Book Title: Dharmtirth Part 02
Author(s): Yugbhushanvijay
Publisher: Gangotri Granthmala
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005531/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - dharmatIrtha bhAga-2 haEOS 3 dharmatIrtha GOOaa(c)(c)(c)(c)(c) paMDita mahArAja Jain Education Internationer For Personal & Private Use aty Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uhahahahaha) || namo titkasa II || namo suadevayAe II dharmatIrtha bhAga-2 0000000 - pravacanakAra :siddhAMtamahodadhi, karmasAhityaniSNAta sva. 5. pU. AcAryadeveza zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTAlaMkAra vyAkhyAnavAyaspati, suvizAlagacchAdhipati sva. pa. pU. AcAryadeveza zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna SaDradarzanavizArada, prAvayanikaprabhAvaka sva. 5. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjAnA (moTA paMDita mahArAja)nA laghugurubhrAtA adhyAtmatattvavettA, bahumukhI pratibhAsaMpanna 5. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI mahArAjA (paMDita ma. sA.) (vartamAna : pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImad vijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA) -- zAstrapATha saMkalaka : pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImad vijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjAnA vinaya - pa. pU. munirAja zrI kaivalyajitavijayajI maharAja sAheba -- preraka ? sAtArtha saMsthAnA jJAnakhAtAmAMthI A pustaka jJAnabhaMDAra/zrIsaMghane bheTa Apela che. prakAzaka kAritArtha kat. Fer Personal & Prvale Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMgotrI graMthamALA puSpa-2 dharmatIrtha bhAga-2 - pravacanakAra :zuddhamArgaprarUpaka, adhyAtmaguNasaMpanna pa. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI mahArAjA (vartamAna : pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImad vijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjA), - zAstrapATha saMkalaka : 5. pU. munirAja zrI kaivalyajitavijayajI maharAja sAheba vI. saM. : 2534 vi. saM. : 2064 I.sa. : 2008 AvRtti: prathama nakala : 3000 mUlya : rUA. 140-00 c(r): preraka : tAtha ." GGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGGG prakAzaka che pai 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. mudraka navaraMga prinTarsa AsToDIyA, amadAvAda-1. phona : (mo.) 9428500401 (ghara) 26614603 jiff effefffffffffffffche. For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAMtamahodadhi karmasAhityaniSNAta saccAtricUDAmaNi AcAryadeveza - sva. zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAjA - Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAMtasaMkSaka vyAkhyAnavAyaspati suvizAla gacchAdhipati AcAryadeveza * va. zrImada vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA : For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaDradarzanavizArada pravacanikaprabhAvaka 80.pa.pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA | Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only ', ' ', ' ','''''11 1.1Y. ', '.''''.'," VTVTV.VV\ narottamabhAIlAlabhAI suzrAvikA zrImatI sulocanAbena 9 BtI -- - IITUTE Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AdhAra sthaMbha 1. kaMpANI cerITebala TrasTa, muMbaI. 2. caMdanabena kanaiyAlAla zAha, pAnasovorA dhAnerAvALA, muMbaI. 3. zrImatI alkAbena mahendrabhAi parIkha, muMbaI. 4. mAtuzrI jayAbena narazI dharamazI, muMbaI. 5. eka sadagRhastha taraphathI, muMbaI. 6. caMdrakAntAbena bhogIlAla maNIlAla zAha, - ha. gItAbena gautamabhAI zAha, muMbaI. 7. saubhAgyabena maNIlAla lakSmIcaMda zAha, ThaLiyAvALA, muMbaI. | III IIIANKITTING/All-ILOT * I/II/II//WWW.||||III ISMAIL|||| All | For Personal & Priate Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | zrI ciMtAmaNi pArzvanAthAya namaH | _| zrI AdinAthAya namaH | ne Atma-kamala-vIra-dAna-prema-rAmacaMdra-mohajitasagurubhyo namaH | * ja .' * Amukha : che , makara koIka akasmAtamAM rAjAnI AMgaLI kapAI gaI. zraddhALu pradhAna bolI UThyA : "je thayuM te sArA mATe." rAjAno gusso gayo. pradhAna AvuM bole ? jelamAM pUro. je - thoDA divaso bAda jaMgalamAM zikAre jatAM rAjA bhUlo paDyo. sevako chUTA paDI gayA. rAjA koIka bhIlonI ToLImAM sapaDAI gayo. bhIlone temanAM AdivAsI rivAjomAM koIka sAdhanA mATe batrIsa lakSaNA puruSano balI caDhAvavAno hato. A rAjA ThIka ? maLI gayo. teno balI caDhAvavAnuM nakkI karyuM. badhuM goThavAI gayuM. rAjAne mAthe mota bhamatuM hatuM. tharathara dhrujato hato, paNa zuM karI zake ? tyAM acAnaka bhIla AgevAnanI A najara rAjAnI tUTelI AMgaLI para paDI. te bolyo - "AnI AMgaLI to tUTelI che. te balI mATe ayogya che." bhIloe rAjAne choDI mUkyo. rAjAne pradhAnanA zabdo yAda ja AvI gayAM. jaMgalo khUMdato khUMdato te pAcho potAnA nagaramAM pahoMcyo. pahelAM pradhAnane ja jelamAMthI chUTA karyA, badhI vitaka kahAnI saMbhaLAvI. pradhAna bolyA "sAMbhaLo have. tame mane jelamAM pUryo te paNa sArA mATe ja hatuM. jo huM chUTo hota to cokkasa tamArI sAthe ja hota. ane pelA bhIlo mAro balI caDhAvI deta" ! "dharmatIrtha bhAga-2" koIka ne koIka kAraNosara vilaMbamAM paDatuM ja rahyuM ! temAM paNa koIka zubhasaMketa dharabAyelo haze. - pa. pU. prAtaHsmaraNIya siddhAMta mahodadhi sva. AcAryadeveza zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTadhara siddhAMtasaMrakSaka sva. AcAryadeveza zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA samyapha sUcanathI, teozrInA ziSyaratna padarzanavizArada sva. 5. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAjA tathA teozrInA laghugurubhrAtA jinazAsananA ajoDa vidvAna pa. pU. AcAryadeva zrImad vijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI mahArAjAnI niHspRhI nizrAmAM kAryarata thayela gItArthagaMgA saMsthAnI sthApanAne Aje lagabhaga 16 varSa vitI gayAM ! samayanI saravANImAM sArA-narasAM ghaNAM prasaMgonI hAramALA sarjAtI gaI. ApaNA saunAM haiyAnA hArasamA prAvacanikaprabhAvaka pa. pU. moTA paMDita ma. sA.no A svargavAsa, temanI gerahAjarImAM paNa jemaNe kyAreya dInatAne sparzavA dIdhI nathI ane gajarAjanI mAphaka jemaNe mokSayAtrAnI saphara cAlu ja rAkhI che tevA zuddhamArga,rUpaka * ' : * * 5 ja ja A kAraNa che For Personal & Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha x 5 - ke , ' ' pa. pU. nAnA paMDita ma. sA.nAM ziSyaratnomAM thayela noMdhanIya vRddhi, temanA haste 6 vividha pratiSThA mahotsava, zrI zatruMjaya mahAtIrthamAM cAturmAsa ArAdhanA, charI pAlita saMgha tathA upadhAna tapa, zrI zaMkhezvara tIrthamAM AyaMbilanI oLInI ArAdhanA, temanI tattvavANInuM pAna karavA AkarSita thayela suzikSita zrAvaka-zrAvikA vargamAM thayelA guNAkAro, temanA tAttvika vairAgyathI AkarSita thayelA aneka saMgho, pUjyazrIne devalAlI khAte pradAna thayela avismaraNIya AcAryapadavIno prasaMga vagere ghaNuM badhuM ane sauthI vadhu mahattvanI vAta to pUjyazrIno sametazikharajI, kesarIyAjI vagere tIrthanI rakSA mATe ajabagajabano puruSArtha... keTakeTalI vAtone yAda karIe ?! gItArthagaMgA saMsthAnI pragatino vicAra karIe to saMsthAe jUnA makAnamAM uparanA ja mALe potAnA lakSyane sAdhavAmAM sahAyaka thAya tevA jarUrI graMtho-pustako mATe vizALa che - jJAnabhaMDAra vikasAvyo che. Azare 48,500 jeTalAM graMtho-pustako to vasAvI dIdhA che ane hajI paNa cUMTI cUMTIne pasaMda karAyelA pustako-graMthonI bheTa Avaka temaja kharIdI cAlu ja che. jagyAno abhAva lAgatAM jUnA makAnanI najIkamAM ja Azare 8000 co. phUTano ploTa laIne nUtana zrutadevatAbhavananI yojanA paNa banAvI che, jemAM zrAvikA ArAdhanA maMdira, jJAnabhaMDAra, atithi-mumukSuo mATenI suMdara vyavasthA vagere thaze. khUba TUMkA samayamAM te paNa taiyAra thaI jaze. pa. pU. moTA paMDita ma. sA.nuM smRtimaMdira banAvavAnI bhAvanA paNa ghaNA samayathI ja pUjyazrIthI upakRta thayelA ghaNAM jJAnapipAsu zrAvaka-zrAvikAonI hatI te paNa khUba TUMkA samayamAM sAkAra thaI jaze saMsthA lakSyabaddha cAlI rahI che, ane sthApanA samaye sevelA sarva zubha saMkalpo che cokkasa pAra paDaze te vAta nirvivAda che, kema ke tenA aMtarapaTa para pa. pU. moTA paMDita ma. sA. tathA pa. pU. nAnA paMDita ma. sA.nA AzIrvAda che, puruSArtha che ane mahAmUluM mArgadarzana paNa che. pU. moTA paMDita ma. sA.! te akhaMDa saumya mudrA, zAMtasudhArasa bharela dRSTi, prasannatAno bhaMDAra, svargavAsa thaye Aje ATha-ATha varSanAM vhANA vItI gayAM paNa saunI AMkha sAme Aje paNa te pUjyazrI satata taravare che ! karmonA kalejAne phaphaDAvI nAMkhanAra te siMhasamA mahAtmAno upakAra mAtra saMsthA ja nahIM, paricayamAM AvelA sau koI kyAreya bhUlI zakaze nahIM. dharmapuruSArthamAM kyAreya temane kheda-udvega vagere doSo sparzI zakyA ja nathI. roga ane upadravonA varasAdanI jyAre AgAhI thaI rahI hatI tyAre paNa ane jyAre te trATakyA tyAre paNa nirbhayapaNe samabhAvamAM teo aNanama , ' ' . ' For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha ' 1 ' : * * ' * ' * na rahyA. jJAnadAna ane zrIsaMghonAM badhA ja iSTa kAryakSetromAM temanI sadA sthira niSkapatA ! dhyAna dhArAmAM sadA masta ! temanI pUrvabhavanI koI cIvaTapUrvakanI bahumAna saha sAdhanA ja haze ane tethI ja AtmapradezonI raNabhUmi para rAga-dveSane haNavA te zUravIra chellI kSaNa sudhI jhajhUmyA ! te pUjyazrInAM prabhAvane zabdomAM zI rIte maDhI zakAya ? temanI gerahAjarI to saune sAlavAnI ja, paNa... AtmonnatinA patha para avirata vihAra karI rahelA adhyAtmasaMpanna pa. pU. A. bha. zrImad vijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma. sA. (pa. pU. nAnA paMDita ma. sA.), jeozrI ja saMsthAnA prANa samAna che, jemanI pAvana niHspRhI nizrA vinA to saMsthA nAvika vinAnI nAva samAna che; tattvadRSTi ane vivekanA pAyA para UbhelA temanA gaMbhIra Azayo, kliSTa ane kaparA saMyogonAM tophAnI jhaMjhAvAtomAM temano adInabhAva ! sarvatra aucityano pariNAma ! zabdonI sImA hoya che. keTaluM lakhI zakAya ? pUjyazrInI ke samayasUcakatA to tyAre parakhAI ke tIrtho paranAM AkramaNone joIne saMsthAnuM kAma thoDuM gauNa karIne paNa teozrIe tIrtharakSA-dharmarakSAne prAdhAnya ApyuM. zikharajI, kesarIyAjI, zatruMjaya vagere para jyAre cAre bAjuthI AkramaNa thaI rahyuM hoya tyAre te dIrghadraSTA zI rIte zAMta besI zake ? A kAryomAM temanA yogadAnano bhAratabharano jainasaMgha sAkSI che. sau guNadRSTi jIvoe tenI bhUrI bhUrI anumodanA karI che. samayanI kheMca, aneka prakAranI zArIrika pratikULatAo vagereno jarAya vicAra karyA vinA niHsvArthabhAve vIrya che. phoravavAmAM temaNe pAchuM vALIne joyuM nathI. pUjyazrIno kSayopazama ja evo vizeSa che ke je kArya hAthamAM le, temAM temanI nipuNatA judI ja tarI Ave ! temanuM mana ja evuM agni ke TrasTa ekTanI AMTI-ghUMTI hoya, laghumatino prazna hoya ke mahArASTranuM paMdaramuM laoN kamizana hoya - kyAreya temanAmAM utsAha bhaMga, buddhibheda, Aveza, kazuM dekhAya ja nahIM. cittaghAtI koI pariNAma temane sparzI zake ja nahIM ! temanI dIrghadRSTi ane lakSyavedhI vicArazreNI ja temane puruSArthanAM adhikArI banAve che. parArthavyasanI paNa kevA ? khUba TUMkA samayagALAmAM 13-14 yogya jIvone sarvaviratinA paMthe caDhAvI dIdhA. temanI AcAryapadavI prasaMge devalAlImAM UbharAyelo mAnava maherAmaNa ! kevo ? AnaMda-maMgaLa-utsAha ?! pa. pU. sUrimaMtrasamArAdhaka AcArya bhagavaMta zrImad vijaya puNyAnaMdasUrIzvarajInI nizrA, aneka sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtonI pAvana upasthiti, muMbaIamadAvAda-surata-rAjakoTa-junAgaDha-beMgalora kyAM kyAMthI UbharAyelo zrAvaka-zrAvikA varga ! vividha saMgho aneka pU. sAdhu-sAdhvI bhagavaMto, zreSThiva vagere taraphathI AvelA anumodanAnA ja For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Amukha * , : , A , 5 , A 1 ', patro ane saMdezAo ! ane A badhAnI vacce pU. A. bha. zrI yugabhUSaNasUrIzvarajI 9 mahArAjAno nirdoSa-niHspRha cahero ! A badhuM temano vRddhi pAmato puNya prabhAva, che lokapriyatA ane mokSalakSI AtmapariNatio tarapha aMgulInirdeza kare che ! vItelA varSomAM gItArthagaMgA saMsthAe je zAMta ane maunapaNe pragati karI che, mULa lakSyane AMbavA mATe je pAyAnAM kAryo karyAM che, vividha viSayo para je pustako prakAzita karyA che. vagere... vagere.. nI pAchaLa upakArI evA paMDitavarya zrI pravINabhAI ja motAno phALo vizeSa noMdhanIya che. temanI samyajJAnanI parabano lAbha ghaNAM sAdhu- sAdhvI-zrAvaka-zrAvikAo laI rahyA che. samyajJAnanI satata saravANI savArathI sAMja che sudhI gaccha-samudAyanAM koI pakSapAta vinA te vahAvI rahyA che. saMsthAne gaurava che ke je AvA uttama guNIyala jJAnI puruSa tenI paDakhe che. tauparAMta pU. sAdhvIjIzrI cArUnaMditAzrIjI (pU. bahena ma. sA.) ane temano ziSyA parivAra, pU. bodhiratnAzrIjI ma. sA., pU. RjumatizrIjI ma. sA., pU. caMdanabALAzrIjI ma. sA. vagereno saMsthAne amUlya sahakAra ane yogadAna maLI rahyA che. te sauno A puruSArtha paNa anumodanAne pAtra che. je dharmatIrthane tIrthakaro paNa nitya namaskAra kare che teno mahimA samajavo te paNa atyaMta muzkela che; to cAre nipAthI dharmatIrthane samajavuM to duSkara kArya che, paraMtu A zuddhamArgaprarUpaka AcAryadeva zrImad vijaya yugabhUSaNasUrIzvarajI ma. sA.e ApelA pravacanonA mAdhyamathI dharmatIrthanA mahimA, vyAkhyAo tathA bhAvanikSepe dharmatIrtha paikI prathama traNa bhAvatIrthone khUba saraLa zailImAM ApaNe bhAga-1mAM joI gayA. have bhAga-ranA mAdhyamathI ApaNe dharmatIrthanA bhAvanikSepo paikI caturtha ane paMcama bhAvatIrtha tathA dravyatIrtha ane pachI dharmatIrthanI sthApanA, tenA uddeza tathA vidhine pAmIne saMvegavRddhipUrvaka ApaNe sau ja dharmatIrtharUpa nAvamAM besIne mokSamArgamAM AgaLa vadhIe ane zIdhra bhavasamudrano pAra pAmIe te ja zubhecchA. jinAjJA viruddha kAMI lakhAI gayuM hoya to micchA mi dukkaDam. jeTha vada-3, vi. saM. 2064, itA. 21-6-2008, zanivAra, * 5, jaina marcanTa sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-7. gaMgotrI graMthamALA tathA gItArtha gaMgAnA TrasTIgaNa vatI, jyotiSa amRtalAla zAhanA praNAma. For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika , prAstAvika " , , , , , , ", ' , 9 , 6 . A . , . , , - . ka - . - . 1 - . ma . - " - 1 5 T : K " anAdi kALathI bhavATavInA ghora aMdhakAramAM gumarAha jIvone pAra pamADavA AjathI Azare 2500 varSa pahelAM prabhu vIre A dharAtala para dezanArUpI prakAza pAtharyo. jagatamAM tIrthakaronuM zAsana vyavahArathI dharmatIrtha svarUpe ApaNI vacce vidyamAna che che. je mALakhArUpe sAmAnya jIvone paNa dekhAya tevuM che. tenA avalaMbanathI nizcayanayanA zAsanane prApta karI jIvo mokSamArgamAM gati kare che. bAkI nizcayanayanuM zAsana sUkSma prajJAsaMpanna dvArA ja grahaNa thAya tevuM che, sAmAnya jIvo mATe te sUkSma-gaMbhIrarahasyamaya-durNAhya che. paraMtu vartamAna saMghanI duHkhada paristhiti e che ke "jainadharmanA mULabhUta ghaTakarUpa dharmatIrtha ke "jenAthI ApaNe tIrthakaronI gerahAjarImAM paNa sarvajJanA anuzAsanane pAmI zakIe chIe' tenI sAcI oLakha luptaprAyaH banI che. are ! varSothI dharma karanArAone pUchIe ke "dharmatIrtha eTale zuM ?" to teno koI khulAsAsahita saMtoSakAraka javAba na maLe". - AjathI thoDA varSa pUrve zAsananA bahuzruta pUrvapuruSaracita amUlya zratavArasAne loko sudhI sugama rIte pahoMcADI surakSita karavA gItArtha gaMgA saMsthAnI sthApanA thayela, temAM pramANabhUta prAcIna hajAra graMthanA AdhAre jainazAsananA 10,000 viSayonuM vargIkaraNanuM kArya cAlI rahela che. saMsthAnA mukhya mArgadarzaka, jJAnavAridhi pa. pU. sva. munipravara mohajitavijayajI mahArAjAe pU. gurudevane AjJA karela ke "ApaNe kAryanA phaLa svarUpe je sAhitya bahAra pADIe temAM maMgala tarIke prathama "dharmatIrtha" viSaya levo. dharmatIrthanI sthApanA pachI parSadA bhegI thAya. parSadA maLe eTale prabhu dezanAApe. dezanAnA tattvane pAmI dvAdazAMgInI racanA thAya. dvAdazAMgInA hArdane pAmavA tenuM cAra anuyogarUpe vivecana karavuM paDe. niSkarSarUpe dharmatIrtha, parSadA, dezanA, dvAdazAMgI ane anuyogarUpa prathama pAMca viSayanuM lokabhogya zailImAM zAstrIya vivecana karavuM." dharmatIrtha' viSayane lokabhogya zailImAM nirUpaNa karavA pravacanano vikalpa pasaMda karAyo. te mATe AjathI sAta varSa pUrve vi. saM. 2017nA cAturmAsamAM "dharmatIrtha" viSaya para pU. gurudeve pravacano ApelA. jemAM dharmatIrthanA cAre nikSepA, dharmatIrtha che sthApanAno uddeza tathA tenI vidhi, saMcAlana vagere aneka saMlagna viSayo AvarI levAyA hatA. jethI sAmAnya zrotAne paNa dharmatIrthano sarvAgI bodha thAya. jainazAsanamAM eka graMthanA AdhAre temAM AvatA aneka viSayonA vivecananI zailI paraMparAgatarUpe cAlatI Ave che. vartamAnamAM paNa aneka pravacanakAro prastuta A zailIe nirUpaNa kare che. paraMtu aneka graMthonA AdhAre eka viSayanuM vivecana karavAnI che , * , che * , * , ke * , 6 * * , * * * , * ' * * * * * . * For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 prAstAvika zailI taddana navI che. temAM particular-cokkasa eka viSayamAM aneka graMthonA saMdarbho bhegA karI vivecana karavAnI paddhati apanAvavAmAM Ave che. A zailIthI nirUpaNa mATe pUrvAcAryonA Agama ane Agametara pramANabhUta seMkaDo graMthomAMthI nIcoDarUpe 'dharmatIrtha' viSayanA samRddha sahasrAdhika zAstrapATho saMgRhIta karavAmAM AvyA. 'dharmatIrtha' viSayanuM sUkSma tAravaNIpUrvakanuM vivecana zrotAvargamAM navI ja bhAta pADanAruM banyuM. te vyAkhyAnazravaNano lahAvo ja kAMIka alaga hato. da22oja zrotAvarganA mukha para apUrva tattvaprAptino AnaMda tarI Avato hato. chatAMya ApaNI alpa dhAraNAzakti, viSayanI gaMbhIratA, upasthita-anupasthita aneka loko sudhI tattvanI vAto pahoMcADavAnI bhAvanAne sAkAra karavA pravacanane mUrta svarUpa ApavuM ja rahyuM tethI tyAranA lakhelA pravacanone saMkalita karI sAthe sAkSIrUpe zAstrapAThonuM saMyojana karI 'dharmatIrtha' pustakanuM sarjana thayuM, je kula cAra bhAgamAM prakAzita thanAra che. dharmatIrthano prathama bhAga AjathI 5 varSa pUrve vi. saM. 2059nA cAturmAsa praveza samaye prakAzita thayela. jene aneka tattvarasika, vidvAna sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikAvarge hRdayanA umaLakAthI vadhAvI lIdho. tyArapachI AgaLanA bhAgonI teo taraphathI satata mAMgaNI AvatI rahI. sAme vyAkhyAnanuM lakhANa paNa taiyAra hatuM. paraMtu gurudeva tIrtharakSA Adi zAsananA anya mahattvanA kAryomAM ativyasta hovAthI samaya phALavI zakatA na hatA. uparAMta, AvA gaMbhIra viSayanuM sAhitya pravacanakAranI zAstrapUtadRSTi taLe pasAra thaI prakAzita thAya te ja hitAvaha hoya che. sAthe A sAhityane vidvaddanomAM Adeya-grahaNa banAvavA zAstrapAThonI suvyavasthita goThavaNI paNa anivArya hatI. anukULa saMyogo prApta thatAM bIjA bhAganuM vilaMbe paNa prakAzana thaI rahyuM che, jene nirAgrahadRSTivALA madhyastha vidvAno avazya vadhAvI leze. anya bhAgo paNa jhaDapathI najIkanA bhaviSyamAM prakAzita thAya tevI utkaMThA vyakta karuM chuM. dharmatIrthanA prathama bhAgamAM dharmatIrthano mahimA, vyAkhyA, kula pAMca bhAvatIrthamAM prathamanA traNa bhAvatIrthanI oLakhano samAveza thayela. prastuta bIjA bhAgamAM zeSa cothuM-pAcamuM bhAvatIrtha, dravyatIrtha ane dharmatIrthanA uddezo-sthApanAvidhinuM varNana karela che. cothA ratnatrayI bhAvatIrthanA varNanamAM ratnatrayInI tAraka zakti batAvatAM siddha karyuM che ke traNa kALamAM jeTalA paNa jIvo mokSe gayA, jAya che ke jaze te badhA A bhAvatIrthanA avalaMbanathI ja gayA, bhale pachI marudevAmAtA jevA apavAdika kissArUpa hoya topaNa'! samyagdarzana-samyajJAna-samyakcAritranI pratyakSa jIvanamAM sukhadAyakatA dalIlo ane vyavahArika dRSTAMtothI siddha karavAmAM Avela che. pAMcamA bhAvatIrthamAM jainadarzananA bAhya anuSThAnonI lokottaratA ane saMpUrNa aNIzuddhatA anyadarzananA anuSThAno sAthe tulanA karIne darzAvavAmAM Avela che. sAthe tenA sevana dvArA uttarottara pragatine sAdhanAra zreyAMsakumAranA dRSTAMtanuM paNa bhAvasparzI nirUpaNa karela che. jenAthI For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika - - - - - k A, A ja vAcakanA hRdayamAM pragaTelA bahumAnabhAvathI dainika karAtA dharmAnuSThAnamAM apUrva prANasaMcAra : na thaze. dharmatIrthanA bhAvanikSepArUpa pAMca bhAvatIrthanA varNana bAda dravyanikSepArUpe dravyatIrthanuM mana varNana prApta thAya che, jemAM zAstrasaMdarbhopUrvaka dravyatIrthanA AlaMbana ane upakaraNa che ema be mukhya vibhAgo karavAmAM AvyA che, ane tenA peTAvibhAgono paNa mahimA darzAvyo che. jaDa evA padArthonI tArakatA-pavitratA kaI rIte ? te hetu-daSTAMtathI te siddha karyA bAda chelle sthAvaratIrthanA vizALa-amUlya vArasAne satata navapallavita rAkhanAra sAtakSetranI paraMparAgata vyavasthAnuM paNa saMkSepamAM sAkSIo ApavA dvArA ke sacoTa varNana che. A vibhAga vAcakane vartamAnakALanA jainonI sthAvaratIrtho, ke je ja seMkaDo varSothI sacavAyelo saMghano puna na sarjI zakAya tevo amUlya vAraso che, tenA para pratyenI ghora upekSAmAMthI bahAra kADhavA sakSama che. dharmatIrthanA cAra nikSepAnA varNananI pUrNAhUti bAda eka navo mahattvano vibhAga : zarU thAya che, je che dharmatIrtha sthApanAno uddeza tathA tenI lokottara sthApanAvidhi. A jagatamAM laukika nyAya pravartAvavA rAjasattA astitvamAM AvI che tema lokottaranyAya pravartana mATe dharmasattA astitva dharAve che, cAhe te jainadharma hoya ke jainetara dharma. A ja lokottara uddeza ja dharmasaMsthAne bhautika duniyAmAM sarvazreSTha kakSAe mUke che. temAMya e jainadharma to lokottara nyAyapravartanarUpa uddezane potAnI AgavI kAryapaddhatithI saMpUrNa A sAkAra kare che. tenA mATe jainadarzana pAse duniyAmAM kyAMya, koInI pAse na hoya tevuM na lokottara baMdhAraNa, vahIvaTItaMtra ane nyAyataMtra che. A badhuM zuM che ? teno nyAyapravartanamAM kyAM sabaLo bhAga che ? tenuM khUba ja suMdara rasaprada zailIthI rAjanIti ane dharmanItinA aneka uddharaNo ApavApUrvaka hRdayaMgama varNana che. A vibhAganI vizeSatAnuM varNana karavA besIe to eka navuM pustaka banI jAya ! A vibhAga mAtra prastuta bhAgamAM pUro thato nathI, paraMtu tenuM joDANa pAchaLanA bhAgo sudhI cAle che. A vibhAga koI pIDha rAjakAraNI vAMce to tene paNa jIvanamAM na prApta thayA hoya tevA Arya rAjanItinA rahasyo prApta thAya. graMthamAM AvatI ghaNI vAto evI che ke varSothI vyAkhyAnazravaNa karanArAone paNa vismayajanaka banI zake che; kAraNa ke je dRSTikoNathI padArthanirUpaNa che te dRSTikoNa ka alpapracalita ke apracalita haze; chatAMya badhI vAto che zAstranA sacoTa saMdarbho ane yuktipUrvakanI. saMskRta-prAkRtanA abhyAsI madhyastha vidvAno Ane avazya samajI zakaze. A are ! dIrdhadaSTipUrvakanA lAbho vicArI saMghamAM satsAhityano phelAvo paNa karaze. mane avazya zraddhA che ke "A graMthanA vAMcanathI kulaparaMparAgata maLelA jainadharmanI jIvanamAM kyAreya vicArI na hoya tevI alaukika mahattA tamane manamAM sthApita thaze. tamArI dharmazraddhAne eka navo raMga-opa ApanAruM prastuta vAMcana banI raho'. * * * * 1 * - * 1 * * ', * ' _ ', , ' , , 1 - For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika , * , * A * * che, ] 1 . prastuta pustakamAM mukhya-mukhya muddAo, apracalita-alpapracalita vAtomAM pramANa : tarIke phUTanoTamAM zAstrapATho sthAnanirdezapUrvaka mUkavAmAM Avela che. sAthe kAyadAkIya ke rAjakAraNanI bAbata mATe pramANabhUta sAhityanA uddharaNo paNa TAMkavAmAM AvelA che. te te peTAvibhAgonA aMte ciMtakone upayogI TUMkA pariziSTo paNa joDela che. dhyAna doravAlAyaka bAbata e che ke "zAstrapAThomAM ghaNA zAstrapATho spaSTa rIte pravacanakAranI vAtone samarthana karanArA che, to amuka zAstrapATho sIdhA puSTikAraka nathI paraMtu A saMdarbhAnusAre arthapattithI pravacanakAranI vAtane sunizcitapaNe siddha kare che. A kAma pUrvApara anusaMdhAna joDavAmAM nipuNa vidvAnone avazya alpa AyAsa sAdhya che. A zAstrapAThomAM saMdarbha tarata pakaDAI jAya mATe te te vAkyo ke zabdone highlight paNa karavAmAM (upasAvavAmAM) Avela che. chatAM je pAThomAM saMdarbha na pakaDAya to te te graMthamAM joI levA bhalAmaNa che. kArya bhagIratha che... prajJA alpa che.... sahAyako durlabha che... chamasthatAvaza padArthanirUpaNamAM jinAjJAviruddha kAMI prarUpAyuM hoya to madhyastha, parIkSaka bahuzruto, zAstrayuktipradAnapUrvaka tene darzAvI prastuta graMthane kSatirahita banAvavAnA kAryamAM sahayogI bano. sAthe prastuta graMthane guNagrAhIdRSTithI vAMcIne hRdayanI kRpA varasAvo" tevI sujJajanone pravacanakAranI namra prArthanA che. prAMte graMthavAMcanathI sarva jIvo dharmatIrthanI tAttvika oLakhANa pAmI jainazAsananA sarvazreSTha pUrNa samarpita ArAdhaka bano te ja zubhAbhilASA... 3vatta 2 - "navyo'smAkaM prabandho'pyanaNuguNabhRtAM sajjanAnAM prabhAvAd, vikhyAta: syAditIme hitakaraNavidhau prArthanIyA na kiM naH / niSNAtA vA svataste ravirucaya ivAmbhoruhANAM guNAnAmullAse'pekSaNIyo na khalu pararuce: kvApi teSAM svabhAvaH / / " gurupAdapadmacaMcarIka muni kevalyajitavijayajI ma. sA. * * - - * - . - - . - . me * - A - - AT 1. 1 kema ' ka a ' - - ' - - 6 ja 3 1 * * : ' * For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukhapRSTha saMketa paricaya mukhapRSTha saMketa paricaya jainaAgamomAM koI paNa padArthano samagratAthI vicAra karavA nikSepa varNananI advitIya zailI che, jenA vinA vastra ke bhojana jevI sAmAnya vastuno paNa sarvAMgI bodha zakya nathI. te nikSepa saMkSepamAM sarvatra cAra vibhAgathI hoya che; nAmanikSepa, sthApanAnikSepa, dravyanikSepa ane bhAvanikSepa. 9 ahIM paNa kRtakRtya evA tIrthaMkarothI prasthApita dharmatIrthane citra dvArA saghaLA pAsAMthI samajAvavAno prayatna karela che. citramAM prathama nAmadharmatIrthane "dharmatIrtha" zabdathI sUcavela che. te pachI tenI bAjumAM dharmatIrthanuM AkArarUpa pratIka je devanirmita samavasaraNa che tene kalpasUtra Adi prAcIna hastapratomAM AvatA tenAM pratIkarUpa(symbolic) citrathI AbehUba darzAvela che. tyAra bAda, tenI najIkanA traNa vibhAgamAM anukrame dravyadharmatIrtha pratIko dvArA upasAvela che. tyAM prathama vibhAgamAM samyajJAnanA upakaraNarUpe tADapatra, khaDiyo, lekhanI, temaja AlaMbanarUpe kevalajJAna utpatti bhUmirUpa RjuvAlikA nadI, dravyazruta svarUpa pustako ane tenA saMgrahAlaya svarUpa jJAnamaMdirone pratIkarUpe dekhADela che. dravyadharmatIrthanA dvitIya vibhAgamAM samyagdarzananA upakaraNarUpe pUjAnI thALI, dhUpa, naivedya, phaLa temaja AlaMbanarUpe tIrthaMkaronA kalyANaka Adi bhUmi ane siddhagiri Adi pavitra tIrtho, tathA zAzvata-azAzvata jinamaMdira, jinapratimAonA pratIkarUpe saMketa jaNAvela che. tRtIya vibhAgamAM samyakcAritranA upakaraNarUpe jayaNAnuM mukhya sAdhana rajoharaNa temaja AlaMbanarUpe gaNadharo Adi mahAmunipuMgavonI nirvANabhUmi, sAdhanAbhUmirUpa rAjagRhI AdinA pahADo tathA gurumaMdira, gurumUrtione pratIkarUpe Alekhela che. A rIte dravyanikSepArUpa dravyadharmatIrthamAM samagratAthI adhyAtmanA nimittakAraNarUpa sarva prasiddha sAmagrIno saMgraha darzAvavA prayatna karela che. kAraNa ke jinazAsananA aMgabhUta jaDa dharmasAdhanono paNa gauravapUrvaka dravyadharmatIrthamAM samAveza abhipreta che. aMte bhAvadharmatIrtha je AtmA ke AtmAnA vizuddha guNo svarUpa ja hovAthI jIvaMta che. jene kramazaH pAMca vibhAgamAM pratIko dvArA darzAvela che. prathama jIvaMta dharmatIrthamAM gurumudrAmAM rahela zAsanavAhaka gaNadhara bhagavaMtonA pratIka dvArA gItArtha guruparaMparA sUcavavA prayatna karela che. For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 mukhapRSTha saMketa paricaya bIjA jIvaMta dharmatIrtha svarUpa bhAvazrutamaya dvAdazAMgI je AtmAnA guNasvarUpa che tene pradarzita karavA mArmika pratIka mUkela che. jemAM cakSu e dRSTivAda aMtarnihita dRSTinA sUcaka che. utpAda-vyaya-dhrauvya bodhaka tripadI vizvanA padArthamAtramAM samavyApta hovAthI samabhUtrikoNathI darzAvela che. vaLI sarjanarUpa utpAda lAla raMgathI, visarjanarUpa vyaya kALA raMgathI ane sthiratArUpa dhrauvya sapheda raMgathI dekhADela che. tripadImAMthI ja caudapUrva pravAhita thayela hovAthI trikoNanI nIce dRSTivAdanA madhyasvarUpa caudapUrva ane AjubAjunA cUlikA-parikarma Adi vibhAgane toraNarUpe darzAvela che ane dRSTivAdanA biMdutulya agiyArasaMga paNa utaratA krame nIce alpakadanI rekhA dvArA darzAvela che. atala UMDANavALA zratasAgarane sUcavavA vacce pratIkarUpe hoTha mUkela che. dvAdazAMgIno kada darzaka AkAra nALacI jevo thAya che, je gAgaramAM mahAsAgara samAvavAno agAdha jJAnI gaNadharono mitAkSarasUtra racavAno prayatna sUcave che. vaLI Atmastha zrutajJAnasvarUpa dvAdazAMgI ja bhAvadharmatIrtha che. te sUcavavA dvAdazAMgInuM gaNadhara Adi gurubhagavaMtonA mastiSka sAthe tAraka(star) dvArA joDANa sUcavela che. trIjA jIvaMta dharmatIrtha svarUpa caturvidha zrIsaMghane pratIkAtmaka rIte sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikAnA citrathI darzAvela che. vaLI, tenI jIvaMtatA sUcavavA pAchaLa AbhAmaMDala Alekhela che. cothA jIvaMta dharmatIrtha svarUpa mokSamArgane samyajJAna, samyagdarzana ane samyakyAritranA pratIko kramazaH tejovartuLa, cakSu ane sphaTikaratna dvArA pratibiMbita karela che. vaLI, pazcAtu bhUmikAmAM siddhazilA sAthe joDANa karato sIdho patha (Super Highway) darzAvela che. ahIM nizcayanayathI jJAna, darzana, cAritra; vyavahAranayathI darzana, jJAna, cAritra ane paramazuddhanizcayanayathI jJAnamaya ratnatrayIne sUcavavA madhyamAM darzana ane nIce-upara cAritra ane jJAnanuM pratIka darzAvela che. pAMcamA jIvaMta dharmatIrtha svarUpa jJAna-darzana ane cAritraguNanA advitIya sAdhano anukrame svAdhyAya, bhakti ane pratikramaNanA anuSThAna pratIkarUpe sAkSAt AcaranAra vyaktinA citrathI darzAvela che. jenA dvArA tIrthaMkara kathita sarva ratnatrayInA sAdhaka anuSThAnonuM sUcana che. daza vibhAgathI darzAvela cAra nikSepa anusArI samagra dharmatIrthanI jagatamAM cAlatI avicchinna paraMparA vartuLonI paraMparA dvArA darzAvela che. je apekSAe dharmatIrthanI zAzvatatAnuM paNa sUcaka che. vaLI, A dharmatIrthanI upAsanA cAragatirUpa bhavasAgarathI pAra pamADI avazya paramapade sthApita karanAra che. tethI citramAM nIce cAra rekhAonA mojA dvArA bhavasAgara saMketita che. jyAre upara siddhazilA dvArA paramapadanI prApti pratIkarUpe sUcavela che. - I. 3 555 - For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA viSayAnukramaNikA kama viSaya pRSTha kramAMka 1-84 0 0 0 0 1 1 6 0 ja La che. * caturtha bhAvatIrtha - ratnatrayI 1. dharmatIrthanA varNanamAM ratnatrayIrUpa cothuM bhAvatIrtha 2. mokSa eTale sarva doSothI mukti ane sarva guNonI prApti 3. vyavahAranayathI ane nizcayanayathI bhAvatIrthanuM svarUpa 4. apradhAna dravyatIrtho : 5. vyavahAranayathI bhAvatIrtha 6. nizcayanayathI bhAvatIrtha 7. nizcayanayanA bhAvatIrthane pamADavAmAM vyavahAranayanAM bhAvatIrthonI saphaLatA 8. tIrthakarone paNa pUrjanIya ratnatrayIrUpa bhAvatIrtha 9. anyaliMgIone paNa tAraka - ratnatrayI 10. jagatamAM eka ja muktino mArga - ratnatrayI 11. marudevAmAtAno ratnatrayInA pariNAmathI zIgha mokSa 12. ratnatrayI eka ja ananya mokSamArga 13. saMsAranI dharI mithyAdarzana-mithyAjJAna ane mithyAcAritra, tenI saMpUrNa virodhI ratnatrayI 14. ratnatrayIrUpa bhAvatIrthano mahimA 15. mithyAtrayIthI anaMta duHkharUpa saMsAra 16. mithyAtrayInuM dahana kare ratnatrayI 17. samyagdarzanano zAMtidAyaka pariNAma 18. bhautika sukhanI ekAMte duHkharUpatA 19. icchApUrtinI apekSAe mokSasukhanI jhAMkhI 20. zrAvakane zRMgImasyanI upamA 21. AtmAnA sarva guNono ratnatrayImAM samAveza 22. cauda guNasthAnakarUpa mokSamArgamAM ratnatrayInI uttarottara pravardhamAnatA 30 34 44 47 48 54 55 9 ka ... cha i cha che ) For Personal & Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. viSayAnukramaNikA krama viSaya pRSTha kramAMka 71 75 78 - 79 '81-84 85-181 85 A to 23. bIja ane phaLanA saMbaMdhathI mokSanI siddhi 24. pratyakSasiddha ratnatrayI, tenI pUrNatA e mokSa 25. gaMbhIratA guNa para vimalavAhana kulakaranA pUrvabhavanuM dRSTAMta 26. prANAMta dharmasaMkaTamAM paNa sudarzanazeThanI gaMbhIratA ane tethI thayelI zAsanaprabhAvanA 27. kozAnA gaMbhIratA guNathI siMhaguphAvAsI muninuM patana aTakI gayuM 28. ratnatrayIrUpa mokSamArga saMvedanathI svarasavAhI 29. yugAntabhUmi ane paryAyAntabhUmi ha pariziSTa : bhAvatIrtha - ratnatrayI * paMcama bhAvatIrtha - anuSThAna 30. pAMca bhAvatIrtha hoya tyAM sudhI ja dharmatIrthanuM astitva 31. pAMcamuM bhAvatIrtha : kriyAkalAparUpa anuSThAna 32. kriyAkalAparUpa anuSThAno paNa zrIsaMghanA prANarUpa 33. guNaprAptithI guNasiddhiparvata anuSThAna sahAyaka, temAM zreyAMsakumAranuM daSTAMta 34. pAMce pAMca bhAvatIrtho lokottara 35. eka ja dezanAmAM nirnAmikAne prAraMbhika ratnatrayInI prApti 37. lalitAMga devane svayaMprabhAnuM tIvra virahaduHkha 37. lalitAMga ane svayaMprabhAno sneharAga ane sAthe dharmanI ArAdhanA 38. jIvAnaMda Adi cha mitronI mahAtmAnI utkRSTa vaiyAvacca 39. paramapadane pAmavA uttama jIvo paNa aneka bhavo anuSThAnasevanamAM pracaMDa puruSArtha kare che. 40. cha mitronuM lAkho varSo sudhI apramattapaNe paMcAcAranuM sevana 41. chae mitro bAramA devalokamAM sAmAnika devo 42. chae mitrono mahAvidehamAM janma, niraticAracAritra ane samatAyoganI prApti 43. jaina kriyAkalApano mahimA 44. prathama cAre bhAvatIrthanI prApti chatAM pAMcamAmAM puruSArtha vinA bhavasAgarano aMta azakyA 100 103 104 107 110 112 116 117 118 120 122 125 For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA viSaya 45. je kriyA AtmAmAM zubhabhAva jagADe ane guNanuM poSaNa kare te dharmAnuSThAna 46. kriyA anurUpa bhAvanI janmadAtrI che 47. dharmAnuSThAna ane adharmAnuSThAna 48. saMkliSTa pariNAmajanaka kriyA adharmAnuSThAna, zubhabhAvajanaka kriyA dharmAnuSThAna kama 49. 'ahaM ane mama'thI thatI kriyAo adharmAnuSThAna 50. duniyAnA dharmonAM anuSThAnonuM traNa prakAramAM vargIkaraNa 51. (1) adharmaanuSThAna 52. (2) dharmaanuSThAna 53. anAryadharmo ane AryadharmonA lakSyabiMdumAM pAyAno taphAvata 54. (3) mizraanuSThAna 55. bhAvanuM sAdhana anurUpa kriyAnuM sevana e bhAvotpattinuM sAdhana 56. dareka kriyA sAthe anurUpa bhAvo joDAyelA che 57. anazana ApaghAta nathI, jinAjJA mujaba anazana lAkho guNapoSaka dharmAnuSThAna che 58. mAtra kAyAkaSTa e dharmAnuSThAnanI zreSThatAno mApadaMDa nathI 59. kriyAnA be prakAra : (1) doSapoSaka kriyA ane (2) guNapoSaka kriyA 60. anya dharmanAM traNa prakAranAM anuSThAno 61. viratAvirata gRhasthanAM badhAM dharmAnuSThAna AMzika dharmasvarUpa 62. samiti-guptiyukta sAdhunuM anuSThAna te pUrNa dharmAnuSThAna che 63. agnino AraMbha zubhabhAvanuM sAdhana bane to ja AMzika dharmAnuSThAna 64. yajJamAM pazu homavA e adharmAnuSThAna che, prabhunI puSpapUjA e dharmAnuSThAna che 65. saMpUrNa guNapoSaka ane AMzika paNa doSa na hoya tevuM anuSThAna eTale samiti-gupti 66. pUrNa samiti-guptinuM AcaraNa e ja bhAvatIrtha 67. samagra jIvasRSTi sAthe ucita ane nyAyI vartana eTale samiti-guptinuM pAlana 68. samakitamAM pravacanamAtAnuM jJAna anivArya 69. samiti-guptinI vyAkhyA For Personal & Private Use Only 13 pRSTha kramAMka 125 126 126 127 128 129 130 132 135 136 141 141 144 147 148 149 151 151 153 154 154 157 160 160 163 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 viSayAnukramaNikA kama viSaya pRSTha kamAMka 70. samiti-guptinI AdhArazilA bhikSA dharma 168 71. azubha manobhAvo pradUSaNasarjaka, zubha manobhAvo nirmaLatAsarjaka 174 72. pAMce bhAvatIrthono avinAbhAvI saMbaMdha ane pAMca zAsananA prANa 176 73. pAMce bhAvatIrthonI paraspara bhinnabhinnatA '177 0 pariziSTaH bhAvatIrtha - anuSThAna 182-184 na dravyatIrthano mahimA 185-189 74. bhAvatIrthane sadA navapallavita ane avicchinna rAkhanAra dravyadharmatIrthano paNa apAra mahimA : 185 * AlaMbanadravyatIrtha 189-199 75. dravyatIrthanA be vibhAga (1) AlaMbanarUpa ane (2) upakaraNarUpa 190 76. (1) avalaMbanarUpa dravyatIrthomAM sauthI UMcuM tIrtha kalyANakabhUmio 194 * upakaraNadravyatIrtha 200-238 77. bhAvatIrtha upAdAnakAraNa, dravyatIrtha nimittakAraNa - 20 78. nimittakAraNa 202 79. (2) prAcIna jinamaMdiro, jinapratimAo 211 80. (3) vartamAna jinamaMdiro, jinapratimAo ane jinapAdukAo 211 81. (4) dvAdazAMgI zAstragraMtho 212 82. (5) gurumaMdiro, gurumUrtio ane gurupAdukAo 215 83. (2) upakaraNadravyatIrtha : ratnatrayInA AcArapAlananAM sAdhanorUpa upakaraNo 217 84. dravyatIrthamAM samyagdarzana-jJAna-cAritranAM AlaMbano ane upakaraNonI pradhAnatA 224 85. je ratnatrayInuM poSaka nathI tenuM jinazAsanamAM kyAMya sthAna nathI 86. dravyatIrthane TakAvanAruM dharmadravya paNa pavitra che, pUjanIya che 231 0 pariziSTaH dravyatIrtha 239-241 - dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 241-410 87. zAsanasthApanAno uddeza 241 88. durgatimAM anyAyanuM sAmrAjya 241 229 For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA viSaya pRSTha kramAMka 242 243 244 246 249 251 254 260 263 266 272 274 278 89. maMdakaSAyathI sAhajika pravarteluM nyAyI sAmrAjya 90. kaSAyonI apekSAe traNa prakAranA jIvo 91. tRtIya vargamAM rAjasattAthI nyAyanuM pravartana 92. nAbhikulakara dvArA RSabhadevanI prathama rAjA tarIke sthApanA 93. rAjyanuM kSetra laukika nyAya, dharmatIrthanuM kSetra lokottara nyAya 94. lokottara nyAyanI sthApanA mATe dharmatIrthanI sthApanA 95. laukika ane lokottara nyAyanuM paraspara vizALa aMtara 96. jJAti, samAja, rASTra, saMskRti karatAM dharmanI sarvotkRSTatA 97. RSabhadeva prathama rAjA ane pachI prathama tIrthaMkara 98. rAjasattAthI Aryadharmone dabAvavAnI AMtararASTrIya kUTanIti 99. rAjyasattA ane dharmasattAnA pArasparika saMbaMdho 100. sarva dharma pratye samAna Adara-bahumAna - rAjyanuM kartavya 101. rAjasattA ane dharmasattAnuM zAsanakSetra 102. karmasattAnI nabaLA jIvo para bhAre johukamI 103. AjJA bahAranA artha-kAma puruSArtharUpa nathI 104. jIvone trAsa karanAra karmasattAnI kUTanIti 105. karmasattAnA viSacakra sAme rakSaNa ApanAra dharmasattA 106. kurAjya-surAjya samAna karmasattA-dharmasattA 107. karmasattAmAM mahAduSTa moha ane tenA sAthIdAro ghAtikarmo 108. IzvarakartutvavAdanI visaMgatatAo-jainadarzanano karmavAda 109. nyAyapradAtA-zaraNadAtA ekamAtra dharmasattA 110. prabhunI utkRSTa sAdhanA 111. RjuvAlikAne kAMThe prabhune kevalajJAna 112. viziSTa prayojanathI prabhuno rAtorAta apApApurI vihAra 113. tIrthakaronuM mahAaucitya ane gaNadhara bhagavaMtone dIkSA pradAna 114. gaNadhara bhagavaMtone tripadInuM dAna ane dvAdazAMgInI racanA 279 281 284 287 289 290 291 298 303 305 307 308 310 For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA krama viSaya pRSTha kramAMka 315 318 319 * 325 327 329 338 338 346 347 u48 352 355 115. gaNadhara bhagavaMtone dravya-guNa-paryAyathI tIrthanI anujJA 11. zrI jinazAsananuM subaddha AjJAtaMtra 117. jainadarzanamAM adhikAraprAptino krama 118. AcArya nava bAbatamAM tIrthakara samAna 119. dharmatIrthanuM pratIka samavasaraNayukta caityavRkSa 120. dharmatIrthanA pratIkano mahimA - utkRSTa phaLa kevalajJAnanI prApti 121. svanimittaka samavasaraNa upabhogamAM vitarAga tIrthakaro saMpUrNa nirdoSa 122. samavasaraNa nirmANavidhi 123. devanirmita dezanAbhUminuM anupama aizvarya 124. bhAvatIrthaMkaranA prAtihAryo ane Rddhi 125. samavasaraNamAM bAra parSadA 129. samavasaraNamAM beThaka vyavasthAmAM vinayavyavahAra 127. pAtra jIvonI durlabhatA-pAtratAnA dhoraNo 128. zraddhA-tanmayatAthI dezanAzravaNa chatAM zuddhadharmaprApti durlabha 129. AryadharmonI vartamAna hAlata 130. dharmatIrthanA pratIka nANano lokottara mahimA 131. laukikanyAyapravartanamAM sArvabhauma sattA rAjA 132. lokottaranyAyapravartaka dharmasattAnA sarvesarvA gaNadharo 133. gaNadharone samagratAthI adhikAra soMpaNI 134. zAsana calAvavA gItArthonI anivAryatA 135. dharmazAsananA vahIvaTI saMcAlananI traNa pAMkho 136. vartamAna sarakAranI dharmo paranI sarvoparitA mahAanarthakArI 137. dharmatIrthano mukhya uddeza lokottara nyAya pravartana dvArA jIvamAtrane mokSamAM mokalavA te che 138. jinanI AjJAmAM AvavAnI pUrvazarata moha sAtheno saMpUrNa virodha 139. jaina tarIkeno dAvo karanAra kahe ke zAstramAM nathI mAnato, to tene jainasaMghamAM rahevAno adhikAra nathI 360 362 364 37) 372 399 380 383 390 393 394 396 For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukramaNikA 17 krama viSaya pRSTha kramAMka 402 404 406 409 410 140. dharmasattAno sarvazreSTha hitakArI Adarza 141. dharmasattAnuM zaraNa svIkAravAnuM ane saMpUrNa samarpita thavAnuM beromITara 142. zAstrarUpI baMdhAraNa saMpUrNa svIkAranAra ja zrIsaMghano sAco sabhya 143. bhUmikA anusAra jinAjJA judI-judI 144. lAkho jinAjJAono sAra - sarvatra ucita AcaraNa 145. sarvavyApI jinAjJA sarvatra hitakArI vartana, sarvatra ucita vartana 146. dharmasattA hRdayaparivartana karAvI badhA pAse nyAyanuM AcaraNa karAve che : 147. dharmasattAnA kAyadAmAM anuyAyInI kakSA, saMyogo, zaktino samucita vicAra 148. aucityapAlana mATe jIvanamAM joItuM jAgrata maMthana 149. ucita AcaraNamAM joItI pAyAnI lAyakAta : 150. tIrthakaronuM lokottara:aucityapAlana : 151. dharmasattAnA baMdhAraNane svIkAravA vicAradhArAmAM AmUla krAMti anivArya 152. dharmasattAnA baMdhAraNanI zAzvatatA-azAzvatatA : 153. vizvavyApI kAyadAo anAdi anaMta sadA zAzvata binapheraphArapAtra che 154. sarvatra saMpUrNa ucita vartana azakya ? nA, pUrNa zakya : 155. mAMdAnI sevAthI kyAre kevo puNyabaMdha thAya? 0 pariziSTa : dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 414 425 428 430 435 438 442 445 447 4para 459 461-465 For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 prAptisthAna che * amadAvAda : gItArtha gaMgA 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-380007. 8 (079) 26404911, 32911471 zrI naTavarabhAI ema.zAha(AphrikAvALA) phleTa naM. 501, bloka-e, riddhivinAyaka TAvara, vijayanagara relve krosiMganI pAse, nAraNapurA, amadAvAda-13. (079) 27478512 muMbaI: zrI nikuMjabhAI Ara. bhaMDArI viSNu mahala, trIje mALe, garavAre pevelIyananI sAme, DI-roDa, carcageTa, muMbaI-400010. : (022) 22814048 zrI himAMzubhAI ena. zeTha e-2/41, azoka samrATa, trIje mALe, daphatarI roDa, gauzALA lena, bInA velarsanI upara, malADa (I.) muMbaI-400097. 8 (022) 32438434 (mo.) 9322264851 zrI lalitabhAI dharamazI 302, caMdanabALA epArTamenTa, javAharalAla naherU roDa, sarvodaya pArzvanAthanagara, jaina derAsaranI pAchaLa, muluMDa (vesTa), muMbaI-400080. (022) 25680614, 25689030 * jAmanagara : zrI udayabhAI zAha C/o. mahAvIra agarabattI varksa, C-9, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme. jAmanagara-361001. 8 (0288) ra678513 surata : DaoN. praphulabhAI je. zeTha DI-1, arpaNa epArTamenTa, bAbunivAsanI galI, TImalIyAvADa, surata-395001. 1 (0261) 3228923 * rAjakoTa : zrI kamalezabhAI dAmANI "jinAjJA", 27, karaNaparA, rAjakoTa-360001. 8 (0281) 2233120 + Bangalore : Shri Vimalchandji Clo. J. Nemkumar & Co. Kundan Market, D. S. Lane, Chickpet Cross, Bangalore-560053. (080) (O) 22875262, (R) 22259925 For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja thaturtha bhAvatIrtha 2trathI Jain Education international For PT Private use only www.anelibrary.org Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 ---------- bhAvatIrtha-ratnatrayI - - - - ---- - siddhaM siddhatthANaM, ThANamaNovamasuhaM uvagayANaM | kusamayavisAsaNaM, sAsaNaM jiNANaM bhavajiNANaM ||1|| (sanmatitarka prakaraNa0 zloka-1) anaMta upakArI anaMta jJAnI zrI tIrthaMkara paramAtmA mahAmaMgalakArI ane sarvotkRSTa evA A dharmatIrthanI sthApanA kare che. dharmatIrthanA varNanamAM ratnatrayIrUpa cothuM bhAvatIrtha : A saMsArasAgaramAM je jIvane taravAnI icchA che, pAra pAmavAnI aMtarathI atyaMta abhilASA 1. athavA, prAkRte "titthaM" ityukte "tristham" ityetadapi labhyate, ityetadAhadAhovasamAisu vA jaM tisu thiyamahava dNsnnaaiisu| to titthaM saMgho cciya ubhayaM va visesaNavisessaM / / 1035 / / athavA, yad yasmAd yathoktadAhopazama-tRSNAccheda-malakSAlanarUpeSu, yadivA, samyagdarzana-jJAna-cAritralakSaNeSu triSvartheSu sthitaM tatastristhaM saMgha eva; ubhayaM vA saMgha-tristhitilakSaNavizeSaNa-vizeSyarUpaM dvayaM tristhm| idamuktaM bhavati-kiM tristham? saMghaH, kazca saMghaH? (tristha:-)tristhaM, nAnyaH, ityevaM vizeSaNa-vizeSyayorubhayaM saMlulitaM tristhamucyata iti / / 1035 / / athavA, prAkRte "titthaM" ityukte "vyartham" ityapi labhyate, ityetad darzayannAhakohaggidAhasamaNAdao va te ceva jassa tinnnntthaa| hoi tiyatthaM titthaM tamatthasaddo phalattho'yaM / / 1036 / / krodhAgnidAhopazama-lobhataSNAvyavaccheda-karmamalakSAlanalakSaNAsta evAnantaroktAstrayo'rthAH phalarUpA yasa saMgha eva; tadavyatiriktaM jJAnAditrayaM vA vyarthaM prAkRte "titthaM" ucyte| arthazabdazcAyaM phalArtho mantavyaH / idamuktaM bhavati-bhagavAn saMghaH, tadavyatiriktajJAnAditrayaM vA mahAtaruriva bhavyaniSevyamANaM krodhAgnidAhazamanAdikAMstrInarthAt phalati, atastryarthamucyata iti / / 1036 / / athavA, vastuparyAyo'trArtha ityAhaahavA sammaiMsaNa-nANa-carittAiM tinni jsstthaa| taM titthaM puvvoiyamiha attho vtthupjjaao||1037 / / athavA, samyagdarzanAdayastrayo'rthA yasya tat tryartham, arthazabdazcAtra vastuparyAyaH, trivstukmityrthH| tacca saMgha eva, tadavyatiriktatvAt, ta eva vA samyagdarzanAdayastrayo'rthAH samAhatAstryartham, saMkhyApUrvatvAt, svArthatvAcca dvigoriti / / 1037 / / (vizeSAvazyakabhASya bhAga-1, zloka 1035 thI 1037, mUla-TIkA) For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 bhAvatIrtha -ratnatrayI che, tene "taravA mATe AlaMbanarUpe tAraka tIrthanI jarUra paDe. te tIrtharUpe gItArtha guru bhagavaMto, dvAdazAMgIrUpa zAstro ane caturvidha saMgha e traNe tAraka tIrtha che, te ApaNe vicArI gayA; paNa A traNe tAraka tIrtho paNa jenAthI AkhA jagatane tAravA mATe sakSama bane che, vaLI, je mULabhUta tAraka tattva che, anaMtakALathI sanAtana-zAzvata karavAno mArga che, te AtmAnA guNarUpa cothA bhAvatIrthanI vAta ApaNe AjathI karIzuM. te tIrtha evuM che ke gItArtha guru bhagavaMto paNa jyAM sudhI - AtmAmAM samyagdarzana, samyajJAna ane samyakyAritrarUpa AdhyAtmika guNo na pragaTAve, to - te pote paNa taratA nathI ane bIjAne paNa tArI zakatA nathI. dvAdazAMgIrUpa zAstro game teTalAM vAMco, vicAro ke samajo, paNa AtmAmAM samyagdarzana, samyajJAna ane samyakyAritra guNa pragaTa na thAya to te dvAdazAMgI paNa AtmAne tArI zakatI nathI. sAdhusAdhvI-zrAvaka-zrAvikA mokSamArga para cAlanAro sAthe che; paraMtu te badhAne paNa tAranAruM tattva samyagdarzana, samyajJAna ane samyakyAritrarUpa AtmAnA AdhyAtmika guNo ja che. tethI AkhA 1. tIrthaM nadyAderiva saMsArasya taraNe sukhAvatAro mArgaH / (yogazAstra prakAza-2, zloka-16, svopajJa vivaraNa) * tIrthaM sNsaarnistrnnopaaym| (AptamImAMsA padavRtti vasunandI saiddhAntikacakravartI 3) 2. jaM nANa-daMsaNa-carittabhAvao tbvivkkhbhaavaao| bhavabhAvao ya tArei teNaM taM bhAvao titthaM / / 1033 / / kutastArayati?, ityAha-tadvipakSabhAvAditi teSAM jJAna-darzana-cAritrANAM vipakSo'jJAna-mithyAtvAviramaNAni tadvipakSastallakSaNo bhAvo jIvapariNAmastadvipakSabhAvastasmAt taaryti| kutaH?, ityaah-jnyaan-drshn-caaritrbhaavtHjnyaanaadyaatmktvaadityrthH| yo hi jJAnAdyAtmako bhavati so'jJAnAdibhAvAt paraM tArayatyeveti bhaavH| na kevalamajJAnAdibhAvAt tArayati, tathA, bhavabhAvatazca tArayati, bhavaH saMsArastatra bhavanaM bhAvastasmAdityarthaH / yasmAt svayaM jJAnAdibhAvAtmakaH, tathA'jJAnAdibhAvAd bhavabhAvAcca bhavyAMstArayati, tasmAdaso saMgho bhAvatIrthamitIha tAtparyam; uktaM ca- "rAgAdyambhAH pramAdavyasanazatacaladdIrghakallolamAlaH, krodheAvADavAgnirmRtijananamahAnakracakraugharaudraH / tRSNApAtAlakumbho bhavajaladhirayaM tIryate yena tUrNaM, tajjJAnAdisvabhAvaM kathitamiha surendraarcitairbhaavtiirthm||1||" iti||1033|| ga-1, zloka-1033, mUla-TIkA) 3. tatra samyagdarzanAdipariNAmAtmakatvAt saMghastIrtham, tatrAvatIrNAnAmavazyaM bhvoddhitrnnaat| (vizeSAvazyakabhASya bhAga-1, zloka-1032, TIkA) 4. jJAnadarzanacAritrarUpabhAvatIrtha / (pratimAzataka zloka-2, TIkA) * tatra tIrthaM dravyabhAvabhedAdvidhA, tatrApi dravyatIrthaM nadyAdeH samuttaraNamArgaH, bhAvatIrthaM tu samyagdarzanajJAnacAritrANi, saMsArArNavAduttArakatvAt, tadAdhAro vA saGghaH prathamagaNadharo vA, tatkaraNazIlAstIrthaGkarAstAnatveti kriyA / (zIlAMkAcArya kRta sUtrakRtAMgasUtra TIkA prathama zrutaskaMdha adhyayana-1, uddezo-1) *edehi (sammaiMsaNa-NANa-carittehi) saMsAra-sAyaraM taraMti tti edANi titthaM / (SaTakhaNDAgama TIkA (dhavalA) 8, pR. 92) For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI jagatane tAranArA tAraka guNo kaho ke sarva jIvone tAranArI zakti kaho te jo koInAmAM hoya to te ratnatrayIrUpa mokSamArgamAM ja che. tethI ratnatrayIne ja zAstramAM kharA arthamAM "bhAvatIrtha' kahyuM che. tamane eka pachI eka jIvaMta tIrthanI kramika sAMkaLa samajAvI joIe. A pAMce pAMca jIvaMta tIrtha che, bhAvatIrtha che, zreSTha jaMgamatIrtha che. samagra zAsanasvarUpa dharmatIrthanA mukhya be vibhAga pADyA : (1) dravyatIrtha ane (2) bhAvatIrtha, athavA (1) sthAvara tIrtha ane (2) jaMgama tIrtha, athavA (1) jaDa tIrtha ane (2) jIvaMta tIrtha. (sthAvara tIrtha ane jaDa tIrtha dravyatIrthamAM Ave, ane jaMgama tIrtha tathA jIvaMta tIrtha e bhAvatIrthamAM Ave.) atyAre ApaNe jIvaMta tIrthonuM varNana karIe chIe. temAM prathama tIrthamAM gItArtha guruo, bIjA tIrthamAM dvAdazAMgIrUpa zAstro ane trIjA tIrthamAM tene ArAdhanAro-anusaranAro caturvidha saMgha Ave che; paraMtu te traNe tIrthone paNa tAranAruM tattva A samyagdarzana, samyajJAna ane samyakyAritrarUpa AtmAnA guNo che, te cothuM tIrtha che. AtmAnA guNothI ja zrIsaMgha tare che, gItArtha guruo tare che ane jIvaMta zAstrarUpa dvAdazAMgI paNa AtmAnA guNo pragaTAvIne ja saune tArI zake che. are ! tIrthakaro paNa AtmAnA guNothI ja kare che. tIrthakara jevA tIrthakarane paNa tAranAruM tIrtha A ratnatrayIrUpa bhAvatIrtha ja che. A bhAvatIrtha to sanAtana-zAzvata che. anaMtA tIrthakaro thayA te kALe A ratnatrayIrUpa mokSamArga hato, ane bhaviSyamAM anaMtA tIrthaMkaro thaze tyAre paNa A ja mokSamArga avazya haze. saMsAramAM anAdi anaMtakALathI mokSamArga vyApakapaNe vaheto che. koI kALa evo nahoto ke jIvo sAdhanA karI karIne mokSe jatA na hoya. zAstramAM lakhyuM ke "cha mahinAmAM ochAmAM ocho eka jIva to avazya siddhapadane pAme ja che". koI kALe, koI kSetramAM tIrthakaro thAya ke na thAya, tIrthakaronI hayAtIno kALa hoya ke gerahayAtIno kALa hoya, jainazAsana vidyamAna hoya ke na hoya, paNa A AMtarika guNa svarUpa ratnatrayIAtmaka mokSamArga to anAdi anaMtakALa sudhI sanAtana-zAzvata raheze. apekSAe A cothA tIrthanI agatyatA vadhI jAya che. bhagavAna RSabhadeva A avasarpiNImAM paheluM tIrtha sthApe te pahelAM to marudevAmAtA kevalajJAna pAmIne mokSe cAlyAM gayAM; temAM kAraNa e ja ke te vakhate - tIrthasthApanA pahelAM - paNa mokSamArga vaheto hato. 1. daMsaNanANacarittesu niuttaM jiNavarehi svvehiN| tisu atthesu niuttaM tamhA taM bhAvao titthaM / / 1069 / / vyAkhyA-darzanajJAnacAritreSu "niyuktaM" niyojitaM "jinavaraiH" tIrthakRbhiH "sarvaiH" RSabhAdibhiriti, yasmAccetthambhUteSu triSvartheSu niyuktaM tasmAttatpravacanaM bhAvataH tIrthaM, mokSasAdhakatvAditi gAthArthaH / / 1069 / / (Avaranirvavira parva madhya bhAga-2 glovara-ra06ra mUta-TIvA) 2. atIrthe siddhA atIrthasiddhAstIrthAntarasiddhA ityrthH| zrUyate ca-jINaMtare sAhuvoccheu tti| tatrApi jAtismaraNAdinA avAptApavargamArgAH sidhyanti evam, marudevIprabhRtayo vA atIrthasiddhAstadA tiirthsyaanutpnntvaat| (zrAvaprajJapti, sno-76 TI) For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI are ! mokSamArga vaheto na hota to pahelA tIrthaMkara paNa vItarAga kyAMthI thAta ? ane vItarAga-sarvajJa thayA vinA vyavasthArUpe mokSamArganI sthApanA paNa jAheramAM koNa karata? tethI mokSamArga to sanAtana-zAzvata ja che, tIrthakaro mAtra tene pragaTa kare che. sabhA : temaNe arthathI dvAdazAMgInuM avalaMbana lIdhuM ne ? sAhebajI : dvAdazAMgInuM arthathI avalaMbana lIdhuM, paNa khAlI dvAdazAMgIthI koI taratuM nathI; kema ke dvAdazAMgImAM ekaluM zrutajJAna Ave, ane ekalA zrutajJAnathI tarAya nahi. taravA mATe to ratnatrayI paripUrNa joIe. vaLI, A ratnatrayIrUpa mokSamArgane koI tIrthakare pedA karyo nathI, koI tIrthakare tene janma Apyo nathI ke enI navI zodha karIne batAvyo nathI. te kAyamano hato ane kAyama raheze. tIrthakaro paNa je mokSamArga zAzvata che teno pAtra jIvone bodha karAve che. anaMta kALa pahelAM paNa amuka jIvo mokSe gayelA je atyAre siddhazilA para che, ane bhaviSyamAM paNa anaMtA mokSe jaze; jeTalA jIvo mokSe gayA che te badhA saMsAramAMthI ja gayA che. mokSamAM koI jIvo pahelethI ja tyAM hatA evo anAdimuktivAda jainazAstra mAnatuM nathI. koI paNa eka AtmA anaMta kALathI mukta ja hato, siddha svarUpe hato, kAyama khAte Izvara svarUpe paramAtmArUpe hato; evuM jainazAsana nathI kahetuM. te to kahe che ke badhA jIvo AtmAmAMthI ja paramAtmA bane che. jeTalA AtmA siddha tarIke birAjamAna che temAMthI koI AtmA evo nathI ke je bhUtakALamAM saMsAramAM na hoya ke ApaNI jema saMsAramAM rakhaDato na hoya. badhA jIvo saMsAramAMthI-bhavasAgaramAMthI sAdhanA karI karIne, tIrthanuM AlaMbana laIne, tarIne mokSe gayA che. te badhA jIvone tAranAra tattva koI joIe; te tAraka tattva tIrthakaronI hAjarI ke gerahAjarImAM paNa A ratnatrayIrUpa tattva ja che. je AtmAnA mukhya AdhyAtmika guNo che. Ama to jIvamAtra doSothI bhavasAgaramAM DUbe che, ane guNothI tare che. ApaNA sauno AtmA anaMtakALathI saMsAramAM phare che, rakhaDe che, temAM mukhya kAraNa ApaNAmAM rahelA doSo che. AtmA jeTalo doSothI gherAyelo che eTaluM bhavasamudramAM enuM adhaHpatana thavAnuM. bhale pachI tene gItArthaguru, dvAdazAMgI ke zrIsaMghano yoga karAvo; paNa AtmAmAM guNa na pragaTe ane tarI jAya, tevuM traNa kALamAM banavAnuM nathI. mokSa eTale sarva doSothI mukti ane sarva guNonI prApti : "tIrthakara hoya ke atIrthakara hoya, gaNadhara hoya ke sAmAnya muni hoya, paNa jIvamAtrane 1. kAmaH krodhastathA lobho rAgo dveSazca mtsrH| mado mAyA tathA mohaH kandarpo darpa eva c||23|| ete hi ripavo ghorA dharmasarvasvahAriNaH / etairbambhramyate jIvaH saMsAre bhuduHkhde||24 / / (zrI jyotivijayajI kRta tattvAmRtam) 2. AlaMbanasUtraM vyaktaM, tatra gAthA - aha khaMtimaddavajjavamuttIo, jinnmypphaannaao| AlaMbaNAiM jehi u, sukkDyAnuM samAruha aa2aaN ti, (sthAnAMgasUtra abhayadevasUrijI TIkA adhyayana-4, uddezaka-1 sU. 247 TIkA) For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI 5 taravAnuM tattva to AtmAnA AdhyAtmika guNo ja che. te guNomAM jIvamAtrane tAravAnI pracaMDa zakti che. paripUrNa ratnatrayImAM zIghratAthI tAravAnI amogha zakti che; kAraNa ke temAM sarva AdhyAtmika guNono saravALo che. tethI mAre ke tamAre ke jIvamAtre taravA mATe avazya guNiyala banavuM paDaze. ApaNe ApaNA AtmA 52thI sarva doSone kADhIzuM ane sarva guNothI saMpUrNa banIzuM tyAre ja ApaNo mokSa thaze. tamArAmAM nAnA kaNiyA jeTalo paNa doSa haze tyAM sudhI tamAro mokSa nahIM thAya. 'mokSa eTale sarva doSothI mukti ane sarva guNonI prApti; kema ke temAM ja sarva anarthonuM nirAkaraNa che ane sarva aizvaryanI prApti che. tethI ja mokSa sarvasAra che. AtmA mATe je duHkhadAyI che te doSa che, ane je sukhadAyI che te guNa che. siddha thavuM eTale AtmAnA sarva guNa, sarva aizvarya ane sarva sukha-zAMtine pAmavAM. atyAre tamane satata du:kha ke saMtApa ApanAra tamArA AtmAmAM je tattva che, tene ame doSa kahIe chIe. A doSo nIkaLI jAya eTale duHkha ApameLe TaLI jAya. "doSa TaLe eTale duHkha TaLe" A siddhAMta samajAvo joIe. tame mAno cho ke 'garIbAI TaLe eTale duHkha TaLe, ane paisA maLe eTale sukha maLe'; paNa zAstra kahe che ke 'doSa TaLe eTale duHkha TaLe, ane guNa maLe eTale sukha maLe. sabhA : paisA maLe eTale bhautika sukha-zAMti to maLe ne ? sAhebajI : te to by-product (ADapedAza ke gauNa phaLa) che. tene mahattva mUrkha loko * aha khaMtimaddavajjavamuttIo jiNamayappahANAo / AlaMbaNAi~ jehiM sukkajjhANaM samAruhai / / 69 / / (Avazyakaniryukti evaM bhASya, zloka-1271 TIkA aMtargata dhyAnazataka zloka - 69, mUla) * sukkassa NaM jhANassa cattAri AlaMbaNA paM0 taM0 khaMtI 1 muttI 2 ajjave 3 maddave 4 / (cchAcAra pavannA, zlo-20, vinayavimalakhita TIvA) 1. cittameva di saMsAro, rAvivajJezavAsitam| taveva tevinimubta, mavAnta kRti thyate||8rU|| (adhyAtmasAra, adhira-28) * sakalakarmaklezakSayalakSaNo hi mokSaH, (yogavintu, kjo-rU, TIjA) 2. mokSaprAptinAvAdhA, savAnandravidhAyinI||rUdda7|| tato'pi mokSaprAptiH-nirvANalAbha:, anAbAdhA - sarvazarIramAnasavyathAvikalA / sadA-sarvakAlam, AnandavidhAyinI paramAnandarUpatvAttasyAH / (yogavintu, zrlo-rU67, mUla-TIvA) (prazamaratiprarAm zlo-rUorU, TIjA) * sarvameva sukhaM sarvasukhaM duHkhalezAkalaGkitaM muktisukham 3. kAmaH krodhastathA mohastrayo'pyete mahAdviSaH / ete na nirjitA yAvattAvatsaukhyaM kuto nRNAm ? / / 27 / / For Personal & Private Use Only (zrI jyotivijayajI kRta tattvAmRtam ) Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI Ape che. satya e che ke "aMdaramAM jene duHkha nathI tene bahAranuM duHkha pedA thavAnuM koI kAraNa rahetuM nathI'. badhA bahAranA duHkhanuM kAraNa A aMdaranuM duHkha che. jene aMdaranuM duHkha TaLI gayuM tene bahAranAM duHkho to ApameLe ja nAbUda thaI javAnAM. tamane spaSTa nirNaya joIe - nakkara zraddhA joIe ke "jIvamAtra guNathI ja tare che, ane huM paNa guNathI ja taravAno chuM. guNa sivAya mAro koI Aro-ovAro nathI. AkhA jagatane sukha-zAMti ApavAnI tAkAta guNamAM che'. kharo AnaMda AtmAnA nirmaLa guNomAM ja che. AkhuM vizva jyAre guNa tarapha jaze tyAre tene sukha-zAMti maLaze, bAkI nahIM maLe. tamane guNomAM ja sukhano anubhava thavo joIe, ane guNa e ja ekamAtra mokSanuM kAraNa samajAvuM joIe. TUMkamAM, AtmAnA guNo e ja vAstavamAM kharuM bhAvatIrtha che. tenAmAM jevI tArakatA che tevI tArakatA duniyAnI bIjI koI vastumAM nathI. gItArtha guru na hoya to cAle, dvAdazAMgIrUpa zAstro na hoya to paNa cAle, zrIsaMgha na hoya to paNa cAle, paNa AtmAnA guNo na hoya ane uddhAra thAya te kadI saMbhave ja nahIM. uparanAM traNe tIrtha vinA taryAnA dAkhalA che, paNa A cothA bhAvatIrtha vinA taryAno koI dAkhalo nathI. tethI zAstramAM lakhyuM ke "samyagdarzana e ja tIrtha, samyajJAna e ja tIrtha, samyakyAritra e ja tIrtha, ratnatrayI te ja mokSamArga ane mokSamArga te ja bhAvatIrtha'. vaLI guNAtmaka tIrthanI vAta jainazAstro ja kahe che tevuM nathI, anyadarzananAM zAstromAM paNa A vAta che. skaMdapurANamAM lakhyuM che ke A prayAga Adi kahevAtAM tIrtha te to dharAtIrtha che, paNa kharAM tIrtha to mAnasa tIrtha che". ahIM mAnasa tIrtha tarIke manamAM rahelAM ahiMsA, satya, brahmacarya Adi guNAtmaka bhAvo vivakSita che. jenA magajamAM A guNarUpa tIrthanI tArakatA besI jAya ane tenuM avalaMbana levAnuM cAlu kare; e jIva game tyAM, khUNe-khAMcare jAya, topaNa teno mokSa aTake nahIM. jo tame A guNo pAmI jAo to tame paNa nakkI karavAnA. are ! kadAca jainazAsanathI vikhUTA paDI jAo topaNa tamAro uddhAra aTake nahIM. A bhAvatIrtha sAmAnya nathI. AtmAne kharuM ugAranAruM tIrtha A ja che. tenA mATe zabda ja "mArga' lakhyo. dasa pUrvadhara evA pU. umAsvAtijI mahArAjAe tattvArthasUtra nAmanA mahAna zAstranA prAraMbhamAM prathama sUtramAM ja lakhyuM ke "sIddarzanazAnacaritra mokSamA." A mahAvAkya jevuM sUtra mUkIne kahyuM ke "A ja kharo mokSamArga che.' samudramAM koI DUbato mANasa tarIne upara Ave, guMgaLAmaNathI trAselo che ane temAMthI bacavAnI tamannAthI sapATI para AvIne vicAre ke dariyAmAMthI jhaTa bahAra nIkaLI jAuM', to tenI AMkho cakaLavakaLa thaIne zodhe zuM? kAMThe jato rasto. kAMThe jato sAco rasto maLI gayo ane hAtha-paga halAvato hoya to bIjA koInI 1. zrIparvatAditIrthAni dharAtIrthaM tthaaprm| mAnasAnyapi tIrthAni satyAdIni ca vai priye! / / 686 / / (verAMza) 2. jnyaandrshncaaritrruupmaargprtipaadnN| (35miti prastAva-2) For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI sahAya vinA te sIdho kAMThe pahoMcI jAya, tema saMsArasAgarathI taravAno mArga bolo ke tIrtha bolo te eka ja che; kema ke vAstavamAM mArga ja tAranAro che. "je tAre te tIrtha" e nyAyathI zAstramAM lakhyuM ke "mo nitya" mArga pote ja tattvathI tAranAra che. vyavahAranayathI ane nizcayanayathI bhAvatIrthanuM svarUpa : tamArI sAme eka pachI eka UMcAM bhAvatIrthonuM varNana rajU karuM chuM. ekane vicAro ne bIjuM bhUlo. A bhAvatIrtho uttarottara adhika adhika mahAnatAsUcaka che. pahelAM je tIrtho vicAryA te (1) gItArtha guru, (2) dvAdazAMgIrUpa zAstro, ane (3) caturvidha zrIsaMgha; e vyavahAranayathI bhAvatIrtha hatAM. A nizcayanayanuM bhAvatIrtha che. ApaNe varNananI zarUAta bhAvatIrthathI karI che. hA, mAtra tIrtha zabdanA vyutpattinA avasare dravyatIrthanA be prakAra kahyA hatA : (1) pradhAna dravyatIrtha ane (2) apradhAna dravyatIrtha. apradhAna dravyatIrtho : anya dharmanAM zAstro nadInA saMgama, sarovaranA kinArA-kAMThA ke samudranA ghATa, beTa te badhAne tIrtha kahe che. pavitra bhUmi tarIke tyAM snAna vagere karavAnuM kahe che. vaLI, tene puNyanuM kAraNa kahe che; paNa ApaNA zAstrakAroe te badhAne eka jhATake cancel (rada) karyA; kema ke A badhAM apradhAna dravyatIrtha che, eTale ke zuddhabhAvanuM kAraNa ja na bane tevAM dravyatIrtho che. jainazAsanamAM apradhAna dravyatIrthonI phUTI koDInI paNa kiMmata nathI. jema bhAvanuM sAdhana na bane tevAM nAmatIrtha, sthApanAtIrtha nakAmAM che, tema apradhAna dravyatIrtha paNa nakAmAM che. tame makAnane tIrtha epArTamenTa' nAma ApyuM te nAmatIrtha kahevAya, paNa te tAre nahi; tethI tenI kAMI kiMmata nathI. je bhAvanuM sAdhana na bane ke jene bhAva sAthe koI link-connection (kaDI-joDANa) nathI; tevAM nAmatIrtha, sthApanAtIrtha ane dravyatIrthanI Atmika dRSTie aMzamAtra kiMmata nathI. are ! tIrtha mATe ja nahIM, arihaMta mATe paNa lakhyuM ke "bhAvanirapekSa nAmaarihaMta, sthApanAarihaMta ke dravyaarihaMtanI koI kiMmata nathI'. jainazAsanamAM bhAvanuM kAraNa bane tevA dravyanI ja kiMmata che. prabhuzAsanamAM bhAvane atyaMta mahattva apAyuM che. pU. upAdhyAyajI mahArAjAe lakhyuM ke, "zuddha bhAva jehano che tehanA, cAra nipA sAcA re, jehamAM bhAva azuddha che tehanA, eka kAce savi kAcA re". 1. aparamapi nadyAditIrthaM tucchA-'naikAntikA-''tyantikadAha-tRSNA-malApanayanaM vidadhAti, etattu saMghatIrthamanAdikAlAlInatvenAnantAnAM dAha-tRSNA-malAnAmaikAntikamAtyantikaM cApanayanaM karoti; ataH pradhAnatvAd bhAvatIrthamucyate, nadyAditIrthaM tvapradhAnatvAd dravyatIrthamiti bhAvaH / / 1034 / / (vizeSAvaramANa mA-2, vaka-2034, TIva) For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI ahIM TUMkamAM, sAra e che ke "bhAvatIrtha ane bhAvatIrthanuM kAraNa evA pradhAna dravyatIrthanI ja kiMmata che ane tenI sAthe saMkaLAyelA hoya te ja nAma ane sthApanA paNa pavitra che, bAkI bhAvatIrthathI asaMlagna koIno mahimA nathI." A dRSTithI ja meM tamArI sAme bhAvatIrthanA varNanathI zarUAta karI che. tyArabAda pradhAna dravyatIrthonuM varNana Avaze tyAre te samajAvIza. prastutamAM vyavahAranaya jaMgama tIrtharUpa gItArthaguru, temanAmAM rahela dvAdazAMgIrUpa zAstro ane A baMnenA anuzAsanamAM rahelo sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikArUpa caturvidha saMgha A traNene bhAvatIrtha kahe che; kema ke A traNemAM tArakazakti che. traNe tIrtha lAyaka jIvane taravAmAM avalaMbana banI zake che. Aja divasa sudhImAM 99.99 TakA jIvo A traNathI taryA che. taravAno rAjamArga A ja che. vyavahAranayA rAjamArga ja pakaDe, keDImArgane avoid kare. (choDI de, vivakSA na kare.) rAjamArga ane keDImArga A baMneno distancethI (aMtarathI) samanvaya nizcayanaya kare. vyavahAranayathI bhAvatIrtha : jenAthI vyavahAra karI zakAya tevI sthUla vyavasthAne grahaNa karanAra vyavahAranaya che. lokamAM 99.99 TakA jIvo jene avalaMbIne AgaLa vadhI zake tene vyavahAranaya mahattva Ape che; kAraNa ke vyavahAranaya nimittavAdamAM mAne che. tethI te nimittakAraNanI mahattA darzAvaze. gItArtha guru, dvAdazAMgI ane zrIsaMgha pAtra jIvone taravAmAM zreSTha nimittakAraNa che. vaLI, A traNe tIrtho bahArathI skUla eTale ke dekhAya tevAM che. uparAMta 99.99 TakA jIvone tAranArAM che, eTale rAjamArga che. bahulatAnI apekSAe, nimittakAraNanI apekSAe ane sthUlatAnI apekSAe vyavahAranaya A traNeyane bhAvatIrtha kahe che. bhAvatIrtha eTalA mATe ke traNeya jIvaMta che, nahIMtara dravyatIrtha kahevAya. nizcayanayathI bhAvatIrtha : have A cothuM bhAvatIrtha evuM che ke je AMkhe dekhAya nahIM ane indriyothI grahaNa thAya 1. etena siddhAcalAderArAdhyatvamapi vyAkhyAtam, jJAnadarzanacAritrarUpabhAvatIrthahetutvenAsya drvytiirthtvaat| (tizata sno-2, TakA) * tIrthaM nadyAderiva saMsArasya taraNe sukhAvatAro maargH| tacca dvedhA dravyatIrthaM bhAvatIrthaM c| dravyatIrthaM tIrthakRtAM jnm-diikssaajnyaan-nirvaannsthaanm| yadAha-"jammaM dikkhA nANaM titthayarANaM mhaannubhaavaannN| jattha ya kira nivvANaM AgADhaM daMsaNaM hoi||" [] (AzAstra prAza-2, 4-6, TIvA) 2. "tattvArthagrAhI nayo nizcayaH, lokAbhimatArthagrAhI vyavahAra:' tattvaartha-te yuktisiddha artha jANavo. lokAbhimatate vyavahAra prasiddha. (dravya-guNa-paryAyano rAsa, DhAla-8, gAthA-21, bAlAvabodha) * tathA, lokaprasiddhArthAnuvAdaparo vyavahAranayaH, yathA paJcasvapi varNeSu bhramare satsu zyAmo bhramara iti vyapadezaH / (jainatamASA) 3. guNasamudAyaH snggho'nekpraannisthsmygdrshnaadyaatmktvaat| (pratimAzataka, zloka-67 antargata stavaparijJA zloka-26, TIkA) For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI nahIM; kema ke te AtmAnA guNasvarUpa che. sUkSma evA AtmAnA badhA guNo bhAvAtmaka che, je mokSanA upAdAnakAraNa che. upAdAnakAraNane ja mahattA ApanAra nizcayanaya tene bhAvatIrtha kahe che. vaLI nizcayanaya akSepaphalavAdI che; eTale nizcayanayanA mate AtmAnA AdhyAtmika guNa te ja sAkSAt tAraka hovAthI svayaM tIrtha che; jenuM avalaMbana laIne (gItArtha) guru tare che, zAstro paNa tenA dvArA ja tAre che, zrIsaMgha paNa tenA avalaMbanathI ja kare che. tethI sIdhI tAranAra to ratnatrayI ja che. AkhuM jainazAsana vyavahAranaya-nizcayanayathI gUMthAyeluM che. bhagavAne AkhI duniyAnuM varNana vyavahAranaya-nizcayanayathI karyuM che. are ! A bhIMtanuM varNana paNa vyavahAranaya-nizcayanayathI karyuM che. samagra dharmatIrtha lo; to tenA nAmadharmatIrtha, sthApanAdharmatIrtha, dravyadharmatIrtha ane bhAvadharmatIrtha ema bheda paDe. temAM bhAvanirapekSa, rAmatIrthane ane sthApanAtIrthane tathA apradhAna dravyatIrthane rada karyo. bAkI rahelA bhAvatIrthanuM ane pradhAna dravyatIrthanuM kramazaH varNana karIzuM, eTale tIrthakaroe sthApelA tAraka tIrthano samagratAthI tamane bodha thaI jAya. tamArA manamAM spaSTa jhAMkhI thaI jAya ke "dharmatIrtha A vastu che. jyAM hoya tyAM jainazAsananI jaya bolo cho to jIvanamAM zAsana ke tIrtha vAstavika samajAya, teno koI divasa goTALo na thAya, tevI spaSTa bhedarekhA tamane ApavI che. tame zAsanadevanI jaya bolo ke tIrthakarane namaskAra karo tyAre A tAraka bhAvatIrtha yAda AvavuM joIe. sabhA : nizcayanayano abhiprAya zuM ? sAhebajI : nizcayanaya sUkSma bhAvAtmaka AMtarika vastune mahattva Ape che. gItArtha guru AMkhe dekhAya che, dvAdazAMgI zabdarUpa zrutajJAna kAnathI saMbhaLAya che, caturvidha saMgha najare dekhAya che; jyAre AdhyAtmika guNa najare dekhAtA nathI ke kAnathI sAMbhaLI zakAtA nathI, te to bhAvAtmaka che. je meLave te ja anubhave, je pAme te ja mANe, bIjA beThA havA khAya. pU. upAdhyAyajI mahArAje lakhyuM ke "jinahI pAyA tinahI chipAyA'. guNa pAmyA pachI koIne hatheLImAM laIne dekhADI zakAtA nathI. je pAmyA che te jAte pAmyA che, je pAmaze te ja teno svAda cAkhaze, tenI anubhUtinI majA bIjA koI mANI zakaze nahIM. guNa koIne levaDa-devaDa tarIke ApI zakAtA nathI, koI pAsethI AMcakI zakAtA nathI, AMtarika guNonuM AdAna-pradAna ke apaharaNa zakya ja nathI; kAraNa ke A vastu AMtarika bhAvAtmaka che, sUkSma che. ane sUkSma vastune nizcayanaya pakaDe che. nizcayanaya mokSanA avaMdhya upAdAnakAraNa AdhyAtmika guNone ja bhAvatIrtha kahe che. tamane dRSTikoNa spaSTa thaI javo joIe. nizcayanayano angle (daSTikoNa) A che, te guNone bhAvatIrtha kahe che. vyavahAranaya prathama traNane bhAvatIrtha kahe che. baMne pAchaLa cokkasa kAraNo che. nizcayanayanA bhAvatIrthane pamADavAmAM vyavahAranayanAM bhAvatIrthonI saphaLatA : ratnatrayI evo mArga che ke jemAM rAjamArga ane keDImArga ema badhuM samAI jAya. taravAnA For Personal & Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 bhAvatIrtha - ratnatrayI badhA rastA temAM samAI jAya, badhI keDIo paNa tyAM maLavAnI che, ane mULa rAjamArga paNa tyAM maLavAno che. jeTalA taranArA che te badhA A raste ja nIkaLavAnA che. mokSamArganI A trunk line (mukhya rasto) che. je A mArga para caDhe te avazya aMtima biMdu sudhI pahoMce. vahelA-moDA dhyeya, lakSyane hAMsala kare ja. A ratnatrayImAM anupama-aciMtya zakti che, zaraNa svIkA2nA2ne-avalaMbana lenA2mAtrane avazya tAre che. gItArtha gurunI nizrA svIkAravA chatAM, dvAdazAMgIne pAmavA chatAM, sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikArUpa zrIsaMghanuM sAMnidhya svIkAravA chatAM na taryAnA dAkhalA maLaze, paNa ratnatrayIne pAme ane taryA na hoya tevA dAkhalA nahIM maLe. sabhA : to Apa kema kaho cho ke eka Tako jIva ja A mArgethI tare che ? sAhebajI : te vidhAnanuM mULa tathya tame samajyA ja nathI. teno Azaya e che ke AgalAM traNa tIrtha 99 TakA jIvone mokSe laI jAya, jyAre mAtra ratnatrayIrUpa tIrthane baLe mokSe janArA eka TakA ja jIvo che. chatAM te traNe tIrtho paNa A raste caDAvIne ja. mokSe mokalaze. badhA rastA aMte ratnatrayIrUpa mArgamAM maLe che. tene pamADyA vinA gItArtha guru paNa tAraka na banI zake. sArAMza e che ke 'vyavahAranayanA badhA rastA aMte nizcayanayamAM pariNAma pAme, ane je nizcayanayamAM pariNAma na pAme tevo vyavahAranaya jUTho che'. te vyavahAranayanI jainazAsanamAM kiMmata nathI. nizcayanayasAdhaka ja vyavahAranaya sAco che, paraMtu A siddhAMta samajavo agharo che. tAravAmAM nimittakA2Na evA gItArthaguru paNa upadeza dvArA upAdAnamAM zuddhi na lAve to te jIvano uddhAra na thAya; ane upAdAna evA AtmAmAM suguru AdinA AlaMbanathI ke vaga2 AlaMbane zuddhi thAya, nirmaLa Atmika guNo pragaTe to ja te jIva tare. tethI nimittakA2Na para bhAra mUkanAra vyavahAranayanuM kArya paNa aMte nizcayanayanA mAdhyamathI phaLaprApti sudhI dorI javAnuM che. tethI nizcayanayasAdhaka vyavahAranaya ja zuddhavyavahAranaya gaNAya. jainazAsanamAM jyAre jenI vAta Ave tyAre tenI apekSA joDIne varNana karAya; chatAM badhAmAM pure logicthI (zuddha tarkathI) vAta che, apekSA joDI joDIne bole che, koInuM ekAMte mahattva nathI, badhAnuM te te apekSAe mahattva che. eTale ja jainazAsana nayavAda-syAdvAdathI bhareluM che. duniyAmAM teno koI joTo nathI; paNa jema gAmaDAnA bharavADane super computer (asAmAnya pariNAma dekhADatuM Adhunika yaMtra-kompyuTara) maLe, tema tamArA hAthamAM jainazAsana AvyuM che. zAsana janmathI maLyuM che, paNa tene oLakho to tamAro avatAra saphaLa. atyAra sudhImAM sarve tIrthaMkaro, sarve gaNadharo, sarve kevalIo ane AkhA saMghane tAranAra A ratnatrayI che, bhaviSyamAM paNa te ja raheze. 1. nANAdi tihA maggaM ||1323|| jJAnAdikaM "tridhA" trividhaM pAramArthikaM mArga / ... (dhRtvasUtra mAdhyagAthA-2322, mUla, TIjA) * yaH punarjJAnacAritradarzanADhyo vimuktaye / mArgaH sarvo'pi so'nena, lopito lokavairiNA / / 219 / / For Personal & Private Use Only (35miti prastAva-4) Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI sabhA H ratnatrayI pAmyA kyAre kahevAya ? sAhebajI : te pachI kahIza, atyAre to ratnatrayIno mahimA samajAvavo che. AgaLanAM traNa tIrthone vyavahAranaya bhAvatIrtha kahe che, paNa nizcayanaya kahe ke emano bahu mahimA nathI. tamAmamAM kharo mahimA A cothA tIrthano che. gItArtha guru paNa ratnatrayI na pAme to havA khAtA rahe che. zAstra AkhAM ne AkhAM bhaNI jAya, paNa aMtaramAM ratnatrayI na pragaTe to koI kAma thAya nahIM. zrIsaMghamAM paNa vyavahArathI ApaNe anaMtI vAra sabhyapada noMdhAvyuM che, kema ke anaMtI vAra oghA karyA che. are ! kadAca bhAvathI paNa membership (sabhyapada) meLavI lo, chatAM AtmAmAM ratnatrayIno paripUrNa vikAsa na thAya to tamAro mokSa na thAya. saue pharI pharIne ahIM ja ratnatrayI para ja AvavAnuM che, kema ke mArga A ja che. tenA mATe zabda "mo" rAkhyo. A mArga nAkanI dAMDI jevo saraLa che. jIvamAtre saMsAranA sarva duHkhathI mukta thaI muktirUpa sukhane prApta karavuM hoya to teno upAya A tIrtha ja che. bIjuM tIrtha sAdhana tarIke hoya to sAruM, ane na hoya topaNa vAMdho nahIM, paraMtu AnA vinA to nahIM ja cAle. A tathya spaSTa samajAvuM joIe. 11 game teTalA tIrthaMkaro bhUtakALamAM thayA ane bhaviSyamAM thaze, lAkho-karoDo nahIM paNa abajo-asaMkhya varSo jAya, karoDo dharmAcAryo thAya, paNa koInI trevaDa nathI ke AmAM koI ghAlamela karI zake, pheraphAra karI zake. dharma nahIM samajanArA zaMkA kare ke 'bhagavAna mahAvIre kahelo je dharma, te atyAre ghaNo badalAI gayo che, vaccenA AcAryoe manamAnyA pheraphAra karyA che'. paNa AvuM bolanArane bhAna nathI ke 'A zAsananuM tattva eternal (zAzvata) che'. are ! tIrthaMkaronI paNa majAla nathI ke mArga badalI zake. UlaTuM temane paNa taravuM hoya to svayaM mArganuM anusaraNa karavuM ja paDe. anaMta kALathI sunizcita mArgano goTALo thavAno ke ghAlamela thavAno avakAza ja nathI. buddhizALI ane samajadAra vyakti hoya te samajI zake ke dharmanuM mALakhuM ja evuM che ke temAM ghAlamela na thaI zake. hA, tame abUjha bano to tamane UThAM 1. yatazcAtra sarvajJopajJe sajjJAnadarzanacAritrapradhAne pravacane / (35miti. prastAva-2) 2. suya dhamma tittha maggo pAvayaNaM pavayaNaM ca egtttthaa| suttaM taMtaM gaMtho pADho satthaM ca egaTThA | | 130 / / tathA mRjyate - zodhyate anenAtmeti mArgaH, mArgaNaM vA mArgo, anveSaNaM zivasyeti, (AvazyanivRtti vaM mANya mALa-z, zrlo-230, mUla-TIjA) meM mAnzabdArthamAda majjijjai sohijjai jeNaM (tA) to pavayaNaM tao maggo ahavA sivassa maggo maggaNamannesaNaM paMtho | | 1381 / / tatastasmAt pravacanaM mArga ucyate / yena kim ?, ityAha- "mRjU zuddhau" mRjyate zodhyate'nena karmamalina AtmA, tasmAd deto:| athavA, mArganuM mArgoDanveSAM panthA: zivasmRti||rU8|| (vizeSAvavamAQ mAna-2, zlo-281, mUtra-TIjA) For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI bhaNAvI zakAya. jema sAmAnya gharAkane vepArI mUrkha banAve, paNa temAM vAMka grAhakano vadhAre che; kAraNa ke sAco vepArI mAla ja evo vecato hoya ke je mAlanI asaliyata sAme nakalI mUkatAM tarata ja khabara paDe. Aje evI industry (kArakhAnAM) che ke je potAnI product (mAla) mATe with claim (dAvA sAthe) kahI zake, 'amArI productnuM (vastunuM) koI duplication (nakala) nahIM karI zake. je enuM duplication (nakala) ka2ze te pakaDAI jAya tevuM ja haze; kema ke mAla banAvavAmAM amArI monopoly (ijAro) che, tene koI AMTI na zake.' tema jainazAsanamAM ratnatrayIrUpa kalyANano mArga evo batAvyo che ke jenuM duplication (nakala) zakya ja nathI. mAtra tame mUrkha ho to koI tamane ADe raste caDAvI de, paraMtu temAM tamArI gerasamaja ane ajJAna mukhya kAraNa che. bAkI [ cArakane spaSTa samajAya ke 'du:kha ane saMtApanAM kAraNa rAgAdi vikAro che, ane teno virodhI bhAva evA samyagdarzana, samyajJAna ane samyakcAritra e ja taravAno mArga che. AmAM koIne goTALo karavAno avakAza ja nathI'. sabhA : ghAlamelano prazna na hoya paNa interpretation (arthaghaTana) to alaga-alaga hoI zake ne ? 12 sAhebajI : nA, paththaranI lakIranI jema 'vikAro pratyakSa du:khadAyI che, ane tenA virodhI AtmAnA guNo ja tAraka che' temAM saheja paNa AchuM-pAchuM na thAya, paNa tame ja DobA raho to khoTA artho bhaNAvAya. buddhizALI tarata pakaDI le ke A khoTuM che ane A sAcuM che. lAkhokaroDo-abajo varSo jAya topaNa A zAsananuM mALakhuM ja evuM che ke emAM koI garabaDa zakya nathI. kadAca abUjha varga ja varcasva dharAvato hoya topaNa bhaviSyamAM zAsanamAM koI ne koI buddhizALI avazya pAkaze, je mULa siddhAMtanA AdhAre bheLaseLane cALI zakaze; kAraNa ke tIrthaMka2kathita mULabhUta siddhAMto pAradarzI spaSTatA dharAve che. je buddhizALI nathI te kadAca doravAI jAya to tene vyaktigata geralAbha thAya, paNa satyano prakAza kAyama lopAya nahIM, evI majabUta dharmanI imArata tIrthaMkaro ApIne gayA che. are ! hathoDA ThokI ThokIne thAkI jAya topaNa koI eka kAMkarI na kheravI zake. tame nathI samajyA eTale tamArA para A zAsananI image (chAyA-prabhAva) nathI, paNa mULathI mArga Avo nakkara che. temAM jarAya pheraphAra zakya nathI. 1game teTalA tIrthaMkaro thayA ke thaze, saue - samyagdarzana, samyajJAna ane samyakcAritra e 1. yaduta - yAnyetAni jJAnadarzanacAritrANi bhagavanmatasArabhUtAni / (3pamiti. prastAva-2) * abhaviMsu purAvi bhikkhuvo, AesAvi bhavaMti suvvatA / eyAiM guNAiM Ahu kAsavassa aNudhammacAriNo ||20|| he bhikSavaH sAdhavaH !, sarvajJaH svaziSyAnevamAmantrayati, ye'bhUvan-atikrAntA 'jinA:' sarvajJAH 'AesAvitti AgamiSyAzca ye bhaviSyanti, tAn vizinaSTi-'suvratAH' zobhanavratAH, anenedamuktaM bhavati-teSAmapi jinatvaM suvratatvAdevAyAtamiti, te sarve'pyetAn For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI ja mokSamArga che - ema kahyuM; kAraNa ke ekadama akabaMdha mALakhuM che. mATe ja kahuM chuM ke sanAtana-zAzvata-sAco-sIdho-saraLa-TUMko evo A mArga che. bhUtakALamAM je taryA te ahIMthI ja taryA, ane bhaviSyamAM taraze te badhA paNa ahIMthI ja taravAnA che. sarva rastA ahIM ja maLe che. AyurvedamAM sarva roganI eka davAtulya rasAyaNo hoya che, tenI jema A ratnatrayIrUpa bhAvatIrtha sarva bhAvaroganI eka davA che. "tIrthakarone paNa pUjanIya ratnatrayIrUpa bhAvatIrtha : A tIrtha sarvane parama pUjanIya, atyaMta pavitra ane zirasAvaMdya che. tIrthakaro paNa A tIrthane "namo titthassa" kahIne namaskAra kare che. dvAdazAMgInuM arthathI avalaMbana laIne tIrthaMkaro A bhavamAM taryA che, ane AgalA bhavamAM zabdathI paNa AlaMbana lIdhuM che. tethI RNasvIkArarUpe dvAdazAMgI temane paNa namaskaraNIya che. vaLI zrIsaMgha paNa AgalA bhavomAM upakArI che, ane vyakti karatAM samUha mahAna che. mATe pote tIrthapati, tIrthanA nAyaka hovA chatAM samUharUpa zrIsaMghane-tIrthane namaskAra kare che. te ja rIte A ratnatrayIrUpa tIrthane paNa "namo hindussathI namaskAra kare che; kAraNa tIrthakaro jANe che ke huM paNa cheka ahIM sudhI pahoMcyo te A anantaroditAn guNAn 'AhuH' abhihitavantaH, nAtra sarvajJAnAM kazcinmatabheda ityuktaM bhavati, te ca 'kAzyapasya' RSabhasvAmino varddhamAnasvAmino vA sarve'pyanucIrNadharmacAriNa iti, anena ca samyagdarzanajJAnacAritrAtmaka eka eva mokSamArga-ityAveditaM mavatatiAra | | (sUtrakRtAM sUtra kRta-2, adhyayana-2, zo-rU, zno-20 mUna, zItavAvArtha vRtta TIzA) 1. goyamA! titthayare NaM tAva titthayare titthe puNa cAuvaNNe smnnsNghe| se NaM gacchesuM paiTThie, gacchesu pi NaM sammaiMsaNanANa-cAritte pitttthie| te ya sammadaMsaNa-nANa-cAritte paramapujjANaM pujjayare parama-saraNNANaM saraNe, parama-sevANaM sevvyre| (mahAnizIthasUtra navaNIyasAra nAma paMcama adhyayana) 2. "tIrtha" zrutajJAnaM tatpUrvikA "arhattA" tIrthakaratA, na khalu bhavAntareNu zrutAbhyAsamantareNa bhagavata evmevaa''rhntylkssmiirupddhaukte| (bRhatkalpasUtra0 bhASyagAthA-1194, TIkA) * arhatAmapyahattA zAsanapUrvikA, (sanmatitapravaraVT0 vAMdu-2, zno-1, TIvA) * "tapubriyA saradaya" ti vavanA, (nivistarA TA) * atha "tappubviyA arahaye"tivacanaM samarthayannAha "vacanArthapratipattita eva", vacanasAdhyasAmAyikAdyarthasya jJAnAnuSThAnalakSaNasya; pratipattita eva-aGgIkaraNAdeva, nAnyathA, "teSAmapi" marudevyAdInAm, "api"zabdAdRSabhAdInAM ca, "tthaatvsiddha " sarvazitva-siddha , "tattvato" nivRjyA | (haribhadrasUrikRta lalitavistarA upari munisuMdarasUrikRta paMjikA) For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 bhAvatIrtha - ratnatrayI ratnatrayInA prabhAve ja. bhagavAna samavasaraNamAM birAjamAna thaI jagatanuM utkRSTa tIrthapravartanarUpa kArya karavA tatpara thAya che, te ratnatrayInI sAdhanAthI ja. tIrthakarone tIrthaMkarapada sudhI lAvanAra paNa A ratnatrayIrUpa tIrtha che ane aMte mokSe mokalanAra paNa ratnatrayI ja che. tethI ratnatrayIrUpa mokSamArga e sarvane vaMdanIya, sevanIya, pUjanIya, vizvatAraka bhAvatIrtha che. nizcayanayano mAla jarAye kAco na hoya. te top levelnI quality (utkRSTa kakSAnI guNavattA) batAvIne ja vAta kare. anyaliMgIone paNa tAraka - ratnatrayI : nizcayanaya jene bhAvatIrtha tarIke svIkAre temAM jarAya kacAza na hoya, paNa zreSThatA ja hoya. tethI A bhAvatIrthano mahimA gAtAM kahyuM ke "jainazAsanamAM ja nahi, paNa jainazAsananI bahAra rahelA jeTalA jIvo mokSe jAya che, te paNa A ratnatrayIrUpa tIrthanI sAdhanAthI ja mokSe jAya che." kema ke A zAsanamAM hoya teno ja mokSa thAya ane bahAra rahelAno mokSa na thAya tevuM vItarAga kahetA nathI. temaNe to eka ja rAkhyuM che ke satya hoya tene svIkAravAnuM. pote pUrNajJAnI che eTale satya pratyakSa dekhAya che. tethI spaSTa kahe che ke "A zAsanamAM rahelo ke A zAsananI bahAra rahelo jIva paNa, mArga pAme to tarIne mokSe jaI zake che - pachI te gRhastha hoya ke anya liMgano sAdhu hoya, manuSya hoya ke pazu hoya - ratnatrayIthI badhA tare'. game tyAM rahelA, game te darzanamAM hoya paNa taranAramAtrane tAranAra A ratnatrayIrUpa sanAtana-zAzvata mokSamArga che. je je anyaliMge siddha thayA che - temaNe gItArtha gurunuM zaraNuM nathI svIkAryuM, dvAdazAMgI vAMcI-sAMbhaLI nathI, caturvidha saMghano paNa paricaya karyo nathI, chatAM te taryA - te A ratnatrayIrUpa mokSamArgano ja prabhAva che. sabhA H arthathI dvAdazAMgInuM zaraNuM to lIdhuM ne ? sAhebajI : arthathI dvAdazAMgInuM avalaMbana svIkAryuM paNa te to ekaluM zrutajJAna thayuM, ekalA zrutajJAnathI mokSa che ke saMpUrNa samyagdarzana-jJAna-cAritrathI mokSa che ? zrutajJAna mahAna ke teno paNa jemAM samAveza thaI jAya tevAM pAMca jJAna mahAna ? vaLI pAMca jJAna mahAna ke pAMca jJAnano paNa jemAM samAveza thaI jAya tevo mokSamArga mahAna ? pAMca jJAnamAM zrutajJAna samAya ane pAMca jJAna paNa ratnatrayImAM samAya. tethI ratnatrayImAM paripUrNa tArakatA che. AkhA jagatane tAranAruM ane advitIya tArakazakti dharAvanAruM to A ratnatrayIrUpa bhAvatIrtha ja che. anya dharmamAM jeTalA paNa mokSe gayA te badhAe zuM karyuM ? basa, rAjamArga pakaDI lIdho. 1. bhAvaliGgAttato mokSo, bhinnaliGgeSvapi dhruvaH / kadAgrahaM vimucyetadbhAvanIyaM manasvinA / / 188 / / (dhyAtmisAra, fthavAra-28) - bhAva liMga jAteM bhaye, siddhA panarasa bheda, tAteM AtamakuM nahi, liMga na jAti na veda. 77 (upA. zrI yazovijayajI ma. sA. viracita samAdhizataka) For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI 15 te jIvo evA laghukarmI hatA ke jethI temanA aMdaranAM AvaraNa-aMdhakAra ochAM hatAM. ApaNAmAM AvaraNa-aMdhakAra gADha che, eTale hathoDA paDe topaNa bhedAto nathI; tamAre tamAruM kalyANa karavuM hoya to paNa kema karavuM te tamane dekhAtuM nathI, sUjhatuM nathI. are ! mArgadarzana ApanAra hoya topaNa magajamAM set thatuM (goThavAtuM) nathI. A ja batAve che ke aMdara ghora aMdhakAranAM paDalo che. anya dharmamAM je haLukarmI hoya tene eTalAM ochAM paDela hoya, ke jarAka koI suMdara zAstravacana maLI jAya topaNa tenuM utthAna cAlu thAya. temanA zAstramAM paNa bodhadAyaka pado che. temAMnA koI padanuM ciMtana-manana cAlu thAya jenAthI aMdaranuM AvaraNa tUTe, ane jema jema AvaraNa tUTe tema tema AgaLanuM dekhAya. te rIte AgaLa cAlatAM cAlatAM AvA jIva cheka samatAmAM pahoMce. jeo ratnatrayI pAmyA te badhA taryA te samatAnA prabhAve; kema ke jainazAstro kahe che ke zAsanamAM rahelo ja tare tevo ekAMta nathI. UlaTuM ema kahyuM che ke "jene jainajAti, jainaveza, pakSa-saMpradAya vageremAM ekAMta Agraha che teo mUDha, avicAraka, bhavabhramaNa karanArA che." mATe jainazAsananI bahAra rahelo paNa aMdarathI mArga pAme to tarI jAya. pU. upAdhyAyajI mahArAjAe adhyAtmasAramAM kahyuM che ke, "anyaliGgAdisiddhAnAmAdhAraH samataiva hi / ratnatrayaphalaprApteryayA syAdbhAvajainatA / / 9/23 / / " bhagavAne potAnA ane bIjAnA anuyAyI mATe rasto eka ja Apyo che. vaLI te paNa temaNe pedA karyo nathI, te universal ane eternal (vaizvika ane zAzvata) che. ahIM kATalAM badhAnA mATe samAna che, koI bhedabhAva nathI. sAco mArga pAmyA pachI jeTalI gati karazo teTalA AgaLa vadhazo. bhagavAna kahe che ke "mAro anuyAyI paNa jeTalI gati karaze eTalo ja AgaLa vadhaze'. kadAca anya dharmamAM rahelo gatimAM AgaLa vadhI gayo to bhagavAna evuM nahIM kahe ke "mAro anuyAyI jaladI taraze". duniyAnA koI dharmamAM satyanI ATalI khevanA-Agraha 1. vat "mana" paramArtharamArtha "martha" niyamahavAna "anyatrapi" nainapracAtaravatapranTeDapi ! (gurutattvavinizvaya 3nAsa-4, znovA-72. TIvA) 2. liGgaM dehAzritaM dRSTaM, deha evAtmano bhv| na mucyante bhavAttasmAtte, ye liGgakRtAgrahAH / / 87 / / jAtidehAzritA dRSTA, deha evAtmano bhavaH / na mucyante bhavAttasmAtte, te (ye??) jAtikRtAgrahAH / / 88 / / jAtiliGgavikalpena, yeSAM ca samayAgrahaH / te'pi na prApnuvantyeva, paramaM padamAtmanaH / / 89 / / (samAdhizatam) - liMga deha Azrita rahe, bhavako kAraNa deha; tAte bhava chede nahi, liMga-pakSa-rata jeha. 73 jAti deha Azrita rahe, bhavako kAraNa deha; tAteM bhava chede nahi, jAti-pakSa-rata jeha. 74 jAti liMgane pakSameM, jinakuM hai daDha-rAga; moha-jAlameM so pareM, na lahe ziva-sukha bhAga. 75 liMga dravya guna Adare, nizcaya mukha vyavahAra; bAhya liMga haTha naya mati, kare mUDha avicAra. 76 (upA. zrI yazovijayajI ma. sA. viracita samAdhizataka) For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 bhAvatIrtha - ratnatrayI nahIM maLe. cokhA zabdomAM kahyuM ke "samakita pAmavA je guNa joIe, te guNa game tyAM rahelo paNa pAme, to samakitano avazya lAbha meLave'. AmAM mArA-tArAno bhAva nathI. zAstrone samajo cho ? jagatamAM eka ja muktino mArga - ratnatrayI : cothuM bhAvatIrtha samajAI jAya tene to thAya ke sAme khullI saDaka dekhAya che, mAtra DagalAM mAMDavAnI jarUra che. paNa tame to kaho ke "cAlavuM ja nathI', to mAre kAMI kahevAnuM rahetuM nathI. jeTalA cAlyA eTalo rasto kapAvAno. doDo to paNa vAMdho nathI. hAMphatA-hAMphatA paNa gati karyA karo, paMtha kApyA karo to tamAruM kalyANa thaze ja. bhavasAgarathI tAravAnI zakti samyagdarzana, samyajJAna, samyakyAritramAM ja kema che ? tenA zAstramAM sarasa tarkabaddha khulAsA ApyA che. "mArga mAtra A eka ja che' tevo daDha nirNaya thavo joIe. ghaNA kahe ke "rastA aneka che'. to temane kahevAnuM ke "A tamArI buddhino bhrama che, jethI tamane ghaNA rastA dekhAya che'. eka cokkasa ThekANethI bIjA cokkasa sthAne javuM hoya to teno saraLa rasto eka ja hoya, kadI ghaNA na hoya. muMbaIthI dilhI javAno sIdho-saraLa rasto eka ja hoya. bAkI bIjA rastA ADAavaLA ja hoya. temAM jeTalI ADAI che eTalo unmArga che ane jeTalI saraLatA che eTalo sIdho mArga che. sabhA H te paNa mArga to che ja ne ? sAhebajI temAMthI jeTalI ADAI che te kADhI nAMkho eTale ApoApa mULa mArgamAM bhaLI jAya. dA.ta. tamAre ahIMthI sAme javuM che, to sIdho rasto eka ja haze, bAkInA pharI pharIne janArA haze. vaLI keTaluM phare te kahevAya nahIM. jemAM jeTalo phero che teTalo vyartha puruSArtha che. pherArUpa vAMkAI kADhI nAMkho eTale mULa rasto maLI jAya. sabhA : sIdhA rastA paNa aneka hoI zake ne ? sAhebajI : tevuM na banI zake. "na bhUto na bhaviSyati " to to pachI duniyAmAM satya ja pharI jAya, paNa satya kadI pharatuM nathI. tamArI buddhi phare to huM zuM karuM ? A holamAM ja sIdho rasto, ADo rasto ane UMdho rasto kADhIne prayoga karI juo. jAte na samajAya to bhUmitinA niSNAtane bolAvIne pUcho ke "A pointthI (sthAnathI) pelA point (sthAna) sudhI javuM che, tenA sIdhA rastA aneka batAvo'. to te kaheze ke "nIkaLe ja nahIM, sIdho rasto eka ja hoya'. chatAM tame tamArI buddhithI vicArI kAMI navuM kADhavA jazo arthAt navI keDI kADhazo, to thoDIka ADAza Avaze, ane te ADAzane dUra karavA jazo to enI meLe ja mULa sIdho rasto Avaze. zAstramAM lakhyuM ke "saMsAramAMthI mokSarUpI eka ja dhyeya para janArA eka ja nagaranA pathikone pahoMcavAnA aneka mArga kadI hoya nahIM, sIdho mArga eka ja hoya'. pachI game te dharmamAMthI For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 bhAvatIrtha - ratnatrayI jAo ke game te avasthAmAM jAo, paNa rasto to eka ja pakaDavo paDaze. bIjo sIdho rasto nahIM maLe. sabhA : samyagdarzana, samyajJAna ane samyakyAritra e traNamAMthI eka pragaTe to cAle ? sAhebajI : nA, traNe joIe. pU. umAsvAtijI mahArAjAe lakhyuM ke " sarjanazAnacaritra mokSamAH". eTale ke samyagdarzana-samyajJAna ane samyakyAritra e traNethI eka mokSamArga - traNeno samUha e ja mokSamArga - che. ekamAM mokSa apAvavAnI pUrI zakti nathI. tamane ema hoya ke ekaluM samyagdarzana pAmIne mokSe jaIza, to havA khAtA besI raho. ghaNA nizcayavAdIo kahe che ke "cAritrane bAju para mUko, samyagdarzana ane samyajJAnathI ame tarI jaIzuM', paNa ema banavAnuM nathI. traNamAMthI eka paNa ochuM hoya to na cAle. are ! traNamAMthI eka paNa adhUruM hoya topaNa mokSa na thAya. traNe joIe, ane te paNa pUrepUrAM joIe. tIrthakaroe paNa traNe pUrepUrAM meLavyAM tyAre ja temano mokSa thayo che. sabhA : anyaliMgamAM cAritra kyAM che ? sAhebajI : "tyAM paNa bhAvacAritra pragaTI zake. bhAvacAritra vinA to mokSa na ja thAya, paraMtu tamane kapaDAMmAM ja cAritra dekhAya che. zAstra kahe che ke mAtra kapaDAMmAM cAritra nathI, kapaDAM to cAritranuM sAdhana che'. A ogho paNa cAritranuM sAdhana che. sabhA : sAdhya sAdhanathI ja pedA thAya ne ? sAhebajI : nA, evo ekAMta nathI. ghaNAne bAhya sAdhana vinA paNa sAdhya prApta thAya. dA.ta. koI vyakti skUlamAM bhaNI bhaNIne hoziyAra-bAhoza bane, jyAre koI vyakti skUlamAM bhaNyA vagara ja hoziyAra-bAhoza vepArI nIvaDe. bAhya sAdhana-sAmagrI vinA vikAsa karanArA ane sAdhana-sAmagrIthI vikAsa karanArA baMne dAkhalA maLe, paNa bahudhA by means (sAdhana dvArA) ja pragati karanArA hoya che; chatAM sAdhanano ekAMta Agraha na rakhAya. pU. upAdhyAyajI mahArAjAe adhyAtmasAranA Atmanizcaya adhikAramAM kahyuM ke "bhAvaliGgaM hi mokSAGgaM dravyaliGgamakAraNam / dravya nAnnivaM yAtrANensimidhyate tA28/28rUA." sabhA : anyaliMge mokSe janArA keTalA TakA ? sAhebajIH are ! karoDe ekanI evareja hoya to paNa tenI noMdha to levI ja paDe, inakAra na karI zakAya. anyaliMge mokSe janAra ke gRhasthAdi liMge mokSe janAra vyaktine tAraka tattva 1. pASaNDigaNaliGgeSu, gRhiliGgeSu ye ratAH / na te samayasArasya, jJAtAro bAlabuddhayaH / / 181 / / bhAvaliGgaratA ye syuH, sarvasAravido hi te| liGgasthA vA gRhasthA vA, sidhyanti dhUtakalmaSAH / / 182 / / (adhyAtmasAra vihAra-18) For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 bhAvatIrtha - ratnatrayI kayuM ? teno vicAra to karavo ja paDe. vaLI nizcayanaya to 100 TakA guaranteed kAraNanI vAta kare che, vyavahAranayanI jema tenI 99 TakAnI vAta nathI. tethI anyaliMge siddha thanAra paNa ratnatrayIthI ja tare che. marudevAmAtAnI jema tIrtha vinA siddha thanAra paNa ratnatrayIthI ja siddha thAya che. mAtra vyavahAranayanA tIrthonuM avalaMbana marudevAmAtAe nathI lIdhuM, e apekSAe ja temane atIrthasiddha kahyA che; nahIM ke "ratnatrayIrUpa bhAvatIrthane svIkAryA vinA mokSe gayA che', tevo te vidhAnano artha che. saMsArasAgarathI jIvamAtrane tAranAruM tattva A ja che. ratnatrayI vinA mokSa prati prayANa karyAno eka dAkhalo nathI. A ratnatrayIrUpa tIrthanI anivAryatA samajAya to tenuM zaraNa nizcitapaNe levAnuM mana thAya. sabhA : marudevAmAtAne kevalajJAna kevI rIte pragaTyuM tenuM spaSTIkaraNa karo to khyAla Ave. sAhebajI : saMkSepamAM aMdaranA ughADanI vAta kahI, chatAM thoDuM spaSTatAthI vicArIe : saMsArI jIvomAM koI jIva evo hoya ke jenA AtmA para karmonAM paDela ochAM hoya, jyAre moTA bhAganA jIvone aMdaramAM karmonAM gUMcaDAM apAra hoya che. A sRSTimAM jIvo bhAtabhAtanA ane jAta-jAtanA che, tamAma jIvadaLa sarakhAM nathI, pratyeka jIvanuM tathAbhavyatva paNa juduM hoya che. ahIM marudevAmAtAnuM jIvadaLa-upAdAna evuM che ke temanA AtmA upara karmanAM asaMkhya paDalo che, chatAM te atyaMta nabaLAM-DhIlAM che. tethI jarAka dhakko lAge to tUTavA lAge. sabhA : ghAtikarmo ochAM hatAM ? sAhebajI H mAtra ochAM nahIM, atyaMta nabaLAM hatAM. chadmaTha tamArA zarIra para sutaranA hajAra tAMtaNA vIMTALIe to te toDavA sahelA ane eka moTuM jADuM majabUta doraDuM laIne vIMTI daIe to tene toDavAmAM keTalI mahenata paDe ? hAthe cakAmA-kApA paDI jAya. tema marudevAmAtAnA AtmA para AvaraNo sutaranA tAMtaNA jevAM nabaLAM che hatAM, mATe marudevAmAtAno jIva haLukarmI hovAthI jarAka vairAgyanI vizeSa bhAvanA kare eTale avarodhaka karmo tUTe, ane aMtaramAM zuddhijanya prakAza pragaTe, je AgaLa AgaLanA kalyANanI dizA batAve. vaLI tenA para svayaM puruSArtha karIne temano AtmA cAle, eTale bIjAM sattAmAM rahelAM karmone dhakko lAge, te tUTatAM navo prakAza patharAya, ema AgaLa-AgaLanuM aMdhAruM kapAtuM ja jAya, ane jIva puruSArtha dvArA mArga para zIdhra caDato ja jAya. marudevAmAtAnA AtmAmAM AvI prakriyAnA prAraMbha mATe eka nimitta maLI gayuM. joke AvuM nimitta tamane maLe to tame tene pAmIne gADha-cIkaNAM karmo bAMdhIne durgatimAM jAo; kAraNa ke je pAtra mATe tame AkhI jiMdagI jhUrI jhUrIne varaso kADhyAM hoya, are ! tene khAtara duHkhI-duHkhI thaI gayA ho, ane Akasmika tamane khyAla Ave ke te pAtrane tamArI jarAya paDI nathI, e to tamane yAda paNa karyA vinA mastIthI jIve che; sAcuM kaho, AvA nimittamAM tamane pahelAM vairAgya thAya ? ke tenA para sakhata TheSa thAya? For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI samA: dveSa thAya. sAhebajI : tethI ja tamArAmAM ane emanAmAM pAtratAno taphAvata keTalo ? te nakkI thaI gayuM. hAthInI aMbADI parathI marudevAmAtA cakaLavakaLa AMkho karIne jue che. bharata cakravartI kahe che ke "mA, tamArA dIkarAnI riddhi-siddhi to juo ! mArA cakravartInA mahelamAM je vaibhava nathI te ahIM che.' te vakhate mAne harakha thAya che. harSanAM AMsu AvyAM ke zokanAM ? harSanAM evAM AMsu AvyAM ke AMkha paranAM paDala bhUdAI gayAM, tethI have sAme dekhAya che ke RSabhadeva dharmasiMhAsana para beThA che, temanI riddhi-siddhi pAse bharatanI riddhi-siddhi kAMI visAtamAM nathI. A avasarpiNInuM pahela-vaheluM samavasaraNa che, koIe jIvanamAM joyuM nathI, 64 indro, aSTa prAtihArya, 34 atizayo, karoDo devatAone joIne marudevAmAtAnI AMkho daMga thaI gaI, paNa vicAra eTalo ja Ave che ke kharekhara A saMsAramAM koI koInuM nathI' ! hajAra varSamAM 1. daTTho ya dUrAo ceva paNayajaNa'bbhuddharaNasamattho abhayadANapavatto hattho vva bhayavao dhmmddho| avaloiyaM ca sahassa tti kaNayakiMkiNIjAlamAlAkayakolAhaleNaM pavaNavasucchaliyavaliyaveviraghayavaDasamUheNaM ayattapattajayaNAhasaMgamuddhayavellahalabhuyAsahasseNaM va NaccantaM mahimaMDalaM tipAyArovaveyaM chattattayasaNAI asoyavarapAyavAhiTThiyaM tiyasA'suraviraiyaM samavasaraNaM daTThaNa ya sahasovayaMtatiyasA'suriMduvihiyabhUsaNa-kalAvapahAsaMghAutthaiyataraNimaMDalaM vimmaupphullaloyaNo dehabharuvvarantaparioso bharahAhivo marudevAsAmiNI sapaNayaM bhaNiumADhatto-amba ! peccha bhuvaNaguruNo jayabhUsaNassa riddhivisesaM eyaM ca maha Niyantassa taNAo taNuayarI NiyasaMpayA pddihaai| Nisuo ya marudevAsAmiNIe surA'suraNaravijjAharajayajayAravo, NisAmiyA ya amayamatI viva palhAyantI jaNamaNasavaNiMdiyavisese titthyrvaannii| tao NisAmiUNa vANIM viyalio kammarAsI, vavarAyaM mohajAlaM, ullasio suhANubhAvo, paNaTuM timiraM, pecchiumADhattA vimhayajaNae bhayavao aisyvisese| AittA ciMtiuM - avassaM tihuyaNa'bbhahio maha putto, kahamaNNahA viveiNo vibuhA sussUsAparAyaNA bhavissaMti ? tti / erisANa ya tihuyaNapaDibohaNaNimittaM karuNAvajjiyahiyayANaM bhavasaMbhavaM kuNaMtANaM uvagaraNaNimittaM jaNaNi-jaNayAiyaM / evaM ca Thie ko NehapaDibaMdhAvasaro ?, tA duTTha kayaM mae puliM jaMNehamohiyAe vilaviyaM / saMsAre saMsaraMtANaM kammavasagANaM jIvANaM savvo savvassa piyA mAyA baMdhU sayaNo sattU dujjaNo majjhattho" tti / eyaM ca ciMtayaMtIe uttaruttarasuha'jjhavasAyArUDhasammattAiguNaTThANAeM sahasa tti pAviyA'puvvakaraNAe pattA khavagaseDhI, khaviyaM mohajAlaM, paNAsiyANi NANadasaNAvaraNaM'tarAyANi, samAsAiyaM kevalaNANaM / tayaNantarameva selesIvihANeNaM khaviyakammasesA gayakhaMdhArUDhA ceva Auyaparikkhae aMtagaDakevalittaNeNaM siddhA / 'imIe osappiNIe paDhamasiddhoM' tti kAUNa kayA devehiM mahimA / / - (zIlAMkAcArya viracita caupannamahApuruSacariyaM aMtargata risahadevacariya) * etasmin samaye catuHSaSTisaMkhyaiH surendraimilitvA samavasaraNaM viracitaM, devadevInAM koTayo militAH snti| anekavAjiMtraravApUrNadigaMtarAlagaganamaNDalaM jayajayazabdadhvanIgItagAnAdipurassaraM prabhuH siMhAsane sthitvA dezanAM ddaati| tadA devadundubhinirghoSaM jayajayAravaM ca zrutvA marudevA vakti, kimetatkautukaM ? bharato vakti itttvaanggjsyaishvryN| marudevA cintayati aho putreNaitAvatI RddhilabdhAstItyutkaNThAvazAdAnaMdAzrunirgamanena nayanayoH paTaladoSo gataH, sarvamapi pratyakSeNa dRssttN| aho ayaM tvetAdRzamaizvaryaM bhunakti, paraM tvekavAramapyahamanena putreNa na smRtAH, ahaM tvekavarSasahasraM yAvatputramohena duHkhitA, etasya tu manasi kimapi mohakAraNaM nAsti, aho dhigmohaceSTitaM ! mohAndhAH kimapi na jAnanti iti vairAgyarasaikamagnayA kSapakazreNimAsAdyASTakarmakSayaM kRtvAntakRtkevalitvena mokSaM gtaa| (upadezamAlA zloka-20, rAmavijayajIkRta TIkA) For Personal & Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 bhAvatIrtha - ratnatrayI RSabhadeve mAnI khabara-aMtara puchAvI nathI ke saMdezo mokalyo nathI. marudevAmAtAnI jagyAe tame ho to saMklezo karI karIne karmo bAMdho. haLukarmI jIvanA bhAva tamane nahIM samajAya. A to dIkarAnI riddhi-siddhi joIne rAjI rAjI thAya che. mAne manamAM evuM nathI thatuM ke "huM raDI raDIne herAna thaI gaI ane A to sukhamAM mahAle che. tamane to tamArA rAganuM pAtra ekaluM bhogave topaNa dveSa thAya, eTale ja tamAro rAga jenA para thAya tenA paNa bhoga lAge. marudevAmAtAne RSabhadeva pratye rAga hato, chatAM temane bhAre nukasAna na thayuM; kema ke temanA rAganA pariNAmo ja evA che ke "nimitta maLatAM paNa saMkleza na karAve, UlaTo temane saMsAra pratye virAga thayo che'. A to nokhI mATInA mAnavI kahI zakAya tevA jIvo che. AthI mAne aliptatA AvI. putrarAgathI gherAyeluM mana hatuM, te rAga have tUTyo ane vairAgyanA bhAva thayA. vairAgyamAM tAkAta che ke sIdho ghAtikarmo para ja ghA kare. tamAre ghAtikarma sAthe bhAIbaMdhI che, eTale ja tamane vairAgya phAvato nathI. tamAre vAMdho azAtAdAyaka aghAtikarmo sAthe ja che, ane jene azAtAdAyaka karmonI sAthe ja duzmanAvaTa che, te sAco sAdhaka nathI, tenI paricAyaka nizAnI che. marudevAmAtAe je nirlepatAnI dhArA calAvI temAM ghAtikarmo tUTyAM, eTale adhika adhika vizuddha guNo pragaTyAM. zAstramAM lakhyuM che ke "zuddha dharmanuM phaLa uttarottara zuddha dharma ja che. jema jema dharma karo tema tema AgaLa AgaLano dharma pragaTato jAya'. tamArA mATe A navI vAta che; kAraNa ke tame dharmanuM phaLa tuccha bhautika padArtho ja mAno cho, paNa dharmanuM mukhya phaLa dharma ja che, tevI buddhi tamane nathI. sabhA : prazasta rAga vairAgyanuM kAraNa bane ? sAhebajI : bane, paNa banaze ja tevI geraMTI nathI. lAyakane prazasta rAga vairAgyanuM kAraNa banI zake. sabhA : prazasta rAga karavA jevo ? sAhebajI : karavA jevo, chatAM temAM vizuddha guNAnurAga mukhya che. te keLavo to kAma thaI jaze. tamane khabara nathI ke vizuddha guNAnurAga pragaTyo ke bAkI che ? te nizcita karavA jevuM che. 1. siddhyantarasya sadbIjaM, yA sA siddhirihocyte| aikAntikyanyathA naiva, pAtazaktyanuvedhataH / / 233 / / (covivu mUna) * zuddhAnuSThAnajanyA karmamalApagamalakSaNA samyagdarzanAdinirvANabIjalAbhaphalA jIvazuddhireva dhrmH| (vivuM adhyAya-2, zlovara-ra TIkA) For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI siddhaM siddhatthANaM, ThANamaNovamasuhaM uvagayANaM / / maviI wor, Wof fGOTIOf AGT0Ior ||1|| (+rmAnita prago sno-1) anaMta upakArI anaMta jJAnI zrI tIrthaMkara paramAtmA mahAmaMgalakArI ane sarvotkRSTa evA A dharmatIrthanI sthApanA kare che. saMsArasAgaramAM anAdi kALathI anaMtA jIvo bhaTake che; kema ke A saMsAra koI eka vyaktinuM sarjana nathI, paNa jIvonuM sAmUhika sarjana che. anAdi kALathI A saMsAra ane saMsAramArga che, sAme anAdi kALathI mokSa ane mokSamArga paNa che. kyAreya paNa A sRSTimAM 84 lAkha jIvAyoni ke temAM bhaTakatA jIvo na hatA tevuM nathI, tema kyAreya paNa A sRSTimAM mokSa ke mokSamArga na hato tevuM paNa nathI. bhUtakALamAM anAdithI saMsAra ane mokSa baMne tattvo vidyamAna hatAM, ane baMnenA mArga paNa anAdithI cAlyA Ave che. tamAre saMsAra kheDavo hoya to tamArA mATe saMsAramArga kAyama khAte khullo che, ane mokSa tarapha prayANa karavuM hoya to mokSamArga paNa A jagatamAM sadA vidyamAna che, pasaMdagI tamAre karavAnI che. ahIM eTaluM vicAravAnuM ke jo ApaNane duHkhanI ciMtA nathI-duHkha naDatuM nathI evuM hoya, to saMsAramAM rahevAmAM, saMsAra kheDavAmAM koI vAMdho nathI. pasaMda karelA saMsArano koI AroaMta nathI, ane je divase manamAM thAya ke duHkha nathI joItuM, - A saMsAramAM to rAga-dveSa, vikAra, Asakti, moha, vAsanAo ja tIvra mAnasika duHkha che, te pIDAkArI ane asahya lAge, chUTavAnI icchA thAya - te divase tamArA mATe mokSamArga paNa che. marudevAmAtAno ratnatrayInA pariNAmathI zIghra mokSa : A anAdithI vidyamAna evA mokSamArga para paNa moTAbhAge jIvo sAmagrIthI ja caDe che. A sAmagrI badhI vyavahAranayanA tIrtho pUrI pADe che; kema ke nimittakAraNarUpa sAmagrImAM mAnanAra vyavahAranaya che. mokSamArgamAM caDavAnI UMcAmAM UMcI sAmagrI koI hoya to te, pahelAM kahelAM traNa bhAvatIrtho che. (1) gItArtha guru bhagavaMta jevuM mokSamArgamAM caDavA zreSTha anya AlaMbana nathI, (2) zAstro paNa evAM che ke jemAM pade pade tamane mokSamArganI preraNA maLe, (3) sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikArUpa caturvidha saMgha paNa tamane mokSamArgamAM caDavAmAM sAmagrIrUpa AlaMbana che. sAmagrIne mahattva ApanAra vyavahAranaya che, tethI A traNa jIvaMtatIrthane bhAvatIrtha tarIke vyavahAranaya ja svIkAre. nizcayanaya to kahe ke A traNa to sAmagrI che, tenAthI mokSamArgamAM pAtra jIvo bhale caDatA; paraMtu evA paNa jIvo che ke jeone sAmagrIrUpe AmAMnuM eka paNa sAdhana na maLyuM hoya, chatAM mokSamArgamAM saDasaDATa caDI jAya. joke evA viralA ja nIkaLe ke jene gItArtha gurunuM For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI sAMnidhya-nizrA nathI, zAstranuM eka pAnuM paNa hAthamAM lIdhuM nathI, saMgha sAthe paNa koI saMparka ke paricaya thayo nathI; chatAM teo atyaMta haLukarmI hovAthI temane svayaM aMdarathI mokSamArga sphuravAno cAlu thAya. AmAM utkRSTa dRSTAMta prathama tIrthaMkara zrI RSabhadeva paramAtmAnAM mAtA 'marudevAmAtA' che. tIrthaMkaronI mAtAne zAstramAM jagatanI mAtA kahela che. ghaNA puNyano saMcaya karyo hoya ane ghaNA guNothI AtmA vAsita thayo hoya tevo guNiyala jIva 'tIrthaMkaranI mAtA' bane che. A jIva guNiyala che, temAM zaMkAne sthAna nathI. bIjA tIrthaMkaronI mAtA paNa guNiyala jIvo ja che, chatAM ghaNA tIrthaMkaronI mAtA kALa karIne svarge gayAM che, te ja bhavamAM mokSe gayAM nathI. pAchuM temane to AgalA tIrthaMkaronuM tIrtha paNa maLyuM hoya. dA.ta. trizalAmAtA ane siddhArtharAjAne pArzvanAtha bhagavAnanuM zAsana maLyuM che. kalpasUtramAM Ave che ke 'teo pArzvanAtha bhagavAnanI paraMparAmAM thayelA bAra vratadhArI zrAvaka-zrAvikA che'. eTale temane ArAdhavA zAsana maLyuM che, dharmasAmagrI maLI che. 22 paNa 'marudevAmAtA tIrthaMkaranI mAtA thayAM, chatAM janmathI kadI dharmano yoga thayo nathI; kAraNa ke te yugalikano kALa hato, te kALamAM A bharatakSetra bhogabhUmi hatI, ane bhogabhUmimAM koI dharma-karma hotAM nathI. haju RSabhadeva bhagavAna janmyA che. te moTA thaze, yuvAvasthA pAmaze, rAjya bhogavaze, aMte dIkSA laI sAdhanA karI kevalI thaI dharmatIrthanI sthApanA karaze; tyAM sudhI A bharatabhUmimAM lokone dharmanuM ajJAna che, eTale marudevAmAtAnuM AkhuM jIvana paNa dharmanI dRSTie zUnya che, mAtra guNiyala bhadrakaprakRtinAM che, temanA prakRtisauMdaryano pAra nathI. eTalI suMdara prakRti che ke je temanA paricayamAM Ave tene thAya ke keTalo sajjana ane guNiyala jIva che ! temanI aMdaramAM raheluM sAhajika prakRtisauMdarya kaparA nimittamAM paNa zubha bhAva karavA prere che. A nimitta evuM hatuM ke manovRtti saMklezavALI hoya to tarata ja azubha bhAvamAM pheMkAI jAya. mAe dhAryuM nathI ke dIkarAne mArA mATe koI sneha ja nathI, temaNe RSabhadeva paramAtmAne atizaya rAgathI ucheryA che, temanI AkhI duniyA RSabhamAM samAyelI che. have je 'mA'ne ATalo rAga hoya tene AvuM bane to kevo shock (AghAta) lAge ? ahIM rAga ekapakSI che; kema ke bhagavAnane rAga nathI, tIrthaMkaro janmathI mahAvirAgI ane anAsakta hoya che. RSabhadeva janmyA tyAre paNa temane mA pratye azubha rAga nahoto, janmyA pachI bAlyAvasthAmAM mAe pAlana-poSaNa karyuM topaNa sneha nahoto, chatAM AkhI jiMdagI mA pratye khUba ja vinayayukta ucita vyavahAra karyo hato, paNa aMtaramAM koI mamatva-anurAga nathI. 