zrIpura hanumAnane, pratisUryane hanuha (pura) ane nIlane rikSapuranuM rAjya ApyuM. candrodaranA putra virAdhane pAtAlalaMkA ApI, ratnajIne devopagIta nagaranA rAjya para sthApana karyo. vitAlyanI dakSiNazreNImAM devanagara samAna vaibhavavALA rathanU pura nAmanA nagaramAM bhAmaMDala rAjya bhegavavA lAgyA. bAkInA narendrone paNa potapotAne yogya Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra dhana, leAkA vaDe samRddhipUrNa evA dezavizeSAnA narendrA rAme manAvyA. A pramANe rAme uttamavaMzamAM utpanna thayelA evA rAjAone rAjyazrI pamADyA, devAnI jevA te vimala prabhAvavALA rAjAe paNa vizAla AjJazvayanuM devasamAna sukha bhogavavA lAgyA. (30) * 372 : ? padmacarita viSe - rAjyAbhiSeka + rAjya vahecaNI nAmanA pacAzImA panA gUja rAnuvAda pUNa thayA. [85] [6] madhusundarane vadha have zatrughnane rAme kahyuM ke, tArA hRdayane je iSTa pRthvInI nagarI hAya, tenI mAgaNI kara, te rAjya huM tane ApuM. kAM teA A sAketapura, pAtanapura nagara ke pAtanavana athavA bIjA dezanI tuM pasaMdagI kara, te deza ApuM.' tyAre zatrughne kahyuM ke, * he deva ! mane ativallabha mathurA nagarI Ape|'tyAre rAme tene sAme kahyuM ke, tyAM madhurAjAne teM sAMbhaLyeA nathI ? he vatsa! tyAM indranA samAna vaibhavavALA rAvaNune jamAI che, jene camarendre pralayakALanA sUryanA teja sarakhuM phUla Apelu che. hajArAne mArI nAkhIne krI te zUla tenA hAthamAM hAjara thAya che. jene jitavA mATe mane rAta-divasa cintA thayA kare che ane nidrA paNa AvatI nathI. jo, je samaye andhakAra satra vyApI gayA hoya teA, jema peAtAnA tejathI hajAra kiraNavALA sUryathI bhavana prakAzita thAya, tema te zULathI rAtre paNa bhavanamAM udyota thAya. atizaya ala-samRddhivALA khecarA paNa jene sAdhI zakatA nathI, evuM te divya astra jenA hastamAM raheluM che, evAne tuM zI rIte jitI zakIza ?' tyAre zatrughnakumAre rAmane kahyuM ke,- he mahAyaza! Apa sarakhAne vadhAre kahevAthI saryuM. mane eka vakhata mathurA ApA, pachI tene jitIne huM cAsa mathurAnA kakho karIza. jo huM saMgrAmamAM kSaNAntaramAM mathurAnA rAjAne na jituM, teA pitA dazarathanuM nAma kadApi pragaTapaNe melIza nahiM.' A pramANe khelatA zatrughnanA hAtha pakaDIne rAme tene kahyuM ke, huM kumAra ! mane eka dakSiNA Apa.' tyAre zatrughne rAmane kahyuM ke, madhu sAthe sa'grAmanI vAta sivAya he prabhu! Apa je kaheze, te ApanA pagamAM paDIne huM tene svIkAra karIza.' chevaTe rAme lAMbe vicAra karIne zatrughnane hita-zikhAmaNu ApI ke, 'tArA AvA dRDha Agraha che, teA mArI eka vAta sAMbhaLa ke, te rAjA jyAre pramAdamAM rahelA hAya ane zUlarahita hoya, tyAre kapaTathI tene pakaDavA, AnI tane prAthanA karu chuM. ' ' jevI ApanI AjJA'ema kahIne zatrughna jinAlayamAM gayA. prabhunI sArI rIte pUjA karI, stavanA karavA lAgyA. Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] madhusundarane vadha * 373 : snAna-bhojana vidhi karyA pachI praNAma karavA pUrvaka mAtAne pUchavA gaye. mAtAe putrane dekhIne tenA mastakane cuMbana karI sUchyuM. mAtAe putrane AzIrvAda ApyA ke, "he putra! yuddhamAM tuM zatrune jita ane tuM managamatA rAjyanA bhoga lAMbA kALa sudhI bhagavanA thA. he putra! saMgrAmamAM jaya ane yaza meLavIne tuM jyAre pAcho AvIza, tyAre tane dekhIne huM jinezvara bhagavantanI suvarNakamaLothI pUjA karIza. he zatru%! traNe lokamAM maMgalabhUta, sure ane asure vaDe namana karAelA, bhaya vagaranA, jemaNe bhavasamUhane nAza karyo che-evA jinezvare tane maMgala ApanArA thAo. saMsArane lAMbA karanAra mahAzatru moharAjAne jemaNe ji che, evA te traNe bhuvananA apUrva bhAnusamAna evA arihanta bhagavata tane maMgala ApanArA thAo. he putraka! ATheya karmothI sarvathA mukta thaelA, traNe bhuvananA agrasthAnamAM rahenArA, jeo kRtakRtya thayA che, jemane have kaMI paNa sAdhavAnuM rahetuM nathI, evA siddha bhagavanto tane maMgalabhUta thAo. meruparvata, sUrya, candra, samudra, pRthvI, pavana, dharaNI, kamala, AkAzanI upamA sarakhA, potAnA AcArane dhAraNa karanArA AcArya bhagavo mane ane tane maMgalarUpa thAo. he vatsa! bAra prakAranA tapathI yukta, jeo mekSanI sAdhanA kare che ane karAve che, te sAdhu bhagavanta tAruM duHsAdhya kArya karanArA thAo." A pramANe AzIrvAda pAmela zatrugha samagra senA-parivAra-sahita mAtAne namaskAra karIne hAthI upara ArUDha thaIne nagarImAMthI bahAra nIkaLe. jagaDatA azvo paraspara eka-bIjA sAthe athaDAtA ane uMcA thatA hAthIonA ghaTATopavALA, pAyadala ane ro sahita evAM sine mathurA tarapha prayANa karavA lAgyAM. lakSmaNe vajAva dhanuSa ane agnimukhavALAM bANo ane bIjA paNa zo ekadama tene samarpaNa karyA. rAme kRtAntavadana nAmanA senApatine ApyA, ane lakSamaNa sAthe zaMkita manavALA rAma pAchA pharyA. mahAtmA zatrune paNa samagra balasahita prayANa karyuM ane krame karI mathurApurIthI dUra nadI kinAre jaldI paDAva nAkhe. parizrama rahita thaelA sarve maMtrIo maMtraNuM karI kekeyInA pramAdI putra zatrughane kahevA lAgyA ke, amArI eka vAta Apa sAMbhaLo. jeNe raNamukhamAM ativIrya ane gandhArarAjAne parAjita karyA che, evA te mahAtmA madhurAjAne buddhi vagara tame kevI rIte jitI zakaze? tyAre kRtAntamukha nAmanA maMtrIe kahyuM ke, "madhurAjA hastamAM rahelA layukta hovA chatAM saMgrAmamAM zatrughra rAjA tene parAjita karaze ja-temAM sadeha na mAna. uMcA ane phelAelI moTI zAkhAvALA vRkSane hAthI sUMDhathI zuM bhAMgI nAkhato nathI? gaMDasthalamAMthI vahetA madavALA hAthIne siMha vidAra nathI?" have maMtrI varganI AjJAthI gupta samAcAra lAvanAra carapuruSe mathurAmAM gayA ane gupta samAcAra meLavIne pharI teo svAmI pAse AvI pahoMcyA. teo AvIne kahevA lAgyA ke, he svAmI ! amArI vAta sAMbhaLe, mathurApurInA pUrva bhAgamAM uttama vRkSethI samRddha Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 374 : paumacariya-padyacaritra kuberanAmanuM zreSTha udyAna che. harSita Indra jema nandana udyAnamAM kIDA kare, tema te udyAnamAM madhurAjA samagra parivAra sahita jayantI devInI sAthe kIDA karI rahela che. sarva rAjyAdi kAryo cheDIne madanAtura madhurAjAne te udyAnamAM praveza karyAne Aje chaThTho divasa che. samagra sinya sAmanta sahita nagaramAMthI nIkaLIne tenI pAse gayuM che ane zUla nagaramAM raheluM che. te svAmi! A suMdara yuga thayuM che, tevA samaye mathurApurImAM te Avato hoya, tyAre rAtre nahiM pakaDaze, te bIjA kayA samaye tame tene jitI zakaze? cara puruSanAM vacanathI moTA sainya-sahita zatrune dvArane bhaMga karIne rAtre mathurAmAM praveza karyo. "A jagatamAM dazarathaputra zatruddha jaya pAmI rahelA che, zatruone parAbhava kare che. A pramANe bandIjanee karela udaghoSaNA nagaramAM sarvatra vistAra pAmI. zatrudhdha rAjAnI jayaudyoSaNa sAMbhaLIne mathurAnagarInA nagarajane bhayathI dhrujavA lAgyA ane zuM che? zuM che?" ema belatA atizaya AkuLa-vyAkuLa banyA. zatrudhdha rAjAe mathurAmAM praveza karyo che-ema jANIne kedhavALA rAvaNanI jema te madhurAjA paNa udyAnathI nIkaLe, gussa karIne udyAnamAMthI nagara tarapha javA nIkaLyo. zUlarahita madhurAjA nagaramAM praveza pAmI zakato na hovAthI zatrughakumAre aNadhAryo chApa mArIne tene gherI lIdhe. hAthI, ghoDA, ratha, pAyadala eka bIjA paraspara sAmasAmAM baMne pakSanA sinyanuM ekadama utAvaLathI phelAeluM yuddha barAbara jAmyuM. hAthI para beThele hAthI para beThelA sAthe, rathika rathavALAnI sAthe, ghoDesvAra azva para ArUDha thaelA sAthe laDavA lAgyo. bANa, jhasara, mugara eka bIjAnAM AvatAM zastronA samUha sAthe TakarAtA TakarAtA te ja kSaNe hajAre agni-taNakhA ane javAlAe uThavA lAgI. A bAju kRtAntavadane madhurAjAnA sainyane kSaya karavA mATe AkramaNa karyuM, tyAre madhunA putra lavaNe tene praveza karatA aTakAve. lavaNa ane kRtAnta ema baMnenuM yuddha evuM pravaryuM ke jemAM talavAra, kanaka, cakra, temara vagere pheMkIne anekane ghAyala karavAmAM AvyA. eka bIjA hAthI, ghoDA ane rathane viraha karAvatA hatA, paraMtu madathI dapita thaelA pharI hAthI Adi upara ArUDha thaI matsara ane utsAhathI yuddhamAM jhajhU matA hatA. madhuputra lavaNe kAna sudhI kheMcelA bANathI kRtAntavadanane bakhtara bhedIne vakSasthalamAM daDhapaNe ghAyala karyo. kRtAntavadane paNa tyAM AgaLa potAnI zaktithI dIrgha kALa sudhI yuddha karIne lavaNakumArane ghAyala karyo. jethI AkAzamAMthI jema deva nIce paDe, tema lavaNa pRthvIpITha para paDyo. putrane paDelo jANIne mahAzaka ane krodhathI prajavalita agni sarakhe madhurAjA zatrune pakaDavA mATe ekadama ubhe thaye. mathurApurInA svAmI madhurAjAne Avato joIne raNarasane utkaMThita zatrunna ekadama yuddhamAM tenI sAme AvI gaye. madhurAjAe zatrukSanI dhvajA bANathI chedI nAkhI, Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [86] madhusundarane vadha .:375 ? zatrudane paNa tenA ghaDAone rathathI vikhUTA karyA. tyAra pachI madhurAjA parvata sarakhA hAthI upara ArUDha thaye, eTale zatrudanane hajAre bANe pheMkIne te AvaravA lAgyo. zatrudane paNa ekadama te bANasamUhane zekIne pitAnAM bANathI madhurAjAne sakhata rIte ghAyala karyo. baMne nayana ghumAvIne manathI cittavavA lAgyo ke, "zUla vagarane huM atyAre puNyavihoNA thayo chuM, mAruM maraNa paNa najIka AvI pahoMcyuM che, jethI mAruM puNya paNa paravAyuM che. putrazokathI ghavAelA aMgathI durjaya zatrune dekhIne maraNa najIka AveluM jANune munivare kahela vacana yAda AvyuM. have pratibaMdha pAmya, tyAre te kahevA lAgyuM ke, "A azAzvatA samagra saMsAramAM indriyane vaza paDelA mUDha banI meM dharma na karyo. janmelAnuM mRtyu nakkI thAya ja che, puSpa sarakhuM yauvana ane Rddhi caMcaLa che, viSamAM Asakta banI pramAdathI meM tyAre dharma na sevyo. gharamAM Aga lAge, tyAre kUva ke taLAva khodavAne AraMbha kare, sarpa DaMkha mAre, tyAre garuDamaMtranI pUrvasevA ane jApa karavA besavuM-tenA jevuM ja meM dharma mATe karyuM. ahIM have jyAre mArA prANone sajoha che ane jyAM sudhImAM prANa na choDuM, tyAM sudhImAM saumyamana karIne dareka che sAthe maitrIbhAva rAkhIne jinavacananuM smaraNa karuM. A jagatamAM puruSe haMmezAM pitAnuM hita avazya karavuM joIe. have maraNasamaya AvI paDela hovAthI mAre jinavaranuM samaraNa karavuM ja joIe. A arihanta bhagavate, siddhi pAmelA siddha bhagavanta, AcAryo ane upAdhyAya bhagavato, sarva sAdhu bhagavAne haMmezAM mAro namaskAra thAo. arihano, siddho, sAdhuo tema ja kevalIe kahelo dharma A cAre mane haMmezAM maMgalarUpa thAo. manuSyakSetramAM jeTalA arihanta bhagavate che, temanuM zaraNa huM aMgIkAra karuM chuM. hiMsA, jUTha, corI, maithuna, parigrahanAM have huM paccakakhANa karuM chuM. tema ja dehanI mamatA tathA traNe prakAre AhAra ane pANInAM sarvathA paccakakhANa karuM chuM. paramArthathI vicAra karIe, te tRNamaya saMthAre ane nirjIva bhUmi e saMthAre nathI, paraMtu jenuM hRdaya vizuddha hoya, tene AtmA ja saMthAre che. jIva ekalo ja janme che, ekalo moTo thAya che, paribhramaNa paNa ekalo kare che, eTale ja maraNa pAme che ane siddhi paNa ekale ja pitAnA parAkramathI pAme che. jJAna, darzana tema ja cAritranI aMdara ramaNa karanAre zAzvato AtmA che. A traNa sivAya sarva vikArI durbhAne huM sarAvuM chuM. A pramANe hAthI upara beThelo sarva saMgane jiMdagI sudhIne tyAga karIne AyudhathI jarjarita thaelA dehavALe madhurAjA potAnA kezane leca karavA lAgyo. yuddha jevA mATe tyAM je kinnara vagere de AvelA hatA, teoe tenA upara puSponI vRSTi varasAvI. dharmadhyAnanA upayogamAM rahelo te madhurAjA samAdhipUrvaka kAladharma pAmIne trIjA ka5mAM divya aMga ane kuMDalAdika AbhUSaNothI alaMkRta mahAtmA deva thaye-A pramANe je kaI buddhizALI manuSya chellA maraNa samaye paNa dharmanA Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 376 : paumacariya-paddhacaritra pariNAmavALA thAya che, te zreSTha devAMganAothI yukta ane temanAthI lAlana karAelA aMgavALo vimala dharmanA prabhAvavALo deva thAya che. (73) padmacarita viSe "madhusudara vadhe ane tenI aMtima ArAdhanA" nAmanA chAzamAM pavane AzrIhemasAgarasUrie karela gUjarAnuvAda pUrNa thayo [6] [7] mathurAnA upasargo he zreNika! kekeyi putra zatrunanA puNya-prabhAvathI te phUlaratna ati kheda pAmIne lajajAthI vilakhuM paDI gayuM ane tene prabhAva cAlyA gayA. pitAnA svAmI amarendranAmavALAnI pAse pahoMcIne phUlarane madhurAjAnA maraNanA yathArtha samAcAra ApyA. mitranuM maraNa sAMbhaLIne gADha dha ane zekathI dhamadhamela amarendra vera levA mATe mathurA tarapha cAlyA. eTale veNudArI nAmanA suparNa svAmIe te devane joIne pUchayuM ke, "kaI tarapha tame prayANAraMbha karI rahyA cho ?" tyAre amarenDe kahyuM-"saMgrAmamAM mArA mitra madhune jeNe haNyo che, tene ane tenA svajanene haNavA mathurA tarapha jaI rahela chuM. te zatruddhane nakkI huM mArI nAkhIza. tyAre veNadArI deve tene kahyuM ke, vizalyA jamelI che, te te sAMbhaLI che ke nahi ? kAryAkAyano vicAra karyA vagara AvI abhilASA kema karI? rAvaNe dharaNendra pAsethI ameghavijayA zaktividyA meLavI hatI ane jyAre rAvaNe lamaNa upara te pheMkI hatI ane tenA zarIramAM rahelI hatI, paratu vizalyAe jyAM lakSamaNanA zarIrane sparza karyo, eTale tenA puNya-prabhAvathI amegha zaktine prabhAva cAlyA gaye. de, asure, pizAca, bhUta vagerenA upadrava tyAM sudhI ja herAna kare che ke, jyAM sudhI vinizcita evA jinazAsana viSe dIkSA aMgIkAra karatA nathI. madya-mAMsanA niyama karanArane se hAthanI aMdara duSkasa herAna karatA nathI ke, "jyAM sudhI zarI2mAM niyama-paccakakhANano guNa hoya. rudra, kAlAgni, priyA sahita atibhayaMkara caMDa A sarve vidyAvALA hatA, chatAM teo vinAza pAmyA che ema te sAMbhaLyuM nathI? he garuDendra! hAla tuM A kArya cheDIne jA, huM tene zatru taraphano bhaya utpanna karIne herAna-parezAna karIza." ema kahIne camarendra mathurApurImAM pahoMcyA, te tyAM Akhe deza ane loka mahotsava karatA ane krIDA karatA jovAmAM AvyA. amarendra vicAravA lAgyA ke, "A dezanA pApI loko akRtajJa che ke, je durjane pitAnA svAmInA maraNa-samaye zokarahita thaI krIDA kare che." tenA zatrunI vAta dUra rahe, Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [88] zatrughra ane kRtAntamukhanA pUrvabhave : 377 : paratu jeNe mArA mitrane ghAta karyo che tene, nagara, deza ane sarvane vinAza karIza." AvA prakArane azubha saMkalpa karIne dhAdhikathI dhamadhamatA amarendra te ja kSaNe lokone dussaha upasarga karavA lAgyA. je manuSya parivAra-sahita jyAM beThe, te sarva dezamAM, nagaramAM regathI tyAM ja mRtyu pAmyo. upasargo dekhIne kuladevatAe zatruddhane kahyuM, pratibaMdha pAmele te senA-sahita sAketanagarIe gaye. zatruno parAbhava karI jaya prApta karelA atizayavALA zatruddhane dekhIne lakSamaNa sahita rAme tuSTa thaIne tene adhika abhinandana ApyAM. tuSTa thaelI kekeyI mAtAe putrane dekhIne jinezvara bhagavantane suvarNakaLazathI abhiSeka karIne tyAra pachI putrasahita prabhunI pUjA karI. A pramANe puNya-sukRta karanAra manuSya jala, agni, pavana AdinA upadravane pAra pAmI jAya che. mATe saMyamamAM daDha bhAva rAkhavA sAthe A vimala jina dharmane tame aMgIkAra kare. (20) pAcarita viSe mathurAmAM thaela upasarga-vidhAna' nAmanA satyAzImA parvane anuvAda pUrNa thayA. [7] [48] za3gha ane kRtAntamukhanA pUrvabhave have zreNika rAjAe gaNanAyaka gautamasvAmIne praNAma karIne pUchyuM ke, kekeyiputra-zatrudane kayA kAraNathI mathurAnI mAgaNI karI? jo ke ahiM devanagarI sarakhI ghaNuM rAjadhAnI hatI, te paNa zatruddhane jeTalI mathurA ISTa hatI, teTalI bIjI nagarIo ISTa na hatI?" gautamasvAmIe kahyuM ke, "he zreNika ! zatrughna rAjakumAre A mathurAnagarImAM bhUtakALamAM ghaNA bhAva pasAra karyA hatA, tethI tene A nagarI ghaNI ISTa hatI. A saMsAra-samudramAM bharatakSetramAM karmarUpI pavanathI athaDAelo mathurApurImAM yajJadeva nAmane vipra janmyo. dharma rahita te mRtyu pAmI khADAmAM kela, pachI kAgaDo thayo. pachI ajA putra thaye, bhramaNa karatAM baLIne pADe thaye. jaLa vahana karanAra baLada, pharI cha vakhata pADArUpe utpanna thayA. pApakarmanI laghutA ane puNyane prakarSa thavAthI daridra-manuSyagati pAmyo. kalIzaghara nAma pADavuM, munivaronI sevA karavAmAM tatpara te vipra rUpatizaya guNavALo ane bAlaceSTA vagarano hato. te nagarane adhipati azakti nAmane rAjA dUra deza gaelo hato, tyAre tenI lalitA nAmanI paTTarANI bArImAM ubhelI hatI, tyAre A vipra rAjamArgathI pasAra thatuM hatuM, tene dekhIne 48 Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 378 : paumacariya-pacaritra kAma paravaza banI. dAsI dvArA tene bolAvIne eka Asana para baMne beThA. e ja samaye rAjA aNadhAryo pitAne bhavane Avyo. teNe devI ane viprane ekAsana para beThelA joyA. mAyAvI rANIe bhavananI aMdara gADha Akrandana karyuM ane nirdoSa upara doSAropaNa karyuM, eTale rAjAnA sevakee tene pakaDIne atizaya trAsa pamADyo. rAjAe AjJA karI ke, Ane ATha aMgothI jakaDI zikSA karo. nagara bahAra laI gayA. tyAM kalyANa nAmanA munie tene je, kahyuM ke, "pravajyA le te huM tane choDAvuM." te vAtane svIkAra karyo, rAjasevakoe choDI dIdho eTale pratrajyA aMgIkAra karI. ghera tapa karIne kAla pAmelo uttamadeva thaye. devIonI sAthe parivarelo ane krIDA karate ratisAgaramAM avagAhana karavA lAgyo. jeNe zatruone namAvyA che, evo candrabhadra nAmano mathurA nagarIne svArthI hatuM, tene eka uttama mAryA hatI, jene traNa bhAIo hatA. yajJadattane jIva je deva tharyo hato, te trIjo zUra nAmano putra utpanna thaye. bhAnuprabha ugrA mukha tema ja ghara ema tene traNa putro hatA. candrabhadrane kanakAbhA nAmanI bIjI bhAryA hatI. have pelo deva vIne acala nAmane tene putra thayo. bIjo aMka nAmane dharmanI anumodanA karIne atirUpavALa maMgikAne kame karI putra thaye. te samaye zrAvastI nagarI-nivAsI te avinIta lokone atidveSa utpanna karanAre thayA. jethI lokoe tene gAmamAMthI tagaDI mUkyo. krame karI bhramaNa karatAM karatAM khUba duHkhI thaye. acalakumAra pitAne ghaNe vahAluM hovAthI tenA bIjA sAvakA bhAIo ucArka mukha vagere mArI nAkhatA hovAthI te tyAMthI palAyana thaye. pRthvImAM paribhramaNa karatAM tilakavanamAM tenA pagamAM kAMTe bhoMkAyo. kAMTAnI pIDA pAmelA ane pagane tapAsatA te kumArane aMka nAmanA jaMgalamAM pharatA manuSya je. aMkanA mastaka upara lAkaDAnI bhArI hatI, te nIce utArIne aMke kSaNavAramAM tene kAMTe kADhI ApyA. svastha thaelA acala rAjaputre tene kahyuM ke-"sAMbhaLa. jyAre kayAMya paNa tuM pRthvImAM vikhyAta thaelA acala nAmanA rAjAnuM nAma sAMbhaLe, tyAre tAre nakkI tenI pAse AvavuM." Ama kahIne aMka zrAvastI tarapha ane acala kauzAmbIe krame karI eka sundara udyAnamAM pahoMcyA. tyAM Indradatta rAjA hato, tene ane dvijihava nAmanA dhanurvedAcAryane acale potAnI dhanurvedanI kaLA batAvIne tuSTa karyA. mitradattA nAmanI potAnI putrI rAjAe acalane ApI. lokomAM upAdhyAya tarIke manAye, vaLI rAjA taraphathI rAjya paNa maLyuM. aMga vagere deze jitane acala samagra senAdika sAmagrI sahita yuddha mATe pitAnA mathurA nagara tarapha gayA. pitAnA guptacara rAjAo dvArA candrabhadra rAjAnA moTA putra ane potAnA oramAna bhAIone vipula dhana ApIne te sarve ne acale bhedanItithI pitAnA karI lIdhA. candrabhadra rAjAe potAnA sarva sevako ane putrone vaza karelA che-ema jANIne vasudatta nAmanA pitAnA sALAne sandhi karavA mATe mokalyo. acalane dekhIne pahera Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] zatrunna ane kRtAntamukhanA pUrvabhavA : 379 : lAnI nizAnIo dekhIne ALakhyA, te atilajjA pAmyA ane pAchA AvIne candrabhadra rAjAne sAceA vRttAnta kahevA lAgyA. putrA sahita sevakAne kAi na jANI dekhI zake tevA sevakA banAvyA. mAtA-pitAnI sAthe acalane samAgama thayA. candrabhadra rAjA A vahAlA putranA samAgama thavAthI atizaya Ananda pAmyA ane pUnA sukRtapuNya-prabhAvathI acala rAjyAdhipati thaye. kAIka samaye acale nATakanA ra'gama`Dapa vacce rahelA ane pratihArAthI mAra marAtA aMkane joyA. acala rAjAe tene tenI janmabhUmi zrAvastI nagarI, aDhaLaka dhana, temaja vividha prakAranA alaMkArAdika ApyA. ane mitrA banyA. pachI kAIka vakhata krIDA karavA mATe pAtapeAtAnA parivAra sahita udyAnamAM gayA. tyAM samudra nAmanA munine dekhIne temanI pAse dIkSA aMgIkAra karI. jJAna, darzana, cAritrasvarUpa AtmAne bhAvita karI kAladharma pAmI devAMganA-sahita parivarelA ane kamaleAttara vimAnamAM deva thayA. tyAM bhegA bhAgavIne cyavelA te acaladeva kaikeyinA garbha mAM dazaputra zatrughnarAjA pRthvImAM vikhyAta thayA. he zreNika ! A mathurA nagarImAM pUnA aneka bhavA teNe karelA heAvAthI bAkInI nagarIone cheADIne zatrughna A nagarI upara ghaNI prIti rAkhatA hatA. ghara ke vRkSanA chAMyaDAmAM je mAtra eka divasa paNa vAsa kare che, teA jIvane svabhAvathI te sthaLanI prIti thAya che, teA pachI jyAM ghaNA bhavA sudhI te sthAnanI saMgati karI hoya, tene tyAM atIva rati ane prIti utpanna thAya che. hu zreNika! prItinI sthiti AvA prakAranI hoya che. have je acalanA kAMTA kADhanAra ane uttarAttara mitra thanAra aMkanA jIva deva thayA hatA, te paNa tyAMnuM AyuSya pUrNa karI cyavIne rAmanA kRtAntavadana nAmanA senApati thayA. hu zreNika ! zatrughnanA pUrvabhavA ane kRtAntavadananA bhavA je te vinayathI pUchyA hatA, te sarva saanya jaNAvye. A pramANe bhavanI paraparAvALA vRttAnta sAMbhaLIne leAkamAM je manuSya dharmokArya mAM tatpara banatA nathI, te pApakamanA pariNAma karIne aparAdha pAmelA mUDha AtmA atyanta vimala evuM nirupadrava mAkSasthAna pAmI zakatA nathI. (43) padmacarita viSe 'zatrughna ane kRtAntamukhanA pUrvabhavA' nAmanA aDacAzImA parvanA gUja rAnuvAda pUrNa thayA. [8] [89] mathurAnagarInI nirupadravatA koIka samaye AkAzagAmI sAta vidyAdhara munivarA vicaratA vicaratA krame karI mathurApurIe pahoMcyA. suramanya, zrImanya, zrItilaka, sasundara, jayavanta, anila Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 380 : paumacariya-padyacI lalita, camara ane jayamitra A nAmanA zrInanda rAjAnI dhAraNa nAmanI rANInI kukSithI utpanna thaelA A sAte rAjakumAra devakumAra samAna mahApura nagaramAM utpanna thayAprItikara muni pAse devenuM Agamana dekhIne te sAte putro pitA sAthe pratibedha pAmyA ane sarve dharmedyamI banyA. eka mAsanI vayavALA chellA damarata putrane rAjya para sthApIne prItikara muni pAse sAte putro sahita rAjAe dIkSA aMgIkAra karI. kevalajJAnanA atizayavALA zrInanda maharSi kAle karI siddhi pAmyA, bAkInA sAta badhu munivara krame karI mathurApurI pahoMcyA. te samaye megha varasAvela jalasamUhavALa varSAkALa AvI pahoMcyA, eTale parvatanI taLeTImAM sAte sAdhuo cAturmAsa karI saMyamayeganI sAdhanA karatA hatA. temanA prabhAvathI camarendra pravartAvela mArI cAlI gaI ane jaLa siMcAelI pRthvI navIna dhAnya pAkavAthI AkarSaka dekhAvA lAgI. samagra deza sahita mathurA nagarI regarahita banI, tema ja zeraDInA aneka vADhAnI pracuratAvALA puSkaLa dhAnyathI samRddha banI. bAra prakAranA tAyukta te munivare AkAzagAmI hovAthI pitana ane vijaya vagere nagaramAM jaIne pAraNuM karI pAchA AvatA hatA. eka vakhata sAte munivare madhyAhna-samaye AkAzamAge sAketapurImAM gayA. dhIra evA te munivare kamapUrvaka ghare ghare vaheravA jatA hatA, tyAre ahaMdudatta nAmanA zrAvakane ghare AvI pahoMcyA. addatta zrAvake comAsAmAM ajANyA sAdhuo dekhavAthI cintavyuM ke, varSAkALamAM A sAdhue potAnA mULasthAnane choDIne vicare che, te anAcAra sevanArA A sAdhuo che. prAgabhAra, keSTakAdika udyAnamAM A nagarImAM jinezvaranA je sAdhue cAturmAsa rokAyA che, te sarvane te huM jANuM chuM. eSaNaparizuddha AhAra-bhikSA grahaNa karIne temaja bIjuM paNa vahorIne jinavaranA bhavanavALA udyAnamAM teoe praveza karyo. ahaMdudatta zrAvaka te vicAravA lAgyuM ke, "sUtra ane arthane na vicAranArA, sUtrathI pratikUla AcaraNa karanArA, comAsAnA akAlamAM paNa vihAra karanArA che, mATe te sAdhuone huM vaMdana nahiM karIza. rasagAravanA doSanA kAraNe te sAdhune te zrAvake vandanA na karI, paraMtu tenI putravadhUe sarva sAdhuone pratilAlyA. dharmalAbha ApIne keme karI teo jinabhavanamAM (upAzrayamAM) pahoMcyA. sthAnika cAturmAsa rahelA vRti zramaNe temane abhivAdana karI AvakAra Apya, vandanA karI. cAturmAsamAM vihAra karanAra hovAthI anAcArI dhArI dutimuninA ziSyae vandanA na karI ane pitAnA gurune kahyuM ke, "tame mUDha che ke, AvAone vaMdana kare che.' AhAra karyA pachI tyAM jinAyatanamAM munisuvrata svAmInI sundara pratimAne vaMdana karI, sthAnika vRtimuni sAthe vAtacIta karavA beThA. sthAna meMpIne teo AkAzamAM uDIne pavana samAna vegavALA sAte munio kSaNavAramAM mathurApurImAM potAnA sthAne pahoMcyA. "cAraNa zramaNane dekhIne sthAnika munivare atyanta vismaya pAmyA ane AvA munivarene ame vandana na karyuM ema potAnA AtmAne nindavA lAgyA. eTalAmAM A Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [9] mathurAnagarInI nirupadravatA : 381 : vArtAlApa cAlatuM hatuM, te daramyAna adatta zrAvaka tyAM AvyuM ane yutimunie kahelA te munivaranA guNonuM kIrtana sAMbhaLavA lAgyuM ke, mathurAmAM cAturmAsa kALa rahelA moTA guNavALA labdhiyukta cAraNazramaNe Aje ahiM AvyA hatA, dhIra evA te sAte munivarone meM vandanA karI tene prabhAva jANIne zrAvaka viSAda manavALo tha, pitAnA svabhAvane ninda pazcAttApathI baLavA lAge. mUDha huM samyagdarzanarahita thaye, dhikkAravA yogya banya, dharma ane adharmane bheda samajyA vagarane mArA sarakho ke mithyAtvI nathI. ubhA thaIne te munivarane meM vandanA na karI, te samaye meM vidhipUrvaka munivarone na pratilAlyA, te kAraNe mAruM mana Aje ghaNuM baLe che. "sAdhunuM rUpa dekhIne tarata je manuSya pitAnuM Asana choDato nathI arthAta ubho thaI AvakArato nathI ane gurunI je avajJA kare che, te mithyAtvI samajo." mArA svabhAva anusAra jyAM sudhI te sarve susAdhuone tyAM jaIne vandana nahiM karIza, tyAM sudhI A mAruM durbhAgI hRdaya saMtApa pAmyA karaze. te sAdhuonAM darzana mATe utkaMThita manavALe kArtikI pUrNimA najIka AvelI jANIne kubera sarakhI samRddhivALe te zrAvaka jinavandana mATe cAlI nIkaLyo. ratha, hAthI, ghoDA, tema ja page cAlanArA seMkaDe parivAra-sahita kArtika zuklA saptamInA divase sAta munionA caraNa najIka pahoMcI gaye. uttama samyakatvavALA te zrAvaka munione vaMdana-vidhi karIne te pradezamAM pupivALI mahApUjA racAvI. nATaka, nRtya, chatra, cAmara Adi sahita maMgalagIta-gAna karIne sAta muninA Azrama sthAnane svarga sarakhuM mahara sthAna banAvyuM. munivarene A vRttAnta sAMbhaLIne zatrudanakumAra paNa mAtA ane parivAra sahita mathurA pahoMcI gaye. sAdhuone vandana karIne tyAM ja kumAre paDAva nAkhe. paDahA, Dhela, mRdaMganA zabda sahita vipula pUjA karI. cAturmAsa pUrNa thavA AvyuM, tyAre zatruna rAjakumAre sAdhuone vinati karI ke, mArA upara atyanta kRpA karIne mArA ghare bhikSA grahaNa karavA padhAre. ratnAdhika munivare kahyuM ke, "he narapati! nimala saMyama ane zIladhArI munivarane sAdhu mATe karelo, karAvele AhAra ka5to nathI, sAdhunA mATe nahiM karele, nahi karAvele, ke manathI nahi anudele AhAra dharmadhurA vahana karatA zramaNone kape che. tyAre zatrune kahyuM ke, he bhagavanta ! je mAre gharethI A5 grahaNa na karaze, to A nagarImAM Apa keTalo samaya rokAze? ApanA ahIM Agamana pachI A nagarImAMthI roga cAlyA gayA che ane nagarI sukha-samRddhi-pUrNa banelI che ane dhAnya paNa ghaNuM pADyuM che, jethI deza ane nagarI AnaMdamAM che. he zreNika! te samaye svabhAva jANanAra munipuMgave zatrughane kahyuM ke, "he zatrugha! mAruM hitakArI ane pathya vacana sAMbhaLa; A bharatakSetramAM nandarAjA thaI gayA pachI duHSamA kALamAM A jinadharma grahaNa karanArAnI saMkhyA ghaNI ochI thaze. Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 382 : paumacariya-padmacaritra virala manuSya ja jinadharma grahaNa karanArA thaze. kudharmavALA pAkhaMDio ane utpAta, ga, agni, jaLa AdinA upadravo aneka thaze, gAme masANa sarakhAM ane nagare pretaloka samAna thaze. rAjAo cAra sarakhA ane manuSya kaSAyanI ugratAvALA thaze, vaLI leka mithyAtvAhita mativALA ane sAdhuonI nindA karavAmAM vizeSa tatpara banaze. je aprazasta haze, tene suprazasta mAnanArA thaze, vaLI bhArekama saMyama-zIla-rahita evA narakamAM paDaze. mUDha ane dharmanA ajANa sArA saMyamI sAdhune tiraskAra karaze ane mUDha ajJAnI asaMyamazIlane dAna ApanArA thaze. zilApaTTa viSe vAveluM bIja vRddhi pAmatuM nathI, tema tevAne ApeluM dAna puNyakarmanI vRddhi karanAra thatuM nathI. deze ugra kaSAyonI bahulatAvALA tema ja nindanIya AcAravALA thaze. mUDha evA loke niratara hiMsA, jUTha, corI karanArA thaze. vrata, niyama, zIla, saMyama-rahita anAya liMga dhArI temaja vividha kupAkhaMDio zA lokone ThaganArA nIvaDaze. loko dhana, ratna, dravya-rahita temaja pitA, mAtA, badhu, bhaginI AdinA sneharahita thaze. A duSamA kALanA prabhAvathI ghaNA loko kupAkhaMDa-dharmane mAnanArA thaze. he zatrudana ! A pramANe duSamAdi kALanA bhAva samajIne jinadharmamAM rakta banI zakti anusAra AtmahitanI sAdhanA karo. AjathI mAMDIne jenA pitAnA gharamAM jinapratimA nahiM haze, tene vAghaNa jema mRgalAne mArI nAkhe, tema mArI-marakI upadrava tene mArI nAkhaze. vadhAre moTI nahiM te chevaTe ATha aMgula-pramANu jinapratimA jenA gharamAM haze, tenA gharamAM mArI upadrava jaladI cAlyA jaze, temAM saLeha nathI. A pramANe munie kahyA pachI zreSThI sahita zatruna rAjakumAre te sarve munivarane paramabhAvathI vaMdana karyuM. dharmalAbha ApIne te sAte munivare AkAzatalamAM uDI gayA. cAraNalabdhinA atizayavALA te munie sItAnA bhavana AgaLa utaryA. bhavananA AMgaNAmAM rahelA te munione dekhIne paramazraddhAthI sarve munivarone dAna ApavAnI vidhimAM kuzala evI sItAe paramAtrathI pratilAlyA. AzIrvAda ApIne Icchita dezamAM munivare cAlyA gayA. zatrudane paNa nagaramAM jinendranI pratimAonI sthApanA karAvI. suvarNa ane ratnamaya evI sAte munivaronI pratimAo mathurAnagarInI cAre dizAmAM tathA kANamAM ketarAvelI jage jago para sthApana karAvI. AkhA deza sahita nagarI sarva prakAre AzvAsana pAmI ane nirbhaya banI. dhana, dhAnya ane ratnapUrNa mathurAnagarI amarApurI sarakhI banI. mathurAnagarI traNa jana lAMbI, kaMIka adhika navajana gherAvAvALI, bhavane, upavane ane jaLAzayethI zobhatI hatI. tyAM rahenArA kuTumbIo rAjA sarakhA, rAjA kubera sarakhA ane manuSya dharma, artha ane kAmanA abAdhita puruSArtha karanArA ane vizeSapaNe jinazAsananI prabhAvanA Adi kAryo karavA tatpara banyA. A pramANe mathurApurI nagarInuM Azvarya ane RddhisaMpanna anupama guNavALuM rAjya zatru% IcchA pramANe bhegavavA lAge. Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [9] maneramA kanyAnI prApti : 383 : A pramANe sAta munionuM A parva prasannacittathI bhAvasahita je zravaNa karaze, teo regarahita antarAya vagaranA ane lokomAM vimala kiraNa (candra) sarakhA ujajavala kIrtivALA thaze. (64) padmacarita viSe mathurA-niveza-vidhAna' nAmanA nevAzImA pavane gUrjaranuvAda pUrNa thayo. [8] [...] manoramA kanyAnI prApti vitAvyaparvatanI dakSiNaNi viSe ratnapura nagaramAM vikhyAta vidyAdhara ratnaratha nAmane rAjA hatA. candravadanA nAmanI tenI priyAnI kukSithI utpanna thaelI rUpa, guNa ane yauvana dhAraNa karanAra devakanyA sarakhI tene maneramAM nAmanI putrI hatI. yauvanalAvaNya-kAntithI paripUrNa te kanyAne joIne tenA vara mATe maMtrIo sAthe rAjA maMtraNa karavA lAgyuM. teTalAmAM pharatA pharatA nAradajI te nagarImAM AvI pahoMcyA ane ApelA Asana para besI padArthanA jANelA jJAnavALA nAradajI ratnaratha rAjAne kahevA lAgyA ke, "dazaratha rAjAnA putra rAmanA nAnAbaMdhu parAkramI lakSamaNane tame sAMbhaLyo nathI? A kanyA tene ApavI cogya che." A vAta sAMbhaLIne ratnarathanA pavanavega vagere putro svajanavagano vadha yAda karIne khUba roSAyamAna thayA. nArada para tarata ja roSe bharAelA putroe potAnA sevakone AjJA karI ke, "Ane zikSA kare, mAre" te sAMbhaLIne bhayathI udvega pAmI rASAyamAna thaI nArada AkAzamAM uDyA. ekadama sAketa nagarImAM pahoMcIne nArade maneramA saMbandhI sarva vRttAnta lakSamaNane kahyo. citramAM Alekhela te kanyAnuM rUpa lakSamaNane batAvyuM, tyAre jANe jagatanI tamAma sundarIonI zobhAmAMthI thoDI thoDI zobhA haraNa karIne jANe kema tenuM nirmANa karyuM hoya tevI sundara dekhAtI hatI. te rUpane dekhIne lakSamaNu kAmadevanAM bANathI ekadama vidhAryo ane hadayathI tenA vicAramAM magna banele aneka prakAranA saMkalpa karavA lAgyA. je A strIratna na meLavuM, te meLaveluM A samagra rAjya paNa niSphala che ane tenA vagaranuM jIvavuM paNa nakAmuM che. ratnarathanA putranuM agya vartana paNa nArade lakSmaNane jaNAvyuM, eTale reSAyamAna thaI lamaNe rAjAne bolAvI tenA tarapha prayANa karyuM. hAthIo, ratha, ghaDAo ane ddhAothI parivarela vidyAdharo sahita rAma ane lakSamaNa zIdhra AkAzatalamAM uDyA. talavAra, kanaka, tAmara vagere Ayudho jenA Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 384 : paumacariya-padmacaritra hastamAM rahelAM che, evA teo ratnapuramAM AvI pahoMcyA. temane dekhIne ratnaratha khecara reSAyamAna thayA. zatru karatAM adhika sainyanA atizayavALa subhaTa-parivAra-sahita te nagara bahAra nIkaLyo ane hajAro ddhAone ghAyala karate raNasaMgrAmamAM dakSa te rAjA paNa yuddha karavA lAgyA. parvata jema samudranA jaLane reke, tema saMgrAmanA mekhare ratnarathanA subhaToe vAnarasainyane nirdaya prahArathI ghAyala karI rekI rAkhyuM. pitAnA sainyanI AvI sthiti joIne gu pAmelA lakSamaNa rathamAM ArUDha thayA ane ghaNA zatrusubhaTane ghAyala karatA laDavA lAgyA. rAma, sugrIva, virAdhita, aMgada, zrIzela vagere AjJA pAmelA rAjAo ane subhaTo zatru-subhaTo sAthe sAma sAme yuddha karavA lAgyA. vAnarasubhaTa parAkrama pUrvaka zatrusenAne tIvra prahAra mArIne vera-vikhera karavA lAgyA. keTalAka ddhAo ghaDA uparathI nIce paDI gayA ane ratnaratha rAjAnuM sainya palAyana thavA lAgyuM. ratnaratha-sahita tenuM sinya bhagna thayuM, eTale te dekhIne AkAzamAM rahelA nArada bagala kuTIne "kaha kaha' karatA khaDakhaDATa hasavA lAgyA. aticapaLa, duSTaceSTAvALA, tuccha, pApI, pavana sarakhA vegavALA, lakSmaNanI niMdA karanArA khecara palAyana thavA lAgyA. pitAne palAyamAna thatA dekhIne rathamAM ArUDha thayelI, pUrvanA snehapUrNa hadayavALI manoramA ekadama lakSamaNa pAse pahoMcI ane tenA pagamAM paDIne kahyuM ke, "bhUkuTi caDAvavA rUpa kepano tyAga kare ane te lakSmIdhara! tame mArA svajanene abhaya Apo." vAsudeva lakSamaNa saumyatA pAmyA, eTale putra-sahita vinaya karate ratnaratha rAjA tyAM AvyuM. rAma ane lakSamaNe tene zAnta karyo ane abhayavacana ApyuM. tyAra pachI hAsya karatA nArade ratnaratha ane tenA putrone kahyuM ke, pahelAM je tame subhaTapaNAthI garjanA karatA hatA, te tamArI bahAdurI kyAM cAlI gaI? tyAre ratnarathe nAradane pratyuttara ApyuM ke, tame kepa pamADyA, te uttama puruSanI sAthe prIti baMdhAI. have te ratnaratha rAjAe paNa vijA-patAkA uMce caDAvI, toraNa baMdhAvI, rAma ane lakSmaNane pitAnI suvarNa keTavALI nagarImAM Adara sahita praveza karAvyo. kanakaratha rAjAe zrIdAmA nAmanI suMdara kanyA rAmane ane sarvaguNothI paripUrNa manoramA kanyA lakSamaNane ApI. ratnapura nagaramAM krame karI rAma ane lakSamaNa baMnene pANigrahaNane vidhi vidyAdharanI hAjarImAM ghaNuM Rddhi-samRddhi ane ADaMbara-pUrvaka thaye. A pramANe deza ane kALane anurUpa puNyadaya prApta thAya che, tyAre pracaMDa zatruo paNa praNAma karatA sAme Ave che ane puNyadaya-prasaMge Rddhi paNa uMcA prakAranI prApta thAya che, mATe vimala dharmanuM sevana kare. (30) padmacarita viSe maneramA kanyA-prApti" nAmanA nevuMmA parvane gUjarAnuvAda pUrNa thaze. [2] Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [1] rAma-lakSamaNanI vibhUti vitAThyaparvatanI dakSiNazreNimAM bIjA paNa becarabha nivAsa karatA hatA, temane paNa yuddhamAM lamaNe jitI lIdhA. je vidyAdhara rAjAo mahAvibhUtivALA rAmanI AjJAmAM AdaravALA hatA, teonI rAjadhAnIonAM nAmo kahuM chuM, te he zreNika! sAMbhaLe. AdityAbha nagara, zrImandira, guNapradhAna, kaMcanapura, manohara, zivamandira, ga nagarI, amarapura, lakSamIpura, meghapura, naragIta, cakrapura nUpura, zrIprabhurava, zrImaliya, siMhaguhA nagarI, ravibhUSA nagarI, harivaja, jyotipura, zrI chAyApurI, gandhArapura, malaya, siMhapura, zrIvijaya, yakSapura, tilakapura, bIjAM paNa aneka rAjadhAnInAM nagare hatAM. aneka vidyAre sahita nagara ane deze lakSmaNe jitane pRthvI tema ja sAta ratna potAne svAdhIna karyA. cakra, chatra, dhanuSa, zakti, gadA, maNi, talavAra A divyarane lakSamaNe prApta karyA. zreNika rAjAe pharI gautamasvAmIne namIne pUchayuM ke, "he bhagavanta ! rAmanA putro lava ane aMkuzanI utpatti kevI rIte thaI ?, te mane kahe. tema ja lakSmaNane keTalA putre, panIo ane paTTarANIo keTalI hatI?