1. avavavi purvya, maphtevI sALi va taLAta| su4mAvaLAvaseLa, nIvA pAti nibbALa||20|| (tharmaratnaprAm mAga-2, zlo-70, vevendrasUriSkRta TIvA) * pUrvamaprAptadharmApi paramAnandananditA / yogaprabhAvataH prApa marudevA paraM padam / / 11 / / (thoLazAstra prajAza-o mUla) For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI 23 sabhA : jarA paNa rAga nahIM ? sAhebajI : tamArI dRSTie lukhA mANasa. sAmA mANasane ATalo badho sneha hoya ke aDadhA aDadhA thaI jAya chatAM tene koI asara na thAya te tamane na samajAya. tIrthakaro janmathI kevA hoya tenI paNa tamane kalpanA nathI. te avasare temanA AtmA para mohanIyakarmano udaya cAlu che, AtmAmAM kaSAyo hAjara che, chatAM prabhuno manovijaya eTalo che, manobaLa evuM daDha che ke manamAM aMzamAtra paNa azubha rAga to na ja thAya. tamArA pratye koI saheja prazaMsA kare, lAgaNI batAve eTale tame levAI jAo, tenA pratye rAga cAlu thAya; ane saheja pratikULa vartana thAya eTale temperament (mijAja) badalAI jAya. tamane rIjhavavA ane khIjavavA te baMne saraLa kAma che. ghaDIkamAM pANI-pANI thaI jAo ane ghaDIkamAM lAla-pILA thaI jAo. tamAruM mana ja AvezothI bhareluM che. prabhu to koI sneha batAve to rAga na kare ane koI dveSadhRNA batAve to zveSa na kare. joke RSabhadeva to eTalI puNyAI laIne AvyA che ke Akho janasamudAya temanA pratye lAgaNIvALo che, chatAM koIne temanA para dveSa-tiraskAra thAya topaNa prabhune koI asara na thAya; kema ke baMne prasaMgomAM nirlepa rahI zake evI sthitaprajJa' avasthA laIne teo janmyA che. zAstramAM lakhyuM ke "prAyaH karIne tIrthakaro trIjA bhavathI ja sthitaprajJa hoya che. vaLI tIrthaMkaro moTe bhAge AgalA bhavamAM devalokamAM hoya, koIka tIrthaMkarano AtmA ja narakamAMthI Ave. devalokamAM paNa UMcAmAM UMcA devaloka hoya ke jyAM bhautika bhogonI choLo UDatI hoya; chatAM tyAM paNa prabhu sthitaprajJa che, anAsakta bhogI che; kAraNa ke temane bhogo bhogavavA chatAM bhogamAM Asakti nathI, sukhanI apekSA nathI ke du:khano virodha nathI. je bhautika sukha-duHkhanI asarathI mukta che tevAne sthitaprajJa kahyA che. RSabhadeva paramAtmA gRhasthaavasthAmAM paNa AvA hovAthI mAtAno rAga ekapakSI che. vaLI ATalAM varSo sAthe rahyA topaNa Azcarya e che ke "mAne khabara ja nathI paDI ke mane dIkarA para anahada rAga che, paNa dIkarAne mArA para koI rAga nathI'. vicAro, RSabhadeva paramAtmAno potAnI mAtA pratyeno vyavahAra kevo ucita haze ! sabhA : sthitaprajJa jIva karmanA kAraNe ja saMsAranI pravRtti kare ? sAhebajI : evuM ekAMte nathI. hitabuddhithI paNa pravRtti kare, prazasta kaSAyathI sarva kartavya kare, koInuM bhaluM karavA prazasta rAga-dveSa paNa kare, sthitaprajJa jIva samatAnI bhUmikAmAM nathI. RSabhadeva prabhu bALapaNamAM ramatAM, tophAna-mastI paNa karatAM. hA, tamArA chokarAonI jema avaLacaMDAI na kare. mAtra evI mastI kare ke jenAthI badhAne zubha bhAva thAya. sthitaprajJano artha e nathI ke badhuM karmathI ja kare; icchAthI paNa kare, paNa tenI badhI icchAo zubha ja hoya. jemane icchA ja nathI te to samatAmAM che. jeNe mAtra azubha kAmanAno tyAga karyo ane manamAM 1. duHkheSvanudvignamanAH, sukheSu vigataspRhaH / vItarAgabhayakrodhaH, sthitadhIrmunirucyate / / 65 / / (adhyAtmisAra, fthAra-16) For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 bhAvatIrtha - ratnatrayI zubha kAmanA ja che, tevo jIva sthitaprajJa kahevAya. atyAre tamArA manamAMthI azubha kAmanA nIkaLI gaI che tevuM kahI zako ? icchAo ghaNI che, paNa moTe bhAge azubha icchAo ja che, zubha icchAono dukALa che. mATe ja tamArA mATe sthitaprajJapaNuM durlabha che. ATalAM varSo marudevAmAtA aMdhArAmAM rahyAM che, temane khabara ja nathI ke huM ekalI ja dIkarA para rAga karuM chuM; ane dIkaro mArI sAme je yogya vartana kare che, te to aucitya tarIke ja kare che. RSabhadeva mAnI lAgaNIno pratibhAva Ape, anukULa pravRtti kare, paNa temAM teone mamatvabhAva preraka nathI. vyavahAra evo kare ke mAne manamAM thAya ke putra mArI lAgaNI-icchAne barAbara mAna Ape che. tIrthakaro paNa mAtA-pitA sAthe evo ucita vyavahAra kare ke bhalabhalA moDhAmAM AMgaLAM nAMkhI jAya. saMsAramAM to niyama che ke sneha, snehanI apekSA rAkhe ja. rAga enuM ja nAma ke jemAM apekSA paDI hoya. rAga thayo eTale sAmethI kAMIka mAMge ja. na mAMge evo rAga hoto ja nathI. badhA rAgamAM apekSA to hoya ja. are ! chelle evI icchA hoya ke satata mArI paDakhe rahe, tenuM milana rahe, mArI sAthe sneha rAkhe. sabhA : niHsvArtha snehamAM to apekSA na hoya ne ? sAhebajI H niHsvArtha snehamAM paNa A apekSA to hoya ja che. huM ene cAhuM ane te mane na cAhe tevo rAga saMsAramAM hoto nathI; tevo rAga dharmamAM hoya, mAtra ucita kartavya karIne chUTI javAno bhAva hoya. joke apekSAzUnya prazasta rAga e uparanI kakSA che, chatAM tevo rAga dharmanA kSetramAM ja saMbhavI zake che. hA, badhA ja jIvo dharmanA kSetramAM apekSAzunya rAga kare che tevuM nathI kahevuM, paNa hoya to ahIM hoya. tamane saMsAramAM ekapakSI rAga phAve ja nahIM. putranA aucityapUrNa vyavahArathI marudevAmAtA rAganA bhramamAM rahyAM che. te rAga temano RSabhadevane nirlepa joIne tUTyo che, ane nisargathI ratnatrayInA pariNAmathI zIdhra mokSa thayo che. sabhA : devAnaMdA ane RSabhadatta paNa mokSe gayAM ne ? sAhebajI : emaNe prabhuvIranI dezanA sAMbhaLI cAritra svIkArI sAmagrIthI mokSa meLavyo che, marudevAmAtAe to bhagavAnanI vANI paNa sAMbhaLI nathI. atyaMta haLukarmI jIva eka vAra mArga pakaDe pachI bAhya sAdhana-sAmagrI vagara emano aMdarano ughADa ja temane AgaLa caDAvI de, teno A namUno che. rAgamAMthI virAga Avyo, virAgano zuddha pariNAma ghAtikarmo para phaTako mAryA vagara na rahe. tamAma ghAtikarmomAM atyaMta 1. uttaruttarasuha'jjhavasAyArUDhasammattAiguNaTThANAe sahasa tti pAviyA'puvvakaraNAe pattA khavagaseDhI, khaviyaM mohajAlaM, paNAsiyANi NANa-daMsaNAvaraNaM-utarAyANi, samAsAiyaM kevalaNANaM / tayaNantarameva selesIvihANeNaM khaviyakammasesA gayakhaMdhArUDhA ceva Auyaparikkhae aMtagaDakevalittaNeNaM siddhA / (zIlAMkAcArya viracita caupanamahApuruSacariyaM aMtargata risahadevacariya) For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 bhAvatIrtha - ratnatrayI bhAre mithyAtva-mohanIyakarma che, je samyagdarzananuM virodhI che; tamane sAcI dRSTi ja sUjhavA na de. marudevAmAtAe mithyAtva para evo prahAra karyo che ke karmomAM paDala tUTavAnA cAlu thaI gayAM. koI battery (battI) laIne cAle to te jema jema cAle tema tema bateryno prakAza paNa AgaLa AgaLa vadhe, ane prakAza AgaLa AgaLa vadhato jAya tema tema AgaLano rasto paNa dekhAto jAya. Battery hAthamAM hoya eTale prakAza potAnAthI be DagalAM AgaLa ja rahe. ahIM marudevAmAtAne badhAM AvaraNo eka sAthe nathI tUTyAM. AtmA para anaMta ajJAna, anaMta darzanAvaraNIya, ghAtI-aghAtI badhAM karmo beThAM che. atyAre AThamAMthI eka paNa karma saMpUrNa tUTeluM nathI, badhAM toDavAnAM che; paNa mahattvanI vAta e che ke temanA AtmA para pahelo vizuddha pariNAma thayo che te evo prakAzanA zeraDA jevo che ke jyAM paDe tyAM raheluM karmanuM AvaraNa toDI nAMkhe, ane jyAM AvaraNa tUTe tyAM AgaLano rasto dekhAya. A pariNAmanI dhArAmAM puruSArtha ekadama sIdhI dizA para che. AtmA para bIjAM karmonAM paDala ne paDala paDyAM hoya, paNa je raste javuM che te rasto sharp (spaSTa) dekhAya tevo prakAza aMdaramAM thAya, to jIva cokkasa zAzvata-sanAtana ratnatrayIrUpa mokSamArga para caDhI jAya. game te dharmamAM rahelo ke koI paNa dharmane nahIM pAmelo jIva paNa nisargathI A rIte caDI zake che. A prakriyAnI khUbI samajavA jevI che. jema koIne AMkha hoya, te paNa cokhkhI hoya, chatAM cAlatI vakhate paga mUkavAno hoya tyAM dRSTi kendrita na kare ane bIjA pagathiyA para joyA kare, to Thesa khAIne nIce paDe; kema ke dRSTi che, jJAna che, paNa yathArtha upayoga nathI. ema ghaNI vAra jIva mATe AMtarajagatamAM AvuM ja bane che ke tenI zakti ADI-avaLI ja jAya. marudevAmAtAnI dRSTi sIdhIsaTa jAya che. X-rays, gama rays, beta rays (eksa rejha, gAmA rejha ane bITA rejha) vagere kiraNomAM tenAM ghaTaka. evAM photon (phoTona) vagere aNuo ADIavaLI gati kare che; jyAre Laser beammAM (lesara bImamAM) tenAM ghaTako ekasarakhI sIdhI lITImAM gati kare che, mATe tenI tIvratA anya rays (kiraNo) karatAM kaMI gaNI vadhI jAya che. hAlamAM te lesara kiraNo badhA prakAranAM kiraNomAM sauthI powerful rays (zaktizALI kiraNo) gaNAya che. Laser raysne (lesara kiraNone) barAbara kendrita karavAmAM Ave to bhIMtamAM paNa kANuM pADI Ape, pattharone paNa kApI nAMkhe. aNuo ADA-avaLA na jAya eTale tenI zakti vedhakatAthI saMgaThita thAya. Laser raysmAM (lesara kiraNomAM) ghaTaka saMkhyA alpa hoya, jyAre bIjAM raysmAM photon (kiraNomAM phoTona) vadhAre hoya, chatAM zakti ghaTI jAya; kema ke ADAMavaLAM cAle, eTale zakti kendrita na thAya. tema jyAre AtmAnI vizuddha cetanAzaktinuM kendrIkaraNa thAya ane yogya dizAmAM gati kare, to jIva thoDI zaktithI paNa saDasaDATa caDI jAya. marudevAmAtAnI pAse zAstrajJAna nathI, deva For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 bhAvatIrtha - ratnatrayI guru-dharmano paricaya nathI, koI divasa jIvanamAM AdhyAtmika kriyA - pratikramaNa, bhakti, pUjA vagere kazuM karyuM nathI, dharmanA nAmathI koI ArAdhanA karI ja nathI; paraMtu zaktine kendrita karI ratnatrayInA mArga para saraLa gati karI che. temaNe tAraka tIrtharUpe ratnatrayInuM ja AlaMbana lIdhuM che, prabhue vyavahArathI sthApela tIrthanuM AlaMbana lIdhuM nathI, mAtra nizcayanayanA bhAvatIrthanuM AlaMbana laIne caDyAM che. nimittakAraNane mAnanAra vyavahAranaya jIvaMta tAraka sAmagrIne bhAvatIrtha tarIke pradhAnatA Ape che; paraMtu nizcayanaya to kaheze ke "gItArtha guru, zAstra, saMgha paNa upAdAnanI zuddhi vinA na tAre, ane upAdAnanI zuddhi hoya to, gItArtha guru Adi vinA paNa mAtra ratnatrayIrUpa AMtarika guNothI ja avazya tare'. tethI nizcayanayathI sAcuM tAraka tIrtha ratnatrayI ja che. sabhA : kSaNavAramAM badhuM patI gayuM ? sAhebajI : azakya nathI, paNa AtmAnI zakti samyagu kendrita thAya to bane. zuddha cetanAnI ekAgratA para madAra che. tame pAMca miniTa paNa caMcaLatA choDI zako tema nathI. vAMdarAne sAruM kahevaDAve tevuM tamAruM mana che; kema ke vAMdaro to madArInA kAbUmAM paNa rahe, te besADe to besI jAya, khavaDAve to khAya. madArIno vAMdaro sAro ke tamAruM mana ? tamArI oLakha zuM ApavI ? tamane aMdaramAM thavuM joIe ke "ApaNe AvA chIe'. Akho divasa DhaMgadhaDA vagaranA vicAro cAlyA kare. tamane potAne paNa bhAna na hoya ke huM zuM vicAruM chuM ? kevuM vicAruM chuM ? sabhA : mALA gaNatA hoIe topaNa ADA-avaLA vicAro Ave che. sAhebajI : kAraNa ke mALA hAthathI gaNo cho. kharekhara tamArA mananA mAlika tame cho ke bIjA che ? tame kadI ekAgratA mATe jIvanamAM ghaDatara karyuM nathI. tamArI marajI pramANe mana vicAre che ? ke mananI marajI pramANe tame vicAro cho ? gharamAM tamArI icchAviruddha gharano eka paNa sabhya varte to phAvatuM nathI. tyAM tamAro Agraha e che ke "badhAe mArI marajI mujaba cAlavuM joIe. sabhA : badhA kAbUmAM na rahe eTale ja mana kAbUmAM na rahe. sAhebajI : A kahe che, "AkhI duniyA mArA kAbUmAM AvI jAya pachI mAruM mana kAbUmAM rahe'. Ane potAnA mananA bApa nathI banavuM, paraMtu duniyAnA bApa banavuM che. tamAre gharanA 1. atha "tappubviyA arahaye"tivacanaM samarthayannAha "vacanArthapratipattita eva", vacanasAdhyasAmAyikAdyarthasya jJAnAnuSThAnalakSaNasya; pratipattita eva-aGgIkaraNAdeva, nAnyathA, "teSAmapi" marudevyAdInAm, "api"zabdAdRSabhAdInAM ca, "tathAtvasiddheH"=sarvadarzitvasiddheH, "tattvato"=nizcayavRttyA, na tu vyavahArato'pi, "ttpuurvktvN"-vcnpuurvktvmiti| (haribhadrasUrikRta lalitavistarA upari munisuMdarasUrikRta paMjikA) For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI sabhyo para kabajo rAkhavo che, paNa potAnA para kabajo nathI rAkhavo. tame mananI prazasta ekAgratA lAvavAno saMkalpa karo. zAstra to kahe che ke "aMte badhAM karma dhyAnathI ja khapavAnAM che'. marudevAmAtAe evuM dhyAna karyuM che ke dhyAnathI ja samakita, sAmAyika badhuM pAmyAM che. zaktionuM utkaTa kendrIkaraNa dhyAnamAM ja thAya che. sabhA : marudevAmAtAnuM dRSTAMta levAnI zAstramAM nA pADI, te kaI apekSAe ? sAhebajI : te eTalA mATe ke "A nizcayanayano mArga che, ane te mArge ati alpa jIvo ja jatA hoya che. tenA nAme tame rAha joIne besI raho ke koIka divasa ApaNe paNa pahoMcIzuM, to havA khAtA rahI jazo. bahudhA jIvo tare che vyavahArathI; jemAM pahelAM traNa tIrtho sAdhana bane che. 99% jIvo nimittakAraNanI sahAyathI ja AgaLa vadhe che. saMsAramAM paNa vidyAguru ke zikSakanI sahAya vinA te te viSayamAM svayaM niSNAta bananArA viralA ja hoya. joke upAdAnakAraNarUpa AtmAmAM sarva prakAranA jJAna dharabAyelA che ja. AtmAnA jJAnAdi guNo kAMI bahArathI lAvavAnA nathI, paraMtu tene pragaTAvavA AvaraNono ughADa jarUrI che, jemAM sAmagrI sahAyaka che; chatAM mAtra upAdAnanI zuddhithI zAstra bhaNyA vagara aMdaramAM tattvano prakAza thaI zake che. tethI ja navamA guNasthAnake kSapakazreNimAM pratyeka sAdhakane vagara bhaNya caudapUrvanuM jJAna thAya ja, tevuM zAstramAM vidhAna che; kema ke khajAno to aMdara ja che, pustaka pote jJAna nathI, te to jJAnanuM sAdhana che, jJAna to mULathI AtmAmAM ja che. marudevAmAtA hAthInI aMbADI 1. jaha rogAsayasamaNaM visosnnvireynnoshvihiihiN| taha kammAmayasamaNaM jhaannaannsnnaaijogehiN||100 / / jaha cirasaMciyamiMdhaNamanalo pavaNasahio duyaM dhi| taha kammeMdhaNamamiyaM khaNeNa jhANANalo ddhi||101|| jaha vA ghaNasaMghAyA khaNeNa pavaNAhayA vilijjti| jhANapavaNAvahUyA taha kammaghaNA vilijjNti||102||| . (sAvanavitta vaM mAtha, zno-1272, TIvI kaeNtata dhyAnazata mUna) * tatpInatvaM kRzatvaM vA na pramANaM tpsvinaam| zubhadhyAnaM hi prmpurussaarthnibndhnm||238 / / (triSaSTizApuruSavaritra parva-20, sa-) 2. bhASyakArastu pUrvavida iti sUtrAvayavaM pRthagvivRNoti, saMbaMdhayati-evamete AdyazukladhyAne pUrvavido bhavataH, pUrvavidau yAvupazAMtakSINakaSAyau tayorbhavataH, sUtrAntarameva vyAcaSTe, natu paramArthataH pRthak sUtraM, pUrva praNayanAt pUrvANi caturdaza tadvidaH pUrvavidaste bhavato, naikAdazAMgavidaH, evamAdyazukladhyAnadvayasya svAminiyamanamabhihitaM / (tattvArthasUtra adhyAya-1, sUtra-22, . midrasUrivRta mAdhyoriTIvA) * (la0) kathaM dvAdazAGgapratiSedhaH? tathAvidhavigrahe tato doSAt; zreNipariNatau tu kAlagarbhavad bhAvato bhAvo'viruddha vA. (pa0) 'zreNI'tyAdi; 'zreNipariNatau tu'=kSapakazreNipariNAme punaH vedamohanIyakSayottarakAlaM, 'kAlagarbhavat', kAle-prauDhe RtupravRttyucite udarasattva iva, 'bhAvato' dvAdazAGgArthopayogarUpAt na tu zabdato'pi 'bhAvaH' sattA dvAdazAGgasya, 'aviruddho'=na dossvaan| idamatra hRdayam-asti hi strINAmapi prakRtayuktyA kevalaprAptiH, zukladhyAnasAdhyaM ca tat, For Personal & Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 bhAvatIrtha - ratnatrayI para beThAM-beThAM vizuddha dhArAmAM caDhI gayAM, eTale tyAM ne tyAM samakita, tyAM ne tyAM sarvavirati, tyAM ne tyAM samatA, tyAM ne tyAM sarvazAstronuM jJAna, tyAM ne tyAM zukladhyAna ane tyAM ne tyAM kSapakazreNI; ratnatrayIrUpa rAjamArgamAM temano AtmA kramazaH AgaLa vadhato gayo ane aMtarmuhUrtamAM samagra guNazreNI pAra karI, sAthe te ja vakhate AyuSyano paNa kSaya thayo eTale nirvANa pAmyAM. sabhA : navamA guNasthAnake 14 pUrvanuM jJAna zuM kAmanuM ? sAhebajI H to ja dasamA guNasthAnake mohane mArI zake. sabhA H Ama to kahe che ke sAtamA guNasthAnaka pachI zAstranI jarU2 nathI, tenuM zuM ? sAhebajI : zAstro bhaNavAnI jarU2 nathI, paNa zAstramAM kahelA tattvajJAnanI jarU2 che. tenAthI ja AMtarika puruSArthanI dizAno ughADa thAya. mahAvIrasvAmI janmyA pachI eka divasa paNa zAstro bhaNyA nathI, paraMtu ciMtana-mananathI - graMtha ke adhyApakanI sahAya vinA uttarottara tattvanuM jJAna sUkSma ja banatuM hatuM, jenAthI svayaM sAdhanAmArgamAM emano AtmA pragati karI rahyo hato. tethI ja dIkSA pachInA kevalajJAna sudhInA sAdhanAkALamAM paNa prabhue zAstronA arthanuM ciMtana-manana jArI ja rAkhyuM hatuM. pUrNajJAna pAmatAM ja anuprekSAkArI dhyAnano aMta Ave che. ApaNe zAstronAM pAnAM uthalAvI uthalAvIne thoDuM meLavIe, teo vagara uthalAve ciMtanathI ghaNuM meLave. sabhA : zAstro to prAtibhajJAna sudhI ja pahoMcADe che ne ? sAhebajI hA, zAstro prAtibhajJAna sudhI avazya pahoMcADe che, ane prAtibhajJAnathI AgaLanI dizA saMketarUpe batAve che; caude cauda guNasthAnakano rasto zAstra batAve ja che, nahIMtara zAstra adhUrAM thAya, mAtra spaSTa rasto prAtibhajJAna sudhIno batAve, pachI AMgaLI cIMdhe. ahIM internal process (AMtarika prakriyA) evI adbhuta thaI ke marudevAmAtA cheka nirvANa sudhI pahoMcI gayAM. marudevAmAtA jaina paNa nathI, tema ja anya koI dharmanAM paNa anuyAyI nathI; chatAM phakta AMtarasAdhanAthI siddha thaI gayAM. zAstramAM tene nisargathI mokSa pAmyAM tema kahevAya, eTale aMdaramAM kudaratI rIte dRSTi pragaTavAnI cAlu thAya, anya dharmamAM 'dhyAnAntarikAyAM zukladhyAnAdyabhedadvayAvasAna uttarabhedadvayAnArambharUpAyAM varttamAnasya kevalamutpadyate' iti vacanaprAmANyAt / na ca pUrvagatamantareNa zukladhyAnA''dyabhedau staH, 'Adye pUrvavidaH' (tattvArtha0 9-39) itivacanAt, 'dRSTivAda (pra. niSedha) zca na strINAmi'tivacanAt, atastadarthopayogarUpaH kSapaka zreNipariNatau strINAM dvAdazAGgabhAvaH kSayopazamavizeSAdaduSTa iti / (haribhadrasUrikRta lalitavistarA ca tadupari munisuMdarasUrikRta paMjikA) 1. zAstreNeti phalaparyavasAyinA mokSaparyantopadezena zAstreNa / darzitaH sAmAnyato jJApita upAyo yasya sAmAnyataH phalaparyavasAnatvAcchAstrasya dvAramAtrabodhanena vishesshetudikprdrshktvaat| (dvAtriMzadghAtriMziA vatrIsI-26, zlo-6, TIjA) For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI rahelA jIvo paNa A rIte mokSamArga para caDI zake. marudevAmAtAne taravAmAM pahelAM traNa tIrtho kAma na lAgyAM, paNa cothuM bhAvatIrtha to kAma lAgyuM ja che, tenA baLathI ja teo taryA che. valkalagIrI, kapilakevalI : badhA A prakramamAM Ave. temaNe bIjA dharmanI jANakArI meLavI hoya. anya dharmanAM zAstro cothI dRSTi sudhIno mArga darzAve che, paraMtu tyAra pachI to temane nisargathI ja caDavuM paDe, athavA jainazAsananI sahAya levI paDe. jema ke paMdaraso tApasI anya dharmanAM zAstro dvArA yoganI cothI dRSTi sudhI pahoMcI gayA che, tyArabAda caDavA mATe gautama mahArAjAnI sahAya lIdhI, teo gautama mahArAjAnI sahAya vagara kevalajJAna sudhI pahoMcyA nathI. are ! temane samakita sudhI pahoMcADavAmAM paNa tIrthasvarUpa gaNadhara bhagavaMta sahAyaka banyA che, prAraMbha bIjA dharmanA zAstranA avalaMbanathI thayo, ane pachIno mArga gautama mahArAjAnI sahAyathI caDyA, paNa sahAya vagara caDyA nathI. sabhA : te to zaraNe ja gayA che ne ? sAhebajI H zaraNe gayA eTale svayaM koI sAdhanA nathI karI evuM nahi. temaNe gautamasvAmI mahArAjAnA paga pakaDI kahyuM ke "have aSTApadanI yAtrA nathI karavI, amAre to tamAruM anuzAsana joIe; kAraNa ke amane khabara che ke tame A bhavamAM ja mokSe javAnA cho'. tApasoe najaronajara joyuM che ke "gautama mahArAjA svazaktithI aSTApada caDyA che. tethI nirNaya thayo che ke "teo muktigAmI che'. eTale kahe che ke "ame tamArA paga pakaDI laIzuM, amAre sahAyanI jarUra che, have tame samartha tAraka maLI gayA cho'; paNa A guru evA che ke paga pakaDe tene mUDIne besADI nA de, te to kahe che ke "mAruM zAsana svIkArI tame mane guru mAnavA taiyAra cho, paraMtu haju mArA guru paNa che. evuM kahIne tIrthaMkaranuM yathArtha varNana kare che ke je sAMbhaLatAM ja. tApasIne sAcA IzvaratattvanI oLakha thaI gaI, temanI dezanAzakti amogha che, 4 jJAna ane 14 pUrvanA dhaNI evA gautama mahArAjA paMdaraso tApasIne dezanA Ape che, devaguru-dharmanI sAcI oLakha karAvI temane samakita pamADyuM. tyArabAda dIkSA ApI, anuzAsanapUrvaka saMyamajIvananA vicaraNa sAthe prabhu pAse lAve che. sAmagrIthI taranArA paNa ratnatrayImAM puruSArtha to avazya kare, ane ratnatrayI dvArA ja tare. tApasonI aSTApada tIrtha para yAtrAnI icchA adhUrI rahI. temane sthAvara tIrtha bhale na maLyuM, paNa jaMgama tIrtha evuM maLyuM ke sIdhA tArI dIdhA. vaLI temaNe paNa zaraNa anuzAsanapUrvakanuM svIkAryuM, tethI kAma thaI gayuM. A paMdarasoe paMdaraso tApasI adhigamathI ja mokSa pAmyA che, zarUAtano vikAsa anya dharmanAM zAstro pAmIne thayo che, pachIno vikAsa tIrthasvarUpa AvA guru maLyA tyArathI jainazAsananA tIrthanI sahAyathI thayo. vaLI mArga pAmyA pachI temanI gati eTalI zIdhra che ke apekSAe kahI zakAya 'tAraka tIrtha evA guru karatAM paNa jhaDapathI AgaLa vadhI gayA', jenuM zaraNuM svIkAryuM tene ja pAchaLa mUkI dIdhA. For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 bhAvatIrtha - ratnatrayI sabhA H gautama mahArAjA pAchaLa che tema kahevAya ? sAhebajI : kahevuM ja paDe. gautama mahArAjA chaThThA guNasthAnake che, A paMdaraso terame guNasthAnake pahoMcyA che. tIrthaMkarano AtmA paNa gRhasthAvasthAmAM hoya to cothA guNasthAnake che, jyAre bhAvacAritra pALanAra sAdhu chA guNasthAnake che. te avasare zAstra kahe che ke "bhUmikAmAM sAdhu AgaLa ane tIrthaMkara pAchaLa'. eTale ja AgaLa rahelA sAdhu gRhasthatIrthakarane vaMdana na kare. paMdaraso tApasI kevalI thayA, tethI bhUmikAmAM AgaLa nIkaLI gayA. sabhA : kevalI ane gaNadharamAM koNa UMcuM ? sAhebajI : bhUmikAnI dRSTie kevalI UMcA ane prabhAvaka tArakatAnI apekSAe gaNadhara UMcA. vyavahAranaya prabhAvaka guNone adhika mahattva Ape che. sabhA : eTale vyavahAranayathI gaNadhara AgaLa che ? sAhebajI : hA, tethI ja samavasaraNamAM kevalI "namo hindussa" kahIne gaNadharone namaskAra karI temanI pAchaLa bese che. zAsana vyavahAranayathI ja sthapAyuM che; kema ke nizcayanaya vyavasthAmAM mAnato nathI. vyavasthA vyavahAranayathI cAle che. je ekalA nizcayanayane mAne che te tIrthano uccheda kare che ane je ekalA vyavahAranayane mAne che te tattvano uccheda kare che. A vAta digaMbaronA zAstramAM paNa Ave che. temanA "samayasAra" nAmanA graMthamAM lakhyuM che ke je nizcayano virodha kare che te tattvano virodha kare che, ane je vyavahArano virodha kare che te tIrthano virodha kare che'. ratnatrayI eka ja ananya mokSamArga : ahIMyAM vAta eTalI ja che ke adhigamathI mokSe janArAne AgaLanAM traNa tIrtho kAma lAge, te traNa tene cothuM pamADe, paNa je adhigama vagara mokSe jAya che te A cothuM tIrtha sIdhuM 1. tIrthatIrthaphalayoritthameva vyvsthittvaat| uktaM c| "jai jiNamayaM pavajjaha tA mA vavahAraNicchae muye| ekeNa viNA chijjar3a titthaM aNNeNa uNa tccN||" (samayasAra, kannora-12, TI) 2. "jJAnAvIna' pAramArthirUpALA (kRdanyasUtra mAna-2, sno-2322, TIer) * tathAhi-samyagdarzana-jJAna-cAritrANyeva karmakSayakAraNam, karmakSayAcca siddhisukhasamprAptiH, ataH siddhisukhaM trirtnsaarm| etena kimuktaM bhavati?-itthambhUtaM siddhisukhamabhilaSatA'vazyaM ratnatraye prekSAvatA yatna AstheyaH, upaaymntrennopeysiddhysNbhvaat| upAyabhUtaM ca siddhisukhasya ratnatrayam, krmkssykaarnntvaat| tathAhi-ajJAnAdinimittaM karma, ajJAnAdipratipanthi ca jJAnAdi, tato'vazyaM jJAnAdyAsevAyAM karmakSaya iti| (saptatikA nAma SaSTha karmagrantha zloka-70, A. malayagirisUrijI kRtA TIkA) For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI pAme che. game te kSetra, game te kALamAM koIpaNa mokSe jAya tenA mATe rasto A ja che. nisargathI ke adhigamathI A cothuM tIrtha to pAmavuM ja paDe. A ja kAraNe samyagdarzana, samyajJAna, samyakyAritrane mokSano rAjamArga kahyo. A ratnatrayImAM ajoDa tAraka zakti che. tIrthakaro, gaNadharo, kevalIo, 14 pUrvadharo ke jeTalA paNa vizeSa AtmAo thayA te badhAne paNa A ja tAraka banyuM che. ratnatrayI vagara tIrthakaro paNa tarI zakyA nathI ke koIne tArI zakyA nathI. bIjAM badhAM tIrtho A tIrtha vagara nakAmAM che. A tIrthamAM bhavasAgarane pAra pADavAnI addabhuta zakti zenA kAraNe che ? evI zuM vizeSatA che ke te jIvamAtrane avalaMbana levAthI tAre ? mAre tamArA magajamAM saLavaLATa karIne pachI khulAso karavo che. jainazAstra ema ne ema koI paNa statement (vidhAna) nahIM kare, je kaheze te tarkabaddha kaheze. A samyagdarzanAdi traNanA samUhamAM ja saMsArathI pAra pADavAnI svataMtra zakti che. A traNa paripUrNa pAmyo hoya te tatkAla tare, traNamAMthI koIpaNa adhUruM-ochuM hoya tyAM sudhI saMpUrNa tare nahIM. samyagdarzanAdi mATe zAstramAM "ratnatrayI' zabda vAparyo. A jagatamAM amUlyamAM amUlya AtmAnA guNarUpa A traNa ratno che, A traNane je paripUrNa pAmyo hoya tenA caraNamAM sarva aizvarya ALoTe. A guNomAM eTalI pracaMDa tAkAta che ke AtmA para anaMta jaththAmAM lAgelAM anaMta kALanAM karmone eka sAthe bALIne rAkha karI de, bhasmasAt karI de. ratnatrayI ane saMsArano parasparano saMbaMdha samajavA jevo che. pU. jinabhadragaNi kSamAzramaNa kahe che ke "saMsAra eTale bIjuM kAMI nahIM paNa mithyAtva, ajJAna ane avirati, A ja se 'tame kuTuMba-kabIlo, paisA-TakA, dhaMdho-dhApo, sagAM-vahAlAM vagerene saMsAra mAno. kharekhara, 1. yaduta - yadidaM jJAnAditrayamazeSakalyANaparamparAsaMpAdakamatidurlabham / (3pati bhavaprapaMthathA pUrvArtha prastAva-2) 2. bhagavatA'bhihitaM-iha sarveSAM jIvAnAM pratyekaM trINi trINi kuTumbakAni, tadyathA-kSAntimArdavA''rjavamuktijJAnadarzanavIryasukhasatyazaucatapaHsantoSAdIni yatra gRhamAnuSANi tadidamekaM kuttumbkm| tathA krodhamAnamAyAlobharAgadveSamohA'jJAnazokabhayA'viratiprabhRtayo yatra bAndhavAH tadidaM dvitIyaM kuttumbkm| tathA zarIraM tadutpAdakau strIpuruSAvanye ca tathAvidhA lokA yatra sambandhinaH tadidaM tRtIyaM kuTumbakaM, kuTumbatritayadvAreNa cA'saMkhyAtAH svajanavargA bhavanti, tatra yadidamAdyaM kuTumbakametajjIvAnAM svAbhAvikamanAdyaparyavasitaM, hitakaraNazIlamAvirbhAvatirobhAvadharmakamantaraGgaM ca vartate, mokSaprApakaM ca, yataH prakRtyaivedaM jiivmuprissttaannyti| yatpunaridaM dvitIyaM kuTumbakametajjIvAnAmasvAbhAvikaM, tathA'pyavijJAtaparamArthajantubhirgRhItaM tadgADhataraM svaabhaavikmiti| tadanAdyaparyavasitamabhavyAnAM, anAdi saparyavasitaM keSAJcidbhavyAnAM, ekAntenA'hitakaraNazIlamAvirbhAvatirobhAvadharmakamantaraGgaM ca vartate saMsArakAraNaM ca, yataH prakRtyaivedaM jiivmdhstaatpaatyti| (3matiprastAva-3) - rAgAdika jaba pariharI, kare sahaja guNakhoja; ghaTameM bhI pragaTe tadA, cidAnaMdanI moja. 37 rAgAdika pariNAmayuta, manahi anaMta saMsAra; tehija rAgAdika rahita, jAne parama pada sAra. 38 (upA. zrI yazovijayajI ma. sA. viracita samAdhizataka) For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 bhAvatIrtha - ratnatrayI A bAhya saMsAra che, je aMdaranA saMsAranI by-product (ADapedAza) che. jenA AtmAmAM mithyAtvano gADha aMdhakAra nathI, mithyAjJAnarUpa vikRti nathI ke asadvartanarUpa kucAritra nathI, tene A bahArano saMsAra paNa nathI. kharo saMsAra to aMdarano che, je chAtIe vaLagyo che. A badhI to tenI ADapedAza che. tame ekalA bahAra jAo to kuTuMbane mUkIne jazo, paNa chAtIe bAMdhelo saMsAra kyAreya nahIM mUko, covIse kalAka te jhoDanI jema tamane vaLagelo che. A manamAM beThelA saMsArane jJAnIoe traNa zabdomAM oLakhAvyo, ke mithyAdarzana, mithyAjJAna ane kucAritra. badhAM karmonuM sarjana A traNamAM che. karmothI janma pedA thayo che, janmathI mRtyu pedA thayuM che ane te che mATe jarArUpa duHkha che. kuTuMba-kabIlo vagere paNa A janmanI ADapedAza che, ekamAMthI bIjI ane bIjAmAMthI trIjI, ema saLaMga upAdhio janmI che. 84 lAkha jIvAyonimAM paribhramaNarUpa bAhya saMsAranuM mULa bIja to AtmA para rahelAM mithyAdarzana, mithyAjJAna ane mithyAcAritra che; ane tenuM virodhI tattva koI hoya to te samyagdarzana, samyajJAna ane samyakyAritra che. A evI vAta che ke prakAzano virodhI aMdhakAra ane aMdhakArano virodhI prakAza, Arogyano virodhI roga ane roganuM virodhI Arogya. duniyAmAM A sanAtana-zAzvata niyama che, game tevo nAstika paNa A vyavasthAmAM pheraphAra na karI zake. tenI jema samyagdarzananuM virodhI mithyAdarzana, samyajJAnanuM virodhI mithyAjJAna ane samyakyAritranuM virodhI mithyAcAritra che. A traNe sAmasAme che. jIvamAtranA bAhya saMsAranA paricAlaka baLo mithyAdarzana, mithyAjJAna ane mithyAcAritra ja che. tame jIvanamAM kuTuMba, saMpatti, rAcaracIluM, ghara vagere je lohInuM pANI karIne vasAvyuM che ane tenI mAvajatamAM paNa je ghaNo samaya ane zakti hoMze-hoMze kharco cho, te badhAnuM preraka baLa A traNamAM ja che. samyajJAna, samyagdarzana ane samyakyAritra te saMsAranA pratispardhI bhAvo che, tenAthI ja saMsArano nAza thAya. traNa kALamAM ane traNa lokamAM AnA sivAya koInA saMsArano nAza na thAya. sabhA : dIkSA lIdhI teNe saMsAra choDyo kahevAya ne ? sAhebajI : hA, paNa aMdarano saMsAra na choDyo hoya, ane mAtra bahArano choDyo hoya to, tene mATe amAre tyAM lakhyuM ke "te dIkSA hoLInA rAjA jevI che'. sabhA H amane to te paNa kaThina lAge che. sAhebajI : aMdarano saMsAra eTalo majabUta che ke tame bahAranA saMsAra vagara eka miniTa paNa jIvI zako tema nathI, zvAsa na laI zako teTalA phasAyA cho, chatAM chUTatuM nathI. 1. bhavakAraNarAgAdipratipakSamadaH khlu| tadvipakSasya mokSasya, kAraNaM ghtttetraam||83|| (madhyAtmasAra thAra-23) For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 bhAvatIrtha - ratnatrayI sabhA : paMcasUtra bhaNavAthI saMsAra kapAya ne ? sAhebajI : hA, temAM lakhelA bhAva Ave to kapAya. A kahe che ke huM paMcasUtranA zabda bolyA karuM ne saMsAra kapAyA kare". are ! 14 pUrvono sAra navakAra kahyo che, chatAM te gaNavAthI paNa saMsAra kapAya ja evuM nathI; sAthe bhAva lAvo to ja saMsAra kapAvAno cAlu thAya. For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI siddhaM siddhatthANaM, ThANamaNovamasuhaM uvagayANaM / (mammatata$ 930T0 zlojha-1) anaMta upakArI anaMta jJAnI zrI tIrthaMkara paramAtmA mahAmaMgalakArI ane sarvotkRSTa evA A dharmatIrthanI sthApanA kare che. saMsAranA tApathI tapelA jIvane du:khamAMthI mukta thavA tAraka tIrthanI AvazyakatA che. saune tAravAnI pracaMDa tAraka zakti dharAvanAra guNamaya bhAvatIrthanuM svarUpa ApaNe vicArI rahyA chIe. - AtmAnA AdhyAtmika guNo e ja nizcayanayathI bhAvatIrtha che. guNo svAbhAvika tArakazakti dharAvatA hovAthI nizcayanaya tene bhAvatIrtha kahe che. sarva AdhyAtmika guNono saMkSepathI ratnatrayImAM samAveza thaI jAya. mokSamArganI Adi paNa ratnatrayIthI che ane mokSamArgano aMta paNa ratnatrayImAM che. ratnatrayIno prAraMbha e ja mokSamArgano prAraMbha che, ane ratnatrayInI paripUrNatA e ja mokSanI prApti che. moze pahoMcyA pachI paNa ratnatrayI bhAgI javAnI nathI. siddha paramAtmAmAM kSAyika samyagdarzana-jJAna-cAritra che. emanAmAM samyagdarzana-jJAna-cAritranI koI adhUrapa nathI. temane sthiratArUpa yathAvAtacAritra che. siddha bhagavaMtanA AtmAmAM ratnatrayI sanAtana-zAzvata otaprota paDelI che. mokSamArganI AdithI aMta sudhI ratnatrayI hovAthI jeNe paNa bhavacakrathI taravuM hoya teNe ratnatrayInuM avalaMbana levuM ja paDe. bIjAM tIrtha vyavahAranayanAM bhAvatIrtha hatAM. kadAca gItArtha gurunuM anuzAsana na maLyuM hoya, zAstranuM manana-ciMtana jIvanamAM na maLyuM hoya, caturvidha saMghanuM avalaMbana paNa na maLyuM hoya tevo - A traNa tIrthane prApta karyA vagarano - jIva paNa ratnatrayIne pAmIne avazya mokSa pAmI zake. vaLI AgaLanAM traNa bhAvatIrthane pAmelA jIve paNa ahIM to AvavuM ja paDe. saMsAranI dharI mithyAdarzana-mithyAjJAna ane mithyAcAritra, tenI saMpUrNa virodhI ratnatrayI ? A bhavacakramAMthI ugAravAnI pracaMDa tAkAta ratnatrayImAM che, teno tArkika khulAso padArthavijJAnanA niyamAdhArita che. saMsAra mithyAdarzana, mithyAjJAna ane mithyAcAritrathI cAle che. A saMsAranuM 1. yattadanantajJAnadarzanavIryAnandaparipUrNamakSayamavyayamavyAbAdhaM dhaam| (3pati prastAva-2) * cAritraM sthiratArUpamataH siddhessvpiissyte| yatantAM yatayo'vazyamasyA eva prsiddhye||8|| (jJAnasAra, gaSTa mUta) 2. yad yasmAt tArayati pAraM prApayati tena tat saMghalakSaNaM bhAvatastIrthamiti saMbandhaH / kutastArayati?, ityAha-tadvipakSabhAvAditi teSAM jJAnadarzanacAritrANAM vipakSo'jJAnamithyAtvAviramaNAni tadvipakSastallakSaNo bhAvo jIvapariNAmastadvipakSabhAvastasmAta For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 bhAvatIrtha - ratnatrayI virodhI tattva e ja saMsAramAMthI jIvane bahAra kADhI zake. jema roganuM virodhI tattva Arogya Ape, rogane anukULa vastu Arogya na Ape. anukULa vastuthI to roga puSTa thAya, majabUta thAya, daDha thAya. A sArvatrika padArthavijJAnano niyama che ke virodhI vastu ja tenI virodhI vastunuM mAraNa bane, paraspara be virodhI vastu hoya to temAM ekano nAza tenI pratispardhI bIjI vastu karI zake'. aMdhAruM kADhavuM hoya to prakAza lAvavo paDe, aMdhakArane sUpaDI laIne ulecyA karo ke savArathI sAMja sudhI dhakkA mAro topaNa te jAya nahIM, paNa sUrya ke dIvAnuM eka ja kiraNa aMdhakArane bhagADI mUke; kema ke te virodhI vastu che. A kAyamano niyama che. A niyama anusAra ja saMsAramArga ane mokSamArganI vyavasthA jJAnIo batAve che. prathama nirNaya thavo joIe ke mithyAdarzana-jJAna-cAritra e ja saMsAra che; kAraNa ke tenAthI ja Akho saMsAra cAle che. A vAta tamane crystal clear (ArapAro dekhAvI joIe, najaronajara pratyakSa taravuM joIe, tamArI buddhimAM gerasamaja na cAle. saMsAramAM Dagale ne pagale mithyAdarzana, mithyAjJAna ane mithyAcAritranuM ja sAmrAjya che. saMsAranuM sarjana, saMcAlana, daDhIkaraNa badhuM A ja kare che, saMsAranI A ja mukhya dharI che. sarva duHkhonuM mULa paNa A traNa ja che. are ! bhautika kSetre paNa tamane kyAMya paNa duHkha Ave to te duHkha mithyAdarzana, mithyAjJAna ke mithyAcAritrathI ja Ave che. tamArA jIvanamAM paNa haju sudhI kyAreya mithyAdarzana, mithyAjJAna ke mithyAcAritra vagara duHkha AvyuM hoya tevo eka paNa prasaMga nathI. dA. ta. tame sIDI UtaratA ho, ane paga lapase, jethI tame UMdhe mAthe paDyA, to temAM kAraNa e ja ke tame AMdhaLA vizvAsathI cAlatA hatA. manamAM "huM cAluM chuM te barAbara che, huM sAcA pagathiye ja paga mUkuM chuM, AgaLa-pAchaLa khoTI jagyAe paga nathI mUkato' evA vizvAsathI, tema ja khoTI gerasamajathI bedarakArIpUrvaka paga mUkavAnA geravartAvathI paDyA. ahIM khoTo vizvAsa te mithyAdarzana, gerasamaja te mithyAjJAna ane taaryti| kutaH?, ityAha-jJAmadarzanacAritrabhAvataH jnyaanaadyaatmktvaadityrthH| yo hi jJAnAdyAtmako bhavati so'jJAnAdibhAvAt paraM tArayatyeveti bhaavH| na kevalamajJAnAdibhAvAta tArayati tathA bhavabhAvatazca tArayati, bhavaH saMsArastatra bhavanaM ' bhaavstsmaadityrthH| (vizeSAviyANa mA-2, sno-2033, TIva) * tadevaM saMgho bhAvatastIrtham, tristham, vyarthaM vA, iti pratipAdya sAMpratamidameva jainaM tIrthamabhipretArthasAdhakam, nAnyat, iti pramANataH pratipAdayannAhaiha jainameva tIrthamabhipretArthasAdhakamiti pratijJA, samyakzraddhAnopalabdhikriyAsvabhAvatvAt-samyagdarzanajJAnacAritrAtmakatvAdityarthaH, iha yat samyakzraddhAnopalabdhikriyAtmakaM tadiSTArthasAdhakaM dRSTama; yathA samyakparicchedavatI rogApanayanakriyA, yacceSTArthasAdhakaM na bhavati, tat samyakzraddhAnopalabdhikriyAtmakamapi na bhavati, yathonmattaprayuktakriyA; tathA ca shesstiirthaani| idamuktaM bhavati-yathA kasyacid nipuNavaidyasya samyag rogAdisvarUpaM vijJAya vizuddhazraddhAnavata Aturasya samyagauSadhaprayogAdikriyAM krvto'bhipretaarthsiddhirjaayte| evaM jainatIrthAdapIti / / 1038 / / (vizeSAvamASya, zno-2028,TIvA) For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 bhAvatIrtha - ratnatrayI UlaTo prayatna te mithyAcAritra. A universal law (sArvatrika niyama) che ke kIDI, maMkoDA, mAnava, devatA, cakravartI koIpaNa hoya; tene game tyAre duHkha Ave to te duHkhanuM kAraNa tenAM mithyAdarzana, mithyAjJAna ane mithyAcAritra ja che. A traNe bhegAM hoya kAM to traNamAMthI eka hoya to ja duHkha Ave, paNa A traNamAMthI eke na hoya chatAM duHkha Ave tevo dAkhalo bane nahIM. tamArAmAMthI je divase mithyAdarzana, mithyAjJAna ane mithyAcAritra nIkaLI gayAM te divase du:kha UbhuM ja nahIM rahe, duHkhanuM nAmanizAna nahIM hoya. sabhA : bimArI Ave to emAM mithyAdarzana-mithyAjJAna ke mithyAcAritra zuM ? sAhebajI : moTe bhAge ArogyanA niyamo na pALavAthI bimArI Ave che. AyurvedamAM paNa kahyuM ke "jenA AhAra-vihAra niyamita na hoya, tune anurUpa na hoya, pathyApathyano viveka na hoya te vyakti mAMdI na paDe to ja Azcarya che'. A duniyAmAM duHkha ema ne ema TapakI paDyuM hoya tevo meM eka dAkhalo nathI joyo. sabhA : nikAcita karmathI roga Ave to ? sAhebajI : topaNa nimitta laIne Ave che. nikAcita karmano artha ja e che ke te karma pote nimitta UbhAM karI le che, paNa nimitta vinA phaLa Ape tevuM nathI. jema ke sanaskumAra cakravartIne soLa mahAroga thayA, Akasmika dehanuM rUpa kSINa thayuM, zarIra kRmiothI gherAI gayuM, to ahIM paNa teo zarIra pratyenA AMdhaLA vizvAsamAM rahyA, ane roga na thAya tevI agamacetI ajJAnatAnA kAraNe jALavI na zakyA. vaLI temanA dehane tevA cepI roganuM koI ne koI bAhya nimitta ajANatAM paNa maLyuM ja hoya, jenAthI dehamAM vikRti pravezI hoya. TUMkamAM, ajANatAM paNa khoTo vizvAsa, gerasamajapUrvakanI koIka pravRttio thavAthI ja AvuM pariNAma Ave. moTA bhAge heart fail (hRdaya baMdha paDI javuM) AdithI mRtyu pAmanAra astavyasta, aniyamita, bhaya, ciMtA, AvegothI bharapUra jIvana jIvyA hoya che, jenA phaLarUpe ja prAyaH AvuM banatuM hoya che. vaLI accidentmAM (akasmAtamAM) vyakti jANatI na hovAthI, ke te sthAne javAmAM koI bhUlacUka karavAthI ja akasmAta thato hoya che. are ! jo potAne khabara hoya ke Aje akasmAtanI cokkasa saMbhAvanA che, to nizcita karela kAryakramane TALIne gharanI bahAra ja na nIkaLe tevI manovRtti hovA chatAM khoTA bharosA, viparIta jJAna AdithI ja te sthaLe pahoMcavAnI pravRtti karela hoya che. nAnA bALake paNa AgamAM hAtha nAMkhyo ane dAjhayo, temAM kAraNa mithyAdarzana, mithyAjJAna ane mithyAcAritra ja che; kema ke tene Aga na dajhADe tevo vizvAsa che, Aga dajhADe tevI samaja nathI ane vartana paNa UMdhuM che, mATe dAyo. sabhA : amArI bhUla vagara gADIvALo pAchaLathI AvIne ThokI jAya to ? sAhebajI : A vAhanonA roDa para javuM te ja jokhama che, chatAM nizcitapaNe jAo cho. For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 bhAvatIrtha - ratnatrayI A badhAM vAhano prANaghAtaka che, game tyAre jAna lenAra vastu che; joke tamane to moTara TesamajAnuM sAdhana lAge che, A paNa mithyAjJAna ja che. sabhA : ociMtA bhUkaMpathI duHkha Ave to ? sAhebajI : je baMgalA, phleTone tame svarga jevA mAno cho, te ja A rIte tamane ghAyala kare ke prANa harI le tevA che, tevI spaSTa samajaNa jAgrata che ? vAstavamAM A saMsAramAM dehadhArIne saMpUrNa nirbhaya sthAna che ja nahIM, te hakIkatanuM bhAna joIe. sabhA : to pachI badhethI bhayabhIta thaIne rahevuM kyAM ? sAhebajI : nirbhaya sthAna mokSamAM. haju Ane ahIM ja coMTI rahevuM che. jyAM sudhI rahevuM paDe ane raho tyAM sudhI bhaya che. saMsAra to bhayathI ja bharelo che. bhayazUnya thavuM hoya to mokSamAM jAo. A kahe che ke "cAre bAju bhaya hoya to paNa mAre to ahIM ja rahevuM che, ane te paNa nirbhayatAthI' ! makAna baLatuM hoya chatAM paNa aMdara je majethI nAcato rahe to tevAne tame zuM kaho ? kharekhara bhaya vacce hovA chatAM bhayabhIta na thAya, te ja mithyAdarzana ane mithyAjJAna che. cAre bAju mRtyu DokiyAM karatuM hoya, agni bhabhUkato hoya, chatAM nizcitatAthI saMgIta vagADyA kare, ane nAcyA kare, to te sAhasika kahevAya ke gamAra kahevAya ? deha dhAraNa karyo eTale ApaNe covIse kalAka aneka prakAranA bhaya vacce ja chIe; kema ke this body is most vulnerable (A zarIra sauthI vadhu asurakSita che.) nAno kAMkaro mAre topaNa injury (IjA) thaI jAya tevuM che. cAlatAM paga lapase topaNa phekyara thaI zake che. tame lAkho prakAranA bhaya vacce ja jIvo cho. sabhA : tame to badhAne bhayabhIta karIne jIvavA ja nahIM do. sAhebajI : ame to vAstavikatAnuM bhAna karAvIne kahIe chIe ke "je abhayadAtA che teno Azaro lo, jenI pAse abhaya che, tenA zaraNe jAo to abhaya maLaze'. bhayathI chUTavAno bIjo sacoTa vikalpa nathI. bAkI, sAmethI dhasamasatI gADI Ave che ane kIDI paNa te ja bAju dhasamasatI jAya che, tene nizcitatA che; chatAM hakIkatamAM te bhaya vacce ja che. tevI kIDIne roDa para vegathI dhasamasatI juo to tamane tene joIne manamAM thAya ke "sAme cAlIne motanA mukhamAM jaI rahI che' ? te vakhate kIDI tamane mUrkha lAge ke sAhasika lAge ? vAhanomAM besIne roDa para dhasamasatAM jatAM tamArA ane kIDInA vartanamAM koI phera kharo ? kIDInI jema tame paNa roja motanA mukha sAme dhasI rahyA cho. jIvo cho ja e rIte ke vahelA maro to navAI nahIM. atyAranAM vAhano evAM jokhamI che ke jemAM roja hajAro mare che. khAlI bhAratanAM akasmAto keTalAM ? ane vizva AkhAnAM akasmAto keTalAM ? teno AMkaDo gaNo to spaSTa samajAya. jyArathI tamAro yaMtravAda ane oTomeTIka vAhano AvyAM tyArathI akasmAta ane ijAono AMkaDo kUdake ne bhUsake vadhI rahyo che. A vAhano tamane game tyAre bharakhI For Personal & Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 bhAvatIrtha - ratnatrayI jAya, apaMga banAvI de, pAMgaLA banAvI de; A badhuM pratyakSa che, chatAM tamane vAstavikatAno vizvAsa nathI; kema ke mithyAdarzana ghaNuM bharyuM che. gADI-skUTara para besatAM thAya ke 'lAkho rUpiyA kharcIne A lAvyo chuM, tema chatAM mane jIvate jIvatAM upADI le tevuM A sAdhana che' ? sabhA : beThA sivAya chUTako nathI. sAhebajI : ame besatA nathI, to zuM marI gayA ? 0:0 sabhA : Ape saMsAra choDyo che, ame saMsAramAM chIe. sAhebajI : saMsAramAM paNa vAhanono upayoga na karatA hoya, tevA paNa alpa saMkhyAmAM maLe che. kadAca tame choDI na zako paNa vAhanane moja-zokhanuM sAdhana to na ja mAno. je tamArA prANanuM haraNa kare tevI saMbhAvanA che, ane kadAca mArI na nAMkhe topaNa ribAI ribAIne jIvavuM paDe tevA akasmAtonuM kAraNa che, tene mAtra AnaMdadAyaka to na ja manAya. dezamAM vAhanothI apaMga banyAnA lAkho dAkhalA hAjara che, chatAM vAhanonI bhayAnakatAne eka vAstavikatA tarIke mAnavAnI tamArI taiyArI nathI; kema ke mohajanya aMdhazraddhAnI gherI pakaDa che. sabhA : keTalAya bacyAM te paNa dekhAya che. sAhebajI H sApane pakaDyA pachI keTalAya mANasone sApa karaDyo nathI, to tamAre akhataro karavo che ? are ! keTalAya loko sApa sAthe rahe che chatAM jIve che, to tamAre dekhAvamAM mohaka evA sApane gharamAM rAkhI jIvavuM che ? vAhano mAtra AkarSaka ane moja-zokhanAM sAdhana ja dekhAya, to te paNa mithyAdarzana, mithyAjJAnanI ja chAyA che. tamArA manamAM mithyAdarzana, mithyAjJAna ane mithyAcAritranI jabaradasta graMthio aneka pAsAMthI bharelI che, je samagra du:khanuM mULa che. tIrthaMkara bhagavaMta dvArA prarUpita ratnatrayI ja tarkasaMgata mokSamArga che ane mithyAdarzana, mithyAjJAna, mithyAcAritra te ja saMsAramArga che; temAM koI aMzamAtra pheraphAra na karI zake. khuda anaMtA tIrthaMkaro bhegA thAya, topaNa, A sanAtana mArgane badalI na zake, sadAno sahajasiddha A mArga che. tIrthaMkarone paNa taravA mATe tenuM ja anusaraNa karavAnuM che, to bIjAnI kyAM vAta ? A bhAvatIrtha sadA saunuM tAraka che. jIva saMsAramAM 2khaDe che ane tarato nathI, tenuM kAraNa mithyAdarzana, mithyAjJAna ane mithyAcAritra ja che. A traNa vinA koI jIvane duHkha AvyuM hoya, bhaviSyamAM Avaze ke atyAre AvI rahyuM che, tevo eka paNa dAkhalo nahIM maLe. samagra vizvanuM ArapAra avalokana karanArA jJAnIonuM A AzcaryakArI vizleSaNa che. 1zAstromAM saMsArane samudranI upamA ApI che. sAgaramAM cAre bAju khAruM pANI hoya. tyAM koI phariyAda kare ke jyAM jaIe tyAM khAruM pANI ja bhaTakAya che, to te mANasa sAgaranI 1. rAgo doso moho dosAbhissaMgamAdiliMga tti / atisaMkilesarUvA hetU ciya saMkilesassa / / 1378 / / eteha'bhibhUyANaM saMsArINaM kato suhaM kiMci? | jammajarAmaraNajalaM bhavajalahiM pariyaDaMtANaM / / 1379 / / (dharmasaMpratI mAna-2, mUrta) For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI 39 vAstavikatA samajyo nathI. tema saMsAramAM cAre bAju duHkha sivAya bIjuM kAMI hoI zake ja nahi; kema ke teno pAyo mithyAdarzana, mithyAjJAna, mithyAcAritra ja che. athavA saMsArane vRkSanI upamA paNa ApI che. saMsArarUpI vRkSanuM sarjana paNa mithyAdarzana, mithyAjJAna, mithyAcAritrathI ja thAya che. bIja kaDavuM hoya to phaLa paNa kaDavuM ja Ave, kArelAnA bIjamAMthI kerI pAkatI nathI. jenuM bIja mithyAdarzana, mithyAjJAna, mithyAcAritra hoya, tenI phaLazruti duHkha ja hoya. A satya samajavA paNa thoDo mithyAdarzana, mithyAjJAnano kSaya jarUrI che. jIvananA nAnA-nAnA prasaMgomAM paNa mithyAdarzana, mithyAjJAna Adi duHkha pedA karavAmAM kevo bhAga bhajave che, te vicAravA jevuM che. dA. ta. koI tamArI pAse AvIne tamane be-cAra kaThora vAkyo saMbhaLAvI de, tyAre tame kaho cho ke "huM Avo vANIno tiraskAra sahana na karI zakuM'. ahIM tamAro kahevAno bhAva e che ke AvuM duHkha mane sahana karavuM phAve nahIM', tethI tenA pratyAghAtarUpe dhUMApUMA thaI khIjAIne tamArI tAkAta pramANe tene saMbhaLAvI do; paraMtu jo pelo puNyazALI moTo mANasa hoya to, tame hiMmatanA abhAve ke puNyAInA abhAve tene kAMI kahI na zako, paNa manamAM ne manamAM dAjhayA karo. ahIM teNe be kaDavAM veNa saMbhaLAvyAM te vadhAre duHkha che ? ke manamAM Aveza sAthe krodhathI dAjhayA te vadhAre duHkha che ? sAcuM kaho - koI mANasa ema kahe ke mArAthI AMgaLI para paDelA UjharaDAnI vedanA sahana thatI nathI, ane tyArabAda te duHkhanA nivAraNa mATe AkhI cAmaDI cholI nAMkhe - to te vartana kevuM gaNAya ? UjharaDo sahana na thavAnI dalIla heThaLa AkhI cAmaDI cholI nAMkhanAra jema bhautika dRSTinA mithyAdarzana, mithyAjJAna, mithyAcAritrathI duHkhI ja thAya; tema be AkarAM veNa sahana na karI kalAko sudhI krodhanI baLatarA sahana kare, te Atmika dRSTie mithyAdarzana, mithyAjJAna, mithyAcAritrathI duHkhI thanArano namUno che. sabhA : upAya batAvo. ' sAhebajI : upAya bhagavAna batAvIne ja gayA che. roja kahuM chuM ke mithyAdarzana, mithyAjJAna, mithyAcAritra kADho, paraMtu tamane kaSAyo para AMdhaLI zraddhA, vizvAsa che. tene - sukhanuM sAdhana, saphaLatAnI cAvI, dhAryuM karavAnA upAya, caturAI, kauzalya ke kaLArUpe - mAno cho. manamAM kaSAyo aMgenI gerasamaja pAra vinAnI che. sabhA H AvA nimittamAM zuM vicAravAnuM ? sAhebajI : vicAravAnuM ke moDhAnAM be veNa zAMtithI sahana karavAmAM vadhAre duHkha ? ke Aveza karavAmAM vadhAre duHkha ? TAMkaNI vAge te sahana na thAya, tene hathoDAno mAra sahana karavo kema phAve ? tamArAthI TAMkaNI sahana thatI nathI, chatAM jAte hathoDo mAro cho. A kevuM behUduM vartana che ? be kaDavAM veNa sAMbhaLavAM te duHkha che, paNa zarIramAM aNue aNune tapAve For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4o. bhAvatIrtha * ratnatrayI te krodha tenA karatAM moTuM duHkha che, ema tamAruM mana svIkAratuM nathI. A paNa mithyAdarzana ane mithyAjJAnano prabhAva che. sabhA : krodha avyakta che, A nimitta vyakta duHkha che. sAhebajI : are ! koI divasa krodha pedA thayo ane tene baLatarArUpe aMdaramAM duHkhano anubhava na thayo hoya tevuM banyuM nathI; jyAre veNa to baherA hazo ke bIje dhyAna haze to nahIM paNa saMbhaLAya. krodhano to baherAne ke bedhyAnane paNa anubhava thaze. tethI tiraskAranAM vacano vyakti che ane krodhano anubhava ocho vyakta che e khyAla paNa mithyAdarzana, mithyAjJAna sUcave che. sabhA H krodhamAM bahu duHkha lAgatuM nathI. - sAhebajI : to tamane covIse kalAka lAla-pILA thAo tevA saMyogomAM rAkhIe, satata aMdarathI saLagatA rAkhavAnA, phAvaze ? sabhA : krodha karIe eTale zAMti thaI jAya che. sAhebajI : aMdara Ubharo eTalo hoya che ke bahAra na kADho tyAM sudhI cena na paDe. eno artha e ke aMdara sakhata dAha che. sAthe buddhi evI che ke "khAlI huM dAjhuM te na cAle, bIjAne paNa dajhADuM ja'. svayaM dAjhI, bIjAne dajhADI zAMtino anubhava karavo te keTalI vikRta dazA che ? sabhA H eka vAra na bolIe to bIjI vAra kahe tenuM zuM ? sAhebajI : aMte e thAkaze ke tame ? sabhA : ghara bhALI jAya tenuM zuM ? sAhebajI : gharamAM kAMI hoya ja nahIM, to zuM lUMTe ? hakIkatamAM AtmAnA guNo che, tene to duniyAnA game tevA cora Ave topaNa lUMTI nahIM zake. tamArA manamAM nakkara zAMti haze to duniyAmAM koInI tAkAta nathI ke tamArI te mUDI lUMTI zake; paraMtu mithyAdarzana, mithyAjJAnanA prabhAve sukhadAyaka AtmAnI sAcI mUDI paNa dekhAtI nathI ane be badAma jevA mANasa dvArA dhoLe dahADe lUMTAo topaNa tamane lUMTAyAnuM bhAna nathI. tamArA potAnAM sukha-zAMti zenAthI haNAya che, tenuM jIvanamAM vedhaka darzana joIe; te karAvavuM te ja samyagdarzana, samyajJAnano mahimA che. sabhA : samajAvavA mATe khoTo krodha karAya ? sAhebajI : hitakArI samajAvavA kyAreka kaDaka thavuM paDe, paraMtu te vakhate paNa hRdayamAM azAMti ane Aveza na hoya; UlaTo hitakArI AzayarUpe zubha bhAva hoya. atyAre to tame aMdarathI roTalAnI jema zekAI jAo cho, roTalA boluM ke puDalA ? A badho mithyAdarzana For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 bhAvatIrtha - ratnatrayI Adino prabhAva che. buddhi ja UMdhI sujhADe, samajaNa paNa UMdhI ja hoya, pAyAmAM zraddhA paNa viparIta hoya; tethI AcaraNa UlaTI dizAnuM ja thAya. manamAM AMdhaLo vizvAsa rAkhIne - bhIMta hoya te bAju khulluM medAna mAnIne AMkho mIMcIne - cAlo ane tethI mAthuM bhaTakAya ke lohI nIkaLe, to temAM javAbadAra kAraNa te vyaktinAM mithyAdarzana-jJAna-cAritra ja che, te vyakti duHkha pAmavA yogya ja che. tame paNa jIvanamAM je duHkhI thAo cho, trAsa anubhavo cho, te tamArA aMdaranA mithyAdarzana-jJAna-cAritranA prabhAve che. tamArA vartananuM vizleSaNa karI zako to tamane lAge ke "mane je dhokA paDe che tenA mATe huM yogya ja chuM'. mithyAdarzana, mithyAjJAna, mithyAcAritrathI aMdaramAM koIne sukha maLyAno dAkhalo nathI. tenI phalazruti duHkha ja che. sabhA H kADhavAno ilAja zuM ? sAhebajI H kADhavAno ilAja samyagdarzana, samyajJAna, samyakyAritra che. te sukhanA rAjamArganuM ja varNana karuM chuM. tenA para caDo, A bhavamAM ja navA bhavano anubhava thaze. sabhA : koI amArA paisA dabAvI mUke ane na Apato hoya tenA para gusso karIe to ApI de che. sAhebajIH AvI geralAyaka vyaktine oLakhyA vinA paisA ApyA temAM bhUla konI ? tame lobhanA kAraNe vyakti pArakhI na zakyA, je mithyAdarzana, mithyAjJAnano ja prabhAva. sabhA : sArA mANasanI paNa paristhiti kharAba Ave to ? sAhebajI : to tenI pAse mAMgavA ja na javAya ane jAo to te tamArI naphaTAI che. sajjana mANasa ATalo ApattimAM hoya tyAre tene bIjI rIte herAna karavo vAjabI na kahevAya, ane jo durjana hovAthI paisA dabAvato hoya to oLakhyA vinA ApyA te pahelI bhUla tamArI che. tame vyavahAra karatI vakhate mANasane oLakhyo nahIM te ja tamArI moTI bhUla, eTale phasAyA. paNa tame bhUla kabUla karavA taiyAra na thAo; kAraNa ke "kUtarAnI pUMchaDI vAMkI te vAMkI ja' tevo svabhAva che. bhUla tame karo to phaLa paNa tamAre ja bhogavavAnuM Ave. 'julAba tame lo ane jhADe bIjA jAya" te na bane. sabhA : zakuninAmAne thAya che. sAhebajI : tevuM jaina mahAbhAratamAM nathI. kudaratano niyama che ke "je bhUla kare te ja tenuM phaLa bhogave'. AmAM koInI zeha-zarama na cAle. jaina siddhAMta pramANe tIrthakaranA AtmAo paNa bhUla kare to temaNe paNa phaLa bhogavavuM paDe che. kudaratamAM universal justice (sarvavyApI nyAya) che. tethI bhUla thayA pachI saMkaTa Ave tyAre AtmAne samajAvavAno ke "mArI bhUlanuM ja huM phaLa bhogavuM chuM, tethI gusso karavAno koI hakka raheto nathI". paisA ApatI vakhate ja sAvadhAnIthI pagaluM bharavAnuM hatuM, chatAM na vicAravAthI phasAyA. temAMthI bahAra nIkaLavuM hoya to vicAro ke have A dabAvelA paisA ema ne ema Ape tema nathI, ane saMpattinuM rakSaNa For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 bhAvatIrtha - ratnatrayI karavAnuM gRhastha tarIke kadAca kartavya paNa bane' to kaDaka pagalAM lo tyAre paNa aMdaramAM krodha karavo vAjabI nathI. gRhastha saMpattinA rakSaNa mATe yogya upAya kare tenI zAstra ke dharmaguru niMdA na kare; paraMtu krodha karavAthI saMpatti pAchI maLaze tevuM nathI. mAtra yogya pagalAM ja phaLadAyI bane, krodha karIne to tamAre navuM duHkha veThavAnuM Ave. AgalI bhUlanI sajA to bhogavo ja cho, temAM gusse thaIne pharI bIjAnI bhUlanA bhoga banyA. vaLI bhAvi durgatinA duHkhanI paraMparA sarjAze te naphAmAM. Ama, duHkhanAM kAraNonuM yathArtha darzana jIvanamAM jarUrI che. sabhA : samyagdarzanathI paNa azubha karmabaMdha thAya ja che ne ? sAhebajI : A khoTuM vidhAna che. samyagdarzanathI kyAreya azubha karmano baMdha thAya nahIM. samyagdarzana karmakSayanuM (nirjarAnuM) ja kAraNa che. A saMsAramAM samyagdarzana, samyajJAna, samyakyAritra kyAreya koIne karmabaMdhanA kAraNa banyA nathI ane banavAnA paNa nathI. te to niyamAM karmakSayanA ja kAraNa che. jemAM saMsAra kApavAnI zakti che, te kadI saMsAravRddhinA kAraNa na hoI zake; 'ra bhUto na bhaviSyati'. hA, samyagdarzananI hAjarImAM paNa alpa azubha karmabaMdha thaI zake che, paraMtu te samyagdaSTimAM paNa rahelA mohasvarUpa mithyAdarzana-mithyAjJAna AdinA prabhAvathI ja thAya che. nizcayanayanI apekSAe mohamAtra mithyAjJAna svarUpa ja che; kAraNa ke je tattvathI mAruM nathI temAM mArApaNAnI buddhi e ja mamatvarUpa UlaTuM jJAna che, viparIta darzana-jJAna-cAritra vinA A sRSTimAM koIne pApabaMdha thAya ja nahi, ane thAya to breach of universal law (vaizvika siddhAMtano bhaMga) kahevAya je zakya nathI. sabhA : krodhanI jema pAchaLanA traNa kaSAyamAM mithyAjJAna besatuM nathI. sAhebajI : tame ahaMkArane sukhanuM sAdhana mAnyuM che, vAstavamAM to te mAna-pAna eka mAnasika bhUkha che. bhUkhane sukha mAnavuM e ja mithyA bhrama che. tamArAM koI vakhANa kare ke tamArA mATe sAro abhiprAya Ape, eTale aMdaramAM phulAvAnuM cAlu thAya, to ahIM tame bIjAnA abhiprAya para ja tamAruM mUlyAMkana karo cho; je sUcave che ke aMdarathI tame namAlA naMbara eka cho. jenA jIvanamAM eTaluM paNa sattva nathI ke huM sAruM karuM to huM sAro, ane huM kharAba karuM to huM kharAba; te mATe vaLI pArakAnA abhiprAyanI jene jarUra che,' te niHsAttvika che. jene potAnA AtmAnA avAjanI paNa kiMmata nathI, mAtra bIjAnA abhiprAya upara madAra rAkhe che, te jIvanamAM kaThapUtaLI jevo che. tamAre bIjAnI najare nAcavuM che, mAnakaSAya mULa svarUpe oLakho to sukhanA sAdhana tarIkeno tenA parano AMdhaLo vizvAsa UThI jAya. kaSAyo tamane sukha apAvatA hoya to amane vAMdho nathI, paNa zAstramAM kaSAyone ekAMte du:khanA kAraNa kahyA che. te duHkhanA kAraNa nathI dekhAtA, tevo anubhava nathI hurato, te mithyAdarzana-mithyAjJAna prerita che. sabhA : rAvaNa jevA mahApuruSamAM mAnakaSAya kevI rIte ghaTe ? sAhebajI : temanAmAM paNa je je mohanA bhAvo che, teTaluM nizcayanayathI viparita jJAna che For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI ja; ane tene anusaranAruM vartana te mithyAcAritra che. temanA jeTalA guNa che teTalA guNanuM varNana karIe, paraMtu mahApuruSa paNa sarva guNathI saMpUrNa ane sarva doSathI rahita nathI hotA; tevA to ekamAtra paramezvara ja hoya che. rAvaNanA jIvanamAM paNa che je mithyAvartana hatuM tenuM phaLa temanA AtmAe bhogavyuM ja che. A duniyAmAM koI bhUla kare ane phaLa na bhogave te bane ja nahIM. nAnuM bALaka paNa AgamAM hAtha nAMkhe to te dAjhe, kema ke teNe bhUla karI. tamAro paga lapase ane bIjAnuM mAthuM phUTe tevuM na bane. bhUla - samajathI karo ke aNasamajathI karo, jANyA vagara karo ke jANIbUjhIne karo - paNa jo bhUla tame karI to tenuM phaLa tamAre ja bhogavavAnuM. A saMsAra nyAyathI cAle che, anyAyathI nahIM. tamane anyAya dekhAya to te tamArI buddhino bhrama che. Rule of causality prevail everywhere & ever. - kAryakAraNano siddhAMta sarvakSetravyApI ane sarvakALavyApI che; temAM koI pheraphAra nathI. tame tIvra kaSAyo karo to tamane vadhAre pIDA-duHkhano anubhava ane maMda kaSAyo karo to ochuM duHkha thAya; paNa duHkha to anubhavavAnuM Ave che, temAM koI AnAkAnI na cAle, bacAva ke chaTakabArIno chance (taka) ja nathI. mithyAdarzana, mithyAjJAna ane mithyAcAritranuM je jIva sevana kare tene duHkha na thAya tevuM na bane. tenA nivAraNano eka ja upAya che ke "samyagdarzana, samyajJAna, samyakyAritranA zaraNe jAo'. sukhI thavuM hoya to A ja eka amogha upAya che, tethI ja bhagavAne mokSamArgane sukhano mArga kahyo che, tame eka ahaMkAranA AvegathI jIvanamAM varSonAM varSo sudhI phanA thaI jAo cho. ghaNAe nakkI karyuM hoya ke ApaNA pADozI-sagA-saMbaMdhIo karoDapati che, temAM ApaNe nAnA gaNAIe te na cAle. manamAM nakkI kare ke A badhAnI paritymAM AvavuM che. te parity pAmavA savArathI sAMja sudhI majUrI kare, lohInAM pANI kare, khAvA-pIvAnAM paNa ThekANAM na hoya, dilamAM kaSAyanI hoLI laI phare, eka Avega pUro karavA jIvananAM paccIsa varSa ApI de. ghaNA zoka-saMtApa-parizrama pachI bhAgya hoya, to paccIsa varSe manano te Avega pUro thAya, paNa tyAM sudhImAM zarIra ane mana evAM nIcovAI gayAM hoya ke cenathI bhogavI paNa na zake. AvA kissA saMsAramAM roja pratyakSa dekhAya che tyAre tamane virAga thavo joIe. eka mAnakaSAyathI paNa prerita thaIne bIjAnA abhiprAyarUpa AMgaLInA Terave nAcatAM AkhuM jIvana barabAda thaI jAya che. tethI eka-eka kaSAyamAM mahAduHkha-pIDA-saMtApa pedA karavAnI ane AtmAne aMdarathI zekavAnI tAkAta che. sabhA : mAnanI AkAMkSAnA kAraNe bhautika vikAsa thayo ne ? sAhebajI : bhautika vikAsa evo thayo ke karoDapati thatAM sudhImAM kIDanI bagaDI gaI hoya, hRdaya mAMDa-mAMDa cAlatuM hoya, tethI bhogavavA karatAM mAtra joI-joIne saMtoSa mAnavAno. mithyAjJAna na hoya tene to A mananI AMdhaLI doTa lAge. tamane tuccha AvegapUrti mATe jIvanamAM savArathI sAMja sudhI doDavAmAM, udyama, parizrama karavAmAM thAka nathI lAgato; kAraNa ke mithyAdarzana, For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 bhAvatIrtha - ratnatrayI mithyAjJAna, mithyAcAritranuM gheruM varcasva che. tamArA jIvananA driving force (prerakabaLa) ja e traNa che. sabhA H mithyA tarIke amane dekhAtuM nathI. sAhebajI : kAraNa ke mithyAne samyag batADanAra mithyAtva manamAM beThuM che. ghaNAMne gAMDapaNa Ave paNa sAthe thoDuM ThekANe hoya eTale khabara paDe ke mane gAMDapaNa pragaTyuM che. je gAMDo potAne gAMDA tarIke svIkAre tenI treatment (sAravAra) karavI sahelI che; paNa je gAMDo potAne gAMDo na mAne, paraMtu DAhyo ja mAne, teno upacAra muzkela che. tema mithyA, mithyA na dekhAya, te ja sarva ajJAna, vikRtiono bApa mithyAtva che. e jeTaluM gADha, teTalI AMtiraka bhUlo dekhAze ja nahi, UMdhI samaja paNa sAcI samaja ja lAgaze. A ja ratnatrayI pAmavAmAM avarodha che. ratnatrayIrUpa bhAvatIrthano mahimA : ratnatrayIrUpa bhAvatIrthane pAmyA vinA taravuM azakya che. jaina hoya ke jainetara, guNiyala hoya ke guNahIna hoya, taravuM hoya to ratnatrayI anusaravI paDe. are ! gItArtha gurune paNa taravA mATe A bhAvatIrthanuM zaraNa levuM ja paDe che. tIrthaMkaro paNa A tIrthanA avalaMbanathI ja mukti pAme che. tethI ApaNe paNa taravuM hoya to A mArge ja AvavuM paDaze. ame to upadezamAM varNana karIe, mahimA gAIe, paraMtu A mArge AvavuM ke na AvavuM te tamArI pasaMdagI para che. AkhA saMsAranuM sarjana karavAnI, saMcAlana karavAnI, tenuM daDhIka2Na ka2vAnI tamAma zakti-baLa mithyAdarzana-mithyAjJAna-mithyAcAritramAM che. dekhAto bahArano saMsAra to by product (ADapedAza) che. kharo saMsAra aMdarano che. A aMdaranA saMsAranuM phaLa ekAMta duHkha che. tethI tene khArA pANInI ja upamA ApI che. khArA pANImAM jema dareka TIpe khArAza hoya ja, tema saMsAramAM sarvatra du:khamayatA ja che. temAM sukhanuM nAmanizAna ja jaDe nahi. jene A 1. mokSAbhidhAnapadasamprAptikAraNavizeSAH samyagdarzanAdayaH, (yovRSTisamurvyaya hto-6, TIjA) 2. tadyathA - kSAntimArdavA''rjavamuktijJAnadarzanavIryasukhasatyazaucatapaH santoSAdIni yatra gRhamAnuSANi tadidamekaM kuTumbakam / tathA krodhamAnamAyAlobharAgadveSamohA'jJAnazokabhayA'viratiprabhRtayo yatra bAndhavAH tadidaM dvitIyaM kuttumbkm| ....... hitakaraNazIlamAvirbhAvatirobhAvadharmakamantaraGgaM ca vartate, mokSaprApakaM ca, yataH prakRtyaivedaM jIvamupariSTAnnayati / yatpunaridaM dvitIyaM kuTumbakametajjIvAnAmasvAbhAvikaM, tathA'pyavijJAtaparamArthairjantubhirgRhItaM tadgADhataraM svAbhAvikamiti / tadanAdyaparyavasitamabhavyAnAM, anAdisaparyavasitaM keSAJcidbhavyAnAM, ekAntenA'hitakaraNazIlamAvirbhAvatirobhAvadharmakamantaraGgaM ca vartate saMsArakAraNaM ca, yataH prakRtyaivedaM jIvamadhastAtpAtayati / (35miti prastAva-rU) For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI 45 dekhAya tenuM mithyAdarzana tUTe. saMsArI jIvo covIse kalAka kaSAyamAM 2me che. savArathI sAMja sudhI mithyA puruSArtha dvArA jhajhUme che. temAM prerakabaLa A traNa ja che. jo tene aMta2mAMthI kADhI levAmAM Ave to evA DhIlA thaI jAya ke mithyA puruSArtha karavAno utsAha ja na rahe. samyagdaSTine saMsArano puruSArtha veTha utAravA jevo lAge. mAtra kartavya samajIne kare paNa ullAsathI saMsAramAM tenuM kheDANa na hoya. tame ullAsathI saMsAra kheDo cho, ane dharma nirutsAha thaIne karo cho. dIkarAne paraNAvavAmAM manamAM keTalo umaMga ? bhale paraNAvyA pachI 12 mahinAmAM ja kadAca trAsI jAo; paraMtu karatI vakhate manamAM khoTA Avego, A mithyAdarzana-mithyAjJAnamithyAcAritra pUrA pADe che. saMtAnano uchera vagere jIvananAM tamAma kartavya tame AvegathI karo cho. jIvanamAM Avega vinA koI puruSArtha karavo tamane phAvato nathI. A Avego ja mithyAjJAnathI bharelA che. kartavyane kartavya samajI, hitaciMtApUrvaka karavA hoya to samyajJAnanI jarUra paDe. hiAciMtAnI bhAvanAmAM paNa mAnasika sukha-zAMti ApavAnI tAkAta che. phaLa maLyA pachInuM sukha juduM che. saMkSepamAM jJAnIo kahe che ke mithyAdarzana, mithyAjJAna, mithyAcAritrathI bhautika kSetre ane Atmika kSetre duHkhonI hAramALA khaDakAya; jyAre samyagdarzana, samyajJAna, samyakcAritrathI AMtarika ane bAhya sukhanI paraMparA sarjAya che. tamArA AtmAnA bhAvonuM avalokana karI nirNaya karo ke mArAmAM mithyAdarzana-mithyAjJAnamithyAcAritra keTalAM che ? Akho saMsAra tenA zaraNe che. mATe ja saMsAra duHkhanA akhADAmAM jaI rahyo che, navAM navAM duHkhonuM sarjana karI rahyo che. saMsArI jIvonI sthiti e che ke pote duHkho UbhAM kare, tenAthI svayaM duHkhI thAya ane bIjAne paNa duHkha Ape. A cakkara cAlu ja che. je kharA arthamAM trAselo hoya te A ratnatrayIne oLakhIne svIkAre. A ratnatrayI AtmAnA parama tIrthasvarUpa guNa che. jene nizcayanaya tIrtha tarIke svIkAre teno bIjA koI naya inkAra na kare. vyavahAranaya karatAM nizcayanaya vyApaka che. tethI A parama tIrtha evuM che ke badhA naya tene mAnya kare. A ratnatrayI svarUpa tAraka tIrthanuM jene zaraNa maLI gayuM, te game te kSetramAM, game te saMyogomAM hoya paNa nakkI taravAno. tenA uddhArane aTakAvanAra A duniyAmAM koI nathI. atyAra sudhImAM jeTalA paNa anya dharmomAMthI mokSe gayA temane paNa A ratnatrayI ja taravAno AdhAra banela. samyagdarzana, samyajJAna ane samyakcAritrarUpa ratnatrayIno triveNI saMgama zuddha samatAmAM 1. yaH khalu saMyamayoge'bhyutthitaH sa viziSTakriyApariNatamatiryathAvasaraM paramopekSAyAmeva nivizate, tasyA eva nirvANasukhavarNikArUpatvAt / tasyAM ca nivizamAnasyAsya na kiJcit pareNa kAryamasti, jJAnadarzanacAritrANAM tadAnImAtmasvabhAvAntarbhUtatvAt, tadarthamapi parApekSAvirahAt / * yasmin sati saphalatAmasatyaphalatAM vrajet / ratnatrayaM svasti tasmai samatvAya mahaujase / / 244 / / (adhyAtmamataparIkSA ro-80, TIjA) (triSajizanAgapuruSacaritra parva-6, sarja-6) For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI thAya che, ane te ja mokSano rAjamArga che. anyaliMganA mahAtmAo paNa A rAjamArga para caDIne ja tarI gayA che. temane paNa samatA e ja AlaMbana che. samatA eTale samyagdarzana, samyajJAna, samyakyAritrano AtmAmAM pUrNa samanvaya. jevI zuddha zraddhA che, tevuM ja jJAna ane AcaraNa thAya to AtmAmAM eka paNa kaSAyano Avega TakI na zake. Avegazanya icchArahita avasthA te ja samatA che. tIrthaMkaro dIkSA le te kSaNathI A ratnatrayInA saMgama dvArA samatAmAM rame che, jenAthI temanA AtmAne kSaNe kSaNe apUrva nirjarA thAya che, sAthe kSaNe kSaNe zAMtarasanA zreSTha sukhano anubhava paNa thAya che. A saMsAramAM koInI tAkAta nathI ke temane aMdarathI duHkhI karI zake; kAraNa ke je samatAmAM sthita che teNe aMtaramAMthI mithyAdarzana, mithyAjJAna, mithyAcAritrane hAMkI kADhyAM che. TUMkamAM du:khamAtra mithyAthI che, sukhamAtra samyathI che. A vizvamAM kAryakAraNano siddhAMta evo che ke jIvananA koI paNa kSetramAM phaLa meLavavuM hoya to darzana, jJAna, cAritra joIe. mithyA phaLa meLavavuM hoya to te mithyA joIe, ane samyaku phaLa meLavavuM hoya to te samyaku joIe. phaLa joItuM hoya tene darzana, jJAna, cAritra to joIe ja. dA. ta. paisA kamAvA che, to pahelAM zraddhA joIe ke dhana meLavavA jevuM che; paNa mAtra zraddhA hoya ane paisA kamAvA aMge vyAvasAyika kalA ke jJAna ja na hoya, to bajAramAM jaIne zuM kare ? kadAca mUDI gumAvIne paNa Ave, eTale jJAna jarUrI che. vepAranI uttama kalA jANato hoya paNa pathArImAMthI UThIne bajAramAM jAya ja nahIM ke mahenata kare nahIM, to ema ne ema paisA TapakI paDavAnA nathI, eNe puruSArtha-AcaraNa karavuM paDe, arthAtu phaLa meLavavA mATe cAritra-AcaraNa paNa joIe ja. duniyAnA koI paNa kSetramAM phaLa joItuM hoya to darzana-jJAnacAritra anivArya che, A sanAtana niyama che. rasoI karavI hoya topaNa, pahelAM zraddhA, pachI jJAna ane pachI AcaraNa joIze. te sivAya rasoI jevuM sAmAnya kArya paNa na thAya. pratyeka phaLamAM zraddhA, jJAna ane cAritrano triveNI saMgama jarUrI che, to ja phaLa maLe. te traNa sabhya lAvo to samyaguM phaLa maLe, mithyA lAvo to mithyA phaLa maLe. prabhu mahAvIra pachI zAsanamAM hajAro AcAryo thayA, paNa A ratnatrayIrUpa mokSamArgamAM koI goTALo na karI zake, mokSamArganI eka lakIra paNa pheravI zakAya tema nathI, tethI zaMkA-kuzaMkA karanArA mUrakha che, temane AtmAnA guNonI zraddhA, AtmAnA guNonuM jJAna ane AtmAnA guNone prApta karavAno puruSArtha : e svarUpa samyagdarzana, samyajJAna ane samyakyAritranI pichANa nathI. A bhAvatIrthane jeTaluM sacoTa oLakhazo, teTalI tamArI mokSa ane mokSamArganI zraddhA daDha thaze. 1. anyaliGgAdisiddhAnAmAdhAraH samataiva hi| ratnatrayaphalaprApteryayA syaadbhaavjntaa||23|| (madhyAtmisAra, thara-1) For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI 47. siddhaM siddhatthANaM, ThANamaNovamasuhaM uvagayANaM / jmayavimAsa, sAWof GoIof AvaLaOIM IIII. (matita prad) BOTo 15-1) anaMta upakArI, anaMta jJAnI zrI tIrthaMkara paramAtmA mahAmaMgalakArI ane sarvotkRSTa evA A dharmatIrthanI sthApanA kare che. miththAtrayIthI anaMta duHkharUpa saMsAra : jIvamAtra duHkhathI mukta thavA mAMge che, ane sukhanI abhilASA rAkhe che. A vAta ApaNA mATe paNa satya hoya to ApaNe jIvanamAM duHkhanAM kAraNomAMthI bahAra nIkaLavuM joIe, ane sukhanA upAyano prAraMbha karavo joIe. jIvamAtrane duHkhanAM kAraNa mithyAdarzana, mithyAjJAna ane mithyAcAritra kahyAM che; sukhanA upAya samyagdarzana, samyajJAna ane samyakyAritra kahyAM che. A baMne paraspara virodhI padArtha che. samyagdarzananuM virodhI mithyAdarzana che, samyajJAnanuM virodhI mithyAjJAna che. samyajJAnanuM virodhI ajJAna che evI ghaNAnI samajaNa che, tyAM paNa ajJAna zabdathI mithyAjJAna ja levAnuM che; kema ke zAstramAM ajJAna zabda paNa mithyAjJAna mATe vaparAya che. jema ke matiajJAna, zrutaajJAna, virbhAgajJAna kahyuM, tyAM ajJAnathI mAtra jJAnazunyatA nahi, paraMtu vikRta jJAna ja apekSita che. hakIkatamAM mithyAjJAnamAM ja samyajJAna pratyenI sIdhI virodhitA che. te ja rIte samyakyAritranuM virodhI mithyAcAritra samajavuM. anaMta kALamAM jIve pratyeka bhavamAM te mithyA traNanI sevA karI che. anubhavarUpe te tamArA mATe navI vastu nathI, chatAM tenI sAcI oLakha jIvane nathI, tene duHkhanA ekAMta kAraNa tarIke tame jotA nathI. jIvanamAM jyAre jyAre duHkha Ave, je je duHkhanI anubhUti karo, tyAre tyAre A duHkha mArA potAnA ja bhUtakALanA mithyAdarzana, mithyAjJAna, mithyAcAritranuM phaLa che, tevo daDha nirNaya nathI. AtmA svayaM cetana che, caitanyanA kAraNe ja temAM sukha-duHkhanI anubhUti thAya che. AtmAnI ahitakArI pravRttimAM hitakAritAno vizvAsa te ja mithyAdarzana che, tevI UlaTI samajaNa te mithyAjJAna che, AtmAne ahitakArI pravRtti te ja mithyAcAritra che. tame samajI-vicArIne du:kha UbhuM karo cho tevuM nathI, paNa gerasamajathI prerita UMdhI pravRtti karo je tamane duHkha lAvI Ape che. jene duHkhamAtranAM kAraNa mithyAdarzana, mithyAjJAna, mithyAcAritra dekhAya te duHkhanA cakrane vedhakatAthI joI zake che. puruSArtha avaLo thayA vinA kudaratamAM koIne duHkha AvatuM nathI. ApaNA puruSArthanuM phaLa ApaNe ja bhogavavAnuM che. dareka AtmA svapuruSArthanA 1. yatpunaretadazeSaklezarAzimahA'jIrNavirekakAritayA paramasvAsthyakAraNaM jJAnadarzanacAritratrayaM / (3miti prastAva-2) For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 bhAvatIrtha - ratnatrayI phaLano ja bhoktA che. cetana evA AtmAmAM rahelI darzanazakti, samajaNazakti ane AcaraNazaktino yathArtha upayoga karavo te jarUrI che, ApaNe te nathI karatA tyAre ja nukasAna thAya che. sAmAnya rIte vyakti duHkhanAM nimittone duHkhanAM kAraNa mAne che, paNa te nimittomAM pote kareluM viparIta AcaraNa duHkhanuM mULa kAraNa che, te vicAravAnI taiyArI nathI. ApaNe bIjAnI bhUla jovA ja TevAyelA chIe. tamArA manamAM azAMti che, to temAM kAraNa tamArA AMtarika Avego ane tenuM preraka mithyAjJAna vagere che. eka nAnosarakho dAkhalo lyo, ke vyakti ahaMkAranA kAraNe potAnAmAM buddhi hoya tenAthI vadhAre mAnI bese, tenA kAraNe skUla-kolejamAM potAnA gajA bahAranAM lakSyAMko bAMdhe, ke huM moTo spezyAlIsTa ke Dabala enjiniyara thaIza. pachI AgaLa jaIne du:khI thAya. pahelethI mithyAjJAnanA kAraNe vAstavikatAno vicAra karyo nahIM. dareka kSetramAM niyama che ke je bhramaNAmAM rAce tenuM jIvana duHkhamaya-trAsamaya hoya ja. 'miththAtrayInuM dahana kare ratnatrayI ? saMsAra ekAMta duHkhamaya che, tethI tenAM kAraNa mithyAdarzana, mithyAjJAna, mithyAcAritra che; tema mokSa ekAMta sukhamaya che, tethI tenAM kAraNa samyagdarzana, samyajJAna, samyakyAritra che. jyAM sarva sukhanAM sAdhana che te mokSa che, jyAM sarva duHkhanAM sAdhana che te saMsAra che. sau prathama sukhaduHkhanAM sAdhano spaSTa thavAM joIe. jyAM sudhI manamAM ema haze ke ahaMkAra sukhanuM sAdhana che, tyAM sudhI tame ahaMkAranI pAchaLa ja doDazo. rAgamAM majA Ave che evo khyAla Ave che tyAM sudhI rAga karyA karazo; kema ke tamArI samaja UMdhI che. A mithyAjJAna e ja saMsAranuM mULa che. deha, indriya ke karmanAM baMdhana paNa tenI ADapedAza che; anAja vAvo sAthe ghAsa Uge, tema AnuSaMgika takalIpho che. je AtmAmAM mithyAdarzana, mithyAjJAna, mithyAcAritra nathI, te dehane dhAraNa ja na kare. tamAro AtmA dehamAM purAyo che tenuM kAraNa paNa A miththAtrayI ja che. AtmA mATe deha pAMjaruM che, baMdhana che. jAte karIne pAMjarAmAM koNa purAya ? khoLiyuM vaLagyuM eTale indriyo AvI, mana paNa sAthe AvyuM. indriyo ane mananI jarUriyAto pALavA-poSavA kuTuMba-parivAra, dhana-saMpatti vagere lAMbI laMgAra cAlu thaI. mithyAdarzana, mithyAjJAna ane mithyAcAritra na hoya to koI vaLagaNa pedA thavAnI ja nahi. je miththAtrayInuM dahana kare tenA saMsAranuM dahana thAya. ratnatrayImAM ja saMsArano nAza karavAnI tAkAta che. te sivAya A jagatamAM evuM koI tattva nathI ke jemAM saMsArano nAza karavAnI zakti hoya. tIrthakaronA saMsArano uccheda paNa A ratnatrayIthI ja thAya che. temaNe paNa ratnatrayIne pUrNa sAdhI svayaM mukti prApta karI che, ane bIjAne paNa mukti pamADavA ratnatrayIno ja upadeza Apyo che. 1. jJAnadarzanacAritrairAtmaikyaM labhate yadA / karmANi kupitAnIva, bhavantyAzu tadA pRthak / / 179 / / (adhyAtmasAra, dhikkAra-18) For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 bhAvatIrtha - ratnatrayI pU. umAsvAti mahArAjA, pU. siddharSi gaNi Adie jainazAsananI oLakha ja e ApI ke ratnatrayI pradhAna A jainazAsana che. A zAsanamAM A traNane ja pAyAnAM tattva tarIke sthApita karyA che. saue taravA enuM ja zaraNuM svIkAravAnuM. samyagdarzana e AtmA mATe zItaLa pariNAma che, samyajJAna AtmAne vikAranAza ane buddhi pragaTAvavA dvArA prasannatA pedA karanAra pariNAma che, samyakyAritra e AtmAne tRptidAyaka pariNAma che. "tAre te tIrtha'. "tIrtha haMmezAM dAhanuM zamana kare, tRSNAnI tRpti kare ane malano nAza kare. A traNe tIrthanA anivArya guNa kahyA che. te traNeya guNa A ratnatrayImAM saMpUrNapaNe tally (saMgata) thAya che. AtmAmAM rahelA krodhadveSa, vera-jhera vagere AMtarika dAhane kAyama mATe zamAvavAnI zakti A ratnatrayImAM che; lobha, Asakti, icchArUpa je tarasa che, tene saMpUrNa chipAvI nAMkhavAnI tAkAta AmAM che; ane AtmA upara rahelA karmorUpI malane saMpUrNa dhoI nirmala sphaTika jevo banAvavAnuM pracaMDa sAmarthya paNa A ratnatrayImAM che, tethI te uttama bhAvatIrtha che. koIpaNa dharmanA anuyAyI buddhimAna ane taTastha hoya to, A ratnatrayIno zreSTha dharma tarI virodha na rI 3. satya AdhArita zana, zAna, yAritranA svii||2i absolute 1. samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH / (tattvArthasUtra, adhyAya-1, sUtra-1) * tatpraNIte'tra jJAnadarzanacAritrapradhAne darzane / (upamiti0 prastAva-1) 2. kohami u niggahie dAhassa pasamaNaM havai titthaM / lohaMmi u niggahie taNhAe cheaNaM hoi / / 1067 / / vyAkhyA-iha bhAvatIrthaM krodhAdinigrahasamarthaM pravacanameva gRhyate, tathA cAha-krodha eva nigRhIte "dAhasya" dveSAnalajAtasyAntaH prazamanaM bhavati, tathyaM nirupacaritaM, nAnyathA, lobha eva nigRhIte sati, kiM?-"taNhAe cheaNaM hoi"tti tRSaH-abhiSvaGgalakSaNAyAH kiM?-"chedanaM bhavati" vyapagamo bhavatIti gAthArthaH / / 1067 / / aTThavihaM kammarayaM bahuehi bhavehiM saMciaM jmhaa| tavasaMjameNa dhuvvai tamhA taM bhAvao titthaM / / 1068 / / vyAkhyA-"aSTavidham" aSTaprakAraM, kiM?-"karmarajaH" karmaiva jIvAnuraJjanAdrajaH karmaraja iti, bahubhirbhavaiH saJcitaM yasmAttapaHsaMyamena "dhAvyate" zodhyate, tasmAttat-pravacanaM bhAvataH tIrthaM, mokSasAdhanatvAditi gAthArthaH / / 1068 / / (Avazyakaniyukti evaM bhASya bhAga-3, zloka-1067-1068 mUla-TIkA) * athavA, prAkRte "titthaM" ityukte "tryartham" ityapi labhyate, ityetad darzayannAhakohaggidAhasamaNAdao va te ceva jassa tinnnntthaa| hoi tiyatthaM titthaM tamatthasaddo phalattho'yaM / / 1036 / / krodhAgnidAhopazama-lobhatRSNAvyavaccheda-karmamalakSAlanalakSaNAsta evAnantaroktAstrayo'rthAH phalarUpA yasya tat vyarthaM, tacca saMgha eva; tadavyatiriktaM jJAnAditrayaM vA vyarthaM prAkRte "titthaM" ucyte| arthazabdazcAyaM phalArtho mantavyaH / idamuktaM bhavati-bhagavAn saMghaH, tadavyatiriktajJAnAditrayaM vA mahAtaruriva bhavyaniSevyamANaM krodhAgnidAhazamanAdikAMstrInarthAt phalati, atastryarthamucyata iti / / 1036 / / (vizeSAvazyakabhASya bhAga-1, TIkA zloka-1036) For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa0 bhAvatIrtha - ratnatrayI rationalisation che. AjanA buddhijIvIo dharmamAM rationale approachnI apekSA rAkhe che, paNa emane jaina dharmanI ratnatrayInI oLakha-jANakArI nathI. AmAM koI dharmanI monopoly (ijAro) nathI. dareka dharmavALAne sAcI zraddhA, sAcuM jJAna ane sAcA AcaraNa sAthe koI vAMdho na hoI zake, mAtra miththA sAthe ja virodha hovo jarUrI che. zraddhA, jJAna ane cAritranI vAta dareka dharmomAM che, paraMtu samyagU ane mithyAnA vibhAgIkaraNamAM goTALo che. AtmAnA dAhane vadhAre, tRSNAne prajvalita kare ane malano saMcaya kare tevI vicAradhArA ke pravRtti samyagdarzana, samyajJAna, samyakyAritramAM kadI samAveza na pAme; chatAM anya dharmamAM teno zaMbhumeLo che, arthAt saMsAra ane mokSanA kAraNone upadezamAM mizraNa che, je pUrNasukhanA mArge na laI jaI zake. jainadarzanamAM mAtra darzana, jJAna, cAritranI prazaMsA ke upadeza nathI, paNa tenA samyapaNAno bhArapUrvaka Agraha che; kema ke darzana-jJAna-cAritra UlaTA thAya to saMsAra vadhAre, ane samyaka thAya to saMsArano nAza kare. A saMsAranI koIpaNa bhautika pravRtti hoya, ke dharmanA kSetranI AdhyAtmika pravRtti hoya, darekamAM zraddhA, jJAna, AcaraNa joIze ja. te vinA phaLa pedA nahIM thAya. A vizvamAM kAryamAtra pratye icchA, jJAna, prayatna kAraNa che. darzana, jJAna, cAritrane bhagavAne mokSanA upAyo kahyA te AzcaryakArI nathI, paraMtu temAM je samyagu-mithyAno vibhAga darzAvyo, te ja AzcaryakArI che. tamArI pAse atyAre paNa darzana, jJAna, cAritra che ja. tame zraddhA vinAnA nathI. saMsAramAM aDaga zraddhA che, athAga vizvAsa che. dA.ta. tame DaoNkTara, vakIla, sI.e. Adi para keTalo vizvAsa rAkhI cAlo cho ! sabhA : rAkhavo paDe che, tyAM tAtkAlika phaLa maLe che. sAhebajI : DaoNkTara ijekSana Ape ane vAge te tAtkAlika phaLa che. tamane invekSana letAM galagaliyAM thAya che ? are ! ghaNIvAra to jorathI apAI gayuM hoya to keTalAya divasa sudhI duHkhe. tatkALa phaLa to tyAM paNa nathI maLatuM. phaLa to pachI ja maLe che, chatAM tyAM zraddhA che. sabhA : sAruM thaI jAya che. sAhebajI : ijekSana ApyuM ane reactionthI tatkAla paralokamAM UpaDI gayA evA paNa dAkhalA che. sabhA : javalle ja bane. sAhebajI : javallemAM tamAro naMbara nahIM lAge tenI khAtarI che ? sabhA : akhataro che, jokhama che. sAhebajI : chatAM tyAM vizvAsa che. ahIM to phaLanI guarantee kahIe chIe, chatAM vizvAsa nathI. tamAro saMsArano vizvAsa kaDavA anubhavo pachI paNa aDaga che. tame badhA daDha For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI pa1 zraddhALu cho; kAraNa ke saMsAramAM zraddhA na rAkho to jIvI ja na zako. gharamAM patnI para vizvAsa che ke rAMdhe che temAM jhera nahIM nAMkhe. joke ghaNAnI patnIoe jhera nAkhIne mArI nAMkhyAnA dAkhalA roja bane che, khAnadAna kuTuMbamAM paNa AvA kissA bane che, chatAM vizvAsa rAkho cho eTale kuTuMbamAM rahyA cho; te ja rIte vepAramAM, vyavahAramAM vizvAsa rAkhIne ja jIvo cho, zraddhA vinA tame saMsAramAM DagaluM paNa bharI zako tema nathI. darzana vinA saMsAra cAle ja nahIM. tame je rIte sAmAjika, Arthika, kauTuMbika jIvana jIvo cho, te dvArA je lAbha meLavo cho, te meLavavA mATe tamAre paraspara jabaradasta vizvAsa rAkhavo ja paDe che. ghaNI vakhata vizvAsa ThagAro nIvaDe topaNa, mana manAvI pAcho vizvAsa sthira karo cho. saMsAranA vizvAsane bhagavAna mithyA e kAraNathI kahe che, ke te tamAma vizvAsa Aja nahIM to kAla, eka rIte yA bIjI rIte, khoTA paDavAnA ja che, ThagArI nIvaDavAnA ja che. sabhA : amane patnI para vizvAsa che ke jhera nahIM Ape, to te khoTo vizvAsa che ? sAhebajI : tamAruM puNya haze to kadAca bahAranuM jhera nahIM Ape, paNa aMdaranuM jhera to Akho divasa Ape ja che. subAhukumArane mA kahe che : "tuM dikSA laIza to tArI A 500 yuvAna rANIonuM zuM thaze ?' tyAre subAhukumAra kahe che : "gharamAM eka nAgaNa nIkaLe to UMgha na Ave, to 500 nAgaNo sAthe mA huM kevI rIte rahuM?" A upamA satya lAgavI joIe. subAhukumAra asatya bolyA tevuM zAstramAM kahyuM nathI. e jene nAgaNa kahe che tene tame nAgaNa mAno cho ? zAstra kahe che ke puruSa mATe strI nAgaNa che ane strI mATe puruSa nAga che. Akho divasa DaMkha mAre tevo che. ahIM samajAvuM joIe ke vijAtIyamAM vAsanAne pradIpta karavAnuM bIja paDyuM che. kAtila sApa karaDe ane tamane covIsa kalAka je baLatarA thAya, tenA karatAM kALajAne kApI nAMkhe tevI vAsanAnI pIDA A nAga-nAgaNa ekabIjAne kare che. keTalA to A saMsAramAM vAsanAnI pIDA sahana na karI zakavAthI ApaghAta karIne mare che, jIvatAM 1. have subAhukumAra ema vinave ame laIzuM saMjamabhAra, mADI morI re, mA meM vIra prabhunI vANI sAMbhaLI tethI meM jANyo athira saMsAra, mADI morI re, have huM nahIM rAcuM re (A) saMsAramAM..1 hAMre jAyA ! tujane paraNAvI pAMcaseM nArIo rUpe apacharA samAna, jAyA morA re, UMcA te kuLamAM upanI rahevA pAMcaze pAMcaze mahela, jAyA morA re, tuja vinA ghaDIya na nIsare...8 hAMre mADI ! gharamAM jo nIkaLe eka nAgaNI sukhe nidrA na Ave lagAra, mADI morI re, to pAMcazo nAgaNIomAM kema rahuM mAruM manaDuM AkuLa-vyAkuLa thAya, mADI morI re, have huM nahIM rAcuM re (A) saMsAramAM...9 (saubhAgyavijayanI subAhukumAranI sajhAya gAthA-1-8-9) * smarAgninA pradagdhAni zarIrANi zarIribhiH / zamAmbhasA hyasiktani nirvRttiM naiva bhejire||92|| agninA tu pradagdhAnAM zamo'stIti yato'tra vai| smaravahnipradagdhAnAM zamo nAsti bhaveSvapi / / 93 / / madano'sti mahAvyAdhiduzcikitsyaH sadA budhaiH| saMsAravardhano'tyarthaM duHkhotpAdanatatparaH / / 94 / / yAvadyasya hi kAmAgnirhadaye prjvltylm| Azrayanti hi karmANi tAvattasya nirntrm||95 / / kAmA'hidRDhadaSTasya tIvrA bhavati vednaa| yayA sumohito jantuH saMsAre privrtte||96|| (jyotivijayajI kRtam zrI tattvAmRtam) For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para bhAvatIrtha - ratnatrayI saLagIne mare che; tenA dAkhalA roja tame paNa sAMbhaLo-vAMco cho; chatAM A satya tamane hRdayamAM UtaratuM nathI. subAhukumAra kahe che ke mArA manane zAMta, nirvikArI, prasanna rAkhavAmAM A pa00 avarodhaka che.' kAmavikAra e AtmAne kAtila jheranI vedanA karanAra che, tevI subAhukumAranI anubhUti che. zarIranuM jhera upacArathI maTI paNa jAya, kadAca na maTe to eka bhavanA prANa le; paNa A jhera to bhavobhavanA prANa le chatAM tame tene jhera mAnavA taiyAra nathI, kema ke mithyAdarzana che. subAhukumAra mAtAne kahe che : "mA, tane tArA dIkarAnI ciMtA hoya, enA sukhano vicAra hoya, to A 500 nAgaNa sAthe rahevAno Agraha na kara.' sabhA H pa00ne paraNIne lAvyA kema ? sAhebajIH temane bhUla khabara paDI to pAchA vaLyA, paraMtu tame to mAra khAI khAIne paNa pAchA pharavA taiyAra nathI. samyagdarzananA anubhavathI emanI sAna ThekANe AvI gaI. mAMkaDa-macchara-kAnakhajUrA-sApa-vIMchI karaDIne duHkha Ape che tevuM tame mAno cho, paNa aMtaramAM DaMkha ApIne paDanAra kAma-krodha che tevuM tame mAnatA ja nathI. puNya haze to patnI jhera nahIM Ape, paraMtu jhera na ja Ape tevo je AMdhaLo vizvAsa che te khoTo che. bAhya jagatamAM paNa dAkhalA banyA che. tamane paNa koIe guarantee nathI ApI, chatAM saMpUrNa vizvAsa laIne pharo cho. atyAre tamane kuTuMba-parivAra-deha-indriyo-dhana-sattA-bhogo upara jabaradasta ane nizcala vizvAsa che; evI aDaga zraddhA che ke ame halAvIne thAkI jaIe topaNa tamAro vizvAsa hale nahIM. A ja mithyAdarzana che. tame jenA para vizvAsa rAkhyo che te rosApAtra hoya to mAre vizvAsa DagAvavo nathI; kema ke koIno sAco vizvAsa toDavo te paNa vizvAsaghAta che, je pApa che. tame sAce ThekANe vizvAsa karyo hoya to AkhI jiMdagI laIne pharo amane vAMdho nathI. deha para vizvAsa rAkhyo che, paraMtu A deha tamane dhakko mArIne bahAra kADhaze ja. tame parama vizvAsathI jene pUjo cho, te ja A khoLiyuM tamArA AtmAne na game toya bahAra kADhaze. are ! aMdara rAkhe topaNa kyAreka ribAvI ribAvIne jIvADe. A zarIra parano vizvAsa pokaLa ja che. tame jAte vicAro ke jenA jenA para bharoso rAkhyo che temAM bharosApAtra koNa ? ane bharosAno cheha ApanArA keTalA ? hakIkatamAM A tamAma paranA vizvAsano vahelo-moDo droha thavAno che, tamArA vizvAsano ghAta nakkI che, na thAya tyAM sudhI aMdhArAmAM mastIthI jIvo. sabhA H samyagdaSTi saMsAra para vizvAsa na rAkhe ? sAhebajI H samyagdaSTi bhautika jagatarUpa saMsAra para jarAya vizvAsa na rAkhe. te mAne ke A svapnatulya asAra che. makAna paDe tyAre samyagdaSTi mAnato ja hoya ke mAruM nahotuM eTale choDavuM paDyuM. tame kAyama mAruM mAnIne rahetA ho to tevA avasare chAjiyAM lyo. jIvanamAM tamAma khoTA vizvAsa kADhI nAMkho eTale mithyAdarzana cAlyuM jAya. sAcA vizvAsane amAre For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI 53 mithyAdarzana kahevuM nathI. samyagdaSTi paNa dehamAM rahe, chatAM mAne ke A deha mane game tyAre dago deze. tethI jyAre maravAnuM Ave to tene hatAzA na thAya. te taiyArI karIne ja beTho hoya. puNyathI rahevA baMgalo maLyo hoya, paNa te mane kAyama sukha-zAMti Apaze, mArA mATe sadA AzrayasthAna che, tevo AMdhaLo vizvAsa rAkhyo hoya, to tene covIse kalAka mamatvathI baMgalAnI ciMtA raheze. joke baMgalAne tamArA para mamatva nathI, tene tame maro ke jIvo tenI koI paDI nathI. te tamArI icchAthI TakavAno ke tUTavAno nathI; chatAM khoTI mAlikIyatano AMdhaLo vizvAsa rAkhyo, eTale jIvatAM paNa duHkha ane maratAM paNa avazya duHkhI thavAnuM. keTalAkanA makAna temanI sAme ja saLagIne ke dharatIkaMpathI tUTIne khalAsa thaI gayAM, pote paNa temAM zekAIne ke dabAIne marI gayA. tamAruM puNya hoya to tame bacI jAo, are ! tamAro baMgalo paNa bacI jAya, AkhI jiMdagI baMgalo salAmata rahe, topaNa mRtyu vakhate temAMthI bahAra kADhaze ja. sabhA : jaladI kADho, ema kaheze. sAhebajI : badhuM pratyakSa ja juo cho, chatAM asara thatI nathI. tamArI zraddhAno so vAra bhaMga thato dekhAya topaNa tamAro vizvAsa aDaga che, ke "ene je thayuM te mane nahIM thAya.' joke tamane koNe guarantee ApI te khabara ja nathI. mahAbhAratamAM lakhyuM che ke "taLAva para tarasathI pANI pIvA gayela yudhiSThirane yakSe pUchyuM : "A jagatanuM mahAna Azcarya zuM ?" to yudhiSThira kahe che : "A jagatamAM moTAmAM moTuM Azcarya e che ke sau loko bIjAne maratA jue che, temane gharanI bahAra kADhe che, smazAnamAM bALI Ave che, chatAM "huM kyAreya maravAno nathI" e rIte ja jIve che. tame kaho ke pratyakSa hoya to mAnIe. A badhuM pratyakSa ja che, chatAM mana svIkAratuM nathI; kAraNa ke mithyAdarzananI aMdhazraddhAnAM mULiyAM ghaNAM majabUta che. sabhA : Akho divasa maravAno ja vicAra karavAno ? sAhebajI : satata maravAno vicAra karavAnuM nathI kahyuM, mAtra satya che teno nirNaya ane svIkAra karavAnuM kahyuM che. hajAronA jIvanamAM je pratyakSa che tene avagaNavAthI sukhI nahIM thavAya. keTalAye potAnA jIvanamAM dehane jIvanI jema sAcavyo, satata paMpALIne pUjyo, dinarAta tenI sevA-cAkarI-mAvajata karI; topaNa dehe temanI hAlata zuM karI ? te vicAravuM joIe. chatAM tamArA jIvanamAM dehane sarvasva mAno te tamAro khoTo vizvAsa che. eka mANasa mATe bajAramAM so kaDavA anubhava thAya athavA so jaNA kahe ke A guMDo che, evacanI che, to tamAro tenA para AMdhaLo vizvAsa rahe ? tema satya vicAratAM saMsAramAMthI je divase tamArI zraddhA khasI jaze te divase ApameLe samyagdarzana pedA thaze. tamArA jIvanamAM jeTalA mithyA vizvAsa che, te badhA vINI vINIne kADhI nAMkho. je zaraNa che tenA para ja zaraNanI buddhi 1. praNayavihIne dadhadabhiSaGgam, sahate bahusantApam / tvayi ni:praNaye pudgalanicaye, vahasi mudhA mamatAtApam / / 6 / / (35. vinayavinayanI viracita zAntasudhArasa DhAtra-1) For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 bhAvatIrtha - ratnatrayI rAkho, rakSaka che tene ja rakSaka mAno, je hitakArI che temAM ja hitakArInI buddhi keLavo. ATaluM karazo to samyagdarzana saraLatAthI pragaTaze. mithyAzraddhA aMte nakkI duHkha ApanArI nIvaDe che. amAre tamane mRtyu yAda karAvI duHkhI nathI karavA, paNa satyano nirNaya karAvI, sArAMzarUpe bodhapATha laI, prasannatAthI jIvana jIvo, vadhAre duHkhI na thAo te mATe A salAha che. vAstavikatAnI anubhUti karAvavI che. jeTalA vAstavavAdI banIne jIvazo teTalA duHkhI nahIM thAo. samyagdarzanano zAMtidAyaka pariNAma : samyagdarzanamAM eka ja aTala zraddhA che ke mArA AtmAne covIse kalAka sAcI sukha-zAMti ApanAra mArA AtmAnA guNo che, te sivAyanA tamAma saMkliSTa bhAvo trAsa-saMtApa ApanAra che. tattvaciMtanathI Avo aDaga vizvAsa samyagdaSTine hoya che. bhautika vastuo jarUriyAta pramANe kAmacalAu dhoraNe meLavavI paDe, sAcavavI paDe, paraMtu vAstavamAM temAM mArA AtmAne kharI sukha-zAMti ApavAnI zakti nathI. tame jIvanamAM koI paNa pravRtti karatA ho, paraMtu zAMti-azAMtino anubhava to tamArA manobhAvonA AdhAre thAya che. jo manamAM saMkliSTa bhAvo haze to duHkhano anubhava thaze ja, ane manamAM zubha bhAvo haze to zAMtino anubhava karavAmAM indra paNa dakhalagIrI nahIM karI zake. A saMsAranuM ekAMte parama satya ATaluM ja che ke jIvamAtrane tenA vizuddha guNa sukha-zAMti Ape che, ane tenA doSo ja tene trAsa-azAMti-duHkha Ape che. tenA vinA A duniyAmAM tamane sIdhuM sukha ApanAra ke duHkha ApanAra koI nathI. tame zubha bhAvamAM raho chatAM azAMtino anubhava thAya te traNa kALamAM bane nahIM. tamArA manamAM vAsanA pradIpta thAya ane tame zAMtithI rahI zako te paNa traNa kALamAM zakya nathI. tethI ja jenA manamAM nirmaLa brahmacaryano bhAva che tene azAMti che ja nahIM. A vAta anubhava AdhArita satya che, prayogasiddha che, nAstika paNa AnAkAnI ke asvIkAra karI zake tema nathI. sabhA : bIjAnAM duHkhone joIne duHkhI thAya to ? sAhebajI : te karuNAno pariNAma che, je prazasta dveSamAMthI pedA thAya che. te paNa eka kaSAyano pariNAma che. zubha hovA chatAM kaSAyarUpa che, mATe Avegajanya thoDI pIDA rahevAnI. siddha bhagavaMta pUrNa sukhI che, kema ke temane kaSAya ja nathI. samagra vizvane jovAnI zakti emanAmAM che, teo satata AkhuM jagata jue che, jANe che, samaje che; topaNa temane koI azAMti, vyagratA nathI, kema ke bIjAnA duHkhanI asara nathI, sarvathA nirlepa che. temano pUrNa 1. rASamahAmahopanAmatanA meLaMzajAdA, ye vAgye du:detava: rUTI duSTatayA nitya, loksntaapkaarinnH| ... jnyaanvairaagysNtosstyaagsaujnylkssnnaaH| ye cAnye janatA''hlAdakAriNaH ziSTasaMmatAH / / 5 / / (upamiti0 prastAva-3, zubhapariNAmarAjA varNana) For Personal & Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 bhAvatIrtha - ratnatrayI madhyasthatAno pariNAma ja kharI zAMta-prazAMtatA Ape che. je mokSamAM jAya teno AtmA zAMtaprazAMta che, sarva kleza, sarva baMdhana, sarva Adhi-vyAdhi-upAdhithI mukta che. AtmAnA nirmaLa jJAna Adi guNomAM ramyA kare, mokSamAM guNano khajAno mAto nathI. siddha bhagavaMta covIse kalAka AtmaguNonA bhoga-upabhogamAM parovAyelA rahe che. teo niSkriya beThA nathI, satata eka ja pravRtti che ke meLaveluM mANo. je siddha karyuM che tene satata bhogavyA karo. AtmAnA apAra aizvaryano bhogavilAsa temanA AtmAmAM avirata vahyA kare che. A nirvikArI cetananI avasthAmAM koIpaNa saMtApano avakAza ja nathI; kema ke saMtApadAyaka tamAma bhAvo AtmAmAMthI bahAra nIkaLI gayA che. have mithyAdarzana, mithyAjJAna ane mithyAcAritrano temanAmAM kaNiyo paNa nathI. sabhA : siddho kevuM sukha bhogave che, te daSTAMta dvArA samajAvo. sAhebajI : zAstramAM AvatuM dRSTAMta lAMbuM che. varNana karatAM divaso vItI jAya. sAMbhaLatAM Azcarya thAya evuM volyumonAM volyumo (graMthonAM graMtho) bharAya eTaluM varNana che. bhautika sukhanI ekAMte duHkharUpatA : sabhA : duHkha hoya toM ja sukha thAya, evo niyama bhautika kSetramAM ja che ? ke AdhyAtmika kSetramAM paNa che ? sAhebajI : nA, adhyAtmanA kSetramAM duHkhasApekSa sukhano niyama nathI; kema ke te svAdhIna 1. akSayadAna aciMtyanA, lAbha ayane bhoga ho jinajI, vIryazakti aprayAsatA, zuddha svarUpa upabhoga ho jinAjI ||4|| ema anaMta guNano dhaNI, guNagaNano AnaMda ho jinajI, bhogaramaNa AsvAdayuta, prabhu tuM paramANaMda ho jinajI 7 (devacaMdrajI kRta supArzvanAtha jina stavana gAthA-4, 7) 2. mAvAnAjtto cciya paccakkhaM somma! suhaM natthi dukkhamevedaM / tappaDiyAravibhattaM to puNNaphalaM ti dukkhaM ti||2005|| saumya! prabhAsa! yata eva duHkhe'nubhUyamAne kasyApyaviparyastamateH sukhaM pratyakSaM nAsti, sukhAnubhavaH svasaMvidito na (nivedyate) vidyate, ata evAsmAbhirucyate-"dukkhamevedaM" iti, yat kimapyatra saMsAracakre sak-candanA-'GganAsaMbhogAdisamutthamapi vidyate tat sarvaM duHkhamevetyarthaH, kevalaM tasyAGganAsaMbhogAdiviSayautsukyajanitAratirUpasya duHkhasya pratIkAro'GganAsaMbhogAdikastatpratIkArastena tatpratIkAreNa duHkhamapi sad vibhaktaM mUDhai dena vyavasthApitam-tatpratIkArarUpaM kAminIsaMbhogAdikaM pAmAkaNDUyanAdivat sukhamadhyavasitam, zUlAropaNa-zUla-zirobAdhAdivyAdhi-bandha-vadhAdijanitaM tu duHkhmiti| ramaNIsaMbhogacakravartipadalAbhAdi sukhaM svasaMviditaM "duHkham" iti vadatAM pratyakSavirodha iti cet| tadayuktam, mohamUDhapratyakSatvAt, tasya tallAbhautsukyajanitAratirUpaduHkhapratIkArarUpatvAd duHkhe'pi tatra sukhAdhyavasAyaH, pAmAkaNDUyanA-'pathyAhAraparibhogAdivat; tathAcoktam-"nagnaH preta ivAviSTaH kvaNantImupagRhya taam| gADhAyAsitasarvAGgaH sa sukhI ramate kil||1|| autsukyamAtramavasAdayati pratiSThA kliznAti lbdhpripaalnvRttirev| nAtizramApagamanAya yathA zramAya rAjyaM svhstgtdnnddmivaatptrm||2|| bhuktAH zriyaH sakalakAmadudhAstataH kiM saMprINitAH praNayinaH svadhanaistataH kim? / dattaM padaM For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDa bhAvatIrtha - ratnatrayI sukha che, sahaja sukha che. tene bhogavavA koI jaDa vastunI jarUriyAta-apekSA nathI. vaLI, te sukha duHkhamAM rAhatarUpa nathI. AtmAnA nirmaLa jJAnano anubhava karavA pUrvazaratarUpe koI duHkhanI AvazyakatA nathI. bhautika kSetramAM parAdhIna sukha che, tethI bhoga-upabhoga mATe jaDa vastuonI AvazyakatA che; vaLI duHkhasApekSa che, tethI saMgraharUpe pahelAM duHkha jarUrI che. te vinA duHkhopacArarUpa sukha na saMbhave. AkhA saMsAranAM jeTalAM paNa bhautika sukho che te tamAma duHkhopacArarUpa che. eTale ke pedA thayelA duHkhano upacAra che, cikitsA che. pahelAM AgamAM dAjho, pachI ThAravA mATe ThaMDakanI davA lagAvo; tema manamAM vAsanA jagADo, pachI tene ThAravA bhogano upacAra karo. A bhautika sukhono sArvatrika krama che. saMsAranAM sukhomAM duHkha vinA sukha che ja nahIM. jyAre jyAre sukha joItuM hoya tyAre pUrvazaratarUpe pahelAM duHkha bhogavavuM ja paDe. garamI vinA paMkhAnuM sukha nahIM, ThaMDI vinA heaternuM sukha nahIM, bhUkha vinA khAvAnuM sukha nahIM, thAka vinA ArAmanuM sukha nahIM, dukhAvA vinA mAlIzanI majA nahIM. A krama goThavAyelo ja che. AtmAnA sukhamAM AvI zarata ja nathI. tyAM to mAtra aMtaramAM madhura svAdavALo guNano pariNAma che, tene tamArI cetanA dvArA satata bhogavyA karo, rasa lIdhA ja karo. basa, majA maLyA karaze je akhUTa haze. koIne sApekSa che ja nahIM, tethI takalIpha nathI. sabhA H te madhura svAda kevo ? sAhebajI : te to anubhave te jANe, bIjA to zabdothI varNana kare paNa temAMya maryAdA che. chatAM vANIthI zakya eTaluM mokSanA sukhanuM varNana zAstramAM dAkhalA-dalIlapUrvaka karela che, je sacoTa che. sabhA : samyagdarzana, samyajJAna, samyakyAritra mokSamArga che, paraMtu mokSanuM sukha samajAyA vinA mokSamArga kevI rIte game ? sAhebajI : kerInA goTalAmAM paNa thoDo kerIno svAda hoya, zeraDInA gAMThAmAM paNa zeraDIno alpa rasa hoya, tema mokSanA kAraNamAM paNa mokSano AMzika svAda che. tame havA khAtA pharo cho, vAstavamAM samyagdarzana, samyajJAna ane samyakyAritra kazuM cAkhyuM ja nathI; chatAM TUMkamAM, tamAre yogya dRSTAMta dvArA samajAvuM. zirasi vidviSatAM tataH kiM kalpaM sthitaM tanubhRtAM tanubhistataH kim? / / 3 / / itthaM na kiJcidapi sAdhana-sAdhyajAtaM svapnendrajAlasadRzaM prmaarthshuunym| atyantanirvRtikaraM yadapetabAdhaM tad brahma vAJchata janAH! yadi cetnaasti||4||" ityaadinaa| "puNNaphalaM ti dukkhaM ti" yata evamuktaprakAreNa duHkhe'pi sukhAbhimAnaH, tasmAt puNyaphalamapi sarvaM tattvato tumeveti ra001 TI (vizeSAvaLamANa mA-2, sno-2001, mUta-TIvA) * sarvaM puNyaphalaM duHkhaM, karmodayakRtatvataH / tatra duHkhapratIkAre, vimUDhAnAM sukhatvadhIH / / 63 / / (adhyAtmasAra, vivAra-18) For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI pa7 icchApUrtinI apekSAe mokSasukhanI jhAMkhI : pahelAM nakkI karo : jIvanamAM jyAre jyAre sukha maLe che tyAre zenA kAraNe maLe che ? bhautika kSetramAM paNa icchApUrti thAya tyAre sukha maLe che ? ke mAtra icchAthI sukha maLe che ? tamane lAkha rUpiyA kamAvAnI icchA hoya, paraMtu lAkha na maLe tyAM sudhI duHkhI rahezo, jyAre lAkha rUpiyA maLyA tyAre nAcavA lAgyA; kema ke icchA pUrI thaI. A ja batAve che ke vizvano sanAtana-zAzvata niyama e che ke sukha tRptimAM che, icchAmAM nahIM. icchAnA nirAkaraNathI ke icchAnI pUrtithI tRpti pedA thAya che, je sukhAnubhava karAve che. eka icchAnI pUrti thAya to ATaluM sukha, be icchAnI pUrti thAya to bamaNuM sukha, ema mathematically calculation (gaNitanI rIte gaNatarI) karo, ane pachI nirNaya karo ke jenI sarva icchA pUrI thAya tene keTaluM sukha thAya ? je calculation Avaze te mokSanuM sukha haze; kAraNa ke badhI icchAo pUrI thAya tenuM nAma ja siddha che. sarva suMdara zaktionI (labdhionI) jene siddhi thaI te sAcA siddha che. siddhone joItuM hatuM te sarva pAmI gayA che, tethI temanA AtmAmAM have koI icchA ja rahI nathI. jenI sarva icchA pUrNa thaI che, eka paNa icchA adhUrI nathI, tyAMthI mokSanA sukhanI hada zarU thAya che. tethI mokSamAM pUrNa tRptinuM sukha Avaze. sabhA : tene duHkhopacAra na kahevAya ? sAhebajI : nA, icchA karavAnI AvazyakatA ja nathI, tethI duHkhano avakAza ja nathI. tRSNA vinA A sRSTimAM kadI duHkhanA astitvano saMbhava nathI. pIDA nathI tethI upacAra na rahyo. upacAramAM pIDAnI rAhata hoya che. A tarka samajavA jevo che. tamArA jIvanamAM ja saravALo mAMDo ke eka icchAtRptithI ATaluM sukha thayuM; bethI, traNathI, cArathI kramika vRddhino dara mAMDo, topaNa aMdAjathI jenI sarva icchA pUrI thAya tenA sukhano tALo meLavI zako. sabhA H icchA pUrI thaI gaI, pachI jIvavAno artha zuM ? sAhebajI : tame jIvanano sAra icchAne ja mAno cho ? AmanI dRSTie icchA e ja jIvananuM baLa, prANa, majA che. jo Avo ja siddhAMta hoya to satata icchA karyA karo, pachI juo ke aMdarathI kevA dAjho cho ? eka paNa icchA pUrI na thAya ane mAtra icchAonA DhagalA hRdayamAM saMgharIne pharo to rIbAI rIbAIne jIvana jhera jevuM banI jaze. A bolavAnI vAta nathI, jAta para akhataro karI prayogasiddha karavA jevI vAta che. eka paNa icchApUrti nahIM thAya to tamane tamAruM jIvana sArthaka nahIM, paNa dojhakha jevuM lAgaze. jIvananI sArthakatA 1. siddhANi savvakajjANi jeNa Na ya se asAhiyaM kiNci| vijjAsuhaicchAtI, tamhA siddho tti se sddo||6|| dIhakAlarayaM jaM tu, kammaM sesiymtttthhaa| siyaM dhaMta tti siddhassa, siddhttmuvjaayi||7|| (siddhaprAkRta, sno-6-7) For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI 58 icchAmAM nahIM icchApUrtithI thatAM sukhanA anubhavamAM che. A satya nAstika paNa inakArI zake tema nathI. hakIkatamAM tamArA manamAM mUMjhavaNa e che ke sarva icchAo pUrI thaI gayA pachI karavuM zuM ? kAraNa ke tamane navarA besavuM phAvatuM nathI. Ama paNa svabhAvathI majUra cho, eTale kaMIka ne kaMIka udyama, puruSArtha, parizrama joIe. mokSamAM satata navarA besI rahevAno tamane Dara che; paNa ahIM tattva samajyA nahIM ke sarva icchA pUrI thaI eTale joItuM saMpUrNa meLavI lIdhuM. have navarA besavAnuM nathI, meLavelAne mANavAnuM che. saMsAramAM paNa je abajo kamAIne beThA che, temane game teTalI moMghavArI thAya paNa kamAvA javuM paDe tema nathI. ema ne ema jIvanamAM aizvarya-sattA-saMpatti maLI gayela che. have te beThA-beThA mAkhI uDADaze ke maLeluM bhogavaze ? basa, mokSamAM paNa maLeluM satata bhogavavAnuM che. sabhA : tyAM maLe che zuM te ja khabara nathI. : sAhebajI H tene mATe AMtaradRSTi joIe. samyagdarzanano artha A ja che H jene AtmAnA guNomAM ja saMpatti-ezvarya, sukha-zAMti-tRpti dekhAya che, temAM ja AnaMda ApavAnI zakti jaNAya che, tenAmAM samyagdarzana che. tamArA manamAM vikAra-vAsanA-Avega-kaSAyo hoya to tame aMdarathI AkuLa-vyAkuLa raho. tame krodha, irSyA ke rAgamAM raho chatAM zAMti bhogavo te traNa kALamAM bane nahIM. jIvamAtrane azAMti-trAsa ApanAra tenA doSo ja che. jenA AtmAmAMthI doSo nIkaLI gayA ane guNo AvI gayA, tene covIse kalAka majA ja majA che. AtmAnA guNonA madhura AsvAdanI zraddhA thAya tene samyagdarzana che, AtmAnA guNonI spaSTa samajaNa Ave te samyAna che ane AtmAnA guNono anubhava cAlu thAya te samyakcAritra che. A traNenI parAkASThA Ave eTale mokSa thaI gayo. mokSa ratnatrayImaya che. ratnatrayInI parAkASThA e mokSa che, ane ratnatrayIno prAraMbha e mokSamArga che. tethI ja mokSamArgamAM mokSanuM AMzika sukha samAyeluM che. jene mokSanA sukhano AMzika anubhava karavo hoya teNe ahIM ja samyagdarzana, samyajJAna, samyakcAritrano anubhava karavo joIe. te cAkhe to ApameLe khabara paDe. atyAre A traNamAMno eka paNa guNa pragaTyo nathI, mATe mAre icchAtRpti AdinA guNAkAra ApIne samajAvavuM paDe che. tamArA jIvanamAM jeTalA paNa zAMtidAyaka pariNAma anubhavAya te zubha pariNAma che, tenA karatAM samyagdarzana Adi nirupAdhika pariNAmono svAda judo ja hoya che. mATe atyAre dAkhalA dvArA tamane mAtra vicAratA karI zakAya, AMzika anubhava to aMzathI ratnatrayI mAge. bhAvothI thatAM sukha-dukhanuM maMthana khUba jarUrI che. AmAM koI para vizvAsa nathI rAkhavAno. tame tamArA anubhavane tAvo ane nakkI karo ke kayo bhAva thAya to mane sukha-zAMtino anubhava 1. mUrta saMjJezanAlasya, pApamaMtanuvAdbhutam| na vartavyamata: prAI:, sarva yatvAvAraLam||1|| hiMsAnRtAvava: pa, tattvAzraddhAnameva ca / krodhAdayazca catvAra, iti pApasya hetavaH / / 20 / / varjanIyAH prayatnena tasmAdete manISiNA / tato na nAyate pApaM, tasmAtro du:vasaMmavaH / / 2 / / (pamiti. prastAva-2) For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI pa9 thAya che ? ane kayA bhAvathI mane azAMti-duHkha thAya che ? jema tamArI jIbha upara kaI vastu lALamAM bhaLe to bhAve, ane kaI vastu bhaLe to na bhAve te tame spaSTa kahI zako cho, ke khArI-mIThI bhaLe che to bhAve che, kaDavI-tUrI vastu bhaLe che to bhAvatI nathI; tema manano kayo bhAva pIDA Ape che ane kayo bhAva zAMti Ape che, tenuM pRthakkaraNa karo. sabhA : ghaNAne bIjAne pIDA ApavAmAM zAMti maLe che. sAhebajI : tamAruM A vidhAna mane maMjUra nathI; kema ke bIjAne pIDA ApavAnI mahenata karo, paNa jo pelo aMdaramAM akaLAya nahIM, to pIDA ApanArane zAMti nahIM maLe. te akaLAya to ja tamane zAMti thaze. tame pIDA ApI tenAthI tene azAMti thaI, to tamane zAMti maLI; je darzAve che ke pIDA ApavAthI tamane zAMti nathI thaI, paraMtu manamAM je azubha Avega hato, jenAthI tame becena hatA, te pelAne pIDA ApavAthI zamyo, tethI tamane zAMti thaI. tamAruM tAkeluM nizAna niSphaLa jAya to zAMti nahi thAya. koIne gussAmAM apazabdo kaho, paNa te dhyAnamAM na le ke zAMtabhAve sahana karI le, to tame vadhAre dhUMApUMA thazo; kAraNa ke AvegapUrvaka tAkeluM tamAruM nizAna niSphaLa gayuM che, jethI tamAro Avega zamyo nahIM. te zamI jAya to tamane avazya zAMti thAya. Ano artha e ke bIjAne pIDA ApavAthI nahIM, paNa tamArI AMtarika pIDArUpa tamAro duSTa Avega zamavAthI ja zAMti maLe che. Universal lawno kyAMya bhaMga nathI. ekalI icchAthI sukha-zAMti nahi, paNa tRptithI ja sukha-zAMti maLe, e niyama acala che. ahIM Avega rahe tyAM sudhI zAMti nathI, Avega zame eTale tRptijanya zAMti che. tethI koIpaNa mArge tRpti meLavo, sukha avazya maLaze ja. tRpti pedA karavAnA upAya e che : (1) pahelAM manamAM Avegajanya vyAkuLatA pedA karavI, tyArabAda Avegane zamAvI tRpti meLavI zakAya, je dAjhIne davA dvArA ThaMDaka meLavavA jevo upAya che. (2) jyAre bIjo rasto AvegathI kAyama dUra rahI sahajatRpta rahevAno mArga che, jemAM vagara dAjhaye zItaLatA pAmavAnI che. tamAre kayo rasto pasaMda karavo che te tamArI marajI para che. sabhA : Avega vagara tRpti Ave ? sAhebajI : tame tamArI sAme hAjara saMyamI mahAtmAone juo. A kALamAM paNa evA mahAtmAo che, je karoDonI bhautika saMpatti choDI, dIkSA laI suMdara saMyama pALe che. tame jeTalAM AveganAM sAdhano gharamAM vasAvyAM che temAMnuM vikAra-AveganuM eka sAdhana upAzrayamAM nathI, chatAM teo mastIthI jIve che. paricaya keLavI temanA covIsa kalAkanuM jIvana juo to koI jAtanA Avega vinA zAMta-tRpta jIvana jIvanArA atyAre paNa hAjara che. A pratyakSa dAkhalA nakArI zakAya tema nathI. jene strInuM AkarSaNa ja nathI tene vAsanA kevI rIte pIDaze ? tene manamAM sadA brahmacaryanI tRpti rahevAnI ja. duniyA pahelAM vAsanAthI zekAIne pachI bhoga dvArA tRpti meLave che. bhogavIne vAsanAtRpti karavI hoya to pahelAM vikArothI dAjhavuM anivArya che. vaLI e zAMti kAmacalAu haze, pAchA vikAronA Avega, pAchuM bhogo dvArA tenuM zamana. For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 bhAvatIrtha - ratnatrayI A duHkhopacArano krama gumaDuM pakavIne DresIMga karavA barAbara che. gumaDA vinAnI nirogI dazA, ane upacAra dvArA kAmacalAu gumaDuM maTADavuM, baMne svasthatAmAM jamIna-AsamAnano taphAvata che. duniyA A rahasya samajavA-svIkAravA taiyAra nathI; kAraNa ke mithyAdarzana, mithyAjJAna, mithyAcAritra gADha che. jagata sukha mATe je mArge doDI rahyuM che, te sukha paNa tRptinuM ja che, paNa te kAmacalAu-kSaNika tRpti pAmavA punaH punaH dAjhIne TharavAno mArga che. prabhue darzAvelo tRptino mArga sahajatRptino che. vikArone mULamAMthI naSTa karIne sadA zAMta thavAno ane potAnI zuddha cetanAne mANavAno AnaMdamaya mArga che; paNa te samyagdarzana, samyajJAna vinA samajAya ja nahi, ane AcaravA to samyakyAritra paNa jarUrI che. A kALamAM paNa jinAjJA pramANe je cAritra pALe che, tenA jIvanamAM sukhano je anubhava che, te saMsArI jIvone kalpanAtIta che. sabhA : dAjhayA pachI ThaMDaka thAya, te sAcI ThaMDaka nathI ? sAhebajI : tevI ThaMDaka joItI hoya to pahelAM dAjhavuM paDe. khaMjavALathI thatA khasakharajavAmAM rAhata jene joItI hoya teNe khasa-kharajavuM pedA karavuM paDe. Avega zamAvIne jIvanamAM sukha joItuM hoya to pahelAM AvegathI rIbAvavuM anivArya ja rahevAnuM. bhagavAne baMne rastA spaSTa darzAvyA che. gerasamaja kADhI nAMkho to saraLatAthI spaSTa samajAze. azAMtinuM nirAkaraNa karIne zAMtinA mArge javuM hoya to azAMtinI pIDAmAMthI pasAra thavuM ja paDe; jyAre sIdhA zAMtinA mArge javuM te ja sAco samajadArIno mArga che. bhoga dvArA indriyonA vikArone zamAvI tRpti pAmavAno ane sahajatRpti pAmavAno te baMne mArga sRSTimAM sadA kALanA cAlyA Ave che. saMsAragAmI jIvo prathama mArga apanAve che, muktigAmI jIvo dvitIya mArga apanAve che; kAraNa ke baMnenI pasaMdagInAM preraka baLa kramazaH mithyAdarzana, mithyAjJAna ane samyagdarzana, samyajJAna che; ahIM potapotAnI pasaMdagI anusAre puruSArtha karavo te ja mithyAcAritra ane samyakyAritra che. tamArA aMtaramAM tamane AMtarika duHkha-saMtApa ApanArA pariNAmone jeTalI tIvratAthI oLakhazo teTalA samyagdarzananI samIpa jazo. samyagdaSTi jIvane potAnA AtmAnA tamAma duHkhakArI bhAvo ane sukhakArI bhAvonuM vedanapUrvaka vibhAjana hoya che. tethI ja tenI zraddhA anubhavasiddha nizcala che. tamane guNa para vizvAsa nathI, doSa para pUro bharoso che. tame mAno cho ke Asakti-dveSa-ahaMkAra karavAthI sukha maLaze. hakIkatamAM tenA kAraNe tame ribAo cho, pIDAo cho, chatAM temAMthI bahAra nIkaLavAnuM mana thatuM nathI; kema ke saMvedanA mithyAdarzana anusArI che. tene toDavA AMtarika bhAvonuM maMthana karI vizleSaNa jarUrI che. AtmaguNomAM sukhanI zraddhA te ja samyagdarzana che. gaMbhIratAmAM sukha che arthAt uchAMchaLApaNAnA bhAvamAM duHkha che. dhIrajamAM sukha che, adhIrApaNAmAM duHkha che. nirbhIkatAmAM sukha che, bhayanA pariNAmamAM duHkha che. kAmavAsanAnA pariNAmamAM duHkha che, brahmacaryanA pariNAmamAM sukha che. A rIte hajAro guNomAM sukhano daDha vizvAsa pragaTe, doSomAM vizvAsa Dage, to ja samyagdarzana Ave. tyArabAda samyajJAna ane samyakyAritranA mArge pUrapATa gati sugama che. For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI sabhA H icchAno abhAva sukha che ? sAhebajI H mAtra icchAno abhAva to pattharamAM paNa che, chatAM tene sukha paNa nathI ane duHkha paNa nathI; kAraNa ke te jaDa che. jaDamAM saMvedanA hotI ja nathI. AtmA cetana che, satata saMvedanayukta che. tame tamArI cetanAno satata anubhava laI rahyA cho. mAtra te vikArI hoya to Avegajanya saMtApano anubhava karo, te nirvikArI hoya to icchAzUnya nirmaLa jJAna AdinA AnaMdano anubhava karo. icchA rahita nirmaLa cetanAno AsvAda e ja sukha che. ene mANavAthI nirmaLa AnaMdano anubhava thAya. ratnatrayI dvArA ApaNI cetanAne kramazaH zuddha karavAnI che, je satata AMtarika AnaMdano anubhava karAve. A bhAvatIrtha mahAsukhadAyI che. khArA pANInA samudramAM vIraDIrUpe mIThuM jaLa maLe, tema A saMsArarUpI sAgaramAM ratnatrayIrUpa mokSamArga mIThI vIraDI che. tene svIkAro to sAcA sukhano AMzika anubhava thAya. zrAvakane zRMgImatsyanI upamA : zAstramAM kahyuM che ke zrAvaka khArA samudrarUpa saMsAramAM rahevA chatAM zRMgImatsyanI jema mIThuM pANI pIe. mAchalAMnI samudramAM hajAro jAto che. jaina AgamomAM kahyuM che ke prANIsRSTimAM sauthI vadhAre vaividhya matsyajAtimAM hoya che. mAtra be AkAranAM ja mAchalAM na maLe, bAkI badhAM maLe. Adhunika vijJAna paNa have kabUle che ke mAchalAM jeTalI jAto bIjA koI prANIomAM nathI. temAM eka zRMgI jAtanuM matsya che. tenI khAsiyata e che ke te rahe sadA khArA pANImAM, dariyAmAM, paNa jyAre tarasa lAge tyAre samudramAM paNa vIraDI gotIne mIThuM pANI pIve. dariyAmAM paNa nIce koI koI jagyAe taLamAM mIThA pANInA jharA UchaLe. A matsya hoziyArIpUrvaka vIraDI kyAM che te jANIne mIThA pANIno svAda le. tene aMdarathI instings (sphuraNA) ja evI thAya ke janamathI tenAmAM A jJAna hoya che. tema zrAvaka paNa saMsArarUpI khArA samudramAM 2he, chatAM jinavANI dvArA ratnatrayIrUpa madhura pANIno AsvAda kare. tethI tene saMsAra bahu satAvI zake nahIM. tame kyAreya AtmAnA zAMtarasarUpI madhura jaLano AsvAda karyo che ? ke haju jeTalA mAnasika Avega che te ochA lAge che ? ane tene vadhAravAnI sAdhanA cAlu che ? gAMDo mANasa ghaNA kUdakA mAre, pachI pagamAM dukhAvo thAya, sojA Ave, chatAM paNa 61 1 Agama che avikArA jiNaMdA terA Agama che avikArA. jJAnajyoti prakaTe ghaTamAMhe, jema civikaraNa hajArA, mithyAtvi durnaya savikArA taga-tagatA nahi tArA..1.. sAyaramAM miThI meherevAla, gi matsya AhArA, zaraNa vihInA dInA mInA, ora te sAyara khArA..4.. (vIravijayajI kRta 45 AgamanI pUjA aMtargata AvazyakasUtra-oghaniryukti AgamanI DhAla gAthA-1, 4) * uttama AcAraja muni ajjA, zrAvaka zrAvikA accha jI, lavaNa jaladhi mAMhe mIThuM jaLa, pIve ziMgI maccha jI ||3|| vI20 (khImAvijayajI kRta mahAvIra jina stavana) For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI 62 tene vadhAre ThekaDA mAravAnuM mana thAya. tema tamane hAlanA jIvanathI jarA paNa zAMti-prasannatA nathI; chatAM Avega vadhAravA paisA kharcIne navAM-navAM sAdhano gharamAM vasAvo cho. popa myujhika TI.vI.mAM vAgatA hoya to mananA Avega vadhe ke ghaTe ? topaNa e ja karavA lAyaka lAge che, te mithyAdarzanano prabhAva che. ATaluM sAMbhaLyA pachI jo hRdayane kAMI spardhuM hoya to nakkI karo ke jIvanamAM jeTalA rAga-dveSa-Asakti-moha-mAyA-krodha-kAma vagere Avego tIvra, teTalA duHkha-azAMti vadhAre; jeTalo teno tyAga, teTalo adharmano tyAga, teTalAM duHkha-azAMtino nAza. TUMkamAM, adharmano tyAga eTale du:khano tyAga. kSamA, maitrI Adi dharmano svIkAra eTale sukhano svIkAra. A nirNaya Ave to samyagdarzana AvI jAya. tyArabAda ApameLe samyajJAna tarapha gati thavAnI ja. samyagdarzana karatAM samyagnAnamAM kaI gaNI majA che. te jema jema vistaratuM jAya tema tema AtmAno AnaMda vadhato ja jAya. nirvikArI jJAna paNa svayaM AnaMda Ape che. zuddha. guNonA AcaraNamAM jema jema puruSArtha vadhato jAya tema tema svAbhAvika AnaMdano pAra ja na rahe. samatAmAM rahelA AtmAmAM mAtra dhairya guNa evo hoya che ke AkhI duniyA UMdhI-cattI thaI jAya topaNa temanI dhIraja khUTe nahIM. AvA AtmAne aMdarathI koI duHkhI na karI zake. A ja ratnatrayIno mahimA che. +80808- >808808- *80000f- HL0007- For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI siddhaM siddhatthANaM, ThANamaNovamasuhaM uvagayANaM / samayavisAmAM, sAsanuM biLAnuM alibAnuM ||1|| (sanmatitarka prakaraNa0 zloka-1) anaMta upakArI, anaMta jJAnI zrI tIrthaMkara paramAtmA mahAmaMgalakArI ane sarvotkRSTa evA A dharmatIrthanI sthApanA kare che. AtmAnA sarva guNono ratnatrayImAM samAveza : bhAvatIrthaMkaro kevaLajJAna pAmyA tyArathI svayaM kRtakRtya che, have temane taravAnI koI apekSA nathI. temanA AtmAmAM rahela tIrthaMkaranAmakarma temanI pAsethI dharmatIrthanI sthApanArUpe utkRSTa satkArya karAve che. prathama dezanAmAM ja gaNadharonI sthApanA karI temane dvAdazAMgInuM pradAna karI samagra caturvidha zrIsaMghanI sthApanA kare che. je je lAyaka jIvo bhavacakramAMthI taravA icche temane prabhu jIvanabhara pRthvItala para vicarIne ratnatrayInuM pradAna kare che. A ratnatrayI e ja che ke jenuM sevana karIne pote tIrthaMka256 sudhI pahoMcyA che. te ratnatrayI ja sarva jIvone tAranArI che, ema jANatA prabhu saune tenuM vidhipUrvaka dAna kare che. AtmakalyANanA mArgamAM AtmAe vikasAvavA lAyaka jeTalA AdhyAtmika guNo che, te sauno A ratnatrayImAM samAveza thaI jAya che. AmAM koI guNanuM sIdhuM nAma nathI, chatAM samyagdarzana, samyajJAna, samyakcAritra A traNa aneka guNonA samUharUpa ja che. AtmAnA tamAma guNonuM yathArtharUpe hitakArI darzana thAya eTale samyagdarzana Ave. te sarva guNonA pragaTIkaraNanA pUrNa upAyo Adi samajAya te samyajJAna. ane sarva guNonuM puruSArtha dvArA pragaTIkaraNa ane sevana te samyakcAritra. AtmAnA sarva guNone prApta karavAnA A traNe sAcAM mAdhyama che. temAM gati karanAra AtmA dhIre dhIre sarva guNone vikasAve che. 63 'cauda guNasthAnakarUpa mokSamArgamAM ratnatrayInI uttarottara pravardhamAnatA : AdhyAtmika guNonA vikAsanI bhUmikAne jJAnIoe guNasthAnaka kahyuM che. samagra mokSamArgane saMkSepamAM cauda guNasthAnakomAM vaheMcI batAvyo. ahIM khUbI e che ke mokSe pahoMcavA icchanArA 1. kevalamanavaratametadeva jJAnadarzanacAritrarUpaM trayamuttarottarakrameNa viziSTaM viziSTataraM viziSTatamaM bhavatA yatnenA'' sevanIyaM, evamAcarataste bhaviSyati rAgAdirogopazamo, nAnyatheti / (3pamiti. prastAva-2) * tadA bhavati gurorayamabhiprAyaH yathA- kathaM punareSo'smAdrogasthAnIyAt karmajAlAnmokSyate ? paryAlocayatazca tAtparyaparyAkulena cetasA sudUramapi gatvA punaretadeva jJAnadarzanacAritrarUpatrayaM bheSajatrayakalpaM tanmocanopAyaH pratibhAsate, nAparaH / (35miti. prastAva-) For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI tamAma jIvoe A guNasthAnakomAMthI pasAra thavuM ja paDe, pachI te vyavahArathI jainazAsanamAM hoya ke jainazAsana bahAra hoya. je jIva sIdho saDasaDATa mokSe jAya tene cauda guNasthAnakamAMthI agiyAra guNasthAnakanI ja jarUra paDe. tene bIjA-trIjA ane agiyAramA guNasthAnakane pAmavAnI jarUra nathI. AtmA vizuddhinA mArgamAM caDe, puruSArthamAM kacAza na hoya to saDasaDATa agiyAra pagathiyAM caDI jAya; paraMtu saune saLaMga tevI vizuddhi Ave tevo niyama nathI. eTale ghaNA aTakI-aTakIne caDe, ghaNA patana pAmIne punaH punaH caDe. tema koI jIva sAdhanAmAM side track (ADamArga) rUpa bIjA-trIjA ke agiyAramA guNasthAnakamAM paNa Ave. A traNa guNasthAnako mokSamArgamAM side track (ADamArga) che, chatAM adhyAtmanI vizuddhithI bharelAM che, tethI guNasthAnaka kahevAya che. sabhA H adhyAtmanI vizuddhithI bharelAM che, to side track (ADamArga) kema ? sAhebajI : AgaLa rasto baMdha che, eTale tyAMthI pAra pAmavAno avakAza nathI. tame koI nisaraNI caDo, paraMtu AgaLa rasto baMdha thato hoya to temAM jema pagathiyAM caDo tema UMce caDazo, paraMtu UMce caDyA pachI pahoMcavAnI dizA baMdha che. tethI upara na pahoMcI zako. adhyAtmanA kSetramAM pahoMcavAno sIdho short cut rasto A agiyAra guNasthAnaka che : 1-4pa-6-7-8-9-10-12-13-14. nAkanI dAMDIe saDasaDATa cAlavA jevo A mokSamArga jJAnIoe batAvyo. jIva jhaDapathI caDe ke dhIme caDe, jainazAsanamAMthI caDe ke bahArathI caDe, vacce-vaccenAM pagathiyAM kUdIne caDe ke tamAma sopAnane sparza karIne caDe, paNa caDavuM to anivArya che ja. zAstromAM A dareka guNasthAnakanA AdhyAtmika bhAvo, guNamaya vikAsa, AcAramArga, tene pAmavAnA upAyo-sAdhano AdinuM rajeraja mAhitI sAthe vistArathI varNana che. caDanArane mArgadarzana mATe koI kacAza nathI. te dizAmAM puruSArtha joIe. sabhA : dIkSA levI jarUrI che ? sAhebajI : bhAvacAritra vinA mokSa nathI. dravyacAritra koIe na lIdhuM topaNa mokSa thayAnA dAkhalA che, paraMtu chaThA-sAtamA guNasthAnakanI sparzanArUpa bhAvacAritra vinA mokSe gayAno koI dAkhalo nathI. tamane bhAvacAritra ja gamatuM nathI, eTale dIkSAno Dara che. jene ahiMsA game tene ahiMsAnA AcAra sAthe zuM vAMdho hoya ? dravyacAritra to bhAvacAritra pAmavAnuM sAdhana che. sAdhya joItuM hoya ene sAdhananI kAmanA ApameLe thAya. AdhyAtmika vikAsanA kramika sopAnarUpa eka-eka guNasthAnaka evuM che ke temAM samyagdarzana* apunarbandhakAdyAvadguNasthAnaM cturdshm| kramazuddhimatI tAvat, kriyA'dhyAtmamayI mtaa||4|| (dhyAtmisAra, gathivAra-2) * atra "oghena sAmAnyena vItarAgavacane-vItarAgapratipAdite'punarbandhakaceSTAprabhRtyayogikevaliparyavasAne tattacchuddhasAmAcAre, (1zaradRzya, nova -28 TIvA) For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI 65 samyajJAna ane samyakyAritra uttarottara vadhatAM jAya. dareka guNasthAnakamAM darzana-jJAna-cAritranI samyak mAtrA vadhatI ja jAya che. sabhA H pahelA guNasthAnake samyagdarzana, samyajJAna, samyakyAritra kevI rIte hoya ? sAhebajI : prathama guNasthAnakamAM rahelA apunabaMdhaka Adi avasthAvALA jIvane AdhyAtmika vikAsa mAnyo che, ane jyAM jyAM adhyAtma che tyAM tyAM aMzarUpe paNa samyajJAna, samyakrakriyA Adi che ja, te vAta pU. upAdhyAyajI mahArAjAe adhyAtmasAra graMthamAM tarkathI sthApita karela che. zuddha vyavahAranaya cothe guNasthAnake samyagdarzana mAne, jyAre upacarita vyavahAranaya prathama guNasthAnake paNa bIjarUpe samyagdarzanane mAne. cAritramAM paNa nayonA abhiprAyamAM taphAvata AvavAno. eka naya sAdhyane ja svIkAre, jyAre bIjo naya sAdhya sAthe sAdhanane paNa svIkAre. A mAtra dRSTikoNano taphAvata che, vAstavamAM visaMvAda nathI, ekabIjAnA pUraka che. jema lokavyavahAramAM dhana sAdhya che to dhananuM sAdhana dhaMdho paNa karavA lAyaka bane che. jene dhana joIe te dhananA sAdhanane paNa upAdeya mAnI apanAve che. AvI ja A vAta che. agiyAre agiyAra guNasthAnaka ane ratnatrayIno vikAsa sAthe ja cAle che. guNasthAnakamAM mokSamArganI nimittakAraNatAM nathI, paNa upAdAnakAraNatA che. A duniyAmAM je kAraNa pote ja kAryarUpe palaTAya tene zAstramAM upAdAnakAraNa kahe che. dA. ta. lAkaDAmAMthI Tebala banyuM che, paNa 1. punarNavyavasthApi, yA priya zamasaMyutA/ vatrA darzanamena, dharmavalayAya satAdha ! ... madhyAtmAbhyAsArlepa, kriyA kApyevamasti hi| zubhaughasaMjJAnugataM, jJAnamapyasti kinycn||28|| ato jJAnakriyArUpamadhyAtma vyvtisstthte| etatpravarddhamAnaM syaanirdmbhaacaarshaalinaam||29 / / (adhyAtmasAra, thira-2) 2. "dharma " nAraM zvi , pavRcatte chidyanta nati-nara-mAriyo toSa minnityaparva: mokSa:, tI, "parampa" aviratasamyagdRSTiguNasthAnAdhArohaNalakSaNena sudevatva-manuSyatvAdisvarUpeNa vA "sAdhakaH" sUtrapiNDa iva paTasya svayaM pariNAmikAraNabhAvamupagamya nirvarttaka iti||2|| (gharSavinyu, adhyAya-2, snova-2, TIvA) * kiM ca "zIlavAnazrutavAn dezArAdhakaH ityatra yogyatAbalAdapi mArgAnusAribAlatapasvyeva gRhItuM yujyate nAnyaH, tadgatabhAvazUnyakriyAyAH samudAyAdezatvAdapunarbandhakAdikriyAyAmeva mokSasamucitazaktisamarthanAd, anupacitazaktikopAdAnakAraNasyaiva dezatvena zAstre vyavahArAd, ata eva mRdravyameva ghaTadezo na tu tntvaadirdnnddaadi| mokSopAdAnatvaM ca kriyAyAM yogarUpAyAmupayogarUpAyAM vetynydett||20|| (dharmaparIkSA, sno-20 TIvA) * bhAvojjhitavyavahArAd bhavAbhinandinAM dravyavratadhAriNAM vidhisamagrAdapi na kimapyArAdhakatvaM bhavati, paraM prati nizcayaprApakasyApi tasya svkaaryaa'kaaritvaad| bhAvastu sarvajJamate stoko'pi bodhibIjaM, vizeSadharmaviSayasya stokasyApi bhAvasya vishessphltvaad| (dharmaparIkSA, zno-rU2 TI) For Personal & Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 bhAvatIrtha - ratnatrayI ojAra ke suthAramAMthI Tebala nathI banyuM. suthAra dvArA Tebala banyuM che, suthAra pote cetana che, te svayaM Tebala banavAno nathI. Tebala jaDa che, paraMtu lAkaDuM ghATa pAmIne Tebala banI jAya che. suthAra marI jAya topaNa Tebala TakI zake che, paNa TebalamAM raheluM lAkaDuM baLI jAya to TebalanuM astitva nahIM Take. tethI lAkaDuM ane Tebala apekSAe avibhAjya astitva dharAve che. Tebala vinA lAkaDuM hatuM, paNa lAkaDA vinAnuM Tebala nahIM hoya. tethI upAdAnakAraNa sarva kAraNomAM mahattvanuM kAraNa che, je phaLa pedA karavAmAM pAyArUpa che. te svayaM ja parivartana pAmIne phaLa banI jAya che. je bIja pote ja kALAMtare phaLarUpe nIpaje che, te bIjane upAdAnakAraNa kahevAya che. AtmAno mokSa karavo hoya to te mokSa pAmavA guru, zAstro, saMgha Adi sarva nimittakA2No che; jyAre upAdAnakAraNa AtmAnA AdhyAtmika guNo che. sarva guNono parAkASThAno prAdurbhAva te AtmAno mokSa che. te parAkASThAnA guNo prakaTAvavA je bIjarUpa guNo che, te upAdAnakAraNa kahevAya. sabhA H phaLa pAmavA nimittakAraNa paNa joIe ne ? sAhebajI : huM nimittakAraNa choDavAnuM nathI kaheto, paNa mahattva nimittakAraNanuM vadhAre ke upAdAnakAraNanuM ? A cothA bhAvatIrthanuM varNana cAle che, je mokSanuM sIdhuM upAdAnakAraNa che. ratnatrayI svayaM ja AtmAmAM mokSarUpe parivartana pAmavAnI che. ratnatrayI vinAno mokSa nathI. mokSamAM AtmAmAM kSAyikabhAvanuM samyagdarzana che. jema mATImAMthI ghaDo pedA thAya che, to mATI vinA ghaDAnuM astitva na hoya; tema ratnatrayIyukta AtmAmAMthI ja mokSa pragaTe che, tethI mokSa ratnatrayIzUnya na hoya. tame varSothI dharma karo cho, paNa tamArI buddhi spaSTa nathI ke sAdhanA dvArA zuM meLavavAnuM che ? ane je meLavavAnuM che tenA bIjanI zarUAta kyAMthI ? A goTALo zAstranA abhyAsuomAM paNa ghaNIvAra jovA maLe che. sAdI samaja e che ke kerI pedA thAya temAM bIjarUpa kAraNa to goTalo ja banaze. mATI, pANI, AbohavA, khAtara, kheDUta A badhA to sahAyaka kAraNa banaze. kerIne pedA karavAmAM bIjarUpe kA2Na mATI ke kheDUta nahIM banI zake. mATI svayaM paNa kerI nahIM banAvI zake. kerIno goTalo ja kerI banAvI zakaze; kema ke temAM ja kerInA geans paDyA che. hA, te goTalAno vikAsa karavA, vRddhi karavA mATI, khAtara kAma lAge; paNa bIja to kerIno goTalo ja rahe. jema phaLarUpa kerI kALAMtare kerInA goTalAmAMthI ja bane, mATI-khAtara ke lIMboLI vageremAMthI na ja bane; tema mokSarUpI phaLanuM bIja ratnatrayIrUpa guNo che. A guNo ja evA bIja che ke je vikasita thaI aMte mokSarUpa phaLa nIpajAvaze. tethI AtmA game teTalo dharma kare, paNa jo bIjarUpa dharma tenA AtmAmAM vavAyo (pragaTyo) nahIM hoya, to samajavAnuM ke lAkha prayatne paNa phaLa pedA nahIM thAya. suthArane Tebala banAvavA mATe badhA ja ojAra Apo. suthAra kalAko sudhI mahenata kare, paNa kaho ke lAkaDuM nathI, to Tebala banAvI For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI 17 ja na zake; kema ke ojAro calAvIne paNa chelle badhuM ghaDatara to lAkaDA upara ja karavAnuM che. lAkaDAmAMthI ja Tebala banavAnuM che. are ! lAkaDuM pote ja TebalarUpe parivartana pAmavAnuM che. tema tamArA AtmAmAM gItArtha guru, zAstra, saMgha AdinA avalaMbanapUrvakanI vizALa dharmapravRtti ke ArAdhanA hoya, tame temAM otaprota thaI jAo, paraMtu jo AtmA para bIja na hoya, to zAstra kahe che ke phaLa pedA nahIM ja thAya. ApaNA AtmAe anaMtI vAra dharma karyo; te bIja vagarano dharma hato tethI phaLyo nahIM. zAstramAM kahyuM ke dAna-zIla-tapanI pravRtti paNa samyagdarzana Adi dvArA ja phaLadAyI che, te vinA nahIM. tethI phaLanI guarantee bIjamAM ja che. sabhA : upAdAna to AtmA ja che ne ? sAhebajI : tame upAdAna AtmAne kahyo, meM AtmAnA AdhyAtmika guNone upAdAna kahyA. AmAM nayonA abhiprAyono ja taphAvata che. khAlI Atmadravyane upAdAnakAraNa mAnIe to te anAdithI che, paraMtu vikArI AtmA, doSothI khadabadato AtmA, mokSanuM upAdAnakAraNa banato nathI. tethI AMzika zuddhabhAvayukta Atmadravya ja mokSanuM upAdAnakAraNa svIkAravuM paDe. ahIM zuddhabhAvayukta Atmadravyane upAdAnakAraNa dravyArthikanaya mAnaze, jyAre ratnatrayIyukta zuddhabhAvane ja mokSanuM upAdAnakAraNa paryAyArthikanaya mAnaze. jema viratiyukta AtmA sAmAyika che evuM dravyArthikanayanuM vidhAna che, jyAre sAvadya yogonI virati e ja sAmAyika che tevuM paryAyArthikanayanuM vidhAna che. AvA pratyeka viSayomAM nayonA vibhinna abhiprAyo jaina tattvajJAnamAM maLaze, je vicArasaraNInuM vaividhya sUcave che, bAkI nayo kadAgrahayukta na hovAthI parasparano koI virodha nathI. badhA ja nayo AMzika sApekSa satyane rajU kare che. A nayavAdanI vizeSatA che, mUMjhAvAnI jarUra nathI. atyAre paryAyArthikanaya usthita nizcayanayamAnya bhAvatIrthanI rajUAta cAle che. tethI ratnatrayIne ja AtmAnA mokSanuM upAdAnakAraNa kahuM chuM. jene AtmAmAM kaNiyA jeTalA paNa 1. samyaktvasahitA eva, zuddhA dAnAdikAH kriyAH / tAsAM mokSaphale proktA, yadasya shkaaritaa||2|| (madhyAtmisAra, gathiyAra-22) 2. the vivAryate ? tyAdajiivo guNapaDivanno nayassa dabaTThiyassa sAmaiyaM / so ceva pajjavaTThiyanayassa jIvassa esa gunno||2643|| jIva AtmA guNaiH pratipanna(guNapratipannaH) AzritaH, dravyamevArtho yasya na tu paryAyAH sa dravyArthikastasya dravyArthikasya nayasya matena saamaayikm| idamuktaM bhavati-guNAH khalvaupacArikatvAdasanta eva, dravyavyatirekeNa tessaamnuplmbhaat| tatazca nyagbhUtaguNagrAmo jIva eva mukhyavRttyA sAmAyikaM na tu paryAyA iti dravyArthikanayo mnyte| Aha- nanu rUpAdayo guNA yadi na santi, tarhi kathaM lokasya dravye tatpratipattiH? ucyate-bhrAntaiveyam, citre nimnonntprtipttivt| ityasya nayasyAbhiprAyaH / sa eva sAmAyikAdiguNaH paryAyArthikanayasya paramArthato'sti, na tu jIvadravyam, yasmAjjIvasyaiSa guNaH, jIva iti tatpuruSo'yam, sa cottarapadapradhAnaH, yathA tailasya dhArA tailadhAreti, na cAtra dhArAtiriktaM kimapi tailmsti| evaM jJAnAdiguNAtiriktaMjIvadravyamapi nAstIti pryaayaarthiknyaabhipraayH|| iti niryaktigAthArthaH / / 2643 / / (vizeSAviSyamANa mA I-2, sno-ra643, mUta-TIvA) For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 bhAvatIrtha - ratnatrayI "samyagdarzana-jJAna-cAritra pedA thAya teNe samajI levAnuM ke teno beDo pAra thaI gayo; kAraNa ke A vAMjhiyuM bIja nathI. A bIja evuM che ke jemAM phaLaprAptinI guarantee che. sabhA : atyAra sudhI bIja vinAno dharma karyo, mATe saMsAramAM rakhaDyA chIe ? sAhebajI : hA, temAM zaMkAne sthAna nathI. jenA AtmA para bIjarUpa dharma vavAya teno saMsAra lAMbo Take ja nahIM. bIjAdhAna pachI patita thaIne mahApApa karanArano paNa utkRSTathI pudgalaparAvarta aMdarano saMsAra kahyo che. bIja meLavyA pachI na paDanAra to saMsArano mahemAna che. karmasattA have tenI sarabharA karaze. jeNe bIjarUpa dharma karyo che teno paNa bhava saphaLa kahyo che. bIja vagarano dharma hoya to ja dIrgha saMsAra Take. bIja pADavuM paNa sAmAnya nathI. anaMta kALamAM jIve bIja ja nathI pADyuM, te ja tenI moTAmAM moTI khAmI che. bIja vagarano dharma te prANa vagarano dharma che. bIjarUpa dharma vikAsa pAmI AgaLanA dharmamAM convert (saMkramita) thAya, te dharma vaLI tenAthI AgaLanA dharmamAM convert thAya, ema aMte mokSarUpI parama phaLane pragaTAvI virAma pAme. avaMdhya bIjamAM vikAsanI A ja prakriyA che. AMzika ratnatrayI paNa kyAreya vAMjhiyuM na bane tevuM mokSanuM bIja che. tethI bIjaprApti paNa mahAna yoga che. bIja ane phaLanA saMbaMdhathI mokSanI siddhi : ahIM bIja ane phaLanA saMbaMdhathI mokSane paNa samajavA jevo che. atyAre ghaNAne mokSa zuM che ? te che teno purAvo zuM ? mokSa koNe joyo che ? tyAMthI koI jANI kahevA AvatuM nathI, khAtarI mATe ApaNI pAse koI upAya nathI, AvA tarka-vitarko thAya che; kAraNa ke temane mokSanuM upAdAnakAraNa ja samajAyuM nathI. jene upAdAnakAraNa oLakhAya tene phaLanI paNa jhAMkhI oLakha thaI ja jAya. hakIkatamAM upAdAnakAraNa enuM nAma che ke jemAM phaLanA badhA guNadharmo aMzathI hoya. kerInA badhA aMzo kerInA goTalAmAM hoya ja. lIMboLIno eka paNa aMza kerInA goTalAmAM hoto nathI. are ! AgaLa vadhIne rAjApurInA goTalAmAM hAphusa kerInA aMzo paNa saMpUrNapaNe nathI hotA. tethI phaLanI tamAma khAsiyato, tenA guNadharmo tenA cokkasa bIjamAM ja aMzAtmaka samAyelA hoya che. A duniyAmAM jeTalAM paNa phaLadAyI bIja che te badhAmAM te te phaLanA aMza hoya ja che. tethI bIja dvArA phaLano aMdAja mAMDI zakAya che. tethI mokSamAM zuM che ? mokSa che ke nahIM ? che to kevo che ? A badhAno pratyakSa javAba e ja che ke AtmAmAM samyagdarzana-samyajJAna-samyakyAritrarUpa je ratnatrayI rahelI che, je saMsArI AtmAmAM ja hayAta che, tene barAbara oLakhI lo, to tenA parathI phaLanI kalpanA thaI zakaze. A ratnatrayI bIja 1. eSa-samyagdarzanakAlIna AjJAyogaH, pradIpaH kajjalamiva uttaraM dharma-dezaviratyAdyanuSThAnam, anubadhnAti saMtatyA snnidhaapyti| pradIpasthAnIyaM hi samyagdarzanam prakAzakatvAt, kajjalasthAnIyaM cottaradharmam bhAvacakSurnirmalatAdhAyakatvAt; nirvAtasthAnanivezocitazcAjJAyogaH, tataH kaaryaanubNdhaa'vicchedaadityvdheym||54 / / (upadrezaradI , sno-64, TI) For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 bhAvatIrtha - ratnatrayI che ane phaLa mokSa che. vaLI A bIja avaMdhya che, eTale niyamA phaLa utpanna karaze. ahIM samyagdarzana Adi guNono je anupama svAda ane AnaMda che, te kaNiyA jevo che; tenA parathI sarvAgI AnaMda mokSamAM kevo haze, te anumAna karI zako cho. vaLI mokSa e koI cokkasa jagyA nathI, paraMtu AtmAnI zuddha avasthA ja mokSa che. AtmA sanAtana che, tethI jeNe AtmAne mAnyo tene mokSa mAnavA navA purAvAnI jarUra rahetI nathI. azuddha AtmA te saMsAra, zuddha AtmA te mokSa. aMzAtmaka ratnatrayIyukta AtmA sAco sAdhaka, parAkASThArUpa ratnatrayIyukta AtmA te mokSa. je mokSanA upAdAnakAraNane samajaze, tene mokSa gahana nahIM lAge. mokSe dhImI ke jhaDapI gatie javA mArga ratnatrayI ja che, te bIjarUpe AtmAmAM vAvI do eTale kalyANa nizcita. A duniyAmAM jeTalI paNa navI vastuo pedA thAya che te saunuM upAdAnakAraNa avazya hoya che. sarva kAraNamAM upAdAnakAraNa phaLanI sauthI najIka che. TebalanA je guNadharmo che tenI sauthI vadhAre hayAtI lAkaDAmAM ja maLaze. ghaDAmAM je guNadharmo che temAMnA moTAbhAganA guNadharmo mATImAM maLaze; kAraNa ke mATI ja svayaM ghaDArUpe banI che. ghaDAne paNa sauthI vadhAre nikaTatA mATI sAthe ja raheze. tema ratnatrayI e mokSanuM sauthI samIpavartI kAraNa che. tethI pU. upAdhyAyajI mahArAjAe adhyAtmasAramAM ratnatrayIne ja mokSa kahyo. mATI e ja ghaDo che, kuMbhAra kAme lAge eTalI vAra che. tema mokSa ratnatrayI che, ane ratnatrayI e ja mokSa che. apekSAe A vidhAna paNa karI zakAya. tethI A duniyAmAM mokSa nathI ema kahevAno chance nathI. pratyakSasiddha ratnatrayI, tenI pUrNatA e mokSa : A duniyAmAM samyagdarzana-samyajJAna-samyakyAritra nathI tevo koI dAvo na karI zake. avalokanathI kabUla karavuM ja paDe ke samyagdarzana-samyajJAna-samyakyAritra che. jema mithyAdarzanamithyAjJAna-mithyAcAritra pratyakSa dekhAya che, jenAthI loko jIvanamAM UMdhe mArge caDe che, herAna thAya che, duHkha-trAsa pAme che, dArU-sigAreTa-tamAku Adi vyasano sevIne ghaNA duHkhI thAya che, tenuM prerakabaLa temanAmAM mithyAjJAna Adi avazya mAnavuM paDe. tema tenuM virodhI ane hitakArI vartananuM preraka samyagdarzana-samyajJAna-samyakyAritra paNa avazya mAnavuM ja paDe. vIraprabhunA gaNadharomAM chellA gaNadharane zaMkA hatI ke mokSa che ke nahIM ? prabhue tenuM samAdhAna ApatAM 1. dravyamokSaH kSayaH karma-dravyANAM naatmlkssnnm| bhAvamokSastu taddhaturAtmA rtntryaanvyii||178 / / jnyaandrshncaaritrairAtmakya namate yA Iaa pitAnIva, bhavanyAzu tavA pRthaT72AA to ratnatrayaM mokSaH ... T280nA (madhyAtmasAra, vihAra-18) 2. prabhumAgAt prabhAso'pi tamUce bhgvaanpi| nirvANamasti no veti prabhAsa! tava saMzayaH / / 156 / / mA saMzayiSThA nirvANaM mokSaH karmakSayaH sa tu| vedAt siddha karma jIvA'vasthAvaicitryato'pi ca / / 157 / / kSIyate karma zuddhastu jnyaancaaritrdrshnaiH| pratyakSo'tizayaMjJAnabhAjAM mokSastadasti bhoH! / / 158 / / pratibuddhaH prabhAso'pi svAmyupanyastayA giraa| (faSaSTizatAvApuruSacaritra parva-20, sa-1) For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 bhAvatIrtha : ratnatrayI kahyuM ke "ratnatrayI e mokSano avaMdhya upAya che. jeno upAya hoya tenuM vizvamAM phaLa na hoya tevuM bane nahIM. tethI samyagdarzana-samyajJAna-samyakyAritranuM astitva ja mokSanA astitvano purAvo che." vaLI te upAdAnakAraNa hovAthI tenI parAkASThAmAM ja mokSa samAya che. ratnatrayInI parAkASThA Ave pachI duHkhano aMza TakI na zake. je aMzamAtra duHkhanA abhAvayukta pUrNa sukhamaya AtmAnuM svarUpa che te ja mokSa che. A dRSTikoNathI vicAranArane mokSa na samajAya tevuM tattva nathI. AMzika ratnatrayI pratyakSa che, tenA prAraMbhathI mokSamArgano prAraMbha che, ane ratnatrayInI pUrNatA e ja mokSa che. sabhA : ratnatrayI zuM che te ja khabara nathI, to mokSa kevI rIte khabara paDe ? sAhebajI H khAlI vAto karanArane ratnatrayIno anubhava na thAya. anubhava karavo hoya to sAdhanA karavI paDe. saMsAramAM paNa zreSTha vastu ema ne ema maLatI nathI. svayaM puruSArtha karavo paDe. chatAM samajavA mATe samyagdarzana-mithyAdarzana, samyajJAna-mithyAjJAnanA bhAvone compare karo, (sarakhAvo), pachI jAte nakkI karo ke kayo pariNAma sukha-zAMtidAyaka che, ane kayo pariNAma duHkha-azAMtidAyaka che. sabhA : mokSanuM sukha kevuM che ? sAhebajI : te AtmAnA anaMta guNono AsvAda che. rasa eTalo badho che ke pUro ja na thAya, khUTe ja nahIM, paraMtu jene doSomAM mahAlavAnI majA AvatI hoya ane hajI guNanuM AkarSaNa ja thayuM nathI, tene samajAvuM zakya nathI. mokSanA sukhane samajavA mATe pUrvazarata ja vizuddha guNonuM AkarSaNa-guNAnurAga che. sabhA : doSo vahAlA nathI lAgatA paNa tenuM AcaraNa thaI jAya che. sAhebajI : potAnA doSo vahAlA che teno purAvo e che ke bIjAnA doSo juo to UchaLI paDo cho, nAno doSa paNa bIjAno joyA pachI anekane kaho nahIM tyAM sudhI zAMti thatI * atha pratyAsatterevAnantaroktasyaiva pratividhAnamAhapaDivajja maNDio iva viyogamiha kmm-jiivjogss| tamaNAiNo vi kaMcaNa-dhAUNa va NANa-kiriyAhiM TI1277|| "aNAiNo vi tti" anAderapi jIva-karmasaMyogasya "taM" iti tvaM pratipadyasva viyogam, bandha-mokSavAde mnnddikvt| kayoriva yo viyogH?| kaanycn-dhaatupaassaannyoriv| kiM nirhetuka eva jIva-karmaNoviyogaH? / na, ityaah-jnyaan-kriyaabhyaam| idamuktaM bhavati-nAyamekAnto yadanAdisaMyogo na bhidyate, yataH kAJcana-dhAtupASANayoranAdirapi saMyogo'gnyAdisaMparkeNa vighaTata eva, tadvajjIvakarmasaMyogasyApi samyagjJAna-kriyAbhyAM viyogaM maNDikavata tvamapIha pratipadyasveti / / 1977 / / (vizeSAvaNamANa mA-2, vaka-2277 khUna-TIvA) * asadutpadyate taddhi vidyate yasya kaarnnm| shshshRnggaadynutpttirhetvbhaavaaditiissyte|| (yogazara, brovara-7ra TIkA) For Personal & Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 71 bhAvatIrtha - ratnatrayI nathI. koIne kahyA vagara cena paDe nahIM. jyAre tamArA doSo tenA karatAM so gaNA moTA hoya topaNa pacAvI jAo cho. satata sAthe rahenAra bAjuvALAne paNa khabara na paDavA do. tamArAmAM tamArA doSone pacAvavAnI akhUTa zakti che. A ja batADe che ke tamane tamArA doSo vahAlA che. sabhA : ame amArA doSa pacAvavA gaMbhIra chIe. sAhebajI : svadoSane chAvaravA te gaMbhIratA nathI, paNa mAyA-kapaTa-nigUDhatA che. bIjAnA doSa pacAvavA te gaMbhIratA che. yogya sthaLe svadoSanI jANa karI zuddhi karavI te vyaktitva sudhAravA ke jIvanane unnata karavAno kharo upAya che. tamArAmAM samyagdarzana hoya to tamAro AtmA sahajatAthI kahe ke gaMbhIratAmAM sukha-zAMti che ane uchAMchaLApaNAmAM, zudra-tuccha vRttimAM, duHkha-azAMti che. samyagdarzana guNomAM satata sukhanuM darzana karAve, doSomAM duHkhanuM bhAna karAve. te nathI thatuM eTale mithyAdarzana che. joke lokavyavahAramAM paNa A vAta pratyakSa che ke gaMbhIra mANasane bhautika dRSTie paNa mAnasika zAMti ghaNI hoya che, jyAre uchAMchaLA badhe bhIMtanI jema bhaTakAya ane duHkhI thAya. svabhAvamAM A eka guNa Ave topaNa pracura mAnasika zAMti anubhavAya. gaMbhIratA guNa para vimalavAhana kulakaranA pUrvabhavanuM daSTAMta : A gaMbhIratA guNa para eka sarasa dRSTAMta yAda Ave che : RSabhadeva bhagavAnanI sAtamI peDhIe temanA pUrvaja vimalavAhana nAmanA pahelA kulakara thaI gayA. te yugalika thayA tenA AgalA bhavamAM zreSThiputra che. joke jIvanamAM tyAre moTI koI dharma ArAdhanA ke vizeSa sAdhanA nathI, paraMtu prakRtithI evA saraLa, dhIra, gaMbhIra che ke ghaNuM puNya bAMdhe che. suMdara zreSThI kanyA sAthe temanA vivAha thayA che, pati-patnI vacce paraspara ghaNo anurAga che, atyaMta sukhI dAMpatyajIvana che. saMsAramAM ghaNAne dAMpatyajIvana nAmanuM ja hoya, khAlI sAthe rahetAM hoya, paNa sahavAsanuM koI sukha hoya nahIM. A baMnene paraspara saMtoSa che, saMpattinI apekSAe abajopati gRhastha che, bhoga-vaibhavano pAra nathI. baMne rUpa-kalA-caturAImAM paripUrNa che. A zreSThiputrano eka jIgarajAna janmathI laMgoTiyo mitra che, je svabhAve zudra che. tene mitratAnA nAte roja ghare AvavAnuM bane. mitrapatnIne paNa roja vAraMvAra jovA-maLavAnuM thAya. te rUpa-kalAthI paripUrNa che, tethI pelA mitrane AkarSaNa thayuM. manamAM Avo Avega pedA thayA pachI teno svabhAva zudra che eTale vicAre che ke jyAM sudhI A mArA mitra ane tenI patnI vacce aMtara UbhuM na thAya tyAM sudhI A mArI nahIM bane. AkarSaNa atizaya che, tethI satata tene meLavavAnA vicAro kare che. te mATe baMne vacce aNabanAva karAvavAnI taka gote che. emAM eka divasa ekAMta maLyuM eTale mitrapatnIne kahe che ke tamArA patine bIjI strIo sAthe rakhaDatAM meM najaronajara joyo che. Ama A mitra gharanA sabhya jevo che, zreSThiputra sAthe paDachAyAnI jema rahenAro che, te ja khuda For Personal & Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 bhAvatIrtha - ratnatrayI kahe che ke A bIje rakhaDe che. A sAMbhaLI patnInA manamAM zuM thAya ? vaLI zreSThiputrane paNa eka vAra taka joIne kahe che ke tArI patnI mArI pAse durAcAranI mAgaNI kare che. mitranA AvA kArastAnathI baMne vacce aMtara kevuM UbhuM thAya ? paNa A yugala jIvanamAM bacI gayuM; kema ke temanAmAM gaMbhIratA nAmano mahAna guNa hato. vaLI, baMnene mitra upara vizvAsa che, te jUThuM bole che tevuM mAnatA nathI. baMne mAne che ke A kahe che tevuM hoI zake, paraMtu mana vALI le che. vAtane sAcI mAnavA chatAM gaMbhIratAnA kAraNe jIvanamAM kyAreya ekabIjAne kahyuM nathI. mAtra manamAM vicAre che ke A saMsAramAM zuM na bane ! mana caMcaLa che. mAtra anurAga ocho thaI gayo. pahelAM je parasparanuM anahada AkarSaNa hatuM te ghaTI gayuM, chatAM ekabIjAnAM kartavyo cUkyA vinA AkhuM gRhasthajIvana yogya rIte pasAra karyuM che. - A dRSTAMta tamArA mATe kadAca beyond the range haze. bIjAnI nAnI bhUlamAM paNa asahiSNu banI sakhata AvezamAM AvI bephAma pratibhAva ApanArA cho, tethI tenI bhUla karatAM mAruM bephAma vartana moTI bhUla che' tevuM samajavA ke svIkAravA jarA paNa taiyAra na bano, tevI pUrvagrahavALI prakRti haze, to A dRSTAMta nahi samajAya. A samyagdaSTinuM dRSTAMta nathI; paraMtu mithyAdRSTinA jIvanamAM paNa guNo hoya to jIvana kevuM zAMta rahe teno namUno che. mitranA kArastAnathI A baMne pati-patnI evA turning point para hatA ke mULamAMthI ja Akho saMsAra saLagI jAya. tamArA saMsAramAM AvuM bane to pariNAma kalpI na zako. Avo doSa jANyAsAMbhaLyA pachI tame zAMta rahI ja na zako, zuM karo te kahevAya ja nahIM. A mAmUlI doSa nathI. kaNiyA jeTalo doSa pacAvI na zako to pahADa jeTalA moTA dodhamAM zuM karo ? zAMta rahI zako ke UchaLIne mAthe paDo ? gaMbhIratA-agaMbhIratA vacceno taphAvata samajo. atyAre zreSThiputramAM kSudravRtti hota to vicAratA ke A kulaTA che. tame to purAvo nathI maLyo tethI phasAvavA jApto kho. parAvo meLavyA pachI tene sakhata sajA karIza athavA tIvra Avela hoya to tyAM ja dhabAdhabI cAlu thaI jAya. sabhA : AkhA jIvanano saMbaMdha che eTale asara to thAya ne ? sAhebajI : zreSThiputrane asara to thaI ja che, paraMtu gaMbhIratA guNanA kAraNe jIvanamAM koI avaLuM nukasAna thavA na dIdhuM. baMne marIne yugalika thayAM. pU. hemacaMdrasUri mahArAjA jaNAve che ke emanAmAM rahela khAnadAnI, gaMbhIratA, sahiSNutA, dhIratA Adi guNonA prabhAve teo yugalika thayA. 1. tataH prabhRti niHsnehaH, sAgaraH priydrshnaam| sodvegaM dhArayAmAsa, roggrstaamivaa'ngguliim||104|| kintu tAM varttayAmAsoparodhAt prAgvadeva saH / vandhyA'pyunmUlyate naiva, latA yA lAlitA svym||105 / / matkRto mA'nayorbhedo'bhUditi priydrshnaa| nA'zokadattavRttAntaM, taM priyAya nyvedyt||106 / / (triSTiAvApuruSacaritra parva-2, sa-2) For Personal & Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI prANAMta dharmasaMkaTamAM paNa sudarzanazeThanI gaMbhIratA ane tethI thayelI zAsanaprabhAvanA : samyagdaSTinI gaMbhIratA to AnA karatAM anekagaNI vadhAre hitakArI hoya che. sudarzanazeTha aDadhI rAte rAjAnI paTTarANInA mahelamAMthI ekalA pakaDAyA. vaLI rANI kahe che ke A sudarzana bhaa2| sahAyAne 429421 / AvetA, to bhaa2| 52 physically assault (zArIri humato) karI durvyavahAra karyo che, meM zIlarakSA mATe bUmAbUma karI svabacAva karyo che, purAvA tarIke rANI nakhoriyA zarIra para batAve che, koI purAvo bAkI nathI. sudarzana zeThanI viruddhanA badhA purAvA hAjara che. rAjAnA sainiko zeThane rAjasabhAmAM laI AvyA tyAre rAjA kahe che ke AvuM traNa kALamAM bane nahIM, A to pANImAMthI Aga pragaTavA jevI vAta che. mArI AkhI prajAmAM 1. jAyA pabhAyasamae bahuM vilakkhattaNaM privhNtii| tikkhehiM niyayanakkhehiM dAriuM dehamaha lggaa||98 / / ukkUiyaM imo jaM no paDivanno paivvayAi me| so jAyapaoso majjha niggahaM evmaayri||99|| amayassa visassa vi guNamettha ThANaM imAo raamaao| rattAu hoti amayaM visaM paosaM pvnaao||100|| ucchalie tumularave rAyA vi samAgao ploei| deviM jA tadavatthaM vihio so duddharo roso||101|| mANunayANa jamhA itthINa parAbhavo suduvvisho| no anno katto vi ya nimittao jaM shijjti||102|| to vajjho ANatto savvattha vi bhAsio nyrmjjhe| rattaMdaNANulitto siisovridhriychittro||103 / / kharamArUDho parao taaddiyudNddvirsddiNddimo| kajjalakayamahapiMDo galalaMbisarAvamAlo y||104|| ugghosiyaM na rAyAvi anno vA kovavarajjhai imss| niyaduccariyaM kevalameyaphalaM jjhatti sNjaayN||105 / / nisuo maNoramAe vuttaMto esa knnduhdaaii| paribhAviyaM mahappA suviNevi na erisaM kunni||106 / / jai majjha asthi tassa ya sIlassa niseviyassa phlmetth| tA akkhao imAo vasaNAo lahuM sa uttru||107|| iya ciMtiya pavayaNadevayAe vihio thiro tnnussggo| vajjhaTThANovagao paDivanno pavayaNasUrIe / / 108 / / so puNa niyakammaphalaM paribhAvai na uNa kassaI doso| jamalIyadosadANaM bhavaMtare iyaphalaM hoi||109|| Arovio jayA so sUlAo takkhaNeNa sA jaayaa| siMhAsaNaM maNikhaMDamaMDiyaM phuriyteybhrN||110 / / tatto asippahAro khitto khaMdhammi so vi sNjaao| aibahalaparimalA mAlaIe mAlA gale tss||111|| jA puNa sAholaMbaNaheU rajjU galammi se dinnaa| sA thUlAmalamuttAhalaparikalio lahu huo haaro||112 / / jaM jaM kuNaMti te vajjhabhUmipurisA nraahivniuttaa| tassANukUlabhAvaM taM taM paDivajjae savvaM / / 113 / / to te adiTThapuvvaM assuyapuvvaM ca vaiyaraM svvN| bhIyA kahaMti ranno deva! na joggo imAe imo||114 / / hIlAe dhuvaM purisaMtaraM tu eso auvvayaM kiNci| rosaM gayammi eyammi savvapalao phuDaM hohii||115 / / NUNamasajjaNa cariyAi majjha devIi aliyago es| Arovio kalaMko tA khamaNijjotti ciNtittaa||116|| cauraMgabalasameo nnaagrgjnnaannugmmmaannpho| dahivAhaNo tayaM tammi appaNA vinnypnnysiro||117|| patto niyammi jayakuMjarammi AroviuM nyrmjjhe| jA ANijjai esA tA ucchaliyA jnnslaahaa||118 / / nimmhiykhiirsaayrphennujjlsiilsaalicriyss| katto eso suviNaMtarevi tuha laggai kalaMko? / / 119 / / ajjavi sIlassa phalaM dIsai eyArisammi vsnnmmi| savvaMganibuDDAvi hu jamuttaraMtI mhaasttaa||120 / / ujjAliyaM niyakulaM kittI desaMtaresu sNtthviyaa| ugghADio ya sajjaNamaggo evaM tae ajj||121|| emAiyAI sajjaNajaNeNa vayaNAI vuccmaannaaiiN| nisuNaMto saMpatto kusumehiM vikijjmaannsiro||122|| rAyabhavaNammi patto vinnatto naravaI jahA sAmi! / maM aNumannasu kAuM sAmannaM jammaNo ahayaM / / 123 / / dahivAhaNeNa taha baMdhavehiM sayaleNa nyrloenn| paDivajjaM tAvi vayaM laddhAvasaropavanno so||124|| (upadezapada mahAgrantha, zloka-530, TIkA) For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 bhAvatIrtha - ratnatrayI sudarzana jevo sadAcArI gRhastha maLe nahIM, meM tenI najaramAM kyAreya vikAra joyo nathI. rAjA kahe che ke vAta besatI nathI. tyAre sainiko purAvAonI rajUAta kare che. vaLI, paTTarANI pote ja kahe che, chatAM rAjAnA magajamAM besatuM nathI. sudarzana zeTha to pauSadhamAM kAussaggadhyAnamAM UbhA che, rANI kahe che ke A dharmano DhoMga kare che, rANIe AkSepa karavAmAM kAMI bAkI nathI rAkhyuM, chatAM rAjA hAtha joDIne sudarzana zeThane pUche che, 'zeTha satya zuM che, te mAre tamArA moDhe sAMbhaLavuM che.' sagI patnI kahe che topaNa rAjA zeThane pUche che ane kahe che ke je satya hoya te kaho. mAre ekapakSI nyAya nathI toLavo. tame bacAvapakSe je kaho te sAMbhaLavA-vicAravA huM taiyAra chuM.' paNa sudarzanazeTha kAussaggadhyAnamAM ja rahyA, eka akSara paNa bolatA nathI. rAjAe eka-be-traNa vAra pUchyuM, paNa kAMI javAba maLato nathI, rAjA thAkI gayo. ahIM rAjanIti kahe che ke vyakti aparAdhanA purAvA sAthe pakaDAya to rAjye daMDa karavo ja joIe. tethI rAjA kahe che ke badhA sAMyogika purAvAthI sudarzanazeTha gunegAra sAbita thAya che. mAre na chUTake kAyadA mujaba kaDakamAM kaDaka sajA karavI paDaze, AnI sajA dehAMtadaMDa sivAya bIjI na hoya. sAmAnya strI sAthe AvuM vartana kare topaNa kaDaka sajA thAya, to A to paTTarANInA mahelamAMthI pakaDAyela che, eTale ziracchedanI sajA nizcita che, A sAMbhaLavA chatAM sudarzanazeTha potAnA bacAva mATe eka akSara paNa bolatA nathI. sabhA : sudarzanazeThanA mauna rahevAthI dharmanI niMdA na thAya ? sAhebajI : sudarzana zeTha samaje che ke moDhethI bacAva karuM tenAthI dharmanI niMdA aTakaze nahIM, mArA cAritrya para Avela ALa dUra nahIM thAya. kAraNa atyAre badhA ja purAvA temanI viruddhamAM che. rAjAne sudarzanazeTha pratye atyaMta vizvAsa che. te mAne che ke A mArA nagarano mahAsadAcArI, guNiyala, dharmAtmA zrAvaka che. AthI te kadAca mAnI jAya, paraMtu AkhI prajA AvA sAMyogika purAvA pakaDAyA pachI na mAne. lokamAM to durjano paNa hoya, je ALano saMzaya cagAve. tethI kalaMkamAMthI aNIzuddha bahAra na avAya. sudarzana zeThane to saMpUrNa kalaMkarahita bahAra AvavuM che. zeTha samaje che ke huM dharmI chuM. mArA kAraNe dharmanI niMdA thAya che. aMdarathI temanuM hRdaya kapAI jAya che, paraMtu samaje che ke AvI kaTokaTImAM lUlA moDhAnA bacAvathI kAMI nahIM thAya. tethI potAne dehAMtadaMDanI sajA sAMbhaLavA chatAM bacAva mATe eka akSara paNa nathI bolatA. AkhA nagaramAM vAta cAlu che ke na bane tevuM banyuM che. loko bole che ke sudarzana zeThanA jIvanamAM Avo durAcAra hoya tevuM vicAravuM paNa zakya nathI. zeThanI dharmapriya tarIke chApa gajabanI che. prajA-rAjA sau vimAsaNamAM che. na chUTake rAjAe hukama karyo ke moM para meza lagADI, gadheDA para UMdhA besADI AkhA gAmamAM phe2vo ane pachI zULI para caDhAvo. nagaranA mArgo para phe2vatA-phe2vatA saraghasa temanA ghara pAsethI nIkaLyuM che. temanAM patnI manoramA, je mahAzrAvikA che, te sAMbhaLe che ke pati raMge hAthe pakaDAyA che, jethI rAjAe sajA For Personal & Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI 75 phaTakArI che. tyAre manoramA kahe che ke meruparvata calAyamAna thAya paNa mArA patimAM Avo durAcAra na saMbhave. traNa kALamAM sudarzananA jIvanamAM AvuM bane nahIM. patnIne ATalo vizvAsa che. tethI nakkI kare che ke dharmAtmA pati para koI kArastAnathI khoTo AkSepa thayo che, bhAre dharmasaMkaTa AvyuM che. tethI patinA prANa jAya te pahelAM mAre temanuM rakSaNa karavuM joIe. sudarzana zeThe to jyAM sudhI A kalaMkamAMthI pote neat & clean thaIne zuddha bahAra na nIkaLe tyAM sudhI "ThANeNaM moNeNaM jhANeNaM aprANa vosirAmi"nA bhAvathI kAussagna karyo che, manamAM badhuM vosirAvI dIdhuM che; A bAju mahAsatI manoramAe paNa pati kalaMkamAMthI mukta na thAya ane temane Avela A upasarga dUra na thAya tyAM sudhI cAre AhAranA tyAgapUrvaka kAussagna karela che, baMne pati-patnInI dharma upara nizcala zraddhA che, sattvazALI ane daDha manobaLavALA che. A saraghasa jyAM sudarzana zeThane zULIe caDhAvavAnA hatA tyAM pahoMcyuM. sipAIoe jevA temane zULIe caDAvyA ke tarata ja tyAM rahelI zAsanadevIe te zULInA sthAne siMhAsana karI dIdhuM, rAjAne paNa sAcI vAtanI jANa thatAM zeTha para kalaMka karanAra paTTarANIne dezanikAla karI, zAsananI jeTalI niMdA, hIlanA sudarzana zeThanA pakaDAvAthI thayelI, tenA karatAM kAMI gaNI prabhAvanA sudarzana zeThanA A rIte nirdoSa sAbita thavAthI thaI; paraMtu pahelethI ja sudarzana zeThano svabhAva adhIro ke agaMbhIra hota to A prabhAvanA na banI zakata. kozAnA gaMbhIratA guNathI siMhaguphAvAsI muninuM patana aTakI gayuM : bIjAnA doSa pacAvavArUpa gaMbhIratA guNa potAne ane bIjAne aneka rIte hitakArI bane 1. sthUlabhadraspardhayehAyAti manye tpsvysau| bhave patan rakSaNIya ityutthAya nanAma saa||147|| vasatyai yAcitAM tena muninA citrshaalikaam| kozA samarpayAmAsa sa munistatra caavisht||148|| taM bhuktaSaDrasAhAraM madhyAhne'tha priikssitum| kozA'pi tatra lAvaNyakozabhUtA smaayyau||149|| cukSobha sa punarmakSu paGkajAkSImudIkSya taam| strI tAdRgbhojanaM tAdRgvikArAya na kiM bhavet / / 150 / / smarA''rtyA yAcamAnaM taM koshaa'pyevmvoct| vayaM hi bhagavanvezyA vazyAH smo dhanadAnataH / / 151 / / vyAhArSInmunirapyevaM prasIda mRglocne!| asmAsu bhavati dravyaM kiM tailaM vaalukaasviv||152 / / nepAlabhUpo'pUrvasmai sAdhave rtnkmblm| datte tamAnayetyUce sA nirvedayituM munim||153|| tatazcacAla nepAlaM pratyakAle'pi baalvt| paGkilAyAmilAyAM sa nijavrata iva skhln||154 / / tatra gatvA mahIpAlAdratnakambalamApya c| sa munirvalito vartmanyAsaMstasmiMzca dasyavaH / / 155 / / AyAti lakSamityAkhyaddasyUnAM zakunastataH / kimAyAtItyapRcchacca dasyurAr3a drasthitaM nrm||156|| AgacchanbhikSureko'sti na kazcittAdRzo'paraH / ityazaMsad drumArUDhazcaurasenApateH sa tu||157|| sAdhustatrAtha samprAptastairvidhRtya nirUpitaH / kimapyarthamapazyadbhirmumuce ca malimlucaiH / / 158 / / etallakSaM prayAtIti vyAharacchakunaH punaH / muni caurapatiH proce satyaM brUhi kimasti te? / / 159 / / vezyAkRte'sya vaMzasyAntaH kSipto ratnakambalaH / astItyukte munizcaurarAjena mumuce ca saH / / 160 / / sa samAgatya kozAyai pradadau rtnkmblm| cikSepa sA gRhasrotaH paGke niHzaGkameva tm||161 / / ajlpnmunirpyevmkssepyshucikrdme| mahAmUlyo hyasau ratnakambalaH kambukaNThi! kim||162 / / For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 bhAvatIrtha - ratnatrayI che. sthUlabhadrajIthI pratibodha pAmI zrAvikA banela kozA paNa gaMbhIratA guNanA kAraNe siMhaguphAvAsI muninuM hita karI zakI. siMhaguphAvAsI muni je divase kozAnA AvAse cAturmAsa karavA AvyA, te divasathI ja kozA samajI gaI ke sthUlabhadrajInI hariphAI karavA AvyA che. A vratadhArI zrAvikA che, tethI sAdhunA AcAra jANe che ke A rIte ekalA gaNikAne tyAM sAdhu comAsuM karavA na Ave. sthUlabhadrajI AvyA tyAre te zrAvikA nahotI. UlaTuM te to temane jhaMkhatI hatI, anurAgiNI hatI, tyAranA saMyogo judA hatA. A vakhate to mahArAja AvyA ke samajI gaI ke A muni sthUlabhadrajInI hariphAI karavA AvyA che, paraMtu tene khAtarI che ke AvI hariphAImAM TakavuM muzkela che. sthUlabhadrajIe anukULa upasargane kevA sattva-manobaLathI jItyo che, te kozA ja jANe che. kasoTImAM temanA sattvanI tole AvavuM ati duSkara che, tethI mahArAja patananA mArge AvyA che, tenI tene khAtarI che. tame jo kozAnI jagAe ho to tyAM ja bolavAnuM cAlu karo ke "mahArAja ! A upAzraya nathI. ahIM rahevuM tamArA AcAraviruddha che.' tame jANakAra ho ane hitazikSA na Apo to cena paDe kharuM ? sabhA : ame patana thAya te pahelAM sthira karI daIe. sAhebajI : bhopALuM vALo. potAnAmAM dhIratA, gaMbhIratA, sahiSNutA, udAratA che nahIM, ane ema ne ema AkhA gAmane sudhAravA nIkaLavuM che. sabhA : maryAdAmAM ja dhIraja rakhAya ne ? sAhebajI : AnI dhIraja limitmAM ja che. avasara vicArIne ja badhuM karaze. siMhaguphAvAsI munine cAritramAM sthira karavAnI ja prathamathI kozAnI bhAvanA che, paraMtu avasara vinA hitazikSAno eka akSara paNa bolaze nahIM. kozA pAse ratnatrayI che, zAstrano bodha che, hitAhitanuM bhAna atha kozApyuvAcaivaM kambalaM mUDha ! shocsi| guNaratnamayaM zvabhre patantaM svaM na zocasi? / / 163 / / tacchrutvA jAtasaMvego munistaamityvoct| bodhito'smi tvayA sAdhu saMsArAtsAdhu rakSitaH / / 164 / / aghAnyatIcArabhavAnyunmUlayitumAtmanaH / yAsyAmi gurupAdAnte dharmalAbhastavAnaghe! / / 165 / / kozA'pi tamuvAcaivaM mithyA me duSkRtaM tvyi| brahmavratasthayA'pyevaM mayA yadasi kheditaH / / 166 / / AzAtaneyaM yuSmAkaM bodhahetormayA kRtaa| kSantavyA sA guruvacaH zrayadhvaM yAta stvrm||167 / / icchAmIti vadan gatvA smbhuutvijyaantike| gRhItvAlocanAM tIkSNamAcacAra punastapaH / / 168 / / (riziSTa parva, sarja-8) 1. cADupaDU pAraddhA sA taM ramiuM na sakkiyA jaav| tatto pasaMtamohA suyadhammA sAviyA jaayaa||53|| rAyAbhiogaviraheNa koi puriso mae na rmiyvvo| iya sA abaMbhaviratI paDivajjai vjjiyviyaaraa||54 / / (palezapaddha mahAprantha, sno-27, TIvA) * tvayi pUrvamivAjJAnAdrantukAmAM dhigIza maam| AtmAnamiti nindantI sA'patattasya pAdayoH / / 130 / / munestasyendriyajayaprakarSaNa cmtkRtaa| prapede zrAvakatvaM saa'grhiiccaivmbhigrhm||131|| tuSTaH kadApi kasmaiciddadAti yadi mAM nRpaH / vinA pumAMsamekaM tamanyatra niyamo mm||132|| (pariziSTa parva, sa-8) For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI che, dhIratA-gaMbhIratA-sahiSNutA-udAratA Adi paropakAra karavA mATenA Avazyaka sarva guNo prakRtimAM che, tethI dekhAvamAM uttama mahAtmA evA siMhaguphAvAsI munine yogya jagA ApI, roja gocarI-pANI vahorAve che, yogya vinayavyavahAra kare che, tyAM sudhI ke mahArAje sAmethI becena thaIne ayogya mAgaNI karI topaNa vinayavyavahAra toDyo nathI. sabhA : sAdhu zayyAtaranI gocarI vAparI zake ? sAhebajI : apavAdathI vAparI zake. sthUlabhadrajIe cAra mahinA zayyAtaranuM ja vAparyuM che. sthUlabhadrajI guru mahArAjane jyAre vinaMtI karavA gayA ke ApanI AjJA hoya to mAre kozAne tyAM cAturmAsa karavA javuM che, tyAre ja kaheluM ke mArI A zarato che : "huM ekalo jaIza, cAre mahinA tyAM ekalo rahIza, kozA rahevA je sthAna Ape te sthAne rahIza, je vaparAvaze te vAparIza, cAra mahinA eka ja ghara, te paNa zayyAtaranuM, vigaIo paNa vAparIza, AyaMbilanuM nahIM khAuM, sADA traNa hAtha dUrathI gaNikA jeTalo vyavahAra kare te badho nihALIza." kozA rAte sthUlabhadrajI pAse ekalI AvIne nAce che. divase paNa yuvAna strI ekalI na AvI zake, jyAre ahIM to rAtre zRMgAra sajI nAce che, A badhuM sAdhvAcArathI viruddha che; topaNa gurue kahyuM ke mane maMjUra che, tuM jA, mArI tane cAturmAsa karavAnI AjJA che. pUrvadhara guru jJAnI che, bhAvi mahAlAbha jue che. tethI apavAde zAstramAM chUTa che; paraMtu AvI chUTachATa sthUlabhadrajInA jJAnI guru ApI zake. ame cokkasa bhAvi joI zakatA nathI, A to nimittanA baLathI bhaviSyano cokkasa nirNaya karI zake che. guru paNa jJAnI che, ziSya paNa mahAsattvazALI che. temane apavAdathI koI bAdha nathI. ziSya mAgaNI karI te paNa vAjabI che ane gurue svIkArI te paNa vAjabI che. AvI mAgaNI paNa AvA uttama pAtra ja karI zake ane saMmati paNa AvA mahAsamartha, jJAnI guru ja ApI zake. prastutamAM mAre to kozAnA gaMbhIratA Adi guNo darzAvavA che. tamArI jAta sAthe kozAne sarakhAvo. A gaNikA che, paNa dharma pAmyA pachI tenAmAM je guNa pragaTyA che, teno aMza paNa tamArAmAM maLe ? AvI gaMbhIra vyakti ja siMhaguphAvAsI muni jevA mahApuruSanuM paNa avasare yathArtha kalyANa karI zake. kozA rAha jue che. taka na maLe tyAM sudhI eka akSara paNa bolatI nathI. manamAM badhuM samaje che, to paNa potAno bahArano ucita vyavahAra jarA paNa toDatI nathI. jyAre taka maLaze tyAre A ja mahAtmAne tIkhuM-tamatamatuM saMbhaLAvaze. AvyA tyArathI jANe che ke khoTA hariphAImAM UtarelA che. Amane rokaDuM parakhAvavAnI jarUra che. paNa taka na maLe tyAM sudhI eka akSara na bole, dhIraja dhare. tamAro dIkaro bhUla kare paNa avasara na Ave tyAM sudhI cUpa rahI zako ? tamArA dIkarAne tamArA vartanathI ja vizvAsa hoya ? ke mArA pitA bhUla vinA kadI kahe nahIM ? bIjAnuM hita karavuM te ramata nathI, ApaNAmAM ghaNA guNonI prathama apekSA rAkhe che. TUMkamAM A gaMbhIratA guNano prabhAva darzAvyo. je AtmA jeTalA guNa keLavaze teTalo te AtmAne pratyakSa lAbha thaze. tame tamArA For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 bhAvatIrtha - ratnatrayI jIvanamAM guNa keLavo chatAM zAMti na maLe te kadI bane ja nahIM. je divase vizvAsa besI jaze ke guNamAM ja ekAMte sukha che, doSamAM ekAMte duHkha che, tyAre tamArAmAM samyagdarzana AvI jaze. "ratnatrayIrUpa mokSamArga saMvedanathI svarasavAhI : ratnatrayIrUpa mArga mATe oLakhANa ApatAM zAstramAM "svarasavANI' zabda lakhyo che. teno artha e che ke sva eTale AtmA, tenA caitanyamaya vizuddha guNono anubhava, je rasAsvAdarUpa che, te AtmAnA AMtarika rasanA svAdane vahana karanAro mArga, te ja mokSamArga che. A mArgamAM je praveze tene AtmAnA saMvega Adi rasano AsvAda AvyA vinA na rahe, te AMtarika sukhanI anubhUti karAve ja. je AtmAnuM sukha anubhave tene mokSanI zaMkA-kuzaMkAno avakAza ja nathI. mokSamAM AtmA ekalo ja che, chatAM aMdaranA zreSTha rasane satata mANe ja che, je ratnatrayInI parAkASThAmAMthI ja pedA thAya che. jema zeraDInA TIpe-TIpe madhuratA vahetI ja hoya che, tema AtmA paNa svarasanI apekSAe madhura che. tene satata vahana karanAro mArga te ja mokSamArga che. teno virodhI te saMsAramArga. te mithyAdarzana-mithyAjJAna-mithyAcAritranA saMklezothI 1. (la0)- tathA maggadayANaM / iha mArgaH cetaso'vakragamanaM, bhujaGgamagamananalikAyAmatulyo viziSTaguNasthAnAvAptipraguNaH svarasavAhI kSayopazamavizeSaH / hetu-svarUpa-phalazuddhA sukhetyrthH| (paM.)- "maggadayANaM', "mArga' ihetyAdi, iha-sUtre, mArgaH-panthAH, sa kiMlakSaNa ityAha, "cetaso'-manaso, "avakragamanaM'akuTilA pravRttiH, kIdRza ityAha "bhujaGgamasya'-sarpasya, "gamananalikA' zuSiravaMzAdilakSaNA yayA'sAvantaHpraviSTo gantuM zaknoti, tasyA "AyAmo'-dairghya, tena tulyaH kSayopazamavizeSa iti yogH| kiMbhUta ityAha "viziSTaguNasthAnAvAptipraguNaH' iti-vakSyamANaviziSTaguNalAbhahetuH, "svarasavAhI'-nijAbhilASapravRttaH "kSayopazamo'-duHkhahetudarzanamohAdikSayavizeSaH, tathAhi, yathA bhujaGgamasya nalikAntaHpraviSTasya (pra0 pravRttasya) gamane'vakra eva nalikA''yAmaH samIhitasthAnAvAptihetuH, vakre tatra gantumazakta(pra0 mazakya)tvAd, evamasAvapi mithyAtvamohanIyAdikSayopazamazcetasa iti| tAtparyamAha "hetu-svarUpa-phalazuddhA', hetunA-pUrvodita(dhRti)zraddhAlakSaNena, "svarUpeNa' svagatenaiva, phalena-vividiSAdinA, zuddhA-nirdoSA, sukhA-upazamasukharUpA sukhaasiketyrthH| eSa mArgasvarUpanizcayaH / __ (haribhadrasUrikRta lalitavistarA ca tadupari munisuMdarasUrikRta paMjikA) * mArgazcetaso'vakragamanaM bhujaMgagamananalikAyAmatulyo viziSTaguNasthAnAvAptipravaNaH svarasavAhI kSayopazamavizeSo hetusvarUpaphalazuddhyAbhimukhaH / (upadezapada mahAgrantha, zloka-432, TIkA) * tathAhi jJAnadarzanacAritrA''caraNajanitaM prazamA''nandaM / (upamiti0 prastAva-1) * tathA krameNa mitrAdyanukrameNekSvAdisannibhA dRSTiH, ikSurasakakkabaguDakalpAH khalvAdyAzcatasraH khaMDazarkarAmatsyaMDavarSolakasamAzcAgrimA ityAcAryAH / ikSvAdikalpAnAmeva rucyAdigocarANAM saMvegamAdhuryabhedopapatteH, nalAdikalpAnAmabhavyAnAM sNvegmaadhuryshuunytvaaditi||26 / / / (dvAtriMzadvAtriMzikA, batrIsI-20, zloka-26, TIkA) For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - ratnatrayI 79 bharelo che. tethI ja saMsAra duHkhanA sAgararUpa che. tIrthaMkaro upadeza dvArA satata pAtra jIvone vidhipUrvaka ratnatrayInuM pradAna kare che, je temano mahAna upakAra che. A ratnatrayInI sAdhanAnA baLe sauthI pahelo je jIva te tIrthaMkaranA zAsanamAM mokSe jAya, tyArathI temanA zAsanamAM mokSagamana cAlu thayuM kahevAya, jene vyavahArathI mokSamArga khulyo tema kahevAya che. yugAntakRbhUmi ane paryAyAntakRbhUmi : nizcayanayathI ratnatrayI zAzvata che, tene koI tIrthakare pedA karI nathI. dareka tIrthakaranA zAsanamAM ke zAsana vinA paNa AtmAnA guNarUpa ratnatrayI sanAtana hatI, jene tIrthakaranA zAsananA avalaMbana vinA paNa marudevAmAtAnI jema nisargathI pAmanArA AtmAo hatA. te apekSAe ratnatrayIrUpa mokSamArgano A sRSTimAM kyAreya prAraMbha thayo nathI, ane viccheda thavAno avakAza ja nathI; paraMtu vyavahAranayanI apekSAe tIrthakaro dharmatIrtha sthApe che tyAre gaNadhara, dvAdazAMgI ane caturvidha zrIsaMghane sthApita karatI vakhate, ratnatrayInuM pAtra jIvone vidhipUrvaka pradAna kare che; jenI sAdhanAthI te tIrthakaranA tIrthamAM temanA anuzAsananA AdhAre prathama muktigAmI jIvanI apekSAe mokSano mArga khUlyo kahevAya, arthAt paripUrNa ratnatrayI ArAdhIne te jIve te zAsananA avalaMbanathI prathama pUrNa phaLanI prApti karI. te apekSAe vyavahAranayathI mokSamArga khUlyo, ane ratnatrayIrUpa mokSamArganI prathama parAkASThA pedA thaI tema kahevAze; ane te tIrthaMkaranA zAsanamAM jeTalI pATaparaMparA sudhI te tIrthanA avalaMbana-pUrvaka mokSagamana cAlu raheze, tyAM sudhI mokSamArga vaheto rahyo tema kahevAze. "jema vIraprabhunA zAsanamAM dharmatIrtha sthapAyA pachI kevalI hAjara hovA chatAM cAra varSe prabhunA koIka ziSya mokSe gayA, tyArathI prathama temanA zAsanamAM muktinA daravAjA khulyA kahevAya. vaLI pATaparaMparA pramANe trIjA paTTadhara jaMbUsvAmI A bharatakSetramAMthI chellA nirvANa pAmyA, jemaNe mahAvIranA zAsananuM avalaMbana laIne pUrNa kalyANa sAdhyuM. tyAra pachI koInI 1. samaNassa NaM bhagavao mahAvIrassa duvihA aMtagaDabhUmI hutthA taM jahA jugaMtakaDabhUmI ya pariyAyatakaDabhUmi ya jAva taccAo purisajugAo jugaMtakaDabhUmI cauvAsapariyAe aMtamakAsI / / 146 / / / vyAkhyA - samaNassa NamityAdito aMtamakAsIti paryantam, tatra antakRto-bhavAntakRto nirvANayAyinasteSAM bhUmiH-kAlaH yugAni-kAlamAnavizeSAstAni ca kramavartIni tatsAdhAdye kramavarttino guruziSyapraziSyAdirUpAste'pi yugAni taiH pramitA antakRdbhUmiryA sA yugAntakRdbhUmiH, paryAyaH-tIrthakarasya kevalitvakAlastamAzrityAntakRdbhUmiH paryAyAntakRdbhUmiH, jAva taccAo purisajugAo tti atra paJcamI dvitIyArthe yAvattRtIyaM puruSa eva yugaM puruSayugaM - praziSyaM jambUsvAminaM yAvadityarthaH, vIrAdArabhya tRtIyapuruSayugaM yAvatsAdhavaH siddhAH zrIvIraH sudhA jambUzceti, tataH siddhigaticchedaH cauvAsapariAe tti caturvarSaparyAye kevaliparyAyApekSayA bhagavati jine sati antaM-bhavAntamakArSIt, tattIrthe kevalI sannapi sAdhu rAt kazcinmokSaM gataH, kintu bhagavataH kevalotpattezcatuSu varSeSu gateSu siddhigamanArambhaH / / 146 / / (kalpasUtra sUtra-146, u. dharmasAgarajI kRta kiraNAvalI TIkA) For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 bhAvatIrtha - ratnatrayI vIraprabhunA zAsanamAM mukti thaI nathI. tethI trIjI pATaparaMparA sudhI saMpUrNa mokSamArga vaheto rahyo tema kahevAya. A ja rIte RSabhadeva bhagavAnanA zAsanamAM prabhunI tIrthasthApanA pachI aMtarmuhUrtamAM mokSa cAlu thayo, ane asaMkhya pATa sudhI vaheto rahyo. A rIte dareka tIrthakaranA zAsanamAM paripUrNa ratnatrayImArgano prAraMbha ane aMta AgamomAM darzAvyo che, jeno "yugAntakRbhUmi' ane paryAyAntabhUmi' zabdo dvArA vibhAga karyo che. ahIM attakRdu eTale saMsAranA aMtane karanAra, bhUmi eTale kALa. yuga zabdano artha pATaparaMparA che, paryAya zabdano artha prabhuno kevalajJAnaparyAya che. prabhunA kevalajJAna samayathI muktigamanano kALa te paryAyAntakRbhUmi che, ane prabhunI pATaparaMparAnI saMkhyAnI apekSAe mokSagamanano kALa te yugAntakRdubhUmi che. A vyavahAranayanI apekSAe mArga vaheto thayo ane baMdha thayo tevAM vidhAna che. kAraNa ke te naya adhigamathI prApta thatA guNonI ja vivakSA kare che, jyAre nizcayanayanI apekSAe to sarva kALamAM mArga khullo ja che. nisarganI sAdhanAmAM kALanuM baMdhana nathI. cothA ratnatrayIrUpa bhAvatIrthanI A saMkSepamAM vicAraNA karI. For Personal & Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa : bhAvatIrtha - ratnatrayI pariziSTa : bhAvatIrtha - ratnatrayI 1 - savvaNNUhiM parUviya, chakkAya mahavvayA ya samiIo / sa cceva ya pannavaNA, saMpaikAle vi sAhUNaM ||205 / / " savvaNUhiM "ti / pUrvasAdhUnAM sarvajJaizcAritrapratipattaye tadrakSaNAya ca SaTkAyA mahAvratAni samitayazca prarUpitAH, saiva ca prajJApanA samyagArAdhyatayA sampratikAle'pi sAdhUnAmasti, tathA ca SaTkAyapAlanAdivyavahAracAritrasya svasaMvedanasiddhatvameveti bhAvaH / / 205 / / 81 (gurutattvavinizcaya, prathama ullAsa, zloka - 205, TIkA) titthaM cAuvvaNNe, saMghe Thaviammi hoi tattha puNo / titthammi tiNNi paDhamA, titthAtitthe u aMtatiyaM / / 69 / / "titthN"ti| tIryate'nena saMsArasAgara iti "tIrthaM" pravacanam, tadAdhAratvAcca caturvidhaH zramaNasaGgho'pi tIrthamucyate, tata idamAha-caturvarNe saGghe sthApite sati tIrthaM bhavati / tatra punarvicAryamANe "trayaH prathamAH" pulAkabakuzapratisevanAkuzIlAH nirgranthAstIrthe bhvnti| "antyatrikaM tu" kaSAyakuzIlanirgranthasnAtakAkhyaM tIrthAtIrthayorbhavati / atIrthe ca bhavanta ete tIrthakarAH syuH pratyekabuddhA vA, taduktaM bhagavatyAm - "pulAe NaM bhaMte! kiM titthe hojjA atitthe hojjA ? goyamA ! titthe hojjA No atitthe hojjA / evaM bause vi paDisevaNAkusIle vi / kasAyakusIle pucchA, goyamA! titthe vA hajjA atitthe vA hojjA / jai atitthe hojjA kiM titthakare hojjA patte abuddhe hojjA ? goyamA ! titthakare vA hojjA patteya buddhe vA hojjA / evaM NiyaMThe vi, evaM siNAe vitti / / 69 / / (gurutattvavinizcaya, caturtha ullAsa, zloka - 69 mUla - TIkA ) - savvesu vi titthesuM, hoMti pulAgAiyA niyaMTha tti / khuDDAgaNiyaMThijje, NidaMsiyaM titthadArammi / / 70 / / "savvesu vi"tti / sarveSvapi tIrtheSu pulAkAdayo nirgranthA bhavantIti kSullakanirgranthIye'dhyayane tIrthadvAre nidarzitam / etadvivaraNe cetthamuktam-"tIrthamidAnIm sarveSAM tIrthakarANAM tIrtheSu bhavanti / eke tvAcAryA manyante - pulAkabakuzapratisevanAkuzIlAstIrthe nityam, zeSAstu tIrthe'tIrthe vA " iti / / 70 / / (gurutattvavinizcaya, caturtha ullAsa, zloka 70 mUla - TIkA) - bhAvaliGgasyAnyatrApi sattvamupapAdayannAha sohaNamatthapa, aNNattha vi hoi AyakajjakaraM / taM diTThivAyamUlaM, pamANamiya biMti AyariA / 72 / / "jaM sohnnN"ti| yat "zobhanaM" paramArtharamaNIyaM "arthapadaM" yamaniyamAdivacanaM "anyatrApi " jainagranthAtiriktagranthe'pi "AtmakAryakaraM" yogadRSTiprAdhAnyenAsadgrahanirAsadvArA bhAvasamyaktvaprAptirUpAdhyAtmaprasAdakaraM tat pAramparyeNa dRSTivAdamUlaM sat pramANam, bhAgavatabhAvaliGgarUpatvAdanyeSAmIdRzArthasya svAtantryeNa jJAnAyogAt / itthaM cAnyatrApi bhAvaliGgasambhava ityasmAkaM "AcAryAH" haribhadrAdayo bruvate, vyaktaM caitadupadezapadayogadRSTisamuccayAdau, samarthitaM cAsmAbhirapi dvAtriMzikA - prakaraNAdAviti neha bhUyAn prayAsaH / / 72 / / (gurutattvavinizcaya, caturtha ullAsa, zloka - 72 mUla- TIkA) - guNasamudAo saMgho pavayaNatitthaMti hoi egtttthaa| titthayaro vi ya evaM Namai gurubhAvao ceva / / 26 / / guNasamudAyaH saGgho'nekaprANisthasamyagdarzanAdyAtmakatvAt / pravacanaM tIrtham iti bhavantyekArthikAH - evamAdayo'sya zabdA For Personal & Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 pariziSTa : bhAvatIrtha : ratnatrayI iti| tIrthakaro'pi cainaM saGgha tIrthasaMjJitaM namati dharmakathAdau gurubhAvata eva "namastIrthAya" iti vcnaadetdevmiti||26|| ___ (pratimAzataka, zloka-67 TIkA antargata stavaparijJA zloka-26, mUla-TIkA) + sammattanANacaraNAnuccAimANANugaM ca jaM jtth| jiNapannattaM bhattIe pUae taM tahAbhAvaM / / 341 / / kesiMci a Aeso daMsaNanANehiM vaTTae titthaM / vucchinnaM ca carittaM vayamANe hoi pacchittaM / / 342 / / duppasahaMtaM caraNaM jaM bhaNiyaM bhagavayA ihaM khitte| ANAjuttANamiyaM na hoi ahuNotti vaamoho||343|| (saMbodhaprakaraNam gurusvarUpaadhikAra) bhAve titthaM saMgho suyavihiyaM tArao tahiM saahuu| nANAitiyaM taraNaM tariyavvaM bhavasamuddo'yaM / / 1032 / / bhAve bhAvaviSayaM zrutavihitaM zrutapratipAditaM saGghastIrtham, tathA ca bhagavatyAmuktam, "titthaM bhaMte! titthaM titthayare titthaM? / goyamA! arahA tAva niyamA titthaMkare, titthaM puNa cAuvanno samaNasaMgho" iti| iha ca tIrthasiddhau tArakAdayo niyamAdAkSipyanta ev| tatreha saMghe tIrthe tadvizeSabhUta eva tArakaH sAdhuH, jJAna-darzana-cAritratrikaM punastaraNam, taraNIyaM tu bhavasamudraH / iha ca tIrthatArakAdInAM parasparato'nyatA, ananyatA ca vivakSAvazato boddhvyaa| tatra samyagdarzanAdipariNAmAtmakatvAt saMghastIrtham, tatrAvatIrNAnAmavazyaM bhvoddhitrnnaat| tadvizeSabhUtatvAt tadantargata eva sAdhustarItA, smygdrshnaadynusstthaanaat| sAdhakatamatvena tatkaraNarUpatAmApannaM jJAnAditrayaM tu trnnm| taraNIyaM tvaudayikAdibhAvapariNAmAtmakaH saMsArasamudra iti||1032|| (vizeSAvazyakabhASya, zloka-1032, maladhArI hemacaMdrasUrijI TIkA) + taha koh-loh-kmmmydaah-tnnhaa-mlaavnnynnaaiN| egateNaccaMtaM ca kuNai ya suddhiM bhvoghaao||1034|| tathA; krodhazca, lobhazca, karma ca tanmayAstatsvarUpA yathAsaMkhyaM ye dAha-tRSNA-malAH / krodho hi jIvAnAM manaHzarIrasaMtApajanakatvAd dAhaH, lobhastu vibhavaviSayapipAsA''virbhAvakatvAt tRSNA, karma punaH pavanodbhUtazlakSNarajovat sarvato'vaguNThanena mAlinyahetutvAd malaH; atasteSAM krodha-lobha-karmamayAnAM dAhatRSNA-malAnAM yadekAntenA'tyantaM cApanayanAni kroti| tathA, karmakacavaramalinAd bhavaughAt saMsArApAranIrapravAhAt parakUlaM nItvA zuddhiM karmamalApanayanalakSaNAM yataH karoti, tena tatsaMghalakSaNaM bhAvatastIrthamiti pUrvasaMbandhaH / aparamapi nadyAditIrthaM tucchA-'naikAntikA''tyantikadAha-tRSNA-malApanayanaM vidadhAti, etattu saMghatIrthamanAdikAlAlInatvenAnantAnAM dAha-tRSNAmalAnAmaikAntikamAtyantikaM cApanayanaM karoti; ataH pradhAnatvAd bhAvatIrthamucyate, nadyAditIrthaM tvapradhAnatvAd dravyatIrthamiti bhAvaH / / 1034 / / (vizeSAvazyakabhASya, zloka-1034, maladhArI hemacaMdrasUrijI TIkA) jayA NaM goyamA! iNamo pacchittasuttaM vocchijjihii, tayA NaM caMdAiccA gahA-rikkhA-tAragANaM satta-ahoratte teyaM No vipphurejjaa| imassa NaM vocchede goyamA! kasiNassa saMjamassa abhAvo, jao NaM savva-pAva-niTThavage ceva pacchitte savvassa NaM tavasaMjamANuTThANassa pahANamaMge parama-visohI-pae pavayaNassAvi NaM navaNIya-sArabhUe pnnnntte| (mahAnizIthasUtra pacchittasutta nAma saptama adhyayana) daMsaNANacaritte tavovisuddhI phaannmaaeso| jamhA u visuddhamalo teNa visuddho havai suddho||288 / / vyAkhyA-"darzanajJAnacAritreSu" darzanajJAnacAritraviSayA tathA tapovizuddhiH "prAdhAnyAdeza" iti yaddarzanAdInAmAdizyamAnAnAM pradhAnaM sA pradhAnabhAvazuddhiH, yathA darzanAdiSu kSAyikANi jJAnadarzanacAritrANi, tapaHpradhAnabhAvazuddhiH-Antaratapo' For Personal & Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 87 pariziSTaH bhAvatIrtha - ratnatrayI nusstthaanaaraadhnmiti| kathaM punariyaM pradhAnabhAvazuddhiriti?, ucyate, ebhirdarzanAdibhiH zuddheryasmAdvizuddhamalo bhavati sAdhuH, karmamalarahita ityarthaH, tena ca malena "vizuddho" mukto bhavati siddha ityataH pradhAnabhAvazuddhiryathoktAnyeva darzanAdInIti gAthArthaH / / 288 / / (dazavaikAlikaniyukti, zloka-288, mUla, A. zrI haribhadrasUrijI TIkA) atha mArgadUSaNAmAhanANAdi tihA maggaM, dUsayae je ya maggapaDivannA / abuho paMDiyamANI, samuTThito tassa ghAyAe ||1323 / / jJAnAdikaM "tridhA" trividhaM pAramArthika mArga svamanISikAkalpitairjAtidUSaNairdUSayati, ye ca tasmin mArge pratipannAH sAdhvAdayastAnapi dUSayati, "abudhaH" tattvaparijJAnavikalaH, "paNDitamAnI" durvidagdhaH, "samutthitaH" udyataH "tasya" pAramArthikamArgasya "ghAtAya" nirloThanAyeti, eSA maargduussnnaa||1323|| (bRhatkalpasUtra bhASyagAthA-1323, mUla-TIkA) yacca tena mahAnasaniyuktena paryacinti yathA- kathaM punareSa roro nIrogaH syAt? tato manasi nirUpayatA tena punaH paryakalpiaye vidyata evAsya roganirAkaraNopAyaH, yato'sti mama cAru bheSajatritayaM, tadyathA-ekaM tAvadvimalAlokaM nAma paramAJjanaM, tad vidhAnena prayujyamAnaM samastanetrarogAnAzayati, sUkSmavyavahitAtItabhAvabhAvavilokanadakSaM cakSuH saMpAdayati, tathA dvitIyaM tattvaprItikaraM nAma sattIrthodakaM, tat punarvidhinA svAdyamAnaM samastagadavAtatAnavaM vidhatte, dRSTezcAviparItArthagrahaNacaturatAM kurute, vizeSataH punarunmAdamuddalayati, tRtIyaM punaretadeva kanyakopanItaM mahAkalyANakaM nAma paramAnaM, etatpunaH samyagniSevyamAnaM niHzeSarogagaNaM samUlakASaM kaSati, tathA puSTiM janayati, dhRtiM varddhayati, balamujjvalayati, varNamutkarSayati, manaHprasAdaM saMpAdayati, vayastambhaM vidhatte, savIryatAM karoti, aurjityaM pravaNayati, kimbahunA? ajarAmaratvamapi niHsandehametatsannidhApayati, tasmAdanenauSadhatrayeNa samyagupakramyainaM tapasvinaM vyAdhibhyo mocayAmIti tena manasi siddhAntaH sthApitaH tadetatsaddharmAcAryo'pi jIvagocaraM samastaM cintayatyeva, tathAhi-yadA nizcitaM tena prAkpravRttidarzanena yathA bhavyo'yaM jIvaH, kevalaM prabalakarmakalA''kulitacetAH sanmArgAtparibhraSTaH / tadA bhavati gurorayamabhiprAyaH yathA- kathaM punareSo'smAdrogasthAnIyAt karmajAlAnmokSyate? paryAlocayatazca tAtparyaparyAkulena cetasA sudUramapi gatvA punaretadeva jJAnadarzanacAritrarUpatrayaM bheSajatrayakalpaM tanmocanopAyaH pratibhAsate, naaprH| tatreha jJAnamaJjanaM vijJeyaM, tadeva parisphuTadarzitayA vimalAlokamucyate, tadeva ca nayanagadasandohakalpamajJAnamunmUlayati, tadeva ca bhUtabhavadbhAvibhAva-svabhAvAvirbhAvanacaturaM jIvasya vivekacakSuH sNpaadyti| darzanaM punaH sattIrthodakaM boddhavyaM, tadeva jIvAdipadArtha-gocarazraddhAnahetutayA tattvaprItikaramabhidhIyate, yatazca tadudayasamaye sarvakarmaNAmantaHsAgaropamakoTIkoTimAtramavatiSThate, samutpannaM punaH pratikSaNaM tattAni tanUkurute, tena samasta-gadatAnavakArakaM, karmaNAmiha rogakalpatvAt, tadeva dRSTiprakhyasya jJAnasya yathAvasthitArthagrahaNacAturyamAdhatte, tadeva ca mahonmAdadezyaM mithyaatvmuddlytiiti| cAritraM panaratra paramAnnamavagantavyaM, tasyaiva sadanaSThAnaM dharmaH sAmAyikaM viratirityAdayaH paryAyAH, tadeva mokSalakSaNamahAkalyANAvyavahitakAraNatayA mahAkalyANakamiti gIyate, tadeva ca rAgAdimahAvyAdhikadambakaM samUlaghAtaM hanti, tadeva ca varNapuSTidhRtibalamanaHprasAdaurji-tyavayaHstambhasavIryatAtulyAnAtmaguNAn samastAnAvirbhAvayati, tathAhitajjIve vartamAnaM prabhavo dhairyasya kAraNamaudAryasyA''karo gAmbhIryasya, zarIraM prazamasya, svarUpaM vairAgyasyAtulahetu:otkarSasya For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 pariziSTa : bhAvatIrtha - ratnatrayI Azrayo nirdvandvatAyAH kulamandiraM cittanirvANasya utpattibhUmirdayAdiguNaratnAnAM kiM cAnena ? yattadanantajJAnadarzanavIryAnandaparipUrNamakSaya-mavyayamavyAbAdhaM dhAma tadapi tatsampAdyamevetyato'jarAmaratvamapi tajjanayatItyucyate, tasmAdenamanena jJAnadarzanacAritratrayeNa samyagupakramya jIvaM kliSTakarmakalAjAlAn mocayAmIti saddharmagururapi citte'vadhArayati / (upamitibhavaprapaMcakathA, prastAva - 1) ne tathA "rAgaddosavimukko ciraseviyanANadaMsaNacaritto / nicchayanaeNa titthaM appacciya vuccae jayavi / / 1 / / ( zrAddhadinakRtyasUtra zloka - 292 svopajJa TIkA) Xiao +968986 +4409974 For Personal & Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMthama bhAvatIrtha anuSThAna ON = Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8825 va 5. ta bhAvatIrtha-anuSThAna siddhaM siddhatthANaM, ThANamaNovamasuhaM uvagayANaM / samavisAmaLa, sAmAM niALuM avaninAnuM ||1|| (sanmatitarka prakaraNa0 zloka-1) 1. ikko vi nIIvAI avalaMbato visuddhavavahAraM / so hoi bhAvasaMgho jiNANa ANaM alaMghaMto / / 291 / / anaMta upakArI anaMta jJAnI zrI tIrthaMkara paramAtmA mahAmaMgalakArI ane sarvotkRSTa evA A dharmatIrthanI sthApanA kare che. pAMca bhAvatIrtha hoya tyAM sudhI ja dharmatIrthanuM astitva H pAtrajIvone taravA mATe taraNatAraNa tIrthanI jarUra che. e tArakatIrtha A saMsAramAM jyAM sudhI A pAMca vastu vidyamAna hoya tyAM sudhI ja rahe che : (1) gItArtha guru, (2) dvAdazAMgIrUpa zAstro, (3) caturvidha zrIsaMgha, (4) ratnatrayIrUpa mokSamArga ane (5) paMcAcArarUpa anuSThAna. tArakatIrthano prAraMbha paNa A pAMca vastunA prAraMbhathI ja thAya che, ane viccheda paNa A pAMca vastunA vicchedathI ja thAya che. prabhu mahAvIre RjuvAlikA nadInA kinAre kevalajJAna pAmyA pachI prathama dezanA ApI. tyArabAda mahAsenavanamAM AvIne prabhue bIjI dezanA ApI; jemAM sau prathama gItArtha guru evA gaNadhara, dvAdazAMgIrUpa zAstra ane caturvidha zrIsaMghanI sthApanA karI, ane tene ArAdhanA mATe prANasamAna ratnatrayI ane paMcAcArarUpa anuSThAnanuM pradAna karyuM. A ... > H -~ ||1200 * yAvi nikhavarivA, pattA ayarAmAM pahuM dvArUM kadApi kasminnapi kAle jinavarendrAH pathaM jJAnAdyAtmakaM mArgaM datvA bhavyebhyaH, ajarAmaraM jarAmaraNarahitaM mokSaM prAptA bhavanti / ( upadezamAlA, zloka - 12, mUla tathA siddharSigaNi kRtA heyopAdeyA TIkA) * kadAcidapi kasminnapi kAle jinavarendrAstIrthakarAH pravacane maryAdAvidhAyina ityarthaH, pathaM jJAnadarzanacAritrarUpaM mArga 'dAuM iti' bhavyebhyo datvA ajarAmaraM jarAmaraNarahitaM arthAnmokSaM prAptA bhavanti / (upavezamAtA, zno-22, rAmavijayajI kRta TIna) For Personal & Private Use Only (saMbodhaprakaraNam gurusvarUpa adhikAra) Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha -anuSThAna 87 A pAMca vastu jyAM sudhI jagatamAM vidyamAna haze tyAM sudhI tIrtha vidyamAna raheze. bhAvanikSepAno keTalo Agraha che ? te samajavA jevuM che. pAMca bhAvatIrtha nAza pAme pachI kadAca sthAvaratIrtho hAjara hoya, zrAvaka-zrAvikArUpa janasamudAya paNa hAjara hoya topaNa zAstra kahe che ke tIrtha vidyamAna nathI. A pAMca vastu pUrepUrI hoya tyAre dharmatIrthanI zreSTha jAhojalAlI hoya. A pAMcamAMthI koI eka paNa nAza pAme eTale tIrtha nAza pAme. "pAMce-pAMcanuM tIrthanI hayAtI mATe astitva anivArya che". A ja darzAve che ke bhAvatIrtha vinA mAtra dravyatIrthathI zAsana cAlatuM nathI. sabhA H Ama to gItArtha gurumAM ja pAMce-pAMca bhAvatIrtha ghaTavAnAM ne ? sAhebajI H chatAM darekanI vizeSa pradhAnatA ane tArakatA darzAvavA judAM-judAM batAvyAM che. hakIkatamAM naya apekSAe pAMce-pAMca judAM ja che; kema ke A zAsanamAM syAdvAda che. pAMcepAMcane ekAMte eka na mAnI zakAya. guNa ane guNI vacce, vyakti ane samUha vacce apekSAe bheda ane apekSAe abheda che, tethI satya nayavAda AdhArita che. TUMkamAM, ahIM eTaluM kahevuM che ke A pAMca che to tIrtha che ane pAMca nathI to tIrtha nathI. pachI game te kALamAM, game te kSetramAM dharmatIrthanI hayAtI svIkAravI hoya to pAMcanA astitvane sthApita karavuM paDe. suvidhinAtha bhagavAna ane zItalanAtha bhagavAnanI vaccenA gALAmAM tIrtha viccheda pAmyuM. te vakhate kALanI dRSTie cotho Aro che, avasarpiNIno uttama kALa che, kSetra paNa karmabhUmi che, eTale dharmatIrthane pravartavA yogya deza-kALa che. akarmabhUmi hoya to kSetra ja yogya nathI, aDhI dvIpanI bahAranI jagA hoya topaNa kSetra yogya nathI. tema avasarpiNInA cothA ArAnA badale pahelo ke chaThTho Adi Aro hoya to pratikULa kALa kahevAya; paNa A to cotho Aro, je sauthI zreSTha kALa che. dharma karavA mATe avasarpiNImAM anukULa utkRSTa kALa cotho Aro che. utsarpiNImAM anukULa utkRSTa kALa trIjo Aro che. sabhA : kAraNa zuM ? sAhebajI H kALanA paNa guNadharma che. kALanA guNadharmo jJAnIe joyA che. koI kahe ke 1. kriyAkriyAvatorguNaguNinoH kathaJcidabhedavAdo jinasya siMhanAdo vAdAntarApratihata ityAhakriyA bhavati kasyacinna ca viniSpatatyAzrayAt svayaM ca gatimAn vrajatyatha ca hetumAkAGkSate / guNo'pi guNavacchrito na ca tadantaraM vidyate tvayaiSa bhajanorjitaH sugada ! siMhanAdaH kRtaH / / 26 / / itthaM kriyAkriyAvatorarthataH kathaJcidbhedAbhedau samarthya guNaguNinostau samarthayati - guNo'pi yathA svAzrayAzritA kriyA tathAguNaH, guNavacchritaH guNavadAzritaH, AzrayAzrayibhAvasya bhedaniyatatvAd guNatadvatorbheda etAvatA siddhyati, saMyuktayorbhinnayoraGgulayorantaraM samasti na ca guNaguNinobhinnayorapi satorantaraM samastItyatastayorabhedo'pItyAha- tadantaraM guNaguNavatorantaraM, na ca naiva, vidyate samasti, he sugada ! suSTu gadanaM vacanaM vAgvilAso yasya sa sugadaH, tatsambodhane - he sugada !, tvayaiva jinenaiva, bhajanorjitaH kenacidrUpeNa bhedaH kenacidrUpeNAmeda ityevaM yaH syAdvAdaH, tenorjitaH paripuSTaH siMhanAdaH vAdigajendravitrAsanahetutvAt siMhanAdasamo vAdaH kRtaH, trasyanti sarve'pi vAdipravarA bhavatkRtasyAdvAdodgAralakSaNasiMhanAdenetyarthaH / / 26 / / (siddhasenadivAkarasUri viracita dvAtriMzad dvAtriMzikA, batrIsI - 3 mUla, lAvaNyasUrikRta TIkA) For Personal & Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha-anuSThAna vasaMtaRtu vanaspatisRSTine khIlavAmAM zreSTha kALa kema ? to tyAM tenA guNadharma sivAya bIjo koI javAba nathI. tame kaho ke A muhUrta sAruM kema ? pAMcama zubha ane chaThTha azubha kema ? grahomAM maMgaLa-zani azubha kema ? budha-guru-zukra zubha graha kema ? to A aSTAMganimittazAstra tarkano viSaya nathI. zubhAzubhano nirNaya sAmAnya chabasthano viSaya nathI. te to atIndriya jJAnIno ja viSaya che. dharmasAdhanA mATe uttama kALa cotho Aro che ane zreSTha kSetra mahAvideha che. tethI ja mahAvidehamAM kALanI apekSAe sadA cotho Aro pravarte che arthAt kSetra-kALa baMne nirvANane anukULa che. suvidhinAtha bhagavAna ane zItalanAtha bhagavAna vaccenA samayamAM cotho Aro ja che. vaLI tyAre jaino ja nAbUda thaI gayA, ke jainadharmano koI anuyAyI varga ja nahoto. TUMkamAM, jaina zabda ja vilopa thayo hato; tevuM nathI. tyAre jainadharmanA anuyAyIo hatA. jainadharmanI vAto, upadeza pracalita hatAM. are ! jinamaMdiro, jinapratimAo, tIrtho badhuM ja hatuM. siddhagiri to zAzvata tIrtha che, kAyama rahevAnuM, tethI te paNa che. TUMkamAM, jaina tarIke janasamudAya, upadeza sAMbhaLanAra anuyAyI varga, jainadharmanI vAto-vicAro badhuM hAjara hatuM; chatAM jainazAstromAM spaSTa zabdomAM lakhyuM ke tIrtha nAza pAmyuM, tIrthano viccheda thayo; kAraNa ke bhAvatIrtha svarUpa pAMca vastu nathI. AvuM ja zItalanAtha bhagavAna ane zreyAMsanAtha bhagavAnanA zAsana vacce paNa thayuM, ema zAMtinAtha bhagavAna sudhI punaH punaH viccheda thayela che. A dareka tIrthaMkaranA zAsanamAM dhIme dhIme ghasAro pahoMcatAM A pAMca vastu TakI nathI. tethI kahevuM paDyuM ke tIrtha nAza pAmyuM; bhale cotho Aro hato ane bharatabhUmi hatI topaNa. te hisAbe atyAre ApaNe nasIbadAra chIe ke pAMcamA ArAmAM janmyA topaNa tIrtha vidyamAna che. A tIrtha pU. zrI duppasahasUri sudhI cAlavAnuM che, temAM paNa A pAMca vastunI hAjarI ja kAraNa banavAnI che. A pAMca che tyAM sudhI zAsana che. pAMcamAMthI eka paNa ochuM thAya to zAsanano vilopa ja thAya. bhAvArtha e 1. suvidhisvAminirvANAd gate kAle kiytypi| huNDAvasarpiNIdoSAt saadhuucchittirjaayt||154 / / sthavirazrAvakAn dharmamathApRcchannatadvidaH / panthAnaM pathasammUDhAH pathikAn pathikA iva / / 155 / / kiJcit kathayatAM teSAM dharmamAtmAnusArataH / arthapUjAM vidadhire te janAH zrAvakocitAm / / 156 / / pUjayA jAtagardAste zAstrANyAsUtrya ttkssnnm| mahAphalAni dAnAni vividhaanyaacckssire||157 / / kanyAdAnaM mahIdAnaM prdaanmysaampi| tiladAnaM ca kArpAsadAnaM dAnaM gvaampi||158 / / svarNadAnaM raupyadAnaM pradAnaM sdmnaampi| azvadAnaM gajadAnaM zayyAdAnamathAparam / / 159 / / dAnaM mahAphalaM sarvamatrAmutra ca nishcitm| evaM vyAcakhyurAcAIbhUya te gRdhnvo'nvhm||160 / / dAnasya cocitaM pAtramAtmAnaM vyaacckssire| apAtraM cAparaM sarvamakhahAdurAzayAH / / 161 / / apyevaM vaJcakAste'yurlokAnAM gurutAM tdaa| nirvRkSadeze kriyate dheraNDasyApi vedikaa||162|| jajJe tIrthoccheda evaM samantAt, kssetre'sminnaa''shiitlsvaamitiirthm| ekacchatraM viprakheTaistadAnIM, cakre rAjyaM nizyulUkairivoccaiH / / 163 / / mithyAtvamA''zAntijinezamitthamanyeSvabhUt SaTsu jinaantressu| tIrthapraNAzAdabhavacca teSu, mithyAdRzAmaskhalitaH pracAraH / / 164 / / (triSaSTizallAvApuruSacaritra parva-rU, sa-7) For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 bhAvatIrtha -anuSThAna Avyo ke, bhAvatIrtha vagara mAtra dravyatIrtha hoya topaNa zAsana che tevuM bolAya nahIM. A niyama parathI bhAvatIrthano mahimA samajI zakAze. tamane mahimA samajAze to tenuM ananya bahumAna karI zakazo. sabhA : jyAre bhAvatIrtha nahotuM te kALamAM ratnatrayIrUpa mokSamArga nahoto ? sAhebajI : nisargathI hato, paraMtu prastutamAM adhigamathI ratnatrayIrUpa mokSamArganI virakSA che, te nahoto. sabhA : bhAvazrAvaka nahotA ? sAhebajIH saMgharUpe bhAvazrAvaka nahotA. lokamAM tIrthakaronuM zAsana pravartAve tevA bhAvatIrthanI ahIM vivakSA che, temAM A pAMca ja Ave. tenA aMta sAthe zAsanano paNa aMta thAya. dareka tIrthakaranuM zAsana sthapAyuM paNa A pAMcathI ja. lokamAM dharmazAsanano prAraMbha paNa pAMcathI ane aMta paNa pAMcanA aMtathI ja. duniyAnA bIjA dharmo potAnA anuyAyI TaMke, temanA dharmano jayajayakAra thato hoya, anuyAyI varga mATe upAsanAnAM dhAmo Adi hoya to kaheze ke amAro dharma cAlu che, tIrtha gAjatuM che. jyAre tIrthakaro kahe che ke amArAthI pravartelo dharma mAtra maMdiro, pratimA, pUjA karanArA anuyAyI ke jainazAsananI jaya bolanArA hoya eTalAmAtrathI TakavAno nathI; kAraNa ke A to khoLiyuM che, dharmanA prANa to A pAMca bhAvatIrtha che. "jainadharmanuM khoLiyuM vizALa dharmasthAno, tIrtho, jinamaMdiro, jinapratimAo, zAstrabhaMDAro, upAzraya Adi che". A badhAM dharmanAM sAdhano ke AlaMbano che, paraMtu dharma svayaM A pAMca bhAvatIrthamAM samAya che. tethI prabhuzAsanano prANa A pAMcamAM che. zarIra game teTaluM haTTa-kaTuM, rUpALuM hoya, cAmaDI suMvALI hoya, suDoLa deha hoya, paraMtu jo aMdarathI cetanA nIkaLI gaI to prANa vinAnA dehanI koI kiMmata nathI. UlaTo samayasara teno nikAla karavo paDe, nahIMtara saDArUpe nukasAna thAya. tenA badale thoDuM lUluM-laMgaDuM zarIra hoya, rUpa vagaranuM hoya, paraMtu aMdaramAM jyAM sudhI cetanA che, prANa che, tyAM sudhI te dehanI kiMmata che; tene sau sAcavaze, tenI pAsethI kAma paNa laI zakAze, dareka vastuno pratibhAva paNa Apaze; kAraNa ke aMdaramAM prANano saMcAra che. tema tIrthaMkaro jyAre dharmazAsana sthApe tyAre to A pAMca bhAvatIrtha utkRSTa pravartatAM hoya che. tethI dharmazAsananI jAhojalAlI soLe kaLAe khIlelI hoya che; paraMtu kALakrame tIrthakaro, gaNadharo AdinI gerahAjarImAM kramazaH ghasAtAM-ghasAtAM A pAMca bhAvatIrtha hIna kakSAnAM paNa rahe che, ane rahe che tyAM sudhI prANa che, tethI dharmazAsana avicchinna che. tenA aMtamAM prANazUnya dravyatIrtha rahe che. tethI zAsananI jIvaMtatA bhAvatIrthanI hAjarImAM ja che. prabhu mahAvIranA samayamAM dvAdazAMgI hatI tevI paripUrNa dvAdazAMgI atyAre nathI, te vakhate jevA jJAnI, gItArtha guru hatA tevA atyAre nathI, tyAranA jevo guNasaMpanna, aizvaryasaMpanna, labdhisaMpanna saMgha paNa atyAre nathI, caude guNasthAnakarUpa samagra mokSamArgane vyApe tevI parAkASThAnI For Personal & Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 bhAvatIrtha-anuSThAna ratnatrayI paNa hAlamAM nathI, vaLI uparanA guNasthAnakano paMcAcAra paNa vidyamAna nathI. tethI pAMce bhAvatIrtho vartamAnamAM ghasAyelAM che, chatAM A pAMca prANarUpe TakyAM che tethI zAsana jayavaMtuM che. pU. zrI duppasahasUri pachI te pAMcanI gerahAjarInA kAraNe saMpUrNa niSmANa kalevara banaze. A upamA samajAya to bhAvatIrtha ane dravyatIrtha vacceno taphAvata samajAI jaze. dharmatIrthanI jIvaMtatA bhAvatIrtha sAthe ja vaNAyelI che. dravyatIrtha karatAM bhAvatIrthamAM tArakatAnI apUrva aciMtya zakti che. jenA AtmAne pAMce bhAvatIrthano saMgama thAya te A bhavacakramAMthI tare nahIM tevuM traNa kALamAM bane nahIM. A pAMcanuM AlaMbana jeNe lIdhuM te sahu saMsArasamudra tarI gayA. bhUtakALamAM ApaNA AtmAe prAyaH dravyatIrthanuM ja AlaMbana lIdhuM che, paraMtu bhAvatIrtha sevyA vinA uddhAra thAya nahIM. tIrthakaroe pAMca bhAvatIrtha jagatamAM pravartAvIne ananya upakAra karyo che, je sadA pAtra jIvonuM kalyANa kare che. sabhA : suvidhinAtha bhagavAna ane zItalanAtha bhagavAnanA samayamAM dvAdazAMgIno viccheda thayo, chatAM zAstronI vAto bhaNelA zrAvako lokone upadeza ApatAM hatA ja ne ? sAhebajI : jainazAstronI vAto to anyadharmanA zAstromAM paNa gUMthAyelI maLI Ave, paraMtu mAtra tenA upadezathI zAsana na cAle. dvAdazAMgInI vera-vikhera vAtothI sAMgopAMga kalyANano mArga darzAvI na zakAya. pAMcamA ArAnA aMtamAM thanArA pU. zrI duppasahasUrijI sudhI sAMgopAMga ArAdhanAno mArga darzAvI, AcarI zakAya tevAM Agama ane AcAranuM mALakhuM Takaze, tethI ja tIrtha Takaze. zarIra game teTaluM ghasAya, atyaMta dubaLuM paDI jAya, are ! hAtha-paga paNa kapAI jAya; topaNa mANasa jIve che. jyAM sudhI aMdaramAM prANanI rakSA thAya tyAM sudhI jIvana rahe che. vijJAna paNa kahe che ke life saving organ (jIvanarakSaka avayavo) dA.ta. lever, kydney, heart, brain (yakRta, kIDanI, hRdaya, magaja) kAma karatAM hoya to zarIramAM aneka rogo hovA chatAM paNa mANasa jIve, varSonAM varSo kADhe; paraMtu AmAMthI eka paNa organ (avayava) saMpUrNapaNe niSphaLa jAya to mANasa paralokamAM UpaDI jAya. pachI bhale game teTalo haTTo-kaTTo 1. pUrNaH puNyanayapramANaracanApuSpaiH sadAsthArasaistattvajJAnaphalaH sadA vijayate syAdvAdakalpadrumaH / etasmAt patitaiH pravAdakusumaiH SaDdarzanArAmabhUrbhUyaH saurabhamudvamatyabhimatairadhyAtmavArtAlavaiH / / 2 / / (adhyAtmasAra, hAra-28) 2. teNaM imassa bhavva-sattassa maNagassa tatta-parinnANaM bhavau tti kAUNaM jAva NaM dasaveyAliyaM suyakkhaMdhaM nnijjuuhejjaa| taM ca vocchiNNeNaM takkAla-duvAlasaMgeNaM gaNipiDageNaM jAva NaM dUsamAe pariyaMte duppasahe tAva NaM suttattheNaM vaaejjaa| se ya sayalAgama-nissaMdaM dasaveyAliya-suyakkhaMdhaM suttao ajjhIhIya goyamA! se NaM duppasahe aNagAre tao tassa NaM dasaveyAliyasuttassANugayatthANusAreNaM tahA ceva pavattejjA, No NaM sacchaMdayArI bhvejjaa| tattha ya dasaveyAliyasuyakkhaMdhe takkAlamiNamo duvAlasaMge suyakkhaMdhe paiTThie bhvejjaa| eeNaM aTeNaM evaM vuccai jahA tahA vi NaM goyamA! te evaM gaccha-vavatthaM no vilNpriNsu| (mahAnizIthasUtra navaNIyasAra nAma paMcama adhyayana) For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 bhAvatIrtha -anuSThAna hoya. zarIramAM prANane TakAvavA jema life saving organ mahattvanA che, tema dharmazAsanamAM pAMca jIvaMta bhAvatIrtha mahattvanAM che, pachI te pUrNa vikasita hayAta hoya ke ghasAyelAM hayAta hoya, hAjarI anivArya che. atyAre dvAdazAMgImAMthI bAramuM dRSTivAda aMga to saMpUrNa viccheda pAmyuM che, bAkInAM agiyAra aMgo paNa vIraprabhunA samaye jevAM vizALa kadavALAM hatAM, te apekSAe hAlamAM ati nAnAM che. tethI kahevuM ja paDe ke kALakrame ghaTatAM ghaTatAM ghaNuM nAza pAmyuM, mULa dvAdazAMgIno atyAre hajAramo bhAga paNa vidyamAna nathI; paraMtu khUbI e che ke je che te truTaka nathI. emAM paNa prabhu mahAvIranI dvAdazAMgInuM rahasya sArarUpe samAyeluM ja che. Ane lADunI upamAthI samajIe : eka moTo lADu che, to te AkhAmAM je svAda, poSakazakti che, te ja tenA nAnA kaNiyAmAM paNa che; mAtra jaththArUpe ochI che. tema atyAre zAstronI quantity (jaththo) ghaTI che, paraMtu je zAstro che te mArgadarzanamAM adhUrAM nathI. jene sAdhanA karavI hoya tene AdithI aMta sudhIno mokSamArga sAMgopAMga batAve tevAM zAstro atyAre hayAta che. * sabhA : kSapakazreNi, upazamazreNino to viccheda thaI gayo che ne ? sAhebajI : kSapakazreNi, upazamazreNi A kALamAM pAmavI azakya che, nahIM ke tenuM hAlanAM zAstramAM varNana nathI. atyAre paNa cauda-cauda guNasthAnaka, kevalajJAna, sAmarthyayoga, samatA Adi bhUmikAonuM varNana zAstromAM che ja. mAtra sAdhanA karIne pAmI zake tevuM manobaLa, saMghayaNabaLa nathI. mArgadarzaka zAstro ja viccheda che, tevuM kahevAnuM tAtparya nathI. sAdhakanI zaktino viccheda thayo che. jaMbUsvAmI nirvANa pAmyA tyArathI A bharatabhUmimAM paheluM saMghayaNa, kevalajJAna, mana:paryavajJAna vagereno viccheda thayo ema lakhyuM che, tyAM zukladhyAnanI sAdhanA mATe jarUrI saMghayaNabaLano abhAva kAraNa kahyo che. atyAre je zAstro che temAM saMkSepamAM paNa saMpUrNa sAdhanAmArga maLI raheze tyAM sudhI zAsana avicchinnapaNe cAlavAnuM. sabhA : chelle ekaluM dazavaikAlikasUtra ja rahevAnuM che ? sAhebajI : hA, temAM paNa saMkSepamAM Akho mokSamArga AvI jAya che. are ! dazavaikAlika karatAM kadamAM ghaNo nAno evo yogazataka graMtha, jenA vivecanamAM pU. sUripuraMdara zrI haribhadrasUrijIe kahyuM ke A graMtha alpa kadano hovAnI apekSAe zAstranA aMzarUpa che, chatAM kapUranI jema samagra yogamArgane vyApelo che; kAraNa ke saMkSepamAM samagra yogamArganuM temAM sAMgopAMga bAna che. tethI ja dazavaikAlikarUpa zrutanA yathArtha jJAtA jIvaMta gItArthanA anuzAsanathI AtmakalyANa zakya che; kAraNa ke temAM utsarga-apavAdarUpe yathArtha anuzAsana che. 1. ata Aha-'vakSye' abhidhaasye| kim? ityAha- 'yogalezaM'-yogaikadezam, tattvato vyApakatve'pyasya granthAlpatayA evaM vyapadezaH karpUrAdilezavadaviruddha ev| (AzitaLa sno-2, TI) For Personal & Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 91 bhAvatIrtha - anuSThAna sabhA : navakArane cauda pUrvano sAra kahyo che, navakAra zAzvata che, tethI tIrtha avicchinna ja gaNAya ne ? sAhebajI : navakAramAM cauda pUrvano sAra spaSTa nathI, garbhita che. tethI sIdhuM anuzAsana zakya na bane. jyAre dazavaikAlikamAM TUMkamAM paNa mokSamArga spaSTa che, garbhita nahIM. sabhA : te kALamAM paNa bhAvazrAvako haze ja ne ? sAhebajI nisargathI bhAvazrAvakapaNuM hoya, ahIM adhigamanI vAta cAle che. AkhuM dharmatIrtha, tenI sthApanA, pravartana badhuM adhigamanI apekSAe che. nisargano muddo relevant (susaMgata) nathI. pAMca bhAvatIrtha ja dravya-guNanI apekSAe jaMgamatIrtha gaNAya, zAsananA prANa gaNAya. sthAvaratIrtha ke dravyatIrthano paNa samAveza zAsanamAM ja thAya che, paraMtu tenuM sthAna khoLiyAnA sthAne che, jyAre bhAvatIrthanuM sthAna prANanA sthAne che. sabhA H zAzvatI jinapratimAo to rahevAnI ja ne ? sAhebajI : hA, paNa te bhAvatIrtha nathI. siddhagiri jema zAzvata che, tethI chaThThA ArAmAM bIjuM badhuM nAza pAmaze paraMtu girirAja raheze; tema zAzvatI pratimA ke zAzvata jinamaMdiro paNa avazya raheze. are ! azAzvata vastu paNa tIrthavicchedakALamAM TakI zake che. suvidhinAtha bhagavAna ane zItalanAtha bhagavAnanA samayamAM je kSaNe zAsana nAza pAmyuM te ja divase maMdiro vagere paNa nAza pAmI gayAM evo kahevAno bhAva nathI. 'dravyatIrthanAM ghaNAM aMgo rahyAM hoya, paNa bhAvatIrtharUpa prANa jatAM rahyA". kalpasUtra Adi Agamo, triSaSTizalAkApuruSacaritra vagere graMthomAM eTaluM ja lakhyuM che ke te te tIrthakaronA vaccenA AMtarAmAM cotho Aro hovA chatAM, bharatabhUmirUpa anukULa kSetra hovA chatAM, hUDA avasarpiNInA prabhAve jainazAsana vicchinna thayuM. te kALanAM sarva jinamaMdiro dharAzAyI thaI gayAM, sthAvara tIrthamAtrano nAza thayo, tevuM lakhyuM nathI. UlaTuM lakhyuM ke "gRhasthaguru lokone jainadharmano chUTochavAyo upadeza ApatA hatA ane loko paNa temanI pUjA karatA hatA' chatAM tIrthano uccheda thaI gayo; kema ke mokSamArganuM sAMgopAMga varNana karanArAM Agamo na hatAM. sabhAH sAMgopAMga mArga gRhasthaguru upadezatAM na hatAM ? sAhebajI : nA, te kALamAM kaMThopakaMTha rakhAtAM Agamo gRhasthaguru pAse na hoya. chUTIchavAyI dharmanI vAto kare, paraMtu tenAthI zAsana cAlatuM nathI. tame haju upadezaka tarIke pATa para besanAra sAcA dharmagurunI javAbadArI tame jANatA ja nathI. zaraNe AvelAne chelle sudhIno 1. sthavirazrAvakAn dhrmmthaapRcchnntdvidH| panthAnaM pathasammUDhAH pathikAn pathikA iv||155 / / kiJcit kathayatAM teSAM dharmamAtmAnusArataH / arthapUjAM vidadhire te janAH shraavkocitaam||156|| (triSaSTizallAvApuruSattvaritra parva-rU, sarja-7) For Personal & Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 bhAvatIrtha-anuSThAna paripUrNa kalyANamArga batAvavAnI temanI javAbadArI che. adhUro upadeza ApIne adhavacce rakhaDato rAkhe to mahApApa lAge. mAre zrotAne sAMgopAMga mArga batAvavo hoya to mArI pAse tenuM AdithI aMta sudhI samyajJAna joIe. huM ja na jANato houM to upadeza zuM ApuM ? ApuM topaNa misguide (gumarAha) ja karuM. tame spaSTa samajI rAkho ke A pAMca vagara zAsana cAle ja nahi, pAMca to must (anivAryo ja che. zarIramAM brain (magaja) vagara eka sekanDa paNa cAlatuM nathI, hRdaya vagara be miniTa paNa cAlatuM nathI, lever (yakRta) vinA paNa lAMbu jIvAtuM nathI. game tevo hoziyAra DaoNkTara hoya topaNa kahe ke have kAMI na thAya, bhale daradI dekhAvamAM haTTo-kaTTo hoya. "je mULa prANanAM sthAna che te jIvana mATe surakSita ja joIe". tema AkhAya zAsananAM prANasthAna bhAvatIrtho che. koI paNa bhoge tene TakAvavAM temAM ja jainazAsananI kharI sevA che. tIrthakaronI A balihArI che. temane mAtra anuyAyIonAM ToLAM bhegAM karavAmAM ke calAvavAmAM rasa nahoto. temane to zaraNe AvelAne tAravAmAM ja rasa hato. tAravA tAraka tIrtha joIe ja, je bhAvatIrtha che. svabhujAbaLathI taranArA to viralA ja hoya. tethI nisarganA taravAnA mArganI ahIM vAta nathI. 99.99 % jIvo to adhigamakArI tIrthanI sahAyathI ja taravAnA, je A pAMca bhAvatIrtha che. te che tyAM sudhI sAra che, te gayAM eTale badhuM gayuM. A pratyeka bhAvatIrthane pUrNarUpe TakAvavuM keTaluM kaThIna che, tenI tamane kalpanA ja nathI. are cothA ArAmAM paNa dareka tIrthakaronA vacce-vaccenA AMtarArUpa truTaka gALAmAM dvAdazAMgI pUrepUrI nathI TakI. RSabhadeva bhagavAnathI ajitanAtha bhagavAna vacce paNa A bharatakSetramAM dRSTivAdano viccheda thayelo. dareka tIrthakaronA zAsanamAM vacce vacce evo evo kALa Avyo ke daSTivAda nAza pAmyuM tevo bhagavatIsUtramAM ullekha che. samajavA mATe A prasaMga vicAravA jevo che ke naminAtha ane neminAtha bhagavAna vacce 1. dRSTivAdApekSayA tvAha-'savvatthavi NaM vocchinne diTThivAetti 'sarvatrApi' sarveSvapi jinAntareSu na kevalaM saptasveva kvacit kiyantamapi kAlaM vyavacchinno dRSTivAda iti|| (mAvatIsUtra zataka - 20, phreza - 8, sU. 682) 2. kRSNo babhASe rukmiNyA jAtamAtraH kraanmm| hataH kenApi tanayaH zuddhiM jAnAsi tasya kim||145|| uvAca naardo'traasiinmhaajnyaanytimuktkH| sa gato mokSamadhunA na jJAnI ko'pi bhaarte||146|| sImandharastIrthakaraH sarvasaMzayanAzanaH / sAMprataM prAgvideheSu gatvA pRcchAmi taM hre||147|| (tripuSTizApuruSaritra parva - 8, saf - 6) * aha-kaNho puNa saparijaNo vilavai jA ruppiNIi samaM / / 566 / / tA bhaNai nArayarisI aimuttamuNI gao ya nivvaannN| to jiNapAse eyaM pucchittA tumha saahiss||567|| iya bhaNiUNaM patto puvvavidehami nArao sigghN| sImaMdharajiNanAhaM pucha ranaMo tya? I68aaaa (zrAddhadinakRtyasUtra bhAga-1, zloka-47/1, A. devendrasUri kRta svopajJa TIkA) For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha-anuSThAna evo kALa hato jyAre caturvidha saMgha hAjara che, zAsana vidyamAna che, bhAvatIrtho avicchinnapaNe TakelAM che, tIrthanAza nathI thayo; chatAM jyAre bharatakSetramAM nemikumAra chadmastha avasthAmAM che tyAre zrIkRSNa nAradane pUche che ke mArI paTTarANI rukmiNInA putranuM janmatAMveMta ja apaharaNa koNe karyuM te tame koI jJAnI pAsethI jANI lAvo. tyAre nArada kahe che ke bharatakSetranA caturvidha saMghamAM hAla koI kevalajJAnI nathI, mana:paryavajJAnI nathI, viziSTa avadhijJAnI nathI, cauda pUrvadhara nathI, are zrutakevalI paNa nathI, arthAt dRSTivAda paNa ghasAyuM che. sabhA : dvAdazAMgI to zAzvata che ne ? sAhebajI : arthathI te sanAtana zAzvata che. prastutamAM zabdathI upalabdha na hoya to tene gurugamathI dhAraNa kaI rIte kare ? dhAraka vyakti upalabdha nathI, e apekSAe AtmAmAM rahetuM jIvaMta jJAna viccheda pAmyuM tema kahevAno Azaya che. AgamamAM dRSTivAdano te te tIrthaMkaronA zAsanamAM viccheda thayo tenuM varNana che. nArade zrIkRSNane AgaLa kahyuM ke kaMsanA nAnA bhAI atimuktaka muni je vizeSajJAnI hatA, te paNa hAlamAM mokSe gayA, tethI atyAre Ano javAba ApavAnI zakti AkhA bharatakSetramAM bIjAnI (nemikumArane choDIne) nathI. AnA parathI anumAna karI zakazo ke cothA ArAmAM paNa vizeSajJAnI keTalA durlabha hatA ! `A dvAdazAMgI zAstro ja eTalAM vizALa che ke dhAraNa karatAM tela nIkaLI jAya. AkhuM muMbaI pustakothI bharAI jAya topaNa jagA ochI paDe eTalAM zAstro caudapUrvamAM Ave. A tamAma zAstrajJAna magajamAM rAkhavAnuM che, librarymAM (pustakAlayamAM) nahIM. A jamAnAmAM to micro data storagenI sisTamo vikasAvI che, eTale abajo pustako nAnI jagAmAM bharI zakAya che, paNa te storage jaDa para che. sArA vaijJAniko lakhe che ke jema jema mazIno (kompyuTaro) zodhAI rahyAM che tema tema mANasa Dhabu (Dobo) banato jAya che, magajazaktithI azakta banato jAya che, chatAM tene Adhunika vikAsamAM khatavAya che. cothA ArAmAM paNa dvAdazAMgI paripUrNa TakAvavI keTalI duSkara hatI teno aMdAja Apyo. A parathI prANarUpa A pAMca bhAvatIrthonI surakSAnuM mUlya samajI zakAze. ratnatrayI ne anuSThAna, vyavahAranayanAM traNa sabhA : nizcayanayanAM A be bhAvatIrtha bhAvatIrtha vinA na rahI zake ? 93 1. pUrvANi ca krameNa prathamamekena 1, dvitIyaM dvAbhyAm 2, tRtIyaM caturbhiH 4, caturthamaSTabhiH 8, paJcamaM SoDazabhi: 16, SaSThaM dvAtriMzatA 32, saptamaM catuHSaSThyA 64, aSThamamaSTAviMzatyadhikazatena 128, navamaM SaTpaJcAzadadhikazatadvayena 256, dazamaM dvAdazAdhikaiH paJcabhiH zatai: 512, ekAdazaM caturviMzatyadhikairdazabhiH zataiH 1024, dvAdazamaSTacatvAriMzadadhikairviMzatyA zataiH 2048, trayodazaM SaNNavatyadhikaizcatvAriMzatA zatai: 4096, caturdazaM dvinavatyadhikairekAzItyA zataiH 8192, ca hastipramANamaSIpuJjarlekhyaM / sarvasaMkhyayA tu caturdaza pUrvANi SoDazasahastraistryazItyadhikaistribhiH zatairhastipramANamaSIpujairlekhyAni / ( kalpasUtra sUtra - 9, u. dharmasAgarajI kRta kiraNAvalI TIkA ) For Personal & Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 bhAvatIrtha-anuSThAna sAhebajI : nizcayanaya nisarga ane adhigama baMne prakAranI ratnatrayI ke baMne prakAranA paMcAcArano saMgraha kare che, tethI tenI apekSAe A baMne bhAvatIrtho zAzvata che; paraMtu jyAre tIrthakara sthApita dharmatIrthano saMdarbha laIe, to temanA thakI sthapAyela zAsanamAM jyAM sudhI mokSamArga Take tyAM sudhI badhAM bhAvatIrtha paNa TakyAM kahevAya. te apekSAe pAMce bhAvatIrtha ekabIjA vinA rahetAM nathI, ekanA vicchedamAM pAMceno viccheda samajavAno. utkRSTa pAMca bhAvatIrtha rahe tyAM sudhI pUrNa mokSarUpa phaLa ApanAra tIrtha Take. jyAre utkRSTa bhAvatIrthano viccheda thAya, paraMtu ghasAyelAM pAMca bhAvatIrtha rahe tyAM sudhI ghasAyelAM pAMcanuM sAdhanAne anurUpa phaLa maLe. A dRSTikoNathI ja kalpasUtra Adi AgamamAM dareka tIrthaMkaranA zAsanamAM mokSamArga kyAre zarU thayo ane keTalI pATaparaMparA sudhI Takyo tenuM vidhAna karela che. pAMcamuM bhAvatIrtha : kriyAkalAparUpa anuSThAna : *have pAMcamuM bhAvatIrtha samajIe : tene paNa jIvaMta tIrtha kahyuM che. aciMtya tArakazaktiyukta tIrtha che. samagra tArakatA pAMca-pAMca bhAvatIrthathI ja che, paraMtu apekSAe eka karatAM eka tIrtha caDiyAtuM che. cothA karatAM pAMcamuM tIrtha caDiyAtuM che, je jainazAsananA kriyAkalAparUpa anuSThAna che. darzana-jJAna-cAritra AtmAnA guNo kahyA, paNa te guNa sIdhA grahaNa thatAM nathI. guNane pAmavA puruSArtha karavo paDe, je anuSThAnarUpa che. guNone sthira karavA hoya, daDha karavA hoya ke 1. avavanaM-1thIvatta ziyALanArUM | (gAvazyanivRtti nivRttinnovA-787, TIkA) * 'evameva' avidhyanuSThAne kriyamANa eva 'asamaJjasavidhAnAt'-vihitAnyathAkaraNAdazuddhapAramparyapravRttyA sUtrakriyAyA vinAzaH, 'sa' eSa tIrthocchedaH / na hi tIrthanAmnA janasamudAya eva tIrtham, AjJArahitasya tasyAsthisaMghAtarUpatvapratipAdanAt, kintu sUtravihitayathocitakriyAviziSTasAdhusAdhvIzrAvakazrAvikAsamudAyaH, tathA cAvidhikaraNe sUtrakriyAvinAzAtparamArthatastIrthavinAza eveti tIrthocchedAlambanenAvidhisthApane lAbhamicchato mUlakSatirAyAtetyarthaH / / 14 / / | (coviMzil, zno-24 TIvA) * nanu zuddhakriyAyA eva pakSapAte kriyamANe zuddhAyAstasyA alAbhAdazuddhAyAzcAnaGgIkArAdAnuzrotasikyA vRttyA'kriyApariNAmasya svata upanipAtAttIrthocchedaH syAdeva, yathAkathaJcidanuSThAnAvalambane ca jainakriyAviziSTajanasamudAyarUpaM tIrthaM na vyvcchidyte| (coviMzi, sno-5 TIvA) * tIrthocchedabhiyA hantAvizuddhasyaiva caadre| sUtrakriyAvilopaH syAd gatAnugatikatvataH / / 13 / / (adhyAtmasAra, ghAra-20) >> 'vidhi jotAM kaliyugamAM hove. tIrathano uche. jima cAle tima calave jaiyeM, eha dhare matibheda re ? jinajI ! 4 Ima bhASI te mAraga lope, sutrakriyA savi pIsI; AcaraNA-zuddhi Acariye, joI yoganI vIsI re. jinajI ! 5 (siddhAMtavicAra rahasyagarbhita 350 gAthAnuM stavana, DhALa-1) For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha -anuSThAna 95 tenI abhivRddhi karavI hoya to teno upAya paNa anuSThAna ja che. saMkSepamAM jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAramAM tamAma anuSThAno AvI jAya; paraMtu vivakSAthI vistAra karIe to paMcAcAra Ave. A anuSThAna bhAvatIrtha zA kAraNathI che ? tenI tArakatA paNa samajavA jevI che. A paNa nizcayanayanuM bhAvatIrtha che. paryAyArthikanaya usthita nizcayanaya AtmAne nahIM, paNa AtmAnA guNo ke AtmAmAM rahelI kriyAne ja mokSanuM kAraNa mAne che; kAraNa ke vizuddha kriyA paNa AtmAno eka paryAya ja che. sabhA : nizcayanaya kriyAkalApane mAne ? sAhebajI : jJAnaziyAmyAM mokSadA e sUtramAM jJAnane kriyAnA sAdhana tarIke svIkAryuM che. sAdhanane mAne te vyavahAranaya che. kriyA jJAnanI sAdhya che. sAdhyane mAne te nizcayanaya che. athavA jJAna paNa kriyA dvArA ja mokSanuM kAraNa che. tethI mokSanuM anaMtara kAraNa kriyA che, jyAre jJAna paraMpara kAraNa che. paraMpara kAraNane mAne te vyavahAranaya, anaMtara kAraNane mAne te nizcayanaya. tethI nizcayanayanA mate kriyAkalAparUpa anuSThAna ja mokSanuM avaMdhya kAraNa che. vyavahAranaya jJAnathI mokSa kahe che, nizcayanaya kriyAthI mokSa kahe che. nizcayanaya samyakyAritrathI mokSa kahe che, jyAre vyavahAranaya samyagdarzana ane samyajJAnathI mokSa kahe che. A vAtane zAstrakAroe khUba vistArathI carcA karI yuktipUrvaka siddha karelI che. sabhA : Reverse (UlaTuM) lAge che. sAhebajI : tame bhAva ane kriyAno saMdarbha ghUMTyo che ? koI pUche ke bhAvathI mokSa ke pravRttirUpa kriyAthI mokSa ? to nizcayanaya kaheze ke bhAvathI mokSa che, bhAvazUnyakriyA nirarthaka che. kriyA vinA mAtra bhAvathI mokSe gayAnA dAkhalA nizcayanaya TAMkaze, jyAre vyavahAranaya bhAvanA sAdhana tarIke kriyAne svIkAre che. te kriyAthI mokSa kahe che. bahudhA jIvone kriyA dvArA ja bhAva Ave che, mATe kriyA e ja rAjamArga che, e tenI dalIla che; paraMtu te dRSTikoNa judo che. ahIM phaLanI prAptimAM anaMtara kAraNa ane paraMpara kAraNanI apekSAe jJAnakriyAmyAM mokSA 1. parva jJAnavAdanA parevatte satyAvArtha: prahajennN ciya nANAo kiriyA tatto phalaM ca to do vi| kAraNamiharA kiriyArahiyaM ciya taM pasAhejjA / / 1136 / / yenaiva ca yasmAdeva kAraNAt jJAnAt kriyA bhavati, tatastasyAzca kriyAyAH samanantaramiSTaM phalamavApyate; tata eva te jJAnakriye dve apyabhISTaphalasya mokSAdeH kAraNaM bhavataH / anyathA jJAna-kriyAbhyAM mokSabhavanaparikalpanamanarthakameva syAt, kriyArahitameva jJAnamAtmalAbhAnantarameva jhagityabhISTaphalaM kevalamapi prasAdhayet, kriyaavditi||1136 / / apica, nANaM paraMparamaNaMtarA u kiriyA tayaM phaannyrN| juttaM kAraNamahavA samayaM to donni juttaaii||1137 / / yadi jJAnaM paramparayA kAryasyopakurute, kriyA tvAnantaryeNa, tato yadevAnantaramupakurute tadeva pradhAnaM kAraNaM yuktm| atha samakaM yugapad dve api jJAna-kriye kAryotpattAvupakurutaH, tarhi dvayorapi prAdhAnyaM yuktam, na tvekasya jnyaan-syeti||1137|| (vizeSAvazyamANa mA-2, sno-2236-2227, mUta-TIvA) For Personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - anuSThAna sUtramAM nizcayanaya kriyAthI mokSa kaheze, vyavahAranaya jJAnathI mokSa kaheze. A to apekSAbhedathI nayavAdanuM vaividhya che. syAdAda samajelAne temAM kaMI mUMjhavaNa thAya nahi. samyagdarzanaguNane pAmavA, sthira karavA, daDha karavA, tenI abhivRddhi karavA darzanAcAra Avazyaka che. vAstavamAM te guNanI pariNati darzanAcArarUpa ja che. AcAra vinA to guNa vAtomAM raheze. tethI ratnatrayI paNa paMcAcArathI ja sArthaka che. samyagdarzanaguNa ane darzanAcAra, samyajJAnaguNa ane jJAnAcAra judA che. jJAnanI pariNati jJAnAcAra che, je jJAnanuM anaMtara phaLa che. prastutamAM anuSThAna zabdathI AMtarika puruSArtha paNa samAveza pAme che. pravacana zabdanA artha karatAM pUrvadharoe pravacana eTale dvAdazAMgI, pravacana eTale kriyAkalApa, pravacana eTale ratnatrayI, AvAM vidhAna karelAM che. tethI tIrthakara upadiSTa anuSThAnane paNa tIrtha kahyuM che. kriyAkalAparUpa anuSThAna e AtmAmAM rahetuM hovAthI jIvaMtatIrtha che, bhAvatIrtha che. tame dharmatIrthane vaMdana karo tyAre huM kone vaMdana karuM chuM ? te ja tamane spaSTa nathI. tamArA manamAM prAyaH sthAvaratIrtha ja hoya che. sabhA : anuSThAna mATe to sthAvaratIrtha ja kAma Ave che ne ? sAhebajI : anuSThAna karatI vakhate AlaMbana tarIke sthAvaratIrtha AvI zake che. AlaMbana ke sAmagrIrUpe to dravyatIrtha ja rahevAnAM. dravyatIrthanA tamAma vibhAgo AlaMbana ke sAmagrIrUpa che, paraMtu utkRSTa mahimA bhAvatIrthano che. bhAvatIrthane zaraNe gayA vinA ekalA dravyatIrthathI taravuM zakya nathI. mATe prathama bhAvatIrthonuM varNana karuM chuM. kriyAkalAparUpa anuSThAno paNa zrIsaMghanA prANarUpa : gItArtha guru, dvAdazAMgIrUpa zAstro ane sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikArUpa caturvidha zrIsaMghanA prANa jema ratnatrayI che, tema kriyAkalAparUpa anuSThAna paNa che. jo mokSe javuM hoya, saMsArasAgarathI pAra pAmavuM hoya to jinokta anuSThAna anivArya che. "ratnatrayI vinA koIno mokSa nathI, tema jinokta anuSThAna vinA paNa koIno mokSa nathI'. A kriyAkalApa guNasAdhaka che, ane guNanI 1. gurkhAdisamIpAdhyAsinaH zubhA kriyA samyagdarzanotpAdane zaktA sA samyagvyAyAma ityucyte| (tattvArthasUtra adhyAya-2, sUtra-7, daridrasUrinI TIvA) * adhigamaM tvabhyarhitatvAtpunarlakSayati-adhigamastu samyag vyAyAma iti, gurUpadiSTA darzanAcArakriyetyarthaH / (tasvArthasUtra adhyAya-2, sUtra-7, 35. yazovinayanI TIva) * gurvAdisamIpAdhyAsinaH zubhA yA kriyA samyagdarzanotpAdanazaktA sA samyagvyAyAma ityucyte| (tattvArthasUtra adhyAya-2, sUtra-7, zrI siddhasena TI) 2. etadapi bhAvayitavyamiha tIrthocchedabhIrubhiH-vidhivyavasthApanenaiva hyekasyApi jIvasya samyag bodhilAbhe caturdazarajjvAtmakaloke'mAripaTahavAdanAttIrthonnatiH, avidhisthApane ca viparyayAttIrthoccheda eveti| ..... tasmAdvidhizravaNarasikaM zrotAramuddizya vidhiprApaNenaiva gurustIrthavyavasthApako bhavati; vidhipravRttyaiva ca tIrthamavyavacchinnaM bhavatIti siddhm||15|| (viziSTa, sno-2, TIer) For Personal & Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha-anuSThAna phalazrutirUpe AcaraNa paNa che. zAstrAnusArI anuSThAna guNanuM kAraNa paNa che ane guNanI phalazruti paNa che. jainazAsanamAM darzAvela kriyAkalApa e paNa tAraka bhAvatIrtha ja che. ahIM kriyAkalApathI zAstrAnusArI kriyA levAnI, mana phAve tevuM anuSThAna nahIM; te tIrtha na bane. A jagatamAM jyAM sudhI tIrthakarakathita kriyA-anuSThAna jIvaMta haze tyAM sudhI ja tIrtha Takaze; kAraNa ke ratnatrayI paNa AtmAnA adRzya guNo che. tene oLakhavA, zraddhAna karavA, prApta karavA, prApta thayelAne sthira karavA, sthira pAmelA guNane surakSita karavA, surakSita guNanI abhivRddhi karavA ane abhivartita guNanI abhivyakti karavA upAya kriyAkalApa ja che; je vartana svarUpa che, pratyakSa joI-jANI zakAya che. mokSe javuM hoya to sAdhanA karavI paDaze. sAdhanA puruSArtharUpa che, je guNapoSaka anuSThAna ja che. tenA dvArA ja AtmA vikAsa sAdhI zake che. jema koIne kSamA guNa joIto hoya to tene anurUpa vartanathI ja teNe puruSArthano prAraMbha karavo paDe. zarUAtamAM te kriyA abhyAsarUpa hoya. guNa na hovA chatAM guNane keLavavA karAtI kriyA te abhyAsa che. tenAthI guNa na hoya to dhIre-dhIre pedA thAya. pachI pedA thayelo guNa te ja kriyAne vadhAre sArI rIte karAve, jenAthI e guNa sthira thAya. sthira guNavALAnI kriyA dRDhatApUrvakanI asmalita thAya, jethI te guNa AtmAmAM surakSita thaI jAya; ane surakSita thayelo guNa ApameLe potAnI abhivyaktirUpe sahajakriyA karAve. Ama, siddha thayelA guNonI abhivyakti te ja asaMgaanuSThAna che, jemAM guNamaya kriyAo svabhAvarUpe ja pravarte che. anuSThAnanA paNa sAdhanArUpe kramika tabakkA che, paraMtu eTaluM cokkasa che ke jene guNa joIto hoya teNe tene anurUpa kriyAnA zaraNe javuM paDe. dayAguNa keLavavA ahiMsAnuM vartana ja Avazyaka che. roja mArAmArI kare, jIvonI hiMsA kare, anya jIvo pratye kaThora vartana ke kUra AcAravALo bane, to dayAguNa pragaTe paNa 1. sthairyAdhAnAya siddhasyAsiddhasyAnayanAya c| bhAvasyaiva kriyA shaantcittaanaamupyujyte||12|| kriyAvirahitaM hanta, jnyaan-maatrmnrthkm| gatiM vinA pathajJo'pi, nApnoti purmiipsitm||13|| svAnukUlAM kriyAM kAle, jnyaanpuurnno'pypeksste| pradIpaH svaprakAzo'pi, tailapUrtyAdikaM ythaa||14 / / bAhyabhAvaM puraskRtya, ye'kriyA vyavahArataH / vadane kavalakSepaM, vinA te tRptikAGkSiNaH / / 15 / / guNavadbahumAnAdenityasmRtyA ca stkriyaa| jAtaM na pAtayedbhAvamajAtaM jnyedpi||16|| kSAyopazamike bhAve, yA kriyA kriyate tyaa| patitasyApi tadbhAvapravRddhirjAyate punaH / / 17 / / guNavRddhyai tataH kuryAt, kriyAmaskhalanAya vaa| ekaM tu saMyamasthAnaM, jinaanaamvtisstthte||18|| (madhyAtmopaniSadra, vihAra-3) * kriyAvirahitaM hanta, jnyaanmaatrmnrthkm| gatiM vinA pathajJo'pi, nApnoti purmiipsitm||2|| svAnukUlAM kriyAM kAle, jnyaan-puurnno'pypeksste| pradIpaH svaprakAzo'pi, tailapU[va]AdikaM ythaa||3|| bAhyabhAvaM puraskRtya, ye vadane kavalakSepaM, vinA te tRptikAMkSiNaH / / 4 / / guNavadbahumAnAdernityasmRtyA ca stkriyaa| jAtaM na pAtayed bhAvamajAtaM jnyedpi||5|| kSAyopazamike bhAve, yA kriyA kriyate tyaa| patitasyApi tadbhAvapravRddhirjAyate punH||6|| guNavRddhyai tataH kuryAta, kriyAmaskhalanAya vaa| ekaM ta saMyamasthAnaM, jinaanaamvtisstthte||7|| (jJAnasAra, 3 -1 mUta) For Personal & Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 bhAvatIrtha-anuSThAna nahIM ane pragaTelo Take paNa nahIM, paraMtu ahiMsAnI kriyA karanAra dhIre-dhIre komaLatAnA bhAvane pAme. saumyatAguNa keLavavA saumya vartana jarUrI. kaThora vartana karanAra krUratAnA bhAvane pAme. sIdho sAdo niyama che ke sahu koIne guNono vikAsa karavA guNapoSaka kriyAo apanAvavI ja paDavAnI. ratnatrayIrUpa mokSamArganI ekAMte poSaka kriyAo te ja jinokta anuSThAna che. prabhue caturvidha saMgha sthApyo, temAM rahelA sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikAne mAtra sabhyapadano billo ApI mokSanI bAMhedharI nathI ApI, paraMtu temane ratnatrayInuM vidhipUrvaka pradAna karI tene anurUpa kriyAkalApa upadezyo che. temAM je samyak puruSArtha kare te ja tare. tIrthakaro koIne jAdumaMtara-chUmaMtara karIne ke kAnamAM phUMka mArIne mokSe pahoMcADatA nathI. te pote paNa ratnatrayI ane tenA sAdhaka AcAranuM avalaMbana laIne taryA che, ApaNane paNa A baMnenuM AlaMbana lezo to ja tarazo tema spaSTa kahe che. jainazAsanamAM kalyANano mArga sahu mATe sarakho che, temAM koInI monopoly ke reservation nathI. koIe dayALu banavA ahiMsAnI kriyA apanAvI, jethI hRdayamAM komaLatA pedA thaI; paraMtu tene jALavI rAkhavI hoya to pharI e kriyAne ja AcaravI paDe. tenA badale kaThora kriyAo cAlu kare to Avelo guNa bhAgI jAya. guNane pedA karavA paNa kriyA joIe ane TakAvI rAkhavA paNa kriyA joIe. tame roja badhA sAthe jhaghaDavAnI kriyA karo, bathaMbaththA karo; chatAM tamArAmAM dayA ke kSamA guNa AvI jAya tevuM na bane. guNane anurUpa AcaraNa joIe. A rAjamArga che. are ! khAlI guNanA jJAnathI paNa guNa AvI jatA nathI. prAraMbha ja abhyAsakriyAthI karavo paDe. saMgIta zIkhavuM hoya to mAtra saMgItanAM lecture sAMbhaLo te na cAle, vAjuM laIne pracitce karavA besavuM paDe. tamane saMsAramAM khabara che ke kriyAnI Dagale ne pagale jarUra paDe. tame sAMsArika kriyAonA abhyAsu paNa cho ane nipuNa paNa cho. vAraMvAra kriyAo karI karIne ja saMsAramAM badhuM zIkhyA cho. are ! strIone rasoInA kAma mATe paNa pahelAM practice karavI paDe che. vaLI, jyAre jyAre phaLa joItuM hoya tyAre paNa tene yogya kriyA ja ekamAtra zaraNa che. koIne tabalAM vagADavAnI kaLAmAM niSNAta banavuM hoya, ustAda naMbara vana banavuM hoya to teNe te kaLA pratye AkarSaNa ne jANakArI meLavavI jarUrI che; paraMtu AkarSaNa ane jANakArI game teTalI meLave paNa hAthamAM tabalAM laI vagADavAnI practice na kare tyAM sudhI AvaDe ja nahIM. PracticerUpe ghaNo samaya vagADavAnI kriyA kare pachI AvaDI to jAya; paraMtu tyArabAda tabalAM mUkI de to thoDA samayamAM bhUlI jAya. bhUlavuM na hoya ane AvaData TakAvI rAkhavI hoya to kriyA cAlu rAkhavI paDe. amuka samaya pachI bhulAI na jAya tevI kaLA hastagata thayA pachI, jo te kaLAmAM kyAre paNa jANatAM-ajANatAM bhUlacUka na thAya tevI mastery meLavavI hoya, to e ja tabalAM vagADavAnI kriyAne hajI daDhatAthI sevavI paDe. UMghamAM paNa tabalAMno tAla na bhulAya, vagara vicAre AMgaLIo calAve topaNa tAla pramANe ja For Personal & Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - anuSThAna 99 exact AMgaLIo paDe, to te kaLA sahajatAnA kAraNe siddha thaI gaNAya. ema sAMsArika tamAma kaLAomAM paNa kriyAno krama che ja. mAtra te vikAra-vAsanApUrtinA lakSyavALI che, tethI tenAM aMtima phaLa AvegapUrti sivAya kAMI ja nathI. jyAre adhyAtmanA kSetre kriyAo dvArA AtmAnA amUlya guNonI zAzvata mUDI sarjavAnI che. eka paNa guNa AtmasAt karavo te nAnuMsUnuM kAma nathI. prAyaH karIne mahAsAdhakone paNa bhavobhavanI sAdhanA joIe che. "tIrthakaro jevA uttamottama AtmAone paNa guNo AtmasAt karavA kriyAnA A tamAma tabakkAomAMthI pasAra thavuM paDe che. hA, aMtima bhavamAM temane kriyAonI practice karavAnI nathI. tIrthakaro dIkSA le te kSaNathI ja temanA AtmAmAM ratnatrayInA paripAkarUpa samatA pragaTI jAya che. tyArabAda dIkSAavasthAmAM temanI tamAma kriyAo mAtra aMdara rahelA guNonI abhivyaktirUpa ja hoya che; kAraNa ke janama-janamathI sAdhanA karIne siddha karelo guNa mAtra sAhajika vartana karAve che. guNanI utpattithI abhivyakti sudhInI tamAma kriyAo sAMgopAMga guNa sAthe otaprota che. sarva karmano kSaya karavA anuSThAnarUpe A kriyAo sahune jarUrI che. sabhA : dAkhalo ApI samajAvo. sAhebajI H dRSTAMta dvArA samajavuM hoya to prAthamika kakSAno jIva levo paDe je sAdhanAnI zarUAta karato hoya. tyArabAda AgaLanA bhAvomAM uttarottara vikAsa sAdhI je zreSTha kakSAe pahoMcela hoya, te jIvamAM A badhA tabakkA jovA maLe. dA. ta. bhagavAna mahAvIrano AtmA nayasAranA bhavathI jyAre RSabhadeva bhagavAnano AtmA dhanA sArthavAhanA bhavathI, zreyAMsakumArano AtmA nirnAmikAnA bhAvathI vikAsa pAmyo. te pahelAM A saunA anaMtA bhavo thayA che, paNa tenI kiMmata zUnya che; kAraNa ke AdhyAtmika vikAsathI zUnya devalokano bhava hoya ke manuSyano hoya, rAjA-mahArAjAno hoya ke tapasvI-tyAgI-saMyamI mahAtmAno hoya, paNa tenI kiMmata zAstra AMkI nathI, to naraka-nigodanA ke kSudra bhavonI to vAta ja kyAM karavI ? te sarva bhavomAM vikAsa hoya to mAtra bhautika ja hoya, je aMte mATImAM maLanAro, mUlyanya che. tethI te bhavonI koI gaNatarI zAstramAM nathI, pachI bhale te tIrthakaranA AtmAnA hoya, chatAM tenI noMdha suddhAM levAnI zAstranI taiyArI nathI. A parathI bhavanI sArthakatAno jainazAsanamAM criteria (dhoraNa) zuM che ? te noMdhI lezo. 1. "tatpUrvikA" tIrthapUrvikA arhattA, taduktAnuSThAnaphalatvAt, (paMjavastu, kannova-2236, TIvA) 2. samakita pAme jIva te, bhavagaNatIe gaNAya, jo vaLI saMsAre bhame, to paNa mugate jAya. lrA vIra jiNesara sAhibo, bhamIyo kAla anaMta, paNa samakita pAmyA pachI, aMte thayA arihaMta. llll (vIravijayajI viracita mahAvIra svAmInuM ra7 bhavanuM stavana prAraMbhika duhA) For Personal & Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 bhAvatIrtha-anuSThAna guNaprAptithI guNasiddhiparvata anuSThAna sahAyaka, temAM zreyAMsakumAranuM dRSTAMta : bhagavAna AdinAthanA paNa anaMtA bhavo thayA, zreyAMsakumAra ke mahAvIrasvAmInA paNa thayA; paraMtu te badhA para zAstra cokaDI mArI. te bhavomAM jIva game teTalo dharma karetapa-tyAga kare, guNo keLave, paNa mokSanuM bIja AtmA para nahotuM, tethI te avatAra eLe gayA. tamAro ke mAro avatAra sArthaka kyAre ? A bhavamAM bIjarUpa guNa ane tenI kriyA pAmo to. tattvathI prathama guNasthAnaka pAmo to paNa ame bhava sArthaka kahIe, nahIMtara bhava eLe gayo. nirnAmikAnA bhavathI zreyAMsakumAranA Atmika vikAsanI zarUAta thaI che. bhautika dRSTie temano A bhava bahu kImatI nathI, ghaNA duHkhathI bharelo che. garIba mA-bApane tyAM sAtamI putrI tarIke janmI che. janmI tyArathI mAtA-pitAne aNamAnIti che. nAnapaNamAM paNa tene sAruM khAvA-pIvA suddhAM maLyuM nathI. haDakAyA kUtarAMnI jema haDa-haDa thaIne moTI thaI che. sabhA : mA-bApane paNa aNamAnIti ? sAhebajI : hA, puNya na hoya to mAtA-pitAne paNa apriya bane. atyAre tamAro thoDo bhAva puchAya che, te hakIkatamAM tamAro nahIM, tamArA puNyano bhAva puchAya che. paNa atyAre tamane buddhimAM nahIM bese. kAraNa aMdara rAI bharAyelI che. ahIM nirnAmikA duHkhamAM UcharI che. manuSyabhavane yogya koI AnaMda-pramoda teNe mANyA nathI. temAM eka divasa laukika utsava Avyo che. loko suzobhita thaIne hare-phare che, mojamajA kare che, sAruM khAya-pIe che. te joIne teNInA manamAM thAya che ke badhA suMdara vAnagIo khAya che, huM paNa khAuM. tethI "mA'ne kahe che, mane mIThAI Apa. mA sIdhI khIjAIne dhamakAve che. mAla-pANI ema ne ema joIe che? kAma karyA vagara maphatamAM mAla-pANI na maLe. mAe barAbara khakhaDAvavAthI A nirnAmikA raDavA lAgI; topaNa mA kaThora thaIne kahe che ke A dAtaraDuM ane doraDuM paDyuM che. te laIne jaMgalamAM jA, lAkaDAM kApIne bhAro laI Ava, pachI ja khAvAnuM maLaze. te vinA sAduM khAvAnuM paNa nahIM ApuM. atyAre paNa AvAM duHkhI chokarAM ane AvAM mA-bApa maLe. tame puNyanA kAraNe bacI gayA cho. A nirnAmikAno bhava manuSyagatino che, paraMtu tene mAnavabhavanuM koI sukha maLyuM nathI. raDe, paNa raDIne kyAM jAya ? vadhAre raDe to bIjI be paDe. ApameLe cUpa thavuM ja paDe. tethI mAno hukama svIkArIne dAtaraDuM, doraDuM laI jaMgalamAM jAya che. rastAmAM haiyuM bharAI jAya che. duHkha yAda AvavAthI AMsu paDI rahyAM che. manamAM thAya che ke mAruM nasIba kevuM ? duHkhano koI pAra nathI, koI mane vahAlathI bolAvanAra 1. nAmApi tasyA naagshriirnaakaarssiidtiduHkhitaa| nirnAmiketi nAmnA'sau, tato lokairudiiritaa||541 / / sA'pAlayanna tAM samyagavardhiSTa tathA'pi saa| jantorvajAhatasyA'pi, mRtyurnA'truTitAyuSaH / / 542 / / atyantadurbhagA maaturpyudvegvidhaayinii| sA kAlaM gamayatyanyagRhe duSkarma kurvtii||543|| | (triSaSTizAvApuruSacaritra parva-1, sa-) For Personal & Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha-anuSThAna 101 paNa nathI. raDatAM-raDatAM parvata para caDe che. dhomadhakhatA tApamAM pAchI mAthe sUrajanI Aga varase che, aMdara bhUkhanI hoLI saLage che, chatAM mahenata karI lAkaDAM kApI bhAro taiyAra kare che. te parvata para yugadhara nAmanA muni kAussagnadhyAnamAM pratimA dhAraNa karIne rahelA che. temane zukladhyAnamAM caDatAM kevalajJAna thavAthI AkAzamAMthI devatA UtaravA lAgyA. devatAo devaduMdubhi vagADe che, puSpavRSTi kare che, mahAtmAnA kevalajJAnano utsava kare che. AvA camatkArane joIne loko ApameLe bhegA thaI jAya. ahIM paNa ToLeToLAM UbharAya che. camatkAra dekhAya to tamane paNa bolAvavA na paDe. devatAoe racelA suvarNakamaLa para besI mahAtmA dezanA Ape che. nirnAmikA paNa bhAro eka bAju mUkI loko sAthe mahAtmA pAse Ave che. mahAtmA madhura dhvanithI vairAgyamaya dezanA Ape che. nirnAmikA paNa ekacitte sAMbhaLe che. tene paNa vANI sAMbhaLatAM thoDI asara thAya che, paraMtu hRdayamAM potAnuM duHkha visarAtuM nathI. tethI sabhAmAM mahAtmAne pUche che ke A duniyAmAM mArA jevuM koI duHkhI haze ? jyAM jAuM tyAM jAkArA sivAya bIjuM kAMI na maLe, badhA haDa-haDa ja kare, mAna-svamAna-lAgaNI-hUMphano anubhava ja nathI karyo. tyAre kevalajJAnI mahAtmA javAba Ape che ke A ghora saMsAramAM tAruM duHkha to kAMI visAtamAM nathI. tane lAge che ke huM mahAduHkhI chuM," paNa tAruM duHkha kaNiyA jeTaluM paNa nathI. tArI sAme ja A pazusRSTi che. temAM keTalIye mAtAo baccAne janma ApIne ja khAI jAya che. tArI mAe to tane jivADI che. kUtarI, sApaNa vagere potAnAM baccAMne ja khAI jatI hoya che. tame paNa AvuM saMsAramAM juo cho. tamane kAMI thAya kharuM ? ke chAtI pattharanI che ? AvA bhavamAM jaIzuM to ApaNI zuM dazA thaze tevo vicAra Ave ? atyAre moDhAnAM be kaDavAM veNa sAMbhaLo topaNa sahana nathI karI zakatA. are ! ghaNAne potAnuM dhAryuM jarAka na thAya to duHkhI-duHkhI thaI jAya, jIvanamAM jarAka duHkha Ave tene vAgoLI-vAgoLIne guNAkAra karI de. pachI manamAM thAya ke AkhuM AkAza tUTI paDyuM, jANe maravAnA vAMke jIvIe chIe. keTalAka to depression sudhI pahoMcI jatA hoya che; kAraNa ke raja jevaDA duHkhane gaja jevaDuM karavAno svabhAva che. kevalajJAnIe nirnAmikAne Apelo bodhapATha ApaNe paNa jIvanamAM levA jevo che. A dRSTithI vicAro to tamAruM duHkha tamane sAva haLavuM lAge. 84 lAkha jIvAyonimAM bIjA jIvonAM duHkhone jotAM zIkhavAnI jarUra che. nirnAmikAne kevalajJAnI bhagavaMte kahyuM ke tArA alpa duHkhanI ciMtA ja na kara. tAre to rahevA ghara che, A pazu-paMkhI to kAyamanA nirAzrita che. tamAre eka divasa nirAzrita rahevAnuM Ave to jIvAya ja nahIM tevA vicAro karo. A roja jIve che. sabhA : mukta gagananAM paMkhI che. sAhebajI ? te to vAyaDA kavio lakhe. A jIvo je rIte jIve che te rIte eka divasa paNa kADhavAno Ave to hAlahavAla thaI jAya. nirnAmikA kuvikalpo karyA vinA mahAtmAno For Personal & Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 bhAvatIrtha-anuSThAna bodhapATha jhIle che. mahAtmAe tene cheka narakagati sudhInAM duHkhonuM varNana karI saMsAranI bhayAnakatA darzAvI. ApaNe bIjA jIvonAM duHkho vicAratAM zIkhIe to ApaNAM moTA bhAganAM duHkhono jIvanamAM ApameLe bhAgAkAra thaI jAya. A bodhapATha grahaNa karavA jevo che. tyArabAda kevalIe to tene devalokanAM sukha paNa asAra samajAvyAM. A saMsAramAM sukha maLe te vAta ja vAhiyAta che. dariyAmAM mIThA pANInI icchA rAkhavI nirarthaka che, kAraNa ke dariyo khArA pANIthI ja bharelo che; tema cAre gatirUpa saMsAra duHkha-viDaMbaNA-Adhi-vyAdhi-upAdhithI bharelo che. kadAca tamAma bhautika anukULatA puNyathI maLe, topaNa aMdara to vAsanA ne kaSAyonI hoLI saLagatI ja rahevAnI; kAraNa ke saMsArano pAyo ja duHkha che. ahIM nirnAmikAmAM muninA upadezathI karmalaghutA thaI, tyAM ja prathama samyakta pAmI. mahAtmAnA upadeza anusAra samyakta sahita dezavirati bhAvathI svIkArI che. vicAra karo, eka ja dezanAmAM A jIva pAMcamuM guNasthAnaka pAmI gayo. sabhA : pAtratA hatI ? sAhebajI : hA, ane pAtratA paNa jJAnI maLavAthI khIlI. ema ne ema dharma pAmavAnI tenA jIvanamAM koI zakyatA na hatI. For Personal & Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha-anuSThAna 103 siddhaM siddhatthANaM, ThANamaNovamasuhaM uvagayANaM / kusamayavisAsaNaM, sAsaNaM jiNANaM bhavajiNANaM ||1|| (patita prad) 2To jJody-1) anaMta upakArI anaMta jJAnI zrI tIrthaMkara paramAtmA mahAmaMgalakArI ane sarvotkRSTa evA A dharmatIrthanI sthApanA kare che. pAMce pAMca bhAvatIrtho lokottara : tIrthakaranAmakarmarUpa puNyanA prabhAve tIrthakaro jagaduddhAranI pravRtti kare che. svayaM vItarAga hovAthI temane koI kAmanA-icchA nathI. vItarAga enuM nAma, jenA manamAM koI rAga-dveSa na hoya. rAga-dveSano jeNe uccheda karyo te vItarAga. rAga-dveSathI ApaNAM mana gherAyelAM che, pachI te zubha rAga-dveSa hoya ke azubha hoya. zubha rAga-dveSa zubha kAmanA janmAve, azubha rAga-dveSa azubha kAmanA janmAve. prabhu ardhanuM banyA te pahelAM temaNe potAnA AtmA parathI mohano uccheda karyo che. tethI temane kAmanAno saMbhava nathI. temane abhilASArUpe koI pravRtti nathI. paNa puNya evuM utkRSTa udayamAM che je temanA hAthe utkRSTa satkArya karAve che. Ama, sahajatAthI paropakAranI pravRtti karatAM tIrthakaro jagatane pAMca lokottara vastunuM pradAna kare che, je bhAvatIrtho che. gaNadhara, dvAdazAMgI, temane anusaranAro caturvidha zrIsaMgha, ratnatrayI ane anubaMdhazuddha kriyAkalApa : A pAMca bhAvatIrtho lokottara che. A duniyAmAM jeTalAM dharmatIrtho che, te temanA anuyAyIone hitano upadeza Ape che; sau pAse guruvarga, zAstra, anuyAyIono samUha, ArAdhanAno mArga ane anuSThAno che; paraMtu te saumAM laukikatA che, bhavacakrathI pAra pamADe tevI sAMgopAMga tArakatA nathI. tIrthakaroe je pAMcanuM pradAna karyuM che tenI tulanAmAM te kAMI nathI. tene oLakho to tenI lokottaratA samajAya. pAMca-pAMca lokottara tIrthamAM aciMtya tArakazakti che, zaraNe AvelA jIvamAtrane saMsArasAgarathI tAravAnI kSamatA pAMce pAMca tIrtho dharAve che. A pAMca lokottara tIrthamAMthI chellA tIrthano ApaNe vicAra karIe chIe. ratnatrayIrUpa mokSamArga pAmavo hoya teNe pahelAM samyagdarzana Adi guNonA pragaTIkaraNa mATe abhyAsarUpe darzanAcAra Adi sevavA paDe. AcArarUpe abhyAsa karatAM karatAM te bhavamAM, varSo pachI, ke janmAMtaramAM guNo pragaTe. guNa prApta thayA pachI tene sAcavavA kriyAonuM sevana karavuM paDe. 1. upakArA'rhalokAnAmabhAvAttatra ca prabhuH / paropakAraikaparaH prakSINapremabandhanaH / / 14 / / tIrthakRtrAmagotrA''khyaM karma vedyaM mhnmyaa| bhavyajantuprabodhenAnubhAvyamiti bhaavyn||15|| dhusannikAyakoTIbhirasaMkhyAtAbhirAvRtaH / suraiH saMcAryamANeSu svabbapu tathamAddA. (triSTizattAzApuruSAtri parva-20, sajI-dha) For Personal & Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 bhAvatIrtha-anuSThAna sacavAyelA guNone asmalita karavA daDhatAthI kriyAo karavI paDe. A rIte surakSita thayelA guNonI abhivRddhi karavA paNa kriyAnI jarUriyAta che ja. aMte te guNone siddha karavA punaH punaH kriyA ja sAdhana bane che. siddha thayelA guNonI sahaja abhivyakti paNa kriyA dvArA ja thavAnI. guNanI pUrvabhUmikAthI AraMbhIne guNanI parAkASThA sudhI kriyA sahAyaka che. atyAre ghaNA nizcayanayanA pariNAmano dAvo