-e pramANe pUchAelA gaNadhara bhagavanta kahevA lAgyA ke-"he magadhAdhipa! sAMbhaLe, uttama puruSane uttama rAjya-sukha bhegavatAM bhogavatAM ghaNAM varSo ane mahinAo pasAra thAya che. uttamakuLamAM janmelI uttama rUpa, guNo ane yauvana dhAraNa karanArI 16 hajAra patnIe lamaNane hatI. temAM ATha mahAdevIo vizeSa guNavALI hatI, tenAM nAme kahuM chuM, te he narapati! sAvadhAna thaIne sAMbhaLe. droNaghana rAjAnI putrI vizalyA nAmanI prathama paTTarANI, vaLI bIjI rUpamatI, trIjI kalyANamAlA, cothI vanamAlA, pAMcamI ratimAlA, chaThThI jitapadamA, sAtamI abhayamatI, chellI ane AThamI mahAdevI mane ramA nAmanI jANavI. lakSamaNane A rUpavALI maneramAM ghaNI priya hatI. rAmane ATha hajAra rUpavantI patnIo hatI, temAM A cAra nAmavALI adhikapriya patnIo hatI prathama mahAdevI sItA, bIjI prabhAvatI, trIjI ratinibhA, cothI ane chelI zrIdAmAnAmanI paTTarANI hatI. moTA guNavALA aDhIse putre lakSamaNane hatA. temAMthI keTalAka putranAM nAmo kahuM chuM-vRSabha, dharaNa, candra, zarama, makaravaja, harinAtha, zrIdhara, zreSThakumAra madana. lakSamaNanA A ATha uttama kumAra pratye loke svAbhAvikapaNe temanA guNonA anurAgI banI vRti karatA hatA. droNaghana rAjAnI putrIne parAkramI zrIdhara Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 386 : paumacariya-padmacaritra nAmanA putra hatA. pRthvInA tilaka samAna evA tilaka nAmanA rUpamatInA putra hatA, kalyANamAlinIne zreSTha rUpavALA moMgalanilaya nAmanA putra hatA, padmAvatIne vimalaprabhu nAmanA putra hatA, vanamAlAne vikhyAta arjunavIphTa nAmanA putra hatA, ati- vInI putrIne zrIkezI nAmanA putra hatA, sakIrti nAmanA devatA sarakhA rUpavALA abhayamatInA putra hatA, maneAramAnI kukSithI utpanna thaelA supArzva kIrti nAmanA lakSmaNunA putra hatA. lakSmaNanA A sarve putrA rUpavALA, khala, vIya ane zaktisapanna tarIke pRthvItalamAM prasiddha hatA. devakumArI sarakhA paraspara eka bIjA gADha snehAnurAgavALA sAketapuramAM sukhAnubhava karatA rahetA hatA. sarva rAjAonA sarvAM putrAnI sakhyA sADA cAra kATI pramANu hatI ane muguTakhaddha rAjAe sALa hajAra hatA. e prakAre traNakhaDanuM Adhipatya ane prazasta mahAsukhayukta sAmrAjya meLavIne vimala uttama hAsya karatA, zreSTha sundarIe vaDe sevAtA rAma ane lakSmaNa peAtAnA samaya sukhamAM pasAra karatA. hatA. (26) padmacarita viSe ' rAma-lakSmaNanI vibhUti' darzAvatA ekANumA pUrvanA gUjarAnuvAda pUrNa thayA. [91] posse 0000000000 ..... [2] jinapUjAne dehalA kAIka samaye janakaputrI sItA bhavanamAM rahelA rAjAnA zayanamAM sutelI hatI, te rAtrinA cheDAnA bhAgamAM teNe svagna dekhyuM. jyAre sUyyadaya thayA, tyAre sarvAlaMkA2thI vibhUSita thaine sabhAma`DapamAM beThelA patine praNAma karavA pUrvaka pUchyu... ke, huM svAmi ! Aje svasanI aMdara. atikesarI raMgavALA kesarAyukta e siMha baccAee vimAnamAMthI utarI mArA mukhamAM praveza karyAM.' tyAre rAme sItAne kahyu` ke, * he bhadre ! e siMhA dekhyA, tethI tane sundara AkAravALA be putrA najIkanA kALamAM thaze. huM prasanna netravALI ! je puSpaka vimAnamAMthI nIce paDyA-e svama sundara na gaNAya, parantu 'te sarve graheA tane sadA mATe anukUla thAo.' teTalAmAM navA aMkurA, khAla kisalaye, puSpa ane leAne utpanna karatA, vRkSAne ala kRta karatA vasantamAsa AvI paheAMcyA. akAlarUpI tIkSNa nahAra yukta, mallikAnAM puSparUpa netravALA, azeAkavRkSanA lAlapatrarUpI jIbhavALA, kurabakavRkSanAM puSparUpI bhaya'kara dADhavALA, AMkhAnA sundara kesara-parAgathI aruvaNa vALA, kusumanI pILAvavALI rajarUpa piMjara varNanA aMgavALA, atimuktalatArUpI uMcA karelA hAthavALA, hAthIone bhaya detA, khIjA padma Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [2] jinapUjAno dehale : 387 : paradeza gaela pativALI strIne bhaya dete, vasantaRturUpa siMha AvI pahoMce. nandanavana sarakhuM mahendrodaka udyAna zobhatuM hatuM. te kevuM hatuM? koyalanA mukhara madhura zabda gAtuM, bhramaronA gumagumanta thatA jhaMkAra zabdavALuM, puSparajathI samagra dizAcakane pILAvaNuMvALuM karatuM, vividha prakAranA vikasita vRkSethI AcchAdita, zreSTha pupe ugavAnA kAraNe tenAthI arcita, phalethI samRddha, mahendrodaka udyAna zebhI rahyuM hatuM. AvA vasaMtasamayamAM prathama garbhotpatti thavAnA kAraNe sItA maMda utsAhavALI ane vadhAre paDatA dubaLA dehavALI thaI. tyAre rAme sItAne pUchayuM ke, "he priye ! tArA hRdayamAM kaI cintA peThI che? dehalo thavA samaye je koI paNa tane abhilASA thAya, te huM tane saMpAdana karAvIza." to smaraNa karIne sItA kahevA lAgI ke, he nAtha ! tamArI kRpAthI huM ghaNuM jinAlayamAM prabhunAM darzana-vandana karavAnI abhilASA rAkhuM chuM." tenuM vacana sAMbhaLIne tyAM rahelI pratihArIne AjJA karI ke, "utkRSTa vinaya pUrvaka dareka jinamaMdiromAM zobhA karAvo." seve nagaraloke tyAM zreSTha mahendrodaka udyAnamAM jinAlayamAM jaIne potAnA vaibhavanusAra prabhunI pUjA karavA lAgyA. A pramANe AjJA pAmelI pratihAriNI sevakone hasatI hasatI AjJA ApavA lAgI ane te sevakee paNa tenI AjJA uThAvI lIdhI. te nagarImAM paNa svAmInI AjJAnI uSaNA karAvavAmAM AvI. te sAMbhaLIne sarva nagaraloke paNa pUjA karavAmAM tatpara banyA. tyAra pachI lokoe jinabhavanomAMthI kacaro-puje kADhI saphAIvALAM banAvI, raMgane lepa karAvI, vajA, tAraNe baMdhAvI zreSakamalathI bhUmitalanuM arcana karAvyuM. jina bhavananA dvArabhAgamAM ratnamaya pUrNa kaLaza sthApana karAvyA. zreSTha citrAmaNovALAM ghaNAM pATIyAM laTakAvyAM. moTI davAo uMce pharakAvI, vividha prakAranA vastranA maMDapa racAvyA, laTakatA motInI mALAo, tathA zobhAmAM vadhAre karanAra vartulAkAra jhumara vagere laTakAvyA. aSTApada parvata sarakhA uMcA zikharavALA sarva jinAlayomAM, jaLamAM ane jamIna para ugelAM vividha prakAranAM puSpo vaDe prabhunI mahApUjA karAvI. megha sarakhA nirdoSavALAM ghaNA prakAranAM vAjiMtro vagaDAvyAM. gabdhae vividha prakAranAM madhura zAstrIya saMgIta gAvAnuM AraMbhya. samagra udyAna nandanavana samAna zebhita karyuM - eTale RddhisaMpanna IndramahArAjA sarakhA rAme samagra yuvatI-parivAra sAthe jinabhavanamAM praveza karyo. nArAyaNa lakSamaNa paNa potAnI patnIo ane parivAra sahita saMgItanA maMgalagIta gavAtA zreSTha udyAnamAM AvI pahoMcyA. devatAo jema bhadrazAlavanamAM nivAsa kare, tema samagra parivAra-sahita rAma ane lakSamaNe tyAM paDAva nAkhe. sItA-sahita rAma jinavarabhavanomAM rahelA prabhune vandana karIne zabda, rasa, rUpa, ga AdivALAM viSayasukha devAnI jema bhogavavA lAgyA. Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra A pramANe jinavaranA zAsananI bhaktivALA ane peAtAnI sundarIe sahita prabhupUjA karavAnA tatpara manavALA ha pAmelA vimala kAntine dhAraNa karanAra mahAtmA rAma te ja udyAnanA vanamAM ratine pAmyA. (28) : 388 : padmarita viSe 'jinapUjA-dAhada' nAmanA bANumA pA gUja rAnuvAda pUrNa thayA. [9] === [9] leAkAnI cintA mahendroika nAmanA zreSTha udyAnamAM jyAre rAme nivAsa karyAM hatA, te samaye sAketanagarInI samagra prajA jinamandiranAM dananI tRSNA ane abhilASAvALI thaI. A samaye sukhAsana para beThelA rAmane vismaya pAmelI sItA kahevA lAgI ke, 'mAruM jamaNuM netra krUke che.' rAma paNa te samaye vicAravA lAgyA ke, kAi paNu duHkha aNudhAyuM AvI paDavAnAM A cihnA che. kAraNa ke, krI pharI mAru'(DAbu) netra paNa pharake che. A daiva sAgaranA cheDe paheAMcADIne eka duHkhathI tRpta thayA nahiM ke, hajI niSkAraNa zatru khanI vaLI khIjuM zuM duHkha utpanna karaze ? te samajI zakAtuM nathI. sAnumatIe viSAda pAmelI sItAne kahyu ke- jene je sukha-duHkha prApta karavAnuM hoya, teNe te anubhavavuM paDe che.'tyAre guNamAlAe kahyuM ke, ahiM AvA tarka-vitarkI karavAthI ze lAbha ? he sItA ! jinavaranAM bhavaneA viSe mahApUjA racAva, teA tane zAnti thaze. sayama, tapa, niyama ane zIlAMga dhAraNa karanArA jinabhakti-bhAvita manavALA sAdhuAne vandanAe kara' e tArI vAta kharAkhara che-ema kahIne sItAe bhadrakalaza nAmanA sevakane A kArya karavA mATe AjJA ApI. tuM apramatta banI haMmezAM uttama prakAranuM dAna munivarone Apa, leAkeA paNa sa* jinezvaranA mandiramAM abhiSeka-mahotsava vagere pravartAve.' Ama AjJA thatAM ja dAna ApIne hAthI upara ArUDha thaIne nagaranA madhyabhAgamAM sItAe kahyuM, te pramANe udghASaNA karI ke, A nagarImAM zIla-sayamamAM tatpara banI jinacaityAmAM jinavAnI mahApUjA abhiSeka pravartAveA. AjJA sAMbhaLatAM ja jaldI jinabhavaneAmAM zaiAbhA karAvIne sa prakAranAM pUjopakaraNa taiyAra karAvI, jinamandirA manahara ane AkaSa ka anAvarAvyAM. dUdha, dahiM, ghInA abhiSeka jinezvarAne pravartAvyA. ghaNA prakAranAM maMgalagItA tema ja vAjiMtrAnA zabdo tathA jayakAranA zabdo phelAvA lAgyA. sItA paNu tapa, niyama, sayama Adi pUrvaka prabhu-pUjA karavA lAgI. Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [3] lokonI cintA : 389 : prajA-pratinidhionuM Agamana teTalAmAM samagra prajAnA AgevAna rAmanI pAse AvyA. jayakAra zabdanA ghoMghATa karatA pratihArIthI nivedana karAelA, mastaka para aMjalIpuTa sthApana karatA sarva prajAvarga rAmane praNAma karavA lAgyA. prajAnA AgevAna netAo AvyA. tene rAme pUchayuM ke, "tamAre je AvavAnuM thayuM che, tenuM kAraNa saMkSebha cheDIne jaNa, vijaya, sUryadeva, madhuga, pigala, zUladhara, kAzyapa, kAla ane kSema vagere prajA-pratinidhio manamAM gabharAtA hatA, paga kaMpAyamAna thatA hatA, rAmanA prabhAvathI lajajA pAmelA te sarve nIcuM meM rAkhIne jamIna khotaratA hatA ane kahevAne vRttAnta kahI zakatA na hatA. pharI AzvAsana ApI rAme AvavAnuM prayojana pUchyuM. "tame vizvasta banI bhaya ane udvegane tyAga karIne je kahevAnuM hoya, te muktapaNe kahI nAkho. A pramANe pharI pharI pUchayuM, tyAre temAMthI eka AgevAna prajA-pratinidhi kahevA lAgyuM ke, "he svAmi! amane abhayavacana maLyA sivAya amArI vANI bahAra nIkaLavA taiyAra nathI." tyAre rAme kahyuM ke, "bhaya rAkhavAnuM temane koI prayojana nathI. sArI rIte vizvAsa rAkhIne, bhayane udvega rAkhyA vagara belo. abhayavacana maLyuM, eTale vijaya nAmane pratinidhi be hAthanI aMjali racIne prastAvanA zaru karatAM bolyo ke, "he svAmi ! amArI vAta ekAgra manathI sAMbhaLaje. "he svAmi ! Apane amo zuM kahI zakavAne lAyaka chIe? chatAM kahyA vagara chUTake na hovAthI mana kaThaNa karIne kahevuM paDe che ke-A samagra jagatanA loko pApamAM hitamativALA che, pArakA doSa grahaNamAM rakta, svabhAvathI vAMkA ane ane zaTha AcaraNavALA che. vAraMvAra loko ema bolabola karyA kare che ke, rAkSasanA nAtha rAvaNe sItAne haraNa karI bhagavelI che, to paNa rAma sarakhA rAjAe tene pAchI lAvI gharamAM ghAlI che. udyAnamAM pharavA gayA hoya, gharamAM beThA hoya, taLAva-vAvaDI-jaLAzayamAM snAna karavA gayA hoya, te dareka sthaLe gAmanA loke sItAnA apavAdanI kathA sivAya bIjI koI vAta karatA nathI. traNa samudra sudhInI pRthvInA nAtha dazaratharAjAnA putra rAma sarakhA rAjAe "rAvaNe haraNa karelI janakaputrI sItAne pharI pAchI kema ANI ? parapuruSamAM Asakta thaelI strIno AmAM bilakula doSa nathI, paraMtu A rAma potAnA gharamAM sItAne kema saMgharI rAkhe che? A pRthvI vize jevA karmanA AcAravALo rAjA hoya che, tevA prakAranA kAryane anusaranAro agara tenAthI vadhAre utaratA AcAravALA sarva loko hoya che. he raghunandana ! atiduSTa pApI hadayavALA phAve tema bakavAda karatA lokone have ekadama Apa majabUta thaI AkarI zikSA kare ke, pharI AvAM ayogya vacana uccAre nahi." nagara-pratinidhionAM dviarthI vacane sAMbhaLIne jANe mastakamAM vajana ghA vAgyo hoya, tema lajajAnA bhArathI namI paDelA mastakavALA rAma ekadama uMDA khedamAM DUbI gayA. vicAravA lAgyA ke, "A bIjuM duHkhanuM kaThora kAraNe AvI paDyuM, Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahemacariya-padmacaritra sItAnA apavAdanuM durviSaha kAraNa utpanna thayuM. jenA mATe araNyamAM virahanuM bhayaMkara duHkha anubhavyuM, kulanA candra sarakhI ujajavala sItA Aje mane apayazanA malathI malina karanArI nivaDI. jenA kAraNe yuddhamAM rAkSasAdhipa rAvaNane mArI nAkhe, te ja sItA Aje mArA darpaNa sarakhA nirmaLa yazane apayazathI malina karanArI banI. lake je bole che, te yuktiyukta bele che ke, bIjA puruSe potAnA ghare laI jaIne rAkhI, tene pharI meM madanamAM mUDha banIne ahIM AvyuM. e mArA sarakhA mahArAjA mATe ucita na gaNAya. athavA svabhAvathI kuTila yuvatIonAM caritre jANavA koNa samartha banI zake che? jenA dehamAM kAme nivAsa karyo che, tevI strIone doSanI khANa gaNelI che. duzcaritronuM mUla hoya to A strIo ja che, vizALa narakanI vATaDI che, mekSanI sAdhanAmAM vidana karanArI che, mATe haMmezAM A nArI jevA yogya gaNelI che. te uttama puruSe kharekhara dhanya che ke, jeo potAnI yuvatIone vecchAe tyAga karIne pratrajita thayA ane mahAvrata aMgIkAra karyo, tema ja nirupadrava zAzvata anuttara sthAna prApta karyuM. A ane tevA prakAranA bIjA aneka vicAra karatA rAma AsanamAM, zayanamAM, ke uttama bhavanamAM kayAM ya vRti dhAraNa karI zakatA nathI. neha ane kalaMkanA bhayayukta mAnasavALA rAma evI dvidhA vedanA anubhavavA lAgyA. dhIra ane vimala cittavALA rAmane sItA-nimitte tatra duHkhAvedana thayuM. (39) pacarita viSe lekenI cintA' nAmanA traNamA parvane gUjarAnuvAda pUrNa thaye[3] [4] sItA-nirvAsana have lokonI vAta sAMbhaLIne manamAM A vAta ghoLatA lokonA apavAdathI bhaya pAmelA rAme lakSamaNane bolAvavA mATe pratihArIne mokalyA. pratihArIthI belAvAela lakSamaNa rAmanI pAse AvIne namaskAra karIne bahunajIkanA bhUmibhAgamAM besI gayA. bIjA paNa bhUmigrecara manuSya, sugrIva vagere aneka khecare kutUhaLathI AvIne yathArogya Asana para besI gayA. keTalIka vAto karyA pachI kSaNuntare rAme vAsudevane kahyuM ke, "nagaranA loko sItA saMbadhI utpanna thaelA apavAdanI vAta kare che." rAmanI A vAta sAMbhaLIne gussAmAM AvelA lamaNe kahyuM ke, "Ama belanAranI jIbha huM kSaNavAramAM kApI nAkhIza ane pRthvIne mithyA karIza. merunI cUlikA mAphaka zIla dhAraNa karanArI sItA niSkapA che, nidhRNa loka nindArUpI agnithI tene kema Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [94] sItA-nirvAsana : 391 ? bALI rahela che? buddhivALA rAme madhura vacanethI lokone zikSA karavA taiyAra thaelA lakSamaNane AzvAsana ApI ThaDe pADyo. "IvAkukuLamAM utpanna thaelA RSabha ane bharatanI upamAvALA ghaNuM rAjAoe lavaNasamudranA cheDA sudhInI pRthvIne bhogavaTa karyo. Adityayaza vagere rAjAo ke, jemaNe raNamAM kadApi pITha batAvI nathI, temanA vistRta bala ane yazathI A traNe bhuvana alaMkRta thaelAM che. ApaNA A candranA kiraNa sarakhA ujajavala ane traNa lekamAM vikhyAta IkSavAkuvaMzane he lakSamaNa! mArI patnIe apayazanA kalaMkathI kalaMkita karyo che. mATe te lakSmaNa! kAlakSepa karyo vagara e kaI paNa tuM upAya kara ke, satAnA apavAdanA kAraNe mane deSa na lAge, agara loke mArI nindA na kare. jo ke, sItA zIlasaMpanna nirdoSa che ane tene tyAga karIza, te paNa apakItinA malathI mAro jIva kalaMkita thAya, tema eka kSaNa paNa IcchA rAkhatA nathI." tyAre lakSmaNa kahevA lAgyA ke - "he narapati! Ama duHkhI na thAva, durjananAM vacanathI tame atyAre ekadama mahAsatI sItAne tyAga na kare. jagatanA loke te kuTila svabhAvavALA, pArakA deSa grahaNa karavAmAM ja saMtoSa mAnanArA, saraLa-sIdhA manuSyanI IrSyA karanArA, duHkhe karIne hadaya grahaNa karI zakAya tevA kaThaNa haiyAvALA ane atyanta praduSTa hoya che.' tyAre rAme lakSamaNane kahyuM ke, "tuM kahe che, tema ja che, paraMtu lokanI viruddha thaI huM apayazanA kalaMkane vaharavA taiyAra nathI. A lokamAM cAhe tevuM moTuM rAjya maLyuM heya, tenA jIvitathI ahiM ka lAbha ke, jene apayazarUpI tApa traNe bhuvanamAM bhramaNa karate hoya? bhaya pAmelAnA bhayanuM je nivAraNa karato nathI, tenA bhujAnA alathI zuM lAbha? jeNe pitAnA AtmAne na jA, tenA jJAnathI tene zuM lAbha? mATe lokApavAdanI vAta dUra rAkhe, ahiM mAre ja deSa nakkI thayuM che ke, parapuruSe haraNa karelI sItAne meM mArA gharamAM ANI. padmaudyAnamAM rahelI ane rAvaNathI prArthanA pAmelI sItAe tenuM vacana svIkAreluM hovuM ja joIe." sItAne vanamAM tyAga karavAnI AjJA A pramANe vyAkulamanavALA rAme kRtAntavadana nAmanA senApatine AjJA karI ke, garbhavALI sItAne araNyamAM laI jaIne tene tyAga kara." rAme A pramANe AjJA karI, tyAre praNAma karavA pUrvaka lamaNe rAmane kahyuM ke, "he deva ! janakaputrIne tamAre A pramANe tyAga karavI ucita nathI. parapuruSane dekhavo e kaI yuvatIno doSa nathI. he nAtha ! have tame prasanna thAya ane AvA kadAgrahano tyAga kare." rAme nAnAbaMdhu lakSmaNane kahyuM ke, "have tAre mArI samakSa kaMI paNa vadhAre vacana na bolavuM, kalaMkanA bhayathI nakkI huM sItAno tyAga karIza ja. moTAbadhune nizcaya jANIne lakSmaNa pitAnA bhavane gayA ane tyAra pachI kRtAntavadana rathamAM ArUDha thaIne tyAM AvI pahoMcyo. hathiyAra sajI ane kavaca paherIne jatA senApatine dekhIne loke bolavA Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 392 : paumacariya-padmacaritra lAgyA ke, "Aje keIne mATe aparAdha thaelo jaNAya che. kSaNavAramAM rAma pAse AvIne pagamAM paDIne rAmane vinaMti karavA lAgyuM ke, "he svAmi! ApanA hRdayamAM je AjJA hoya, te Apa jaNAve." tyAre rAme senApatine kahyuM ke, "sItAne dehalAnI abhilASA thaI hovAthI tene sametaparvata vagere ghaNAM jinamandiranAM darzana karAvaje ane tyAra pachI siMhanI garjanAvALA ghaNA phADI khAnArA mAMsAhArI prANIothI bharapUra atibhayaMkara aTavImAM sItAne tyAM tyAga karIne pharI jadI pAcho cAlyo Avaje." - "he svAmi! jevI ApanI AjJA." ema kahIne zIvra tyAMthI nIkaLe ane sItA pAse pahoMcIne vinaya karatA kRtAntavadane sItAne kahyuM ke, "he svAmini! Apa jaldI uThe ane rathamAM bese. A pRthvItala viSe je kaI lokapUjya jinavarabhavana hoya, tene sArAM kapaDAM paherI vandana kare." A pramANe senApativaDe kahevAelI sItA tuSTa banI ane siddha bhagavatone namaskAra karIne rathamAM ArUDha thaI nipuNyaka mArAthI pramAdayege je kaMI paNa agya vartana thaI gayuM hoya, tene jinavara-bhavanamAM rahelA che samagra adhiSThAyaka demane kSamA Apaje. samagra parivAra sakhIvargane kahIne nIkaLI ane jaNAvyuM ke, "jinamandiranAM darzana-vaMdana karIne tarata pAchI pharIne AvuM chuM." A samaye kRtAntavadane haMkArela cAra ghoDAthI joDAele, mana ane pavananA vega sarakhA ratha zIghragatithI cAlavA lAgyA. daramyAna sItAe potAnA jamaNA paDakhe sUkAelA vRkSa para beThela hAni-kAraka potAnI pakSAvaline dhUNAvate ane "kA kA" evA karkaza avAja karatA kAgaDAne joye. vaLI sUryanI sanmukha thaIne, chUTA paDelA kezavALI ghaNe vilApa karatI keAI apazakunIyALa strI tathA bIjAM paNa ghaNAM dunimitte tenA jevAmAM AvyAM. AMkhanA palakArA jeTalA samayamAM te pavana sarakhA vegavALA rathe eka jana mAga vaTAvI nAkhyo. sItA AMkha ughADIne pRthvI tarapha najara kare che, te aneka mAMsAhArI zvApadethI vyApta bhayaMkara aTavI dekhAvA lAgI. e pramANe jyAM AgaLa vadhatI jAya che, te jaLathI pUrNa niraNAMo, tema ja uttama kamaLa ane puSpothI AcchAdita thaelAM saravare jovAmAM AvyAM. kaIka sthaLe rAtrinA aMdhakAra samAna vRkSonAM gahana vane, keIka jagAe raNa raNa zabda karatAM vRkSarahita ukhara araNyane sItA dekhatI hatI. kyAMIka dAvAnaLathI baLI gaelA ane dhUmADAthI malina zyAma araNya, te keIka sthaLe lIlAM chama vRkSonAM vana ane pavanathI DelatA patravALA vRkSo dekhAtAM hatAM. jyAMIka vividha prakAranA pakSIo ekaThA maLIne kilakilATa karatA kIDA karatA hatA, te kyAMIka siMhanA bhayathI jaladI capaLagati karatA hAthInAM TeLAM palAyana thatAM hatAM. keIka sthaLe pADAoe pitAnAM aMgo ghasIne aMkita karelA sthaLavALuM, kayAMIka Duha Duha zabda karatA nadInA pravAhavALuM, kayAMIka bhIlonI pracuratAvALuM, te kyAMIka chu chu evA moTA zabdanA kelA Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4] sItA-nirvAsana : 393 : halavALuM araNya sItA dekhatI hatI. keIka jago para vAMsanAM jALAM ghasAvAnA kAraNe utpanna thaelA agninI vALA prasAra pAmeluM, dhaga dhaga karatuM ane kyAMIka kaThera pavana athaDAvAnA kAraNe kaDa kaDa zabda karatA bhAMgI gaelA vRkSagahanavALuM. kyAMIka kiri, kayAMIka hiri, kayAMIka chiri evA rI chonA atibhayaMkara zabda sAMbhaLIne sarva prANIo bhayabhIta thatA hatA. tevA prakAranA vividha viniyegavALA araNyane jotI jotI rathamAM beThelI sItA jaI rahelI hatI, tyAre atimadhura zabda sAMbhaLe. sItAe kRtAntavadanane pUchayuM ke, "zuM A te raghunandananuM sarovara che ke?' tyAre teNe pratyuttara Apyo ke, "A to gaMgAnA pravAhane khaLakhaLATa saMbhaLAya che." eTalAmAM to sItAe nirmaLa jaLa-pUrNa ane baMne kAMThA upara puSpothI khIlelA vRkSa, tema ja kharI paDelAM putrapothI arcita taraMgovALI gaMgAnadI dekhI. te kevI che? aneka jaLajantu grAha, jhasa, magara, kAcabA, mAnA TakarAvAthI uchaLatA vizALa kalolavALI, kallola ane paravALAnA velA paraspara aphaLAvA yoge utpanna thaelA phINonI pracuratAvALI, uttama kamaLanAM kesarA temaja nalinI-kamaLamAM Asakta banelA madhukara-bhramaronA madhura guMjAravanA zabdanA bAnAthI saMgIta karatI, saMgItanA zabdane zravaNa karavA AvelA sAraMga jAtinAM haraNo jenA baMne kinAre beThelA che, baMne kinArA upara haMsa, sArasa, cakavAka vagere pakSIonAM kula jyAM aneka prakAranI krIDA karI rahelAM che, pakSIonAM kuloe utpanna karelA kalaravathI vyAkula banelA che, hAthIonAM ToLAMo jemAM, hAthIonAM ToLAMoe kheMcI kADhelA che uMcA-nIcA jADA-pAtaLA kamaLanA samUho jemAMthI, ekaThA thaelA jaLathI pUrelA che, jharaNAnA vahetA pravAhonA zabdo jemAM, AvA prakAranI guNayukta gaMgAnadIne jotI jotI sItAne azvoe rathasahita sAme kinAre pahoMcADI. have kRtAntavadana senApati dhIra hovA chatAM, atyAre kAyara banI gayo. rathane thobhAvIne uMcethI mukta rudana karavA lAgyo. sItAe tene kahyuM ke, "koI paNa kAraNa vagara tuM rudana zA mATe kare che?" teNe paNa sAmethI kahyuM ke, "he svAminI ! Apa mArI vAta sAMbhaLI-bhArelA agni ane jhera samAna durjananI vAto prabhue sAMbhaLIne kalaMkathI bhaya pAmelA svAmIe DohalAnA bAnAthI Apane tyAga karyo che. senApatie nagaramAM je lokavAyakAo sAMbhaLI hatI, te sarve duHkhanA mULakAraNarUpa je banyuM hatuM, te sarva sItAne kahI saMbhaLAvyuM. lakSamaNe rAmane samajAvavA ghaNe ghaNo prayatna karyo, paraMtu apavAdathI atyanta bhaya pAmelA temaNe potAno durAgraha na choDo. he svAmini! A bhayaMkara araNyamAM tamane mAtA, pitA, bhAI ke lakSamaNa koInuM have zaraNu nathI ane mota te nakkI nirmANa thaeluM ja che." vAghAta sarakhA A vacanane sAMbhaLIne jANe mAthAmAM vajana prahAra vAgyo hoya, tema rathamAMthI utarelI te ekadama mUccha pAmI. mahAmuzIbate bhAna AvyuM. svastha thaI, tyAre sItAe senA Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 394 : paumacariya-paddhacaritra patine pUchayuM ke, "sAketA keTalI dUra che? ane rAma kakyAM che? te kahe" kRtAntamukhe sItAne kahyuM ke, "he devi! sAketA nagarI ghaNI dUra che ane temane hukama ghaNe ja AkarA hovAthI have rAmane jevAne avakAza ja kyAM rahyo?" to paNa gADhanehavALI sItAe senApatine kahyuM ke, "tyAM pahoMcIne sarvAdarathI mArAM ATalAM vacane temane saMbhaLAvavAM ke, "he raghunandana ! je ke tame nIti-vinaya-saMpanna che, gaMbhIra, svabhAvathI saumya darzanavALA che, dharma-adharmanA prakArone jANanArA che, sarva kaLAonA pAragAmI thaelA che, abhavya-durjana lokenA vacana khAtara, apavAdathI bhaya pAmI mArA pratye tiraskArabhAva utpanna karI le svAmI! tame zaraNa vagaranI nipuNyaka mane jaMgalamAM ravaDatI melAvI, mAre tyAga karyo! he mahAyaza! mArAM pitAnAM pUrve karelAM karmanA doSathI je ke, tame mAre tyAga karyo, to paNa lokonAM AvAM apavAdanAM vacano upara tame bharese na rAkhaze. he svAmi ! temanAM vacane sAcA na mAnatA, samudramAM vahANamAM beThelAnuM ratna samudramAM pramAdathI paDI jAya, tenI cAhe teTalI kheLa karavAmAM Ave, to paNa pharI meLavI zakAtuM nathI. arthAt kayAMthI pharI meLavavuM? meLaveluM amRtaphaLa gADha aMdhakAravALA uMDA bhayaMkara kUvAmAM pheMkIne jema mUkha pAchaLathI pazcAttApa kare che ane duHkha anubhave che. te svAmi ! bhale niraparAdhI evI mane lokonAM vacanathI tyAga karI che, parantu mAnava saMsAranA mahAduHkhathI jenAthI mukta thAya che, evA prakAranA jinezvaree prarUpelA mahAkiMmatI jainadarzanane tyAga na karazo. je jene anurUpa ke adhika hoya, te phAve tema niraMkuzapaNe bolI zake che. ahiM puruSathI samagra kenAM mukhone baMdha karI zakAtAM nathI. he senApati ! mArA kahevAthI rAghavane praNAma karIne kaheje ke, "baLavAnane dAna ApIne, badhuvane prItinA cegathI, zatrune zIlathI ane sadubhAvapUrNa niHsvArthapUrNa snehathI mitrane, AMgaNe AvelA atithine tathA munivarone sarvAdara ane pUrNabhAvathI sevaje. kSamAthI kepane, namratAnA prayogathI mAnane, saraLatAthI mAyAne ane saMteSabhAvathI lobhane jitavA prayatna kare. je ke tame ghaNuM zAstra ane AgAmomAM kuzaLa che, nyAya-nIti-vinaya vagere guNayukta che. mArI sarakhI capaLa strI tamane upadeza devA lAyaka nathI, chatAM niHsvArtha snehathI ATaluM kahevAI jAya che. lAMbA kALanA sahavAsamAM he svAmi ! mArAthI kaMI avinaya, aparAdha ke khoTuM vartana thaI gayuM hoya te, kemaLa mana karIne sarva aparAdhanI mane kSamA Apaze. he svAmi! have tamArI sAthe meLApa ke darzana thAya ke na thAya, te paNa mArAthI je seMkaDo aparAdho thayA hoya, te sarvanI huM kSamA mAguM chuM, to Apa tene khamajo. ATaluM bolIne kaThera aNIyAlA kAMkarAvAnI karkaza bhUmi upara DhaLI paDI, mUcchathI bIDAI gaelA netravALI atibhayaMkara duHkha pAmI. bhUmi para DhaLI paDelI sItAne joIne senApati zeka-sAgaramAM DUbI gayA ane Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4] sItA-nirvAsana : 395 : ciMtA karavA lAgyo ke, "A kalyANakAmI sItAne AvA bhayaMkara araNyamAM jIvavuM duSkara che. kharekhara kRpA vagaranA lajajA-maryAdA-rahita, loko vaDe nindA karavA lAyaka AcAravALe, pArakAnI kahelI mahenata-majUrI karanAre sevaka huM tiraskAra karavA lAyaka chuM. pitAnI IcchA pramANe kArya na karI zakanAro arthAt parAdhIna, duHkhamAM ekAgra karela manavALe, sevakanI AjIvikA karanAra evA mArA karatAM kharekhara kUtarAnuM svAdhIna jIvana vadhAre sAruM che. pArakAne tyAMthI AhAra meLavanAra zvAna IcchA pramANe pote svAdhIna rahI zake che, jyAre dehane vikraya karanAra sevaka kAyama mATe parAdhIna hoya che. rAjAe Apela AjJAne amala karanAra, pApamAM rakta banela sevakane lokamAM kaI paNa nindrita karma akaraNIya hoI zakatuM nathI. rAjA ane sevaka baMnemAM puruSapaNuM samAna hovA chatAM je svAmI AjJA kare che ane sevakane AjJA uThAvavI paDe che, te dharmaadharmanuM pratyakSa phala dekhAya che. je puruSa IndriyomAM Asakta banI akAryanuM sevana kare che, te dhikkAravA gya che. AvuM sevakapaNuM kare che, paraMtu sukha ApanAra dharmanuM sevana karato nathI." A ane evA bIjA vilApa karIne senApati sItAne te raNamAM mUkIne sAketapurI tarapha cAle. te jaMgalamAM ekAkI bicArI sItA mUccha pAmI, vaLI bhAna AvyuM, tyAre atyanta duHkha pAmelI te rudana karavA lAgI. vaLI pitAnAM pUrvanAM pApakarmane nindatI svabhAvathI mukta rudana karavA lAgI. he padma! he narottama! duHkhIo tarapha vAtsalya karanAra ! evA he guNasamUhavALA ! he svAmi ! bhayanA upadravavALI A aTavImAM mane darzana kema ApatA nathI? he mahAyaza! A viSayamAM Apano a95 paNa doSa nathI; he svAmi ! pUrve karelAM atibhayaMkara evAM mahApApakarmane ja doSa che. anubhavavA gya pApakarmane jyAre jIvane udaya thAya che, temAM pitA, pati ke bAndhavajane kevI rIte tene pratikAra karI zake ? nakkI pUrvabhavamAM keInA avarNa vAda-nindA karavA rUpa lokamAM khoTI pravRtti karelI hovI joIe, jethI karIne ghera mahAaTImAM rahevAnuM mahAduHkha mane AvI paDayuM che. athavA te anya janmamAM to grahaNa karI meM bhAMgI nAkhyA haze, te karmanA udayathI A atidAruNa duHkha mane utpanna thayuM che. athavA to paddhasarovaramAM rahela atyanta prItivALA cakravAka pakSInAM yugalane pApI evI meM bhedI nAkhyuM haze, nakkI A tenuM phaLa maLeluM hovuM joIe. athavA te zuM kamalakhaMDamAM pUrve atiniya banI meM haMsayugalane viyega karAvyo haze? to tenuM phala mAre bhogavavuM ja paDe. athavA te pApiNuM evI meM pUrvabhavamAM sAdhuonI durgachA karI haze, te tenA sarakhuM mahAduHkha ahiM mAre bhogavavuM ja joIe. jyAre huM bhavanamAM rahetI hatI, tyAre samagra parivArathI sukhethI sevA karAtI hatI, tenI te ja huM atyAre zvApadanI pracuratAvALA bhayaMkara araNyamAM ekalI aTavAI rahelI chuM. vividha ratnanA udyotavALA, seMkaDo vaccethI AcchAdita zayanamAM sukhethI sutI Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 : paumacariya-paddhacaritra hatI, tyAre vINAnA suMdara saMgItathI jAgatI hatI, te ja huM atyAre puNyane kSaya thavAnA kAraNe ziyALa, siMha, vyAvra Adi bhayaMkara jAnavaronA saMbhaLAtA zabdavALI mahAiTavImAM saMkaTarUpI mahAsamudramAM paDelI ahiM rahelI chuM. atyAre have huM zuM karuM? kaI dizA tarapha jAuM? ahiM kaI jage para vAsa karuM! AvA bhayaMkara utpanna thaelA duHkha-samayamAM ahiM kenuM zaraNuM lauM? he ghaNuM guNenA nidhAna rAmadeva! he lakSmaNa ! tame mane kema yAda karatA nathI? he pitAjI! AvA jaMgalamAM huM AvI paDI chuM, te tame to jANatA ja kyAMthI he. vidyArapArthivarAjA! bhAmaMDala! tArI pApiNI bena A araNyamAM zekasamudramAM DUbI gaI che, te tuM mane kema saMbhArate nathI? athavA te A araNyamAM AvA nirarthaka vilApa karavAthI lAbha? meM pUrve je karmo karyA che, te A janmamAM mAre bhogavavAM ja joIe." A pramANe janakaputrI jyAre te vanamAM vilApa karatI rahelI hatI, tyAre ghaNA sainya parivAra-sahita vAgha nAmane rAjA prathama tyAM AvI pahoMcyo. puMDarIka nagarane adhipati hAthIne pakaDavA mATe araNyamAM Avela hato, te hAthIne pakaDIne sinyaparivAra-sahita nagaramAM pAcho pharato hato. temAM jemaNe hathicAro ane bakhtaro paherelAM hatAM, tevA AgaLa rahelA sainikoe rudanane zabda sAMbhaLyo, eTale tarata ja kSebha pAmelA teo vicAravA lAgyA. hAthI, varAha, zarama, siMha, pADA, camarI gAya, vividha jAtinAM haraNe vagerethI sevita A aTavImAM kaI duHkhI strI raDe che, tene atikaruNa vilApa ahiM saMbhaLAya che. zuM koI devakanyAne Indra zApa Apyo haze ke, jethI pRthvItalamAM paDI haze? athavA to kAmadeva rati upara kopAyamAna thayA haze, jethI ahiM utarI paDI haze? AvA AvA tarka-vitarka manavALA te sainike nagara tarapha jatA nathI, bhayathI udvega pAmelA te sarve vyagra banIne tyAM ubhA rahyA. AvA prakAranA te vanamAM moTuM sinya strIne karuNa vilApasvara sAMbhaLIne utpanna thaela bhayavALuM caMcaLanetrayukta vikhyAtayazavALuM ane vimala hovA chatAM paNa kAI gayuM. (108) pacarita viSe sItAnuM nirvAsana-vidhAna" nAmanA cArANamA parvane A. zrIhemasAgarasUrie karela gUjarAnuvAda pUrNa thayo. [9] Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [lpa] sItAne maLeluM AzvAsana moTA parvatathI jema gaMgAne pravAha rokAya tema hAthaNI para beThelA ane game tevA zatruthI paNa parAjaya na pAmanAra vAjaMgha rAjA ane potAnI senA aTakIne rokAI gaI tyAre najIka rahelA keIkane pUchayuM ke, tamAre cAlavAno vega koNe kI rAkhyo che, te tapAsa kare. tyAre Akula-vyAkula manavALA e bhayathI vihala ane cintAtura banyA. eTalAmAM sAme javAba ApavA taiyAra thayA, teTalAmAM te rudana karatI sundara sundarIne vilApane madhura svara saMbhaLA. svaramaMDalanA vizeSajJAnanA jANanAra rAjAe kahyuM ke, "je ahiM kaI mugdhA strI rudana kare che, te nakkI garbha vatI ane rAmanI mahAdevI jarUra hevI joIe." sevako rAjAne kahevA lAgyA ke he prabhu ! tame belyA che, tema ja A haze, he deva ! Apa jyAre jyAre kaMI paNa kahe che, tyAre tyAre kadApi tamArA vacanamAM pharaka paDatuM nathI. A vArtAlApa cAle che, teTalAmAM rAjasevake tyAM jaI pahoMcyA ane sItAne dekhI pUchayuM ke, "he bhadre tame koNa cho ? tevA puruSone dekhIne ke jemaNe bhAthAmAM bANo, bIjAM Ayudho ane kavo paherelAM che, bhaya-vihala ane dhrujatA zarIravALI sItA teone lUMTArA dhArI potAnAM AbhUSaNo utArIne ApavA lAgI. rAjasevakae sItAne kahyuM ke-"A AbhUSaNanuM amAre prajana nathI. tamArI lakSmI tamArI pAse bhale rahe, tame have zakarahita thAva." rAjasevakoe pharI sItAne kahyuM ke, "he sundari ! bhaya ane zeka cheDIne have atizaya prasanna manavALI thA, zuM tuM rAjAne oLakhatI nathI ? A paMDarIkapuranA adhipati vAjaMgha nAmanA uttamarAjA che, jemAM jinamata viSe kahelA jJAna, darzana ane cAritrAdi guNonA AvAsarUpa che. vaLI samyaphavanA zaMkAdi deSarahita, haMmezAM jinavacananA paramArthone grahaNa karanAra, paropakAra karavAmAM samartha, zaraNe AvelA pratye vAtsalyabhAva rAkhanAra ane mahAparAkramI che. dInAdika tema ja anukazmAnA sthAnomAM nirantara udyama karanArA, pratipakSazatruorUpI hAthI mATe mRgendra sarakhA sarva kaLAomAM niSNAta che. he devi ! samagra traNaloka viSe mahAbuddhizALI puruSa hoya, te paNa tenA samagra guNo kahevAne ahiM samartha thaI zakatA nathI. A vArtAlApa cAlI rahelo hato, eTalAmAM rAjA tyAM A, hAthaNI parathI nIce utarIne yathAyogya vinaya karyo. tyAM besIne rAjA kahevA lAgyuM ke, "A araNyamAM AvIne je manuSya jIvate ghare pahoMce te, he kalyANI! Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 398 : paumacariya-padmacaritra vAmaya hovo joIe-temAM sadeha nathI." vacamAM mancIe sItAne A rAjAnI oLakhANa ane paricaya ApatAM kahyuM ke, puMDarIkapuranA vAsaMgha nAmanA A rAjA pAMca aNuvratadhArI che. he vatsa! uttama samyakatva vagere guNonA dhAraka, deva-gurunI pUjAmAM tatpara, sAdharmika vAtsalya karanAra vIra puruSa che. A pramANe kahyA pachI rAjAe sItAne pUchayuM ke, "tuM kemanI putrI ane tenI patnIratna che? te kahe." A prakAre pUchAelI sItAe dIna mukhakamala karIne kahyuM ke-"he narapati ! mArI kathA ghaNI lAMbI che, chatAM saMkSepamAM kahuM chuM, te sAMbhaLo. huM janakarAjAnI putrI, bhAmaMDalanI bahena, dazaratharAjAnA putra rAmadevanI patnI chuM, dazaratharAjAe kaikeyIne varadAna Apela, tethI pitAnuM rAjya bharatane ApI anaraNya rAjAnA putra dazarathane saMvega utpanna thayo ane temaNe dIkSA aMgIkAra karI. rAma, lakSamaNa sAthe huM daMDaka nAmanA araNyamAM gaelI hatI. tyAM he narAdhipa ! saMbuddha nAmanA mArgamAM rAvaNe mAruM apaharaNa karyuM. eTale rAma, lakSmaNa, sugrIva vidyAdhara ane tenI senA sahita AkAzamAge laMkApurImAM pahoMcIne rAvaNa sAthe yuddha karavA lAgyA. jemAM ghaNuM subhaTonA prANane anta Ave tevA yuddhamAM laMkAdhipa rAvaNane mArI nAkhIne rAma ghaNuM vaibhavathI mane pitAnI nagarImAM lAvyA. rAmadevane joIne bharata rAjAne virAgya pragaTa thaye, eTale pratrajyA aMgIkAra karIne siddhi-sukha pAmyA. putrazoka pAmelI kekeyI mAtA paNa dIkSA aMgIkAra karIne suMdara rIte cAritranI ArAdhanA karIne uttama vimAnikadevapaNuM pAmyA. nagarInA loko maryAdA mUkIne muktavANIthI phAve tema mArA mATe jUThA ava vAda bolavA lAgyA ke, "rAvaNa sAthe karelA saMgavALI sItAne rAma ahIM lAvyA che. lokonA mukhethI AvAM apavAdanAM vacana sAMbhaLIne apayazanA deSathI bhaya pAmelA rAme dehalAnA bAnAthI jinavadananI abhilASAvALI mane ema kahevarAvyuM ke-"tuM utsuka mana karIne utAvaLI na thA, he sundari! de ane asuravaDe namana karAelAM evAM vividha jinacenAM darzana-vandana jAte karAvIza." A nagarImAM je jinezvarano janma thayo che, evA aSTApada parvata para virAjamAna RSabhadeva bhagavantane, prathama darzana-vandana tane huM jAte laI jaIne karAvIza. tema ja tyAM AgaLa rahelA ajita, sumati, anantanAtha tema ja A nagarImAM janmelA abhinandana svAmIne, kAzyilyamAM janmelA vimalane, ratnapuramAM janmelA dharmanAthane, campAmAM janmelA vAsupUjyane, zrAvastImAM utpanna thaelA saMbhavane, candrapuramAM janamelA candraprabha, kAkandImAM janmelA puSpadantane, vArANasImAM janmelA supAzvane kauzAmbImAM thaelA padmaprabhune, bhadilapuramAM thaelA havagaranA zItalasvAmIne, siMhapuramAM thaelA zreyAMsane, mithilAmAM malina, gajapuramAM janmelA zAtinAthane, te ja hastinAgapuramAM janmelA kuMthu ane aranAthane, bhavasamudrane tarI gaelA kusuma nAmanA nagaramAM janmelA munisuvrata svAmIne, ke Aje sUryanA teja samAna jemanuM dharmacaka Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5] sItAne maLeluM AzvAsana : 399 : tapI raheluM che. A jinezvaramAM tane janmasthAnako jaNAvyAM. he priye! tuM A kalyANaka sthAnane tathA bIjA paNa tevAM atizayavALAM tIrthone bhAvathI praNAma kara. puSpakavimAnamAM ArUDha thaIne mArI sAthe meruparvata upara rahelA divya siddhAyatone tyAM jaIne praNAma karaje. ahIM je pRthvItala viSe zAzvatAM ane azAzvatAM jinacitye hoya, tene vandana karIne pharI pAchA ApaNI nagarImAM AvI jaIzuM. A jinacandrone bhAvathI karelo eka namaskAra jIvane sajajaDa pApanA saMganA yogathI mukta karAve che. A pramANe priyatamavaDe kahevAelI sundara manavALI huM jinacetyAnAM darzanane haMmezAM ciMtavana karatI rahelI hatI. jinavaranAM cane vaMdana karavAnA utsukamanavALA mArI sAthe cAlavA mATe patinI sAthe mArA vArtAlApa cAlatA hatA, te samaye ociMtA AvA leke taraphanA mArA mATenA khoTA samAcAra sAMbhaLavAmAM AvyA. apavAdathI bhaya pAmelA mArA patie cintavyuM ke, loke svabhAvathI kuTila che, A sivAya teone saMtoSa thaze nahiM. mATe A sItAne araNyamAM laI jaIne tyAM tene tyAga kare, Ama karavAthI mArA yazane ahIM eka kSaNa mATe paNa vAMdhe nahiM Ave. he narAdhipa! lokonA apavAdathI bhaya pAmelA rAme deSarahita hovA chatAM paNa nirbhAgI mAro araNyamAM tyAga karA. lekamAM uttamakuLamAM utpanna thaelA kSatriya puruSa, ghaNuM zAstranA paMDita, dharmanI maryAdA samajanArane mATe Ama karavuM rogya na gaNAya." ATale vRttAnta kahyA pachI mAnasika dukhAgnithI jaLI rahelI janakaputrI sItA karuNa zabdanA vilApa karatI rudana karavA lAgI. sItAne rotI dekhIne karuNahadayavALA AzvAsana ApavAmAM ghaNA ja kuzaLa rAjA AvAM vacane kahevA lAgya- jinazAsananI tIvabhaktivALI he sItA ! tuM rudana na kara. duHkhanA udayamAM Ama AdhyAna karavA kema taiyAra thAya che? athavA te A lokanI sthiti ja A pramANe niyata thaelI che ke, "azaraNa parAdhIna evAM karmonI sthiti ja vicitra prakAranI che. zuM te sAdhuo pAse sAMbhaLyuM nathI ke, dharma vagarane pitAnA karmathI pratibaddha thaele jIva saMsAra-aTavImAM duHkhathI aTavAyA kare che. A saMsAramAM anAdithI A jIva aneka prakAranA saMga ane viga pAmyA kare che ane temAM aneka prakAranAM sukha ane duHkha utpanna thayA kare che. jaLamAM ane sthaLamAM pitAnAM karmanA vipharavAnA kAraNe ghavAte e jIva tiryaMcabhavamAM bhUkha, tarasa Adi aneka dukhe bhegavanAro thayo hato. A jIve manuSyagatimAM paNa viraha, kalaMka, tarjana, tiraskAra, rega, zAka vagere bhayaMkara duHkhone anubhava karyo. devabhavamAM paNa pUrvabhavamAM karelA ajJAna ane kutsita tapanA prabhAve meLavelAM alpasukha ane bIjAe sundara tapa karIne meLavelA, mahAdevakanA vibhavo A benI sarakhAmaNa anubhavatA ane vizeSa prakAre cyavanasamaye teo pArAvAra duHkhAnubhava kare che. narakagatimAM utpanna thaelA Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 400 : paumacariya-padmacaritra chi paNa karavata, tApa, zAlmalivRkSa, vaitaraNI nadI vagerenAM vividha duHkhane bhayaMkara anubhava kare che. he janakaputrI ! traNe lokamAM sure ke asuranA sthAnamAM evuM kaI sthAna nathI ke, jyAM AgaLa A jIve janma, mRtyu ke vRddhAvasthAnuM duHkha na prApta karyuM hoya. A saMsAra-samudramAM potAnAM karmarUpI pavanathI ghavAelA jIve kaI prakAre manuSyapaNuM meLavyuM ane temAM paNa AvuM suMdara rUpavALuM zarIra meLavyuM. he dehi! tuM rAmanA hRdayane atyanta vallabha hatI ane dIrghakALa tenI sAthe sukha bhogavyuM. rAvaNe haraNa karyA pachI, te agiyAramA divase bhojana karyuM. tyAMthI paNa pratipakSane vinAza karI pharI te potAnA sthAnake pAchI AvI ane rAmanI kRpAthI pharI paNa sukha prApta karanArI thaI. he bhadra! azubhakarmanA udayathI garbhavatI tane, kalaMkarUpI sarSathI DaMkhAelIne A aTavImAM ekAkI choDI dIdhI ! suzramaNarUpI ArAmane durvacanarU5 agni sAmAnyathI bALato nathI, paraMtu jo tene apayazarUpa pavanane yoga thaye, te te zramaNa paNa vAraMvAra zaraNa vagarane manamAM baLApa karyA kare che. A pRthvItalamAM kharekhara tuM dhanya, kRtArtha ane prazaMsavA gya che ke, jene caityagRhane namaskAra karavAnA dehalAnA anero jAgyA. he zIlazAlinI ! haju Aje paNa tAruM puNya ghaNuM jAgRta che. kAraNa ke, hAthIne pakaDavA ane baMdhana karavA mATe Aje meM A araNyamAM praveza karyo hato ane te samaye ja tuM jovAmAM AvI. somavaMzanA putra gajavAhana nAmanA rAjAnI subadhu nAmanI patnInI kukSithI utpanna thaele puMDarIkanagarInA adhipati vajAdaMgha nAmane jinezvaranI AjJAne anurAgI chuM. tethI tuM mArI dharmanA saMbandhavALI nakakI bahena thaI che, mATe cAla ubhI thA. tyAM rahelI haIza, eTale pazcAttApa karatA rAma tArI veSaNa karAvaze." A pramANe rAjAe madhura vacanethI sAtvana pamADI, eTale dharmabandhapaNuM prApta karIne sItA dhRti pAmI. tapa, tema ja samyagdarzana prApta karIne, dAna devAnI utkaMThAvALI, zramaNanI jema guNayukta, zIlanA samagra guNothI pUrNa, bIjA loke upara upakAra karanAra, vAtsalyayukta, dharmabaMdhu, vimala yazanA nidhAna evA vIrane sahAre koNa na kare? (68) padmacarita viSe sItAne AzvAsana" nAmanA paMcANumA parvane A. zrIhemasAgarasUrie karela gUrjaranuvAda pUrNa thayo. [5] huM Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6] sItAtyAga ane rAmane zeka laTakatA lambasa-daDA, candravA, cAmara, darpaNa, raMgaberaMgI vastro yukata, zreSavimAna sarakhI zelAvALI zibikA tyAM tarata maMgAvI. moTA agresarethI parivarelI te janakaputrI zibikAmAM ArUDha thaI, kamanI A vicitratA kevI che? ema vicAratI mAga pasAra karatI hatI. traNa divasa sudhI araNyano bhAga u9laMghana karyo ane ghaNuM gAma, nagara, paTTaNothI patharAela, leke ane dhanathI samRddha dezamAM pahoMcI. anukrame vAvaDI, jalAza, kUpa, ArAma, udyAna-bagIcAothI samRddha dezane prazaMsatI te sItA puMDarIkapura pahoMcI. catura lokonI pracuratAvALI, zobhAyamAna karelI samagra nagarImAM nagaraloke vaDe jevAtI sItAe praveza karyo. moTA Dhola nagArAM, bherI, jhalarI vagere tathA mRdaMga, zaMkhanA zabda, gavAtAM maMgala gItanA zabdonA moTA avAje thavAthI lake eka bIjAnA ulApa sAMbhaLI zakatA na hatA. parivArathI pari varelI sItAe mahAddhipUrvaka A pramANe devanagarI sarakhI rAjadhAnImAM devane nivAsa karavA samAna rAjAnA bhavanamAM praveza karyo. bhAmaMDalanI jema vAgha rAjA vaDe adhika pUjAtI dharmabahena sItA Anandita manavALI tyAM rahetI hatI. "he sItA ! tuM dIrgha kAla sudhI jIvatI rahe ane Ananda pAma, he IzAnadevalokanI mahApUjya devI ! he zubhakarma karanArI kalyANa !" AvA sundara zabdothI rAjAnA parivAra vaDe sItA abhinandana pAmatI hatI. dharmakathAomAM parevAelA manavALI, dharmamAM rati karanArI, dharma dhAraNa karavAmAM udyama karanArI, dharmane ja abhilaSatI sItA tyAM potAnA divase pasAra karavA lAgI. A bAju te kRtAntavadana rathanA azvo atithAkelA hovAnA kAraNe dhIme dhIme AgaLa vadhate keme karIne rAmanI pAse pahoMcI gaye. mastakathI rAmane praNAma karIne kahyuM ke-"he deva! ApanI AjJA pramANe garbhavatI sItAne jaMgalamAM ekAkI chaDI dIdhI. kevA bhayaMkara araNyamAM siMha, vAgha, rIMcha, cittA, ziyALa, vagerenI bhayaMkara cIvALA, kaThera pracaMDa sparzayukta vAyarAvALA, eka bIjA sAthe maLI gaelA vRkSothI gahana, yuddha karatA vAgha ane pADAvALA, siMha ane hAthI, naLIyA ane sApa, siMha ane varAhanAM paraspara mArAmArIvALAM yuddha karAtA, zarabha nAmanA mahAparAkramI janAvarathI trAsa pAmelA nAnA jaMgalI janAvarothI "kaDa kaDa" zabda karatA bhaMgAtA vRdghovALA, "kara kara " evA zabda karIne raDatA ghaNA prakAranA pakSionAM kulovALA 51 Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 402 : paumacariya-padmacaritra pata parathI vahetI nadIonA vegavALA pANImAMthI utpanna thatA khaLakhaLa zabdonA nirdoSavALA, tIvradhA pAmelA evA zikArI prANIe paraspara eka khIjAne jyAM vinAza karI rahelA che, AvA prakAranA vyavasAya karatA vividha mAMsAhArI zvApaDhAvALI bhayakara aTavImAM he svAmI! tamArI AjJAthI meM sItAnA tyAga karyo che. he deva ! AMkhamAMthI azrujaLa vahevAnA kAraNe aMdhArAyukta netravALI ApanI mahilAe Apane je sandezA kahevarAvela che, te Apane huM nivedana karuM chuM, te Apa sAMbhaLeA ! temanA caraNamAM paDIne mArA taraphanAM A vacana tame sabhaLAvajo ke-- he svAmI! jema Ape mArA tyAga karyo che, tema tameA leAkeAnA kahevAthI jinabhakti na cheDazeA. tame mArA tarapha ATalA snehAnurAgavALA hatA, chatAM dunanAM vacaneAthI paramAnA vicAra karyA vagara jema mArA tyAga karyAM, tema guNAguNane samajyA vagara kadAca jinadharmanA paNa tyAga kare. kadAca tame dharmAMnA tyAga karo tA, jema nirdoSa evI mane paNa leAkeAe doSita prakAzita karI, tema dharahita ni leAkeA he rAjan ! dharmanI niMdA karavA paNa tatpara banaze. mane cheDavAmAM ekabhava pUratu tamane duHkha thaze, ane dharma cheDaze, teA samyaktva, jJAna ane danarahita thavAnA kAraNe dareka bhavamAM tamA duHkhI thaze.. leAkamAM manuSyane cuvatI, nidhi, vividha vAhanAdika bhAga-sAmagrI maLavI sulabha che, parantu rAjyanA lAbha karatAM paNu samyaktvaratna prApta thavuM duSkara che. rAjya bhAgavIne manuSya narake avazya javAnA, temAM zaMkAne sthAna nathI, jyAre samyagdarzanamAM tatpara baneleA dhIra puruSa avazya meAkSasukha prApta kare ja.' he narAdhipa ! snehapUrNa hRdayavALI sItAe je pramANe kahevarAvela che, tenA sarva Treka sAra meM Apane nivedana karyA.' he svAmI! svabhAvathI strIe bhayavALI hAya che, temAM ghaNA phADI khAnArA jAnavAnA bhayaMkara zabdavALI, adhikAdhika bhaya kara mahAaTavImAM janakaputrI sItAnuM jIvana TakavuM duSkara mAnuM chuM.' senApatinAM vacane sAMbhaLIne rAghavane mUrchA AvI, prati upacAra karavAthI bhAnamAM AvyA ane priyatamA-viSayaka pralApeA karavA lAgyA. cintA karavA lAgyA ke, meM kharekhara dunanA vacanathI mUrkha khanI bhayaMkara aTavImAM sItAne kADhI mUkIne meAtanA mukhamAM dhakkelI. he priye! he padmapatra-samAna netravALI ! huM kamaLa sarakhA mukhavALI! he guNAnA utpattisthAna ! he kamalanA garbha samAna gaurava vALI ! have huM tane kAM khALu? he saumya candra sarakhA AhlAdaka vadanavALI ! huM vedehi ! mane pratyuttara te Apa, eka vacana tA sabhaLAva. tArA virahamAM huM keTaleA kAyara chuM, te te tuM haMmezAM mArA hRdayane oLakhanArI che. he mRganA sarakhA nirdoSa netravALI! kharekhara maiM niya anI trAsa utpanna karanAra jaMgalamAM tAro tyAga karAvyA che. have samajI zakAtu' nathI ke, tArI tyAM kevI durdazA thaze? ToLAMthI vikhUTI paDelI hiraNInI jema bhUkha-tarazanI vedanA pAmelI, sUryanA tApathI zASavAtA aMgavALI bhayaMkara araNyamAM Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6] sItAtyAga ane rAmano zeka : 403 : he vahAlI ! tuM mRtyu pAmIza. zuM vanamAM kaI vAghe ke atibhayaMkara siMhe phADI khAdhI haze ke, madonmatta hAthIe dharaNI para sUtelIne cAMpI nAkhI haze? athavA te zaraNa ane sahAya vagaranI kAntAne aneka vRkSasamUhano kSaya karanAra, saLagatI hajAre javALAonI pracuratAvALA vananA dAvAnaLe bALIne bhasma karI nAkhI haze? A samagra jIvalaka viSe ratnajI samAna keNu e puruSa haze, je mArI vihuvala priyatamAnI niSphala paNa vAta lAve." vaLI gaLatA AMsuvALA rAme pharI pharI senApatine pUchyuM ke, bicArI sItA have A ghora jaMgalamAM prANane kevI rIte dhAraNa karI zakaze?" A pramANe pUchAele kRtAntavadana senApati lajajAnA bhArathI pIDA pAmIne javAba ApatuM nathI, eTalAmAM priyAnuM samaraNa karIne rAma ekadama mUccha pAmI bebhAna banyA. eTalAmAM ecintA lakSamaNa tyAM AvI pahoMcyA ane rAmane AzvAsana ApIne kahevA lAgyA ke, "he nAtha! mArI eka vAta sAMbhaLo. he svAmi! A zokasaMbandhano tyAga karIne tame dhIraja dhAraNa kare ane pUrve karelAM zubha ke azubha karma jagatanA lokone udayamAM Ave che, tevI AsthA rAkho. AkAzamAM, parvatanA zikhara para, jaLa ke jamIna para, bhayaMkara araNyamAM game tyAM jIva saMkaTamAM paDelo hoya, tene pUrve karelAM sukRta jarUra rakSaNa kare che. ane je pApano udaya hoya te cAhe tevA dhIrasamartha puruSe tenuM rakSaNa kare, te paNa nakkI te jatu mRtyune zaraNa thAya che. A lekane viSe saMsAranI sthiti AvA prakAranI che. A pramANe catura lakSamaNe rAmane prasannamanavALA karyA ane kahyuM ke, have zakano tyAga kare ane pitAnAM karavA lAyaka kAryomAM mana parovo. sAketanagaravAsI loko sItAnA guNasamUhane yAda karatA ane tenA zIlanI atiprazaMsA karatA, AMsu pADatA rudana karavA lAgyA. vINuM, baMsarI, mRdaMga, sAraMgI vagere vAjiMtronA zapadarahita ane AkandanathI raDAroDavALI AkhI nagarI te divase zokasAgaramAM DUbI gaI. rAme bhadrakalazane AjJA karI ke, sItA saMbandhi je pretakAryo hoya, te moTA pramANamAM kare ane je jeTaluM IcchA kare, tene teTaluM dAna Apo." "he svAmi! jevI ApanI AjJA ema kahIne tarata tyAMthI nIkaLIne bhadrakalaze sItAnI pAchaLa dAnAdika uttarakriyAo karI. ATha hajAra yuvatIothI parivarelA, sItAmAM ja mAtra eka manavALA rAma satata zoka kare che ane svapramAM paNa pharI pharI tenuM samaraNa karyA karatA hatA. ema karatAM dhIme dhIme sItA saMbandhI zeka pAtaLo paDI gayo ane bAkI rahelI patnIomAM koI prakAre saMtoSa mAnavA lAgyA. . e pramANe mahartika RddhivALA baladeva ane vAsudeva viSayasukha bhogavatA hatA, tema ja vimala yazavALA te samagra dezane sukha ApatA hatA. (49) padmacarita viSe rAmane zoka-saMtApa' nAmanA chanumA pavane gUrjaranuvAda pUrNa thayo. [6] Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [7] lavaNa-aMkuzanI nAmanA sItAputro he zreNika! ahiM sudhI saMbandha tame sAMbhaLe, have rAmanA lavaNuM ane aMkuza nAmanA putronI utpatti sAMbhaLo. have puMDarIkanagaramAM rahelI garbhavatI sItAnI kAyA phIkkI paDI gaI, stane zyAma mukhavALA thayA. ghaNuM maMgalathI saMpUrNa dehavilAsavALI gati manda, netranI daSTi snigdha ane suprasanna vadanakamaLa dekhAvA lAgyuM. rAtre svapramAM kamalinI-patranA paDiyAmAM bharelA nirmala jaLavaDe atimanohara rUpavALA hAthIo upara thatA abhiSeka dekhAtI hatI. maNinAM darpaNa hAjara hovA chatAM, paNa te potAnuM mukha talavAramAM jetI hatI, gandharvanA saMgItane choDIne dhanuSanA TaMkAravanA zabdone sAMbhaLatI hatI. pAMjarAmAM rahelA siMha tarapha nirnimeSa nayanathI avalokana karatI hatI. AvA prakAranA pariNAmamAM sItA pitAnA divaso pasAra karatI hatI. ema karatAM navamo mAsa pUrNa thayo ane zravaNa nakSatramAM candrane yoga thayo, tyAre zrAvaNa zukla paMcadazInA divase be putronA yugalane sAthe janma Apyo. vAjaMgha rAjAe teone mATe vizALa janmotsava karyo, tema ja garvanAM maMgalagIta, vAjiMtro, moTA Dhola, nizAna, nagArAM, mRdaMga Adi vAjiMtro vagaDAvyAM. kAmadevasamAna rUpavALA prathama putranuM anaMgalavaNa ane tenA guNa sarakho bIje madanAMkuza nAmane putra thayo. te baMnenI rakSA mATe mAtAe temanA mastaka para saraso nAkhyA. te baMnenA kaMThamAM suvarNanI banAvelI vyAghanakhamALA paherAvI. keme karIne ghuMTaNathI cAlatA, peTathI ghasaDAtA, pAMca dhAvamAtAthI lAlana-pAlana karAtA, teo vRddhi pAmavA lAgyA. jema jema zarIrathI vRddhi pAmavA lAgyA, tema tema kalAo grahaNa ane dhAraNa karavAmAM samartha thayA. devakumAranI upamA sarakhI zabhA pAmelA teo lokone vallabha lAgavA lAgyA. te bAlakanA puNyage vidyAbalanI samRddhithI saMpanna siddhArtha nAmano eka baTaka (adhyApaka) aNadhAryo puMDarIkanagarImAM AvI pahoMcyA, je traNe sadhyA samaye meruparvatanA jinagRhomAM jaIne vaMdana karIne kSaNArdhamAM pitAnA nivAse pAcho AvI jato hate. vrata, niyama, saMyama dhAraNa karanAra, jene loko mastaka para sthApana karatA hatA. jinazAsananA pUrNa anurAgI, sarva kaLAonA pAragAmI, evA nirmala AtmA manivara bhikSA mATe bhramaNa karatA karatA keme karIne sItAnA ghare AvI pahoMcyA. sItAe temane jevA dekhyA, eTale Adara-pUrvaka ubhI thaI vizuddha bhAvathI munivarane Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [7] lavaNa-aMkuza nAmanA putranI utti : 405 : praNAma karyA. uttama prakAranuM Asana ApIne sarva prakAranA AhAra-pANI vizuddhabhAva ane harSapUrvaka siddhArtha munine pratilAlyA. AhAra-pANInuM kArya patAvyA pachI zubha Asana para beThelA siddhArthane sItAe pUchayuM ke, "tame kyAMthI Ave che? kyAM javAnA che ? vagere samAcAra pUchavA. cellasvAmI-siddhArtha lavaNa ane aMkuza baMnene joIne Azcarya pAmyA ane tenI hakIkata pUchI, eTale sItAe sarva hakIkata jaNAvI. sItAnA duHkhanuM sarva kAraNa jANIne tathA rudana karatI sItAne dekhIne kRpAsAgara siddhArtha atyanta duHkha pAmyA. aSTAMga nimittazAstranA dhAraka siddhArthe sItAne kahyuM ke, "have tame kSaNavAra paNa zeka ne karaze, kAraNa ke tamArA putre AvA prakAranA uttamaguNavALA che. siddhArthe puNyazALI A baMne kumArane vividha prakAranI sarva kaLAe ekadama zIkhavI ane temane sarva kaLAonA pAragAmI banAvyA. atizaya mahAzakti-saMpanna evA ziSyone bhaNAvavAmAM gurune keI vikSepa naDato nathI. AMkhavALAne sUrya jema dareka padArtho prakAzita kare, tema gurue sarva kaLAo bhaNAvI. sUryanuM teja ghuvaDane jema nirarthaka nIvaDe, tema viparIta ziSyone Apelo upadeza nirarthaka nIvaDe che. jyAre gurue suzIla ziSyone zikhavela ane Apela upadeza saphaLa ane kRtArtha thAya che. A pramANe sarva zAstromAM niSNAta thaelA A lavaNa ane aMkuza nAmanA uttamakumAre puMDarIkapuramAM IcchA pramANe kIDA karatA rahetA hatA. A baMne kumAre saumyapaNuMthI candrane, tejathI sUryane, vIrapaNuthI Indrane, gaMbhIratAmAM samudrane, sthiratAmAM merune, pratApathI yamane, gativaDe pavanane, balathI hAthIne, kSamAvaDe pRthvIne jitI jatA hatA. samyakatvathI bhAvita manavALA, gurunI sevA karavAmAM tatpara, vIra, jinazAsananI prabhAvanA karavA mATe udyamI, zrIvijayavimAnanA devAthI paNa adhika tejavALA jaNAtA hatA. A pramANe aneka guNaratna-samUhavALA, vijJAna ane uttamajJAnavALA, lakamI ane kIrtinA AdhArabhUta dehavALA, rAjyanA bhArane vahana karanArA, bhavya ane suMdarabhAvamAM rahelA puMDarIka nagaramAM samaya pasAra karatA vimala atyanta nirmaLa yazavALA sItAnA putro prasiddhi pAmyA. (29) padmacarita viSe "lavaNa-aMkuza putra-prAptirUpa sattAmA pavane anuvAda pUrNa thayo. [7] [8] lavaNa-aMkuzanA deza-viye A pramANe udAra kIDA yogya lavaNa-aMkuzane dekhIne vAgha rAjA teone yogya kanyAonI gaveSaNa karavA lAgyA. prathama lavaNakumArane lakSamImatInI putrI Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra zazicUlA nAmanI sundara kanyA batrIza kumArikAo sAthe vivAha karyo. vAgha rAjAnI evI IcchA hatI ke, vivAhanuM maMgalalagna te baMne kumAranuM mAre sAthe ja jevuM che, tethI bIjA kumArane anurUpa rUpavALI kanyA zodhI kADhuM vicAratAM yAda AvyuM ke, pRthvIpuramAM amRtamatInI kukSithI utpanna thaelI pRthu rAjAnI kanakamAlA nAmanI putrI che. rAjAe tarata ja tenA mATe jaladI dUta mokale, te nagaramAM pahoMcIne tyAM rAjAne maLyo. rAjAe dUtanuM yegya sanmAna karyuM. dUte jaNAvyuM ke, "he mahAyaza! vAsaMgha rAjAe ApanI putrInI mAgaNa mATe mane ApanI pAse mokalyA che. tyAre pRthurAjAe dUtane kahyuM ke, "are dUta! varane prathama guNa e jevAya che ke, te kayA kula ane vaMzano che? e jANyA pachI kanyA apAya. kula-vaMza jANyA vagaranA putrane huM kevI rIte kanyA ApI zakuM? he dUta! A pramANe mAgaNI karanAra tane zikSA karavI joIe. bIje game tema kahevarAve, te sarva nibhAvI laI zakAya nahi." A pramANe niSphara vANIthI rAjAe dUtane tiraskAra karyo, eTale teNe vajAjaMgha rAjA pAse jaIne sarva spaSTa hakIkata jaNAvI. te kahela vacana sAMbhaLIne vAjaMgha rAjA sinyasahita pRthvIpuranA deza tarapha gaye ane te dezane vinAza karavA lAgyA. pRthurAjAnA dezano vinAza thato dekhIne vyAgharatha nAmano rAjA ke pAyamAna thayo ane saMgrAma karatA karatA vajabaMgha rAjAe tene pakaDI lIdhe. vyAgharatha keda pakaDAyo ane dezane bhaMga ane vinAza thaye jANI pRthu rAjAe potAnA mitra upara lekha mokalyA. lekhane bhAvArtha jANIne mahAtmA pitanAdhipati ghaNuM sainya-parivAra sAthe mitranA sahAyakArya mATe AvI pahoMce. teTalAmAM vAjaMgha rAjAe paNa tarata puMDarIkapuramAM potAnA putra para eka lekhavAhaka mokalyo. have vAjagharAjAnA siMha sarakhA kumAraputrae pitAnI AjJA aMgIkAra karIne potAnA nagaramAM yuddhamAM javA mATenI taiyArI karavAnI bherI vagaDAvI. eTale puMDarIka puramAM atizaya moTAM vAjiMtra ane subhaTane kolAhala uchaLyo. pahelAM kaI vakhata na sAMbhaLela evA bherInA saMgrAmasUcaka zabda sAMbhaLIne pAse rahelA lavaNa ane aMkuza pUchavA lAgyA ke, "A zuM che? lavaNa ane aMkuza A nimitta sahita saMgrAmane vRttAnta sAMbhaLIne yuddhamAM javAnA manavALA taiyArI karavA lAgyA. vAjaghanA putroe rokavA chatAM paNa javAnI adhika abhilASAvALA te putrane sItA kahevA lAgI ke, "he putra! haju tame bALaka che, yuddha karavA mATe haju tame paripakava thayA nathI. he vatsa ! azvonA vansa atimoTA rathanI dhurAne dhAraNa karavA mATe joDI zakAtA nathI, tema tame haju te jovA mATe paNa samartha nathI." teoe sItAne pratyuttara ApyuM ke, "he mAtAjI! AvuM dInavacana kema bole che? A pRthvI te je vIrapuruSa hoya, tene bhegavavA lAyaka che. zuM A pRthvI vRddho bhegavavAnA che? A pramANe putrane svabhAva jANIne sItAe putrane AzIrvAda ApatAM kahyuM ke-A subhaTanA saMgrAmamAM tame rAjAne yogya yazanI prApti karo." Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] lavaNa-aMkuzanA deza-vijA : 407 : tyAra pachI snAna, bhajana karI sarvAlaMkArathI vibhUSita aMga karIne siddha bhagavantane praNAma karyA ane tyAra pachI mAtAne page paDyA. vaja, cAmara, suvarNanA ghugharIothI zaNagArelA, tathA talavAra, kanaka, caka, tomara, bhayaMkara bhAlAo sahita rathamAM ArUDha thayA. vaLI temanI sAthe hathiyArathI sajaja ane bakhtara paherelA azva ane hAthI para beThelA svAre, tema ja pAyadala sainike cAlavA lAgyA ane ahI divasamAM vajabaMgha rAjAnI pAse pahoMcI gayA. vAjaMgha rAjAne AvelA dekhIne yazanA abhilASI saMgrAma karavAmAM zUravIra pRthurAjAnA sAmo sAme jaIne yuddha karavA lAgyA. talavAra, parazu, cakra, seMkaDo bIjAM AyudhothI eka bIjA zatrupakSe sAmasAmA yuddha karIne paraspara ghAyala karavA lAgyA. caka, talavAra, gadArUpa aMdhakAravALAM subhaTanA mahApokAravALAM yuddha cAlatAM hatAM, tenI aMdara lavaNe ane aMkuze praveza karyo. azvasamUharUpa jaLavALA, ghaNA subhaTo rU5 magaramacchavALA, ghaNAM zastra rUpa kamalavanavALA yuddha-taLAvamAM te kumArarUpa hAthIo IcchA pramANe lIlA karavA lAgyA. ghaNuM ANone grahaNa karatA laya sAMdhatA-cheDatA kumAre dekhI zakAtA na hatA, paranta zatrunA subhaTo ghAyala thaelA hatA, te dekhAtA hatA. siMho jema mRgalAonA ToLAMone bhagADI mUke tema lavaNe ane aMkuze niya prahArothI ghAyala karIne pRthu-sahita samagra zatru-sainyane bhagna pamADayuM. rathavo paNa tenI pAchaLa bhagna thaIne javA lAgyA. tyAre teone kahevA lAgyA ke, "kula ane vaMza na jANelAothI have tame bhAgI na jAva, amArI sAme AvI jAo.' marAelA, ghavAelA bhAgI jatA, palAyana thatA potAnA sinyane dekhIne pRthu rAjA pAcho pharyo ane kumAranA caraNamAM paDyo. pRthu rAjAe vinaMti karI ke, "pramAdathI je kaMI paNa mArAthI duSTa vartana thayuM hoya, te sarva saumya svabhAvavALuM kamaLa mana karIne tame amane kSamA Apo." pRthvIpuranA svAmIne paNa madhura vacanathI bolAvIne prasanna hRdayavALA karyA ane vAgha rAjAnI sAthe sneha-saMbaMdha bAMdhyo. lavaNa, aMkuza sAthe pRthurAjAne kAyamanI prIti utpanna thaI, vaLI aneka moTA pRthvIpAlana karanArA rAjAene teoe AjJA manAvI. sarve subhaToe paDAvamAM nivAsa karyA pachI vAjaMgha rAjAe nAradamunine vinaMti karI kahyuM ke, "A lavaNa ane aMkuzanI utpattine vRttAnta Apa kaho." tyAre nAradamuni kahevA lAgyA ke-- A kezalA nagarImAM IvAkuvaMzamAM janmelA ane kuLamAM tilakabhUta prasiddhi pAmelA dazaratha nAmanA rAjA hatA. cAra samudronI jema temane zakti, kAti ane khelayukta, vijJAna ane jJAnamAM catura, bANa, dhanuSa, zastra vageremAM karelA abhyAsa ane parizramavALA parAkramI evA cAra suputro hatA. sahuthI moTA rAma nAmanA putra hatA. tyAra pachI kramasara lakSamaNa, bharata ane sahuthI nA zatrudana hato. jeo saMgrAmamAM zatrune jitatA hatA. pitAnA vacananuM pAlana karavA mATe rAma lakSamaNa ane Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 408 : paumacariya-padmacaritra - - - sItA sahita sAketA nagarI ane kuTumbane cheDIne daMDakAraNyamAM gayA. rAvaNanI bhaginI candranakhAnA putra zakhUkane lakSamIdhara-lakSamaNe candrahAsa talavArane praga karatAM vadha karI nAkhyo. te kAraNe putranA virI lakSamaNa sAthe kharadUSaNa pitAe yuddha karyuM. yuddhamAM lakSamaNane sahAya karavA rAma gayA, eTale chala-prapaMcathI rAvaNe sItAnuM apaharaNa karyuM. pUrvanA karelA sukRtage hoya, tema rAmanA guNe tarapha AkarSAelA sugrIva, hanumAna, jAmbavaMta, virAdhita vagere ghaNuM vidyAdhara rAjAo sahAyaka maLI gayA. rAvaNa upara jita meLavIne sItAne pAchI lAvyA, vidyAdharee sAketA nagarIne svarga sarakhI sundara sajI. atizaya prApta karelA vaibhavavALA uttama deve svargamAM jema sukha bhegave, tema sAte ratna svAdhIna karIne baladeva ane vAsudeva tyAM rAjya-sukha bhogavavA lAgyA. have keIka samaye dujene nA mukhethI sItAnA laMkAnivAsa ane rAvaNanA paricaya ane saMbaMdhavALI upajAvI kADhelI vAto rAmanA kAne athaDAvAthI sItAne bhara jaMgalamAM tyAga karAvyo. A samagra vRttAnta kahetAM kahetAM nAradane sItA yAda AvI, eTale samagra rAjAonI hAjarImAM azrajaLa pADatA nArade kahyuM ke, rAmanI ATha hajAra patnIomAM mukhya paTTarANIratna mAphaka lepa vagaranI uttama samyakatva ane cAritra dhAraNa karanAra teNe nakkI pUrvabhavamAM sItAnA jIve kaMIka pApa upArjana karela haze ke, jethI karIne manuSyabhavamAM baladevanI patnI thavA chatAM paNa tene bhayaMkara duHkha anubhavavuM paDyuM. ahiM pArakI nakAmI paMcAta ane nindA karavAmAM tatpara banI jUTha belanAra manuSyanI jIbha pAkA phaLanI jema dharaNapaTa para paDI kema nathI jatI ?" A vacana sAMbhaLIne anaMga ane lavaNa kumAre munine pUchavA lAgyA ke, "ahiMthI kezalA nagarI keTalI dUra haze, te amane kahe. tyAre nArade 160, eka sATha jana-pramANa A sthAnethI sAketA nagarI dUra haze ke, jyAM rAma rahelA che. A vacana sAMbhaLIne vAjagharAjAne lavaNe vinaMti karI ke, "he mAmAjI! amArI sAthe keTalAka subhaTo mokalo, jethI ame sAketanagarIe pahoMcIe. te samaye pRthurAjAe. madanAMkuzane pitAnI putrI ApI, eTale tyAM ja te divase kumAre pANigrahaNa karyuM. eka rAtri pasAra karIne A uttama baMne kumAre tyAMthI nIkaLyA. bIjA dezone paNa svAdhIna karatA teo Aleka nagare pahoMcyA. tyAMthI nIkaLIne sainya-parivAra-sahita teo abhyarNa pure gayA. tyAM yuddhamAM kuberakAnta rAjAne jityA. tyAMthI AgaLa ghaNuM gAma-nagarathI paripUrNa laMpAka nAmanA dezamAM gayA. tyAM paNa yuddhamAM ekakarNa nAmanA rAjAne jitI lIdho. te dezanuM ullaMghana karIne vijayasthalI nAmanI mahAnagarImAM pahoMcyA. tyAM paNa parAkramI mahArAjA bhrAtRzatane svAdhIna karyo. tyAMthI AgaLa gaMgAnadI utarIne kailAsa parvatanI uttara dizAmAM pahoMcyA. tyAM paNa aneka dezene lavaNe ane aMkuze svAdhIna karyA ane tenA svAmI banyA. tathA jhaSa, kabu, kuntala, siMhala, paNa, nandana, zalabha, maM(lIgala, bhIma, bhUtAna, vAmana vagere aneka dezane svAdhIna karyA Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [8] lavaNu-aMkuzanA deza-vijaya : 409 sindhunadI utarIne sAme kAMThe rahelA ghaNA Aya ane anAya dezeA tenAM nAme A pramANe jANavAM. AbhIra, vAka, yavana, kaccha, zaka, kerala, nepAla, vala, cAruvaccha, varAvaDA, sApArA, kAzmIra, viSANu, vidyA, trizira, hiDiMba, akhanna, zUla, khakharazAla, gozAlA, zaka, zabara, ANaMda, tisira, khasA, mekhalaka, surasenA, vAdlIka, adhAra, kAla, uDDaga, kuberapurI, kuhara, Anma, kaliMga vagere A deze ane bIjA paNa ghaNA dezane lavaNe ane aMkuze jitIne svAdhIna karyo. indranA samAna vaibhavavALA lavaNu ane aMkuza aneka narendrasamUhathI sevAtA pharI puMDarIkapuramAM AvyA. vAja gha rAjAsahita ane kumArAnuM Agamana sAMbhaLIne leAkAe dhvajA, chatra, tAraNA AdithI nagaraleAkAe nagaranI suMdara zAbhA karAvI. samagra nagarIne devanagarI sarakhI zAbhA vALI taiyAra karI eTale nagarAkAthI avaleAkana karAtA baMne kumArAe puMDarIkapuramAM praveza karyA. putrA AvyA che--ema sAMbhaLIne temane jovA mATe gharethI nIkaLI eTale mAgamAM mAtAne dekhIne sarvAM AdarathI khanee praNAma karyA. sItAe paNa hathI snehapUrvaka baMnene aliMgana karyuM, zarIra pa pALyuM ane mastaka viSe khUba cumbana karyuM. hAthI, gheADA, ratha vagere vAhanA temaja rAjAe sahita, calAyamAna maneAhara kuMDala paherelA rUpavAna jemane vimala pratApa pragaTa che, evA lavaNu ane aMkuza kumArAe puMDarIkapuramAM praveza karyAM. (73) pAcarita viSe lavaNu-a kuze karela dezavijaya' nAmanA aTThANumA panA AcArya zrIhemasAgarasUrie karela gUjarAnuvAda pUrNa thayA. [9] [9] pitA sAthe lavaNa-aMkuzanuM yuddha A pramANe mahAguNuvALu uttama aizvaya pAmelA ane kumArA ghaNA rAjAonA parivAra sahita puMDarIkapuramAM nivAsa karatA hatA. daramyAna kRtAntavadana senApatie je sthaLe sItAnA tyAga karyA hatA ane udAsIna manavALA tee araNyamAM sItAnI. zodha karatA hatA, tyAre nArade kRtAntavadanane sItAneA samagra vRttAnta pUchyA. kRtAntavadane sItAnA tyAganA sarva vRttAnta nAradane jaNAvyA, eTale nArada tatkAla puMDarIkapuramAM gayA ane rAjabhavanamAM lavaNa-akuzane joyA. nArade bhavanamAM praveza karyAM. eTale nAradanI pUjA ane cAgya satkAra karyAM. nArade paNa 'rAma ane lakSmaNanI lakSmI karatAM adhika vaibhava lAgavanArA thAo.' evA AzIrvAda ApyA. keTalIka vAtA cItA karyA pachI nAradajIe kumArIne kRtAntavadane sItAne araNyamAM ekAkI cheADI, para Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 410 : paumacariya-padmacaritra tyArathI mAMDI atyAra sudhInA samagra vRttAnta kahyo. nArada pAsethI vRttAnta sAMbhaLIne lavaNu ane aMkuza putrA pitAjI upara atizaya rASAyamAna thayA ane hukama karyAM ke, * yuddha karavA mATe samagra sainyane jaldI sajja karA.' putrAne pati sAthe yuddha karavA taiyAra thayA jANIne tyAM sItA sabhaya manavALI thaI. patinA guNeAnuM vAraMvAra smaraNa karatI rudana karavA lAgI. sItAnI samakSa ubhA rahelA nAradane siddhArtha kahevA lAgyA ke, A tA tame kuTumba vacce kleza karAvavAnA prayatna karI rahelA che.' tyAre devaviSa nArada siddhArthane kahevA lAgyA ke, * A khAkhata huM kaMI paNa jANatA nathI, paraMtu AmAM eka guNa thavAnA che, mATe tuM svastha thA. < 6 6 mAtAne rudana karatI sAMbhaLIne ane kumAroe mAtAne kahyuM ke, huM mAtAjI! amane tame jaldI kaheA ke, 'ahiM tamArA parAbhava kANe karyo? ' sItAe kumArane kahyuM ke, ahiM mane kAie roSa karAvyA nathI, tamArA pitAnA guNAnuM smaraNa karatAM mane atyAre rudana AvI gayuM.' tyAre kumArAe sItAne pUchyuM ke, 'amArA pitA kANu che? ane he mAtAjI! te kathAM vase che? tenuM nAma ane bhUtakALanA samagra vRttAnta hai.' A pramANe pUchAelI sItA kumArAne kumAranI utpatti, lakSmaNa sahita rAmanI samagra utpatti, daMDakAraNyane vRttAnta, potAnuM apaharaNa, rAvaNanA vadha, sAketapurImAM praveza, leAkAe phelAvelI sItA mATenI khATI aphavA ityAdika pUchAelA vRttAntAnA pratyuttara sItAe ApyuM. pharI paNa sItAe kahyuM ke, * leAkavAyakAthI rAme siMhonI gaja nAvALI aTavImAM lai jaine mane cheDI dIdhI. hAthI pakaDavA mATe AvelA vAjagha rAjA dharmanI bahena tarIke mArA svIkAra karIne A nagaramAM mane laI AvyA. arAbara nava mahinA pUrNa thayA ane zravaNa nakSatramAM candranA yAga thayA, tyAre ahiM ja rAmanA putrA tarIke tamArA baMnenA sAthe janma thayA. ratnAthI paripUrNa lavaNusamudranA cheDA paryantanI vidyAdhara rAjAe sahita pRthvIne dAsInI jema rAme vaza karI. atyAre jo rAmanI sAthe tamAruM yuddha AvI paDe, te azubha samAcAra mAre sAMbhaLavA paDe, te kAraNe mane rudana AvI gayuM.' putrAe sItAne vizeSamAM jaNAvyuM ke, 'he mAtAjI! alarAma ane kezavanA yuddhamAM amArAthI thatA mAnabhaMga tuM jaldI sAMbhaLIza.' sItA kumArane kahevA lAgI ke, 'tamAre Ama karavuM te yeAgya na gaNAya, leAkamAM evI maryAdA che ke, 'hamezAM mAtA-pitAdika guruva pratye namratA rAkhI temane praNAma karavA joie. ' A pramANe khelatI mAtAne AzvAsana ApI ane kumAree snAna, bhAjana karIne, AbhUSaNeAthI zarIra alaMkRta karyuM. siddha bhagavantAne namaskAra karIne madonmatta hAthI upara ArohaNu karIne sainya parivAra-sahita kumAre e kaiAzalAnagarI tarapha prayANu karyuM". sainyanA agrabhAgamAM dazahajAra kuhADA dhAraNa karanArA yeddhAe mAgamAM AvatA vRkSasamUhane chedI nAkhIne AgaLa prayANa karatA hatA. temanI pAchaLa gadheDA, uMTa, Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [9] pitA sAthe lavaNa-aMkuzanuM yuddha : 411 : baLada, pADA vagerenA zarIra upara ratna, suvarNa, vastra, dhana, dhAnya bharIne jaI rahyA hatA. jemaNe hAthamAM vividha prakAranAM Ayudha grahaNa karyA che, vividha prakAranI veSabhUSA sajelA daDhadarpavALA yoddhAo caMcaLa ane capala azvo upara ArUDha thaIne jatA hatA. temanI pAchaLa ghaNu gedhAtunA raMgathI citrelA madonmatta hAthIe jatA hatA ane tenI pAchaLa uce pharakatI dhvajAvALA ane zobhita banAvelA rathe cAlavA lAgyA. A kumAranI chAvaNImAM tAbUla, puSa, candana, kesara, kuMkuma, kapUra, vastro vagere upayogI sAmagrI atizaya vizALa pramANamAM hatI. A pramANe sinyaparivAra sahita te kumAre zeraDI, zAli vagerenI pracuratAvALA bAga-bagIcA-udyAna, jaLAzaya, kilA vagerethI manohara evA kezalApurInA dezamAM pahoMcyA. eka eka ejananuM niyamita prayANa karatA karatA krame karI kozalApurInI najIkamAM vahetI nadInA kinAre teoe sainyano paDAva nAkhe. parvatanA zikhara-samUha sarakhA bhavanAvALA nagarane dekhIne kumAroe vAghane pUchayuM ke, "he mAmAjI! A zuM dekhAya che?" tyAre vAghe kahyuM ke, "A te sAketA nagarI che ke, jyAM lakSamaNa-sahita tamArA pitAjI rAma nivAsa kare che." rAma ane lakSamaNa baMne "zatru-sainya najIka AvyuM che." evA samAcAra sAMbhaLIne bolavA lAgyA ke, "atyAre konuM maraNa najIka AvyuM che? athavA te A keI alpa AyuSyavALo jaNAya che, temAM saLeha nathI. je puruSa amArI pAse Avaze, te nakkI yamarAjAnAM darzana pAmaze." pAse rahelA virAtine rAme ekadama AjJA karI ke, siMha, garuDa, vAhananI nizAnIvALI dhvajAo yukta puSkala sinya saMgrAma mATe taiyAra karAvo." A pramANe AjJA ApIne candrodaranA putra dvArA sarve narendrone belAvyA. eTale tarata ja teo sarve kozalA nagarImAM AvI pahoMcyA. rAmanuM sainya dekhIne siddhArtha bhaya pAmya ane nAradane kahevA lAgyo ke, "A sava vRttAnta bhAmaMDalanI pAse jaIne tene vAkepha kare. tarata nAradajI tyAM gayA ane samagra vRttAnta bhAmaMDalane jaNAvyuM. eTale te ekadama duHkhI hRdayavALo banI gaye. moTA sainyasahita bhANeje yuddha karavA najIka pahoMcI gayA che-ema jANIne mAtA-pitA sahita bhAmaMDala puMDarIka nagarIe pahoMcI gaye. mAtA-pitA-sahita bhAIne AvelA jANuM sItA tarata snehapUrNa hRdayavALI bahAra nIkaLI. pitA-mAtA-bhAIne samAgama thaye, eTale sItA karuNa vilApa karavA lAgI ane nirvAsitapaNAnuM duHkha jevuM anubhavyuM hatuM, te sarva jaNAvyuM. benane kaI prakAre zAnta pADIne bhAmaMDala kahevA lAgyo ke, "he devI! sAMbhaLa, atyAre tArA putro kezalApurImAM saMgrAmamAM kadAca jhUkAvaze evo mane sandaha thaye che. nArAyaNa ane baladeva e moTA de vaDe paNa kSobha pAmatA nathI, chatAM tArA putroe temane kSobha pamADyA che. he devI! jeTalAmAM te kumArane pramAda na thAya, Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 412 : paumacariya-paddhacaritra teTalAmAM huM kozalA nagarImAM pahoMcI jAuM ane rakSaNa karavAnA upAya ajamAvuM." A vacana sAMbhaLIne bhAmaMDala sAthe sItA paNa vimAnamAM ArUDha thaI ane putranI samIpe pahoMcI. sItAnA pitA, mAtA ane badhu arthAta pitAmaha, dAdI, mAmA ane mAtAne dekhIne svajana-snehanA kAraNe kumArasiMhe tuSTa thayA-eTale temane Adara pUrvaka bolAvyA. "he zreNika! A lakSamaNa ane rAmanI samagra Rddhi ane ala varNavavA koNa samartha che? te paNa atyAre saMkSepathI kahuM chuM, te sAMbhaLo. rAma kesarisiMhathI joDAelA rathamAM ArUDha thayA, lamaNe garuDanA upara ArohaNa karyuM, bAkInA zreSTha subhaTa vAhana ane vimAnamAM ArUDha thayA. timira nAmanA rAjA, vahrisiMha, siMhavikrama, meru, pralambabAhu, zarabha, vAlikhilya, zUra, rudramati, kuliza, zravaNa, siMhadara, pRthu, mAridatta, mRgendravAha vagere bIjA ghaNA rAjAo rAmanI sAthe hatA. he zreNika! A pramANe rAmanI AjJA mAnanArA narendracandro, muguTabaddha rAjAo ane vidyAdhara subhaTo pAMca hajAra saMkhyA pramANu hatA ane bIjA subhaTonI saMkhyA to kaNa meLavI zake? keTalAka subhaTo azvo upara, keTalAka hAthI upara, keTalAka rAviSe ArUDha thayA ane bIjA khaccara, gadheDA, uMTa, kesarIsiMha, baLada, pADA upara caDI beThA. A pramANe moTA vAjiMtronA paDaghA jemAM saMbhaLAI rahelA che, vividha prakAranAM Ayudha hAthamAM grahaNa karelAM che, pAyadaLanA jemAM moTA pokAro karI rahelI che-evA rAmanA sainyanA sainike bahAra nIkaLyA. sAmApakSanA sinyane ghAMghATa sAMbhaLIne yuddha karavAmAM catura aneka subhaTanA samUhavALuM lavaNa ane aMkuzanuM sarva sinya bakhtara paherI hathiyA sajI laDavA taiyAra thayuM. he zreNika ! lavaNa ane aMkuza pAse eka adhika evA daza hajAra uttamarAjAo ane zreSTha vironI saMkhyA hatI-te meM tamane jaNAvI. jema ghoDA ane hAthIo phelAtA jAya che, vAjiMtronA viSama avAjo saMbhaLAya che. evA sAmApakSanuM sainya rAmanA sainya sanmukha bhIDAI paDyuM. ddhAo yoddhAo sAthe, hAthIo hAthIonI sAthe tema ja yuddha karavA keTalAka zUravIra rathamAM ArUDha thaIne rathiko sAthe laDavA lAgyA keTalAke khagnanA prahAre, keTalAka muddagAthI, keTalAka subhaTo zakti hathiyAra ane keTalAka bhAlAonA prahAra karavA lAgyA, vaLI keTalAka ekabIjAnAM mastaka pakaDIne, keTalAka bAthaMbAthI karI bhujAothI kaMkayuddha karavA lAgyA. kSaNAntaramAM te tyAM AgaLa hAthI, ghoDA ane pravara yoddhAoe te bhUmi evI rudhiranA kAdavavALI karI nAkhI ke, tyAMthI gamana karavuM paNa dugama thaI gayuM. ghaNuM moTA raNaziMgaDAM ane vAjiMtronA zabdathI, hAthIonA gajArava ane azvonA heSAravathI eka-bIjAnA kAne paDelA zabdo paNa sAMbhaLI zakAtA na hatA. jevI rIte bhUmi para cAlanArAonuM prahAra pheMkavArUpa yuddha cAlatuM hatuM, te ja pramANe AkAzamAM khecaronuM bhayaMkara sAmasAmuM yuddha cAlatuM hatuM. lavaNa ane aMkuzanA pakSamAM tenA mAmA bhAmaMDala, mahArAjA viSNuprabha, mRgAMka, mahAbala, pavana Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [9] pitA sAthe lavaNa-aMkuzanuM yuddha : 413 : vega, svaccheda mRgAMka vagere vidyAdhara mahAsubhaTe zUravIratA pUrvaka lavaNa ane aMkuzanA pakSamAM saMgrAmamAM sakhata prahAra karatA hatA. lavaNa, aMkuzanI saMbhUti sAMbhaLIne raNamukhamAM khecaro tema ja sugrIva vagere vidyAdharo zithila thavA lAgyA. zrIzaila vagere subhaTe sItAne dekhIne tene praNAma karavA lAgyA ane yuddhamAM te sarve subhaTe udAsInatA batAvavA lAgyA. hAthIonI ghaTA samUhavALA mahAzatrunyane vartulAkAra bhamAvIne tenA sinyamAM kumAree praveza karyo. kumAre rAma ane lakSamaNa tarapha gayA. siMha ane garuDa dhvajavALA raNanA utsAhavALA, eka sarakhA manavALA baMne kumAre rAma ane lakSamaNa upara trATakI paDayA. raNa zarU thatAM ja vIra lavaNe rAmanA vijAvALA dhanuSa ane rathane bhAMgI nAkhyA. rAme bIjuM dhanuSa grahaNa karyuM ane bIjA rathamAM ArUDha thayA, jeTalAmAM bANa dhanuSa sAthe sAMdhe che, teTalAmAM lavaNe rAmane rathathI vikhUTA pADyA. pitAnA ratha upara ArUDha thaIne vajAva dhanuSaratna grahaNa karIne rAma lavaNanI sAthe prahAro karatA laDavA lAgyA. jevI rIte rAma ane lavaNanuM yuddha vartatuM hatuM, te ja pramANe lakSamaNa ane aMkuza vacce te ja krame mahAbhayaMkara yuddha jAmyuM. te pramANe sarakhA sarakhA parAkrama ane balavALA bIjA vaiddhAo vacce yaza ane jita meLavavAnI abhilASAvALA subhaTa vacce dAruNa yuddha pravatyuM. A pramANe mahAzakti ane daDha nizcayavALA tathA sanmAna ApIne svAmInI saMpatti vadhAranAra subhaTanuM ghaNuM zastro paDavAthI bhayaMkara tema ja rAjAo ane vimala AkAzamArgane rokanAra yuddha pravarlDa. (94) padmacarita viSe "lavaNuM-aMkuza ane rAma-lakSmaNanA yuddha" nAmanA navANamA parvane gUjarAnuvAda pUrNa thaye. [9] [10] lavaNa-aMkuzano pitA sAthe samAgama he magadhAdhipa zreNika! have lavaNa-aMkuza ane rAma-lakSmaNa vagere sAthe thaelA yuddha viSayaka je kAMI vizeSatAo banI, te huM spaSTapaNe kahuM chuM. vAjaMgha rAjA ekadama lavaNanI paDakhe AvIne ubhA rahyA. bhAmaMDala paNa samagra sinyasahita aMkuzanI pAchaLa javA lAgyA. kRtAntamukha rathamAM beThelA rAmane sArathi banyA, temaja yuddhamAM virAdhita lakSamaNune sArathi thaye. te samaye rAme kRtAnta sArathine kahyuM ke, "rathane vairIenA sanmukha sthApana kara, jethI virIone kSobha pamADuM." tyAre kRtAntavadane rAmane javAba Apyo ke, A azvone te saMgrAma karavAmAM dakSa evA kumAroe atyanta Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H 414 : pahemacariya-padmacaritra tIkSaNa bANathI atyanta ghAyala karI jarjarita zarIravALA karyA che. azvo nidrAdhIna thaelA hatA, tyAre lehI vahetA zarIravALA karI nAkhyA che. jemAM seMkaDo cAbUke ke karatADana karavAthI paNa ratha kheMcI zakatA nathI. he rAghava! zatrue atizaya bArIka aNIdAra bANe mArI A bhujAo paNa kadaMbapuSpa sarakhI lAlavarNavALI lohI vahetI karI nAkhI che, tene Apa juo. tyAra pachI rAme kRtAnta sArathIne kahyuM ke, vajAvata nAmanA mArA dhanuSaratnane atyanta zithila ane haLa tathA muzalane paNa pratApa vagaranuM banAvI nAkhyuM che. rakSaNa karanArA yakSo zatrupakSane kSaya karanArAM divya astra ane mArA tamAma zonI avasthA atyAre nAkAmiyAba banI gaI che. he zreNika! je pramANe rAmanA hAtha nirarthaka banI gayA che, te ja pramANe yuddhamAM lakSamaNanI avasthA vadhAre nakAmI thaelI che. A kumAre devatAone paNa bAMdhI lIdhA che-ema jANIne raNabhUmimAM kumAra sAthe rAma ane lakSmaNa have mAtra dekhAva khAtara nirapekSapaNe nirutsAhathI laDatA hatA. rAme hastathI chaDelA bANane lavaNa sAme ghaNAM bANe pheMkIne chedI nAkhate hate, e ja pramANe saMpUrNa balavALo aMkuzakumAra paNa lakSamaNanAM bANone tevI ja rIte pratikAra karate hate. eTalAmAM aMkuze lakSamaNane evuM AkaruM bANa mAryuM ke, te tarata mUccha pAmyA, eTale tarata virAdhita tene rathamAM besADIne kezalA tarapha laI gayA. lakSmaNa svastha thayA ane bhAnamAM AvyA, eTale virAdhita sArathine kahevA lAgyA ke, "rathane ulaTA mArge na calAva, jaldI zatrusubhaTo sanmukha ratha haMkAra. cAhe teTalA bANathI zarIra bharAI gayuM hoya, te paNa yuddhamAM zUravIra sanmukha rahelA subhaTanuM maraNa prazaMsavA lAyaka gaNAya che, paraMtu Ama pUTha batAvavI gya na gaNAya. de ane manuSyanI vacce paramapada pAmelA mahApuruSa prazaMsAyA che, te raNabhUmimAM tevA narasiMha kAyarabhAva kevI rIte pAme? huM dazaratha rAjAne putra ane rAmano bhrAtA chuM, traNe bhuvanamAM parAkramI paNAne yaza meLavela che, te tevAe A pramANe DarIne, pITha pheravIne nagaramAM cAlyA javuM ucita na gaNAya." ema kahIne pavana sarakhA vegavALA rathane yuddhabhUmi tarapha pAcho vALyo ane pharI paNa subhaTa sAthe atibhayaMkara yuddha cAlyuM. A samaye lakSamaNe amegha hajAra vAlAothI yukta, traNe lokane bhaya utpanna karanAra cakaratna aMkuza upara cheDayuM. vikasita prabhAvavALuM cakra aMkuzanI najIkamAM ekadama gayuM ane pharI pAchuM lakSamaNanA hAtha upara pAchuM AvI gayuM. pharI pharI te cakra lakSamaNe roSapUrvaka pheMkayuM, te paNa pavana sarakhA vegathI niSphaLa banI pAchuM pharyuM. A samaye aMkuze harSapUrvaka dhanuSa aphALyuM ane yuddhamAM lamaNane kahyuM ke, AvI jAva, sAmA AvI ubhA rahe, ubhA raho." raNAMgaNamAM A prakAre niSphaLatA pAmelA lakSamaNane joIne vismaya pAmelA manavALA samartha subhaTe paNa bolavA lAgyA ke, Ama viparIta kema banyuM? zuM lamaNe Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [100] lavaNa-aMkuzane pitA sAthe samAgama : 415 : keTizilA upADI vagere tathA munivare kahela A sarva khoTAM karaze ke zuM! kAraNa ke, caka paNa niSphaLa nIvaDyuM. have lakSamaNa kahevA lAgyA ke, "A baMne kumAra taddana viSAda vagaranA dekhAya che, te zuM A bharatakSetramAM bIjA baladeva-vAsudeva utpanna thayA haze? lajajAthI namI paDelA manavALA lakSamaNane dekhIne nAradasahita siddhArtha tyAM gayA ane kahyuM ke, amAruM vacana sAMbhaLa-"he deva! tame vAsudeva cho, rAma baladeva che-emAM sanDeha nathI, keI divasa lokamAM munivarenuM vacana cheTuM Thare kharUM? A lavaNa ane aMkuza nAmanA be sItAnA putro che, te jyAre garbhamAM hatA, tyAre vanamAM je sItAne tyAga karyo hato, tenA A be parAkramI putra che. siddhArtha nimittika ane nArada RSie te kumArone vRttAnta kahyo, tyAre harSAzrapUrNa nayanavALA lamaNe cakane tyAga karyo. putrane vRttAnta sAMbhaLIne rAmanI paNa AMkho ekadama bIDAI gaI, gADha zekathI pIDAelA dehavALA, mUccha pAmavAnA kAraNe viThThala banI bhUmi para DhaLI paDyA. candanajaLanAM chAMTaNuM karavAthI rAma bhAnamAM AvyA ane svastha banI lakSamaNa sAthe rAma nehAkuLa banI ekadama putro pAse javA lAgyA. tyAra pachI lavaNa ane aMkuza baMne bhAIo rathamAMthI nIce utarIne Adara ane snehapUrvaka pitAnA caraNayugalamAM paDyA. rAma putrane AliMgana karIne atyanta nehapUrNa hRdayavALA thaIne pralApa karatA netramAMthI azrujaLano meTo pravAha choDavA lAgyA. he putro ! tame garbhamAM rahelA hatA, tyAre anArya evA meM atikaThora kArya karyuM ke-garbhavatI sItAne meM bhaya utpanna karanAra bhayaMkara araNyamAM tajI dIdhI, vipula puNyavALI sItAne paNa meM jyAre tame udaramAM hatA, tyAre atighora aTavImAM duHkha pamADIne AvI durdazAvasthAmAM mUkI, te vanamAM te samaye je A kuMDarIkapuranA svAmI tyAM na hatuM, to he putro ! tamAruM vadanacandra huM kyAMthI dekhI zakate? AvA mahAna amegha asrovaDe paNa tame mRtyu na pAmyA, te he vatsa ! tame A samagra jagatamAM ati puNyavALA che. pharI rAma sundara zabda bolavA lAgyA ke, meM tamane dekhyA, tethI huM mAnuM chuM ke, janakaputrI jIvatI che emAM sadeha nathI. harSAzru vahetA netravALA viyoganA duHkhamukta thaela lakSamaNa lavaNa ane aMkuza ema aMne kumArane gADha AliMgana ApavA lAgyA. zatrughra vagere bIjA rAjAo paNa A vRttAnta jANIne te pradezamAM AvyA ane uttama prIti pAmyA. baMne sinyanA aneka subhaTane gADha prItivALA ane saMgrAmanI cintArahita cittavALA ddhAone sukhada samAgama thayo. putra ane patine samAgama thaele dekhIne sItA vimAnamAM ArUDha thaIne jaldI puMDarIkapuramAM pahoMcI gaI. putrone samAgama thayo, eTale harSa pAmelA khecarathI parivarelA rAma pitAne traNe lekanA adhipatipaNAnI prApti thaI hoya, te Ananda mANavA lAgyA. have te nagarImAM rAme putrone samAgama thayAne mahatsava karyo, jemAM ghaNuM Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H 416 : paumacariya-padmacaritra vAjiMtrenA maMgalazabdo saMbhaLAvA lAgyA ane ghaNI vilAsinI strIo nRtya karavA lAgI. rAme vAjaMgha ane bhAmaMDalane mubArakabAdI ApI ke, tame mArA badhu che. kAraNa ke, kumArone tame ahiM ApyA che. tyAra pachI sAketapurI zaNagArIne svarga sarakhI sajaja karAvI. vaLI tyAM ghaNuM vAjiMtrenA maMgalazabda thavA lAgyA. tema ja nRtya, nATaka ane hAva-bhAva-pUrvakanA vilAsa uMcI grIvAo karIne vilAsinIo vilAsa karavA lAgI. putra sahita rAma puSpaka vimAnamAM ArUDha thayA, tema ja AbhUSaNothI alaMkRta thaelA lakSamaNa paNa temAM beThelA zebhavA lAgyA. nagaranA killAo, nagaranA daravAjAo para vajA uDatI hoya tevA jinabhavananAM darzana karatA A narendroe sAketanagarImAM praveza karyo. hAthI, ghoDA, ratha, ane ddhAo sahita vAjiMtro ane jayakAranA zabda utpanna karatA, kevaDe darzana karAtA rAma-lakSmaNa ane kumAra nagaramAgamAM jaI rahelA hatA. lavaNa ane aMkuzanA darzananI utkaMThAvALI, kamaLa sarakhA mukhavALI nArIo ekadama makAnanA gavAkSemAM najIka najIka aDoaDa goThavAI gaI. atizaya sundara rUpane dhAraNa karanAra lavaNa-aMkuzanAM adhika adhika darzana karatI yuvatIo potAnAM hAra, valaya ane AbhUSaNe paDyAM che ke nathI paDyAM? te kumArene jovAnI utkaMThAmAM jANI zakI nahiM. are bena! pupothI bharelA ane veNIvALA A tArA mastakane nIcuM namAva, te mArgamAM jatA A lavaNa-aMkuza kumAranAM darzana pAmI zakuM. tyAre sAmIe tene pratyuttara ApyuM ke, are nirNAgiNa! tAruM mana kyAMya bIje bhaTakatuM jaNAya che, nahiMtara he caMcaLa ane capaLa svabhAvavALI ! ATalI vizALa vacce jagyA hovA chatAM te kumArane kema na dekhI zake? he lajajAvagaranI! yauvananA madathI garvita banIne tArA stanayugalothI mane dAbI na" nAkha. tyAre bIjI namratAthI kahevA lAgI ke, "he bahena ! tuM mArA para zeSa na kara, kAraNa ke, kautuka jovAnuM kutuhaLa te darekane samAna hoya che" bIjI kaI bIjIne dabAvIne aMdara pesI jAya che, bIjI vaLI bIjInuM mastaka nIcuM namAvI mAgamAM najara kare che, vaLI bIjI keIkane tyAMthI khaseDIne gavAkSamAM pote dAkhala thAya che. A pramANe nagaranI nArIo lavaNa ane aMkuzanAM rUpa jovAnA kautuka manavALI strIoe sAmaTo kelAhala karIne sarve bhavananA gavAkSene ghAMghATavALA karI nAkhyA. aSTamInA candra sarakhA bhAlatalavALAM AbhUSaNothI alaMkRta lavaNa-aMkuza baMne kumAre rAmanI bAjumAM beThA. 