kare che; ke "sAkSIbhAva ke jJAtA-dRSTAbhAvamAM ame rahIe chIe, amAre kriyA sAthe matalaba nathI, paraMtu tevuM kahenArA bhUle che. pU. upAdhyAyajI mahArAje nizcayanA bhAvanI nizAnI savAso gAthAnA stavanamAM varNavatAM kahyuM ke "hema parIkSA jima hue che, sahata hutAzana tApa; jJAnadazA tima parakhIye jI, jihAM bahu kiriyA vyApa". sonI kahe ke mAruM sonuM so TacanuM che, top qualitynuM che, saMpUrNa zuddha che; paraMtu te nakkI karavA kharI kasoTI to tene AgamAM tapAvIne gALavAnI che. sAcuM sonuM AgamAM ogaLe topaNa tenA rUpa-raMga Adi guNadharmomAM koI pheraphAra na thAya. je sonuM agninA tApane sahana nathI karI zakatuM, te kadI sAcuM sonuM hotuM nathI. te asalInA badale nakalI ja hoya che. tema sAcI jJAnadazA hoya arthAt nizcayanayanI pariNati hoya to AgaLa-pAchaLa ane vacce kriyAno vyApa sAdhana ke phalarUpe hoya ja. ghaNAMne kriyA-anuSThAna phAvatAM nathI eTale nizcayanI vAto kare; paNa zAstra kahe che ke koI ne koI rUpe kriyAno vyApa hoya tyAre ja nizcayanaya sAco. sonAnI upamAthI pU. upAdhyAyajI mahArAjA e samajAvavA mAge che ke sAdhanAmAM AdithI aMta sudhI badhe ja kriyA che, pahelAthI caudamA guNasthAnaka sudhI kriyA che. kriyA vinAno, puruSArtha vinAno phaLasiddhino upAya A duniyAmAM kyAMya che ja nahIM. bhautika kSetramAM paNa nathI ane AdhyAtmika kSetramAM paNa nathI. TUMkamAM jinokta anuSThAna, kriyA e mokSe javA mATe ratnatrayInI jema rAjamArga che. eka ja dezanAmAM nirnAmikAne prAraMbhika ratnatrayInI prApti H A anuSThAnane judI judI bhUmikAmAM sevanArA jIva tarIke ApaNe zreyAMsakumAranuM dRSTAMta vicAratA hatA. nirnAmikAnA prathama bhavamAM kevalI bhagavaMte dezanA dvArA samyaktapUrvaka dezaviratinuM 1. atha sA''sAdayAmAsa, sNvegmtishaayinm| ayogola ivA'bhedyaH, krmgrnthirbhidyt||592|| mahAmuneH puraH sA'tha, samyak smyktvmaadde| pratipede jinopajJaM, gRhidharmaM ca bhAvataH / / 593 / / ahiMsAdIni paJcA'pi, tadaivA'NuvratAni saa| paralokAdhvapAtheyabhUtAni prtypdyt||594 / / muninAthaM praNamyA'tha, gRhItvA daarubhaarkm| jagAma kRtakRtyeva, muditA sA svmaalym||595 / / tataH prabhRti sA tepe, tapo nAnAvidhaM sudhiiH| svanAmevA'vismarantI, yugndhrmunegirm||| / 596 / / na hi kazcidupAyaMsta, durbhagAM yauvane'pi taam| kaTutumbyAH pakvamapi, phalamaznAti ko'thavA? / / 597 / / tato viziSTasaMvegA, tatrA'drAveyuSaH punaH / yugandharamuneragre, saa'styaattaanshnaa'dhunaa||598 / / (triSaSTizatAvApuruSatri parva-2, sa-2) For Personal & Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha-anuSThAna 105 te AtmAmAM vapana karI dIdhuM. arthAt tenAmAM samyagdarzanaguNa sAthenA jJAna ane cAritra guNa paNa alpa pramANamAM vikasyA. AvI rIte eka ja dezanAmAM prAraMbhika ratnatrayI pAmanArA jIvo paNa bahu ja ochA hoya che, prAyaH karIne varSo sudhI sadguruo pAse jinavANInuM zravaNa bhakti-upAsanA Adi anuSThAno karyA pachI ja AvA guNo pAmatA hoya che. prAraMbhika ratnatrayInI prApti paNa dIrgha abhyAsathI pAmanArA jIvanuM A dRSTAMta nathI, paraMtu tyArabAdanI bhUmikAone samajavA A dRSTAMta upayogI che. nirnAmikAnI buddhi have samyagdarzanathI nirmaLa thayelI che. tene jJAnIe jevo saMsAra duHkhamaya-asAra kahyo tevo dekhAvA lAgyo. tenuM potAnuM duHkha haLavuM thaI gayuM. tene jIvanamAM durbhAgyanA udayathI je duHkho-kaSTo che, teno have bahu vasavaso rahyo nathI. A kanyA gharethI DUsakAM khAtI, nirAza vadane, dIna vadane nIkaLelI; paraMtu dezanA sAMbhaLyA pachI pAchA ghare jatAM dhomadhakhatA tApamAM, mAthe lAkaDAno bhAra hovA chatAM prasanna manavALI che. apUrva dharmatattva pAmyAno AnaMda che. jenAmAM dharmanI tattvabuddhi Ave tenAM seMkaDo duHkha tyAM ne tyAM ja haLavAM thaI jAya evo dharmano prabhAva che. tamane paNa tattvabuddhi pedA thaze to tamArA jIvanamAM manobhAvo badalAI jaze. nirnAmikAne buddhimAM besI gayuM ke mAruM duHkha to sAva nagaNya ja che, ane kadAca A duHkha na hoya paraMtu sAnukULa saMyogo hoya, topaNa tene bhautika sukhomAM koI kasa lAgato nathI. jene saMsAranuM sukha asAra lAge enI daSTi badalAI jAya. pachI tene tIvra moha-AkarSaNanuM koI nimitta saMsAramAM rahetuM nathI. tene have mA dhamakAve, kuTuMbIo jAkAro Ape, lAgaNI-sanmAna na maLe topaNa bahu duHkha lAgatuM nathI. dharmanuM baLa, dharmanI hUMpha maLI gaI che. tenA prabhAve prasannatAthI rahI zake che. dharmamAM pragatirUpe zrAvakadharmanI ArAdhanA kare che. jIva teno te ja che, thoDA samaya pahelAM tenA dedAra juo to dIna, anAtha, atyaMta karuNAne pAtra lAge; paraMtu dharma pAmyA pachI dInatA cAlI gaI. bAhya saMyogo badalAyA nathI. gharamAM aNamAnIti hatI te mAnIti nathI thaI, samAja ke lokamAM tenA Adara-satkAra, bhoga, sukha-sagavaDanI sAmagrI, vaibhava vadhyA nathI. mAtra tenuM mana badalAI gayuM. sAco dharma pAmo, hRdayane sparzI jAya to tatkAla dharmaprAptinuM phaLa ahIM ja dekhAya. paralokamAM ja nahIM, A bhavamAM ja palaTo AvI jAya. dharma tamane jIvanamAM game tevI crisismAM (kaTokaTImAM) paNa je hUMpha Apaze te tamAro nikaTano svajana-snehI paNa nahIM ApI zake. AMtarika zAMti dharma ja Apaze. du:khamAM ke sukhamAM manane samAdhimAM rAkhavAnI dharmanI pracaMDa tAkAta che. mAtra dharma hRdayamAM ArapAra Utaravo joIe. nirnAmikAne te UtarI gayo. zreyAMsakumAra banyA tyAre to temano AtmA guNono bhaMDAra che, paraMtu tyAM pahoMcavA mATenI pUrvabhUmikA ahIM racAI. kevalI bhagavaMte pratibodha karI nirnAmikAnA mAnasano palaTo lAvI dIdho; paraMtu tyArabAda varSo sudhI samyagdarzana Adi te guNonA bhAvo nirnAmikAe zrAvakAcAranI ArAdhanA dvArA TakAvyA che. pratidivasa darzana-pUjana-sAmAyika-pratikramaNa Adi ArAdhanA karyA kare che. tenI For Personal & Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 bhAvatIrtha-anuSThAna pAse saMpatti nathI tethI dhanathI thato dharma to karI zake tema nathI; paraMtu jainazAsanamAM UMco dharma virati che, jene ArAdhavA paisAnI jarUra ja nathI. eTale Akho divasa deva-guru-dharmanI bhakti, vinaya, vaiyAvacca, yathAzakti tapa, dhyAna, AvazyakAdi kriyAo vagere anuSThAna karyA kare che. A badhI kriyAo tenA guNane TakAvavA mATe sAdhanarUpa che. jema citra doratAM AvaDI gayuM pachI practice cAlu rAkhe to citrakAmanI kalA TakI rahe, tema nirnAmikAnA manamAM besI gayuM che ke saMsAra duHkhathI ja bharelo che. vAstavamAM ahIM sukha jevuM kAMI nathI. sAcuM sukha AtmAmAM che. tene pAmavA AtmAnA guNo vikasAvavA jarUrI che, jenA sAdhanarUpe tIrthaMkare A zubhakriyAo kahI che. Avo dRDha nirNaya hovAthI sankriyAo karyA kare che. AvA kaSTamaya jIvana vacce paNa teNe aneka prakAranAM tapa-anuSThAno karyA. thoDA samaya pahelAM A jIva evo rAMkaDo hato ke jene joIne dayA AvI jAya. AvA dayApAtra duHkhI jIvanamAM paNa dharma maLavAthI AkhI AMtarika sthiti badalAI gaI. pahelAM Akho divasa raDatI hoya, duHkhI thatI hoya. have javAbadArInuM kAma pate eTale dharmakriyAo-ArAdhanAmAM parovAI jAya. Akho divasa ArAdhanA karyA kare. mA meNAM mAre topaNa duHkha thatuM nathI. dharmAtmAne meNAM mAranAra ja thAkI jAya. AkhI manodazA ja badalAI gaI. jIvanamAM pradhAnatA dharmakriyA-ArAdhanAnI che. thoDI saMsAranI javAbadArI hoya te yogya rIte karI le. chatAM A kanyAnuM durbhAgya evuM che ke yuvAnImAM AvI topaNa koI tene paraNavA taiyAra nathI. saMsAramAM demand-mAMga sattA-saMpatti-rUpa AdinI che. jenI pAse puNya nathI tene AmAMnuM kazuM na hoya. tevA pAtrane koI icche nahi. nirnAmikAne paNa koI paraNavA taiyAra nathI. jo dharma pAmela na hoya to jhUrI-jhUrIne jIvavAnuM Ave. A dharma pAmela che, chatAM evuM sattva, nirvikAritA ke tyAgano bhAva nathI; saMsAranI bhogonI apekSA manamAM paDI che. saMsAra choDIne cAritra levAnI taiyArI nathI. bhoganI apekSA che, paNa puNyanA abhAve bhogasAmagrI maLe tema nathI. A saMsAramAM apekSA hovA chatAM puNya na hovAthI bhoga vinA ghaNAM rakhaDe che, paraNavAnI icchA hovA chatAM vAMDhA phare che. are ! paraNelAMnI paNa sthiti evI che ke patnI kyAMya rahetI hoya ane pati kyAMya raheto hoya. sainikone yuddhamedAnamAM sarahada para rahevuM paDe, moTI kaMpanIomAM ophisarone paNa TrAvelIMgamAM bahAra rahevuM paDe. ghaNA kamAvA paradeza jAya, varSo pachI pAchA Ave. A saune kAMI tyAgano bhAva nathI. manamAM brahmacaryano pariNAma hoto nathI. vikAra-vAsanA-Asakti hovA chatAM, bhoganI kAmanA chatAM TaTaLI-TaTaLIne samaya pasAra karavo paDe. tame duniyAnuM avalokana karo to vAsanA-vikAro jIvone keTalAM duHkho Ape che te dekhAya. sabhA : dekhAya ja che. sAhebajI : to tamArA jIvanamAM sAvaceta thaI jAo. For Personal & Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 bhAvatIrtha-anuSThAna nirnAmikAne paNa apekSA che, paraMtu puNya nathI eTale pAtra maLatuM nathI; chatAM tenA mATe moTAmAM moTuM rakSaNa dharma che. tenA kAraNe te mana vALI le che. mAne che ke mArA saubhAgyano, puNyano abhAva che. vaLI, samaje che ke A bhogo ja asAra che, mArI nabaLAInA kAraNe apekSA jAge che, paNa te karavA jevI nathI. A samyagdarzanano prabhAva che. teNIe AkhI jiMdagI tapa vageremAM pasAra karI. zrAvakayogya jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra AdinuM yathAzakti sevana karyA ja kare che, jenA prabhAve AkhI jiMdagI pratibodha dvArA meLavelA guNo TakAvI rAkhyA. dharmapasAye-dharmanA baLathI, AkhuM jIvana ekalapaNe, koInI sahAya vagara, bhogasAmagrI vagara vItAvyuM. A bAIne jIvanamAM dharma na maLyo hota to tenI jiMdagI veraNa-cheraNa thaI jAta. nAnapaNamAM paNa duHkha hatuM. yuvAna thayA pachI duHkhano bhAra vadhata; kAraNa ke saMsAramAM jema moTA thAo tema aramAna paNa vadhe. nAnA bALakonI icchA karatAM uMmaralAyakanI icchAo kaI gaNI vadhAre hoya che. samajaNa vadhe tema icchA ane Avego paNa vadhe che. paraMtu puNya koDI jeTaluM alpa hoya to maLe kAMI nahIM. AkhuM jIvana ciMtA-saMtApathI vitAve; paraMtu A kanyAne puNyayoge kevalIno saMyoga maLI gayo, dharmaprApti thaI gaI. tethI zubhakriyAopUrvaka jiMdagI pasAra karI. chelle tapa karI-karIne kAyA evI zoSI nAMkhI ke have deha bahu kAma lAge tema nathI. tethI vicAre che ke have A dehano sadupayoga zakya nathI, to svecchAe tyAga karavA anazana svIkAre che. pattharanI zilA para ekAMtamAM besIne vrata-paccakkhANapUrvaka vosirAvIne ArAdhanAmAM ekAkAra thaIne beThI che. vicAro, jIvanamAM sAco dharma maLI jAya to vedanA vacce paNa ArAdhanAnuM keTaluM baLa pragaTe che ! dharma aMdarathI keTalo sahAya kare che, zAMti Ape che, tenuM A daSTAMta che; chatAM hajI A jIvanI zubhakriyAo prAraMbhika guNaprAptine TakAvavA pUratI ja sakSama che. sabhAH amane to AnI kriyAo vaTavRkSa jevI lAge che ! : sAhebajI H chatAM je rIte mohanA saMskArone toDI, janmAMta2mAM guNanA saMskAra sAthe Ave tevI prabaLa ArAdhanA karavI joIe, tevI ArAdhanA nirnAmikAno jIva karI zakyo nathI. apekSAe alpa abhyAsakriyAo che. tethI prabaLa nimitta maLatAM guNo thoDA samaya mATe AvarAI jaze. lalitAMga devane svayaMprabhAnuM tIvra virahaduHkha : have A bAju bhagavAna RSabhadevano AtmA dhanAsArthavAhanA bhavamAM bodhibIja pAmIne cothA mahAbalarAjAnA bhavamAM samakita pAmyo. rAjapATano tyAga karI jIvananA chellA 25 divasa bAkI hatA tyAre ja dIkSA laI ratnatrayInI ArAdhanA cAlu karI. kalyANamitra evA subuddhimaMtrIe tene evA jJAnIno yoga karAvI Apyo ke jethI 25 divasamAM ArAdhanA karIne For Personal & Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 bhAvatIrtha-anuSThAna vaimAnika devalokamAM gayo. A devalokano bhava te RSabhadeva bhagavAnano pAMcamo bhava che. zreyAMsakumArano nirnAmikArUpe prathama bhAva che. RSabhadeva bhagavAnano jIva pAMcamA bhavamAM lalitAMga nAmano deva che. AgalA rAjAnA bhAvamAM jema rAjavaibhavamAM DUbIne bhogamAM masta thaI gayelo, tema devalokanA bhavamAM devatAI bhoga-sukhomAM pAcho masta thaI gayo; kAraNa ke tenI paNa kriyAo ratnatrayInA gADha saMskAra pADI zakI nathI. prAraMbhika sAdhako, maryAdita samaya sudhI guNapoSaka kriyAo karyA pachI paNa bhava badalAtAM pAchA sAMsArika bhoga-kriyAomAM gUMthAI jAya che. guNone janma-janmAMtaramAM sAtatyarUpe TakAvavA kriyAonA sudIrgha sevananI prAyaH AvazyakatA rahe che. devatAo je rIte AnaMda-pramoda kare, nRtya-saMgIta mANe, eza-ArAma kare, upavanomAM phare, vAvaDIomAM krIDA kare, te rIte lalitAMgadeva paNa masta thaIne phare che. temAM eka vAra tIvra AMcako lAge tevuM banyuM. AyuSya pUruM thatAM paTTarANIrUpa svayaMprabhAdevI avI gaI. devalokamAM puNyathI suMdara pAtro maLe kharAM, paNa AyuSya samAna nathI hotAM. devatAo karatAM devIonAM AyuSya ochAM hoya, tethI atyaMta anurAganuM pAtra svayaMprabhAdevIno lalitAMgadevane viraha thayo. gADha anurAganA kAraNe tenI gerahAjarImAM samRddha devaloka paNa tene duHkhamaya banI gayo. jyAM jAya tyAM devI yAda Ave che, zokAtura thaIne phare che, mAthAM pachADe che, virahanI vedanAmAM zakAya che. tamArA jIvananA lAkho-karoDo bhoga-aizvaryane, sAdhana-sAmagrIne tIvra kAma-vikAra eka miniTamAM dhULa-dhANI karI zake che. kAmamAM pracaMDa zakti che, bAkI lalitAMga devane kAMI khoTa nathI. sabhA : bIjI devI Ave nahIM ? sAhebajIH devInuM pada puNya vinA maphatamAM maLatuM nathI. UMcI padavI mATe puNya bAMdhanAra jIva maLavo joIe. halakI yonimAM utpatti bahu sulabha che. zudra yonimAM jIvo jANe janmavA rAha jotA beThA hoya, tema jarAka yoni taiyAra thAya eTale DhagalAbaMdha jIvotpatti thaI jaze; paraMtu UMcI yonimAM eka gayo pachI bIjAne janmatAM vAra lAge. tarata bIjuM pAtra maLI jAya tevo niyama nahIM. devatA avI gayo hoya to devIne paNa virahamAM rAha jovI paDe. tyAM paraNavAno rivAja nathI, pado nakkI hoya che; paraMtu AvA saMyogamAM chatA bhoge vAMDhA pharavAnuM Ave. aMdaramAM tIvra apekSA paDI hoya, tethI tevA saMyogomAM rilAya. tamAruM amerikAnuM vhAiTa hAusa kacarA jevuM lAge tevA AvAsa, aizvarya hovA chatAM A devatAne temAM kyAMya cena paDatuM 1. dalaM vRkSAdiva divastato'cyoSTa svymprbhaa| AyuHkarmaNi hi kSINe, nendro'pi sthAtumIzvaraH / / 515 / / AkrAntaH parvateneva, kulizeneva taadditH| priyAcyavanaduHkhena, lalitAGgo'tha muurchitH|| 516 / / labdhasaMjJaH kSaNenA'tha, vilalApa muhurmuhUH / vimAnaM zrIprabhamapi, prtishbdairvilaapyn|||| 517 / / prApa nopavane prIti, na vApyAmapi nirvvau| krIDAzaile'pi na svasthAnAnandannandane'pi saH / / 518 / / hA priye ! hA priye ! kvA'si, kvA'sIti vilpnnsau| svayamprabhAmayaM vizvaM, pazyan babhrAma sarvataH / / 519 / / (triSaSTizatAvApuruSaratra parva-1, sa-2) For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha-anuSThAna 109 nathI. lAkho sevaka devatA hAjara che, je kahe te tahenAtamAM hAjara kare tema che; paraMtu cena paDatuM nathI. lAkhono svAmI evo devatA AkraMda kare che. te vakhate AgalA bhavano subuddhi maMtrI, jeNe te bhavamAM dharma pamADelo, te saMyamanI ArAdhanA karI UMcA devalokamAM gayo che, te Avyo. AvIne pahelAM potAnI oLakhANa Ape che, bhUtakALa yAda karAve che. saMyamanI mAtra 25 divasanI ArAdhanAnA prabhAve AvA uttama bhavamAM Avyo che te yAda karAve che. tyAre lalitAMga kahe che ke mane mArI devI meLavavAno upAya batADo. moTA devatAnAM zakti-jJAna vadhAre hoya che. maMtrIno jIva evo samyagdaSTi devatA lalitAMgane samajAve che ke eka tuccha strI ke kAmabhoga khAtara AvA duHkhI thavuM, gADha zoka karavo te tArA jevAne zobhatuM nathI. hitazikSA Ape che ke AgalA bhavamAM teM alpa samaya dharma karyo, te vakhatanA sukhano vicAra kara. vikAromAM sAcI zAMti ApavAnI tAkAta nathI, te samajAve che. lalitAMga kabUla kare che ke tamArI vAta sAcI che, paNa mohanA Avegane kAraNe mArAthI rahI zakAtuM nathI. mane AkhA devalokamAM svayaMprabhA ja dekhAya che. tAre mane sukhI karavo hoya to svayaMprabhA maLe tevo upAya dekhADa, pachI dharma karIza. tIrthaMkarano AtmA, AgalA bhavamAM samakita sAthe cAritranI ArAdhanA karI che, tevA jIvane paNa nimitta maLatAM keTalI asara thAya che ! mohanI bhAre tAkAta che. moha jene paMjo phelAvI pakaDe pachI jIva AvegomAMthI chUTI zakato nathI. samakitI evo mitradeva samajI gayo ke Ane mArge lAvavA atyAre tenI icchA saMtoSI mana zAMta karAvyA sivAya chUTako nathI. tethI upayoga mUkIne tapAsa karI ke svayaMprabhAdevInA sthAna para janmI zake tevuM puNya saMcita karelo jIva koNa che ? tyAre tene anazana karI rahelI nirnAmikA dekhAI. karmanA siddhAMta pramANe, puNya-pApathI AtmAe na bAMdhyA hoya tevA vipAka devatA paNa ApI zakatA nathI. tethI te devatAe puNya bAMdhelA jIvanI zodha calAvI nirnAmikAne pasaMda karI. have lalitAMgane. kahe che ke tuM nirnAmikAne jaIne tAruM rUpa-aizvarya dekhADa, jethI te tArA pratye AkarSita thAya ane tArA saMyoganuM niyANuM kare. nirnAmikA mATe A kaTokaTIno prasaMga che. tene yuvAnImAM paNa koI paraNavA taiyAra nahotuM, AkhI jiMdagI bhogathI vaMcita rahevuM paDyuM che. atyAre sAmAnya deva nahIM, paNa vaimAnika devonA adhipatisthAne rahelo mahApuNyazALI ane kAmadeva jevA rUpavALo lalitAMga AkarSavA prayatna kare che. AvA prabaLa nimittamAM mahAvirAgInAM mana Take. nirnAmikAnA AtmA para dharmakriyAthI TakelA guNo evA dRDha nathI ke tene atyAre nirlepa banAve. lalitAge rUpa-aizvarya dekhADyAM eTale te AkarSita thaI. lalitAMga deva tene kahe che ke mArI icchA hoya to manamAM saMkalpa kara ke A dharmanA prabhAve marIne AnI patnI thauM. sabhA : A niyANuM che ne ? sAhebajI : hA, niyANuM che, sAmAnya saMyogomAM teNe niyANuM nathI karyuM. AkhI jiMdagI bhoga vinA gaI topaNa teNe dharmanA phaLarUpe kAMI mAMgyuM nahotuM. sAmAnya saMyogomAM te icchA kare tema ja nathI. tamArI jema mAmUlI nimittamAM niyANuM karanAra tarIke tene nahi vicAratA. For Personal & Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 bhAvatIrtha-anuSThAna A to utkaTa nimitta che. dharmAtmAnuM mana paNa jhAlyuM na rahe. Ama to te mAne che ke bhogo kharAba che, icchavA jevA nathI. kevalIe aMdaramAM sAco dharma pamADyo che, paraMtu prabaLa saMyogomAM mana aDaga na rahI zakyuM. tethI saMkalpa karyo ke meM jIvanamAM je dharmaArAdhanA karI che tenA prabhAve mane A maLajo. hakIkatamAM nirnAmikAe dharmane vecyo. tenA AtmA para je puNya hatuM tenAthI kadAca AnA karatAM UMco bhava paNa maLI zake. paralokamAM aizvaryazUnya rahevAnI na hatI, paraMtu aNasaNamAM nirlepatA na TakI, ane bhoganI icchA karI. zAstramAM tenI prazaMsA nathI. dharmanA phaLa tarIke dharma ja icchAya, adharma nahi; AvA niyANAmAM adharmanI icchA hoya che. tethI uttama puruSone paNa pApa baMdhAya. mAtra silakamAM puNya hoya to kAmanA phaLe, saMkalpa pUro thAya. ahIM nirnAmikA mATe majabUta jamA pAsuM e che ke niyANuM karIne pAtra evuM pasaMda karyuM che ke je sAmAnya jIva nathI, tIrthaMkarano AtmA che. lalitAMga ane svayaMprabhAno sneharAga ane sAthe dharmanI ArAdhanA : " A nirnAmikAne bhAgyayoge pAtra suMdara maLI gayuM. te marIne svayaMprabhAdevI banI. baMnene managamatuM maLyuM. saMsArano niyama che ke rUpa, cAturya, yuvAnI, baLa, aizvarya, bhoga badhuM top maLe, pachI rAgIonAM mana pUrajozamAM rAgathI gherAya. baMnene paraspara evo sneha baMdhAyo je keTalAya bhavo cAlaze. sneharAga goThavAI gayo. anukULa pAtramAM zarUAtamAM kAmarAga thAya, pachI sAnukULa sahavAsa vadhe tema kAmarAga sneharAgamAM palaTAI jAya, jenI zRMkhalA bhavobhava cAle. ahIM baMne lAyaka jIvo che. tethI anurAga ekabIjAnuM bhAre akalyANa kare tevo nathI. guNiyala jIva para sneha baMdhAya to jokhama ochuM, jyAre game tevA pAtra para rAga baMdhAya to janmAMtaramAM nakhkhoda nIkaLI jAya. atyAre baMnene paraspara azubha rAga che, je azubha karmabaMdha karAvaze. devalokanA kAma-bhogomAM masta thaI ghaNo samaya vitAvyo. have lalitAMganA AyuSyano aMta najIkamAM che tenAM darzaka cihno cAlu thayAM. devatAne paNa AyuSyanA aMta pUrve cha mahinA agAu aMtasUcaka nizAnIo zarIra upara dekhAya. mRtyu najIka dekhAtAM pharI lalitAMga zoka kare che; paraMtu sAthe sAthe vicAre che ke meM Avo uttama devabhava pramAdamAM veDaphI nAMkhyo, ArAdhavA jevo dharma ArAdhyo nahIM, je dharmanA prabhAve ahIM sudhI Avyo te dharmanI ja meM upekSA karI. bhUlono pazcAttApa kare che, tyAre mitradeva AvIne kahe che ke haju paNa ArAdhanA kara. devatAne to chellA cha mahinA hoya tyAre ja AyuSya baMdhAya che. 1. tataH svayamprabhA'vocadaparAddhaM na kiM mayA ? vimanaskatayA deva ! ydevmuplkssyse||614 / / lalitAGgo'pyuvAcaivaM, nA'parAddhaM priye ! tvyaa| aparAddhaM mayA subhra ! yadalpaM prAkkRtaM tapaH / / 615 / / bhogeSu jAgarUko'haM, dharme supta ivaa'nishm| pUrvajanmanyabhUvaM hi, vidyAdharanarezvaraH / / 616 / / madbhAgyapreriteneva, svayambuddhe na mntrinnaa| dharmaM prabodhito jainmaayuHshesse'hmaaptvaan||617 / / iyatkAlaM ca taddharmaprabhAvAcchrIprabhe prbhuH| saJjAto'hamatazcyoSye, nA'labhyaM labhyate vavat 628aaaa (triSaSTizatAvApuruSavaritra parva-2, sa-2) For Personal & Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 bhAvatIrtha-anuSThAna lalitAMgane chelle samaye jAgRti AvI, eTale mitradevanI preraNAthI naMdIzvaradvIpanI yAtrA karavA gayA che. rastAmAM yAtrA karatAM karatAM ja AyuSya pUruM thavAthI evI jAya che. moTA samrATane tyAM kumAra tarIke janme che. thoDA samaya pachI svayaMprabhAdevI paNa devalokamAMthI avIne cakravartI ane tIrthakara baMne padavIne dhAraNa karanAra evA rAjAne tyAM zrImatI nAme rAja kanyA tarIke janme che. rAjakanyA moTI thaI yuvAvasthAmAM AvI che, sarvakalAnipuNa che. eka vakhata teNIe mahelamAMthI udyAnamAM rahelA susthitamuni nAmanA mahAtmAno kevalajJAna utpattino mahotsava karavA Avela devatAone joyA. "meM AvuM kyAMka joyuM che" evuM vicAratAM vicAratAM mUcchita thaIne jAtismaraNa jJAnathI bhUtakALa yAda Avyo. joyuM ke AgalA bhavamAM pote svayaMprabhA nAmanI devI hatI. have anurAgapUrvaka lalitAMga kyAM haze te vicAre che. dharmanA phaLarUpe A bhavamAM tene aneka rAjakumAro icche che, paraMtu jAtismaraNanA kAraNe manamAM lalitAMga ja rame che. vicAre che ke amArA baMne vacce atyaMta sneha hato. mAro janma ahIM thayo, tethI te paNa A kSetramAM ja janmyo hovo joIe. karmano siddhAMta che ke atizaya sneha hoya teno yoga karAve. puNya bAMdhIne huM dharmaprabhAve ahIM janmI chuM, tema lalitAMga paNa koI uttama kuLamAM janma pAmela haze; paraMtu tenI zodha kevI rIte karavI ? manamAM mUMjhAya che. tene ati nikaTa tenI dhAvamAtA che. tene te potAnA aMtaranI vAta kare che, aneka rAjakumAranAM mAMgA Ave che, paraMtu kanyA saune nA pADe che. dhAvamAtA tenA pUrvabhavanA pAtrane zodhavAno upAya pUche che, tyAre vicakSaNa evI te kahe che ke "huM AgalA bhavanA saMketarUpa suMdara citra dorI ApuM, jemAM AbehUba ghaTanA-prasaMgo hoya. te citranuM je rahasya kholI Ape tene mArA pUrvabhavano pati samajavo." - ekavAra cakravartI pitAnI varSagAMTha nimitte aneka dezanA rAjaparivAro bhegA thayA che. te vakhate A citra laIne rAjakumArI dhAvamAtAne Ape che, ane kahe che ke tamAre rAjamArga para A citra laIne UbhA rahevuM. suMdara citra jovA je rAjakumAro Ave tene kahevAnuM ke "A citranAM rahasyo je kahI Apaze tenI sAthe A rAjakanyA paraNaze'. citra ghaNA jue che paNa koI rahasya kahI zakatA nathI. temAM eka kapaTI durdAta nAmano rAjakumAra hato. A kanyA potAnA pUrvabhavanA pAtrane zodhatI haze ema mAnI te DhoMgathI DhaLI paDyo. pelAne Ubho karIne dhAvamAtA pUche che tyAre pelo kahe che ke "mane mAro pUrvabhava yAda Avyo. A mArI AgalA bhavanI patnI hatI. ame devalokamAM hatAM, krIDA karatAM hatAM', vagere badhuM banAvaTI varNana karyuM. dhAvamAtA hoziyAra che, eTale pelAne naMdIzvaradvIpathI pAchA pharatAM lalitAMgadevanuM dazya batAvIne kahe che ke "A dazyano artha zuM ? pelo cUpa thaI gayo, eTale dhAvamAtAe tene kADhI mUkyo. ema karatAM vAstavamAM lalitAMga devano jIva vajajaMgha rAjakumAra thayo che te Avyo. citra jotAM tene eTalI asara thaI ke vihvaLa thaIne DhaLI paDyo. dhAvamAtAne badhA javAbo Ape che. javAba ApatI vakhate tenA mukha para virahanuM duHkha, vyagratA spaSTa dekhAya che. te kahe che ke For Personal & Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 bhAvatIrtha-anuSThAna "mArI pUrvabhavanI patnI evI te devI kyAM haze ? mane yAda karatI haze ? tenA vinA mAruM jIvana sUnuM sUnuM che'. A parathI dhAtrI samajI gaI ke A ja rAjakumAra, rAjakumArInuM priya pAtra che. tyArabAda pitA dvArA dhAvamAtAe baMneno vivAha karAvyo. baMne sajjana, guNiyala, bhadrika prakRtinAM che. jIvanamAM tIvra kaluSita bhAva nathI. rAga ane sAnukULa saMyogothI baMne bhogomAM masta che. ghaNAM varSo vItI gayAM. rAjaputro Adi parivAra paNa thayo. tyArabAda eka vAra eka nagarathI bIjA nagare rAjA-rANI parivAra sAthe jatAM hatAM. rastAmAM jJAnI mahAtmA maLyA. dezanA sAMbhaLI. vairAgya thavAthI dIkSA levAno saMkalpa karyo. rAjyamAM jaI javAbadArIthI nivRtta thaI dIkSA laIzuM evA nirNaya sAthe rAjyamAM pahoMcI rAtre mahelamAM sUtAM che. dIkSAnA bhAva sAthe sUtAM che, chatAM haju samakita nathI pAmyAM. samakita keTaluM durlabha che teno A dAkhalo che. te vakhate sattAnI khaTapaTane kAraNe temanA putre ja mahelamAM jherI dhumADo karyo. te zvAsamAM javAthI baMne mRtyu pAmyAM. zubhabhAvamAM marIne baMne yugalika thayAM. A dRSTAMta dvArA e samajavAnuM che ke nirnAmikAnA bhAvamAM dharma pAmyA pachI AjIvana sakriyAo karIne guNo TakAvyA; chatAM devanA bhavamAM, rAjA-rANInA bhavamAM, yugalikanA bhavamAM ane tyArabAda devanA bhavamAM lagabhaga sAMsArika bhoga-kriyAomAM samaya vItI gayo. ratnatrayIrUpa AtmAnA guNonI vizeSa prApti ke vRddhi thaI nahIM; kAraNa ke viparIta kriyAomAM ja samaya vyatIta thayo. janmAMtaramAM punaH punaH dharmakriyAonA sevana vinA guNonI prApti ke vRddhi saMbhave nahi; paraMtu uttama bhavitavyatAnA yoge dareka bhAvomAM AyuSyabaMdha avasare pAchA dharmaArAdhanAmAM ke zubha pariNAmamAM rame che, tethI pharI sAmagrIyukta bhavanI prApti thAya che. A paNa badhAne sulabha nathI hotuM. uparAMta dareka bhavamAM prakRtinI suMdaratAjanya sajjanatA, sAttvikatA Adi guNo TakelA rahyA che, je amuka mAtrAmAM puNyabaMdha paNa karAve che; chatAM A bhavomAM mokSamArgamAM uttama vikAsa sAdhI zakyA nathI. pUra jhaDapathI vikAsa to have pachInA bhAvomAM thaze. jIvAnaMda Adi cha mitronI mahAtmAnI utkRSTa vaiyAvacca : RSabhadeva prabhuno AtmA AThamA bhavamAM devalokamAMthI AvIne navamA bhavamAM eka mahAnagaramAM vaidanA dIkarA javAnaMda tarIke janme che. nirnAmikAno jIva te ja nagaramAM kezava nAme zreSThiputra tarIke janme che. A bhavamAM temanI sAthe bIjA cAra uttama jIvo joDAyA che. te ja nagarano rAjaputra, maMtrIputra, nagarazeThano putra ane sArthavAhano putra, cAre jIvo joDAyA che. chaene bAlyakALamAM sahavAsathI gADha maitrI thaI che. yuvAvasthAmAM paNa sagA bhAIonI jema parasparane tyAM rahe che. chae svabhAvathI khAnadAna, sajjana, pApapravRttiothI dUra rahenArA, yuvAnInA unmattatAdi doSothI rahita, saumya prakRtivALA che. buddhi, cAturya, kalA, vidyA Adine uttama rIte pAmelA che. For Personal & Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha-anuSThAna 113 eka vAra jIvAnaMda vaidyane tyAM sau mitro bhegA thayA che tyAre sAkSAt cinokta AcAranI mUrti evA guNAkara nAmanA nirapekSa muni bhikSArthe padhAryA che. temane sukomaLa deha chatAM ugra kaSTa sahana karatAM AkhA zarIre gaLato koDha roga thayo che. vaida ane mitroe bhegA thaI vaMdanapUrvaka ullAsathI mahAtmAne bhikSA vahorAvI. temanA samiti-guptiyukta AcAra para chaene bahumAna che. tIrthakarakathita AcAra, lAyaka jIvone paNa svayaM sphara duSkara che, chatAM vartanarUpe jIvaMta AcAra jue to avazya bahumAna thAya ane guNonI oLakha karAve tevo che. tethI sadbhAva pAmelA rAjaputre vaidamitrane kahyuM ke "tArA vaidapaNAnA jJAnamAM dhULa paDI, ke AvA nirdoSa mahAtmAno roga paNa tuM maTADato nathI. kharekhara A mahAtmA cikitsAzAnano sadupayoga karavAnuM zreSTha pAtra che. tyAre jIvAnaMda kahe che ke "A mahAtmAnI davA karavA huM paNa utsuka chuM. mAtra emano roga ghaNo UMDo che, ane sAdhunA AcAra sAthe saMgata thAya tevo upacAra karavo hoya to ghaNI moMghI vastunI jarUra paDe. temAMnI tamAma mArI pAse nathI, mArI pAse eka lakSapAka tela che. rAjakumAra ane maMtrIputra Adi mitro kahe che ke "ame bAkInI vastuo lAvI ApIe. lakSapAka telanuM mUlya e kALamAM lAkha suvarNamudrA hatuM. lAkha vAra auSadhonI bhAvanA ApI-ApIne banAvela hoya. AvuM mUlyavAna tela mahAtmAnI bhaktimAM vAparavAnI tenI taiyArI che; paraMtu gozISacaMdana ane ratnakaMbala je baMnenI paNa lAkha-lAkha suvarNamudrA kiMmata che, AjanA rUpiyA gaNo to abajo thAya, je tenI pAse nathI. topaNa mitroe kahyuM ke ame lAvI ApIe". "te kharIdavA moTA vepArIne tyAM gayA. mAlanI mAMgaNI karI. AvI bahumUlya uttama vastuonI mAgaNIthI pelo vepArI Azcarya pAmIne pUche che ke "tamAre AnI zI jarUra che ? tyAre A yuvAno kahe che ke amAre mahAtmAnI vaiyAvacca karavI che. te mATe 1. vANiao saMbhaMto bhaNati-kiM demi?, te bhaNaMti-kaMbalarayaNaM gosIsacaMdaNaM ca dehi, teNa bhaNNati-kiM etehiM kajjaM?, bhaNaMti-sAhussa kiriyA kAyavvA, teNa bhaNitaM-alAhi mama molleNa, iharahA eva geNhaha, kareha kiriyaM, mamavi dhammo houtti, so vANiyago ciMtei-jai tAva etesiM bAlANaM erisA saddhA dhammassuvariM, mama NAma maMdapuNNassa ihalogapaDibaddhassa natthi, so saMvegamAvaNNo tahArUvANaM therANaM aMtie pavvaio siddho| (mAvayanivRtti pUrva bhAga mA-1, 272-72, TIvA) * ratnakambalagozIrSe, mUlyamAdAya yaccha nH| ityuktastairvaNigvRddhaste ddaano'brviididm||748|| dInArANAM lakSamekaM, pratyekaM mUlyametayoH / gRhNIta brUta vastubhyAM, kimAbhyAM vaH prayojanam ? / / 749 / / te'pyUcurmUlyamAdatsva, datsva goshiirsskmblau| etAbhyAM hi mahAsAdhucikitsA naH prayojanam / / 750 / / zrutvA tadvacanaM zreSThI, vismayottAnalocanaH / romaanycsuucitaanndshcetsaivmcintyt||751|| kvaiSAM yauvanamunmAdapramAdamadanonmadam? mativivekavasatirvayovRddhocitA kva ca? / / 752 / / jarAjarjarakAyANAM, mAdRzAM yogymiidRshm| kurvantyamI yat tdho'dmyairbhaaro'ymuhyte||753 / / cintayitveti so'vocadimau goshiirsskmblau| gRhyetAmastu vo bhadraM, bhadrA ! dravyeNa cA'stu vaH / / 754 / / anayorvastunormUlyamAdAsye dhrmmkssym| dharmabhAgIkRtaH sAdhu, yuSmAbhiH sodrairiv||755 / / zreSThizreSTho'rpayitvA'tha, teSAM goshiirsskmblau| bhAvitAtmA pravavrAja, vavrAja ca paraM pdm||756|| (triSaSTizApuruSaratra parva-2, sa-2) For Personal & Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 bhAvatIrtha - anuSThAna auSadha tarIke joIe che. vepArI prauDha uMmarano che. tene thAya che ke dhULa paDI mArA jIvanamAM, mane ATalI umare je sukRtanA bhAva nathI thatA tevo bhAva A zrImaMta kuTuMbanA nabIrA juvAniyAone thAya che. kharekhara A chaenI uMmara ane saMyogo evA che ke "jo guNiyala na hoya to vikAromAM sabaDatA hoya, indriyonI moja-majAmAM parovAyelA hoya. tene badale potAnuM vipula dhana kharcIne mahAtmAnI bhaktinA umaLakA seve che. tethI anumodanA karIne te vepArI kahe che ke "A baMne vastu khuzIthI laI jAo. mAre tenI kiMmata nathI joItI'. A nimittathI vepArIne evI zubhabhAvanI dhArA jAgI ke teNe sarvatyAga karI sadguru pAse dIkSA laI sAdhanA karI, thoDA samayamAM paramapadanI prApti karI. A chae mitroe mahAtmAnI evI cikitsA karI ke jethI teo saMpUrNa nirogI kaMcanavarNI kAyAvALA banyA. A sukRtathI temaNe jabaradasta puNyAnubaMdhI puNya bAMdhyuM. mahAtmAnI vaiyAvacce thayA pachI vadhelA gozISacaMdana ane ratnakaMbala, buddhizALI evA teoe bajAramAM vecI, je paisA AvyA temAMthI suvarNa kharIdI, sAthe potAnuM dravya joDI, te ja nagaramAM unnata zikharavALuM bhavya jinAlaya baMdhAvyuM. tyAM roja trikALa jinapUjA bhAvapUrvaka kare che. yuvAnImAM paNa sadAcAramaya jIvana jIvatA evA teone amuka samaye vairAgya thayo, tethI saMsAra choDI dIkSA lIdhI. uttama cAritradharmanI ArAdhanA kare che. indriyono jaya keLavI kaSAyono uccheda karavA, dhIratApUrvaka upasarga-pariSadane sahana kare che. lAkho varSo sudhI paMcAcAranI kriyAone bhAvathI punaH punaH seve che. kaThora tapa-tyAga, jIvanamAM thAkyA vinA Acare che. A bhavamAM chae mahAtmAoe ratnatrayInA guNone pragaTAvI, sAcavI, surakSita karyA che. have anuSThAno dvArA temanA AtmAmAM guNo oLaghoLa thayA che. kriyAnI nipuNatAnA kAraNe ammalita thayA che. tame eka-be sAmAyika karo ke kyAreka pauSadha karo, topaNa thoDI kriyAothI thAkI jatA ho cho. lAkho-karoDo varSo sudhInA, divasa-rAtanA satata kriyAmaya jIvananI kalpanA karI zako cho ? A jIvono sAmAnya puruSArtha nathI; chatAM paNa thAkyA vinA, dhairya gumAvyA vinA, bebAkaLA thayA 1. te SaDapyekadA jAtasaMvegAH saadhusnnidhau| dhImanto jagRhurdIkSA, martyajanmataroH phlm||781|| te vijahuH puri puro, grAme grAmAd vane vnaat| tiSThanto niyataM kAlaM, rAzau rAzeriva grahAH / / / / 782 / / zANairiva tapobhiste, tUryaSaSThASTamAdibhiH / cAritraratnaM vidadhunirmalaM nirmlaadpi||783 / / apIDayanto dAtAraM, praanndhaarnnkaarnnaat| pAraNe jagRhurbhikSAM, te madhuvratavRttayaH / / 784 / / avalambitadhairyAste, kssutpipaasaatpaadikaan| parISahAn sahante sma, prahArAn subhaTA iv||785|| senAGgAnIva catvAri, moharAjasya srvtH| caturo'pi kaSAyAMste, jigyurastraiH kSamAdibhiH / / 786 / / kRtvA saMlekhanAmAdau, dravyato bhAvatazca te| bhejire'nazanaM krmshailnirnaashnaashnim||787|| samAdhibhAjaste pnycprmesstthinmskriyaam| smarantastatyajurdehaM, na hi moho mhaatmnaam||788|| SaDapi dvAdaze kalpe'cyutanAmani te'bhvn| zakrasAmAnikAstAdaga, na sAmAnyaphalaM tapaH / / 789 / / (triSaSTizatAvApuruSaritra parva-2, sa-) For Personal & Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha-anuSThAna 115 vinA, akhaMDa, asmalita kriyAo kare che. mahAsAdhakone paNa sAdhanAmAM aneka bhavo vitAvyA pachI parAkASThA Ave che. sabhA : amArAM AyuSyo nAnAM che. sAhebajI ? tethI kriyA ocho samaya karavAnI che, chatAM akaLAI jAo cho. to lAMbu AyuSya hoya to tamArI dhIraja na Take. tamane dharmakriyAmAM phaLanI adhIrAI che. karavuM ochuM che ane phaLarUpe lADavo moTo joIe che, je yogya nathI. AvA mahApuruSone paNa sIdho mokSa nathI. paMcAcAranI kriyAo bhAvapUrvaka utkaTatAthI karoDo varSa sevI. tamane ArAdhanAnuM thoDuM moTuM lIsTa ApIe to bahAnAM kADho tevI paristhiti che. amAre dharma karAvatAM dhyAna rAkhavuM paDe ke overdose (atimAtrA) na thaI jAya. For Personal & Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 bhAvatIrtha-anuSThAna siddhaM siddhatthANaM, ThANamaNovamasuhaM uvagayANaM / kusamayavisAsaNaM, sAsaNaM jiNANaM bhavajiNANaM ||1|| (arnAtita prago mhod5-1) anaMta upakArI anaMta jJAnI zrI tIrthaMkara paramAtmA mahAmaMgalakArI ane sarvotkRSTa evA A dharmatIrthanI sthApanA kare che. paramapadane pAmavA uttama jIvo paNa aneka bhavo anuSThAnasevanamAM pracaMDa puruSArtha kare che : jIvane tAraka tIrtha maLe, te tIrthanI upAsanA kare, ane eka ja bhavamAM parAkASThA sudhInI upAsanA thAya to te ja bhavamAM paramapadane pAmI bhavacakrano aMta karI zake; paNa tevA jIvo ati viralA hoya che. bAkI mahAsAdhako paNa aneka bhavo sudhI tAraka tIrthanI upAsanA karIne paramapade pahoMcatA hoya che. zAstramAM AvatAM dRSTAMto vAMcIne tamane thavuM joIe ke ATalA uttama lAyaka jIvo pracaMDa puruSArtha kare chatAM eka bhavamAM sAdhanA pUrI thatI nathI, paraMtu thoDA bhavomAM ArAdhanAno krama TakI rahe to avazya bhavacakrano aMta karI zakAya che. "RSabhadeva bhagavAnano jIva, sau prathama dhanAsArthavAhanA bhavamAM dharma pAmyA te pahelAM paNa zreSTha pAtratA dharAve che. haju te vakhate jainazAsananA sAdhano koI paricaya nathI, dharmano tAttvika bodha nathI, topaNa AryaparaMparAnA mArgAnusArInA guNa evA jhaLake che ke kalikAlasarvajJa 5. pU. hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAe varNana karatAM kahyuM ke "A dhanAsArthavAha pRthvInuM bhUSaNa che'. karoDomAM koIkane ja maLe tevA tenA audArya, vairya Adi guNo che. AvI pAtratA chatAM temane paNa zAsana maLyA pachI aneka bhavo sAdhanA karavI paDI che; kAraNa ke anAdinA bhavobhavamAM azubha kriyAo karI karIne saMcita karelA doSonA saMskAro gADha hoya che. teno apunarbhavena mULamAMthI uccheda karavo e ati bhagIratha kArya che, te mATe pratispardhI guNapoSaka kriyAkalApanuM punaH punaH sevana anivArya che. sadanuSThAna jeTalI vAra karIe teTaluM ochuM che. jIve pApakriyAo jeTalI vAra sevI che, tenI saMkhyAnI apekSAe sadanuSThAnanA sevananI saMkhyA koI visAtamAM nathI. adharma karatAM dharmano prabhAva prabaLa che, eTale ja sAco dharma anaMta 1. tatra cA''sIt sArthavAho, dhano nAma yshodhnH| AspadaM sampadAmekaM, saritAmiva sAgaraH / / 36 / / AsaMstasya mahecchasyA'nanyasAdhAraNAH zriyaH / paropakAraikaphalA, ruco himruceriv||37|| sadA sadAcAranadIpravAhaikamahIdharaH / sevanIyo na kasyA''sIt, sa mahItalapAvanaH? / / 38 / / tasminnaudAryagAmbhIryadhairyaprabhRtayo guNAH / Asan bIjAnyamoghAni, prabhavAya yazastaroH / / 39 / / kaNAnAmiva ratnAnAmutkarAstasya veshmni| goNInAmiva devAGgavAsasAmapi rAzayaH / / 4 / / ashvairshvtrairussttrhinairprairpi| tasya vezma vyarAjiSTa, yAdobhiriva sAgaraH / / 41 / / dhaninAM guNinAM kIrtizAlinAM ca nRnnaamsau| dhuryatvaM dhArayAmAsa, prANo'GgamarutAmiva / / 42 / / (faSaSTizatAvApuruSaritra parva-2, sa-2) For Personal & Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha-anuSThAna 117 kALanA kusaMskAro bhUMsI zake che. A vicArI tamArAmAM pracaMDa sAdhanAnuM pUra AvavuM joIe, jethI dharma ArAdhanA karatAM kadI saMtoSa na thAya. jeTaluM vadhu karyuM eTaluM uttama ja che, lAbhamAM ja che, evI bhAvanA joIe. AvA jIvo ja kramazaH sAdhanAmAM AgaLa vadhI gaNatarInA bhavomAM paramapadane prApta kare che. cha mitronuM lAkho varSo sudhI apramattapaNe paMcAcAranuM sevana : bhagavAna RSabhadevanA AtmAno lAMbo samaya zreyAMsakumAra sAthe che. bharata cakravartI, bAhubalI, brAhmI, suMdarI A cAra sAthe pUrvabhavano saMbaMdha che, paNa te pachIno che. zreyAMsakumArane nava bhavano saMbaMdha che. anurAgathI baMnene dareka bhavamAM maLavAnuM thayuM che, paraMtu baMne lAyaka jIva che, eTale ekabIjAnA ahitanuM kAraNa nathI banyA. avasare hitamAM poSaka bane che; chatAM zarUAtanA bhavomAM rAga Adi vaza kAma-bhoganI pravRtti paNa hatI, te jema AgaLa vadhyA tema ghaTavA lAgI. RSabhadeva bhagavAnanA prAraMbhanA ATha bhAvomAM zAstradRSTie ghaNI maMda sAdhanA che, chatAM tamArA karatAM AgaLa che. temanI sAdhanAno peak period (sarvocca tabakko) jIvAnaMda vaMdanA bhavathI zarU thayo. prabhunA navamA bhAvamAM chae mitro bhegA thayA che. ekabIjAne paraspara dharmamAM preraNA Ape che, hitabuddhi karAve che. bhegA thAya tyAre dharmanI vAto kare che. uttama kuLamAM UcharIne buddhisaMpanna, kalAsaMpanna thayelA che. potapotAnA viSayamAM niSNAta che. sahune temanA pratye apAra mAna thAya tevuM yogya vartana che. yuvAnImAM uchAMchaLApaNuM, unmAda, indriyonA vikAro, kAma-bhoganI vAto hoya; tenA badale mahAtmAnI ajoDa bhakti, jinamaMdira nirmANa, satata jinabhakti Adi gRhasthajIvananAM sukRto karI nAnI uMmaramAM ja vairAgyapUrvaka saue udAra bhogono tyAga karI cAritra svIkAryuM. prAraMbhathI ja saMyamamAM jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra, viryAcAranuM grahaNazikSA, AsevanazikSA dvArA nipuNa banIne sevana kare che. grahaNazikSA eTale theoritical knowledge (zAstrIya jJAna) ane AsevanazikSA eTale practical observance (kriyArUpa AcaraNa). A baMne dvArA paMcAcAranuM evuM sevana karyuM che ke jenAthI ratnatrayInA guNo pragaTyA, TakyA, sacavAyA, surakSita thayA ane abhivRddhi paNa pAmyA. UMghamAM paNa ahiMsA AdinA pariNAmo calAyamAna na thAya tevA dRDha karyA che. khAvA-pIvAnI pravRtti samaye paNa satya manamAMthI khase nahIM, asatya skure ja nahIM, tevuM tattva oLaghoLa karyuM che. tame gharamAM beThA makAnane joIne harakhAo, te bAMdhakAmanAM vakhANa karo to te paNa asatyanA bhAvo che. A parathI vicAro satata guNane surakSita rAkhavo, e guNa sAthenI khUba tanmayatA mAge che. te karAvavAnI tAkAta kriyAmAM che. anuSThAnanA punaH punaH sevanathI AtmA guNamAM ja ramyA kare, bahAra nIkaLe ja nahIM tevo pariNAma daDha thAya. A chae jIvo sahajatAthI cAritra pALe che. hajAro-lAkho varSo sudhI pramAdarahitapaNe paMcAcAra seve che. te sevI-sevIne AtmAmAM guNone evA oLaghoLa karyA For Personal & Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 bhAvatIrtha-anuSThAna che ke A jIvo game tyAM jAya, paralokamAM devabhavamAM jAya, manuSyabhavamAM rAjA-mahArAjAcakravartI bane ke sAmAnya mANasa bane; jo ke sAmAnya mANasa to bane ja nahIM, kema ke AtmA para puNyanA DhagalA paDyA che, chatAM temanA AtmAne koI jokhama nahIM; kAraNa ke mohane aMdaramAM mRtaprAya karI nAMkhyo che. A saMsAramAM pajavanAra to moha ja che, mohane zAstramAM mULathI nAlAyaka tarIke varNavyo che; jyAre karmasattA be bAju bhAga bhajave che. adharmIne dhokA mAre che, jyAre dharmane anukULatA karI Ape che. karmasattA ekAMte kharAba nathI, tenI pAse nyAya che. vaLI A jIvo to saMsAranA chellA mahemAna che. tethI karmasattA have dareka bhavamAM temano Adara-satkAra ja karaze. je saMsArathI pratistrota (UlaTA pravAha) jAya, tene karmasattA khammA khammA kare, tevo kudaratamAM niyama che. sabhA : amAre thoDo-ghaNo puNyano udaya che, eTale mohano vicAra karatA nathI. A sAhebajI : puNya e zubha karma che, moha nathI. karmasattA sabaDAve ke paMpALe, jevo jIva; jyAre mohanuM kAma to duniyA AkhIne trAsa ApavAnuM che. A duniyAmAM moTAmAM moTo trAsavAdI moha ja che. jo ke tame tenI sAthe gela karo cho; kAraNa ke uMdara phUMka mArI-mArIne karaDe, tema moha tamane aMdarathI AkhA ne AkhA pholI nAMkhe topaNa khabara paDatI nathI. Akho saMsAra mohanA kabajA nIce che, tenA varcasvamAMthI bahAra nIkaLe te ja mokSe javAno adhikArI che. chae mitro bAramA devalokamAM sAmAnika devo H have A chae jIvo karmasattAnA moMgherA mahemAna che. karmasattA tene herAna nahIM kare. dareka bAbatamAM jyAM haze tyAM sarabharA karaze. chae mahAtmAo aMte zuddhabhAvapUrvaka saMkhanA-aNasaNa karI mRtyu pAmI bAramA ayyata devalokamAM indrasAmAnika devo thayA, jyAM asaMkhya-asaMkhya varSanAM vizALa AyuSya che, cAre bAju bhoga-vilAsa-aizvaryano pAra nahIM, tevA mAtra puNyane bhogavavAnA sthAnamAM janmyA, chatAM have dharma na bhUle; kAraNa ke kriyAonA daDha sevanathI guNo AtmasAt karyA che. lalitAMganA bhavamAM AnA karatAM halakI bhoganI sAmagrI hatI, chatAM jIva dharma bhUlI gayo, mitre vAraMvAra Tokavo paDyo. jyAre have game tyAM mUko, dharmanA saMskAra eTalA gADha che ke dharma hRdayathI vikhUTo nahIM paDe. samyagdarzana, samyajJAna to janmAMtara anugAmI guNo che. tethI devalokamAM paNa sAthe raheze, ane cAritranA saMskAra paNa bhogamAM rasapUrvaka DUbavA nahIM de. tame atyAre dharma karo cho te tamArA jIvanamAMthI kyAre vikhUTo paDI jAya te kahevAya nahIM; kema ke dharma sAthe tame tANAvANA bAMdhyA nathI. game tevA sattA-saMpatti ke bhoga lalacAvIne tamane dharmathI vikhUTA na pADI zake, tyAre samajavAnuM ke dharma AtmAmAM vaNAI gayo che. tevA jIvone devaloka paNa dharmathI zruta na karAve. niraticAra kriyAo karanAra AtmAne kevo lAbha thAya che ! AvA jIvone guNo to bApIkI mUDI che, janamojanama sAthe Avaze. For Personal & Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 bhAvatIrtha -anuSThAna Avo jIva paralokamAM jAya to bAvAjI na thAya, mAladAra ja rahe. A chae jIvo paMcAcAramAM askhalita banyA. mohazUnya sadanuSThAna dIrghakALa sevyuM. askhalita kriyA askhalita guNane lAve. dharmanI paNa aneka quality hoya che. vyakti kaI qualityno dharma kare che tenA 52 ja tenA phaLano AdhAra che. Quality halakI haze ane phaLa UMcuM mAMgo to na maLe. phaLanI quality sAthe link che. sabhA H skhalanA eTale ? sAhebajI : aticAra lAge eTale skhalanA thaI kahevAya. niraticAra kriyAne ja askhalita kriyA kahevAya. A zAstrIya paribhASA che. kriyAmAM mAnasika, vAcika, kAyika nAnA-nAnA aneka doSo che. tenuM atikrama, vyatikrama, aticAramAM zAstra vargIkaraNa karyuM che. cAlu zubhakriyAne choDIne bIjI zubhakriyAmAM upayoga jAya, to tene paNa aticAra kahyo che. are ! kriyAmAM samayanuM bhAna na rahe to tene paNa nAno aticAra kahyo che. enAthI AgaLa vadhI bhUla eke na thatI hoya, barAbara vidhipUrvaka kriyA karato hoya, paraMtu manamAM Dara hoya ke 2khe bhUla thaI jaze to ? to te ciMtAne paNa zAstramAM aticAra kahyo che. abhyAsa ocho che, kriyA pUrepUrI vaNAI gaI nathI, tethI ja skhalanAnI ciMtA che. A parathI anumAna karo ke niraticAra kriyA keTalI practice pachI Ave che ! sabhA : bhUlanI ciMtA to sArI ne ? sAhebajI : Practice vakhate sArI, paraMtu askhalita avasthA lAvavA ciMtA ja na thAya te stara jarUrI che. are ! niraticAra kriyA karatAM paNa asaMga anuSThAnanI kriyA vadhAre UMcI kahI che. temAM to kriyA mATe zubhasaMkalpa paNa karavo paDato nathI. sahajatAthI kriyAnuM guNanI abhivyaktirUpe ja sevana thAya che. bhagavAne dIkSA lIdhI tyArabAda gocarIe jatAM temane bhUla na thAya tenuM dhyAna paNa rAkhavuM na paDe. are ! jayaNA pALavAno manamAM icchArUpa saMkalpa paNa temane jarUrI nathI. paga svAbhAvika rIte jayaNApUrvaka ja paDe. doSa lAge tevo nAno-sarakho vyavahAra temanAthI ajANatAM paNa na thAya. Aje paNa evA saMgItakAro che ke jemanI AMkhe pATo bAMdho, aDadhA ghenamAM hoya, tevA vakhate paNa temane vAjiMtra Apo to AMgaLIo tAlapUrvaka ja cAle; kalA siddha thaI gaI che. tema siddhayogInI kriyAo paNa judA ja staranI hoya che. hajI tevI kriyAo jIvAnaMda vaida Adi mitro A bhavamAM pAmyA nathI, te hajI AgaLanA bhavamAM pAmaze; paraMtu niraticAra kriyAo paNa AtmAmAM guNonA prabaLa saMskAra pADe che, kAraNa ke ArAdhanAmAM otaprota thaI gayA che. roja kalAkonA kalAko svAdhyAya kare paNa kyAreya manamAM ema na thAya ke keTaluM bhaNavAnuM ? tamane thoDIvAramAM thAka lAgI jAya che. temane to satata majA AvyA ja kare tethI svAdhyAya choDIne ADuM-avaLuM mana jAya ja nahIM. For Personal & Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 bhAvatIrtha-anuSThAna svAdhyAya-ciMtana-bhAvanA-vinaya-vaiyAvacca-tapa-dhyAna Adi yogomAM Akho divasa pasAra thaI jAya. vaLI sarva yogo akhalita che. A nAno-sUno puruSArtha nathI, topaNa lAkho varSomAM kyAreya adhIratA nahIM ke ATaluM karyuM topaNa haju mokSa kema nathI thato ? keTalI lAMbI sAdhanA karavAnI ? temanI dhIraja paNa akhUTa che. athAga parizrama che. sAdhanAnI aviratatA che. AthI ja phaLarUpe guNa AtmasAt thayA, je UMcA devalokamAM paNa temane jJAnAcAra-darzanAcAra bhUlAvatA nathI. bhogo bhogave topaNa anAsakti che, saMkleza jarAya nathI. chae mitrono mahAvidehamAM janma, niraticAracAritra ane samatAyoganI prApti H devalokamAMthI mahAvideha kSetramAM puSkalAvatI vijayamAM puMDarikINI nagarImAM vajasena tIrthakarane tyAM putra tarIke janmyA che. temAM RSabhadeva bhagavAnano jIva cauda mahAsvapnothI sUcita janAbha cakravartIrUpe janme che. bIjA cAra temanA nAnA bhAI bAhu, subAhu, pITha, mahApITharUpe janma che, jyAre zreyAMsakumArano AtmA anya rAjAnA putra suyazA tarIke janme che. nAnapaNathI temane vajanAbha sAthe atizaya prIti-bhakti che. AgaLa jatAM temanA ja sArathi banyA che. cAra bhAIo moTA bhAInA paDachAyA tarIke rahe che. pitA tIrthaMkara che, tethI uttama kula, saMskAra, sAmagrImAM koI khAmI nathI rahI; kAraNa ke tIrthakaro gRhastha jIvanamAM potAnAM kauTuMbika kartavyo adA karavAmAM paNa jarAya kacAza na rAkhe. tethI pAMceno suMdara uchera thayo che. jotajotAmAM sarva kaLAo pAmI yuvAvasthAne pAmyA che. pitA tIrthakarano dIkSA kalyANakano avasara Avyo tyAre vajanAbha rAjA tarIke nimAyA che. puNyayoge cha khaMDa jItI cakravartI thayA, topaNa bhogomAM Asakti nathI. sadA dharmabuddhi manamAM vadhatI rahe che. chelle mahAvairAgya sAthe tIrthakara pitA pAse chae jaNAe dIkSA lIdhI. cakravartImAMthI rAjarSi thayelA vajanAbhamuni sarva zAstrono pAra pAmI caudapUrvadhara zrutakevalI thayA. bIjA paNa munio agiyAra aMganA dhAraka uttama gItArtha thayA. A bhavamAM cauda lAkha pUrva sudhI avirata cAritra pALyuM che. eka pUrva eTale 84 lAkha guNyA 84 lAkha, arthAt 70,500 abaja varSa. tene guNyA 1 lAkha karo to jeTalAM varSa Ave te 1 lAkha pUrva varSa kahevAya. AvA 14 lAkha pUrva varSa athAga sAdhanA karI ucca kakSAnuM nirmaLa saMyama pALyuM, chatAM paNa te ja bhave AmAMthI koIno mokSa thayo nathI. vajanAbha zrutakevalIne saMyamanI sAdhanA karatAM e kakSAnI kriyAo che ke jenAthI AgalA 1. sanAbhiriva dharmasya, vRto vrtsnaabhibhiH| munibhirvajranAbho'pi, vijahAra vsundhraam||841|| svAminA vajranAbhena, bAhvAdyAH sa ca sArathiH / sanAthA jajJire pnycendriyaanniivaa'ntraatmnaa||842|| teSAM yogaprabhAveNa, sarvAH khelAdilabdhayaH / auSadhya iva zailAnAmAvirAsan shshitvissaa||843|| ... AsIdAzIvirddhizca, nigrhaa'nugrhkssmaa| teSAmanyA apyabhUvan, bahulaM bahulabdhayaH / / 880 / / labdhInAmupayogaM te, jagRhurna kdaacn| mumukSavo nirAkAGkSA, vastuSUpasthiteSvapi / / 881 / / For Personal & Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha-anuSThAna 121 bhavomAM surakSita thayelA guNo abhivardhita thAya che. eka pachI eka guNo siddha thavAnA cAlu che. zAstramAM temane siddhayogI kahyA che. AtmAmAM guNa siddha thAya tyAre by-product (AnuSaMgika phaLa) tarIke aneka labdhio svAbhAvika pedA thAya che; paraMtu AvA samabhAvamAM rahelA mahAtmAone tevI labdhionI koI icchA paNa hotI nathI. are ! icchA to zuM, tene cakAsavAnI utsukatA ke AturatA paNa nathI hotI. ekadama samatAmAM rame che. niraticAra cAritra karatAM paNa A UMcuM stara che. AkhA jIvana daramiyAna temaNe eka paNa labdhino kutUhalatAthI paNa prayoga karyo nathI. A parathI temanI samabhAvanI manodazA aMdAjI zakAya che. sattva, vairya, gAMbhIrya Adi guNo paNa siddha ja che. have je kriyA che te sahaja abhivyaktirUpe che. ahIM temanA AtmAe vizasthAnakanAM vize sthAnakonI utkRSTa bhAvathI ArAdhanA karI zreSTha tIrthakara nAmakarma nikAcita karyuM. bharata cakravartInA AtmA evA bAhumunie mahAtmAonI vaiyAvaccanA uttama yogathI bhogAyaka cakravartInAmakarma puNyAnubaMdhIpuNyarUpe bAMdhyuM. jyAre bAhubalInA AtmA evA subAhumunie munionI vizrAmaNArUpa zubhayoga dvArA advitIya bala, aizvaryadAyaka puNyAnubaMdhI puNyakarma bAMdhyuM. brAhmI-suMdarInA AtmA evA pITha-mahApITha muni dvArA thoDI bhUla thaI, tethI temaNe strIveda bAMdhyo. thokabaMdha puNyAnubaMdhI puNya bAMdhelA chae AtmAo aMte aNasaNapUrvaka samAdhithI kALa karI sarvArthasiddha vimAnamAM deva thayA. saMsAranA chellA mahemAno karmasattAnI chellI sarabharA bhogavavA ahIM AvanArA jIvo hoya che. temanuM mana eTaluM prazAMta thaI gayuM hoya che ke temane koI jAtanA zubha ke azubha Avego, icchAo rahI nathI. sarvArthasiddhavimAnanA devone zAstramAM vitarAgaTrAya kahyA che, gRhastha chatAM vItarAga jevuM mana. bhautika jagatanA utkRSTa bhogonI vacce rahevA chatAM, pAMca indriyonA bhogo satata bhogavavA chatAM, utkaTa kakSAnI paudgalika tRpti mANavA chatAM, temanuM mana jarA paNa vikAragrasta thatuM nathI; kAraNa ke AgalA bhavamAM akhaMDa paMcAcAra sevIne guNo AtmasAt karyA pachI ja tyAM janme che. have temanA AtmAne bhautika jagatanuM koI paNa aizvarya aMzamAtra AkarSaNa pedA karI zake tema nathI. A mahAsAdhako ATale sudhI pahoMcyA temAM bhAvatIrthano sahAro lIdho che. AgalA bhavomAM pAMca-pAMca bhAvatIrthone suMdara rIte sevyAM che. eka paNa tIrthane avagaNyuM che tevuM nathI. RSabhadevanA bhavamAM to janmathI siddhayogI che. dIkSA le tyArathI sahaja samatAmAM che. have guNo meLavavA temane sAdhanA karavI paDe tema nathI. tenI to sahaja abhivyakti ja kriyArUpe che. mAtra e guNorUpe AtmabhAvamAM ramatAM ramatAM sattAmAM bAkI rahelAM avarodhaka karmo khapAvavAnAM che. A parathI samajI zakAya ke guNavikAsanA tamAma tabakkAomAM kriyA prANarUpa che ja. itazca tIrthakRnnAmagotrakarmArjitaM dRddhm| svAminA vajranAbhena, viMzatyA sthaankairiti||882|| (triSaSTizallAvApuruSacaritra parva-2, sa-2) For Personal & Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha-anuSThAna 122 jaina kriyAkalApano mahimA : jainazAstromAM kahelI kriyA jyAM sudhI jIvaMta che, tyAM sudhI A jagatamAM ratnatrayI pAmavAno mArga avicchinna che, ane tethI kriyAthI ja zAsana avicchinna che. A kriyAnA vicchedamAM bhAvatIrthano viccheda samajavo. zAstrIya kriyAno saMghamAM abhAva thAya pachI sAdhusAdhvI-zrAvaka-zrAvikAno samudAya rahe topaNa tIrtha nAza pAmyuM kahevAya. te mAtra prANa vinAnuM kalevara, khokhuM gaNAya. prathama traNeya bhAvatIrtha gItArtha guru, dvAdazAMgI ane caturvidha zrIsaMghanA prANarUpa A ratnatrayI ane sUtrokta kriyAkalApa che. ratnatrayI prANa che te AgaLa samajAvyuM. tema jinazAsananI kriyAomAM evuM zuM rahasya che ke jenA kAraNe tene paNa anya bhAvatIrthonA prANa kahI zakAya ? A vAta samajavA jevI che. jagatamAM jeTalA dharmo che, te dareka dharmomAM anuSThAna to che ja. evo koI dharma duniyAmAM joyo nathI ke jemAM dharmAnuSThAno na hoya. anuSThAna vinAno, AcAra vinAno, kriyA vinAno dharma saMbhave nahIM. tethI anuSThAna, kriyAkalApa e koI navI vastu nathI; paraMtu jainazAstranAM anuSThAno aMge dAvo e che ke mokSasAdhaka sarvAga parizuddha anuSThAna ahIM ja che, bIje kyAMya nathI. A boasting (baDAI) nathI, jJAnI puruSoe tarkapUrvaka sthApita karyuM che. sarva dharmomAM pavitra anuSThAno che, potapotAnI pavitra kriyAo che, je anuyAyIne guNonI poSaka che. te kriyA karavAthI te te dharmanA anuyAyIone 1. sthaanaadyyoginstiirthocchedaadyaalmbnaadpi| sUtradAne mahAdoSa, ityAcAryAH prcksste||8|| tIrthano uccheda thaze' ityAdi AlaMbana paNa A avidhi anuSThAnamAM levuM yogya nathI. eTale "tIrthano viccheda na thAya te mATe avidhi anuSThAna karavA yogya che' e Alambana grahaNa karavA yogya nathI, kAraNa ke e pramANe sUtra viruddha karavAthI azuddha kriyAnI paraMparA cAlu rahe, ane tethI sUtrokta kriyAno viccheda thAya, te ja tIrthano uccheda che. kAraNa ke AjJArahita janano samudAya te tIrtha nathI, paNa zAstravihita ucita kriyAviziSTa sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikAno samudAya te tIrtha che. tethI avidhinuM sthApana karavAmAM zAstrokta kriyAno uccheda thavAthI paramArthathI tIrthano uccheda thAya che. zAstravihita kriyAno lopa karavo e kaDavAM phaLa ApanAra che. (jJAnasAra, aSTaka-27, zloka-8, mUla-Tabo) 2. ego sAhU igA ya sAhuNI sAvao ya saDDI y| ANAjutto saMgho seso puNa atttthisNghaao||13|| | (saMyasvarUpana) 3. maNDUkacUrNasadRzavilakSaNatadbhasmasadRzaklezakSayasya prvcnaadhigmpryojntvmupdrshitmaacaaryenneti| (tattvArthasUtra saMbaMdhakArikA zloka-19, u. yazovijayajI TIkA) * 'dvitIyaM tu'-kramaprAmANyAtsvarUpazuddhAnuSThAnaM punaH, 'yamAdyeva-paJcayamapaJcaniyamarUpameva tat kIdRzamityAha-'lokadRSTyA'sthUlavyavahAriNo lokasya matena, vyvsthitN-prsiddhm| ata eva na-naiva, yathAzAstrameva, zAstrasadbhAvaH zAsanAd duHkhatrANAccocyate, tacca jainmev| yathoktam - "zAsanasAmarthyena tu, saMtrANabalena caanvdyen| yuktaM yattacchAstraM, tatatsarviviviyana" | ki.rati 188] (goLavivuM, zno-ra3, TIva) For Personal & Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 bhAvatIrtha -anuSThAna lAbha paNa thAya che, tema kahevAmAM amane vAMdho nathI. taTasthatAthI mUlyAMkana che. mAtra dAvo e che ke jainazAsanamAM jevuM sarvAMga parizuddha anuSThAna che, tevuM bIje kyAMya nathI; ane temAM ja bhavacakrathI sAMgopAMga pAra pamADavAnI tAkAta che. bIjA dharmanA anuSThAnothI bhale amuka guNonI prApti, vRddhi thaI zake, paraMtu saMsArane pA2 pamADavAnI tAkAta jinakathita kriyAne choDIne bIje kyAMya nathI. tethI tene bhavodhitAraka bhAvatIrtha kahevuM che. bIjA dharmanAM anuSThAnone ame vakhoDatA nathI, tenI niMdA nathI karatA. saMsAranI pApakriyA kare tenA karatAM loko te te dharmanI dharmakriyA kare to teTaluM sAruM ja che. koI nATaka, sinemA, TI.vI. jue, kAmavikAranI vAto kare, niMdA-kuthalI kare, pApanAM kAma kare, tenA karatAM zaMkaranA maMdiramAM jaIne zaMkaranI dilathI bhakti kare, to ame kahIe ke sAruM ja che. te te dharmanA anuSThAnonA ame virodhI nathI, paNa pakSapAta vinA tulanA karIe to saMsArane mULamAMthI ukheDI nAMkhavAnI tAkAta tIrthaMkarakathita anuSThAnamAM ja che, A vAta dAkhalA-dalIla sAthe puravAra karI che je ApaNe vicAravAnI che. sabhA : bIjA dharmanI anumodanA karI zakAya ? sAhebajI : jeTaluM sAruM hoya teTalI anumodanA karavAnI, na karo to samyaktva Take nahIM. bIje sAruM hoya topaNa tenI niMdA karavAnI, tevuM bhagavAne kahyuM nathI, UlaTuM anumodanA-prazaMsA karavAnI AjJA karI che. sabhA H te kAMkSA na gaNAya ? anya dharmanI prazaMsA to samakitamAM lAMchanarUpa che ne ? sAhebajI H tame zAstravacana ekAMte pakaDyuM che. zAstromAM samakitanA aticAramAM 'mithyAdRSTi taNI pUjA-prabhAvanA dekhI prazaMsA kIdhI' tene samakitano aticAra kahyo che. bIjI bAju pU. upAdhyAyajI. mahArAjAe amRtavelanI sajjhAyamAM kahyuM che ke - - "anyamAM paNa dayAdika guNo, jeha jinavacana anusAra re; sarva te citta anumodIe, samakita bIja niradhAra re. cetana" teo ja kahe che ke bhagavAnanA vacana anusAra je kAMI paNa anya dharmamAM sadguNasadAcAra che, tenI avazya anumodanA karavI, e ja samakitanuM bIja che.' sabhA H A virodhAbhAsa kema ? sAhebajI H tamane bemoDhAnI vAta lAge, paNa saMdarbha samajavo jarUrI che. anya dharmamAM badhuM ja anumodanIya ke prazaMsApAtra che tevuM kahevAno bhAvArtha nathI; paNa tyAM jeTaluM adhyAtmapoSaka che, AtmAne mokSamArgamAM caDAve tevuM che, tenI anumodanA-prazaMsA karavAnI kahI che. je bhagavAnanA 1. paraH sahasrAH zaradAM pare yogamupAsatAm / hantArhantamanAsevya gantAro na paraM padam / / 29 / / (pA. yazovinayanI dhRta dvAtriMzaddhAtriMziA, vatrIsI-4, zno-21, mUla) For Personal & Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 bhAvatIrtha-anuSThAna vacanathI viruddha vAto che tenI anumodanA-prazaMsA karo to doSa che. anya dharmomAM badhuM ja kharAba che tevuM bolavuM te dveSa sUcave che. tyAM paNa indriyonA vikAro toDe, AtmAnA brahmacarya Adi guNone poSe, virAga dvArA mokSamArga tarapha laI jAya tevI vAtonI, tevA anuSThAnanI niMdA-TIkA karavI te guNanuM mAtsarya (irSA) sUcave che. tenI prazaMsA-anumodanA karIe to ja guNAnurAga Take, je samakitanuM bIja che. hA, tyAM paNa saMsArapoSaka, artha-kAmanA lakSyavALI kriyAo ke upadezanI prazaMsA karavI te mithyAtvapoSaka hovAthI aticAra che. mithyASTinI prazaMsA na ja karAya tevo ekAMte niyama hoya to Thera Thera zAstramAM lakhyuM ke mArgAnusArInA guNonI prazaMsA karavI, A vAta asaMgata thaze. prathama guNasthAnakamAM rahelo mArgAnusArI jIva mithyAdRSTi ja hoya che. anyadharmamAM paNa tevA jIvo hoya ane jainadharmamAM paNa hoya. temanA sutanI anumodanA hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAe vItarAga stotranA sattaramA prakAzamAM darzAvI che. kta sukRtaM zizvi, naitritayAparam tatsarvasanumoDa6, mAmAtrAnulApi rUA" paMcasUtranA prathama sUtranI TIkA lakhatAM pU. sUripuraMdara zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAe paNa A vAta darzAvI che. hA, anya dharmamAM rahelA kadAgrahI, gADha mithyASTi, mokSamArgathI bahAra hoya tevA jIvonA guNonI ke sukRtanI prazaMsA na karAya; kAraNa ke temanA guNo paNa saMsAravardhaka che. A vibhAga samajavAnI jarUra che. sabhA : anyadharmanA anuSThAnanI paNa prazaMsA karAya ? sAhebajI : pU. upAdhyAyajI mahArAjAe kahyuM ke "anyadharmanAM anuSThAna traNa prakAranAM che". ApaNe tenuM vivecana AgaLa karIzuM. atyAre to anyadharmanAM anuSThAnomAM AMzika tArakatA hoya to paNa sAMgopAMga tArakatA nathI. tethI te jagatamAM pravartatA hoya topaNa bhAvatIrtha hayAta che tema na kahevAya. jainadharmanAM anuSThAno jyAM sudhI AcaraNarUpe jIvaMta pravarte che, tyAM sudhI ja bhAvatIrtha hayAta che, tema kahevAya; teTaluM ja sthApita karavA mAMguM chuM. 1. evaM sarveSAM devAnAm indrAdInAm, sarveSAM jIvAnAM sAmAnyenaiva bhavitukAmAnAmAsannabhavyAnAM kalyANAzayAnAM zuddhAzayAnAm, eteSAM kim? ityAha-mArgasAdhanayogAn sAmAnyena kuzalavyApArAn, 'anumode' iti kriyaanuvRttiH| bhavanti caiteSAmapi mArgasAdhanayogAH, mithyAdRSTInAmapi gunnsthaanktvaabhyupgmaat| (paJcasUtra prathama sUtra A. haribhadrasUrijI kRta TIkA) For Personal & Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha- anuSThAna 125 siddhaM siddhatthANaM, ThANamaNovamasuhaM uvagayANaM / kusamayavisAsaNaM, sAsaNaM jiNANaM bhavajiNANaM ||1|| | (atita pray20 sno-1) anaMta upakArI anaMta jJAnI zrI tIrthaMkara paramAtmA mahAmaMgalakArI ane sarvotkRSTa evA A dharmatIrthanI sthApanA kare che. prathama cAre bhAvatIrthanI prApti chatAM pAMcamAmAM puruSArtha vinA bhavasAgarano aMta azakya : je jIva AtmakalyANa karIne bhavasAgarathI taravA mAMge che, tevA jIve gItArtha guru, satuzAstra ane caturvidha zrIsaMghanuM AlaMbana pAmI ratnatrayInA mArge prayANa karavuM paDe. ratnatrayInA mArganuM sAdhana tene anurUpa dharmAnuSThAna che. mokSamArgane khAlI jANavA ke samajavAthI kArya siddha thatuM nathI. parAkASThA sudhI pahoMcavAno puruSArtha to jAte Adaravo paDe ja. ArAdhanAmAM manavacana-kAyAno je puruSArtha karavAno che, te dharmAnuSThAnarUpa ja che. tethI je vyakti taravA icche, paraMtu dharmAnuSThAnamAM prayatna na Adare, to bIjAM cArebhAvatIrtha upalabdha chatAM bhavasAgarathI pAra pAme nahIM. ApaNe sahue taravuM hoya to dharmAnuSThAna karavAnI taiyArI rAkhavI joIe. je kriyA AtmAmAM zubhabhAva jagADe ane guNanuM poSaNa kare te dharmAnuSThAna : anuSThAna zabda ja sUcave che ke manuSThIte vat tat manuSThAnam jene AcarI zakAya te anuSThAna, kriyArUpa pravRtti. tenI AgaLa dharma zabda lagADIne e kahevuM che ke duniyAmAM kriyAo aneka prakAranI che, temAM je je kriyAo doSa-vikArapoSaka che, te dharmAnuSThAna nathI. dharmAnuSThAna kone kahevAya tenI zAstrakAroe suMdara zabdomAM vyAkhyA ApI ke je kriyA svabhAvathI ja tamArA AtmAmAM zubhabhAva jagADe, guNanuM poSaNa kare, te kriyA dharmAnuSThAna; ane je kriyA svabhAvathI ja tamArAmAM doSa-vikAranI vRddhi kare, saMkliSTa bhAva jagADe, te tamAma kriyA adharmAnuSThAna. 1. dharma-caityavandanAdyanuSThAnarUpe / (vivu, sno-382, TI) * yacca te dhyeyanAnAtvamasti sNsaar(sNshy)kaarnnm| tatrApi paramArtho'yaM, nishcyaayaavdhaarytaam||1018 / / badhnAti bhAvaiH saMkliSTaH, pApaM puNyaM tthetraiH| AtmA samAhito'tyantamaudAsInyena mucyte||1019|| svabhAva eva jIvasya, yat tathA prinnaambhaag| badhyate puNyapApAbhyAM, mAdhyasthA(thyA)ttu vimucyte||1020 / / tatra hiMsAdyanuSThAnAd, bhavanti bhrmkaarkaat| saMkliSTAzcittakallolA, dehe'pathyAd yathA gdaaH||1021|| tathA dayAdyanuSThAnAjjAyante sthairykaarkaat| prazastAzcittakallolA, yathA pathyAt sukhaasikaaH||1022|| (vairAthati sarja-8) For Personal & Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 kriyA anurUpa bhAvanI janmadAtrI che : A duniyAmAM kriyAonuM vargIkaraNa karavuM hoya to be vibhAgamAM karI zakAya. ghaNI kriyAo evI che ke je ka2vAthI ApameLe tamArA hRdayamAM Aveza, ajaMpo pedA thAya. tamAruM mAnasa krUra, kaThora, svArthI, saMkucita thAya. A kriyAo guNadharmathI ja azubha kriyAo che. jema popa myujhika sAMbhaLavAmAtrathI tamArI naso dhama-dhama thavA lAge, hAtha-pagamAM unmAda Ave, Avega sAthe nAcavA lAgo. te vakhate manobhAvo zAMta rahetA nathI. kriyAnI mAtra halanacalanarUpe zarIra upara ja asara che tema nathI, mana paNa prabhAvita thAya che. kriyAono bhAva sAthe saMbaMdha che. jevI kriyA hoya tevA bhAva thavAnI 99 % saMbhAvanA che. hiMsAnI kriyA kare ane komaLatAno bhAva pragaTe tevuM prAyaH banatuM nathI. hoTalamAM jAtajAtanI vAnagIo khAvAnI kriyA karo ane anAsaktino bhAva pragaTe tevuM banatuM nathI. tyAM AsaktinAM bhAva ja. thavAnA. lagnano varaghoDo caDe tyAre tamArA manamAM mohanA bhAvo ApameLe UchaLe che. kriyA hoya tevA bhAva thAya. anuSThAna ane bhAvano paraspara saMbaMdha che. tenuM avalokana karo to samajAze ke jIvanamAM badhI kriyAo, badhAM anuSThAno sa2khAM nathI. amuka anuSThAna evAM che ke je tamArA AtmAmAM sahajatAthI zubhabhAva pedA kare, jyAre amuka anuSThAna evAM ke je tamArA manamAM azubhabhAva pedA kare. je zubhabhAva pedA kare tene dharmAnuSThAna kahIe chIe ane je azubhabhAva pedA kare tene adharmAnuSThAna kahIe chIe. dharmAnuSThAna ane adharmAnuSThAna H kriyA ane manobhAvono ghaniSTha saMbaMdha che. bhAva ane kriyA ekabIjAthI saMpUrNa vikhUTA nathI. bhAva ane kriyAnuM kudaratI anusaMdhAna samajavA jevuM che. jJAnIoe saMsA2nI kriyAne adharmAnuSThAna kahyuM; kema ke tenAmAM azubhabhAva jagADavAnI tAkAta che. sAMsArika kriyAothI virodhI kriyA te dharmAnuSThAna kahyAM; kema ke temAM zubhabhAva jagADavAnI zakti che. baMgalo baMdhAvavAnI kriyAne adharmAnuSThAna kahyuM; kAraNa ke te kriyAmAM tamArA manamAM Asakti-moha 1. tasmin - vAkkAyanirodhe kRte sati prAyaH zubha eva bhAvo jAyate nAzubha: / azubhavAkkAyapravRttilakSaNasahakArikAraNAbhAvAt / pariNAmo hi karmmavipAkodayavazAdudito'pi sAtatyena pravRttau svAnukUlavAkkAyaceSTAdisahakArikAraNamapekSate yathA prIpo nirvAtasthAnAvIti(ni??), bhAvatIrtha -anuSThAna (dharmasaMpradaLI mAna-2, zlo-24, TIjA) 2. gehApaNAGgasatkAra-kuTumbodvAhavastrajAH / SaDArambhA vinA pratyArambhaM pApAya gehinAm / 136 / / prAsAdaH pauSadhAgAraM, devArcA''stikagauravam / tIrthayAtrA saGghapUjA, pratyArambhAH zubhAya SaT / / 137 / / (paM. sumativijaya gaNi kRtA upadezakalpavalliH) For Personal & Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha-anuSThAna 127 jagADavAnI zakti che. upAzraya baMdhAvavAnI kriyAne dharmAnuSThAna kahIzuM; kema ke temAM zubhabhAva jagADavAnI zakti che. baMne makAna che. baMne iMTa-cUno-pattharathI ja bane che. baMnemAM pAyo khodavo paDaze. mAla-sAmAna-bAMdhakAmanI prakriyA badhuM sarakhuM hovA chatAM, eka pApanI kriyA, bIjI dharmanI kriyA; kAraNa ke baMgalAmAM mamatva vadhAravAnI zakti che, upAzrayamAM mamatva toDavAnI zakti che. upAzraya bAMdhavA zubhabhAva jarUrI che, baMgalo baMdhAvavA azubhabhAva jarUrI che. baMgalo moja-majAnA sAdhana tarIke baMdhAvAya che. tamArI sukha-sagavaDanI svArthI ciMtA temAM samAyelI che. jyAre upAzraya moja-majA karavA mATe nathI, dharmArAdhanAnA sAdhana tarIke nirmANa karAya che. bhAvono ja moTo taphAvata che. tethI kriyA bhAvothI vibhAjita karAya che. saMkliSTa pariNAmajanaka kriyA adharmAnuSThAna, zubhabhAvajanaka kriyA dharmAnuSThAna H saMkliSTa pariNAma jagADe tevI sarva kriyAone zAstre adharmakriyA kahI, ane zubhabhAva jagADe tevI tamAma kriyAone zAstramAM dharmAnuSThAna kahyAM. eTale dharmakriyA ane adharmakriyAnAM dhoraNa nakkI che. A standard universal (dhoraNa sArvatrika) che, kriyAonI natural propertyne (svAbhAvika guNadharmane) AdhAre vAta che. tethI game te dharmanAM anuSThAna lo, A mApadaMDathI jainadharma tenuM dharma-adharmamAM vibhAjana ka2ze. anuSThAnano A mApadaMDa jainadharma ke bIjA dharmavALA mATe judo nathI. samAna tola-mApathI vargIkaraNa karavuM taTasthatA che. temAM bhedabhAva ke pUrvagraha nathI. 'are ! saMsAranI kriyAone paNa pApakriyA A dhoraNathI ja kahI che. temAM kaMI sAMsArika kriyAo pratye halakAInI buddhi nathI. vAstavamAM tame vepAra karo, kuTuMba calAvo, saMtAnonuM pAlana-poSaNa karo, haro-pharo, indriyonI moja-majA karo te sarva kriyAne pApakriyA kahI; kema ke te kriyAomAM kudaratI rIte azubhabhAva pedA karavAnI zakti che. are te kriyAonuM driving force (prerakabaLa) ja mamatA vagere azubhabhAva hoya che. dIkarAne uche2vA mamatA joIe. mamatAthI ja tame tamArA dIkarAne vahAlathI ucherI zako cho, paraMtu pADozInA dIkarAne uche2I nathI zakatA; kema ke tyAM mamatA nathI. eTale ja tame pADozInA dIkarAne uche2o to ame paropakAra karyo tema kahIe, kAraNa ke pArakA dIkarAne uche2vA zubhapariNAma joIe. 1. atha kathamazubhapariNAmabIjatA grAmAdiparigrahatatphalaparibhogAderityata Aha NiyameNa ya asuho cciya pariNAmo tammi sai muNeyavvo / kiM dAhagovi aggI sannihitaM na DahaI kaTThe ? ||1012|| niyamena - avazyaMtayA azubha eva pariNAmastasmin grAmAdiparigrahAdau sati jJAtavyaH tasya tathAsvabhAvatvAt / etadeva prativastUpamayA nirdizati - 'kiM dAhetyAdi' kiM dAhako'pyagniH sannihitaM kASThaM na dahati ?, dahatyevetibhAvaH / evamatrApi agnisamo grAmAdiparigrahAdirdAhatulyazcAzubhapariNAmaH sa kathaM grAmAdiparigrahe sati na bhavatIti ? / / 1012 / / (dharmasaMpradaLI mAna-2, zlo-2012, mUtra-TIvA) For Personal & Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 bhAvatIrtha-anuSThAna ahaM ane mama'thI thatI kriyAo adharmAnuSThAna : saMsAranI badhI ja kriyAo svArtha ke aha, mamathI thAya che. jemAM svArtha ke ahaM, mama bharAyA, tevI badhI kriyAo azubhabhAva prerita hovAthI pApakriyA ja che, mATe ame saMsArI kriyAone adharma-pApakriyA kahIe chIe; jyAre dharmAnuSThAnamAM kudaratI zubhabhAva jagADavAnI tAkAta che. A vyAkhyA jainadharme koI cokkasa vyakti ke cokkasa saMpradAyane sAme rAkhIne karI nathI, A universal (sarvavyApI) vAta che. game tyAre, game tyAM, game te anuSThAna dharma che ke adharma che tenuM mUlyAMkana karavAno A mApadaMDa che. mAtra zubhabhAva preraka ke azubhabhAva preraka te ja kriyAmAM nakkI karavAnuM che. sabhA : koI pADozInA bALakane paNa mamatAthI uchere to ? sAhebajIH jo bALaka pratye suMdaratA AdinA kAraNe vahAla jAgyuM hoya, chatAM bhaviSyamAM mane upayogI thaze, mAro banaze, tevI saMbhAvanA na hoya to ucheramAM bhoga ApavAno Avaze, je mATe udAratAno pariNAma jarUrI che; paraMtu mane upayogI paNa thaze ja tevI AzA hoya, ane puNyazALI pADozInA dIkarAne mamatAthI uchero, to tyAM paNa pApa baMdhAya; paNa te kyAreka banatI ghaTanA che. sAmAnya rIte saMbaMdha vinA pArakA mATe bhoga ApavA paropakArano bhAva joIe, tethI tene zubhakriyA kahevAya che. A ja dalIlathI tamArA dIkarAne jamADo te pApakriyA che, ane sAdharmikane jamADo to te dharmakriyA che. sabhA : potAnA chokarAnuM pAlana kare te adharma che, to temAM gharmane joDavo hoya to zuM karavuM ? sAhebajI : hA, te kema joDavo te bhagavAne batAvyuM che. saMtAna pratye paNa mamatA, svArthavRtti saMpUrNa tyAgIne mAtra zubhabhAvathI tenA hita mATe uchera kare, to tevAne pApa na baMdhAya, puNya ja baMdhAya, tenI nA nathI; paNa te tenI vyaktigata vizeSatA thaI, hakIkatamAM anuSThAna to pApanuM ja che. are ! koI bApa evo hoya ke dIkarAnAM lagna karIne paNa puNya bAMdhe, to te bApanI vizeSatA che, eTalAmAtrathI lagnanI kriyAne dharmAnuSThAna na kahevAya; kAraNa ke lagnanI kriyAmAM to svAbhAvika rIte ja mohavRddhi karavAno guNa che. je je kriyAo dharmAnuSThAnanI vyAkhyAmAM AvI zake, tene ja zAstra dharmAnuSThAna kahevA taiyAra che. jema khAdyapadArthomAM miThAI vagere amuka vAnagIo evI hoya che ke je zarIrane poSaNa, zakti, baLa Ape; jyAre amuka kaDavI vastuo evI hoya che ke je khAvAthI zarIranA baLano kSaya thAya. A te te vAnagIonA svAbhAvika guNa thayA. tema kriyAomAM paNa svabhAvika guNakAritA, doSakAritA hoya che, je koIe pedA karI nathI. anAdikALathI A vizvamAM kriyAonA guNadharma kriyAo sAthe joDAyelA che. IzvarasthAne rahelA tIrthaMkaro paNa kriyAone pedA karatA nathI, mAtra te For Personal & Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - anuSThAna 129 kriyAonI guNavattAnA AdhAre tenuM dharma-adharmamAM vibhAjana karI batAve che. tethI ratnatrayInI jema kriyAkalApa-anuSThAnarUpa bhAvatIrtha paNa apekSAe zAzvata che; te koInuM sarjana nathI, sadAkALathI cAlyuM Ave che. A saMsAramAM bhautika kriyAo kyAreya nahotI tevuM nathI, tema AdhyAtmika kriyAo paNa kyAreya nahotI tevuM nathI. AdhyAtmika kriyAo AtmAnA guNo tarapha laI jAya che, sAMsArika kriyAo kAma-krodha Adi vikAro ke aha-mama tarapha laI jAya che. dharma-adharmanI vyAkhyA pAradarzaka che. hA, nizcayanayathI sanAtana-zAzvata vahetuM kriyAkalApa-anuSThAnarUpa bhAvatIrtha paNa, vyavahAranayanI apekSAe Adi-aMtavALuM che; kAraNa ke je je kSetramAM bhAvatIrthakara thAya te saMghasthApanAnA avasare ratnatrayIpoSaka kriyAmArgane paNa vidhipUrvaka pradAna dvArA pravartAve che, je temanA zAsanamAM jyAM sudhI AcaraNarUpe jIvaMta rahe tyAM sudhI tIrtha avicchinna rahyuM tema kahevAya. jinakathita kriyAomAM evI vizeSatA che ke jenA jIvaMta AcaraNathI paripUrNa dharma kevo hoya tenI sugamatAthI oLakha thAya, ane tene anusaravAthI karmono sarvAgI kSaya thAya; paraMtu lokamAM tevI kriyAonuM jIvaMta AcaraNa na hoya to ApameLe sAmAnya jIvone paripUrNa dharma oLakhAvavo ke samajAvavo paNa duSkara che, to AcaraNa dvArA karavAnI vAta to kyAM karavI ? tethI zAstrAnusArI kriyAnI jIvaMtatAmAM ja tIrthano aviccheda darzAvyo che. duniyAnA dharmonAM anuSThAnonuM traNa prakAramAM vargIkaraNa : dareka dharmamAM anuSThAna to che ja, paNa te badhAM anuSThAna zuddha dharmAnuSThAna che tevuM jainazAstro kahetAM nathI. anyadharmanAM anuSThAnonuM universal criteria (vizvavyApI mApadaMDa) anusAre traNa vibhAgamAM vargIkaraNa karela cheH (1) te te dharmamAM evAM anuSThAna paNa che ke je nAmanAM anuSThAna che, paraMtu vAstavamAM adharmAnuSThAna che, (2) amuka anuSThAno evAM che ke je vAstavamAM dharmAnuSThAna che ane (3) koI anuSThAno evA paNa che ke jemAM dharma-adharmanI bheLaseLa che, mizraNa che. traNa category - (1) dharmane nAme pure adharmaanuSThAna, (2) saune mAnya bane tevAM dharmaanuSThAna ane (2) AMzika dharma ane AMzika adharmanA zaMbhumeLA jevuM anuSThAna. A vargIkaraNa, mananA bhAvane saMkliSTa kare te adharmaanuSThAna, ane mananA bhAvane nirmaLa kare te dharmaanuSThAna, tenA AdhAre ja samajavuM. AmAM koI pArakA ke potAnA evA bhedabhAvano dRSTikoNa nathI. sabhA : saMkliSTa eTale ? sAhebajI : jenAthI tamAruM mana saMtApa-duHkha anubhave che, tevA becenI-vyathA-vyAkuLatA 1. itazcA'nyadA gato'hamantaraGge kliSTamAnasA'bhidhAne nagare, tacca kIdRzam? AvAsaH sarvaduHkhAnAM, nssttdhrmnissevitm| kAraNaM sarvapApAnAM, durgtidvaarmnyjsaa||1|| (35miti prastAva-4) For Personal & Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 bhAvatIrtha-anuSThAna pedA karanArA mananA azubhabhAvo, tene saMkleza kahevAya che, je tamArA AtmAne duHkha ja Ape. azubhabhAvane ekAMte duHkhadAyaka kahyA che. koInA paNa manamAM azubhabhAva pedA thAya ane tenA AtmAne saMtApano anubhava na thAya tevuM bane ja nahIM. hA, te vyaktine bhAna na hoya tethI na samaje te banI zake. tamane koI vyaktine mAravAnuM jhanUna caDe, to tyArathI ja tamArA manamAM Avega-becenI cAlu thaI jAya. bhale pachI tame tene sparza paNa na karI zako. jJAnIoe kriyAonA svAbhAvika guNadharmonA AdhAre zubha-azubhanuM vargIkaraNa karyuM che. (1) adharmaanuSThAna : vaidika dharmamAM hiMsaka yajJa darzAvyA che, jemAM pazuono vadha ane homa thAya che. vaLI A vadha ke homa karanArane yajJa dvArA svarga joIe che. potAne svarganI kAmanA che, eTale ke paralokamAM potAnI vAsanAnI tRpti mATe bhoga-vilAsa pAmavA A vyakti dharmanA nAme homahavana kare che. tene zAstramAM pure adharmaanuSThAna kahyuM che. jema gharAka pArakhuM na hoya to ustAda vepArI soe so TakA nakalI mAla padharAvI de, tema anuyAyIne dharmanA nAme adharmanI kriyA ja dekhADelI che. musalamAnomAM idanA nAme bakarA vagere vadhere che, te paNa AvAM ja adharmaanuSThAna che. A kriyA karatI vakhate ja mana krUratA Adi azubhabhAvothI gherAI jaze. sabhA H allAha pratye samarpaNa che ne ? sAhebajI : hA, paNa allAha pAsethI balidAna ApIne badalAmAM zuM joIe che ? potAnI 1. tathA-hiraNyadAnaM godAnaM, dharAdAnaM muhurmuhuH / snAnaM pAnaM ca dhUmasya, paJcAgnitapanaM tthaa||182|| tarpaNaM caNDikAdInAM, tiirthaantrnipaatnm| yaterekagRhe piNDo, gItavAdye mahAdaraH / / 183 / / vApIkUpataDAgAdikAraNaM ca vizeSataH / yAge mantraprayogeNa, mAraNaM pazusaMhateH / / 184 / / kiyanto vA bhaNiSyante? bhuutmrdnhetvH| rahitAH zuddhabhAvena, ye dharmAH kecidIdRzAH / / 185 / / sarve'pi balinA'nena, mugdhaloke prapaJcataH / te mithyAdarzanAvena, bhadra! jJeyAH pravartitAH / / 186 / / paJcabhiH kulkm| (miti prastAva-4) * ajJAninAM tu yatkarma, na tttshcittshodhnN| yaagaadertthaabhaavaan-mlecchaadikRtkrmvt||28 / / na ca tatkarmayoge'pi, phlsngklpvrjnaat| saMnyAso brahmabodhAdvA, sAvadyatvAsvarUpataH / / 29 / / no cedityaM bhavecchuddhi-gohiMsAderapi sphuttaa| zyenAdvA vevihitakriSAnupatnakSapAtAArUnA sAvadharma no tamAlAyaM varNavatA .. TrU8TI (madhyAtmasAra, ghara-25) 2. bhUttimaH pazumAtrAmeti' bhUtinI kAmanAvALo pazuno homa kare ityAdi zrutinA anusAra te sakAma yajJo kahyA che. (28-2) (jJAnasAra, aSTaka-28, zloka-2, Tabo) * yathA yAdRcchikyAM yAgIyAyAM ca hiMsAyAM svopabhogamAtraphalabhUtikAmanAlakSaNakliSTabhAvAvizeSe'pi tadvizeSAzrayaNaM vaidikAnAM dRssttisNmohH| (SoDazava-4, zno-22, 35. yazovinayanI vRtta TIvA) For Personal & Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha-anuSThAna 131 vAsanAnI pUrti ja karavI che. tethI A badhAM anuSThAna azubha ja che. AgaLa-pAchaLa ane vacce badhe ja garabaDa che. dharma to zodhyo paNa jaDe nahIM. kriyA juo to temAM zubhabhAvanuM nAma-nizAna maLe nahIM. koIne kyAreka tevA anuSThAnamAM zubhabhAva thAya, topaNa te kriyAnA pratApa nathI, mAtra te vyaktinI potAnI lAyakAtanA kAraNe che. hoLI Adi anuSThAno paNa tevAM ja che, jemAM mAtra dhIMgAmastI, tophAna, vikArapoSaka pravRttio, maryAdAno bhaMga hoya che. guNakArI kriyA dekhAya ja nahIM. AvAM anuSThAna spaSTa adharmanAM anuSThAna che. sabhA : vedamAM kahyuM che ke yajJa karavA. mATe zAstra pratyenI zraddhAthI yajJa-yAga kare to ? sAhebajI : vedamAM ja svarganI kAmanA mATe yajJa karavAnA kahyA che, chatAM zAstranI AMdhaLI zraddhAthI karavA hoya to yajJamAM pahelAM pote ja homAya ne ? nirdoSa pazuone bhoga banAvavAnI jarUra nathI. are ! vedAMtIo paNa AvA vedavAkyone amAnya karatAM jaNAve che ke "pazuone homavAthI dharmanI vicAraNA te ajJAnarUpI ghora aMdhakAramAM garakAva thavA jevuM che. kAraNa ke hiMsAthI dharma' e traNa kALamAM asaMbhavita che. pU. haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAe lakhyuM ke "je zAstro tarka ane pratyakSathI viruddha vAta kare che, te zAstrone dariyAmAM padharAvI devAnAM'. ahIM prAmANikatAthI vizleSaNa kastAnI vAta che, pUrvagrahathI samIkSA nathI karavAnI. taTasthatA gumAvIne koI dharma pratye AkSepa karavo te paNa pApa ja che. taTastha sajjana mANasa paNa kriyAnuM mUlyAMkana karIne nakkI karI zake ke AvAM anuSThAna te adharma ja che, dharmanA nAme pApAcAra che. koI 1. Naya kucchiyA taI jaM bhaNiyaM taM savvahA ajuttaM tu| nANIhiM kucchiyacciya taheva vedNtvaadiihiN||893|| na ca kutsitA-jugupsitA 'taItti sakA hiMseti yadbhaNitaM tatsarvathA ayuktmev| turevkaaraarthH| yasmAt jJAnibhiHyathAvasthitasakalavastutattvavedibhiH sA kutsitaiva-jugupsitaiva, tathaiva vedaantvaadibhirpi||893|| etadeva bhAvayatiaMdhammi tamammi khalu majjAmo pasuhiM je jyaamotti| emAdi bahuvihaM kiM bhaNitaM vedNtvaadiihiN||894 / / yadi hiMsA na kutsitA tataH andhe tamasi khalviti gAthApUraNe majjAmo vayaM ye pazubhiryajAmahe ityevamAdikaM kiM kasmAdbhaNitaM vedAntavAdibhiH?, tathA ca tadgranthaH- "andhe tamasi majjAmaH, pazubhirye yjaamhe| hiMsA nAma bhaveddho, na bhUto na bhvissyti||1||" iti|| AdizabdAt "agnirmAmetasmAt hiMsAkRtAdenaso munyctu"| chAndasatvAnmocayatu ityarthaH, ityAdiparigrahaH / / 894 / / (thasaMpradaoft mA-2, sno-823-824, mUta-TIvA) 2. aagmetyaadi| AgamatattvaM jJeyaM bhvti| tatkathaM jnyeyN?| dRSTaM pratyakSAnumAnapramANopalabdham, iSTam-Agamena svavacanairevAbhyupagataM, tAbhyAmaviruddhAni vAkyAni yasminnAgamatattve tat dRSTeSTAviruddhavAkyaM tdbhaavstyaa| yo'rthaH pratyakSAnumAnAbhyAM paricchidyate tasmin yadi Agamatattvamapyavirodhi bhavati tadviruddhasya pratyakSAnumAnAbhyAmeva nirAkaraNAt, pratyakSAnumAna-viruddhasyAgamasyApramANa[Ni pra.]tvAt, svavacanairevAgamenAbhyupagate'rthe pradezAMtaravartinA'syaivAgamasya vacanaM yadi virodhi na bhavedityarthatastat AgamatattvamiSTadRSTAvirodhivAkyaM bhavati, prspraavirodhivcnmityrthH| (SoDazava-2, snovara-20, yazobhadrasUri kRta TIvaThA) For Personal & Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 bhAvatIrtha-anuSThAna dArU pIvo tene paNa dharma kahe, A duniyAmAM evA paNa mata-saMpradAya che ke je dArU-vyabhicArane paNa dharma sthApita kare che. jema vAmapaMtha, rajanIza vagere. purANomAM paNa AvI vAto che, vAMcyA pachI kahuM chuM, vyabhicArane ja dharma sthApita karyo hoya. islAmanI hidata che, jemAM temanA sAmAjika nIti-niyamo darzAvyA che. temAM Ave che ke koI strIe durAcAra karyo hoya ke pati-patnIne chUTAcheDA levA hoya, to tenA upAyamAM vyabhicArane dharma batADyo che. AvI vAtone paNa svIkArI laIe to A duniyAmAM dharmaanuSThAna ane adharmaanuSThAnanuM demarcation (sImAMkana) raheze ja nahIM. mAtra zAstrano game tevo billo ke mahorachApa na cAle. hiMsAasatya ke corI-vyabhicAranI kriyAo azubhabhAvathI thatI hoya che, temAM prerakabaLa paNa azubha hoya che, svArtha ke vAsanApUrti ja che. te badhAM dharmanA nAmathI nIkaLelAM tUta che. buddhizALIe dharmanA nAme temAM phasAvuM na joIe. dharma Avo vikRta hoya to adharma kone kahevo ? te zodhavA nIkaLavuM paDaze. are ! guMDA-badamAza-khUnIonI paNa niMdA karavAnI na rahe, UlaTA temane biradAvavA paDe. dharmanAM anuSThAna cokkasa che, buddhizALI mANasa tene ja dharma tarIke svIkAre. sabhA : te loko adharma kone kahe che ? sAhebajI : te temane pUchI Avo. A koInI vyaktigata TIkA nathI. dharma-adharmano bheda zAzvata che. te kriyAonA guNadharmathI ja nakkI karI zakAya, temAM UlaTa-sulaTa karanAra dharmasaMpradAyonAM vakhANa na karI zakAya. tamAma dharmone samAna kahevA, eka ja kakSAmAM mUkavA, sahuno AdarasatkAra karavo, tevI Adhunika ghelachA khoTI che. satya samajavuM hoya, duniyAne hitakArI mArge laI javI hoya to AvA adharmaanuSThAnonI TIkA karavI ja paDe. sabhA : ghaNA muslima dezomAM vyabhicAra karanArane kaDaka sajA kare che, te kema ? sAhebajI : te to je vyabhicArane temaNe khoTo kahyo hoya te aMge sajA kare che, paNa je vyabhicAranI zAstramAM maMjUrI hoya tenI te vAta nathI. musalamAnanA hidata ane hiMduonA purANanA saMdarbha joyA pachI kahevuM paDe ke amuka vyabhicArane temAM dharma kahela che; paraMtu AvI kriyAne dharma sthApita karavo te khoTuM che. A asalI dharma che ja nahIM. (2) dharmaanuSThAna : A ja rIte avalokana karatAM te te dharmomAM suMdara dharmanAM anuSThAno paNa che. veda-purANo1. kSAntimArdavasantoSazaucArjavavimuktayaH / tapaHsaMyamasatyAni, brahmacaryaM zamo damaH / / 187 / / ahiNsaasteysddhyaanvairaagygurubhktyH| apramAdasadaikAgryanairgranthyaparatAdayaH / / 188 / / ye cAnye cittnairmlykaarinno'mRtsnibhaaH| saddharmA jagadAnandahetavo bhavasetavaH / / 189 / / (3pati prastAva-4) For Personal & Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha-anuSThAna 133 bhagavadgItA Adi vaidika zAstromAM paNa upadezarUpe ghaNI sArI vAto maLe che. kahyuM che ke je AtmA sAco sAdhaka banavA mAgato hoya teNe indriyono vijaya karavo, satata vairAgyanuM sevana karavuM, Asakti-moha toDavA, karmanA baMdhanathI mukta thavA adhyAtma vAraMvAra sevavuM. vaLI tene anurUpa ahiMsA, satya AdinI kriyAo AcArarUpe darzAvI. A sarva dharmaanuSThAna che. koI zaMkarano bhakta thaIne paNa indriyono jaya kare, vikArono tyAga kare, to tenI sAthe amAre virodha nathI. teno te puruSArtha guNakArI kriyArUpa ja che. sabhA : tyAM indriyonA damanamAM mokSanuM lakSya che ? sAhebajI : hA, A AryadharmanI vAta che. anArya dharmomAM mokSanuM lakSya nathI. Aryadarzana badhAM mokSalakSI che. pU. upAdhyAyajI mahArAje adhyAtmaupaniSad graMthanA prathama adhikAramAM lakhyuM ke "je Aryadarzanone mokSalakSI nathI samajato te zAstra bhaNyo ja nathI'. atyAre paNa maLatAM cha e darzananA graMthono abhyAsa karyA pachI kahI zakAya ke teo anuyAyIne aMtima lakSya mokSa ja darzAve che. temanA para khoTo AkSepa na thAya, te karIe to pApa lAge. pArakAnA guNa DhAMkavA ane doSa na hoya to UbhA karavA, tene eka prakAranuM mAtsarya-dveSabuddhi kahela che, je mahApApabaMdhanuM kAraNa che. anyadharmanI guNakArI vAto dharmaanuSThAnarUpe mAnya karavI ja rahI. jema ke pAMca indriyonA jayapUrvaka vairAgyathI vAsita thaIne mumukSue cAMdrAyaNatapa, mRtyuMjayatapa, nakkoraDA upavAsa Adi karavA, ahiMsA-satyanI kriyAonuM saMnyAsadharmamAM sevana karavuM, 1. tena syAdvAdamAlambya, srvdrshntulytaam| mokSoddezAvi(dvi)zeSeNa, yaH pazyati sa shaastrvit||70|| (madhyAmoniSad dhira-2) 2. maggANusAri kiccaM tesimnnumoannijjmuvittuN| sivamaggakAraNaM taM gammaM liMgehiM dhIrehiM / / 37 / / nanu mArgAnusArikRtyaM na jainAbhimatadhArmikAnuSThAnAnukArimithyAdRSTimArgapatitaM kSamAdikaM, kintu samyaktvAbhimukhagataM jainAbhimatameva, tacca samyagdRSTigatAnuSThAnAnna pArthakyena gaNayituM zakyam ityAzaGkAyAmAha tanmArgAnusArikRtyaM zivamArgasya jJAnadarzanacAritralakSaNasya kAraNaM dhIrainizcitAgamatattvaiH liGgaH 'pAvaM Na tivvabhAvA kuNaI' ityaadypunrbndhkaadilkssnnairgmym| ... ayaM bhAvaH-samyagdRSTikRtyaM yathA vastutazcAritrAnukUlamevAnumodanIyaM tathA mArgAnusArikRtyamapi samyaktvAnukUlameva, ... na ca-atrApi tapasaH sakAmanirjarArUpatvapratipAdanAd mithyAdRzAM ca tadabhAvAnna sakAmanirjaretivAcyaM, mithyAdRzAmapi mArgAnusAriNAM 'tacca cAndrAyaNaM kRcch' ityAdinA (yogabindu0 131) tapasaH prtipaadnaat| ... | (tharnaparIkSA, sno-rU7, mUna-TIvA) * 'nanvevaM mithyAdRzAM guNAnumodanena parapAkhaNDiprazaMsAlakSaNaH samyaktvAticAraH syAd' ityAzaGkAM parihartumAhaparapAkhaMDipasaMsA ihaI khalu kovi nnevmiaaro| so tammayaguNamohA aNavatthAe va hojjaahi||38|| prpaakhNddipsNstti| evamuktaprakAreNa, iha mArgAnusAriguNAnumodane parapAkhaMDiprazaMsA'ticAraH ko'pi na syAt, yataH sa parapAvaMDaprazaMsatavAra: I ... (parIkSA, sno-28, mUtra-TI) (noMdha : prastuta saMdarbhamAM adhika jijJAsue dharmaparIkSA graMthanA zloka 37-38nI pUrNa TIkA jovI.) For Personal & Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 bhAvatIrtha-anuSThAna pApAkaraNaniyama, pAMca yama vagere AcArone sevavA, A badhI vAto dharmaanuSThAnanA upadezarUpa che. TUMkamAM te te dharmamAM mumukSujanayogya je je zubhakriyAono upadeza che, te sarva dharmaanuSThAna che. tene tevA bhAvathI AcaranAra anuyAyIo paNa prazaMsA-anumodanApAtra che. sabhA : teo to vaikuMThane mokSa mAne che ? sAhebajI : hA, bhale vaikuMThane mokSa mAne, tyAM bhoga-vilAsa nathI, paraMtu mAtra AtmAnaMda che tema svIkAre che, pachI vaikuMTha zabda sAthe ApaNe jhaghaDo na hoya. pU. upAdhyAyajI mahArAje kahyuM ke "be mUrNA bhegA thAya, eka kahe ke "A gaMgA nadI che ane bIjo kahe ke "A bhAgIrathI ja che', savArathI sAMja sudhI jhaghaDyA kare. pachI koI DAhyo mANasa samajAvavA vacce paDe, ane kahe ke A baMneno artha eka ja che. gaMgA kaho, suranadI kaho, bhAgIrathI kaho, bhAvArtha eka ja che". tema koI mokSa kahe, koI vaikuMTha kahe, koI parabrahma kahe, koI sadAziva kahe, to ApaNane vAMdho nathI. zabdabhedanA jhaghaDA to mUrkhAo kare, DAhyAo nahIM. samajadAra to tattvabhedanA jhaghaDA kare. sabhA : anyadharmanA anuyAyI je vyakti mokSe nathI gaI te vyaktine mokSe gaI che tema pUje che. sAhebajI : ApaNe paNa bhAvitIrthakaro mokSe nathI gayA topaNa temane pUjIe chIe. sabhA : ApaNAM zAstro kahe che ke teo mokSe javAnA che. sAhebajI : gayA, na gayAnuM mAtra vidhAna karavAthI matalaba nathI. vAstavamAM jyAre paNa mokSe gayA, jAya che ke javAnA che, te nirvikArI thaIne mokSe gayA tema mAne che ? ke kAmakrodha sAthe mokSe gayA tema mAne che ? jo vikAra sAtheno mokSa svIkAre, to bheLaseLa che tema ame kahIe. bAkI nAma ke vyakti koNa che tenuM mahattva nathI. anyadharmamAM adharmanAM anuSThAnane adharma kahyAM, dharmanAM anuSThAnane dharma kahyAM. haMsadaSTithI kSIranIranA viveka jevI vAta che. AmAM mAkhaNa lagADavAnuM nathI, satya kahevAnuM che. anyadharmanAM je anuSThAno guNakArI kriyArUpa che, mumukSu-sAdhakane vikAsanAM kAraNa che, te anuSThAna jainadharmane paNa mAnya che. tenuM ApaNe khaMDana karatA nathI; kema ke tenuM khaMDana karavuM te vAstavamAM tIrthakaroe kahelA dharmaanuSThAnanuM ja khaMDana karavA barAbara che. tyAM rahelA anuyAyI paNa sAruM vartana, zubhakriyA kare, mArgAnusArI AcAra pALe, tenAthI tenA AtmAmAM nirmaLatA pedA thAya, teno AtmA adhyAtmamAM AgaLa vadhe, to taTasthane teno vAMdho na hoI zake.. 1. zabdabheda jhaghaDo kisyojI ? paramAratha jo eka; kaho gaMgA kaho suranadIjI, vastu phire nahi cheka. mana9 21. (ATha yogadRSTinI svAdhyAya, DhALa-4) For Personal & Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 bhAvatIrtha-anuSThAna anAryadharmo ane AryadharmonA lakSyabiMdumAM pAyAno taphAvata : sabhA : anAryadharmamAM AvuM dharmaanuSThAna kharuM ? sAhebajI : tyAM to sauthI moTuM zirSAsana e che ke te dharmo anuyAyInI pApabuddhi poSavA ja dharmanI preraNA Ape che. ahIM jainomAM paNa evo varga che ke tene Asaktio poSavAnA sAdhana tarIke ja dharma phAve, eTale te paNa temAM bhaLe. jamyo che AryadezamAM, paNa mAnasa anAryanuM che. je dharmakriyA kare te pApane poSavA ja kare. dharmanI vAta ke AcaraNa kare paNa mULamAM adharma rahelo hoya. guMDo vadhAre guMDAgIrI karavA vizvAsa jamAvavAnA sAdhana tarIke satya bole, to te saccAI che ? vyavahAramAM paNa tenAM vakhANa na thAya; kAraNa ke satyano upayoga asatya mATe kare che. tema bhArata bahAranA anArya dharmonuM lakSyabiMdu ja khoTuM che. vAsanA-vikArone vadhAre puSTa karavA hoya, khUba bahekAvavA hoya, adhika ane adhika bhogo dvArA tRpti-AnaMda mANavo hoya, je mATe mAnavabhavamAM sAmagrI ochI maLe che, ane vipula pramANamAM bhoga-sAmagrI joItI hoya, to islAma ane khristI dharma anusaravo rahyo. emanA dharmanuM mALakhuM vAMcIe to thAya ke AmAM AtmAnA doSone mULamAMthI toDavAnI kyAMya vAta ja nathI, UlaTuM doSone poSavAnI ja vAta che. je dharma tamArA AtmAmAM rahelA adharmane majabUta karavAnuM sAdhana bane, te dharmanAM vakhANa zuM karavAM ? te to eka jhATake ja sAcA dharmanI vyAkhyAmAM UDI javAnA. khristInA pAdarIo AjIvana aNizuddha brahmacarya pALe, topaNa ame kahIe ke tenI phUTI badAma jeTalI kiMmata nathI; kema ke brahmacarya ja eTalA mATe pALe che ke svargamAM sArI apsarAonA bhogo maLe; vikAro vadhAravA ja brahmacarya sAdhana tarIke pALe che. AvA dharmanAM vakhANa kaI rIte karavo ? anArya dharmomAM koI kasa nathI. are ! temanA sthApakone ja dharmanuM lakSya zuM hovuM ghaTe tenI ja khabara na hatI. dharma dvArA AtmAmAMthI doSo kADhavA che ke vadhAravA che ? guNo poSavA che ke aMte nAza karavA che? te spaSTa joIe. tame paNa maMdiramAM jaI, mAtra mAnatAlakSI dharma karo, to tame paNa anAryanA bhAI jevA cho. AryadharmomAM jeTalAM paNa zubhaanuSThAna che, jemAM guNakAritA saMgata thAya che, tene dharmaanuSThAna 1. nanu dravyAjJApi siddhAntoditakriyAkaraNaM vinApi kathaM pareSAM syAt? ityata AhamaggANusAribhAvo ANAe lakkhaNaM muNeyavvaM / kiriyA tassa Na NiyayA paDibaMdhe vA vi uvgaare||16 / / kriyA svasamayaparasamayoditAcArarUpA, tasya mArgAnusAribhAvasya, upakAre pratibandhe vA na niyatA, svasamayoditakriyAkRtamupakAraM vinApi meghakumArajIvahastyAdInAM tathAbhavyatvaparipAkAhitA'nukampAdimahimnA mArgAnusAritvasiddheH, parasamayakriyAyAM ca satyAmapi samullasitayogadRSTimahimnAM pataJjalyAdInAM maargaanusaaritvaaprtighaataat| (gharSaparIkSA, zno-26, mUtta-rIkSA) * yadvA guNanaH zabdArthatastulye tattve'hiMsAdInAM saMjJAbhedenAkaraNaniyamamahAvratAdisvaparibhASAbhedenAgameSu pAtaMjalajainAdizAstreSvanyathAdRSTiH puruSo yato bhavati sa dRssttisNmohH| 'mahAvratAdipratipAdako madIyAgamaH samIcIno For Personal & Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 bhAvatIrtha-anuSThAna ja kahevAya. temAM virodha ke vAMdho uThAvAya ja nahIM. jema ke pAMca mahAvrata, jene pataMjali maharSie ahiMsAyama, satyayama, acauryayama, brahmacaryayama ane aparigrahayamarUpe varNana karyA to temAM vAMdho zuM uThAvAya ? jyAM matabheda nathI, tyAM mAtra e lokoe anuSThAna kahyuM, tethI nakArAya nahIM. je zubhakriyA batAvI temAM zubhabhAva jagADavAnI tAkAta hoya to tene adharmaanuSThAna na ja kahevAya. je AvAM anuSThAnone vakhoDe che, te bhagavAnanA upadezane vakhoDe che. tyAM paNa koI covihAro upavAsa AtmAnA lakSathI kare to vakhANavA lAyaka che. sabhA : mokSanI icchAthI yajJa-yAga kare to ? sAhebajI : temanA zAstramAM ja lakhyuM ke mumukSue yajJa-yAga karavA nahIM, te to svarganI icchAvALAe ja karavA. sabhA : tyAM jJAnayajJa kahyo che ne ? sAhebajI : jJAnayajJa to bhAvayajJa che. te to ApaNe tyAM paNa kahyo che. atyAre hiMsaka yajJanI vAta cAle che. bhAvayajJa to ubhayasaMmata anuSThAna thayuM. hiMsaka yajJa to ApaNane ratIbhAra mAnya nathI. te to dharmanA nAme phelAvavAmAM AveluM adharmanuM anuSThAna che. AcAryoe kaDaka TIkA karI che. kahyuM che ke tame AvAM anuSThAno batAvIne duniyAne chetaro cho. dharmanA nAmathI dharmanA lUMTArA cho. TUMkamAM zubhabhAvapoSaka ja anyadharmanAM anuSThAno ApaNane mAnya che. (3) mizraanuSThAna : amuka anuSThAno evAM che ke jemAM bheLaseLa che. te anuSThAno AkhAM ne AkhAM maMjUra na thAya. dA.ta. kamaTha tApasa paMcAgnitapa kare che, te tapa-tyAga-saMyamanuM anuSThAna che. covihAro upavAsa karI pAMca dizAmAM agni pragaTAvI vacce paramAtmAnA dhyAnamAM lIna thaIne besavAnuM. A anuSThAna kaThora che. tame to joIne ja bhAgI jAo. AvAM kaThora anuSThAna mATe paNa 'karaNaniyamAdiprati-pAdako'nyAgamo na samIcIna' ityasya durAgrahatvAtsarvasyApi sadvacanasya parasamaye'pi svasamayAnanyatvAd / uktaM copadezapade- "savvappavAyamUlaM duvAlasaMgaM jao jinnkkhaayN| rayaNAgaratullaM khalu to savvaM sundaraM tammItyanyatra vitara:"IBIT. (SoDazava-4, znova-22, 35. yazovijayanI vRtti TA) 1. hiMsA satyAste brahmaparipradA yaHT: Ara-rUpI zIvasaMtoSatA:svAdhyAyezvarapraNidhAnani niyaHI: pAra-rUA. (patajhatra yogadarzana adhyAya-2, sUtra-20, 22) 2. tathA muktyarthamajJAnavRtacetasaH paJcAgnitapo'nuSThAnAdikeSu prANyupamaIkAriSu pravarttamAnAH karmAdadate, (AcArAMgasUtra prathama zrutaskaMdha zastraparijJAadhyayana, uddezaka-1, sUtra-11 TIkA) * tathA muktyarthamajJAnAvRttacetasaH paJcAgnitapo'nuSThAnAdiSu prANyupamardakAdiSu pravarttamAnAH krmaaddte| (ttinAzatA jJo-dara, TIvA) For Personal & Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 137 bhAvatIrtha-anuSThAna kahevuM paDe ke AmAM rahela dhyAna, upavAsa vagere zuddha lakSyathI maMjUra che, paraMtu AjubAju Aga lagADIne dhUNI dhakhAvavArUpa hiMsAnI pravRtti, te kAMI dharma nathI. A mizra anuSThAna che. sabhA : lakSya mokSanuM che ? sAhebajI : hA, koI mokSanA lakSyathI kare to paNa AkhuM anuSThAna zubhabhAvapoSaka nathI. Aga e to mahAzastra che. paMcama gaNadhara zrI sudharmAsvAmI mahArAjAe AcArAMgasUtramAM kahyuM che ke A jagatamAM agni jevuM koI zastra nathI. tenI utpattimAM pRthvIkAya Adi chae prakAranA jIvonI hiMsA che. sabhA : ApaNe tyAM 108 dIvAnI AratI kare che ne ? sAhebajI : te bhaktirUpe zrAvaka kare che, sAdhu nathI karatA. zrAvaka hiMsAmAM beThela che. je pApa tenA jIvanamAM routine (rojiMduM) che, te pApathI thato dharma tenA mATe kartavya che, ame tene pUrNa dharma nathI kahetA. zrAvakanA badhA AcAra, anuSThAnarUpa kriyAo dharmAdharmarUpa ja che. tethI ja zrAvaka mATe zAstramAM viratAvirata zabda vAparyo che. tame icchAmi paDikkamiuM sUtra'mAM paNa bolo cho, "carittAcaritte.' arthAt zrAvakanA jIvanamAM cAritra ane acAritra bhegAM ja hoya che. puNiyo zrAvaka sAmAyika karato hoya tyAre paNa te adharma sAthe dharmamAM beTho che, ema ja kahIe chIe. ekalo dharma svIkAre tenI pAse AratI utarAvIe ja nahIM. sabhA H to zrAvakano dharma bheLaseLiyo che ? sAhebajI : nA, bheLaseLiyo tyAre kahevAya ke ApanAra cokhkho mAla kahIne chetarapIMDIpUrvaka Ape to. ahIM to cokhI vAta ja che ke dezaviratidharma che. ApatI vakhate ja aMzathI adharmanA tyAgarUpa anuSThAna che, tema kahIne spaSTatApUrvaka apAya che. dezavirati zabdano artha ja dezarUpa aMzathI adharma ke pApano tyAga che. bhagavAne zrAvakane kyAreya te ekalo dharma kare che tevuM kahyuM nathI. saMpUrNa adharma choDI zakatA nathI, to thoDA adharmanA tyAgarUpa dharma darzAvuM chuM, te paNa nahi svIkAro to covIse kalAka mAtra adharmamAM rahIne marI jazo. pApathI pUrNa bacAva zakya na hoya tene mATe paNa aMzathI bacAvano A mArga che. AratImAM dIvo to bhagavAnanI bhakti mATe saLagAvo cho, jyAre paMcAgnitapamAM agni hoLIrUpe konA mATe saLagAvavAno che ? sabhA H kAyakleza mATe. sAhebajI : mAtra kAyakleza dharma hoya to AMgaLI para khIlI Thoke, bhIMta sAthe mAthuM 1. sa bemi-saMti pANA puDhavInissiyA taNaNissiyA pattaNissiyA kaTThanissiyA gomayaNissiyA kayavara-NissiyA, saMti saMpAtimA pANA Ahacca saMpayaMti, agaNiM ca khalu puTThA ege saMghAyamAvajjaMti, je tattha saMghAyamAvajjati te tattha pariyAvajjati, je tattha pariyAvajjati te tattha uddaayNti| (sU0 38) (AcArAMgasUtra prathama zrutaskaMdha zastraparijJAadhyayana, uddezaka-4, sUtra-38, mUla) For Personal & Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 bhAvatIrtha-anuSThAna athaDAve, beThAM-beThAM gAla para tamAcA mAre; jaMgalI jevo kAyakleza na cAle. je guNapoSaka kAyakleza na hoya tevA kAyaklezane dharma kahevAya nahi. tene dharma kahevo te ja mithyAtva che. unALAmAM agni saLagAvIne tApaNuM karavuM te kAyAne kaSTadAyaka che, paraMtu AtmAnA jayaNA Adi koI guNonuM poSaka nathI, UlaTuM ghAtaka che. vaLI saMnyAsI to saMpUrNa niSpApa AcaraNa karanAra hoya; kAraNa ke jeNe sAMsArika pApakriyAono tyAga karyo che tene AvI hiMsaka kriyAo karavAnI AvazyakatA nathI. sabhA : eka dIvAthI paNa AratI thAya, to 108 dIvAnI AratInuM zuM kAma ? sAhebajI : are ! bhagavAnane to eka dIvAnI paNa jarUra nathI. bhagavAna aMdhArAmAM che mATe dIvo karavAno che ke tame aMdhArAmAM cho mATe dIvo karavAno che ? bAhya dIvA to aMdaranA bhAvaaMdhakArane dUra karavA pratIka samAna che. AraMbha-samAraMbhamAM beThelA gRhasthane jayaNApUrvaka dIvo karavAthI bhaktinA zubhabhAvonI vRddhi thatI hoya to ja eka dIvo paNa karavo sArthaka gaNAya. eka dIvo karavo lAbhakArI maMjUra hoya to 108thI adhika lAbha svIkAravAmAM vAMdho nahIM Ave. sabhA : AratI utArIne agnikAyanA jIvonI vadhAre hiMsA karIne vadhAre pApa zuM kAma bAMdhavuM ? sAhebajIH tamArI vAta evI che ke ame rasoI karIne roja jamIe chIe; joke rasoI karavI te hiMsArUpa pApakriyA che, tethI sAdharmikane kyAre paNa jamADavA nahIM; kema ke dharma mATe vadhAre hiMsA karAya nahi. bhUkha lAge ane bhojanano samaya thAya tyAre pote garamAgarama jamavAnuM, paraMtu sAdharmikane jamADavAnuM Ave tyAre kahevAnuM ke dharmanA nAmathI pApa karAya nahi. eka sAdharmikane jamADavAmAM chakAyanA asaMkhya jIvonI vadhAre hiMsA karavI paDe, je karavAthI navuM pApa baMdhAya. tethI te karavuM nathI. hakIkatamAM bhagavAnanI AjJA tamAre bAre mahinA sAdharmika bhakti karavAnI che. zaktianusAra bhakti karIne pachI ja bhojana levAnuM che. A to tame peTabharA cho, eTale ema ne ema jamI lo cho. tamArA vicAra pramANe to bhagavAnanI AjJA pALavAnI rahetI nathI; kAraNa ke tame vicAro cho ke huM mArA mATe pApa karuM paNa bIjA mATe zuM kAma karuM ? tamArI sukha-sagavaDa khAtara AlIzAna baMgalo bAMdho, paraMtu upAzraya banAvavAnI vAta Ave tyAre kahevAnuM ke ATaluM to bAMdhakAmanI hiMsA dvArA pApa karyuM, have upAzraya mATe bIjuM pApa kyAM karuM ? AvuM vicArazo to tamAre zrAvaka yogya bhaktinAM kAryo ja baMdha karavAmAM Avaze. tethI A vajUda vagaranI dalIla che. hakIkatamAM pApamAM beThelA pApathI thato dharma nahi kare to bAvAjI thaI jaze. tene mATe koI dharma raheze ja nahi; kema ke te saMpUrNa niSpApa dharma karI zakato nathI, ane je karI zake tevo AraMbhayukta dharma tene karavo nathI. For Personal & Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha-anuSThAna 139 ahIM to e vAta che ke je kriyA zubhabhAva pedA karI zake tema nathI tevI hiMsAdi kriyA, jo dharmaanuSThAnamAM bhaLI gayela hoya to tene bheLaseLa kahevI paDe. jainazAsananA anuSThAnamAM AvuM mizraNa nahIM maLe, te khUbI samajavA jevI che. paMcAgnitapamAM paNa covihAra upavAsa kare te dharmakriyA ja che; kAraNa ke upavAsathI Asakti para kApa Ave. anna e eka prakAranuM vikArane poSavAnuM sAdhana che. temAM paNa jeTaluM vigaIo, masAlA AdithI vadhAre saMskArita kareluM hoya eTaluM vadhAre vikArapoSaka thAya. teno tyAga karAvanAra hovAthI upavAsa vikAravAsanAne toDavAnuM sAdhana che. vaLI upavAsamAM bhagavAnanuM dhyAna kare, AtmAnuM avalaMbana le, zubha jApa-ciMtana kare, te badhI dharmakriyA ja che; paraMtu cAre bAju agninI hoLI saLagAvI besavuM te mAtra ajJAna-kAyAkaSTa sivAya bIjA koI guNane poSatuM nathI. Aga to keTalAya jIvono kaccaraghANa kare. are ! aDapheTamAM Ave to mAnavane paNa mArI nAMkhe. Aga mATe zAstramAM sarvabhakSI zabda vAparyo che. AkhA ne AkhA nagarane Aga bharakhI jAya, jaMgalamAM Aga lAge to jaMgalane bharakhI jAya. te mahAhiMsaka zastra che. are ! bhakti mATe pApamAM rahelA gRhastha paNa dIvo pragaTAvavo hoya to jayaNApUrvaka karavAnI AjJA che. vaLI, pUrNadharmamAM Avela sAdhune tenI jarUra nathI. tyAM saMpUrNa hiMsA tyAgIne beThelA saMnyAsIne A kriyA batAvI che, tethI dharmanA nAme adharmanuM mizraNa che. sabhA : karmanI udIraNA mATe kAyAkaSTa sahana karIe to ? sAhebajIH te paNa bIjA jIvone ghAtaka na hovuM joIe, vaLI, guNapoSaka hovuM joIe. je guNapoSaka na hoya tevA kAyAkaSTane dharma svIkArIe to zarIra para beThA-beThA ujharaDA pADavA, ciMTIyA bharavA, hAtha-paga pachADavA te paNa dharma kahevAze. sahana karavAnI buddhithI paNa deha-indriyone upaghAta thAya ane koI guNanI vRddhi na thAya, tevA kAyAkaSTane AtmahiMsArUpe paNa pApa ja kahyuM che, te dharmaanuSThAna tarIke jainadharme kahyuM nathI. sabhA : pariSaha UbhA karavAnA che. sAhebajI : bAvIsa pariSadamAM indriyone, zarIrane kAraNa vinA trAsa Apavo ke ApaghAta karavo tevI preraNA nathI. hA, 22 pariSadamAMthI 20 pariSaho zaktisaMpanne sAme cAlIne UbhA karIne sahana karavAnA che; paraMtu te mAtra kaSTadAyaka kriyA nathI, paNa guNapoSaka kriyA che. tethI zubhakriyA-dharmaanuSThAna che. sabhA : macchara karaDe to kyo guNa vikase ? sAhebajI : maccharane na uDADavAmAM te jIvane bhojanamAM aMtarAya na karavArUpa ahiMsAnuM pAlana thAya che. macchara bhUkhyo che. dhAro ke tame bhUkhyA DAMsa jevA jamavA beThA ho, ane tyAre ja koI tamane tarachoDIne uThADe to tamane kevuM duHkha thAya ? tevuM ja vartana tame khAvA mATe valakhA mAratAM macchara pratye karo cho, je tene duHkha ApavA dvArA pApanuM kAraNa che. tenA badale For Personal & Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14) bhAvatIrtha-anuSThAna macchara karaDe tyAre zAMtithI sahana karo to dayA, udAratA, sahiSNutA, nirmamatva Adi aneka guNo keLavAya che. jainazAsanamAM kyAreya evuM kaSTa nahi batAve ke je veTho chatAM tamArA guNo na vikase. sabhA : locamAM kayA guNo poSAya che ? sAhebajI : locamAM brahmacarya guNa poSAya che. jema zarIrazAstranI dRSTie zirSAsanamAM blood circulation reversemAM thAya che, jethI zarIranuM sattva UrdhvagAmI bane che; tethI AyurvedamAM paNa zirSAsanane eka uttama Asana tarIke svIkAryuM che. tema locamAM tenA karatAM kaI gaNuM raktanuM saMcaraNa mastiSka tarapha UrdhvagAmI thAya che. tethI loca e brahmacaryanI puSTinuM uttama kAraNa che. uparAMta ahiMsAno AcAra pALavA paNa loca sAdhana che. astrA dvArA mastaka muMDana karavAmAM vALamAM rahelA jIvajaMtu kapAI jAya, hajAma paNa AgaLa-pAchaLa hiMsAo kare, je badhAno parihAra locamAM che. jainazAsananI dareka kriyAmAM guNanuM poSaNa hoya ja che. ahIM taraMga-tukkAthI koI kriyA batAvI nathI. tamAma kriyAomAM zubhabhAvapoSatA joIe ja. anuSThAnamAtra guNapoSaka hovuM joIe. te na hoya to, mAtra jainadharmanA anuSThAnano ke anyadharmanA anuSThAnano sikko na cAle. je kriyAmAM guNavRddhi, guNapoSakatA, guNanI surakSAno AcAra nathI, te kriyAne dharma kahevAya ja nahIM. game te anuSThAnane tAraka tIrtha svIkAravAnuM nathI. anuSThAnane ajoDa bhAvatIrtha batAvyuM te tenI tArakatAnA AdhAre che. jemAM tArakatA jIvaMta che te ja bhAvatIrtha che. AvAM guNapoSaka dharmaanuSThAnone jotAM ahobhAva-bahumAna thavuM joIe. For Personal & Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - anuSThAna 141 siddhaM siddhatthANaM, ThANamaNovamasuhaM uvagayANaM / maviWior, Joi liMIf AqGOIi Ii. (satata prago sno-1) anaMta upakArI anaMta jJAnI zrI tIrthaMkara paramAtmA mahAmaMgalakArI ane sarvotkRSTa evA A dharmatIrthanI sthApanA kare che. bhAvanuM sAdhana anurUpa kriyAnuM sevana e bhAvotpattinuM sAdhana : A dharmatIrthanI upAsanAnuM phaLa mokSa che. te mokSa jene meLavavo hoya teNe pAMce bhAvatIrthanuM zaraNuM svIkArI upAsanA karavI joIe. zreSTha gItArtha guru, zreSTha zAstro, caturvidha zrIsaMgha AdinuM AlaMbana maLe, paraMtu AtmA guNothI vAsita na thAya to tare nahi. AtmAne guNathI vAsita karavA dharmaanuSThAnamaya puruSArtha anivArya che. je jIva sadanuSThAnamAM puruSArtha karavA taiyAra nathI tene guNa pragaTavA duSkara che. guNamaya bhAvane kriyA sAthe joDANa che. jevI kriyA karo tevA bhAva pragaTavA sugama che. bhAva pedA karavA mATe anurUpa kriyAnI anivAryatAno sArAmAM sAro dAkhalo A tamArA actor-actress (abhinetA-abhinetrIo) che. teo pote paNa jANe che ke huM je pATha bhajavuM chuM te mAtra vyavasAya che. kharekhara jIvanamAM mAre tenI sAthe levA-devA nathI. philmamAM je pAtra maLyuM teno teNe abhinaya ja karavAno che. vAstavika jIvanamAM tene otaprota nathI karavAno. khAlI zuTIMga pUrato ja dekhAva karavAno che. chatAM kRtrima dekhAva paNa tAdaza karavo hoya to te mATe practicerUpe anekavAra te kriyA karavI paDe che. vaLI te paNa bhAvane anurUpa. karuNa dazya upajAvavuM hoya to actressne karuNatAnI bhAvanA jagADe evI kriyA rehersalmAM anekavAra karavI paDe che. jo kRtrima bhAva jagADavA paNa ATalI badhI kriyAnI anivAryatA hoya to sAco bhAva jagADavA kriyA keTalI jarUrI haze ? kRtrima bhAva abhivyakta karavA mATe paNa eka ja kriyAnuM vAraMvAra sevana karavuM paDe che, punaH punaH kriyAnuM sevana karIne te bhAvathI kRtrima rIte bhAvita thavuM paDe che, to sAcA bhAva mATe bhAvane anurUpa kriyAniSTha jIvana atyaMta anivArya ja che. "dareka kriyA sAthe anurUpa bhAvo joDAyelA che ? dareka bhAva sAthe cokkasa prakAranI kriyA joDAyelI che. kAma, krodha, hAsya, zRMgAra, kaThoratA, 1. atha kasmAdvandanAyAM mudrAvinyAsAdirAtyantikaprayatno vidhIyata ityAhakhAovasamigabhAve daDhajattakayaM suhaM annutttthaannN| parivaDiyaM pi hu jAyai puNo vi tabbhAvabuDDikaraM / / 24 / / vyAkhyA-kSAyopazamikabhAve mithyAtvamohanIyAdikarmavigamavizeSavihitAtmapariNAme sati na tu laabhaarthitvlkssnnodyikbhaave| For Personal & Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha-anuSThAna 142 dInatA Adi dareka bhAva cokkasa prakAranI kriyA mAMge che. A sAMsArika azubhabhAvo che. te karavAnI amArI preraNA nathI; paraMtu te te bhAvane anurUpa judI judI sAMsArika kriyAo cokkasa hoya che. krodha sAthe bhavAM UMcAM karI, AMkho lAlaghUma karI, uzkerATa sAthe bolavAnI kriyA saMkaLAyelI che. to hAsya vakhate mukha ke zarIranA hAva-bhAvarUpa kriyAo judI-judI hoya che. kAmazAstramAM 84 prakAranAM Asana batADyAM che. vaLI kahyuM ke A AsanomAM vyaktine kAmano bhAva jagADavAnI tAkAta che. hakIkatamAM te zarIranI posture (aMgasthitirUpa) kriyA ja che; chatAM, teno mananA pariNAma-bhAva sAthe ghaniSTha saMbaMdha che. are mAtra TaTTAra besavAnI kriyAthI manamAM sphUrtino anubhava thaze, jyAre ArAmadAyaka posturemAM besavAthI tarata ja ALasa ke bagAsAM AvavAnAM cAlu thaI jaze. zArIrika kriyAo manobhAvone pragaTAvavAjALavavA ke abhivyakta karavAmAM sahAyaka bane che, te sAMsArika kriyAothI paNa puravAra thAya che. te ja rIte dharmanA bhAvo pedA karavA tene anurUpa zubha kriyAo Avazyaka banavAnI. tethI ja jainazAsanamAM anuSThAnonuM mahattva apAra che. `zAstramAM kahyuM che ke aneka jIvo prAraMbhamAM bhAva vinA kriyA karatAM karatAM abhyAsathI bhAva pedA thayo ane aMte bhAvavRddhithI cheka mokSe pahoMcI gayA. tIrthaMkarakathita eka-eka anuSThAnanI tArakazaktithI anaMtA taryA che. jainazAsanamAM kriyAonA svAbhAvika guNadharmane dhyAnamAM laI kriyAonuM dharmaanuSThAna, dRDhayatnakRtaM paramAdaravihitaM / zubhaM prazastaM / anuSThAnamAcaraNaM caityavandanAdi / iha yattaditi vizeSo dRzyaH / pratipatitamapi tathAvidhakarmadoSAdbhraSTamapi, AstAmapratipatitam / huzabdo'vadhAraNArthaH / tatprayogazca darzayiSyate / jAyata eva bhavatyeva / punarapi bhUyo'pi / kiMbhUtaM jAyata ityAha- yasmin bhAve kSAyopazamike vartamAne tacchubhamanuSThAnaM vihitaM tadbhAvasya tasyAdhyavasAyasya vRddhikaraM vardhanakAri tadbhAvavRddhikaramataH zubhabhAvasya mokSahetorvRddhikaratvAdvandanAyAM prayatnaH saMgata eveti gAthArtha:||24|| (paMcANa praraLa, paMcAza-rU, zno-24, mUla-TIvA) 1. nurvAjJApAratanseLa, dravyarIkSAprajJAvapi vIryoqhAsamAtrAtA, vadavaH paramaM pam||27|| (adhyAtmasAra, adhiAra-2) * 'iharA viyatti' itarathA'nyathA bhAvavizuddhivyatirekeNetyarthaH / api ceti punaH zabdArthaH / bIjamiva bIjaM heturbhavatIti / dravyato'pi sadanuSThAnasya prAyo bhAvAnuSThAnakAraNatvAt / (paMcAzaja prajA, paMcAza-2, zlo-rU., TIjA) 2. ya-- te dhyeyanAnAtvamasti saMsAra(zaya)AraNam| tatrApi paramArthoya, nizcayAyAvadhAryatAm||020|| vadhnati mAve: saMkliSTeH, pApaM puNyaM tathetaraiH / AtmA samAhito 'tyantamaudAsInyena mucyate / / 1021 / / svabhAva eva jIvasya, yat tathA prinnaambhaag| badhyate puNyapApAbhyAM mAdhyasthAttu vimucyate / / 1022 / / tatra hiMsAdyanuSThAnAd, bhavanti bhramakArakAt / saMkliSTAzcittakallolA, dehe'pathyAd yathA gadAH / / 1023 / / tathA dayAdyanuSThAnAjjAyante sthairyakArakAt / prazastAzcitakallolA, yathA pathyAt sukhAsikAH / / 1024 / / (verAvyAtvatatA, stavaLa-1) For Personal & Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha-anuSThAna 143 adharmaanuSThAna tarIke vargIkaraNa karAya che. kriyAonA A vibhAga koI vyaktinirmita nathI. khAdyapadArthamAM pathyApathyanA svAbhAvika guNadharmonI jema, kriyAo paNa svAbhAvika guNavattA dharAve che; mAtra temAM rahelI guNapoSakatA ke doSapoSakatA oLakhAvI joIe. saMpUrNa guNapoSaka ane atyaMta nirdoSa pavitra kriyAo kevI hoya, te sAmAnya janane svayaM spharavI zakya na bane; kAraNa ke jIvasRSTi para mohanuM gADha varcasva che. pratyeka bhavamAM jIve mohapoSaka ane mohaprerita kriyAo punaH punaH sevI che, tethI tevI kriyAo phuravI sahelI che. saMsArI jIvone kAmakrodhapoSaka kriyAo zIkhavADavI paDatI nathI, tenA upadezanI paNa khAsa jarUra nathI; jyAre sarvAgI guNapoSaka ane AtmAnA doSono mULamAMthI uccheda karavAnuM sAdhana bane tevI zreSTha kriyAo, tIrthakaronA upadezathI ja jagatamAM prathama pravarte che. te kriyAone oLakhavA mAtrathI paNa zuddhadharmanI rucirUpa samyagdarzana pragaTe che. AvI saMpUrNa guNapoSaka kriyA te te dharmanA praNetAone phurI nathI; chatAM temaNe upadezelI kriyAomAM paNa jeTalo guNapoSakatAno vibhAga che, tene dharmaanuSThAna tarIke jainadharma mAnya kare che. hA, jemAM pragaTa hiMsA Adi doSonuM poSaNa hoya, tevI anya dharmanI kriyAne adharma kahetAM jainadharma khacakAze nahi. vartamAnakALamAM kriyAo-anuSThAno pratye lokamAnasamAM eka alergy UbhI thaI che, kriyAkAMDane nirarthaka kahI tenI vagovaNI paNa karAya che; paraMtu svabhAvathI ja guNapoSaka kriyAonI aruci ke niMdA te bhAvatIrthanI AzAtanArUpa che. vaLI, amukanA manamAM evuM besI gayuM che ke jainadharma kAyAkaSTanI sAdhanAthI mokSa darzAve che; paNa A eka bhrama che. guNapoSakatA na hoya tevuM eka paNa kAyAkaSTa A zAsanamAM batAvyuM nathI. khAlI duHkha veThavAmAM koI dharma nathI. tene to zAstra ajJAnakaSTa kahyuM che, je akAmanirjarAnuM kAraNa che. akAmanirjarAmAM duHkha veThavAthI pApakarmo khape che. karmo jeTalAM bhogavAya eTalAM to avazya khape, sukha bhogavo to puNyakarma khape, duHkha bhogavo to pApakarma khape. sIdho hisAba che; kAraNa ke sukhanuM kAraNa puNyakarma che, duHkhanuM kAraNa pApakarma che. tame je bhogavyuM tene anurUpa karma udayamAM AvI avazya kSaya pAmaze. tethI jema jema duHkha bhogavo tema tema sattAmAMthI pApakarma ghaTe. ane jema jema sukha bhogavo tema tema sattAmAMthI puNyakarma khape. bIjI bAju koIpaNa jIvane duHkha ApavAno ke pIDA karavAno bhAva hoya to navuM pApakarma baMdhAya. 'tamAro AtmA paNa svataMtra jIva che. jema bIjA AtmAne duHkha ApavAno bhAva azubha pariNAma che, ane azAtAvedanIya Adi pApakarmanA baMdhanuM kAraNa che; tema tamArA AtmAne paNa duHkha ke pIDA ApavAno bhAva azubha baMdhanuM kAraNa che. tethI ja jainazAstramAM ApaghAtane paNa svahiMsA hovAthI pApanuM kAraNa kahela che. jema bIjA jIvane 1. "ussAsaM na niraMbhai, Abhiggahio vi kimuya ceTTAe? / sajjamaraNaM Nirohe, suhumussAsaM tu jynnaae||" na ca maraNamavidhinA prazasyata iti, arthahAneH, zubhabhAvanAdyayogAt, svaprANAtipAtaprasaGgAt, tasya cAvidhinA nissedhaat| uktaM ca, "savvattha saMjamaM, saMjamAo appANameva rkkhijjaa| muccai aivAyAo, puNo visohI na yA virii||" kRtaM prsNgen| (nitavistarA TIvA) For Personal & Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 bhAvatIrtha-anuSThAna mArIe to hiMsA kahevAya, tema potAnA jIvane mArIe te paNa hiMsA kahevAya. jo mAtra kAyAkaSTa ja dharmarUpa hoya to ApaghAta karanAra prANatyAga sudhInuM kAyAkaSTa bhogave che, paraMtu ApaghAtathI koI dharma thato nathI. UlaTuM azubha bhAvathI karelA ApaghAtane durgatinA jokhamavALo kahyo che. TUMkamAM, khAlI samajaNa vinA game tema jaMgalInI jema duHkha veThavAthI sAco dharma ke dharmAnuSThAna thatuM nathI, tevI kriyAo jainadharmamAM upadezelI ja nathI. jainadharma to zubha pariNAma ane AtmAnA guNono vikAsa thAya tevI kriyAone ja dharma tarIke pasaMda karaze. anazana ApaghAta nathI, jinAjJA mujaba anazana lAkho guNapoSaka dharmAnuSThAna che ? sabhA : saMthAro kare che temAM AtmAne duHkha ke ApaghAta nathI ? sAhebajIH nA, te dharmAnuSThAna che, ApaghAta nathI. anazana ane ApaghAta vacce jamInaAsamAnano taphAvata che. 'jinAjJA mujabanuM anazana zreSTha anuSThAna che, mahA nirjarAnuM kAraNa che. ApaghAta ane anazananA uddezo ja judA che. duHkhathI Darela, jIvana pratye hatAza thayela, niHsAttvika mANasa ApaghAtano vicAra kare che. vaLI ApaghAtanI prakriyA paNa moTe bhAge hiMsaka hoya che, jemAM bIjA jIvono paNa kaccaraghANa nIkaLavAnI saMbhAvanA che. dA. ta. Aga lagADIne baLI maryA, athavA uparathI bhUsako mArI nIce paDyA. temAM koI haDapheTamAM AvI jAya to paMcendriyanI paNa hiMsA zakya che, jyAre anazanamAM koIne binajarUrI trAsa na thAya te rIte samAdhipUrvaka svecchAe dehatyAga karavAno hoya che. A kALamAM sattva ochuM hovAthI anazana karavAnI nA pADI che, paNa pUrvamAM mahApuruSoe anazana karyAnA dAkhalA che. zAstramAM tene ApaghAta nathI kahyo, paraMtu mahAna dharmAnuSThAna kahyuM che. anazanane karmanirjarAnI kriyA kahI, jyAre ApaghAtane pApanI kriyA kahI; kAraNa ke anazana guNapoSaka che, jyAre ApaghAta doSapoSaka che. sAdhake jyAM sudhI deha sAdhanA mATe upayogI hoya tyAM sudhI mana-vacana-kAyAnI zaktino upayoga karIne ArAdhanAnA asaMkhya yogo sAdhavAnA che; paNa jyAre deha sAdhanA mATe nakAmo bane athavA Akasmika mota AvI caDe tyAre anazana karavAnI vidhi che. AvA saMyogomAM mRtyu to vaheluM moDuM nizcita ja che, to game tema karavA karatAM svecchAe samAdhinA zubha pariNAmapUrvaka dehano tyAga karavo e dharma che. jyAre mota nakkI hoya ke deha nirupayogI banyo hoya tyAre sAdhake anazana karavAnI AjJA che. anazanamAM vAstavika rIte jIvate jIvatAM dehano tyAga che. jema tamAre gharamAM paNa sAmAyika karavuM hoya to gharane vosirAvIne sAmAyika karavAnuM che, tema dehamAM rahevA chatAM anazanamAM dehane vosirAvI devAno che. tethI deha chatAM 1. ikkaM paMDiyamaraNaM, chiMdai jAI sayAiM bhuaaii| ikkaMpi bAlamaraNaM, kuNai aNaMtAI dukkhaaii||488|| dhIreNavi mariyavvaM, kAuriseNa vi avassa mariyavvaM / tA nicchiyaMmi maraNe, varaM khu dhIrattaNe mriuN||489|| pAuvagamaNa-iMgiNi, bhattaparinnAi vibuhmrnnenn| jaMti mahAkappesu, ahavA pAvaMti siddhisuhN||490|| (maladhArI hemacaMdrasUrijI viracita puSpamAlA prakaraNa) For Personal & Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 bhAvatIrtha-anuSThAna dehanI mamatvabuddhi nathI, dehanI sevA-suzruSA paNa baMdha thAya che. dehapoSaka kAMI ja karavAnuM nathI. khAlI zvAsocchavAsa Adi jIvanakriyAo thAya che. te paNa ApameLe cAle tyAM sudhI vAMdho nahi, ane jyAre te chUTI jAya to bhale chUTI jAya tevo sAhajika bhAva che. anazana mananI zreSTha nirmaLatA, dehanI tIvra anAsakti, mRtyu pratyeno adabhuta nirbhayatAno bhAva vagere aneka zubha pariNAmo meLavI Ape che. anazanamAM lAkho guNono vikAsa che. AhAratyAga, bhogatyAga, pAMca indriyonA viSayonI Asaktino tyAga, jIvana pratye niHspRhatAbhAva, viratino pariNAma vagere aneka guNonuM sevana che. anazanamAM duHkhanI dInatA, niSphaLatAnI hatAzA ke jIvana pratyeno kaMTALo nathI, paNa anAsaktipoSaka prasannatAthI dehano tyAga karavAno bhAva che. ApaghAtamAM jIvananA saMgharSo ke duHkhono sAmano karavAnI tAkAta nathI, tethI ApaghAta to sattva vagaranA namAlA kare che, jyAre anazanamAM prabaLa sattva ane daDha manobaLa jarUrI che. sabhA : sAmethI mota Ave to sAmano kema nahIM karavAno ? sAhebajI : jyAM mota thavAnuM che, tyAM zuM sAmano kare ? 'vAgha moM phADIne sAme Ubho rahyo hoya ane chaTakavAno koI chance na rahyo hoya, tyAre zuM sAmano kare ? athavA asAdhya roga thayo che, bhUkaMpamAM makAna nIce dabAI gayo hoya, jIvaleNa akasmAta thayo hoya tevA Akasmika saMyogomAM paNa, raDatAM-raDatAM maravAne badale zaurya, sattva, anAsakti guNanA pariNAma meLavIne maravA mATe anazananI kriyA batAvI che. pariNata uttama zrAvako to mota sAme dekhAya eTale tarata badhuM vosirAvI daIne abhibhAvakAyotsarga svIkAre. atyaMta azakta avasthAmAM paNa dharmAtmA samaje che ke zarIrane mAtra boja tarIke upADavAnuM che, have tenI pAsethI ArAdhanAnuM kAma laI zakavAnA nathI, UlaTuM dehanI sarabharAmAM pApa ja karavAM paDaze, tenA karatAM svecchAthI zarIrano tyAga karavo ja uttama che. sabhA : avaMtisukumAle yuvAnImAM anazana karyuM hatuM, te kema ? sAhebajI : atyaMta sukomaLatAne kAraNe dIrghakALa kaThora cAritra pALI zake tema nathI, ane cAritra vinA jIvavAnI taiyArI nathI. tethI TUMkA gALAnuM anazana karI zreSTha sAdhanA karI che. sabhA : naMdiSaNamuni ApaghAtano prayatna kare che to pApa lAge ? sAhebajI : nA, zAsananI apabhrAjanA TALavAno zubha pariNAma hovAthI tevo ApaghAta paNa prazaMsanIya che. sAmAnya saMyogomAM azubha pariNAmathI karAtA ApaghAtanI ahIM niMdA che, 1. upasargA divyAdayastairabhiyojanamupasargAbhiyojanaM tasminnupasargAbhiyojane dvitIyaH- abhibhavakAyotsarga ityarthaH, divyAdyabhibhUta eva mahAmanistadaivAyaM karotIti hRdayama, athavopasargANAmabhiyojanaM-soDhavyA mayopasargAstabhayaM na kAryamityevaMbhUtaM tasmin dvitIyaH / (sAvaraphUtra niryuvitta parva mANa mA-4, znovada-1412, TIlA) For Personal & Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - anuSThAna 147 nahIM ke dharmarakSA AdinA utkaTa zubhabhAvothI karAtA jIvanatyAganI niMdA che. 'udAyI rAjAnuM khUna karI aDadhI rAtre vinayaratna bhAgI gayo tyAre, dharmanI hIlanA aTakAvavA mahAgItArtha, jJAnI AcArya jAte ja ApaghAta karIne mRtyu pAmyA. ahIM dInatAthI nahIM, paNa dharmarakSA mATe ApaghAta che, je apavAdika che; jyAre anazana to avasare utsarganI ArAdhanA che. apavAde to vikaTa saMyogomAM sAvagha kAryo paNa karavAM paDe. are ! jIvatAM AgamAM paNa kUdI paDavuM paDe. mAtra kAyAkaSTa e dharmAnuSThAnanI zreSThatAno mApadaMDa nathI : sabhA : upavAsa karIe to AtmA duHkhI na thAya ? sAhebajI H tamAro AtmA sakhaNo na rahe to du:khI thAya. bhagavAne kahelo upavAsa karo to duHkhI na thAya tenI bAMhedharI che. A vAta pU. upAdhyAyajI mahArAje bauddhonI sAme tarkabaddha dalIlo ApIne puravAra karI che. tethI zAstrIya upavAsa duHkhanuM kAraNa nathI. dharmAnuSThAna ke adharmAnuSThAna kahevAnAM mApadaMDa eTalAM ja che ke guNapoSaka hoya e dharmAnuSThAna ane doSapoSaka hoya to adharmAnuSThAna; paraMtu kAyAkaSTa vadhAre to UMcuM dharmAnuSThAna, ane kAyAkaSTa ochuM to nIcuM dharmAnuSThAna, tevo koI mApadaMDa nathI. jo tevo koI mApadaMDa 1. sA ruhireNa vilaggA pAseNaM bIyageNa nikkhamai / chinno khaNeNa kaMTho to tIi akuMThadhArAe / / 30 / / uvaciyataNuttaNAo ranno ruhirachaDAhiM viyaDAhiM / sitto dehe sUrI sahasA niddakkhayaM patto / / 31 / / asamaMjasaM niyacchai savvaM taM ciMtiyaM tao tenn| NUNa kusIseNa kayaM kahaNNahA'daMsaNaM tassa / / 32 / / kaha kallANakalAvekkamUlamussappaNA jiNamayassa / pagayA, kaha mAliNNa akhAlaNijjaM imaM pattaM / / 33 / / bhaNiyaM ca - " annaha pariciMtijjai saharisakaM dujjaeNa hiyaeNa / pariNamai annahacciya kajjAraMbho vihivaseNa" / / 34 / / tA kiM etto uciyaM nUNaM niyapANacAgakaraNeNaM / eso dhammakalaMko duraMtao me samuttara / / 35 / / kAUNaM takkAlociyAiM kajjAiM dhIracitteNaM / dinnA sA niyakaMThammi kattiyA kaMkalohassa / / 36 / / (upavezapara mahApranTa, zlo-08, TIjA) * tato rAtrau supte pratipannapoSadhe udAyirAje muninAyake ca 'kaMkaM' iti kaMkalohakarttikA kaNThakarttanAya rAjJo gale dattA / nirgatazcAsau tataH sthAnAt / guruNApi labdhavRttAntena bhavaH sudIrgho nUnaM me pravacanoDDAhAd bhaviSyatIti vicintya vihitatatkAlocitakRtyena saiva kaMkalohakarttikA nijakaNThe niyojitA / prAptau ca dvAvapi devalokam / (upavezapat mahAprantha, zno-414, TIvA) 2. sadupAyapravRttAnA-mupeyamadhuratvataH / jJAninAM nityamAnanda - vRddhireva tapasvinAm / / 4 / / itthaM ca duHkharUpatvAt, tapo vyrthmitiicchtaam| bauddhAnAM nihatA buddhi - bauddhAnandA'parikSayAt / / 5 / / yatra brahma jinAca ca, kaSAyANAM tathA hatiH / sAnubandhA jinAjJA ca, tattapaH zuddhamiSyate / / 6 / / (jJAnasAra, gaSTa-31, mULa) 3. koI kahe locAdika kaSTa, mAraga bhikSAvRtti; te mithyA navi mAraga hove, janamananI anuvRtti re. jinajI ! 15 jo kaSTe munimAraga pAve, balada thAe to sAro; bhAra vahe je tAvaDe bhamato, khamato gADhaprahAro re. jinajI ! 16 (siddhAMtavicAra rahasyagarbhita 350 gAthAnuM stavana) For Personal & Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha-anuSThAna 147 svIkArIe to pU. upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke muni karatAM baLada vagere pazuo UMcAM dharmAtmA bane. mAtra kaSTa veThavAthI muni mokSamArgamAM pragati karatA hoya to muni thavA karatAM baLada thavuM ja vadhAre sAruM; kAraNa ke ame to kapaDAM paherIe chIe, jyAre pelA baLada to nAgA ja phare che. ame makAnamAM rahIe chIe, pelA to nirAzrita rahe che. vaLI sAdhu bahu bahu to khullA page cAlaze, paNa cAlatI vakhate mAthA para bhAra nathI; jyAre gADAmAM joDAyela baLada to khullA page cAle ane bhAra paNa vahe che. uparAMta sUryanI prakhara garamImAM paNa cAle che. haju te paNa ochuM hoya tema uparathI mAlikanI cAbUkano mAra paNa sahe che. kharekhara jainadharmamAM kAyAkaSTathI anuSThAnanuM mUlya nathI. sauthI vadhAre duHkha-kaSTa nArakInA jIvo veThe che. kAyAkaSTanA niyamathI to duniyAmAM utkRSTa dharmAtmAo sAtamI narakamAM che, ema ja kahevuM paDe. hakIkatamAM A rIte dharma thato nathI. jainazAsananuM AvuM dharmanuM mALakhuM ja nathI. tIrthaMkaro to pUrNa jJAnI hatA. jJAnImAM to zreSTha viveka hoya. te je paNa kriyA batAve te tamArA AtmAnA guNone dhyAnamAM rAkhIne ja batAve. temane to khabara ja hoya ke A kriyAmAM tamArA AtmAnA guNo pragaTAvavAnI tAkAta che. sabhA : atyAre koIne upavAsamAM mAtra kaSTa lAgatuM hoya to ? sAhebajI : temAM vyaktinI gerasamaja kAraNa che. ghaNA upasarga-pariSahane paNa kAyAkaSTa ja mAne che. sabhA : upavAsamAM guNono vikAsa na thato hoya to ? sAhebajI : koI evuM nahi kahI zake ke upavAsa karuM tyAre mArAM vAsanA-vikAro vadhe che. upavAsathI vikAra-vAsanA vadhe ke zAMta thAya ? upavAsa karavAthI mAnasika Avego to ghaTavAnA ja che. are ! upavAsathI dehazuddhi paNa thAya che, te Ayurveda hajAro varSothI kahetuM AvyuM che, ane have AjanuM medical science paNa svIkAre che. yogya rIte karAyelA upavAsamAM dehazuddhi ane manazuddhi baMne ka2vAnI tAkAta che. bhagavAne game tema anuSThAno batAvyAM nathI, paraMtu padArthavijJAna anusAre che, mAtra tame tenuM vidhipUrvaka sevana nathI karatAM. sabhA : ghaNAne upavAsanA divase khAvAnuM vadhAre yAda Ave che. sAhebajI : upavAsathI khAvAnI vAsanA vadhI gaI tevuM nathI, hakIkatamAM vAsanA to aMdara paDI ja hatI. mAtra te uzkerAya te pahelAM khAvAnuM maLI jatuM hovAthI tenuM bhAna nahotuM. Aje nimitta maLatAM bahAra AvavAnuM cAlu thayuM. roja to vAsanA jAge te pahelAM ja tenI pUrti karI lo cho. eTale aMdaramAM lAlasA keTalI che teno khyAla upavAsanA divase Ave che. A to tamane vAsanAno kyAsa nahoto te kyAsa maLyo. upavAsanA divase vAsanA accumulate ke multiply nathI thatI bhegI thatI nathI ke teno guNAkAra thato nathI. mAtra aMdara paDelI For Personal & Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 bhAvatIrtha-anuSThAna vAsanAno tamane aMdAja nahoto tenI vyakta khabara paDI. tame kaho ke mArAmAM Asakti nathI, paNa Asakti keTalI che te to kasoTI karIe tyAre khabara paDe. Ama kaho mane dehanI mamatA nathI, paNa aThavADiyuM pauSadha karAvIe to khabara paDe. koI kahe mane sukha-duHkhanI asara nathI; to pAMca miniTa vALano loca karIe to tarata khabara paDe. moTe bhAge tame tamArI jAta mATe UMco abhiprAya bAMdhIne jIvatA ho cho. hakIkatamAM illusionmAM (bhramaNAmAM) jIvo cho, te kasoTImAM mukAo tyAre khabara paDe. sabhA : zrIyakane upavAsa maraNAMta sAbita thayo. sAhebajI : te to roga hoya to thAya. koI rogamAM auSadha tarIke AhAra anivArya hoya, tethI tevA saMyogamAM AhArano tyAga karanArane jokhama thAya; paraMtu tenAthI sArvatrika niyama na baMdhAya ke upavAsa mAranAra che. tame khamAsamaNuM ApavA jAo ane tamAruM hADakuM DhIluM hoya tethI fracture thaI jAya, to teTalAmAtrathI khamAsamaNuM fracturenuM kAraNa che ema na kahevAya. guNapoSaka kriyA paNa saMyogavizeSamAM koIne nukasAnakAraka paNa bane. tethI ja upavAsa Adi anuSThAna paNa gItArthagurunA anuzAsanamAM rahIne karavAnuM kahyuM che. bAkI kriyA svabhAvathI guNapoSaka hoya to te avazya dharmAnuSThAna che ja. traNa kALamAM, traNa lokamAM je je svabhAvathI guNapoSaka kriyAo che, te te sadA dharmAnuSThAna ja che; mAtra tenuM AcaraNa adhikArI anusAra karavAnI AjJA che. A rIte guNapoSaka tamAma kriyAone jainadharmamAM sadanuSThAna kahyAM che. ahIM guNa paNa AdhyAtmika levAnA. kema ke mokSamArgamAM to AdhyAtmika guNanuM ja mUlya che. kriyAnA be prakAra : (1) doSapoSaka kriyA ane (2) guNapoSaka kriyA : jema amuka khAdya padArtho zarIrane svabhAvathI ja nukasAna karanArA hoya che, jhera vagere; ane amuka khAdya padArtho zarIrane svabhAvathI ja poSaNa ApanArA hoya che, dUdha vagere; tema amuka kriyAonuM svarUpa ja evuM che ke je manamAM melA bhAva pedA kare che, dA. ta. hiMsA, jUTha vagerenI kriyA. jyAre amuka kriyA svabhAvathI ja manamAM nirmaLatA ke zubhabhAva pedA kare che, dA. ta. dayA-dAnanI kriyA. A niyama saikAlika-sArvatrika che. tethI ja dharmAnuSThAna ane adharmAnuSThAnanA vibhAga paNa sanAtana-zAzvata che, te koIe pedA karelA nathI. khuda tIrthakaro paNa upadeza dvArA mAtra tene darzAve ja che. - kriyA ane mananA bhAvono saMbaMdha to zarIrazAstra paNa svIkAre che. dehanI amuka posture (aMgasthiti) karo to dInatA-karuNAno bhAva Ave, amuka posture karo to unmAda-vikArano bhAva Ave. tethI ja kAmazAstra paNa aMgasthitirUpa bhinna-bhinna Asano rajU karyA che. bhAva ane kriyAno tANA-vANAnI jema saMbaMdha che, tethI dharma-adharmanI kriyAno vibhAga tenI guNotpAdakatA ke doSotpAdakatA AdhArita che. For Personal & Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 bhAvatIrtha-anuSThAna anya dharmanAM traNa prakAranAM anuSThAno : (1) anya dharmamAM evAM anuSThAna che ke je kevala doSapoSaka hoya. tenA mATe kahI zakAya ke te dharmanA nAmathI dhatIMga jevAM adharmanAM anuSThAna che. tene kahenAra zAstrane paNa mithyAzAstra ja kahevAya, tenI niMdA ja karAya. dA. ta. hoLI, dhULeTI, vaTasAvitrIvrata, bhautika kAmanAthI karAtA hiMsaka yajJa-yAga, tAjiyAmAM jhanUnathI levAtAM chAjiyAM, bakarI Ida vagere. (2) anya dharmomAM evI paNa kriyAo che ke je AdhyAtmika guNonI poSaka hoya. to tevI kriyAne ame dharmAnuSThAna kahevA taiyAra chIe. guNapoSaka kriyA AtmAne duHkha na Ape, jo Ape to thoDuM zarIrane duHkha Ape. jema tamane dhaMdhAmAM lAkho-karoDonI kamANI thatI hoya to taDakAmAM javuM-AvavuM takalIpha na lAge, harakha sAthe jaI Avo. tema Atmika phaLano lAbha dekhAya to dharmAtmAne kAyAkaSTa mAmUlI lAge; kAraNa ke AMtarika rIte duHkha nathI. je dharmAnuSThAnamAM guNapoSakatA haze te anuSThAna AtmAne niyamo sukha Apaze. duHkha Avaze to thoDuM zarIrane Avaze. je sidemAM che, tene mahattva na apAya. AthI te te dharmonAM je anuSThAnomAM ahiMsA, satya, brahmacaryanuM pAlana hoya, vaLI Azaya zuddha hoya arthAt brahmacarya pALIne bhaviSyamAM nirvikArI banavAnI, moze pahoMcavAnI abhilASA hoya, tevAM anuSThAna te te dharmavALA pALatA hoya to ame tenI niMdA na karI zakIe. UlaTuM kahevuM ja paDe ke te anuSThAna guNapoSaka che, tenA AtmA mATe hitakArI che. je saMnyAsI sarva saMsAra tyAga karIne AjIvana aparigraha svIkAre che, paisA ke strIne aDatA paNa nathI, jIvana paryata sadAcAra pALe che, lakSya paNa mokSanuM che, tene mATe kahevuM ja paDe ke te mumukSuyogya je tapa-tyAga-saMyama-Izvarabhakti Adi kare che, te tamAma sArAM kAryo, dharmAnuSThAna che. sabhA : paccakhANa na le to cAle ? sAhebajIH paMdaraso tApasI ke tAmalI tApasano tapa, jaina paccakhkhANa vagarano hato, chatAM zAstramAM tenI prazaMsA che ? ke niMdA ? paccakhkhANapUrvakanA anuSThAnanI ja prazaMsA hoya to marudevAmAtA, bharata cakravartI, ilAcIkumAra Adie paccakhANa nathI lIdhuM. vagara paccakhANanI sAdhanA paNa guNapoSaka hoya to jainazAsana enI prazaMsA karaze ja, ane kaheze ke A sAdhanA guNajanaka che. paccakhANa vastu sArI che, paNa te badhAne AvaDatuM ja hoya tevo niyama nathI. vaLI saune paccakhANa karI zake tevA saMyogo paNa na hoya. tevA saMyogavizeSamAM dravyathI paccakhANa nathI lIdhAM, chatAM bhAvathI paccakhANa che, tenuM anuSThAna anumodanIya che. atyAre paNa judA-judA dIpa-samudromAM bhAvazrAvaka banelA asaMkhya pazuo tapa kare che, paraMtu temane paccakhANa letAM AvaDatuM nathI, chatAM temanA tapane bhAvatA kahyo che, ane tame paccakhANa lezo topaNa guNasthAnaka na hoya to dravyatapa kahIzuM. jenA AtmAmAM guNapoSaka kriyA pragaTe tene For Personal & Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha-anuSThAna jaina-jainetaranA bheda vinA jainazAsana dharmAnuSThAna tarIke mAnya karavA taiyAra che. are ! tyAM sudhI lakhyuM ke je A rIte anya dharmanA anuSThAnane mAnya karavA taiyAra na hoya, to te vAstavamAM tIrthaMkaroe kahelA dharmano ja apalApa kare che. tamAre jinAjJA barAbara pALavI hoya to tenI paNa anumodanA karavI paDaze. 150 (3) amuka anuSThAna mizra che, jemAM guNa ane doSanuM saMmizraNa che. dA. ta. paMcAgnitapa, jemAM tapa-tyAgarUpa amuka bhAga guNakArI hoya, jyAre bIjuM vartana hiMsAdirUpe vakhoDavA lAyaka hoya. paMcAgnitapamAM covihAra upavAsa kare che, dhyAna-jApa kare che, te guNapoSaka kriyA che; paraMtu pAMce dizAmAM Aga peTAve che te hoLInI jarUra nathI. tenAthI sAdhakanI kAyAne kaSTa thAya, paraMtu A kAyAkaSTa guNapoSaka nathI. paikamaTha tApase AvI dhUNI pragaTAvIne jIvahiMsAnI hoLI na macAvI hota to pArzvakumAra tene Thapako na Apata. pArzvakumAra tyAre dravyatIrthaMkara che. AcArathI teo koI sAdhune page lAgavA na jAya. pavitra dharmAcAryanAM darzana karavA ke derAsara darzana ka2vA paNa na jAya, chatAM kamaTha pAse sAmethI AvyA che. temAM paNa kAraNa eka ja che ke A kamaTha ajJAnakaSTa kare che. atyAre pratibodha pAme tema nathI, chatAM atyArano saMketa AvatA bhavamAM pratibodha mATe kAma lAgaze. vaLI lAyaka evA nAgane paNa tAravo che, ane A prasaMga dvArA anekane samakita-bodhibIjanI prAptino lAbha paNa che. mahApuruSo hajAro lAbhane dhyAnamAM rAkhIne pravRtti kare che. vaLI A to tIrthaMkara che. temanI lakSyavedhakatA avaMdhya hoya. e vakhate pArzvakumAre badhA vacce kamaThane Thapako Apyo, temAM dharmAnuSThAnanuM bIja ja batAve che. upavAsa-dhyAnane khoTAM nathI kahyAM; paraMtu kahe che ke tuM dharma samajato hoya, to dharma jayaNA-ahiMsA-satya vagerenA pAlanamAM che, A dhUNI dhakhAvavAmAM koI dharma nathI. A saLagAvIne tAre kone tAravA che ? A karavAthI to tuM paNa DUbIza ane bIjAne paNa DubADIza. agni pragaTAvavAmAM agninA jIva to mare ja, sAthe bIjA chae kAyanA jIvo paNa mare. AvA ghAtaka 1. mahArambhA dambhAH zaThakamaThapaJcAgnijanitAstvayA dIrNAH zIrNAkhiladuritakautUhalakRtA / kimAzcaryaM varyaM tadiha nihatAH kiM na raviNA, vinAyAsaM vyAsaM rajaniSu gatA dhvAntanikarAH / / 23 / / .... viSattApa-vyApa-prathana-padgaSirmoha-mathane:, pratApairAkrAntastava na kamaThaH kAntimaghRta / mahobhiH sUrasya prathitarucipUrasya dalitadyutistomaH somaH zrayati kimu zomAnavamavi||ra|| (stotrAvalI aMtargata goDIpArzvajinastotra) * taddRSTvA karuNAMbhodhirbhagavAnabhyadhAdidam / aho ajJAnamajJAnaM na dayA yattapasyapi / / 219 / / kIdRk saridvinA toyaM kInduiM vinA nizA / kIdRk prAvRDvinA meghaM kIdRgdharmo dayA vinA / / 220 / / kAyaklezasahasyApi pazoriva zarIriNaH / nirdayasya kathaM dharmo dharmatattvAparispRzaH / / 221 / / (triSTizatAApuruSacaritra parva-1, sarna-3) 2. sarAMgo'pi hi devazced, gururabrahmacAryapi / kRpAhIno'pi dharmaH syAt kaSTaM naSTaM hahA jagat / / 14 / / For Personal & Private Use Only (oLazAstra prajA-2, mULa) Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha-anuSThAna 151 zastrane tuM dharmabuddhie goThavIne beTho che. vaLI A hoLImAM zubhabhAva pedA thAya tevo koI scope nathI. jema tamArA gharamAM cUlo saLagAvo to te kriyAthI koI zubhabhAva thato nathI; paraMtu sAdharmikanI bhakti mATe cUlo saLagAvazo te vakhate zubhabhAva svAbhAvika Avaze. tame baMgalo baMdhAvo to te kriyA mamatA AdinI svAbhAvika vRddhi karanAra hovAthI adharmAnuSThAna che; paraMtu upAzraya baMdhAvavAnI kriyA svAbhAvika rIte mamatAne toDanAra hovAthI zubhabhAva dvArA dharmAnuSThAna banaze. sabhA : mAnapAna mATe upAzraya baMdhAve to ? sAhebajI : te to vAMko kahevAya. upAzraya baMdhAvavA kharekhara dhana AdinI mamatAnA tyAganI ane ArAdhanA karavA-karAvavAnA zubhabhAvanI jarUra che, chatAM koI vyaktivizeSa tene macaDIne azubhabhAvanuM kAraNa banAve to te tenI vakratA kahevAya. maMdiramAM javA mATe zubhabhAvanI jarUra che, tethI maMdiramAM javAnI kriyA dharmAnuSThAna che; paraMtu koI corI karavA maMdiramAM pesI gayo to te tenI duSTatA che, kriyA naturally tenuM kAraNa nathI. je kriyAmAM svAbhAvika azubhabhAvanI poSakatA hoya, tene ja adharmanI kriyA kahevAya. viratAvirata gRhasthanAM badhAM dharmAnuSThAna AMzika dharmasvarUpa : kamaTha tApase dhUNI saLagAvI te adharmakriyA che, jyAre tame sAdharmikabhakti mATe jayaNAthI agni saLagAvI rasoI karo te zubhabhAvanuM sAdhana hovAthI dharmakriyA che. vaLI te sAdharmika bhakti paNa AraMbha-samAraMbhamAM rahelA gRhastha karavAnI che, sAdhue nahIM; kAraNa ke gRhasthanAM tamAma dharmAnuSThAna aviratirUpa adharmathI yukta che. gRhastha kyAreya eka kSaNa mATe paNa saMpUrNa dharma AcarI zakato nathI. tenA mATe ekalA dharmamAM rahevuM zakya ja nathI. tame saMsAramAM evAM pApanAM jALAM phelAvyAM che jemAM karoLiyAnI jema phasAIne beThA cho. tethI tame eka paNa pApano saMpUrNa tyAga karI zako tema nathI. samiti-guptiyukta sAdhunuM anuSThAna te pUrNa dharmAnuSThAna che ? tamArA anuSThAnane ame saMpUrNa dharmAnuSThAna kahetA ja nathI. jainazAsanamAM sAdhunA anuSThAnane ja mokSasAdhaka pUrNa dharmAnuSThAna kahyuM che. tethI ja zrAvakanuM anuSThAna Takaze to bhAvadharmatIrtha Takaze tevuM zAstramAM nathI lakhyuM. vAstavamAM bhAvatIrtha e sAdhunuM dharmAnuSThAna che. jyAM sudhI sarvaviratirUpa cAritranA anuSThAnano pravAha Takaze tyAM sudhI ja zAsana Takaze; kema ke zrAvakanAM anuSThAna to adhUrAM che, AMzika dharma ja che, tenAthI pUrNadharmanI oLakha paNa saMpUrNa nahi thaI For Personal & Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 bhAvatIrtha anuSThAna zake. pUrNa dharmAnuSThAnanI zAstramAM saMkSepamAM oLakha e ja ApI ke samagratAthI samitiguptivALuM anuSThAna te ja pUrNa dharmAnuSThAna che. tethI ja samiti-guptine pravacanamAtA kahI. pravacana eTale bhAvatIrtha. jema mA bALakane janma ApanArI janmadAtrI kahevAya, bALakanuM lAlana-pAlana paNa mAtAthI ja zreSTha thAya; tema cAritradharmarUpa bhAvatIrthanI prasUtino hetu A pravacanamAtA che. tenuM paripUrNa AcaraNa te ja pUrNadharma che. tevo dharma jainazAsanane choDIne bIje kyAMya nathI. eTale bIjA dharmonAM anuSThAno mumukSune kadAca AMzika dharma banI zake, paNa bhavacakrano aMta karavAnI tAkAta to A jainazAsananA anuSThAnamAM ja che; kema ke bIje saMpUrNa dharmamaya bane tevuM anuSThAna ja nathI. je dharmAnuSThAno che te paNa adhUrAM che. kadAca lAyakane mokSamArgamAM caDAve, paNa sarva karmanA ucchedarUpa bhavacakrano pAra nahIM pamADe. pAra pamADavAnI zakti to tIrthakara kathita dharmAnuSThAnamAM ja che. sabhA : anya lige mokSe jAya che, to tyAM pUrNa dharmAnuSThAna kema nathI ? .. sAhebajI : te to nisargathI anyaliMgamAM rahelo mokSa pAme che, adhigamathI nahi. tenA vikAsamAM anyaliMganuM anuSThAna kAraNa nathI kahyuM, paraMtu AMtarika kSayopazamathI pragaTela zuddha samatAno bhAva ja kAraNa kahyo che. tevA naisargika samatAnA bhAvathI to jaMgalano AdivAsI paNa mokSa pAmI zake che. AryadharmomAM upadezelAM dharmAnuSThAnono mahimA to eTalo ja che ke te mumukSune mokSamArgamAM caDAvI zake, paraMtu cheka mokSa sudhI pahoMcADavAnI tAkAta te anuSThAnamAM che ja nahIM. are ! samakita pamADavAnI paNa kSamatA nathI. agAdha samudranI madhyamAMthI kAMThe pahoMcavA sAdhana to majabUta joIe. mAIlonA mAIlo pANIno pravAha kApI zake, pracaMDa mojAM ke vamaLone paNa vadhI zake tevuM sAdhana joIe, to ja pAra pamAya. game tevo taravaiyo paNa mahAsamudramAM be hAthathI taravAno prayatna karaze to adhavacce lothapotha thaI marI jaze. tethI sAdhana joIe, paNa bhAMgyuM-tUTyuM sAdhana laIne Akho dariyo pAra karavo azakya che. tema anyadharmamAM je dharmAnuSThAna che, temAM avirati-ajayaNA AdinI truTio che. tethI tyAM tapatyAga-saMyamamaya anuSThAno paNa bhAMgyA-tUTyAM che. temanAmAM TheTha kAMThe pahoMcavADavAnI zakti nathI. dariyo taravo hoya to kANAMvALI nAva na cAle, akhaMDa nAva joIe. 1. "jainanI kriyAi apunabaMdhaka hui, paNi anyadarzananI kriyAi na hui ja' evuM ji kahai chai, te na mAnavuM, je mATa6 samyagdaSTi svazAstranI ja kriyAi hui, anai apunabaMdha (ka) aneka bauddhAdika zAstranI kriyAi aneka prakArano hui ehavuM yogabiMdu pramukha graMtharuM kahiuM chaThArA (108 bola saMgraha) 2. paraH sahasrAH zaradastapAMsi, yugAntaraM yogamupAsatAM vaa| tathApi te mArgamanApatanto, na mokSyamANA api yAnti mokSa 24T (pa. pU. hemacaMdrAcArya viracita ayogavyavacchedadvAtriMzikA mUla) For Personal & Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 bhAvatIrtha-anuSThAna agnino AraMbha zubhabhAvanuM sAdhana bane to ja AMzika dharmAnuSThAna : kamaTha tApase dharmabuddhie agninI dhUNI dhakhAvI, jene pArzvakumAra adharma kahe che. game tevo zreSTha mumukSu hoya tene tapa-japa-dhyAna AdithI guNono vikAsa zakya che, paraMtu Avo agni pragaTAvavAthI koI guNono vikAsa thato nathI. UlaTuM avirati-ajayaNA-hiMsA vagere pApo poSAya che. lAkaDAmAM jhINA-jhINA aneka jIvo hoya. are ! nAga jevo moTo nAga AvI gayo; tethI ja prabhu tene ajJAnakaSTa kahe che, jemAM koI guNavRddhi nathI. pUjAnI DhALamAM paNa Ave che ke "vanavAsI pazu-paMkhiyA .." ajJAna kaSTa to pazu-paMkhI paNa sahana kare che, tethI te dharma nathI banato. jyAre tame AratImAM dIvo pragaTAvo to zubha pariNAma ke guNano vikAsa nathI thato tema nahIM kahI zakAya; kAraNa ke AratI vakhate mAtra kaSTa sahana ke hiMsA karavAnI bhAvanA nathI, paNa prabhu parano bhaktino bhAva che, prabhunA jJAnaguNanuM bahumAna che. "ame ajJAnanA aMdhakAramAM beThA chIe, amAre aMtaramAM bhAvaprakAzanI jarUra che, Apa jJAnarUpI prakAzanA pUMja cho, to amane paNa A dravyaprakAzanA pratIkane arpaNa karavAnI kriyAthI bhAvaprakAza Apo." A bhAvathI AratI utAravAnI che. vIraprabhu jyAre nirvANa pAmyA tyAre pAvApurInA samavasaraNamAM 18 mallavI ane licchavI rAjAo hatA, teo uttama zrAvako hatA. temane thayuM ke bhAvaudyota gayo, tenI smRtimAM pratIkarUpe dravyaudyota karo. tethI temaNe vIranirvANa nimitte dIvA pragaTAvyA. A kriyAmAM koI azubhabhAva nathI. jo doSapoSakatA hoya to anuSThAnane khoTuM kahevuM paDe; paraMtu rAjAonA manamAM koI doSa ke azubhabhAva nathI. zrAvaka zubhabhAvathI jayaNApUrvaka bhaktimAM dIvA pragaTAvI zake, chatAM zAstra tene AMzika dharmAnuSThAna kahyuM, paNa saMpUrNa dharmAnuSThAna nathI kahyuM, adharmamAM rahelAe ja karavAnuM che. A pAradarzI analysis (vizleSaNa) che, koI ghAlamelanI vAta ja nathI. 1. kamaTha kahe suNa rAjavI, tume azva khelAo; yogIke ghara hai baDe, matako batalAollel terA gurU kona hai baDA, jine yoga dharAyA; nahi oLakhAyA dharmakuM, tanu kaSTa batAyall1 ll hamaguru dharma pichAnate, nahi kavaDI pAse; bhUla gaye duniyA dizA, rahete vanavAsI/11|| vanavAsI pazu paMkhIyA, ese tuma yogI, yogI nahI paNa bhogIyA, saMsAra ke saMgIll12A saMsAra bUrA chorake, suNa ho laghu rAjA; yogI jaMgala sevate lei dharma avAjAll13I dayA dharmako mUla hai, kyA kAna phukAyA; jIvadayA nahU jAnata, tapa phogaTa mAyall14ll bAta dayAkI dAkhiye, bhUlacUka hamArA; bera bera kyAM bolaNA, aisA DAkaDamAlAllupA . (paM. zrI vIravijayajI viracita pArzvanAtha paMcakalyANaka pUjA DhALa-5) 2. navamallakijJAtIyA, lecchakijJAtayo nv| dazASTau gaNarAjAnaH, kAzIkozalabhUbhRtaH / / 368 / / amAvAsyAdine kRtvA, hyapavAsaM spaussdh| bhAvodyote gate dravyo-dyotadIpAnizivyadhuH / / 369 / / (ninasuMdarasUri viracita rIpAvatnItva) For Personal & Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 bhAvatIrtha-anuSThAna yajJamAM pazu homavA e adharmAnuSThAna che, prabhunI puSpapUjA e dharmAnuSThAna che : vaidika dharmamAM bhautika kAmanAnI pUrti mATe yajJayAgano upadeza che; temAM paNa amuka yajJomAM to pazuone homavArUpa hiMsAnA vidhAno che, jene jainAcAryoe adharmAnuSThAna kahIne vakhoDyuM che. AnI tulanA phUlapUjA sAthe karIne ghaNA kahe che ke pazu home to niMdA karo cho ane phUlone hiMsA karI home to dharma kaho cho. te kaI rIte? AnA javAbamAM pU. upAdhyAyajI mahArAjAe lakhyuM ke pazu homavAthI guNanI vRddhi nahIM thAya, paNa doSonuM poSaNa thaze. jyAre zrAvaka vanaspatinA AraMbha-samAraMbhamAM beThelo ja che. tene phUlapUjAthI guNanI puSTi avazya thaze; kema ke phUla caDAvatI vakhate navo koI kaThoratAno bhAva nathI. gRhasthajIvana sIdhI pazuhatyA karyA vagara jIvI zakAya tema che. tethI pazu homavAmAM navI kaThoratA jarUrI che. jyAre gRhasthane vanaspatinI hiMsA karyA vinA jIvI zakAya tema nathI. eTale phUla caDAvatI vakhate navI kaThoratA bhaLatI nathI, navuM pApa karavAnuM nathI. vaLI kriyA evI che ke zubhabhAvanI vRddhi thavAnI che, to tene dharmAnuSThAna kema na kahevuM ? jainadharme mArA-tArAno bheda rAkhyA vagara vizleSaNa karyuM che. sAMsArika kAmanAthI yajJamAM pazu homavAne koI guNapoSaka batAvI zake to tene paNa dharmAnuSThAna mAnI zakAya, paraMtu guNa to batAvavo ja paDe. saMpUrNa guNapoSaka ane AMzika paNa doSa na hoya tevuM anuSThAna eTale samiti-gupti svAbhAvika rIte doSapoSaka kriyAne adharmAnuSThAna kahevAya, tema thoDA guNane poSe tevI kriyAne AMzika dharmAnuSThAna kahevAya. to saMpUrNa guNapoSaka kriyA kevI hoya ? to tenA uttaramAM samiti-gupti yukta anuSThAna e saMpUrNa guNapoSaka dharmAnuSThAna che. tIrthakaroe darzAveluM pUrNa dharmAnuSThAna te samiti-guptinuM AcaraNa ja che. jaina paribhASAmAM tenuM bIjuM nAma aSTapravacanamAtA che. A anuSThAna evuM che ke jemAM saMpUrNa guNapoSakatA samAyelI che, ane AMzika paNa doSapoSakatA nathI. pravacanamAtA eTale dharmatIrthanI mA che, dharmatIrthanA prANa che. cAritrarUpa bhAvatIrthanA prANa te cAritranI mAtA samiti-guptine kahI che. A sRSTimAM saMpUrNa nirdoSa jIvana, saMpUrNa nirdoSa AcaraNa A aSTapravacanamAtAmAM samAyela che. game te kALe, game te kSetramAM, game te manuSyane jo potAnA vartanamAM saMpUrNa nirdoSa kriyA pedA karavI hoya, nirdoSa bhAvavALuM jIvana banAvavuM hoya, to A jagatamAM eka ja sAdhana che - samiti-gupti. koI 1. aSTau pravacanasya mAtara IryAsamityAdyAzcAritrAtmanaH prasUtihetutvena hitakAritvena ca, mAtara iva-jananya iva, (SoDaza-2, zno-8, 3. yazovinayanI TI) * AThe pravacana mAvaDI re lAla, pAlI lahyA varanA suva bha0. 13. (jJAnavimalasUrijI kRta prAtihArya stavana) For Personal & Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha-anuSThAna 155 tIrthaMkaranuM zAsana evuM nahotuM ke jemAM samiti-guptinI zraddhA, samajaNa ane AcaraNa na hoya. bhaviSyamAM paNa evuM koI zAsana nahi hoya ke jemAM samiti-gupti nahi hoya. tIrthaMkaranuM zAsana sthapAya te kSaNathI ja A samiti-guptinuM anuSThAna cAlu thAya, je zAsana Take tyAM sudhI cAlu rahe. A samiti-guptinuM samyag AcaraNa haze tyAM sudhI zAsana rahevAnuM che, TakavAnuM che ane AgaLa-AgaLa vahevAnuM che. samiti-guptinuM sAMgopAMga AcaraNa nahi hoya ane bIjA dharmAnuSThAno rahyAM, topaNa zAstra kaheze ke zAsanano vilopa thaI gayo. zrAvakanA samagra AcArane zAstramAM sAdhupaNAnI training kahyo che. tenuM lakSya to samiti-guptinA sAMgopAMga pAlanarUpa sAdhvAcAra che. tamAre lakSya joItuM nathI to trainingnuM keTaluM mUlya ? sabhA : pauSadhamAM aSTapravacanamAtA zrAvaka paNa pALe che ne ? sAhebajI : hA, paNa te AMzika che; kema ke tyAM paNa anumatirUpe pApa to cAlu ja che. sabhA : jarUrI vastu jayaNApUrvaka yAcanA karIne laIe topaNa ? sAhebajI hA, tamArA mATe rAMdheluM eka bhANe besIne jamo ja cho. vaLI tame ahIM pauSadhamAM ho ane tamAro dIkaro gha2mAM kAla mATe zAka lAvIne mUke, je tame kAle khAzo. athavA pauSadhanA samayamAM tamArI zrAvikAe gharamAM tamArA mATe miThAI Adi banAvelI vAnagI pauSadha pAryA pachI bIje divase tame vAparazo. pauSadhanA samayamAM vyavasAyamAM karAyelo napho ke mUDInuM vyAja pauSadhamAMthI UThyA pachI vAparavAnA. tethI anumatirUpe pApanuM connection (joDANa) to svIkAravuM ja paDe. sabhA : pauSadhamAM mRtyu thAya to ? sAhebajI : topaNa zAstra kahe che ke saMpUrNa virati nathI, sAthe amuka prakAranI avirati che ja. AnaMdazrAvaka, kAmadevazrAvaka, puNiyozrAvaka hoya topaNa zAstra kahe che, tene anumatirUpe duniyAnAM pApa lAgI rahyAM che. sabhA H agiyAramI pratimA mATe ? sAhebajI : te to zramaNatulya che, temAM anumatino paNa tyAga che, chatAM AjIvana tyAgano saMkalpa nathI. cha mahine pratimA pAryA pachI saMsAramAM javAnI zakyatA-taiyArI rahelI che. 1. vizeSato gRhasthasya, dharma hato binottamai:| purva sadbhAvanAsAr:, paraM cAritrANam||16|| tiA padaMpadena medhAvI, yathArohati parvatam / samyak tathaiva niyamAddhIrazcAritraparvatam / / 17 / / stokAn guNAn samArAdhya, bahUnAmapi jAyate / yasmAdArAdhanAyogyastasmAdAdAvayaM mataH / / 18 / / iti / / (dharmavintu, adhyAya-rU mUrta) (noMdha :- prastuta saMdarbhamAM A zlokonI TIkA paNa upayogI che.) For Personal & Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 bhAvatIrtha-anuSThAna zrAvakanAM badhAM anuSThAnomAM ochevatte aMze avirati to joDAyelI ja che. tethI ja zrAvakane zAstramAM viratAvirata kahyo che. saMsAramAM aneka rItanAM pApanAM connection (joDANa) cAlu ja che. tame mAno cho ke bIjA pAse karAvIe to ApaNane pApa na lAge. hakIkatamAM AgaLapAchaLanI badhI vyavasthA goThavIne sAmAyika-pauSadhamAM Avo cho. tamArI jANakArIpUrvaka, tamArA mATe ja pApa thatuM hoya, vaLI tame teno bhoga-upabhoga paNa karo, chatAM pApa na lAge, tevuM jainadharmamAM nathI. bIjAnA khabhA para pApa caDe ane pote chUTI jAya, tevI anyAyI vyavasthA maMjUra nathI. ahIM to pApa kare, karAve ke anumati Ape, sIdhI ke ADakatarI rIte, manathIvacanathI ke kAyAthI, tene contribution pramANe pApa lAge, tema jainazAsana kahe che. For Personal & Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - anuSThAna siddhaM siddhatthANaM, ThANamaNovamasuhaM uvagayANaM / samayavisAmAM, sAmaLa nibAnuM manibAnuM ||1|| (sanmatitarka prakaraNa0 zloka-1) anaMta upakArI anaMta jJAnI zrI tIrthaMkara paramAtmA mahAmaMgalakArI ane sarvotkRSTa evA A dharmatIrthanI sthApanA kare che. pUrNa samiti-guptinuM AcaraNa e ja bhAvatIrtha : kevuM dharmAnuSThAna bhAvatIrtha bane ? 1je AcaraNa saMpUrNa nirdoSa hoya, jemAM sarva jIvo pratye nyAyI vartana samAyeluM hoya, tevA paripUrNa AcaraNane ja bhAvatIrtha kahI zakAya; kAraNa ke saMsAranA paribhramaNanI AdhArazilA anyAya che. anya jIvo pratyenA anyAyI vartanathI pApakarma bAMdhI jIva saMsAramAM bhaTake che. e saMsArathI pAra utAranAra pravahaNa nAva samAna dharmAnuSThAna samiti-gupti ja che; kAraNa ke temAM ja sarva jIvo pratye nyAyI vartana, ucita vartana samAyeluM che. mATe ja te sAcA arthamAM bhAvatIrtha che. zrAvakadharmamAM pUrNa dharmAnuSThAna che ja nahIM. pUrNa dharmAnuSThAna karavA mATe gRhasthajIvana ja bAdhaka che. gRhasthajIvanano DhAMco ja evo che ke adharmane saMpUrNapaNe choDI zakAto nathI. je saMpUrNa adharmane choDI na zake te pUrNapaNe dharmane svIkArI na zake. A jagatamAM dharma ane adharmano zAzvata virodha che. jene dharma apanAvavo hoya teNe adharmano tyAga karavo paDe. thoDo adharmano tyAga karo to thoDA dharmamAM praveza pAmo, vadhAre adharmano tyAga karo to vadhAre dharma pALI zako. jo saMpUrNa adharmano tyAga karo to saMpUrNa dharmano svIkAra zakya bane; paraMtu dharma ane adharma baMne AtmAmAM eka samaye pUrNa mAtrAmAM na rahI zake. jema roga thoDA pramANamAM jAya to thoDuM Arogya Ave, ane saMpUrNa jAya to pUrNa Arogya Ave; paraMtu roga ane pUrNa Arogya sAthe na rahe; kema ke paraspara virodhI che. tema dharma-adharma paNa paraspara virodhI che. 157 1. 'tivihaM tiviheNaM'ti ayamatra bhAvArtha:-trividhaM trividhenetyanena sarvasAvadyayogapratyAkhyAnAdarthataH saptaviMzatibhedAnAha-te caivaM bhavanti-iha sAvadyayogaH prasiddha evaM hiMsAdiH, taM svayaM sarvaM na karoti na kArayati kurvantamapyanyaM na samanujAnAti, ekaikaM karaNatrikena manasA vAcA kAyeneti nava bhedAH, atItAnAgatavartamAnakAlatrayasambaddhAzca saptaviMzatiriti, idaM ca pratyAkhyAne bhedajAlaM 'samiiguttIhiM 'ti samitiguptiSu satISu bhavati, samitiguptibhirvA niSpadyate, tatreryAsamitipramukhAH pravIcArarUpAH samitayaH paJca guptayazca pravIcArApravIcArarUpA manoguptyAdyAstisra iti, uktaM ca- 'samio niyamA gutto gutto samiyattaNaMmi bhaiyavvo / kusalavaimudIraMto jaM vaigutto'vi samio'vi / / 1 / / anye tu vyAcakSate - kilaitA aSTau pravacanamAtaraH sAmAyikasUtrasaGgrahaH, tatra 'karemi bhaMte! sAmAiyaMti paMca samiIo gahiAo, 'savvaM sAvajjaM jogaM paccakkhAmi'tti tiNNi guttIo gahiyAo, ettha samiIo pavattaNe niggahe ya guttIotti, eyAo aTTha pavayaNamAyAo jAhiM sAmAiyaM coddasaya puvvANi mAyANi, mAugAotti mUlaM bhaNiyaMti hoi / / (Avazyaniryukti vaM mAnya bhAga-2, zrlo-2046, TIvA) For Personal & Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 bhAvatIrtha-anuSThAna dharma-adharmanuM svarUpa spaSTa che. je je svabhAvathI guNapoSaka kriyAo che te badho dharma che, ane je je svabhAvathI doSapoSaka kriyAo che te badho adharma che. jIvanamAM sarva guNonuM poSaNa kare tevI kriyA Ave, ane doSa poSaka koI kriyA na rahe tevuM anuSThAna thAya, tyAre tamArA jIvanamAM pUrNadharma Avyo. eka paNa guNa pALavAmAM kacAza rahe tevuM vartana hoya tyAM sudhI te vartanamAM thoDo paNa adharmano aMza paDyo che. saMpUrNa guNapoSaka, doSarahita vartana kevuM hoya tenuM svarUpa jainadharme je varNavyuM che, te AcaraNa mATe pAribhASika zabda samiti-gupti ke aSTapravacanamAtA che. A jainadharmanA pAribhASika zabdo che. bIjA dharmamAM rahelAe kadAca A zabdo na sAMbhaLyA hoya. paraMtu tene paNa saMpUrNa nirdoSa, niSpApa jIvana kevuM hoya te vicAravA A ja AcaraNane Adarza tarIke svIkAravuM paDe. Ano zreSTha mahimA samajAvavA ja tene pravacanamAtA kahI che. tamArA AtmAmAM bhAvatIrthane janma ApanAra, prApta karAvanAra, A samiti-gupti che. te apanAvo to tamArA aMtarAtmAmAM bhAvatIrtha avazya pragaTe. jyAM sudhI ApaNo AtmA samitiguptimAM sAMgopAMga sthira na thAya tyAM sudhI thoDI paNa doSapoSaka kriyA rahevAnI ja. zrAvakanA AcAramAM paNa thoDuMka-thoDuMka samiti-guptinuM sevana che ja, pachI te AcAra nAno hoya ke moTo hoya. jainadharmanI badhI kriyAmAM AMzika samiti-guptinuM pAlana to Ave ja, pUrNa samitiguptinuM AcaraNa mAtra sAdhujIvanamAM ja che. sabhA : hRdayamAM bhAvatIrtha pragaTe to te potAne ja tAre ke bIjAne paNa tAre ? sAhebajI : chellAM be bhAvatIrtha to nizcayanayanAM che. nizcayanaya bIjAne tAravAmAM mAnato nathI, svane tAravAmAM ja mAne che. te jenAmAM pragaTe te pote tare, jyAre vyavahAranayanAM bhAvatIrtha bIjAne taravAnAM sAdhana bane che. vyavahAranaya nimittakAraNa, sAmagrI, paropakAra vagerene mAne che, jyAre nizcayanaya sAmagrIne kAraNa nathI mAnato, paraMtu upAdAnakAraNamAM ja phalasAdhakatA mAne che. te paropakAra nahIM, paNa svaupakArane ja mahattva Ape che. te nimittakAraNane nahIM, paNa AtmAnA zuddhasvabhAvane ja mahattva Ape che. TUMkamAM nizcayanayanuM bhAvatIrtha jenAmAM pragaTe te avazya tare, ane na pragaTe to vyavahAranayanAM bhAvatIrtho paNa ekalAM tene kadI tArI zake nahi. nizcayanayanA abhiprAyathI bIjAnA AtmAmAM bhAvatIrtha pragaTyuM ane tame taro, te kadI bane nahIM. nizcayanaya kaheze ke tame pAmazo to ja tame tarazo. je guNa pAme te guNa bhogave, je doSa pAme te doSa bhogave. nizcayanayanuM gaNita kaDaka che, paNa cokhyuM che. te kaheze ke gItArtha guru bhale game teTalA guNiyala maLe, paraMtu teTalAmAtrathI tame taravAnA nahi, temanuM AlaMbana laIne paNa guNa to tamAre ja pragaTAvavA paDe. te kahe che ke bIjAnA AtmAmAM pragaTelA bhAvatIrthathI tamAro uddhAra thAya tevuM kadI bane nahi. jo tevuM bane to tIrthakaronA AtmAmAM anaMtA guNo pragaTyA hatA, paraMtu temanA guNothI huM ke tame taryA nathI. nizcayanaya padArthavijJAnane vedhakatAthI ArapAra rajU kare che. tene saheja paNa ghAlamela cAle nahIM. te spaSTa For Personal & Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha-anuSThAna 1pa9 kaheze ke je ratnatrayIne pAmaze te ja taraze. jenA AtmAmAM pUrNa dharmAnuSThAna pragaTaze tenA saMsArano aMta thaze. dravyArthikanayano nizcayanaya ratnatrayIyukta AtmAne ke pUrNa dharmAnuSThAnavALA AtmAne ja bhAvatIrtha kahe, jyAre paryAyArthikanayano nizcayanaya AtmAmAM pragaTelI ratnatrayI ke pUrNa dharmAnuSThAnane bhAvatIrtha kahe. A baMne nayonA dRSTikoNano taphAvata che, paraMtu baMne naya anusArI nizcayanayo svane bhAvatIrtha banAvyA vinA tarAya tevuM to na ja mAne. zrAvakane pratyeka dharmakriyAmAM AMzika samiti-guptinuM sevana Ave, jyAre paripUrNa mAtrAmAM tenuM sevana karavuM hoya to sAdhujIvana ja apanAvavuM paDe. AtmAmAM pragaTeluM pUrNa mAtrAnuM samiti-guptinuM AcaraNa te ja bhAvatIrtha che; kAraNa ke temAM sarva guNonuM poSaNa ane sarva doSonuM mAraNa karavAnI zakti che. tene mATe pravacanamAtA zabda vAparI teno jabaradasta mahimA prasthApita karyo che. AkhuM bhAvatIrtha temAMthI pragaTe che. eTale ke AtmAne tAranAruM vartanarUpa tattva temAMthI prasUti pAme che. pravacananI mAtA kahIne jainazAsane samiti-guptinI zreSTha yazogAthA gAI che. duniyAnA bIjA koI paNa dharma pAse saMpUrNa samiti-guptivALuM anuSThAna nathI; te jainazAsanamAM ja che. A jainazAsananI monopoly che. tIrthakaronA zAsanano AcAra aMge A kAyamano ijAro che. pUrNajJAnI sivAya AvuM sarvAgI nirdoSa anuSThAna bIjA 1. samprati nAmAnvarthamAhaaTThasuvi samiIsu a duvAlasaMga samoarai jmhaa| tamhA pavayaNamAyAajjhayaNaM hoi nAyavvaM / / 459 / / 'aSTAsvapi' aSTasaGkhyAsvapi samitiSu 'dvAdazAGgaM' pravacanaM samavatarati-saMbhavati yasmAt, tAzcehAbhidhIyanta iti gamyate, tasmAtpravacanamAtA pravacanamAtaro vopacArata idamadhyayanaM 'bhavati' jJAtavyamiti gAthArthaH / / 459 / / (9ttarAdhyayanasUtra nivRtti zranove-41 mUna, zAMtisUrI ma.sA. kRta TIkA) * itthaM cAritragAtrasya, jananatrANazodhanaiH / mAtRbhUtAH sa smitiguptiirssttaa'pydhaaryt||275|| (triSTizanA puruSavaritra parva-2, sa-2) * pavayaNamAyAu imA, niddiTThA jiNavarehi smyNmi| mAyaM eyAsu jao, jiNabhaNiyaM pvynnmsesN||172|| suyasAgarassa sAro, caraNaM caraNassa saarmeyaao| samiIguttINa paraM, na kiMci annaM jao crnnN||173|| (maladhArI hemacaMdrasUrijI viracita puSpamAlA prakaraNa) * IryAsamitiprabhRti-pravacanamAtRrUpaM, tisRbhiH koTibhI rAgadveSamohalakSaNAbhiryadvA kRtakAritAnumatabhedabhinnahananapacanakrayaNarUpAbhiH pratiSedhavyApAreNa parizuddhaM / ydvaa| tisRbhiH koTibhiH zAstrasvarNazodhanakAriNIbhiH kaSacchedatApalakSaNAbhiH parizuddhaM sarvasya zAstrasya prvcnmaatrNtrbhuuttvaat| sAdhusadvRttaM / / (SoDazava-2, nova-7, 35. yazovijayanI TIvA) 2. aSTa ca pravacanamAtaro dRSTA-upalabdhAH, kairityAha-aSTavidhA-aSTaprakArA niSThitA:-kSayaM gatA arthAH prkrmaajJAnAvaraWpilA reSAM te tathA telinerityartha, 30 85 | (varNasaMprada mA-rU, sno-18, TIvA) For Personal & Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 bhAvatIrtha-anuSThAna koIne duniyAmAM skure ke kema te prazna che. samiti-guptinI oLakha eTalI ja che ke samagratAthI nirdoSa vartana. saMpUrNa niSpApa ane pavitra jIvananuM AcaraNa kevuM hoya te zAMtithI vicAravAnuM cAlu karo, ane temAM je conclusive opinion Ave te AcaraNane samiti-gupti kahIe chIe. taTasthatAthI tamArA vartanamAM kayuM vartana doSita gaNAya ane kyuM vartana nirdoSa gaNAya teno vicAra karatAM jazo to eka tabakke chello je nirNaya Avaze, te samiti-guptinA AcaraNarUpa ja haze. samagra jIvasRSTi sAthe ucita ane nyAyI vartana eTale samiti-guptinuM pAlana : kudaratamAM 84 lAkha jIvAyonimAM rahela vizALa jIvasRSTi sAthe ApaNo AtmA rahe che. A saMsAramAM tame ekalA ja nathI, bIjI paNa anaMtI jIvasRSTi che. saune jIvanano samAna adhikAra che, tethI bIjAnA jIvanamAM nukasAna karavAno tamane adhikAra nathI. sarva jIvo pratye yogya nyAyapUrvakanuM ucita vartana karavuM te tamArI pharaja che. te pALavA tamAre nirdoSa jIvanamAM AvavuM paDe. loko bALakane nirdoSa kahe che, paNa vAstavamAM te nirdoSa nathI, abUjha che. ame nirdoSa tene kahIe je samagra jIvasRSTi sAthe nyAyI vartana kare. je bIjAnI sAthe doSita vartana kare tevI vyaktine nirdoSa kaho to te vAjabI nathI. jenA jIvanamAM aparAdha che te nirdoSa kevI rIte ? je nirdoSa che tenA jIvanamAM aparAdha kevI rIte ? baMne sAthe zakya nathI. tethI je vyakti nirdoSa jIvana svIkAravA taiyAra hoya teNe samagra jIvasRSTi sAthenuM nyAyI vartana samajavuM ane AcaravuM joIe. sau sAthe nyAyI ane yogya vartana mATe je dhoraNo pasaMda karazo te aMte samiti-guptinA vartanamAM virAma pAmaze. sabhA : ekalI samiti ke ekalI gupti hoI zake ? sAhebajI : nA, ekalI samiti na hoI zake, gupti ekalI hoI zake; kAraNa ke samitinA AcaraNa vakhate gupti avazya jALavavAnI che, paraMtu guptimAM hoya tyAre samiti hoya paNa ane na paNa hoya. samakitamAM pravacanamAtAnuM jJAna anivArya : jainazAsane samiti-gupti para eTalo bhAra mUkyo che ke tenA bodha vinA samakita paNa 1. tathA coktam- "samio NiyamA gutto gutto samiyattaNami bhiyvyo| kusalavaimudIrito jaM vayagutto'vi samio'vi TRI" (Avayanirvavira vaM mANa mA-rU, sno-1270, TIvA) 2. kasmiMzcijjIve-manuSyAdau matyAdInAM paJcAnAM jJAnAnAM ekaM bhavati, AdyaM matijJAnameva, etacca kvacinnisargasamyagdarzanasyAnavAptAkSarazruteH nisargataH pravacanamAtRmAtraparijJAnavati dRzyaM / (tattvArthasUtra adhyAya-1, sUtra-31, A. haribhadrasUrikRta bhASyopari TIkA) For Personal & Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha-anuSThAna 161 Ave nahIM. samyagdarzana guNa pAmavA duniyAbharanuM sAcuM jJAna hovuM jarUrI che tevo Agraha nathI. hajAro zAstro bhaNe, bharapUra tattvajJAnano jANakAra ke dRSTA bane, pachI ja samakita Ave, tevo ekAMta nathI; paraMtu samakita pAmavA mATe minimum (laghutama) aSTapravacanamAtAnuM jJAna to jarUrI ja che. jaghanyathI aSTapravacanamAtAnA samyajJAnavALo samakitI kahyo che. sabhA : navatattva jANe tene samakita pragaTe ? sAhebajI : navatattvamAM ja Ave che ke, "jIvAi nava payatthe, jo jANaI tassa hoI sammattaM / bhAveNa saddahaMto ayANamANe vi sammattaM" / / A paMDite (eka zrotA) navatattvanI gAthA bhaNAvI che, paNa pote ja artha bhUlI gayA che. "ayANamANe vi sammatta"no artha zuM thAya ? navatattvane zabdathI na jANato hoya, chatAM jenA jIvanamAM navatattvanI bhAvathI zraddhA che, tenAmAM samyagdarzana avazya che. ekeya tattvanuM nAma AvaDatuM na hoya, kadI jIva-ajIva vagere tattvane tenI vyAkhyA, prakArarUpe vAMcyA, vicAryA ke sAMbhaLyA paNa na hoya, chatAM jene jIvanamAM A navatattvanI bhAvathI zraddhA AvI gaI, tene samakita AvI gayuM. tattva ghaNuM jANyuM hoya, paNa jo jIvanadRSTi na maLI to vAstavamAM te jANyuM dhULa barAbara che. tattva jANIne je jIvanadRSTi keLavavAnI che, te AvI jAya to kAma pUruM thaI jAya. ahIM navatattvanI bhAvathI zraddhAmAM samiti-guptinuM paNa bhAvathI jJAna AvI ja jAya. Adhunika vijJAna AtmAne nathI svIkAratuM, chatAM te paNa sajIva-nirjIvano bheda darzAve che. jagadIzacaMdra bojhe vanaspatimAM jIva che te sAbita karyuM, je jainazAstroe to hajAro varSo pahelAM sthApita karyuM ja che. vijJAne hAlamAM vanaspatine sajIva tarIke svIkArI, paraMtu te svIkAryA pachI duniyAmAM vanaspatinA jIvanI 0.01 Tako paNa hiMsA aTakI kharI ? sajIva jANyAno matalaba zuM ? ApaNI jema pAMdaDAmAM paNa sukha-duHkhanI lAgaNI che, tene paNa harakha-zoka thAya che, A badhuM prayogathI puravAra karyuM, paNa sAbita karIne aMte karavAnuM zuM ? emAMthI koI jIvanadaSTi zodhI ? to pachI jANyuM ke na jANyuM teno matalaba zuM ? mAtra mAhitI Atmaka jJAnane (informative knowledgene) bhAvathI zraddhA na kahevAya. tamane jANakArI che ke jevI cetanA mArAmAM che tevI bIjA badhA jIvomAM che, mane sukhaduHkhanI anubhUti che tema bIjA jIvone paNa che. A jANakArInA kAraNe tamane ema thavuM joIe ke mane trAsa-duHkha bIjA Ape to nathI gamatuM, te vyakti aparAdhI lAge che, to huM * zrutasAmAyikaM jaghanyotkRSTabhedAd dvidhA-jaghanyamaSTapravacanamAtRpaThanarUpaM, itaracca dvAdazAGgIpaThanarUpaM / (midrasUrinI vRtti sakhyatvasati, jJovA 28-12-20, saMyatinavArtha vRta TIkA) For Personal & Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 bhAvatIrtha- anuSThAna paNa bIjA pratye geravartana karuM to avazya aparAdhI chuM. bIjA jIvo pratye aparAdhamaya jIvanane nirdoSa jIvana na kahevAya. nirdoSa jIvana banAvavuM hoya to samagra jIvasRSTi sAthe nyAyI vartana, yogya AcaraNane ja nirdoSa AcaraNa kahevAya. tevuM jIvana jIvavAnI susaMgata paddhati te ja samiti-gupti che. tethI nava tattvanI bhAvathI zraddhA paNa aSTapravacanamAtAnA samyajJAnathI ja Ave. tame mokSe javA icchatA ho, tamArA AtmAnuM zreya karavuM hoya, paraMtu vizALa dharmazAstro bhaNavAno parizrama na karo tevI prakRtinA ho, ane tamane taravAno TUMko mArga joIto hoya to samiti-guptinuM yathArtha jJAna meLavazo to tamAruM kalyANa thaI zakaze. vaLI je vyakti samitiguptinuM jJAna nahIM meLave tenAmAM samyagdarzana ja nahi pragaTe. jaMgalamAM pazusRSTimAM koI samakita pAme to tenAmAM paNa samiti-guptinuM jJAna to anivArya che ja. tenA vinA te AtmA samakitano vAhaka banI zake nahi. samakita pravacanamAtAnA jJAna sAthe saMkaLAyeluM che. sabhA : pazune samiti-guptinI kevI rIte khabara paDe ? sAhebajI : pazue paNa pUrvabhavamAM ArAdhanA karelI hoya, tenuM jAtismaraNajJAna pragaTe, athavA koI jJAnI mahAtmAnA yogathI dharma pAmela hoya, athavA svAbhAvika UhApoha karatAM AvaraNa khasI gayuM hoya, to evA vAgha-siMhane paNa nirNaya thaI jAya ke nirdoSa jIvana ja dharma kahevAya. doSita jIvanane aparAdha-adharma kahevAya. tamArA manamAM bIjAnA vartanane mUlavavAnAM ane tamArA vartanane mUlavavAnAM kATalAM judAM che. manamAM taTasthatA nathI. eTale e ja vartana bIjA kare to tamane aparAdha lAge, jyAre tame karo to vAjabI lAge. AthI ja tamane samiti-guptine anurUpa nyAyI AcaraNa svayaM spharatuM nathI. Aje aDhI dvIpamAM evA vAgha-siMha che ke je potAnI kUra prakRti choDIne zAMta svabhAvanA thaI gayA che. teo savAranA pahoramAM 1. alamityapasaMgeNaM, rakkhijja mahavvayAiM jttennN| aidusahamajjiyAI, rayaNAI driddpurisuvv||170 / / tANaM ca tatthuvAo, paMcaya samio tiniguttiio| jAsu samappai savvaM, karaNijjaM sNjyjnnss||171|| (maladhArI hemacaMdrasUrijI viracita puSpamAlA prakaraNa) 2. vane tapasyatastasya dhrmdeshnyaagryaa| vAsitA vyAghrasiMhAdyA bahavaH prazamaM yayuH / / 49 / / ke'pi zrAvakatAM bhejuH ke'pi bhadrakatAM punaH / kAyotsarga vyadhuH ke'pi ke'pi cAnazanaM tdaa||50 / / mAMsAhArAnnivRttAste babhUvuH pAripArzvikAH / tiryagrUpadharAH ziSyA iva rAmamahAmuneH / / 51 / / (triSaSTizatAvApuravaritra parva-8, sa-22) * kuJjaraH zrAvakaH so'pi bhUtvA bhAvayatiH svym| IryAdinirato'cArIt kurvan SaSThAdikaM tapaH / / 19 / / sUryataptAMbhasaH pAtA shusskptraadipaarnnH| sa karI kariNIkelivimukho'sthAdviraktadhIH / / 100 / / sa dadhyau ceti dhanyAste martyatve pravrajaMti ye| pAtre dAnamivArthasya martyatvasya phalaM vrtm||101|| draviNaM dhanikeneva martyatvaM dhiGmayA tdaa| ahAryanAttadIkSeNa kiM karomyadhunA pazuH / / 102 / / bhAvayan bhAvanAmevaM gurvAjJAsthiramAnasaH / sa kAlaM gamayannasthAt susthitaH sukhaduHkhayoH / / 103 / / (faSaSTizana vApuraSaritra parva-2, sa-ra) For Personal & Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha-anuSThAna 193 bahAra paNa na nIkaLe. taDako tape nahIM tyAM sudhI guphAmAM zAMta besI rahe; kAraNa ke samaje che ke ThaMDaka haze tyAM sudhI jIva-jaMtu jaMgalamAM ghaNAM pharatAM hoya, taDako thAya eTale garamIthI bacavA rasto choDI lapAI jAya. tethI nirdoSa paddhatie ahiMsA pALIne halana-calana karavAno samaya madhyAhnano ja che. tethI bapore tApamAM ja bahAra nIkaLe. tene koIe upadeza nathI Apyo, paraMtu bIjAnA jIvananI ciMtA hovAthI ApameLe sUjha AvI gaI. temane paNa deha che tyAM sudhI bhUkha-tarasa lAge, eTale khAya-pIe; paraMtu koIne trAsa na thAya mATe bhUkha lAge tyAre jaMgalamAM madhyAhnakALe sUkuM thaI gayeluM ghAsa zodhI zodhIne jayaNAthI khAya. pANI paNa nadI-taLAvanI sapATI paranuM, taDakAthI tapIne garama thaI gayeluM, jIva-jaMtu rahita baneluM vApare. garama ke ThaMDAno vicAra karyA vinA jayaNAne lakSyamAM rAkhI pIe. A badhuM svayaM bIjAnA jIvananI ciMtAmAMthI janme che. tamane atibhUkhyo macchara jarAka karaDe tyAre tenA bhUkha-tarasa ke jIvananI ciMtAnA badale tamArI ciMtA ja vadhAre hoya che. tethI tene uDADatAM meM kazuM khoTuM karyuM tevuM bhAna nathI; jyAre bhUkhyA evA tamane jamatAM bhANA parathI koI tarachoDI uThADe to te aparAdhI lAge che; kAraNa ke macchara ane tamArA mATe tamArA mApadaMDa judA che. A pakSapAtI valaNanA kAraNe tamane dharmanuM AcaraNa karavA jevuM lAgatuM nathI. samiti-guptinI vyAkhyA : koI paNa jIvane anyAya na thAya te rIte jIvo te nirdoSa jIvana. saMpUrNa nyAya-nIti1. iriyAbhAsesaNA''dANe, uccAre samiI iy| maNaguttI vayaguttI, kAyaguttI ya atttthmaa||2|| (uttarAdhyayanasUtra pravacanamAtA nAma caturviMzatitama adhyayana mUla) * vyAkhyA-iha samitayaH paJca-IryAsamitiH, bhASAsamitiH, eSaNAsamitiH, AdAnanikSepasamitiH, pAriSThApanikAsamitiH / guptayastisraH-manoguptiH, vacanaguptiH, kaayguptiH| tatra jantujAtarakSAnimittaM yugamAtrabhUmikAntaradattadRSTeravyAkSiptacittasya pratipadaM cakSuSA vizodhayataH sAdhoH saMyamopakaraNAdyarthaM yA gamanakriyA sA IryAsamitiH / mRdumadhurAnavadyahitamitavacanabhASaNaM bhaassaasmitiH| sUtrAnusAreNa rajoharaNavastrapAtrA'zanapAnanilayauSadhAnveSaNam essnnaasmitiH| dharmopakaraNAnAM pratilekhanApramArjanApUrvakameva grahaNamocanamAdAnanikSepasamitiH / mUtramalazleSmapurISAdInAM vivekArha-saMsaktabhaktapAnAdInAM vA jantuvirahite sthaNDile vidhinA pariSThApanaM pAriSThApanikAsamitiH / sAvadyamanaHsaGkalpagopanaM manoguptiH / sAvadhavacanarodhanaM maunena vA'vasthAnaM vAgguptiH / kAyavyApAranivAraNaM kAyaguptiH / nanu samitiguptyoH ka. prativizeSaH?, ucyate-samitirvyApArarUpA guptistu vyaapaaraavyaapaarruupaa| yaduktaM- 'samitINa ya guttINa ya eso bheo u hoi naayvvo| samiI payArarUvA guttI puNa ubhayarUvA u|| samio niyamA gutto gutto samiattaNaMmi bhiavvo| kusalavayamudIrito jaM vayagutto vi samio vi|| samiI payArarUvA guttI puNa huMti ubhayarUvA u| kusalavayamudIrito teNaM gutto vi samio vi|| gutto puNa jo sAhU appaviArAi nAma guttiie| so na samio tti vuccai tIse u viArarUvattA' / / (tinitatpasUtra, glova -42, TIvA) For Personal & Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 bhAvatIrtha-anuSThAna ahiMsApUrvaka samagra jIvasRSTi sAthe vartavuM tenuM nAma samiti-guptinuM AcaraNa. bhagavAne sAdhune paNa jIvana jIvavAnI nA nathI pADI. lAMbI sAdhanA karavI hoya to jIvana to TakAvavuM ja paDe, paraMtu bIjAne herAna karIne jIvo to doSa kahevAya. tethI (1) jIvanamAM sAdhanA mATe jarUrI halana-calana, UThavA-besavA AdinI tamAma kriyAo jayaNApUrvaka karavI te mATe prathama IryAsamitinuM pAlana che. te ja rIte (2) bIjA sAthe vyavahAra karavA vANInuM mAdhyama jarUrI che, paraMtu te vANI paNa binajarUrI, nukasAnakAraka ke pApapoSaka na bane tevI rIte maryAdA ane saMyamapUrvaka hitakArI vANIno prayoga avasare karavo, te bhASAsamiti che; chatAM mAtra halana-calana ke bolavAnI kriyAothI jIvana TakAvI zakAtuM nathI. tethI (3) Atmazreya karanAre paNa prAthamika jIvanajarUrIyAtanI vastuo ahiMsaka paddhatie meLavavI jarUrI che. tevI cIjo meLavavA mATe saMpUrNa ahiMsaka rIta te eSaNAsamiti che. (4) vaLI jIvanamAM tevI ahiMsaka paddhatie meLavelI cIja-vastuono, koInA jIvanane AghAta-pratyAghAta na thAya ane hitanuM sAdhana bane te rIte upayoga karavo, te AdAnabhaMDamattanikSepaNAsamiti che; ane (5) vAparyA pachI nakAmI thaI gayelI bhautika jaDa vastuono navA pApanuM sAdhana na bane tevI rIte jayaNApUrvaka nikAla karavo, te pAriSThApanikAsamiti che. A pAMcamAM sAdhunA jIvananI sAdhanA mATe anivArya tevI tamAma pravRttione AvarI levAmAM AvI che. tethI hitakArI pravRttipradhAna samitinuM mALakhuM che; jyAre gupti eTale jIvanamAM mana-vANI-kAyAnI aMdara ke bahArathI pApanAM sAdhana na bane te rIte nirodha karavo, saMkocIne kAcabAnI jema gupta thavuM, te nivRttipradhAna gupti che, chatAM manavacana-kAyAno satata AtmahitamAM yogya upayoga karavo te paNa gupti ja che. TUMkamAM svaparapIDAnA parihArapUrvaka AtmaguNonA vikAsane anurUpa samagratAthI vartana te ja samiti-gupti che. jIvanazaktiono pApamAM saMpUrNa nirodha karavo, ane zreyamAM upayoga karavo, tene anurUpa vicAra-vANI-vartana goThavavAM, te nirdoSa jIvanano pAyAno khyAla che. bhUta, bhaviSya ke vartamAnanA sarva tIrthakaronA zAsanamAM nirdoSa AcaraNarUpe samiti-guptino ja upadeza che. nirdoSa anuSThAnarUpa dharmanuM A sanAtana-zAzvata mALakhuM che. koI tIrthaMkara paNa tene badalI zake nahi. kALaparivartanathI paNa AmAM bheLaseLano koI savAla nathI. jainadharmamAM AcAranuM paNa mULabhUta mALakhuM aTala che. kAyama nirdoSa jIvananA pAyAnAM dhoraNo eka ja rahevAnAM. tene ja samiti-gupti kahIe chIe. sarva guNonuM poSaNa karAve ane sarva doSono tyAga karAve tevA anuSThAnarUpa A kriyA che. te kriyA je vyakti seve tenA AtmA parathI dhIme dhIme doSono tyAga ane guNono prAdurbhAva cAlu thAya. 1. aSTAnAM pravacanamAtRNAM, tAzcASTau pravacanamAtaraH-tisro guptayaH tathA paJca samitayaH, tatra pravIcArApravIcArarUpA guptayaH, samitayaH pravIcArarUpA ev| (mAvanivira parva bhASya mArU, navada-1270, TIvA) For Personal & Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha -anuSThAna 165 saMsArasAgarathI tAranAra hovAthI A samiti-gupti bhAvatIrtha che. pUrNadharmanI sAdhanAnI zarUAta samiti-guptithI che. caudamA guNasthAnake guptinI parAkASThA che, tyAM pravRttirUpa samitinI jarUra nathI. sAdhune samitino pravRttirUpe prayoga kAraNe ja che, te sivAya satata guptimAM rahevAnuM che. te guptinI parAkASThA pragaTe eTale AtmAno mokSa thAya. paripUrNa dharma parAkASThAe pahoMce eTale mokSarUpa phaLanI tatkALa prApti thAya. ratnatrayImAM jevI saMsAra pAra pamADavAnI zakti che, tevI ja zakti A samiti-guptirUpa saMpUrNa dharmAnuSThAnanA AcaraNamAM che. pUrNa tArakazaktinA kAraNe tene tIrtha kahyuM che. vaLI AcaraNa ja evuM che ke koI paNa prabuddha vyaktine nirdoSa jIvana tarIke AdaraNIya kahevuM paDe. AmAM koI jainadharmanI sAMpradAyika vAta nathI. A to vizvavyApI nirdoSa jIvananuM mALakhuM che. jema dazAMza paddhatithI gaNatarI karo to gaNitamAM chello AMkaDo mIMDAmAM ja Avaze. dA. ta. 1thI 10, 11thI 20, ema dareka 2kamano aMtima AMkaDo mIMDA vinA nahi hoya, pachI gaNatarI game tyAM karo. tema game te kSetra, game te kALamAM jAo, paNa pavitra jIvana jIvavAnI AdhArazilA to A miti-gupti ja hoI zake. bIjAnA jIvanane nukasAna thAya tevuM vANIthI bolo to e tamArA jIvananI truTi ja gaNAze. vANIno e rIte prayoga karavAno che ke kAraNa vinA koInA jIvanane AghAtapratyAghAta na thAya, ane te vANI ahitanI to kyAreya preraka na ja bane. AvuM tamAma pAsAMthI jIvana banAvavuM te ja samiti-guptinuM AcaraNa che. sabhA : bIjA jIvone mAravAnI buddhi na hoya to ? sAhebajI : kadAca mAravAno sIdho irAdo na hoya, paraMtu tamArA svArtha khAtara mare to vAMdho nahIM tevo bhAva to paDyo ja hoya che. tamane hAthamAM cappu ApIne kahIe ke bhIMDAnI jema tamArI AMgaLI samArI Apo, to hAtha cAlaze ? ke hAthamAMthI cappu ja paDI jaze ? are ! bhUlathI tamane cappu vAgI jAya topaNa ThekaDA mAro cho; jyAre sAmA jIvane tamArA svAdanI vAsanApUrti mATe cIrI nAMkhatAM ke masAlA bharatAM kAMI thatuM nathI. te ja darzAve che ke tamArA sukha khAtara bIjAne mAravAnA bhAva che ja. koI kahe ke Aje sIDImAM jarA lapasI javAya tevI cIkAza che, athavA rastAmAM kAca verAyelA che, to keTalI sAvacetIthI cAlazo ? kAraNa ke tamArA jIvananI ciMtA che. tamArA jIvananI surakSA mATe tame covIse kalAka sAvadhAna cho, paraMtu bIjAnA jIvananI rajamAtra paDI nathI, ghora upekSA che. tethI ja rastAmAM kIDIo ghaNI che tevuM kahIe topaNa jayaNAthI cAlavAnI taiyArI nathI. tamAruM haiyuM bIjAnA duHkhane samajavA patthara jevuM kaThora che. bIjA para game teTaluM vIte tenI eka Tako paNa tamane asara na thAya, ane tenA somA bhAganuM paNa tamArA para vIte to AkhA ne AkhA UchaLI paDo. A 1. yA pavayaLamAyA, ne samAM Ayare muLI me vinaM sa-saMsArA, vighyamud paMDi||27|| (uttarAdhyayanasUtra pravacanamAtA nAma caturviMzatitama adhyayana zloka-27 mUla) For Personal & Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - anuSThAna ja tamAro jAta ane jagata mATeno pakSapAta che. A bhedabhAva ja badhA pApanuM mULa che. tamAro jIva tamane vahAlAmAM vahAlo che, jyAre bIjAno jIva to jANe nakAmo che. tamane tamArA jIvananI ja kiMmata che, bIjAnA jIvananuM koI mUlya nathI. tame mAno cho ke mAruM jIvana khUba ja mahattvanuM che, mAruM jIvavuM ati Avazyaka che, paraMtu bIjAne jIvavuM jarUrI nathI. je divase tame taTasthatAthI kahezo ke badhAnAM jIvana pratye mAre samAna dRSTi che, pachI je vartana karazo te ApameLe samiti-guptirUpe haze. jo tame mAno ke paDI javAthI mArA pagane fracture thAya to posAya nahi, to bIjA jIvone mAtra mArI bedarakArInA kAraNe fracture thAya te kema posAya? AvuM vicAro to bIjAnA mATe paNa sAvadhAna rahevAnuM mana thAya. je divase sRSTinA jIvamAtra pratye taTasthatAthI hitakArI vartana karazo, te divase ApameLe tamArA jIvanamAM nyAya AvI jaze. koI vyakti tamArA mATe mAtra manamAM kharAba vicAra kare, tenI tamane jo dUra-dUrathI paNa jANakArI thAya to duHkha lAge che, hakIkatamAM tamane teNe koI bhautika nukasAna pahoMcADyuM nathI, chatAM mAtra manamAM tamArA mATe halako abhiprAya bAMdhyo tenI khabara paDe, to paNa tamAruM haiyuM ghavAya che; to mAtra tamArI tuccha vAsanArUpI svArthanI pUrti mATe bIjAne AkhA ne AkhA pIMkhI nAMkho topaNa kAMI nahIM ? te kema cAle ? pahelAM jIvanamAM nakkI karo ke samagra jIvasRSTimAM sarakhA adhikAra, sarakho nyAya che. tame tamArI jAtane duniyAnA dAdA tarIke mAnatA ho to vAta judI che, to nyAya-anyAyano prazna nathI. jema guMDo guMDAgIrI karI kahe ke "ame nabaLAnuM paDAvI laIe chIe te barAbara ja che, e ja amArA zaurya-parAkrama-baLano upayoga che," tevA sAthe nyAyanI vAta karavAno matalaba nathI, paraMtu je samAna adhikAra mAnavA taiyAra che, teNe to kabUla karavuM ja paDe ke tIrthakaroe kaheluM samiti-guptivALuM jIvana te ja sAcuM jIvana che. sabhA : dIkSA lIdhA vagara samiti-guptinuM pAlana thAya ? sAhebajI : zrAvakanA tamAma anuSThAnomAM samiti-guptinuM AMzika AcaraNa che; kAraNa ke koI ne koI pApavyApAranA tyAga vinA nAnuM paNa dharmAnuSThAna karI zakAtuM nathI. derAsaramAM praveza karatAM karAto nizIhino bhAva ke khamAsamaNanI kriyAmAM bolAtuM "jAvaNijjAe nissIriAe'mAM paNa AMzika samiti-gupti samAyelI ja che; chatAM zrAvakajIvanamAM utkaTa samiti-guptinuM pAlana sAmAyika-pauSadha Adi UMcAM viratinAM anuSThAnomAM ja che. joke tenuM paripUrNa pAlana to sAdhujIvanamAM ja zakya che. sabhA : dhaMdhe jaIe tyAre rastAmAM jayaNA pALIe to IryAsamiti kahevAya ne ? sAhebajIH tame dhaMdhe jAo tyAre rastAmAM jayaNA pALo te sAruM che. jayaNAnA zubhabhAvathI For Personal & Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 bhAvatIrtha-anuSThAna puNya cokkasa baMdhAya, paraMtu tame dhaMdho karo cho te pApa ja che. pApa karavA jAo cho, tamArI pravRttino uddeza pApa hoya to mAtra rastAmAM jayaNA pALo teTalAmAtrathI samiti na Ave; kAraNa ke samiti-guptinI pUrvazarata ja "lakSya pavitra joIe te che. apavitra uddeza hoya ane kriyA karo to temAM jayaNA hovA chatAM samiti zabda yogya nathI. sabhA : dhaMdho dhaMdhAnA sthAne dukAnamAM kare che, ane jayaNApUrvaka IryAsamitithI rastAmAM cAle che. baMnene joDavAnI kyAM jarUra che ? sAhebajI : dhaMdho ane jayaNA baMnenA bhAva cAlavAnI eka kriyA sAthe joDAyelA ja che. dA. ta. eka mANasa khUna karavA jAya che, ane jue che ke rastAmAM koI gharaDo mANasa paDI gayo che, te Ubho thaI zakato nathI. te vakhate pelAne sauhArdano bhAva jAgyo, tethI DosAne niHsvArthabhAve Ubho karyo. DosAne hamadardIthI ke saujanyatAthI Teko ApavA be-pAMca miniTa thobhI javuM paDe to thobhI jAya, to te pravRtti sArI che. A rIte sahAya karavAthI tene paNa thoDuM puNya baMdhAya, paraMtu duzmananA khUnanA melA bhAvathI jaI rahyo che to tenuM paNa rastAmAM pApa baMdhAya ja. khUna karavAnI icchA manamAM satata paDI che, to te nimittanuM pApa paNa avazya baMdhAze. tema tame gharethI dhaMdho karavAnI icchAthI nIkaLyA, to te icchAne kAraNe thato pApabaMdha cAlu raheze. hA, jayaNAno paNa lAbha cokkasa che. tame to jainakuLamAM janmyA cho. jainadharmanA AcArathI thoDA paricita cho, paraMtu koI dharmavihUNo manuSya Ave ane zAstrajJa mahAtmAne pUche, to te vakhate jJAnI mahAtmA kaheze ke nirdoSa vartana e ja dharma che. te nirdoSa vartananuM tamAma pAsAMthI varNana karo to je vartana Ave te samiti-gupti ja haze. pachI tene saMjJArUpe je nAma ApavuM hoya te ApI zakAya che. game te kSetra che. game te kALamAM jAo paNa so TacanuM sonuM, so TacanuM sonuM ja rahe che, ochA TacanuM nathI thatuM. tema A jagatamAM koI paNa kALe koI paNa kSetramAM koI paNa vyaktie pUrNa zuddha AcaraNa svIkAravuM hoya to samiti-gupti sivAya bIjo vikalpa nathI. jainadharme zabdono Agraha nathI rAkhyo, paNa sadvartanano Agraha to cokkasa rAkhyo che. are ! nAnAmAM nAnI jIvanajarUriyAta 1. tivAdI aSTau sAdhubhiranizaM mAtara iva mAtaraH prvcnsy| niyamena na moktavyAH, paramaM kalyANamicchadbhiH / / 8 / / ya0 assttaavityaadi| aSTau sAdhubhiranizaM pravacanasya mAtaro na moktavyA iti saMbaMdhaH / tAzca mAtara iva putrasyeti gmyte| pravacanasya prasUtihetutvena hitakAritvena ca maatRtvmvseyN| niymen-avshyNbhaaven| kIdRkSaH sAdhubhiH? paramaM-nirupama kalyANamicchadbhiH aihalaukikapAralaukikaparamakalyANakAmaiH / / 8 / / (poza-2, sno-8, mUna, . yazomadrasUri TIvA) * kAyikAdyapi kurvIta, guptazca samito muniH| kRtye jyAyasi kiM vAcyamityuktaM samaye ythaa||22|| (jaththAtmopaniSata, gavAra-2) For Personal & Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 bhAvatIrtha-anuSThAna meLavavA paNa koI jIvane binajarUrI trAsa na thAya tenI kALajI batAvI che. are munine kudaratI hAjatarUpa jhADA-pezAbanI kriyA paNa samiti-gupti sAthe karavAnI kahI che. te ja darzAve che ke nirdoSa AcaraNano tamAma pravRttimAM samAveza jarUrI che. tamArI nAnI paNa jarUriyAta mATe koInA adhikAra para tarApa na ja marAya. A dRSTikoNathI sAdhunA samagra AcAranuM mALakhuM che. hA, temAM lAbhAlAbha pramANe utsarga-apavAdano vicAra che, paraMtu prANarUpe kendrasthAne samiti-gupti che. je anuSThAnamAM samiti-guptinuM pAlana AMzika ke alpa che, te anuSThAna nAno dharma bane, je anuSThAnamAM samiti-guptinuM pAlana paripUrNa hoya te anuSThAna pUrNa dharma bane, ane jemAM tenuM utkRSTa pAlana hoya te utkRSTa dharma bane. A ja tenuM classification ([[:295) che. // pU[ anuSThAnanA astitvamA mAtIrtha- astitva zAvyu, te tenI tArakatAnA kAraNe che. AvuM anuSThAna bIjA dharmavALA batAvI nathI zakyA. khUbI e che ke taTasthatAthI vicAre to saune svIkAravuM paDe tevuM AcaraNa che, paraMtu tIrthaMkaro sivAya koIne sAMgopAMga A AcaraNa spharyuM nathI. samiti-guptinI AdhArazilA bhikSAdharma : bhAratanA tamAma dharmo kahe che ke ahiMsA-satya-acaurya-brahmacarya-aparigrahanuM pAlana karavuM 1. tamapi kAraNe bhuGkte'taH kAraNamAhaveaNa 1 veyAvacce 2 iriaTThAe a 3 saMjamaTThAe 4 / taha pANavattiAe 5 chaTuM puNa dhammaciMtAe 6 / / 59 / / veaNa0 / / kSudvedanopazamanAya bhuGkte, yato nAsti kSutsadRzI vedanA, uktaJca- "paMthasamA natthi jarA, dAriddasamo paribhavo ntthi| maraNasamaM natthi bhayaM, chuhAsamA veyaNA ntthi||1||" atastatprazamanArthaM bhuJjIta 1, bubhukSitaH san vaiyAvRttyaM kartuM na zaknoti, ato guruglAnazaikSAdivaiyAvRttyakaraNAya bhuJjIta 2, 'IryArtha' IryAsamityarthaM 3, saMyamaH-pratyupekSaNApramArjanAdilakSaNaH sAdhuvyApArastatpAlanArthaM, bubhukSita enaM kartuM na zaknotItikRtvA 4, tathA prANA-jIvitaM teSAM vRttyartha-rakSArthaM paripAlananimittamityarthaH 5, SaSThaM punardharmacintArtham, sUtrArthAnucintanAdilakSaNaM zubhacittapraNidhAnaM, etadapi bubhukSitaH kartuM na zaknotItikRtvA bhuJjIteti zeSaH 6 / / 59 / / (gacchAcAra payannA zloka-59 mUla, vAnarSimuni kRta TIkA) * sa bhAvabhikSurvedanAdibhiH kAraNairAhAragrahaNaM karoti, tAni cAmUni- "veaNa 1 veAvacce 2 iriyaTThAe ya 3 saMjamaTThAe 4 / taha pANavattiyAe 5 chaTuM puNa dhammaciMtAe 6 / / 1 / / " ityaadi| (AcArAMgasUtra dvitiya zrutaskaMtha, piMDaiSaNAadhyayana-1, avagrahacUlikA, sU0-1, TIkA) * IryA-gamanaM tasyA vizuddhiryugamAtranihitadRSTitvaM IryAvizuddhistasyai IryAvizuddhyarthaM, iha ca vizuddhizabdalopA-dIryArthamityuktaM, bubhukSito hIryAzuddhAvazaktaH syAditi tadarthamiti caH smuccye| (adhyAtmamataparIkSA zloka-35, TIkA) 2. naivaM yasmAdahiMsAyAM, srvessaamekvaakytaa| tacchuddhatAvabodhazca, smbhvaadivicaarnnaat||11|| yathA'hiMsAdayaH paJca, vratadharmayamAdibhiH / padaiH kuzaladharmAdyaiH, kathyante svsvdrshne||12|| (adhyAtmasAra, adhikAra-12) For Personal & Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha - anuSThAna 169 joIe. Adarza saue samAna ApyA. koI pUche ke A Adarzone jIvanamAM implement (amala) kaI rIte karavA ? vartana batAvavAnuM Ave tyAre jainadharma sivAya bIjA dharmo nAsIpAsa thayA. tenuM kAraNa e che ke samiti-guptirUpa nirdoSa jIvanapaddhati sAMgopAMga koIne sUjhI nahi. vaLI, samiti-guptimAM jIvanabhara rahevA mATe paNa sAdhana to nirdoSa bhikSAdharma ja bane, je koI batAvI nathI zakyuM. tIrthakara jevA atulabalIne paNa dIrgha sAdhanA karavI hoya to jIvana TakAvavuM paDe. jIvana, deha TakAvyA vinA na Take. tethI dehanirvAha paNa jarUrI che. dehabaLa mATe AhAra-pANI jarUrI che. tethI temane paNa nirdoSa bhikSA ja sahAyaka bane. tIrthakara sivAyanA bIjA munione to vastra, pAtra, auSadha, vasati (AzrayasthAna) Adi prAthamika jarUriyAta paNa rahevAnI ja, je ahiMsA-satyanA saMpUrNa pAlanapUrvaka meLavavI hoya to nirdoSa bhikSAdharma ja eka zaraNa che. te vinA pApazunya dehanirvAha zakya nathI. Aryadharmoe paNa saMnyAsa batAvyo, saMnyAsI jIvanano AcAra upadezyo; paraMtu koInI pAse sAMgopAMga samiti-gupti ane tenuM sAdhana nirdoSa bhikSAno concept ja nathI. vyakti game teTalI pavitratAthI nirdoSa jIvavA mAMgatI hoya, paraMtu bhikSAdharma vinA saMpUrNa ahiMsaka jIvana kadI jIvI nahi zake. tethI ja bhikSAne cAritradharmano prANa kahyo che. are ! muninI bhikSAcaryAne jinazAsananuM mULa kahyuM che. amAre (sAdhuoe) jIvananI tamAma jarUriyAto bhikSAthI ja meLavavAnI che. dIkSA lIdhA pachI bhagavAne amane akiMcana rAkhyA che arthAtu amArI pAse paiso ke saMpatti paNa nathI. vaLI amArI mAlikInI koI vastu ja rakhAvI nathI. are ! pANI joItuM hoya ke nAnI soya joItI hoya to paNa mAre gRhasthanA ghare yAcavA javuM paDe. jainamunino A AcAra che. sAcuM munijIvana jIvanAra bhikSopajIvI ja hoya. sabhA : anyadharmamAM paNa parigrahano tyAga to karAya che, temanA saMnyAsIo paNa bhikSA to mAMge ja che. . ' sAhebajI : nA, badhA saMnyAsIo bhikSopajIvI ja che tevuM nathI. ghaNAnA to beMkamAM belensa che. ghaNA vepAra-dhaMdhA paNa kare che. atyAre international marketmAM (AMtararASTrIya bajAramAM) sauthI vadhAre investment veTIkananuM che. maulavIo paNa aneka vyavasAyo calAve che. vaidika dharmamAM paNa evA maThAdhIzo che ja ke je vipula pramANamAM saMpatti dharAve che, vepAra kare che, bIjA pAse karAve che. tyAM je saMnyAsIonuM jIvana gRhasthatulya thaI gayuM che, temanI to ahIMyAM vAta ja nathI. anyadharmamAM evA paNa saMnyAsIo che ke jeo koI parigraha rAkhatA nathI, ane mAtra dharmanA sAdhana tarIke deha TakAvavA bhikSA para Ave che, to temanA AcArane-bhilAne ame 1. jiNasAsaNassa mUlaM bhikkhAyariyA jiNehiM pnttaa| ittha paritappamANaM, taM jANasu mNdsddhiiaN||185 / / (maladhArI hemacaMdrasUrijI viracita puSpamAlA prakaraNa) ja nathI For Personal & Private Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 bhAvatIrtha-anuSThAna dharmAnuSThAna kahIzuM. chatAM temanA te bhikSA dharmamAM sUkSmatA nathI; kema ke temane bhikSAnA beMtAlIsa doSonI ja khabara nathI. te saMnyAsI bhikSA levA jaze to evo vicAra nahIM kare ke mArA mATe rAMdhyuM che, athavA to mane annadAna karavA gRhastha vAsaNa vagere AgaLa-pAchaLa dhoIne hiMsA vagere karI, to temAM mAruM via via contribution AvavAthI karAvaNa ke anumatirUpe pApa thayuM; kAraNa ke tevA pApanA prakAro ane tenA nivAraNano AcAra temaNe kadI jANyo-vAMcyo-sAMbhaLyo nathI, ane svayaM temane spharavo atiduSkara che. jainadharmamAM A khAmI nathI; kAraNa ke sAdhunuM paraMparAthI paNa kyAMya pApamAM involvement na thAya tenI atyaMta kALajI sAtheno sUkSma bhikSAcAra zAstra dvArA darzAvAyo che, jenuM pAlana karanAra vyakti kyAMya pApathI kharaDAya nahi. A khUbI samiti-gupti ane nirdoSa bhikSAnA UMDA concept upara AdhArita che. tamane paNa A bhikSAdharma samajAvo joIe. bhikSAmAM sAdhu ArAdhanA mATe jaMrUrI hoya evI vastu svIkAre che. amAre mAMgIne jIvavAnuM che, je khAnadAna vyakti mATe eka pariSaharUpa che; chatAM amArA AcArane bhIkha nahIM paNa bhikSA kahI che; kAraNa ke mAlika pAsethI koI paNa vastu dabANapUrvaka, baLajabarIthI, Agraha karIne levAnI nathI, paraMtu mAlika svecchAe offer kare, topaNa te vastu svArtha ke lobha poSavA nahi, moja-zokha mATe nahi, paraMtu eka ArAdhanAnA pUraka sAdhana tarIke Avazyaka hoya to levAnI che. tethI bhikSA letI vakhate paNa sAdhuno dharmabhAva akhaMDa rahe che. je jAte kamAIne ApabaLe jIvavA mAMge che te kadI niSpApa ke saMpUrNa ahiMsaka banI zake ja nahi. vaLI sAco sAdhaka sAdhu lokakalyANanAM kAryo eTalI badhI sahajatAthI kare che ke tene loko pAsethI prAthamika jarUriyAta levAmAM koI oziyALApaNAno bhAva ke savAla nathI. ame apaMga ke azakta chIe eTale bhagavAne amane kamAvAnI nA pADI che tevuM nathI. AjanA mUrkhAo kahe che ke sAdhu paropajIvI che. bIjA mahenata karIne kamAIne lAve ane sAdhu maphatamAM jamI jAya che, paNa A bolanArAnI buddhi bagaDelI che. taTasthatAthI vicAre to sAdhu samAjane ghaNuM Ape che, ane vaLataramAM tuccha, alpamUlya vastuono mAtra jIvananirvAha tarIke svIkAra kare che, te paNa ahiMsaka paddhatie. A bhikSAdharma tIrthakaro ke cakravartIo paNa sarvatyAga karIne taravA mATe Acare che. vAstavamAM A bhikSAdharma ja nirdoSajIvana jIvavAno ekamAtra upAya che. jene pavitra jIvana joItuM hoya tene tenA zaraNe gayA vinA chUTako nathI. sabhA H badhA dIkSA laI leze to vahorAvaze koNa ? sAhebajI : tame bajAramAM jAo tyAre, badhA kamAIne karoDapati thaI jaze to duniyAnuM zuM thaze ? mATe mAre paisA kamAvo nathI, tevuM kyAreya vicAro cho ? are ! ame brahmacaryano For Personal & Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha -anuSThAna 171 upadeza ApIe tyAre paNa ghaNA kahe che ke badhA brahmacarya pALaze to prajA Takaze kevI rIte arthAt pote prajAne TakAvanArA che. vaLI prajA Takaze to navA sAdhu thaze, tevuM paNa bolanArA che, paraMtu mUrakha eTaluM nathI samajato ke A duniyAmAM badhA brahmacarya pALI zake tevuM sattva ke lAyakAta badhAmAM hotI ja nathI; jema badhAnI karoDapati thavAnI zakti ke puNyAI che ja nahi. tethI AvA azakya vastunA taraMga-tukkA karI ciMtA karI asaMbaddha vicAravuM te paNa eka ghora AzAtanA che. dharmamaya jIvana jIvavuM hoya to duniyAnuM ane potAnuM bhaluM thAya tevo bhikSAdharma svIkAravo jarUrI che. bhagavAnane amane oziyALA ke bicArA-bApaDA rAkhavAmAM rasa nathI. jeNe dRDha manobaLa ane sattva sAthe AkhA saMsArano tyAga karyo che te vyakti zuM mahenata karIne kamAvAnuM sattva na dharAve ? sAdhumAM svabaLathI kamAIne jIvavAnI kSamatA hoya ja che, paraMtu bhagavAne kahyuM ke jo dhanaupArjananI pravRtti karazo to temAM doSanI pUrI zakyatA che. dhana bIjAno bhoga laIne, zoSaNa karIne meLavI zakAya, ane teno upayoga paNa pApamAM ja thAya, tevuM saMsAranuM mALakhuM che. tethI bhagavAne kahyuM ke nirdoSa jIvana jIvavuM hoya to AjIvikA kamAvAno Agraha na rAkhatA, e rIte jIvana TakAvavAmAM pUrNadharmanuM AcaraNa zakya nathI. sabhA : zrAvaka doSa ghaTADavA bhikSA mAMgI zake ? sAhebajI : nA, te bhikSA mAMge to pApa lAge; kema ke hAtha-paga majabUta che, zarIra haduMkaTuM che, magajanI buddhi doDe che. vaLI jIvana jarUriyAtanuM lIsTa lAMbuM che. zarIra ke indriyonI sagavaDatA poSe, vikAro poSe tevI paNa tamArI jarUriyAto che. vikAro poSavA bIjA pAsethI dAnamAM mAMgIne levuM te yogya nathI. je vyakti saMpUrNa nirdoSa pavitra jIvana jIvavA mAMge che, mana-vacana-kAyAnI zaktino sadupayoga ja karavA mAMge che, tene samAja dAna Ape te vAjabI che. sAdhunA pAtrAmAM eka roTalI vahorAvazo to tenA kaNe-kaNano, dANe-dANAno sadupayoga thavAno che. teno jagatanA kalyANamAM ke svahitamAM ja zArIrika zakti kharcAvArUpe upayoga thavAno. je zakti jagatanA hitamAM javAnI che temAM samAja umaLakAthI dAna Ape te ucita ja che. are ! Avo zaktino pUrepUro sadupayoga karanArane samAja pAsethI dAna levAno paNa adhikAra-hakka che; kAraNa ke te pUrvazarata sAthe le che ke A vastuno huM samyagdarzana-jJAnacAritranI ArAdhanAmAM ja upayoga karIza. tenA dvArA mArA AtmAnuM ane anya jIvonuM jIvana unnata thAya, kalyANa thAya tevAM satkAryo ja thaze. jyAre gRhastha to saMsAranA bhogo bhogave che. te bhikSAthI dehanuM poSaNa kare to mahApApa baMdhAya. tamArA jIvanamAM indriyo ane mananI tRSNApUrtinI jAta-jAtanI pravRttio che, jemAM tamArI mana-vacana-kAyAnI zakti bharapUra vaparAya che. tethI tevuM jIvana jIvanAra dAna levAno adhikAra na bhogavI zake. mahAzrAvakane paNa For Personal & Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 bhAvatIrtha-anuSThAna bhagavAne bhikSAno adhikAra nathI Apyo. mAtra chellI pratimAdhArI zrAvakane sAdhunI samakakSa AcAra hovAthI bhikSAno right (haka) kahyo che. tyAM paNa nirdoSa jIvanapAlananI zarata che ja. tIrthakaroe paNa svayaM nirmaLa jIvana jIvavA bhikSAdharma aMgIkAra karyo. amane paNa upadezya ke tamAre pavitra jIvana jIvavuM hoya to bhikSAdharmane zarama-saMkoca vinA zuddhabuddhie svIkAro. nirdoSa bhikSAthI sAdhakanI badhI prAthamika jarUriyAto pApa vinA pUrI thAya; vaLI jIvasRSTimAM koIne paNa tenAthI AghAta-pratyAghAta na thAya, paraMtu sahunuM hita thAya tevI satkAryanI zRMkhalA sarjAya. amane koI pUche ke tIrthakaroe AcAranA kSetre duniyAne AgavImAM AgavI vastu kaI ApI ? to teno javAba e che ke samiti-guptimaya dharma, ane tene TakAvavA nirdoSa bhikSA, e tIrthakaronuM AcAranA kSetre jagatane AgavuM pradAna che. teno A jagatamAM joTo nathI. siddhAMtanA kSetre tIrthakaroe jagatane ajoDa anekAMtavAda (syAdvAda) Apyo, tema AcAranA kSetre nava koTI zuddha niSpApa jIvana darzAvyuM. sarva dharmo pApano tyAga upadeza che, hiMsA-asatya Adine pApa svIkAre che; paraMtu te pApa karavuM nahi, karAvavuM nahi, karatAne saMmati ApavI nahi, ane te paNa manathI-vacanathI-kAyAthI. A nava prakAre sarva pApono tyAga karavA AcaraNamAM kevI cokasAI ke khUbInI jarUra che, te samiti-gupti ane nirdoSa bhikSA samajyA vinA khyAla na Ave. A tIrthakaronuM ja pradAna che tethI jainadharmanI monopoly che. - dharmamAM AcArano mahimA e dRSTikoNathI che ke dharmanuM lakSya je AtmAnA guNonI prApti che, te hAMsala karavA sAdhana to AcAra ja che. AcAra jeTalo kSatiyukta teTaluM tenA dvArA pAmavA lAyaka guNarUpa tattvanI prApti alpa thAya. AtmAne saMpUrNa duHkhathI mukta karavo hoya ke jenuM nAma mokSa che, to te pAmavA sarva doSothI mukta thavuM anivArya che. doSamukti vinA guNaprApti zakya nathI. pratispardhI guNa ane doSa ekasAthe AtmAmAM pragaTe ke rahe te padArthavijJAnanI viruddha che. tethI sarvadoSamukta, sarvaguNayukta banavuM hoya to tene yogya pUrNa zuddha AcAramaya anuSThAna ja joIe. te ja mAtra tenuM sAdhana banI zake. AvA AcArarUpe ja samiti-guptino mahimA che; kAraNa ke te AcAramAM dhairya, kSamA, gaMbhIratA, udAratA, sahiSNutA, tapa, tyAga, saMyama, satya, ahiMsA, dayA, karuNA, nirlepatA Adi je guNa kaho te sarva guNone pragaTAvavAnI tAkAta che. sarva uttama guNonI poSaka A kriyA che. vaLI AtmAmAM anaMta kALathI jAmelA, rUDha thayelA doSone paNa ghasI-ghasIne nAbUda karavAnI tAkAta A AcAramAM che. tethI ja tene pUrNa dharmAnuSThAna kahyuM che. saMsArasAgarathI pAra utAravAnI tArakazakti paNa temAM che. tethI bhAvatIrtha kahyuM che. tIrthakaro ane gaNadharoe paNa saMsArasAgarathI taravA mATe A anuSThAnanuM sevana karyuM che. temane mATe paNa A tAraka bhAvatIrtha che. A anuSThAna jene bhAvathI nahi samajAya tenAmAM samakita nahi ja Ave. A AcAranI ruci vinA tattvaruci vAtomAtra ja che. pratyeka samyagdaSTi mATe A AcAranI rUci sAhajika ja hoya; kAraNa ke nirdoSa jIvananuM akhaMDa mALakhuM A samiti-guptimAM samAya che. tethI koI eka samiti ke gupti game ane bIjAnuM AcaraNa na For Personal & Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 bhAvatIrtha-anuSThAna game tevo visaMvAda samyagdaSTimAM zakya nathI. tenA manamAM Adarza AcAramaya jIvana A anuSThAnarUpe ja hure che. tethI ja samyagdaSTi AtmA samiti-guptinA jJAna dvArA koI paNa dharmanA anuSThAnanuM mUlyAMkana karI zake. jene samiti-guptino vizada bodha che, te to tamAma anuSThAnonI catagory samiti-guptinA dhoraNa vaDe nizcita karI zake. je AcaraNamAM samitigupti vadhAre te UMco dharma, jemAM tenuM ochuM pAlana te halako dharma, jemAM saMpUrNa samiti-guptinuM pAlana te saMpUrNa dharma. A sivAya bIjo koI criteria (mApadaMDa) nathI. jema tattvajJAnanA siddhAMtomAM bheLaseLa zakya nathI, tema anuSThAnamAM paNa bheLaseLa zakya nathI. tame koIpaNa navo AcAra zodhI lAvo to temAM kyAM truTi ke garabaDa che, ane kyAM pApano praveza che, te samitiguptinI jANakAra vyakti kSaNamAM kahI zake. vAstavamAM jainadharmanA pratyeka anuSThAnamAM vatteoche aMze samiti-gupti vaNAyelI che. jemAM aMzamAtra samiti-guptinuM AcaraNa na hoya tevuM dharmAnuSThAna jainadharma svIkArato ja nathI. tame derAsaramAM jAo tyAre praveza karatAM nisIhi karo, te eka guptinI kriyA che. stuti-caityavaMdana Adi bolatAM bhASAsamiti paNa joIze. jayaNAthI khamAsamaNa Adi detAM iryAsamiti paNa jarUrI che. are ! gharethI derAsara ja jayaNApUrvaka AvavAnuM che. rastAmAM ADI-avaLI vAto-vicAro paNa karavAnA nathI. sagAM-saMbaMdhI maLe to gappAM-paMcAta paNa karavAnAM nathI. eka-eka kriyA karatI vakhate temAM je je jayaNAnI vidhi kahI che, te jALavavAnI che. tethI iryAsamiti Adi thoDAM thoDAM to Dagale ne pagale Ave ja. sabhA : phUla caDAve temAM samiti-gupti kaI rIte Ave ? sAhebajI : sau prathama guptimAM rahelo zrAvaka ja phUla caDAve che. guptinI bahAra rahelo zrAvaka phUla caDAve tenI kiMmata nathI. te kALe azubhabhAva, azubhavANI ane azubhakAyAno tyAga te gupti che. vaLI phUla caDAvanAre phUlanI thALI paNa jayaNAthI levAnI che. phUlamAM bIjAM jIvajaMtuo nathI te paNa nirIkSaNa karavAnuM che. caDAvatI vakhate phUlanA jIvane binajarUrI kilAmaNA na thAya tenI sAvacetI rAkhavAnI che. A badhuM AMzika samiti vinA na ja saMbhave. meM to jainazAsananI eka paNa evI kriyA nathI joI jemAM AgaLa-pAchaLa ane vacce AMzika paNa samiti-gupti na hoya. hA, jeTalo samiti-guptino vyApa anuSThAnamAM vadhAre hoya, teTaluM te te dharmAnuSThAna superior (vadhAre UMcuM) thatuM jAya. sabhA : gupti samajAtI nathI. sAhebajI : gupta eTale surakSita. Protection cell (rakSaNAtmaka kavaca) nIce rahevuM hoya to gupti jarUrI che. tame rAtre sUo cho tyAre aMdarathI tALuM mArIne sUo cho; kema ke gupta 1. juDanati pti, saMrakyateDanatyartha:, (tattvArthasUtra, adhyAya 9, sUtra 2, A. haribhadrasUri TIkA) For Personal & Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 bhAvatIrtha-anuSThAna rahevuM che. salAmatI joItI hoya to guptatA lAvavI paDe che. zAstramAM upamA ApI ke kAcabo jarA paNa bhaya dekhAya to potAnAM tamAma aMgopAMgane potAnI pITharUpa DhAla nIce saMtADIne samAI jAya che. pachI tene koI patthara mAre ke charAno ghA paNa kare, toya mare ke ghAyala nahi thAya; kAraNa ke tenI pITha DhAla jevI majabUta hoya che, paraMtu jo hAtha-paga bahAra hoya, ane koI ghA kare to kAcabo ghAyala thaI jAya. aMgone saMkocIne DhAlamAM rahelo kAcabo gupta kahevAya. tema ApaNI pAse jIvanakriyAonI phalazrutirUpe je jIvanazakti che, te saMkSepamAM traNa vibhAgamAM vaheMcAyelI che : mAnasika zakti, vAcika zakti ane kAyika zakti. A traNe alaukika che, ati durlabha che. A jIvanazaktio veDaphAI na jAya, teno durupayoga na thAya te mATe temane saMkocIne rAkhavAnI. jyAM paNa jarUra lAge tyAM ja temano Avazyaka, yogya upayoga karavAno. covIse kalAka tamArA manane tamAruM ke bIjAnuM ahita na thAya te rIte pravartAvo, tenuM nAma ja manogupti che. tamArA manano tamArA ke bIjAnA jIvanane nukasAna thAya te rIte upayoga nahi karavAno, paraMtu tamArA ke bIjAnA hitamAM ja upayoga thAya te rIte manane vAparavuM. azubha manobhAvo pradUSaNasarjaka, zubha manobhAvo nirmaLatAsarjaka : sabhA : manathI kharAba vicAra karIe to bIjAne duHkha kevI rIte ? sAhebajI : jainazAstromAM cosmic order evo darzAvyo che ke manathI bIjA mATe kharAba vicAra karo to tenI paNa tenA para kharAba asara paDI zake. Adhunika vijJAna paNa kahe che ke sArI kharAba lAgaNInI asara ahIM ja nahIM, paNa dUra beThelA para paNa thAya che. vaijJAnikoe thoDA samaya pahelAM lAgaNInI asara nakkI karavA eka prayoga karelo, jemAM eka uMdaraDI ane tenAM tAjAM janmelAM baccAMne lIdhAM. baccAne mAthI vikhUTAM karyo. uMdaraDIne leboreTarI-prayogazALAmAM rAkhI baccAMne dUra dariyAmAM sabamarInamAM laI gayA. pachI tyAM temane mAravAnAM zarU karyA. baccAMne sabamarInamAM je trAsa thAya tenA vibration nI asara tyAM leboreTarImAM beThela uMdaraDIne thAya. ATale dUra paNa dIkarAnI lAgaNInI asara mA para thAya che. tame mAno ke mArA vicAranI duniyA para asara nathI, to tame bhUlo cho. vAtAvaraNanI tamArA upara ane tamArI vAtAvaraNa upara paNa asara thAya che. jainazAstromAM kahyuM che ke uttama puruSonA vizuddha bhAvonI vAtAvaraNa para asara thAya. emanA sAMnidhyamAM raho to tamArI vicAradhArAmAM phera paDe. manodravya vicArothI vAsita thAya che tenA aneka tarko che. tethI mAnasika vicAronI bIjAne asara nathI tevuM na manAya. tame kharAba vicAra karo to industrynI jema tame paNa pollution (pradUSaNa), kacaro bahAra kADho cho. Industry havAne dUSita kare che, tame mAnasika vAtAvaraNane dUSita karo cho. tamArA vicAro na sudhAro tyAM sudhI jyAM jAo tyAM vAtAvaraNa For Personal & Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha-anuSThAna 175 gaMduM karazo. potAnI mAnasika zaktino sva-paranA hitamAM ja upayoga karanAra manoguptivALo AtmA vAtAvaraNane nirmaLa karanAra che. vANInI zaktino prayoga be rIte karAya che : (1) aMtarjalpa ane (2) bahirzalpa. abhivyaktirUpe bolAtA zabdo te bahirzalpa che; jyAre koI ne koI bhASAnA mAdhyamathI aMdaramAM vicAro karo tyAre paNa sUkSma vANIno je bahAra abhivyakti vinA aMdaramAM upayoga cAlu che, te aMtarjalpa che. A baMne prakArano vacanaprayoga jo azubha hoya to zaktino durthaya gaNAya, ane jo sva-paranA hitamAM upayoga hoya to te sArthaka gaNAya. vacanazaktinuM azubhamAMthI nirodhapUrvaka hitakArImAM pravartana te vacanagupti che, ane hitakArI bhASAnI abhivyakti avasare karavI te bhASAsamiti che. kAyaguptino artha e che ke pAMca indriyo ane dehanI je zakti che te tamAmano azubhamAMthI nirodha karI zubhamAM pravartana karo, te kAyagupti. tame tamArA manavacana-kAyAnI zakti tamArA AtmAne ke bIjA jIvone trAsa-saMtApa ApavAmAM vAparo to tamAruM jIvana nirdoSa na ja kahevAya. gupti vinA kadI paNa nirdoSa jIvana Ave ja nahi. sAdhu kadI paNa UMghamAMya gupti vagarano na hoya. hA, samiti vagarano hoI zake. jenAM mana-vacanakAyA gupta nathI tenAmAM nirdoSatA nathI ja. te vyakti sadoSa che. sabhA : traNe gupti eka banI zake ? sAhebajI : hA, saMpUrNa Atmastha thaI jAo to traNe gupti ekamAM AvI jAya. caudamA guNasthAnake AtmA, AtmAmAM ja che, jaDamAM jato ja nathI. pArakAmAM AtmAnI zakti ja vAparavI nahi. yoganirodha karanArane badhI zakti Atmastha che. tethI parAkASThAnI gupti pragaTe che. atyAre ApaNe manane ThekANe rAkhavAnuM che, paraMtu sAdhanAmAM AgaLa gayelA to mana paNa pArakuM che, jaMDa che, tethI teno paNa tyAga kare che. zAstramAM amanaska yoga kahyo che. mahAsAdhako manane tilAMjali ApI amanaskayogamAM rame che. yoganirodha karanArane dravyamanano saMcAra paNa aTakI jAya che. jaDa evA mana-vacana ane kAyAmAMthI AtmAnI zaktino saMcAra saMpUrNa saMharI levo te ja utkRSTa gupti che. A gupti zIdhra mokSa ApanAra che, bhavacakranA cheDe pahoMcADanAra anuSThAna A ja che, tethI zreSTha bhAvatIrtha che. sabhA : A paheluM bhAvatIrtha na hovuM joIe ? sAhebajI : nA, pahelA bhAvatIrtha vinA bIjA bhAvatIrthonI oLakha ja nahi thAya. are ! tIrthakarane oLakhavA paNa pahelA bhAvatIrtha gItArtha gurunI jarUra che. saddaguru vinA koInI sAcI oLakha nahi thAya. apekSAe tIrthakara karatAM paNa sadguruno upakAra vadhAre che. guruthI ja devanI oLakhANa thaI, mATe gItArtha guru paheluM bhAvatIrtha yogya che. eka bhAvatIrthanA mahimAne sAMbhaLIne bIjA bhAvatIrthonuM mUlyAMkana ochuM na karAya. For Personal & Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha-anuSThAna 176 pAMce bhAvatIrthono avinAbhAvI saMbaMdha ane pAMca zAsananA prANa : pAMce bhAvatIrthono paraspara tANA-vANA jevo saMbaMdha che. pAMcenI hayAtimAM ekanI hayAtI che, ekanI hayAtimAM pAMcenI hayAtI che. jema zarIramAM hRdaya cAlatuM haze, lIvara cAlatuM haze, magaja cAlatuM haze, kIDanI cAlatI haze to jIvana che. ekanuM kAma baMdha thAya to badhA thoDI vAramAM nAza pAme; kAraNa ke ekabIjA sAthe anivAryapaNe joDAyelA che. tema A pAMca-pAMca bhAvatIrtha paraspara avinAbhAve joDAyelAM che. pAMcamAMthI ekane paNa gauNa nahi karI zako. pAMca-pAMca zAsananA prANa che. darekamAM pracaMDa tArakazakti che. A pAMcene jeo oLakhI gayA, temanuM zaraNa svIkAryuM, temanA bhavacakrano aMta nakkI. temanA taravA aMge zaMkA-kuzaMkA karavAnI jarUra nathI. For Personal & Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha-anuSThAna 177 siddhaM siddhatthANaM, ThANamaNovamasuhaM uvagayANaM / kusamayavisAsaNaM, sAsaNaM jiNANaM bhavajiNANaM ||1|| (atata pray2To jJa5-1) anaMta upakArI anaMta jJAnI zrI tIrthaMkara paramAtmA mahAmaMgalakArI ane sarvotkRSTa evA A dharmatIrthanI sthApanA kare che. pAMce bhAvatIrthonI paraspara bhinnabhinnatA : prabhue sthApelA dharmatIrthanA mukhya be vibhAga che : (1) bhAvatIrtha ane (2) dravyatIrtha. temAM bhAvatIrthanA pAMca prakAra kramathI vicAryA. A pAMca prakAranA bhAvatIrtha ekabIjA sAthe saMlagna che. mAtra saMlagna ja nahIM, paraMtu apekSAe ekabIjAthI abhinna che. pAMcenuM paraspara anusaMdhAna vicAravuM hoya to ema kahI zakAya ke gItArthagurumAM badhAM bhAvatIrtha jIvaMta samAyelAM che, ane gItArtha guru paNa pAMce tIrthomAM samAyelA che. tema dvAdazAMgImAM paNa pAMce bhAvatIrtho samAyelAM che, ane pAMce bhAvatIrthamAM dvAdazAMgI vyApelI che. caturvidha zrIsaMghamAM sarva bhAvatIrtho hAjara che, ane pratyeka bhAvatIrthamAM caturvidha zrIsaMgha samAyelo che. ratnatrayI vinAnuM eka paNa bhAvatIrtha nathI, ane dareka bhAvatIrtha ratnatrayImAM samAviSTa che. zuddhadharmAnuSThAna vinAnuM koI bhAvatIrtha nathI, ane badhAM bhAvatIrtha zuddha anuSThAnamAM paNa saMkrAMta thAya che. A parasparanI ekatA chatAM apekSAe judApaNuM paNa che, ane te paNa vAstavika che. tethI vistAra karavo hoya to vibhAgapUrvaka vivecana karAya ane samanvaya karavo hoya to sauno ekamAM samAveza karAya. A bhedabhedathI nirUpaNa jainazAsananI khUbI che. varNananI A syAdvAdazailI ja adbhuta che. tamane manamAM ema thAya ke ekamAM pAMca ane pAMcamAM eka kevI rIte bese ? paNa apekSA joDI zako to tarata besI jAya. dA.ta. gaNadharatulya gItArtha guru prathama bhAvatIrtha che. temanA AtmAmAM ja zrutajJAnarUpe jIvaMta zAstro hAjara che. tethI dvAdazAMgIrUpa bIjuM bhAvatIrtha guNarUpe temanAmAM samAyeluM che. vaLI temano AtmA aneka tAraka guNonA samUhathI chavAyelo che. te guNono saMghAta ja zrIsaMgha che. AdhyAtmika guNono samUha jenAmAM hoya te vyaktine paNa zAstramAM saMgha kahela ja che athavA caturvidha saMghanA mukhya nAyaka che tethI saMghatulya che. apekSAe vyaktine 1. ikko vi nAya(nII??)vAI avalaMbato visuddhvvhaarN| so hoi bhAvasaMgho jiNANamANaM alNghto||12|| ego sAhU igA ya sAhuNI sAvao ya saDDI y| ANAjutto saMgho seso puNa atttthisNghaao||13|| nimmalanANapahANo daMsaNasuddho crittgunnvNto| titthayarANa vi pujjo vuccai eyAriso sNgho||14|| AgamabhaNiyaM jo panavei saddahai kuNai jahasattiM / tayalukkavaMdaNijjo dUsamakAle vi so sNgho||15|| (saMyasvarUpanami) 2. ikko vi nIIvAI avalaMbaMto visuddhvvhaarN| so hoi bhAvasaMgho jiNANa ANaM alNghto||291|| (saMbodhaprakaraNam gurusvarUpaadhikAra) For Personal & Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha -anuSThAna guNasamudAyanA AdhArarUpa saMgha kahyo che. guNanA dRSTibiMduthI tenAmAM samUha samAya che; kAraNa ke vyakti eka che paNa samUharUpe guNa ghaNA che. guNasamUharUpe vyakti pote ja saMgha bane che. zAstramAM paNa gItArthaguru ke dharmAcArya e ja saMgha che ema kahela che. athavA samUha vyaktiothI bane che. saMgharUpa samUhamAM pradhAna vyakti gItArtha guru che. eTale saMghanA mukhya ghaTakarUpe saMghathI avibhAjya che. 178 sabhA : ekanI bhaktimAM caturvidha saMghanI bhaktino lAbha maLe ? sAhebajI : hA, apekSAe cokkasa maLe che. cothuM bhAvatIrtha ratnatrayI to gItArtha gurumAM jIvaMta pragaTelI che, ane mokSasAdhaka dharmAnuSThAna paNa temanAmAM AcaraNarUpe pratyakSa che, je pAMcamuM bhAvatIrtha che. TUMkamAM, pAMce-pAMca bhAvatIrtha prathama bhAvatIrthamAM guNa-guNInA abhedathI samAyAM. eTale ekamAM pAMca samAya e vidhAna paNa saMgata che. A ja rIte bIjA bhAvatIrtha vageremAM paNa samAveza zakya che; kAraNa ke badhAM bhAvatIrthanI paraspara gADha saMlagnatA che. dareka ekabIjAnAM avibhAjya aMga che, chatAM potapotAnI AgavI vizeSatAnA kAraNe pAMce svataMtra paNa che. ekanA abhAvamAM badhAno viccheda thaze, ane ekanI hayAtimAM badhAnI hayAtI raheze. jema AtmAno eka pradeza bIjA tamAma Atmapradezo sAthe kAyama saMkaLAyelo che, eka paNa pradeza kadI bIjA pradezothI kadIe vikhUTo paDato nathI, Atmadravya svabhAvathI akhaMDa che; tema apekSAe pAMceya bhAvatIrtha akhaMDa che, je parasparanI ghaniSThatA sUcave che. have bIjuM bhAvatIrtha dvAdazAMgI lo, to dvAdazAMgIrUpa zrutajJAnamAM ja gItArthaguru, zrIsaMgha, ratnatrayIno mArga ane mokSasAdhaka anuSThAno bodharUpe samAyelAM che. eTale dvAdazAMgIrUpa bhAvazrutamAM pAMceya tIrtho praviSTa che. tema caturvidha saMghamAM gItArtha guru, dvAdazAMgIrUpa zrutajJAna, ratnatrayIrUpa mokSamArga ane mokSasAdhaka anuSThAno satata rahevAnAM. tethI temAM paNa pAMceno samAveza sugama ja che. saMghamAM A pAMca che ane A pAMcemAM saMgha che. kharekhara jene zAsanane sarvAMgI oLakhavuM hoya, tAraka tIrthanA bhAvathI upAsaka banavuM hoya, tIrtha zabdano bhAvanikSepe artha vicAravo hoya, teNe A badhA aMkoDA magajamAM joDavA jarUrI che. bahumAnapUrvakanI spaSTa oLakha karavA dharmatIrthanuM bhAvanikSepe ciMtana jarUrI che. have cothuM bhAvatIrtha ratnatrayI lo, to te paNa pAMcemAM samAyeluM che; kAraNa ke gItArtha gurumAM to ratnatrayInuM jIvaMta pAlana che. bhAvazrutamAM paNa bodharUpe ratnatrayI vyApelI ja che. zrIsaMgha to ratnatrayI vinAno saMbhavita ja nathI. ratnatrayImAM svayaM ratnatrayIno abheda sahaja che. samiti-guptimaya mokSasAdhaka samyag anuSThAna to ratnatrayInA guNathI vAsita ja hoya. Ama, pAMcemAM ratnatrayI vyApta che. vaLI, samyagdarzana, samyajJAna ane samyakcAritrarUpa For Personal & Private Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 bhAvatIrtha-anuSThAna ratnatrayImAM zraddhA, samajaNa ane AcaraNarUpe gItArtha guru, zrutajJAna, zrIsaMgha ane anuSThAno samAyelAM ja che. Ama ekamAM pAMca ane pAMcamAM pratyeka, A vAtane tarkathI sthApita karI zakAya che. tenI samajaNathI bhAvatIrtha eka-bIjAnA pUraka-vardhaka che, ane chatAM svataMtra paNa che, teno bodha thAya che. A pAMcenI akhaMDitatAmAM dharmatIrthanI akhaMDitatA che. A pAMcathI ja jagatanA jIvo tare che. A pAMca jevI tArakatA A vizvamAM bIjA koImAM nathI. AvA paMcamaya dharmatIrthanuM tIrthakaroe jagatane pradAna karyuM che, e tIrthakarono vizva para sarvazreSTha upakAra che. varSo vIte, peDhIo vIte, topaNa zAsana subaddha cAle te A pAMca jIvaMta bhAvatIrthone AbhArI che. pAMce pratyakSa guNamaya che. temanuM je AtmA avalaMbana le te AtmAnA guNono vikAsa avazya thAya. AtmAnA nirmaLa guNo ke nirmaLa guNayukta AtmAnI pUjAthI ja guNonI prApti thAya, te zAzvata niyama che. A pAMcamAM evI zakti che ke je temane ArAdhe tene guNa prApta karAve. bhAvatIrtha zabda bolAya tyAre tamArA manamAM A pAMca jIvaMta tIrthanI upasthiti thavI joIe. dravyatIrtha bolavAthI jaDa tAraka tIrtha upasthita thAya te barAbara che, paraMtu bhAvatIrtha cetana ke cetananA zuddha guNamaya ja hoya. dareka kALamAM tIrthayogya guNa pragaTelA hoya tevI vyakti jIvaMta hAjara hoya to ja bhAvatIrtha vidyamAna hoI zake. hAjarAhajUra, pragaTa guNo vinA bhAvatIrtha na kahI zakAya; kAraNa ke bhAvanikSepo bhAvarUpe je guNonI demand (mAMgaNI) kare che, te sAkSAt hAjara ke pragaTa ja joIe. jema bhAvanikSepe tIrthakara bolIe tyAre tIrthapravartananA guNa jemAM hAjara hoya te vyakti ja Ave. tethI ja kevalajJAna pUrvenA chadmastha tIrthaMkara paNa dravyatIrthakara kahevAya che. are ! nirvANa pachI paNa, AtmAnA guNa vadhavA chatAM, siddha avasthAnA tIrthakarane dravyatIrthaMkara ja kahyA. bhAvatIrthaMkara zabda to samavasaraNamAM birAjamAna, tIrthapravartananI jIvaMta pravRtti karatA tIrthakaro mATe ja vaparAya che. te ja rIte bhAvatIrtha zabda bolIe to jenAmAM tArakatA hAjarAhajUra che, tArakazaktirUpa guNo jIvaMta che, tevI vyakti ja upasthita thAya. caitanyamaya guNa vinAnA jaDa evA tAraka padArtho bhAvanipAnA tIrthamAM samAveza na ja pAmI zake. dravyatIrthanA varNanamAM tamAma jaDa tAraka padArtho Avaze, teno paNa mahimA vicArIzuM. sabhA : zrI sImaMdharasvAmI mahAvidehamAM hAla bhAvatIrthaMkara che, ahIM temanI pratimAnI pUjA karIe to te bhAvatIrthaMkara pUjyA kahevAya ? sAhebajI : nA, pratimA sthApanAtIrthakara che. bhAvatIrthakara karatAM chabastha avasthAnA dravyatIrthakara 1. jina uttama guNa gAvatAM guNa Ave nija aMga, padmavijaya kahe eka samaya prabhu pAlajo jema thAuM akSaya abhaMga. prathama0 (paM. padmavijayajI viracita RSabhadeva jina stavana) For Personal & Private Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvatIrtha-anuSThAna 180 nyUna che, dravyatIrthaMkara karatAM sthApanAtIrthaMkara nyUna che, ane sthApanAtIrthaMkara karatAM nAmatIrthaMkara nyUna che. tame logassa bolo cho temAM nAmanikSepe tIrthaMkarane namaskAra che. derAsaramAM jaIne pratimAne page lAgo athavA jaM kiMci sUtra bolo to temAM sthApanAnikSepe tIrthaMkarone namaskAra che. namunthuNaM sUtramAM 'je A aIA siddhA' gAthAthI dravyanikSepe tIrthaMkarone namaskAra che, ane pukhkharavaradIvaDye sUtra dvArA bhAvanikSepe tIrthaMkarone namaskAra che. cAre nikSepA apekSAe ekabIjAthI judA paNa che ane eka paNa che. cAre nikSepAnI kramazaH zreSThatA che, chatAM bhAvanikSepA sAthe saMkaLAyelA ja nAmanikSepA Adi pUjya che. tethI sAco sAdhaka dareka nikSepA dvArA aMte to bhAvanikSepAnI ja upAsanA kare che. RSabhadeva prathama tIrthaMkaranuM nAma che, paraMtu tame tamArA dIkarAnuM nAma RSabha rAkho to tene logassamAM ame praNAma nathI karatA. hakIkatamAM bhAvanikSepe prathama tIrthaMkara evA RSabhadevane tyAM nAmanA mAdhyamathI namaskAra che. tevI ja rIte prathama tIrthaMkara evA RSabhadevanI pratimA ke citrane bhaktithI namaskAra karAya che, nahi ke RSabha nAmanI bIjI koI vyaktinA phoTA ke pUtaLAne. saMkSepamAM nAma hoya, AkAra hoya ke dravya hoya, paNa tenuM pavitra bhAvAtmaka vyakti sAthe tenuM anusaMdhAna hoya to ja te pUjya che. derAsaramAM mahAvIrasvAmInI pUjA karo to te sthApanAnikSepe ja pUjA che; kAraNa ke mahAvIrasvAmIno AtmA siddhazilA para birAjamAna che. ahIM temanI sAkArasthApanA ja che, paraMtu te bhAvasaMlagna che, tethI cokkasa pUjanIya che, chatAM tenA dvArA pUjA to bhAvatIrthaMkaranI ja thaze. sabhA : samavasaraNamAM tIrthaMkara sAkSAt hAjara che, tyAre 'namo arihaMtANaM bolIe to ? sAhebajI H sAkSAt hoya tyAre paNa 'namo arihaMtANaM' pada bolI namaskAra karo to te nAmanA mAdhyamathI ja bhAvatIrthaMkarane namyA kahevAya. 1. ayaM ca prAyeNa bhAvArhadviSayo, bhAvArhadadhyAropAcca sthApanArhatAmapi puraH paThyamAno na doSAya / "tittIsaM ca payAI, nava saMpaya vaNNa dusybaastthtthaa| bhAvajiNatthayarUvo, ahigAro esa paDhamotti / / 1 / / " ato'nantaraM trikAlavarttidravyArhadvandanArthamimAM gAthAM pUrvAcAryAH paThanti- "je ya aIyA siddhA, je ya bhavissaMtaNAgae kAle / saMpai ya vaTTamANA, savve tiviheNa vaMdAmi / / 1 / / " knntthyaa| nanu kathaM dravyArhanto narakAdigatiM gatA api bhAvArhadvadvandanArhA ? iti cet, ucyate, sarvatra tAvannAmasthApanAdravyA-'rhanto bhAvArhadavasthAM hRdi vyavasthApya namaskAryA iti / (dharmasaMprada TIjA mAna-2, zlo-6, TIna) * nanu kiM dravyArhaMto narakAdigatigatA api bhAvArhadvad vaMdanArhAH ?, kAmaM, kathamiti cet ucyate, sarvatra tAvannAmasthApanAdravyArhaMto bhAvArhadavasthAM hRdi vyavasthApya namaskAryAH / (zrAddhavinatyasUtra mAda-2, zloja 30-32, levendrasUri ta svopajJa TIjA) 2. zuddhabhAva jehano che tehanA, cAra nikSepA sAcA; jehamAM bhAva azuddha che tehanA, eka kAce savi kAcA re. jinajI! 12 (upA. yazovijayajI kRta kumatimadagAlana vIrastutirUpa 150 gAthAnuM stavana) For Personal & Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 bhAvatIrtha-anuSThAna sabhA : bolyA vagara namaskAra kare to ? sAhebajI : kAyA namAvIne kare to kAyika namaskAra kahevAya, ane mAtra manathI namaskAra kare to mAnasika namaskAra kahevAya; paraMtu mana, vacana ane kAyA traNethI namaskAra kare to tritaya namaskAra kahevAya; chatAM samavasaraNamAM traNeya prakArano namaskAra thAya to bhAvatIrthaMkarane ja. bhIMta para ke pustakamAM lipi Adi rUpe tIrthakaranuM nAma lakhyuM hoya tene namaskAra karo te, ke temanA vAcaka zabdane uccAraNarUpe namaskAra karo to te, nAma tIrthakarane namaskAra kahevAya. tIrthakara AkAra, citra ke pratimA AdirUpe hoya ane tene namaskAra karo to te sthApanAtIrthaMkarane namaskAra che; jyAre chabastha Adi avasthAmAM rahelA tIrthakarane namaskAra karo, ke tIrthakaranA nirvANa pAmelA deha Adine namaskAra karo, to te dravyatIrthakarane namaskAra che. kevalI tarIke vicaratA cotrIsa atizaya yukta samavasaraNamAM birAjamAna tIrthakarane namaskAra karo to te bhAvatIrthakarane namaskAra kahevAya. Ama, cAre nikSepA kramaza: nAma, AkAra, dravya ane bhAvanI mukhyatAvALA che, paraspara ekabIjA sAthe joDAyelA che, sadaMtara judA nathI; kAraNa ke samavasaraNamAM birAjamAna prabhu paNa te kALe temanA nAmathI avibhakta che, AkAra to sAthe joDAyelo ja che, deha ke AtmArUpa dravya paNa tyAM hAjara ja che, guNamaya bhAva pragaTa vidyamAna che. tethI bhAvatIrthakaramAM paNa cAre nikSepA apekSAe hAjara ja che. cAre nikSepathI karAtI bhaktiupAsanA-dhyAna paramAtmAnI sarvAgI upAsanA che. eka paNa nikSepAne bhAva sAthe saMlagna hoya to nAmaMjUra na karAya. te ja rIte dharmatIrtha zabda laIe to tenA paNa cAra nikSepA thaze. (1) dharmatIrtha zabda, tenuM uccAraNa ke tenuM lipirUpe AlekhAyeluM nAma te nAmadharmatIrtha che. tene paNa pUjyabhAvathI namaskAra karavA yogya che; kAraNa ke te tIrthaMkaranA zAsanane manamAM upasthita karAve che. (2) dharmatIrthanI pratIkAtmaka sthApanA samavasaraNa ke caityavRkSa che; kAraNa ke tyAMthI ja tIrthapravartana thAya che, te AkAra ja tIrthano sUcaka che. (3) dravyadharmatIrthamAM tamAma tAraka AlaMbano ane upakaraNono samAveza thAya che, jenuM varNana have karIzuM; ane (4) bhAvatIrthanA to pAMca prakAro ApaNe varNana karyA ja che. tethI A dharmatIrtha paNa cAre nikSepe vaMdanIya, pUjanIya jANavuM. For Personal & Private Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 pariziSTa : bhAvatIrtha- anuSThAna | pariziSTa : bhAvatIrtha-anuSThAna + idRgbhaGgazatopetA'hiMsA ytropvrnnyte| sarvAMzaparizuddhaM tatpramANaM jinshaasnm||56|| (adhyAtmasAra, adhikAra-12) + mahati doSAnubandhe hi mUlaguNAdibhaMgarUpe vidhIyamAne dharmaH svarUpameva na labhate'lpAticArAnubandhe ca bhavannapi dharmaH zabalasvarUpa eva saMbhavatIti taatprym| / (upadezarahasya, zloka-62, TIkA) gurorna dUSaNam, tadIyAvidhiprarUpaNamavalambya zroturavidhipravRttau ca tasyonmArgapravartanapariNAmAdavazyaM mahAdUSaNameva, tathA ca zrutakevalino vacanam-"jaha saraNamuvagayANaM, jIvANa siro nikiMtae jo u| evaM Ayario vi hu, "ussuttaM paNNaveto ya [upadezamAlA-518] / na kevalamavidhiprarUpaNe doSaH, kintvavidhiprarUpaNAbhoge'vidhiniSedhAsambhavAt tadAzaMsanAnumodanApatteH phalatastatpravartakatvAddoSa ev| tasmAt "svayamete'vidhipravRttA nAtrAsmAkaM doSo, vayaM hi kriyAmevopadizAmo na tvavidhim" etAvanmAtramapuSTAlambanamavalambya nodAsitavyaM parahitaniratena dharmAcAryeNa, kintu sarvodyamenAvidhiniSedhena vidhAveva zrotAraH pravartanIyAH, evaM hi te mArga pravezitAH, anyathA tUnmArgapravezanena naashitaaH| etadapi bhAvayitavyamiha tIrthocchedabhIrubhiH-vidhivyavasthApanenaiva hyekasyApi jIvasya samyag bodhilAbhe caturdazarajjvAtmakaloke'mAripaTahavAdanAttIrthonnatiH, avidhisthApane ca viparyayAttIrthoccheda eveti / yastu zrotA vidhizAstrazravaNakAle'pi na saMvegabhAgI tasya dharmazrAvaNe'pi mahAdoSa eva, tathA coktaM granthakRtaiva SoDazake- "yaH zRNvat siddhAntaM, viSayapipAsAtirekataH paapH| prApnoti na saMvegaM, tadApi yaH so'cikitsya iti||1|| (yogaviMzikA, zloka-15, upA. yazovijayajI TIkA) "lokamAlambya kartavyaM, kRtaM bahubhireva cet| tadA mithyAdRzAM dharmo, na tyAjya: syAtkadAcana (jJAnasAre 23-4) stokA AryA anAryebhyaH, stokA jainAzca tessvpi| suzrAddhAsteSvapi stokAH, stokAsteSvapi stkriyaaH||2|| zreyo'rthino hi bhUyAMso, loke lokottare ca n| stokA hi ratnavaNijaH, stokAzca svaatmshodhkaaH||3|| (jJAnasAre 23-5) eko'pi zAstranItyA yo, vartate sa mhaajnH| kimajJasAthaiH? zatamapyandhAnAM naiva pshyti||4|| yatsaMvignajanAcIrNaM, shrutvaakyairbaadhitm| tajjItaM vyavahArAkhyaM, paarmpryvishuddhimt||5|| yadAcIrNamasaMvignaiH, shrutaarthaanvlmbibhiH| na jItaM vyvhaarstdndhsNttismbhvm||6|| AkalpavyavahArA), zrutaM na vyvhaarkm| itivakturmahattantre, prAyazcittaM prdrshitm||7|| tasmAcchutAnusAreNa, vidhyekrsikairjnaiH| saMvignajItamAlambya-mityAjJA paarmeshvrii||8||" (yogaviMzikA, zloka-16, upA. yazovijayajI TIkA) kathaM ca zRGgagrAhikayA'tidezena caiteSAM hiMsakatvAnuktAvapi tathApralApakAriNAM nAnantasaMsAritvam? zAsanocchedakAriNImanantAnubandhinImAyAM vinedRshprlaapsyaasNbhvaat| ___ (pratimAzataka, zloka-53, TIkA) loke ca sAdhuvAdo bhavatyatucchabhAvenAkArpaNyena zobhano dharma ityevaMbhUtaH, tathA puruSottamapraNItaH sarvatra dayApravRtteH, prabhAvanaivaM tIrthasya bhvti| (pratimAzataka, zloka-67 TIkA antargata stavaparijJA zloka-15, TIkA) For Personal & Private Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa : bhAvatIrtha - anuSThAna 183 + sthaanaadyyoginstiirthocchedaadyaalmbnaadpi| sUtradAne mahAdoSa, ityAcAryAH pracakSate / / 8 / / sthAnAdi koIpaNa yoga rahita puruSane "tIrthano uccheda thaze' ityAdi kAraNe paNa caityavandanAdi sUtra bhaNAvavAmAM sUtranI AzAtanArUpa moTo doSa thAya che-ema haribhadrAdi AcAryo kahe che. "tIrthano uccheda thaze' ityAdi AlaMbana paNa A avidhi anuSThAnamAM levuM yogya nathI. eTale "tIrthano viccheda na thAya te mATe avidhi anuSThAna karavA yogya che' e Alambana grahaNa karavA yogya nathI, kAraNa ke e pramANe sUtra viruddha karavAthI azuddha kriyAnI paraMparA cAlu rahe, ane tethI sUtrokta kriyAno viccheda thAya, te ja tIrthano uccheda che. kAraNa ke AjJArahita janano samudAya te tIrtha nathI, paNa zAstravihita ucita kriyAviziSTa sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikAno samudAya te tIrtha che. tethI avidhinuM sthApana karavAmAM zAstrokta kriyAno uccheda thavAthI paramArthathI tIrthano uccheda thAya che. zAstravihita kriyAno lopa karavo e kaDavAM phaLa ApanAra che. svayaM mRtyune prApta thayela ane pote mArelAmAM vizeSatA nathI ema nathI. parantu eTalI vizeSatA che ke svayaM mRtyu pAme che tyAre temAM potAno dukhAzaya nimittarUpa nathI ane pote mAre che temAM dukhAzaya nimittarUpa che. tenI peThe svayaM kriyAmAM pravRtti nahi karanArA jIvanI apekSAe gurune dUSaNa nathI, parantu avidhinI prarUpaNAne avalaMbIne zrotA avidhimAM pravRtti kare to unmArgamAM pravRtti karAvavAnA pariNAmathI avazya mahAdUSaNa che. e paNa tIrtha ucchedanA bhIrue vicAra karavA yogya che. (jJAnasAra, gaSTakka-27, sno-8, mUta-Tavo) cauda pUrvanuM mAna A pramANe che : paheluM pUrva 1 hAthI jeTalA maSInA DhagalAthI lakhI zakAya, bIjuM 2 hAthI jeTalAthI, trIjuM 4 hAthI jeTalAthI, cothuM 8 hAthI jeTalAthI, pAMcamuM 10 hAthI jeTalAthI, chaThuM 32 hAthI jeTalAthI, sAtamuM 64 hAthI jeTalAthI, AThamuM 128 hAthI jeTalAthI, navamuM 25ka hAthI jeTalAthI, dazamuM 512 hAthI jeTalAthI, agiyAramuM 1024 hAthI jeTalAthI, bAramuM 2048 hAthI jeTalAthI, teramuM 4000 hAthI jeTalAthI tathA caudamuM 8192 hAthI jeTalA malInA DhagalAthI lakhI zakAya che. cauda pUrva 16383 hAthI pramANa hAthInA DhagalAthI lakhI zakAya che. (kalpasUtra sukhabodhikA TIkA khImAvijayajI viracita khImazAhI bAlAvabodha prathama vyAkhyAna) cauda pUrvadhara bhakti karI che, jema zrutajJAna lahIje re; cauda pUrvatapa vidhi ArAdhI, mAnava bhava phaLa lIje re. 1. prathama pUrva je utpAdaka nAme, vastu cauda tasa jANo re; eka koDI pada eka gaja masI mAne, likhanataNuM paramANo re. 2. agraNI pUrva che bIjuM, vastu chavIza che jehanI re; chavuM lAkha pada be gaja mAne, likhana zakti kahI tehanI re. 3. vIryapravAda nAma che trIjuM, vastu soLa adhikAra re; thI lAkha pada gaja cau mAne. likhavano upacAra re. 4. astipravAda cothuM je pUrva, vastu aThAvIza kahIe re; sATha lAkha pada aSTa gaja mAne, masI paMje lipi lahIe re. 5. jJAnapravAda paMcama pUrvanuM, vastu bAra su vicAra re; ekoeka koDI pada che tehanAM, solasa gaja lipi sAra re. 6. satyapravAda chaThuM pada SaTa zata, adhikA pada eka koDI re; be vastu gaja batrIza mAne, lakhavAne mati joDI re. 7. AtmapravAda sattama sola vasta, koDI chavIza pada vArU re; cosaTha gaja masI mAne lakhIe, e upamA For Personal & Private Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 pariziSTa : bhAvatIrtha - anuSThAna kahI cArU re. 8. AThamuM karmapravAda pUrva che, trIza vastu adhikAro re; asI sahasra eka koDI pada gaja vaLI, ekaso aThavIsa dhAro re. 9. pratyAkhyAna pravAda che navamuM, vIza vastu pada jehanAM re; lAkha corAzI gaja base chappana, likhana mAna kahyA tehanAM re. 10. vidyApravAda pUrva che dazamuM, paMdara vastu tasa bhaNie re; eka koDI daza lakSa pada tehanAM, pAMcase bA2 gaja gaNie re. 11. ekAdazamuM kalyANa nAme, koDI chavIza pada suddhAM re; bAra vastu eka sahasra covIza gaja, lipi anumAna prasiddhAM re. 12. prANAvAya dvAdazamuM pUrva, tera vastu sukhakArI re; chappana lAkha eka koDI pada gaja vaLI, do sahasra aDatAlIsa sAra re. 13. kriyAvisAla trayodazamuM pUrva, nava koDI pada vastu trIza re; cAra sahasra channu gaja mAne, likhavA adhika jagIza re. 14. loka bindusAra caudamuM pUrva, pada koDI sADhibAra re; vastu paMcavIza gaja eka zata bANuM, adhikA ATha hajAra re. 15. dhurI cAre pUrve ne culA, avara teha na jANo re; dRSTivAdano bheda e cotho, zAsana bhAva vakhANo re. 16. eNI pare cauda pUrvanI sevA, karatAM Atama dIpe re; zrI nayavimala kahe nija zakate, to savI ariyaNa jIpe re. 17. (jJAnavimalasUri kRta caudapUrvanI sajjhAya) **** For Personal & Private Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyatIrthano mahimA AlaMbanadravyatIrtha upakaNadravyatIrtha For Personal & Private Use Only www.unalibrary.org Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CIF For Personal & Private Use Only X Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jha . . . . . . . % DragratIrthano mahimA - - - - - - siddhaM siddhatthANaM, ThANamaNovamasuhaM uvagayANaM / kusamayavisAsaNaM, sAsaNaM jiNANaM bhavajiNANaM ||1|| (mammatataf us2U0 zlojha-1) anaMta upakArI, anaMta jJAnI zrI tIrthaMkara paramAtmA mahAmaMgalakArI ane sarvotkRSTa evA A dharmatIrthanI sthApanA kare che. bhAvatIrthane sadA navapallavita ane avicchinna rAkhanAra dravyadharmatIrthano paNa apAra mahimA mAmA mahimA ApaNe bhAvanipAnA kramathI dharmatIrthanuM varNana karatAM dvitIya krame dravyadharmatIrtha Ave che. tenuM varNana karatAM sau prathama teno mahimA darzAvuM chuM. pAMce bhAvatIrtho jema eka eka apekSAe uttarottara caDiyAtAM ke mahimAvaMta hatAM, ane tenA vinA prabhuzAsana hayAta ja na bane, tema bhAvatIrthone avicchinna TakAvavA dravyatIrtha paNa anivArya che. tenA vinA tIrthakaronuM dharmazAsana kALanA pravAhamAM lAMbo samaya kadI Take nahi. joke dravyatIrtha niyamA nicceSTa hoya, dravyatIrthamAM koI cetana vastu AvatI nathI, topaNa apekSAe dravyatIrthano mahimA bhAvatIrthathI paNa adhika che. tamane thaze ke mahArAja ghumarAve che, paNa vAstavamAM tevuM nathI. prabhu mahAvIre vartamAna zAsana sthApyuM, gItArtha guru paTTadhara sthApyA, dvAdazAMgIrUpa zAstro prakAzyo, caturvidha zrIsaMghanI racanA thaI, ratnatrayIrUpa mokSamArga ane mokSasAdhaka dharmAnuSThAna pragaTyAM; paraMtu A pAMce jIvaMta tIrtha TakavAnAM kyAM sudhI ? jyAM sudhI temane dhAraNa karanAra jIvaMta vyakti hayAta che tyAM sudhI. pAMcamA ArAmAM AyuSya keTaluM ? bahu-bahu to 100-125 varSanuM. AjathI 100 varSa pachI atyAranI vyaktionA samUharUpa saMgha rahevAno nathI, chatAM bhAvatIrtha Takaze, te guNonI dhAraka vyaktionI paraMparAthI Takaze. eka dhAraka jIvaMta vyaktirUpe zAsana lAMbo samaya TakatuM nathI. vIraprabhue paNa bhAvatIrthasvarUpa gautama gaNadhara ke sudharmAsvAmIne sthApyA, paraMtu tenuM jIvaMta tAraka tIrtha paNa 50-100 varSe AyuSya pUruM thAya eTale vyaktirUpe maTI jAya che; paraMtu navI vyakti tAraka tIrthasvarUpe pakavIne jAya che, tethI avicchinna paraMparA cAle che. TUMkamAM, pravAhathI ja bhAvatIrtha avicchinna dIrghakAlIna bane che, nahi ke vyaktirUpe. A vAta saMgharUpa samUha mATe paNa te ja rIte lAgu paDe che. tethI pravAha avicchinna rAkhavA AgaLa For Personal & Private Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 dravyatIrthano mahimA AgaLa zAstro Adi rU5 vAraso saMkrAMta karavo paDe che. A vArasAmAM generation to generation (peDhI dara peDhI) je TakAvAya che te ja dravyadharmatIrtha che. jo te na hoya to pravAhathI bhAvatIrtha lAMbuM cAle ja nahi. tethI zAsanane avicchinna TakAvavAmAM dravyadharmatIrthano paNa mahAna phALo che. are ! tIrthakaroe soMpelo bhAvatIrthano vAraso paNa dravyatIrtha vinA Takato nathI. dravyatIrthathI ja zAsana akhkhalita cAlyuM Ave che ane avicchinna raheze. bhAvatIrthane navapallavita rAkhanAra ane avicchinna rAkhanAra dravyatIrtha ja che. te apekSAe dravyatIrthanI mahAnatA paNa nAnIsUnI nathI. kalikAlamAM paNa pU. sUripuraMdara A. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjA, pU. kalikAlasarvajJa A. zrI hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA ke pU. upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAjA jevA prabhAvako pAkyA temAM dravyatIrtharUpa zAstrono ja siMhaphALo che. AvA pracaMDa prajJAnA svAmInuM paNa mAthuM badalI Ape, sarvatomukhI pratibhA khIlave, ajoDa vAdI pakave tevAM zAstro ja vArasAmAM na hoya to zuM AvA prabhAvako pAkata kharA ? Aje paNa jainadarzana spardhAmAM UtarI zake ke vijayI banI zake, temAM ajoDa tattvajJAna pIrasanArAM zAstrorUpa graMthasamUhono vAraso ja kAraNa che. guru bhagavaMta paNa zAstrono vAraso ziSyane Ape che. peDhI dara peDhI jaLavAto A vAraso e dravyatIrtha ja che. sabhA : zAstra bhAvatIrtha nathI ? sAhebajI : jIvaMta gItArtha gurunA AtmAmAM raheluM zrutajJAna te dvAdazAMgIrUpa bhAvatIrtha che. te to gurunA svargavAsa sAthe vidAya le che. vArasAmAM to graMthasamUharUpe je lipibaddha zAstro maLe che te jaDa hovAthI dravyatIrtha ja che, te kAMI bhAvatIrtha nathI; paraMtu te graMthomAM paNa sarvatomukhI pratibhAvALA mahAprabhAvaka pakavavAnI pracaMDa tAkAta che. vArasAmAM AvelA benamUna eka graMthano paNa lopa thAya to zAsanane mahAna phaTako paDe che; kAraNa ke pharI AvuM sarjana koI pedA karavAnuM nathI. pU. A. zrI hemacaMdrasUrijI ke pU. A. zrI haribhadrasUrijI Adi pAkyA te A vArasAnA prabhAve ja che. jeTalo vAraso lopAya che teTaluM zAsana paNa khaMDita thAya che. tethI ja dravyatIrtha paNa mahAna che. bhAvatIrthane TakAvavAnuM zreSTha sAdhana to dravyatIrtha ja che. bhAvatIrthanI asmalitatAmAM dravyatIrthano ja upakAra samAyelo che. tethI bhAvatIrthasvarUpa gItArtha guruo ke caturvidha zrIsaMgha paNa dravyatIrthane pUje che, tenuM RNa svIkAre che. bhAvatIrtha 1. kattha amhArisA jIvA duusmaadosduusiyaa| hA aNAhA kahaM huMtA na huMto jai jinnaagmo||87|| (saMbodhaprakaraNam gurusvarUpaadhikAra) 2. yadIyasamyaktvabalAtpratImo, bhavAdRzAnAM prmsvbhaavm| kuvAsanApAzavinAzanAya, namo'stu tasmai tava shaasnaay||21|| (hemacaMdrasUrijI viracita ayogavyavacchedadvAtriMzikA mUla) 3. kutardhvastAnAmativiSamanairAtmyaviSayaistavaiva syaadvaadstrijgdgdngkaarkrunnaa| ito ye nairujyaM sapadi na gatAH karkazarujastaduddhAraM kartuM prabhavati na dhnvntrirpi||105 / / (upA. yazovijayajI viracita nyAyakhaMDakhAdya mUla) For Personal & Private Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyatIrthano mahimA 187 jIvaMta tIrtha hovAthI tenI upAsanAmAM kamInA nathI rAkhavAnI. bhAvatIrthanuM zaraNuM svIkAranArano, tene samarpita thanArano uddhAra nizcita ja che; paraMtu dravyatIrthanI paNa upayogitA ochI nathI. sabhA : bhAvatIrtharUpa AtmA ane AtmAnA guNo to zAzvata ja che ne ? sAhebajI : nA, mokSa sivAya AtmA kyAMya zAzvata avasthAna pAmato ja nathI. game tevI guNiyala vyakti A dharAtala upara bhAvatIrtha svarUpe hoya, paraMtu AyuSya kSaya sAthe vyakti gaI, eTale temAM rahelI jIvaMta dvAdazAMgI, jIvaMta ratnatrayI ke jIvaMta dharmAnuSThAna paNa ahIMthI gayAM. tethI ja jIvaMta tIrtha vyaktigata saLaMga TakatuM nathI, vyaktionI paraMparA cAle che. jema tIrthakaro yAvacaMdradivAkarI nathI, tema gaNadhara Adi bhAvatIrtha paNa yAvacaMdradivAkarau nathI. paraMparAthI ja bhAvatIrthane yAvacaMdradivAkarI banAvI zakAya. A paraMparA sAcavavAmAM dravyatIrtha ja mukhya kaDIrUpe che. bhagavAne gaNadharone vAraso Apyo, gaNadharoe potAnA ziSyone, ema karatAM ApaNA sudhI A AvyuM che. tIrthakaro dravyatIrthasvarUpa AlaMbana ApI na gayA hota to pachInI peDhIo zAsanamAM TakI ja na zake. tIrthakaro pachI gaNadharo paNa A vAraso ApI ja gayA che. je jaze te vArasAmAM evuM ApIne jaze ke jenA AdhAre bhAvatIrtha navapallavita thayA kare. A dravyatIrthanI adbhuta upakAritA che. sabhA : gaNadharonA samaye lakhAyelAM zAstro kyAM hatAM ? tyAre to badhuM kaMThopakaMTha hatuM. sAhebajI : gaNadharonA AtmAmAM rahela dvAdazAMgIrUpa zrutajJAna te to bhAvatIrtha hatuM, paraMtu te kAMI ziSyane paDIkuM vALIne apAtuM nathI. bhAvatIrthasvarUpa zrutajJAna sIdhuM gurumAMthI ziSyamAM saMkrAMta thatuM ja nathI. kaMThopakaMThamAM paNa zabdarUpa dravyazrutanA mAdhyamathI ja jJAna ziSyane apAya che. te uccArAyelA zabdo ke lipirUpe lakhAyelA zabdo jaDa ja che, je dravyatIrthamAM ja Ave. are ! tIrthakaroe paNa gaNadharone tripadIrUpa zabdonA pradAna dvArA dravyatIrthanA mAdhyamathI ja vAraso Apyo che. dravyatIrtha vinA ekaluM bhAvatIrtha saMkrAMta thaI zakatuM ja nathI. mAtra kSayopazama tIvra hato tyAM sudhI vAraso uccAraNarUpe zabda dvArA apAto, ane kSayopazama maMda thatAM ziSyonI dhAraNazakti ghaTatAM vAraso lipibaddha zabdo dvArA apAyo, eTalo ja taphAvata 1. 'Namo suassa' ityAdinApi dravyanikSepasya ArAdhyatvaM supratItam, akSarAdizrutabhedeSu saMjJAvyaJjanAkSarAdInAM bhAvazrutakAraNatvena dravyazrutatvAt, patrakapustakalikhitasya ca 'davvasuaM jaM pattayapotthayalihiaM' ityAgamena dravyazrutatvaprasiddheH / bhAvazrutasyaiva vandyatvatAtparye ca jinavAgapi na namanIyA syAt, kevalajJAnena dRSTAnAmarthAnAM jinavAgyogena nisRSTAyAstasyAH zrotRSu bhAva zrutakAraNatvena dravyazrutatvAt, tdaarssm| (ANani0 78) kevalanANeNatthe NAu, je tattha pnnvnnjogo| te bhAsai titthayaro, vayajogo suaM, havai sesN|| tti| tasya vAgyogaH zrutaM bhvti| (pratimAzata, snovA-2, TIvA) * jinavANI paNa dravyazrata che, naMdIsUtrane lekhe; jima te tima gaMbhIlipi namiye, bhAva te dravyavizeSe re. jinajI ! 10 (upA. yazovijayajI kRta kumatimadagAlana varastutirUpa 150 gAthAnuM stavana DhALa-1) For Personal & Private Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyatIrthano mahimA 188 che. joke prabhunA samayamAM paNa alpa bodhavALA sAdhu ke zrAvako lipibaddha graMthanA mAdhyamathI ja dharmajJAna samRddha karatA, paraMtu te vyaktigata hatuM. samagra saMghano jAhera vAraso lipibaddha zAstrarUpe pU. zrI jinabhadragaNikSamAzramaNanA samaye karAyo. paraMtu eTaluM to nizcita che ke bhAvatIrthanA saMkramaNamAM dravyatIrtha anivArya sAdhana che. koI pUche ke 'tIrthaMkaro gaNadharone potAnA mukhya vArasadAra tarIke vArasAmAM zuM ApI gayA' ? to pavitra tIrthasvarUpa kalyANakabhUmio; pavitratAnA zreSTha puMja samAna potAnA dehanA avazeSo; siddhagiri, aSTApada Adi pAvana tIrtho; tenA upara prabhunA upadezathI nirmANa thayelAM zreSTha jinamaMdiro, jinapratimAo; zabda dvArA prakAzelI dvAdazAMgI ke je badhuM dravyatIrthasvarUpa che, te ApI gayA che. A dravyatIrtha ja caturvidha zrIsaMghane generation to generation pass on thAya che, (peDhI dara peDhI vArasArUpe apAya che,) te hajAro-lAkhokaroDo peDhIo sudhI TakavAnuM. RSabhadeva AdinA zAsanamAM to asaMkhya peDhI sudhI te cAlyuM. dravyatIrtha ja bhAvatIrthane TakAvavAno pAyo che. gaNadharoe potAnA ziSyone vANI dvArA ja vAcanArUpe jJAna ApyuM, temAM teo vyavahAranayathI ziSyone jJAna pragaTAvavAmAM nimitta banyA. vAstavamAM gaNadharonuM jJAna to gaNadharo pAse ja rahyuM. gaNadharonA ziSyomAM jo gaNadharonuM jJAna saMkrAMta thAya to gaNadharo abUjha thaI jAya ane ziSyo samAna jJAnI thAya; paraMtu nathI to gaNadharo abUjha thatA ke ziSyomAM gaNadhara samAna jJAna pragaTa thatuM. hakIkatamAM vANInA mAdhyamathI ziSyomAM svakSayopazama dvArA ja bhAvazruta pragaTyuM che, jethI te paNa bhAvatIrtha banI gayA. dIvAthI dIvA pragaTe che, tema gaNadharonA bhAvazrutanA nimittathI ziSyomAM bhAvazruta pragaTe che. potAnA AtmAnA guNa ke doSa kadI koI sIdhA ApI ke laI zakatuM nathI. guNo jenAmAM pragaTyA che, te svayaM pAmyA che ane pote sAthe laI jaze. gaNadharo potAnA guNa potAnI sAthe laIne mokSe gayA che. ziSyone vArasAmAM to dravyatIrtha ApIne ja gayA che. sabhA : to pachI gurue ApyuM zuM ? ziSyo potAnA kSayopazamathI pAmyA ne ? sAhebajI H to vaga2 sAmagrIe tarI javuM hatuM ne ? 'gurue kazuM ApyuM nathI, to guru vinA kema kSayopazama na thayo ? amArA upA. zrI yazovijayajI mahArAja sAhebe eka jagAe gurunA upakAronuM varNana karatAM yogagraMthonI sAkSI ApIne tyAM sudhI lakhyuM che ke gurunI kRpAthI kevalajJAnarUpI sUryane prApta karAvanAruM anubhavajJAna pragaTe che !' guru kazuM ApatA nathI tevuM ekAMta nizcayavAdI thAya tene ja sUjhe. paraMtu eka naya pakaDI jainazAsanane khedAna-medAna karavAnuM nathI. A zAsanamAM dravyatIrtha ane bhAvatIrtha baMnenI potapotAnA sthAne apAra kiMmata che. 1. guru dIvo re guru devatA re lAla, guru baMdhava guru tAta re sanehI! gurunA che zuci avadAta re sanehI! yogazAstra ati vikhyAta re sanehI! jehathI pragaTe anubhava vAta re sanehI! te to kevaLa bhANa prabhAta re sanehI! 2. (upA. yazovijayajI viracita jaMbusvAmI rAsa, DhALa-36) For Personal & Private Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 dravyatIrthano mahimA sabhA : zAstro to original formmAM (mULa svarUpamAM) lakhelI pratorUpe maLatAM ja nathI ne ? sAhebajI :-prAyaH original formmAM nathI ja maLatAM, copy ja maLe che, paraMtu as it is copynI kiMmata ochI nathI. sAcI copy maLe topaNa kAma thaI gayuM. Original na hoya tethI tattva pharatuM nathI. vAraso ja apAya che, je dravyatIrtha che, tenAthI ja bhAvatIrtha Take che. be bhAvatIrthone joDanAra kaDI paNa dravyatIrtha ja che. sabhA : vArasAmAM ghasAro to lAge che ne ? sAhebajI : lAge ja che, eTale ja kahIe chIe ke bhagavAnanA samayamAM hatuM evuM dravyatIrtha paNa atyAre nathI. ane tenA prabhAve TakatuM bhAvatIrtha paNa, tyAranA jevuM nathI. je Akara graMtho nAza pAmI gayA te hAthamAMthI gayA. bIjuM koI racI na zake. dravyatIrthanI kharI upakAritA A ja che ke te bhAvatIrthanI zRMkhalA-sAMkaLa calAve che. peDhI dara peDhI saMkrAMta thanAra dravyatIrtha che. amane koI pUche ke guru tamane zuM ApI gayA ? to ame kahIe ke je vArasAmAM hatuM te ApI gayA. koI AgaLa pUche ke emanA guru emane zuM ApI gayA ? to emanI pAse je vArasAmAM hatuM te ApI gayA. ema cheka sudharmAsvAmI sudhI amArA vArasAnI link (kaDI) che. hA, krame ghasAro che, chatAM kalyANakabhUmio, tIrthabhUmio, zAstragraMtho Adi tamAma vAraso saMkrAMta thayo che, jeno amArA-tamArA upara jabaradasta upakAra che. badhA potAnI sAthe vAraso laI gayA hota to Aje ApaNe bAvAjI hota. je vAraso Apyo e ja zrIsaMghanI kharI mUDI che. enAthI ja zAsanamAM navuM bhAvatIrtha pragaTe. vArasAne AbhArI. ja navA-navA bhAvatIrthonI hAramALA che. sIdhI tArakatA bhale bhAvatIrthamAM hoya, paNa e bhAvatIrthanuM sAdhana bananAra dravyatIrtha pUjanIya, pavitra, upakArI che. For Personal & Private Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : bAlaMbanaDhadhyatIrtha 3 4 5 6 % - 8 as . . . . . . . . - a - dravyatIrthanA be vibhAga : (1) AlaMbanarUpa ane (2) upakaraNarUpa : A zAsanamAM je dravyatIrtharUpa jaDa vAraso che, te paNa richest (samRddhamAM samRddha) che. tenuM paNa mUlya AMkI zakAya tema nathI. A vArasAnA mukhya be vibhAga che : (1) AlaMbanarUpa dravyatIrtha ane (2) upakaraNarUpa dravyatIrtha. temAM kalyANakabhUmio, siddhakSetra Adi prAcIna tIrtho, bhavya prAcIna pratimAo, jinamaMdiro, gurumUrtio, gurumaMdiro, zAstro, graMthabhaMDAro, jJAnamaMdiro; te badhuM bhAvatIrthasvarUpa gItArtha guru ke caturvidha zrIsaMgha Adine paNa taravA mATenAM pUjanIya AlaMbano che. te sauno vartamAnanA bhAvatIrtha upara upakAra che. are ! bIjAne tAranAra bhAvatIrthane paNa svayaM taravAnuM avalaMbana e dravyatIrtha ja pUruM pADe che. A zAsanamAM AlaMbano paNa ajoDa che. jema nirvikArI parama tattvane oLakhAvanAra nimudrA ja AvI zAMta-saumyaprasanna AkAramAM bIje kyAMya nathI, tema dareka AlaMbananI vizeSatA oLakhavA jevI che. AlaMbanonI jema upakaraNono paNa vAraso A zAsanamAM maLe che. jinazAsanamAM AvyA tethI caravaLo, kaTAsaNuM, muhapatti, paMjaNI, daMDAsaNa, morapiMchI, kaLaza, pATI, pothI Adi aneka jayaNA-ArAdhanAnAM sAdhana-upakaraNo maLyAM che. bIje janmyA hota to AvAM upakaraNo paNa na maLata. ame ahIM sAdhu banyA eTale sudharmAsvAmInA vArasArUpe amane A ogho maLyo che, je ahiMsAnuM zreSTha sAdhana che. tema A veza sAthe saMkaLAyelAM cAritranAM aneka adbhuta upakaraNo 1. dhana dhana te dina mAharo, jIhAM kIdho dharma, dAna zIyaLa tapa bhAvanA, TAlyAM duSkRta karma. 1. zetrujAdika tIrthanI, je kIdhI jAtra, jugate jinavara pUjiyA, vaLI popyAM pAtra. 2. pustaka jJAna lakhAvIyAM, jinahara jina caitya, saMgha caturvidha sAcavyA, e sAte khetra. 3. paDikkamaNAM supare karyA, anukaMpA dAna, sAdhu sUri uvajhAyane, dIdhAM bahu mAna. 4. dharmakAja anumodie, ema vAro vAra, zivagati ArAdhana taNo, e sAtamo adhikAra. 5. (upA. vinayavijayajI kRta puNyaprakAzanuM svatana, DhALa-7) 2 dhyAve thAvara tIrthane re, tejapAla eka dhyAna, siddhAcala giranArajI re, sametazIkhara bahumAna re. bhaviyAM ! vaMdo tIratharAja, jehathI sIjhe vaMchita kAja re bha0 1. pAMca kalyANaka bhUmikA re, bahu munivara nirvANa, pAdukA pratimA vaMdIe re, dekhI te ahiThANa re. bha0 2. tejapAla ima ciMtavI re, harakhyo tIratha kAja, dhanadatta zeThane vinave re, anujJA diyo guNapAja re. bha0 3. (dipavijayajI kata gobhadrazeTha tathA zAlibhadranI RNAnubaMdhanI sajhAya, DhALa-4) 3. bUjhayo pratimA-darzanaI re, munivara AdrakumAra; udaya peDhAlo paNamiI re, bIjA aMga majhAri. 68 sobhAgI muni saMbhAriI sukha thAI. ehanaIM praNamyai pApa palAI, sobhAgI muni saMbhAriI sukha thAI. (upA. yazovijayajI kRta sAdhuvaMdanA) For Personal & Private Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AlaMbanadravyatIrtha 191 maLyAM che, je jagatamAM ajoDa che. te paNa A vaMzaparaMparAmAM AvavAthI ja maLyAM che. A upakaraNo paNa ArAdhanAnAM sAdhana hovAthI pavitra che. tenAmAM paNa nimittakAraNarUpe tAravAnI zakti samAyelI che, tethI te paNa tAraka tIrthanuM eka ghaTaka ja che. upakaraNo ane AlaMbana baMne dravyatIrtha che; kema ke je bhAvanuM sAdhana hoya te dravya kahevAya athavA bhAvatIrthanAM sahAyaka A AlaMbana ane upakaraNo che, tethI te dravyatIrtha thayAM. A dravyatIrthano mahimA paNa judAM judAM pAsAMthI samajavA jevo che. 1bhAvatIrtha paNa taravA mATe jenuM avalaMbana le che, ane jenI upAsanAthI tare che, tevI vastune AlaMbanarUpa dravyatIrtha kahyAM. gItArtha guruo paNa tIrtho, jinamaMdiro, zAstragraMtho AdinuM AlaMbana le che, are ! tene namaskAra kare che, bhakti-upAsanA kare che. utkRSTa caudapUrvanA svAmI, cAra jJAnanA dhaNI, zreSTha bhAvatIrtha svarUpa gautama mahArAjA paNa sAkSAt bhAvatIrthakara viraprabhu maLyA pachI paNa, dravyatIrtha svarUpa aSTApadajInI yAtrAe javAno abhilASa kare che, ane potAnA zIghra hita mATe viraprabhunI saMmatithI bhAvapUrvaka aSTApadajInI yAtrA karI paNa che. are ! tyAM yAtrA karatAM gautama mahArAjAne apUrva harSa thavAthI te ramaNIya tIrthamAM rAtri paNa rokAyA che. te ja rIte prathama tIrthaMkara RSabhadevanA paTTadhara puMDarIkasvAmI pote paNa uttama bhAvatIrtha hovA chatAM, prabhue ja temane siddhagirirUpa dravyatIrthanuM AlaMbana laI sAdhanA karavAthI tamAruM zIdhra kalyANa thaze tema kahyuM, ane vinayI evA puMDarIkasvAmIe paNa prabhunA vacana 1. je guru jaMgama tIrtha, pAudhAryA sthaMbhatIrtha; Aja ho tIratha re siddhAcala jAvA umaTyA. 29. (jJAnavimalasUricaritrarAsa, DhALa-3) 2 jo aSTApada zaila, vaMde caDhIya cau vIsa jiNa, Atama labdhi vaseNa, carama zarIrI soya muni; Ia desaNa nisuNevI, goyama gaNahara saMcaliya, tApasa parasaeNa, to muni dITho Avato e. 25. . kaMcanamaNi niSpanna, daMDa kaLaza dhvaja vaDa sahiya, pekhavI paramANaMda, jiNahara bharosara mahiya; nitya niya kAya pramANa, caudisi saMThiya jiNahabiMba, paNamayI mana ullAse, goyama gaNahara tihAM vasiya. 27. (zrI udayavaMta muni kRta gautamasvAmIno rAsa, DhALa-4) 3. yugAdau puMDarIkasya, kssaaykrikhNddne| gaNabhRtpuMDarIkasya, nirvRttyA yat pvitritm||36|| yaccAnekajinaiH spRSTaM, yatrAsaMkhyamaharSayaH / siddhimIyustatazcaitatsiddhikSetramiti smRtm||37|| (zrAddhavinatyasUtra, prazno-28, tejarita svopajJa TI) * anyatazca pratiSThAsuraparedhurjagadguruH / gaNabhRtpuNDarIkaM taM, puNDarIkaM smaadisht||425 / / mahAmune ! prayAsyAmo, vihartuM vymnytH| girau tiSTha tvamatraiva, munikoTibhirAvRtaH / / 426 / / atha kSetrAnubhAvena, bhvto'cirkaaltH| jJAnaM saparivArasyotpatsyate kevalaM khlu||427 / / ihaiva zaile shaileshiidhyaanmaasedussstv| parivArasametasyA'cirAnmokSo bhvissyti||428 / / tatheti svAmino vAcaM, pratipadya praNamya c| tatraiva so'sthAd gaNabhRt, sahaiva gaNakoTibhiH / / 429 / / (triSTizanavApuruSatvaritra parva-2, 4-6) For Personal & Private Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 AlaMbanadravyatIrtha anusAra tIrthamAM bhAvathI yAtrApUrvaka aNasaNa AdaryuM, jethI kevalajJAna ane nirvANa karoDo munio sAthe tatkAla varyA. AvA to aneka prasiddha zAstrIya daSTAMto sUcave che ke sAkSAt zreSTha bhAvatIrthasvarUpa AtmAo paNa jyAM sudhI nimittathI para avasthA nathI pAmyA tyAM sudhI temane mATe paNa AlaMbanasvarUpa dravyatIrtho upakArI che, to pachI ApaNA sahu mATe te kalyANakArI, pUjanIya na hoya tevuM kyAMthI bane ? dravyatIrtha jaDa che tethI tenI bhakti na hoya, upAsanA to AtmatattvanI ja hoya, evuM kahIne AlaMbano Adino cheda uDADanArA loko zAstro bhaNyA ja nathI. zubhabhAvathI vAsita evI pavitra jaDa vastuono paNa anero mahimA che, jainazAsanamAM tene paNa durlabha kahIne tenI bhakti darzAvI che. hA, nimittathI para avasthAne pAmelA nirAlaMbanadhyAna dharanArA mahAtmAo dravyatIrthanuM avalaMbana na le. temane to dravyatIrthanuM avalaMbana levAnI icchA paNa svabhUmikAmAMthI patana karAve che, paNa nimittanI zubha asara jhIlanAra AtmAo mATe to dravyatIrtha uddhAraka che, che ane che ja. tethI ekAMgI banyA vinA jinazAsanamAM bhUmikAsApekSa darzAvela AcAra ja hitakArI che, tema svIkAravuM. bhAvatIrtha paNa bhaktithI jenA caraNamAM ALoTe te dravyatIrtha kadI avagaNAya nahIM. are ! bhAvatIrthasvarUpa gItArtha guru bhagavaMto paNa potAnA jIvanamAM upakaraNonI paNa AzAtanA TALe che. jaDa upakaraNo pratye paNa jo vinayabahumAnathI vyavahAra hoya, to je taravAmAM sAkSAt dhyeyarUpe AlaMbana banatAM hoya tevAM dravyatIrthonI to upekSA na ja hoya. hA, dravyatIrtha samagratAthI jaDa che, sthAvara che, tethI eka apekSAe bhAvatIrthathI nyUna che, chatAM eka apekSAe mahAna paNa che. dravyatIrtha via-via tAraka che, jaDa che, dravya che, sAdhana che, mATe nyUna che; jyAre bhAvatIrtha direct tAraka che, jIvaMta che, bhAva che, sAdhya che, mATe mahAna che; chatAM bhAvatIrthathI dravyatIrtha Take che ane dravyatIrthathI bhAvatIrtha Take che, mATe baMnenI yogya upAsanA e ja jinazAsanano sAra che. Aje evA paNa aneka jaino che ke jemane mAtra AlaMbanasvarUpa dravyatIrtha ja mahattvanAM lAge che; tenI pUjA-upAsanA kare che, paraMtu jIvaMta tIrthane sAva bhUlI gayA che. dara varSe aneka tIrthonI yAtrA karavA jaze, pratidivasa derAsara darzana-pUjana karaze, paNa koI sAdhunuM moTuM paNa nahIM jue, zAstrajJAna sAthe temane levA-devA nathI, temaNe jIvaMtatIrtha sAthe connection toDI nAMkhyuM che. AkhI jiMdagI dravyatIrthanI ja upAsanA kare che. Majority jainono varga evo che ke jene bhAvatIrthanI paDI ja nathI. jeo bhAvatIrthanuM mahattva ja samajyA nathI teo mUrakha number one (pahelo mUrakha) che. sabhA : dravyatIrthanI upAsanAthI bhAvatIrthanuM mahattva samajAze ne ? sAhebajI H sAdhu (bhAvatIrtha) sAme Ave to Talle caDAvo, avagaNanA karo, ane kaho ke pachI mahattA samajAze. AzAtanA karanArane mahimA na samajAya. pratimAnI pUjA kare, paNa For Personal & Private Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AlaMbanadravyatIrtha 193 sadguru hAjara hoya tene namaskAra paNa na kare. zAstra kahe che ke je jIvaMtatIrthanI upekSA kare che tene sthApanAtIrtha-dravyatIrtha phaLavAnuM nathI. A to tamArI mentality; analysis karuM chuM. (mAnasanuM vizleSaNa karuM chuM.) vartamAnamAM kahevAto jainavarga che, je mArga bhUlyo che, temAM tame na phasAo mATe kahuM chuM. jema AlaMbanarUpa dravyatIrthano zAsanamAM uccheda karanArA mArga bhUlyA che, tema bhAvatIrthanI hAjarI chatAM avagaNanA karanAra paNa mArga bhUlyA che. bhAvatIrthanI jarA paNa AzAtanA bodhidurlabhatAnuM kAraNa che, jene zAstramAM ghora pApa kahyuM che. jene sadguruo ke zAstrajJAna game nahIM tene bhAvatIrtha phAve nahIM. sabhA : ekaluM dravyatIrtha tArI zake ? sAhebajI : nA, na tArI zake. sabhA : bhAvatIrthanI avagaNanA karavAno amAro bhAva nathI. sAhebajIH hA, avagaNanAno bhAva nathI, mAtra vartana ja che. A to koIne lApho mArIne pachI kaho ke mAravAno bhAva nathI, A to jarAka vartana thaI gayuM. zAstramAM upekSAne paNa moTI-ghora AzAtanA kahI che. guNiyalanI upekSAthI paNa ghaNA aMtarAya Adi karmo baMdhAya che. atyAre jainomAM dasa TakA varga paNa sadguruonA paricayamAM Avato nathI. jinamaMdira AdimAM pUjA karanAra ke tIrthayAtrAmAM janAra jainomAM nevuM TakA vargane zAstrajJAna ke sagurunI jarUra ja nathI. "bhagavAnanI pUjA-bhakti karIe, eTale ApaNane bhagavAna maLI gayA. tIrthayAtrAo karIe eTale ApaNAM pApa khapI jAya." Avo manamAM khyAla che. vaLI jinavANIzravaNa mATe vyAkhyAna-vAcanAmAM to pAMca TakA varga paNa Avato nathI. saMghomAM paryuSaNa pachI vyAkhyAno ja ochAM thaI jAya che, kema ke zrutajJAnanI apekSA nathI. sIdhAM zAstro bhaNavAM nathI, sadguruo pAsethI taiyAra maLatuM hoya to te paNa joItuM nathI. bhAvatIrthanI bahu apekSA ja nathI. paNa bhUlI jAya che ke bhAva bhaLe to dravyatIrtha tArI zake, ekaluM dravyatIrtha niSphaLa che. dravyatIrthanuM lakSya-sAdhya bhAvatIrtha ja che. sabhA : bhAvatIrthanuM ajJAna hoya to ? sAhebajI : ajJAna license (paravAno) nathI. ajJAnathI sIDI parathI paDazo to keDa nahIM bhAMge ? jeNe ajJAnane mAphIpatra mAnyuM te bamaNo kuTAze. sabhA : dravyatIrtha siddhagiri to eka vAra yAtrA kare tene nakkI tAre. sAhebajI : bhAva vinA ekalA dravyatIrthathI tare evuM kyAMya kahyuM nathI. vaLI, abhavI siddhagirinI yAtrA na pAme, paraMtu yAtrA karavAthI abhavI bhavI bane che tevo artha nathI. tame 1. titthayara pavayaNaM suaM, AyariaM gaNaharaM mhiddddiiaN| AsAyaMto bahuso, aNaMtasaMsArio hoti||423 / / (upadezapa, snophTa-423, mUta) For Personal & Private Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 AlaMbanadravyatIrtha yAtrA karI te pahelAM paNa bhavI to hatA ja. yAtrA karavAthI tamAruM bhavIpaNuM nakkI thayuM, confirm thayuM, khAtarI thaI. chatAM bhavI badhA mokSe jAya tevuM na kahevAya, je mokSe jAya te bhavI ja hoya tema kahevAya. sUtrakRtAMgasUtramAM kahyuM ke badhA bhavI mokSe jaze tevuM je sAdhu bole te usUtrabhASaNa kare che. dazAMzanA cihna pachI anaMtAM mIMDAM mUkI ekaDo mUko teTalA bhavI ja mokSe javAnA che. bhAvatIrthanI upAsanA vinA ekaluM dravyatIrtha tAre, tevuM jagatamAM kyAMya, kyAreya banyuM nathI ane banavAnuM paNa nathI. haju dravyatIrtha vinA ekalA bhAvatIrthathI anaMtA taryAnA dAkhalA maLe, paraMtu bhAvatIrtha vinA ekalA dravyatIrthathI karyAno eka paNa dAkhalo nathI. sarvAMgI zAsana juo to pUjyatAnI apekSAe bhAvatIrtha ane dravyatIrthamAM jenuM jeTaluM mUlya che teTaluM samajIne bahumAna pragaTavuM joIe, chatAM bhAvatIrtha sarvoparI che te kAyamano siddhAMta samajavo. (1) avalaMbanarUpa dravyatIrthomAM sauthI UMcuM tIrtha kalyANakabhUmio : . jinazAsanamAM jeTalAM pavitra AlaMbano che, temAM sauthI pAvana AlaMbana tIrthakaronA 1. samucchihiMti satyAro, sabve pANA annelisaa| gaMThigA vA bhavissaMti, sAsayaMti va No ve||4|| eehiM dohiM ThANehiM, vavahAro Na vijji| eehiM dohiM ThANehiM, aNAyAraM tu jaanne||5|| (sUtra) 'sarve' niravazeSAH siddhigamanayogyA bhavyAH, tatazcocchinnabhavyaM jagatsyAditi, zuSkatarkAbhimAnagrahagRhItA yukti cAbhidadhatijIvasadbhAve satyapyapUrvotpAdAbhAvAdabhavyasya ca siddhigamanAsaMbhavAtkAlasya cA''nantyAdanArataM siddhigamanasaMbhavena tadvyayopapatterapUrvAyAbhAvAdbhavyoccheda ityevaM no vadet, tathA sarve'pi 'prANino' jantavaH 'anIdRzA' visadRzAH sadA parasparavilakSaNA eva, na kathaJcitteSAM sAdRzyamastItyevamapyekAntena no vadet, yadivA-sarveSAM bhavyAnAM siddhisadbhAve'vaziSTAH saMsAre 'anIdRzA' abhavyA eva bhaveyurityevaM ca no vadet, yukti cottaratra vkssyti|... (zInAMvAvArtha vRtta sUtratAsUtra zrutaskaMda-2, adhyayana-5, sUtra-4-6, mUta-TIvA) 2. tahavi hu vavahAranaeNa jo u paeso pnntttthpaavaannN| titthaMkarANa pAehiM pharisio so paraM tittha ||2||miti / atastIrthakRjjanmadIkSAjJAnanirvANavihArabhUmayo'pi prabhUtabhavyasattvazubhabhAvasaMpAdakatvena bhavAMbhonidhitAraNAttIrthamucyate, | (zrAddhavinavRtvasUtra mA-2, zloka 222, gA. revendrasUri kRta svopara TIvA) * nAma suNatAM zItala zravaNA, jasa darzana zItala nayaNAM, stavana karatA zItala vayaNAM re; sametazikhara bhaTaNa alajo, muja mana bahu bhavI sAMbhaLajo re, anubhava mitra sahita malajo re. 1. jaMbudvIpa dAhiNa bharate, pUravadeze anusarate, sametazikhara tIratha varate re. 2. jasa darzana dhana karma dahe, dinakara tApa gagana vahe, zazI vasI padma vinAza lahe re. 3. ajitAdika daza ziva varIyA, vimalAdika nava bhava tarIyA, pArzvanAtha ema viza maliyA re. 4. mukti varyA prabhu iNa ThAme, vIze TuMke abhirAme, vIza jinezvarane nAme re. 5. uttaradiza airavatamAMhI, zrI supratiSThitagiri jyAMhi, sucaMdrAdika vIza tyAMhI re. 6. ima daza kSetre vIza lahyA, eka eka girivara siddha thayA, tItvogAlI payatre kahyA re. 7. ratnatrayI jehathI lahIe, bhavajala pAra te nIravahIe, sajjana tIratha tasa kahIe re. 8. kalyANaka eka jihAM thAya, te paNa tIratha kahevAya, vIza jinezvara ziva jAya re. 9. teNe e girivara abhirAma, munivara koDI zivaThAma, zivavahU khelaNa ArAma re. 10. munivara sUtra aratha dhArI, vicare gagana labdhi pyArI, dekhI tIratha payacArI re. 11. sametazikhara supratiSThita taNI, kavaNA For Personal & Private Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AlaMbanadravyatIrtha 195 kalyANaka prasaMgothI pavitra thayelI bhUmi che. mahAsAdhaka tIrthakaronA AtmAo aMtima bhAvamAM garbhAvatArathI anaMta guNonA dhAraka hoya che. temano deha paNa sRSTinA utkRSTa zubhabhAvathI vAsita paramANunA puMja svarUpa hoya che. temanA manobhAvothI vAsita thaI nisarga (prasAra) pAmatAM manodravyo paNa vAtAvaraNamAM utkRSTa zubha dravyo che. AvA pavitra paramANuothI vAsita thayelI bhUmi te kalyANakabhUmi che. temAM paNa avanakalyANaka karatAM janmakalyANaka, tethIyA dIkSAkalyANaka, kevalajJAnakalyANaka ane nirvANa kalyANaka uttarottara UMcAM che; kAraNa ke te te avasare tIrthakaronI guNamaya bhUmikA kramazaH caDatI hoya che. AvI kalyANakabhUmionuM mahimArUpe varNana AgamomAM paNa karyuM che. tenI sparzanA paNa bhAvazuddhinuM ane te dvArA avatAra saphaLa karavAnuM kAraNa kahyuM che. tyArabAda tIrthaMkaronA jIvananA vizeSa ghaTanA-prasaMgo thayA hoya athavA 'tIrthakaronA caraNakamaLathI vizeSa pAvana thayelI bhUmi hoya, te paNa tIrthabhUmi kahevAya. tyAMnA zubha paramANuo paNa sAdhakane bhAvazuddhimAM uttama AlaMbana che. te sivAya mahAmunio, uttama sAdhakoe dIrgha kALa sAdhanA karI je kSetramAM siddhio meLavI hoya yAvatuM mokSa meLavyo hoya, te bhUmio paNa pAvana tIrthabhUmio che. uttama sAdhakomAM ajoDa sattva hoya che, vizvamAM pAmara jIvo pAse kadI na hoya tevuM daDha zubha manobaLa hoya che; tethI temanA zuddha manobhAvothI vAsita dravyavALA vAtAvaraNano uttama mahimA che. pUjana duHkhaharaNI, ghera beThAM ziva nisaraNI re. 12. darzane daza darzana varIe, lahI zubha sukha duHkhaDA harIe, vIravijaya ziva maMdirIe. 13. (. vIravijayajI viracita sametazikharagiri tIrthanuM stavana) 1. niluDI rAyaNa tarutaLe re suNa suMdarI, piluDA prabhujInA pAya re guNamaMjarI. uvala dhyAne dhyAe re su0, ehi ja mukti upAya re gu0 1. zItala chAMye besIe re sui jAtrA karI manaraMga re; guru pUjIe sovana phulaDe re su0 jima hoya pAvana aMga re. gu0 2. khIra jhare jeha upare su neha dharIne teha re; guru trIje bhave te ziva lahe su thAye nirmaLa deha re. gu0 3. prIti dharI pradakSiNA su0 dIe ehane je sAra re; guru abhaMgaprIti hoe tehane suva bhavabhava tuma niradhAra re. gu) 4. kusuma patra phaLa maMjarI sui zAkhA thaDa ne mUla re; guru devataNA vAsAya che su tIrathane anukUla re. gu0 5. tIrathadhyAna dharo mudA sui sevo ehanI chAMya re; guru jJAnavimalasUri bhAkhio sui zatruMjayamAhAbhyamAMya re. gu0 . (jJAnavimalasUrijI kRta siddhAcalajInuM stavana) * caityatarUvara rukharAyaNa, taLe ati manohAra re, nAbhinaMdana taNAM pagalAM, bheTatA bhava pAra re. 2. (jJAnavimalasUrijI kRta zrI siddhAcalajInuM stavana) * zatruMjaya zikhara sohAmaNo, jIho dhanya dhanya rAyaNa rUkha; dhanya pagalAM prabhujI taNAM, jIho dIThaDe bhAge bhUkha ke. mohana2. iNa giri AvI samosaryA, jIho nAbhi nariMda malhAra; pAvana kIdhI vasuMdharA, jIho pUrva navvANuM vAra ke. mohana) 3. (vAcaka zrI rAmavijayajI kRta siddhAcalajInuM stavana) 2. yadadhyAsitamarhadbhistaddhi tIrthaM pracakSate / (mArasaMbhava 6/6) For Personal & Private Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 193 AlaMbanadravyatIrtha jyAM tIrthakaro, gaNadharo, kevalajJAnI mahApuruSo vagere sAdhanA karI nirvANa pAmyA hoya athavA uttama sAdhakoe sAdhanA karI adbhuta AtmaguNone siddha karyA hoya, tevI aneka pAvana puruSothI pavitra thayelI bhUmi, je patitane paNa pAvana kare, jenAM rajakaNomAM vizuddhipoSaka vAsitatA che, tevI bhUmine zAstramAM tIrthabhUmi kahI che. A AgamanI vyAkhyA che. A tIrthabhUmione zAstramAM natural (kudaratI) tIrtha kahyAM. koI jagyAe tame maMdira baMdhAvo je 100 varSa pachI upAsako dvArA vAsita thaI tIrtha bane, te created (sarjana) kareluM tIrtha kahevAya. kudaratI tIrthabhUmiono mahimA ghaNo che. zAstramAM apekSAe maMdira karatAM paNa tene vadhAre pavitra kahI che, te tenAmAM rahelI pAvana tArakazaktinA kAraNe che. atyAre siddhAcala ke jenA kAMkare-kAMkare anaMta siddha thayA che, tethI te bhUmino kAMkaro paNa maMdira-mUrtinI jema pUjya che; are ! eTaluM ja nahIM, paNa apekSAe maMdira-mUrtithI vadhAre pUjya che. ahIM pratimAnI pUjA karo tenA karatAM 1. atha vistarArtha vimaNipurahijmmnn-nikkhmnnesu ya, titthayarANaM mhaannubhaavaannN| ittha kira jiNavarANaM, AgADhaM daMsaNaM hoi / / 1227 / / janma-niSkramaNazabdAbhyAM tadAdhArabhUtA bhUmayo gRhynte| janmabhUmiSu ayodhyAdiSu, niSkramaNabhUmiSu ujjayantAdiSu, cazabdAd jJAnotpattibhUmiSu purimatAlAdiSu, nirvANabhUmiSu sammetazaila-campAdiSu tIrthakarANAM 'mahAnubhAvAnAM sAtizayA-'cintyaprabhAvANAM sambandhinISu viharataH 'atra kila bhagavatAM jinavarANAM janma jajJe, atra tu bhagavanto dIkSAM pratipannAH, iha kevalajJAnamAsAditavantaH, iha punaH parinirvRtAH' evaM bahujanamukhena zrutvA svayaM ca dRSTvA niHzaGkitatvabhAvAd 'AgADham' atIvavizuddhaM 'darzana' samyaktvaM bhvtiiti||1227 / / (vRdatpasUtra mA-2, nivRtti zno-2227, mUtra-TIvA) * tIrthaM nadyAderiva saMsArasya taraNe sukhAvatAro maargH| tacca dvedhA dravyatIrthaM bhAvatIrthaM c| dravyatIrthaM tIrthakRtAM jnmdiikssaa-jnyaan-nirvaannsthaanm| yadAha-"jammaM dikkhA nANaM titthayarANaM mhaannbhaavaannN| jattha ya kira nivvANaM AgADhaM daMsaNaM dophA" [] (vakAzastri pravAsa-2, zno-26, TI.) 2. kAMkare kAMkare siddha thayA, siddha anaMtanuM ThAma; zAzvata girivara pUjatAM, jIva pAme vizrAma. 4 (jJAnavimalasUrijI kRta AdinAthanuM caityavaMdana) siddhagiri dhyAvo bhavikA siddhagiri dhyAvo, ghare beThAM paNa bahu phala pAvo, bhavikA bahu phala pAvo. 1. naMdIzvarayAtrAe je phala hove, tethI bamaNuM phala te kuMDalagiri hove. bha0 2. triguNuM rucake caugaNuM gaja daMtA, tehathI bamaNeruM phaLa jaMbU mahatA. bha0 3. SagaNuM dhAtakIcaitya juhAra, chatrIsagaNuM phala pukhkharavihAre bha0 4. tethI terasagaNuM phala mecaitya juhAre, tethI sahasagaNuM phala sametazikhare. bha0 5. lAkhagaNuM phala aMjanagiri juhAre, dazalAkhagaNuM phala aSTApada giranAre. bha0. 6. koDIgaNuM phala zrI zatruMjaya bheTya, jema re anAdinA duritane meTe. bha0 7. ema anaMta anaMta phala pAve, jJAnavimalasUri ema guNa gAve. bha0 8. (jJAnavimalasUrijI kRta siddhAcalajInuM stavana) * je saghalAM tIratha kahyAM, yAtrA phala lahie; tehathI e giri bheTatAM, zata-guNuM phala lahie. vimalAcala0 4 janma saphaLa hoe tehano,je e giri vaMde; sujasa vijaya saMpada lahe, te nara cira naMde. vimalAcala0 5 (upA. yazovijayajI kRta vimalAcala stavana) For Personal & Private Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AlaMbanadravyatIrtha 197 tyAMnI bhUminI pUjAno paNa vadhAre mahimA che. koI kahe ke tabiyata sArI nathI, tethI zatruMjaya 52 dAdAnAM darzane nathI jaI zakAtuM, to tene paNa ame kahIe ke taLeTInI sparzanA karo. girirAjanI pUjA-upAsanA-bhakti karo topaNa uttama lAbha che. sabhA : tyAMnA kAMkarA ahIM lAvIne mUkIe to ? sAhebajI H tamane UMdhuM ja sUjhe che. tyAMno kAMkaro avazya pavitra che, paraMtu saMgaThita samUhamAM je vAtAvaraNa hoya te tame vighaTita karo to prabhAva ghaTe. ConcentrationthI (saghanatAthI) tyAM je bhUmino lAbha che, te ahIM eka kAMkaro lAvavAmAM zakya nathI. mahimA scientific (vaijJAnika dhoraNe) che, kalpanAthI nathI. tame je vicAro cho te vicArathI tamAruM manodravya, ane AjubAju vAtAvaraNanA aNu-paramANu vAsita thAya che. tamAruM manobaLa to sAva mAmUlI che, jyAre je sAdhako mokSe jAya che temanuM manobaLa khUba nizcala hoya che. vizvanI koI mahAsattA DagAvI na zake tevuM temanuM utkRSTa manobaLa hoya che, vaLI te paNa pAchuM zubha hoya che. AvuM zubha manobaLa jeTaluM vadhAre powerful, (daDha) eTalo tenA bhAvono vAtAvaraNa para prabhAva dRDha paDe. Ano pratyakSa purAvo hipnoTijhamanI prakriyA che. nabaLA manobaLavALA 52 zaktizALI manobaLavALAno prabhAva cokkasa paDe che. `tethI zubhanI apekSAthI manobhAvone badalavA pAvana tIrthabhUmiomAM tIrthasparzanA-upAsanA che. tethI jeTalI pavitratAnI saghanatA, teTalI tyAM javAthI bhAvavizuddhi vadhAre zakya bane, je kAMkaro lAvavAthI na bane. AvI tIrthabhUmio ApaNe pedA na karI zakIe, mAtra vArasAmAM je maLI che tene surakSita rAkhI upAsanA dvArA lAbha laI zakAya. navI kalyANakabhUmi sarjavA to navA tIrthakara pedA karavA paDe, je zakya nathI. tethI A zrIsaMghano amUlya vAraso che. are ! hAlano caturvidha zrIsaMgha Akho bhego thAya, topaNa AvI navI tIrthabhUmi pedA na karI zake. tIrthabhUmiono keTaloka vA2so to prabhu mahAvIrathI nahIM, paraMtu cheka bhagavAna AdinAthanA zAsanathI ApaNane maLela che. aSTApadajI, sametazikharajI Adi tIrtha paNa prabhu RSabhadevanA samayathI pUjAya che. A vizvamAM pavitratAnI dRSTie sauthI vadhAremAM vadhAre mUlya A tIrthabhUmionuM che, jemanI tole bIjuM koI Ave nahIM. A tIrthabhUmionI pavitratAne jALavI rAkhavAnI te te kALanA zrIsaMghanI kAyama javAbadArI hoya che. zAstromAM tIrtha, tIrthayAtrA, tIrtharakSA Adino khUba-khUba 1. saMkAisallapaDipellaNeNa, sai daMsaNaM visohejjA / taha jiNajammaNaThANAidaMsaNeNaM jao bhaNiyaM / / 17 / / jammaNanikkhamaNAisu, titthayarANaM mahANubhAvANaM / ettha kira jiNavarANaM, AgADhaM daMsaNaM hoI / / 18 / / (municandrasUri viracitam upadezAmRtakulakam) 2. sammetazikharigara bheTIe re, meTavA bhavanA pAza; Atamasukha varavA bhaNI re, e tIratha guNanivAsa re. bhaviyA sevo tI2tha eha, sammetazikhara guNageha re. 1. .. samakitayuta jAtrA kare re, to zivahetu thAya; bhavahetu kiriyA tyAgathI re, AtamaguNa pragaTAya re. 6. (jJAnavimalasUrijI kRta sammetazikharagiritIrthanuM stavana) For Personal & Private Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 AlaMbanadravyatIrtha mahimA darzAvyo che. A tIrthone je pravAsadhAmo ke haravA-pharavAnAM sthAno mAne che, te ghora AzAtanA kare che. sabhA : dravyazruta (zAstra) karatAM AvA dravyatIrthanuM vadhAre mahattva ? sAhebajI : baMnenuM mahattva che. dravyazrutamAM mArgadarzakatA che, AvA dravyatIrthamAM pAvanatA che. sabhA : tIrthabhUmi paranA vAtAvaraNane varSo jatAM havAmAnanI asara na paDe ? sAhebajI : game teTaluM thAya topaNa, te mahAsAdhakonAM manovargaNAnAM pudgalo tyAM vAtAvaraNamAM asaMkhya varSo sudhI rahe, tema jaina padArthavijJAna kahe che. jainadharmanuM manovijJAna bhaNyA hoya to khyAla Ave ke vyaktinA bhAvothI vAsita thayeluM manodravya vAtAvaraNamAM svataMtra vIkharAyeluM mAnyuM che. A manodravya vyaktinA bhAvo para asara karavAmAM jabaradasta nimittakAraNa che. hAlamAM ApaNI pAse jeTalAM tIrtho che, temAM sauthI top most vArasArUpe zAzvata zrI siddhagirijI che, ane bIjA naMbaramAM zrI sametazikharajI che. joke A avasarpiNInAM kalyANakonI apekSAe top most zrI sametazikharajI che; kema ke tyAM A covIzInA vize tIrthaMkara paramAtmAnAM nirvANa kalyANaka thayAM che. zrI siddhagirijI para A covIzInA eka paNa tIrthakaranuM kalyANaka nathI. A vAraso pavitratAnI dRSTie unparallel (ajoDa) che. jainadharmamAM tIrthabhUminI vyAkhyA paNa tarkasaMgata che, game tene tAraka tIrtha nathI svIkArAyuM. sabhA : tIrthakaronAM kalyANako thayAM te ja A bhUmi che, teno pratyakSa purAvo zuM ? sAhebajI : pratyakSa purAvA mATe to vyaktine pharI jIvato karavo paDe, je tIrthakaro paNa na karI zake. tIrthakarane paNa koI pUche ke lAkha varSa pahelAM te jIva mokSe gayo teno pratyakSa purAvo zuM ? to teo paNa tene pAcho lAvI mokSe jato batAvI na zake. kALa ane kSetrathI dUravartI vastunA kadI pratyakSa purAvA na hoya, vartamAna ja pratyakSa hoya. bhUtakALa pratyakSa thAya nahIM, pratyakSa thAya to te bhUtakALa kahevAya nahIM. tamane deza-kALanA siddhAMta paNa khabara nathI. hA, ema pUcho ke ahIM bhUtakALamAM tIrthakara AvyA che teno pramANabhUta koI aNasAra kharo ? to ame kahIe ke zAstra e ja pahelo moTAmAM moTo purAvo che. bIjA purAvA tarIke aitihAsika zilAlekho, tAmrapatro vagere maLI Ave che. koI tIrthamAM eka hajAra varSa pahelAMno zilAlekha maLI Ave, to te tIrtha eka hajAra varSa pahelAM hatuM, te sAbita thAya che. tema zilAlekha be hajAra varSa pahelAM zAstramAM lakhelA varNana batAve, teno artha te zAstra be hajAra varSa pahelAnuM 1. padArthaH pratipAdyate-tatra audArikagrahaNAd audArikazarIragrahaNayogyA vargaNAH parigRhItAH, tAzcaivamavagantavyAH-iha vargaNAH sAmAnyatazcaturvidhA bhanti, tadyatha -dravyataH kSetrataH kAlataH bhAvatazca, tatra dravyata ekapradezikAnAM yAvadanantapradezikAnAM, kSetrata ekapradezAvagAda' nAM yAvadasaM vyeyapradezAvagADhAnAM, kAlata ekasamayasthitInAM yAvadasaMkhyeyasamayasthitInAM, bhAvatastAvat paristhUranyAyamaGgakRtya kRSNAnAM yAvat zuklAnAM surabhigandhAnAM durabhigandhAnAM cara, tiktarasAnAM yAvanmadhurarasAnAM 5, mRdUnAM yaavdruukssaannH| 8 gurulaghUnAmagurulaghUnAM ca, evametA dravyavargaNAdyA vargaNAzcaturvidhA bhvnti| (Ava nivRtti purva mANa mAna-2, sno-36, TA) For Personal & Private Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AlaMbanadravyatIrtha 199 che te sAbita thAya che. tema judAM-judAM anusaMdhAno dvArA parokSa aNasArarUpa purAvA ApI zakAya, paNa kadAca karoDo-abajo varSa jUnI vAtanA parokSa purAvA na paNa maLe, to tethI te satya khoTuM thaI jatuM nathI. vaLI, ahIM purAvA karatAM bhAvazuddhi kare tevI pAvanatA jo vibrationsthI anubhavAtI hoya, to teno ja kharo mahimA che. tIrthabhUmionI samakakSa pavitra AMdolano vizvamAM kyAMya nathI, te siddhAMtanA aMdhAre te te bhUmiono mahimA che. For Personal & Private Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 AlaMbanadravyatIrtha siddhaM siddhatthANaM, ThANamaNovamasuhaM uvagayANaM / rUmamavAsa, sA libAnuM maLaOIM Iloil (sanmati pravara zloka-1) anaMta upakArI, anaMta jJAnI zrI tIrthaMkara paramAtmA mahAmaMgalakArI ane sarvotkRSTa evA A dharmatIrthanI sthApanA kare che. - je AtmAo bhavacakrathI trAselA che, tethI taravA tatpara che, temane tAraka tIrthanI jarUra paDe. prabhuzAsanamAM be prakAre tArakatIrtha darzAvyAM che : (1) bhAvatIrtha ane (2) dravyatIrtha. temAMthI bhAvatIrthanuM pAMca prakAre svarUpa ApaNe vicAryuM. bhAvatIrtha upAdAnakAraNa, dravyatIrtha nimittakAraNa ? pAMca-pAMca bhAvatIrtha sAdhakane mokSe javA upAdAnakAraNanI garaja sAre che, jyAre dravyatIrtha nimittakaraNanI garaja sAre che. vizvavyavasthAmAM kAryakAraNano siddhAMta sanAtana che. phaLaprApti yogya kAraNa vinA thaI zakatI nathI. vaLI jaina philosophymAM mAtra eka kAraNa paNa phalotpAdaka nathI, aneka kAraNono kalApa-samUha bhego thAya tyAre phaLa nIpaje. mokSarUpa phaLa joIe topaNa sAdhake mokSanAM kAraNo ekatrita karavAM paDe ane vidhipUrvaka sevavAM paDe. te mokSanuM upAdAnakAraNa-mukhya kAraNa bhAvatIrtha che; vaLI, nimittarUpe UMcI sAmagrI pUrI pADe tevuM kAraNa dravyatIrtha che. tIrthakaro jagatane bhAvatIrtha ane dravyatIrtha ApavA dvArA mokSasAdhaka saMpUrNa sAmagrInuM pradAna kare che. ApaNe mokSe javuM hoya to mokSe javAnAM tamAma sAdhano bhagavAne ApaNane ApI dIdhAM che. dharmatIrthanI sthApanA ke pravartana dvArA prabhue te sAdhano ja pradAna karyA che, te pachI ja svayaM mokSe gayA che. mokSarUpI phaLa ApaNA AtmAmAM pragaTAvavA ApaNane upAdAnakAraNa ane nimittakAraNa e baMnenI jarUra paDe. vaLI, vizvavyavasthA ja evI che ke A baMne prakAranA kAraNonA saMyojanathI ja kArya pragaTe che. AtmAne tAravA je je upAdAnakAraNa che, ke upAdAnakAraNatulya che, te sauno samAveza bhAvatIrthamAM che. AtmAne tAravA A vizvamAM jeTalIjeTalI nimittasAmagrI che te sauno samAveza dravyatIrthamAM che. Ama bhAvatIrtha ane dravyatIrtha e bethI ja ApaNe tarI zakIe. bhautika jagatamAM paNa upAdAnakAraNanuM mahattva jabaradasta che. rasoI rAMdhavI hoya to agni, cUlo, tapelI, marI-masAlA na hoya topaNa kadAca rasoI banI zake, paraMtu anAja ja na hoya to rasoI na banI zake; kema ke agni ke cUlA vinA sUryanA tApathI paNa anAja rAMdhI zakAya, marI-masAlA vinA bApheluM anAja paNa khAI zakAya, tapelI 1. paramArthatastu yathAnirdiSTakarmapariNAmAdikAraNakalApavyApAramantareNa na nayananimeSonmeSamAtramapi kAryajAtaM kiJcijjagati jaayte| (upamitibhavaprapaMcakathA prastAva-4) For Personal & Private Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AlaMbanadravyatIrtha 201 vinA mATInA ThIkarAmAM paNa rasoI karI zakAya; paraMtu anAja vinA to rasoI thAya ja nahIM. eTale upAdAnakAraNanuM pratyeka kSetramAM mahattva che. upAdAnakaraNa : je kAraNa pote ja phaLarUpe parivartita thAya te upAdAnakAraNa che. mATI ghaDArUpe, lAkaDuM TebalarUpe, tAMtaNA vastrarUpe parivartana pAme che. suthAra Tebala banAve che, paNa te pote Tebala banI jato nathI; jyAre lAkaDuM pote ja TebalarUpe banI jaze. eTale Tebala banavAmAM mukhya base (pAyo) to lAkaDAno che, bIjAM to pUraka sAdhana che. jema mATImAMthI ghaDo bane che, kuMbhAramAMthI ghaDo banato nathI. are ! kuMbhAra marI jAya topaNa ghaDo TakI zake che, mATInI gerahAjarImAM to ghaDo astitva ja nahIM dharAve. mATI svayaM ja ghaDAnuM rUpa dhAraNa kare che. tethI ghaDA sAthe avibhakta saMbaMdha mATI ja dharAve che. tema mokSarUpI phaLanAM upAdAnakAraNa te bhAvatIrtha che, te teno mahimA che. sabhA : pAMcepAMca bhAvatIrtha upAdAnakAraNa che ? sAhebajI : dvAdazAMgIrUpa bhAvazrutajJAna, ratnatrayI, ane zuddha dharmAnuSThAna to AtmAmAM ja pragaTavAnAM che. tethI te spaSTapaNe upAdAnakAraNa che; jyAre gItArtha guru Adi upAdAnakAraNatulya kAraNa che. are ! gItArthaguru ja zuM, siddha bhagavaMtane paNa upAdAnakAraNa kahyA che. AlaMbanasvarUpa bhagavAna ApaNo mokSa karavAmAM hakIkatamAM upAdAnakAraNa jevA ja che. tame kahezo ke ApaNo AtmA judo che, bhagavAnano AtmA judo che; mAre mArA AtmAno mokSa karavAno che, to bhagavAnano AtmA upAdAnakAraNa kevI rIte bane ? devacaMdrajI mahArAje saMbhavanAtha prabhunA stavanamAM lakhyuM ke, upAdAna Atama sahI re, puSTAlaMbana deva; upAdAna kAraNapaNe re, pragaTa kare prabhu seva. jinavara0 kArya guNa kAraNapare re, kAraNa kArya anupa; sakala siddhatA tAharI re, mAhare sAdhana rUpa. jinavara.' ApaNe je thavuM che te bhagavAna che, ApaNe jevA thavuM che tevA bhagavAna che ane ApaNe je meLavavuM che te bhagavAnamAM che. hakIkatamAM prabhu sAthe tanmaya thaI, tadrupa banI, prabhunA avalaMbanathI, prabhurUpe convert thavuM (pariNamavuM) te ja mokSa che. tethI paramAtmAnuM AlaMbana sAcA arthamAM sAdhakane upAdAnakAraNanI ja garaja sAre che. tevuM ja guru mATe che. gurunuM avalaMbana laI AtmAe AgaLa jaI guru banavAnuM che. gurunA AtmAmAM je che te ApaNA AtmAmAM pragaTAvavAnuM che. guru je pAmyA che te pAmavAnuM che. sAdhake kramazaH gurutulya ane paramAtmatulya copy to 1. ghaTaM prati mRtpiNDasyeva kAryarUpatayA pariNamataH kAraNasya pariNAmikAraNatvAt, (35zaradI, zno-ra7 TIzA) 2. yasya dhyAnAnurUpyeNa dhyeyatA vidussaambhuut| vyaktA seyaM samApattiH paatnyjlmtaashritaa||21|| (zrIvijayaprabhasUrikSAmaNakavijJaptikAvyam guruvaMdanAmahimAvarNanAtmakastRtIyo bhAgaH) For Personal & Private Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 AlaMbanadravyatIrtha copy temanA jevA ja banavAnuM che. vAstavamAM A upAdAnakAraNanA phaLamAM rUpAMtara jevI ja prakriyA che, tethI tene upAdAnakAraNa kahyuM. bhagavAna pAse jAo tyAre manamAM thavuM joIe ke A bhagavAna jevA che tevA ja mAre thavuM che. temanAmAM je che te mAre pAmavuM che. guru pAse jAo tyAre thavuM joIe ke emanAmAM je che, te mArAmAM nathI, tethI te mArAthI guru (UMcA) che. emanI upAsanA karI emanAmAM je che ane emanI pAse je che te ja mAre meLavavuM che. gurunI ArAdhanA karIne svayaM gurusvarUpe thavuM che. tethI AlaMbanakAraNabhUta guru upAdAnakAraNa jevA ja banyA kahevAya; jema mATI ghaDArUpe pariNamana pAme che mATe mATI upAdAnakAraNa che, tema mAro ke tamAro AtmA devagurumAM tanmaya thaI temanA AlaMbanathI deva-gurusvarUpe banavA mAMge che. tethI deva-guru upAdAnakAraNanI garaja sAre che. paramAtmAne barAbara sevo, temAM ekarUpa thAo, abheda praNidhAna karo, to ja paramAtmasvarUpa banAya che. TUMkamAM, ekarUpa thayA pachI mokSarUpe convert (pariNamana) thavAya che. tethI deva-guru upAdAnakAraNatulya kahyA che. nimittakAraNa ? jyAre dravyatIrtha ane tenA tamAma vibhAgo nimittakAraNanI kakSAmAM Ave che. nimittakAraNane vyavahAranaya ane upAdAnakAraNane nizcayanaya svIkAre che. tattva upAdAnakAraNamAM samAyeluM che, sAmagrI nimittakAraNamAM samAyelI che. baMneno meLa khAya tyAre ja mokSarUpI phaLa siddha thAya. ekalA upAdAnathI ke ekalA nimittathI mokSa thaI jaze, tema na bolAya. baMneno sumeLa thAya tyAre ja mokSa thAya. hA, koI vAra nimittakAraNa sAva gauNa hoya, ane upAdAna ja pradhAna hoya; jyAre koI kissAmAM nimittakAraNa pradhAna hoya, upAdAna gauNa hoya, te banI zake; paraMtu phaLasiddhi to baMnenA suyogathI ja thAya. sabhA : marudevAmAtA to nimittakAraNa vinA ja taryA ne ? sAhebajI : nA, saMpUrNa nimittakAraNa vinA kadI koI tarI zake ja nahi. temanA kissAmAM nimittakAraNa gauNa che, eTale vivakSA na karI. bAkI to temane paNa samavasaraNamAM birAjamAna, 1. zRNvantyAstAM giraM devyA marudevyA vyliiyt| AnandAzrupayaHpUraiH paGkavat paTalaM dRzoH / / 229 / / sA'pazyattIrthakRllakSmIM tsyaa'tishyshaaliniim| tasyAstaddarzanAnandasthairyAt karma vyazIryata / / 230 / / bhgvddrshnaanndyogsthairymupeyussii| kevalajJAnamamlAnamAsasAda tadaiva saa||231|| kariskandhAdhirUDhaiva praaptaayuHkrmsngkyaa| antakRtkevalitvena nirvANaM mrudevygaat||232|| (yojAzAstra-2, praza-2, sno-20, TIvA) * zRNvatyAstat tato devyA, marudevyA vyliiyt| AnandAzrupayaHpUraiH, paGkavannIlikA dRzoH / / 527 / / sA'pazyat tIrthakallakSmI, suunortishyaanvitaam| tasyAstaddarzanAnandAt, tnmytvmjaayt||528 / / sA''ruhya kSapakazreNimapUrvakaraNa For Personal & Private Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AlaMbanadravyatIrtha 203 cotrIsa atizayathI yukta, aSTa prAtihAryathI zobhatA, vANInA pAMtrIza guNapUrvaka dezanA ApatA RSabhadevane joI mana-vacana-kAyAnuM yogaArya thavAthI adhyAtmavikAsa thayo, tema pa. pU. hemacaMdrasUrijI mahArAjAe triSaSTizalAkApuruSacaritramAM lakhyuM che. tethI temane paNa darzanarUpe AlaMbana che ja, chatAM te ati mAmUlI che. mULathI marudevAmAtAno AtmA atyaMta laghukarmI hovAthI upAdAnakAraNa ja ghaNuM svaccha che. ahIM jIvadaLanI mahattA che. aMzamAtra nimittakAraNa maLyA vinA ekalA upAdAnakAraNathI mokSa thayAno koI dAkhalo nathI. hA, vyavahAramAM jene tAraka nimittakAraNa kahevAya tevuM nimittakA2Na temane maLyuM na hoya tevuM banI zake, bAkI to koI ne koI nimittathI zubhadhyAnadhArAmAM caDI AvaraNakSaya dvArA jIva vikAsa sAdhe che. 1jema gharaDA baLadane joIne ciMtanamAM caDelA karakaMDU rAjA pratyekabuddha thayA, athavA be mASA (eka prakAranuM vajana) suvarNamAMthI vadhatI icchAnA nimittathI kSapakazreNI mAMDI kapila brAhmaNa kevalI thayA. temane paNa nimitta to avazya maLyAM, paraMtu te mULathI tAraka sAmagrIrUpa prasiddha nimitto nathI, tethI tene gauNa gaNyAM. tyAM upAdAnano mahimA adhika che. ghaNI vAra viparIta nimitto paNa ta2vAnAM kAraNa banyAM hoya, tevAM paNa zAstramAM dRSTAMto che. prabhavasvAmI corI karavA gayA ane pratibodha pAmyA. teo mATe corInI pravRtti dharma pAmavAnuM nimitta banyuM, paNa lokamAM ema na kahevAya ke dharma pAmavo hoya to corI karavI. gautama mahArAjA ahaMkArathI vIraprabhu pAse AvyA to pratibodha pAmyA. tethI ema na kahevAya ke ahaMkArathI deva-guru pAse javuM. vinayanamratAthI javuM e ja dharma pAmavAnuM nimitta che. sabhA H gautama mahArAjAmAM vinaya-namratA hatAM tethI ja pAmyA ne ? sAhebajI : paNa bhagavAna pAse javAmAM ahaMkAra nimittakAraNa hato. ahaMkAra na hota to prabhuno saMyoga na thAta. temane ahaMkAra pratibodhanuM kAraNa banyo, rAga gurubhaktinuM kAraNa banyo aneM viyogano zoka kevalajJAnanuM kAraNa banyo. tethI kavie kahyuM ke emanuM badhuM AzcaryakArI che; chatAM e jIvavizeSanAM nimitto che, general niyama na bane. jyAM nimittakA2Na gauNa hoya tyAM ekalA upAdAnakAraNathI mokSe gayA, tema vivakSAthI kahevAya, paraMtu ekalA nimittathI koIno mokSa nathI. tethI ja dravyatIrtha vinA taryAnA dAkhalA che, paNa bhAvatIrtha vinA taryAno koI dAkhalo nathI. A spaSTa bhedarekhA che. samajAya to bheLaseLa na thAya. kramAt / kSINASTakarmA yugapat, kevalajJAnamAsadat / / 529 / / kariskandhAdhirUDhaiva, svAminI marudevyatha / antakRtkevalitvena, prapede padamavyayam / / 530 / / etasyAmavasarpiNyAM, siddho'sau prathamastataH / satkRtya tadvapuH kSIranIradhau nidadhe'maraiH / / 531 / / (triSTizatAhApuruSacaritra parva-2, sarna-3) 1. saMbuddho daTTaNaM riddhiM vasahassa jo ariddhiM ca / so karakaNDU rAyA kaliMgajaNavayavaI jayau / / 47 / / (dharmaghoSasUrijI kRta RSimaNDalastava, mUla) 2. ahAroMDapi nodhAya, rAmopi gurumavattaye| viSAva: vatAyADabhUta, citraM zrIgautamapramoH / / R / / (lpasUtra 6/2/227 3. vinayavinayanI ta sughavodhinI TIjA) For Personal & Private Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AlaMbanadravyatIrtha pAMce-pAMca bhAvatIrtha AtmAsvarUpa che, guNamaya che, jIvaMta che, caitanyayukta che; tethI te upAdAnakAraNa bane. jyAre dravyatIrtha jaDa che, pavitra che, tAraka che, sahAyaka che; tethI ja te sAmagrI banI zake, paraMtu upAdAna na banI zake, upAdAna to cetana ja bane. 204 sabhA : pahelAM traNa bhAvatIrtha vyavahAranayanAM che, chatAM te paNa upAdAnakAraNa ? sAhebajI : vyavahAranayanAM che, mATe ja tene upAdAnakAraNatulya kahyAM; jyAre chellAM be bhAvatIrtha nizcayanayanAM che, tethI te sAkSAt upAdAnakAraNa che. vaLI nikSepAnI apekSAe vicArIe to bhAvanikSepAne nizcayanaya mAne che, tethI pAMce-pAMca bhAvatIrtha nizcayanayanAM che. mUMjhAvAnI jarU2 nathI. A jainazAsanano nayavAda che. je te te nayonA dRSTikoNa samajI zake te ja jainazAsanane yathArtha oLakhI zake. jinavacanane marmathI samajavA syAdvAdadaSTi ane siddhAMtabodha manamAM pedA thavo jarUrI che. te sivAya varSonAM varSo sudhI bhaNo topaNa khabara na paDe. kAzInA bahu moTA paMDite mane kaheluM ke ApanAM zAstromAM zuM che, te ja khabara nathI paDatI; kAraNa ke eka ThekANe eka vastune pApa kahe, bIje ThekANe te ja vastune puNya kahe. eka ThekANe kahe ke puNya-pApa baMne choDavA jevAM che, jyAre bIje kahe ke tIrthaMkaranAmakarma Adi puNyakarma bAMdhavA jevAM che. apekSAo samajanAra ja A rahasya pakaDI zake. nayavAda samajyA vinA jainazAstro vAMcanAra gulAMTa ja khAdhA kare. A zAsanane samajavA anekAMtadRSTi joIe. dravyatIrtha ane bhAvatIrthanI paraspara tulanA karIe to bhAvatIrtha ja jIvaMta che, tethI upAdAnakAraNa che. mokSanuM upAdAnakAraNa haMmezAM cetanasvarUpa ja hoya; kAraNa ke mokSa e AtmAnI utkRSTa vikasita avasthA che. zuddha caitanyamaya AtmA te ja mokSa che. tethI tevA mokSarUpI kAryanuM anvayIkAraNa paNa niyamA cetana ja hoya. upAdAnakAraNa kArya sAthe saMgata thAya, kAryanI prakRtine anurUpa thAya, tevuM ja hoya. cetana evA mokSanuM upAdAnakAraNa paNa cetana evo AtmA ja hoya. pAtra jIva ke jenuM upAdAna nirmaLa che, tene paNa taravAM je nimittasAmagrI joIe te tamAma prabhunuM ApeluM dravyatIrtha pUrI pADe che. tIrthaMkarothI vArasAmAM maLelA dravyatIrthanA mukhya be vibhAga AlaMbana ane upakaraNa che. A jagatamAM pavitra AlaMbano paNa atidurlabha che, ghaNA puNyanA yogathI jIvane prApta thAya che. temAM paNa jinazAsananAM AlaMbanonI pavitratA ghaNI ucca staranI che. are ! eka jinamaMdira ke upAzraya lo, to tyAM paNa dharmasthAnaka tarIkenA eTalA kaDaka nIti-niyamo paLAtA hoya che ke koIpaNa prakAranI sAMsArika pApapravRtti tyAM allowed ja hotI nathI. are ! manathI paNa tyAM pApano vicAra karavo te dhArmika zistabhaMga 1. jiNapaDimA vi tayaMgaM sakahAi atthi jattha taTThANe / accharasAhiM samaM ciya kuNaMti kIhuM na suranivahA / / 320 / / AsAyaNaparihAro jiNappaikassa kiM puNa jiNANaM / tassAsAyaNarUvaM pAvaM pAvA kuNaMti narA / / 321 / / (saMbodhaprakaraNam devasvarUpa adhikAra) * gharajiNaharajiNapUyA, vAvAraccAyao nisIhitigaM, aggaddAre majjhe, taiyA ciIvaMdaNAsamae / / 8 / / For Personal & Private Use Only (devendrasUrijIkRta caityavaMdanabhASya, mUla) Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AlaMbanadravyatIrtha 205 ke AzAtanA gaNAya che. AthI dharmasthAnakonuM vAtAvaraNa bIjA sthAnakonA vAtAvaraNathI ApameLe juduM tarI Ave. temAM paNa mahAsAdhakothI vAsita thayelI tIrthabhUmio ghaNI vadhAre pAvanazakti dharAve che, ane kalyANakabhUmio to sarvazreSTha che. temAM paNa nirvANa kalyANakanI bhUmi utkRSTa gaNAya. vizvamAM evI bhUminI tole bIjI koI jaDa vastu pavitratAmAM hariphAI na karI zake. sabhA : tIrthakaronA deha tenAthI vadhAre zreSTha AlaMbana na kahevAya ? sAhebajI : hA, cokkasa kahevAya. temanA paNa nirvANa pAmyA pachInA nicceSTa deha AlaMbanarUpa dravyatIrthamAM ja Ave, paNa te lAMbo samaya rAkhI nahIM zakAya. sabhA : dADhA vagere rAkhI zakAya ? sAhebajI : hA, paraMtu te saubhAgya mahApuNyazALI indro AdinuM hoya che. tIrthakaronA deha, gaNadharonA deha, mahAmunionA deha, sadguruonA deha, te badhAM AlaMbana dravyatIrtharUpa ja che; tenI paNa jainazAsanamAM pUjA che. tIrthakaro nirvANa pAme tyAre indro AvIne temanA dehane pUje che; kema ke temanA dehatulya pAvana paramANuo to A jagatamAM kyAMya nathI. chatAM samagra deha dIrghakALa Takato nathI. pudgalano svabhAva ja evo che ke saDana-pAna thaI nAza pAmI jAya. zarIra nAzadharmA ja che, chatAM uttarakArya pUrve temanA dehanuM AlaMbanasvarUpe darzana-pUjana che ja. ApaNe tyAM pavitra guruo paNa kALa karI jAya to temanAM darzana-pUjana thAya che; kAraNa ke temano deha pavitra bhAvothI vAsita thayelA aNuorUpa che. tIrthaMkaro nirvANa pAme pachI dehano agnisaMskAra thavAthI pragaTela bhasmanAM pavitra rajakaNo levA, devo ane manuSyomAM eTalI paDApaDI thAya che ke te jagyA para khADo paDI jAya che. dehanA mukhya-mukhya avazeSo to indro vagere V.J.P. devatAo ja laI jAya che. teo paNa te dADhA vagerene atipavitra mAne che ane devalokamAM ratnonA dAbaDAomAM sthApita karIne asaMkhya kALa sudhI pUje che. te paNa pavitra 1. pratimAvat pUjayituM, svavimAne purndrH| agrahIduparitanI, daMSTrAM vAmetarAM prabhoH / / 553 / / IzAno'pyuparitanI, tadaMSTrAM dkssinnetraam| adhastanIM dakSiNAM tu, camarendra upaadde||554 / / balirvAmAmadhodaMSTrAM, jagrAhAnye'tu vAsavAH / zeSadantAn navakanoDajo, naJdu: kIvasana 7aaaa vadhaTI ... vevi tu namasyAno, mavacA marmA vanti tata: prakRti gAtAra, tApasI mamamUSaUT: Tdha6IT.... rUdrA: svasvavamAneSa, sudharmAya va parSavA dhamAnavavastaSpa, vRttavatrasamuddA . nyavezayan svAmidaMSTrA, Anarcuzca nirntrm| tAsAM prabhAvAt teSAM ca, sadA vijymnggle||565|| (triSaSTizatAvApuruSavaritra parva-2, saf-6) 2. viNa vAMke kAMi visArIyA, teM toDyA ho prabhu premanA trAga ke, indra bharatane bujhave, doSa ma dIyo ho e jina vItarAga ke. 8. 'zoka mukI bharatesarU, vArdikane ho valI dIdho Adeza ke, zubha karo jiNa thAna ke, saMskAro ho tAtajI rIsahasa ke. 9. (bhANavijayajI kRta aSTApadajInuM stavana) 3. jina-pratimA jina-dADhA pUjA, niti hitakaraNa bhAkhI re; sUriAbha suraneM ihAM joyo, rAyapAsethI sAkhI 2. satta28 3 (upA. yazovijayajI kRta jinapratimA sthApanA svAdhyAya, svAdhyAya-2) For Personal & Private Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 AlaMbanadravyatIrtha AlaMbana che, chatAM AvAM durlabha AlaMbano manuSyalokamAM ApaNane sulabha nathI. ApaNane ahIM vArasAmAM maLelAM AlaMbanomAM kalyANakabhUmio zreSTha che. te tIrthakaronA vizuddha bhAvothI vAsita thayelA aNu-paramANuonI banelI che, tethI bIjI pavitra jaDa vastuo karatAM pavitratAmAM superior (vadhAre UMcI) che. tyAM javAthI ApaNA bhAvone zuddha karavA te pudgalonuM ApaNane avalaMbana maLe che. ApaNe covIse kalAka manamAM bhAvo to karIe ja chIe. ApaNA manobhAvomAM bAhya nimitto bhAga bhajave ja che. tIrthabhUmimAM vAtAvaraNamAMthI nimittarUpe pavitra pudgalo maLe. ApaNAmAM grAhakatA (receptivity) hoya to tethI zubhabhAva jaladI jAge. bhautika jagatamAM tAravAnI pracaMDa zakti dharAvanAra tIrthabhUmio zubhabhAvanuM prabaLa nimittakAraNa che. tethI ja sthAvaratIrthono zAstramAM mahimA darzAvyo che. siddhagirino zreSTha mahimA darzAvatAM kahyuM ke vidhipUrvaka covihAra chaThTha karIne sAta yAtrA kare to trIjA bhave sAdhakano mokSa thAya. joke AmAM paNa bhAvatIrthanuM saMyojana to AtmAmAM thavuM ja joIe, to ja phaLa maLe, sabhA : bhAvatIrthanuM saMyojana siddhakSetrane kAraNe ja thAya ? ke ApaNe jAte karavAnuM ? sAhebajI : A kahe che ke nimitta jAte phaLa pedA kare, upAdAna navaruM besI rahe; paNa tevuM banatuM nathI. duniyAmAM kAryakAraNanA siddhAMtano vilopa tIrthakaro paNa na karI zake. te cosmic ordernI (vizvavyavasthAnI) viruddha che. siddhagirijI vagere tAraka uttama nimittakAraNa che, paraMtu tenuM sevana karatI vakhate tamArA AtmAmAM upAdAnarUpe ratnatrayI Adi bhAvatIrtha pedA thavuM ja joIe. sabhA : AtmAmAM bhAvatIrthanuM saMyojana gharamAM beThAM-beThAM thatuM hoya to ? sAhebajI : are ! tamane hoTalamAM thatuM hoya topaNa amane zuM vAMdho che ? derAsaramAM nathI thatuM e hakIkata che. derAsaramAM paNa mana zubhabhAvamAM ekAkAra, nathI karI zakatA ane khAlI vAyaDI vAto karo teno zuM matalaba ? A rIte nimittane uDAvanAre vicAra karavAno ke mane nimittanI keTalI badhI asara thAya che ? ghaNA zrAvako kahe che ke amAre TI.vI. jovAnI bAdhA che; paraMtu gharamAM chokarAo jue tethI svIca dabAvI cAlu kare, pachI amAruM mana paNa 1. yasya-mumukSojIvasya yatra guNalAbho-jJAnAdiguNAvAptiH kSetre-gajAgrapadakAdau jaayte| kuta ityAha- 'karmodayAdihetutaH' karmaNaH-sadvedyAdeH zubhasyodayo-kpiAkaH, AdizabdAd azubhasya ghAtikarmAdeH kSaya-kSayopazamopazamA gRhyante, karmodayAdInAM hetuH-kAraNaM kSetrameva tasmAt karmodayAdihetutaH skaashaat| kimityAha-tasya tat, kileti AptapravAdasUcanArthaH, tIrthaM vyasanasalilataraNahetuH smpdyte| (3pazapa mahApranTa, sno-222, TIvA) 2. chaTTeNaM bhatteNaM apANeNaM, tu satta jttaaiiN| jo kuNaI settuMje, taIya bhave lahaI so mukkhaM / / 18 / / (zatrunavayuvakanA mUta) 3. citra likhita nArI jovaMtA, vAdhe kAmavikAra, tima jina pratimA mudrA dekhI, zuddha bhAva vistAra. 19. (jazavaMtasAgarajI kRta pratimA sthApana sajhAya) For Personal & Private Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AlaMbanadravyatIrtha 207 ThekANe rahetuM nathI. TI.vI. DabaluM jaDa che ke cetana? vaLI te dekhADe che te paNa badhuM kRtrima, kAlpanika ke asatya che, te khabara hovA chatAM jovA mAtrathI asara keTalI ? AvI vyakti ghera beThAM bhAvatIrthanI vAta kare, te mAtra AtmavaMcanA che. tamAre kabUla karavuM ja paDe ke mane nimittonI asara thAya che. are ! asara nahIM, tene paravaza-AdhIna cho. tethI tAraka nimitto joDavA dravyatIrthanuM AlaMbana paNa khUba jarUrI che. sabhA : bhAva hoya to nimitta kAmanuM ne ? sAhebajI : nA, gappAM na mAro. pAtratA hoya to nimitta kAmanuM. tamArAmAM zubha nimittone grahaNa karavAnI grAhakatA joIe, to AtmAmAM zubha bhAva jagADavAnI tAkAta zubha nimittomAM che. azubha nimittone grahaNa karavAnI grAhakatA tIvra che, tethI tenAM nimitto maLatAM azubhabhAvo kSaNamAM UchaLe che; tema zubhanimittonI grAhakatA hoya to kAma thAya. pAtratA hoya tene zubha nimitta Apo to bhAvazuddhi tarata thAya. e apekSAe nimittakAraNanI mahattA ochI nathI. nimittanA nAmathI upAdAnane uDAvAya nahIM, ane upAdAnanA nAmathI nimittane uDAvAya nahIM. baMne vAto ekAMgI che. samanvaya-saMtulana jarUrI che. tamane ghare beThAM kevA bhAva thAya che ane pavitra bhUmimAM zAMtacitte beso to kevA bhAva thAya che, te anubhava karIne nakkI karajo. vartamAnamAM paNa anekanA anubhava che ke tIrthabhUmimAM je bhAva thAya che te ghare thatA nathI. sabhA : saurASTranI AkhI bhUmi tIrtha kahevAya ne ? sAhebajI : hakIkatamAM siddhagiri tIrtha che, te e bhUmimAM Avela hovAthI te bhUminA guNa gavAya; paraMtu hAlamAM AkhI saurASTra bhUmi tIrtha che tema na kahevAya. vAstavamAM aDhI dvIpamanuSyaloka evo area (jagA) che ke jyAM khUNe-khUNethI anaMtA siddha thayA che. are ! A holano paNa evo koI khUNo nathI ke jyAMthI anaMtA siddha na thayA hoya. joke te anaMtakALamAM thayA che, ekasAthe ke ekadhArA nathI thayA; chatAM mokSe janArano aMtima bhava to manuSyano ja hoya che. tethI direct (sIdhI) mokSanI sAdhanA A kSetramAM ja thavAnI. vaLI manuSyaloka maryAdita area che. atyAra sudhImAM jeTalA mokSe gayA te sau ATalA ja kSetra-vistAramAMthI mokSe gayA che, jethI manuSyalokanA dareka kSetramAM anaMtA kALamAM saMkhyArUpe siddha anaMtA ja thAya. zAstramAM ziSya pUchyuM ke "jo Akho aDhI dvIpa A apekSAe tIrtha ja kahevAya, to 1. ihedamaidaMparyam-kila manuSyakSetrAbhyantare sa kazcit kSetravibhAgo nAsti yatrAsmin anAdyanante kAle'nantA na siddhAH, nApi setsyanti, (35zapa madaprantha, sno-222, TIvA) 2. etena siddhAcalAderArAdhyatvamapi vyAkhyAtam, jJAnadarzanacAritrarUpabhAvatIrthahetutvenAsya dravyatIrthatvAdanantakoTisiddhasthAnatvasyAnyatrAvizeSe'pi sphuTapratIyamAnatadbhAvena tIrthasthApanayaivAtra vizeSAt, anubhavAdinA tathAsiddhau shrutpribhaassaabhaavsyaatntrtvaat| (pratimAzata, zno-2, TI) For Personal & Private Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 AlaMbanadravyatIrtha siddhagiri Adine siddhakSetra tarIke juduM kema pADo cho' ? teno javAba e che ke 'bIjI bhUmiothI mokSe gayA te karatAM tIrthabhUmimAM anaMtanI saMkhyA moTI hoI zake'. vaLI, nikaTanA kALamAM te tIrthabhUmiomAM tIrthaMkaro ke mahAsAdhako nirvANa Adi pAmyA hoya, tethI vAtAvaraNa hajI prabaLa vAsita hoya. jema samayagALo jAya tema vAtAvaraNa ghasAtuM jAya. tethI atIta covIsInI kalyANakabhUmi karatAM vartamAna covIsInI kalyANakabhUminuM vadhAre mahattva apAya. bhUmi svayaM AtmArUpe cetana nathI, jaDa che; paraMtu temAM pavitratApoSaka tattva raheluM che, tethI tene sevavAnI che. ekalo cetana ja cetananI vizuddhinuM kAraNa bane ane jaDa cetananI vizuddhinuM kAraNa na bane, evo koI siddhAMta nathI. jaDa paNa pavitratAthI vAsita hoya to vizuddhinuM nimitta cokkasa bane tevo siddhAMta jainadarzana svIkAre ja che. zabdamaya ke lipimaya navakAra, jinapratimA, gurumUrti, zAstro, sadguruono deha, tIrthaMkarono deha, A badhuM jaDa ja che; chatAM pUjanIya che. jene paNa bAhya AlaMbano dvArA bhakti karavI hoya teNe A svIkAravuM ja paDaze. TUMkamAM, cetanamAM guNa hovAthI te pUjanIya che, jaDa, guNanuM sAdhana hovAthI pUjanIya che. baMnemAM pUjanIyatAnuM lakSya to guNa ja che. mAtra jaDanI ke mAtra cetananI ahIM pUjA che ja nahIM. guNanAM sAdhana paNa na bane tevAM bhautika tattvonI jinazAsanamAM pUjA nathI ja. jema vaidika dharmamAM "pRthvI devatA, Apo tevatA, vAyurvevatA, agnivevatA, sUrvavevatA" ema A vizvanA game tyAM phelAyelA jaDa bhautika padArtho, guNanAM sAdhana bane ke na bane chatAM mAtra jaDa tattva tarIke paNa tenI pUjA-upAsanA darzAvI che; tevuM ekAMta guNapoSaka evA jainazAsanamAM nathI. are ! tIrtho paNa, koI camatkAranI vAta lokamAnasamAM besADI sthApita karavAnI vAta nathI. ahIM to guNapoSaka tArakatA, pAvanatAnuM tarkasaMgata anusaMdhAna joIe. sabhA : mAtra camatkAranI vAta phelAvI tIrtha UbhuM karAya tenuM dRSTAMta zuM ? sAhebajI : 'tenuM dRSTAMta AgamamAM Ave che, je majAka pedA kare tevuM che. eka mALI roja bagIcAmAMthI vahelI savAre phUlo cUMTI phUlono Dhagalo pATalIputranagaramAM laI jAya che. A teno rojano krama hato. eka divasa A rIte gAmamAM jatAM peTamAM joradAra cUMka AvI. kudaratI hAjatanI zaMkA thaI. rahevAyuM nahIM, eTale rAjamArga para ja besI gayo. hAjata patAvI AjubAju jue che ke koI AvatuM to nathI ne ? tyAM sAmethI eka ghoDesavAra Avato dekhAya che. pote rastA para TaTTI-pezAba karyA, te pakaDAI na jAya tethI saMtADavA jhoLImAMthI phUla laIne tarata tenA para Dhagalo karI dIdho. tyAM to pelo ghoDesavAra najIka AvI gayo. tene manamAM thayuM 1. taccedam-jahA egammi nagare ego mAlAyAro saNNAio karaMDe pupphe ghettUNa vIhIe ei, so aIva accaio, tAhe teNa sigdhaM vosiriUNaM sA pupphapiDigA tasseva uvari palhatthiyA, tAhe loo pucchai - kimeyaMti ?, jeNittha pupphANi chaDDesitti, tAhe so bhai- ahaM Alovio, ettha hiMgusivo nAmaM, etaM taM vANamaMtaraM hiMgusivaM nAma uppannaM, loeNa pariggahiyaM, pUyA se jAyA, khAigayaM ajjavi taM pADaliputte hiMgusivaM nAma vANamaMtaraM / (dazavaikAlika niyukti zloka-67, mUla, haribhadrasUrijIkRta TIkA) For Personal & Private Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AlaMbanadravyatIrtha 209 ke A roDa para kema phUla caDAve che ? tethI te najIka AvI mALIne pUche che. mALI sAcuM kahe to badanAma thAya, paNa hoziyAra hato. eTale pelA ghoDesavArane paTAvavA kahe che ke A bhUmi vizeSa che. huM ahIM Ubho rahyo eTale devatA mane pratyakSa thayA. tethI A sthAnane pavitra mAnI meM phUla caDAvyAM. ghoDesavAra pUche che ke kayA devatA dekhAyA ? pelo hAjarajavAbI hato, eTale tarata kahI dIdhuM ke hiMgudevatA. ghoDesavArane thayuM ke kharekhara A bhUmi camatkArika kahevAya. eTale teNe paisA ApIne phUla lIdhAM ane tyAM zraddhAthI caDAvyAM. eTalAmAM to tyAM bIjA paNa aneka AvyA. temaNe paNa vAta sAMbhaLI phUla caDAvyAM. Ama thoDI vAramAM AkhA pATilaputranagaramAM te jagAnA prabhAva-camatkAranI vAta phelAI gaI. dhIme-dhIme loko tyAM AvI bhakti karavA lAgyA. temAMthI maMdira banyuM, ane lokamAM hiMgu tIrtha tarIke prasiddhi thaI gaI. vAstavamAM A bhUmi pavitra kema che teno koI sAco khulAso na hoya, chatAM tIrtha banI jAya, tevuM A dRSTAMta che. ApaNA jainomAM paNa evA che ke jene kahIe ke A thAMbhalo camatkArI che, to thAMbhalAne paNa page lAge; paNa te mUrkhatA che. pUjyatAnAM dhoraNo jainadharmamAM bheLaseLavALAM nathI. siddhAMta pramANe vizuddha guNayukta cetana evo AtmA pUjya che. jeTalA guNonI vizuddhi vadhAre teTalo te te AtmA vadhAre pUjanIya bane; jyAre jaDa vastumAM guNanuM sAdhana bane, pavitra guNo vikasAvavAmAM nimittakAraNa bane, to te pUjanIya che. bAkI koI dhUNavA lAge ke camatkAra dekhAya teTalAmAtrathI jainadharmamAM pUjanIyatA nakkI thatI nathI. ahIM dhArAdhoraNa spaSTa ane cokkasa che, temAM goTALo nathI. je jaDa padArtha guNanuM sAdhana na bane tenI A zAsanamAM pUjA-upAsanA nathI. A zAsanamAM AdhyAtmika guNamaya AMtarika aizvarya, ane tene pragaTAvanArAM sAdhanono ja mahimA che. A vAta na samajanArA jaino paNa vItarAgane game te rIte pUje che. ghaNA jaino to gharamAM tIrthaMkaranI mUrtinI bAjumAM gaNezane rAkhIne pUje che. temane, pUjanIyatAnuM stara ja khabara nathI. jene vivekadRSTi pragaTe tene khyAla Ave ke jinazAsanamAM guNa ke guNanA sAdhananI ja pUjyatAno Agraha che. huM dravyatIrthamAM paNa game teno zaMbhumeLo na thAya tevI cokkasa oLakha karAvavA mAMguM chuM. duniyAnA bIjA dharmonA dhArAdhoraNothI ahIM dravyatIrtha nathI vicAravAnuM. are ! zrutakevalI pU. bhadrabAhusvAmI mahArAjAe kahyuM ke jinapratimA paNa pUjanIya che tenuM kAraNa te doSanI abhivyakti nathI karatI, paraMtu aneka guNonI spaSTa abhivyakti kare che. tethI jinapratimAmAM guNapoSakatA che, mATe te vaMdanIya-pUjanIya che. jenAmAM guNanI sAdhanatA na hoya tevA game te AkAravALI pratimA, bAvalAM ke phoTA ApaNe mATe pUjanIya nathI. jainazAsanano viveka jabaradasta che ! sabhA : koI kharAba jaDa vastu paNa koIne guNanuM sAdhana banI jAya to ? sAhebajI : jUja kissAmAM bane, tethI kAMI rAjamArge guNapoSaka vastuonI tole na Ave. koInA azubha nimittathI guNa pAmyAnA dAkhalAne joDI rAjamArga uDADI na naMkhAya. jema koIne thiyeTaramAM karuNa dRzya jotAM ciMtanamAM caDIne vairAgya thayo, to vairAgya lAvavA thiyeTara For Personal & Private Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 AlaMbanadravyatIrtha sAdhana che, tevuM sthApita na karAya; kAraNa ke vAstavamAM temAM vairAgyapoSakatA nathI. tethI tenA dRSTAMtathI upAzrayamAM sAdhusamAgama Adi vairAgyapoSaka nimittakAraNo lokamAM sthApita che teno asvIkAra na karAya. jema tIrthabhUmimAM AzAtanA karI koI DULyA eTale tIrthabhUmine DubADanAra na kahevAya. tIrthabhUmimAM pavitratA poSaka tattva to hAjara ja che, paraMtu koI vyaktinI apAtratAthI te asarakAraka na banyuM ke UMdhI asara thaI, eTalAmAtrathI te pavitra AlaMbana maTI jatuM nathI. 1dvAdazAMgIrUpa zAstrothI paNa anaMtA taryA, tema tenI AzAtanAthI DUbyAnuM paNa AgamamAM ja vidhAna che, chatAM dvAdazAMgIne DUbADanAra AlaMbana kahevAyuM nathI; kAraNa ke temAM preraNA to AtmAnA kalyANanI ja hoya. tene na jhIlanAra ke UMdhI jhIlanAra apAtra jIva DUbe te tenI khAmI gaNAya. ahIM to jeTalA zubhabhAvapoSaka pavitra jaDa padArtho che, tene dravyatIrthamAM samAvavAno dRSTikoNa che. je svabhAvathI zubhabhAvapoSaka nathI tevA jaDa padArtho raDyA-khaDyAne tAre, topaNa dravyatIrtha na ja kahevAya. A spaSTa niyama jinazAsanamAM che. 1. tathA "icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM tIe kAle aNaMtA jIvA ANAe virAhittA cAuraMtasaMsArakaMtAraM aNupariyaTTisu 1 / icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM paDuppannakAle parittA jIvA ANAe virAhittA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM aNupariaTuMti 2 / " 'paritta' tti parimittA, vartamAne kAle virAdhakamanuSyANAM sNkhyeytvaat| "icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM aNAgae kAle aNaMtA jIvA ANAe virAhittA cAurataM saMsArakaMtAraM aNupariyaTTissaMti 3 / icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM tIe kAle aNaMtA jIvA ANAe ArAhittA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM vIivaiMsu 1 / icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM paDuppannakAle parittA jIvA ANAe ArAhittA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM vIivaiMti 2 / icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM aNAgae kAle aNaMtA jIvA ANAe ArAhittA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM vIivaissaMti 3 / " iti nndisuutre|| , (gacchAcAra payannA zloka-27, vijayavimalagaNikRta TIkA) 2. kiJcajammAbhiseyanikkhamaNacaraNanANuppayA ya nivvaanne| diyloabhvnnmNdrnNdiisrbhomngresuN||333 / / aTThAvayamujjite gayaggapayae ya dhammacakke y| pAsarahAvattanagaM camaruppAyaM ca vaMdAmi / / 334 / / tIrthakRtAM janmabhUmiSu tathA niSkramaNacaraNajJAnotpattinirvANabhUmiSu tathA devalokabhavaneSu mandareSu tathA nandIzvaradvIpAdau bhaumeSu ca-pAtAlabhavaneSu yAni zAzvatAni caityAni tAni vande'hamiti dvitIyagAthAyAmante kriyeti, evamaSTApade, tathA zrImadujjayantagirau 'gajAgrapade' dazArNakUTavartini tathA takSazilAyAM dharmacakre tathA ahicchatrAyAM pArzvanAthasya dharaNendramahimAsthAne, evaM rathAvarte parvate vairasvAminA yatra pAdapopagamanaM kRtaM yatra ca zrImadvarddhamAnamAzritya camarendreNotpatanaM kRtam, eteSu ca sthAneSu yathAsambhavamabhigamanavandanapUjanotkIrtanAdikAH kriyAH kurvato darzanazuddhirbhavatIti / / 333-334 / / kiJcagaNiyaM nimitta juttI saMdiTThI avitahaM imaM naannN| iya egaMtamuvagayA guNapaccaiyA ime atthA / / 335 / / guNamAhappaM isinAmakittaNaM suranariMdapUyA y| porANaceiyANi ya iya esA daMsaNe hoi / / 336 / / pravacanavidAmamI guNapratyayikA arthA bhavanti, tadyathA-gaNitaviSaye-bIjagaNitAdI paraM pAramupagato'yaM, tathA'STAGgasya nimittasya pArago'yaM, tathA dRSTipAtoktA nAnAvidhA yuktI:-dravyasaMyogAn hetUnvA vetti, tathA samyag-aviparItA dRSTi:-darzanamasya For Personal & Private Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AlaMbanadravyatIrtha (2) 1prAcIna jinamaMdiro, jinapratimAo : AvI pAvana tIrthabhUmio pachI pavitra AlaMbanamAM kramathI prAcIna jinamaMdiro, jinapratimAo Ave. jyAM AvA kalyANaka Adi prasaMgo nathI banyA, chatAM vizALa bhavya jinamaMdiro hoya, seMkaDo varSothI uttama ArAdhakoe ArAdhanA-upAsanA karI hoya, tyAMnA vAtAvaraNane zubhabhAvothI vAsita karyuM hoya, te sthAno paNa AtmAnI pavitratAnA poSaka hoya che, tethI tene tIrtha ja kahyAM. tyArabAda prAcIna pratimAo je hajAro varSathI pUjAtI hoya, uttama upAsakoe tenA AlaMbanathI zubhabhAvonI dhArA vahAvI hoya, zreSTha prabhAvaka AcAryoe vidhipUrvaka prANapratiSThA karI hoya, mudrA paNa nirvikArI, guNapoSaka hoya, tevAM jinabiMbo uttama pUjanIya AlaMbana che. teno paNa tAraka dravyatIrthamAM ja samAveza thAya. (3) vartamAna jinamaMdiro, jinapratimAo ane jinapAdukAo : :: 211 tenA pachInA krame AlaMbanarUpa dravyatIrthamAM vartamAna jinamaMdiro ane jinapratimAo tridazairapi cAlayitumazakyA tathA'vitathamasyedaM jJAnaM yathaivAyamAha tattathaivetyevaM prAvacanikasyAcAryAdeH prazaMsAM kurvato darzanavizuddhirbhavatIti, evamanyadapi guNamAhAtmyamAcAryAdervarNayataH tathA pUrvamaharSINAM ca nAmotkIrttanaM kurvataH teSAmeva ca suranarendrapUjAdikaM kathayataH tathA cirantanacaityAni pUjayataH ityevamAdikAM kriyAM kurvatastadvAsanAvAsitasya darzanavizuddhirbhavatItyeSA prazastA darzanaviSayA bhAvaneti / / 335-336 / / (AcArAMgasUtra dvitiya zrutaskaMdha, cUlikA - 3, niryukti zloka 333 thI 336 mUla, zIlAMkAcAryakRta TIkA) 1. kevalanANI zruta-caunANI, iNasame na bharata majhAra, jinapratimA jinapravacana donoM, bhaviyaNane AdhAra. * te jinavara pratimA utthApI, kumati haiyA kuTe, te vinA kiriyA hAni lAge, te to thothA phUTe. 3. jinapratimA darzanathI samyak darzana vratanuM mULa, tehaja mUla kAraNa utthApI, zuM thAye jaga zULa. 4. (jazavaMtasAgarajI kRta pratimAsthApana sajjhAya) * bhavatAraNa tAraMga, acala ajaba nirakhIo ho lAla a0 hiyaDuM heja vilAsa, dha2I ghaNuM hakhio ho lAla dharI0 2 (upA. yazovijayajI kRta tAraMgA maMDana ajitanAtha jina stavana) 2. Abu aSTApada ne tAraMgA, zatruMjayagiri sohe jI, rANakapura ne pArzvazaMkhezvara, giranAre mana mohe jI; sametazikhara ne vaibhAragirivara, goDI thaMbhaNa vaMdo jI, paMcamIne dina pUjA karatAM, azubha karma nikaMdo jI. 2. (paM. hetavijayajI kRta jJAnapaMcamInI stuti) * ya vaviviMvADuM, sUrIrdi paTTiyADaeN rIsaMtA maviyAnaMdrAnuM, mAvanArUM pavayaLastra||rU|| (zAMtisUrijI viracita caityavaMdanamahAbhASya) 3. vihikayaceiyabhavaNe, jiNabimbaM jo vihIe pUei / tikkAlaM malamukko so jAyai sAsao siddho / / 24 / / ( abhayadevasUri viracita sAdharmikavAtsalyakulakam) * trilokIlokasantrAsaharaNAyeva nirmitA / yatra caityatrayI bhAti vyaktaratnatrayImayI / / 19 / / tasmAt siddhpurdrnggaadraamaasnggoll-sjjnaat| Anandakandalodbheda-lasadromAJcakaJcukaH / / 20 / / (zrIvijayaprabhasUrikSAmaNakavijJaptikAvya divabandaranagaravarNanapUrvakaM vijJaptiyojanAtmako dvitIyo bhAgaH) For Personal & Private Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 2 AlaMbanadravyatIrtha Ave; kAraNa ke jinamaMdiromAM nizIhi karIne praveza karAya che, eTale ke tyAM mana-vacanakAyAthI saMsAranA koI pApanuM vicAra, vANI ke vartanarUpe AcaraNa nathI. TUMkamAM, adharmano tyAga karIne ja praveza che, tyAM mAtra dharmapravRtti ja karavAnI che, tethI sAcA arthamAM pavitra dharmasthAnaka che. Avo jyAM vyavahAra jaLavAto hoya tyAM paNa pavitra vAtAvaraNa UbhuM thAya che. janArane pApathI aLagA thavA nimitta pUruM pADe che. vaLI, temAM rahelI aDhAra doSa rahita zAMtamudrAne abhivyakta karatI jinapratimAo paNa pavitra bhAvomAM javAnuM AlaMbana che. uparAMta, pavitra maMtrAkSaromaya vidhi-vidhAnathI vAsita karAya che, tethI navAM jinamaMdiro, jinapratimAo ane jinapAdukAo paNa pUjanIya AlaMbana dravyatIrthamAM ja samAveza pAme. (4) dvAdazAMgI zAstragraMtho : tripadI dvArA zabdadeha pAmIne racAyela dvAdazAMgI sUtrAtmaka che, tenuM kada ghaNuM vizALa che, paraMtu tenA karatAM teno artha ghaNo vizALa che. tethI A sUtrArthane dhAraNa karavA atiduSkara che. cothA ArAnA prajJAsaMpanna mahAtmAo paNa badhA A dvAdazAMgIne paripUrNa rIte dhAraNa karI zakatA na hatA; chatAM je atisamartha munio hatA temaNe vANInA mAdhyamathI guru pAsethI kaMThopakaMTha grahaNa karI A mahAzAstra dhAraNa karyuM, topaNa, grahaNazakti ane dhAraNazaktinA hAsane kAraNe kramazaH ghasAtuM cAlyuM. jyAre teno atizaya hAsa joyo tyAre te zratane lipibaddha karI graMthasvarUparUpe saMghamAM surakSita karAyuM. A kArya pU. pUrvadhara maharSi zrI jinabhadragaNikSamAzramaNanA haste thayuM. te sivAya, te ja dvAdazAMgIne AdhAre caudapUrvadhara zrutakevalIthI mAMDIne te te kALanA 1. lAkha corAzI huM bhamyo re, bhamIyo kAla anaMta, ho jinarAja; mUrti dIThI prabhu tAharI re, bhAMgI che bhavobhava bhrAMti, ho mahArAja. bhakta. 4. (zrI AnaMdaghanajI kRta Adijina stavana) na ho jinajI, tuja mUrati mana haraNI, bhavasAyara jala taraNI, ho jinajI, tuja0 (udayaratnasUrijI kRta munisuvratasvAmI jina stavana gAthA-1) 2. zrI jinabhASita pravacanamAlA, bhavijana kaMThe dharo sukumAlA, mahelI Ala paMpAlA, mukti varavAne varamAlA, cAru varNa te kusuma rasAlA, gaNadhare guMthI vizAlA; munivara madhukararU5 mayAlA, bhogI tehanA valI bhUpAlA, suranara koDI 2DhAlA, te nara catura ane vAcAlA, parimala te pAme iMgatAlA, bhAMje bhava jajAlA. 3. (pa. . A. zrI udayaratnasurijI kata pArzvanAtha jina ati) 3. have zrutapada ogaNIzamuM, zruta te gaNadhare raciyuM re; caudapUravI dazapUravI, pratyekabuddhabuddhi khaciuM re. zrIjina- 61. vidhizuM grahevuM devuM, pratyanIkatA TALe re; aMga anaMga lakhAvIe, zakti zAsana ajuANe re. zrIjina17, (jJAnavimalasUrijI kRta vIzasthAnakatapanuM stavana DhALa5) * kAla vinayAdika ATha AcAre, zakti bhakti bahumAne; nidrA vikathA ne AzAtanA, varjI thaI sAvadhAna. 4. deI pradakSiNA kRtane pUjI, karajoDIne suNIye; to bhava saMcita pApa pAse, jJAnAvaraNI haNIye. 5. For Personal & Private Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AlaMbana dravyatIrtha 213 zratadharoe jinavacananA samyagbodhapUrvaka racelA hitakArI graMtho, ke jenAthI pAtra jIvone sugama bodha thAya, tevA lipibaddha thayelA tamAma graMtho zrIsaMghane maLelo dravyazrutano vAraso che; je kalikALamAM mArgano bodha pAmavAmAM zreSTha AlaMbana-sAdhana che. A tamAma zAstragraMtho peDhI-dara peDhI sacavAIne ApaNane maLyA che. apekSAe A zAstragraMthonuM tIrtho ane tIrthabhUmio karatAM adhika mahattva che; kema ke tIrtho to tyAM bhaktithI janAranI AMtaraskUraNAne jAgrata karI zubhabhAvamAM joDe che; paraMtu sAdhanAnI sIdhI dizA batAvavAnI zakti-mArgadarzakatA to A zAstromAM ja che. AkhAya kalyANamArganI rUparekhA tamArI sAme citArarUpe khaDI karI devAnI zakti zAstromAM che. are ! uttama munione paNa bodha pAmavAno mukhya strota zAstro che. are ! bhAvatIrthasvarUpa gItArtha ke mahAprabhAvakane, gItArtha ke mahAprabhAvaka banAvanAra paNa A zrutano vAraso che. tenAthI ja ApaNe samyajJAna meLavI zakIe, vizuddhabhAvanI vRddhi karI zakIe, mokSamArgamAM spaSTa kramika pragati karI zakIe, sAMgopAMga tattva samajI zakIe. zAstro jaDa, nizceSTa chatAM temAM apAra guNapoSakatA, guNasAdhakatA hovAthI pavitra, pUjanIya, darzanIya, viMdanIya che. A zAstra paNa AlaMbanarUpa dravyatIrtha ja che. tethI ja pavitra graMthorUpa zAstronAM jJAnapaMcamI AdinA divase sakala zrIsaMgha darzana kare che, avasara-avasare zAstragraMthonI vizeSa pUjA-bhaktinA prasaMgo jAheramAM dharmAcAryo AdinI nizrApUrvaka karAya che. tame dravyatIrthamAM phakta sthAvaratIrthonI yAtrA karavAnuM rAkhyuM che. tenAM darzana-pUjanano tIrthayAtrArUpe tamArA manamAM mahimA che, paraMtu jJAnarUpa dravyatIrtha sAthe tamAre vera che. zAstro lakhavAM, lakhAvavAM, lakhAyelAM zAstronuM yogya saMrakSaNa karavuM, pAtra vyakti sudhI avasara-avasare pahoMcADavuM, ane teno mahimA thAya tevAM bhaktiyogya sarva kAryo karavAnI tamane icchA ja thatI nathI. tamane jJAnamAM bahu rasa ja nathI, paraMtu A anupama vAraso che. vizvamAM koI dharmane ATalo samRddha dharmasAhityano vAraso maLyo nathI. A vAraso hajAro peDhIthI tamArA bApadAdAoe jALavyo che. jeTalo jaLavAyo eTalo ja ApaNI pAse upalabdha che. tene AgaLa peDhI-dara peDhI pahoMcADavAnI javAbadArI ApaNA sahunI che. te adA nahIM karo to tamane paNa mahAdoSa lAgaze. A zrutajJAna pratye tamArI ghora upekSA che, paraMtu tenI guNapoSakatA samajo to bahumAna vadhI jAya. tame mAtra avasare jJAnapUjana karI lyo cho, te sivAya tamAruM jJAnanA vArasAne jALavavAmAM contribution nathI. zrI vivAha pannattI, bhagavatI doya nAma jasa lahIye; prathama paMca parameSThI namIne, bhAva zrutane kahIye. 17. dravya zrata aSTAdaza lipIne, praNamI artha prakAzyA; bodha anaMtara kAraNa zivaphala, paraMparAye vAsyA. 18. (jJAnavimalasUri kRta bhagavatIsUtranI sajhAya) 1. gautama pUche prabhu kahe, "te to nAma surye sukha hoI re; sahasa chattIse te nAmanI, pUjA kIje vidhi joI re.' su0 10 maMDapagiri vihArIyA, jayo dhanya sonI saMgrAma re; jiNe sonaiye pUjIyAM, zrI guru gautama nAma re. su0 11 pustaka sonAne akSare, te to dIse ghaNA bhaMDAra re; kalyANe kalyANano hoye, anubaMdha ati vistAra re. su0 12 (upA. yazovijayajI kRta agiyAra aMganI sajhAya aMtargata bhagavatIsUtranI sakjhAya) For Personal & Private Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 AlaMbanadravyatIrtha sabhA : jJAnamAM amAre zuM karavuM ? sAhebajI : jJAnanAM aneka kAma che, tamArI karavAnI bhAvanA joIe. jo tamArA akSaro sArA hoya to jIvananI dizA badalI Ape evA pavitra zratagraMtho sArA akSare jAte lakhI zako. te na hoya to bIjA pAse lakhAvI zako. te sivAya jJAnanAM sAdhano zrutanI rakSA mATe pUrAM pADI zako. are ! zaktisaMpanna zrAvake to svadravyathI jJAnamaMdira ke zrutanA jJAnabhaMDAro UbhA karavA joIe, tevI bhagavAnanI AjJA che. vastupAla-tejapAla maMtrIe te kALamAM aDhAra karoDa suvarNamudrA kharcIne traNa vizALa jJAnabhaMDAro UbhA karyA. atyAre to zrIsaMghamAM pUjanarUpe thayelI jJAnakhAtAnI upajamAMthI TrasTIo thoDI-thoDI rakama jJAnanA kAryamAM pUrI pADe che. te sivAya jJAnanA vArasAne jALavavA koI prayatna nathI. tamArA TrasTIgaNa amane kahe ke jJAnakhAtAmAMthI varSe dAna ApIe chIe. vAstavamAM te dravyanI mAlikI TrasTIonI che ja nahIM. A Avaka to pUrvajoe kahelI jJAnapUjananI vyavasthAne AbhArI che, chatAM vahIvaTadAro teno upayoga karIne jaza le ke ame ahIM ATalA ApyA. sabhA H saMghamAM silaka paDI hoya topaNa jJAnanA kAryamAM na Ape, tene badale Ape te upakAra nahi ? sAhebajI : nA, upakAra nahi. koIe ApeluM dAna yogya sthaLe yogya samaye vahIvaTadAra vApare nahIM ane paDI rahe, vaLI zAsananAM kAma rakhaDyA kare, to tenuM pApa vahIvaTadArone lAge. sabhA : vyAje mUkIe to vadhe ne ? sAhebajI : Adhunika arthataMtramAM phugAvo-inflation eTaluM che ke nANAMnI kiMmata dara varSe ghaTe che. tethI sArA arthazAstrIo phaLa lakhe che ke moTe bhAge vyAjanI rakama khAvI te A arthataMtramAM mUDI khAvA barAbara che. pachI tamAre vicAravuM ja na hoya to vAta judI che. tamane dravyazrutano mahAna upakAra samajAya to te AlaMbanarUpa dravyatIrtha lAge. bhAvatIrthanI paraMparA avicchinna karavAmAM dravyazrutano paNa ananya phALo che. atyAre paNa deva-guru-dharmanI sAcI oLakha ane dhyeya sudhIno sAMgopAMga mokSamArga pUro pADavAnI pracaMDa tAkAta hAlanA dravyazratamAM che. tethI ja vartamAna vizvamAM tenA jevuM mArgadarzaka AlaMbana bIjuM koI nathI, tevo mahimA samajAya to bhakti umaTe. 1. jJAnanA bhavya bhaMDAra, samarAvyA valI sAra, ima bahu kIdhI e karaNI, kIrti na jAve e varaNI. 15 | (jJAnavimalasUrijI kata tIrthamAlAyAtrA stavana, DhALa-1) 2. zrIjJAnasAdhAraNavittamAstikaiH, saGghAnumatyA na punrnijecchyaa| vyApAryamatrA'pi jinAgamoditaM, zrAddhadvayodAharaNaM nizcittoTI __ (somadharmagaNi viracitA upadezasaptati mUla) For Personal & Private Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AlaMbanadravyatIrtha 215 (5) guruhiro, gurubhUtiyo bhane gurupAyo : AlaMbanarUpa dravyatIrthamAM sadguruonA pavitra deha paNa zubhabhAvothI vAsita hovAnA kAraNe pavitra, pUjanIya AlaMbanarUpa dravyatIrtha che. sAcA sAdhunA dehane zAstramAM dharmadeha kahyo che; kAraNa ke te samyagdarzana, samyajJAna ane samyakyAritranI satata upAsanAnuM kAraNa ja che. sAdhunI tamAma mana-vacana-kAyAnI zaktio ArAdhanAmAM ja vaparAya tevuM pavitra temanA jIvananuM mALakhuM che. temAM paNa prabhAvaka zAstrajJa puruSono deha to aneka bhAvazrutanA pariNAmathI 1. evamekonanavativarSamAnaM svjiivitm| pAlitamanyadA sUreH, zarIre glaanitaagmt||117|| svAvasAnamupAntasthaM, vijJAya guNabhUrayaH / vyadhurbahUttamaM dhyAnaM, jJAnavimalasUrayaH / / 118 / / teSAM hRdi zubhe dhyAne, lIne sahasrazo narAH / nAryaH procurvaco hiMsakebhyaH praannivimocnm||119 / / svagurvagre dhanaM bhUri, saddharme mAnitaM tapaH / cturthaacaamlsaamaayikvrtpaussdhaadikm||120 / / aSTAhikotsavavatte, zRNvanta aagmaadikm| gAyanti bhavinaH sArvaguNAn svIyaguroH puraH / / 121 / / anekaiH prANibhistatra, lakSazo mAnitA mudaa| varyAH paJcanamaskArAH, sUrINAM purtstdaa||122 / / saMvanetrAhivAheMdumite hyAzvinamAsi c| kRSNapakSe caturthyAM ca, prabhAte guruvaasre||123 / / zuddhamanazanaM kRtvA, sucittAH susamAdhitaH / svargaM prApurgaNezAH zrIjJAnavimalasUrayaH / / 124 / / yugmm|| tataH saMmilya zrAddhezAH, sazokAH sAzrulocanAH / navAgIM zrIguroH sauvrnnikaa-dibhirpuujyn||125 / / tAsavastramayI maMDapikA snnvkhnnddikaa| devavimAnavaddIpyatkAntiH sarvAsu dikSu c||126 / / sauvarNanUtnakumbhAdyairmohayantI jnvrjaan| rnnttornndurgaadytkpishiirssaadibhisttaa||127 / / tAdRzI zibikA tasyAM, sthaapyaamaasuraadraat| jJAnavimalasUrINAM, zrIjuSAM zrAvakA vapuH / / 128 / / tribhirvishesskm|| bahunArInaravrAtaistatraiva smhotsvm| trayodazamaNonmAnA, kAritA sukhvaattikaa||129|| agurucandanAdInAM, kASThAdyaistadgurorvapuH / agninA saMskRtaM zrAddhaiH, smrdbhistdgurorgunnaan||130 / / zrImadgacchezanirvANe, sampUrNe smhotsve| jAte zrAddhajanasvAnte, dayA prAdurabhUd ghnaa||131 / / tataste cintayAmAsurdayArdIbhUtacetasaH / zrIstambhatIrthavAstavyAH, zrAvakA guNabhAvukAH / / 132 / / (paMnyAsa muktivimalagaNi viracita jJAnavimalasUricaritra) sattara vyAsIiM udAra, Aso vadI cotha guruvAra; Aja ho prabhAte re aNasaNamyuM suragati guru lahyAjI. 39. zrAvaka bahu mIlI ema, navAge sahu pUje prema; Aja ho tAsanI re, navakhaMDI mAMDavI sohatIjI. 40. agara malayAguru sAra, valI vAlo cUo udAra; Aja to teNe re pugale guru tanu saMskaryuM che. 44. zrI gacchAtinuM udAra, nirvANamahotsava sAra; Aja to karIne re valI jIvadayAe citta dharyuMjI. 45. (AnavimasUriyastrirAsa, DhANa-3) 2. ta evaM tadgirA prItAH zrIvajrasvAminA smm| kRtAnazanakarmANaH satkarmANo yyurdivm||175 / / matvaitad gotrabhid gotraM tamAgatya rathasthitaH / pramodAtpUjayAmAsa vajrAdInAM vapUMSyatha / / 176 / / zakraH pradakSiNIcakre taM giriM srthstdaa| vRkSAdInamayannuccaiH svadehamiva bhaktitaH / / 177 / / vinamrA eva te'dyApi vidyante tatra prvte| tatastasyAbhidhA jajJe rathAvarta iti kssitau||178 / / (pariziSTa parva, sarga-13) * juwi // valI 2, aniyasuta prata dhAra; tIrtha prayA! thayuM su260, mArtha tasa zarI2. somallo 90. ... tehano kSullaka vaMdiyaI, uttama aratha payatto re; lokapAlaI thaI vaMdio, zaila huo rahAvatta re. gAII0 91. (641. yazoviyata sAdhuhana1) For Personal & Private Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 AlaMbanadravyatIrtha vAsita hoya che. tenI pUjA indro, devatAo Adi paNa avasare kare che; paraMtu A deha avazeSarUpe dIrghakALa TakI na zake. jaDa dehamAM vikRti jhaDapathI thAya che, tethI tevA sadguruonA upakAranA smaraNa mATe gurumaMdiro ane gurumUrtio ke gurupAdukArUpa AlaMbana che. AgamamAM paNa gurumaMdira, gurumUrtionI sthApanAnI vAta zubhAlaMbana tarIke Ave ja che. hajAro varSa jUnI gurumUrtio AlaMbanarUpe atyAre paNa ApaNI pAse vArasAmAM che. are gautamasvAmI, sudharmAsvAmI, puMDarIkasvAmI Adi gaNadhara gurubhagavaMtonI gurumudrAnA AkAre mUrtio atyAre paNa hajAro jinamaMdiromAM che, je upakArI guruonI bhaktinuM zreSTha AlaMbana che. Ano paNa samAveza AlaMbanarUpa dravyatIrthamAM ja che; kAraNa ke te guNapoSaka, pavitratApoSaka che. 1. atha vArad+rAntamAdavaarttg pavvajjA, putto tappaDima devathali sAhU | paDiyaraNegapaDiggaha, AyamaNuvvAlaNA cheo||4066 / / vArattagapuraM ngrN| tattha ya abhayaseNo raayaa| tassa amacco vArattago nAma, so pattegabuddho gharasAraM puttassa nisiriyaM pvvio| tassa putteNa piubhattIe devakulaM kArettA rayaharaNa-muhapottiya-paDiggahadhAriNI piu paDimA ThAviyA, tattha ya sattAgAro pvttio| ......... atha gAthAkSarArthaH-vArattakena pravrajyAyAM gRhItAyAM putrastasya-vArattakasya pratimAM devkule'ciikrt| tatra ca sthalI prvrtitaa| (vRdatpasUtra mA-4, zno-4066, mUna-TA) * jAo kAleNa suo tIse bhulkkhnnoveo||50|| teNa piupakkhavAyA nisIhiyAe mnnaabhiraamellN| piupaDimAsamaNugayaM RriyamayamunuM paNa (35zapa mahApranya strova-224, TIvA) For Personal & Private Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 - 3 - - - - - - - upakraraNAdravyatIrtha (2) upakaraNadravyatIrtha : ratnatrayInA AcArapAlananAM sAdhanorUpa upakaraNo : jene ArAdhanA karavI che, paraMtu AtmA hajI svabaLe koI AlaMbana ke sAdhana vinA svayaM sAdhanA karI zake tevo sabaLa nathI, tene ArAdhanA mATe dravyatIrthanI satata jarUra rahevAnI; je dravyatIrthano pavitra AlaMbanarUpa vibhAga ApaNe vicAryo. have upakaraNadravyatIrthano mahimA samajavA jevo che. jJAna-darzana-cAritra AtmAnA pavitra guNo che. tene khIlavavA pALavAlAyaka AcAra te jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra. A AcArapAlananAM sahAyaka jaDa sAdhanone upakaraNa kahevAya. ArAdhanAnAM sAdhano mATe zAstramAM upakaraNa zabda vAparyo che. tamArA saMsAranAM sAdhanone adhikaraNa kahyAM che, eTale pAMpabaMdhanAM sAdhana kahyAM. dA. ta. tamArA gharamAM eka Tebala che, to Tebala dvArA aneka pApa thavAnAM; cazmAM, zarTa, vagere dvArA paNa aneka pApo karavAnAM. cazmAM dvArA buddhi bagADe tevuM sAhitya ke mana bagADe tevAM dazyo juo, tyAre te cazmAM pApanuM sAdhana banavAthI adhikaraNa banyAM. zarTa ke je dehane suzobhita karI bIjAne vikAra pedA kare tevA stichings (silAIo) sAthe sTAIlathI pahero, tenAthI bIjAnAM mana vikArI thAya, tethI te pApanuM sAdhana banyuM. vaLI tene dhovAnAM tyAre paNa asaMkhya jIvonI hiMsAnuM kAraNa bane. tethI tamAruM zarTa paNa adhikaraNa ja che. jenAthI pApabaMdha thAya che, je moTebhAge hiMsA vagere pApanAM sAdhana che, te saune zAstramAM adhikaraNa kahyAM. je dharmanI ArAdhanAmAM sAdhana che, jenAthI sva-para hitakArI satkAryo prAyaH thavAnAM, tene zAstramAM upakaraNa 1. niravadyavratatrANe ydetdupyujyte| vastrapAtrAdikaM grAhya dharmopakaraNaM hi tt||85|| chadmasthairiha ssddjiivnikaayytnaapraiH| samyak prANidayAM kartuM zakyeta kthmnythaa||86|| ycchuddhmudgmotpaadessnnaabhirgunnsNyutm| gRhItaM sadahiMsAyai taddhi grAhyaM vivekinaH / / 87 / / jnyaandrshncaaritraa''caarshktismnvitH| AdyantamadhyeSvamUDhasamayArthaM hi saadhyet||88|| jJAnA'valokahIno yastvabhimAnadhanaH pumaan| asmin parigrahA''zaMkAM kurute sa hi hiMsakaH / / 89 / / parigrahadhiyaM dhatte dharmopakaraNe'pi yH| bAlAnaviditatattvAn sa rnyjyitumicchti||90|| jalajvalanavAyUrvItarutrasatayA bhuun| jIvAMstrAtuM thama ghapara vinAzA | (triSaSTizApuruSavaritra, parva-20, sa-1) 2. adhikriyate durgatAvaneneti adhikrnnm| (ttimAzata, zno-22, TA) For Personal & Private Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 upakaraNadravyatIrtha kahyAM. adhikaraNane parigraha kahyAM che, upakaraNane parigraha nathI kahyAM. bhagavAne sAdhune parigraha choDavAno kahyo, paraMtu upakaraNa rAkhavAnI AjJA karI. dIkSA avasare adhikaraNarUpa saMsAranAM tamAma sAdhanono tyAga karAvIe chIe, paraMtu te ja sAdhune tyAre sAdhuvezarUpe jJAna-darzanacAritranAM upakaraNo ApIe chIe; kAraNa ke sAdhanA karavI hoya to A sahAyaka upakaraNo joIze. sabhA : upakaraNano parigraha na hoya ? sAhebajI : koI avaLacaMDo tene paNa mamatA, mAlikIyata ke saMklezanuM sAdhana banAve, to tene mATe parigraha bane. bAkI upakaraNa rAkhavAno uddeza to ArAdhanA che, ane te sAdhano paNa mULathI te te pavitra AcAranAM poSaka che. tethI rAjamArgathI te upakaraNa ja che. sabhA : jarUra karatAM vadhAre upakaraNa rAkhe to parigraha nahIM ? sAhebajI H te niyama sAmAnya sAdhu mATe che, bAkI to gacchAcAryano upakaraNasaMgraha paNa guNa kahyo che. 1. "dharmopakaraNamevaitanna tu prigrhH| tathA- "jantavo bahavaH santi durdRzyA maaNsckssussaam| tebhyaH smRtaM dayArthaM tu rjohrnndhaarnnm||1|| Asane zayane sthAne nikSepe grahaNe tthaa| gAtrasaMkucane ceSTaM tena pUrvaM prmaarjnm||2||" tathA casanti saMpAtimAH sattvAH sUkSmAzca vyaapino'pre| teSAM rakSAnimittaM ca vijJeyA mukhvstrikaa||1|| kiM ca- bhavanti jantavo yasmAdannapAneSu kessucit| tasmAtteSAM parIkSArthaM paatrgrhnnmissyte||1|| aparaM ca- samyaktvajJAnazIlAni tapazcetIha siddhye| teSAmupagrahArthAya smRtaM ciivrdhaarnnm||1|| zItavAtAtapairdazairmazakaizcApi kheditH| mA samyaktvAdiSu dhyAnaM na samyak sNvidhaasyti||2|| tathA vastrAbhAve zItAtapadaMzamazakAdipIDAvyAkulitasyAgnisevAdidurdhyAnasaMbhave saMyamavirAdhanA syaat| tathA pAtrAbhAve bAlaglAnAdInAM vaiyAvRtyamapi kuto bhvet| yaH punaratisahiSNutayA etadantareNApi na dharmabAdhakastasya naitdsti| tathA cAha- 'ya etAn varjayeddoSAn dhrmopkrnnaadRte| tasya tvagrahaNaM yuktaM yaH syAjjina iva prabhuH / / 1 / / ' sa ca prathamasaMhanana eva na cedAnIM tadastIti kAraNAbhAvAtkAryasyApyabhAvaH tasmAdyathA saMyamopagrahArthaM bhaikSAdikaM gRhyate evaM vstraadidhaarnnmpyucitmev|" (8aa. yazovinayanI vRktA mAdhyAtmivamatiparIkSA, snovA-26, TI.) ja upadhi pramukha je saMyama hetune, dhAre dharmane kAma su0; lajjAdika kAraNa paNa dAkhIyo, azanAdika jema jANa, su0. 2. mUcha parigraha jinavare bhAkhIyo, vRddha svabhAve re jeha su0; dharmAlaMbana hete navi kahyo, saMyama guNa dhare jeha, su0 3. gAmanagara kula gaNa bahu saMgati (saMghanI), vasati vibhUSaNa deha su0; mamakArAdika yoge navi dhare, udaya svabhAvamAM teha, su0. 4 (jJAnavimalasUri kRta yatidharmanI sajhAya, DhALa-9) 2. caityavaiyAvRttyaM yat zrutam-"aha kerisae puNa ArAhae vayamiNaM je se uvahibhattapANasaMgahadANakusale accaMtabAladubbalavuDDakhavage pavattayAyariauvajjhAe sehe sAhammie tavassIkulagaNasaMghaceiyaDhe ya nijjaraThThI veyAvaccaM aNissiyaM dasavihaM vavadaMpattiA " praznavyAkarane tRitIyAre 5. 8 sU. ra6] (35zarada0, sno-rU4, TIkA) For Personal & Private Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakaraNadravyatIrtha 219 sabhA : zrAvakano caravaLo upakaraNa ke adhikaraNa ? sAhebajI : te zrAvakano cAritrAcAra pALavAmAM sAdhana jayaNAhetuka che, tethI upakaraNa ja che. pachI tame teno gharamAM jhApaTavA upayoga karo to te tamArI avaLacaMDAI che. jinazAsanamAM upakaraNo paNa pUjanIya che. 'ujamaNAmAM darzanArthe jJAna-darzana-cAritranAM suMdara upakaraNo mukAya che. caturvidha zrIsaMgha tenAM darzana karIne page lAge che. dIkSA avasare paNa * saJcayavanta upakaraNAbhAve prlokaabhaavaaditi| (paMghavastu, sno-2640, TA) * gaNo gaccho'syAstIti gaNI AcAryastasya saMpat-samRddhiH, sA ca aSTavidhA- "AyAra suya sarIre vayaNe vAyaNa maI pogmii| eesu saMpayA khalu aTThamiyA saMgahaparinnA" / / ... saMgrahaH-svIkaraNam, tatra parijJAnamaSTamI saMpat, sA caturddhA, tathAhi-pIThaphalakAdiviSayA, bAlAdiyogyakSetraviSayA, yathAsamayaM svAdhyAyAdiviSayA, yathocitavinayAdiviSayA ceti| (gharmaratnakaraVT mA - 2, sno-124, revendrasUri TIvA) - saMgraha karata upagraha, nija viSaye ziva jAya, bhava trIje utkarSathI, AcAraya uvakjhAya; eka vacana IhAM bhAkhyo. bhagavaI-vRtti leI. ekaja dharmI nizcaya, vyavahAre doI bheI. 88 (upA. yazovijayajI kRta paMcaparameSThi gItA) 1. tapa ujamaNuM eNI pare suNIe, vitta sArUM dhana kharacojI; pAMcama dina pAmI kIjIe, jJAnAdikane AcarojI. 1, pAMca prati siddhAMtanI sArI, pAnA pAMca rUmAlajI; khaDIo lekhaNa pATI pothI, ThavaNI kavalI dyo lAlajI. 2. snAtra mahotsava vidhi zuM kIje, rAtrijage gIta gAojI; caityAdikanI pUjA karatAM, jinavaranA guNa gAjI. 3 guNamaMjarI varadatta taNI pare, kIje trikaraNa zuddhajI; e vidhi karatAM thoDe kALe, lahIe saghaLI siddhajI. 4. vAsa kupI vaLI Apo, jharamala pAMca maMgAvojI; gurune vAMdI pustaka pujI, svAmI svAmINo notarAvojI. 5 (muni zrI kezarakuzalajI kRta jJAnapaMcamInuM stavana, DhALa-5 gAthA-1thI 5) nija zaktine sAru, ujamaNuM karo vAru; vitta kharaco moTe mane, pratimA bharAvo cAru. jJAna darzana cAritra TIkA, triNe jJAnane pUje; thApanA pUjIne guru pare, kAusagga kIje. 12. pAMca ekAvana logassakero, paMca paMca vastu Dhove; pAThA pati rUmAla ne lekhaNa, vAsakuMpI ne jove. pATI pothI ThavaNI kavalI, paMjaNI nokAravALI, dorA cAbakhI thApanAcAraja, tima muhapatti suMvALI. 13. kAgaLa ne kAMThA, khaDIA vattaraNA kAMbI; jharamara caMdaruA, vALAkuMcI lAMbI. AratI dhUpadhANA, maMgaladIpa bhaMgAra; prAsAda ne pratimA, tehanA vaLI zaNagAra. 14. sArasAra vastu jagatamAM jJAna darzana upagaraNA; kezara sukhaDa agara kapUra, bAtI dhvaja aMgalUhaNAM. paMca ahavA zakti paMcavIza, paMcavATano dIvo; phala pakavAna dhAna bahu mevA, kusuma pramukha bahu sevA. (jJAnavimalasUrijI kRta jJAnapaMcamItithinuM stavana, DhALa-3) * ujamaNAM UlaTa dharI kIje, nija dhanane anusAre jI; dhana lahI tapa navi Ujame, kAMI tehano aphala jamavAro jI. ba0 78. (jJAnavimalasUrijI kRta vIzasthAnakatapanuM stavana, DhALa-1) saMvibhAgavata sAcavI re, pAraNa ema karata; bAra varasa pUre thaye re, ujamaNuM manakhaMta re. bha0 12. jinavarane nava bhUSaNa re, pratyeke agyAra; dhAna pakavAna pramukha bahu re, lakhAve aMga agyAra re. bha0 13. saMghabhakti bahuvidhi kare re jJAnopagaraNa sAra; ThavaNI kavalI cAbakhI re, pAThA pramukha agyAra re. bha0 14. (jJAnavimalasUrijI kRta mauna ekAdazI tithinuM stavana, DhALa-2) For Personal & Private Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 upakaraNadravyatIrtha nUtana munine vahorAvavAnAM upakaraNonI sanmAnapUrvaka bolI bolAya che. hakIkatamAM te tamAma upakaraNo jaDa che. ogho, pAtarAM, navakAravALI, vastra, pustaka badhuM jaDa che; chatAM A tamAma jaDa vastuo te sAdhaka mumukSune AkhI jiMdagI samyagdarzana-samyajJAna-samyakyAritranI ArAdhanA karavAmAM, tene anurUpa AcAra pALavAmAM jayaNA Adi nimittaka anivArya uttama sAdhano che. je sAdhanathI guNa pragaTAvo, guNamaya kriyA karo, guNane AtmasAt karo te sAdhana paNa tamArA mATe upakArI thayAM. tethI tenA paNa RNasvIkAra tarIke tenAM vinaya, pUjA, bahumAna che. koInuM paNa sAcuM RNa avagaNavAnuM nathI. bhagavAnanA zAsanamAM je paNa tamArA AtmA mATe upakArI bane tevuM jaDa ke cetana, tenuM RNa mAthe caDAvavAnuM kahyuM che. kRtaghnI banavAnI nA che. A vAta nahi samajelA mUrkhAo kahe che ke jaDanI pUjA na thAya. zAstra kahe che ke adhyavasAyazuddhimAM, ArAdhanAmAM, sahAyaka hoya to tenI paNa pUjA thAya. hA, tenI guNapoSakatA cokkasa cakAsavAnI. vagara vicAre ADedhaDa svIkAra nathI. jainazAsanamAM jevAM AlaMbano-upakaraNo che tevAM bIjA koInI pAse nathI; tevuM guNapoSakatAnA dhoraNathI cakAsIne ApaNe dAvA sAthe kahI zakIe tema chIe. tethI ja tIrthakaroe pradAna karelo dravyatIrtharUpa vAraso paNa mokSamArganI advitIya sAmagrI che. upakaraNamAM paNa sahAyaka tArakatA che. ahIM zodhI-zodhIne ArAdhanAnAM upakaraNo darzAvAyAM che. tethI ogho, caravaLo, muhapatti, daMDAsaNa, kaTAsaNuM, akhaMDa zveta vastro Adi cAritranAM * udyApanaM vrate pUrNa kuryAdvA dviguNaM vrtm| tapodinapramANAni bhojayenmAnuSANi ca / / 227 / / kArayetpaJcapaJcauccaiAnopakaraNAni c| paJcamyudyApane tdv-ccaityopkrnnaanypi||228|| (caritrasuMdara ni vicita mArAropaveza, varSa-1) 1. goyama pUche zrI mahAvIrane re, bhAkho bhAkho prabhujI saMbaMdha re, pratikramaNathI phaLa pAmIe re, zuM zuM thAye prANIne baMdha re. 1. sAMbhaLo goyama je kahuM punyathI re, karaNI karatAM punyano baMdha re, punyathI bIjo adhiko ko nahi re, jethI thAye sukha saMbaMdha re. 2. icchA paDikkamaNuM karI pAmIe re, prANI punyano baMdha re, punyanI karaNI je uvekhaze re, parabhave thAze aMdho aMdha re. 3. pAMca hajArane upara pAMcaze re, dravya kharacI lakhAve jeha re, jIvAbhigama bhagavai pannavaNA re, mUke bhaMDAre punyanI reha re. 4 pAMca hajArane upara pAMcaze re, gAyo garbhavaMtI jeha re, tehane abhayadAna detAM thakAM re, muhapatti ApyAnuM punya re. 5 dasa hajAra gokula gAyo taNI re, ekeko daza hajAra pramANa re, tehane abhayadAna detAM thakAM re, upaje prANIne niravANa re. 6. tethI adhikuM uttamaphaLa pAmIe re, parane upadeza dIdhAnuM jANa re, upadeza thakI saMsArI tare re, upadeze pAme parimala nANa re. 7. zrI jinamaMdira abhinava zobhatAM re, zikharanuM kharaca karAve jeha 2, ekeko maMDapa bAvana caityano re, caravalo ApyAnuM punya eha re. 8 mAsakhamaNanI tapasyA kare re, athavA paMja2 karAve jeha re, ehavA koDa paMjara karatAM thakAM re, kAMbaliyuM ApyAnuM phaLa eha re. 9 sahasa aThyAsI dAnazALA taNo re, upaje prANIne punyano baMdha re, svAmi saMghAte guru sthAnake re, praveza thAe punyano baMdha re. 10. zrI jinapratimA sovanamaya kare re, sahasa aThyAsInuM pramANa re, ekekI pratimA pAMcaze dhanuSyanI re, iriyAvahI paDikkamatAM phala jANa re. 11. Avazyaka paMjara jugate graMthamAM re, bhAkhyo e paDikkamaNAMno saMbaMdha re, jIvA bhagavai Avazyaka joine re, For Personal & Private Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 221 upakaraNadravyatIrtha upakaraNo paNa guNapoSakatAnI uttama khUbI dharAve che. tevuM ja darzana ane jJAnanAM upakaraNa mATe paNa samajI levuM. A ahIM janmyA tethI tamane vArasAmAM maLyAM che. sabhA : musalamAna paNa kurAna mUkavA sApaDo rAkhe che. sAhebajI H te sTenDa tarIke mUke che. jJAnanI AzAtanA na thAya, samyajJAnanA AlaMbananuM bahumAna jaLavAya, jIvahiMsAdi doSo na lAge te hetuthI nathI mUkatA. guNapoSaka Azaya ane guNapoSaka vaparAza joIe, to ja te upakaraNa bane. sabhA : dAMDo paNa pUjanIya upakaraNa che ? sAhebajI : hA, sAdhunA dAMDAmAM paNa paMca parameSThInI maMgalamaya sthApanA che. A dAMDo kAMI koIne mAravA mATeno daMDo nathI. teno upayoga saMyamanI surakSA mATe che, tenuM varNana pAnAM bharIne che. sabhA : A badhuM bhaNIe pachI ja dIkSA levAya ? sAhebajI : nA, pahele divase sadgurune samarpita thaI jAo topaNa kalyANa thaI zake. hA, dIkSAmAM training course che ja. sAdhune pahelAM grahaNazikSA, pachI AsevanazikSA e rUpe varSo sudhI ghaDAvAnuM che ja. svamukha bhAkhe vIrajiNaMda re. 12. vAcaka jasa kahe zraddhA dharo re, pAle zuddha paDikkamaNAno vyavahAra re, anuttara sama sukha pAme moTayuM re, pAmaze bhavijana bhavajala pAra re. 13. (upA. zrI yazovijayajI ma. sA. kRta zrI paDikkamaNAMnA phaLanI sajajhAya) 1. daNDAdipaJcakaM punardaNDaH 1 vidaNDaH 2 yaSTi 3 viyaSTi 4 rnAlikA 5 ceti, yataH- "laTThI tahA vilaTThI, daMDo a vidaMDao a naaliio| bhaNiaM daMDagapaNagaM, vakkhANamiNaM bhave tss||1|| laTThI AyapamANA, vilaTThI cauraMguleNa prihinnaa| daMDo bAhupamANo, vidaMDao kakkhamitto a||2|| [oghani. 730] laTThIe cauraMgula, samUsio daMDapaMcage naalii| naipamuhajaluttAre, tIe thaggijjae salilaM / / 3 / / baddhai laTThIe javaNiA vilaTThIi a katthai duvaarN| ghaTTijjae uvassaya, tayaNaM teNAirakkhaTThA / / 4 / / " [pravacanasAroddhAre 669-672] bhojanavelAyAM javanikAbandhane yaSTyAH prayojanam, viyaSTyA tu kutrApi pratyantagrAmAdau upAzrayasatkaM dvAraM ghaTaTyate, yena tadAhanane SATakArazravaNAttaskarazanakAdayo nshynti| "uubaddhami a daMDo, vidaMDao ghippae vrisyaale| jaM so lahuo nijjai, kappaMtario jlbhennN||1||" [pravacanasAro. 673] Rtubaddha bhikSAbhramaNAdivelAyAM daNDako gRhyate, tena pradviSTAnAM dvipadacatuSpadAnAM cauragavAdInAM nivAraNaM kriyate, vRddhasya caavssttmbhnheturbhvtiityaadirrthH| tathA varSAkAle vidaNDo gRhyate, yataH sa laghukaH kalpAbhyantare kRtaH sukhenaiva nIyate jlsprshbhyeneti| .... daNDakAdInAM copakaraNatvamittham- "duTThapasusANasAvayavijjalavisamesu udgmaaisu| laTThI sarIrarakkhA, tavasaMjamasAhiA bhnniaa||1|| mokkhaThThA nANAI, taNU tayaTThA tayaTThiA ltttthii| diTThA jahovayAre, kAraNatakkAraNesu thaa||2||" [oghani. 739-40] na ca kevalaM yaSTirupakaraNaM varttate, kiMtvanyadapi yajjhAnAdInAmupakAraka tadupakaraNamucyate, tathA cAha- "jaM jujjai uvayAre, uvagaraNaM taM si hoi uvgrnnN| airegaM ahigaraNaM, ajao ajayaM prihrNto||1||" [oghani. 741] pariharanniti sevamAnaH / tathA- "mucchArahiANeso, sammaM caraNassa sAhago maLato nuttI rUharA pukha, rosA pharyApa mArUM 11" [paSyava. 