'sindaravaNuM samAna raMgavALA vastrovALe A lavaNakumAra che, temAM zaMkA nathI; jyAre zukanA piccha samAna varNavALo rezamI divya vastra paherela. aMkuzakumAra che. aneka vizAlaguNovALA jenA A putra che, te janakaputrI kharekhara dhanya che. je keIe atizaya puNya karyA haze, te ja kanyAo Ane varaze." kaI nArI AvatA zatrughane, te bIjI vAnarAdhipati sugrIvane, trIjI vaLI hanumAnane, cAthI bhAmaMDala becarane dekhatI hatI. keI trikUTa-svAmIne, keIka virAdhita, nala Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [101] deva Agamana--vidhAna ane nIla, kAika aMga, agada vagere ghaNA vAnA cihnavALA subhaTA AvatA hatA, tene nagaralAke jotA hatA. A pramANe leAkeA jayakAra ane jenAM ma gala gItA gAtA hatAevA alarAma ane nArAyaNa harSoM pAmatA rAjamArge thI pasAra thatA hatA. jenA upara maneAhara cAmA vIMjAI rahelA che, nArIvage jenAM maMgalA karelAM che, ane jenAM magalagItA gAelAM che; evA vimala kAntine dhAraNa karanArA rAme ane lakSmaNe putrA sahita pAtAnA gharamAM praveza karyA. (63) padmacarita viSe 'lavaNa-aMkuza kumAreAnA samAgama' nAmanA sAmA panA AcAya zrIhemasAgarasUrie karela gUja rAnuvAda pUrNa thayA. [100] [sa. 2025 dvitIya ASADha zulA pAMcamI zanaizcara ] : 417 : [101] deva Agamana-vidhAna have kAIka samaye kiSkiMdhipati sugrIva, hanumAna, khibhISaNa vagere ghaNA rAjAe rAmane vina Mti karavA lAgyA ke, 'he svAmi ! janakaputrI duHkha bhAgavatI pArakA dezamAM nivAsa karI rahelI che, teA he raghunandana ! Apa prasannamanavALA thai tene hukama mAkalA ke, jethI te ahiM Ave.' vicAra karIne rAme temane kahyuM ke, leAkeA taraphathI thatA apavAdo sAMbhaLIne tenA mukhane huM kevI rIte joi zakuM? jo samagra pRthvIjanAne sAgana khAine agara tevA koi divyathI pratIti karAve, teA ja tenI sAthe vAsa karI zakAya, e sivAya yAga thavAnA bIjo keAI mArUM nathI.' 'tema bhale thAo. ema kahIne khecararAjAee atizaya vegapUrvaka pRthvInA leAkeA tema ja samagra rAjAene AmaMtraNa meAkalAvI elAvyA; eTale samagra leAkeA ane rAjAe, vidyAdharA peAtapeAtAnA samagra parivAra sahita tyAM AvI paheAMcyA. nagarInA bahAranA pradezamAM sane nivAsa karAvyA. AvelA prekSakAne besavA mATe moTA uMcA mAMcaDA temaja maneAhara prekSAghara sarakhA maMDapeA ubhA karAvyA. pratijJA pUrNa kevI rIte thAya che? te jovAnI utkaMThAvALA nagaraleAkeA temAM prekSaNa jovA mATe besI gayA. jovA AvanAra prekSakavargane tAskUla, puSpa, candana, zayana, Asana, khAna-pAna vagere jarUrI sAmagrI maMtrIoe sarvAMne pUrI pADI. tyAra pachI rAmanI AjJA pAmelA sugrIva, bibhISaNu, sUryaka, jaTI, bhAma'Dala, hanumAna, virAdhita vagere subhaTo tathA khIjA paNa keTalAka subhaTA kSaNA mAM puMDarIkapuramAM gayA. teoe te rAjabhavanamAM praveza karyo ke, jyAM sItA nivAsa karatI hatI. teoe jayakAra zabdanI udghASaNA 13 Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 418 : paumariya-padmavi karI. save khecAe sItAne praNAma karyA. aNadhAryA save rAjAdika subhaTo AvelA heAvAthI saMbhramapUrvaka ubhA thaIne adhika AdarapUrvaka temane khelAvyA ke, AvApadhAro.' tyAra pachI teo sItA-sanmukha besI gayA. sItA paNa peAtAnI niMdAnAM vacana kahetI kahevA lAgI ke, daive mArA zarIranI AvI duHkhavALI sthiti utpanna karI che. dujanAnAM vacanarUpI agnithI A mArAM aMgeA khaLIne khAkha thaI gayAM che, kSIrasamudranA zItala jaLathI paNa tene zAMti thatI nathI.' tyAre te kahevA lAgyA ke, 'huM svAmini ! have A bhayaMkara zAkanA tamA tyAga karI, tamArA mATe je kAi apavAda-vacana khAlaze, te pApIomAM paNa mahApApI haze. A pRthvIne mastaka upara *ucakavA kANu sama khanI zake che ? taNakhA jharatA pILA agninuM pAna kANa karI zake ? che? kayA mUkha AtmA candra ane sUryanA dehane jIbhathI cATavA taiyAra thAya che ? e pramANe nirmaLa zuddha zIlavALI tArA sarakhIneA apavAda je grahaNa karaze, te jUTha khelanAra A leAkamAM kadApi kAMya sukha pAmaze nahiM. rAme tamArA mATe A puSpakavimAna mAkalyuM che, mATe he deva! tamA temAM jaldI ArAhaNa karA, eTale keAzalA nagarIe ApaNe gamana karIe. jema candranI mUrti vagara vRkSa, bhavana ke AkAza zAbhA ApatAM nathI, tema tamArA vagara rAma, deza ke nagarI zeAbhA ApatAM nathI.' ATaluM kahetAM pAtAne apavAda dUra karavA mATe te uttama vimAnamAM ArUDha thaI, subhaTA sahita sAketa nagarIe gaI, tyAM AgaLa mahendroika nAmanA udyAnamAM sItA vimAnamAMthI nIce utarI ane eka rAtri tyAM pasAra karI. 6 sUryodaya-samaya thayA, tyAre uttama nArIethI piravarelI sItA manohara hAthaNI upara besIne rAmanI pAse paheAMcI. samagra leAkeA ema eAlavA lAgyA ke, * sakala traNe leAkamAM A sItAnuM rUpa, sattva, mahAnubhAvatA ane zIla uttama che. AkAzamAM khecaraleAkeA, pRthvI para rahelA bhUmicara leAkeA e sarve sItAne dhanyavAda ApatA tenA zIlanI prazaMsAnA zabdo pAkAratA vizeSa prakAre sItAne avalAkana karavA lAgyA. keTalAka rAmane, bIjA vaLI keAI mahAbAhuvALA lakSmaNane jovA lAgyA, keTalAka cadra ane sUrya samAna kAntivALA lavaNu ane aMkuzane nIhALavA lAgyA. kAIka sugrIva ane bhAmaDalane, kAIka tyAM beThelA bibhISaNane ane hanumAnane, keTalAka khIjAe vismaya manavALA banIne candrodaraputrane jovA lAgyA. tyAM jyAre sItA rAmanI pAse jatI hatI, tyAre khIjA rAjAo sahita lakSmaNe vidhi-pUrvaka ardhya ApyuM. have sItAne AvatI joine rAma manamAM cintavavA lAgyA ke, aneka mAMsAhArI prANIethI bharelA araNyamAM cheADI, te paNa A mRtyu na pAmI ane jIvatI zI rIte rahI zakI ?" e hAthanI aMjila joDIne rAmanA caraNamAM praNAma karyAM, aneka prakAranA vikalpA cintavatI sItA rAmanI sanmukha ubhI rahI. rAme sItAne kahyu ke, huM vaidehi sItA ! mArI sanmukha ubhI na rahe, ahiMthI dUra khasI jA, lajjA vagaranA huM tane Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [101] deva Agamana-vidhAna : 419 dekhavA samartha nathI. rAvaNanA bhavanamAM ghaNA divasa sudhI tenA antaHpurathI parivarelI banIne tyAM nivAsa karyA. huM samajI zakateA nathI ke, tAruM hRdaya keAnA pratye snehavALuM haze ?" tyAre sItAe patine pratyuttara ApyA ke, tamArA jevA bIjA kAI niSThura mAnavI nathI. kAraNa ke, eka sAmAnya abudha puruSanI jema dAruNu kama AcaryuM, DAhalAnA khAnAthI mane chetarIne tame mATA bIhAmaNA araNyamAM phagAvI dIdhI. huM dazarathanA nandana ! AvuM atiniSThura kama tamArA sarakhAe karavuM zAbhAspada gaNAya kharu? kadAca bhayaMkara mahAvanamAM huM asamAdhi pAmIne mRtyu pAmI hota, tA mahAdurgati karanAra evuM kA tame siddha karyuM na hate? he prabhu! thoDo paNa hRdayamAM mArA pratye sadbhAva hota, tA mArI mAtAne tyAM mAre tyAga te samaye kema na karyA ? he svAmi ! mAlika vagaranA anAthAne, duHkhIene, daridratA pAmelAone, viSamadazA pAmelAone zaraNabhUta A jagatamAM jinazAsana che. he svAmi! hajI paNa tamArA hRdayamAM snehanA chAMTA hoya teA, ATaluM mane vItavA chatAM saumya hRdayavALA thaine mane AjJA Ape| ke, * ahiM have mArA mATe zuM karavA yAgya che?' rAme kahyuM ke, 'he priye ! huM sArI rIte samajI zakuM chuM ke tuM nila zIla dhAraNa karanArI che, te paNa leAkeAnA manamAM je zaMkA rahelI heAya, te divya dekhADavA dvArA zakA bhUMsAI jAya ane pharI kuzakA na pAme tema karI batAva.' A vacana sAMbhaLIne sItAe hyuM ke, 'mAruM vacana sAMbhaLeA; he prabhu ! pAMca divyeAmAMthI kAi paNa dibyamAM pasAra thai leAkeAne mArA zIlanI pratIti karAvI ApIza. kaheA tA, trAjavAmAM caDuM, kahe teA agnimAM praveza karuM, kaheA teA phALa mArIne kUvA ullaghana karuM, kaheA teA ugra jheranuM bhakSaNa karuM, athavA tame A samaye mArA zIlanI bIjI je parIkSA karavA mATe kahA, te karavA taiyAra chuM; mATe AjJA karI, te pramANe pratijJA svIkAravA taiyAra chuM'rAme paNa vicAra karIne jaNAvyuM ke-'he sItA ! agnimAM praveza kara' sItAe kahyuM, 'bhale ema thAe, emAM mane lagAra paNu sandeha nathI.' A pramANe agnipravezanI pratijJA sItAe svIkArelI sAMbhaLIne leAkeAnAM netrA azru vahevaDAvavA lAgyAM, keTalAka atiduHkhita manavALA thayA. A samaye siddhA nimittajJe rAmane kahyuM ke, he deva ! mArI vAta Apa sAMbhaLeA ke, A sItAnA zIlanA guNAnuM varNana karavA devatAe paNa samartha nathI. kadAca lAkhayAjana pramANane meruparyaMta pAtAlamAM praveza kare, athavA be lAkha ceAjana-pramANane lavaNusamudra zASAi jAya, te paNa janakaputrI sItAnA zIlane keAI AMca ke vipatti pamADI zake tevA keAi janmyA nathI. he rAghava ! vidyA ane maMtraprabhAvathI me pAMce meruparyaMtanAM caityAne aneka vakhata vaMdanA karI, lAMkhA kALa sudhI tapa paNa ghaNA AryAM che. he mahAyazavALA ! jo sItAe manathI paNa peAtAnA zIlaneA bhaMga karyo hAya, tA mArAM ekaThAM karelAM samagra puNyanA prabhAva temAM nila thAo. ' Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 420 : paumacariya-padyacaritra sArAM sundara vacana belanAra siddhArthe pharI kahyuM ke, "suvarNanI lagaDInI jema akhaMDita zIlavALI je sItA haze, to agnimAM utarIne nirupadravatAthI bahAra nIkaLI jaze." AkAzamAM rahelA kheca, pRthvItala para rahelA pAdacArI manuSyo kahevA lAgyA ke, "he siddhArtha ! tame A vacana sundara kahyuM. tyAM rahelA loko moTA kaMThathI bolavA lAgyA ke, "sItA satI che, satI che. he rAma! mahApuruSonI mahilAo vikRti pAme nahiM." e pramANe sarva loke gadagada svare rudana karatA kahevA lAgyA ke, "he rAghava! ati niya banIne AvA kUra kAryane vyavasAya na karo." tyAre rAme kahyuM ke, je tamArAmAM thaDI paNa kRpA hoya, to tame aticapaLa banIne sItAne parivAda agara tenA mATe viparIta vacana na bole." tyAra pachI najIka ubhA rahelA sevakone AjJA ApI ke, traNase hAtha pramANu samarasa ane uMDI vAvaDI khAdI taiyAra karo. temAM kAlAguru, candana AdinAM kAcho evI rIte bhare ke, upara zikhara samAna dekhAya ane vAvaDInI cAre bAju pracaMDa agni zIdhra saLagAvo." he svAmi! jevI ApanI AjJA" ema kahIne sevakavarga gaye ane AjJAnusAra vAvaDI badAvI. candanAdika kANe pUrAvyAM ane agni paTAvya vagere sarva kAryo taiyAra karyA. he zreNika! A ja samaye te rAtrimAM udyAnaviSe pUrvabhavanA koIka vairIe sakalabhUSaNamunine upasarga karyo. pApiNI vidyudravadanA nAmanI bhayaMkara rAkSasIe nIce utarIne te munivarane je duHkha utpanna karyuM, te ekAgra manathI zravaNa kare. vaitADhya parvatanI uttarazreNimAM guMjA-vidhAna nAmanA nagaramAM sihavikrama nAmane zUravIra vidyAdhara rAjA te nagarInuM rAjya bhogavatuM hatuM. tene zrI nAmanI sundarapatnI hatI. sala bhUSaNa nAmane putra hato. uttama rUpavantI AThaso kanyAo sAthe tenAM lagna thayAM. ghaNA guNavALI kiraNamaMDalA nAmanI tenI agamahiSI hatI, te hamazikha nAmanA bIjA kumAra sAthe adhika mithuna sevana karavAnI abhilASA rAkhatI hatI. koIka vakhate tene dekhIne sakalabhUSaNa adhika ke pAye, tyAre bIjI patnIoe madhura akSarothI tene kezAnta pAThyo. vaLI bIjA keI samaye zayanamAM kiraNamaMDalA patnIne hamazikha sAthe sUtelI sAkSAt dekhI eTale gusso pAmelA rAjAe tene hAMkI kADhI. sakalabhUSaNa rAjA saMvega pAmya ane dIkSA aMgIkAra karI. pelI marIne vidyuvadanA nAmanI bhayaMkara rAkSasI thaI. bhikSA vicaratA te munivarane herAna-parezAna karavA mATe mahApApiNa te duSTa rAkSasIe hAthI bAMdhavAnA staMbhane khodI nAkhyA ane te hAthI A munine upasargo karavA lAgyA. nivAsa karavAnA gharane bALI mUchyuM, dhULanI vRSTi karI, mArgamAM ghaNAM kAMTAo pAtharyA. je makAnamAM pratimA grahaNa karIne muni kAussaga karatA hatA, te gharanI bhIMta bhAMgI nAkhI. gharamAM caroe praveza karIne sAdhune bAMdhyA; pharI baMdhana cheDI nAkhyuM. munie madhyAhna deza-kALa vakhate bhikSA mATe nagaramAM praveza karyo. tyAra pachI bhikSA grahaNa karIne bahAra nIkaLatAM rAkSasIe strIrUpamAM te muninA gaLAmAM hAra bAM Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [101] deva Agamana-vidhAna : 421 : ane lokone kahevA lAgI ke, "A zramaNa cora che." te pApiNuM rAkSasIe te sAdhune bIjA paNa ghaNuM upasargo karyA. pharI mahendraudaka nAmanA udyAnamAM rahelA muninI pAse te rAkSasI pahoMcI. rAtre vetAla, hAthIo, siMha, bhayaMkara phUMphADA mAratA seMkaDo sarpo, strIonA atiAkarA upasargo te munine karavA lAgI. A ane evA bIjA aneka duHkha utpanna karanArA upasargo rAkSasIe karyA, te paNa munivaranuM mana lagAra paNa calAyamAna na thayuM ane potAnA dhyAnamAM aDola rahyuM, eTale temane kevalajJAna utpanna thayuM. kevalajJAnanI utpatti jANIne AkhaMDala vagere deva hAthI, ghoDA, ratha vageremAM ArUDha thaIne tarata sAdhu pAse gayA. janakaputrIne vRttAnta dekhIne haribhegameSIe Indrane vinaMti karI ke, "he prabhu! A duSkara kAryane Apa juo. devone jene sparza karavo duSkara ane sarva sone bhaya utpanna karanAra agni ahiM pragaTAvyo che. he mahAyaza! Avo ghara upasarga sItAne kema pravartAvyo haze? jinadharmamAM bhAvita manavALI, vizuddha zIlavALI suzrAvikAne he surapati! A upasarga kema thatuM haze ?" Ije te devatAne kahyuM ke, "huM to te sAdhune vaMdana karavA mATe jAuM chuM, parantu tuM te sItAnI pAse pahoMcIne tenI veyAvacca kara." A pramANe mukuTa, zreSTha hArathI alaMkRta karelA aMgavALA, aneka sAmantamaMDalathI cubita thaelA pAdapIThavALA-arthAt aneka rAjAothI sevAtA evA rAmane devendra niyukta kArya karavAnA cittavALA nimala vimala AkAzamAgamAM svasthapaNe rahelA hariNegamelI senApatie joyA. (75) padmacarita viSe deva Agamana-vidhAna' nAmanA ekase ekamAM pavane gUjarAnuvAda pUrNa thayuM. [11] [12] rAmane dharma-zravaNa tRNa, kASTa vagere InothI pUrNa atimahAna vAvaDIne joIne samAkula manavALA rAma aneka prakAranA vikalapa karavA lAgyA ke, "vividha seMkaDe guNazALI sItAne pragaTAvela agnimAM praveza karatI huM kevI rIte dekhI zakIza?, A agnimAM e avazya mRtyu pAmaze ja. pachI sarva loke ema bolaze ke, A janakaputrI sItA apavAdathI utpanna thaelA duHkhavALI agnipraveza karIne mRtyu pAmI. jyAre tenuM apaharaNa karyuM ane zIlavALI tene IcchatI na hatI, tyAre rAvaNe talavArathI tenuM mastaka kema na kApI nAkhyuM? AvI rIte mRtyu pAmI hatuM, te zIlavALI te janakaputrIne zIlaguNa Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 422 : paumacariya-padmacaritra pragaTa thatuM ane traNe bhuvanamAM yaza phelAte. A samagralokamAM jeNe jevI rIte maraNa upArjana kareluM hoya, teNe tevI rIte nakkI pAmavuM joIe, te niyama pheraphAra thaI zakato nathI. A ane tenA sarakhA bIjA vikalpa rAma karatA hatA, eTalAmAM tyAM agni prajvalita thavA lAgyA. varSAkALamAM meghanI jema pracaMDa vAyarAnA jhapATAthI ghaNA zyAma kAjaLa sarakhA dhUmADAvaDe samagra AkAza avarAI gayuM. A strIne thato. tevA prakArane upasarga jANe dekhavA mATe samartha na hoya tema, dayAnA pariNAmavALe sUrya kyAMya palAyana thaI gaye. "dhaga dhaga" evA zabda karate suvarNanA sarakhA pItavarNavALe, eka gAu-pramANa javAlA uMcI javAthI AkAzane prakAzita karato agni bhaDa bhaDa" karato prajavalita thavA lAge. zuM eka sAmaTA se sUryone udaya thaye ke, A pRthvItalane bhedavA mATe utpAtarUpI parvata utpanna thaye ke, dusaha pratApa bahAra nIkaLyo haze? aticaMcala javAlAo sarvadizAmAM skurAyamAna thavA lAgI, zuM ugra tejavALI vijaLInA camakArA AkAzamAM thAya che ke zuM? AvA prakArane agni bhabhUkI rahela hatA, tyAre janakaputrI sItA ubhI thaI. kAussagna karIne RSabhAdika sarva tIrthakaronI stuti karI, vaLI siddha bhagavanto, AcArya mahArAjAo, upAdhyAyajI mahArAjAo, jagatamAM prasiddha evA sAdhu mahAtmAone nirmaLa hRdayapUrvaka praNAma karyA. pharI mastakavaDe potAnA najIkanA zAsanapati zrImunisuvratasvAmIne mastakavaDe praNAma karyA. A pramANe mahApuruSone namaskAra karIne sItA kahevA lAgI ke, "he sarve lokapAla! satyathI pratijJApUrvaka tamane kahuM chuM ke, rAma sivAya bIjA anya puruSane mana, vacana ane zarIrathI svapnamAM paNa IcchavA hoya te, mane A agni bALI nAkhaje. ane je mArA pitAnA pati sivAya mArA hRdayamAM bIje keI na hoya ane mArA zIlaguNane prabhAva hoya te A agni mane bALaze nahiM." e pramANe pratijJApUrvaka besIne janakaputrI-sItAe agnimAM praveza karyo. tyAre agni palaTAIne atizaya nirmaLa jaLa banI gayuM ane daDha zIla dhAraNa karanAra sItA parIkSAmAM suvarNa mAphaka zuddha thaI. have te vAvaDImAM ghAsa, kAcho ke agninA aMgArA bIlakula dekhAtA nathI, mAtra taddana svaccha jaLapUrNa vAvaDI dekhAya che. dharaNatala phADIne "khaLa khaLa" zabda karatuM jaLa aNadhAryuM uchaLavA lAgyuM. vaLI te jaLa vizALa pramANamAM ane uMDANathI nIkaLIne Avarta karatuM, athaDAtuM ane ujajavala phINasamUhane karatuM vRddhi pAmavA lAgyuM. keIka sthaLe jhagajhagATa karatuM, keIka sthaLe dili dili evA prakAranA zabda karatuM, unmArge pravartatA kallolavALuM, atibhaya pamADatuM jaLa vahevA lAgyuM. DIvAramAM te kSobhita thaelA samudra samAna keDa sudhI jaLa. caDI gayuM ane tyAra pachI stananA pradeza upara jaLa vRddhi pAmavA lAgyuM. jaLa eTaluM ubharAvA lAgyuM ke, temAM keTalAka loke jaldI taNAvA lAgyA ane sarve vidyAre te ekadama AkAzamAM uDI gayA. zreSTha catura zipioe banAvelA majabUta mAcaDAonA samUho paNa tyAM DolavA lAgyA, tyAre nirAza thaelA loka jaLamAM vahetA Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [12] rAmane dharmazravaNa : 423 : vahetA taNAtA taNAtA belavA lAgyA ke-"he sItA devI! he sarasvati! he dharma vatsale! bAlaka, vRddho, Atura sahita dIna banele loka jaLamAM vahI jAya che, tene tame bacAve. lokone jaLamAM harAtA dekhIne te samaye sItAe prasanna banIne jaLane sparza karyo, eTale tarata ja jaLa vAvaDI samAna thaI gayuM. jaLane bhaya cAlyA gaye, eTale sarva loke manamAM zAti pAmyA. sapheda ane lAla kamaLathI pUrNa ane alaMkRta kAMThAvALI nirmaLa jaLathI saMpUrNa bharelI vAvaDIne jovA lAgyA. pharI te vAvaDI kevI hatI? te kahe che- sugaMdhI zatapatrayukta kesarAmAM chUpAIne rahelA, guMjArava karatA, madhura saMgIta samAna gIta karatA evA bhramaro jemAM rahelA che, cakavAka, haMsa, sArasa tema ja vividha prakAranA pakSIonA guNayukta, maNi-suvarNanA pagathIyAvALI, vAvaDInA madhyabhAgamAM sahasapatravALA kamaLanA siMhAsana para divya rezamI vastra vIMTALelA siMhAsana para sukhapUrvaka beThelI padmadrahamAM nivAsa karanAra lakSmIdevInI jema sItA zebhatI hatI. te ja kSaNe divya cAmaravaDe devIo sItAne vIMjavA lAgI, tuSTa thaelA devo AkAzamAMthI puSpavRSTi karavA lAgyA. sItAnA zIlanI kasoTIne prazaMsatA AkAzamAM rahelA de nRtya karavA lAgyA, gAyana karavA lAgyA ane zAbAzI ApavA lAgyA. AkAzamAM devasamUha vividha prakAranAM vAjiMtra evA jorathI vagADatA hatA ke, tenA zabdathI samagra leka jANe pUrAI gayo na hoya tema jaNAtuM hatuM. vidyAdhara ane manuSya tuSTa thaIne nRtya karatA bolavA lAgyA ke, "sItAe saLagatA agnimAM paNa pasAra thaIne zuddha zIlavALI che. evI khAtrI karAvI ApI. A samaye sneha-nirbhara lavaNa ane aMkuza kumAre AvIne pitAnI mAtA sItAne praNAma karavA lAgyA. mAtAe paNa temanA mastakane sUMdhyAM. padmalakSamI sarakhI pitAnI patnIne dekhIne samIpamAM rahelA rAma kahevA lAgyA ke, he priye! mAruM A vacana sAMbhaLe. he candrasarakhA vadanavALI! have tuM prasanna hRdayavALI thA ane mArA duzcaritranI mane kSamA Apa. he bhadra ! mArI ATha hajAra patnIemAM sahuthI uttama tuM che. have tuM mane AjJA ApatI sarva prakAranA viSayasukhane anubhava kara. he manohara aMgavALI priye! puSpaka vimAnamAM ArUDha thaelI aneka vidyAdhara yuvatIothI parivarela tuM mArI sAthe mandaraparvata AdinAM jinabhavanane vaMdana kara. meM ghaNuM aparAdhe karyA che, kepane tyAga karIne mArA khoTA vartananI mane tuM kSamA Apa, ane surakanI upamA sarakhA prazaMsanIya viSayasukhane mArI sAthe anubhava kara." tyAre sItAe patine kahyuM ke, "he narapati! Ama tame udvega na pAme, huM keInA upara gussAvALI banI nathI, meM ja pUrve AvuM pApakarma upArjana kareluM che. he deva ! huM ApanA upara ke asatya kalaMka ApanAra lokenA upara reSA Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 424 : paumacariya-padmacaritra yamAna thaelI nathI. he rAghava! huM to mArA pitAnA upArjana karelA karma upara reSAyamAna thaelI chuM. he prabhu! tamArI kRpAthI meM to devatAonI upamAvALA bhogo bhogavyA che. have te evuM karma AcarIza ke, pharI kadApi huM strI na thAuM. he mahAyaza! IndradhanuSa, phINa parapoTA sarakhA durgaMdhamaya ane ghaNA duHkha utpanna karanAra evA bhegothI zuM lAbha thavAno che? aneka lAkha yUniomAM paribhramaNa karatAM karatAM have huM atizaya thAkI gaI chuM. have huM sarvathA duHkhathI mukta thavA mATe jinezvare upadezelI dIkSA aMgIkAra karavAnI abhilASA rAkhuM chuM. ema kahIne navIna zebhAvALI sItAe sarva parigraha ane AraMbhane tyAga karavA pUrvaka pitAnA mastaka parathI uttama kezane ukheDI nAkhyA. marakataratna ane bhamarAnA aMga sarakhA zyAma ukheDelA keze joIne mUcchathI bIDAelA netravALA rAma ekadama dharaNI upara DhaLI paDyA. eTalAmAM rAmane candanAdika dravyothI svastha karyA, teTalAmAM sarvaguNa nAmanA munIzvare sItAne dIkSA ApI ane AryAne samarpaNa karI. mahAvrata dhAraNa karanArI, parigrahano sarvathA tyAga karanArI, pApakarmone na karanArI pitAnA hitane AcaranArI banI. tyAra pachI potAnA guruvarga sAthe munivaranA caraNamAM vaMdana karavA gaI. gazIrSa--candanAdika vaDe svastha thaelA rAme jeTalAmAM sItA tarapha najara karI ane tene na dekhI, eTale reSAyamAna thaelA rAma manmatta hAthI upara ArUDha thayA. uMcA chatrayukta manaharapaNe vijAtA cAmara-yugalavALA, subhaTanA parivArathI parivarelA rAma devathI parivarelA IndranI sarakhA jaNAtA hatA. vaLI rAma bolavA lAgyA ke, "mArI patnI vizuddha cAritravALI che, te ahIM atimAyAvI, devoe tenuM sAMnidhya zuM karyuM? loca karelA kezavALI sItAne je deve mane arpaNa nahIM kare te saMdeha-rahitapaNe jaladI temane devapaNAthI bhraSTa karIza. Aje kone maravAnI IcchA thaI che? Aje yamarAjAe kone yAda karyo che ke, je puruSe mArI hRdayavallabhAne dhAraNa karI rAkhI che. bhale tenA mastaka paranA keza leca karelA haze, sAdhvIonA sAMnidhyamAM ke vacamAM beThI haze, te paNa suMvALA akhaMDa zarIravALI sItAne jarUra huM jaladI pAchI lAvIza." A ane evAM bIjAM vacane bolatA rAmane sAtvana ApIne samajAvyA ane tyAra pachI te aneka rAjAnA parivAra sahita sAdhu bhagavanta pAse pahoMcyA. zaradakALanA sUryasamAna tejavALA sakalabhUSaNa munivarane dekhIne rAma hAthI uparathI nIce utaryA ane vividha prakAre te munine praNAma karyA. candra ane sUrya-sahita Indra jema jinezvaranI pAse bese, tema lavaNa-aMkuza putra sahita rAma munivaranI pAse beThA. bIjA rAjAo sahita lakSamaNa paNa munine namaskAra karIne AgaLa AvIne beThelA devatAo je dharaNatala para beThA hatA, tyAM AvIne besI gayA. AbhUSaNarahita hovA chatAM paNa zvetavastra dhAraNa karanArI sItA tArAo vacce jema samara Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = [102] rAme karela dharma-zravaNa : 425 4 kaLAvALo candra zobhe, tema bIjI sAdhvIonI vacce zobhatI hatI. devatAoe ane manuSyae potAnAM sthAna grahaNa karyA, tyAre abhayasena nAmanA ziSya jinadharmanuM svarUpa kevalajJAnI bhagavantane pUchayuM. tyAra pachI meghasarakhA gaMbhIra zabdavALA munivare vipula, nipuNa, yathArtha sukhe samajI zakAya tevA dharmanA svarUpanuM nirUpaNa karyuM. A anantAnaH AkAza viSe zAzvata svabhAvathI rahele, traNabhedavALe loka tAla saMsthAnavALo kahelo che. adholoka trAsana samAna che. madhyabhAga jhAlara sarakho ane uparane loka mRdaMga AkAravALe kahela che. jIvone atimahAna duHkho utpanna karanAra evI ratnaprabhA vagere sAta nArakIo meruparvatanI nIcenA bhAgamAM rahelI che. ratnaprabhA, zarkarA prabhA, vAlukAprabhA, paMkaprabhA, dhUmaprabhA, tama prabhA ane atibhayaMkara sAtamI tamatama prabhA nAmanI sAta nAraka pRthvIo jANavI. temAM anukrame 30 lAkha, 25 lAkha, 15 lAkha, 10 lAkha, 3 lAkha, pAMcabyuna ekalAkha, ane pAMca ja evI anuttarA-ema sAtenA sarva maLI 84 lAkha narakAvAso che. sUrya ane candranA tejarahita mahAbhayaMkara kaThora pracaMDa aNagamatA sparzavALA vAyarAo jyAM vAI rahelA che, evA sImantAdika 84 lAkha ghera narakAvAse tyAM rahelA che. te zreNika! ratnaprabhAthI nIce utaratAM utaratAM kamasara 13, 11, 9, 7, 5, 3 ane sAtamI nArakIno eka pratara ema sImaMtakathI mAMDIne apratiSThAna sudhI 49 nArakAvAse che. sImaMtakanI pUrvazreNInI cAre dizA ane vidizAmAM ATha AThanI hAni samajavI. cAlIza ane ATha adhika temaja sAta, cha, pAMca, cAra ema pharI pharI ghaTADatA ghaTADatA apratiSThAna sudhI ghaTADavuM. sImaMtakathI apratiSThAna sudhInA madhyavatI narakAvAsone narakendra kahevAya che. 48, 47, 46, 45, 44 A prakArathI apratiSThAna sudhI ghaTatI jAya che. tapelA leDhAnA lAlavarNavALA agni-samAna sparzavALA, uMdara bilADInA saDI gaelAM kalevara karatAM adhika durgadhavALA, vaja sarakhI se ane zULa pAtharelA atidurgama mArgavALA, ThaMDI ane garamInI apAra vedanAyukta, karavata ane talavAranI dhAra sarakhA patrayukta vRkSavALI narakamRthvImAM lehapiMDa jema mahAagnimAM paDe tema rasanA ane sparzendriyane vaza paDelA, pApakarma karanArA dharmane anAdara karanArA paDe che ane lAMbA kALa sudhI aneka prakAranI yAtanAo bhegave che. hiMsA, jaThacerI, Adi tathA pArakI yuvatIone sevana karavAnAM pApa karanArA bhayaMkara narakamAM jAya che. pite te pApakarma kare, bIjA pAse tevA pApa karAve, tevAM pAponI anumodanA kare, tIvra kaSAne AdhIna thaelA ja nakkI nArakImAM gabaDI paDe che. te nArakImAM jeo utpanna thAya che, teo pradIpta thaelA agninA sparza sarakhI vedanA bhegavatA bhogavatA khUba cIso pADe che, Amatema devAdeDI kare che ane dAjhavAnuM duHkha parAdhInatAthI sahana kare che. agninA bhayathI DarelA, atizaya tRSA pAmelA jaLapAna mATe vitaraNa nadImAM 54. Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = 426 : paumacariya-paddhacaritra jAya che, tyAre paramAdhAmIe tene dugandhi khArA jaLanuM parANe pAna karAve che. 2DAraLa kare to paNa, mukha phADIne garama rasanuM pAna karAve che. ativedanAthI mUccha pAmelA vaLI sabhAna bane che ane taDakAthI tapelA teo chAMyaDAne Azraya levA asipatravanamAM jAya che, paraMtu vanamAM pavanathI vRkSanAM patre kharI paDe tema A bicArA upara talavAranI dhAra karatAM atitIkSaNa dhAravALAM pAMdaDAM tema ja Ayudha uparA upara evAM AvIne paDe ke, aMge chedAI jAya. chedAI gaelA hAtha-paga-jaghAvALA, bhAMgI gaelI bhujAvALA, kapAI gaelA kAna-nAsikAvALA, ukhaDI gaelA mastaka-tAlunetravALA bhedAI gaelA hRdayavALA bicArA te nArakajIvo pRthvI para paDIne ragadothAya che. gaLAmAM deraDuM bAMdhIne te pApIone zAlmalI nAmanA kAMTALA jhADa upara uce laTakAve che, tyAra pachI te vRkSanA kAMTAothI chedAelA ane bhedAelA aMgavALA te nArakone paramAdhAmIo pharI nIce kheMce che. vaLI ahiM nArakImAM keIne mastaka nIce ane paga upara rAkhI dhagadhagatA agni saLagAvI kuMbhIpAkamAM rAMdhe che. yaMtra ane karavatathI kApI kApIne eka bIjAne khAya che. talavAra, zakti, kanaka, tomara, mudugara, musuMDhI Adi za vaDe sarva aMgenA TUkaDe TUkaDA thaIne bhUmi upara paDe che; tenuM siMha, ziyALa, gIdhaDA, kAgaDA, kUtarAdika bhakSaNa kare che. ratnaprabhAdika sAte nArakIonuM kamasara eka, traNa, sAta, daza, sattara, bAvIza ane tetrIza sAgaropama kALapramANa AyuSya hoya che. A pramANe narakamRthvImAM rahelA nArake kSaNavAra paNa bilakula zAtA-sukha nahiM prApta karatA mahAduHkhane anubhava kare che. ThaMDI, garamI, bhUkha, taraza, rega, zokAdika evAM traNe lokamAM je je dukhe che, te sarva duHkhone anubhava te bhArekama jIva narakamAM niraMtara bhogave che. mATe atitIvratara adharmanuM phala sAMbhaLIne tame jinavaranA dharmamAM nakkI atiprasanna hRdayavALA banIne udyama karanArA ane. ratnaprabhA nArakInA uparanA bhAgamAM bhavanavAsI de che, te devonAM nAma A pramANe jANavAM- asura, nAga, vidyuta, suparNa, agni, vAyu, svanita, udadhi, dvIpa ane diku-kumAra nAmanA bhavanapati de che. jeo devIonI vacce rahIne pAMcaIndrinAM viSayasukho bhegave che. 64, 84, 72, 96 lAkha, bAkInA cha devatAnAM darekanAM 76 lAkha bhavana che, te kramasara samajavAM. A bhavanane viSe rahelA deva saMgIta, vAjiMtrenA zabdo sAMbhaLatAM haMmezAM sukhI ane pramudita manavALA sukhamAM lIna banelA keTale kAla gaye, te paNa jANatA nathI. tenA upara asaMkhyAtA dvIpa ane samudro che, je jaMbudvIpathI zaru thaI chelA svayaMbhUramaNa paryanta sudhInA che. temAM kinnara, kiparuSa, garuDa, gandharva, yakSa, bhUta, pizAca ane rAkSase e nAmanA deva Ananda pUrvaka krIDA kare che. pRthvI, apa, agni, vAyu ane vanaspati e nAmanI pAMca kA sthAvara jIva kahevAya ane vaLI te darekanA pAMca pAMca bheda paNa kahelA che. ekendriyathI mAMDIne cha pAMca Indriya Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [102] rAme karela dharma-zravaNa : 4ra7 : vALA hoya che. teo anukrame sparza, rasa, gandha, cakSu ane zrotra IdrinA upagavALA ane bhevALA jIvo hoya che. sthAvarajIvo te prakAranA kahyA che, sUkSama ane bAdara, vaLI te baMne paryAptA ane aparyAptA evA bhedavALA samajavA. jIvane jJAna ane darzanano upayoga hoya che. jJAnano upayoga ATha prakArane ane darzanano upayoga cAra prakArano kahelo che, aMDAyuja, pitAyuja, jarAyuja; A garbhaja jIvonA bhede che. deva ane nArake upapAta-janmavALA che. tema ja keTalAka saMmUchima jIva hoya che. pAMca prakAranAM zarIro A nAmavALAM jANavAM, dArika, vaikriya, AhAraka, tejasa ane kAmaNa-zarIra, eka ekathI AgaLa AgaLanAM sUkSama ane guNe dvArA A zarIra prApta thAya che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, kAla, java ane pudagala A che dravyo che. ane te sAta bhAMgAothI yukta hoya che. A pramANe saMkSepathI dravyavizeSa samajAvyA. te zreNika! have saMkSepathI dvIpa ane samudro keTalA ane keTalA pramANavALA che, te kahuM chuM, te sAMbhaLo. jaMbudvIpa vagere dvIpa ane lavaNa vagere samudro eka ekanA Antare AgaLa AgaLanA kamasara bamaNa bamaNA mApavALA asaMkhyAtA dareka zubhanAmavALA che. sahuthI chele svayaMbhUramaNa nAmano samudra che ane madhyamAM jambudvIpa nAmane dvIpa che, te eka lAkha jana pramANuvALo ane maMDalAkAra AkRtivALe che. te hIpanA nAbhisthAnanA madhyabhAgamAM eka lAkhanA sava pramANavALo uMco, daza hajAra ejana-pramANa vistAravALe meruparvata che. te meparvatanI dakSiNa ane uttaradizA tarapha suvarNa ane ratnanA pariNAmavALA baMne paDakhe kulaparvata che. jene lavaNasamudranuM jaLa sparza kare che. himavAnuM, mahAhimavAna, niSadha, nIla, rukima ane zikharI evA nAmanA cha parvata 7 kSetrano vibhAga kare che. tenAM anukrame A nAmo jANavAM- bharata, hemavAnuM, harivarSa, mahAvideha, raNyaka, heraNyavata, uttaramAM eravatakSetra-ema sAta kSetre jANavAM. gaMgA nAmanI prathama nadI, sidhu, rohitAzA, rohatA, harinadI, harikAntA, zItA, zIdA, nArInarakAntA, rUdhyakUlA, suvarNakUlA, raktA, raktavatI vagere mahAnadIe kahelI jANavI. vIza vakSaskAra parvate, cetrIza rAjadhAnIo, zAlmali ane kabU sahita uttarakuru ane devakuruo e nAmanI akarmabhUmi jANavI. jambudvIpanuM jeTaluM pramANa che, tenA karatAM dhAtakIkhaMDa cAraguNe vizALa jANa ane tenA karatAM bamaNA pramANavALA puSkaravara dvIpanuM ardhakSetra jANavuM. pAMca bharata, pAMca airavata ane pAMca mahAvideha ema paMdara karmabhUmio ane trIza akarma arthAt bhagabhUmio kahelI che. haimavata, harivarSa, uttarakuru, devakuru, ramyaka, heraNyavata-A bhogabhUmiomAM yugaliko hoya che. teonAM AyuSyanI sthiti ane zarIra-parimANa jeTalAM jeTalAM hoya che, te saMkSepathI kahuM chuM, te tame ekAgra manathI sAMbhaLe. te bhegabhUmio vividha prakAranA Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 428 : paumacariya-paddhacaritra ratnamaya ane IcchA pramANe bhoge pUrA pADanAra kalpavRkSothI samRddha hoya che. joDale janmelA mithunenA vasavATavALI, haMmezAM ughAtapUrNa, mane hara evI tyAM gabhUmi che. gRhAMga, tiSAMga, bhUSaNaga, bhejanAMga, bhAjanAMga, vastrAMga, citrarasAMga, tuDi(ri)yAMga, kusumAMga; dIpikAMga A nAmanA tevA guNavALA daza prakAranA kalpavRkSo tyAM hoya che ane te yugalikonI IcchA pramANe bhoga Ape che. grISmakALanA sUrya samAna tejavALA, ghaNA ratnothI nirmANa karelA, ATha bhUmivALA divya zayana, sukhAsana sahita evA rahevA mATe bhavana nAmanA kalpavRkSo makAna Ape che. tiSa-kalpavRkSenA uparathI pasAra thatA candra ane sUrya paNa temanI prabhAthI jhAMkhA jaNAya che ane potAnI kAntine tyAga kare che. AbhUSaNa nAmanA kalpavRkSe viSe zreSTha hAra, kaDAM, kuMDala, mukuTa, - pura vagere AbhUSaNo utpanna thAya che, eka ATha jAtinI khAvAnI vAnIo temaja cesaTha prakAranAM vyaMjana zAka vagere svAdayukta AhAra bhajana-kalpavRkSo viSe utpanna thAya che. bhAjana nAmanA kalpavRkSo viSe bhaMgAra-jArI, thALa, vATakA, kaLAM, vardhamAna vagere suvarNa-2namaya bhAjane utpanna thAya che. vastrAMga nAmanA kalpavRkSe sUtaranAM suMdara vastro TUMkula, garama vastra, cInAMzuka-rezamI vastra, paTTa vagere aneka jAtinAM vastro teone Ape che. citrarasa nAmanA ka95vRkSane viSe aneka prakAranA madhura svAdavALA, kAdamba Adi vRkSonA phaLamAMthI taiyAra karelA hoya tevA Asavo ane pAnayogo utpanna thAya che. vINA, traNatAravALI sAraMgI, sacIsaya vagere vividha manahara svaravALAM kAnane sukha ApanAra evAM vAjiMtre sUryAga nAmanA kalpavRkSa upara utpanna thAya che. kusumAMga nAmanA kalpavRkSo uttama bakula, tilaka, campaka, azeka, punnAga, nAga vagere aneka prakAranAM pupe yugalika manuSyane arpaNa kare che. dIpikAMga nAmanA ka95vRkSo candra ane sUryanA teja-samAna jagajagATa karatA evA vividha prakAranA vRkSo zyAma-andhakArane nAza karatA hoya che. te bhegabhUmiene viSe vRddhi pAmatA nehAnurAgavALA, sarvAMgasundara evA te daMpatIo AvA prakAranA vRkSo pAsethI prApta thatA bhegone bhegavatA hoya che. hemavatakSetramAM rahelA mithunanI Ayusthiti eka pApamanI, harivarSa kSetramAM be palyopama, devakurumAM traNa palyopamanI che. uttaramAM paNa A ja pramANe kema jANa. teonuM zarIra-pramANu haimavatakSetra viSe be hajAra dhanuSya-pramANa, harivarSamAM cAra hajAra dhanuSa ane kuruone viSe cha hajAra dhanuSa-pramANa zarIra che. tyAM rAjA ke sevaka, kuja ke vAmana, laMgaDA ke mUMgA, baherA ke AMdhaLA, dukhI ke daridra kaI hetA nathI. tyAM samacaturasa-saMsthAnavALA, karacalI ane sapheda keza vagaranA, nirogI, cosaTha lakSaNone dhAraNa karanAra atizaya sundara rUpavALA deva sarakhA manuSya heya che. te manuSyanI strIo vikasita zreSTha kamalapatra-samAna suMdaranetravALI, sarvAMgasundara ane zaradakALanA candra samAna mukhanI zobhAvALI hoya che. te bhogabhUmi viSe te puruSa viSayasukha bhogave che ane lAMbA kALa sudhI te sukhane cheDe AvatuM nathI, Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [102] rAme karela dharma-zravaNu te dAnanuM phUla samajavuM. A dAna buddhimAna puruSe prakAranuM jANavuM. eka supAtramAM Apelu dAna ane eka apAtramAM ApeluM dAna samajavuM, pAMcamahAvratayukta, hu MmezAM svAdhyAya ane dhyAnamAM magna, dhana, svajana AdinA saMgarahita je sAdhuo hAya, temane ApeluM dAna supAtradAna kahevAya. tevA sAdhuone pUrNa zraddhA, zakti, bhakti ane jJAnapUrvaka ApeluM, guNeAne dhAraNa karanAra sAdhuone ApeluM dAna meATA phaLane ApanAra gaNAveluM che. tevA supAtramAM ApelA dAnanA prabhAvathI manuSyA haimavata vagere bhAgabhUmimAM utpanna thaIne suMdara taruNIonI madhyamAM rahelA te pAMce indriyanAM viSayasukhA bhAgave che. sayama-rahita rAga-dveSAdikathI kaluSita manavALA hAya ane avaLA udyama karanArA hAya, teone ghaNuM paNa dAna karavAmAM Ave, te paNa tenuM phUla alpa ane tuccha meLave che. A pramANe bhAgabhUminuM svarUpa sakSepathI tamane sabhaLAvyuM. have tevA prakAranA udyama karo ke, jethI te nizcita prApta thAya. : 429 : siMhamukha nAmanA aMtaradvIpanA manuSye aThThAvIza prakAranA heAya che. teonuM utkRSTa AyuSya patyeApamanA AThamA bhAga hoya che. vyantara devAnA upara pAMca prakAranA jyAtiSka devA hoya che, te A pramANe- candra, sUrya, graha, nakSatra ane tArAe jANavA. svabhAvathI tejasvI A deve meruparyaMtanI pradakSiNA phare che. ratisukha-sAgaramAM snAna karatA teo keTalA kALa pasAra thayA, te paNa jANatA nathI. jAtiSTha devatAonI upara kalpavAsI vaimAnika devA rahelA che, tenAM nAma saudharma, tema ja izAna, sanatkumAra, mAhendra, brahmalAka kalpa, lAntaka kalpa, mahAzukra, AThamA sahasrAra nAmanA ka5, tyAra pachI Anata, prAta, AraNa ane khAramA acyuta nAmanA kalpa jANavA. jemAM uttama devatAe nivAsa kare che. te kalpavAsI devAnI upara manane maneAhara lAge tevA nava caiveyakanA devA heAya che. teonI upara ane pUrvAde cAre dizAmAM AgaLa rahelA vijaya, vaijayanta, jayanta ane aparAjita nAmanAM vimAne che, ane amindrapaNAnuM sahuthI zreSTha sarvAsiddha nAmanuM vimAna temanI vacce raheluM che. te pAMce vimAneAnI upara bAra ceAjana gayA pachI tenA uparanA bhAgamAM ISaprANabhArA nAmanI siddhazilA nAmathI eLakhAtI pRthvI che ke, jyAM siddha bhagavantA rahelA che. pistAlIza lAkha yeAjana vistAravALI, ATha ceAjana jADAIvALI, uMdhI chatrInA AkAravALI te siddhazilA sahuthI uMce ane leAkAtre rahelI che. have huM vimAnAnI saMkhyA kahu chuM. saudharmAM kalpamAM khatrIza lAkha vimAnA, IzAna kalpamAM aThThAvIza lAkha, sanakumAramAM bAra lAkha, mAhendra kalpamAM ATha lAkha vimAnA kahelA che, brahmadevalAkamAM cAra lAkha vimAne hAya che, lAntaka vimAnamAM cAsa hajAra, tyAra pachI mahAzukra vimAnamAM cAlIza hajAra, sahasrAramAM cha hajAra,. Anata ane prANata kalpamAM cArasA, AraNu ane acyuta kalpamAM traNaseA vimAnA kahelAM che. uparanA traiveyaka AdimAM traNase aDhAra vimAnA ane pAMca anuttara vimA Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 : paumacariya-padmacaritra nanAM pAMca vimAne jANavAM. pAyadaLa, ghoDA, ratha, hAthI, baLada, gandharva, nATaka evAM sAta divya sinya Indrane hoya che. vAyu, hari, mAtali, airAvata, dAmaIi, riSTayazA ane nIlayazA A senAonA senApatio hoya che. tyAM sudharma nAmanA 1 lA devalekanA vimAnamAM airAvaNanA vAhanavALA, vaja dhAraNa karanAra, kAntiyukta, RddhisaMpanna mahAnubhAva Indra che. temanI sevAmAM rahelA cAra lokapAlo che. temanAM nAma anukrame yama, varuNa, kubera ane sema vagere che. vaLI temane 84 hajAra sAmAnika de che. tyAM IndramahArAjAne sudharmA sabhAmAM devanI samitA, candrA, yamunA, jaghanya, madhyama ane uttama evI traNa parSadAo hoya che. manAbhirAmAM ratnacitrA padmA, zivA, sulasA, aMjU, zyAmA, acalA, kAlindI ane bhAnu nAmanI agra mahAdevIo che. eka eka mahAdevIne soLa hajAra devIono parivAra hoya che ane teo uttama rUpa ane zebhA dhAraNa karanAra ane aneka guNonA AlayabhUta hoya che. temanI sAthe indro krIDA kare che. vizuddha vezyAvALA ane traNa jJAna sahita Indra mahArAjA te devIo sAthe uttama prakAranA bhego bhagave che ane lAMbo samaya pasAra kare che. vipula tapa-saMyamathI upArjana karela temanA puNyanA prabhAvane hajAra keDe varSa sudhI varNavavAmAM Ave te paNa tene pAra pAmI zakAtuM nathI. evI rIte bIjA kalpanA deva pitAnA vimAnamAM hajAre devIothI parivarelA pitAne anurUpa viSayasukha anubhavatA tyAM rahelA hoya che. je pramANe saudharmakalpamAM, tema IzAna Adi ka95mAM kamasara lekapAle, devIovALA Indro hoya che. kalpavAsI devatAonuM utkRSTa AyuSya kramasara be, sAta, daza, cauda, sattara, aDhAra, vIza, bAvIza, trevIza, vIza, paccIza, chavvIza ane ahamindronuM AyuSya te tetrIza sAgaropamanuM che. meha-rahita ahamindronuM AyuSya A pramANe tetrIza sAgaropamanuM nakkI hoya che. A samaye praNAma karIne rAme pUchayuM ke, "he bhagavanta! kamarahita siddhonuM sukha kevuM hoya che?" tyAre gaNadhara bhagavate kahyuM ke, "he rAjan ! sAMbhaLe, teonA sukhanuM varNana karavA mATe keI manuSya samartha banI zakato nathI, te paNa saMkSepathI kahuM chuM, te sAMbhaLo. sAmAnya manuSya karatAM rAjAo ane mahArAjAone adhika sukha hoya che. temanA karatAM cakravartIone ane bhegabhUminA manuSyone vadhAre adhika sukha hoya che. temanA karatAM vyaktara devane, temanA karatAM tiSka devane adhika sukha hoya che. temanA karatAM bhavanavAsI dene ane temanA karatAM keIguNuM adhika sukha ka95vAsI devone hoya che. temanA karatAM vadhAre praveyaka dene, temanA karatAM anuttaravAsI devAne sukha adhika heya che, jyAre zAzvata mAkSasthAnane pAmelA siddhone tenA karatAM anantaguNuM sukha hoya che. A samagra traNa bhuvananI aMdara rahelA devatAo ane IndronuM je sukha che, te siddhonA sukhanA hajAre, lAkhe ane keDamA bhAganuM paNa hoI zakatuM nathI. Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [12] rAme karela dharma-zravaNa ke 431 : tyAM rahelA siddha bhagavato ananta balavALA, anata jJAnavALA, ananta darzanavALA ananta sukhavALA anantA kALa sudhI apUrva Atma-ramaNatAnA sukhane anubhava kare che. saMsAranI aMdara rahelA jIvane sparzedika IndriyonuM sukha che, te mehanA hetuvALuM che ane tene cheDe nakkI duHkhamAM ja Ave che. abhavya ke mithyAdaSTi jInA samUha kudharmamAM kahelAM AkarAM dharmAnuSThAne, ghera tapa-saMyama kare, te paNa te ajJAnIe siddhisthAna prApta karI zakatA nathI. he rAghava! jinazAsanane choDIne bIjA zAsanamAM anurAga karanArA ke temAM atizaya udyama karanArAone karmakSaya thavAne avakAza ja nathI. ajJAna tapasvI lAkhe keDa bhavo prayatna karIne jeTalAM karma khapAve, teTalAM karma traNaguptivALo jJAnI muhU mAtramAM khapAve che. je bhavyAtmAo jinezvaranA vacanamAM anurAga karanArA jJAna, darzana ane cAritranI sAdhanA karanArA zukladhyAnamAM magna banelA hoya, teo sarve karmane khaMkherIne nakkI siddhagatine pAme che. e pramANe sAMbhaLIne tyAra pachI rAme sAdhune kahyuM ke, he bhagavanta ! mane te kahe che, jenAthI ja saMsArarUpI kedakhAnAthI mukta thAya che. A samaye sakalabhUSaNa munivare kahyuM ke, aneka tapa-saMyamayukta samyagda na mULavALA jinadharmanI jIvAdika nava padArthonI jeo yathArtha zraddhA kare che, ane laukika dharmasmRtione sAMbhaLatA nathI, tene samyagdaSTi kahe che. zaMkAdi-doSarahita evA samyagdarzanane dhAraNa karanAra, bhagavate kahelA tapanuM sevana karanAra, IndriyenA vegane rokanAra evA manuSyanuM cAritra te sundara cAritra gaNeluM che. je dharmamAM ahiMsA, satya, adattane tyAga, brahmacarya pAlana, baMne prakAranA parigrahanI virati hoya, te sadA sucA tri gaNeluM che. jemAM mekSa meLavavA mATe vinaya, dayA, dAna, zIla, jJAna, Indriyadamana, dhyAna karavAmAM Ave, te sucAritra kahevAya. he rAghava! A prakAre kahelA guNa vALuM cAritra jinezvare e kaheluM che, tethI viparIta guNavALuM acAritra samajavuM. AvA prakAranA cAritrathI yukta daDha tivALe mekSa meLavavAnA ekAntamanavALo puruSa duHkhathI mukta thAya che,-A viSayamAM sandaha nathI. je dharmamAM Indriyadamana, satya, Indriyone saMvara, samAdhi, jJAna, dhyAna nathI, temAM dharma kevI rIte hoI zake ? hiMsA, jUTha, cerI, strIsaMbhoga, parigrahamAM dharma mAnavAmAM Ave, te duHkhathI mukta karA vanAra suMdara dharma gaNAtuM nathI. jyAM dharma-nimitte hiMsA, jUTha, cerI, strI rati, parigraha, avirati karavAmAM AvatAM hoya, temAM nakkI dharma hoI zakatuM nathI. vaLa jeo dIkSA grahaNa karIne chakAya jIvonI hiMsA kare che, te mUDha dharma karavAne De kare che, paNa tethI siddhigati ke sadgati meLavI zakatA nathI. dharmanA liMgane ke veSane dhAraNa karIne jeo jIvone vadha, bandhana, avayava vidhavA, mAravA, DAma devA, aMga chedavAM vagere kAryamAM udyama karanArA hoya, kharIdavuM civuM, karAvavuM, rAMdhavuM, agni saLagAvA ItyAdika AraMbhamAM Asakta hoya, snAna Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 432 ; paumacariya-padmacaritra tela mAlIza karAvavuM, candana cepaDAvavuM, puSponI mALA paheravI, AbhUSaNothI alaMkRta thavuM, atizaya bheganI tRNAvALA hoya, AvA prakAranA AraMbha-samAraMbha karanArane kadApi mela hoI zakato nathI. mithyAdarzanamAM rakta hoya-e ajJAnI kadApi tapasyA ke cAritra kare, te paNa te vizuddha kriyAnA phaLarUpe kiMkaradeva thAya che. je samyagyadaSTi manda utsAhavALA ane jinadharma tarapha AdaravALo hoya che, te sAtaATha bhAvamAM siddhi pAme che. utsAha ane daDha kRtivALo nirantara zIla tema ja saMyamayukta hoya, te be ke traNa bhava karIne sukhethI siddhisukha prApta kare. vaLI kaI siMha sarakhA parAkamavALo dhIrAtmA eka ja bhavamAM samyakatva prApta karIne karma-vizuddhi karIne nirvANu-gamana karanAra thAya che. jina dharma ane bAdhi prApta karIne kaIka kuTumbanA kicaDamAM kheMcI gaelo, indriyanA viSaya-sukhamAM lIna baneluM hoya, te saMsAranI arahadRmAlAmAM aTavAyA kare che. A samaye rAme be hAthanI aMjali joDIne munivarane pUchyuM ke, "he bhagavanta! huM bhavya chuM ke kema? tathA kayA upAyathI saMsAranAM baMdhanothI chUTIza? huM mArA samagra aMtaHpura sahita samudranA cheDA sudhInI pRthvInuM bhogasukha sahelAIthI cheDI zakavA taiyAra chuM, paraMtu A mArA laghubaMdhu lamaNane sneha choDavA zaktimAna banI zakato nathI. atizaya neha-jaLa-pUrNa duHkharUpa AvartAvALI A sneha-saritAmAM taNAI jatA evA mane he mahAmuni ! hastAvalaMbana Apa." tyAre munivare kahyuM ke, he rAma! A zokasaMbandhane tyAga kare, haju tamAre A baladevapaNAnuM nikAcita vipula puNya parAdhInatAe bhogavyA sivAya chUTako nathI, mATe bhogavavuM paDaze. paraMtu A ja manuSyabhavamAM Indra sarakhA A uttamasukhano tyAga karIne zramaNapaNAnA zuddhayogonI karaNI karIne kevalajJAna prApta karaze." AvAM kevalInAM vacana sAMbhaLIne rAma harSa pAmyA ane romAMcita gAtravALA, atizaya vimala hRdayavALA, vikasita zatrapatrasamAna netravALA thayA. (203) pAcarita viSe bharAme karela dharma-zravaNu" nAmanA eka bemA pavane A. zrI hemasAgarasUrie karela gUjarAnuvAda pUrNa thayo. [102] [17] rAmanA pUrvabhavo tathA sItAnI chatrajyA vidyAdharonA rAjA bibhISaNe sakalabhUSaNa munivarane namana karIne vismaya hadayavALA banI rAmadevanuM mAhAsya pUchayu-"he bhagavanta! A rAme pUrvabhavamAM zuM sukRta karyuM ke, jethI ahIM lakSamaNa sahita AvI mahAsamRddhi prApta karI. tenI priyA Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [13] rAmanA pUrvabhave tathA sItAnI pratrajyA : 433 ja sItAnuM daMDakAraNyamAM rAvaNe kapaTa karIne kayA pApanA yogathI apaharaNa karyuM ? rAma samagra zAstra-kuzala hovA chatAM paNa kyA kAraNathI moha pAmyA ane A rAvaNa parayuvatirUpI agnijvAlAmAM pataMgiyo kema banyA? vidyAdhara rAjAomAM atibalavALe rAvaNa svAmI hovA chatAM saMgrAmamAM lamaNe tene vadha kema ? he bhagavanta ! A samagra hakIkta Apa mane kahe." have kevalajJAnI bhagavate bibhISaNane kahyuM ke, "he bibhISaNa! lakSamaNe pahelAnA bhavanA veranA kAraNe rAvaNane vadha karyo, te vistArathI A jambudvIpa nAmanA uttama dvIpamAM dakSiNa bhAratamAM kSemapurI nAmanI nagarImAM nAgadatta nAmanA patine sunandA nAmanI bhAryA hatI. tene dhanadatta ane vasudatta nAmanA be putro hatA. te baMnene yAjJavalakya nAmano brAhmaNa mitra hatuM. te ja nagaramAM sAgaradatta nAmanA vaNikane ratnAbhA nAmanI patnI hatI. tene guNa nAma dhAraNa karanAra putra ane guNamatI nAmanI putrI hatI. keIka samaye sAgaradatte pitAnI guNamatI nAmanI kanyAne yauvana-guNa anurUpa evA dhanadattane ApI. bIjI bAju arthalabdha kanyAnI ratnAbhA mAtAe te nagaramAM lokamAM prasiddhi pAmelA zrIkAnta nAmanA zeTha hatA, teNe yauvana-lAvaNya-paripUrNa kanyAnI mAgaNI karI, eTale dhanadattane pitAe ApelI hovA chatAM guptapaNe mAtAe zrIkAnta zeThane ApI dIdhI. yAjJavalkakya mitre A vRttAnta jANe, eTale teNe tarata ja guNamatI viSayaka sarva vRttAnta vasudatta mitrane nivedana karyo. ' A sAMbhaLIne kedhe bharAelo vasudana nIlavastra paherIne hAthamAM talavAra grahaNa karIne tyAM gaye ke, jyAM zrIkAnta zeTha rahetuM hatuM. udyAnamAM rahelA zeThane sanmukha bolAvyuM ane talavArano prahAra karI zeThane ghAyala karyo. zeThe paNa te mAranAra zatrune mArI nAkhe. paraspara teo baMne eka-bIjAne haNIne mRtyu pAmelA teo vidhyaparvatanI taLeTImAM pUrvakRta karmanA anusAra mRgapaNe utpanna thayA. badhunA maraNa ane ! viyoganA duHkhathI duHkhI thaelA dhanadattane durjanae te kanyA grahaNa karavA mATe aTakAvyo, eTale te gharethI nIkaLIne paradezamAM bhramaNa karavA lAgyuM. mithyAtvathI mohitamativALI te kanyA devage marIne tyAM hariNIrUpe utpanna thaI ke, jyAM pelA mRga rahelA hatA. te hariNI khAtara pharI paNa te banne haraNe ane anya ghAyala thaI te pApakarmanA udayathI bhayaMkara aTavImAM varAharUpe utpanna thayA. pharI paNa paraspara eka bIjAne prahAra karIne ghAyala karatA hAthI, pADA, baLada, vAMdarA vagere rUpe, pharI mRgalArUpe utpanna thayA. ema karatAM ruru jAtinA mRgalA thayA. jaLamAM, jamIna upara pharI pharI janma dhAraNa kare, paraspara daDhapaNe bAMdhelA varasaMbandhavALA eka bIjAne mArI. nAkhe ane vaLI pAchA utpanna thAya. bhAIne viyega pAmele dhanadatta bhramaNa karato keI vakhata tRSAthI kaleza pAmelA zarIravALA rAtre zramaNanA sthAne pahoMcyo. teNe w Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padmacaritra tyAM rahelA munivarane kahyuM ke, ' atizaya tRSA pAmelA mane pIvA mATe jaLa ApeA. tame sAdhue te samagra jagatanA jIvA pratye hitabuddhivALA che ane tame te adhika dhamapriya che.' : 434 : < tyAre temAMthI eka munie tene AzvAsana ApatAM madhura vacanathI kahyu ke, he bhAgyazALI! amRta hoya tA paNa pAna na karAvI zakAya, teA pachI tamane pANInuM te kema pAna karAvAya? rAtre bhAjana karavAmAM mAkhI, kIDA, pataMgIyA, keza ke tevA khIjA azuci padArthoM bheAjana sAthe bhakSaNamAM AvI jAya, tethI tenuM paNu bhakSaNu kareluM gaNAya. sUryanA asta thayA pachI ajJAnatAthI agara mUDhapaNAnA doSathI je kAi rAtre bheAjana kare che, te cAregativALA vistRta sa`sAramAM vAraMvAra bhramaNa karyA kare che. tyAgIpaNAne veSa dhAraNa karanAra agara veSa dhAraNa na karanAra gRhastha rasanendriyamAM Asakta banI je rAtre bhAjana kare che, te acAritranA doSathI sadgati meLavI zakatA nathI. zIla ane saMyamarahita evA je puruSA ke strIe rAtre bhojana kare che, tema ja divase paNa jee madha, madirA, mAMsa khAvAmAM rakta hAya, teo mRtyu pAmIne mahAnarakamAM utpanna thAya che. rAtrinA samaye bhAjana karanAra manuSyeA halakA kulamAM janma pAme che, vaLI strI, dhana, svajana AdinA viyAga pAme che. pArakA ghare nAkarI-cAkarI-sevA karanAra thavuM paDe che. jeo vikAla-samaye bhAjana kare che, teonA hAtha-paga phATI jAya che, keza barachaTa uge che, dekhAvamAM bIbhatsa hoya che, durjaMga ane ridra thAya che. jagalamAM ghAsa ane lAkaDAM kApIne AjIvikA calAvanAra thAya che. parantu jee jinezvara bhagavantanA dharmAMne grahaNa karIne madha, madirA, mAMsanI viti grahaNa kare che, tathA rAtre bhAjana na karavAnI pratijJA svIkAre che, teo devalAkamAM mATI RddhivALA devA thAya che. tyAM uttama vimAna viSe. sekaDA devIonA parivArathI yukta dIrghakALa sudhI viSayaseganAM sukhA bhAgave che ane jenA prabhAva apsarAe sa'gItapUrvaka sabhaLAve che. tyAMthI cyavelA ane uttama kIrtivALA rAjavaMzamAM utpanna thaelA ahIM viSayasukha bhAgavIne pharI paNa devasamAna sukhA meLave che. phrI paNu jinavaradhane viSe samyakrana meLavIne grahaNa karelA vrata-niyamavALA vIrapuruSA udAra tapa karIne siddhipadane prApta kare che. tamane bhUkha lAgI hoya ane te tamArAthI sahana thatI paNa na hoya, cAhe te hAya, te paNa rAtre bhAjana na ja karI zakAya ane sava duHkhanAM mULakAraNarUpa mAMsa paNa vajavuM joie. te sAdhunuM vacana sAMbhaLIne te zrAvaka thayA. krame karI kAla pAmyA ane saudhama devaleAka viSe zrIdhara nAmanA deva thayA. te deva hAra, kaDAM, kuMDala, mukuTa vagere alakArAthI alaMkRta dehavALA indranI jema devAMganAo ane apsarAo vacce rahIne bhAgA bhAgavavA lAgyA. tyAMthI cyavIne mahApuramAM meruzreNInI dhAriNI patnIthI jinapadmaruci nAmanA zrAvakaputra thayA. te nagaranA svAmI chatrachAya nAmanA rAjA Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [103] rAmanA pUrvabhavA ane sItAnI pratrajyA ; 435 : hatA. tene zrIdevI samAna rUpavALI zrIkAntA nAmanI rANI hatI. have kAIka vakhata padmaruci zrAvaka gokuLa tarapha jai rahyo hatA, tyAre teNe bhUmi para rahelA ceSTA vagaranA vRddha baLadane joyA. pachI te zeThe azva uparathI nIce utarIne karuNAthI tenA kAnamAM pucanamaskAra sabhaLAvyA, tarata ja te jIve deha cheDyo. tenA prabhAvathI khaLadanA jIva zrIkAntA rANInI kukSimAM utpanna thayA, chatrAyanA te putranuM nAma vRSabhadhvaja sthApana karyuM.... kAIka samaye A rAjakumAra krIDA karatA karatA te sthaLe gayA ke, jyAM vRddhabaLada mRtyu pAmyA hatA. tyAM kumArane jAtismaraNa jJAna pragaTa thayuM. aLadanA bhavamAM ThaMDI, garamI, bhUkha, taraza, khadhana, vadha vagere duHkhAnubhava karela te ane pa'caparameSThi-namaskAra ApanAra puruSanuM' smaraNa thayuM. utpanna thaelA dhilAbhavALA te khAlarAjakumAre tyAM uMcA zikharayukta jinamadira karAvyuM, tema ja temAM peAtAnA pUrvabhavanI chellI avasthA, navakAramaMtra zravaNu karAvanAra eka puruSa ityAdika citrAmavALA tyAM paTa sthApana karAvyA. tyAM AgaLa besADelA peAtAnA sevakane kahI rAkhyuM ke, A citra dekhIne keAi tenA paramAtha jANe teA, tarata tamAre mane tenA samAcAra ApavA. caityAne vandanA karavAnI abhilASAvALA padmaruci jinAlaye AvyA, abhivandana karyA pachI vividhavaNu vALA te citrapaTane dekhyA. jeTalAmAM nirnimeSa nayanathI padmaruci citrapaTane nIhALatA hatA, teTalAmAM rAjapuruSA rAjakumAra pAse gayA ane A hakIkata jaNAvI. 6 rAjakumAra paNa tarata ja mardonmatta hAthI upara ArUDha thaine mahARddhi sAthe te jinabhavane gayA. hAthI uparathI nIce utarIne Sita manavALA teNe padmarucine praNAma karyA. pagamAM paDatA rAjakumArane rokIne ghaNA klezavALuM baLadanA bhavanuM' samagra duHkha rAjakumAre nivedana karyuM. tyAra pachI rAjaputre kahyuM ke, * te baLada te huM pAte ja chu, tame saMbhaLAvelA navakAranA prabhAvathI huM rAjaputra thayA chuM ane mahAguNuyukta rAjya meLavyuM che. sagI mAtA, pitA, andhue ane saMsa'kha'dhIe te kA karatA nathI ke je suprasanna mane namaskAramaMtra smaraNa-zravaNu karAvanAra samAdhimaraNu ApanAra jevA prakAranuM hitakArya kare che. pachI kumAre te padmarucine kahyuM ke, * A samagra rAjya tame bhAgavA ane vagara sakAce rAjA tarIke tamAre jarUra mane AjJA karavI.' A pramANe mahARddhivALA te mane uttama koTInA zrAvaka thayA ane uttama samyaktvanI bhAvanA-sahita deva-gurunI pUjAmAM tatpara banyA. koika samaye vRSabhadhvaja rAjA ghaNI samAdhi-sahita mRtyu pAmyA ane IzAna nAmanA bIjA devaleAkane viSe divyarUpadhArI deva thayA. padmaruci zrAvaka paNa sucAritranA guNavALuM samAdhimaraNa pAmIne te ja izAnakalpa nAmanA bIjA devalAkamAM mahaddhika devapaNe utpanna thayA. lAMkhA kALa sudhI te devalAkanuM sukha lAgavIne tyAMthI cyavelA, meruparvatanI pazcima dizAmAM manehara vaitADhya parvata upara AvelA nandAvata nagaramAM nandIzvara rAjAnI knakAlA nAmanI rANInI kukSithI janmela nayanAnanda nAmanA putra thayA. becarapaNAnI samRddhi bhAgavIne Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-pUvatri pratrajyA aMgIkAra karI nigraMtha-cAritra pAlana karI, tapa sevana karIne kALadharma pAmya ane mAhendra nAmanA cothA devalokamAM mATe deva thaye. tyAM pAMce IndriyonA manahara bhege bheLavIne, anukrame eNvIne pUrva videhamAM atimane hara kSemapurImAM te vipulavAhananI padmAvatI rANIne yauvana-lAvaNyAdi guNayukta zrIcandra nAmanA rAjaputrarUpe utpanna thaye. priyAothI parivarelA dagubdaka devanI jema aneka prakAranAM sukhone bhogavatAM tene keTalo samaya pasAra thaye, te paNa jANatuM na hatuM. keIka samaye saMghanA parivAra-sahita samAdhigupta nAmanA munivara pRthvImAM vicaratA vicaratA te nagaramAM AvI pahoMcyA. "udyAnamAM munivara padhArelA che." ema sAMbhaLIne aneka rAjAthI parivArela te rAjA temanI samakSa gaye. te munine dekhIne zrIcaMdrarAjA hAthI uparathI nIce utaryo ane harSita manavALe banI samagra parivAra sAthe samAdhigupta munivarane praNAma karyA. munivaranA guNonI stuti karavA pUrvaka ane AzIrvAda apAela bIjA rAjAo sahita tyAM beThe. rAjAe dharma pUchaLyo, eTale sAdhue saMkSepathI dharma saMbhaLAvyo ke, "A jIve anAdikALathI aneka yonimAM paribhramaNa karatAM karatAM karmonA prabhAvathI aneka muzkelIthI manuSyapaNuM prApta karyuM. uttama manuSyatva prApta karyuM, paraMtu viSayasukhanA svAdamAM lAlupI banela mUDhAmAM strInA neharUpI sAMkaLamAM jakaDAe parAdhIna banI jine padiSTa dharmanuM sevana karI zakatuM nathI. IndradhanuSa, phINa parapoTA, sayArAga vagerenI upamA sarakhA kSaNamAM nAza pAmavAnA svabhAvavALA manuSyajanmamAM jeo jina dharmanuM sevana karatA nathI, te mRtyu pAmI narakAdika durgatimAM jAya che. naraka-gatimAM haNavAnuM, dAjhavAnuM, chedAvAnuM, pIlAvAnuM, kapAvAnuM, bhUkha, tarasa, roga vagere mahAdanAnuM duHkha jIvane lAMbA kALa sudhI jogavavuM paDe che. AMkhanA palakArA jeTalo samaya paNa zAtAsukha hotuM nathI. tiryaMcagatimAM damana, bandhana, tADana, tarasa, sudhA atibhAra, bhaya vagere aneka duHkho bhogavavAM paDe che. manuSyagatimAM aneka roga, viyega, zokathI thaelAM duHkhe utpanna thAya che. devalokamAM paNa uttama viSayasukho bhogavIne cyavanakALe jIva mahAduHkhane anubhava kare che. cAre gatirUpa saMsAramAM rahelA jIvane kyAMya paNa sukhane chAMTe nathI. jema agnine InjaNAthI, samudrane jaLathI kadApi tRpti thatI nathI, tema A jIvane vipula pramANamAM kAmanI prApti thAya, te paNa te tRpti pAmato nathI. je jIvane devalokanAM zreSTha sukhamAM tRpti na thaI te pachI hujana A jIvane vipula evA kAmogomAM tRpti kayAMthI thAya? he narapati ! svasamAna adhava, cala evA A manuSyajIvanane jANIne duHkhathI mukta thavA mATe jinee kahelA dharmanuM sevana kare. jinezvae sAgAra ane niragAra e be prakAranA prazasta dharma kahelA che, gRhasthane sAgAradharma ane sAdhuone ghara vagere rahita ane chUTachATavagarane nigAra dharma kahela che. sthUla hiMsA, jUTha, corI, paradA rAgamana ane parigraha evA moTA pApanI virati karavI, te zrAvakane aNuvrata dhAraNa karavA rUpa dezaviratidharma, A ja mahAvrata Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [103] rAmanA pUrva ane sItAnI pratrajyA : 437 : aMgIkAra karavA rUpa zramaNanAM mahAvrata athavA sarvavirati dharma. he rAjan ! saMsArasamudrathI tAranAra A ghaNuM paryAyavALAM mahAvate jaNAvelAM che. zrAvakadharmanuM sevana karanAra nakkI uttama devatAnI samRddhi bhegavanAra thAya che. jyAre gheratapa karanAra zramaNa siddhi jarUra meLave che, temAM sadeha nathI. tamane utkRSTa ane nAne ema baMne prakAranA dharma jaNAvyA, A baMnemAMthI tamArI zakti-anusAra game te eka dharmane svIkAra karo." te munivaranuM vacana sAMbhaLIne zrIcandra atiharSa pAmya ane dhRtikAnta nAmanA pitAnA putrane potAnuM rAjaya ApyuM. madhura ane snehapUrNa pralApavALuM rudana karatA pitAnA snehivargane tyAga karIne zrIcandrarAjAe samAdhigupta munivaranI pAse pravajyA aMgIkAra karI. uttama mahAvrata dhAraNa karanAra, traNe zubhagadhArI, vizuddha samyakatva dhAraNa karanAra, cAritra, jJAna, darzana, tapa, niyamarUpa AbhUSaNothI alaMkRta dehavALA, svAdhyAya-dhyAnamAM lIna, Indriyone jitanArA, samiti-guptiyukta, sAte bhayathI sarvathA mukta thaelA, pitAnA dehaviSe paNa mamatA-vagaranA, chaThTha, aThThama AdithI mAMDI mAsakSamaNanI vicitra tapasyA karIne pAraNA karanAra evA mahAtmA karma-paMjarane jarjarita karatA vicAratA hatA. A pramANe bhAvita karelA yogavALA zrIcandra maharSi daDha samAdhiyukta kAladharma pAmIne brahmadevaloka nAmanA pAMcamA ka5mAM utpanna thayA. te parama zreSTha vimAnamAM mukuTa, kuMDala Adi AbharaNothI alaMkRta, zabhA kAnti lakSamInA AzrayabhUta, grISmakAlane sUrya samAna tejasvI zarIravALA, mana ane nayanane haraNa karanAra devIonA parivArathI parivarelA mahAsamRddhizALI te IndramahArAjA brahmadevalokamAM rahelA viSayasukha bhogavatA hatA. te bibhISaNa! A pramANe dhanadattane vRttAnta tamane kamasara jaNAvyA. have vasudeva zeThane spaSTa vRttAnta tamane kahuM chuM mRNAlakuMDa nAmanA nagaramAM vijayasena nAmano rAjA rahetA hatA. tene guNothI alaMkRta ratnacUlA nAmanI bhAryA hatI. teone vajakaMcuka nAmane putra hatA ane tene hemavatI nAmanI bhAryA hatI. te zrIkAnta tenA garbhamAM utpanna thaye ane svayaMbhU evuM tenuM nAma sthApana karyuM. te rAjAne jinazAsanane anurAgI zrIbhUti nAmano purohita hatuM ane tenA samAna guNavALI sarasvatI nAmanI suMdara patnI hatI. je guNamatI nAmanI kanyA hatI, te vividha yoniomAM bhramaNa karIne potAnA karmathI nacAvAelI evI jaMgalamAM hAthaNIpaNe utpanna thaI. gaMgAnadInA kAMThA para kAdavamAM kheMcI gaelI hatI ane bAkInuM AyuSya pUruM karatI hatI. te samaye AkAzagamana karanAra vidyAdhara taraMgavege tene kAnamAM parameSThimaMtra saMbhaLAvyo. tyAMthI kALadharma pAmIne sarasvatInI kukSithI utpanna thaelI zrIbhUti brAhmaNanI putrI vegavatI nAmanI kanyA thaI yauvanavaya pAmI. keIka samaye tenA ghare bhikSA mATe AvelA sAdhune upahAsa karatI hatI, pitAe putrIne zikhAmaNa ApI tema karatAM aTakAvI. tyAra pachI te sAcI zrAvikA banI. te kanyA atyanta rUpavatI hovAthI svayaMbhU vagere rAjAe madanAvasthA pAmI tene meLavavA mATe utkaMThita thayA. tyAre kanyAnA pitA zrIbhUti Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 438 : paumacariya-padmacaritra temane kahyuM ke, "kadAca lokamAM kubera samAna, rUpa ane vaibhavavALo paNa mithyASTi manuSya haze, te tene mArI kanyA nahi ApIza." reSAyamAna thaela svayaMbhU rAjA zrIbhUtine mArI nAkhIne vegavatI kanyAne baLAtkArathI rAtre pakaDI lAvyA ane rudana karatI vegavatI sAthe balAtkAre AliMgana karyuM. kAmadevamAM mUDha thaelA svayaMbhU rAjAe karuNAnA vilApa karatI IcchatI na hovA chatAM vegavatIne balAtkAre bhegavI. reSAyamAna thaelI vegavatIe zApa ApatAM tene kahyuM ke-pitAne vadha karIne mArI sAthe jorajulama karI suratakrIDA karI, te he puruSAdhama ! paralokamAM huM tArA vadha mATe utpanna thAuM." arikAntA nAmanI sAdhvI pAse pApa sarAvavA pUrvaka vegavatI dIkSA aMgIkAra karI. saMvegamanavALI te vegavatI sAthvI bAre prakAranA bhedavALI vividha tapasyA karavA lAgI. ghora tapa karIne samAdhipUrvaka mRtyu pAmelI brahmadevalokamAM atimanohara rUpavALI te devI thaI. mithyAtva-bhAvita yegavALo svayaMbhU tyAM kALadharma pAmyo ane naraka-tiryaMca gatinI yoniomAM paribhramaNa karavA lAgyA. karmanI laghutA thavAthI kuzavaja brAhmaNanI sAvitrI nAmanI patnIthI prabhAsakunda nAmanA putrapaNe utpanna thaye. pachI prabhAsakunda vijayasena muninI pAse AraMbha-samAraMbha-parigrahano tyAga karIne nircantha-dIkSA aMgIkAra karI. ratirAga-dveSarahita, ghaNuM guNone dhAraNa karanAra, Indriyone jitanAra, dhIra, chaDuM, aThThama, cAra upavAsa, pAMca vagere upavAsa karIne pAraNuM karato e viziSTa prakArane tapa karavA lAgyo. AvA prakAranA tapane dhAraNa karanAra te kaI vakhata sametaparvatanAM caityone vaMdana karavA jato hato, tyAre kanakaprabha nAmanA vidyAdharanI samRddhi dekhI. tyAra pachI teNe niyANuM karyuM ke, siddhinA sukhathI sayuM, meM karelA tapane prabhAva hoya to, A khecararAjAnI Rddhi sarakhI Rddhine bhogavanAro huM thAuM. are ! A muninuM mUDhapaNuM to dekhe ke, nidAna karIne duSita karelA tapathI rAjyavaibhava samAna zAkanI muSTinA badalAmAM ratnane vecI nAkhyuM. kapUra jAtinA uttamavRkSane cheda karIne kedravA dhAnyanI vADa karanAra, ratnane cUre karIne tenA mAmulI dorAne grahaNa karanAra kharekhara mUMziNi che. je nibuddhi gozIrSacandana bALIne rAkhane grahaNa kare che, ghera tapanuM sevana karIne niyANAsahita mRtyu pAmanAra tenA sarakhe mUrkha gaNAya che. mahAna tapa karIne, sundara saMyama pALIne, niyANAthI dhruSita karelA hRdayavALe te mRtyu pAmIne sanaskumAra devalokamAM utpanna thayo. tyAMthI velo te ratnazravA rAjAnI kekasI nAmanI rANInA garbhamAM utpanna thaye, te rAvaNa nAmathI prasiddhi pAme. dUSitamanavALA munionI AvI avasthA thAya, te pachI bAkI rahelA vrata, guNa, tapa ane zIlathI rahita hoya teonI to vAta ja zI karavI? brahmadevalokanA Indra paNa cyavane dazaratharAjAnI aparAjitA nAmanI devInI kukSimAM utpanna thayA. ane te dazarathanA putra rAma evA nAmathI traNe lokamAM prasiddhi pAmyA. Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [103] rAmanA pUrvabhavA tathA sItAnI pratrajyA * 439 * je A nayadattanA dhanadatta nAmanA putra hatA ane brahmalAkanA adhipati Indra hatA, te ja A khaladevanI samRddhine pAmelA rAmadeva che. vaLI je vasudatta hatA, te zrIbhUti brAhmaNa thayA hatA, te ja atyAre nArAyaNanI lakSmIne pAmelA pradhAnapuruSa lakSmaNa thayA che. je zrIkAnta hatA, te svayaMbhU, tyAra pachI kramasara prabhAsakunda thaye ane chevaTe te zUravIra vidyAdharAnA laMkAdhipa-rAvaNa nAmanA prativAsudeva thayA. je guNumatI hatI, te kramasara zrIbhUti pureAhitanI vegavatI nAmanI putrI, tyAra pachI brahmadevalAkamAM devI ane atyAre ahiM sItArUpe varte che. je guNamatInA guNadhara nAmanA saheAdara hatA, te janakarAjAnA bhAmaDala nAmanA A putra thayA che. je yAjJa valkaya vipra hatA, te tuM bibhISaNa thayA che. vRSabhavaja hatA, te vAnaronA adhipati sugrIva thayA che. A sarve pUrvabhavamAM snehasaMbandhavALA hatA, te kAraNe rAmanA upara sneha vahana kare che ane peAtAne anukUla thayA che. tyAra pachI pharI bibhISaNe sakalabhUSaNa zramaNane pUchyuM ke- he bhagavanta ! vAlIe karelA pUrvabhavanA vRttAnta kaho.' tyAre munie kahyuM ke, 'khibhISaNa ! sAMbhaLe- eka kAI jIva sa'sAramAM paribhramaNa karIne kamAge daDakAraNyamAM mRgalA thayA. sAdhu svAdhyAya karatA hatA, te sAMbhaLIne kAladhama pAmelA te mRgalA airavatakSetramAM ghaNA dhanavALA maghadatta nAme utpanna thayA. tenA vihitAkSa nAmanA pitA uttama zrAvaka ane zrImatI nAmanI mAtA hatI, vaLI maghadattane patnI hatI, te jinavaradhama viSe vipula zraddhAvALI hatI. mRtyu pAmelA te pAMca aNuvratadhArI hAvAthI zreSTha hAra, kuMDala dhAraNa karanAra grISmakALanA sUrya samAna tejasvI zarIravALA uttamadevapaNe utpanna thayA. tyAMthI cyavIne pUvidehamAM madonmatta kAyalanA madhura zabda sarakhA rava karatI vijayAvatInI najIkanA gAmamAM kAntAzAka nAmanA rAjA hatA. tenI ratnavatI bhAryAnI kukSithI utpanna thaelA suprabha nAmanA putra hatA, teNe rAjya bhogavIne dIkSA lIdhI. cAritra ane tapanuM sevana karI kAladharma pAmelA sarvAsiddha vimAnamAM ahamindra deva thayA. tyAMthI cyavIne AdityarajaneA putra vAlI thayA. te samaye rAvaNa sAthe virodha karIne savega pAmyA, kailAsa parvata upara dIkSA aMgIkAra karI ane dhIra gaMbhIra evA te tapasyA karavA lAgyA. te vakhate sarvAdarathI rAvaNe kailAsapatane a'guThAthI ucakavo ane kAusaggamAM rahelA vAlImunine kSeAbha pamADyo. vAlImuni peAtAnA dRDha yAnAnalathI samagra karaja ALavA lAgyA, sakamanA kSaya karI ajarAmara ane mala vagaranA paramapadane pAmI gayA. e pramANe pUrve khAMdhelA dRDha vairavALA eka bIjAnA vadha karatA, te vasudatta ane zrIkAnta e ane sa`sAramAM khUkha rakhaDyA. te vegavatI svayaMbhUne ghaNI vallabha hatI, te anurAganA kAraNe rAvaNe sItAnuM apaharaNa karyuM. je zrIbhUtine vegavatInA kAraNe svayaMbhue haNI nAkhyA, parantu dhanA phUlathI te uttama vimAnamAM deva Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-padyacaritra thaye. tyAMthI cyavIne pratiSThAna nagaramAM punarvasu becarAdhipa thayo ane strInA kAraNe zoka karIne, niyANuM karIne dIkSA lIdhI. ghera tapa karIne sanakumAra devalokamAM deva thaye. tyAMthI cyavane sumitrAne putra A lakSamaNa thaye. je kAraNathI svayaMbhU zrIbhUti pure hitane AgaLa zatru thaye hatuM, te kAraNathI ahiM lamaNe rAvaNane mArI nAkhyo. he bibhISaNa! "je koIe jene haryo hoya, te ja tenAthI vadhu pAme temAM sadeha nathI. saMsAramAM rahelA jIvonI AvA prakAranI sthiti che. AvA prakAranA A vRttAnta sAMbhaLIne pUrvanA vaira-saMbone haMmezAM sarvathA dUrathI tyAga karavA joIe. "bIjAne pIDA karanAra evAM durvacanane paNa prayoga na karavo. khoTAM kalaMka lagADavAnA kAraNarUpa vacana-praga karavAthI sItAe jevI rIte mahAkalaMkanuM duHkha anubhavyuM. maMDalika nAmanA udyAnamAM sudarzana nAmanA munivara padhAryA. samyagdaSTi keIka lako darzana mATe AvyA ane temane vandana karyuM. sAdhune dekhIne vegavatI samagra lokene kahevA lAgI ke, "A munine udyAnamAM eka strI sAthe meM joyA hatA." A sAMbhaLIne gAmalokone muni pratye anAdara thaye. te dhIra munivare paNa tarata ja abhigraha karyo ke-ajJAnI durjane e mArA upara je asaddoSAropaNa karyuM che, te dUra nahiM thAya, tyAM sudhI huM AhAra grahaNa karIza nahi." A pramANe sAdhue pratijJA grahaNa karI. tyAra pachI devatAnA sAMnidhyathI vegavatInuM mukha sUjhI gayuM. tyAra pachI vegavatIe sAdhune kahyuM ke, "tamane meM khoTuM bolIne vagovyA che. tyAra pachI gAmanA leke munivara upara vadhAre Adara-bhaktivALA thayA, tema ja muninuM AhArAdikathI sanmAna karanAra prItivALA ane guNapakSapAtI banyA. munivaranA upara kanyAe kalaMka caDAvyuM ane vaLI tenI zuddhi karI, te kAraNe janakaputrI-sItA paNa A satI che." evI pratIti lokone utpanna thaI. bIjAno doSa dekhe ke sAMbhaLyo hoya, te kadApi koIne na kahe, temAM paNa jinadharmanA anurAgI puruSa ke strI hoya, teoe te khAsa gaMbhIratA rAkhavI ane pArakA chatA ke achatA doSa pragaTa na karavA. rAga ke dveSathI je kaI bIjAnA doSe lokonI pAse pragaTa kare, te hajAra duHkha anubhavata saMsAramAM paribhramaNa kare che." munivaranuM te vacana sAMbhaLIne manuSyo manamAM vismaya pAmyA, saMvega pAmelA teo vairamukta thayA. ghaNuM AtmAo samyagdaSTi banyA, temAM keTalAka te zrAvaka thayA, vaLI keTalAka bhege viSe virakta manavALA banIne sAdhupaNuM svIkAranAra thayA. A bAju kRtAntavadana hajAre bhavanA dukhasamUhane sAMbhaLIne dIkSAbhimukha pari. NAmavALo thayo ane rAmane kahevA lAgyA ke, "he svAmi ! mAru vacana sAMbhaLohe rAghava! ananta saMsAramAM rakhaDatAM rakhaDatAM huM have ghaNuM ja thAkI ane kaMTALI gayo chuM. have to duHkhathI mukta thavA mATe pravajyA aMgIkAra karIza." tyAre tene rAma kahevA lAgyA ke-"tuM mArA pratyene sneha kevI rIte choDI zakIza? tema ja tala Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [13] rAma vagerenA pUrvabhave tathA sItAnI pravajyA : 441 : vAranI dhAra para cAlavA sarakhA jinamatAnusArI cAritrane tuM kevI rIte grahaNa karI pALI zakIza? kSudhAdika bAvIza parISaha mahAkaThaNa che, tene tuM kevI rIte sahana karI zakIza? durjana manuSyanAM kAMTA kAvA sarakhAM halakAM vacane kevI rIte sahana karIza? keza vagaranA khulA mastakavALo, beDoLa kapalatalavALa, mAtra hADakAM ane cAmaDI bAkI rahelAM hoya, tevA durbala dehavALo, pArakA gharethI dAnamAM bhikSA meLavIne dehapiSaNa kevI rIte karI zakIza?" kRtAntavadane pratyuttara Apyo ke, "he svAmi! Apane gADha sneha choDI zakuM chuM, te pachI huM bIjAM kAryo kema nahiM sAdhI zakuM?" jyAre kRtAntavadanane nizcita bhAva jANya, tyAre lakSamaNa sahita rAme tene dIkSA levAnI anumati ApI. rAma tathA lakSamaNa tema ja sarva sukhadAyaka mitra parivAranI rajA meLavIne kRtAntavadane muni pAse pratrajyA agIkAra karI. have deva ane asuro sakalabhUSaNa munine bhAvathI praNAma karIne potAnA parivAra sAthe jyAMthI AvyA hatA, tyAM sarve pahoMcI gayA. rAma paNa te kevalimunivara tathA bAkInA munione vaMdana karIne sItAnI pAse te ekale pahoMcI gayo. tArA-sahita jema candralekhA hoya, tema vetAmbara vastra dhAraNa karela sAdhvIonI madhyamAM beThelI sItAne rAme dekhI. . AvA prakAranA saMyamaguNane dhAraNa karanArI tene dekhIne rAma ciMtavavA lAgyA. ke, "sItAe AvuM duSkara cAritra kema aMgIkAra karyuM haze ? A sItA mArI bhujA pAse rahelI sukhapUrvaka lAlana-pAlana nirantara pAmatI hatI. have mithyAtvI ane anArya strIonAM durvacane kevI rIte sahana karI zakaze? mArI sAthe aneka prakAranAM rasapUrNa bhejana karelAM che, te have pArakA gharethI keI vakhata prApta thAya che, keI vakhata prApta na thAya-evA prakAranI bIjAe ApelI bhikSAnuM bhajana kevI rIte karaze?. vINA-vAMsaLI vAgavAnA sundara saMgIta zravaNa karatAM karatAM je sukhethI zayana karatI, hatI, te sItA have kharabacaDA pRthvItala para kevI rIte nidrA prApta karaze? A sItA aneka guNonA AzrayabhUta nakkI nirmala zIla dhAraNa karanArI, anukUla vartAva karanArI hatI, tene mUDha banIne meM bIjAnA mukhathI khATA do sAMbhaLIne gUmAvI." A ane AvA bIjA saMka9pa karIne tyAM paramArtha samajelA rAma sItAne praNAma karavA lAgyA. tyAra pachI rAmadeve