8ra1] (saMprada mA I-2, sno-26, TIchA) For Personal & Private Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u5ka2NadravyatIrtha 1upakaraNomAM sarvatra guNapoSakatAnA kAraNe ja tene jainazAsanamAM pUjanIya sthAna apAyuM che. tethI A jaDa evAM upakaraNo kaLaza, pUjAnI thALI, aMgapUMchaNAM vagerene game tema Thebe caDAvo, game tyAM mUko, apavitra karo, to AzAtanAnuM pApa lAge. jJAnanAM upakaraNone paNa ayogya rIte vAparo ke teno durvyavahAra karo to jJAnAvaraNIya Adi cIkaNAM karma baMdhAve tevuM 222 1. AzAtanAparIhAraM, svazaktyocitacintanam / pratyAkhyAnakriyA'bhyarNe, gurorvinayapUrvakam / / 62 / / jJAnAdyAyasya zAtanA khaNDanA AzAtanA niruktyA yalopaH, tAsAM parihAro vajrjjanaM vizeSato gRhidharma iti sambandhaH pUrvavaddRSTavyaH, evmgre'pi| AzAtanAzcAtra jinasya prastutAH prasaGgato'nyA api pradarzyante, yathA tA jJAnadevagurvAdInAM jaghanyAdibhedAt trividhaaH| tatra jaghanyA jJAnAzAtanA jJAnopakaraNasya niSThIvanasparzaH, antikasthe ca tasminnadhovAtanisargaH, hInAdhikAkSaroccAra ityAdikA 1 / madhyamA AkAlikaM nirupadhAnatapo vA adhyayanam, bhrAntyA'nyathA'rthakalpanam, jJAnopakaraNasya pramAdAt pAdAdisparzo bhUpAtanaM cetyAdirUpA 2 / utkRSTA tu niSThyUtenAkSaramArjanaM uparyupavezanazayanAdi, jJAnopakaraNe'ntikasthe uccArAdikaraNam, jJAnasya jJAninAM vA nindA pratyanIkatopaghAtakaraNa - muMtsUtra bhASaNaM cetyAdisvarUpA 3 / jaghanyA devAzAtanA vAsakumpikAdyAsphAlanazvAsavastrAJcalAdisparzAdyA 1 / madhyamA zarIrAdyazuddhyA pUjanam, pratimAbhUnipAtanaM cetyAdyA 2 / utkRSTA pratimAyAzcaraNazleSmasvedAdisparzanaM bhaGgajananAvahIlanAdyA ca 3 / ....... AzAtanAzcAtyantaviSayiNaH satatAviratA devA api devagRhAdau sarvathA varjayanti, uktaM hi - "devaharayaMmi devA, visayavisavimohiAvi na kyaavi| accharasAhiMpi samaM, hAsakkIDAi vi kuNaMti / / 1 / / " [ zrAddhadinakRtye gA. 124] etAzcAzAtanA jinAlaye kriyamANA na kevalaM gRhiNAmeva niSiddhAH, kintu yathAsambhava sAdhUnAmapIti jnyeym| yata uktam"AsAyaNA u bhavabhamaNakAraNaM iya vibhAviuM jaiNo / malamaliNutti na jiNamaMdiraMmi nivasaMti ii samao / / 1 / / " [ pravacanasAroddhAre 437] tti / ... sthApanAcAryAzAtanApi tridhA, tasyetastatazcAlanapAdasparzAdau jaghanyA 1, bhUmipAtanAvajJAmocanAdau madhyamA 2, praNAzanabhaGgAdAvutkRSTA 3 / evaM jJAnopakaraNavaddarzanacAritropakaraNasya rajoharaNamukhavastrikAdaNDakAderapi 'ahavA NANAitiga' iti vacanAdgurusthAne sthApyatvena vidhivyApAraNAdadhikA tadAzAtanA vrjyaa| yaduktaM mahAnizIthe- "avihIe niaMsaNuttariaM rayaharaNaM daMDaga vA paribhuMje cautthaM" [] iti / tena zrAddhaizcaravalakamukhavastrikAdervidhinaiva vyApAraNasvasthAnasthApanAdi kAryamanyathA dharmAvajJAdidoSApatteH / ( dharmasaMgraha TIkA bhAga-2, zloka-62, TIkA) 2. pothI bALe boLe jeha, parabhava mUrakha thAye teha; bhaNe gaNe de pothI dAna, parabhava nara te vidyAvAna. 15. (zivasAgarajI kRta jIvadayAnI sajjhAya) * jJAnopagaraNa pATI pothI, ThavaNI nokAravALI, teha taNI kIdhI AzAtanA, jJAnabhakti na saMbhAlI re prANI 3. ityAdika viparItapaNAthI jJAna virAdhyuM jeha, A bhava parabhava vaLI re bhavobhava, micchA mi dukkaDaM teha 2. prAzI0.4. ( upA. vinayaviSThaya kRta puNyaprAzanuM svatana, DhANa- 1 ) * klezanAzinI dezanA hita ANI re, bhAkhe zrI gururAja; suNo bhaviprANI re. jJAnaArAdhana sAcavo hi zravaNapaThanane kAje su0. 19. jJAna virAdhe je mane hi te parabhave manahINa su0 vacane jeha virAdhatA hi te mUMgA duHkhadINa su0. 20. kAyAthI je virAdhatAM hi0 tasa kuSThAdika roga su0 trividha virAdhana jJAnanI hi je mUrakha kare bhoga su0 (jJAnavibhasasUrika kRta paMthabhItithinuM stavana, DhANa-2 ) For Personal & Private Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakaraNadravyatIrtha 223 pApa lAge; kAraNa ke A badhAM guNapoSaka, guNasAdhaka sAdhano che. tenI sAthe game tema vyavahAra na karAya. tame saMsAramAM sagavaDiyuM jIvana jIvavA aDhaLaka pApanAM sAdhano bhegAM karyAM che, labAcAno pAra nathI, mALiyAM bharyAM haze; paNa tamArA gharamAM ArAdhanAnAM upakaraNono dukALa che. pApanAM sAdhanono ja vipula saMgraha karyo che. sabhA : upakaraNo rAkhIe to AzAtanA lAge ne ? sAhebajI H na rAkho to vadhAre AzAtanA lAge che. tamane pApamAM taraboLa rahevAmAM ja rasa che. khAvAthI gesa thAya che, pace topaNa jhADe javuM paDe che. are ! DokTaro paNa kahe che ke moTAbhAganA roga AhAra-pANIthI ja thAya che. to AhAra-pANI na lo to roga na thAya. mATe khAvA-pIvAnuM roganA DarathI choDavuM che ? nA, tene jIvanamAM jarUrI mAnyuM che. ArAdhanA jIvanamAM jarUrI nathI lAgatI. mATe AzAtanAnAM bahAnAM sUjhe che. jene pavitratAnuM mUlya samajAya tene pavitra jIvana jIvavAnAM sAdhano paNa game. vaLI ApaNane to A vArasAmAM ja saheje maLyuM che, tene oLakhatAM zIkho. upakaraNomAM 2helI guNasAdhakatA samajI zako to tamane upakaraNa paNa pUjya cokkasa lAgaze. 1ujamaNuM, caityaparipATI Adi evA jAhera prasaMgo che ke jemAM upakaraNone jAhe2 bahumAna sAthe darzanIya tarIke rajU karAya che. te parathI tenI pUjyatA samajavI joIe. sabhA : derAsara vadhAre pUjanIya ke pratimA ? sAhebajI H derAsara karatAM pratimA vadhAre UMcuM AlaMbana che; kAraNa ke zubhabhAvapoSakatA pratimAmAM vadhAre che. tethI ja pratimA mATe arpaNa kareluM dravya maMdiramAM vAparI zakAtuM nathI. pratimA maMdira karatAM vadhAre pUjanIya utkRSTa AlaMbana che, temAM maMdira karatAM kaI gaNI vadhAre bhAvavRddhi karAvavAnI tAkAta che. baMne pavitra AlaMbana che. jinamaMdirane dUrathI juo topaNa namaskAra karavAnA kahyA che; kAraNa ke te sthAna pavitra che, dharmanuM sthAna che, tyAM adharmanuM koI vAtAvaraNa nathI; chatAM prazamarasa jharatI, nirvikArI, saumya, zAMtamudrAvALI pratimA AtmAmAM je bhAvo pragaTAvI zake tevA bhAva pragaTAvavAnuM sAmarthya maMdiramAM nathI. hakIkatamAM tamAre jinazAsananAM pratyeka upakaraNonI khUbIo, tenI guNapoSakatA, ArAdhanAsahAyakatA, te te jayaNAmAM nimittarUpatA ane pavitra uddezono vistArathI abhyAsa karavA jevo che. te karazo to upakaraNapradAna dvArA paNa prabhue karelo ApaNA para upakAra samajAze, ane A vArasArUpa dravyatIrthane paNa bhaktithI avicchinna karavAnuM mana thaze. ******* *** ***** 1. nemijinezvara trigaDe beThA, paMcamI mahimA bole jI, bIjA tapa japa che ati bahoLA, nahi koI paMcamI tole jI; pATI pothI ThavaNI kavaLI, nokAravAlI sArI jI, paMcamInuM ujamaNuM karatAM, lahIe zivavadhU pyArI jI. 3. (paM. hetavijayajI kRta jJAnapaMcamInI stuti) For Personal & Private Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 upakaraNadravyatIrtha siddhaM siddhatthANaM, ThANamaNovamasuhaM uvagayANaM / maviING, JOI LiTIO| mavaLiOTTOM ||1|| (4Spatita prady{To zlojha-1) anaMta upakArI, anaMta jJAnI zrI tIrthaMkara paramAtmA mahAmaMgalakArI ane sarvotkRSTa evA A dharmatIrthanI sthApanA kare che. dravyatIrthamAM samyagdarzana-jJAna-cAritranAM AlaMbano ane upakaraNonI pradhAnatA : AsannabhavI jIvo bhavacakrane pAra pAmavA puruSArtha kare che, tyAre temane pAra pAmavA ratnatrayI ja zreSTha mArga che. A ratnatrayI AtmAmAM pragaTAvavA pAtra jIvone paNa sahAyaka sAdhana-sAmagrI jarUrI che. ratnatrayI svayaM bhAvatIrtha che, tethI mokSe javAnuM te mukhya upAdAnakAraNa che; paraMtu tene vikasAvavA nimittakAraNa dravyatIrtha pUrAM pADe che. tIrthaMkarasthApita dravyatIrthamAM paNa ratnatrayI pragaTAvavAnI utkRSTa sAdhana-sAmagrI che. tethI dravyatIrthamAM samyagdarzana, samyajJAna ane samyakyAritranAM AlaMbano ane tenAM ja upakaraNonI pradhAnatA che. ApaNe joyuM ke pavitra tIrthabhUmio, tIrtho, prAcIna pratimAo, prAcIna maMdiro, navI pratimAo, nUtana jinamaMdiro : A badhAM darzanazuddhi ke darzanAcAra pALavA mATenAM AlaMbano che. darzanaguNa na pragaTyo hoya to pragaTAvavAmAM, pragaTelA darzanaguNane nirmaLa-vizuddha karavAmAM A AlaMbano mahattvano bhAga bhajave che. tethI A darzanaguNanAM AlaMbano che. tenAthI darzanazuddhi meLavI zakAya che. te ja rIte lipibaddha zAstragraMtho ane tenA graMthAgAro samyajJAna pAmavAnA AlaMbanarUpa che. tamAre samyajJAna pAmavuM hoya, pAmelAne sthira-nirmaLa-vizuddha karavuM hoya, to A graMthonA vAMcana-zravaNa-grahaNa-ciMtana-manana-parAvartana AdithI te cokkasa thaI zake. tethI A zAstro samyajJAnaguNa pAmavAnAM zreSTha AlaMbana che. te ja rIte gaNadharo, pUrvAcAryo Adi guru bhagavaMtonI gurumUrtio, gurumaMdiro, gurupAdukAo cAritraguNane pAmavAnAM ke vikasAvavAnAM AlaMbano che. jainadharmamAM AtmAnA nirmaLa guNo ArAdhya che. saMkSepamAM AtmAnA sarva guNono samyagdarzana, samyajJAna ane samyakyAritramAM samAveza thAya che. tethI A zAsananuM parama ArAdhya tattva TUMkamAM ratnatrayI che. A zAsanamAM guNanI gUMthaNI vinAnuM koI ArAdhya tattva nathI. pavitra 1. siddhagiri e tIratha sAra, Abu aSTApada sukhakAra, citrakuTa vaibhAra, sovanagiri sameta zrIkAra, naMdIzvara vara dvIpa udAra, jihAM bAvana vihAra; kuMDala rucaka ne ikSukAra, zAzvatA azAzvatA caitya vicAra, avara aneka prakAra, kumati vayaNe ma bhUla gamAra, tIratha bheTe lAbha apAra, bhaviyaNa bhAve juhAra. 2. (saMghavijayajI kata neminAtha jina stuti) For Personal & Private Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakaraNadravyatIrtha 225 guNone athavA guNamaya vyaktitvane ja jIvaMta bhAvatIrthamAM lIdhuM. ahIM guNarahita vyaktinI pUjA-upAsanA ja nathI. anyadharmamAM gAya, nAga, vaDa, pIpaLA, pANI, agni AdinI pUjA darzAve che. tyAM ArAdhyatattvanAM koI cokkasa dhoraNa nathI. pUjya kone manAya ? pUjyatAnA mApadaMDarUpe zuM jarUrI che ? tenI koI spaSTatA nathI. gAya jIvaMta che, jaDa nathI; paraMtu jIvatI gAya ke jIvato nAga pAmara pazu che, bhUkha-tarasa Adi duHkhathI trasta che, bhaya-asalAmatInA othAra nIce jIve che. manuSyathI paNa tuccha, duHkhI, doSamaya jIvana jIve che; topaNa pUjAne pAtra bane te tarkasaMgata nathI. duniyAnA aneka dharmomAM pUjApAtranAM DhaMga-dhaDA vagaranAM dhoraNo dekhAze; temAM eka ja kAraNa che ke A jagatanuM sAcuM pavitra tattva zuM, teno cokkasa nirNaya karyA vinA ArAdhyatattva rajU karAyuM che. A aMge jainadharmanI cokasAI dAda mAMge tevI che. jenazAsana pahelAM pavitra guNo ane e guNonI vyaktimAM hAjarIrUpe khAtarI karIne ja ArAdhyatattva darzAve che. tethI A zAsananuM ArAdhyatattva nirbheLa che. vaLI jIvaMtamAM guNano Agraha rAkhe, ane jaDamAM guNanI sAdhanatAno Agraha rAkhe, tethI ahIM AlaMbano ke upakaraNorUpa dravyatIrtha paNa samyagdarzanasamyajJAna-samyakyAritrarUpa bhAvatIrthanI AdhArazilAe racAyuM che. ApaNane je dharmatIrtha maLyuM che tenuM A mukhya mALakhuM samajAvuM joIe. prabhue upadeza dvArA pradhAnatAthI ratnatrayIrUpa mokSamArga prakAzyo, pragaTAvyo, vahAvyo; je bhAvatIrtha che; ane tene anurUpa ja AcAra, AlaMbana, upakaraNo ApyAM. A ja mokSano rAjamArga che. pAtra jIvone mokSe pahoMcADavA, mokSamArganI kramika sAdhanA karAvavA, sahAyarUpe prAraMbhamAM AlaMbanaupakaraNo paNa joIe ja. te sarva bharapUra pramANamAM A zAsanamAM janme tene sahajatAthI maLI jAya. tIrthakaroe dharmatIrtha sthApIne lAyaka jIvone mokSamArganI upAdAnakAraNarUpe ane nimittakAraNarUpe bharapUra sAmagrI ApI. vaLI, vyavasthA evI karI ke peDhI-dara peDhI saMkrAMta thAya, jenA prabhAve temanA sthApelA tIrthathI asaMkhya ane paraMparAe anaMta jIvo tare. A jagatamAM kalyANano mArga sadA vaheto rahe, avicchinnapaNe cAlu rahe, A tIrthakarono parama upakAra che. vaLI, mALakhAmAM aNIzuddhatA paNa eTalI che ke koI bheLaseLa kALAMtare paNa zakya nathI. tame eka me eka AlaMbana, eka AcAra ke eka upakaraNa evuM nahi batAvI zako ke jemAM samyagdarzana, samyajJAna ke samyakyAritranA poSaka guNa samAyelA na hoya. je ArAdhyatattvane pAmavAmAM nimittakAraNa, sahAyaka sAdhana na bane tene AlaMbana-adhikaraNamAM lIdhela ja nathI. A samajAya to maLelAnI kadara thAya. atyAre tamane appreciation (kadara) nathI. muhapatti jotAM thAya ke AvuM jayaNAnuM sAdhana bIje nahIM maLe ? caravaLo jotAM upakaraNa zodhanAranA jJAna pratye bahumAna thAya ? darekanI vizeSatA alaukika che. sabhA : A badhAM upakaraNo zAzvata hoya ke AkAra vagere badalAya ? sAhebajI : dezakALa pramANe thoDuM badalAya. 22 tIrthakaronA sAdhu pacaraMgI vastra paNa For Personal & Private Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 upakaraNadravyatIrtha upakaraNa tarIke rAkhatA, sapheda ja rAkhe tevo niyama nahIM, jyAre vIraprabhunA sAdhu upakaraNa tarIke sapheda vastra ja rAkhe; chatAM upakaraNa tarIkenA vastranA mULabhUta concept badalAya nahIM. lokamAM maryAdApAlana, dharmadehanuM rakSaNa, jayaNAmAM sahAya Adi uddezathI ja 22 tIrthakaranA sAdhuo paNa vastra rAkhatA, ane vIraprabhunA sAdhuo paNa te ja uddezathI vastra rAkhe. tethI upakaraNano mULabhUta khyAla badalAto nathI; thoDAM AkAra, raMga, saMkhyA Adi badalAI zake. jema mahAvrato cAra ane pAMca, te paNa saMkhyAmAM AMkaDAno phera che, marmamAM taphAvata nathI. sabhA H atyAre sapheda vastro sivAya koI upayoga nathI karatA ? sAhebajI : vIrazAsanamAM utsargathI sAdhue sapheda vastra vAparavAnAM che. kAraNavazAt amArA vaDIloe paNa pILAM vastra paherelAM. avasare avasare sthAnakavAsI, digaMbarothI judA paDavA paNa upakaraNomAM amuka pheraphAro karavA paDelA che; chatAM temAM upakaraNanI upakaraNatA badalAtI nathI. je jJAna-darzana-cAritranuM cokkasa sAdhana bane tene ja upakaraNa tarIke apanAvavAnuM che. A zAsanano AdithI aMta sudhIno Akho vyavahAra-mALakhuM-vyavasthA-sAdhanasAmagrI-upadeza juo to tamane khyAla Avaze ke kyAMya guNa sivAya bIjI vAta nathI. nirbheLa satya, nirbheLa dharma Takyo hoya to te tIrthakaronA zAsanamAM ja Takyo che, tevuM atyAre paNa dAvA sAthe kahI zakAya. cetana vastumAM guNa na hoya to te pUjya nathI, jaDa vastu guNanuM sAdhana na hoya to te pUjya nathI. ApaNe game tene pUjanIya mAnavA taiyAra nathI, ane game tene pavitra AlaMbana mAnavA paNa taiyAra nathI. tethI ja dravyatIrtha svarUpa AlaMbanomAM paNa evI cokasAI rAkhI che ke jaDa AlaMbano paNa pUjanIya kakSA pramANe guNonI abhivyakti kare. jema ke pUrNa paramezvaranI pratimA AkAramAM paNa pUrNatA abhivyakta kare mATe siddha avasthA ja rajU karAya che. te pahelAMnI tamAma sAdhaka avasthAo game teTalI guNamaya hoya, topaNa tevI mUrtinI pUrNa paramezvara tarIke prANapratiSThA karAtI nathI. Ama to tIrthakaro aMtima bhavamAM janme tyArathI kevalajJAna pAmI samavasaraNamAM bhAvatIrthakara tarIke birAjamAna thAya tyAM sudhInI tamAma avasthAo pavitra, pUjanIya che; chatAM paNa temAMnI eke avasthA mUrtimAM kaMDArI nathI, kAraNa ke te tamAma avasthAo uttama sAdhaka avasthAne sUcavanArI che, siddha avasthAne nahi. jinazAsanano zuddhatAno eTalo Agraha che ke guNanI dRSTie jarA paNa kacAza Ave tevuM AlaMbana nahIM svIkAre. bhagavAne sADA bAra varSa sudhI ugra sAdhanA karI tenI ke samavasaraNasthita pravacanamudrAvALI mUrti eka paNa nathI, kema ke te avasthAo paNa apUrNa che. are ! mUrtimAM cakSu biDAyelAM hoya tevI dhyAnastha mudrAne paNa apUrNa kahI che. tethI digaMbarapratimA ke buddhapratimA paNa apUrNa avasthAne abhivyakta kare che. siddhane kadI dhyAna na hoya. dhyAna e dhyeya bAkI che tenI nizAnI che. apUrNa jJAna ke apUrNa siddhi vinA paramezvarane paNa dhyAna na saMbhave, ane je apUrNa che tene paramezvara tarIke pUjavA jainazAsana taiyAra nathI. vicAra karo ke jaDa AlaMbanamAM paNa guNanI For Personal & Private Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakaraNadravyatIrtha 227 cokkasa abhivyaktino Agraha keTalo che ! jinapratimA dravyatIrtha che, jIvaMta bhAvatIrtha nathI; chatAM temAM paNa eTalI cokasAI che ke bheLaseLa cAle ja nahIM. sabhA : sImaMdharasvAmI bhAvatIrthakaranI pratimA derAsaramAM hoya che ja ne ? sAhebajI : emanI pratimA paNa maMdiromAM siddhaavasthAnI che. bhagavAna hAlamAM vicare che te vicaraNa avasthAnI pravacanamudrAvALI eka paNa pratimA nathI. duniyAnA bIjA dharmomAM Izvarane game te avasthAmAM rajU karAya che, ane game te svarUpe paramezvara tarIke pUjAya che, tevuM jainazAsanamAM nathI. tIrthakarono mahimA gAIe, tema temanI paNa paramezvara tarIkenI pratimA to pUrNaavasthAnI ja svIkArIe. sabhA : ghaNI jagAe UbhI pratimAo paNa hoya che ja ne ? sAhebajI : hA, tIrthaMkaro be mudrAmAM ja nirvANa pAme che : (1) kAussagnamudrA ane (2) padmAsanamudrA. tethI A be mudrAnI ja dhyAnazUnya pUrNa vikasita avasthAnI pratimA ja hoya che. A AlaMbanonI cokasAIno zreSTha namUno che. sabhA : guru bhagavaMtanI apUrNa hovA chatAM pratimA hoya, to te ja bhavamAM pUrNa bananAra tIrthakaronI apUrNa avasthAnI pratimA kema nahIM ? sAhebajI : aMtima bhavanAM tIrthakaranI cyavana, janma Adi tamAma avasthAonAM AlekhAyelAM ke kaMDArelA citro darzanIya che; paraMtu paramezvara tarIke prANapratiSThA to pUrNa evI nirvANa avasthAne ja karAya. guru, pratimAmAM paNa paramezvara tarIke pUjAvAnA nathI; jyAre tIrthakarone jinamaMdiromAM pratiSThita karI pUrNa paramezvara tarIke rajU karAya che, tethI temanI mUrtimAM apUrNatA na cAle. deva ane guru baMne pUjya che, paraMtu paramezvara karatAM gurupada nIcuM che. guru sAdhaka che te vAta spaSTa che, jyAre Izvara adhUrAvALI vyakti na hoya. tethI koIne paNa IzvararUpe rajU karavA hoya to temanI mudrA pUrNa avasthAnI ja joIze. are ! gautamasvAmI ke sudharmAsvAmI gurupadamAM che, ane te ja bhavamAM sAdhanA pUrNa karI mokSe gayA che, siddha thayA che. tethI temanI baMne avasthAnI mUrti karI zako cho; paraMtu jyAre siddha avasthAnI mUrti rajU karo tyAre gautamasvAmI paramezvara tarIke pUjAya, ane gurumudrAnI pratimAM rajU karo tyAre bhagavAnanI pUjA pachI ja guru tarIke temanI pUjA karI zakAya. are ! siddhAcala para puMDarIkasvAmInI pratimA dAdAnI sAmenA jinAlayamAM mULanAyaka tarIke birAjamAna che, ane bAjumAM AdIzvara bhagavAna Adi tIrthakaronI paNa pratimAo che. hakIkatamAM te prabhunA gaNadhara hovA chatAM siddhaavasthAnI mudrA karyA pachI te IzvarapadamAM ja birAjamAna thAya che. tethI tIrthakaronI pratimAo sAthe mULanAyaka tarIke paNa sthApI zakAya che; kAraNa ke arihaMta ke siddha tamAma siddhaavasthAmAM ja 1. siddha avasthA kahIe eha, paryakAsana beThA jeha; kAussagga rahyA teha. 46 (jJAnavimalasUrijI kRta jinapUjAvidhinuM stavana, DhALa-4) For Personal & Private Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 upakaraNadravyatIrtha pUrNa bane che. te avasthAmAM rahelAmAM pUrNa samAnatA che, UMca-nIcano guNonI dRSTie koI taphAvata nathI. siddho sahu pUrNa ja che. tethI tIrthaMkaranI ke gaNadharanI pUrNa avasthAnI pratimAmAM koI asamAnatA nathI. sabhA : AMgI racatI vakhate rAjyAvasthA Ave ne ? sAhebajI : te to pUrNa paramezvaranI siddha avasthAnI pratimA upara karAtI bIjI avasthAnI bhAvanA che. e to snAtra avasare cyavana, janma ke abhiSeka avasthAnI bhAvanA paNa karAya ja che. are ! pAMce kalyANakanI bhAvanA mUrti para aMjanazalAkA vakhate karIe ja chIe. parikaranI racanA paNa bhAvatIrthakaranI bhAvanArUpa che. A duniyAmAM AvA guNone abhivyakta karatAM vizuddha AlaMbano dIvo laIne zodhavA jAo topaNa nahIM maLe. A dravyatIrthane paNa mAmUlI samajatA nahIM. sarakhAvazo to khyAla Avaze ke AvuM mALakhuM bIje kyAMya nathI. sUMDhavALA, tIrakAmaThAvALA, bAjumAM strI vagere kAmanAM cihno hoya tevI mudrAvALAnI paNa paramezvara tarIke pUjA te te dharmomAM pracalita che. mudrA, AkAra ke bhAvonAM koI ThekANAM ke dhArA-dhoraNa nathI. ahIM pUjya, pUjanIya AlaMbano, pUjAnAM upakaraNo ane pUjanIya pratyenAM vidhi-vidhAno, tamAmanAM cokkasa dhArAdhoraNa che. AkhuM mALakhuM ja pavitra guNonA vikAsanA lakSyathI goThavyuM che. tethI jainadharmamAM ghAlamela zakya nathI. bhAvatIrtha ane dravyatIrthanA vibhAgonI nakkara pAyA para racanA che. koIne navuM upakaraNa 1. jina pUjaMtA citta dharo, eha avasthA tIna; chabasthA ne kevalI, siddhasvarUpa adIna. 39. chamasthAnA traNa prakAra, janma rAjya zramaNya udAra; bhAvike tima sAra, iMdra uchaMge lie jima suragiri; kalaza dharI rahe jiNa pare suravara, zira upare nIra ThavaMta. 40 jiNa velAe kIje pakhALa, nirmaLa nIre kalaze vizALa; janmAvasthA sAra, caMdana kezarane ghanasAra, puSpa caDhAve jeNI vAra, rAjyavasthA sAra. 41. kezarahita zira mukha pekhIje, zramaNyAvasthA jANIje; sAdhupaNuM bhAvIje, jinamukha nirakhI rIjhe. bIjI avasthA kevalIkerI, cauvidha sura rahe jinane gherI; vAje bhugala bherI. 42. prAtihAraja ATha birAje, koDIgame tihAM vAjAM vAje; vayarAdika savi bhAje. rUpya hema maNi traNa gaDha sohe, traNa bhuvananAM manaDAM mohe; parakhadA dazadoi bohe. 43. caumukha cauvidha dharma prakAze, bAra chatra rahe adhara AkAze, covIsa cAmara khAsa. ubhaya pAse kaMkeli udAra, kusumavRSTi suramAlA dhAra; dharmadhvaja tihAM cAra. 44. sahasajoyaNano tasa vistAra, pAdapITha siMhAsana sAra; atizaya trIza ne cAra. sura amarI vALe tihAM aMga, amarakumara kare nATaka caMga; bhAva adhika manaraMga. 45. sattara bheda jaba pUjA kIje, kevalI avasthA ima bhAvIje; samakitanuM phaLa lIje. siddha avasthA kahIe eha, paryakAsana beThA jeha; kAussagga rahyA teha. 46 (jJAnavimalasUrijI kRta jinapUjAvidhinuM stavana, DhALa-3) * bhAvejja avatthatiyaM, piNddtth-pytth-ruuvrhiyttN| chaumattha-kevalittaM, muttattaM ceva tssttho||217 / / (jJAtisUrinA viracita retyavaMdanamImALa) * bhAvijja avatthatiyaM, piNddtth-pytth-ruuvrhiyttN| chaumatthakevalittaM, siddhattaM ceva tssttho||11|| (vevendrasUrinI viravata tyavaMdranAtha) For Personal & Private Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - - - - - - upakaraNadravyatIrtha 229 goThavavuM hoya to pahelAM sthApita karavuM paDe ke A darzanaguNa, jJAnaguNa ke cAritraguNa zemAM poSaka banaze. traNemAM nakAmuM hoya to rAkhavAnI ja nA che. goTALA karavAnI kyAMya jagA ja nathI. nAnuM chidra hoya to moTuM chIMDuM pADo ne ? tethI khAsa bhalAmaNa che ke jinazAsananA dareka upakaraNanI vizeSatA jANavA, samajavA jevI che. sabhA : upakaraNamAM koI krama kharo ? sAhebajI H darzana-jJAna-cAritrarUpe ja krama che. jinamaMdiramAM kesara ghasavAno orasiyo, cAmara, chatra, paMkho, pUMjaNI, morapIMchI, kaLaza, thALI, vADakI, dIvo, dhUpadAnI Adi tamAma darzananAM upakaraNo che. jinabhaktimAM vaparAtAM A upakaraNo tamArA darzanaguNanAM poSaka che. tamArA hRdayamAM jinezvaradeva pratye bhakti, bahumAna, vinayane pragaTa karavA, pUjAno upacAra karavA A jaDa sAdhano paNa sahAyaka sAmagrI che. tethI te darzanaguNapoSaka upakaraNo che. joke darekanI vizeSa guNapoSakatA judI-judI che, te tenA upayoga, uddeza ane vidhiothI samajAya. A upakaraNone paNa tamAre hAtha joDavAnA che, page lAgavAnuM che. tenI avagaNanA, AzAtanA TALavAnI che; kAraNa ke te guNanI vRddhimAM sahAyaka sAdhana che. sahAyakano upakAra svIkArI RNarUpe sadyavahAra darzAvyo che. te ja rIte jJAnanA upakaraNamAM pATI, pothI, ThavaNI, kavaLI, sApaDA, sApaDI, oLiyA, dastarI, vahI, kalama, pena, pensila, kAgaLa, dAbaDA Adi che. A badhAM samyajJAna pAmavAmAM ane pAmelAne sthira karavAmAM sahAyaka sAdhana-sAmagrIrUpa che. tethI teno paNa upacAravinaya karavAno. je ratnatrayInuM poSaka nathI tenuM jinazAsanamAM kyAMya sthAna nathI : te rIte ja cAritranAM upakaraNo ogho, muhapatti, pAtarAM, pUMjaNI, dAMDo, daMDAsaNa, Asana, 1. navamuM sthAnaka darzanapadanuM dhyAe ho lAla ke padanuM "namo daMsaNa(ssa)' karI jApa ke pApa palAie ho lAla ke pApa paNa athavA saDasaTha logassane ciMtIe ho lAla loga suguru sudeva sudharma e darzanamaMtIe ho lAla e darzana0. 43. darzananA upagaraNa vadhAro bahu pare ho lAla vadhAro) niHzaMkAdi doSa nivArI citta dharo ho lAla nivArI, jima harivikramabhUpa jineMdrapadavI lahe ho lAla jineMdraDha darzanathI vaLI jJAnacAritra guNa gahagahe ho lAla cAritra) 44. (jJAnavimalasUrijI kRta vIzasthAnakatapanuM stavana, DhALa-4) 2. jaLakasa masaru ne pAThAM mAla, pUjIe pothI ne jJAna vizAla, ThavaNI saheja saMbhAla; vaLI pUjA kIje guru aMge, saMvatsarIdina manane raMge, bArasA suNo eka aMge; (bhAvalabdhisUrijI ma. sA. kRta paryuSaNanI stuti, gAthA-4) - nemi jinavara diye dezanA, bhavi paMcamI karo ArAdhanA; paMca pothI ThavaNI vIMTAMgaNA, dAbaDI japamAlA thApanA. 3. (paM. padyavijayajI kRta neminAtha jina stuti) For Personal & Private Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 upakaraNadravyatIrtha saMthAro, uttarapaTTo, caravaLo, kaTAsaNuM, kaMdoro Adi che. AtmAmAM cAritraguNane pragaTAvavAnI kriyAo karavAmAM A sAdhano sahAyaka che. ahIM darzana-jJAna-cAritranA uddezathI ja badhI vAta che. hakIkatamAM ratnatrayIpradhAna ja zAsana che. darzanaguNa, jJAnaguNa ane cAritraguNanI ja ahIM bolabAlA che. tenA anusaMdhAna vinAnuM koI mahattva ja nathI. gItArtha guru paNa ratnatrayI dhAraNa kare che, tethI temano mahimA che. zAstro ratnatrayIno zreSTha mArga darzAve che, tethI zAstrano mahimA che. zrIsaMgha paNa A guNono sAco AdhAra che, mATe zrIsaMghano mahimA che. dharmAnuSThAno paNa ratnatrayInA bhAvothI vaNAyelA che, tethI ja te tAraka che. AlaMbano ke upakaraNo paNa ratnatrayInAM poSaka-pUraka nimitto che, tethI ja temano mahimA che. jinazAsanamAM anupama guNapoSakatA che. ArAdhyatattva, ArAdhanAnI vidhio, ArAdhanAno AcAra, ArAdhanAnA bhAvo ane ArAdhanAnI sAmagrI badhuM ja guNapoSaka che. je guNapoSaka na hoya tenuM A zAsanamAM jarAya sthAna nathI. jene AtmAnA guNa nahIM game, tene A zAsana kadI gamavAnuM nathI. prabhunA dharmatIrthamAM praveza ja guNAnurAgI banyA vinA thato nathI. AtmAnA tamAma zuddha guNo saMkSepamAM A traNamAM samAya che. jene AdhyAtmika guNomAM rasa paDe, je AdhyAtmika guNono icchuka bane, te ja prabhunA anuzAsanamAM pravezavA lAyaka che. 1upamitimAM Ave che ke saMsArI jIva dramakamAM guNAnurAga pragaTavAthI jinazAsanarUpI mahelanA guNakArI aizvarya-vaibhavane joIne e cakita thaI gayo. tamane jema amerikA ke perisanI moTI hoTala athavA ahIMnI tAja ke oberoyamAM mokalyA hoya to tamArI AMkho biDAyelI rahe ke TIkI-TIkIne joyA ja karo ? tyAMnuM pharnIcara, bhogasAmagrI joIne tamArI AMkhonI tarasa chipAya nahIM. tema zAstra kahe che ke jenAmAM sAco guNAnurAga hoya te dharmatIrtha ane tenA vibhAgonuM guNakArI aizvarya joIne Azcarya pAme. tene jinazAsananuM vAtAvaraNa navuM ja lAge. ahIM kAMIka adbhuta che, AzcaryakArI che, ema joI joI harakhAyA kare. bodhibIja 1. yathA ca tasya kathAnakoktasya tAtparyavazena labdhacetasaH sato hRdayAkUtaiH parisphuritaM yaduta yadetadrAjamandiraM sakalAzcaryadhAmA'sya svakarmavivaradvArapAlasya prasAdena mayA'dhunA dRzyate lagnaM, nUnametanna mayA kadAcid dRSTapUrvaM prApto'hamasya dvAradeze bahuzaH pUrvaM, kevalaM mama mandabhAgyatayA ye'nye dvArapAlAH pApaprakRtayastatrAbhUvaMstairahaM prAptaH prAptaH kadarthayitvA nirdhATita iti, tadetatsarvaM jIve'pi samAnaM, tathAhi bhavyasya pratyAsannabhaviSyadbhadrasya kathaJcidupalabhya sarvajJazAsanamaviditatadguNavizeSasyApi mArgAnusAritayA bhavatyevaMvidho'bhiprAyaH, yaduta - atyadbhutamidamarhaddarzanaM, yato'tra tiSThanti ye lo sarve'pi suhRda iva bAndhavA ivaikaprayojanA iva samarpitahRdayA ivaikAtmakA iva parasparaM varttante / tathA'mRtatRptA iva nirudvegA iva nirautsukyA iva sotsAhA iva paripUrNamanorathA iva samastajantusaMghAtahitodyatacetasazca sakalakAlaM dRzyante, tasmAtsundaramidamadya mayA vijJAtaM, na pUrvaM vimarzAbhAvAt / anyaccAyaM jIvo'nantavArA: (rAn. pra. ) granthipradezaM yAvatprApto na cAnena tadbhedadvAreNa kvacidapi sarvajJazAsanamavalokitaM, yato rAgadveSamohAdibhiH krUradvArapAlakalpairbhUyo bhUyo nirasta iti etAvatAM'-zenedamupadarzitaM, na punastasyAmavasthAyAmamuM vibhAgamadyApyayaM jIvo jAnIte cintayati vA / (35miti prastAva-) For Personal & Private Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 upakaraNadravyatIrtha AvyuM ke nahIM tenI A nizAnI che. bodhibIja pAmelAne zAsananuM guNarUpI aizvarya joI apUrvaprAptino harSa thAya. apUrva eTale duniyAmAM koIne nathI maLyuM, anaMtA bhavomAM mane paNa nathI maLyuM, tevuM A anupama maLyuM che, tevo bahumAnabhAva harSa upajAve. tamane Avo harSa nathI dekhAto tenuM kAraNa guNanA dhoraNathI zAsanane oLakhyuM nathI. te karavuM jarUrI che. upakaraNarUpa dravyatIrthanA paNa bahumAna, bhakti lakSyamAM laI, tenI jIvanamAM AzAtanA na thAya te rIte teno ArAdhanAmAM upayoga karavo jarUrI che. Ama to aticAramAM A upakaraNonI AzAtanA aMge micchA mi dukkaDa pratikramaNamAM tame paNa Apo ja cho. jema ke jJAnAcAranA aticAramAM bolo cho ke "jJAnopagaraNa pATI, pothI, ThavaNI, kavaLI, navakAravALI, sApaDA, sApaDI, dastarI, vahI, oliyA pramukha pratye paga lAgyo, thuMka lAgyuM, ghUMke karI akSara mAMjyo.". te rIte darzanAcAranA aticAramAM paNa bolo cho ke "biMba pratye vAsakuMpI dhUpadhANuM kaLaza taNo Thapako lAgyo..". Ano artha e che ke tenA pratye paNa pUjya vyavahAra jALavavAno che, ane AzAtanA nivAraNa karavAnuM che. dravyatIrthane TakAvanAruM dharmadravya paNa pavitra che, pUjanIya che : sabhA : jIrNa upakaraNonuM zuM karavuM ? sAhebajI : yogya rIte padharAvI devAM. zAstramAM khaMDita mUrti AdinA visarjananI vidhi paNa darzAvela che. je upakaraNo upayogayogya nathI rahyAM tenuM AzAtanA na thAya te rIte visarjana karavuM jarUrI che. A dravyatIrthanA AlaMbana ane upakaraNa baMne vibhAgo hajAro-lAkho varSo sudhI TakI rahe, 1. mana vaca kArya dhana vastra ne bhUmikA, pUjA upagaraNa zuddhi sAtanI e; sAcave pAcave kaThinanijakarmane, bhavikajana siddhisAdhana bhaNIe. 17 (jJAnavimalasUrijI kRta jinapUjAvidhinuM stavana DhALa - 2) 2. "rva deva-jJAna-sAghAra drivyApa rudravyastha vastrapautrArvinAze tadupekSAthAM 2 madayAzAtanA kUve"ceiadvvvinnaase, isighAe pavayaNassa uddddaahe| saMjaicautthabhaMge, mUlaggI bohilaabhss||1|" [sambodha pra. devA. 105] vinAzo'tra bhakSaNopekSaNAdilakSaNaH / zrAvakadinakRtyadarzanazuddhyAdAvapi- "ceiadavvaM sAhAraNaM ca jo duhai mohiamiio| dhammaM ca so na yANai, ahavA baddhAuo nre||1||" [sambodha pra. de. 107] caityadravyaM prasiddhaM, sAdhAraNaM ca caityapustakApadgatazrAddhAdisamuddharaNayogyaM RddhimacchrAvakamIlitam, ete dve yo druhyati vinAzayati dogdhi vA vyAjavyavahArAdinA tadupayogamupabhuGkta ityrthH| "ceiadavvaviNAse, taddavvaviNAsaNe duvihbhee| sAhu uvikkhamANo, aNaMtasaMsArio hoi||1||" [sambodha pra. de. 106] caityadravyaM hiraNyAdi tasya vinAze, tathA tasya caityasya dravyaM dArUpaleSTakAdi tasya vinAzane vidhvaMsane, kathaMbhUte? dvividhe yogyAtItabhAvavinAzabhedAt, tatra yogyaM navyamAnItam, atiitbhaavlgnotpaattitm| athavA mUlottarabhedAvividhe, tatra mUlaM stambhakumbhAdi, uttaraM tu cchAdanAdi, svapakSa-parapakSakRtavinAzabhedAdvA dvividhe, svapakSaH sAdharmikavargaH, parapakSo vaidharmikalokaH, evamanekadhA dvaividhym| atrApizabdasyAdhyAhArAdAstAM zrAvakaH, sarvasAvadhavirataH For Personal & Private Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 upakaraNadravyatIrtha sAdhurapyaudAsInyaM kurvANo dezanAdibhiranivArayannanantasaMsAriko bhaNita iti vRttiH|" nanu tridhA pratyAkhyAtasAvadyasya yatezcaityadravyarakSAyAM ko nAmAdhikAraH iti ceducyate, rAjAdeH sakAzAdgRhagrAmAdyAdezAdinA'bhyarthya navyamutpAdayato yaterbhavati bhavaduktadUSaNAvakAzaH, paraM kenacidyathAbhadrakAdinA prAgvitIrNamanyadvA jinadravyaM vilupyamAnaM rakSati, tadA nAbhyupetArthahAniH, pratyuta dharmapuSTireva, jinAjJArAdhanAt, Agame'pyevameva, yadAha- "coei ceiANaM, khittahiraNNe a gaamgovaaii| laggaMtassa u jaiNo, tigaraNasohI kahaM nu bhave? / / 1 / / bhaNNai ittha vibhAsA, jo eAi sayaM vimggijjaa| tassa na hoi visohI, aha koi harijja eaaii||2|| tattha karaMtu uvehaM, sA jA bhaNiA u tigrnnvisohii| sA ya na hoi abhattI, tassa ya tamhA nivaarijjaa||3|| savvatthAmeNa tahiM, saMgheNa ya hoi laggiav tu| sacarittacarittINa ya, savvehiM hoi kjjNtu||4||" iti| vyavahArabhASye'pi- "ceiadavvaM gihNattu, bhuMjae jo u dei saahuunnN| so ANAaNavatthaM, pAvai liMtovi diNtovi||1||" iti| devadravyabhakSaNarakSaNavardhaneSu yathAkramaM phalAni yathA- "jiNapavayaNavuTTikaraM, pabhAvagaM naanndNsnngunnaannN| bhakkhaMto jiNadavvaM, aNaMtasaMsArio hoi||1||" [shraaddhdinkRtye-142]| jiNapavayaNatti sati hi devadravye pratyahaM caityasamAracana-mahApUjAsatkArasaMbhavaH, tatra ca prAyo yatijanasaMpAtaH, tavyAkhyAnazravaNAdezca jinapravacanavRddhiH / evaM jJAnAdiguNAnAM prabhAvanA cetyarthaH / jiNapavayaNavuDkiraM, pabhAvagaM naanndNsnngunnaannN| rakkhaMto jiNadav, parittasaMsArio hoi||2|| [sambodhaprakaraNe 98, zrAddhadinakRtye 143] parittittI (parittattI??) parimitabhavasthitiH / jiNapavayaNavuDDikaraM pabhAvagaM naanndNsnngunnaannN| vu(va)TuMto jiNadavvaM, titthayarattaM lahai jiivo||3|| [zrAddhadinakRtye 144, sambodhaprakaraNe 97] vRddhiratra samyagrakSaNapUrvA'pUrvadhanaprakSepAdito'vaseyA vRddhirapi kuvyApAravarja sadvyavahArAdividhinaiva kaaryaa| yataH"jiNavaraANArahiaM, vaddhAraMtAvi kevi jinndvvN| buDaMti bhavasamudde, mUDhA moheNa annaannii||1||" [sambodha pra. devAdhi. 102] / (dharmasaMgraha bhAga-2, zloka-62, TIkA) (noMdhaH- A viSayamAM adhika jANavAnI icchAvALAoe zloka-12 nI pUrNa TIkA jovI.) * karI siddhAcala yAtra, pokhAM bahuvidha pAtra, upAzraya poSadhazAlA, viracAvai dAnasAlA. 11. uddhare dIna ne dukhIA, zakate kIdhA te sukhIA, nija dhana ThAme ThAme Ape, tIratha sahAyane thApe. 12. zrI zetruMja giranAri, tima valI dharaNavihAra, dIvabaMdIrane gaMdhAra, dhananA virace vihAra. 13. (zanavibhArita tIrthamAlAyAtrA stavana, DhANa-5) * kAmi ThAmi valI ehanI karaNI, dharmakaraNI kima kahIi jI, zrI jinazAsana zobhAkArI, ehavA zrAvaka lahii jI. 1. sAte khetre nija dhana sAdhI, sAdhyA tiNi paraloka jI, saMprati khaMbhanayara mAMhi pragaTe, dekhI hAse so(r). 2. (navimasUri tIrthabhAlAyAtrA stavana, am-7) mahisANa rAjanagara pramukhe suva, zrI jinakerAM ThAma sAi, praNamI premaI pohatalAM su0, sUrata baMdira nAma sA0. 77. vidhisya cha rI pAlatAM su0, Sase karI yAtra sAva jJAnavimalasUri sAthacuM su0, vaMdI saphala kare gAtra sA0. 78. sAta khetrai vitta vAvatA su0, ucita pramukha kare dAna sAva zAsana zobhA dAkhavI su0, nija vacananuM rAkhyuM mAma sA0. 79. ThAma ThAma pari bhAvinA su0, pUjA sattara prakAra sAi devadravya vRddhi dAkhatA sU0, saphala karyo avatAra sA0. 80 saMvata sattara paMcAvane sA0, sakala manoratha siddha sA0 jeSTha zukla dazamI hine su0, me tIratha 2yn| 14 sA0. 81. (jJAnavimalasUrijI kRta tIrthamAlAyAtrA stavana) * jiNabhavaNabiMbaputthaya, saMghasarUvesu sttkhittesu| vaviaMdhaNaM pi jAyai, sivaphalayamaho aNaMtaguNaM / / 20 / / (devendrasUri viracitam dAnakulakam) For Personal & Private Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakaraNadravyatIrtha 233 * paatrebhyo'shnpaanaadidhrmopgrhdaantH| karoti tIrthAvyucchittiM, prApnoti ca paraM pdm||186|| (triSaSTizalAkApuruSacaritra parva-2, sarga-1) * zrAti dharmazrutau zraddhAM, vapate kssetrsptke| karoti zuddhamAcAraM, zrAvako niravAci saH / / 190 / / (paM. sumativijaya gaNi kRtA upadezakalpavalliH ) * AyAsazatalabdhasya, prANebhyo'pi garIyasaH / dAnamekaiva vittasya, gatiranyA vipattayaH / / 265 / / kSetreSu saptasu vapan, nyAyopAttaM nijaM dhnm| sAphalyaM (saphala) kurute zrAddho, nijayordhanajanmanoH / / 266 / / (cAritrasuMdaragaNi viracita AcAropadeza varga-6) * vyAje syAdviguNaM vittaM, vyavasAye cturgunnm| kSetre zataguNaM proktaM, pAtre'nantaguNaM bhvet||250 / / caityapratimApustakavedazrIsaMghabhedarUpeSu / kSetreSu saptasu dhanaM, vaped bhuuriphlaaptye||251|| caityaM yaH kArayeddhanyo, jinAnAM bhktibhaavtH| tatparamANusaMkhyAni, palyAnyeSa suro bhvt||252|| yatkAritaM caityagRhaM, tisstthedyaavdnehsm| sa tatsamayasaMkhyAni, varSANi tridazo bhvet||253|| suvarNarUpyaratnamayIM, dRssllekh(py)myiimpi| kArayedyo'rhatAM mUttiM sa vai tIrthaMkaro bhvet||254|| aGguSThamAtrAmapi, yaH pratimAM prmesstthinH| kArayedApya zakratvaM, sa labhetparamaM pdm||255|| dharmadrumUlaM sacchAstraM, jaannmokssphlprdm| lekhayedvAcayedyacca, zRNuyAd bhaavshuddhikRt||256|| lekhApyAgamazAstrANi, yo guNibhyaH prycchti| tanmAtrAkSarasaMkhyAni, varSANi tridazo bhvet||257|| jJAnabhaktiM vidhatte yo jJAnavijJAnazobhitaH / prApnoti sa naraH prAnte, kevlipdmvyym||258|| . (cAritrasuMdaragaNi viracita AcAropadeza varga-6) * dAnaM supAtre vizadaM ca zIlaM, tapo vicitraM zubhabhAvanA c| bhavArNavottAraNasattaraNDaM, dharmaM caturdhA munayo vdnti||32 / / jinbhvnbimb-pustk-cturvidhshrmnnsngghruupaanni| sapta kSetrANi sadA, jayanti jinshaasnoktaani||33|| puNyAdvaM pauSadhAgAraM tatraitya grAhako janaH / vratAdipaNyaM krINAti, krmennaanntlaabhdm||34 / / aGguSThamAnamapi yaH prakaroti bimbaM, viiraavsaanvRssbhaadijineshvraannaam| svarge pradhAnavipularddhisukhAni, bhuktvA pazcAdanuttaragatiM samupaiti dhIraH / / 35 / / lekhayanti narA dhanyA, ye jainaagmpustkaan| te sarvavAGmayaM jJAtvA, siddhiM yAnti na saMzayaH / / 36 / / (upadezasAra) * jiNamaMdirabhUmIe, dasagaM. AsAyaNANa vjjeh| jiNadavvabhakkhaNe, rakkhaNe ya doSe guNe munnh||48|| ... bhakkhei jo uvakkhei, jiNadavvaM tu saavo| panAhINo bhave jo u, lippai paavkmmunnaa||54 / / AyANaM jo bhaMjai, paDivanaM dhaNaM na dei devss| nassaMtaM samuvekkhai, so vi hu paribhamai sNsaare||55|| ceiyadavvaM sAhAraNaM ca, jo duhai mohiymio| dhammaM va so na jANai, ahavA baddhAuo nre||56|| ceiyadavvaviNAse, taddavvaviNAsaNe duvihbhee| sAhU uvikkhamANo, aNaMtasaMsArio bhnnio||57|| jiNapavayaNavuDkiraM, pabhAvagaM naanndNsnngunnaannN| bhakkhaMto jiNadaLa, aNaMtasaMsArio hoi||58 / / jiNapavayaNavuDkiraM, pabhAvagaM naanndNsnngunnaannN| rakkhaMto jiNadavvaM, parittasaMsArio hoi||59|| jiNapavayaNavuDkira, pabhAvagaM naanndNsnngunnaannN| vaDeto jiNadavvaM, titthayarattaM lahai jiivo||60|| __ (candraprabhasUri viracita darzanazuddhiprakaraNa) * tamhA u nAyatatteNaM, suttaM atthaM ahijjiuN| nissaMkieNa hoyavvaM, aMbaDo abhao jhaa||96|| nisAmittA ya siddhataM, tao kiccaM niruuve| eyaM ca ittha kAyavvaM, eyaM uddhariyavvayaM / / 17 / / taM tu savvaM nirUvittA, kare jaM krnnijjyN| sao ya parao ceva, kAyavvaM jinmNdire||98 / / taM nANaM taM ca vinANaM, taM kalAsu ya koslN| sA buddhI porisaM taM ca, devakajjeNa jaM ve||99|| jiNabhavaNAI je uddharaMti bhattIi sddiypddiyaaii| te uddharaMti appaM bhImAo For Personal & Private Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 upakaraNadravyatIrtha bhvsmuddaao||100 / / appA uddhariucciya uddhario tahaya tehiM niyvNso| anne ya bhavvasattA aNumodaMtA u jiNabhavaNaM / / 101 / / khaviyaM nIyAgoyaM uccAgoyaM ca baMdhiyaM tehiM / kugaipaho niTThavio sugaipaho ajjio ya thaa||102 / / ihalogaMmi sukittI supurisamaggo ya desio hoi| annesiM bhavvANaM jiNabhavaNaM uddharaMtehiM / / 103 / / sijjhaMti kei teNa vi bhaveNa iMdattaNaM ca paavNti| iMdasamA kei puNo surasukkhaM annubhveuunnN||104 / / maNuyatte saMpattA ikkhAgukulesu tai ya hrivNse| seNAvaI amaccA ibbhasuyA ceva jaayNti||105 / / kalAkalAve kusalA kulINA, sayA'NukUlA saralA susiilaa| sadevamaccAsurasuMdarINaM, ANaMdayArI maNaloyaNANaM / / 106 / / caMdovva sommayAe, sUro vA teyvNtyaa| rainAhovva rUveNaM bharaho vA jnnitttthyaa||107 / / kappaDumovva ciMtAmaNivva cakkI ya vAsudevA y| pUijjati jaNeNaM jiNNuddhArassa kttaaro||108 / / bhottUNa vare bhoe kAUNaM saMjamaM ca aklNkN| khaviUNa kammarAsiM siddhipayaM jhatti paaviNti||109 / / iya jiNNuddhAro jiNavarehiM savvehiM vaMnio guruo| mukkhaMganANasurasaMpayANa iha kAraNaM paramaM / / 110 / / puNo'vi ciMtae tattha, samuggAINa kiccyN| annaM vA dutthiyaM jaM tu, taM savvaM sutthiyaM kre||111|| bhakkhei jo uvikkhei, jiNadavvaM tu saavo| pannAhINo bhave so, lippae paavkmmnnaa||112 / / dhammaM va so na yANei, jiNaM vAvi jinnaagm| bhakkhei jo uvikkhei, jiNadavvaM tu saavo||113|| ahavA narayAuyaM teNa, baddhaM ceva na sNso| tatto'vi so cuo saMto, dAriddeNa na muccaI / / 114 / / pamAyamittadoseNaM, jiNarittthA jahA duhaM / pattaM saMkAsasaDDeNaM, tahA anno'vi paavihii||115 / / saMkAsa gaMdhilAvai sakkavayAraMmi ceie khvi| ceiyadavvuvaogI pamAyao maraNa sNsaare||116|| taNhAchuhAbhibhUo saMkhijje hiMDiUNa bhvghnne| ghAyaNavAhaNacuNNaNaviyaNAo pAviuM bhuso||117 / / dAliddakuluppattiM dariddabhAvaM ca pAvio bhuso| bahujaNadhikkAraM taha maNuesu'vi pAvio bhuso||118 / / tagarAe ibbhasuo jAo takkammasesayAo y| dAriddamasaMpattI puNo puNo cittnivveo||119 / / kevalijoge pucchA kahaNe bohI taheva sNveo| kiM itthamuciyamiNhiM? ceiyadavvassa vuDDi / 120 / / gAsacchAyaNamittaM muttuM jaM kiMci majjha taM savvaM / ceiyadavvaM neyaM abhiggaho jaavjiivaae||121 / / suhabhAvapavittIo saMpattI'bhiggahami nicclyaa| ceIharakAravaNaM tattha syaa''bhogprisuddhii||122 / / niTThIvaNAdikaraNaM askkhaa'nnuciyaasnnaaiiyaa| AyayaNami abhogo ittha ya devA udAharaNaM / / 123 / / devaharayaMmi devA visayavisavimohiyA vi na kyaavi| accharasAhipi samaM hAsakhiDDAI na kunnNti||124 / / iya so mahANubhAvo savvattha'viya vihiybhaavcaaenn| cariuM visuddhadhamma akkhaliyArAhao jaao||125 / / ceiyadavvaM sAhAraNaM ca jo duhai mohiymiio| dhammaM ca so na yANai ahavA baddhAuo nre||126|| ceiyadavvaviNAse taddavvaviNAsaNe duvihbhee| sAhU uvikkhamANo aNaMtasaMsArio bhnnio||127 / / joggaM aIyabhAvaM mUluttarabheyao ahava kttuN| jANAhi duvihameyaM sapakkhaparapakkhamAiM vaa||128 / / ceiyadavvaM tu vibhajja karijja koI naro sytttthaae| samaNaM vA sovahiyaM vikkijjA saMjayaTThAe / / 129 / / eyArisaMmi dabve samaNANaM kiM nu kappae ghettuM? / ceiyadavveNa kayaM mulleNa va jaM suvihiyANaM / / 130 / / teNapaDicchA loe vi garahiyA uttare kimaMga puNo? / ceiyajaipaDiNIyA jo giNhai so viha thev||131 / / ceiyadavvaM giNhitta bhaMjae jo u dei saahnnN| so ANA aNavatthaM pAvai liMto'vi dito'vi||132 / / devadravyeNa yA vRddhigurudravyeNa yad dhnm| tad dhanaM kulanAzAya, mRto'pi narakaM vrjet||133|| prabhAsve mA matiM kuryAH, prANaiH kNtthgtairpi| agnidagdhAH prarohaMti, prabhAdagdho na rohti||134 / / prabhAsvaM brahmahatyA ca, daridrasya ca yad dhnm| gurupatnI devadravyaM ca, svargasthamapi paatyet||135 / / evaM jo jiNadavvaM tu, saDDho bhakkhe uvikkhe| visaM so bhakkhae bAlo, jIviyaTThI na sNso||136|| je puNo jiNadavvaM tu, vRDDhi niti susaavyaa| tANaM riddhI pavaDDhei, kittI sukkhaM balaM thaa||137|| puttA ya huMti se bhattA, soMDIrA buddhisNjuyaa| savvalakkhaNasaMpunnA, susIlA jnnsNmyaa||138 / / saMkAso viva bhittUNaM, kammagaMThiM sunivvuddo| jAhihI so u nivvANaM, mahAsatto na sNso||139 / / no mAyA no piyA For Personal & Private Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakaraNadravyatIrtha 235 AgaLa-AgaLa vArasArUpe saMkrAMta thAya, satata avicchinna, saMvardhita, surakSita rahe, tenI AkarSakatA, jhAkajhamALa, jAhojalAlI TakI rahe te rIte tenI jALavaNI karavI, te vartamAna saMghanuM parama kartavya che. te karavA aDhaLaka nANAMnI jarUra paDe. seMkaDo pavitra tIrtho, hajAro jinamaMdiro, vizALa vividha jJAnabhaMDAro, gurumaMdiro Adine prabhAvazALI ane pavitra upAsanAthI dhamadhamatAM rAkhavA saMdhe vyavasthAtaMtra jALavavuM paDe. te mATe saMgha pAse satata nANAMno pravAha dAnarUpe vaheto rahe tevI (1) jinapratimA, (2) jinamaMdira, (3) jinAgama, (4) sAdhu, (5) sAdhvI, (9) zrAvaka, (7) zrAvikArUpa sAtakSetra ane AThamA anukaMpAkSetranI vyavasthA che. dhanasaMpatti e parigraha che. sarva pAponuM mULa parigraha kahyo che. tethI te mahApApa che. vyavahAramAM paNa paisAthI tamAma pApo karI-karAvI zakAya che. paiso e pApa karIne ja pedA thAya che ane sarva pAponuM sAdhana banI zake che. tethI ja zAstramAM tenI bhAre niMdA che, chatAM te ja paiso jo zuddhabuddhie dharmanA kSetramAM arpaNa karAya to te pavitra dharmadravya bane che. AlaMbanarUpa ane upakaraNarUpa dravyatIrthane avicchinna TakAvanAruM A dharmadravya ja che. tethI tene paNa zAstramAM darzanIya, pUjanIya kahyuM che. bhAvatIrtha dravyatIrtha vinA nahIM Take, dravyatIrtha dharmadravya vinA nahIM Take. tethI sAtakSetranI saMpattine zAsanano prANa ke pAyo kahyo che. A dharmadravya ja vArasArUpa dravyatIrthanI AdhArazilA che. tenAthI jinazAsana jagatamAM phelAze, vistaraze ane anekane tAraze. devadravyano mahimA gAtAM kahyuM ke tenAthI jinamaMdiro nirmANa pAmaze, tethI mahAtmAo, saMgha AdinuM Agamana thaze, jinavANIno upadezarUpe lAbha thaze, upadezathI lAyaka jIvo hRdayaparivartana, jIvanaparivartana pAmaze; jethI lokamAM dharmanI paraMparA, dharmano jIvaMta pravAha vaheto raheze. AvA dharmadravyanI niMdA ke dveSa paNa mahApApakArI che. bhajjA, na sarIraM na bNdhvaa| pecchae tattha ThANaMmi, jattha atthaM tu pecchi||140|| aluddho jo u davvaMmi, jiNadavvaM neivitthrN| eeNa so mahAsatto, vuccae jinnsaasnne||141|| jiNapavayaNavuDhikaraM pabhAvagaM naanndNsnngunnaannN| bhakkhaMto jiNadavvaM aNaMtasaMsArio hoi||142|| jiNapavayaNavuDkiraM pabhAvagaM naanndNsnngunnaannN| rakkhaMto jiNadavvaM parittasaMsArio hoi||143|| jiNapavayaNavuDTikaraM pabhAvagaM naanndNsnngunnaannN| vaDhto jiNadavvaM titthayarattaM lahai jiivo||144 / / evaM nAUNa je davvaM, vuddhiM niMti susaavyaa| jarAmaraNarogANaM, aMtaM kAhiMti te punno||145|| | (devendrasUri viracita zrInivRtva sno-26 thI 241, mUta) ja jJAna deva guru sAdhAraNanuM, dravya rakhopuM karaje, pAkhaMDI anyAya taNuM dravya, saMgati dUra karaje re. mAharAjI 9. ' (jJAnavimalasUri kRta AtmazikSAnI sakjhAya) * nava tattva jANe nirmalA, vAve vitta supAtre bhalA; karaNI dharmataNI je kare, zrAvaka nAma kharuM te dhare. 12 (jJAnavimalasUri kRta zrAvakanA ekavIsa guNonI sajhAya) * jJAnadeva sAdhAraNa guru kalpita je dravya, te abhakSya bhakhAvyA kIdhI karaNI abhavya; vaLI avidhi AzAtanA kIdhI ne karAvI, vaLI azuddha pravRtti zakate te na carAvI. 4 (jJAnavimalasUri kRta paryuSaNanA vyAkhyAnanI sajajhAya DhALa-4) For Personal & Private Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 upakaraNadravyatIrtha saMsAramAM dhananA aneka upayoga thAya che, paraMtu te badhA mAtra koInI indriyonI tRSNA ke mananA vikAra-vAsanA pUrti mATe ja hoya che. tethI te dhana pApapoSaka ja che; paraMtu je dhana dharmarUpI dhananuM sAdhana bane, tenA dvArA anekanAM jIvana pavitra bane tevI pravRttio ke sAdhano UbhAM thAya, to te dhana jagatanA hitamAM vaparAyuM kahevAya. ame dhananA himAyatI nathI, pApasAdhana dhananI ame niMdA ja karIe chIe, paraMtu dharmadravya to A jagatanuM pavitra dravya che. tenAthI ja A jagatamAM pavitra satkAryonI zRMkhalA sarjAya che. tethI tevA dhanadAnanI prazaMsA paNa karIe, upadeza paNa ApIe ane anumodanA paNa karIe. hA, A sAta-sAta pavitra kSetramAM dAna ApavuM te paNa zrAvaka-gRhasthanuM kartavya che. dhanadAna te sAdhuno dharma nathI, te sarvavirati karatAM nIcalI kakSAno dharma che. tenuM gRhasthanI bhUmikAmAM mahattva che. vaLI, tenAthI jinazAsanano mArga jagatamAM avicchinna vaheto rahe tevAM kAryo paNa thaI zake che. tethI tevA sadupayoganuM mahattva na AMkIe to dharmabodhanI khAmI kahevAya. atyAre ghaNA kahe che ke "dharmamAM paisAno vyavahAra kyAMthI lAvyAM ? paisAnI kiMmata karavAthI dharmanI paDatI thaI. bhagavAne to parigraha choDavAno kahyo che." paNa Avo bakavAsa karanArAne khabara nathI ke bhagavAnanA samayathI ja dharmasAdhaka aizvaryano mahimA cAlyo ja Ave che. prabhunA ghaNA atizayo paNa bAhya aizvarya-saMpattirUpa ja hatA. vaLI, sAtakSetra ane temAM dAnanI vidhio ke upadeza paNa tyArathI ja cAlyA Ave che, te vinA jainazAsana Take ja nahIM. vaLI, ahIM dhananuM nahIM, paNa dhananA tyAgarUpa dAna dvArA tenA sadupayoganuM ja mahattva che. mUrkhAo na samaje ane game tema bole tethI bharamAvA jevuM nathI. * A sAtakSetranA dAnanI paNa khUbIo samajavA jevI che. A dAnano upayoga bhotika eSaNAo saMtoSavA mATe nathI. sAmAjika kSetre karAtuM dAna e vyaktinI bhautika eSaNAo ke jarUriyAtone saMtoSavA mATe hoya che. tethI jainadharmamAM dhArmika kSetre karAtuM dAna A sAtakSetrarUpe juduM tAraveluM che, jemAM jIvaMta bhAvatIrtha ane dravyatIrtha, tenI rakSA ane saMvardhananI pravRttio ja 1. etadeva ca gArhasthyasAram, tathAcAha- "taM nANaM taM ca vinnANaM, taM kalAsu a koslN| sA buddhI porisaM taM ca, vahinne naM tA2TI" tA (tharmasaMprada mA-2, zlo-, TI) * gehaapnnaanggstkaar-kuttumbodvaahvstrjaaH| SaDArambhA vinA pratyArambhaM pApAya gehinaam||136 / / prAsAdaH pauSadhAgAraM, devaarcaa''stikgaurvm| tIrthayAtrA saGghapUjA, pratyArambhAH zubhAya sstt||137 / / (. suvinaya tA 35zatpatti:) 2. saMgha caitya prAsAda taNo je avarNavAda mana lekhyo, dravya devako je viNasADyo, viNasaMto uvekhyo re. prANI 7. ityAdika viparItapaNAthI, samakita khaMDyuM jeha, Abhava parabhava vaLI re bhavobhava, micchA mi dukkaDa teha re. prANI0 8 (upA. vinayavijayajI kRta puNyaprakAzanuM svatana, DhALa-1) For Personal & Private Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakaraNadravyatIrtha 237 karI zakAya che. temAM kyAMya pApapoSaka pravRttio AvatI nathI. vaLI, lokonA jIvana pavitra kare, hRdaya nirmaLa kare tevA dharmanAM satkAryonI un-ending paraMparA cAle tevI pravRttiomAM ja A dAna karavAnuM che. jema pAMca rUpiyA jJAnanI bhaktimAM arpaNa karyA, to temAMthI samyajJAnanA vacanonuM rakSaNa, saMvardhana thaze, je dvArA bodha pAmIne sAdhuo paNa lokone kalyANano mArga darzAvaze, jenA dvArA sukRtonI paraMparA-hAramALA vahetI ja raheze. A sAtakSetramAM kyAMya evuM dAna nathI ke jeno aMta pApapravRttinI paraMparAmAM hoya. tethI ja jagatanAM A pavitramAM pavitra dAnanAM kSetro che. are ! AThamuM anukaMpAkSetra paNa mukhyatve zAsanaprabhAvanA-dharmaprabhAvanAnA uddezathI che. tethI temAM paNa sukRtonI paraMparA saMbhavita che. jinAjJA anusAre karAtuM anukaMpAdAna paNa avazya dharmapoSaka ja che. sabhA : sAtakSetramAM vadhAre prAdhAnya kone apAya ? sAhebajI : caDiyAtApaNuM ane pavitratAnI dRSTie ja krama goThavelo che. tethI uparanA kSetranuM dravya nIce nathI vAparI zakAtuM, paraMtu nIcenA kSetranuM dravya upara vAparI zakAya che; chatAM sAte kSetramAM dhanavyaya jinAjJA mujaba hoya to puNyAnubaMdhI puNyanuM ja kAraNa che. vaLI, je avasare je kSetramAM vadhAre jarUra hoya tyAM prathama dAna ApavuM, evI paNa AjJA che. bAkI A sAta-sAta kSetro pavitra ja che. UMcA sukRtanI hAramALAnAM poSaka AvAM kSetro ja jagatamAM atidurlabha che. mahimA samajAya tene rasa paDe. A tamAma kSetromAM dAna dvArA sahayoga ApanAra paNa zAsananI avicchinna ArAdhanA, prabhAvanA, rakSAmAM hisso noMdhAvanAra che. zreSTha bhAvathI A kSetromAM dAna karanArane utkRSTathI tIrthakara nAmakarma Adino baMdha, ane kAyama mATe durgatino aMta Adi mahAphaLo kahyAM che. A tamane dAna karAvavA, porasa caDAvavA mATe nathI. tyAgI mahAtmAone svayaM paisAnI koI jarUra nathI. amane paisAnI apekSA Ave to amAruM sAdhupaNuM jAya. amAre amArA mahAvratamaya dharmane ArAdhavAno che, paraMtu gRhasthane taravA mATe uttama kSetromAM dAna paNa ati Avazyaka che. te ja temane taravAnuM pradhAna sAdhana bane che. - dhanadAnathI thatAM satkAryomAM sAdhunI mAtra upadezarUpa maryAdA che. bhagavAne amane tenI AjJA ke preraNA karavAnI paNa utsargathI nA pADela che, paraMtu A ja dharmadravya ane tenAthI UbhAM thayelAM AlaMbano saMkaTamAM hoya to tenI rakSA karavA sAdhue paNa je karavuM paDe te 1. apavAdatastu svayaMkaraNaM kAraNaM caanumtmev| yataH kalpa uktam- "sIleha maMkhaphalae iyare coyaMti tNtumaaiisu| aha(hi) joiMti savittisu aNicchapheDiMti diisNtaa||1||" [bRhatkalpa-1810] 'maMkhaphalae tti' maMkhaphalakAnIva maMkhaphalakAni nirvaahhetucaityaani| tathA- "annAbhAve jayaNAe magganAso bhavejja mA tenn| puvvakayAya yaNAi IsiM guNasaMbhave iharA / / 1 / / ceiyakulagaNasaMghe AyariyANaM ca pavayaNa sue y| savvesu vi teNa kayaM tavasaMjamamujjamaMteNaM ti||2||" (paMvAra pravara, paMpAzava-6, zno-45, TIkA) For Personal & Private Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upakaraNadravyatIrtha 238 karavAnI jinAjJA che. A sAta kSetra ane AThamA anukaMpArUpa dharmadravyanI rakSAmAM paNa zAsananI rakSA kahela che. hA, kAraNa vinA sAdhu dharmadravyanA vahIvaTamAM mAthuM na mAre, te kArya zAsananA samarpita zrAvakonuM che. are ! A sAta kSetrano vahIvaTa paNa jinAjJA mujaba karanAra zrAvakane tIrthaMkarapada sudhInAM mahAphaLa kahyAM che. te parathI samajI zakAya ke jo suyogya vahIvaTano paNa ATalo mahimA hoya, to te dharmadravyanI rakSA ane avicchittinAM keTalAM UMcAM phaLo hoI zake ! dharmadravyane dravyatIrthanA avibhakta aMga tarIke ja samajavA jevuM che. sAtakSetranuM dhyeya paNa bhAvatIrtha ane dravyatIrthanI tamAma AvazyakatAo pUrI karI tene satata avicchinna vahetuM, subaddha, surakSita, tejasvI rAkhavAnuM che. tethI tenI puSTimAM AkhA dharmatIrthanI puSTi ja che. "namo tirthaMsa" bolo tyAre A pAMca bhAvatIrtha, be dravyatIrtha ane tenA prANasvarUpa sAtakSetra manamAM upasthita thavAM joIe. "AvuM sarvAMgI zAsana, tene huM namaskAra karuM chuM." tevA bhAva sAthe namaskAra karajo, to kalyANa thaze. ***** +96898- **** For Personal & Private Use Only ***** Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa : dravyatIrtha 239 | pariziSTa : dravyatIrtha chA + etena siddhAcalAderArAdhyatvamapi vyAkhyAtam, jJAnadarzanacAritrarUpabhAvatIrthahetutvenAsya dravyatIrthatvAdanantakoTisiddhasthAnatvasyAnyatrAvizeSe'pi sphuTapratIyamAnatadbhAvena tIrthasthApanayaivAtra vizeSAt, anubhavAdinA tathAsiddhau zrutaparibhASAbhAvasyAtantratvAdanyathA caturvarNazramaNasaMghe tIrthatvaM tIrthakare tu tadbAhyatvamityapi vicArakoTiM naattiiket| vyavahAravizeSAya yathA tathA paribhASaNamaparibhASaNaM ca na vyAmohAya vipazcitAmiti sthitm| bhAvanikSepe tu na vipratipattiriti caturNAmapi siddhmaaraadhytvm| (pratimAzataka, zloka-2 TIkA) tihAM gurvAdika dezanAre virSe sAta kSetranA phala kahe chaeN e sAta kSetra kahe chaM-jinapaDimA 1, gyAna 2, deharuM 3, sAdhu 4, sAdhvI 5, zrAvikA 6, zrAvaka 7. e ThikANe vitta vAvaravo narakatIyaMcagati chedI tIrthakaragotra upArjana karI baladeva cakravarti vAsudeva devagati manuSagati upajAveM ata pragaTe, arUpI, avyayIbhAva akSayagaNa pragaTeM, nirAvalaMbI thAi. __(64u. yazovi4ya vi2thita ta2 AThiyA 2135) jinAgamakSetre svadhanavapanaM yathA-jinAgamo hi kuzAstrajanitasaMskAraviSasamucchedanamantrAyamANo dharmAdharma-kRtyAkRtyabhakSyAbhakSya-peyApeya-gamyAgamya-sArAsArAdivivecanAhetuH santamase dIpa iva samudre dvIpamiva marau kalpataruriva saMsAre durApaH, jinAdayo'pyetatprAmANyAdeva nishciiynte| yadUcaH stutiM zrIhemasUrayaH- "yadIyasamyaktvabalAtpratImo, bhavAdRzAnAM prmaaptbhaavm| kuvAsanApAzavinAzanAya,namo'stu tasmai jin(tv)shaasnaay||1||" [ayogavyavacchedvAtriMzikAyAm 21] jinAgamabahumAninA ca deva-guru-dharmAdayo'pi bahumatA bhvnti| kiJca-kevalajJAnAdapi jinAgama eva praamaannyenaatiricyte| yadAhuH- "ohe suovautto, suanANI jaihu giNhai asuddhaM / taM kevalIvi bhuMjai, apamANa suaM bhave ihraa||1||" [piNDaniyuktau gA. 524] ekamapi ca jinAgamavacanaM bhavinAM bhvvinaashhetuH| yadAhuH- "ekamapi ca jinavacanAdyasmAnirvAhakaM padaM bhvti| zrUyante cAnantAH, saamaayikmaatrpdsiddhaaH||1||" [tattvArthasambandhakArikA 27] yadyapi ca mithyAdRSTibhya Aturebhya iva pathyAnaM na rocate jinavacanam, tathApi nAnyatsvargApavargamArgaprakAzanasamarthamiti samyagdRSTibhistadAdareNa zraddhAtavyam, yataH kalyANabhAgina eva jinavacanaM bhAvato bhAvayanti, itareSAM tu. karNazUlakAritvenAmRtamapi vissaayte| yadi cedaM jinavacanaM nAbhaviSyattadA dharmAdharmavyavasthAzUnyaM bhavAndhakAre bhuvnmptissyt| yathA ca-'harItakI bhakSayedvirekakAma' iti vacanAddharItakIbhakSaNaprabhavavirekalakSaNena pratyayena sakalasyApyAyurvedasya prAmANyamavasIyate, tathA'STAGganimitta-kevalikA-candrArkagrahacAra-dhAtuvAda-rasa-rasAyanAdibhirapyAgamopadiSTairdRSTArthavAkyAnAM prAmANyanizcayenAdRSTArthAnAmapi vAkyAnAM prAmANyaM mandadhIbhirnizcetavyam, jinavacanaM duSSamAkAlavazAducchinnaprAyamiti matvA bhagavadbhirnAgArjuna-skandilAcAryaprabhRtibhiH pustakeSu nystm| tato jinavacanabahumAninA tallekhanIyam, vastrAdibhirabhyarcanIyaM c| yadAha- "na te narA durgatimApnuvanti, na mUkatAM naiva jddsvbhaavm| na cAndhatAM buddhivihInatAM ca, ye lekhayantIha jinasya vaakym||1||" jinAgamapAThakAnAM bhaktitaH sanmAnanaM c| yadAha- "paThati pAThayate paThatAmasau, vsn-bhojn-pustkvstubhiH| pratidinaM kurute ya upagrahaM, sa iha sarvavideva bhvennrH||1||" likhitAnAM ca pustakAnAM saMvignagItArthebhyo bahumAnapUrvakaM vyAkhyApanam, vyAkhyApanArthaM dAnaM, vyAkhyAyamAnAnAM ca pratidinaM pUjApUrvakaM zravaNaM ceti 3 / (dharmasaMgraha, zloka-1 TIkA) For Personal & Private Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 + pariziSTa : dravyatIrtha atra parasya matamAhaaha dhammakAyaparivAlaNeNa uvagArago tao dittttho| vatthaMpi hu evaM ciya uvagAragamo muNetavvaM / / 1026 / / athocyeta 'tautti'saka AhAro dharmakAyaparipAlanena-dharmArthaM kAyo dharmakAyastasya paripAlanaM tenopakArako dRSTastatazcetthaM mahopakAritvAdAhArasyAlpIyAn bhavannapi yAJcAdoSo na baadhaayeti| atrAha-'vatthaMpItyAdi' nanu vastramapi 'hu' nizcitamevameva-AhAravadeva upakArakameva jnyaatvym| 'mo' iti nipaato'vdhaarnne||1026|| (dharmasaMgrahaNI, zloka-1026. mUla-TIkA) For Personal & Private Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gharmatIrtha sthApanA udeza che (((M) vidhi Jan Educationala For Prve se bly Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mht * ja --- ----------- dharmatIrtha sthApanA uddeza ane vidhi - - - - - - lA' 3 siddhaM siddhatthANaM, ThANamaNovamasuhaM uvagayANaM | samAviION, liroi maLaOIM Iloil (mammatataf g2To jJo-1) zAsanasthApanAno uddeza : , anaMta upakArI, anaMta jJAnI zrI tIrthaMkara paramAtmA mahAmaMgalakArI ane sarvotkRSTa evA A dharmatIrthanI sthApanA kare che. durgatimAM anyAyanuM sAmrAjya : 184 lAkha jIvAyonirUpa A saMsAramAM jIvo moTebhAge durgatiomAM bhramaNa kare che, jyAM duHkhono koI pAra nathI. naraka-tiryaMcarUpa durgatimAM jIva jAya eTalI vAra che. tyAM rahelA jIvo satata ekabIjA pratye geravartAva kare che ane sAmethI geravartAva pAme che. naraka-tiryaMcagatimAM janArA jIvo to pApAnubaMdhIpApanA udayanA kAraNe prAyaH pharI-pharI te ja gatiomAM jAya che. temanA pariNAmo prAyaH karIne atyaMta saMkliSTa ja hoya che. AvA azubha bhAvothI te jIvo bIjA jIvo pratye satata jaMgalI, asabhya, krUra, duSTa vartana karyA kare che. ekendriyathI paMcendriya sudhInA tiryaMco ane narakanA jIvo Akho divasa paraspara ekabIjA para tarApa mAravI, zikAra 1. akhaMDazAsanaM prAjyaM, rAjyaM rAjA prpaalyn| grasyamAnaM bhujaMgena, bhekaM drakSyati so'nydaa||63|| kurareNa bhujaMgaM tu, tamapyajagareNa c| gilyamAnaM nirIkSyaivaM, bhAvayiSyati zuddhadhIH / / 64 / / varAko'yaM karabharairbhekavat prAkRto jnH| dodUyate bhujaMgAbhaiH, krUradRgbhiniyogibhiH / / 65 / / lupyaMte te ca bhUpAlaiH, kurareNeva lubdhkaiH| avazAste'pi gilyaMte'jagareNeva mRtyunaa||66|| maNDUkAdyA yathA Ate, grasyamAnAH prsprm| durbalA balibhirvako, vizatyajagarasya tu||67|| evaM vizvamapIdRkSaM, hanyamAnaM ythottrm| pArIdrAsya iva zvabhre, kRtapApaM pttyho||68|| / (devendrasUri kRta zrAddhadinakRtyasUtra bhAga-1, zloka-28, svopajJa TIkA) For Personal & Private Use Only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi karavo, ghurakiyAM karavAM, nabaLAnuM paDAvI levuM Adi; jaMgalI vartana ja karatA hoya che. durgatiomAM rule of jungleno kAyado che. tyAM nyAyanI koI vAta nathI, tyAM anyAya ja kAyado che. jema jaMgalamAM nAnA pazune moTAM mAre - kIDAne cakalI, cakalIne kAgaDA, kAgaDAne kUtarA, ane kUtarAne tenI uparanA mAre - taka maLe ekabIjAne mAryA kare. paraspara eka jAtinA bhegA thAya topaNa ekanA moDhAmAMthI bIjo paDAvI le. baLiyAnA be bhAga jevuM, are ! be bhAga ja nahIM, paNa baLiyAnA ja badhA bhAga, tevo nyAya pravarte. nabaLAnuM zoSaNa thAya, badhA tenA para vitADe, tenuM je hoya te chinavAI jAya. ahIM manuSyasamAjamAM kahe che ke "mArAthI anyAya sahana thato nathI', paraMtu AvA bhavomAM to anyAya sivAya bIjI vAta ja nathI. jIvo satata ekabIjA para tarApa mAryA kare che. dariyAmAM paNa zAMta jaLa nathI. temAM paNa nAnAM mAchalAMne tenAthI moTuM, tene tenAthI moTuM gaLI jAya; evI hariphAI cAlyA ja kare che. vagara vAMke, vagara aparAdhe eka jIva, bIjA jIvane anyAya karyA kare ane te paNa bIjA pAsethI anyAya pAmyA kare. jaMgaliyata, asabhyatA, kSudra pariNAmo, saMkliSTa bhAvo, Arta-raudradhyAna, azubha lezyA Adi durgatimAM chavAyelAM che. durgatinuM avalokana karanArane spaSTa lAge ke "saMsAra pArAvAra anyAyathI bharelo che. cArebAju bhayAnaka zoSaNanuM ja vAtAvaraNa che'. narakamAM paNa jIvo paraspara laDyA kare che. vagara vAMke ekabIjAne mAryA kare che. are ! nabaLA gaNAtA ekendriyamAM paNa A ja sthiti che. eka jhADamAM jabaruM pAMdaDuM, nabaLAne khAvA na de. najIka rahelAM jhADo paNa bIjAne khAvAnuM rokI pote tagaDA thAya; peluM dubaLuM thaIne marI paNa jAya. pRthvI, pANImAM to jIvonAM eka-bIjA upara khaDakalAM hoya che. dariyAnA taLiye je pANI che tenA para bIjA pANInI thappIo para thappIo goThavAyelI che. tamArA para mANasonA thappA karIe to tamArI zuM dazA thAya ? pRthvIkAya, apakAya vageremAM A sthiti che. nigodamAM to eka ja dehamAM janmelA anaMtA jIvo paraspara bhIMsAI-bhIMsAIne jIve ane mare. Ama, durgatimAM anyAyanuM ja sAmrAjya che. AmAM koI gati pasaMda paDe tevI nathI. ekaeka durgatimAM asaMkhya ke anaMtA-anaMta jIvo bharAyelA che. sRSTinAM 99.99 % jIvo A durgatiomAM ja sabaDe che, jyAM nyAyano aMza ja nathI. jIvonI prakRti ja evI hoya ke asabhyatA, jaMgaliyata sivAya phAve nahIM. pote duHkhamaya jIve ane bIjAne paNa e rIte duHkhamaya jivADe. tyAMnuM vartana joIne ja trAsa thAya. pArAvAra atyAcAra-zoSaNa ane tIvra duHkhothI UbharAtI durgatio jonArane bhayakArI che. maMdakaSAyathI sAhajika pravarteluM nyAya sAmrAjya : tenI sAme UMcI gatiomAM evI jIvasRSTi che ke "jenA atyaMta maMda kaSAyo che, puNyAIne kAraNe vikasita bhava ane uttama bhogone pAmelA te jIvo che; paraMtu maMda kaSAyanA kAraNe tyAM anyAya, asabhyatA ke jaMgaliyata jevuM kAMI nathI'. tevI jIvasRSTi te kalpAtIta devo ane For Personal & Private Use Only Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 243 yugalika manuSyo che. manuSyalokamAM jeTalI bhogabhUmio che, tyAM AvA maMdakaSAyavALA yugalika manuSyo che. Top levelnA UMcA devaloko - ke je kalpAtIta che - temAM rahelA raiveyaka ane anuttaranA asaMkhya devo paNa maMda kaSAyavALA che. A jIvasRSTimAM maMda kaSAyanA kAraNe koI parasparanuM anyAyI vartana hotuM nathI. manuSya tarIke bhogabhUmimAM janma puNyanA udayathI thAya che. puNyazALI jIvo ja yugalika manuSya bane che. temano manuSya avatAra tamArA karatAM ghaNo vadhAre bhautika bhogasukhavALo hoya che. temanAM asaMkhya varSanAM AyuSya, nirogI rUpasaMpanna deha, kALanA prabhAve rasa-kasayukta samRddha bhogo, kalpavRkSa dvArA manovAMchita sAmagrInI prApti; A badhAnA kAraNe manuSya tarIke khUba sukha-zAMtinuM ane satata anukULa bhogamaya temanuM jIvana che. te jIvonA kaSAya eTalA maMda che ke "karoDo yugaliko sAthe rahe topaNa kyAreya ekabIjAnuM jhUMTavI le, ekabIjA sAthe kalaha-kaMkAsa kare ke anyAya-zoSaNanuM vartana kare tevuM bane nahIM'. te ja rIte UMcA devalokomAM paNa bhogasAmagrIno pAra nathI. utkRSTa pAMce indriyanA bhoga che, zarIrabaLa, rUpa Adi zreSTha che, aneka zaktiothI vikasita bhava che; chatAM te asaMkhya devatAone paraspara saMgharSa ke koI kalaha thatA nathI, laDAI-jhaghaDA, mArA-mArI kazuM ja nathI. kaSAyo eTalA maMda hoya ke koI jAtanA niyaMtraNa vinA paNa sahajatAthI ja tevo kharAba vartana karavAno bhAva ja na thAya'. vaLI, puNya eTaluM che ke bhogasAmagrI vipula pramANamAM prApta che. durgatiomAM bIjAnuM haDapa karIne ja jIvavAnuM che. bhogasAmagrInI atyaMta achata ane hADamArIvALuM ja jIvana che. vaLI, kaSAyo eTalA che ke "jIvo navarA zAMtithI bese ja nahIM, ekabIjAne trAsa-saMtApa karyA ja kare. durgati e anyAyathI bharapUra jIvasRSTi che. UMcI sadgati ke jyAM yugalika manuSyo, kalpAtIta devo che, te bhava ja evo che ke jyAM anyAyane avakAza ja nathI, pachI bhale saMkhyAmAM lAkho, karoDo ke abajo bhegAM rahe. yugaliko samUhamAM sAthe ja rahetA hoya che ane kalpAtIta devatAo eka-eka vimAnamAM moTI saMkhyAmAM hoya che; paraMtu jhaghaDA, mArAmArI ke duSTa vyavahAra kyAreya thato ja nathI. A sAdhu-saMto nathI, bhogamAM rahelA saMsArI jIvo ja che, paraMtu kaSAyo maMda che. yugaliko ke A devatAo tamAma mokSe javAnA che tevuM paNa nathI; kAraNa ke raiveyaka sudhInA devatAomAM abhavyanA jIvo paNa hoI zake. yugalikomAM paNa durbhavya jIvo hoI zake. vaLI teonA jIvanamAM atyAre dharmakaraNI kAMI che nahIM. mAtra maMdakaSAya ja AmAM javAbadAra che. kaSAyonI apekSAe traNa prakAranA jIvo H yugalika manuSyo ane kalpAtIta devo maMda kaSAyavALA che, durgatinA jIvo tIvra kaSAyavALA che, jyAre nIcenA devaloko ane karmabhUminA manuSyo madhyama kaSAyavALA che. A moTebhAge avalokI zakAya tevo vibhAga che. saMsArI jIvonI traNa category (kakSA) pADIe to : (1) tIvra kaSAyavALA jIva (2) maMda kaSAyavALA jIva (3) madhyama kaSAyavALA jIva kahI zakAya; For Personal & Private Use Only Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi ane teno prAyika vibhAga : (1) naraka-tiryaMca gati (2) yugalika manuSya ane kalpAtIta devo (3) naayn| helonA vo bhane bhabhUminA manuSyo; 2 // prabhAethAya. tRtIya vargamAM rAjasattAthI nyAyanuM pravartana : A trIjI kakSAnA jIvone samUhamAM yogya rIte rahevA sAmUhika nyAyanI vyavasthA jarUrI che; je calAvavA sattAnuM kendra apekSita che. devalokomAM bhavanapati, vyaMtara, jyotiSa ane vaimAnikanA 12 devalokomAM AvI kAyamI vyavasthA hoya che, jemAM indro sattAsthAne gaNAya che. te indrone sahAyaka maMtrIo, sAmAnika devatAo, senApati devatAo, aMgarakSaka devatAo Adi 1. kalpaH AcAraH, sa ceha indra-sAmAnika-trAyastriMzAdivyavahArarUpaH, tamupagAH prAptAH kalpopagAH saudhrmshaanaadidevloknivaasinH| (prajJApanA malayagiri vRtti 1-38) * dazAdIni pratyekaM punarvibhitsurAhaindrasAmAnikatrAyastriMzapAriSadyAtmarakSalokapAlAnIkaprakIrNakAbhiyogyakilbiSikAzcaikaikaza iti / / 4-4 / / sUtram / / (bhA0) ekaikazazcaiteSu devanikAyeSu devA dazavidhA bhavanti, tadyathA-indrAH sAmAnikAH trAyastriMzAH pAriSadyAH AtmarakSAH lokapAlAH anIkAni anIkAdhipatayaH prakIrNakAH AbhiyogyAH kilbiSikAzceti, tatrendrA bhavanavAsivyantarajyotiSkavimAnAnAmadhipatayaH, indrasamAnAH sAmAnikAH amAtyapitRgurUpAdhyAyamahattaravat, kevalamindratvahInAH, trAyastriMzA mantripurohitasthAnIyAH, pAriSadyA vayasyasthAnIyAH, AtmarakSAH zirorakSasthAnIyAH, lokapAlA ArakSikArthacarasthAnIyAH, anIkAdhipatayo daNDanAyaka-sthAnIyAH, anIkAni anIkasthAnIyAnyeva, prakIrNakAH paurajanapadasthAnIyAH, AbhiyogyA dAsasthAnIyAH, kilbiSikA antasthasthAnIyA iti|| (hAri0) ekaikadevanikAye daza dazaite bhedA utsargataH bhavanti, sUtrasamudAyArthaH, avayavArthaM tvAha-'ekaikazazcetyAdinA, (83-3) ekaikazazca-ekaikasmin eteSu devanikAyeSu, kimityAha-devA dazavidhA bhavanti indrAdibhedena, 'tadyathe'tyAdinA, prakaTArthaM, navaramindrAstadbhavanAdyapekSayA paramaizvaryabhAjaH, samAnasthAnabhavAH sAmAnikAH, 'samAnasya tadAdezceti vacanAdaupasaMkhyAnikaH, trayastriMzadeva trAyastriMzAH, svArthe aNa, arthacaro rAjasthAnIyakalpaH, daNDanAyako-nikSepAdhipatiH, anIkAnisainyAni prakIrNako-viSayAbhimukhIkRtaH, karmavizeSo'bhiyogaH tatkAbhiyogyaM tadeSAM vidyata ityAbhiyogyAH, kilbiSikAHantasthAzcaNDAlAdaya iti, lokasvabhAvata etditthmessaamiti|| (tattvArthasUtra adhyAya-4, sUtra-4, mUla, umAsvAtijI kRta svopajJa bhASya, haribhadrasUrijI TIkA) * ete cakalpoSapannAH klpaatiitaashceti||4-18 / / sUtram / / (bhA0) dvividhA vaimAnikA devAH-kalpopapannAH kalpAtItAzca, tAn parastAdvakSyAma iti|| (hAri0) etadapi prAyo nigadasiddhameva, navaramindrAdidazabhedakalpanAt kalpA iti| (tattvArthasUtra adhyAya-4, sUtra-18 mUla, umAsvAtijI kRta svopajJa bhASya, haribhadrasUrijI TIkA) For Personal & Private Use Only Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 245 tamAma parivAra hoya che; je dvArA indra devalokanA karoDo devatAo upara nyAyano aMkuza rAkhe che. anyAya na thAya, sahu surakSita adhikAra sAthe rahe tevuM saMcAlana indro kare che. manuSyalokamAM paNa bharatakSetra, airAvatakSetramAM kALa parAvartita thAya che. tethI jyAre yugalikakALa pUro thAya, tyAre manuSyomAM kaSAyonI abhivRddhi thAya, tethI paraspara jhaghaDA kare, asaMtoSa vadhe, maLeluM ochuM lAge, bIjAnuM paDAvI levAnuM mana thAya, bIjAne herAna karavAnI vRtti jAge. kyAreka kyAreka AvezathI jhUMTavIne bhogave. AvA avasare mAnavasamUhamAM pazusRSTi jevA hIna vyavahAro na Ave, prajA asabhya, jaMgalI na bane, te mATe rAjyavyavasthAnI jarUra paDe che. A avasarpiNImAM bharatakSetramAM RSabhadeva prabhu janmyA, bAlyAvasthA pUrI karI yuvAvasthAmAM AvyA te vakhate yugalikonA paraspara jhaghaDA vadhatA hatA. thoDAka-thoDAka jhaghaDA to prathama kulakara vimalavAhanathI nAbhikulakara sudhInA kALamAM nAnI-nAnI nItio sthApI nivArAtA gayA. kulakaronA samaye hakAranIti, prakAranIti, dhikkAranIti aparAdha nivAravA sthApita karela hatI. tenA pravartanathI te kALanA nAnA-nAnA kalahonuM nivAraNa thaI jatuM. paraMtu have jhaghaDAnuM svarUpa vadhyuM. parasparanA anyAyanA prasaMgo moTA banatA gayA. roja lokamAM koInuM upADI javAnA, koI sAthe durvyavahAra karyAnA dAkhalA banavA lAgyA. yugaliko AvA prasaMge nAbhikulakara pAse AvatA. te aparAdha pramANe daMDanIti pravartAvatA, paraMtu jhaghaDA vadhavAthI loko RSabhadeva pAse paNa phariyAda laI AvyA. traNa jJAnanA dhaNI RSabhadeve samayAnusAra vAta karI ke "manuSyasamUhamAM jhaghaDA thAya to tene nivAravA nyAyavyavasthA joIe, te mATe nyAyapravartaka sattAdhIza rAjA joIe. rAjA hoya to lokamAM anyAyanuM umUlana kare ane nyAyanI sthApanA kare". tyAre bhoLA yugaliko RSabhadevane sanmAnathI kahe che ke "tame amArA rAjA." RSabhadeva 1. paDhamabIyANa paDhamA, taiyacautthANa abhinavA biiyaa| paMcamachaTThassa ya sattamassa, taiyA abhinavA u TI168|| gamanikA-prathamadvitIyayoH-kulakarayoH prathamA daNDanItiH-hakkArAkhyA, tRtIyacaturthayorabhinavA dvitIyA, etaduktaM bhavatisvalpAparAdhinaH prathamayA daNDaH kriyate, mahadaparAdhino dvitIyayetyato'bhinavA seti, sA ca makArAkhyA, tathA paJcamaSaSThayoH, saptamasya tRtIyaiva abhinavA dhikkArAkhyA, etAzca tisro laghumadhyamotkRSTAparAdhagocarAH khalvavaseyA iti gAthArthaH / / 168 / / (Avazya nivRtti parva mANa mA - 2, nivRtti zloka-68, mUtra-TI) * atrAntare hakkAra-makkAra-dhikkArarUpANAM daNDanItInAM te lokAH pracuratarakaSAyasambhavAdatikramaNaM kRtavantaH, tadanantaraM ca te lokA abhyadhika-jJAnAdiguNasamanvitaM bhagavantaM vijJAya RSabhasvAmine nivedanaM kRtvntH| evaM nivedite sati mithunakairbhagavAnAha-"nItyatikramakAriNAM rAjA sarvanarezvaraH karoti daNDam, sa cA'mAtyA''rakSakAdibalayuktaH kRtAbhiSeko'natikramaNIyA''jJazca bhvti|" evaM kathite sati bhagavatA te mithunakA bruvate- "asmAkamapi sa rAjA bhvtu|" bhagavAnAha-"yadyevaM yAcadhvaM kulakaraM raajaanm|" sa ca kulakarastairyAcitaH sannuktavAn-"RSabho bhavatAM rAjA bhvtu|" tatazca te mithunakA rAjyAbhiSekanirvarttanArthamudakAnayanAya padminIsaro gtvntH|| (3palezamAtA -rU devopAyA TIkA) For Personal & Private Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi mATe yugalikone bhakti, bahumAna ghaNuM che, temanA jJAna ane uttama guNo upara vizvAsa che. tethI prastAva mUke che, tyAre niHspRhI RSabhadeva kahe che ke "te rIte rAjA na banAvAya. atyAre prajAmAM kulakara tarIke nAbhikulakara che, je lokonI phariyAdano niveDo lAve che. vimalavAhanathI nAbhi sudhInA kulakaro A javAbadArI nibhAvatA AvyA che. tethI tame paNa tamArI phariyAda nAbhikulakarane karIne temanI pAse yogya rAjAnI mAgaNI karo." nAbhikulakara dvArA RSabhadevanI prathama rAjA tarIke sthApanA : A badhA bhoLA yugaliko nAbhikulakara pAse jaIne kahe che : tame amAro anyAya dUra kare ane nyAya Ape evA eka rAjAnI nimaNUka karo. amAre nyAya pAmavA sattAdhIza rAjA joIe evI RSabhadevanA saMdarbha sAthe vAta karI. tyAre nAbhikulakare kahyuM "A bharatakSetramAM hAlamAM jANakAra, buddhizALI, jJAnI hoya tevo A RSabha ja che. tethI RSabha ja tamAro rAjA thAo." A zAstrIya prasaMga dvArA e samajavAnuM che ke "A bharatabhUmimAM sauthI pahelI rAjyavyavasthAnI sthApanA nAbhikulakare karI che, ane prathama rAjA RSabhadeva thayA che'. sakalAItuM stotramAM "mati pRthivInAthaM.bolo cho te RSabhadevane rAjA nImanAra, rAjyasattAnI sthApanA karanAra nAbhikulakara che ane rAjA tarIke prathama rAjya calAvanAra, rAjyataMtra goThavanAra RSabhadeva che. A pahelavahelI rAjyavyavasthA bharatabhUmimAM sthapAI. tenA uddeza samajAvI dharmatIrthanI sthApanAnA uddezane samajAvavA prayatna karuM chuM. A duniyAmAM bhautika kSetre sauthI moTI sattA rAjasattA che. enA jeTalA powers (adhikAra) bIjI koI sattA-saMsthAne nathI, paraMtu teno uddeza kevaLa mAnavasRSTimAM anyAyano nAza karI nyAyanI sthApanA karavAno che. bIjA koI uddezathI sattA calAvavA ke bhoga bhogavavA rAjya sthApanAnI vAta karI hota ke RSabhadeve rAjya calAvyuM hota, saMgaThana karyuM hota, to RSabhadevane paNa pApa lAgata; kAraNa ke uddezamAM svArthabuddhi bhaLe che. rAjyavyavasthA calAvavA AkhI prajAmAM sAma-dAma-daMDa-bhedanItipUrvaka saMcAlana karavuM 1. sarvAbhISTakaraM nItizAstraM syAtsarvasaMmatam / atyavazyaM nRpasyApi, sa sarveSAM prabhuryataH / / 12 / / (zukranIti, adhyAya-2) 2. tato bhagavatA azvA hastino gAvaH, etAni catuSpadAni tadA gRhItAni rAjyasaGgrahanimittam, tathA ugrA ugradaNDakAritvAt rAjavizeSAH, tathA bhojA gurusthAnIyAH tathA rAjanyA samAnavayasaH, tathA uktavyatiriktA kSatriyAH, eSAM ca saGgrahaM rAjyArthaM ckaar| (upadezamAlA zloka-3 heyopAdeyA TIkA) * svAmyamAtyasuhatkozarASTradurgabalAni ca / saptAMgamucyate rAjyaM, tatra mUrdhA nRpaH smRtaH / / 61 / / dRgamAtyaH suhacchrotraM, mukhaM kozo balaM manaH / hastau pAdau durgarASTra, rAjyAMgAni smRtAni hi / / 62 / / (zukranIti, adhyAya-1) For Personal & Private Use Only Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi paDe. te mATe Avazyaka baLa tarIke sAta prakAranuM sainyabaLa ekatrita karavuM paDe. manuSyone yuddhanIti zIkhavI, zastrakaLA batAvI, zastrAstranA prayogomAM nipuNa karavA paDe. A tamAma pApanI kriyA ane pApanAM sAdhano che. zAstramAM rAjyane mahAadhikaraNa kahyuM che, eTale ke sarva pApanAM sAdhanono jemAM saMgraha, prayoga hoya tevuM pApanuM kAraNa kahyuM che; chatAM AgamomAM lakhyuM ke "RSabhadeve A rAjyataMtra vikasAvI, saMcAlana karIne pApa nathI bAMdhyuM, UlaTuM puNyAnubaMdhI puNya baMdhAyuM che. A pRthvI para rAjyarUpI mahAadhikaraNane pote sau prathama utpanna karyuM, yuddhanItio phelAvI, yuddha mATenAM zastronuM zikSaNa ApyuM, vaMza-paraMparAgata prajAmAM A cAle tevI vyavasthAo sthApI; chatAM temane pApa nathI lAgyuM, uttama puNya baMdhAyuM; kAraNa ke uddeza ane bhAvo pavitra hatA. pApapravRtti zubha bhAvathI karavI e uttama sAdhaka mATe paNa kasoTI che. tame pApapravRtti zubha bhAvathI karatAM zIkhyA ja nathI, jyAre gRhasthAvAsamAM rahelA tIrthakaronA jIvanamAM jabaradasta khUbI e hoya che ke game tevI pApapravRtti karavAno avasara Ave, topaNa teo tene zubha bhAvathI ja kare. sabhA yuddhamAM zubha bhAva Ave ? sAhebajI H AvI zake, dharmayuddho paNa itihAsamAM thayAM che. sabhA : atyAre rAjAone sattA para besADIe to ? sAhebajI : tamArI trevaDa nathI. huM atyAre rAjAzAhInI nahIM, rAjasattAnI vAta karuM chuM. rAjasattAmAM rAjA hoya ke bIjI post hoya, paNa governing power (zAsana zakti) to che ja. rAjasattAnI saMcAlananI paddhati aneka hoI zake. temAM kaI paddhati sArI, kaI kharAba, konI vadhAre guNavattA tenI atyAre carcA nathI karato. vartamAna yugamAM to navA navA socialism, communism, capitalism nIkaLyA che. sAthe-sAthe governing systems (zAsana paddhati) paNa judI judI phelAvI che. prastutamAM bharatabhUmimAM paheluM rAjya RSabhadeve calAvyuM. teno uddeza atyaMta pavitra hato. 1. atrASTakam-"anyastvAhAsya rAjyAdipradAne doSa eva nu| mahAdhikaraNatvena tattvamArge'vicakSaNaH / / 1 / / " anyastu tattvamArge vastuni paricchettavye'vicakSaNaH apaNDitaH Aha, vicakSaNa' iti vkssymaannpryaalocnyophaasvcnm| as doSa eva azubhakarmArjanameva, mahAdhikaraNatvena-mahArambhaparigrahapaJcendriyavadhAdinimittatvena agnizastrAdidAnavaditi dRSTAnto'bhyUhaH / uttaramAha-"apradAne hi rAjyasya nAyakAbhAvato jnaaH| mitho vai kAladoSeNa maryAdAbhedakAriNaH / / 2 / / vinazyantyadhikaM yasmAdihaloke paratra c| zaktau satyAmupekSA ca, yujyate na mahAtmanaH / / 3 / / tasmAttadupakArAya, tatpradAnaM gunnaavhm| parArthaM dIkSitasyAsya vizeSeNa jagadguroH / / 4 / / " kAladoSeNAvasarpiNyA hInahInatarAdisvabhAvena maryAdAbhedaH= svaparadhanAdivyavasthAlopaH, nAyakasadbhAve'pi kecidvinazyanto dRzyante, ata Aha-adhikam-atyartham ihaloke manuSyajanmani prANAdikSayAt, paratra-paraloke hiMsAdhudrekAt zaktau satyAM-svakRtisAdhyatvajJAne upakAraH anarthatrANaM tatpadAnaM-rAjyapradAnaM parArtha-paropakArAya dIkSitasya-kRtanizcayasya vizeSeNa-sutarAM sAmAnyarAjyadAyakApekSayA, jagadguroH= For Personal & Private Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi temano Azaya kevaLa mAnavasRSTimAM nyAya phelAvI prajAne saMskArI-sabhya rAkhavI, jethI bhaviSyamAM te dharmopadezane ane dharmasAdhanAne jhIlavA lAyaka rahe. prabhue mAnavasRSTimAM A rAjyavyavasthA sthApIne saMcAlana na karyuM hota to - dhIme-dhIme yugaliko vadhAre jhaghaDatA raheta, divase-divase kaSAyo vadhavAthI jabaro nabaLAne dabAve, zoSaNa-atyAcAra cAlu thAya, jenAthI jaMgala ke durgati karatAM badatara sthiti mAnavasamUhamAM sarjAya - Akho mAnavasamAja jaMgalI, asabhya, pAzavIvRttiovALo, saMkliSTa pariNAmavALo bane. te aTakAvavA ane prajAmAM saMpa, saujanya, sadAcAra, nyAya TakAvavA laukika sAmrAjya sthApyuM. nyAya pravartAvavA ja prabhue rAjyasaMcAlana mAthe lIdhuM, temAM sattAnI lAlaca ke svArthano bhAva nahoto. koI ahaMkAra ke AsaktinA bhAvathI prabhu sattA para nathI AvyA. sattA calAvavAmAM temane koI aMgata rasa nathI. paropakAranI vRttithI ja sattA calAve che. je bhAvathI RSabhadeve rAjya karyuM te bhAvathI koI paNa vyakti rAjya calAve to tene tevuM puNya ja baMdhAya. tame tamAruM ghara paNa zubha bhAvathI calAvI zakatA nathI. ahIM AkhuM rAjya zubha bhAvathI calAvavAnI vAta che. rAjyamAM to zastrasAmagrIno saMgraha sAve, sainya muM 2vAna sAve, prI pAsethI tax (42) devAno sApe, a52||dhaane 6-sA bhuvanabhartuH tathA ca mahAdhikaraNatvaheturasiddhaH, adhyavasAyApekSatvAdadhikaraNasyeti bhAvaH / tato rAjyAdidAne doSa evetyphstitm| athAdipada-grAhyavivAhAdivyavahAradarzane prasaJjitadoSasya parihArAtidezamAha-"evaM vivAhadharmAdau tathA shilpniruupnne| na doSo hyuttamaM puNyamitthameva vipcyte||5||" vivAhadharmaH pariNayanAcAraH, AdinA rAjakulagrAmadharmAdiparigrahaH / zilpanirUpaNe-ghaTalohacitravastranApitavyavahAropadeze na doSo bhagavataH, yasmAduttamaM karma tIrthakaranAmakarma itthameva-vivAhazilpAdinirUpaNaprakAreNaiva vipacyate svaphalaM ddaati| vipAkaprApte'pyazaktatvAdanucitapravRttyabhAvAnna bandha iti naatiprsnggH| abhyuccayamAha-"kiJcehAdhikadoSebhyaH sattvAnAM rakSaNaM tu yt| upakArastadevaiSAM pravRttyaGgaM tathA'sya c||6||" upakArohitakaraNam, eSAM sattvAnAM, pravRttau aGgam kAraNam, asya-jagadguroH / Aha ca-"ettocciyaNidoSaM sippAivihANamo jinniNdss| leseNa sadosaMpi hu bhudosnivaarnnttennNtti"|| [paJcA0 7/35] uktamarthaM dRSTAntena samarthayannAha-"nAgAde rakSaNaM yadvadgartAdyAkarSaNena tu| kurvanna dossvaaNstdvdnythaa'sNbhvaadym||7 / / tadvada-rAjyAdi, yattu ayaM jagadguruH sarvathA doSAbhAvena kimiti na rakSaNaM karotItyatrAha-anyathA-alpasyApyanarthasyAnAzrayaNalakSaNaprakAreNAsaMbhavAd rakSaNasyeti zeSaH / uktaM ca-"tattha pahANo aMso bahudosanivAraNAu jggurunno| nAgAirakkhaNe jaha kaDDaNadose vi suhjogo||1|| khaDDAtaDaMsi visame i8 suyaM(saM)pecchiUNa kiilNtN| tappaccavAyabhIA tamANaNaTThA gayA jnnnnii||2|| diTThoa tIe NAgo taM pai eMto duto a khddddaae| to kaDhio tao taha, pIDAevisuddhabhAvAe" tti||3||" [paJcA0 7/38, 39, 40] uktAnabhyupagame bAdhAmAha-"itthaM caitadihaiSTavyamanyathA deshnaapylm| kudharmAdinimittatvAd doSAyaiva prsjyte||8||" kudharmAH-zAkyAdikupravacanAni Adi yeSAM-zrutacAritrapratyanIkatvAdibhAvAnAM teSAM nimittatvAt-hetutvAt jinadezanApi hi nyshtsmaakulaa| nayAzca kupravacanAlaMbanabhUtA dossaayaiv||39|| (pratimAzataka, zloka-39, TIkA) 1. etacca sarvaM sAvadyamapi lokaanukmpyaa| svAmI pravartayAmAsa, jAnan kartavyamAtmanaH / / 971 / / / a (triSaSTizalAkApuruSacaritra, parva-1, sarga-2) For Personal & Private Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi 249 paNa karavAmAM Ave, badhAM kaThora karma avasara-avasare karavAM paDe; paraMtu A karatI vakhate RSabhadevanA hRdayamAM laukikanyAyapravartanano ja uddeza che. AryavyavasthAmAM rAjyasaMcAlana pAchaLa mAnavasamUhamAM paraspara sAmAjika nyAya pravartAvavAno ane subaddha, sabhya, saMskArI prajA taiyAra karavAno uddeza hato. A sivAyano uddeza hoya to te khoTo uddeza che. tethI ja rAjAne prajAmAM anyAya calAve to pApa lAge che. are ! rAjya potAnI pharaja cUke che tema kahevAya che. dareka prajAjanane salAmatI, surakSA pUrI pADavAnI javAbadArI paNa rAjyanI che. dareka vyakti prajAjana tarIke surakSita adhikAra sAthe jIvI zake te dhyAna rAjya rAkhavAnuM hoya che. A javAbadArI vizALa hovAthI tene bajAvavA baLa-daMDa AdinI paNa jarUra paDe, to pavitra uddezathI rAjAe te paNa ajamAvavA, paraMtu nyAyamAM kyAreya bAMdhachoDa na karavI, te ja rAjyanuM kartavya che. jema devalokamAM devatAone nyAya ApavAnI javAbadArI indrone mAthe che, tema temanA samayanA lokone anyAya na thAya tenI javAbadArI RSabhadeve lIdhI che. temaNe 13 lAkha pUrva rAjyasaMcAlana karyuM, je karatAM aDhaLaka puNyAnubaMdhI puNya bAMdhyuM che. rAjyanuM kSetra laukika nyAya, dharmatIrthanuM kSetra lokottara nyAya : rAjanIti pramANe rAjyanI sthApanA prajAjanonA adhikAra surakSita rAkhavA ane temane nyAya apAvavA pUratI maryAdita che. tethI temAM je potAnA prajAjana nathI, athavA bIjA rAjyanA prajAjana che tevA mAnavonA adhikAronI surakSAnI paNa javAbadArI nathI. eTale TUMkamAM mAtra potAnA prajAjana evA manuSyonA adhikArarakSaNa ke nyAya mATe ja sattAsaMcAlana che. hA, chatAM rAjyanI mulAkAta lenArA videzIone amuka savalato pUrI pADavAmAM Ave che. prasaMge emane amuka maryAdita rakSaNa paNa apAya che. je rakSaNa tathA savalato paNa apekSAe saujanyano eka prakAra che. samagra mAnavaadhikAranuM rakSaNa e paNa cakravartatulya mahArAjyanI apekSA rAkhe che; chatAM tevuM samudra parvata pRthvInuM cakravartIrAjya paNa game teTaluM nyAyI hoya, nItipUrvaka saMcAlana karAtuM hoya, topaNa tenuM lakSyabiMdu to laukikanyAya ja raheze. je mAnavasamAja pUrato ja simita che. pazu-paMkhIo ke zudra jIva-jaMtuonA adhikAronI rakSA ke temanA pratye nyAyI vartananI vAta A rAjyasattAnA saMcAlanamAM AvatI nathI. bhagavAna RSabhadevanuM rAjya 1. yathA'parAdhaM daNDyeSu, daNDaM prAyukta nAbhibhUH / vyAdhiteSu yathA vyAdhicikitsaka ivA'gadam / / 978 / / daNDabhItastadA lokazcakre cauryAdikaM na hi / ekaiva daNDanItirhi, sarvAnyAyAhijAGgulI / / 979 / / kSetrodyAnagRhAdInAM, maryAdAM ko'pi kasyacit / nA'tyakrAmat prabhorAjJAmiva lokaH suzikSitaH / / 980 / / (triSaSTizApuruSaritra, parva-, saf-2) 2. nItyatikramaNakAriNAM 'rAjA' sarvanarezvaraH karoti daNDaM, sa ca amAtyArakSakAdibalayuktaH kRtAbhiSekaH anatikramaNIyAjJazca bhvti| (Avazyakaniyukti evaM bhASya bhAga-1, niyukti zloka-198, TIkA) For Personal & Private Use Only Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 dharmatIrtha sthApanA -- uddeza ane vidhi paNa laukika nyAya ja pravartAvanAruM hatuM; kAraNa ke RSabhadeva pote paNa rAjyasaMcAlana mATe lazkaramAM hAthI, ghoDA vagerene jaMgalamAMthI pakaDI-pakaDI maMgAvatA hatA ane temane niyaMtrita karI sainyabaLa UbhuM karatA hatA, je karavAmAM pazu para anyAya thato ja hato; chatAM te laukika dRSTie nyAya hato, lokottara dRSTie anyAya hato. A vAta UMcAmAM UMcuM rAjyasaMcAlana karanAra RSabhadeva mATe paNa samajavAnI. vaidika dharmamAM rAmarAjya AdarzarAjya tarIke rajU karAya che, tenA karatAM ApaNe RSabhadevanuM rAjyasaMcAlana ghaNuM UMcuM mAnIe chIe. jainazAstro pramANe Adarza rAjyasaMcAlana tIrthakaronuM hoya che. temAM paNa RSabhadevanA samaye to prajAmAM nyAyanIti-sadAcAra zreSTha kakSAnAM hatAM; chatAM tevA rAjyamAM paNa sAmAjika kAyadA-kAnUna dvArA rakSaNa to mAnavone ja hoya che. nyAya-anyAyanAM dhoraNa paNa mAnavaadhikArane lakSyamAM rAkhIne ja karAya che; mAtra pazuo pratye atikrUra vartana karIne prajA jaMgalI na bane teTalI kALajI rakhAya che, bAkI pazuone nyAya ke surakSA to temAM paNa pUrI paDAtI nathI. rAjasattAnuM nyAyanuM kSetra maryAdita che, te samajAvI dharmasattAnuM vizALa kSetra samajAvavA mAMguM chuM. dharmasattAnI sthApanAnA uddezo AnA karatAM ati pavitra ane unnata che, te AgaLa kahIza. ATaluM cokkasa karI levA jevuM che ke "laukika nyAya rAjasattAthI ja pravartAvI zakAya, te vinA mAnavasRSTimAM nyAyanI sthApanA zakya nathI'. sabhyasamAjamAM rAjya Avazyaka anivArya aMga che, te koI aniSTa nathI. mAnavasamAjamAM yugalikakALa sivAyanA kALamAM rAjyavyavasthAne ApaNe anivArya mAnIe chIe. hA, A sthApanAno uddeza pavitra che, tethI ja bhagavAne te kArya karyuM che. ApaNe tyAM communist (sAmyavAdI) vicArasaraNI nathI. kArla mArksanI vicAradhArA ApaNane maMjUra nathI. te to kahe che ke "rAjya ja badhA aniSTanuM mULa che, damana ane zoSaNano daMDo che. teNe sAmyavAda sthApIne AgaLa jatAM badhA sarakhA thaI jAya ane vargavihIna samAja Ubho thAya tevI avyavahAru vAto karI che; paNa tene khabara nathI ke "jyAM sudhI mAnavasamAja kaSAyothI bharelo che tyAM sudhI vargo rahevAnA ane tene sabhyatAthI niyaMtrita rAkhavA vyavasthAtaMtra jarUrI ja che'. maMdakaSAya hoya to vyavasthAtaMtranI jarUra nahIM. maMdakaSAyI ApameLe maryAdAmAM rahe, ekabIjAnuM paDAvI na le, tethI rAjyanI jarUra nathI. vargavihIna * go-balIvarda-karabha-sairibhA'zvatarAdikam / Adade tadupayogaviduro hi jagatpatiH / / 933 / / (triSaSTizanALApuruSaratra, parva-2, sa-ra) 1. arAjakeSu rASTreSu, dharmo na vyavatiSThate / parasparaM ca khAdanti, sarvathA dhigarAjakam / / 3 / / ... atha cedAbhivarteta, rAjyArthI balavattaraH / arAjakANi rASTrANi, hatavIryANi vA punaH / / 6 / / pratyudgamyAbhipUjyaH syAdetadatra sumantritam / na hi pApAt parataramasti kiJcidarAjakAt / / 7 / / tasmAd rAjaiva kartavyaH, satataM bhUtimicchatA / na dhanArtho na dArArthasteSAM veSAmAnam T22TT (zrI vedavyAsa viracita mahAbhArata, zAntiparva, adhyAya-67) For Personal & Private Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 251 communism to yugalikakALamAM hatuM. tyAre sau mAnavomAM maMdakaSAya hoya che. atyAre che tevI kaSAyayukta mAnavasRSTimAM to nyAya mATe sattAnuM kendra joIe, joIe ane joIe ja. sattAnuM kendra na rAkho to A samAja kadI saMskArI na rahI zake. dharma nahi, paNa saMskAra, saMskRti, sabhyatA, mAnavatA TakAvavAM hoya to A rAjyasattA anivArya ja che. mAtra tenA saMcAlanamAM uddeza ane bhAvo pavitra rahe to puNya baMdhAya tema kahIzuM. lokottara nyAyanI sthApanA mATe dharmatIrthanI sthApanA : | RSabhadeve to gRhasthajIvananI tamAma pravRtti zubha bhAvathI karI che. rAjyanI dhurA paNa mAtra zubha bhAvathI ja vahI che. rAjya svIkAryuM, siMhAsana para beThA, tyArathI dIkSA paryaMtanA samagra saMcAlanamAM ekAMte zubha bhAva ja hato; eTale puNya ja baMdhAya. prabhu janmyA tyArathI rAjyasthApanA ke saMcAlanayogya jJAnathI paripakva-pUrNa hatA. vaLI, A gRhasthajIvananI javAbadArI hatI. tethI gRhastha evA prabhue tene saMpUrNa yogya rIte nibhAvI. have prabhuno dIkSAgrahaNa yogya samaya jANIne lokAMtikadevo prabhune vinaMtI karavA AvyA ke "he svAmI ! Ape bharatakSetramAM je rIte laukika nyAyanI sthApanA karI te rIte lokottara nyAyanI sthApanArUpa dharmatIrthanuM pravartana karo." paraMtu dharmasattAnI sthApanA mATe je jJAna, guNa, zakti, puNyAI joIe te hajI prabhunI khIlI na hatI. te khIlavavA prabhune paNa hajI sAdhanA jarUrI hatI. sAdhanAmAM vega Ave, pUrapATa AgaLa dhapAya e hetuthI sAmrAjya tajI RSabhadeve dIkSA lIdhI. dIkSA letAM pUrve putrone rAjasattAnI yogya javAbadArIo vaheMcI prabhue potAnuM sAMsArika kartavya samApta karyuM. sarva sAMsArika kartavyothI mukta thaI kevaLa AtmasAdhanA karavI te ja jainadIkSA che. tethI dIkSA bAda RSabhadevane AtmasAdhanA sivAya koI kartavya rahyuM nahIM. pracaMDa manobaLavALA, daDha udyamazIla, ane svakalyANanA jANakAra prabhu mATe sAdhanAnI gati tIvra hatI. 1,000 varSamAM sarva ghAtikarmono kSaya karI, mohano mULamAMthI uccheda karI, prabhu vItarAga-sarvajJa thayA. indro ane devatAo je prabhunI bhakti janmathI kare che, temane atyaMta utsukatA che ke kyAre prabhu pUrNajJAnI banI dharmatIrtha pravartAve' ! prabhunA janmathI temane AkAMkSA hovA chatAM jANe che ke "bhAvatIrthakara banyA vinA prabhu dharmatIrtha pravartAvavA sakSama nathI". rAjyavyavasthA sthApIne to khAlI laukika nyAya ApavAno hato. te mATe saMsArI evA prabhunuM gRhasthapaNAnuM jJAna paryApta hatuM, paraMtu dharmasattAnuM 1. ... tevA stromAnti: pAntijhameca natrio : In2036 ! mUrNa vartarapnattima:, pozasahoreH | AsUtritAparottaMsA, ivaivaM te vyajijJapan / / 1037 / / [caturbhiH kalApakam] zakracUDAmaNivibhAmbhomagnacaraNAmbuja ! / bharatakSetranirnaSTamokSamArgapradIpaka ! / / 1038 / / lokavyavasthA prathamA, yathA nAtha ! pravartitA / pravarttaya tathA dharmatIrthaM kRtyaM nijaM smara / / 1039 / / evaM devAste prabhuM vijJapayya, svaM svaM sthAnaM brahmaloke divIyuH / pravrajyecchuH svAmyapi svaM nizAntaM, sadyo'yAsInnandanodyAnamadhyAt / / 1040 / / (tridizAvApuruSaritra, parva-2, sa-2) For Personal & Private Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi pravartana karAvavA jJAna-zakti khUTatAM hatAM. te pUrNa kakSAe khIle nahIM tyAM sudhI prabhu pagaluM bhare nahIM. devatAo-indro paNa tyAM sudhI dhIraja dharIne rAha jue che. kevalajJAna pAmelA prabhune harSa sAthe atizayothI bhakti karI devatAo samavasaraNamAM birAjamAna karAve che, jyAM prabhu dezanA dvArA A vizvamAM lokottara nyAyanuM taMtra - dharmasattAnI sthApanA dvArA kare che. jagatanA jIvamAtranA belI thavA, nabaLA-nAnA tamAma jIvonuM zoSaNa thatuM aTakAvavA, rakSaNa karavA, tene nyAya ApavA, tene lAyaka vAtAvaraNa sarjavA ane samagra jIvasRSTine unnati tarapha laI javA lokottara nyAyapravartanarUpa dharmatIrthanI prabhue sthApanA karI. RSabhadeve laukika nyAyanA uddezathI rAjasattAnI sthApanA karI ane lokottara nyAyanA uddezathI A jagatamAM dharmatIrtha sthApyuM. baMne parallel vicAravA jevAM che. A vizvamAM lokottara nyAyanuM pravartana karavAnuM kAma rAjasattAnuM nathI. tethI tenA pravartana mATe RSabhadeve A bharatakSetramAM navI dharmasattA sthApI. laukika nyAya ane lokottara nyAyamAM jamIna-AsamAnano taphAvata che. sAmAjika vyavasthA pramANe koI vyakti manuSya pratye aparAdha kare to gunegAra kahevAya, paNa te kAyika gunAo pUrato hoya che. manathI guno kare to RSabhadevanA rAjyamAM paNa tenI sajAnI vyavasthA nahotI. laukika rAjyamAM mAnasika aparAdhanI koI sajA-daMDa nathI. tevo nyAya pravartAvavA koI vyavasthA nathI; jyAre dharmasattAmAM to mAnasika, vAcika, kAyika, sUkSma, sthUla koI paNa aparAdha hoya, moTA jIva pratye hoya ke nAnA jIva pratye hoya, samaSTi pratye hoya ke vyakti pratye hoya=game te prakArano aparAdha hoya tenI sajA-daMDarUpe nyAya pravartAve tenuM nAma lokottara nyAya. te pravartAvavAnI vyavasthA dharmataMtramAM hoya che. AgAmomAM dharmasattAne "lokottara nyAyanuM pravartana karAvanAra' kahI che. dharmAcAryo lokottara nyAyanA movaDI dhuraMdhara che. rAjasattA laukika nyAya mATe; dharmasattA lokottara nyAya mATe. duniyAno koIpaNa dharma lokottara nyAyapravartananA uddezathI ja che. 1. jagannetA jagajjetA, jaganmAnyo jgdvibhH| jagajjyeSTho jagaccheSTho, jagadadhyeyo jgddhitH||2|| jagadA jagadabandharjagacchAstA jgtpitaa| jagannetro jaganmaitro, jagaddIpo jagadguruH / / 3 / / (devasUrinI viracita arjatrAmasadasvamukya, pravAsa-2) 2. saMprati vyavahAriNaH iti dvitIyaM dvAramabhidhitsurAhadavvaMmi loiyA khalu, laMcillA bhAvato u majjhatthA / uttaradavvaagIyAgIyAvAlaMcapakkhehiM ||bhaa013|| vyavahAriNazcaturdhA, tadyathA-nAmavyavahAriNaH, sthApanAvyavahAriNaH, dravyavyavahAriNo, bhAvavyavahAriNazca, tatra nAmasthApane sujJAte, dravyavyavahAriNo dvidhA-Agamato noAgamatazca, tatrAgamato vyavahArizabdArthajJAste cAnupayuktA, noAgamatastrividhAjJazarIrabhavyazarIratadvyatiriktabhedAt, tatra jJazarIrabhavyazarIradravyavyavahAriNaH pratItAH, tadvyatiriktA dvividhA-laukikA lokottarikAzca, bhAvavyavahAriNo'pi dvidhA-Agamato noAgamatazca, Agamato vyavahArizabdArthajJAstatraivopayuktAH noAgamato dvidhA-laukikA lokottarikAzca, tatra pUrvArddhana noAgamato dravyabhAvalaukikavyavahAriNaH pratipAdayati, dravye vicAryamANe noAgamato jJazarIrabhavyazarIravyatiriktA laukikA vyavahAriNaH khalu laMcillA iti, laMcAutkoca ityanAMtaraM, tadvantaH, kimuktaM bhavati ? paralaMcAmupajIvya ye sApekSAH saMto vyavahAraparicchedakAriNaste dravyato laukikA vyavahAriNaH, bhAvato u For Personal & Private Use Only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 253 laukikanyAya barAbara na pravartAve to te rAjasattA sAcI rAjasattA nathI. je rAjya prajAmAM koI anyAya, anIti, damana, zoSaNa calAve, athavA tene aTakAvanAra yogya kAyadA-kAnUna na majjhatthA iti bhAvataH puna!Agamato vyavahAriNo madhyasthA madhya rAgadveSayorapAMtarAle tiSThaMtIti madhyasthAH ye paralaMcopacAra-maMtareNAraktAdviSTAH saMto nyAyaikaniSThatayA vyavahAraparicchettAste noAgamatolaukikabhAvavyavahAriNa iti bhAvaH, adhunA lokottarikAn noAgamato dravyavyavahAriNaH pratipAdayati, uttaradavvaagIyA ityAdi, uttare lokottare dravye vicAryamANA noAgamato dravyavyavahAriNo'gItA agItArthAH te hi yathAvasthitaM vyavahAraM na kartumavabudhyaMte, tatastadravyavyavahAro dravyavyavahAra eva bhAvasya yathAvasthitaparijJAna-lakSaNasyAbhAvAt dravyazabdo'trApradhAnavAcI, apradhAnavyavahAriNaste ityarthaH, gIyAvAlaMcapakkhehiM iti, yadivA gItArthA api saMto ye paralaMcAmupajIvya vyavahAraM paricchidaMti, te'pi dravyavyavahAriNo'thavA vinA laMcAM gItArthA api ye mamAyaM bhrAtA mamAyaM nijaka iti pakSeNa pakSapAte vyavahArakAriNaste'pi dravyavyavahAriNaH mdhysthruupsy|| saMprati noAgamato lokottarikAn bhAvavyavahAriNaH prAhapiyadhammAdaDhadhammA, saMviggA ceva vajjabhIru a / suttatthatadubhayaviU, anissiyavavahArakArI ya ||bhaa014|| (vyavahArasUtra pIThikA, bhASyagAthA 13, 14 mUla, A. malayagirijI kRtA TIkA) * saMprati piyadhamme ya bahusue ityasya vyAkhyAnamAhapiyadhammojAvasuyaMvavahArannA u je samakkhAyA / savvevi jahAdiThThA, vavahariyavvA ya te hoMti ||bhA026 / / ihAdyaMtagrahaNe madhyasyApi grahaNamiti nyAyAt, priyadharmabahuzrutagrahaNe tadaMtarAlavartinAmapi dRDhadharmAdInAM grahaNaM, tataH priyadharmaNa Arabhya yAvat zrutaM sUtrArthatadubhayavida iti padaM tAvat ye vyavahArajJA vyavahAraparicchedakartAraH prAksamAkhyAtAste sarve'pi yathoddiSTA yathoktasvarUpA vyavaharttavyA bhAvavyavaharttavyA bhavaMti, pratyetavyA iti zeSaH, priyadharmAditayA sUtrArthatadubhayavittayA ca teSAM prajJApanIyatvAt iti vyavahAraH prAyazcittavyavahAraH AbhavatsacittAdivyavahArazca tatra dvividhe'pi vyavahAre vyavaharttavyaM / / 26 / / prAyo gItArthena saha-nAgItArthena tathA cAhaagIeNaM saddhiM, vavahariyavvaM na ceva purisena / jamhA so vavahAre kayaMmi sammaM na saddahati / |bhaa027|| iha yaH svayaM vyavahAramavabudhyate pratipAdyamAno vA pratipadyate vyavahAraM sa gItArthaH, itarastvagItArthaH, tatrAgItenAgItArthena sArddhaM naiva puruSeNa vyavaharttavyaM; kasmAdityAha, yasmAt so'gItArtho vyavahAre kRte'pi na samyak zraddhate na paripUrNamapi vyavahAraM kRtaM tatheti pratipadyate, iti tasmAd gItArthena saha vyavaharttavyaM / / 27 / / yata AhaduvihaMmi vavahAre gIyattho paNavijjaI jaMtu / taM samma paDivajjai gIyatyaMmI guNA ceva ||bhA028 / / dvividhe'pi prAyazcittalakSaNe AbhavatsacittAdivyahAralakSaNe ca vyavahAre gItArtho yatpratyAkhyApyate, pAThAMtaraM paNavijjai prajJApyate tatsamyak pratipadyate gItArthatvAt, tathA cAha gIyatthaMmI guNA ceva, gItArthe guNA eva nA'guNAH aguNavato gItArthatvAyogAt, yathA ca gItArthaH saMpratipAdyamAnaH samyak pratipadyate / / 28 / / (vyavahArasUtra pIThikA, bhASyagAthA 26, 27, 28 mUla, A. malayagirijI kRtA TIkA) 1. yo hi dharmaparo rAjA devAMzo'nyazca rksssaam| aMzabhUto dharmalopI prajApIDAkaro bhvet|| (zukranIti, 1/70) For Personal & Private Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi kare, athavA tenuM proper (yogya) amalIkaraNa na kare te rAjya kurAjya kahevAya. je rAjyamAM prajAjana evA manuSyo yogya nyAyane pAme, saunA adhikAro surakSita rahe, durjanone daMDa thAya, sajjanonuM mAna sacavAya, duSTonI duSTatAne DAme, anyAyanuM unmUlana kare, prajAjanane rakSaNa Ape te rAjya surAjya kahevAya. sabhA H rAjya ja anyAya kare to ? sAhebajI : rAjanItimAM tevA rAjAne padabhraSTa karavAno kahyo che. sabhA : koNa kare ? sAhebajI : vicakSaNa maMtrImaMDaLa, rASTranA AgevAno, ane teo na kare to rAjyanA prabaLa anyAyamAM dharmAcAryo paNa padabhraSTa karI zake che. dharmazAstromAM tenuM varNana che, paNa tame hAlamAM rAjAzAhInI system (paddhati) ja rAkhI nathI. AryanItimAM rAjyanA AdarzonuM je varNana che, ane hAlanA navI systemnA rAjyanA baMdhAraNamAM je Adarzo rajU karAyA che, te ja pAyAmAM judA che. laukika ane lokottara nyAyanuM paraspara vizALa aMtara H lokottara nyAyanI vAta karavI hoya to dharmasattAne kendrasthAne mUkavI paDe. jema samAjamAM rAjasattA kendrasthAne che, tenA niyaMtraNa nIce tamAma sAmAjika kAyadA-kAnUno cAle che; tema * avivekI yatra rAjA, sabhyA yatra tu pAkSikAH / sanmArgojjhitavidvAMsaH, sAkSiNo'nRtavAdinaH / / 46 / / durAtmanAM ca prAvai, strInAM nIvananasya 6 / yaMtra netkendvanuM mAnaM, vasati taMtra nIvitam / / 47 / / (zunIti, adhyAya-rU) * adharmanirato vastu, nItihIna pattAntara: ||z|| sarvo'ti rII, tAAma cavavA'nyato vakSet / ... ||rU20|| (zunIti, gadhyAya-rU) 1. tuSTanipraddaLa vAna, prakhAyA: paripAlanam| yananuM rAkhasUyAve:, jozAnAM nyAyato'rnanam ||2rU|| ravIrAM rAjJAM, ripULAM parimardanam / mUmerupArjana mUkyo, rAjyavRtta tu rASTaH / / 24 / / (zunIti, adhyAya-2) 2. guNanItibaladveSI kulabhUto'pyadhArmikaH / / 274 / / nRpo yadi bhavettaM tu, tyajedrASTravinAzakam / tatpade tasya kulajaM, muLayukta purohitaH / / 27 / / pratyenumati nRtvA, sthApayedrAkhyanuptaye / ... / / 276 / / (zunIti, adhyAya-2) 3. navaM na kujjA bihuNe purANaM, ciccA'maI tAi ya sAha evaM / etovayA baMbhavatitti vuttA, tassodaTThI samaNettibemi ||20|| ahiMsayaM savvapayANukaMpI, dhamme ThiyaM kammavivegaheuM / tamAyadaMDehiM samAyaraMtA, abohIe te pahivameyaM||ra6|| 'trAyI' bhagavAn sarvasya paritrANazIlo, / / 20 / / ... ato'sau bhagavAnahiMsakaH, tathA sarveSAM prajAyanta iti For Personal & Private Use Only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 255 lokottara nyAya aMgenA tamAma nIti-niyamo dharmasattA darzAve che. lokottara nyAyanI sImAo amaryAdita che; kema ke te samagra jIvasRSTinA mULabhUta adhikAro maMjUra kare che. A sRSTimAM jIvamAtrane jIvavAnA adhikAro samAna che. temAM nabaLo jIva ke sabaLo jIva, nAno jIva ke moTo jIva, kSudra jIva ke mahattvapUrNa jIva, tenA AdhAre bhedabhAva nathI. mAtra manuSyane ja jIvavAnA adhikAra, svataMtratA ke vikAsa aMgenA adhikAro svIkAravA; te svArthI manovRttinI nizAnI che. ApaNe manuSya chIe, mATe mAnavano vicAra karavo vAjabI che; paraMtu - ApaNe jIva chIe, ApaNAmAM jevI sukha-duHkhanI saMvedanA che tevI badhA sajIvomAM che, ApaNe jIvavA icchIe chIe tema jIvamAtra jIvavA icche che A vAstavikatAno svIkAra vizALa hRdaya banAvI dharma zIkhave che. tethI dharmanuM dhyeya rAjya karatAM vadhAre vyApaka, vizALa ane unnata che. nyAyI vyavasthA ApanAra rAjya ane dharma baMnemAM aparAdhono daMDa cokkasa Ave, paraMtu baMnenA nyAyanI sImAmAM ja taphAvata hovAthI daMDa paNa maryAdita ane vizALa bane che. rAjyasattAmAM mAtra manuSya pUratA parasparanA moTA anyAyI vartana mATe ja daMDanI vyavasthA che; jyAre dharma to tamAma jIvo pratyenA anyAyI vartana, te paNa mAnasika, vAcika, kAyika, sthUla, sUkSma tamAma aparAdhonA daMDanI vyavasthA darzAve che. tenA amalIkaraNanuM vyavasthAtaMtra paNa sthApita kare che. rAjyanA nAyaka vinA rAjya na cAle, tema dharmasattAnA nAyaka vinA dharmazAsana na cAle. jagatamAM UMcAmAM UMcA Adarzo, dhyeyo dharmasattA pravartAve che, eTale rAjya tenAthI mahAna na prajA-jantavastadanukampI ca tAnsaMsAre paryaTato'nukampate bhagavAn tacchIlazca tamevaMrUpaM 'dharme' paramArthabhUte vyavasthitaM karmavivekahetubhUtaM bhavadvidhA AtmadaNDaiH samAcaranta - AtmakalpaM kurvanti ... / / 25 / / ' (zIlAMAcArya kRta sUtratAsUtra, zruta Mtrya-2, adhyayana-6, zloja -20, 25, mUla-TIjA) 1. nija nija jIvita sahune vAhaluM, maravuM na vAMche koyajI; ema jANI hiMsA pariharIyeM, mArIje nahIM e jIvajI. 9. (bhAvasAgarajI kRta SaDthavanikAyanA AyuSyanI sajjhAya) 2. daNDa eva varo loke puruSasyeti me matiH / (vAlmIjirAmAyaLa, 6/22/41) * nAva6: kSatriyo mAti, nAvaNDo bhUmimanute / nAvahasya pranA rAnna:, mutyuM vinti bhArata ||4|| (zrI veddAsa viracita mahAmAta, zAntiparva, adhyAya-14) * mAM vyAvastu onteya ! 6degnudhALamute vataM tti kSatriye nityuM, varte 63: samAhita:||3|| (zrI veddavyAsa viracita mahAbhArata, zAntiparva, adhyAya-22,) 3. rASTraskRtam nRtyatama, rAsa vAmiSedhanam / anindramavAM rASTra, sthavo'mimavattpata / / 2 / / (zrI vedavyAsa viracita mahAbhArata, zAntiparva, adhyAya - 67 ) For Personal & Private Use Only Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi thaI zake. samAjakalyANanI saMsthAonA uddeza paNa maryAdita hoya che. manuSyanA amuka varga ke tenI cokkasa bhautika takalIphonA nivAraNanI pravRtti temAM saMkaLAyelI hoya che; jyAre dharmamAM to jIvamAtranAM sukha-du:kha, nyAya-anyAya, hita-ahitano vicAra karAto hoya che, pachI te duniyAno game te dharma hoya. dharmanI hada vizALa ja rahevAnI. are ! ChristianitymAM (khristI dharmamAM) paNa koI mANasanuM manathI bUruM icchavuM te paNa adharma che, tevo upadeza haze; jyAre rAjya AvA mAnasika aparAdhone potAnI daMDanItimAM nahIM le. anArya dharmo paNa rAjya karatAM UMcI nyAya-nItinI vAta cokkasa rajU karaze. dharma jeTalo vikasita, teTaluM temAM jIvasRSTinuM UMDANathI varNana ane tenA nyAyI adhikAronI vAto Ave. jainadharmamAM jIvasRSTinuM sUkSmatAthI varNana che, tevuM bIjA dharmomAM nahi maLe. tethI samagra jIvasRSTi pratyenA nyAyI vartanarUpa AcAro paNa jainadharmanA judA paDaze. lokottara nyAya ApavAmAM paNa dareka dharma potapotAnI kSamatA anusAra pravartaze, chatAM dharmo sAmAjika Adarzo karatAM UMcA Adarzo dharAvanArI saMsthAo che. dharmanI mahAnatA tenA dhyeya ane pravRttinA AdhAre cokkasa svIkAravA jevI che. temAM paNa jainazAsananA dhyeya, Adarzo, vyavasthAtaMtranI tole A jagatamAM koI nahIM Ave. lokottara nyAya pravartAvavAnI javAbadArI tIrthakaro dharmatIrtha pravartAvavA dvArA adA kare che. tIrthakaro upadeza mATe samavasaraNamAM birAjamAna thAya che, tyAre te pUrNajJAnI AtmA che. samagra jIvasRSTi temane "hastAmalakava" (hAthamAM rahela AmaLAnI jema) dekhAya che. temanA hRdayamAM sarva jIvo pratye apAra vAtsalya che. teo jIvamAtranA belI che, nyAyanA phirastA, karuNAnA sAkSAt pUMja che. temanA hRdayamAM jIvamAtranI hitaciMtA samAyelI 1. mAtRvatparadAraNi paradravyANi lossttvt| Atmavat sarvabhUtAni vIkSante dhrmbuddhyH|| (paMcataMtra, jesara) * svAtmavatsarvabhUteSu kAyena manasA giraa| anujJA yA dayA saiva proktA vedAntavedibhiH / / (nAvAyo, /25) * prANA yathAtmano'bhISTA bhUtAnAmapi te tthaa| Atmaupamyena bhUteSu dayAM kurvanti sAdhavaH / / (ditopaveza, pra. 6) * ahiMsA stymsteymkaamkrodhlobhtaa| bhUtapriyahitehA ca dharmo'yaM saarvvrnnikH|| (zrImad bhAvi) 2. vizvadRzvA vibhurdhAtA, vizvezo vizvalocanaH / vizvavyApI vidhurvedhAH, zAzvato vizvatomukhaH / / 5 / / (hemacandrasUrijI viracita arhanAmasahasrasamuccaya, prakAza-1) 3. tata:anen bhavanairguNyaM, samyagvIkSya mhaashyH| tathAbhavyatvayogena, vicitraM cintayatyasau / / 284 / / anena-saddarzanena, bhavanairguNyaM-jarAmaraNAdivyasanabahulatayA saMsAranirguNabhAvam, samyag-yathAvat, vIkSya-vilokya mahAzaya:prazastapariNAmaH tathAbhavyatvayogenoktarUpeNa, vicitraM-nAnArUpam cintayati-bhAvayati asau bhinnagranthirjantuH / / 284 / / For Personal & Private Use Only Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi 257 che. jIvasRSTi pratyenA anupama vAtsalyathI teo jyAre tIrtha pravartAve tyAre temanA dharmazAsanamAM amaryAdita nyAyano ja upadeza hoya che. tIrthakaro jJAnathI jue ja che ke "Akho saMsAra anyAyathI bharelo che. saMsAra eTale anyAyanuM ja ghara. temAM paNa durgatiomAM jaMgaliyata sivAya kazuM che ja nahIM. manuSya ke devalokamAM paNa mAtra parasparano nyAya surAjya hoya to pravarte, paraMtu temanA jIvanamAM lokottara dRSTie to anyAya ja che. cAreya gatirUpa samagra jIvasRSTi anyAyamAM ja rAce che, anyAyathI ja saMsAra cAle che, saMsArano mULa pAyo ja anyAya che. jIvo bIjA pratye anyAya karI rahyA che, ane badalAmAM anyAya meLavI rahyA che. Akho saMsAra anyAyamAM pisAI rahyo che. AvuM vizvAvalokana karanArA tIrthakaroe jagatamAM vyApaka nyAyano mArga vaheto mUkyo. arihaMto na thayA hota to lokottara nyAya pravartAvavAno rAha cIMdhanAra A vizvamAM koI hatuM nahIM. raste jatI kIDI ke jhADanAM pAMdaDAM para paNa tIrthakarono upakAra che; kAraNa ke tevI nabaLI jIvasRSTi pratye paNa nyAyanuM pravartana tIrthakaroe karyuM che. are ! mAtra Adarza nathI batAvyo, tevuM nyAyI vartana AcaravAnI uttama jIvanavyavasthA paNa darzAvI; kema ke Adarza vAtomAM nathI rAkhavAno, jIvanamAM AcaravAno che. nyAyI vartanavALI uttama jIvanavyavasthA sadA maLatI rahe tevuM taMtra paNa sthApIne gayA che. sabhA : RSabhadeve sthApelI rAjyavyavasthA lokottara kema na kahevAya ? sAhebajI : na kahevAya, kema ke temanA rAjyamAM paNa manuSyalokane ja nyAya apAto. pazupaMkhIo ke anya jIva-jaMtuo pratyenA nyAyI vartananA kAyadA-kAnUna na hatA. vaLI, tevA anyAyano koI daMDa paNa na hato. lokapUratA maryAdita ke manuSyalokamAM prasiddha nyAyanI ja vAta hatI. tethI te laukika nyAyanA uddezathI ja hatuM. jyAre mAnavalokathI AgaLa vadhIne samagra etadeva darzayatimohAndhakAragahane, saMsAre duHkhitA bt| sattvAH paribhramantyuccaiH, satyasmindharmatejasi / / 285 / / ndhakAragahane - mithyAtvAdimohanIyadhvAntabahale saMsAre-bhave dAkhitA:-saJjAtadaHkhAH, 'bata'-ityAmantraNe 'sattvAH-prANinaH paribhramanti-saJcaranti uccairatIva sati-vidyamAne asmin-sarvajJopajJe dharmatejasi-dharmalakSaNa udyote||285 / / ahametAnataH kRcchrAd, yathAyogaM kthnycn| anenottArayAmIti varabodhisamanvitaH / / 286 / / ahaM-kartA etAn-bhISaNabhavabhramaNarINAnprANinaH ato-bhavAt kRcchrAd-kRcchrarUpAt yathAyogaM uttAraNaghaTanAnatikramaNa kathaJcana-kenApi prakAreNa anena dharmatejasA uttArayAmyapasArayAmi ityetat vrbodhismnvitH-uktruupvrbodhisampanna: tA286 (vivu, sno-284, 28, 286 mUna-TIvA) * svayambhUramaNaspardhikaruNArasavAriNA / anantajidanantAM vaH prayacchatu sukhazriyam / / 16 / / / (pU. hemacandrasUrIzvarajI viracita sakalArhat stotram) For Personal & Private Use Only Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi jIvasRSTinA nyAyane lakSyamAM laI nIti-niyamo darzAve to te lokottara nyAyataMtra kahevAya. sabhA : nyAya to paralokamAM karmasattA Ape ne ? sAhebajI : tame nathI zrAvakAcArano marma samajatA, nathI sAdhvAcArano marma samajatA. tamArI sAthe kyAMthI vAta karuM huM ? are ! A lokamAM, atyAre ja sarva jIvo pratyeno lokottara nyAya pravartAvanAra dharmasattA che, paralokamAM nahIM. tamane nyAya zuM che, te ja khabara nathI. tamArA pratye koI jarAka geravartana kare topaNa rAto-pILA thaI jAo cho. hakIkatamAM sAmAe tamane kAMI nukasAna na karyuM hoya, mAtra jarAka kaDaka thaIne tamArI bhUla batAvI hoya, topaNa tamane 'mArI sAthe ayogya vartana kare che, tevo ahesAsa thAya che. tamane koI paNa jIvasRSTi taraphathI jarAka anyAya thAya to chaLI UTho cho. tamane tamArI jAta mATe ja nyAyanI khabara che, jene ame laukika nyAya paNa nathI kahetA ke lokottara nyAya paNa nathI kahetA. tene ame sAcA arthamAM svArtha kahIe chIe. tamArAM nyAyanAM kATalAMmAM mAtra tamArI jAta ja samAyelI che, te to svArthanuM bIjuM rUpa che. jyAre laukika nyAyamAM paNa anya tamAma mAnavonA hakkono vicAra samAyelo che. sabhA H tamAmamAM pote paNa samAI jAya ne ? sAhebajI : vyakti pote samaSTimAM samAI jAya che, paraMtu vyaktirUpe koI monopoly (IjAro) raheto nathI. pote dAdo nathI. tamArA magajamAM ema che ke "tame bIjA pratye je vartana karo te vartana bIjA tamArA pratye kare to na cAle; to tamane anyAya thaI jAya', kema ke tame IjAro laIne janmyA cho, dAdAno artha A ja che. Akho divasa tamArA hakko ke adhikArono vicAra laIne pharo cho, tene ja ame svArtha kahIe chIe. tamane je koI jarAka mAnasika, vAcika, kAyika trAsa Ape te duSTa thaI jAya, badamAza thaI jAya. are ! tamArI geravAjabI vAtamAM paNa virodha kare to te tamane anyAya lAge. tame jyAre nyAyanI gulabAMgo phUMko eTale ame samajI jaIe ke "kyAMka Ano svArtha ghavAyo che eTale UchaLyo che'. sabhA : bIjA pAse nyAyI vartana to mAMgIe ne ? sAhebajI : nyAyI vartana je kare te ja nyAyI vartana mAMgI zake. tame koInA para gusso karo to te paNa anyAyI vartana ja kahevAya. sabhA : emAM anyAya zuM ? sAhebajI H jo tame gusso karo temAM vAMdho na hoya, to bIjA tamArA para kare tyAre vAMdho nahi letA. AnA (A zrotA) para guru paNa gusso karI zake tema nathI. hitabuddhithI gusso kare topaNa sahana na kare tevA che. For Personal & Private Use Only Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi sabhA : kadAca tyAre asara thaI jAya, paNa pachI pazcAttApa karIe. : ? sAhebajI H tamAro pazcAttApa kevo hoya teno eka dAkhalo ApuM ? 'tAjetaramAM, South AfricanA DarbanamAM racism (jAtivAda) para world conference goThavAyelI. duniyAmAM jAtivAdanA pUrvagrahathI bhUtakALamAM ghaNA anyAya thayA che, atyAre paNa thaI rahyA che. tenA nyAyanI carcA mATe hajAro delegates conferencemAM bhegA thayelA. te vakhate sArA mANasoe briTana, amerikAne kahyuM ke "tame colonisation (saMsthAno) sthApI duniyAnI bIjI prajA para najIkanA bhUtakALamAM ghaNA atyAcAra gujAyAM che, jenA aneka purAvA mojuda che; temAM paNa african (AphrikAnI) prajA nigro jAti para gulAmI prathA dvArA jo2-julamo ghaNA AcaravAmAM AvyA che. atyAre tamAre tenI apology (mAphI) mAMgavAnI jarUra che. khAlI apology mAMgo topaNa tame jAtivAdanA anyAyano virodha karavA sAcA hakadAra thAo". tyAre briTananA delegatese kahyuM ke 'we will not give apology, but we will express regret'. (ame loko mAphI nahi mAMgIe, paNa ame aphasosa vyakta karIzuM'.) tyAre mediae lakhyuM ke 'haju 1. "Britain fights shy of saying sorry for role In slave trade" By Rashmen Z, Ahmed, Times News Network LONDON: It might almost "be the Jallianwala Bagh apology that never came. Just as the British Queen visited the scene of General Dyer's massacre in 1997 and stayed mute, gagged by a government that would not let her say "sorry", Britain is being accused of subverting the European Union's attempts to settle the slavery issue at the UN racism conference. 