sAdhvI banelI sItAne kahyuM ke, "ApaNe ghaNo samaya ekatra vAsa karyo, temAM mArAthI je kaMI khoTuM vartana thayuM hoya, tene have bhUlI jaI kSamA ApavI." A pramANe adhika tuSTa thaelA lakSamaNa, rAma ane bIjA narendroe te uttama zramaNa sItAne vandana karyuM. sItA sAdhvIne abhivAdana karIne ane A pramANe kSamAyAcanA karIne pitAnA subhaTa-parivAra sAthe te svabhavane pahoMcI gayA. A prakAre bhAvita manavALA banI je puruSa rAmanuM caritra bhaNaze ke sAMbhaLaze, te dhilAbha meLavaze, tema ja lekamAM vimala uttama yazavALo thaze. pAcaritaviSe rAma vagerenA pUrvabhava tathA sItAnI pravajyA nAmanA eka trIjA parvane A. zrIhemasAgarasUrie karela gujarAnuvAda pUrNa thayo[13] Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10] lavaNa aMkuzanA pUrvabhavo tyAra pachI pharI bibhISaNe sakalabhUSaNa munivarane pUchayuM ke, "he bhagavana! lavaNa ane aMkuzanA pUrvabhavonuM caritra saMbhaLA." tyAre munie kahyuM ke, "sAMbhaLo! kAkaMdI nagarInA svAmI zUravIra rativardhananI vikhyAta sudarzana nAmanI bhAryA hatI. tenA garbhathI utpanna thaelA dhIra priyaMkara ane hitakara nAmanA be putro hatA. te rAjAne sarvagupta nAmane rAjAne pratikUla banela maMtrI hatA. vijayAvalI nAmanI maMtrInI bhAryA rAtri-samaye rAjA pAse jaIne kahevA lAgI ke, "he prabhu! mAruM vacana sAMbhaLo. he narAdhipa! huM tamArA viSe anurAgavALI banI chuM, mArA patine choDIne huM tamArI pAse AvI chuM. tame mAre svIkAra karo. have tema na karaze ke jethI mArA manoratha pUrNa na thAya." rAjAe vijayAvaline jaNAvyuM- "Ama karavuM yogya na gaNAya, pArakI patnInuM sevana karavuM, te uttama puruSa mATe lajajA pamADanAruM kArya gaNAya." A pramANe kahevAelI vijayAvali pitAnA ghare gaI. maMtrIe jANyuM ke, jarUra A mArI patnI bIjAne arpaNa karelA hadayavALI che. ati ke dhAdhIna thaelA maMtrIe rAtri-samaye ekadama rAjAnuM mahAbhavana hatuM, temAM sarvatra Aga lagADI. eTale gupta suraMganA mArgethI patnIne AgaLa karIne putra sahita rAjA bahAra nIkaLI gayo ane vArANasI dezamAM gaye. sarvagupta maMtrIe sakala rAjya svAdhIna karyuM ane potAnA dUtane kAzInA rAjA pAse kAzIpure mokalyo. te kAzInareza pAse jaIne svAmInI AjJA jaNAvI, eTale atiniSphara zabdothI dUtane Thapako Apyo. "ka uttama puruSa svAmInA ghAta karanAranuM nAma paNa grahaNa kare? doSa jANyA pachI tenuM sevakapaNuM keNa svIkAre? putra sahita uttamasvAmInI te anAye hatyA karI, te have huM tane rativardhana svAmIne mArga batAvIza." - kAzInA rAjAe dUtane niSphara zabdathI apamAnita karyo, tyAra pachI te svAmI pAse pahoMcIne potAnI vItaka kathA sarva vistArathI kahI saMbhaLAvI. dUtanuM vacana sAMbhaLIne have te sarvagupta moTA subhaTa-parivAra sAthe utAvaLa karate kAzI narendranA upara ghere ghAlavA nIkaLe. sarvagupta kAzIpuranA dezamAM praveza karyo. daDhasattvavALA kAzInA svAmIe paNa tarata potAnuM sarva sinya ekaThuM karyuM. rativardhana rAjAe kAzIrAjAnI pAse rAtrinI zaruAtamAM eka puruSane mokalyo ane jaNAvyuM ke, "he deva! ApanA svAmI AvI gayA che. sarva vRttAnta sAMbhaLIne atitvarA karatA kAzInA rAjA tyAM gayA ane udyAnamAM rahelA putra ane patnI-sahita evA pitAnA svAmIne Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [104] lavaNu-a'kuzanA pUrvabhavA joyA. atizaya Ananda pAmelA rAjAe aMtaHpura-sahita svAmIne praNAma karyAM ane kAzInA rAjAe peAtAnA nagaramAM samAgama-mahotsava manAvyeA. kAzIrAjA-sahita rativana rAjAe te saguptane bhagADyo. bhIla sarakhA te sarvAMgupta araNyamAM peThI. rativana rAjA pharI kAkanvInagarImAM rAjya karavA lAgyA. kAzIrAjA paNa nirbhaya khanI haSa~thI vArANasInuM rAjya karavA lAgyA. rativana rAjAe lAMbA samaya sudhI rAjya bhAgaLyuM, tyAra pachI savega pAmelA te rAjAe subhAnu nAmanA zramaNanI pAse pratrajyA grahaNa karI. sagupta maMtrIe vijayAvalI patnInA prathama tyAga karyAM, zAka karanArI mRtyu pAmIne peAtAnA karmAMnA prabhAvathI bhayaMkara rAkSasIpaNe utpanna thaI. rativana munine te pApiNI rAkSasI upasarga karavA lAgI, eTale tarata te munivarane kevalajJAna pragaTa thayuM. priyaMkara ane hitakara nAmanA khaMne putrA paNa pravrajyA grahaNa karI munivara anyA. ceAthA bhavamAM prApta karelA samyaktvanA prabhAvathI caiveyakanI sthiti pAmyA. huM zreNika ! cAthA janmamAM zAlmalI nAmanI nagarImAM pahelAM teo vAmadeva brAhmaNanA vasunanda ane sunaMda nAmanA putra hatA. te ba MnenI vizvAvasu ane priya'zu nAmanI patnIe vipraphulamAM utpanna thaelI hatI ane yauvana-lAvaNyaguNu pAmelI hatI. zrItilaka nAmanA munine bhAvayukta dAna ApIne AyuSya pUrNa thatAM teo bhAryA sahita uttarakurumAM yugalikapaNe utpanna thayA. tyAM bhAge bhAgavIne IzAna devalAkamAM uttamadevapaNe utpanna thayA. tyAMthI dhisahita priyaMkara hita karapaNe utpanna thayA. kamharUpI mahAvanane samagrapaNe dhyAnAgnithI khALIne zrIvana muni mahAtmA zAzvata sukhanA AvAsarUpa mekSe gayA. A pramANe tamane priya kara ane hita karanA bhavA kahyA. huM zreNika! traiveyakamAMthI cyavelA evA te dhIra lavaNu ane aMkuza nAmanA rAma-putrA thayA. devI sudanA paNa niyANuM karavAnA kAraNe sa`sAramAM rakhaDIne yuvatipaNAnA kamanI nirjarA karIne siddhArtha nAmanA kSullaka thayA. tyAra pachI pUrvabhavanA putranA snehanA kAraNe siddhArtha adhyApake lavaNu ane aMkuza kumArone sarva kaLAmAM ati kuzaLa taiyAra karyA. he rAjan! te kumArA saMgrAmamAM paNa dhIra ane kAithI hAra na pAme tevA aparAjita anyA. A pramANe saMsAramAmAM rahelA jIvAnA bhavAnAM duHkhA sAMbhaLIne tame sarve viSayAmAM pramAdI na banazeA ane sAmarthyavALA banI vimala thanuM sevana kara. (34) : 443 : padmacarita viSe ' lavaNu-aMkuzanA pUrvabhavAnA kItanarUpa' ekase ceAthA panA gUja rAnuvAda pUrNa thayA. [104] Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [15] madhu ane kaiTabhanI kathA he magadhapati zreNika! pati ane putranA snehano tyAga karIne utpanna thaelA tIvra saMvegavALI sItA je prakAranuM tapa karatI hatI, te have tamane kahuM chuM. te samaye sakalabhUSaNa munie sarva lokone dharmopadeza ane pUrvabhava kathana karavA dvArA dharmasamukha banAvyA. dharmAnurAgI te loke bhikSAdAna ApavAmAM vizeSa udyamavanta thayA. lAvaNya ane yauvanaguNavALI je sItA pahelAM devAMganA sarakhA rUpavALI hatI, te tapathI zeSita karelA dehavALI, baLelI velaDI sarakhI durbala dehavALI thaI gaI. pAMca mahAvratane dhAraNa karanArI, durbhAvarahita, svabhAvathI zAntamudrAvALI, pitAnA strIpaNAne nindatI, bAra prakAranuM vividha tapa karavA lAgI. mastaka para karelA kezanA locavALI, zarIra para mela-kaMcukane dhAraNa karanArI, durbala dehadhArI, chaThTha aThThamathI mAMDIne mAsakSapaNa sudhInA vicitra tapanuM sevana karIne sUtramAM kahelI vidhipUrvaka pAraNe bhejana grahaNa karanArI, rati-aratithI mukta thaelI, niyata-samaye svAdhyAya ane dhyAnamAM mana parovatI. samiti ane guptinI virAdhanAM na karatI, saMyama vize udyama karanArI, jenA zarIramAMthI mAMsa ane lehI sukAI javAthI nase pragaTa dekhAvA lAgI ane jenA kapolatala paNa pahelA upaselA hatA, te khADAvALA jaNAtA hatA. sAthe vRddhi pAmelA lokoe paNa durbala deha thavAnA kAraNe sItAne oLakhI nahiM. AvA prakAranuM vicitra duSkara tapa sATha varasa sudhI karIne pachI tetrIza divasa sudhI vidhipUrvaka saMkhanA karavA utsAhita banI. vidhipUrvaka cAritranI ArAdhanA karIne tyAM sItA kAladharma pAmIne bAvIza sAgaropamanI sthitivALA azruta nAmanA bAramA devalokamAM IndrapaNe utpanna thayA. he magadhAdhipa! A jinazAsanane prabhAva to dekho ke, sItAne jIva strIpaNAne tyAga karIne puruSa ane IndrapaNe utpanna thayA. sumeruparvatanA zikharanI upamA sarakhA vicitraratnavALA uttama vimAnamAM devAMganAothI parivarela te Indra sukhatizayavALA bhego bhegavavA lAgyA. he narAdhipa ! munivarae kahelA A ane bIjA ghaNA jIvonAM pUrvabhavanAM caritre sAMbhaLavAmAM Ave che. tyAra pachI magadharAjAe kahyuM ke-"he bhagavanta ! te bAramA amyutakala5 devalakamAM te madhu ane keTale paNa bAvIza sAgarepama kALanI sthiti kevI rIte bhegavI?" tyAre gaNanAtha zrIgautama bhagavate kahyuM ke-cosaTha hajAra varSo sudhI vipula tapa karIne azrutaka95mAM deva thayA. krame karI tyAMthI velA te madhu ane keTabha devo Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 45 ; [15] madhu ane keTalanI kathA A bhAratamAM zAmba ane pradyumra nAmanA kRSNa vAsudevanA be putro utpanna thaze. "he mahAyaza! bhArata ane rAmAyaNa ema baMnenuM aMtara cosaTha hajAra varSa tIrthaMkara bhagavatee kaheluM che. pharI rAjAe pUchyuM ke, "he bhagavanta! teone badhi durlabha kema thayuM? tapa ke Acaryo? te sarva mane kaho. tyAre indrabhUti bhagavate kahyuM ke, "he zreNika ! bIjA bhavamAM madhu ane keTabhe jevI rIte bodhi prApta karyuM, te tame ekAgra manathI zravaNa karo." A bharatakSetra viSe magadha nAmanA dezamAM vikhyAta zAli nAmanuM suMdara gAma hatuM. te kAle niryAdika nAmane rAjA tene bhagavate hate. te ja zAlivara gAmamAM semadeva nAmane vipra vasatuM hatuM, tene agilA nAmanI patnI hatI ane zikhi(agni) bhUti tathA vAyubhUti nAmanA be putra hatA. teo pote vagara pAMDitye paNa paMDitanuM abhimAna vahana karanAra, cha karmamAM rakta, atizaya bhAgomAM mUDha banelA samyagdarzana rahita jinavaranA dharmanA virodhI hatA. keTalAka kALa pachI zramaNasaMghathI parivarelA vihAra karatA karatA nandivardhana munivara zAligrAmamAM AvI pahoMcyA. udyAnamAM AvIne rahelA te munivaranA samAcAra sAMbhaLIne zAligrAmanA ke temane vandana karavA mATe bahAra nIkaLyA. lekIne jatA dekhIne agnibhUti ane vAyubhUti pUchavA lAgyA ke, bAla-vRddha sahita ATalA badhA loke utAvaLA utAvaLA kaI tarapha jAya che ?" tyAre keIke tene kahyuM ke, "bahAra udyAnamAM AvelA zramaNa bhagavantane vaMdana karavA mATe gAmanA leke jaI rahelA che. vAda karavAnI utkaMThAvALA te moTA ane nAnA bhAI muninI pAse AvyA ane baMne bhAIo munivarane na belavA cogya vacane kahevA lAgyA ke, "are munio ! je ahiM tame kaI zAstrane saMbadha jANatA he te kaho lokanI vacce tarata pratyuttara Apo, vilamba na kare." eka munivare teone prazna karyo ke, "tame kyAMthI AvyA che ? tyAre teoe kahyuM ke, "ame zAligrAmathI AvyA chIe." pharI munie pUchyuM ke, "tame kyA bhavathI A manuSyabhavamAM AvyA che ? je tamArAmAM paMDitAI hoya te kaho." te nahi jANatA evA te brAhmaNo lajajA pAmelA nIcuM mukha rAkhIne ubhA rahyA. tyAre teone pUrva bhavane vRttAnta munivara kahevA lAgyA ke, "A gAmanI vanasthalImAM tame baMne pUrvabhavamAM mAMsAhAra karanAra ane ghaNe kaleza pAmanAra ziyALa hatA. A gAmamAM pAmaraka nAmane eka kheDUta khetaramAM gaye hato, tyAM pitAnuM upakaraNa mUkIne pitAnA ghare Avyo. te baMne ziyALa te cAmaDAnA deraDAnuM upakaraNa khAIne mRtyu pAmyA. karmAnuge te baMne samadevanA putra thayA. have prabhAta-samaye pAmaraka kheDUta pitAnA khetaramAM gaye. tyAM joyuM ke, pitAnuM deraDuM bhakSaNa karIne baMne ziyALa mRtyu pAmyA che. te baMnene agnisaMskAra karIne pitAnA ghare pAchA AvyA. pAmarake mRtyu pAmIne pitAnI putravadhUnA garbhamAM utpanna thaye jAtismaraNa thavAthI tyAM te Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paumacariya-paddhacaritra bALake mUMgApaNuM svIkAryuM. vicAryuM ke, "putrane tAta ane putravadhUne mAtA kahIne huM kevI rIte bolAvuM?" je tamane vizvAsa na hoya to te pAmarakane ahiM bolAvo. eTale A samagra vRttAnta te tamane kaheze. tene belA, tyAra pachI munie tene kahyuM ke, "he vatsa! tuM pahelAM pAmaraka hatuM, te have tuM duHkhathI putravadhUnA garbhamAM utpanna thaye che. are ! rAjA paNa sevaka thAya che, pharI sevaka paNa rAjA thAya che. mAtA putrI thAya che, pitA paNa putra thAya che. A reTamAlA samAna samagra saMsAramAM potAnA karmathI nacAvelA sarva jIvo lAMbA kALa sudhI janma-maraNanA pherA karatA rakhaDyA ja kare che. AvA prakAranI saMsAranI sthiti jANune he vatsa! have tuM mUMgApaNuM choDI de ane A lokanI madhyamAM spaSTAkSarathI vacana belanA thA.ATaluM kahetAM ja te ghaNe harSa pAmyo ane munivarane praNAma karyA, vaLI ziyALa saMbandhI je vRttAnta hatA, te sarva hakIkata lokone jaNAvI. utpanna thaelA saMvegavALA te pAmarakanA jIve muninI pAse dIkSA aMgIkAra karI, tene vRttAnta sAMbhaLIne bIjA paNa aneka zramaNI ane zramaNe banyA. A pramANe kolAhala karatA lokoe vipronI mazkarI karI ke, "A mAMsAhArI ziyALo brAhmaNa banyA." pachI loko ema bolavA lAgyA ke, "vrata-zIla-rahita pApabuddhivALA A pazuo bhegonI tRNAvALA che, tethI dharmanA arthI evA ApaNe sarve ThagAyA chIe. sarva AraMbhemAM pravartanArA, abrahmacArI, IndriyenA viSayamAM Asakta banelA, cAritra vagaranA abrahmavALA hovA chatAM lokamAM brAhmaNa tarIke oLakhAya che. tapa ane cAritramAM rahelA zuddha zramaNa ja lekamAM brAhmaNa che, jeoe neha saMbandha ane ADaMbarane tyAga karyo che. tema ja jeo kSamA, saraLatA, namratA, nirlobhatA guNavALA brahmacArI che, te ja sAcA brAhmaNa che. dhyAnarUpI agnihotramAM magna banelA jeo potAnA kaSAyarUpI samidhane bALanArA che, jeo muktimArgane sAdhanArA che, teo ja ahiM dhIra zramaNe brAhmaNe gaNAya che. A lekamAM je keTalAka manuSya skaMda, Indra, rudra evA nAmathI oLakhAya che, tevI rIte vatarahita abrAhmaNane brAhmaNa gaNAvAya che. AvI rIte sAdhuonI stuti belatA lokone sAMbhaLIne lajajA pAmelA ane vilakhA thaelA marubhUti ane agnibhUti potAnA ghare gayA. pitAne rAtre upasargo thavAnA che--ema jANIne A munivara mazAnamAM jaIne dhIratA-gaMbhIratA dhAraNa karIne tyAM kAussagna-pratimApaNe ubhA rahyA. roSarUpI bhArelA agnivALA, hAthamAM talavAra dhAraNa karelA, mahAbhayaMkara banelA te brAhmae rAtanA samaye munine vadha karavA mATe mazAna-vanamAM praveza karyo. phamazAna kevuM hatuM? bhaDake baLatI aneka citAovALA, jaLI rahelA ane baLatA maDadAonA samUhavALA, , rAkSasa, bhUta, brahmarAkSasa, DAkinI, vetAla Adi Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [105] madhu ane kaiTalanI kathA * 447 : rAtricarAthI bhayaMkara, kilakilATa zabdo karatA rAkSasA, ziyALa, agnisarakhA vadhuvALA dekhAtA mukhavALA preteAnA samUhayukta, kAcAM mAMsa khAnAra rAkSaseA, ziyALA, kAgaDAe, ghuvaDa, samaLI AdinA samUhonI pracuratAvALA, kalevarothI AcchAdita thaela bhUmipIThavALA, citAmAM khaLatA maDadAnAM AMtaraDAMe ane mAMsanA leAcAmAMthI nIkaLatA 'simi simi' zabda karatA leAhInA samUhavALA, DAkaNIe ane mastaka vagaranA dhaDamAMthI kheMcI kADhelA bhayakara avAja karatA bhRtAnA samUhavALA, kaTapUtanAe grahaNa karelA rudana karatA bALakAvALA, nirogI thavA mATe karAtA che matrajA jemAM, Alekhela vicitra raMgavALA ma`DalamAM rahelI rajane pavana uDADatA hatA, jethI AkAzamArgamAM jANe indradhanuSanI AkRti utpanna thai hoya tevA, jAMguli Adi vidyA sAdhavA mATe sthirAsana karI khArIka svarathI maMtrajApanA zabda utpanna karyo che jemAM, kAgaDAo jemAMthI mAMsanuM haraNa karI jAya che evA, ziyALIA vAra'vAra mukhane uMcuM kare che je zmazAnamAM, keAI sthaLe khe'cI kADhelA mRtakeAne Ama-tema phUMkatA preteAnA ghAMghAyukta, koIka sthaLe vetAleAthI haNAelA 'ruNu ruNu' zabda karatA bhamatA bhUta-samUhavALA, kAI sthaLe apazakuna karanAra raDatA kAgaDAvALA, khIjI jagA para vaLI bhuMkArava karatA ziyALAnA ToLAMvALA, kyAMIka ghu ghu' evA zabda karatA ghUvaDAvALA, kAika sthaLe piMgala nAmanA pakSIe karelA che zabdo jemAM, kyAMika kaThAra agninA taDa taDa' zabda sAthe phUTatA hADakAnA zabdonA prasAravALA, kAika sthaLe zvAnAe khecI kADhela mRtakanA mAMsa mATe laDatA ane bhasatA pazu-pakSIvALA, kyAMika khAparInA hADakAthI dhavala, kAMIka mazI, dhUma, dhULa ane AchA pAMDuvarNa vALA, kyAMika kesUDAnA vana sarakhA agnijavALAnA samUhathI bhabhukatA- evA prakAranA zmazAnamAM dhyAnamAM sthira rahelA munivarane joine vadha karavA tatpara thaelA viSe muni upara Akreza karavA lAgyA ane kahevA lAgyA ke, he zramaNa ! A zmazAnamAM tane ame mArI nAkhIe chIe, te tArA bhakta leAkeA have tane bacAvI le te kharA. ame brAhmaNA pratyakSa devatA chIe, jenI tuM nindA kare che, tuM amAre mATe ema bele che ke, pUrvabhavamAM A baMne jaNA ziyALA hatA ane te ja ahiM viprapaNe utpanna thayA che.' 6 hoTha bhIDIne A pramANe gussApUrvaka vacanA saMbhaLAvIne teoe talavAra khe'cI ane munivarane haNavA tatpara banyA; eTalAmAM tyAM rahelA kAIka yakSe tyAM ja temane stabhita karyA. A pramANe staMbhita karelA vipreAnI rAta pasAra thai ane sUryaMdaya thayA, eTale sAdhue pAtAnA dhyAnayoga pUrNa karyAM. teTalAmAM samagra leAkeA sahita saMgha munivarane vandena karavA mATe AvyA. vandanA karI ane vismaya-pUrvIka sta'bhita thaelA vizvane joyA. leAkeA khelavA lAgyA ke, uttamaguNavALA zramaNe A viAne vAdamAM harAvyA che, temaNe ja A pramANe rokI rAkhyA che. tyAra pachI brAhmaNA paNa cintavavA lAgyA Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 448 * paumacariya-padmacaritra 6 ke, nakkI A prabhAva A munivaranA che, pote alavIyamAM samatha hovA chatAM paNaApaNane ahiM sta'bhita karyA che. AvA prakAranI A avasthAmAMthI ApaNe kAi, prakAre mukta thaie tA, nakkI munivaranAM vacanane svIkArIzu'' A samaye agilA sAthe sAmadeva vipra paNa jaldI jaldI tyAM AvI pahoMcyA ane sAdhune prasanna karavA mATe, praNAma karavA lAgyA. vAraMvAra zramaNane praNAma karIne brAhmaNa vinanti karavA lAgyA ke, - he deva ! A durjana putrA ApanA vacanathI jIvatA thAo.' zatru ane mitra pratye samAna bhAvavALA, sukha-duHkhamAM samAna buddhivALA, prazaMsA ane nindAmAM samAna cittavALA munie pApIo pratye paNa karuNAvALA hoya che." teTalAmAM pelA yakSa tyAM AvI pahoMcyA ane rASAyamAna thaelA te viprane kahevA lAgyA ke, have tuM A munivarane khATu kalaka na ApIza. he vipra ! tArA A duSTa putrA pApI, kaluSita cittavALA, mithyAdaSTi ane munionI dugA karanArA che; tethI ja te duSTone mai* staMbhita karyA che. je kAI bIjAne mAre che, teA te vadha meLave che; sanmAna kare teA, sanmAna prApta kare che. je jevA prakAranuM karma kare che, te tenu' phUla meLave che. atipracaMDa bhayaMkara mahAdu:khayukta vacana khelatA yakSane sAMbhaLIne te vipra sAdhunA pagamAM paDIne phrI phrI vinanti karavA lAgyA. tyAre munivare yakSane kahyuM ke, 'A brAhmaNeAnA aparAdhanI kSamA Apa, mArA mATe A dIna jIveAnA prANAnA nAza na kara.' he munivara ! jevI ApanI AjJA ' ema kahIne tyAM yakSe te brAhmaNAne mukta karyAM. svastha thaelA te viprA muninA caraNamAM paDyA. te agnibhUti ane vAyubhUti ane veda- zrutinA tyAga karIne upazAntabhAva pAmyA ane sAdhuenI pAse baMnee zrAvakapaNuM aMgIkAra karyuM. jinazAsanamAM anurAgavALA gRhasthadharmanuM pAlana karIne kAladhama pAmelA te ane jaNu saudha kalpa-nivAsI devApaNe utpanna thayA. tyAMthI cyavelA tee ane sAketanagarImAM samudradatta zeThanI dhAriNI nAmanI patnInA putraNe utpanna thayA. netrane Ananda ApanAra te putrA pharI paNa zrAvakadhanA cege samAdhivALuM mRtyu pAmIne saudhakalpamAM deva thayA. tyAM te uttamavimAnamAM hAra, khAjubaMdha, kaDAM, kuMDala vagere alakArAthI alaMkRta anelA, devAMganAothI piravarelA lAMbA kALa sudhI viSayasukhane bhAgavatA hatA. tyAMthI cyavelA te vinItA nagarImAM hemanAthanI rANI amaravatIdevInI kukSithI utpanna thaelA devakumAra sarakhA putrA utpanna thayA. madhu ane kaiTabha traNe leAkamAM pragaTa prabhAvavALA rAjA thayA. zatru ane sAmantAne jemAM vaza karAyA che, evI samagra pRthvIne bhAgavavA lAgyA. parantu parvata-zikharanA duga mAM rahelA bhIma nAmanA rAjA temane praNAma karatA hatA, eTaluM ja nahiM paNa yamarAjA sarakhA te dezeAne ujjaDa karI nAkhatA hatA ane sainyane paNa vera-vikhera karI nAkhatA hatA. tyAre vaDanagaranA svAmI vIrasena rAjAe bhImanA bhayathI madhu narendranA upara tarata sandezAnA lekha mAkalyA. lekhanA paramAtha Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [105] madhu ane kaiTabhanI kathA : 449 : sAMbhaLIne ke, "dezane vinAza kare che." te jANIne madhurAjA ekadama reSAyamAna thayA. bhImarAjA upara hale karavA mATe pitAnA sainya sAthe nIkaLe. keme karI vaDanagara pahoMcyo. nagaramAM praveza karI bhojana-pANI karyA. tyAM madhurAjAe vIrasenanI candrAbhA nAmanI bhAryAne dekhI. madhurAjA vicAravA lAgyo ke, "AnI sAthe je bhega na bhogavuM, te A mAruM rAjya sAra vagaranuM ane niSphala che." kAryAkAryane na jANanAra, saMgrAmamAM zatrune jitane pharI paNa madhurAjA pAcho keme karI sAketapurImAM AvyuM. maMtraNA karIne rAjAe sarva sAmonuM yathAyogya sanmAna-pUjana karyuM ane samagra ataHpura sahita, vIrasenane paNa AmaMtraNa ApyuM. sarva rAjAo sahita tenuM sanmAna karyuM ane sarva rAjA sahita badhAne javAnI rajA ApI, paraMtu game te kAraNe madhurAjAe candrAbhAne rokIne antaHpuramAM praveza karAvyuM. rAjAnI sAthe candrAlA rANune paba abhiSeka karavAmAM Avyo ane sarva strIomAM te mahAdevI banI. have te madhurAjA candAbhA rANI sAthe tyAM bhavanamAM go. ratisAgaramAM snAna karato keTale kALa pasAra thaye, te paNa jANI zakatA na hatA. te vIrasena rAjA pitAnI priyAnuM apaharaNa thayeluM jANIne gADhazekathI bhedAelA aMgavALo ekadama unmatta banI gaye. lAMbA kALa sudhI kAntAnA virahanuM gADha duHkha anubhavIne maMDapa nAmanA sAdhu pAse vIrasena rAjAe pratrajyA aMgIkAra karI. te vIrasena sAdhu tapa ane cAritranI ArAdhanA karI samAdhithI kAladharma pAmIne divya hAra ane muguTa dhAraNa karanAra vaimAnika deva thaye. have madhurAjA paNa lokenA kajiyAnA nyAya ApavA mATe nyAyAsana upara sukhethI beThelo hato ane vivAdane nikAla kevI rIte kare? tenA mATe maMtrIo sAthe vAtacIta karato hato. pachI A vivAda adhUro mUkIne rAjA pitAnA bhavane AvyA, tyAre candrAbhAe pUchayuM ke, "he svAmI! Aje tame ATalA meDA kema AvyA ?" tyAre rAjAe rANIne pratyuttara Apyo ke, "he priye! Aje paradArAviSayaka phariyAda AvI hatI. tenA vivAdane anta na lAvI zakyo, tethI mane Aje AvatAM vilamba tha." tyAre candrAbhAe hasatAM hasatAM rAjAne kahyuM ke, "he svAmI! pAradArikanI prayatnapUrvaka pUjA karavI joIe. kAraNa ke, lokamAM tene doSa hoto nathI." rANInuM vacana sAMbhaLIne reSAyamAna madhurAjA kahevA lAgyuM ke, "je daMDapAtra gunhegAra hoya, tevA duSTanI pUjA kevI rIte karI zakAya?" "he narAdhipa! je tame pAradArika mANasane zikSA karavA taiyAra thayA che, to pachI tame pote ja ghora aparAdha karanAra che ane mahAdaMDapAtra che. te svAmI! prathama paradArA-sevana karanArA, samagra pRthvInA nAtha tame ja che, tyAra pachI loka padArA-sevana karanAra thayo che. kAraNa ke, "jevA rAjA hoya, tevI sarva prajA thAya che. jyAM rAjA pote ja padArA-sevana karanAra duSTa hoya, tyAM lekanI madhyamAM rahIne nyAya kevI rIte ApI zake ?" rANInAM A yathArtha vacana sAMbhaLIne tarata ja madhurAjA pratibodha pAmyA ane pharI pharI pitAnA AtmAnI Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 450 4 paumacariya-padmacari.. nindA karate saMvega pAmyuM. kulavardhana kumArane rAjya ApIne keTabhanI sAthe daDha dhRtivALA madhurAjAe siMhasena nAmanA muninI pAse dIkSA aMgIkAra karI. mahAkulamAM utpanna thaelI candrAbhAe paNa rAjyalakSamIne cheDIne te ja munivaranI pAse dIkSA prApta karI. ghora tapa ane cAritranuM sevana karIne kAla pAmelA AraNa ane azruta nAmanA 11 mA ane 12 mA devalokane viSe anukrame madhu ane keTabha rAjA utpanna thayA. A pramANe teo baMne Indra ane pratiIndra thayA. cannAbhA sAdhvI paNa saMyama, tapa, niyama, yugamAM ekAgra manavALI banI kAla pAmIne divyarUpavALI devIpaNe utpanna thaI. "he zreNika! azruta nAmanA bAramA devaloka viSe jevI rIte teoe bAvIza sAgaropamanuM manohara sukha bhogavyuM, tevI ja rIte sItAno jIva je sItendrapaNe utpanna thayuM hatuM, teNe paNa tevI ja rIte sukha bhogavyuM. he zreNika rAjA ! A pramANe madhu ane kaiTabha rAjAnuM caritra tamane saMkSepathI meM jaNAvyuM. have dhIra evA (lakSamaNunA) ATha kumAranuM vimala anukIrtana karIza, te tame sAMbhaLe." (11) padmacarita viSe "madhu ane keTabha rAjAnA upAkhyAna' nAmanA eka pAMcamA pavane A. zrI hemasAgarasUrie karela gUrjaranuvAda pUrNa thayo. [15] [16] lakSamaNanA ATha kumAranuM niSkramaNa kaMcananagaranA svAmI parAkramI kanakaratha nAmanA khecara rAjA hatA. tene zatabhujA nAmanI bhAryA hatI. temane be kumArI kanyA hatI. temanA svayaMvara mATe khecarane nimaMtryA. vaLI kanakaratha rAjAe rAmane paNa lekha mokalyo. lekhane artha sAMbhaLIne rAma ane lakSmaNa pitAnA samagra putre sahita tathA vidyAdharothI parivarelA te kaMcanapura pahoMcyA. baMne zreNinA sAmanta rAjAe tema ja AbharaNathI alaMkRta zarIravALA moTA vaibhavayukta deva samAna teo paNa sabhAmAM beThA. kumArathI parivarela lakSamaNa sahita rAma vimAnamAMthI nIce utarIne devatAnI samAna alaMkRta thaelA te sabhAmAM virAjamAna thayA. veSabhUSA ane AbhUSaNe sajelI baMne kanyAoe prazasta divase loko rUpI kalelavALA, te rAjAo rUpI samudramAM arthAt svayaMvara-maMDapamAM praveza karyo. te baMne kanyAone temane mahattara kaMcukI vAMdarA, vRSabha, siMha, azva, garuDa, moTA hAthI Adi cihavALA ghaNA prakAranA rAjAe batAvI temane paricaya Apato hato. mahattare batAvelA te rAjAone kramasara dekhatI dekhatI te baMne kanyAonI gADha snehavALI daSTi Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10] lamaNunA ATha kumAranuM niSkramaNa : 451 : lavaNa ane aMkuza kumAre upara paDI. mandAkinI nAmanI kanyAe kAmadevanA rUpa sarakhA anaMgalavaNane ane tyAra pachI candramukhI nAmanI kanyAe AgaLa cAlIne madanAMkuza kumArane varamALA paherAvI. te samaye tyAM AgaLa lekasamUhamAM mahAgabhIra kelAhala uchaLyo. tema ja jaya he, hAsya, gIta, vAjiMtra hakAra ane harSanA pikAra loko karavA lAgyA. loko bolavA lAgyA ke, "suMdara thayuM, sundara ga thaye" ema mastake aMguli pheravatA belavA lAgyA ke, "kharekhara sarakhA sAthe sarakhAne yoga thayo." evo sundara svayaMvara ame dekhyo. A mandAkinI kanyAe gaMbhIra dhIra ane gauravavaMtA lavaNa patine ane candramukhIe sundararUpavALA dhIra madanAMkuza patine prApta karyA. lokonI sAbAzInA mukharava sAMbhanIne lakSamaNanA putra lavaNa ane aMkuza upara roSAyamAna thayA ane laDavA taiyAra thayA. vizalyA mahAdevInA ATha uttamakumAre potAnA prajJAzUnya vagere traNa bhAIo sahita parivarelA lavaNa ane aMkuza sAme kedhe bharAyA ane yuddhasajaja thayA. te ATha kumAre upara lavaNa ane aMkuzanA bhAIonuM sinya kedhAyamAna thayuM. parantu maMtra jANanAra gAruDike sarpanA samUhane zAnta kare, tema maMtrIoe temane upazAnta karyA. tyAra pachI krame karI jemAM ghaNAM vAjiMtro ane zaMkhenA zabdo saMbhaLAI rahelA che, vArAMganAe jemAM nRtya karI rahela che, evA ADaMbaravALo lavaNa ane aMkuza kumArone lagna-mahatsava manAvyuM. lavaNa-aMkuzanA svayaMvaranI ane lagnanI mahAsamRddhi joIne IrSALu lakSamaNanA putre phAve tevAM anucita vacane bolavA lAgyA ke, "zuM sItAnA putrethI ame ochA chIe ke viveka vagaranI A kanyAoe amAre tyAga karyo?" A ane A bIjo zaca karatA te lakSamaNanA putrane atibuddhizALI rUpamatIe kahyuM ke, "are! tame sarve eka strI khAtara ATale bhayaMkara zeca karaze, to A tamArI ceSTAthI lokomAM hAsyapAtra banaze. jeNe jevA prakAranuM karma karyuM hoya, pachI saMsAramAM te zubha hoya ke azubha hoya, paraMtu tene tenuM phala bhegavavuM paDe che, mATe nAhaka kheda na kare. A adhuva, keLanA thAMbhalA sarakhA nissAra, jheranI upamAvALA bhogo mATe tame duHkhI na thAva. bAlyakALamAM pitAnA khoLAmAM beThI hatI, tyAre pustakamAM lakheluM vacana meM sAMbhaLyuM hatuM ke, sarva bhavamAM manuSyane bhava sarvottama che. atidurlabha e manuSyabhava meLavIne paralokamAM hita karanAra evA jinavara-dharmanuM AdarapUrvaka sevana kare. sAdhuone dAna ApavAthI bhego, tapa karavAthI devatva, zIlasahita jJAnathI siddhisukha meLavI zakAya che. janmelAnuM nakkI maraNa thAya ja che, dharma na karavAthI paralekamAM durgatigamana thAya che. ATaluM jANanAra tame sarve jinadharmanuM sevana karo." | mAtAnuM A vacana sAMbhaLIne te uttamakumAre tyAM ja pratibodha pAmyA ane be hAthanI aMjali joDavA pUrvaka pitAjIne vinaMti karavA lAgyA ke, "amArI vinati Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = 45ra ! paumacariya-padyacaritra Apa sAMbhaLo-"he pitAjI! Apa ApanA vallabha putranuM hita IcchatA he, te dIkSAbhimukha thaelA ame sarvanA-amArA dIkSA-kAryamAM Apa vibhUta na banaze, parantu sahakAra Apaze. viSayamAM lolupI banelA amo saMsAramAM anantA kAlathI paribhramaNa karI rahelA chIe. temAM ame aneka prakAranAM duHkha anubhavyAM, have te pravajyA aMgIkAra karavI che. tyAre lakSamaNe mastaka sUMghatAM temane kahyuM ke, "he putro ! tamArA mATe kailAsa parvata sarakhA uMcA prAsAde che, temAM suvarNanI to bhittio che, temAM sarva prakAranI mane hara bhega-sAmagrIo bharelI che. madhura zabdovALAM vINu ane baMsIonAM saMgIta saMbhaLAya che, he putro ! suMdara yuvatIothI manahara, denA bhavana sarakhA, ratnothI dedIpyamAna haMmezAM ramaNIya evA A prAsAdene tame zA mATe tyAga karo cho? managamatA manohara AhAra-pINAM, candananAM vilepana, puSpamALAo, AbhUSaNathI tamane atizaya lAlana-pAlana karela che. tyAM tame have munivarenuM duSkara cAritra ane tenA pariSade kevI rIte sahana karI zakaze ? gADha snehavALI vilApa karatI tamArI mAtAne kema choDI de che? A tamArI mAtAo tamArA viyegamAM kSaNavAra paNa jIvI zakavAnI nathI. tyAre putroe pratyuttara Apyo ke-"he pitAjI ! saMsAramAM paribhramaNa karatAM Aja sudhImAM hajAre, lAkho uparAnta mAtA ane pitAo amAre thayA haze. dharmarahita jIvane mAtA ke pitA, bhAIo ke dhananA saMbo kaI rakSaNa karI zakatA nathI. vaLI Ape amone je kahyuM ke, "A manuSyajanmanuM aizvarya tame bhogavo te to amane duHkhe karI pAchA bahAra na nIkaLI zakAya tevA andhakAravALA kUvAmAM pheMkavA jevuM che. jema koI vyAdha jaLapAna karatA haraNane bANa pheMkI haNI nAkhe che, tema mRtyurUpa zikArI manuSyarUpa haraNane kAmagomAM tRSNavALo thayo hoya, tyAre haNe che. A saMsAramAM badhu Adi sAthe avazya viyoga thavAnuM ja che, to pachI doSanI bahulatAvALA saMsAramAM rati kevI rIte karI zakAya? badhuonA snehamAM phasAelo puruSa pharI paNa bhogAsakta banI lAMbA kALa sudhI dIrgha saMsAramAM duHkha bhogavanAro thAya che. duHkharUpa jaLanI uMDAIvALA, kaSAye rUpa jaLajatuonI utkaTatAvALA, sajajaDa durgatirUpI taraMgavALA, jarA ane maraNanA kalezarUpa kalolavALA, bharUpI AvartAvALA, saMsAra-samudra viSe ame duHkha anubhavatA khUba bhamyA. he mahAyazavALA! have kaI rIte ahiM ame kinAre pAmyA chIe. he pitAjI! jarA, maraNa, priyane viyoga Adi sAMsArika duHkhethI have ame bhaya pAmyA chIe, have tame amane pravajyA aMgIkAra karavAnI anumati Ape, jethI Aje ja grahaNa karIe. AvI rIte nizcita manavALA dIkSAbhimukha kumArane jANIne lakSmaNe gADha AliMgana karIne dIkSAnI rajA ApI. pitAne pUchavA pachI badhuvane, sarva mAtAone pUchIne kumAre mahendraudaka(ya) nAmanA udyAnamAM gayA. tIvra saMvega pAmelA AThe kumAree samagra parigrahane tyAga karIne mahAbala muninuM zaraNuM aMgIkAra karyuM. ugra tapovidhAna Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [16] lakSamaNanA ATha kumAranuM niSkramaNa : 453 : karatA, samiti-gupti-yukta, mahendranI yuti sarakhI daDhavRtivALA kumAra-zramaNe pRthvI para vicaravA lAgyA. A uttama kumArenuM prazasta niSkramaNa je apramatta manu bhAvathI zramaNa kare che, teonAM samagra pApo kSaNavAramAM nAza pAme che, tema ja teo vimala bephilanI prApti kare che. (48) padmacarita viSe "ATha kumAranuM niSkamaNu" nAmanA eka chaThThA parvane gUrjaranuvAda pUrNa thayo. [16] [107] bhAmaMDalanuM paraloka-gamana vIra bhagavantanA prathama gaNadhara padathI prasiddhi pAmelA mahAbuddhinA nidhAnarUpa gautama gaNadhara bhagavanta manamAM rahelA bhAmaMDalanA caritrane kahetA hatA-"he magadhAdhipa ! have te bhAmaMDala pitAnA nagaramAM surendranI jema kAminIo sahita khecaranI Rddhi bhogavate hato. te vicAravA lAgyo ke, "je huM atyAre dIkSA aMgIkAra karIza, te A yuvatIe rUpa padmanuM vana zeSAI jaze-emAM sadeha nathI. kAminIjananI madhyamAM rahIne lAMbA kALa sudhI viSayasukha bhogavIne pAchalI vayamAM atighora tapa karIne huM duHkhane kSaya karIza. kadAca bhoge bhegavatAM pramAdathI atibhayaMkara pApa upArjana karIza, te pAchalI vayamAM dhyAnAgnithI tene huM bALI nAkhIza. athavA baMne zreNimAM rahelA khecara rAjAone yuddhamAM mAnabhaMga karIne teone AjJA manAvuM ane mArA tAbe karuM. mandaraparvata viSe ghaNuM prakAranA ratnathI prakAzita evA tenA nitamba pradezamAM pahoMcIne A mArI prItivALI patnIo sAthe kIDA karuM." he magadhapati ! AvA prakAranA vicAra karatAM karatAM ane bhogo bhogavatAM bhogavatAM so varSo vItI gayAM. pachI pAchalI vayamAM karIza" ema citavatA citavatA bhAmaMDalanuM AyuSya kinAre AvI gayuM. have kaIka samaye te mahelanI agAzI upara rahelo hato, te samaye bhAmaMDalanA mastaka upara aNadhArI dhagadhagatI vijaLI paDI. janakaputra bhAmaMDala mRtyu pAmyo. tyAre aMtaHpuramAM mahAAkranda hAhAkAravALA mukhanA vilApa, azru vahetA nayanevALo strIone samUha chAtI phATa rudana karavA lAgyo. "bIjA janmAntaramAM nakkI javAnuM che." ema jANavA chatAM viSayarUpI mAMsamAM Asakta banelA pramAdI puruSe kAlakSepa karIne janma hArI jAya che. puruSa zAstro jANavA chatAM paNa A kSaNabhaMgura sArarahita dehanA mATe pApa kare che. potAnA AtmAne jeoe upazamAvela nathI, Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 454 : paumacariya-paddhacaritra viSAthI virakta karyo nathI, teoe kadAca ghaNAM zAone abhyAsa paNa karyo hoya, tethI zuM lAbha thavAnuM che? mAtra zAstranuM eka ja pada ghaNuM suMdara che ke, je jANIne pitAnA manane aMkuzamAM lAve che. saMsAranA aneka pApavyApArayukta manuSya ahIM je lAMbI lAMbI vAta kare che ane svajana-parivAra viSe tIvra snehanA anurAgavALo banI haMmezAM bhegenI abhilASA rAkhato hoya, te gheraduHkha anubhavate lAMbA kALa sudhI mahAsaMsAramAM bhramaNa kare che, mATe he rAjan ! caMdrakiraNa-samAna vimala ane prazasta evA dharma viSe ekAgra cittavALA thAo. (15) pAcarita viSe "bhAmaMDalanuM paralokagamana" nAmanA eka sAtamA parvane anuvAda pUrNa thayo. [17] [18] hanumAnanuM nirvANa-gamana he magadhAdhipati zreNika! have karNa kuMDalapuramAM bhAga bhogavatA hanumAnane vRttAnta zravaNa kare. hajAra yuvatIo sAthe vimAnanA zikhara para rahelA te mahAsamRddhizALI uttama bagIcA ane vanamAM krIDA karatA pRthvImAM vicaratA hatA. have kaIka samaye lokenA manane AnandadAyaka kekilAnA madhura zabdo jemAM gavAI rahelA che, tema ja madhukaranA jhaMkAra guMjI rahelA che, e vasaMta AvI pahoMcyo. tyAre divyavimAnamAM ArUDha thaIne parivAra-sahita hanumAna meruparvata upara rahelA jinAlayane vaMdana karavA bhaktipUrvaka meruparvata tarapha cAlyA. gaganatalamAM uDIne pavana ane mananA vega sarakhI gativALA, kulaparvatenA upara jinagRhane vandana karatA karatA ratnazilAvALA suvarNanA zikhara-samUhavALA, vividha prakAranA vRkSothI gahana, cAra prakAranA vanethI zebhAyamAna manahara mahAparvata upara pahoMcI gayA. hanumAne kahyuM ke, "he sundari! meruparvatanI upara rahelA , jhagajhagATa karatA, dizAcane prakAzita karatA evA A uMcA jinamandirane je. A parvatanA mugaTa samAna manohara pacAsa yojana lAMbuM, pacIza yajana vistIrNa, chatrIza yojana uMcuM evuM jinamandira zobhI raheluM che. suvarNanA cakacakita nirmala dvArayukta, atiuMcA vizALa prAkAra-sahita, davAo, chatra, paTTa, cAmara, lambasa, ArisA vagere sAmagrIthI yukta A jinAlaya che, tene je. vaLI he priye! vividha prakAranA vRkSothI AcchAdita cAra upavane meruparvata upara rahelAM che, tene tuM je. pRthvItala para parvatanI taLeTImAM zAlavana, mekhalA viSe atimanahara nandanavana, tyAra pachI upara saumanasavana ane zikharanA bhAgamAM rahela ane parvatane Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10] hanumAnanuM nirvANa-gamana : 455 : bhita karanAra pAMDakavana zikhara para raheluM che. vaLI te vane uttama jAtinA bakula, tilaka, campaka, azoka, punnAga, nAga vagere vRkSo pupo, phaLo vaDe lacI paDelI DALIothI zobhatA hatA, ghaNuM pupanA gucchAo kesarAonA makaraMdanI sugadhavALI gandhathI bagIcAo ane vane cAre dizAmAM mahekatA hatA. A vana ane kAnamAM potAnA samagra parivAra-sahita cAre nikAyanA de ratisAgaramAM evA snAna karatA hatA ke, pitAnAM vimAno paNa temane yAda AvatAM na hatAM. A upavananI madhyamAM rahelAM suva nA varNa sarakhA pItavarNavALAM anekavidha devasamUhathI namana karAelAM jinagRho che. tyAM AgaLa pitAnA parivAra-sahita pavanaputra hanumAna utaryA ane pradakSiNa pharIne pachI jinAlayamAM praveza karyo. aneka lakSaNothI yukta, sUrya sarakhI tejasvI siddha paramAtmAnI pratimAo dekhIne priyA sahita harSita manavALA hanumAne praNAma karyA. mana ane netrane haraNa karanAra evI hanumAnanI priyAoe suvarNakamala ane bIjAoe divya kamaLothI siddhapratimAonI pUjA karI. hanumAna pote pratimAonI kesara Adi sAmagrIothI pUjA karavA lAgyA. tyAra pachI uttama sugandhi dhUpa ane tIvra anurAgavALI bhaktithI bali ApavA lAgyA, tyAra pachI vAnarAdhipati bhAvathI arihanta bhagavantanuM dhyAna karIne vividha prakAranAM pApano nAza karanAra stuti-maMgalovALAM stuti-stotrothI stavanA karavA lAgyA. pAchA pharIne bharatakSetramAM AvatAM mArgamAM sUryane asta thaye, tyAre hanumAnanuM samagra sainya devadundubhi nAmanA parvata upara rokAyuM. tyAM AgaLa kRSNapakSamAM hanumAna najara karatA hatA, te AkAzatalamAM gADha aMjana sarakhA zyAma tArAone cAre bAjuthI avarAelA joyA. ane andhakAra jovAmAM AvyuM. manamAM vicAravA lAgyo ke, jema A AkAza candra vagaranuM zobhA pAmatuM nathI, tema puruSacandra vaga2nuM kula-gagana paNa zobhA pAmatuM nathI. A samagra jagatamAM talanA phetarAnA paNa trIjA bhAga jeTaluM evuM keI sthAna nathI ke, jyAM mRtyu svachaMdapaNe krIDA karatuM na hoya, temAM devatAo paNa bAkI hotA nathI. je sarva devatAonI paNa A cyavana avasthA thAya che, to pachI ahIM atyAre amArA sarakhA manuSyanI kevI avasthA thAya? jyAM parvata-zikhara sarakhA moTA mattehAthIo taNAI jatA hoya, pachI ahiM sasalA prathama taNAya temAM zuM kahevuM? ajJAna ane mohathI AcchAdita thaelA manavALA pAMce Indriyane AdhIna thaelA saMsAramAM bhramaNa karatA jIvane koI evuM mahAdaHkha nathI ke, je jIve anubhavyuM nahi hoya. mahilArUpI hAthaNImAM lubdha banelA, hAthIne pakaDavA mATe khodelo khADe, sAMkaLamAM jakaDAelo hAthI sparza-IndriyanA maithunasukhamAM Asakta banI duHkhAnubhava kare che, tema puruSa paNa strInA saMbandhi kAmasukhamAM lubdha banI aneka duHkha-viDaMbanAone anubhava kare che. paza agara pAMjarAmAM baMdhAela jAnavara ke pakSI lezAnubhava kare che, tema yuvatIrUpI pAza ke pAMjarAmAM jakaDAelA puruSe kalezAnubhava kare che. Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 456 : paumacariya-padmacaritra sugandhi svAdiSTa dekhAvaDA kipAkaphaLa prathama sArAM svAdiSTa sugandhi jaNAya che, parantu khAdhA pachI viSama viSa-sarakhA prANa haranAra thAya che, tema bhego paNa bhegavatI vakhate madhura lAge che, paNa chevaTe kaTuka phala ApanAra thAya che. A jIvatara azAzvata adhuva ane caMcala che, tema jANune bhegene tyAga karIne have Aje huM dIkSA laIza. A ane AvA bIjA vicAra karatA hanumAnanI rAtrino samaya keme karI pUrNa thayo ane prabhA phelAvatA sUryane udaya thaye. hanumAna jAgRta thayA ane parivAra tathA priyAone kahevA lAgyA ke, "dharmAbhimukha thaele e huM tamane je kaMI paNa spaSTa vacane kahyuM, te sAMbhaLo. A manuSyajanmamAM badhuo Adi sAthe lAMbA kALathI sahavAsa karyo, have parAdhInatAthI tene viyAga thAya, te samaye pahelAM svAdhInatAthI viga thAya, te samaye tame kheda na karaze. tyAre patnIe hanumAnane madhura ane gagada vANIthI kahevA lAgI ke, he nAtha! ahiM ame zaraNa vagaranI chIe. amAre tame tyAga na karaze. tyAre hanumAna patnIone pratyuttara ApyuM ke, saMsAramAM bhramaNa karatAM karatAM bhUtakALamAM meM hajAre strIo prApta karI hatI, paraMtu A jagatamAM mRtA evA puruSane bacAva mAtA, pitA, putro ke patnIe koI karI zakatA nathI, mAtra maratA jIvanuM rakSaNa karanAra keI hoya te eka dharma che. naraka, tiryaMcagatimAM bhayaM. kara duHkhAnubhava karIne ane have saMsAranuM svarUpa jANyA pachI strIo viSe sneha zI rIte karAya? ananta evA saMsAranA janma, maraNa Adi duHkhothI huM bhaya pAmyo chuM, have to huM dIkSA grahaNa karIza, Aja sudhImAM je kaMI paNa avinaya aparAdha thaye hoya, tenI sarvanI huM kSamA mAguM chuM ke te mArA aparAdhane khamajo." meruparvata sarakhA atisthira hRdaya jANIne capaLa nayanavALI tenI patnI mahA Akrandana karavA lAgI. pitAnI premALa patnIone sAtvana ApIne, putrane rAjya sthApana karIne vidyAre ane subhaTothI parivarela hanumAna vimAnathI bahAra nIkaLyA. vividha prakAranAM ronAM kira thI prakAzita puruSoe upADelI zibikAmAM ArahaNa karIne keme karI udyAnamAM rahelA jinAyatanamAM pahoMcyA. tyAM prabhune vandana karIne jinabhavana viSe sukhethI rahelA dharma ratna nAmanA munivarane tuSTa thaelA hanumAne praNAma karyA. dvAdazAvatarUpa kRtikarma karIne hanumAna munivarane vinaMti karavA lAgyA ke, "he bhagavanta! Apa mArA dIkSAguru thAva ane saMkSepathI mane dIkSA Apo. gurue te vAtane svIkAra karyo, tyAre hanumAne e mukuTa, kuMDala, AbhUSaNe utArIne putrane ApyAM ane saMyamamAga tarapha utsAhathI prayANa karyuM. kAmagone tyAga karIne mastaka viSe hanumAne kezane lonca karyo ane dharmaratna munivara pAse pratrajyA aMgIkAra karI. prasiddha kIrtivALA saMvega pAmelA sADA sAtaso rAjAeAe cAraNazramaNane praNAma karIne dIkSA aMgIkAra karI. patinA zokathI dukhita thaelI hanumAnanI sarva strIo paNa lakSamImatI nAmanI sAdhavI pAse dIkSA aMgIkAra karI sAdhvIo banI. zrIzaila-hanumAne dhyAnAgnithI karmarUpI Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [108 hanumAnanuM nirvANu-gamana : 457 : vanane khALIne kevalajJAnanA atizaya prApta karyA ane tyAra pachI vimala-nimala paramapadane prApta kyuM. (50) padmacarita viSe 'hanumAna nirvANu-gamana" nAmanA esA AThamA panA zUrAnuvAda pUrNa` thayA. [108] BAWES [ 109 ] iMdre karela dharmacarcA have hanumAnanA kumAroe paNa tyAM dIkSA grahaNa karelI sAMbhaLIne hAsya karatA rAma khelavA lAgyA ke, teo Ama bhAgeAthI virakta kema thayA? prApta thaelA bhAgA heAvA chatAM paNa jee tene tyAga karIne pravrajyA aMgIkAra kare che, teo nakkI grahanA vaLagADavALA, athavA te vAyarAnI sAthe mAtha bhIDanArA puruSA samajavA. athavA teA temanI pAse sAdhelI vidyA nathI, agara teA kuzala-prayAga karelI buddhi nathI ke bhAgAnA tyAga karIne saMyama ane tapa karavA mATe utsAhita thayA.' huM zreNika ! A pramANe bhAgasamudramAM DUbelA evA te rAmanI buddhi karmanA udayathI atijaDa banI gaI. have kAIka samaye indramahArAjA devasabhA vacce siMhAsana para sukhethI beThelA hatA. hajArA devAthI parivarelA mahAsamRddhivALA aneka alakArAthI vibhUSita, dhIra, ala, vIrya, tejayukta, Indra mahArAjA dharmAMkathA karI rahelA hatA, tyAre A pramANe vacana kahyuM ke, jemanI kRpAthI devatva, Indratva, zreSTha siddhatva meLavI zakAya che, evA devA ane asurAthI vandita thaelA arihanta paramAtmAne haMmezAM praNAma kare. je bhagavantAe A jagatamAM pahelAM keAIthI na jitAelA evA te pApI nissAra sa`sArazatrune jJAnarUpI talavArathI saMyamarUpI saMgrAmamAM haNI nAkhyA che. kantupa rUpI taraMgavALA, kaSAyArUpI mahAmatsyAvALA, bhavArUpI AvatavALA sa`sAra-samudrathI jee bhavyAtmAone pAra pamADe che. janmatAM ja sumeruparvatanA zikhara upara savA~ devAe kSIrAdhi samudranA jaLathI bharelA kaLazeAvaDe jemanA janmAbhiSeka karelA che. mAharUpI melanA AvaraNathI AcchAdita, pAkha`DiothI varjita, naya-apekSA rahita evA traNe lAkane peAtAnA jJAnarUpI kiraNeAthI jeNe prakAzita karela che, evA tejinavara, svayaMbhu, bhAnu, ziva, zaMkara, mahAdeva, viSNu, hiraNyagala, mahezvara, Izvara, rudra evA nAmanA paryAyAthI devA ane manuSyA vaDe stuti karAya che, te jagatanA bandhu RSabhadeva bhagavanta sa'sAranA uccheda kare che. jo tame samagra kalyANanI para'parA anubhavavA icchatA hA, teA devA ane asurAthI vadita evA RSabhadeva bhagavantane namaskAra karaza. Adi 5 Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = 458 : paumacariya-padmacaritra anta vagarane A jIva potAnAM karmarUpI pavanathI prerAela ane saMsAramAM pari- bramaNa karato mahAmuzkelIthI manuSyapaNuM pAmya, chatAM paNa jinadharmanI ArAdhanA karato nathI. mithyAdarzananA matanuM cAritra pALIne kadAca devapaNuM prApta kare, chatAM paNa tyAMthI cevele te deva ahiM manuSyabhavamAM siddhi pAmI zake che. jJAna-darzana-rahita je mithyAtvI AtmA jinavaranA dhamanI nindA kare, te hajAra duHkhe anubhavate saMsAramAM aTavAya che. dekhe ke, mahARddhivALA devatA cyavIne manuSyajanma dhAraNa kare che, tevAne paNa badhi-prApti durlabha thAya che, te pachI ajJAnavALAne durlabha thAya temAM navAI nathI. Indra mahArAjA kahe che ke-e samaya kyAre Avaze ke, manuSyajanma pAmIne cAritra aMgIkAra karIne, AThe karmathI rahita banIne, huM paramapadane prApta karIza." tyAre Indrane eka devatA kahevA lAgyo ke, "je tamArI buddhi AvA prakAranI thAya che, to amArA sarakhAne nakakI manuSyajanmanI aMdara muMjhavaNa ubhI thaze. mahAsamRddhivALA brahmadevalokanA vimAnathI velA deva ke, jeo rAma thayA che, te manuSyanA bhogomAM atimUDha banelA che, tene kema jatA nathI ? tyAre te devane indra mahArAjA pratyuttara ApatAM jaNAve che ke, saMsAramAM rahelA jIvone sarva bandhanamAM kaThina bandhana hoya te saneha banyA che. leDhAnI sAMkaLa ke beDIthI jakaDAe puruSa haju Icchita dezamAM cAlIne pahoMcI zake che, paraMtu gADhasnehanI mamatAvALe puruSa eka AMgaLa mAtra paNa dUra jaI zakato nathI. gADha snehanA anurAgavALa lakSamaNa rAmanA niyatakAla sudhInA anurAgavALo raheze, parantu te paNa tenA viyegamAM atisamartha hovA chatAM paNa prANane tyAga karaze. neharAgamAM jakaDAela te rAma paNa tenA viyegamAM lakSamaNa parano rAga choDaze nahiM ane karmanA udayathI mUDhamativALA rAgamAM pitAne samaya pasAra karaze. Indra mahArAjAe je suprazasta pavitra jinavaranA guNa grahaNa karanAra, tema ja yathArtha satya mokSamArganA anurAgavALuM vacana kahyuM, te sAMbhaLIne ati vimala zarIravALA denA saMghe te IndramahArAjAne namana karIne potapotAnA sthAne gayA. (26) pAcarita viSe " zake karela dharmacaryA' nAmanA ekase navamA pavane A. zrIhemasAgarasUrie karela gUjarAnuvAda pUrNa thaye [19]. [ saM. 2025 dvitIya ASADha vadi 11 zukravAra, tA. 8-8-69, goDIjI upAzraya, pAyadhUnI, muMbaI] Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [11] lakSmaNanuM maraNa ane rAmane vilApa have tyAM kutUhalI ratnasUla ane maNizUla nAmanA be deva rAma ane lakSamaNanA nehanI parIkSA karavA mATe temanI pAse AvyA. "rAmane mRtyu pAmelA jANIne lakSamaNa kevI kevI ceSTAo kare che? reSAyamAna thAya che ke kyAM jAya che ke zuM vacana bole che? athavA zakAtura thaelA tenA mukhacandrane dekhIe." evA prakAranI baMne devoe maMtraNA karIne sAketapurImAM praveza karyo. dee rAmanA bhavanamAM praveza karIne uttamayuvatIonA vilApa sarakho "rAma mRtyu pAmyA, rAma mRtyu pAmyA" e zabda karyo. rAma mRtyu pAmyAevA zabda sAMbhaLIne yuvatIo Akandana karavA lAgI. viSAda pAmela lakSmaNa te samaye AvAM vilApanAM vacane bAlavA lAgyA ke, "A vAta bane ja kevI rIte ?'--A vacana bolatAM bolatAmAM te tarata ja mukhanAM vacana sAthe lakSmaNanA prANo cAlyA gayA. te samaye suvarNanA staMbha para beThelA, mIMcelA netravALA, tevI avasthAmAM rahelA hatA, jANe pASANanI nirmANa karelI pratimA hoya tema dekhAvA lAgyA. mRtyu pAmelI avasthAmAM lamaNane dekhIne bhAre pazcAttApa-kheda karatA manavALA devo potAnA AtmAne nindavA lAgyA ane baMne devo atizaya lajajAne pAmyA. lakSmaNanA maraNanI yojanA pahelAM ApaNe ghaDI ane e bAnAthI nehanI parIkSA karI, temAM kharekhara ApaNA AtmAne ane manane paritApa karanAra A kArya ApaNe karyuM. pazcAttApathI jALI rahelA tene jIva ApavAne asamartha pitAnA AtmAne nindatA deva saudharma devaloka tarapha prayANa karI gayA. "vagara vicAryuM kArya karanArA pApI hRdayavALA puruSane ahiM pite karela karma pAchaLathI pitAne paritApa karAvanAra thAya che. devamAyAthI A mRtyu thayuM che-ema na jANatI lakSamaNanI patnIo ema samajavA lAgI ke, A to snehagarbhita kapa pAmelA che-ema dhArIne sarva patnIo patine manAvavA lAgI. sumadhura vacana bolatI eka yuvatI kahevA lAgI ke, "he svAmI! yauvananA madathI garvita thaelI pApabuddhivALI kaI patnIe tamane roSa utpanna karyo? he svAmI! snehagarbhita kajiye karatAM kadAca tamAre keI avinaya-aparAdha thaI gayela hoya, te have tenI kSamA Apo ane madhura vacanathI amArI sAthe vArtAlApa karo. keI gADha nehavALI, uttama kamala sarakhA komala aMgavALI tene AliMgana karavA lAgI. te vaLI bIjI he nAtha ! he svAmI! ema saMbodhana karIne pagamAM paDavA lAgI. keTalIka yuvatIo vaLI patine prasanna karavA mATe vINA grahaNa karIne madhura svarathI uttama garvanI jema guNa-kIrtananAM gIta gAvA lAgI. keIka yuvatIo Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 460 : paumacariya-padmacaritra AliMgana karIne maneAhara ga'Dasthalane cumbana karavA lAgI ane phrI phrI kheAlavA lAgI ke, he prabhu ! amAne javAkha aa Ape|.sa.pUrNa candra-samAna vadanavALI kAika patnI veSabhUSA sajIne alaMkRta thaIne kaTAkSA karavA pUrvaka patinI sanmukha sadbhAvathI maneAhara nRtya karavA lAgI. A ane tevAM bIjA sekaDA manAmaNAM karIne patine khelAvavAnI mathAmaNu karI, parantu pati jIvarahita thayA heAvAthI karela sarva ALapa pALa nirarthaka nIvaDI. lakSmaNanA mRtyunA samAcAra kAika sevakanA mukhathI sAMbhaLIne gabharAtA gabharAtA rAma utAvaLA utAvaLA lakSmaNanA bhavana pAse AvI paheAMcyA. tarata ja antaHpuramAM praveza karyAM, teA kAntirahita nisteja prabhAta-samayanA jhAMkhA candra sarakhA dekhAvavALu' lakSmaNunuM vadana joyuM. tyAre rAma cintaHvavA lAgyA ke-' evuM rIsAvAnuM kayuM nimitta maLyuM che ke, mArA laghubandhu lakSmaNu avinIta banIne ubhe thai mArA vinaya karatA nathI ane besI rahelA che?' dhImAM pagalAM mAMDIne lakSmaNa pAse jaine gADha snehathI mastaka sUdhIne rAme nAnAbhAIne kahyu ke, Aje tuM mane javAba kema ApatA nathI ?" zarIra ane mukhanAM cihnAthI ane tevI avasthAthI lakSmaNane marelA jANavA chatAM paNa gADha snehavALA rAma tene jIvatA ja che ema mAnavA lAgyA. nathI hasatA, nathI kheAlatA, nathI zvAsa letA, nathI ceSTA karatA, tevA prakAranI maraNAvasthA pAmelA lakSmaNane rAme joyA. rAmane mUrchA AvI gaI, vaLI svastha thayA, eTale rAma tenAM aMgone pa`pALavA lAgyA. AkhA aMgamAM tapAsatAM eka nakhakSata paNa jovAmAM na AvyA. AvI bezuddha avasthA pAmelA mATe rAme vaidyone melAvI cikitsA karAvI, mAMtrikAne khelAvI jApa karAvyA. auSadhA ApyAM. vaidyagaNeA, mAMtrikA dvArA auSadhA ane mAnA upAyo karyAM. vaidyoe ane mAMtrikAe vividha auSA ane maMtrAnA prayAgA karyA, chatAM paNa jyAre te kaI paNa ceSTA karatA nathI, tyAre rAma ekadama mUrchA pAmyA. keAI prakAre pAchA svastha thayA, bhAnamAM AvyA tyAre azrupUrNa nayanavALA pralApa karatA ane rudana karatA TvInamukhavALA rAmane yuvatIoe joyA. A samaye lakSmaNanI sarva patnIo rudana karavA lAgI, tema ja gabharAelI vila manavALI zarIra phUTavA lAgI. he nAtha ! he mahAcaza ! he praNAma karanArA pratye vatsalatAvALA ! tame ubhA thAva, vikasita mukha karIne bhaya pAmelI evI amAne tamA javAba ApeA.he dAkSiNyavALA ! he guNusamudra ! A tamArI samakSa meTA bandhu rAma rahelA heAvA chatAM tenA para jANe rASAyamAna thayA kema na heA, tema Asana uparathI ubhA paNu kema thatA nathI ? AsthAna-sabhAmAM AvelA sulaTA svAmInAM darzana karavA mATe utsuka banelA che, teA tamA saumya cittavALA thaIne udvega pAmelA teone AvakAra dAyaka vacanathI khelAvA, he nAtha ! vilApa karatA A antaHpura, zAkAtura leAkeAnAM dInamukhAne tame kema nivAratA nathI? zeAkAtura, vidyApa Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [110] lakSamaNanuM maraNa ane rAma tathA yuvatIone vilApa : 461 : karatI, rudana karatI yuvatIone dekhIne tenuM karuNa hadaya adhika gadagada kaMThavALuM thatuM na hatuM? A pramANe rudana karatI yuvatIoe pite paherelAM hAra, kaDAM vagere AbhUSane utArIne eTalA pramANamAM pheMkyAM ke, jethI rAjyAMgaNanI bhUmi DhaMkAI gaI. A samaye lakSmaNane kALa pAmelA sAMbhaLIne lavaNa aMkuza kumAre saMvega ane vairAgya pAmyA. dhIra evA teo tatkAla bhegothI virAgya pAmyA. devenI aMdara paNa vicAraNA cAlatI hatI ke, saMgrAmamAM koIthI paNa na jitAya tevA, bala, vIrya ane parAkramavALA je lakSmaNa hatA, te kALazatru vaDe kema haNAyA? keLanA staMbha sarakhA sAra vagaranA, duHkha ApanAra, durgati pamADanAra ane bheganI abhilASA karanAra A dehathI sayuM. garbhAvAsathI bhaya pAmelA, paramarAgya pAmelA pitAne namIne baMne dhIra badhuo mahendrodaka(ya) nAmanA udyAna tarapha prayANa karavA lAgyA. amRtarasa nAmanA munivaranuM zaraNa aMgIkAra karIne prasiddha yazavALA teo uttama saMyamanA guNone dhAraNa karanArA thayA. eka bAju putrone viyega, bIjI bAju sahodaranuM maraNa thayuM, rAma gADhazeka-mahA Avata vALA duHkha-samudramAM patana pAmyA. he zreNika rAjana ! A rAmane putre ghaNuM priya hatA, putra karatAM paNa adhika vallabha lakSamaNa hatA, eTale tenA viyegamAM rAma atizaya duHkhI thayA. A pramANe badhujane sarva sAthe hovA chatAM karmane udaya thAya che, tyAre vimala ceSTAvALA puruSane vairAgya pAmavA sarakho zaka prApta thAya che. (44) pAcarita viSe " lakSmaNanuM mRtyu, rAma ane yuvatIonA vilApa nAmanA eka dasamA parvane gujarAnuvAda pUrNa thayo. [11] [111] rAmane vilApa he zreNika! te yugamAM mukhya lakSamaNa vAsudeva mRtyu pAmyA, eTale badhunA nehathI rAme samagra rAjyane tyAga karyo. atizaya manahara gandhavALA, svabhAvathI kamaLa prANarahita lakSamaNanA dehane snehanA kAraNe rAma cheDatA nathI. keIka vakhata tene sUMgha, vaLI cumbana kare, khoLAmAM sthApana kare, aMgane sparza kare, mahAzakAgnithI baLI rahelA rAma adhika rudana karavA lAgyA. "he vatsa! tuM sarvathA nisnehIM banI zekasamudramAM DUbADIne mane ekalAne mUkIne kyAM javAnI abhilASA kare che? he deva ! tuM jaladI beThe thA. mArA putrae tapovanamAM prayANa karyuM che, jeTalAmAM bahu dUra na nIkaLI jAya, teTalAmAM tyAM jaIne pAchA lAva. he vatsa! he dhIra ! tArA rahita tArA viye Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 462 : pahemacariya-padmacaritra gamAM A tArI nehALa patnIo atizaya duHkhI thaelI che ane karuNa vilApa karatI pRthvI pITha upara ALoTe che. he vatsa! kuMDala, hAra, cUDAmaNi, karA Adi AbhUSaNa jenAM sarI gayAM che, evI adhika vilApa karatI A tArI vallabhAone kema reka nathI? he svajana-vatsala! tuM ubhe thA ane vilApa karatA amane tArA mukhanI vANI saMbhaLAva, deSarahita amArA upara kayA kAraNathI kopAyamAna thaye che? ane mukha saMtADe che? grISmasamaya, sUrya ane bhArelo prajvalita agni eTale bALato nathI, jeTalo badhune viga A samagra dehane bALe che. he vatsa! have huM tArA vagara kyAM jAuM? zuM karuM? evuM keI sthAna dekhAtuM nathI ke, mane sukha-zAntinI prApti thAya. he vatsa! have tuM kepane tyAga kara, jaladI saumya thA, atyAre maharSi anagAra bhagavantone samaya arthAt saMdhyA samaya pravartI rahelo che. te lakSmIdhara! sUryAsta-samaya thayo che, sUryavikAsI kamale bIDAI jAya che, candravikAsI kumudavane vikasita thAya che, teone tuM kema nIhALatuM nathI ? he lakSamaNa ! tuM jaladI bhavanamAM aMdara jaIne zayyA pAthara, jethI bAkIne sarva vyApAra cheDIne tane bhujAmAM grahaNa karIne nidrAnuM sevana karuM. he supuruSa! pUrNimAnA saMpUrNa candra sarakhuM atimanahara tAruM vadana hatuM, paraMtu atyAre kayA kAraNathI te tejavagaranuM banI gayuM che? he badhu ! tArA hRdayane je ISTa padArtha hoya, te sarve huM tane saMpAdana karavuM, paraMtu have sarva ceSTAothI manohara hasatuM mukha karIne amArI sAthe vArtAlApa kara. he supuruSa ! tuM A viSAdane tyAga kara, becaro ApaNuM virodhIo thayA che ane dha pAmelA teo sarve ahiM AvIne kezaladezane paDAvI levAnI IcchAvALA che. A cakrathI tuM game tevuM mahAna zatrusainya jitanAre che, to pachI he dhIra! tuM A vAMkA yamarAjAnA parAbhavane kema sahana karI le che? he sundara! rAtri vItI gaI che, sUryane udaya thaye che, have nidrAne tyAga kara. tema ja zarIranI zebhA dhAraNa karIne AsthAna-sabhAnI madhyamAM virAjamAna thA. A sarva pRthvInA loko tArI pAse AvelA che. he gurubhakta ! mitravatsala! teonuM te satkAra-sanmAna kara. have to spaSTa aruNodaya thayo che, lokAlokane prakAzita karanAra bhavyajIvorUpI pone vikasita karanAra evA munisuvrata bhagavantanuM zaraNuM aMgIkAra karI pharI temanuM dhyAna dhara. he vatsa ! te mauna dhAraNa karela hovAthI jinamandiramAM saMgIta-zravaNa paNa zithila banI gayuM che. lokonI sAthe zramaNo paNa udvega pAmyA che. te svajanavatsala! have tuM ubho thA, viSAda pAmelA mane dhIraja Apa, tuM AvI avasthA pAmelo hovAthI A nagara paNa zebhA ApI zakatuM nathI. jarUra koI anya janmamAM meM keIka jIvane sadAkALa mATe viyega karAvyuM haze, te kAraNe meM vimala AcaraNavALA mArA badhunA viyoganuM duHkha prApta karyuM. (23) pAcarita viSe " rAmanA vipralApa' nAmanA eka agIAramA pavane gUrjaranuvAda pUrNa thayo. [111] Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [112] zekAtura rAmane bibhISaNe kahela AzvAsana-vacane have sarve khecara netAo lakSamaNanuM mRtyu jANane pitAnI patnIo sAthe tarata sAketapurI AvI pahoMcyA. laMkAdhipati bibhISaNa, putro sahita sugrIva, caMdrodarane putra, tathA zazivarNana subhaTa, azrujaLapUrNa bIjA paNa ghaNuM kheca lakSamaNanA bhavanamAM rAmane praNAma karIne praveza karavA lAgyA. viSAda pAmelA vadanavALA ucita vidhi karIne bhUmitala para beThA, tyAra pachI rAmanA pagamAM paDIne kahyuM ke, "he mahAyaza ! A durbhAgI zake che ke muzkelIthI cheDI zakAya che, to paNa tamAre amArA vacanathI vagara IcchAe paNa tene tyAga kare. A pramANe kahIne sarve khecaro tyAra pachI mauna karI besI gayA. AzvAsana ApavAnI matimAM kuzala evA bibhISaNa rAmane A pramANe vacana kahevA lAgyA ke,-"he rAghava! sarva jIvonA deha pANInA parapoTA samAna che, tethI vividha cenio prApta karIne utpanna thAya che ane mRtyu pAme che. lokapAlo sahita Indro uttama prakAranAM sukho bhegavatA bhogavatA puNyane kSaya thAya, tyAre teo paNa cyavI jAya che ane duHkhane anubhava kare che. tevA devatAo uttama dehane tyAga karIne tRNa upara rahelA caMcaLa bindu sarakhA asthira, atidurgadhI manuSyanA dehamAM utpanna thAya che, to he mahAyaza! sAmAnya lekanI to vAta ja zI karavI? ApaNe ajJAna-mUDhabhAvathI bIjAnA mRtyune adhika zeka karIe chIe, paraMtu mRtyu-mukhamAM praveza karelA ApaNuM AtmAne zecatA nathI. bhayaMkara vadanavALo siMha jema mRgalAne pakaDe che, te ja pramANe jyArathI mAMDIne jIva jamyo che, tyArathI mAMDIne jIvane mRtyue pakaDele che. he prabhu ! mahAsAhasa karanArA A lokone to juo ke-"ugradaMDavALe yamarAjA AgaLa khaDo che, chatAM loke tenAthI nibhaya che. A jIvalemAM talanA tarAne trIjo bhAga thAya, teTaluM nAnuM sthAna paNa bAkI nathI ke, jyAM A jIva janme ke mRtyu pAmyo nahiM hoya. he prabhu ! deva ane asure sahita traNe lokamAM eka jina bhagavata sivAya sarve ne divase ugelA ghAsane jema baLada dvArA tema mRtyu dvArA nAza pamADAya che. saMsAramAM bhramaNa karato jIva keI prakAre muzkelIthI manuSyapaNuM pAmyo, paraMtu badhu vagerenA snehamAM aTavAelo jIva hathelImAMthI gaLI jatA jaLanI jema gaLI jatA pitAnA AyuSya tarapha bedarakAra thayo che. mAtAe grahaNa karela hoya, hajAro auSadha ane AyudhathI tenuM rakSaNa karavAmAM Ave, te paNa he narAdhipa ! akRtArtha manuSyane mRtyu haraNa karI jAya che. te svAmI! Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 464 : paumacariya-padyacaritra A jIve ananta saMsAramAM anantA svajane prApta karyA, te sarvanI gaNatarI karIe te nadIo ane samudronI retInI gaNatarIthI paNa adhika saMkhyA thAya. A pApI jIve narakanI aMdara je azuci padArthanuM pAna atyAra sudhImAM karyuM haze, te sarva ekaThuM karIe te svayaMbhUramaNa samudrane jaLasamUha paNa ocho lAge. he raghukuLamAM uttama! A saMsAranI sthiti evI vicitra che ke, putra paNa pitA thAya che, putrI paNa janmAntaramAM mAtA, badhu ane varI thAya che. ratnaprabhA vagere nArakIonAM duHkha A jIve ghaNI vakhata bhagavyAM, te sAMbhaLIne ka uttamapuruSa A saMsAranA svajanane meha na choDe ? he rAghava! tamArA sarakhA sujJa puruSa je mohathI ATalA gherAya, te pachI sAmAnya manuSyane dharya pamADavA mATe he prabhu! kevI rIte samajAvI zakIe? AvI rIte kaSAyadoSanA AvAsa-svarUpa A potAnuM zarIra tyAga karavA yogya che, to pachI he deva! ati vimala mana karIne bIjAnuM zarIra tame kema tyAga karatA nathI? (22) padmacarita viSe " lakSmaNanA viyogamAM rAmane bibhISaNe kahela vacana nAmanA eka bAramA parvane gUrjaranuvAda pUrNa thayo. [11] [117] kalyANamitra devanuM Agamana sugrIva vagere subhaTee namana karIne rAmane kahyuM ke-"he mahAyaza! have A lakSamaNanA dehane chelle saMskAra karavA do." tyAre kaluSa manavALA rAme tarata ja temane kahyuM ke, "durjana svabhAvavALA tame sarve mAtA-pitA ane svajane sahita adhika baLI jAo." he lamaNa! cAla tuM ubhuM thA, ApaNe dezAntaramAM cAlyA jaIe ke, jyAM AvAM na sAMbhaLavA yogya durjananAM vacane ApaNane na sAMbhaLavAM paDe." A pramANe becara netAone tiraskArIne atizakathI jaLI rahelA rAme lakSamaNanA niIva dehane cuana karyuM. "lakSamaNa jIvate che." evA vizvAsavALA rAma lakSamaNanA dehane potAnA khabhA upara upADIne bIjA dezamAM gayA. bhujArUpI pAMjarAthI AliMgana karIne snAnapITha upara sthApana karIne rAma suvarNakaLazathI lakSamaNane snAna karAvavA lAgyA. vaLI save rasIyAone lAvIne AjJA karI ke, "jaladI bhejananI sAmagrI rAMdhIne taiyAra kare, vilamba na kare." AjJAne svIkAra karIne teoe tathA svAmInA hitavALA parivAre tarata ja karavA yogya sarva sAmagrI taiyAra karI. rAma tenA mukhamAM odanane keLI mUke che, paraMtu abhavya jema jinavaradhamanI abhilASA karatuM nathI, tema te sAme jatA nathI. he lamaNa! A uttama rasavALe tema ja tene ISTa kamalanI Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [117] kalyANamitra devanuM Agamana 4 465 9 sundara sugandhavALo kAdambarIne Asava che, tene pyAlAmAM grahaNa karI tenuM pAna kara. vavIsa, vINA, baMsI, sAraMgI vagere vAjiMtro sAthe gandharvonAM gIte, vividha nATake satata cAlu rAkhIne rAmanI AjJAthI tenI stuti karavA lAgyA. sarva kA choDIne mUDha hRdayavALA rAma A ane AvI bIjI ceSTAo tenI sanmukha karavA lAgyA. te samaye A vRttAnta jANune raNautsAhavALA cAru, vajamAlI, ratnakhyAti, sundaputro vagere zatruo bolavA lAgyA ke, "nirbhaya banelA teNe amArA guruono vadha karIne pAtAlapuramAM virAtine rAjya sthApana karyo. je samaye sItAnuM apaharaNa thayuM, tyAre tyAM sugrIvanI sahAya meLavIne lavaNasamudrane u9laMghana karIne aneka dvIpano vinAza karato hato, te lakSamaNe aneka vidyAo prApta karI, yuddhamAM cakathI rAvaNane ha, laMkA ane sarve khecane vaza karyA. te ja lakSamaNa Aje kALacakrathI haNAye ane teNe pahelekamAM prayANa karyuM. rAma paNa tenA virahamAM mohathI adhika vaza banelo che, mehanA vaLagADavALA rAma AjathI mAMDIne cha mahinA sudhI bhAInA nijIva zarIrane khabhe upADI sarva vyApAre choDIne A sthitimAM bhramaNa kare che. eTale lakSamaNa ane rAmanA virodhIo ekaThA thaIne pitA potAnA senA parivAra-sahita bakhtara paherI hathiyAra sajIne sAketapurIe AvI pahoMcyA. * vajA mAlI, sudaputranA parivArane AvelA sAMbhaLIne yamarAjAnA daMDa sarakhA vajAvata dhanuSane rAme lAvyuM. AvelA te dhanuSane grahaNa karIne lakSmaNane khoLAmAM besADIne tyAra pachI rAme yamarAjA sarakhI pitAnI daSTi zatrunA sinya tarapha pheMkI. A samaye devalokamAM devanAM Asano kapyAM. tyAM mAhendrakalpavAsI jaTAyupakSI tathA je kRtAnta nAmane sArathI deva thayo hato, temanuM Asana paNa calita thayuM, avadhijJAnanA viSayathI zokAtura rAmane jANIne dee kezalApurImAM zatrunyane praveza karatuM aTakAvyuM. svAmInA guNanuM samaraNa karIne devo kezalApurImAM AvyA ane senya-samUhathI cAre bAju zatrunya pharate ghero ghAlyo. surasainyane dekhIne bhaya pAmelA vidyAdharo hathiyAra choDIne eka bIjAne ullaMghana karatA pitAnI nagarI tarapha nAsavA lAgyA. pitAnA nagaranI najIka pahoMcIne belavA lAgyA ke, have bibhISaNane mukha kevI rIte batAvI zakIzuM? have nirlajaja apamAnita thaelA, durjananA svabhAva sarakhA have tenI nagarImAM kevI rIte praveza kare? IndrajitanA putro tathA sundanA putrone saMvega utpanna thaye, eTale rativega nAmanA munivara pAse dIkSA aMgIkAra karI. zatrubhaya dUra thayo, eTale uttama dee rAmanI najIkanA sthAnamAM tene pratibaMdha karavA mATe sukkA vRkSo utpanna karyA. vaLI eka haLamAM baLadanAM kalevarane joDIne tyAM jaTAyudeva tene calAvavA prayatna kare che ane bIja-samUha vere che. zilAtala upara pANI chAMTIne pakamaLo repe che, vaLI jaTAyudeva tela pIlavAnAM yaMtra upara ArUDha thaIne retI pIle che. A ane AvAM niSphaLa thavAnAM bIjAM kAryo karI rahelA lokone rAmadeva pUchavA Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 466 : paumacariya-padyacaritra lAgyA ke, are mUrkhAo! A sukAelA vRkSane jaLasamUhathI kema siMce che? baLadanAM kalevara joDIne bIjAnI sAthe haLane kema vinAza karo cho? pANIne game teTaluM valovavAthI kadApi temAMthI mAkhaNa thatuM nathI, tema retI pIlavAthI koI divasa telanI prApti thatI nathI. moha-ajJAnathI gherAelA je kAryane udyama kare, to paNa teonA kAryanI siddhi thatI nathI, mAtra viparIta buddhivALAone zarIrane kheda thAya che. tyAre have kRtAntadeve rAmane kahyuM ke, tame paNa sneharUpa mahAmahane graha vaLagele hevAthI kaMTALyA vagara nijIva lakSamaNanA kalevarane vahana karI rahelA che. te lakSama nA prANarahita dehane AliMgana karIne rAme tene kahyuM ke, "amaMgala zabda bolIne tuM lamaNane kema tiraskAre che?" jeTalAmAM kRtAnta sArathI-deva sAthe rAmane moTo vivAda cAlI rahelo hato, tyAre jaTAyudeva ratnamaya mRtanA kalevarane khAMdha upara vahana karate tyAM AvI pahoMcyo. sanmukha AvatA tene dekhIne rAma kahevA lAgyA ke, "mUrkhAI karIne A kalevarane khAMdha upara kema vahana karI rahela che tyAre deve rAmane kahyuM ke, "tuM paNa viveka vagarane bAlaka karatAM paNa ochI buddhivALe thaIne prANarahita maDadAne khAMdha para vahana karI rahela che. vALanA agrabhAga jeTalo pArakAne alpaSa jaldI jevAya che, paraMtu meru eTale pitAne mahAn deSa tane dekhAtuM nathI. tamane dekhIne atyAre mane ghaNI prIti utpanna thAya che; "sarakhe sarakhAne cega thAya, tyAM haMmezAM anurAga thAya che." lokomAM AvI kahevata pracalita che. - A jagatamAM sarva balabuddhivALAo, pahelAnA pizAco ane mahine AdhIna thaelA che, teonA tame rAjA che ane huM paNa tamArI AgaLa cAlIza ane lokomAM jAhera karIza ke, "ame baMne mehAdhIna thayA chIe, jethI unmattapaNanuM vrata grahaNa karIne lokone gAMDA karatA ApaNe pRthvImAM paribhramaNa karIe chIe." devoe kahelAM A vacane sAMbhaLIne moha zithilabhAvane pAmyA, eTale lajajA pAmelA rAma gurunAM vacane smaraNa karavA lAgyA. jemAM moharUpI meghanAM paDelo pUrA thayAM che, pratibodha karanAra vimala kiraNothI yukta zaradakALanA candra sarakhA daDha dhRtivALA te rAma zobhavA lAgyA. bhajana karavAnI IcchAvALAne jema manane abhilaSita bhajananI prApti thAya, tRSita manuSyane jaLapUrNa sarovara dekhavAmAM Ave, vyAdhithI parezAna thaelA zarIravALAne mahAauSadhanI prApti thAya, te ja pramANe duHkha pAmelA rAmane guruvacananuM smaraNa thayuM. naravRSabha pratibodha pAmyA, vikasita kamalapatra sarakhA netravALA rAma vicAravA lAgyA ke, "kharekhara huM meharUpI abdha kUpamAMthI bahAra nIkaLyo. grahaNa karelA dharmanA paramArthavALuM tenuM mana nirmaLa thayuM, zaradasamayanA sUrya bimba samAna mehapaDalanA malamukta rAma have nirmalA manavALA jaNAvA lAgyA. jANe bIje janma lIdhe hoya, tema saMvega pAmelA rAma nirmala manathI cittavavA lAgyA ke, "saMsAranI Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [113] kalyANamitra devAnuM Agamana : 467 : sthiti kevA prakAranI che? sahasAranI aMdara paribhramaNa karatAM karatAM mahAmuzkelIthI pahelAM na meLavelA manuSyajanma me' prApta karyAM che. A vastu huM jANu chu, chatAM hajI mUDha anya chu ! : A sa'sAramAM aneka prakAranA bandhue, svajanA, mitrA, kalA meLavavA sulabha che, mAtra jo durlabha hAya tA jinezvare kahela eka Adhi-samyaktttaratna meLavavuM mahAmuzkela che. A prakAre rAmane pratikhAdha pAmelA jANIne devA rSita manavALA thaIne traNe bhuvanamAM Azcarya utpanna karanArI pAtAnI samRddhi dekhADavA lAgyA. kai samRddhi ? maneAhara sugandhavALA mRdu pavana vAvA lAgyA, yAna-vimAnAthI AkhuM AkAzatala DhaMkAi gayuM, devAMganAe uttamavINAnA madhura svara sahita maneAhara kapriya gIta gAvA lAgI. A samaye te ane devA rAmane pUchavA lAgyA ke-'he narAdhipa ! tame tamArA divase sukhamAM kevI rIte pasAra karyA ?' tyAre rAme temane pratyuttara ApyA ke, * puNyarahita mane kuzala-prApti teA kathAMthI ja hAi zake ? jagatamAM kharekhara teo ja kuzala che ke, jeone jinavara upara dRDha bhakti che. have huM tamane pUchuM chuM, tene spaSTa pratyuttara Ape! ke, dekhavA mAtrathI candra sarakhA saumyavadanavALA tamA kANu che ? ane kayA kAraNathI AvuM vicitra vartana karI dekhADayu ?" tyAre jaTAyudeve kahyu` ke-te samaye daMDakAraNyamAM muninAM dana thayAM hatAM, tyAre tamArI pAse eka gIdha AvyeA hatA. he narapati ! tamArI gRhiNI sItAe tamArI IcchAnusAra tenuM lAMbA samaya sudhI lAlana-pAlana karyuM. hatuM, sItAnA apaharaNa samaye rAvaNe jene haNI nAkhyo hatA, maratA evA tene tame sItAnA viyAgamAM AkuLa anelA hovA chatAM kRpAthI pAMca mahApuruSayukta navakAra saMbhaLAvyo hatA. tyAM mRtyu pAmIne he svAmI ! tamArI kRpAthI ane namaskAra-mahAma`tranA zravaNa-prabhAvathI mAhendra nAmanA cAthA devalAkamAM mahARddhivALA huM deva utpanna thayA. he raghuputra ! tiya cabhavamAM duHkhAnubhava karatAM me devalAka prApta karyA, te kAraNe ATalA samaya huM tamAne bhUlI gayA. rAma ! have jyAre tamArA chellA samaya AvyA, tyAre amRtA pApI huM ahiM tamArI pAse Avyo, have thADA paNa pratyupakAra karu' have je rAmanA kRtAnta nAmanA senApati deva thayA hatA, te kahevA lAgyA ke, huM tamArA kRtAntamukha nAmanA senApati hatA, te devapaNe utpanna thayeA.' he svAmi ! A traNe bhuvanamAM je uttama padArtha hoya, te sa* huM tamArA sAMnidhyamAM atyAre hAjara karu', mATe Apa AjJA kare.' tyAre rAme kahyuM ke, * zatrusainya bhAgI gayuM, tameAe mane pratibadha pamADyo, kalyANamukhavALA tamane dekhyA, ATalI vastu zI ochI che ke bIjuM mAgu' ?' e pramANe vArtAlApa thayA pachI rAmane kahIne devAe peAtAnA sthAna tarapha prayANa karyuM, jinavara bhagavantanA dharmanA prabhAvathI svargamAM uttama sukha bhogavatA hatA. tyAra pachI priya-uttama vaibhavathI lakSmaNanA dehanA saskAra Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 468 : paumacariya-padmacaritra karIne zatruddhane ekadama pRthvInA pAlana karavA mATe AjJA karI ke, * he vatsa ! samagra narAdhipA sahita A samagra rAjyane bhAgava, huM tA have saMsAramAM janma-maraNanAM duHkhathI bhaya pAmyA chuM, eTale tapovanamAM praveza karIza.' tyAre zatrughne kahyuM ke, 'durgati karanAra evA rAjyathI mane sayuM he deva ! have teA mane tamArA sivAya bIjI kAi gati nathI. A leAkamAM kAmabheAgA ke andhuvaga ke dhana ke atizaya khala hoya, te maraNuthI rakSaNa karatA nathI ke zaraNabhUta thatA nathI, jevA vimala dhama sevana karyAM hAya, arthAt mAtra dhama bhayathI rakSaNa karanAra ane zaraNabhUta thAya che.' (71) padmacarita viSe - yANamitra devAnuM Agamana ' nAmanA ekseA teramA panA gUja rAnuvAda pUrNu thayA. [113] [14] baladeva rAmanuM niSkramaNa paralAkanI sAdhanA karavAnA nizcayamanavALA arthAt pravrajyA aMgIkAra karavAnI abhilASAvALA zatruzrvane jANIne najIkamAM rahelA lavaNanA putra anaMga tarapha dRSTi karI. bhAge! tarapha virakta thaelA rAme potAnA rAjya para te uttamakumArane samagra pRthvInA adhipati tarIke sthApana karyAM. A bAju khibhISaNa rAjAe paNa subhUSaNa nAmanA putrane peAtAnA rAjye sthApana karyAM. sugrIve aMgada putrane peAtAnA dezanA svAmI sthApyA. AjA paNa subhaTAe, vidyAdharAe ane manuSyAe pAtAnA putrAne pAtAnuM rAjya ApIne rAmanI sAthe atyanta savega pAmyA. vairAgya pAmelA rAme tyAM AvelA aDadadAsa zeThane khAla-vRddha sahita saMghanA ane zrAvakAnA kuzala samAcAra pUchyA. tyAre addAse pratyuttara ApyA ke, he svAmi ! tamArA duHkhe save leAkeA duHkha pAmyA che ane vizeSathI sagha adhika duHkha pAmyA che.' vaLI zrAvake kahyuM ke, 'he svAmi ! munisuvrata svAmInA vaMzamAM atyAre suvrata nAmanA cAraNazramaNa che, je ahiM padhArelA che.' A vacana sAMbhaLIne utpanna thaelA mahAbhAvavALA ane rAmAMcita dehavALA, aneka subhaTAthI parivarelA rAma te munivaranI pAse gayA. eka hajAra munivaranA parivAra sahita mahAmunivarane dekhIne AdaramanavALA rAme traNa pradakSiNA phrIne praNAma karyAM. vidyAdharA ane manuSyAe tyAM dhvaja, tAraNa Adi AMdhIne tema ja ghaNAM vAjiMtro vagaDAvIne mATeA mahatsava karAvyeA. rAtri tyAM ni`mana karIne prAtaHkALe sUryanA udaya thayA, eTale mahAbhAgyazALI rAme munivarane vinanti karI ke, 'he bhagavanta ! huM pratrajyA aMgIkAra karavAnI abhilASAvALA thayA chuM.' gurue Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [114] khaladeva rAmanuM niSkramaNa : 469 : tene anumati ApI. utpanna thaelA samyaktvavALA saMvegaparAyaNa thaelA evA dhIrapuruSa rAme munivarane pradakSiNA karI. meAhanA pAzane teADIne, sneha-sAMkaLane tADI nAkhIne rAme te samaye muguTa ane zreSTha AbhUSaNAnA tyAga karyA. dhIra evA rAme tyAM upavAsa karyAM ane kamala sarakhA kAmala hastA vaDe puSpanA parAgathI atyanta sugandhIvALA peAtAnA mastaka paranA keza ukheDI nAkhyA. rajoharaNa sahita DAbe paDakhe ubhA rahelA tene sAmAyika uccarAvIne suvrata nAmanA munivare rAmane pratrajita karyAM. pAMca mahAvratayukta, pAMca samitie viSe upayAgavALA, traNe guptithI gupta, khAra prakAranA tapane dhAraNa karanAra dhIra evA munivara anyA. AkAzamAM duMdubhi vAgI, devAe puSpAnI vRSTi karI, surabhigandhavALA pavana vAvA lAgyA, maneAhara paDatunA zabda sabhaLAvA lAgyA, rAjalakSmInA tyAga karI moTA putrane pade sthApana karI sarve indriyarUpI zatruone jitIne zatrughne paNa dIkSA agIkAra karI. mibhISaNa rAjA, sugrIva, nala, nIla, candranakha, gabhIra, virAdhita, dRDhasattva, danujendra ane te sivAya bIjA aneka mahAtmAoe rAmanI sAthe dIkSA aMgIkAra karI, jenI saMkhyA seALa hajAranI hatI. te divase zrImatI nAmanA AryAnI samIpe sADatrIza hajAra yuvatIee pratrajyA aMgIkAra karI, rAmadeva munie sutrata gurunI pAse sATha varasa sudhI pravrajyAnuM pAlana karI, abhyAsa karI ekalavihArI sAdhupaNAnA abhyAsa karyAM. vividha prakAranA abhigraho dhAraNa karavA pUrvAMga sUtreAthI bhAvita mativALA, tapa karavAnI bhAvanAvALA, anityAdika, temaja maitrI Adi bhAvanAe bhAvIne, gurunI anujJA meLavIne ane tenAthI anumAdana karAtA rAmadevamunie gacchamAMthI nIkaLIne, sAtabhaya-rahita ekAkI vihAra pratimA a'gIkAra karI. patanI guphAmAM kAika rAtrie dhyAnamAM ekAgracitta karIne rahelA hatA, tyAre akasmAt rAmane avadhijJAna utpanna thayuM. te samaye avadhijJAnanA upayeAga mUkIne lakSmaNanuM smaraNa karyuM, teA kAmabhAgamAM atRpta evA lakSmaNane narakAvasthAnuM duHkha anubhavatA joyeA. kumArapaNAmAM sAtase varSA, mAMDalikapaNAmAM traNaseA varSI, digvijaya karavAmAM cAlIza varSA jenAM vItI gayAM. agyAra hajAra, pAMcasa| sATha varSoM mahArAjya bhAgavavAmAM, jemAM mAtra viSayAja bhAganA hatA. pacIzava nyUna evAM khAra hajAra varSoM indriyasukha bhAgavIne dharma karyA vagaranuM jIvana pUrNa karIne lakSmaNa narakamAM gayA. AmAM devatAonA paNa ze| doSa? pUrvabhavamAM upArjana kareluM karma udayamAM AvyuM ane andhunA snehanA kAraNe marIne lakSmaNa narakamAM gayA. vasudatta vagere ghaNA bhavAne tenI sAthene mArA mahAsneha hatA, te ghaNA kALe atyAre kSINa thayA. AvI rIte samagra jane khAndhavAnA snehanA anurAgathI mamatvabhAvavALA thaIne dharmanI azraddhA karatA lAMkhA kALa sudhI sa`sAramAM ribhramaNa kare che. A pramANe khaladeva rAma tyAM kannurudezamAM 'duHkhathI mukta kema thAuM ?? evI vicAraNAmAM ekAkIpaNe svAdhyAya-dhyAnamAM rahetA hatA. Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 470 : paumacariya-padmacaritra A pramANe baladevamuninuM niSkramaNa sAMbhaLIne tevA manavALA thAo ane haMmezAM jinadharmamAM tatpara banI che satparuSe ! tame vimala ceSTAvALA bane. (34) paghacarita viSe "baladeva rAmanuM niSkamaNu" nAmanA ekase caudamA pavane gUrjaranuvAda pUrNa thaye [14] oooooo eeeee [115] rAmanA bhikSA-bhramaNa prasaMge nagara-saMbha have keIka samaye te baladeva munie chaDUtapa karyA pachI pAraNA mATe spandanasthalI nAmanI mahAnagarImAM praveza karyo. madonmatta hAthInI lIlAthI gati karatA, zaradanA sUrya sarakhI kAntivALA, atizaya rUpa ane AkRtivALA evA te munine AvatA dekhIne lokone samUha tenI sanmukha ga ane tene satkAra karatA, prazaMsAnAM puSpo veratA rAmamunine vIMTaLAI vaLyA. samagra loke ekI avAje bolavA lAgyA ke, "aho ! tapa-saMyama-yukta ane rUpavALA A sundara nara vaDe A samagra bhuvana alaMkRta thaeluM che. dhuMsarA-pramANa bhUminuM nirIkSaNa karatA, zAnta karelA che kaSAyavALA Azo jeNe, lAMbI bhujAvALA atyanta abhuta rUpane dhAraNa karanArA, jagatane AnaMda ApanArA A munivara atyAre jaI rahelA che. sarva lokothI vandana karAtA tathA kUdI kUdIne nAca karatA, adhika adhika tALIo pADatA loko Ananda mANI rahelA hatA, tyAre zAstramAM kahelI vidhithI IryAsamiti zodhatA zodhatA munivare kramasara te nagarImAM praveza karyo. tyAre zerInA samagra mArgo lakevaDe karIne gIradIthI bharAi gayA. "are ! suvarNanA bhAjanamAM rahela kSIrajana tuM jaladI lAva, tema ja sAthe sAkara, dahiM, dUdha paNa jaladI jaladI ANa, are! kapUra ane sugandhI vasANA nAkhelA, goLa ane sAkarathI mizrita karelA manahara uttama svAdayukta lADavA ahiM jaldI lAva. suvarNathALa ane kacoLA, suvarNanA pyAlA vagere bhAjanemAM daDhabhaktivALI nArIo uttama prakArane AhAra lAvIne munine nimaMtraNa kare che. kammara bAMdhelA keTalAka puruSe sugandhi jaLapUrNa suvarNanA kaLaze AgaLa dhare che. eka bIjAne ADe AvIne nimaMtratA hatA. nagarajane munivarane vinaMti karatA hatA ke, "he munivara ! A taddana parizuddha-ka9pe tevA vividha rasa ane guNavALA uttama AhAra grahaNa karo." daDha kaThina abhimAna karanArA bhikSAdAna ApavAmAM udyama karanArA keTalAka utAvaLa karIne bhAjana hAthamAM laI jatA hatA, paraMtu anekanA hAthamAMthI bhAjana paDI jatAM hatAM. AvI rIte nagaraloke meTo kalarava karatA hatA, te samaye ghaNuM hAthIo temanA Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [115] rAmanA bhikSA-bhramaNa-prasaMge nagara-saMbha : 471 : bAMdhavAnA staMbhe teDIne deDAdeDI karatA nAsavA lAgyA. gaLe deraDAM bAMdhelA adho doraDAM teDIne palANa sahita tema ja gadheDAM, uTe, pADA, baLada vagere bhayabhIta banI doDIne nAsavA lAgyA. lokene kailAhala sAMbhaLIne pratini%i rAjAe pitAnA sevakane tapAsa karavA mokalyA ke, "AkhuM nagara zA kAraNathI Akula-vyAkula thayuM che? te jANIne mane kahe." yathArtha kAraNa jANelA sevake rAjAne vRttAnta jaNAvyuM, tyAre uttama subhaTone mokalyA ke, "te mahAzramaNane ahiM lAve. subhaToe tyAM jaIne praNAma karI munivarane vinati karI ke, "he bhagavanta! Apa amArA svAmIne tyAM padhAravA kRpA karo. he mahAmuni! svabhAvathI kape tevA prakArane uttama AhAra tene gharethI nirAkula mana karIne grahaNa karaje. Apa padhAre ane amArA upara kRpA kare. rAja-subhaTanAM A vacane sAMbhaLIne tyAM rahelI sarva nagaranArIo atizaya prasannabhAvathI munivarane bhikSA ApavA tatpara banI. rAjapuruSoe tarata te yuvatIone dUra khaseDI nAkhI, eTale te nArIe tatkAla ekadama atidurmanavALI thaI. "upakAranA bAnAthI antarAya thAya che." ema jANIne mahAmuni viparIta pariNAmavALA thayA ane sukhethI javA lAgyA. janmathI ja uttama kAMtiyukta dehavALA, IndothI namana karAelA caraNayugalavALA, mada-maha-rahita sadA vimala manavALA rAmadeva munivare araNyamAM praveza karyo. (23) padmacarita viSe bhikSA samaye nagara-saMbha" nAmanA eka pannaramA pavana A. zrIhemasAgarasUrie karela gUrjaranuvAda pUrNa thayo. [115] [116] dAna-prazaMsA have tyAM bIje divasa vItI gaye, tyAre vizeSa saMvega pAmelA dhIra gaMbhIra guNavALA A rAmadeva munivare A pramANe abhigraha karyo ke-"A mahAaraNyamAM deza ane kAla pramANe je bhikSA prApta thAya, te ja huM grahaNa karIza, parantu gAmamAM bhikSA mATe praveza nahiM karIza. tyAM jyAre sAdhue mahAghora abhigraha grahaNa karyo, te samaye kaI duSTa avaLacaMDA a pratinandI rAjAnuM araNyamAM haraNa karyuM. azva rAjAne araNyamAM kheMcI gaye, eTale sAmantasamUha sahita samagra nagarale ke AkuLa-vyAkuLa banI gayA ane azva upara ArUDha thaIne vegathI tenI pAchaLa gayA. pratinandI rAjAne haraNa karanAra te azva vegathI deDate deDate sarovaranA kinArA paranA kAdavamAM kheMcI gayo. Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 472 : paumacariya-padmacaritra teTalAmAM azvasvAro AvI paheAMcyA ane sarovaranI pALanA kAdavamAM khUMcelA te uttama azvane maraNAvasthA najIka paheAMcelA dekhyA. rAjAne abdha uparathI nIce utArIne subhaTo rAjAne kahevA lAgyA ke, A nandana puNyasarAvara Ape amAne dekhADavu'. thADA samaya pachI rAjAnuM sainya AvI paheAMcyuM. teNe sarovaranA kinArA upara tarata paDAva nAkhyA. have subhaTA sahita rAjAe niLa jaLamAM snAna karyuM. tyAra pachI AbharaNeAthI alakRta karelA zarIravALA sukhethI bheAjana-bhUmimAM beThA. A tarapha khaladeva munivare gAcarI velA-samaye rAjAnI chAvaNImAM praveza karyAM. eTale rAjAe temane dekhyA ane Adarasahita munivarane praNAma karyAM. kacare dUra karIne samAna karelA ane lipelA, kamaLAthI pUjita evA mahitalamAM rAjAe bhaktithI te munivarane besAryA. sarvAMge ha pAmelA rAjA rAmamunine uttama prakAranA kSIrabhAjana Adi zreSTha AhAra pratilAbhIne tuSTa thayA. zraddhAdi samagra yukta dAtArane jANIne uttama devAe ratnavRSTi, gandhAdaka vRSTi ane sugandhI puSpAnI vRSTi karI. AkAzamAM 'ahA ! dAnam, ahA ! dAnama ' evI udghASaNA thaI. tathA duMdubhi vAgavA lAgI. devA ane apsarAoe gIta ane gAndhava pravartAvyuM. evI rIte pharI pAraNAnA divase narapatine tyAM rAmamuni pahoMcyA, eTale dhamabhAvita mativALA parivAra-sahita rAjAe praNAma karyAM. deveA paNa munivaranI pUjA karavA lAgyA. munivare rAjAne zrAvakayeAgya aNuvratA ApyA. A pramANe pratinandI rAjA vizuddhabhAva-sahita jinamatAnurAgI thayA. zAstra-vidhiyukta aDhAra hajAra zIlAMgarUpa cAgAne dhAraNa karanAra vimala dehavALA rAmamuni paNa jANe khIjo sU hAya tema dharmadyota karatA vicaravA lAgyA. (17) padmacarita viSe dAna-prazasA * nAmanA esA sALamA pana gUjarAnuvAda pUrNa thayA. [116] [117] rAmane kevalajJAna prazAnta thaela rati ane kredhavALA te khaladeva rAmamuni vividha prakAranA ati prazasta cAga-sahita ghAra tapa karavA lAgyA. chaThThuM-aThThama karIne pAraNA mATe tyAM araNyamAM gAcara-caryA mATe vicaratA hatA. vanavAsI geAvAlaNA, tema ja devAMganAo jemanI adhika pUjA karatI hatI, mahAtratA, samiti ane guptiyukta, zamabhAva-pUrva ka indriyAne jitanAra, kaSAyAne jitanAra, svAdhyAya-dhyAnamAM lIna manavALA, vividha prakAranI meLavelI labdhivALA te koI samaye kyAMIka zilAtala para rahelA hAya, kAIka Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [117] rAmane kevalajJAna sthaLe pa kAsana karIne dhyAnamAM ekAgra cittavALA besatA hAya, kAika sthaLe bhujAo lAMkhI karIne staMbhanI jema aDAla kAusagga karatA ubhA rahetA hatA. A prakAre mahAtapa karatA teo krame karIne jene te samaye lakSmaNe uMcI karI hatI, te kATI nAmanI zilA hatI. tenA upara caDIne mana, vacana ane kAyAnA suMdara ceAgavALA te dhIra munivara rAma karmanA vinAza mATe kAusagga-pratimApaNe ubhA rahyA. A pramANe jyAre te rAma dhyAnamAM ekAgratAvALA hatA. te samaye sItA je atyAre acyutendra thaela che, teNe avadhijJAnanA viSayathI pUnA atyanta sneharAgathI joyA. peAtAne haju bhavamAM bhaTakavAnuM che, jinavaranA tapanA prabhAva jANIne te samaye acyutapati sItendra ekadama vismaya pAmyA. vicaratA vicaratA sItendra jANyu ke, 'manuSyalAkamAM leAkeAne Ananda ApanAra A khaladeva rAma che. ane huM jyAre srIpaNe hatI, tyAre te mArA svAmI hatA. A paNa eka Azcaya che ke, karmAMnI vicitratAthI jIva srIpaNuM pAmIne pharI puruSapaNe utpanna thAya che. viSaye bhAgavavAmAM atRpta rahelA lakSmaNa narakanI adheAgati pAmyA. te bandhunA viyAgamAM rAmadeve pravrajyA aMgIkAra karI. kSapakazreNimAM ArUDha thaelA A rAmane huM tevA karuM ke, jethI te deva thAya ane mArA mitra ane. tyAra pachI tenI sAthe maitrI-prIti khAMdhu' ane meruparyaMta para rahelA sarva jinabhavanAMnAM Ananda pUrvaka darzana-vandana karu.. narakamAM rahelA lakSmaNane ahiM lAvIne edhi-samyaktva pamADu' ane rAma devatA thAya, tyAre tenI sAthe sukha-duHkhanA vArtAlApa karu..' AvA manArathA cinhavIne sItendradeva vimAnamAM besIne nIce utaryAM ane ekadama manuSyalAkamAM tyAM AvyA ke, jayAM rAmamunivara pratimApaNe rahelA hatA. sItendradeve tarata ja ghaNAM puSpAnI raja-mizrita vAyu viSuyairyAM, pakSigaNeAnA madhura zabdothI vana kAlAhalamaya khanAkhyuM. vRkSa upara navIna padmaveA sahita ma'jarI utpanna thai hAya, tevA sahakAra, kesUDAMnA vRkSAnAM samUhavALuM, kaiAkilAnA madhura kalaravayukta tathA bhramanA guMjAravavALuM udyAna vikaLyuM. AvA prakAranuM suMdara udyAna karIne deve sItAnuM rUpa karyu ane snehAnurAgathI rAmanI pAse gayA. ekadama sItAnuM rUpa vikIne kahevA lAgI ke, he raghunandana ! virahathI Akula banI huM tamArI pAse AvelI chuM. huM atyAre ghaNuM duHkha pAmI chuM. te vakhate me mArA AtmAne paDita mAnyA ane khecarakanyAo sahita dIkSA agIkAra karI vicaravA lAgI. khecarakanyAoe mane kahyu ke, amane rAmanAM dana karAvA, jethI tamArI AjJAthI ame tene bhartAra tarIke svIkAra karIe.' A samaye aNadhAryA vividha alakArAthI alaMkRta aMgavALI, sItendra viSuvela vaikriyarUpadhArI kAminIe AvI paheAMcI. AvIne kahevA lAgI ke, 'he deva ! mane AgaLa sthApana karIne A sarve sAthe tame sAketanagarImAM indra samAna bhAge! bhAgave, mahAyaza! kSudhAdika khAvIza pariSaheA ghaNA AkarA che. he rAdhava! A sayamarUpa arazyamAMthI ghaNA manuSyeA bhagnapariNAmavALA khanI bhAgI gayA che.' teTalAmAM devakumA t : 473 : Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 474 : paumariya-padmacaritra rikAoe kaNane manahara lAge tevAM madhura gIto gAyAM, tema ja kaTAkSavALI ane vikAra utpanna karanArI daSTi pheMkIne nRtyAraMbha karyo. candana, kastUrI, kesarathI cakrAkAre cItarelA stane batAvatI keTalIka nAca karavA lAgI ke je kaI sAmAnya dharyA vagaranA puruSa hoya te tenAM manane kSobha thayA sivAya rahe nahi. vaLI bIjI kaI kAminI kahevA lAgI ke, "he svAmI! A yuvatIoe amone atigADha udvega karAvyuM che, tethI zIgha ame tamAre zaraNe AvelI chIe. keIka yuvatI vivAda karatI karatI tyAM AvIne pUchavA lAgI ke, "he rAghava! A najIkamAM mahamahatI sugandhavALI kaI vanaspati che? kaIka devayuvati bAhu uMce laMbAvIne dUra rahelI azakalatikA upara punA gucchA toDatI ane te bAne stanayugala batAvatI hatI. A ane tene sarakhA mana zobhAvanAra ghaNuM zRMgArika hAvabhAvavALAM karaNa ane ceSTAo karI. paraMtu dhIramanavALA rAmadeva munivara kSebhAyamAna na thatAM vizeSa prakAre dhyAnamAM magna thayA. jyAre sItendradeve vimurvaNAo karI kSebha pamADavA prayatna karyo, to temAM aDola rahyA tyAre rAmanuM samagra karma-zatrubala palAyana thavA lAgyuM. mAgha mahinAnA zukla bArazanA rAtrinA pAchalA pahoramAM rAmane sarva AvaraNa-rahita kevalajJAna pragaTa thayuM. A bAju rAmane kevalajJAna pragaTa thayuM-ema jANIne temanI pAse tamAma devaparivAre AvavA lAgyA. hAthI, ghoDA, baLada, kesarIsiMha, yAna-vimAna vagere upara ArUDha thaIne AvelA devoe rAmanI najIka AvatAM pitAnAM vAhano tyAga karIne traNa pradakSiNA pharIne vandanA karI. tyAra pachI sItA-Ije paNa tyAM kevaLane mahotsava karIne seMkaDo stuti-stotre racanA-janA karavA pUrvaka rAmane praNAma karyA. "ghaNA duHkharUpa jaLathI pUrNa, kaSAyArUpI bhayaMkara matsyothI bharapUra, bhayanA AvavALA saMsArarUpI mahAsamudrathI saMyamarUpa nAvamAM ArUDha thaelA tame tarI gayA. dhyAnarUpI pavanane roga pAmelA, vividha tAparUpa mahAIdhanavaDe saLagAvela, jJAnarUpa agnivaDe he rAghava ! tame janmarUpI aTavIne bALIne khAkha karI nAkhI. virAgyarUpI mogaravaDe he nAtha ! tame moha-pAMjarAne bhUko karI nAkhe, vaLI dhIra evA tame upazamarUpa zUlathI mohazatrune vIMdhI nAkhyo che. vaLI deva stuti karatAM kahevA lAgyo ke, "he munivRSabha ! saMsArarUpI mahA aTavImAM bhramaNa karatA kevalajJAnAtizayane prApta karanAra tema ja bhavano vinAza karanAra evA ApanuM mane zaraNa heje. he rAghava ! ghaNuM duHkhAvarta ane aratikalelayukta evI A saMsAra-nadImAM DUbI rahela jJAnarUpI hAthanA avalaMbanathI mane pAra utAre." tyAre munivRSabha rAme kahyuM ke, "A doSAzayavALA rAgane tuM tyAga kara, kAraNa ke, "rAga-rahita thAya, te mokSa meLave che ane rAga karanAra saMsAramAM paribhramaNa kare che. he surAdhipa! jema be bhujAthI samudra pAra karI zakAte nathI, tevI rIte A bhavasamudra zIla-saMyama-rahita hoya, tenAthI pAra karI zakAto nathI. jJAnarUpI kAkanA pATIyAthI banAvelA tapa, niyama, pariSaha-sahanarUpa kaThina bAMdhelA Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [118] rAmanuM nirvANu-gamana 1 475 : dharmarUpa nAvathI saMsAra-samudrane pAra pAmI zakAya che. rAga-dveSathI sarvathA mukta thaela tapa, niyama ane saMyamathI yukta aDolatAvALA dhyAnamAM rahele puruSa nakakI siddhi prApta kare che-temAM sanda nathI. A vacane sAMbhaLIne sItAdeva atizaya tuSTa thaye ane rAmamunine namaskAra karIne tarata potAnA vimAnamAM pahoMcI gaye. e pramANe deve ane asure kevalajJAnI rAmamunivarane stavane kAma karIne potAnA sthAne gayA, candranA kiraNasamUha-samAna vimala kAntiyukta zarIravALA rAmamuni pRthvImAM vicaravA lAgyA. (46) pAcarita viSe "rAmane kevalajJAna-utpatti' nAmanA eka sattaramAM pavane gUrjarAnuvAda pUrNa thaye [117] |[118] rAmanuM nirvANa-gamana have te sItendra narakamAM rahelA lakSmaNanA jIvanuM smaraNa karIne mana sarakhA tvarita vegathI nIce utarIne tene pratibaMdha karavA mATe prayatna karavA lAgyA. sItendra prathama nArakInuM ullaMghana karIne tyAra pachI bIjI zarkarA prabhA nAmanI nArakapRthvImAM, pachI trIjI vAlukAprabhA nAmanI narakamRthvImAM, pachI cethI paMkaprabhA nAmanI nAraka-pRthvImAM pahoMcIne duHkha bhogavI rahelA nArakane jovA lAgyA. prathama sItendra gADha kaSAyanA pariNAmavALA rAvaNanA bhANeja zakhUkane bhayaMkara agni vagerenA tIvra duHkhane anubhavate je. bIjA paNa tyAM agnimAM pheMkelA dAjhatA, bUma pADatA, vividha ceSTA karatA, dIna mukhavALA nArakanA jIvane joyA. ahiM keTalAka zAlmalI nAmanA kAMTAnI pracuratAvALA vRkSane bAtha bhIDAvI upara caDAve, vaLI tene nIce utarAve evA aneka duHkhI nArakIone dekhyA. pahelAM karelA pApavALA evA keTalAka nArakIone ghANI - yaMtramAM tala pIle, tema yaMtramAM nAkhI pIlAtA nArakIone joyA. vaLI bIjA nArakIone kuMbhIbhAjanamAM mastaka nIce ane paga upara hoya tema rAkhI agninI vedanA pamADatA hatA. vaLI keTalAkane paramAdhAmIo talavAra, cakra, muddagara Adi AyudhathI hane karkazabhUmi para gabaDAvatA hatA, jene cIsa paDAvIne cittAe, vAgha ane siMha phADI phADIne khAtA hatA. vaLI keTalAkane narakapAle atizaya ukALelA sIsAtAMbAnA rasa sarakhA rudhirane baLAtkArathI pAtA hatA, vaLI talavAranI dhAra sarakhA tIkSaNapatravALA vanamAM gaelAne zastrothI zarIra cholatA hatA. narakavAsIonAM AvA prakAranAM duHkho dekhIne hRdayamAM utpanna thaelA kAruNyavALA sItendra atizaya zeka karavA lAgyA. have tyAM AgaLa sItendra agninA kuMDamAMthI bahAra kADhIne aneka naraka Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : 476 : paumacariya-pacaritra pAle vaDe mAranA duHkhane anubhava karatA lakSamaNane joyA. tenI AgaLa karavata, asipatra, yaMtro Adi pIDA karanAra hathiyAre dekhIne bhayathI vihala ane dhrujatA zarIravALo te seMkaDo prArthanA karavA lAgyo ke, "mane trAsa na Apaze, duHkha na Apaze, kApaze nahiM. tyAM te surendra rAvaNane je, vaLI zabUkane kahyuM ke-he pApI! pahelAM upAjana karelA kepano Aje paNa haju tuM tyAga karato nathI? tIvrakaSAyAdhIna thaelA, IndriyanA viSayavegane na rokanArA, kRpA vagaranA te AtmAo ahiM narakamAM aneka mahAduHkhone anubhava kare che. nArakInAM duHkhe sAMbhaLIne paNa bhavasamudramAM rahelA jIvane duHkha utpanna thAya che, te pachI ahiM ATalAM dukha sahana karavA chatAM haju tane duHkhane bhaya kema utpanna thatuM nathI ?' sItendranuM A vacana sAMbhaLIne zabUkane dha zAnta thayo. tyAra pachI deva lakSamaNa ane rAvaNane kahevA lAgyA ke, mArA taraphano bhaya ane udvega cheDIne zAntithI mAruM vacana sAMbhaLo. pUrvabhavamAM virati na pAmavAnA kAraNe AvuM bhayaMkara duHkha tame pAmyA che. divyavimAnamAM ArUDha thaelA devane dekhIne rAvaNu ane lakSamaNa tene pUchavA lAgyA ke, "amone sAcI hakIkata kahe ke, tame ahiM kyAMthI AvyA che, tema ja tame koNa che ?" tyAre sItendra deve teone kahyuM ke, "pUrvabhavamAM huM lamaNanA bhAI ane rAmanI patnI sItA hatI ItyAdika yathArtha vRttAnta jaNAvyuM ane tamane pratibaMdha karavAnA kAraNe huM ahiM Avela chuM. pitAne vRttAnta sAMbhaLIne te baMne pratibaMdha pAmyA ane lajajAyukta buddhivALA te baMne dInavadana karIne bhava hArI gayAne zoka karavA lAgyA. ApaNane dhikkAra thAo ke, te samaye manuSya janmamAM ApaNe dharma na karyo, te kAraNe ahiM atyAre narakanI aMdara ApaNuM bhayaMkara avasthA thaI che. te uttama deva ! kharekhara tame dhanya che ke, jeo viSayasukhono tyAga karIne, jinavaranA dharmamAM anurAga karIne devanI samRddhi pAmyA. karuNuvALA deve te baMnene kahyuM ke, "tame bhaya na pAme. tamane ahiM narakamAMthI ucakIne huM devalokamAM laI jaIza." keDanuM baMdhana majabUta bAMdhIne te deva teone ucakavA lAge, parantu amithI tapAvela mAkhaNa pIgaLI jAya, tema temanA zarIra pakaDI zakAtAM nathI, tarata pIgaLI jatAM hatAM. InTe laI javAnA sarva prakAranA upAye karyA, paraMtu temAM niSphaLa thayA, tyAM nArakImAM rahelA lakSamaNe ane rAvaNe kahyuM ke, "he deva ! amAruM vacana sAMbhaLo. he surAdhipa ! tame have jaladI AraNa-arcyuta ka95mAM padhAro. pApathI upArjana karela mahAduHkha amAre bhogavavuM ja paDaze. viSayarUpI mAMsanA TukaDAmAM lubdha banelA narakamAM rahelA atiduHkha pAmelAo nirantara paravaza thaelA jIvane deve paNa bacAvI zakatA nathI." he deva! amane A duHkhathI mukta karavA mATe tame asamartha che. have tenuM kare che, jethI karIne pharI narakagatimAM gamana karavAnI buddhi na thAya. tyAre deve pragaTa zreSTha uttama sukhadAyaka zuddha evA samyapha-darzana-ratnane parama AdarapUrvaka grahaNa kara Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [118] rAmanuM nirvANa-gamana ': 477 : ema kahyuM. A pramANe sthiti pAmavA chatAM jo tame AtmAnuM kAyamI zreya IcchatA ho te, nirvANa-gamananA zuddha phaLavALuM samyakatva aMgIkAra kare. traNe lokanA zikhara para rahelA ane pavitra mahAmaMgalarUpa siddha bhagavate che. temanA karatAM adhika caDiyAtAM ke maMgaLa thayA nathI ane thaze nahiM. traNe lokane samasta prakAre dekhanArA jinezvara bhagavatee kahelA jIvAdika nava padArtho mana, vacana ane kAyAthI zraddhA karato puruSa samyagdaSTi kahevAya che. A pramANe kahevAelA narakamAM rahelA rAvaNa, zabUka ane lakSmaNe samyakatva aMgIkAra karyuM ke, je anAdikALathI rakhaDatA ghaNA ke bhAmAM paNa prApta karyuM na hatuM. he surapati! tame amArA hita mATe atimahAna karyuM ke, samagra jIvalokamAM uttama gaNatuM evuM samyakatvaratna amane ApyuM. he sItendra! have tame jaladI AraNa--azrutakalapamAM pAchA jAva ane jinavaradharmanA phalasvarUpa atiuttama bhego bhagavo." e pramANe mahAnubhAva sItendra teonA upara mahAna upakAra karIne nArakImAM rahelA teone mATe zeka karatA potAnA sthAnake pahoMcyA. hAthI, ghoDA, vRSabha, siMha vagere vAhana upara ArUDha thaelA dethI parivarela sItendra rAmamunivarathI alaMkRta bharatakSetramAM AvyA. ghaNuM vAjiMtronA madhura zabda sahita apsarAo ane devaDe guNo sAthe maMgalagIta gavAtA samagra parivAravALA sItendra rAmanA zaraNe gayA. sarvAdara-pUrvaka deve rAmanI pharI pharI stuti karIne sarva parivAra-sahita tyAM ja pRthvIpITha upara beThA. rAmane praNAma karIne sItendra deve pUchayuM ke, "he bhagavanta ! ahiM je dazaratha vagere tathA lavaNa-aMkuza vagere bhavya che ke kema? tathA teo kaI gati pAmyA? te amane kahe." A pramANe pUchAelA rAma munivare kahyuM ke, "atyAre anaraNyaputra Anata ka5mAM vimala vastra dhAraNa karanAra devapaNe vate che. te baMne janakaputro, kekeyI, suprabhA, sumitrA aparAjitAnI sAthe teoe paNa svarga meLavyuM che. vividha prakAranA tapa-saMyamamAM daDha, vizuddhazIlayukta guNone dhAraNa karanAra dhIra evA lavaNa ane aMkuza pIDArahita zAzvata makSasthAnane prApta karaze." A pramANe sItendrane kahyuM, eTale harSa pAmelA deve pharI namaskAra karIne pUchayuM ke, have A5 bhAmaMDalanI gati kaho. kevalI rAmamunie kahyuM ke, "he uttamadeva ! have tArA bhAInuM caritra ane teNe je sthAna prApta karyuM, te sAMbhaLo. kezalApurImAM eka vAka nAmane dhanapati hatA, makarikA nAmanI bhAryA ane azekatilakA nAmanI putrI hatI. rAme sItAne nirvAsita karI-ema sAMbhaLIne te vAka ghaNe duHkhI thayo ane cintA karavA lAgyo ke, te bicArI mahAbhayaMkara araNyamAM kevI rIte dhIraja rAkhI zakaze? atizaya kRpAvALo te vairAgya pAmya ane teNe ghatinAmanA muni pAse AraMbha-parigrahane tyAga karI, pravajyA svIkArI te munine ziSya thayo. have keIka samaye putrI azekatilakA itimunIndra pAse jaIne tuSTa thayelI pitAne vAraMvAra vandanA karavA lAgI. temanI pAse dharma sAMbhaLIne teo Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 paumacariya-padmacaritra baMne tIvra vairAgyavALA thayA ane itimuni pAse azakatilakAe dIkSA aMgIkAra karI. ghera tapa karIne itimuni kALadharma pAmI uparanA zreyakamAM mahAtivALe uttama deva thayo. tyAM te pitA-putre utpanna thaelA saMvegabhAvavALA jinendra bhagavantane vaMdana karavAnI IcchAthI kukuTanagare javAnI IcchAvALA thayA. pacAsa jana dUra gayA. tyAre keIka samaye moTA vAdaLA sahita vijaLInA jhabakArAo sAthe jaLasamUhavALa varSAkALa AvI pahoMcyo. tyAre kezalAnagarI tarapha jatA janakanA putra parvatanI taLeTImAM nIce daDhavRtivALA meMgamAM rahelA munivarone dekhyA. janakaputra vicAravA lAgyuM ke, A parvatanI taLeTImAM rahelA A sAdhuo potAne comAsAne samaya pAlana karavA mATe ghora trAsadAyaka ghaNuM mAMsAhArI zvApadothI vyApta evA A araNyamAM rahelA che. A pramANe bhAmaMDale vicArIne sAdhuonA prANa-rakSaNa mATe temanI najIka vidyAnA baLathI moTuM nagara vasAvyuM. kALa ane deza anusAra nagaranI aMdara sAdhuo gocarI levA mATe AvyA. mahApuruSa bhAmaMDale cAre prakAranAM AhAra-dAna karIne munione pratilAlyA. e pramANe munionuM cAturmAsa krame karIne pUrNa thayuM. daramyAna bhAmaMDale paNa vipula dAnanuM phaLa upArjana karyuM. koIka samaye sundara patnIo sAthe udyAnamAM kIDA karato hato. te samaye vijaLI paDavAthI mRtyu pAmyA ane traNa patyemanA AyuSyavALo devakurume yugalikapaNe utpanna thaye. manuSya dAna karavAthI bhego, tapanA guNathI devaloka, jJAnathI siddhisukha meLave che temAM sandaha nathI. : pharI surenDe pUchayuM ke, "he mahAmuni! lakSamaNa narakanI adhogati pAmyA che, paraMtu tyAMthI nIkaLIne pachI kayuM sthAna pAmaze? nArakIgatimAM akAmanirjarAthI karmasamUhane nirjarIne rAvaNa kaI gati meLavaze? ane bhaviSyamAM mArI kaI gati thaze? te jANavAnI mane IcchA thaI che." tyAre baladeva rAmamunivare sItendrane kahyuM ke, he devendra! laMkAdhipa rAvaNa ane lakSamaNanA bhAvI bhava kyA thavAnA che, te huM kahuM chuM, te sAMbhaLo. teo baMne narakamAMthI nIkaLIne kAma karIne meruparvatanI pUrvamAM vijayAvatI nagarImAM manuSyapaNuM pAmaze. sunanda nAmanA pitA, rahi nAmanI teonI mAtA thaze. teo baMne gurudevanI pUjAmAM rakta zrAvakakuLamAM utpanna thaze. baMne atisundara rUpa dhAraNa karanAra aradAsa ane zrIdAsa nAmanA kumAre zrAvakapaNAnI ArAdhanA karIne devalokamAM devapaNe utpanna thaze. tyAMthI cyavIne te ja nagaramAM paramazrAvakapaNuM pAmaze. munivarane dAna ApavAnA phaLathI harivarSamAM manuSya thaze. vaLI tyAM bhege bhegavIne devalokamAM deva thaze, tyAMthI cyavIne te ja nagaramAM rAjaputra thaze. lakSamIdevInI kukSithI utpanna thaelA vAyukumAranA amarendranA samAna rUpavALA dhIra evA jayakAnta ane jayaprabha nAmanA putra thaze. tyAM udAratapanuM sevana karIne lAntaka nAmanA kapamAM deva thaze, jyAM uttama Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [118] rAmanuM nirvANa-gamana : 479 : bhago ane sthitivALA uttama guNane dhAraNa karanAra thaze. he sItendra! tuM paNa azrutakalpamAMthI cyavane A bharatakSetra viSe nakkI cauda ratnone adhipati e cakravata thaIza. te baMne de aivIne tArA ja putra thaze, amarakumAranI zobhA sarakhI zabhAvALA temanAM anukrame Induratha ane bhegaratha evAM nAma sthApana karAze. paranArI varjavAno rAvaNe je eka niyama grahaNa karyo hato, tenA prabhAvathI te Induratha samyakutva-parAyaNa ane dhIrapuruSa thaze. te ja Induratha sura vagere bha meLavIne tyAra pachI samagra traNe lokathI pUjita evA arihanta tIrthakara thaze. ratnapura sthalamAM te cakravatI rAjya bhogavIne dIkSA laI tapasyA karI pachI vijayantamAM ahamindra deva thaze. te ja tuM vaLI te svargamAMthI cyavane A ja arihaMtanA meTA gaNadharapaNe thaze. tyAra pachI traNe lekanA agrasthAne rahelA siddhisukhane prApta karIza." ' he sItendra! A pramANe tAro ane rAvaNane bhAvI saMbandha jaNAvyuM, have pharI paNa lakSamaNane bhAvI saMbaMdha kahuM chuM, te sAMbhaLe. je cakravartIne putra bhogaratha hato, te tapanA prabhAvathI daDhadharmanA prabhAvathI keI uttama bhomAM bhramaNa karIne puSkaravara dvIpanA videhamAM padmapuramAM lakSmaNa cakravartI thaze, vaLI te ja bhavamAM tyAM ja devane pUjya tIrthakara thaze. samagra karmaSano vinAza karIne sAta varSa pachI jina thaze, de ane asurethI namana karAelA caraNavALA anuttara evuM mokSanuM zAzvata sthAna meLavaze. A pramANe kevalI rAmamunivare kahelA bhAvI vRttAte sAMbhaLIne bhAvanAvALA sItendra niHsaMdeha thayA. rAmadevane praNAma karIne tyAra pachI pharI paNa te Indra sarvAdarathI vividha jinamandirane vandana karyuM. nandIzvaramAM ane bIjA dviIpamAM rahelAM cityane vandana karIne kuruvamAM pahoMce jyAM deve bhAmaMDalane je. AdarapUrvaka snehathI bhAIne bolAvI pratibaMdha karIne kSaNavAramAM te sItendra amyukalpamAM pahoMcI gayA. AraNa-arcyuta ka95mAM ghaNA moTA-lAMbA kALa sudhI aneka hajAra devAMganAo sAthe parivarela sItendra devalokanAM uttama sukha bhogavatA hatA. rAmanuM AyuSya sattara hajAra varSanuM ane zarIranI uMcAI soLa dhanuSa-pramANa hatI. dhIra sattvavALA baladeva rAme jinendra-zAsana viSe kRti rAkhIne janma, jarA, maraNa Adi zatruone parAsta karyA. te tame juve. samagra deSa-rahita vividha prakAranI vibhUtithI yukta kevalajJAnanAM kiraNothI prakAzita zaradakALanA sUryanI jema zobhA pAmatA hatA. dhIra rAme paccIsa varSa jinazAsananI ArAdhanA karI ane AyuSyano kSaya thaye, tyAre zAzvata zivasukha prApta karyuM. nirbhaya hetunA kAraNabhUta zuddha-zIla ane samyakutvayukta duHkhane kSaya karavAnA kAraNabhUta evA rAma anagArane sarvAdarathI praNAma karo. te samaye pUrvanA nehavALA sItendra jenI pUjA karI, evA mahAddhi pAmelA manahara rAmamunivarane praNAma kare. IphavAkuvaMzanA tilaka A bharatanA AThamAM baladeva aneka lAkho bhavanA pApathI mukta thaelA mokSasthAnamAM virAjamAna te rAmamunine namaskAra Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 480 : paumacariya-padyacaritra karo. A rAma baladevanuM carita jeo nirantara zuddhabhAvathI paThana, zravaNa, zrAvaNu kare ke, karAve che, teo ati parama dhilAbha, buddhi, bala ane AyuSya meLave che. vaLI A caritanuM paThana karanArane zatru zastra ugAmI mAravA Avyo hoya te, tatkAla tene upasaga zAnta thAya che. taduparAnta tene svAdhyAya karanAra nirmaLa yaza samAna ujajavala puNya upArjana kare che. temAM sadeha nathI. rAjyarahitane rAjya, dhananA athane vipula mahAdhana, vyAdhi thayo hoya to te tatkAla zAnta thAya che ane graho saumya banI jAya che. strInI abhilASAvALAne uttama kanyA, putrAthane gotramAM Ananda ApanAra putra-prApti thAya che ane paradeza-gamana karanArane pharI badhuone samAgama thAya che. durbhASita vacana, duSTa cintana ane duSTavatane anekAneka pramANa karyA hoya te, te samagra pApa pacaritanuM kItana karavAthI nAza pAme che. je kaI muninA hRdayamAM atimahAna evuM keI kArya karavA mATe mane ratha karyA hoya to tene avazya sahelAIthI te kAryanI siddhi A caritanuM paThana karavAthI thAya che, he mahAyaza zreNika! A pramANe anantajJAnAdika uttama guNa dhAraNa karanAra tIrthakara bhagavatee A caritra sAthe tapa, niyama, zIla, saMyama Adi dharmanA upAya jaNAvyA. mATe tevA jinezvara bhagavantonI mana, vacana ane kAyA ema trikaraNaganI ekAgratA sahita niyamita bhakti karo, jethI AThe karmathI rahita thaI sArI rIte svastha thaelA tama siddhisukhane prApta karI zake. jemAM aneka vividha prakAranAM AkhyAnake, daSTAnta, kathAo kahelI che, tevA vizuddha lalita akSarethI yukta hetu ane yuktivALuM gaMbhIrArthathI guMthela rAma ane lakSamaNanuM samagra carita zravaNa karavAmAM Ave che, nakkI te durgatinA mArgane nAza karanAra thAya che. granthakAra-prazasti A mahA arthapUrNa rAmacarita pahelAM zrIvIrajinezvara bhagavate kahyuM, tyAra pachI IndrabhUti gaNadhara mahArAjAe dharmopadezarUpe potAnA ziSyone kahyuM. pharI sAdhuonI paraMparAthI lokamAM sAmAnyarUpe A carita Aja sudhI TakI rahyuM, vartamAnamAM vimala nAmanA AcArye sundara ukitao sahita gAthAonI guMthaNa karavA pUrvaka A rAmacaritanI racanA karI. zrIvIra bhagavanta siddhi pAmyA pachI duSamakALanAM pAMca ane trIza varSa vItyA pachI A caritanI racanA karI. baladeva ane vAsudevanI sAthe laMkAdhipa rAvaNane je kaMI paNa yuddha karavAnuM kAraNa banyuM, te viSayarUpa mAMsanA abhilAvI tuccha sattane strI-nimitta paramaraNa thayuM. te vidyAdhara rAjA hajAre yuvatIothI zAnti na pAmyuM ane kAma paravaza banele AtmA anne narake gaye. aneka prItipAtra patnIethI lAlana-pAlana karAtuM hovA chatAM paNa je tRpti na pAme, te pachI bIje Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [118] rAmanuM nirvANa--gamana : 481 : ati alpa saMkhyA pramANa patnIothI kevI rIte tRpti pAme ? je viSayasukhamAM Asakta temaja tapa, niyama, saMyamathI rahita puruSe che, teo mUDha thaIne ratnane tyAga kare che ane kAkiNI kAca grahaNa kare che. A veranA nimittabhUta paranArIne saMsarga paralokanA hitanI IcchAvALAe tyAga karavo ane pArakI strIne haMmezAM varjavI. manuSya sukRta karavAnA phaLarUpe saMpattionA nidhAnapUrNa sthAna meLave che ane pApa karavAnA phalarUpe durgati meLave che. lokamAM A sanAtana svabhAva prasiddha che. A jagatamAM kaI kaIne Arogya, dhana ke moTuM AyuSya ApatA nathI, kadAca lekamAM deve te ApatA hoya te lokamAM ghaNA duHkhI kema che? A purANamAM kAma, artha, dharma ane mokSa sarve varNavelA che, temAMthI tame avaguNone tyAga karIne mAtra hita utpanna karanAra guNene grahaNa kare A lekamAM bahu kahevAthI zo phAyado? A jinavaranA zAsanamAM eka pada mAtrathI tame pratibodha pAme ane haMmezAM temAM ramaNatA karo. jinazAsananA anurAgI banI tame uttama dharmanuM sevana karo, jethI nividane jyAM baladevAdike gayA che, evuM zAzvata siddhisthAna pAmo. he sarve -zrutadevatAo ! A rAghava-rAmanA caritane tame haMmezA prazaMse ke, jethI loke tene viSe bhaktivALA bane. he sUryAdika samagra grahe !'tame bhavika lokenuM rakSaNa kare ane aMtiprasanna saumyamanavALA tema ja jinavara dharmamAM udyata mativALA bano. A caritramAM kaMI paNa nyUna ke vadhAre pramAda doSathI lakhAyuM hoya, te temAM tamo pUrti karaje. he paMDitajano ! A viSayamAM je kaMI paNa truTi rahevA pAmI hoya, te sarva tamo kSataya gaNaze. jeNe svasamaya ane parasamayanA saddabhAva grahaNa karelA che, evA rAhu nAmanA AcAryanA nAgilakula vaMzane Ananda karAvanAra evA tene vijaya nAmanA ziSya hatA, tenA vimala AcArya nAmanA ziSya pUrvamAMthI sAMbhaLIne lamaNa ane rAmanA caritravALuM rAghavacaritra racyuM. tenI bhaktithI bhAvita manavALA abhimAnamatsararahita je manuSya A caritra sAMbhaLe, te supuruSane A vimala caritra bodhi karanAra thAo. (118) pavacarita viSe "rAma-nirvANugamana" nAmanA eka aDhAramA parvane Agama ddhAraka AcArya zrI AnandasAgarasUrinA ziSya A. zrI hemasAgara- surie gUjanuvAda pUrNa karyo [ saM. 2025 zrAvaNa zukla 1 guruvAra-tA. 14-8-69 zrIgeDIjI pArzvanAtha jaina upAzraya pAyadhunI, muMbaInA cAturmAsa daramyAna ] Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anuvAdaka-prazasti suMdara vaurASTraze zobhAyamAna siddhagiri-sAMnidhye zatruMjI nadItIre jIrAgAma (chAroDanivAsI dezI devacaMda puruttama ane sadama-zIlazAlinI jhamakabena devacaMdanA anukrame hIrAcaMda, dhanajIbhAI tathA amaracaMda nAmanA traNa supUtra ane vijakAra, samarata, hIrAbena ane prabhAvatI nAmanI cAra putrIo hatI. potAnAM bALakone zaheramAM vyAvahArika sAthe dhArmika zikSaNa maLe ane deva-guruno samAgama zaheramAM sahelAIthI maLI zake tema dhArI pitAjIe saMvata 1969nA vaizAkha mahine sarva kuTuMbane suratamAM lAvyuM ane bALakane vyAvahArika ane dhArmika zikSaNa ApavA sAthe dhArmika saMskAra ApyA. 50 pU AgamoddhAraka AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAjanA samAgamathI AkhuM kuTuMba vizeSa dharmAnurAgI banI gayuM. daramyAna devacaMdabhAI ane jhamakabena upadhAna tapa, navapadALa, niraMtara gurubhakti, supAtradAna, vyAkhyAna-zravaNa, pauSadha, pratikramaNAdi zrAvakaeNcita sarva dharmakaraNImAM tatpara rahetA hatA. daramyAna saM. 1981 nI sAlamAM devacaMdabhAIne kSAnA manoratha thavAthI 50 pU AgamohAraka sUrIzvarajI pAse sahakuTuMba ajImagaMja, murzIdAbAda jaI temanA zubha haste ghaNA ja ADaMbara ane tyAMnA dhanapati, dhamidho, sAdharmika bhakti-parAyaNa, dharmAnurAgI bAbu-zrAvakenA pUrNa utsAha sAthe dIkSA aMgIkAra karI ane muni zrIdevasAgarajI mahArAja evuM nAma sthApana karyuM. te samaye mAtAjIe ane meM keTalAka vrata-niyamo aMgIkAra karyA ane sametazikharajI tIrtha ane nagarIonI yAtrAe karI. DAM varSa pachI saddaguru-samAgama yoge kAyamI brahmacaryavrata aMgIkAra karyuM. muMbaimAM rahI motIne vyavasAya karavA sAthe niraMtara sAmAyika, dhArmika-vAMcana, pUjA, pratikramaNa, vardhamAna tapanI ArAdhanA ityAdikamAM samaya pasAra thato hato. kuTuMbanI javAbadArI mArI hovAthI kuTuMbane bhAra uThAvanAra nA bhAI taiyAra na thAya tyAM sudhI mAtAjI kSiAnI rajA na ApatAM hevAthI cheDe samaya rokAvuM paDayuM. paraMtu AyuSyanI caMcaLatA lAgavAthI koI prakAre mAtAjIne ane svajanone samajAvI saMvata 1984nA vaizAkha zukala ekAdazI-zAsanasthApanAnA zubha divase amadAvAdamAM haThIbhAI zeThanI vADInA derAsarajInA cokamAM catuvidha zrIsaMdha, svajana-kuTuMbivarganI pUrNa hAjarImAM 50 pU AgamahAra AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAjanA zubhahaste meM (hIrAcaMda) ane laghubaMdhu amaracade dIkSA aMgIkAra karI ane muni zAhamasAgarajI ma. ane muni zrIamarendrasAgarajI ma. nAma sthApana karyA. keTalAka samaya pachI vija kerabene ane hIrAbene paNa dIkSA aMgIkAra karI, jemanAM sAdhI zrIdinendrIjI ane harSalatAzrIjI nAma sthApana karavAmAM AvyAM. satata guskulavAsamAM rahI anukrame rahaNa-Asevana-zikSA, vyAkaraNa, kAvya, sAhitya, nyAya, AgamAdi zAstranuM yathAzakti adhyayana karyuM. saM. 1999 kapaDavaMjanA cAturmAsamAM papU AgamedvArakatrInA zubhate temanA dabANathI zrIbhagavatIsUtranA godahana karyA. A vadi 2 ane 3 nA divase Agama dvArakatrIjInA zubhahaste anAme gaNI ane paMnyAsa-padavIo thaI. saM. 2007 nI sAlamAM sUrata nagare 50 pU0 gacchAdhipati AcArya mahArAja zrImANijyasAgarasUrijInA varada haste anicchAe Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 483 vikAlika sUtra, tavAsa zrIsaMdhanA Agrahane vaza banI AcAryapada svIkAravuM paDayuM ane sarimaMtranI pAMce pIThanuM vidhipUrvaka ArAdhana karyuM. 50 pU AgamedhArakazrInA AgamaviSayagati pravacane zravaNa karavAnA vyasanane aMge mokSamAga tarapha prIti pragaTI. paramakRpALu gurujI mahArAja samaye samaye bolAvI vizeSAvazyakabhASya, dazavaikAlika satra, tatvArthasatra, lalitavistarA, paMcAzaka, AcArAMgasatra, sthAnAMgasutra AdinI vAcanAo paNa ApatA hatA. vyAkhyAna-zravaNa-samaye lakhavAnI tvarAnA kAraNe Agama dvArakazrInAM aneka gyAkhyAnonAM avataraNo utArI lIdhAM hatAM. tenI presa kepIo karAvI, sudhArI aneka vyAkhyAna pustako chapAyAM, tema ja "siddhacakra' pAkSikamAM paNa je vyAkhyAne chapAyAM che, temAMne moTo bhAga mArAM avataraNone che. hAlamAM paNa "AgamoddhAraka-pravacana-zreNI' nAmanuM pustaka chapAI gayuM che. gurumahArAjanA kathanAnusAra upadezamalAnI ghaTTI TIkAnI tADapatrIya pothI parathI presakopI karAvI, keTalIka bIjI prato sAthe meLavI, yathAzakya prayatnapUrvaka saMzodhana karI, saMpAdana karI. vaLI dAkSiNyacihna udyotanasUri-racita mahAgraMpUkAvya (prAkRta kuvalayamAlA-mahAkathAnA, tathA 1444 graMthakAra A. zrIharibhakari-racita samarAditya-caritra (prAkRta, kathAne paNa saMpUrNa gujarAtI anuvAda karI saMpAdana karyo, je gata varSomAM prasiddha thayAM che. ka. sa. zrI hemacandrAcArya-viracita pavivaraNa-sahita rogazAstrano gUjarAnuvAda saMpAdana karI prasiddha karyo cAlu varSamAM zIlAMka zIlAcAya viracita prAkRta cepanna mahApuruSa-caritano gUjarAnuvAda saMpadhana karyo. have pachI pa. pU. AgamAdhAraka A. zrI AnandasAgarasUrIzvarajIe saM. 1988nA cAturmAsa daramyAna muMbaI bhUlezvara lAlabAga zeTha motIzAnA upAzrayamAM ApelAM apUrva AgamanA navanItabhUta pravacananA bIjA vibhAgarUpa vyAkhyAnono saMgraha taiyAra thaI rahela che. A AcArya vimalasUriviracita prAkRta paumacarizya-pAcaritra arthAta jaina mahArAmAyaNa pranthane akSarazaH saMpUrNa gUjarAnuvAda karI Aje jijJAsu vAcaka-vRndamAM kara-kamalamAM samapa karI kRtakRtyatA anubhavavA huM dhanya banyo chuM. AvA atiprAcIna mahAcaritra pratyene anuvAdarU5 svAdhyAya karI je kaMi kuzala kampAjana thayuM hoya, tenAthI jagatanA tamAma cha maitrI Adi bhAvanAo sahita sarvajJa vItarAga prabhuzAsananA anurAgI bane e ja aMtima abhilASA. zrIgoDIjI jaina upAzraya pAyadhunI, muMbaI-3 Agama dvAraka-AnandasAgarasUriziSya saM. 2025, zrAvaNa zudi 1 guru - A. hemasAgarasUri, tA. 14-8-69 Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che zuddhipatraka @ lAgyA 14 24 - 22 pUcha paMkti azuddha zuddha | pRSTha paMkti - 17 mAcita romAMcita | 157 12 17. aspardina alpaddhi 169 32 23 siddhA siddho : | 1961 Ara. arikA 224 alaMdaya asaMkhya 271 17 AhalAda AhalAda. 275 bane bibone 275 21 pUchayA pULyo 280 27 21. vighuganI vidyuveganI 285 6 17 karato karAtA 294 17 55 1 sumAlIe mAlIe 297 21 56 10 bhiMDamAla liMDimAla 303 21 56 33 AjanIpuramAM azvinIpuramAM 57 15 vazramaNa zramaNa 81 11 sanya sainya 303 21 88 18 sahastrAkaraNu sahastrakiraNa 304 14 114 24 pArabhoganuM paribhoganuM (327 13 125 5 tRpta tRpti 341 3 126 28 pavanajayane pavanaMjayane | 343 4 128 20 moTA moTo 356 2 129 6. kalakata kalaMkita 457 3 133 15 zakayA zakyo 139 9 hanumAnane 114 11 *"" nirAgAra niragAra azuddha parivahA pariSahayA thAya pAya lAgyA Irachata Icchita ramAya romAMca hanumAna hanumAne sanyA sinya kiSkiA kiSkidhi vAhanI vAhinI sUrizvarajI sUrIzvarajI kAntavALuM kAntivALuM anaMgazarA nAmanA guNazA" linI anaMgazarA nAmanI pracuratAvALA pracuratAvALI anaMgazaranI anaMgazarAnI ' azvAnA azvonA sahastrAra sahastrAra nAnasAdhunuM nAnAsAdhunuM sAhata sahita zramaNa zravaNa 'pUra . ApyA ApyAM sUcanA-A sivAya mazIna-yaMtra para chapAtAM koIka sthaLe havaI khaMDita thayela jaNAya, athavA mAtrA, biMdu uDI gayela jaNAya, te sujJa vAcake sudhArI leze tevI AzA che. vibhISaNa karatAM bibhIpaNa nAma vadhAre prasiddha hevAthI, va ba nuM ejya mAnI A graMthamAM rAkhela che. Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________