259 On Monday, the leading African-American campaigner, Reverend Jesse Jackson, urged Britain to say sorry for its role in the trans-Atlantic slave trade. "If you don't feel apologetic for slavery, if you don't feel apologetic for colonialism, if you feel proud of it then say that," Rev Jackson said, adding that slavery could not be dismissed "as if it never happened". But the British foreign office told this newspaper that it was taking a very clear line on the issue. "The slave trade was abhorrent and barbaric, but this government feels it cannot apologize because that would imply taking responsibility." The spokesman said Britain's Labour government did not feel it could "take political responsibility for actions of 150 years ago". Britain's clear lead on the issue is understood to have left the EU divided as it seeks to negotiate a form of words at the ongoing UN conference in Durban. Belgium, which currently holds the EU presidency, is pushing for a more flexible approach. But Britain is insisting on a hard-line position, followed closely by the Netherlands, Spain and Portugal. Development workers say the four European "naysayers" on the slavery issue were the ones most heavily involved in the slave trade. However, Britain says it would prefer to express simple regret, which is in line with the agreed EU position. Aid workers championing the cause of the developing world, said the EU position, as led by Britain, appeared extremely arrogant. They said it was reminiscent of the British approach in the run-up to the Indian Independence golden jubilee. "The Indians wanted the Queen to apologize if she visited Jallianwala Bagh. The government said 'no'. The Queen visited and stayed mum. Why did she ga at all, in the first place?" (Pg. No. 12, Dt. 04-09-2001, Mumbai Edition of Times of India) For Personal & Private Use Only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26o - - - - - - - - - - - - - - - - dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi paNa A lokonI arrogancy (uDatA) jatI nathI. ATalAM kALAM kAmo karyA pachI paNa mAphI mAMgavA taiyAra nathI'. A kALAM kAmo temane mAtra jarAka aphasosapAtra lAge che. tamAro pazcAttApa paNa Avo che. ghaNuM karyA pachI kaho ke jarAka bhUla thaI gaI. amArA jevA ema kahe ke "sAco pazcAttApa thato hoya to mAphI mAMga ane daMDa svIkAra'. to kahe ke bhUla svIkArI temAM gaLe paDI gayA'. tame tamArA aMtaHkaraNane pUcho ke "jyAre nyAyanI gulabAMgo phUMkIe chIe, tyAre manamAM sAco sAmAjika nyAya paNa hoya che' ? te haze topaNa tame mahAna sajjana banI jazo; ane jo lokottara nyAya aMtaHkaraNamAM praveze to to tame dharmAtmA banI jazo. dharma to tamane evo nyAya batAvaze ke "tamArA jIvananA dRSTikoNo, vicAro ane AcAro ja badalAI jaze'. bhagavAnanA batAvelA zrAvakAcAra ke sAdhvAcAra e lokottara nyAya pALavA mATenA nIti-niyamo ke kAyadA-kAnUnarUpa che. dharmasattAnI mahAnatA samagra jIvasRSTi pratyenA tenA uddeza ane pravRttine AbhArI che. sAmAjika saMsthAo ke surAjya, samAjakalyANa ke rASTrakalyANanAM game teTalAM kArya karatuM hoya topaNa te dharmasattAnI tole na ja Ave. badhA ja dharmanI dharmasattA lokottara nyAyanI ja vAta kare che. dharmono mULa uddeza ja lokottara jAya che, paraMtu tenI parAkASThA tIrthaMkaronA anuzAsanamAM che. sabhA : rAjyavyavasthA sArI hoya to ja dharma karI zakAya ne ? sAhebajI : rAjyavyavasthA sArI na hoya to dharma mUkI devo che ? A (zrotA) kahe che ke sattAdhIzo sudhare to huM sudharIza'. ame paNa surAjyanA himAyatI chIe, kurAjyanA samarthaka nathI; paraMtu surAjya sthApavAnI tAkAta na hoya tyAM sudhI dharma karavAno ke mUkI devAno ? dharmAtmAo kurAjyamAM rahe topaNa potAno dharma na mUke. tame paNa nahIM mUko to ja tamAruM kalyANa thaze. Amane A zrotAne) AkhI duniyA badalavI che, paraMtu potAnA sivAya; paNa zAstra kahe che ke "sudhAravAmAM pahelo tAro naMbara lagAva. jJAti, samAja, rASTra, saMskRti karatAM dharmanI sarvotkRSTatA : sabhA : A pATa parathI ja bolAya che ke pahelAM rASTra, pachI saMskRti, pachI dharma. sAhebajI : are "vyAsamunie paNa kahyuM che ke vyakti karatAM kuTuMba mahAna, kuTuMba karatA parivAra, parivAra karatAM jJAti, jJAti karatAM samAja, samAja karatAM rASTra, rASTra karatAM saMskRti 1. ekena kuru vai kSemaM kulasya jgtstthaa| tyajedekaM kulasyArthe grAmasyArthe kulaM tyjet||38 / / grAmaM janapadasyArthe AtmArthe pRthivIM tyjet| sa tathA vidureNoktastaizca sarvaidvijottamaiH / / 39 / / (madAmAta, sAtiparva, adhyAya-224, zno-28-32) * janapadArthaM grAmaM tyjet||382|| grAmArthaM kuttumbstyjyte||383 / / (vAvayasUtra) For Personal & Private Use Only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 261 ane saMskRti karatAM dharma mahAna che'; kema ke A badhAnA pavitra uddeza kramazaH broad (vizALa) vizALatara thatA jAya che. koI vastu mahAna ke mUlyavAna kema che, te to tenA Adarza ane pravRtti parathI nakkI thAya. kuTuMbano Adarza e che ke "kuTuMbamAM jeTalI vyakti janme te zArIrika rIte nabaLI hoya ke apaMga vagere hoya, mAnasika dRSTie maMdabuddhi hoya ke sakSama hoya, Arthika rIte paNa kadAca nabaLI hoya topaNa saune kuTuMbamAM sAmAjika saMskAra, naitika vikAsa, dhArmika vikAsa thAya tevuM vAtAvaraNa ApavuM. kuTuMbanA mobhA ke stara pramANe saune samAna suvidhAo ApavI. kuTuMbanAM kAryomAM sahiyAro bhoga Apavo ane kuTuMbanA unnati ke vikAsa mATe avasare balidAna paNa ApavuM. A kuTuMbano Adarza ane pravRtti thaI, je eka vyaktinA jIvana karatAM vizALa che; kAraNa ke temAM kuTuMbanA tamAma sabhyonI hitaciMtA samAyelI che. jeTalA Adarzo ane hitapravRttinuM kSetra vizALa teTalI te saMsthAnI mahattA vadhI jAya che. sAmAnya vyakti mAtra potAnA jIvanane unnata banAvavAnA vicAra kare, tyAre tenAmAM jevA saguNo vikase, tenA karatAM AkhA kuTuMbanA jIvanane unnata banAvavAno vicAra kare tyAre tenAmAM udAratA, sahiSNutA Adi guNo vadhAre vikase che. tethI ja kuTuMbanA rakSaNa khAtara saMkaTamAM vyaktino bhoga ke balidAna levAya, paNa vyakti khAtara kuTuMbanuM balidAna na levAya. AvA siddhAMto vaidika zAstra paNa mAnya kare che. jainazAstro to dharmane ja sRSTinA sarva jIvonuM hita karanAra zreSTha tattva kahe che. tethI dharmanI tole rASTra ke saMskRtinI mahAnatA ke mahattA kadI Ave nahIM. hA, saMskRti dharmanI pUraka banI zake, rASTra dharmanuM samarthaka banI zake; paraMtu mahAnatA ke rakSAnI vAta Ave tyAre prathama krama to dharmano ja Ave. temAM gerasamaja karanArane dharmatattvano mahimA khyAla nathI. samagra sRSTimAM sukha-zAMti phelAve te dharma che. temAM jJAti, kuTuMba ke rASTranI jema maryAdita sImADA nathI. hA, dareka dharmanA jIvasRSTi aMgenA khyAlamAM taphAvata che. je dharmanI biologymAM (jIvavijJAnamAM) jeTaluM jIvasRSTinuM varNana ke jJAna hoya, tenA AdhAre temAM ahiMsA, dayA, paropakAra Adi satkAryo darzAvyAM hoya. jaina AgamamAM biology (jIvavijJAnanuM) varNana atisUkSma ane vizALa che, tevuM vizALa varNana haju Adhunika vijJAna paNa ATalAM sAdhano ane prayogo bAda paNa karI zakatuM nathI. tethI jainadharmanA uddezamAM dayA, paropakAranI sImA ghaNI bahoLI ane sUkSma che. tIrthakaroe tamAma jIvo pratye paripUrNa nyAyanuM vartana pravarte te mATe ja dharmatIrtha 1. sAdhvI bhAryA pitRpatnI, mAtA bAla pitA snuSA / abhartRkA'napatyA yA, sAdhvI kanyA svasApi ca / / 122 / / mAtulAnI bhAtRbhAryA, pitRmAtRsvasA tathA / mAtAmaho'napatyazca guruzvazuramAtulAH / / 123 / / bAlo'pitA ca dauhitro, bhrAtA ca bhaginIsutaH / ete'vazyaM pAlanIyAH, prayatnena svazaktitaH / / 124 / / avibhave'pi vibhave, pitRmAtRkulaM suhRt / palyAH kulaM dAsadAsIbhRtyavargAzca poSayet / / 125 / / vikalAGgAn pravrajitAn dInAnAthAMzca pAlayet / kuTumbabharaNArtheSu yatnavAna bhavecca yaH / / 126 / / tasya sarvaguNaiH kintu, jIvaneSa mRtazca saH / na kuTumbaM bhRtaM yena, nAzitAH zatravo'pi ||227Tii prApta satataM naiva, tasya phri nIvartana vai ... | 228mAM (zukranIti, adhyAya-2) For Personal & Private Use Only Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi sthApyuM che, tenA rAjA tarIke gaNadharone sthApyA che. rAjanIti tarIke tenA saMcAlananA tamAma powers (adhikAro) temane ApyA che. dharmatIrthathI lokamAM nyAya kevI rIte pravarte tenuM vyavasthita varNana AgaLa saMcAlananA chaptermAM (prakaraNamAM) Avaze. ahIM to dharmatIrthano Adarza keTalo unnata che te dhyAnamAM lAvuM chuM. For Personal & Private Use Only Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi siddhaM siddhatthANaM, ThANamaNovamasuhaM uvagayANaM / samayavisAsanuM, mAsanuM nibAnuM avaninAnuM ||1|| (sanmatitarka prakaraNa0 zloka-1) anaMta upakArI, anaMta jJAnI zrI tIrthaMkara paramAtmA mahAmaMgalakArI ane sarvotkRSTa evA A dharmatIrthanI sthApanA kare che. RSabhadeva prathama rAjA ane pachI prathama tIrthaMkara : 273 'A saMsAramAM je pAtra jIvo che temane tAravA sAmagrIrUpe subaddha tA2ka tIrthanI vyavasthA ApavI, te tIrthaMkaronuM utkRSTa upakArarUpe kartavya che. tIrthaMkaro to ApabaLe tarI zake tema che, paraMtu bIjA jIvo sAmagrI maLe to ja tare tevA che. sadehe vicarIne upadeza dvArA tevA pAtra jIvone tIrthaMkara tArI zake tema che, paraMtu temAM sImita jIvono ja uddhAra thAya. A sRSTimAM taravAno mArga avicchinna rAkhavo hoya to tIrthasthApanA jarUrI che. tIrthaMkaro hayAta hoya ke na hoya, kAyama pAtra jIvone AtmakalyANano subaddha mArga maLato rahe taravAnI bhAvanAvALAne sadA pAra utAre tevI vyavasthA upalabdha rahe - tevuM taMtra goThavavuM te utkRSTa paropakAra che. bhautikakSetre paNa UMcI vyavasthA pUrI pADavI hoya to bhautika hitabuddhi joIe che. dharmanuM kSetra to sAdhakane cheka paramapada sudhI pahoMcADanAra che. tene anurUpa vyavasthA pUrI pADavI te utkRSTa kArya che. tethI tIrthapravartana anupama kArya che. A bharatakSetramAM yugalika kALa pUro thavAnI taiyArI hatI tyAre, gRhasthajIvanamAM rahelA 1. yadapyucyate bhavatA-yadi vItarAgo'so kimiti dharmakathAM karotIti cedityAzaGkyAha-'svakAmakRtyena' svecchAcArikAritayA'sAMvapi tIrthakRnnAmakarmaNaH kSapaNAya na yathAkathaMcid, ato'sAvaglAnaH 'iha' asminsaMsAre AryakSetre vopakArayogye, AryANAM sarvaheyadharmadUravartinAM tadupakArAya dharmadezanAM vyAgRNIyAdasAviti / / 17 / / (sUtratALasUtra zruta Mdha - 2, adhyayana - 6, zloja - 17, zItAMAcArya kRta TIvA) 2. tadA ca kAladoSeNa, prabhAvaH kalpabhUruhAm / ahIyata pradIpAnAmiva tejo divAmukhe / / 893 / / prAdurAsan kaSAyAzca, mithunAnAM krudhAdayaH / lAkSAkaNA ivA'zvatthapAdapAnAM zanaiH zanaiH / / 894 / / atha hAkAramAkAdhikkArAkhyaM nayatrayam / yatatrayamiva vyAlA, mithunAnyatyalaGghayan / / 895 / / sambhUya RSabhanAthaM, mithunAnyupatasthire / taccA'samaJjasaM sarvaM, jAyamAnaM vyajijJapan / / 896 / / jJAnatrayadharo jAtismaraH svAmItyavocata / maryAdollaGghinAM loke, rAjA bhavati zAsitA / / 897 / / AsayitvA''sane'tyucce'bhiSiktaH prathamaM hi saH / caturaGgabalopetaH, syAdakhaNDitazAsanaH / / 898 / / te'pyUcurbhava rAjA, nastvameva kimupekSase ? / IkSyate nA'paraH ko'pi, madhye'smAkaM ya IdRzaH / / 899 / / abhyarthayadhvamabhyetya, nAbhi kulakarottamam / sa vo dAsyati rAjAnamityabhASata nAbhibhUH / / 900 / / rAjAnaM yAcitastaistu, nAbhiH kulakarAgraNIH / bhavatAmRSabho rAjA, bhavatviti jagAda tAn / / 901 / / atho mithunadharmANo, muditAH samupetya te / asmAkaM nAbhinA rAjA'rpito'sItyacire prabhum / / 902 / / (triSaSTizatAhApuruSacaritra, parva-1, sarna-2) For Personal & Private Use Only Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww 274 dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi RSabhadevaprabhue rAjya svIkArI rAjyavyavasthAnuM saMcAlana karyuM che. gRhasthajIvananAM prabhunAM kartavyo judAM hoya che. tyAre yugalika mAnavasamUhamAM sAmAjika nyAya pravartAvavAno prazna Avyo; kAraNa ke kaSAyo vadhyA che. tenA prabhAve anyAya vadhI rahyo che jene dUra karavA bhagavAne rAjyanI jarUriyAta darzAvI. te kALamAM sarvamAnya nAbhikulakaranI AjJAthI RSabhadevane rAjA tarIkenAM kartavyo svIkAravAmAM AvyAM. pitA nAbhikulakare prabhune rAjA tarIke niyukta karyA, tethI yugaliko paNa rAjI thayA. RSabhadeva mATe saune atizaya prIti-mAna che. yugaliko nAbhikulakaranI AjJA jaNAvIne RSabhadevane vinaMtI kare che ke "tame amArA rAjA bano' tyAre saunI jAhera svIkRtirUpe prabhue rAjyAbhiSekanI vidhi kahI. A sAMbhaLI bhoLA yugaliko abhiSeka mATe jarUrI pANI levA jAya che. haju vAsaNo paNa zodhAyAM nathI, tethI kamaLanA patranAM daLiyAM banAvI temAM pANI bharIne lAve che. A bAju prathama tIrthaMkaranI rAjya sthApanAnI vidhirUpa rAjyAbhiSekanuM kartavya indranuM hoya che, tethI saudharmendranuM siMhAsana kaMpAyamAna thayuM che. upayoga mUkI prabhuno 1. tatazca te mithunakA rAjyAbhiSekanivarttanArthamudakAnayanAya padminIsaro gatavantaH, atrAntare devarAjasya khalvAsanakampo babhUva, vibhASA pUrvavat yAvadihAgatyAbhiSekaM kRtvaaniti| amumevArthamupasaMharan anuktaM ca pratipAdayannidamAhaAbhoeuM sakko uvAgao tassa kuNai abhiseaN| mauDAialaMkAraM nariMdajoggaM ca se kuNai / / 199 / / gamanikA-'AbhogayitvA' upayogapUrvakena avadhinA vijJAya 'zakro' devarAja upAgataH, 'tasya' bhagavataH karoti 'abhiSekaM rAjyAbhiSekamiti, tathA mukuTAdyalaGkAraM ca, AdizabdAt kaTakakuNDalakeyUrAdiparigrahaH, cazabdasya vyavahitaH saMbandhaH, narendrayogyaM ca 'se' tasya karoti, atrApi vartamAnakAlanirdezaprayojanaM pUrvavadavaseyaM, pAThAntaraM vA "AbhoeuM sakko AgaMtuM tassa kAsi abhiseyaM / mauDAialaMkAraM narendajoggaM ca se kaasii||1||" bhAvArthaH pUrvavadeveti gAthArthaH / / 199 / / atrAntare te mithunakanarAstasmAt padmasarasaH khalu nalinIpatrairudakamAdAya bhagavatsamIpamAgatya taM cAlaGkRta-vibhUSitaM dRSTvA vismayotphullanayanAH kiMkartavyatAvyAkulIkRtacetasaH kiyantamapi kAlaM sthitvA bhagavatpAdayoH tadudakaM nikSiptavanta iti, tAnevaMvidhakriyopetAn dRSTvA devarAT acintayat-aho khalu vinItA ete puruSA iti vaizravaNaM yakSarAjamAjJApitavAniha dvAdazayojanadIrghA navayojanaviSkambhAM vinItanagarI niSpAdayeti, sa cAjJAsamanantarameva divyabhavanaprAkAramAlopazobhitAM nagarI ckre| (Avazyaka niyukti evaM bhASya bhAga - 1, niyukti zloka-199, mUla-TIkA) * tataH svAmyabhiSekArthaM, te'yunIrAya yugminaH / siMhAsanaM cA'kampiSTa, triviSTapapatestadA / / 903 / / vijJAyA'vadhinA rAjyAbhiSekasamayaM prabhoH / tatrA''jagAma sutrAmA, gehAd gehamiva kSaNAt / / 904 / / saudharmakalpA'dhipatiH, klRptvA kAJcana-vedikAm / atipANDukambalAvat, tatra siMhAsanaM nyadhAt / / 905 / / rAjyAbhiSekamRSabhasvAminaH pUrvadikpatiH / devAnItaistIrthatoyaiH, sauvastika iva vyadhAt / / 906 / / svAminA vAsayAJcakre, divyavAsAMsi vAsavaH / cArucandrAtapamayAnIva nairmalyasampadA / / 907 / / prabhorjagatkirITasya, kirITAdIni vRtrahA / ratnAlaGkaraNAnyaGge, yathAsthAnaM nyaveza Ajagmuryugmino'pyambho, gRhItvA'mbhojinIdalaiH / udarghA iva tasthuste, pazyanto bhUSitaM prabhum / / 909 / / divyanepathyavastrAlaGkRtasya zirasi prabhoH / na yujyate kSeptumiti, te'kSipan pAdayoH payaH / / 910 / / vinItAH sAdhvamI tena, vinItAkhyAM prabhoH purIm / nirmAtuM zrIdamAdizya, maghavA tridivaM yayau / / 911 / / / (triSaSTizalAkApuruSacaritra, parva-1, sarga-2) For Personal & Private Use Only Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 265 rAjyAbhiSekano avasara jANI anerA bhaktibhAvathI indra Ave che, janmAbhiSekanI jema rAjyAbhiSeka paNa bhaktithI kare che. sabhA : rAjyAbhiSeka vakhate paNa Asana Dole ? sAhebajI : puNya hoya to ahIM beThAM AkhI duniyA DolAya, emAM vAMdho nathI. tIrthaMkaronuM puNya pracaMDa hoya che. temanA puNyaparamANuo devaloka sudhI asara kare che. prabhu pArzvanAthane meghamALIno upasarga thayo to dharaNendranuM siMhAsana DolyuM che. puNya52mANuomAM remote control (dUra rahyA asara karavAnI zakti) che. sarva tIrthaMkaronAM paNa puNya samAna nathI hotAM. prabhu mahAvI2 devAnaMdAnI kukSimAM AvyA tyAre indranAM siMhAsana na DolyAM, jyAre bIjA tIrthaMkaronAM cyavana vakhate indronAM siMhAsana DolyAM che. sabhA : to hiraNaigameSIdevane kema mokalyA ? sAhebajI : 182 divasa vItyA pachI mokalyA che, te pahelAM khabara na paDI. eka vAra jijJAsAthI saudharmendra AkhA jaMbUddIpanuM avalokana kare che. hRdayamAM evo bhAva che ke 'bharatakSetra AdimAM koI uttama guNiyala jIva dekhAya to ahIM beThA darzana-vaMdana-anumodanA karuM'. AvA avalokanamAM kyAreka koI dharmAtmAnA guNathI ovArI jAya to tenI devasabhAmAM jAhera prazaMsA paNa kare. AvA guNAnurAgathI adhijJAnanI dRSTi vaDe jotAM devAnaMdAnI kukSi pratye najara gaI, tyAre camakyA ke 'A to trilokanAtha, tIrthaMka2 5ramAtmAno jIva che'. vinayathI tarata UbhA thayA. vidhivat vaMdanA karI. siMhAsana DolavAthI UbhA thayA che tevuM nathI. bIjA tIrthaMkaro garbhamAM AvatAM ja indranAM siMhAsana DolyAM ane vaMdanA karI che. ahIM 82 divasa pachI upayoga mUkIne dekhAvAthI vaMdanA karI che; tyAra bAda hariNaigameSIne mokalyA che. badhA tIrthaMkaronAM puNya sarakhAM ja hoya tevuM nathI. bIjA tIrthaMkaronA rAjyAbhiSeka vakhate indronuM Asana DolyuM nathI, RSabhadevanA rAjyAbhiSeka avasare DolyuM che, je temanuM vizeSa puNya sUcave che. indra mahArAjAe devonA parivAra sAthe AvIne ThAThathI abhiSeka karI, vastrAlaMkAro paherAvI, rAjyayogya siMhAsana para zobhe te rIte besADyA che; tyAre abhiSekajaLa laIne AvelA yugaliko prabhuno sAja joIne vinayathI mAtra paganA aMgUThA 52 abhiSeka karIne bhakti 1. teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM sakke deviMde devarAyA vajjapANI puraMdare sayakkaU sahassakkhe maghavaM mahayAhayanaTTagIya-vAiaM tatItalatA- tuDiya-ghaNamuiMga-paDupaDahavAiyaraveNaM divvAiM bhogabhogAI bhuMjamANe vihri||14|| imaM ca NaM kevalakappaM jaMbuddIvaM dIvaM viuleNaM ohiNA AbhoemANe AbhoemANe viharai / tattha NaM samaNaM bhagavaM mahAvIraM jaMbuddIve dIve bhArahe vAse dAhiNaDDUbharahe mAhaNakuMDaggAme nayare usabhadattassa mAhaNassa koDAlasaguttassa bhAriyAe devANaMdAe mAhaNIe jAlaMdharasaguttAe kucchiMsi gabbhattAe vakkaMtaM pAsai / (lpasUtra vyAghyAna-2, sUtra-4-, , mULa) For Personal & Private Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi abhivyakta kare che. jAheramAM rAjyAbhiSekanI vidhithI prabhu sarva lokane jJAta thAya te rIte rAjA banyA. tyArathI gRhasthajIvananA 63 lAkha pUrva varSa prabhue rAjya calAvyuM. sarvatra prajAmAM laukika nyAya sthApita karyo, anIti-anyAya dUra karyA. prajAne sAmAjika sadguNo ane sadAcArothI evI saMskArita karI che ke "prajAmAM mAnava-mAnava pratye koI bhaya, asalAmatI, anyAya, johukamInuM nAma-nizAna na rahe, sahu potAnAM kartavyone adA kare". laukika dRSTie AkhI prajA maryAdAmAM rahe tevuM suMdara vAtAvaraNa karyuM che. te kALanA manuSyone prabhue evA saMskArita karyA ke "temanAmAM eka bIjAne lUMTavA, chetarapIMDI karavI, bIjAne trAsa Apavo, anyAyI-jaMgalI vartana karavuM, A badhuM Ave ja nahIM'. sAthe-sAthe prajAne kalAo, vyApAra-vANijya ane tamAma prakAranAM zilpo zIkhavADyAM; jethI prajA nagaraAyojanathI prAraMbhIne tamAma prakAranI rAjakIya, sAmAjika ane kauTuMbika suvidhAone bhogave, koI jAtanA atyAcAra, zoSaNa na hoya. RSabhadevanAM jJAna, salAha, upadeza para AkhI prajAne eTalo vizvAsa, bahumAna che ke "prabhunA vacanathI sahu pota-potAnAM kartavya ane nItionuM pAlana kare che'. Adarza surAjya tyAre pravartatuM hatuM. A gRhasthajIvanano prabhuno loka para upakAra che. prabhu jema badhI rAjanItinA jANakAra che, tema sarva dharmanItinA paNa jANakAra che. prajAne dharma paNa samajAvI zake tema che; paraMtu atyAre avasara, adhikAra na hovAthI dharmasattAnI sthApanA nathI karI, mAtra rAjasattA ja sthApI che. rAjasattAthI Aryadharmone dabAvavAnI AMtararASTrIya kUTanIti : ApaNI AryaparaMparAmAM rAjasattA ane dharmasattA paraspara judAM che. baMne jo eka hota to RSabhadevane baMne ekasAthe sthApavAnuM Avata. prabhue tema karyuM nathI; kAraNa ke rAjyanA uddeza, kArya, adhikAra judAM che; dharmanA uddeza, kArya, adhikAra judAM che. vaLI, dharmanA uddeza, kArya, adhikAra vyApaka ane UMcA che. tethI rAjasattA dharmasattAne pUraka bane, paraMtu kyAreya dharmasattAmAM mAthuM na mAre. hakIkatamAM dharmasattAmAM rAjasattA ke rAjasattAmAM dharmasattA, paraspara sIdhuM mAthuM na mAre. ApaNe tyAM temporal powers (rAjasattA) ane church powers (dharmasattA) judA che. vaLI, religious state ke state religionnI ("dhArmika rAjya ke rAjyano dharma"nI) vAta nathI. A mix up anAryadezanI vyavasthAomAM che. jema khalIphAo dharmaguru chatAM rAjasattA calAvatA. atyAre paNa irAna Adi amuka muslima dezomAM maulavI rAjyamAM paNa supreme powers (sarvocca sattA-adhikAro) bhogave che. te ja rIte IMglenDanI monarch tyAMnA 1. AzrameSu dvijAtInAM kArya vivadatAM mithaH / / 19 / / na vibrUyAnRpo dharme cikIrSurhitamAtmanaH / tapasvinAM tu kAryANi, vidyaireva kArayet / / 20 / / mAyAyogavidAM caiva, na svayaM kopakAraNAt / samyagvijJAnasampanno, nopadezaM prakalpayet / / 21 / / nAtitAnAM, gurvAcArvatapasvinAM ... VArA. (zukranIti, adhyAya-4-rAnaganirUpa) For Personal & Private Use Only Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 297 protestant churchnI head gaNAya che. A head of the state ane head of religionnI sattAnuM mix up che. 'vetican (veTIkanane) paNa soveriegn status ApIne, svataMtra nation. (deza) gaNAvI, popane rAjyanA vaDA ane dharmanA vaDA baMne pada eka postmAM combined karyA che; jethI baMne sattAnAM kAryo eka vyakti ja kare, je ayogya che. AnuM mULa AMtararASTrIya kUTanIti che. vAstavamAM vartamAna vizvano itihAsa jotAM yuropanI prajAnA svArtha mATe sau prathama yuropamAM sattaramI sadImAM nation-state theory phelAvavAmAM AvI, jemAM soveriegn stateno concept 28 $2l4l. Within country state has absolute power, and at the centre of power whoever seats, he can access the temporal (secular) power & church (religious) power. A dRSTikoNa AryaparaMparAthI taddana viruddhano che, paraMtu bIjA dharmonuM niyaMtraNa karavA, bIjA dharmomAM hastakSepa ke damana karavA, rAjasattAmAM dharmasattAnA adhikAro saMkrAMta karavAnI svArthI jarUriyAta UbhI thaI. te anusAre yuropanA sattAdhIzoe pahelAM A theoryne yuropamAM sthApita karI, tyArabAda AkhA vizvanuM colonisation karI tabakkAvAra parivartano lAvI aMte temane vIsamI sadInA uttarArdhamAM Republic karI nation-state theorynA mALakhAmAM goThavI. tethI atyAre bhAratadezamAM paNa rAjasattAnA hAthamAM dharmasattAnuM regulation, 1. His official title with regard to Vatican City is Sovereign of the State of the Vatican City. ... The Pope is also technically an absolute monarch, meaning he has total legislative, executive and judicial power over Vatican City. He is the only absolute monarch in Europe. ... Nevertheless, the pope has full and absolute executive, legislative and judicial power over Vatican City. He is the last absolute monarch in Europe. ... In all cases, the pope may choose at any time to exercise supreme legislative, executive, or judicial functions in the state. (Source: Article for Vatican City, Wikipedia, The Free Encyclopedia) 2. Democracy in the West evolved over centuries. It required first a church independent of the state; then the Reformation, which imposed pluralism of religion; the Enlightenment, which asserted the autonomy of reason from both church and state; the Age of Discovery, which broadened horizons; and finally capitalism, with its emphasis on competition and the market. None of these conditions exists in the Islamic world. Instead there is a merging of religion and politics inimical to pluralism. ... The international system of the 20th century was established by the Treaty of Westphalia in 1648. Seeking to avoid a repetition of the Thirty Years' War, during which nearly 30 percent of the population of Central Europe was killed in a conflict nominally over religious belief, the rulers based the new system on the principle of sovereignty within state borders and non-interference across them. Threats to international order were defined as movements of military units across established frontiers. Because weapons were relatively small and technology moved slowly, national security could genrally be protected by awaiting the actual aggression. ... The European nations having invented the concept of the nation-state ... (This appeared on America's most quoted international news magazine Newsweek International, Dt. November 8, 2004, Column - U. S. Afairs, Article - America's Assignment by former Secretary of State, U. S. A. Henry A. Kissinger, on Global Challenges) For Personal & Private Use Only Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi restriction, control ke reform karavAnI amApa sattAo AvI che. jethI Dagale ne pagale hAlanuM rAjya dharmasattAmAM intereference hakkapUrvaka baMdhAraNIya sattAnA nAmathI kare che, jene AjanI korTe paNa baMdhAraNa anusAre vAjabI TharAve che. atyAre A dezamAM religion under the state banI gayuM che, above the state nathI rahyuM; je ati duHkhanI vAta che. vAstavamAM khristI dharma sivAya koI paNa dharmanuM soveriegn status rahyuM nathI. bIjA badhA ja dharmo (kAyadAkIya dRSTie) te te rAjasattAnA tAbA nIce AvI gayA che. A pazcimanA dezonI AzcaryakArI kUTanItinuM gaMbhIra rahasya che ke "je nation-state theory phelAvIne duniyAnA tamAma dharmone rAjasattAnA controlmAM lAvI dIdhA che. te ja nation-state theoryno temaNe khristI dharma mATe upayoga karIne Veticanne (veTIkanane) svataMtra state jAhera karIne khristI dharmane soveriegnityno darajjo Apyo che. tethI khristI dharmanA vaDA koI rAjasattAnA tAbA heThaLa AvyA vinA duniyAnA tamAma dezomAM potAnI dharmasattAno vahIvaTa karI zake che. tethI bIjA dezamAM paNa rahelAM khristI carcAmAM cardinal ke bishop (khristInA dharmaguru)ne popa potAnI sattAthI VeticanmAM rahIne nImI zake che, jene te te dezanI sarakAro paNa mAnya kare che, mAtra eka China ja sAmyavAda pachI teno virodha kare che. vaLI, veTIkanano sArvabhauma darajjo AMtararASTrIya kSetre sarvamAnya banAvIne U.N.O.mAM paNa tene observernI seat mAnabhera ApavAmAM AvI che. vartamAna vizvamAM U.N..mAM paNa mAnya evo AMtararASTrIya stara para sArvabhaumatvano darajjo mAtra eka khristI dharma ja bhogave che; kAraNa ke te sivAyanA koIpaNa dharmane U.N.O.mAM observernI seat ApavAmAM AvI nathI. atyAre to bIjI badhI dharmasattAo te te rAjasattAnA varcasva nIce paMgu banelI che. tIrthakaroe sthApela anupama dharmazAsanane jALavanAra jainadharma paNa hAlamAM to bhAratanA baMdhAraNamAM rAjyane apAyelI amaryAdita sattAonA AkramaNa nIce dabAyo che. rAjya dvArA dharmakSetra para aneka anyAyI kAyadA-kAnUno baMdhAraNanI paccIsamI ane chavvIsamI kalamanA nAme lAdavAmAM Ave che. temAM paNa ghaNI arthaghaTananI jaTilatA che, dhArmika svAtaMtryanA nAmathI ja dharmanI sattA para tarApa jevuM lakhANa ane arthaghaTana che. A vAta ghaNI UMDI ane buddhijIvIone paNa kaDIo maLe to ja samajI zake tevI sUkSma che, chatAM eka sphoTaka satya che tethI kahuM chuM. kAyadAnA jANakAro paNa sAMbhaLavA taiyAra hoya to dAkhalA-dalIla sAthe A vAta puravAra karI zakAya tevI hakIkata che. AmAM aphasosa eTalo ja che ke dharmasattAne AnA dvArA khUba nabaLI pADavAmAM AvI che. tenA paraMparAthI cAlyA AvatA adhikAro ja ghaNA jhUTavAI gayA che. A paNa huMDA avasarpiNI, pAMcamo Aro, kalikAlano prabhAva jaNAya che. sabhA : rAjasattAmAM dharmasattA Ave te to sAruM kahevAya ne ? sAhebajI : to bhagavAne baMne sattAne judI rAkhI te tamArI dRSTie bhUla karI. baMnene bhegI karavI e anAryanI vyavasthA che. tyAM dharma paNa moTe bhAge sAmAjika starano hoya che, For Personal & Private Use Only Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA uddeza ane vidhi 219 ane rAjasattA paNa evI hoya che, tethI khIcaDo kare. atyAre paNa briTanamAM je rAjA bane te ApameLe Head of the church banI jAya. baMne post ekasAthe che. ApaNe tyAM dharmaguru kadI rAjasiMhAsana para besatA nahIM ane rAjA dharmasiMhAsana para besato nahIM. baMnenAM kAryakSetra, sattA judAM che. jema ghaNA saMskRti ane dharmano zaMbhumeLo kare che, tema A rAjasattA ane dharmasattAno zaMbhumeLo kare che. sabhA : rAjasattA dvArA prajAmAM nyAya-nItinuM pAlana karAvavuM te dharma ja che ne ? sAhebajI : nA, te dharma nathI. te rAjyanI ja eka pavitra pharaja che. tamArA magajamAM dharmanI spaSTa vyAkhyA ja beThI nathI. vAraMvAra kahuM chuM ke "jIvamAtra pratyenAM nyAya-nIti e rAjyanA kAryakSetramAM AvatAM ja nathI'. ahIM ja dAkhalo vicAro ke, bhagavAna AdinAthe rAjya sthApyuM, prabhu prajAmAM te kALamAM - jevAM nyAya-nItinuM pAlana karAve che, tevAM nyAya-nIti to atyAre tamArI kalpanA bahAra che. AvA utkRSTa sAmAjika nyAya-nItinuM pAlana karAvavA chatAM prabhue paNa te dharmapravRtti karI tenuM zAstramAM lakhyuM nathI. vaLI, prajA paNa RSabhadeva jyAre gRhasthajIvanamAM hatA tyAre dharmavihoNI hatI, hajI jJAnI evA RSabhadeve ja svayaM dharmano upadeza koIne Apyo nahoto, mAtra sAmAjika sabhyatA ane saMskRtithI prajAne saMskArita karI hatI. hA, tethI prajAne dharmalAyaka cokkasa banAvI hatI, jethI prabhu jyAre kevalajJAnI thaI samavasaraNamAM dezanA Apaze, tyAre te prajA tarata ja temanA dharmazAsanane pAmaze. sabhA : tyAre dharma nahoto ? sAhebajI : nAM, dharmasthAnako, dharmAnuSThAno, dhArmika tattvajJAna ke dharmanA AcAra-vicAro, kazuM ja prajAmAM na hatuM. are ! koIne supAtradAna ApatAM paNa nahotuM AvaDatuM. sabhA : prajAmAM paropakAranI bhAvanA ja nahotI ? sAhebajI : nA, prajAmAM udAratA, dayA, paropakAra Adi sadgaNo paNa RSabhadeve zIkhavelA hatA; paraMtu te badhA sAmAjika sadgaNo ke sAmAjika sadAcAromAM gaNAya. dharmanuM tattvajJAna, dharmanI zraddhA, jANakArI ke tene anurUpa AcAra-vicAra-anuSThAna tyAre nahotAM; ane jo mAno ke dharma hato, to RSabhadeve dharmatIrtha sthApyA pahelAM paNa prajA dharmayukta hatI tema kahevuM paDe. to sau prathama bharatabhUmimAM kevalI thayelA RSabhadeve dharma pragaTAvyo-sthApyo tevI zAstranI vAta mithyA kare. 4. Religion: ... Elizabeth II, as the Monarch of the United Kingdom, is the Supreme Governor of the Church of England and sworn protector of the Church of Scotland. She holds no religious role as Sovereign of the other Realms. * (Article : Elizabeth II of the United Kingdom, Reference.com & Wikipedia, free encyclopedia) For Personal & Private Use Only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi sabhA H saMskRti ane dharmamAM zuM taphAvata ? sAhebajI : manuSyane saMskArita kare; sabhya mAnavasamAjamAM rahevAyogya kauTuMbika kartavya, sAmAjika kartavya, rAjakIya kartavyamAM niSTha banAve; janAvara jevI vRttiomAM jatAM aTakAve tevuM manuSyayogya ghaDatara je vyavasthAothI thAya te vyavasthA ke nItio saMskRti kahevAya; jenAthI saMskArita thayela vyakti dharma pAmavA lAyaka bane. bAkI dharma to saMskRti karatAM ghaNo mahAna che. A saMskRti dharmanI pUraka bane, paraMtu te svayaM dharma na bane. 270 RSabhadeve 63 lAkha pUrva sudhI mAtra rAjyanuM ja saMcAlana karyuM che tevuM nathI. temaNe to prajAmAM puruSavargayogya 72 kalAo, strIone upayogI 64 kalAo, tathA lipio, gaNita vagere vyavahA2 upayogI zAstro, tamAma prakAranAM vyavasAyalakSI zilpakarmo, arthazAstra, samAjazAstra, tamAma sAmAjika rIta-rivAjo, dareka vyaktinI kauTuMbika vagere pharajo; ane AgaLa vadhIne jIvananA sAMsArika kSetranI tamAma nItio, tene anurUpa vyavasthAtaMtra Adi sarva prajAne zIkhavyuM che-pradAna karyuM che. laukika nyAya to pravartAvyo ja che, AkhI prajAnuM putravat pAlana karyuM che. putranI jema pAlana karela prajAnA tamAma sabhyo paraspara surakSita che, bIjA taraphathI AkramaNano koIne prazna ja nathI, samUhamAM paNa nahIM ke vyaktigata paNa nahIM, anyAyanuM kAraNa ja nathI. prajAne ghaDIne lokajIvananA nIti-niyamothI baddha karI che, tamAma manuSyayogya, vikasita jIvanavyavasthAnAM aMgo pUrAM pADyAM che, AkhI sAMgopAMga mArgAnusA2I jIvanavyavasthA pUrI pADI 1. apratiditAM sarvarASTra mavedyathA / tathA nItistu saMdhAryA, nRpenahitAya vai / / 8 / / (zunIti, adhyAya-z -2) 2. kumbhikumbhe mRdaM nyasya, pravitanya ca pANinA / pAtraM cakre tadAkAraM, zilpAnAM prathamaM prabhuH / / 950 / / svAmItyUce kurutaivaM, bhAjanAnyaparANyapi / tAnyagnau nyasya pacatauSadhIstadanu khAdata / / 951 / / tatazca cakrire te tu, tathaiva svAmizAsanam / tadAdi jajJire kumbhakArAH prathamakAravaH / / 952 / / cakre varddhakyayaskAraM, gRhAdyarthaM jagatpatiH / vizvasya sukhasRSTyai hi, mahApuruSasRSTaya:||13|| gRhAvicitrataya, tRtI citrakRto'pi saH / sUtrayAmAsa toLAnAM, jhIDAvaviRhetunA / / 14 / / kuvindAn kalpayAmAsa, lokasaMvyAnahetave / sarvakalpadrumasthAne, hyekaH kalpadrumaH prabhuH / / 955 / / romNAM nakhAnAM vRddhyA ca, bAdhyamAne bhRzaM jane / jagadekapitA svAmI, nApitAnapyasUtrayat / / 956 / / tAni paJcA'pi zilpAni, pratyekaM vizibhedataH / zatadhA prAsaralloke, srotAMsi saritAmiva / / 957 / / tRNahArakASThahArakRSivANijyakAnyapi / karmANyAsUtrayAmAsa, lokAnAM jIvikAkRte / / 958 / / svAmI sAmadAnabhedadaNDopAyacatuSTayam / jagadvyavasthAnagarIcatuSpathamakalpayat / / 959 / / dvAsaptatikalAkANDaM, bharataM so'dhyajIgapat / brahma jyeSThAya putrAya, brUyAditi nayAdiva / / 160 / / marato'vi svasovaryAstanayanitarApi / samyAdhyApayat pAtre, vidyA hi zatazAvidyA ||udda|| nAmeyo vAhutinaM, bhidyamAnAnyanekazaH / lakSaNAni ca hastyazvastrIpuMsAnAmajijJapat / / 962 / / aSTAdaza lipIbrahmyA, apasavyena pANinA / darzayAmAsa savyena, sundaryA gaNitaM punaH / / 963 / / mAnonmAnA'vamAnAni, pratimAnAni vastuSu / potAn protAMzca maNyAdIn prabhuH prAvartayat tadA / / 964 / / rAjAdhyakSakulagRhasAkSibhiH samajAyata / vyavahArastadAdiSTo, vivAdiprativAdinAm / / 965 / / nAgAdyarcA dhanurvedazcikitsopAsane raNaH / arthazAstraM bandhaghAtavadhagoSThyastato'bhavan / / 966 / / asau mAtA For Personal & Private Use Only Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi 271 che. jene ApaNe saMskRti kahIe chIe, tenA eka vibhAgamAM rAjasattAnuM taMtra Ave che; kAraNa ke rAjasattA to arthazAstrano paNa peTAvibhAga che. cANakya paNa rAjanItine arthazAstranA bhAgarUpe ja varNavI che, jyAre mArgAnusArI jIvanavyavasthAmAM to Arthika ane sAmAjika tamAma pAsAMno saMgraha che. AvI RSabhadevanI upadezelI saMskRtinA prabhAve te vakhatanI prajA sajjana, saMskArI hatI, paNa jIvanamAM dharma na hato. sabhA : mArgAnusArI jIvanapaddhati che te alpa hiMsaka ke adhika hiMsaka ? sAhebajI : prabhue batAvelI jIvanapaddhati alpa hiMsaka ja nahIM, hitakArI paNa cokkasa hoya. ApaNe tyAM hiMsA-ahiMsA karatAM paNa hita-ahitanuM mahattva vadhAre che. sabhA : 72 kaLAmAM dharmakaLA na Ave ? sAhebajI : nA, te vakhatanI 72 kaLAmAM dharmakaLA samAveza nahotI pAmI; kAraNa ke eka paNa dharmatIrthanI sthApanA nahotI thaI, to dharmazAstro Ave ja kyAMthI ? sabhA : mArgAnusArInA guNanA vikAsathI dharma na Ave ? sAhebajIH AtmA-paraloka, puNya-pApa Adi dharmanuM tattvajJAna, tenA siddhAMtonI samajaNazraddhA vinA, eka paNa dhArmika sadgaNa pragaTI zake nahi; ane dhArmika sadgaNo vinAnA mArgAnusArInA bIjA guNo ekalA hoya to saMskAra, sajjanatA kahI zakAya, paNa dharma to na pitA bhrAtA, bhAryA putro gRhaM dhanam / mametyAdi ca mamatA'bhUjjanAnAM tadAdikA / / 967 / / dRSTvA svAminamudvAhe, prasAdhitamalaGkRtam / prAsAdhayadalaJcakre, loko'pi svaM tataH param / / 968 / / tadA dRSTvA prabhukRtaM, pANigrahaNamAdimam / loko'pi kurute'dyA'pi, dhruvo hyadhvA mahatkRtaH / / 969 / / dattakanyopayamanaM, prabhUdvAhAt prabhRtyabhUt / cUDopanayanakSveDApRcchA api tato'bhavan / / 970 / / etacca sarvaM sAvadyamapi lokAnukampayA / svAmI pravartayAmAsa, jAnan karttavyamAtmanaH / / 971 / / tadAmnAyAt kalAdIdamadyA'pi bhuvi varttate / arvAcInairbuddhimabhirnibaddhaM zAstrarUpataH / / 972 / / svAminaH zikSayA dakSo, loko'bhUdakhilo'pi saH / antareNopadeSTAraM, pazavanti narA api / / 973 / / tadogra-bhoga-rAjanya-kSatrabhedaizcaturvidhAn / janAnAsUtrayad vizvasthitinATakasUtrabhRt / / 974 / / ArakSapuruSA ugrA, upadaNDAdhikAriNaH / bhogA mantryAdayo bhartustrAyastriMzA hareriva / / 975 / / rAjanyA jajJire te ye, samAnavayasaH prabhoH / avazeSAstu puruSA, babhUvuH kSatriyA iti / / 976 / / viracayya navAmevaM, vyavahAravyavasthitim / navoDhAmiva bubhuje, navAM rAjyazriyaM vibhuH / / 977 / / | (faSaSTizAvApuruSatri, parva-2, sa-2) 1. adhunA'rthakathAmAha-vidyAzilpaM upAyo'nirvedaH saJcayazca dakSatvaM sAma daNDo bheda upapradAnaM cArthakathA, arthprdhaantvaaditykssraarthH| (zavainivesUtra, nizcitta 281-222, haridarinITI) * tattha atyakahA nAma, jA atthovAyaNapaDibaddhA, asi-masi-kasi-vANijja-sippasaMgayA, vicittadhAuvAyAipamuhamahovAyasaMpauttA, sAma-bheya-uvappayANa-daNDAipayatthaviraiA sA atthakaha tti bhnnnni| (5.pU. haspidrasUrinI vR samara pheMkvA prastAvanA) For Personal & Private Use Only Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi ja kahI zakAya. nahIM to nAstika sajjananA paNa sAmAjika sadguNone dharma tarIke svIkAravA paDaze, jethI nAstika paNa dharmAtmA banI jaze. rAjyasattA ane dharmasattAnA pArasparika saMbaMdho : dharmasattA ane rAjasattAne bhagavAne judAM rAkhyAM che. A dezamAM paNa amuka varga kahe che ke 'bhAratane hiMdurAjya tarIke jAhera karI do'. to te vAta paNa vAjabI nathI. 'ApaNAM zAstro ke AryaparaMparA AmAM saMmata nathI; kAraNa ke rAjyano koI svataMtra dharma na hoI zake. dharma e hakIkatamAM rAjyanA jurisdictionnI bahAra che. rAjasattA prajAnI salAmatI, surakSA ane sAmAjika nyAyapravartana mATe ja jarUrI che. dharma e rAjyano sIdho viSaya nathI. vaLI prajAe kayo dharma pALavo-kayo dharma na pALavo te nakkI karavAno hakka paNa rAjyano nathI. dharma e dareka vyaktinI potAnI pasaMdagI para che. prajAne koI paNa dharma pALavAno ke AcaravAno abAdhita adhikAra che. vaLI, koI eka cokkasa dharma pratye pakSapAta karavo te paNa rAjya mATe anyAyI vartana che. rAjye tamAma dharmo pratye samAna sanmAnano bhAva rAkhavAno che. AryaparaMparAmAM rAjasattA dharmasattAne bahumAnathI jue, sanmAnayukta vyavahAra kare ane tamAma dharmone Avazyaka rakSaNa pUruM pADe; kAraNa ke prajAnA dareka sutaMtrane rakSaNa ApavAnI javAbadArI rAjasattAnI ja che. tethI A dezamAM bahumatI lokonA dharmane rAjyadharma-state religion tarIke jAhera na karAya. te to pazcimanA dezo ke Araba dezomAM state religion jAhera karAya che, je anArya vyavasthA che. dharmanI rAjasattA sAthe bheLaseLa karAya ja nahIM; ane te karazo to dharma ane rAjyanAM kartavyomAM goTALo thaze, temAM patana dharmanuM thaze. islAmamAM khaliphA ke maulavIo ane khristI dharmamAM popa Head of the state ke supreme powernI post (executive post) para bese, je AryaparaMparAmAM nathI. ahIM dharmaguruo rAjasiMhAsana para kadI bese nahIM. nAlAyaka rAjA hoya to saMkaTa samayamAM padabhraSTa kare, paNa rAjasiMhAsana khAlI thayuM to pote besI na jAya. jema sAdhvInuM apaharaNa karI janAra gardabhilla rAjAne koI maryAdA ke aMkuzamAM lAvI zake tema na hatuM tyAre, pUjya kAlikAcArya mahArAjAe yuddha khelI gardabhillano nAza karyo; paraMtu 1. devabrAhmaNatapasvistrIbAlavRddhavyAdhitAnAmanAthAnAmanabhisaratAM dharmasthAH kAryANi kuryuH / na ca dezakAlabhogacchalenAtihareyuH / pUjyA vidyAbuddhipauruSAbhijanakarmAtizayatazca puruSAH / evaM kAryANi dharmasthAH kuryuracchaladarzinaH / samAH sarveSu bhAveSu, vizvAsyA lokasapriyAH / / 1 / / (auTilIya arthazAstra, adhiraLa-rU, adhyAya-20) 2. sA gardabhillasya vidhAya naSTA, bhraSTAnubhAvaH sa ca sAhibhUpaiH / baddhvA gRhItaH suguroH padAnte, nirIkSate bhUmitalaM sa mUDhaH / / 40 / / re duSTa pApiSTa nikRSTabuddhe ! kiM te kukarmAcaritaM durAtman / mahAsatIzIlacaritrabhaGgapApadrumasyedamihAsti pusspm||41|| vimudrasaMsArasamudrapAtaH, phalaM bhaviSyatyaparaM sadaiva / adyApi cenmokSaparaM sudharmma-mArgaM zrayethA na vinaSTamatra / / 42 / / na rocate tasya munIndravAkyaM, vimocito bandhanato gato'tha / sarasvatI zIlapadaikapAtraM, cAritramatyujjvalamAbabhAra / / 43 / / For Personal & Private Use Only Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 273 rAjasattAnI lagAma potAnA hAthamAM na lIdhI. rAjasattAne amaryAda thatI aTakAvavAno adhikAra dharmasattAne che. tethI pU. kAlikAcArye gardabhilla mATe pagalAM lIdhAM te bhUla karI ke ayogya karyuM tevuM zAstro ke itihAsamAM nathI, paraMtu AvA samaye paNa rAjyanuM saMcAlana karavuM te dharmagurunI pharaja nathI. rAjasattA ane dharmasattA baMnenI post ja judI che, te eka karAya nahIM. are ! khuda RSabhadeva pote rAjA hatA tyAre dharmanAyaka nahotA, jyAre dharmanAyaka banyA tyAre rAjA nathI. prabhue paNa rAjasattA ke dharmasattA ekasAthe bhogavI nathI. A baMne sattAo eka kahevAya nahIM ane eka karAya paNa nahIM. sabhA : dharmaguru rAjasattA para bhale na bese, paNa vahIvaTamAM upayogI bane ne ? sAhebajI : dharmaguruo rAjavahIvaTamAM paNa sAmAnya saMyogomAM mAthuM na ja mAre. dharmaguruoe to saMsAra-samAjathI alipta rahevAnuM hoya che, te ja dharmaguru sAco dharma upadeza ApI zake. sAmAjika vyavasthA saMbhALavAnI javAbadArI samAjanA AgevAnonI che. Social reforms (samAjasudhArAo) paNa sAmAjiMka hitaciMtakoe samAjamAM avasara-avasare karavAnA che. te aMge joItI samajaNa ke mArgadarzana teo dharmaguruo pAsethI meLavI zake. dharmaguru saMskRtino upadeza paNa prajAne temanAmAM dharmayogyatA jALavavA sidemAM gauNarUpe maryAdAthI Ape; mukhya upadeza to temano dharmano ja hoya. niSNAta dharmaguruo sarvazAstravizArada hoya. tethI rAjasattA paNa rAjanItimAM gUMca Ave ke kaTokaTInA saMyogo Ave to rAjadharma kevI rIte banAvavo ? kartavyo adA karavA zuM karavuM jarUrI che ? tenI salAha levA Ave to zAstramaryAdAmAM rahIne avazya Ape. kAraNa ke AryaparaMparAmAM rAjA-mahArAjAo paNa dharmagurune bahumAnathI jue, yasyAvasadvezmani kAlikAryo, rAjAdhirAjaH sa babhUva saahiH| dezasya khaNDeSu ca tasthivAMsaH, zeSA narendrAH sagavaMza essH||44|| zrIkAlikAryo nijagacchamadhye, gatvA pratikramya smgrmett| zrIsaGghamadhye vitarat pramodaM, gaNasya bhAraM sa babhAra suuriH||45|| (zrI triAvArthathI) 1. yatanAe sUtre kahyuM munine, Aryakarama upadeza; pariNAmika buddhi vistAre, samaje zrAddha azeSa. sukha0 17 (kumatimadagAlana vIrastutirUpa 150 gAthAnuM stavana, DhALa-4) 2. zatvipurohitAvAryA, ye vAgye kRtasatta. . pULA: pUnitA yasthasavai noviduSyate tA28 (zrI vedavyAsa viracita madanamArata, zAntiparva, adhyAya-16) * AtmAnaM sarvakAryANi, tApase rASTrameva ca / nivedayet prayatnena, tiSThet prahvazca sarvadA / / 26 / / sarvArthatyAginaM rAjA, kule jAtaM bahuzrutam / pUjayet tAdRzaM dRSTvA, zayanAsanabhojanaiH / / 27 / / tasmin kurvIta vizvAsaM, rAjA kasyAJcidApadi / tApaseSu hi vizvAsamapi kurvanti dasyavaH / / 28 / / tasmin nidhInAdadhIta prajJAM paryAdadIta ca / na cApyabhIkSNaM seveta bhRzaM vA pratipUjayet / / 29 / / anyaH kAryaH svarASTreSu, pararASTreSu cAparaH / aTavISu paraH kAryaH, sAmantanagareSvapi / / 30 / / teSu satkAramAnAbhyAM, saMvibhAgAMzca kArayeta / pararASTrATavIstheSa, yathA svaviSaye tathA / / 31 / / te kasyAJcidavasthAyAM, zaraNaM zaraNArthine / rAjJe dadhuryathAkAmaM, tApasAH saMzitavratAH / / 32 / / (zrI vedavyAsa viracita mahAbhArata, zAntiparva, adhyAya-86) For Personal & Private Use Only Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi dharmasattA pratye ahobhAva-pUjyabuddhi rAkhe. manamAM samaje ke "amArA karatAM UMcAM lokakalyANanAM kAryo ane pharaja dharmasattA bajAve che, prajAne aparAdhazUnya rAkhavAmAM teno moTo phALo che; ane dharmasattAne koI paNa jAtanI surakSA ke sevA joItI hoya to rAjya pUrI pADe', ghaNA rAjAmahArAjA to dharmakSetre moTAM dAno paNa karatA; paraMtu dharmasattAnA adhikArone jhUMTavavA ke dabAvavA te surAjyanuM kAma na hatuM. Ama, baMnenI sattA, kartavyo, adhikAro judAM che; chatAM paraspara mArgadarzaka ane sahAyaka banavAnI paraMparA che. TUMkamAM, rAjasattA laukika nyAya pravartAve, dharmasattA lokottara nyAya pravartAve. potapotAnA kSetramAM baMne subaddha mALakhuM ane taMtra calAve. lokottara nyAya to dharmanI ja monopoly che, te koI rAjyanA kartavya, maryAdAmAM Avato nathI. sarva dharma pratye samAna Adara-bahumAna - rAjyanuM kartavya : Arya rAjAo ema ja mAnatA ke "amArA karatAM kAMI gaNAM UMcAM kartavya dharmaguruo kare che', tethI teo temane svAbhAvika sanmAna ApatA. jainazAstro paNa evuM nathI kahetAM ke jaina rAjAe jainadharmane ja pIThabaLa ApavuM ane bIjA dharmono anAdara karavo. 5. pU. hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAe kahyuM ke "rAjA rAjasabhAmAM beTho hoya tyAre koI paNa dharmanA saMnyAsI Ave, rAjAe Adara-satkAra karavo'; pachI bhale te rAjA vyaktigata koIpaNa dharmane mAnato hoya, anusarato hoya. sAmAnya jaina anuyAyIne ame kahIe ke "game te dharmanA dharmaguruone pUjyabuddhithI namaskAra karo to mithyAtva lAge'; paNa rAjA mATe niyama che ke "teNe rAjya taraphathI koI dharma pratye bhedabhAva rAkhavo nahi, saMta tarIke sauno yogya Adara karavo'. rAjya koI paNa dharmane vagara kAraNe halako cItare, vagove, sattAthI dabAve ke ochuM sthAna Ape, to rAjAne paNa pApa lAge. vaLI, dharmasattA pAsethI koI vaLatara ke karanI apekSA rAkhyA vinA - jyAre jyAre jarUrI hoya tyAre - dharmasattAnuM vizeSa rakSaNa paNa mAgaNI pramANe Ape. dharmaguruo prajAjana na hovA chatAM - kara Adi lIdhA vinA - temanI prajA karatAM sArI surakSA karavAnI pharaja rAjasattAnI ja che, jenuM barAbara pAlana kare. atyAranuM sarakArI taMtra juduM che. AjanA kahevAtA democratic republic secular statemAM to rAjya ema mAne che ke "dharmaguruo paNa eka prajAjana ja che. dharmasattAno svIkAra AjanuM rAjya to karatuM ja nathI. dharmone rAjyanA tAbA heThaLa gaNIne ja, temanI pAsethI prajAe 1. svadezagrAmayoH pUrvaM, madhyamaM jAtisaMghayoH / AkrozAddevacaityAnAmuttamaM daNDamarhati / / 1 / / (kroTitrIya arthazAstra, ghara-, adhyAya-28) * purANeSUktamastyevaM brhmnisstthaaNstpodhnaan| rksssttpunnysssstthaaNshbhaagbhvedvniiptiH||17|| (triSaSTizatAvApuruSAritra, parva-20, 3-3) For Personal & Private Use Only Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 275 ApelA satkArya mATenA dAnamAMthI paNa kara ugharAvavAno potAno abAdhita hakka AjanuM rAjya mAne che. hakIkatamAM sAdhu koI dezanA nAgarika nathI. sAdhue je kSaNathI dIkSA svIkArI tyArathI tamAma sAmAjika javAbadArIo ane adhikArono tyAga karyo che. je vyakti jainasAdhupaNAnA AcAronI maryAdA samajatI hoya tenA mATe A navI vAta nathI. dA. ta. ame vihAra karatAM gRhasthaavasthAnA gAmamAM gayA. tyAM vasati tarIke gRhasthapaNAnuM ghara anukULa che, to tyAM UtaravA parivArajano pAsethI vasatinI yAcanA karavI paDe. temanI saMmatithI ja ame rokAI zakIe. kAraNa ke have te mAruM ghara rahyuM nathI. AnA mATe zAstrIya zabda "avagrahayAcanA' che. arthAt vasatimAM rokAvA mAlika pAsethI vasatinI yAcanA karavI te. tema deza-nagaramAM rokAvA dezanagaranA rAjAnA avagrahanI yAcanA karavAnI zAstramAM AjJA che. kAraNa ke sAdhu pAse koI dezanuM citizenship (nAgarikatva) nathI. jaina dIkSAmAM kuTuMbanA adhikAro ane kuTuMbanI pharajo choDavAnA che, tema parivAra, jJAti, samAja, nagara ke rASTra pratyenI paNa pharajo ke adhikAro tyAga karavAnA che. teno tyAga karyo hoya to ja amAro saMnyAsa sAco gaNAya. amAre koI national boundary-rASTrIya hada ke maryAdA nathI. dharma svayaM national boundarymAM (rASTranI hadamAM) samAto nathI; kAraNa ke dharma multi-national nahIM paNa universal che. eka ja dharmanA anuyAyI judA judA dezanA prajAjana hoI zake che. teonI te te rASTra pratye pharajo nAgarika tarIke temaNe adA karavAnI, paraMtu dharmasattAnI apekSAe teo te te eka ja dharmanA nejA heThaLa che; ane dharmaguruo to koI rAjya ke rASTra pratye - A mAruM ane bIjuM parAyuM tevo - mamatvathI bhedabhAva na rAkhI zake; kAraNa ke temaNe saMsArano tyAga karyo che. tIrthakaroe zrAvaka mATe AraMbha-samAraMbhathI bacavA diguparimANavrata kahyuM che, paraMtu amane sAdhune vicaravA koI dezanI maryAdA bAMdhI nathI, mAtra saMyamayAtrAnuM pavitra pAlana karI jyAM vicaravuM hoya tyAM vicaravAnI chUTa-AjJA che. jainazAstro to sAdhune koI eka rAjyanA prajAjana mAnavAnI viruddha che. Ama paNa dharmaguru evA pavitra che ke "temane rAjyanA tAbA heThaLa sAmAnya nAgarika ke prajAjana 1. tividhoDayamavaprada? vyatedeviNd-raay-ghviuggho sAgArie a sAhammI | paMcavihammi parUvieN, nAyavvo jo jahiM kamai / / 669 / / hechillA uvarillehiM bAhiyA na u lahaMti pAhannaM / puvvANunnA'bhinavaM, ca causu bhaya pacchime'bhinavA ||670 / / devendraH-zakra IzAno vA, sa yAvataH kSetrasya prabhavati tAvAn devendraavgrhH| rAjA-cakravarttiprabhRtiko maharddhikaH pRthvIpatiH, sa yAvata: SaTakhaNDabharatAdeH kSetrasya prabhutvamanubhavati tAvAn raajaavgrhH| gRhapatiH-sAmAnyamaNDalAdhipatiH, tasyApyAdhipatyaviSayabhUtaM yad bhUmikhaNDaM sa gRhptyvgrhH| sAgArika:-zayyAtaraH, tasya sattAyAM yad gRha-pATakAdikaM sa saagaarikaavgrhH| sAdharmikA:-samAnadharmANaH sAdhavaH, teSAM sambandhi sakrozayojanAdikaM yad AbhAvyaM kSetraM sa saadhrmikaavgrhH| eSa ca pnycvidho'vgrhH| etasmin paJcavidhe'vagrahe vakSyamANabhedaiH prarUpite sati jJAtavyo vidhirityupskaarH| ya: 'yatra' devendrAdau 'kramate' avatarati sa tatrAvatAraNIya iti snggrhgaathaasmaasaarthH||669|| (vRdaasUtra, mAthA -662-370 mUta-TIvA) For Personal & Private Use Only Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 276 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi mAnavA te apamAnajanaka che'. tame jaina ke zrAvako rAjyanA prajAjana cokkasa cho; kAraNa ke tamArI tamAma surakSA rAjya kare che. tame rAjya pAsethI surakSAnI demand (mAMgaNI) karo cho. tamane civil rights, civil services ( nAgaritAnA ujho, nAgarika tarIDenI sevAo ) bheje che. are ! welfare- tyAnA nAmathI rAbhya taraithI bhaNatI facilities (sagavaDo ) } amenities pe| tamAre bheje che; te pUrI pADavA rAbhya tamArI pAsethI tax (42) pae se che. tame tax yUTuvo cho, jane sAme surakSA-sagavaDatA bhogavo cho. samAre ardha civil rights } civil services-ll 432 nathI. AA bhoTA hAive roDo, pulo, relve sAIno me jaghu sarAra tamArA mATe UbhuM kare che amAre tenI jarUra nathI. ame te sagavaDa bhogavatA paNa nathI; topaNa dharmagurunuM mAnabhera rakSaNa karavAnI javAbadArI rAjyanI che ja. rAjAo paNa samajatA ke 'ame prajAmAM je nyAya-nIti paLAvavA mAMgIe chIe, tenA karatAM aneka gaNI UMcI nyAyanIti dharmaguruo pALe che ane prajAmAM potAnA prabhAva dvArA paLAve che'. hakIkatamAM rAjyanA khAdRzoMne dharmagurukho svaicchi bhAvanAthI broad base para implement (vizANaM pAyA para amala) karAve che. tethI tevI dharmasattA ane dharmaguruone rAjye sahakAra Apavo ja joIe, e rAjyanI mahattvanI pharaja che; te na kare, to te surAjya ja na kahevAya. uparAMta, rAjyamAM jeTalA dharmo hoya te sau pratye rAjye samAna vartana rAkhavuM joIe. I zAstramAM Ave che ke "vajasvAmI duSkALamAM saMghane surakSita karavA purInagarImAM laI 1. vajrarSirAsasAdAtha purIM nAma mahApurIm / / 334 / / (caturbhiH kalApakam ) tasyAM dhanakaNADhyAyAM subhikSamabhavatsadA / zrAvako loko buddhabhaktastu pArthivaH / / 335 / / tasyAM jainAzca bauddhAzca spardhamAnAH parasparam / cakrire devapUjAdi jainairboddhAstu jigyire / / 336 / / jainA hi yadyatpuSpAdipUjopakaraNaM pure / dadRzustattadadhikamUlyadAnena cikriyuH / / 337 / / nAbhUvabuddhabha pusspaadyaadaatumiishvraaH| tatazca buddhAyataneSvabhUtpUjA tanIyasI / / 338 / / buddhabhaktAstu te hINA buddhabhaktaM mahIpatim / vijJapya sarvaM puSpAdi zrAvakANAM nyavArayan / / 339 / / puSpApaNeSu sarveSu bahumUlyapradA api / arhadbhaktAstataH puSpavRntAnyapi na lebhire||340|| upasthite paryuSaNAparvaNyarhadupAsakAH / tato rudanto dInAsyA vajrarSimupatasthire / / 341 / / te zrAvakA netrajalaiH kledayanto mhiitlm| natvA vyajijJapanvajraM khedagadgadayA girA / / 342 / / arhaccaityeSvaharahaH pUjAdi draSTumakSamaiH / bauddhairvayaM parAbhUtA bhUtairiva durAtmabhiH / / 343 / / vijJapto bauddhalokena bauddho rAjA nyavArayat / puSpANi dadato'smAkaM maalikaankhilaanpi||344|| labhAmahe vayaM nAtha! nAgastikusumAnyapi / kiM kurmo dravyavanto'pi rAjAjJAM ko'tilaGghate / / 345 / / tulasIbarbarIpUjApAtratAM grAmayakSavat / prayAnti jinabimbAni hahA kiM jIvitena naH / / 346 / / mA'rhatsvAropayantvete chdmnetybhishngkitaiH| bauddhaiH puSpaM niSiddhaM naH kezavAsakRte'pi hi / / 347 / / kiM cAnizaM gaNayatAM svaaminnsmaakmngguliiH| AgAtparyuSaNAparvadinaM dinamatallikA / / 348 / / parvaNyapyAgate'muSminvayaM yativadarhatAm / bhAvapUjAM kariSyAmaH puSpasampattivarjitAH / / 349 / / parAbhUya parAbhUya bauddhairdurbuddhibhirvayam / jIvanmRtA iva kRtAH svAmini tvayi stypi||350|| jinapravacanasyAbhibhUtasyAsya prabhAvanAm / vidhAya bhagavannasmAnsaJjIvayitumarhasi / / 351 / / samAzvasi he zrAddhA! yatiSye vaH sutejase / ityuktvA bhagavAnvyomanyutpapAta suparNavat / / 352 / / svAmI nimeSamAtreNAthAgAnmAhezvarI purIm / avAtArIdupavane caikasminvismayAvahe / / 353 / / vidyAzaktyA ca bhagavAnvimAnaM vyakarodatha / pAlakasyAnujanmeva bandhuraM vividhrddhibhiH||376 / / asthApayacca tanmadhye zrIdevyarpitamambujam / viMzatiM puSpalakSANi tasya pArzveSu tu ... For Personal & Private Use Only Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 277 gayA. tyAMno rAjA tyAre bauddhadharmanA anuyAyI hato. tene potAnA dharma pratyeno pakSapAta hovAthI teNe anyAyI kAyado karela ke "UMcAM-kImatI puSpo vagere pUjAnAM zreSTha dravyo jenone na vecavAM; kAraNa ke jaina vepArIo moM mAMgyuM mUlya ApI uttama pUjAnAM dravyothI jinamaMdiromAM bhakti karI bhavya jAhojalAlI-zobhA vadhAratA. tethI nagaramAM bauddhamaMdiro jhAMkhAM paDatAM. te aTakAvavA rAjAe jainadharma pratye bhedabhAva rAkhI Avo anyAyI kAyado karela, jenI jANa thatAM vajasvAmIe tenA nivAraNa mATe dharmaprabhAvanApUrvakanAM yogya pagalAM lIdhAM". A parathI samajI zakAya ke rAjyanuM vartana dharmo pratye taTasthatApUrvakanuM sanmAnayukta joIe. bhale rAjAne game te dharma gamato hoya, te vyaktigata rIte tenI upAsanA karI zake che. vaLI bIjA dharmo paNa mULathI adharma nathI. temane paNa temanA anuyAyIone yogya rIte upadeza ApavAno ane tenuM pAlana karAvavAno adhikAra che ja; paraMtu rAjya temAM avarodha na karI zake. rAjyanI sattA sAmAjika kSetra pUratI che. tamArI anyAyI sarakAra ghara na sAcavI zake ane AkhA gAmamAM mAthuM mAre tevI che. eka sArA journalist (patrakAra) sarakAra mATe lakhyuM ke 'your work is governing, mind your business.' (tamAruM kAma zAsana karavAnuM che, tamArA kAmamAM dhyAna Apo.) are rAjya tamArA kuTuMbamAM paNa binajarUrI mAthuM na mArI zake, to dharmasattAnI pavitra vyavasthAomAM kAraNa vinA mAthuM mAre, hastakSepa kare te kurAjya ja kahevAya. tema karanAra rAjya dharma para anyAya-atyAcAra karyo ema ja kahevAya. AgamomAM rAjyanA jurisdiction ane dharmasattAnA jurisdictionnI spaSTa bhedarekhA darzAvI che. jo rAjA potAnI maryAdAnI bahAra jaIne dharmanI nydhaat||377|| smarati sma tadA vajro bhgvaajRmbhkaamraan| te vajaM vajriNamiva ttkssnnaaccop-tsthire||378|| chatrasyevAmbujasyAdho dhanagiryAtmabhUrmuniH / niSadya vyomayAnAya vimaanvrmaadisht||379|| tasminvimAne calite jRmbhakA api nAkinaH / celurvimAnArUDhAste giitvaadyaadipuurvkm||380|| vaimAnikairvimAnasthairvimAnasthaH smaavRtH| purIM nAma purI prApa vajrastAM bauddhduussitaam||381|| tatpurIvAsino bauddhA vimAnAni nirIkSya khe| abhASantaivamutpazyA utpupluSodyatA iv||382|| saprabhAvamaho bauddhadarzanaM prekSya nAkinaH / buddhapUjArthamAyAnti zrIbuddhAya namo namaH / / 383 / / teSAM ca vadatAmevaM vajro'rhatsadanaM yyau| vimAnairdarzayanvyomni gaandhrvngrshriym||384 / / punarboddhairabhidadhe mssiidhautaannairiv| aho! arhaddarzane'bhUdiyaM daivI prbhaavnaa||385|| cintitmnythaa'smaabhirnythedmupsthitm| dRSTiH prasAritApyasthAdvAyunA niitmnyjnm||386 / / tataH pardUSaNAparvaNyarhadAyatane'maraiH / mahIyAnmahimA'kAri bhUspRzAM yo na gocaraH / / 387 / / jRmbhakAmarakRtAM prabhAvanAmahato bhagavato nirIkSya taam| bauddhabhAvamapahAya pArthivaH saprajo'pi prmaarhto-'bhvt||388|| (pariziSTa parva, sa-2) 1. vitahaM vavaharamANaM, satyeMNa viyANato nihoddei| amhaM sapakkhadaMDo, na ceriso dikkhie dNddo||390|| rAjAdiM vitathaM vyavaharantaM mantriparSadantargato 'vijJAyaka: svasamaya-parasamayazAstrakuzalaH zAstreNa 'niheThayati sukhaM vArayati, yathA-asmAkaM sapakSe daNDo bhavati saGgho daNDaM karotItyarthaH, na ca rAjA prabhavati, nApi prapannadIkSAkasyaitAdRzo USEaa kSa triparNAArU20 || (bRhatkalpasUtra bhASyagAthA-390 mUla-TIkA) For Personal & Private Use Only Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi bAbatamAM mAthuM mAre to gItArtha sAdhu rAjasabhAmAM jaI nirbhayatAthI rAjAne moDhAmoDha kahI zake ke "prastuta bAbata dharmasattAnA nyAyakSetramAM Ave che, mATe temAM saMgha nirNaya karaze. tame nirNaya ApavA sakSama nathI". rAjasattA ane dharmasattAnuM zAsanakSetra : rAjasattA ane dharmasattAne judA judA rAkhavA pAchaLa tIrthakaro Adino spaSTa Azaya e che ke, A jagatamAM dharma nahi pAmelo manuSya paNa sajjana haze to kaheze ke "samAjamAM mANasa tarIke rahevuM hoya to mANasa sAthenA durvyavahAra choDavA joIe'. dharma na mAnanArane paNa sAmAjika saguNo keLavavA jarUrI lAge che. atyAre paNa evA nAstika che ke AtmA, paraloka na mAne, chatAM jIvanamAM nIti pALe. vaLI, kahe ke "luccAI-bhraSTAcAra karavAthI samAjanuM vAtAvaraNa dUSita thAya che. manuSya, manuSya sAthe sukha-zAMtithI jIvI na zake'. Ama, sAmAjika mALakhuM TakAvavA nAstika paNa nIti, satya Adi sadgaNono svIkAra kare che; paNa teTalAmAtrathI te dharmane mAne che ke dharmamAM zraddhA dharAve che ke lokottara nyAya tene gamI gayo che tevuM nathI. jyAre dharma to kaheze ke tamArA karatAM je nabaLA jIvo che te sahune jIvavAno adhikAra che, tamArA AtmA jevo ja ghaTa-ghaTamAM AtmA vase che, koI paNa AtmAne anyAya karavo te aparAdha che. Ama kahI te aparAdhane TALavA dharmasattA nyAyI jIvanavyavasthA darzAvaze. laukika nyAya ane lokottara nyAyanI vacce bahu moTo taphAvata che. laukika nyAyamAM maryAdita saguNo ja che. eka mAnava bIjA mAnava pratye moTo sthUla aparAdha na kare, luccAI-zoSaNa na kare tenI kALajI rAjyataMtra rAkhe che. surAjyamAM paNa pazune koI lAkaDI mArI bahAra kADhe to kAyadAmAM guno gaNAto nathI; jyAre koI mANasane lAkaDI mAro to te guno gaNAya, tenI rAjyamAM phariyAda paNa noMdhAvI zakAya. kUtarAne bolatAM AvaDatuM nathI, paNa AvaDatuM hoya topaNa phariyAda noMdhAvI zake tevuM kAyadAnuM koI pIThabaLa nathI hotuM. vartamAnamAM animal rightsnI vAta kare che, paraMtu te pazu pratye ati krUra vartana aTakAvIne mAnavajAtane sabhya rAkhavA pUratI che. vaLI, pazuono mAMsAhAra Adi dvArA ADedhaDa vinAza paNa aMte mAnavajAtanI paryAvaraNanA nAza dvArA barabAdI notare che; te pUratuM A rAjya aMkuza rAkhe, te laukika nyAya ja che, temAM lokottara nyAya nathI. dharmano uddeza AkhI jIvasRSTinI salAmatIne lakSyamAM laIne hoya che. tethI jIvamAtrano nyAya toLanAra ekamAtra dharma ja che. vizvamAM nyAyanuM ekacakrI sAmrAjya phelAvanAra ekamAtra dharmasattA ja che. potAnA anuyAyIo pAse jIvamAtra pratye nyAyI vartana karAvanAra A ja che, tenA Adarzo zreSThatama che. bIjA dharmo paNa sAmAjika kAyadA-kAnUnamAM gaNAtA aparAdhothI anya aparAdhone pApa samajAvIne potAnA anuyAyI vargamAM thaI gayelA pApanuM prAyazcitta ane pApa na karavArUpe tyAgano upadeza Ape ja che. tethI thoDA-thoDA paNa lokottara nyAyamAM For Personal & Private Use Only Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA uddeza ane vidhi 279 sahabhAgI bane ja che. A lokottara nyAyanI parAkASThA jainazAsanamAM ja che. tIrthakaro jIvamAtrane nyAya apAvanAra che. e nyAya lokamAM satata pravartato rahe te mATe ja dharmasattAnI sthApanA che. karmasattAnI nabaLA jIvo para bhAre johukamI : karmasattA to coranA peTanI che. trAsavAdIo jema potAnI hakUmata dAdAgIrIthI calAve, tema karmasattA nabaLA jIvone pIse che. karmasattA nyAya Ape che te samajaNa ja khoTI che. koI vyakti koI mANasane preraNA ApI corI karAvaDAve, ane tyArabAda te mANasane pakaDIne te ja vyakti sajA phaTakAre, to te sAco nyAya toLanAra che ke guMDo che ? AjanI korTamAM paNa koI nyAyAdhIze hAjara thayelA aparAdhIne aparAdha karavAmAM sahAya karI hatI, ke salAha-sUcana ApyAM hatAM, tevuM puravAra thAya, to pahelo badamAza nyAyAdhIza gaNAya ke hAjara thayelo gunegAra gaNAya ? karmasattA paNa AvuM ja vartana karanAra che. pahelAM AtmA pAse pApa karAve, ane pachI tenI sajArUpe duHkhanA koraDA phaTakAre. atyAre paNa duniyAmAM evAM taMtro calAvanAra che ke je bhoLA lokone pahelAM gunAmAM phasAve ane tyArapachI tenuM blackmailingrUpe zoSaNa kare. tevAM kAma karanArane samAjamAM koI sajjana na kahe, tema A sRSTimAM jIvo sAthe karma A paddhatithI ja varte che. tethI tene nyAya toLanAra kahevuM ke mAnavuM te mAgerasamaja che. kharekhara to AkhA jagatamAM sAco nyAya toLanAra dharmasattA ja che. sabhA : pApa to duSTa jIva kare che ne ? sAhebajI : A duniyAmAM koI paNa jIva pApa kare che te mohanIyakarmanI preraNAthI. mohanIyakarma te karmano ja nAno bhAI che. jIvane to karme evo gUMgaLAvI nAMkhyo che ke bicArAne kAMI bhAna ja nathI. pApanI preraNA ApI, pApa karavAnI zakti ke sAmagrI pUrI pADe, pApakarma karAvI aparAdhI banAve pachI jIvane ghora duHkhanI sajA paNa pote ja phaTakAranAra A karmasattA che. tene oLakhAvavA amArA zAstramAM khUba sarasa upamA che, ke jema surAjya pravartAvanAra koI rAjA potAnA nagaranI hada pUrI thAya tyArabAda jaMgala Ave to te jaMgalamAM bhIlo ke AdivAsI jaMgalI lokoe coranI pallI jevuM sthAna UbhuM karyuM, jemAM corono saradAra tyAMthI pasAra thatA vaTemArguone lUMTato hoya, athavA aDadhI rAte nagaromAM chUpI rIte chApA mArIne nagarajanone lUMTato hoya, paraMtu potAnI pallImAM rAja karIne pote ja nyAya toLato hoya, to te guMDo kahevAya ke nyAya toLanAra kahevAya ? tema karmasattA coranI pallInA saradAra jevI che. nyAyanuM trAjavuM to sajjananA hAthamAM zobhe. guMDo aparAdhIne sajA phaTakAre te paNa 1. aho viSamazIlatayA samastajanaviDambanAhetabhatayApi kAlapariNatyA krmprinnaamen| (upamiti0 prastAva-2) For Personal & Private Use Only Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi eka navI guMDAgIrI ja che, te kAMI nyAya nathI. A duniyAmAM guMDAno guMDo moha che. tenI preraNAthI ja AkhI duniyA pApa kare che. pApa pote karAve pachI sajA paNa pote ja phaTakAre, tevo krama thAya che. koI pAse tenI nabaLAIno lAbha laI bhUla karAve, ane pachI tene khokharo kare, to tene nyAya kahevAya ke mahAanyAya kahevAya ? tethI zAstramAM karmasattAne coranA peTanI kahI che. tenuM kAma harAmakhorI karavAnuM, jIvone haDapheTamAM levAnuM che. pUrNajJAnI tIrthakaro jue che ke guMDAnA hAthamAM duniyA che, nabaLA jIvo phasAyelA che. tethI temane temAMthI bahAra kADhavA, rakSaNa ApavA prabhue dharmasattA sthApI. sabhA : dharmasattA na hota to zuM vyavasthA na cAlata ? sAhebajI : nA, avyavasthA-aMdhAdhUMdhI ja hota. A saMsAramAM avyavasthA tarIke ja karma nabaLA, abUjha jIvo pAse kubuddhi ApI aparAdha karAve che. azubha karmanI preraNAthI ja jIvo kukarma kare che, pApa bAMdhe che. nabaLI avasthAmAM jIvane pApa karAvanAra karma ja che. sRSTimAM sAco nyAya toLanArane tame jANatA ja nathI. traNe kALamAM traNe lokamAM jIvamAtrane nyAya bakyo hoya, nyAyanuM vartana karAvyuM hoya, nyAyamArganuM pravartana karAvyuM hoya to te dharme ja karAvyuM che. tethI dharmanI tole koI na Ave. A kAraNe ja dharma, saMskRti karatAM anekagaNo mahAna che. dharmanA Adarzo, concept ja judA che, tevA Adarzo bIje kyAMya nahIM maLe. hA, tame kaho ke karma pApIne sajA kare che, to te maMjUra che, paNa teTalAmAtrathI tene nyAya toLanAra na kahevAya. sabhAH karma aparAdhIne ja sajA kare che, tethI ja siddha bhagavaMtone karma herAna karatuM nathI. sAhebajI : karmasattAnI trevaDa ja nathI ke siddha bhagavaMtone AMgaLI paNa aDADI zake, khUMkhAra guMDAo paNa surAjyathI sadA Dare. guMDAonuM sAmrAjya pallIomAM hoya che, jyAre nagaramAM to sArA pratApI rAjavIonuM sAmrAjya hoya che. tema dharmasattAthI to karmasattA svayaM ja Dare che, phaphaDe che. are ! je dharmanA zaraNe jAya tene paNa karmasattA phUlanI jema sAcave. sabhA : to pachI dharmasattA karmasattAne anyAya karatAM rokatI kema nathI ? sAhebajI : game tevo sAro rAjA surAjyarUpe paNa tenA prajAjananuM rakSaNa kare ke bIjAnuM 1. tathA'pi sadAgamasyAbhipretA eta iti matvA nAdhamapAtrabhAvaM nArakatiryakkumAnuSakadamararUpaM teSAM vidhtte| kiM tarhi? keSAJcidanuttarasurarUpaM darzayati, keSAJcid praiveyakAmarAkAraM prakaTayati, keSAJciduparitanakalpopapanna devarUpatAM janayati, keSAJcidadhastanakalpopapannamahaddhilekhakaraNiM kArayati, keSAJcid bhuvi surUpatAM lakSayati, keSAJciccakravartimahAmaNDalikAdipradhAnapuruSabhAvaM bhAvayati, sarvathA pradhAnapAtrarUpatAM vihAya na kadAcidrUpAntareNa taantyti| (3pamiti prastAva-2) 2. kevalaM prakRtiriyamasya bhagavataH sadAgamasya yayA vacanaviparItakAriSu kupAtreSvavadhIraNAM vidhatte, tatastenAvadhIritAH santo nAtharahitA iti matvA gADhataraM karmapariNAmarAjena kdrthynte| ye tu pAtrabhUtatayA'sya nirdezakAriNo bhavanti tAneva svAM prakRtimanuvarttamAnaH karmapariNAmakadarthanAyAH sarvathA'yaM mocytiiti| (35miti prastAva-2) For Personal & Private Use Only Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281 dharmatIrtha sthApanA uddeza ane vidhi rakSaNa kare ? tamArI sarakAra paNa bhAratanA nAgarikanuM rakSaNa kare ke amerikana prajAnuM rakSaNa kare ? tame dharmasattAnA zaraNe jAo ane karmasattAthI dharmasattA tamAruM rakSaNa na kare tevuM kadI bane ja nahIM. sAmAjika rakSaNa pAmavA mATe paNa prajAjana banI rASTrane vaphAdAra banavuM paDe che, te vinA surAjya paNa rakSaNa nathI ja ApatuM. tema dharmasattA paNa zaraNa svIkAravAnI apekSA to rAkhaze ja. jeNe dharmasattAnuM zaraNa ja nathI svIkAryuM ke zaraNa choDI dIdhuM che, tenA ja A duniyAmAM karmasattA hAlahavAla kare che. vizvamAM dharmasattAnuM taMtra mahAprabhAvazALI che. tenA prathama sthApaka ja tIrthakaro che. mukhya uddeza ja jIvone thatA anyAyamAMthI choDAvavAno che. sau jIvo nyAya pAme, sukha-zAMti pAme tevA Adarzo, jIvanapaddhati, AcAra-vicAra, suvyavasthAono praNetA ja dharma che. dharmatIrthanA uddezo samajanAra ja tIrthakaronuM RNa samajI zakaze. AjJA bahAranA artha-kAma puruSArtharUpa nathI : sabhA : RSabhadeva rAjA thayA tyAre prajAne cAra puruSArthamAMthI kayo puruSArtha batAvyo ? sAhebajI : dharma vinA puruSArtha kyAMthI lAvavo ? puruSArthano krama ja dharma-artha-kAma ane mokSa che. vAstavamAM puruSArtha zabdano artha ja tamane khabara nathI. saMskRtamAM puruSastha marthaH ti puruSArtha: (puruSano artha te puruSArtha) evo samAsavigraha thAya. tamArA jIvanamAM je pauruSatva che, kauvata che, te nirarthaka na vaparAya, paNa teno sArthaka upayoga thAya, artha sare tevo hitakArI upayoga thAya, tevA prayatnane puruSArtha kahevAya. puruSArtha sAdhavo te jIvananuM gaurava che. cAreya puruSArthanA upadezaka-pravartaka tIrthakaro che. tamane e ja khabara nathI ke arthapuruSArtha ane kAmapuruSArtha paNa dharmapuruSArtha dvArA mokSanuM sAdhana che; jyAre artha-kAma durgatinAM kAraNa che, tene zAstramAM ekAMte heya kahyAM che. dharmanA sAdhana ke pUraka na bane, paraMtu dharmanA virodhI bane tevA artha-kAma puruSArtha che ja nahIM. pU. haribhadrasUrijI mahArAjAe dazavaikAlikasUtra paranI niyuktinI TIkAmAM 1. yadi tadaniSTebhyo nivRttau tadiSTeSu ca pravRttau dharmAdayaH puruSArthA bAdhyante, tadA na tannivRttipareNa bhAvyaM kiM tu puruSArthArAdhanapareNaiva, atidurlbhtvaatpurussaarthaaraadhnkaalsyeti||114 / / (vivu, zno-224 TIkA) * prAvartanta yato vidyA:, puruSArthaprasAdhikAH / yasya jJAnaM bhavadbhAvibhUtabhAvAvabhAsakRt / / 3 / / (vItarA stotra, pravAsa-2, mUta) 2. saMsArakAraNaM yatyasmAtprakRtyA-svabhAvena arthakAmI, tAbhyAM bandhAt, (paMcavastuka, zloka-67 TIkA) 3. utta: zAma:, sAmrapta thavInAmeva sapatnatAsapatnate adhiskurAdadhmmo attho kAmo bhinne te piMDiyA pddisvttaa| jiNavayaNaM uttinnA asavattA hoMti nAyavvA / / 264 / / vyAkhyA-dharmo'rthaH kAmaH traya ete piNDitA yugapatsaMpAtena 'pratisapatnAH' parasparavirodhinaH loke kupravacaneSu ca, yathoktam- "arthasya mUlaM nikRtiH kSamA ca, kAmasya vittaM ca vpurvyshc| dharmasya dAnaM ca dayA damazca, mokSasya sarvoparamaH For Personal & Private Use Only Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi lakhyuM che ke "arthapuruSArtha ane kAmapuruSArtha jinamatamAM dharmanA avirodhI ane dharmanA pUraka, poSaka che'. Atmika dRSTie tame arthopArjanamAM sArthaka prayatna karo to tene ame arthapuruSArtha kahIe. te rIte kAmanA viSayamAM Atmika dRSTie sArthaka prayatna karo to tene ame kAmapuruSArtha kahIe. e ja kAraNe mArgAnusArI, samyagdaSTi ke zrAvakanA kartavyomAM pratidina trivargaupAsanAne guNa tarIke varNavela che. dharmamArgamAM praveza karyA vinA arthapuruSArtha, kAmapuruSArtha na Ave. anArya jIvanavyavasthAmAM puruSArtha hotA ja nathI. AryamAM paNa badhAnA jIvanamAM arthapuruSArtha ke kAmapuruSArtha nathI. RSabhadeve prajAne maryAdApUrvakanA artha, kAma gRhasthajIvanamAM tevA saMyogomAM batAvyA, kriyAzca / / 1 / / ityAdi" ete ca parasparavirodhino'pi santo jinavacanamavatIrNAH tataH kuzalAzayayogato vyavahAreNa dharmAditattvasvarUpato vA nizcayena 'asapatnAH' parasparAvirodhino bhavanti jJAtavyA iti gAthArthaH / / 264 / / tatra vyavahAreNAvirodhamAhajiNavayaNami pariNae avatthavihiANuThANao dhmmo| sacchAsayappayogA attho vIsaMbhao kaamoH||265|| vyAkhyA-jinavacane yathAvatpariNate sati avasthocitavihitAnuSThAnAt-svayogyatAmapekSya darzanAdizrAvakapratimAGgIkaraNe niraticArapAlanAdbhavati dharmaH, svacchAzayaprayogAdviziSTalokataH puNyabalAccArthaH, vizrambhata ucitakalatrAGgIkaraNatApekSo vizrambheNa kAma iti gAthArthaH / / 265 / / adhunA nizcayenAvirodhamAhadhammassa phalaM mokkho sAsayamaulaM sivaM annaabaahN| tamabhippeyA sAhU tamhA dhammatthakAma tti / / 266 / / vyAkhyA-dharmasya niraticArasya phalaM 'mokSo' nirvANaM, kiMviziSTamityAha-'zAzvataM' nityam 'atulam' ananyatulaM 'ziva' pavitram 'anAbAdha' bAdhAvarjitametadevArthaH 'ta' dharmArthaM mokSamabhipretAH-kAmayantaH sAdhavo yasmAttasmAddharmArthakAmA iti gAthArthaH / / 266 / / (dazavaikAlikasUtra, niyukti zloka-264 thI 266, mUla, haribhadrasUrijIkRta TIkA) * tathAparasparAnupaghAtenAnyo'nyAnubaddhatrivargapratipattiH / / 50 / / iha dharmArthakAmAstrivargaH, tatra yato'bhyudayaniHzreyasasiddhiH sa dharmaH, yataH sarvaprayojanasiddhiH so'rthaH, AbhimAnikarasAnuviddhA yataH sarvendriyaprItiH sa kAmaH, tataH 'parasparasya' anyo'nyasya 'anupaghAtena' apIDanena, ata eva 'anyo'nyAnubaddhasya' parasparAnubandhapradhAnasya 'trivargasya pratipatti:' Asevanam, ... tasmAddharmAbAdhanena kAmA-'rthayormatimatA yatitavyam, yastvarthakAmAvupahatya dharmamevopAste tasya yatitvameva zreyo na tu gRhavAsaH, iti tasyArtha-kAmayorapyArAdhanaM zreya iti| ... iti paryAlocya parasparAvirodhena dhrmaarthkaamaasevnmupdissttmiti||50|| (dharmabindu adhyAya-1, sUtra 50. TIkA) * yadAha- "yasya trivargazUnyAni dinAnyAyAnti yAnti c| sa lohakArabhastreva zvasannapi na jiivti||" [ ] tatra dharmA'rthayorupaghAtena tAdAtvikaviSayasukhalubdho vanagaja iva ko nAma na bhvtyaaspdmaapdaam| na ca tasya dhanaM dharmaH zarIraM vA yasya kaame'tyntaasktiH| dharma-kAmAtikramAddhanamupArjitaM pare'nubhavanti, svayaM tu paraM pApasya bhAjanam, siMha iva sindhurvdhaat| artha-kAmAtikrameNa ca dharmasevA yatInAmeva dharmo na gRhsthaanaam| na ca dharmabAdhayA'rtha-kAmau sevet| bIjabhojinaH kuTumbina iva nAstyadhArmikasyAyatyAM kimapi klyaannm| sa khalu sukhI yo'mutrasukhAvirodhena ihloksukhmnubhvti| evamarthabAdhayA dharma-kAmau sevamAnasya Rnnaadhiktvm| kAmabAdhayA dharmA-'rtho sevamAnasya gArhasthyAbhAvaH syaat| (yogazAstra prakAza-1, zloka-47 thI 56 TIkA) For Personal & Private Use Only Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA uddeza ane vidhi 283 jethI prajA bhaviSyamAM dharma sArI rIte pAmI zake, dharmane lAyaka bane; ane tethI ja jevo prajAjIvanamAM sAco dharma umerAyo tyArabAda te arthapuruSArtha ane kAmapuruSArtha banyA. tame halakAne puruSArtha mAno cho, paraMtu koI paNa Arthika pravRtti ke sAmAjika pravRtti te rIte arthapuruSArtha ke kAmapuruSArtha na bane. A deza-kALamAM paNa bhagavAnanI AjJA mujaba arthopArjanamAM prayatna karo to te arthapuruSArtha kahevAya, AjJA mujaba kAmamAM prayatna karo to kAmapuruSArtha kahevAya. kharekhara tamane bhagavAnanI AjJA zuM che, te ja khabara nathI. dhaMdho karavA jatI vakhate kevA bhAva rAkhavAnA, vyavasAyamAM kevI kevI vidhio jALavavAnI tenuM yogya jJAna nathI. jamavuM e kAmapravRtti che, vAsanA ja kAma nathI. pAMce indriyonA bhogone kAma kahyA che. are ! tene AvanArI tamAma sAmAjika sadvyavahArorUpa pravRtti paNa kAmanA vibhAgamAM ja Ave. te tame bhagavAnanI AjJA mujaba karo to tene ame kAmapuruSArtha kahIe. jinAjJA vagaranI sAMsArika pravRttio ekalA artha-kAma che, puruSArtha nathI. jamatI vakhate, UMghatI vakhate, lokavyavahAra karatI vakhate, vepAranA avasare, jIvananA tamAma kSetromAM bhagavAnanI AjJA zuM che, te pahelAM jANavI paDe. sabhA H ame to sAmAyika, pratikramaNa Adi kriyAmAM ja AjJA vicArIe. sAhebajI : te sivAya saMsAramAM chUTAM harAyAM DhoranI jema rakhaDavAnuM, tevo artha thayo. devaguru-dharmane samarpita gRhastha, saMsAramAM sarvatra AjJA vicArI, AjJAsApekSa pravRtti kare. sabhA : to pachI amAre artha, kAmamAM puruSArtha karavAno ne ? sAhebajI : artha, kAma to choDavAnA kahuM chuM, te anartharUpa ja che, durgatinAM kAraNa che, sadA heya ja che, ekAMte pApa che. are ! ame to kahIe ke jene artha-kAma game tene dharma kadI game ja nahIM. dharma game te artha-kAmane sArA mATe ja nahIM. arthapuruSArtha, kAmapuruSArtha jIvanamAM lAvavA mATe tamArAmAM artha, kAma pratye hInabuddhi, heyabuddhi joIe ja. bAkI, zAstrakAroe ja gRhasthane mArgAnusArI, jaina, samyagdaSTi ke zrAvakanI bhUmikAmAM rahelo hoya to pota-potAnI kakSA anusAra trivarganI upAsanA guNarUpe darzAvela ja che. tethI gRhastha pratidina arthapuruSArtha ke kAmapuruSArthamAM samucita prayatna kare, tenI zAstramAM kyAMya niMdA nathI. hA, sAdhue jIvanamAM arthapuruSArtha ke kAmapuruSArtha sevavAnA nathI ja. For Personal & Private Use Only Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284 dharmatIrtha sthApanA uddeza ane vidhi siddhaM siddhatthANaM, ThANamaNovamasuhaM uvagayANaM / kusamayavisAsaNaM, sAsaNaM jiNANaM bhavajiNANaM ||1|| (satita pravara bloka-1) anaMta upakArI, anaMta jJAnI zrI tIrthaMkara paramAtmA mahAmaMgalakArI ane sarvotkRSTa evA A dharmatIrthanI sthApanA kare che. jIvone trAsa karanAra karmasattAnI kUTanIti : | tIrthakaroe jJAnamAM saMsAranuM pratyakSa svarUpa joyuM ke pAmara jIvo anaMta kALathI duHkhI thaI rahyA che. temanI vyathA-vedanAmAMthI temano uddhAra karavAnA upAyarUpe prabhue tAraka tIrtha sthApyuM. jIvasRSTi karmanI cuMgAlamAM evI phasAI che ke ApaNA sahunA AtmA para karmanA aneka prakAranAM baMdhano che. karmanuM kAma ja e che ke nabaLA jIvo pAse duSTa buddhi, duSTa bhAva, duSTa pravRtti karAvI aparAdho UbhA karavA, pachI pote zAhukAra tarIke te jIvone aparAdhanI sajArUpe diDA mAravA. atyAre paNa samAjamAM bahu duSTa mANaso AvAM kAma kare ja che. pahelAM te tamane phasAvavA trap (chaTakuM) goThave, temAM bhoLo nabaLo mANasa AvI jAya eTale pachI tenuM blackmailing, exploitation (dhamakIo, trAsa) ApI zoSaNa kare. atyAre guMDAonI geMgamAM ghaNA to A rIte phasAI gayelA hoya che. eka vAra temane trapmAM (chaTakAmAM) laI le, pachI temanI pAse navA-navA gunA karAve ane navuM-navuM damana ke zoSaNa kare. sAmAjika stare AvAM SaDayaMtro calAvanAra loko lokamAM eka gunAkhorInuM, eka duSTatAnuM viSacakra calAve che. tema karma paNa A sRSTimAM aparAdhonuM viSacakra calAve che. A saMdarbha samajAvavA upamitibhavaprapaMcAkathAmAM pU. siddharSi gaNi mahArAjAe upamAthI kahyuM ke karmarAjA atyaMta parapIDArasika che. tene pAmara jIvone raMjADavAmAM ja jANe rasa hoya tema jagatanA bahusaMkhyaka lokone A rIte phasAvIne te 1. tasyAM ca manujagatau nagaryAmatulabalaparAkramaH, svavIryAkrAntabhuvanatrayaH, zakrAdibhirapratihatazaktiprasaraH karmapariNAmo nAma mhaanrendrH| yo nItizAstramullaGghya, pratApaikarasaH sdaa| tRNatulyaM jagatsarvaM, vilokayati helyaa||1|| nirdayo niranukrozaH, sarvAvasthAsu dehinaam| sa caNDazAsano daNDaM, paatytynpekssyaa||2|| sa ca kelipriyo duSTo, lobhaadibhttvessttitH| nATakeSu parAM kASThAM, prApto'tyantavicakSaNaH / / 3 / / nAsti mallo jagatyanyo, mameti mdvihvlH| sa rAjopadravaM kurvatra dhanAyati ksycit||4|| tato hAsyaparo lokAn, naanaakaaraividdmbnaiH| sarvAnviDambayannuccairnATayatyAtmano'grataH / / 5 / / .. viDambyamAnAste tena, prANinaH prbhvissnnunaa| trAtAramAtmanaH kaJcinna labhante kdaacn||17|| .. nAnApAtraparAvRttyA, srvlokviddmbnaam| aparApararUpeNa, kurvANo'sau prmodte||31|| yugmm|| (35miti, prastAva-2) For Personal & Private Use Only Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 285 potAnI muThThImAM rAkhe che. jIva ajJAnane vaza phasAIne karmane AdhIna thaI jAya che. karma aparAdha karAvIne sajA Ape, te sajA bhogavatAM jIva pharI navA azubhabhAvo karI navAM pApakarma bAMdhe, pAchI navI-navI sajA thAya, ema A viSacakra cAlyA ja kare. A viSacakrano driving force (cAlaka baLa) pApa karAvanAra karyo che. tethI A vizvamAM ghora anyAyI, anyAyanuM majabUta taMtra calAvanAra karmasattA kahI che. vaLI, karma che powerful (zaktizALI). te mAtra nabaLA jIvone ja phasAve che, tevuM nathI; dunvayI dRSTie to kahevAtA moTA moTA sattAdhIzo ke zrImaMto paNa karmanA paga taLe ragadoLAya che. temanI kAyamanI coTalI karmanA hAthamAM ja che. jema geMgamAM phasAyelAne guMDAno saradAra kAma mATe moTo paNa banAve, chatAM dabAvavAno control to tenI pAse ja hoya che. tema dharmasattAne zaraNe na gayela hoya tevA sattAdhIzo ke magatarAo, zrImaMto ke rAMkaDAo badhA pUrepUrA karmanI muThThImAM ja che. are ! dharmasattAnuM zaraNuM svIkAranArA uttama puNyAtmA jIvo paNa narendra, cakravartI ke indro banyA pachI paNa, jo bhUlathApa khAya to karmanI cuMgAlamAM phasAI jAya che. tethI karmanuM duSTa taMtra potAno vizALa paMjo phelAvI A sRSTimAM pravartI rahyuM che; ane duniyAnAM tamAma aniSTonuM mULa paNa A karmasattAmAM che. A vAta jaina philosophymAM (tattvajJAnamAM) ja che, bIjA dharmomAM to Izvara ja samagra duniyAnuM saMcAlana kare che, tevI vAta che. jainadharma kahe che ke te vAta baMdhabesatI nathI. Izvare to vAstavamAM nyAyanI sattA sthApI che. A sRSTimAM nyAyanuM taMtra Izvarane AbhArI che; jyAre anyAyanuM taMtra, tenuM AkhuM saMcAlana karmane AbhArI che. tame mAno cho ke karma nyAya toLe che, te tamArI gerasamaja che. zAstramAM to karmane anyAyanuM taMtra calAvanAra tarIke ja oLakhAvela che. A duniyAmAM jeTalI paNa duSTatA che te karmane AbhArI che. AtmA mULathI duSTa prakRtino nathI. jaina philosophy (tattvajJAna) pramANe to AtmA mULa prakRtithI nirmaLa darzana-jJAna-cAritra Adi anaMta guNono svAmI, zuddha, buddha, niraMjana, nirAkAra che. are ! jevo siddha paramAtmAno AtmA che, evo ja tamAro, mAro ke kSudra jIva-jaMtuno AtmA che. cetana tarIke cetana nirmaLa che, temAM duSTatA, vikRti je AvI che te karmane AbhArI che. karmanuM kAma mAtra aparAdhIne sajA karavAnuM nathI, paraMtu aparAdha karAvavAnuM paNa che. sabhA : sArAM kAma paNa karma ja karAve che ne ? sAhebajI : sArAM kAma sIdhuM karma nathI karAvatuM, sArAM kAma AtmA potAnA puruSArthathI kare 1. sarvAnarthasArthapravartakAzcaite dhanAdayaH, tasmAnnaiteSu sundarA nirvaahktvbuddhiH| na ceyaM prakRtirjIvasya, yato'nanta jJAnadarzanavIryAnanda-rUpo'yaM jIvaH, ayaM tu dhanaviSayAdiSu pratibandho'sya jIvasya karmamalajanito vibhrama iti tattvavedino manyante, (35miti, prastAva-2) For Personal & Private Use Only Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 283 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi che. karma temAM sAdhana-sAmagrI ke sahAya pUrI pADe che. vaLI, tevAM sAcAM satkAryo to je jIvo karmanA paMjAmAMthI bahAra nIkaLyA che ane dharmasattAne AdhIna thayA che, teo ja karaze. sabhA : sAdhano to karmasattA Ape che ne ? sAhebajI : karmasattA dharmasattAnA pratApathI Dare ja che. tethI dharmasattA jene tAbAmAM le tene karmasattA tarata ja anukULa thAya. sAdhano Ape temAM paNa prabhAva to dharmasattAno ja che. sabhA H puNyAnubaMdhI puNya baMdhAya che, te paNa karma ja che ne ? sAhebajI : hA, paNa te to dharmasattAnA prabhAvathI ja baMdhAya che. je dharmasattAne saMpUrNa vaphAdAra che, jeNe tenuM hRdayathI zaraNa svIkAryuM che, tevA dharmasattAnA suyogya prajAjanane karma raMjADavAno to vicAra na kare, paraMtu tenI sAme hAtha joDIne ja UbhuM rahe. tamane e paNa khabara nathI ke zaktizALI surAjyanA tAbAmAM gaNAtA prajAjananuM videzamAM paNa guMDAo nAma nathI letA, te pratApa surAjyanA rAjavIno che. guMDAo paNa moTI sattA sAthe eTalI to samajUti sAdhe ja che. duniyAnuM A rekhAcitra samajavA tamAre thoDuM tattvajJAna bhaNavA jevuM che. sRSTimAM sAruM koNa kare che, kharAba koNa kare che, tenI hajI tamane spaSTatA nathI. Philosophically (tattvajJAnanI dRSTie) vicAro to koI paNa AtmA pApa kare che, to te pApapreraka duSTatA te AtmAmAM AvI kyAMthI ? lUMTArAmAM bIjAne lUMTavAno bhAva, Asakti, vikAra, lobha ke mohano pariNAma AvyA vinA te lUMTavAno vicAra kare ja nahIM. A badhA bhAvo to mohanIyakarmanI ja pedAza che, je karmarAjAno nAno bhAI ja che. zAstramAM mohane duniyAno eka naMbarano lUMTAro kahyo che. AkhI duniyAne trAsa ApanAra mahotrAsavAdI tarIke oLakhAvyo che. vAsanA ke tRSNAo paNa tamane moha ja karAve che. ajJAna jJAnAvaraNIyanA prabhAve che. lobha, Asakti mohanIyanA prabhAve che. ghAtikarmo ja AtmAne judI-judI rIte kukarma, doSa, pApa karAvavAmAM pUraka, preraka bane che. jIvamAtrane durbuddhi ApanAra, duSTa preraNA ApanAra, duSTa vartana karAvanAra A karmo ja che. tene prakRtithI sArAM kevI rIte kahI zakAya ? tene mULathI sArAM mAnavAM te to bhrama ja che. sabhA : sArA nimitto paNa karma ja UbhAM karI Ape che ne ? sAhebajI : hA, cokkasa. paNa temAM dharmasattAno prabhAva kAraNa che. sabhA : svakarmavivara jainazAsanamAM praveza karAve che ne ? sAhebajI : "tame svakarmavivara zabdano artha samajyA ja nahIM. svakarma eTale potAnA 1. tatra ca pravezanapravaNaH-svasya-AtmIyasya, karmaNo vivaro-vicchedaH svakarmavivaraH sa eva yathArthAbhidhAno dvArapAlo bhavitumarhati, anye'pi rAgadveSamohAdayastatra dvArapAlA vidyante, kevalaM te'sya jIvasya pratibandhakA, na punastatra pravezakAH, tathAhi-anantavArAH prAptaH prApto'yaM jIvastairnirAkriyate, yadyapi kvacidavasare tatra te'pi pravezayantyenaM tathApi taiH pravezito For Personal & Private Use Only Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA uddeza ane vidhi 287 AtmA para raheluM karma, temAM vivara eTale kANuM. karmamAM kANuM pADavuM arthAtu guMDo thoDo DhIlo paDe. karma AtmAnA vikAsamAM eka mahAavarodha che. AvaraNa che, baMdhana che. temAM kANuM paDe eTale thoDAM paNa karma mULathI gayAM, UkhaDyAM, je tamArA mATe hitakArI che. svakarmavivara zabdathI to e darzAve che ke AtmAmAM pApanI preraNA karAvanAra karmamAM kSayopazamarUpa thoDuM paNa kANuM paDe, tyAre jIvamAM sasperaNA-hitakArI buddhi-zubhapariNAma kaNiyA jeTalo paNa pedA thAya. tame thoDAka paNa karmanA varcasvamAMthI bahAra nIkaLo to ja tamAruM bhaluM thAya. karmasattAne saMpUrNa AdhIna ho to game te karo, tamAruM bhaluM na thAya. UlaTA DUcA nIkaLI jAya. guMDAnA phaMdAmAM phasAyelo mANasa sAruM vartana kare topaNa guMDo teno durupayoga ja karavAno. eTale salAmata thavA ke bacavA sau prathama guMDAnA varcasvamAMthI thoDAka paNa bahAra nIkaLavuM paDe. te arthamAM svakarmavivara hitakArI kahyuM che. tame dharmasattA ane karmasattAnI sarakhAmaNI yogya rIte karo to tamAre mAnavuM ja paDe ke A duniyAmAM duSTa sattA te karmasattA ja che, jeNe bApaDA jIvo para vitADavAmAM kAMI bAkI rAkhyuM nathI. pAchI tenI kAma karavAnI khUbI evI che ke jIvane pahelAM durbuddhi ApI pApa karAvavuM, arthAt ke tene gunegAra tarIke phasAvavo, tyArabAda tene gunAnA badalAmAM kAtila sajA phaTakAravI. vaLI, A kAma paNa evA kramathI karyA karavuM ke tenI repeated cycle cAle, jethI jIva bicAro kadI paNa tenA viSacakramAMthI bahAra na AvI zake. jema koI eka bhoLA jIvane misguide (gumarAha) karIne eka vAra moTI bhUla karAve, pachI te sakaMjAmAM AvI gayo tethI chUTavA paNa te kahe tema karavuM paDe, ane tenA kahevA pramANe kare to bIjI vAra bhUla karAve. ema vAraMvAra bhUla ane sajA dvArA dabAvyA ja kare, tevuM atyAcArI A karmasattAnuM viSacakra che, jemAM eka vAra peThA pachI bahAra nIkaLatAM navanejA pANI AvI jAya; kAraNa ke te roja aMdarathI misguide karyA kare, ane bahArathI dabAve. are ! tenA saMpUrNa sakaMjAmAM rahelAne to dharmasattA paNa rakSaNa ApI zakatI nathI. jema A jagatamAM game teTaluM zreSTha surAjya hoya, paraMtu je mANasa tenAthI dUra jaMgalamAM guMDAnA pUrepUrA sakaMjAmAM phasAyelo hoya, tene surAjyathI paNa rakSaNa na ja maLe. karmasattAnA viSacakra sAme rakSaNa ApanAra dharmasattA : "tamane karmanuM mULa svarUpa AbehUba samajAvuM joIe. karmasattAnAM kAmo vicArazo to na paramArthataH pravezito bhavati, rAgadveSamohAdyAkulitacittA yadyapi yatizrAvakAdicihnAH kvacidbhavanti, tathApi te sarvajJazAsanabhavanAd bahirbhUtA draSTavyA ityuktaM bhvti| tatazcAyaM jIvastena svakarmavivaradvArapAlena tAvatI bhuvaM prApto granthibhedadvAreNa tatra sarvajJazAsanamandire pravezita iti yuktmbhidhiiyte| (35miti prastAva-2). 1. ya eva sarvatrAnivAritazaktiprasaraH karmapariNAmo mahArAjo yatheSTaceSTayA saMsAranATakamAvarttayamAnaH satatamIzvarAn daridrayati, subhagAn durbhagayati, surUpAn kurUpayati, paNDitAnmUrkhayati, zUrAn klIbayati, mAnino dInayati, tirazco nArakAyati, For Personal & Private Use Only Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi jIvone phasAvavA mATenI teNe goThavelI bhayaMkara channelsno (zRMkhalAono) khyAla Avaze; A vizva paranuM tenuM mahAanyAya sAmrAjya, tenI nAgacUDa-pakkaDa ane bhayAnakatA najara sAme taravaraze. tenI sAcI oLakhANa thaze to ja tamane dharmasattAnuM mUlya samajAze. A saMsAramAM karmasattAnA ghora anyAya sAme rakSaNa ApanAra jo koI sattA hoya, taMtra hoya to te mAtra dharmasattAnuM ja che. je tene zaraNe AvavA taiyAra hoya, tenA rakSaNanI guarantee (bAMhedharI) che. surAjyamAM uttama rAjA paNa je vyakti tenuM prajAjanapaNuM svIkAre tene surakSA Ape ja che. rAjadharma ja e che ke bahArathI zatrusainya ke zatrudezo taraphathI, ane aMdarathI cora-lUMTArA-durjano taraphathI potAnA prajAjanane saMpUrNa salAmatI-surakSA pUrI pADe, jethI prajAnA jIvanamAM sukha-zAMti TakI rahe, lokajIvana vadhAre ne vadhAre AbAdIvALuM thAya ane prajA paNa saMskArI ja rahe. sAro rAjA prajAnI AbAdImAM ja rASTranI AbAdI mAne; prajA jeTalI salAmata, saMskArI, sadAcArI, teTalI AbAdI vadhavAnI ane TakavAnI. te ja rIte samagra jIvasRSTinI apekSAe vicArIe to, A vizvamAM karmasattAe UbhA karelA aMdara ane bahAranA cora, lUMTArA, zatrusainya ane zatrudezo; te badhAmAMthI satata rakSaNa ApIne jIvane AbAda karanAra dharmasattA ja che. zaraNa svIkAranAra mATe dharmasattA kharuM protection cell (surakSAkavaca) che. pU. zrI siddharSi gaNi mahArAje upamitibhavaprapaMcAkathAmAM kahyuM ke A jagatamAM sAcuM zAsana sarvajJa evA tIrthakaronuM pravarte che, je saMpUrNa nyAyI che. temAM rAjA koNa, prajAjana koNa, coralUMTArA koNa, zatrusainya, zatrudezo koNa, temAMthI rakSA karanAra taMtra koNa, te taMtranA adhinAyako koNa vagere tamAma vAto upamArUpe varNana karI che, je dvArA dharmasattAno yathArtha prabhAva darzAvyo che. are ! dharmasattAnuM kAma mAtra anyAyI karmasattA sAme rakSaNa pUruM pADavAnuM ja nathI, paraMtu je nArakAnmanuSyayati, manuSyAndevayati, devAn pazubhAvamAnayati, narendramapi kITayati, cakravartinamapi dramakayati, daridrAnvezvarAdibhAvAn prApayati, kimbahunA? yatheSTaM bhAvaparAvartanaM vidadhAno na kvcitprtihnyte| ayamapyasya bhagavataH sadAgamasya saMbandhino'bhidhAnAdapi bibheti, gandhAdapi palAyate, tathAhi-tAvadeSa karmapariNAma etAnsamastalokAnsaMsAranATakaviDambanayA viDambayati yAvadayaM sadAgamo bhagavAna haMkArayati, yadi panareSa haGakArayettato bhayAtireka mahAsamarasaMghaTTe kAtaranara iva prANAn svayameva samastAnapi muJcet, mocitAzcAnenAmuSmAdanantAH praanninH| agRhItasaGketayoktam-te kimiti na dRzyante? prajJAvizAlA''ha-asti karmapariNAmamahArAjabhukteratikrAntA nirvRttirnAma mahAnagarI, tataste sadAgamahuGkAreNa karmapariNAmamaprabhavantamAtmanyupalabhya mocitA vayaM sadAgameneti matvA karmapariNAmazirasi pAdadAnadvAreNoDDIya tasyAM gacchanti, gatAzca tasyAM sakalakAlaM samastopadravatrAsarahitAH paramasukhinastiSThanti, (35miti prastAva-2) 1. yadA rakSati rASTrANi, yadA dasyUnapohati / yadA jayati saMgrAme, sa rAjJo dharma ucyate / / 34 / / yadA zAraNikAn rAjA, putravat parirakSati / bhinatti ca na maryAdAM, sa rAjJo dharma ucyate / / 36 / / kRpaNAnAthavRddhAnAM, yadAzru parimArjati / harSa saMjanayan nRNAM, sa rAjJo dharma ucyate / / 38 / / (zrI vedavyAsa viracita mahAbhArata, zAntiparva, adhyAya-91) For Personal & Private Use Only Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 289 dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi prajAjana tarIke tenA zaraNe Ave tenuM sadAcAra ane sadvartananA upadeza ane nIti-niyamo dvArA ghaDatara karI rAjyamAM evuM vAtAvaraNa phelAve ke paraspara paNa koIne trAsa na rahe, ane tenA prajAjana thakI bIjAne paNa koI anyAya na pahoMce. anyAyano uccheda karIne nyAyI vartananI zRMkhalA, paraMparAnuM sarjana dharmasattA kare che. kurAjya-surAjya samAna karmasattA-dharmasattA : zAstramAM rAjasattA sAthe sarakhAmaNI karIne ja upamA dvArA dharmasattA ane karmasattAno taphAvata samajAvyo che. lokamAM rAjasattA paNa be prakAranI hoya che : surAjya calAvanAra ane kurAjya calAvanAra. surAjyamAM laukika dRSTie nyAya prasthApita hoya, kurAjyamAM laukika dRSTie anyAya prasthApita hoya. surAjyamAM sAro rAjA prajAne duSTothI rakSaNa Ape ane paraspara paNa nyAya pravartAve; durjanane daMDe ane sarjanane samarthana Ape; jethI lokamAM sabhyatA, sajjanatA, saMskAra, sadAcAra, nyAya-nIti, sukha-zAMti, AbAdI, samRddhi, vikAsa vadhe. kurAjyamAM kharAba rAjA prajAmAM duSTone poSe, paraspara anyAyane Teko maLe tevuM vartana kare, durjano daMDamAMthI chaTakI jAya, sajjanone protsAhana na Ape; tethI tenA rAjyamAM vasatA lokomAM asabhyatA, duSTatA, asaMskAra, durAcAra, anyAya, anIti, duHkha, azAMti, barabAdI vadhe ane samRddhi-vikAsa avarodhAya. A surAjya ane kurAjyanAM lakSaNo dharmasattA ane karmasattAmAM kramazaH susaMgata che. tethI lokottara nyAyanI dRSTie sRSTimAM nyAya pravartAvanAra, nyAyane sthira karanAra, nyAyI sattA dharmasattA ja che. tenA pravartaka hovAthI tIrthakaro jIvamAtranA upakArI, hitaciMtaka kahevAya. tIrthakaro mAtra potAnuM ja kalyANa karIne mokSe cAlyA nathI gayA. are ! je jIva sAMnidhyamAM Avyo, mAtra 1. rAjJaH pramAdadoSeNa, dasyubhiH parimuSyatAm / azaraNyaH prajAnAM yaH sa rAjA kalirucyate / / 29 / / (zrI vedavyAsa viracita mahAbhArata, zAntiparva, adhyAya-12) * kAlavarSI ca parjanyo, dharmacArI ca pArthivaH / sampad yadeSA bhavati, sA bibharti sukhaM prajAH / / 1 / / ... rAjaiva kartA bhUtAnAM, rAjaiva ca vinAzakaH / dharmAtmA yaH sa kartA syAdadharmAtmA vinAzakaH / / 9 / / rAjJo bhAryAzca putrAzca, bAndhavAH suhadastathA / sametya sarve zocanti, yadA rAjA pramAdyati / / 10 / / hastino'zvAzca gAvazcApyuSTrAzvataragardabhAH / adharmabhUte nRpatau, sarve sIdanti jantavaH / / 11 / / durbalArthe balaM sRSTaM, dhAtrA mAndhAtarucyate / abalaM tu mahadbhUtaM yasmin sarvaM pratiSThitam / / 12 / / yacca bhUtaM sambhajate, ye ca bhUtAstadanvayAH / adharmasthe hi nRpatau, sarve zocanti pArthiva / / 13 / / (zrI vedavyAsa viracita mahAbhArata, zAntiparva, adhyAya-91) 2. dunipdo rAjJA tha' (35miti prastAva rU) * rAjadaNDabhayAdeva, deva! loko nirngkushH| unmArgaprasthitastUrNaM, karIva vinivrttte||40|| uddaNDo'nAryakAryeSu, vartamAnaH sa kevlm| pratApahAne rAjJo'pi, lAghavaM jnytylm||41|| (35miti prastAva-3) For Personal & Private Use Only Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi teno ja upakAra karIne paNa nathI gayA; paraMtu upakAranI paraMparA yugo paryaMta cAle evI nyAyamaya vyavasthA batAvIne gayA che. RSabhadeve rAjyavyavasthA evI sthApI ke AkhI mAnavaprajAne nyAya maLe. potAnI hayAti hoya ke na hoya, topaNa satata te nyAyanuM vyavasthAtaMtra pravaryA kare. dharmasattAnI paNa A ja khUbI che. mAtra, ahIM nyAya lokottara che. rAjyasattAnI parallel (samAMtara) dharmasattAnAM kAryo vicAro to samajAI jAya. rAjyasattAnA kurAjya ane surAjya prakAronI jema eka bAju dharmasattA ane bIjI bAju karmasattA, baMnenuM surAjya ane kurAjyanI upamAthI guNo ane khAmIonuM varNana zAstramAM karyuM che. upamitibhavaprapaMcAkathAmAM to A vastune sacoTa vivecanathI khIlavI che, je vAMcatAM vAcakane spaSTa thaI jAya ke sRSTimAM tIrthakaroe sthApelA dharmatIrtha jevuM koI surAjya nathI. A ja lokottara surAjya che, je sarva nyAyonuM pravartaka che, sarva nItionuM mukhya sthAna che ane tene calAvavA ja dharmazAsananI vyavasthA che. karmasattAmAM mahAduSTa moha ane tenA sAthIdAro ghAtakarmo : 'tame karmasattAne vicAro tyAre dveSa thavo joIe. sajjana mANasane duSTa tattvo tarapha dveSa ja thAya. jagatamAM jIvamAtrane satAvanAra karma ja che. temAM paNa mohanIyakarma to AkhA duniyAnuM ghanIbhUta duSTa tattva che. jIvamAtramAM rahelI duSTatAne saghanarUpe tAravavAmAM Ave to te mohasvarUpe ja Ave. tethI guMDAono saradAra ke sauthI agresara guMDo moha che. tIrthakaroe tene 1. tathAhi-mahAmoho jagatsarvaM, bhrAmayatyeSa liilyaa| zakrAdayo jagannAthA, yasya kiGkaratAM gatAH / / 1 / / anyeSAM laghyantIha, zauryAvaSTambhato narAH / AjJAM na tu jagatyatra, mahAmohasya kecn||2|| vedAntavAdisiddhAnte, paramAtmA yathA kil| carAcarasya jagato, vyApakatvena giiyte||3|| mahAmohastathaivAtra, svavIryeNa jgttrye| dveSAdyazeSalokAnAM, vyApakaH smudaahRtH||4|| tata eva pravarttante, yAnti tatra punrlym| sarve jIvAH pare puMsi, yathA vedaantvaadinaam||5|| mahAmohAtpravarttante, tathA sarve mdaadyH| lIyante'pi ca tatraiva, paramAtmA sa vrttte||6|| anyacca-yad jJAtaparamArtho'pi, buddhvA santoSajaM sukham / indriyairbAdhyate janturmahAmoho'tra kaarnnm||7|| adhItya sarvazAstrANi, narAH pnndditmaaninH| viSayeSu ratAH so'yaM, mahAmoho vijRmbhte||8|| jainendramatatattvajJAH, kaSAyavazavartinaH / jAyante yannarA loke, tnmhaamohshaasnm||9|| avApya mAnuSaM janma, labdhvA jainaM ca shaasnm| yattiSThanti gRhAsaktA, mahAmoho'tra kaarnnm||10|| vizrabdhaM nijabhartAraM, parityajya kulastriyaH / pareSu yatpravarttante, mahAmohasya tatphalam / / 11 / / vilaya ca mahAmohaH, svavIryeNa nirAkulaH / kAMzcidviDambayatyuccairyatibhAvasthitAnapi / / 12 / / manuSyaloke pAtAle, tathA devaalyessvpi| vilasatyeSa mahAmoho, gandhahastI ydRcchyaa||13|| sarvathA mitrabhAvena, gADhaM vishrbdhcetsaam| kurvanti vaJcanaM yacca, mahAmoho'tra kaarnnm||14 / / vilaya kulamaryAdAM, pAradArye'pi yannarAH / varttante vilasatyeSa, mahAmohamahAnRpaH / / 15 / / yata eva samutpannA, jAtAzca gunnbhaajnm| pratikUlA gurostasya, vaze ye'sya narAdhamAH / / 16 / / anAryANi tathA'nyAni, yAni kAryANi krhicit| cauryAdIni vilAsena, teSAmeSa pravartakaH / / 17 / / (35miti prastAva-3) For Personal & Private Use Only Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA udeza ane vidhi 291 ja zatru mAnIne jItyo che, potAnA AtmAmAMthI nAza karyo che ane bIjA paNa jeo temanuM zaraNa svIkAre tenA AtmAmAMthI sau prathama teno ja nAza karAve che. A mohanA sAthIdAro ghAtikarmo che, je jIva pAsethI pApa karAvavAmAM mohanI sAthe sahAyaka tarIke kAma kare che. jenA AtmA para A ghAtikarmo nathI, tenA jIvanamAM koI pApapravRtti ja nathI. tethI vItarAgasarvajJanA jIvanamAM koI niMdanIya-gaNIya pravRtti na hoya. AtmA para jyAM sudhI ghanaghAtI karmo che tyAM sudhI AtmAnA guNo karmathI dabAyelA che. ghAtikarmonuM kAma jIvone pajavavAnuM ja che, jyAre aghAtikarmo baMne jAtanAM kAma kare che. je jIva dharmasattAnuM zaraNa svIkAre tene sAcavavAnuM ane tene sAnukULa nimitto ApavAnuM kAma paNa te dharmasattAnA prabhAvaLe kare che. A karmasattAnuM dharmasattA sAthe eka samAdhAna che. saMsAramAM anAdithI A ja rIte taMtra cAlyuM Ave che. upamA dvArA AkhI vizvavyavasthAnuM vAstavika mALakhuM samajAvyuM che, jemAM dharmasattAnuM sthAna kyAM che te samajI levA jevuM che. to dharmatIrthanI sthApanAno uddeza tamane samajAze. A saMsAranuM cakra anAdithI cAle che. temAM rahelA 99.99 % jIvo ajJAna-abUjha che, jeo karmanA sakaMjAmAM pUrepUrA phasAyelA che. vaLI, karma evuM duSTa tattva che ke je aparAdha karAvIne raMjADavAmAM kamInA rAkhatuM nathI. temAMthI jIvane rakSaNa ApI bacAvanAra A dharmasattA ja che. IzvarakartutvavAdanI visaMgatatAo - jainadarzanano karmavAda : duniyAnA bahusaMkhyaka dharmonI mAnyatA che ke Izvara samagra sRSTinuM sarjana-saMcAlana kare che; paraMtu temanI sthiti evI che ke bolyA pachI javAba Apavo muzkela che. meM to anya dharmanA eka sArA jANakArane pUcheluM ke cora corI karavA jAya to tene corI karavAnI buddhi Izvare ApI ema kahezo to, Izvara pahelAM corI karAvaDAve ane pachI sajArUpe naraka pharamAve, to te vyaktitva kevuM ? AvI vyaktine bhagavAna kahevAya ke badamAza kahevAya ? duniyAmAM je aniSTa ke kharAba bane che, tenA prerakabaLa tarIke ane tenA duHkhamaya pariNAmonA sarjanamAM kyAMya parama pavitra paramezvarano role (bhUmikA) na hoI zake. duniyAmAM pravartatI duSTatAo ane tenA phaLasvarUpe dekhAtA anyAya, atyAcAro ke duHkhomAM pavitra tattvano hisso hoya te mAnavuM ja pavitratAne lUNo lagADanAruM che. IzvarakartutvavAdamAM mAnanArA tamAma dharmo pAse Ano koI yogya ukela-javAba nathI. kadAca kahe ke duSTatA pApakarma karAve che athavA jIva svayaM kare che, to IzvaranuM samagratAthI varcasva raheze nahIM, kAraNa ke pApa aTakAvavAmAM Izvarano kAbU nathI. vaLI pApa karyA pachI sajA phaTakAravAmAM IzvaranI sakriya bhUmikA mAnavAthI, svarga-narakamAM te te jIvone bhagavAna mokale che, to e paNa ajugatuM dekhAya che; kAraNa ke je vyaktimAM pApa-gunA aTakAvavAnI tAkAta ke sAmarthya nathI, te gunAonA daMDa ke sajA pharamAvavA adhikArI ke zaktimAna kevI rIte hoI zake ? ane sajA paNa Izvara nathI karatA, sajA to pApakarmane AdhIna che, tevuM mAne to, jainadharmanI jema A sRSTimAM je kAMI sAruM bane che temAM ja For Personal & Private Use Only Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi IzvaranA preraNA, upadeza, anugraha ke saMcAlana rahyAM. te to dharmasattA sthApavA dvArA paramezvarano A vizvamAM role (bhUmikA) che ja, jemAM ApaNane koI vAMdho nathI; paraMtu pApamaya-duHkhamaya sRSTinA sarjaka saMcAlaka Izvara kaI rIte kahevAya ? teno teo khulAsApUrvaka vicAra karatA ja nathI. jainadarzane A sRSTimAM je kAMI paNa sAruM bane che, temAM IzvarakRpA, paramezvarano upakAra ke dharmasattAnuM saMcAlana mAnyuM ja che. paramezvara to A duniyAnuM ekAMte bhaluM karanAra pavitra vyakti ja hoya. IzvaranI parama pavitratAne akhaMDita sthApita karanAra jainadarzana ja che. sabhA H te dharmo paNa karmavAdamAM to mAne ja che ne ? sAhebajI : hA, paNa sRSTinA kartA-hartA to Izvarane ja kahe che. 'Izvara jIvonA karma anusAra phaLa Ape, tema kahe topaNa, prazna e che ke Izvara para karmanuM varcasva che ? ke karma para IzvaranuM varcasva che ? jo karma para IzvaranuM varcasva hoya, to karma nabaLA jIvo pAse pApa ja na karAvI zake tevI aTakAyata mAlika tarIke ke tAraNahAra tarIke Izvare karavI joIe; ane jo Izvara para karmanuM varcasva hoya, to Izvara sAcA arthamAM Izvara na rahyA. Ano saMtoSakAraka koI javAba temanI pAse nathI, paNa vicAre to ne ? eka moTA muslima vakIla mArI pAse AvelA. thoDI bIjI vAto thaI. pachI mane kahe ke amArA IslAma dharmamAM allAhane sarvasva mAne. meM kahyuM ke amane allAha para dveSa nathI. koI vyakti Izvara para zraddhA kare to ame tene kharAba nathI kahetA; kema ke nAstika karatAM Izvara paranI AsthAvALo Astika UMco che; paraMtu tame badhA kAmamAM allAhanI marajI mAno to je kAMI A duniyAmAM kharAba, khoTuM, aniSTa, pApamaya che, ke atyAcAra, zoSaNa, duHkha Adi thAya che, temAM tamAre bhagavAnane blame karavA paDe, doSa devo paDe. amane tyAM vAMdho che. tamArA jIvanamAM tame khoTAM kAma karyA tenI tamane sajA maLI, to temAM allAha kevI rIte javAbadAra ? paramezvarane AkhI duniyAne raMjADavAmAM zuM rasa hoya ? jo tevo rasa hoya to te Izvara kahevAya ke duSTa kahevAya ? pa. pU. hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAe vItarAgastotranA sAtamAM prakAzamAM kahyuM che ke duHkhdaurgtyduryonijnmaadikleshvihvlm| janaM tu sRjatastasya kRpAlo: kA kRpAlutA / / 4 / / tame jene bhagavAna kaho cho te Izvara karuNAyukta hoya, pavitra aMta:karaNavALo hoya. to teNe A sRSTinuM AvuM vikarALa duHkhamaya sarjana kema karyuM, jyAM duSTono ane duHkhono pAra nathI ? jo kahe ke sarjana karatAM control temanA hAthamAM nahoto, to Izvara parataMtra thaI gayA; ane kahe ke IzvaranA controlmAM sarjana hatuM, to AvuM vikRta sarjana kema karyuM ? A saMsAramAM 1. karmApekSaH sacettarhi, na svtntro'smdaadivt| karmajanye ca vaicitrye, kimanena shikhnnddinaa||5|| (vItarA/stotra, pravAza-7) For Personal & Private Use Only Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 293 du:khI jIvono paNa koI pAra nathI ane pApapravRttiono paNa koI sumAra nathI. jyAM juo tyAM tamane anyAya, zoSaNa, atyAcAra, damana, pIDA, trAsa jovA maLaze. are ! kahevAtA sukhIonA jIvanamAM paNa du:khonA to DhagalA hoya che. sabhA : Izvara to duSTono saMhAra karavA avatare che. sAhebajI : paraMtu duSTone pahelAM pedA koNe karyA ? jainAcAryoe spaSTa zabdomAM kahyuM che ke A vAta koI rIte gaLe Utare tema nathI. paramAtmA pUrNa zuddha pavitra che, te duSTatA pedA kare ja nahIM. potAnAmAM jo azuddhatA aMzamAtra nathI, te AkhA gAmamAM azuddhi kyAMthI kare ? jainadharme IzvaranuM sAcuM paramezvarapada svIkAryuM che. bhagavAne to zaraNe janA2nA lokottara nyAya dvArA du:kho dUra karyAM, rakSaNa ApyuM ane tAryA. kukarmo karAvavAnuM kAma karmasattAnuM che. jainazAstromAM karma ane mohanI bharapUra niMdA che. sabhA : karmasattA paNa padArthavijJAnanA niyama mujaba ja cAle che ne ? sAhebajI : hA, jhera paNa padArthavijJAnanA niyama mujaba ja asara kare che; eTale jhera, jhera nathI maTI jatuM, ane amRta jhera nathI banI jatuM. padArthavijJAnanA niyama mujaba kAma karanAra paNa karmasattA AtmA mATe baMdhana ane avarodhaka ja che. vizvavyavasthAnA niyamo nahi samajI zako to dharmasattAnuM sAcuM mUlyAMkana nahi karI zako. tamArA mana para dharmasattAnI ajoDa rakSakatA nizcita thavI joIe. A jagatamAM zaraNamAtra te eka ja che. arihaMtono ema ne ema ATalo mahimA nathI. namaskAra mahAmaMtramAM paNa prathama sthAna arihaMtonuM che; kema ke A jagatamAM evo bIjo koNa hato ke je du:khI nirAdhAra jIvono hAtha pakaDe ? anyAyathI bahAra kADhI yogya nyAya sthApe, sAcAM sukha-zAMti sthApita kare, tevuM A jagatamAM bIjuM koI tattva che ja nahIM. tame samajazo tema tema dharmasattAnI mahAnatA dekhAze, to 'namo titthasa' bolatAM bhAvivabhora thazo. tIrthaMkaro jevA tIrthaMkaro 'namo tisthasa' bolIne batAve che ke A jagatamAM A eka ja rakSaka sattA che, jenA zaraNe huM gayo to ahIM sudhInuM pada pAmyo chuM. jene duHkhathI mukta thavuM hoya teNe A sattAnA zaraNe javuM ja paDaze. sabhA : atyAre dharmasattA rakSaNa kema nathI karatI ? sAhebajI : zaraNe 2helAnuM sadA rakSaNa kare ja che, bAkI to je jIva jeTaluM dharmanuM sevana kare teTalI karmasattA thoDI-thoDI anukULa bane. atyAra sudhInuM tamAruM jIvana ke zvAsocchvAsa askhalita cAlyAM temAM paNa tamArI hoziyArI kAraNa nathI, puNyAIno ja pratApa che; je puNya dharmasattAnA, bhUtakALanA AMzika sevanathI ja anukULa banyuM che. meM pelA muslima vakIlane kahyuM ke evo koI jaja-nyAyAdhIza maLe ke je pahelAM asIlane For Personal & Private Use Only Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi gunAmAM nAkhe, ane pachI jajanI khurazI para besIne tene sajA phaTakAre ? to AvA jajane tame kevo kaho ? guMDAno guMDo ke bIjuM kAMI ? pahelAM phasAve ane pachI sajA phaTakAre A ja karmanuM kAma che. karme atyAra sudhI ApaNA AtmA sAthe A krama ja rAkhyo che. covIse kalAka tamane aMdarathI pApanI preraNA karma ja ApyA kare che. tamArA manamAM azubhabhAva jAge che teno mULa srota mohanIya Adi karmo che. lagabhaga jIvasRSTi A karmanA anyAyI taMtramAM phasAyelI che. 84 lAkha jIvAyoninuM avalokana karatAM tamane thavuM joIe ke A karmanA anyAyanuM sarjana che. eka jIva kUtaro thayo ke eka narakamAM gayo, to te karmanI kanaDagata che. vaLI, tyAM jaIne paNa jIva pAsethI navA anyAya ja karAve che. anyAyamAMthI anyAyanuM ja sarjana che, anyAyanI paraMparA che. saMsAra eTale anyAyanuM viSacakra che, it has no end-teno koI aMta nathI. jIvo bIjAne anyAya kare, phaLasvarUpe pote anyAya meLave. "duHkha Apo ane duHkhI thAo" A krama mUDha jIvomAM karmanA viSacakranA kAraNe cAlu ja che. A ja bhavacakra che. sabhA : Stop kyAMthI thavuM ? aTakavuM kyAMthI ? sAhebajI : are jeno Adi-aMta dekhAto nathI, evA A karmasattAnA anAdinA viSacakrane bhedavA, teno mULathI aMta lAvavA ja A dharmasattA che, tIrthakaroe tenA mATe ja sthApI che. AkhA vizva para dharmasattAnuM ekacakrI sAmrAjya che. karmasattAnA saMpUrNa varcasvamAMthI, anyAyaduHkhamAMthI jIvane mukta karavAnuM pracaMDa sAmarthya tenAmAM che, mAtra bhAvathI zaraNe AvavAnI jarUra che. sabhA : paNa jIvane karmasattA ja dharmasattAne zaraNe nathI javA detI. sAhebajI : guMDAo to koIne potAnA sakaMjAmAMthI svecchAe choDe ja nahIM. tamArA muMbaInI mAphiyA geMgamAM koI phasAyo hoya to pachI geMgano lIDara tene sahelAIthI chUTavA de? sabhA : saMgharSa mATe paNa karmanI sahAya to joIe ne ? sAhebajI : nA, karma sAme laDavAmAM karmanI sahAya to sIdhI na ja maLe. vaLI, AtmAe ja jAgrata thaIne, sAvadhAna thaIne karmanA sakaMjAmAMthI nIkaLavAno jAte ja puruSArtha karavAno che. baLavAna mAphiyA saradAranI geMgamAM phasAyelo jema hoziyArIpUrvaka sAvacetI rAkhIne dhIme-dhIme bahAra nIkaLe che; guMDA sAthe pahelAM vizvAsano vyavahAra kare, pachI dhIme-dhIme aMdarathI sarakavAnuM cAlu kare. hA, temAM bhedanItirUpe chaLa-kapaTano paNa upayoga bAhozIthI kare. tema karma ke moha sAthe paNa bhedanItinI vAta ja zAstramAM Ave, chatAM rakSaNa to dharmasattA ja kare. karmasattA sAme ekamAtra zaraNa to dharmasattA ja che. pU. upAdhyAyajI zrI vinayavijayajI mahArAjAe zAMtasudhArasamAM kahyuM ke "patnI pAya re pAtaya mAM nina I he dharmasattA ! tuM mAruM pAlana kara, 1. nirAlambA nirAdhArA vizvAdhAro vsundhraa| yaccAvatiSThate tatra dharmAdanyad na kaarnnm||98 / / sUryAcandramasAvetau vishvopkRtihetve| udayete jagatyasmin nUnaM dharmasya shaasnaat||99|| abandhUnAmasau bandhurasakhInAmasau skhaa| anAthAnAmasau For Personal & Private Use Only Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi 295 rakSaNa kara. AkhA vizvano AdhAra, sucAru saMcAlaka tuM ja cho.' evI stuti karI che. temAM darzAvela dharmasattAnuM mAhAtma darzAve che ke badhAM duSTa karmone pahoMcI vaLavAnI zakti-sAmarthya A dharmasattAmAM che. tIrthakaronuM dharmazAsanarUpa taMtra duniyAnA guMDAnA guMDAne paNa nAthI zake tevu cha. sabhA : paNa aMte duSTone sajA to karmasattA ja phaTakAre che ne ? sAhebajI : hajI paNa tame satya samajatA nathI. karmasattA to sarva nItionuM ullaMghana karIne nirdayatApUrvaka atyAcAra ane anyAyano koraDo vIMjhe che, sajA phaTakAravAno adhikAra guMDAne hoto ja nathI. hA, dharmasattA nyAya pravartAvavA mATe sajA pharamAve che, paraMtu te to aparAdhane DAmavA mATe pharamAve che. jema surAjyamAM koI vyakti rAjyanA kAyadAnuM pAlana na kare, kAnUna bhaMga kare, athavA maryAdA lope, bIjA prajAjana pratye anyAya-anIti Acare to tene aMkuzamAM levApUratI sajA kare; chatAM te gunegAranuM paNa rAjya rakSaNa to kare ja. are ! jelamAM rahelA aparAdhIne paNa security (rakSaNa) ApavAnI javAbadArI rAjyanI ja che. tenA para koI humalo na kare te mATe paNa rakSaNa-salAmatI rAjya ja pUrI pADe; kAraNa ke te rAjyano prajAjana-nAgarika che. surAjyano uddeza mULathI ja koIne sajA phaTakAravA mATeno nAtho tharmo vishvaikvtslH||100 / / rksso-ykssorg-vyaaghr-vyaalaa-'nl-graadyH| nApakartumalaM teSAM yairdharmaH zaraNaM zritaH / / 101 / / dharmo narakapAtAlapAtAdavati dehinaH / dharmo nirupamaM yacchatyapi srvjnyvaibhvm||102 / / (yogazAstra, prakAza-4 mUla) * pAlaya pAlaya re pAlaya mAM jinadharma, maMgalakamalAkeliniketana ! karuNAketana ! dhIra ! / zivasukhasAdhana ! bhavabhayabAdhana ! jagadAdhAra ! gaMbhIra ! / / 1 / / siJcati payasA jaladharapaTalI, bhUtalamamRtamayena / sUryAcandramasAvudayete, tava mahimA-tizayena / / 2 / / nirAlaMbamiyamasadAdhArA, tiSThati vasudhA yena / taM vizvasthitimUlastaMbhaM, taM seve vinayena / / 3 / / ... iha yacchasi sukhamuditadazAMgaM, pretyendrAdipadAni / kramato jJAnAdIni ca vitarasi, niHzreyasasukhadAni / / 8 / / (upA. vinayavijayajI viracita zAntasudhArasa DhAla-8) * yatproddAmamadAndhasindhuraghaTaM sAmrAjyamAsAdyate, yanniHzeSajanapramodajanakaM saMpadyate vaibhvm| yatpUrNendusamadyutirguNagaNaH saMprApyate yatparaM, saubhAgyaM ca vijRmbhate tadakhilaM dharmasya liilaayitm||6|| yanna plAvayati kSitiM jalanidhiH kallolamAlAkulo, yatpRthvImakhilAM dhinoti salilAsAreNa dhArAdharaH / yaccandroSNarucI jagatyudayataH sarvAndhakAracchide, tanniHzeSamapi dhruvaM vijayate dharmasya visphuurjitm||7|| (dharmasaMgraha bhAga-3, zloka-118 TIkA) 1 rAjAM sadaNDanItyA hi, sarve sidhyantyupakramAH / daNDa eva hi dharmANAM zaraNaM paramaM smRtam / / 51 / / (zukranIti, adhyAya-4) 2. svaprajAnAM na bhedena, naiva daNDena pAlanam / kurvIta sAmadAnAbhyAM, sarvadA yatnamAsthitaH / / 41 / / svaprajAdaNDabhedaizca, bhavedrAjyavinAzanam / hInAdhikA yathA na syuH, sadA rakSyAstathA prajAH / / 42 / / nivRttirasadAcArAddamanaM daNDatazca tat / yena saMdamyate janturupAyo daNDa eva saH / / 43 / / sa upAyo nRpAdhInaH sa sarvasya prabhuryataH / ... / / 44 / / (zukranIti, adhyAya-4) For Personal & Private Use Only Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 297 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi nathI, te to vaphAdAra nAgarikane surakSA ApavA mATe ja che. jema RSabhadeve rAjya sthApyuM to laukika nyAya pradAna karavA mATe, nahIM ke sajA phaTakAravA mATe. lokamAM amuka varga evo hoya ke je ema ne ema sIdho cAle nahIM, phaTakAre to sIdho cAle, tevAne thoDA phaTakAravA paNa paDe; topaNa kadI tene aparAdhI banAvavAno, tenI pAsethI navA gunA karAvavAno kanaDagata ka2vAno surAjyano Azaya na hoya. tema dharmazAsana paNa tenA Adezo ke nIti-niyamono bhaMga karanAra, chatAM paNa zaraNe rahelA vaphAdAra anuyAyIne sajArUpe aparAdhanuM prAyazcitta Ape, kaDaka daMDa paNa phaTakAre, chatAM te badhuM sudhAravA mATe che, tethI tenuM rakSaNa paNa dharmasattA ja cokkasa kare. tamane dharmazAsananI surAjya jevI kAryapaddhatino khyAla nathI. surAjya sajjana prajAjanane kyAreya daMDa karatuM nathI, phakta tene surakSA, salAmatI, suvidhA ja pUrI pADe che; kAraNa ke je ApameLe maryAdAmAM rahetI hoya tevI prajAne kanaDagata karavAno surAjyano koI Azaya hoto nathI. are ! zAstra to kahe che ke AvA sajjana prajAjano pAsethI rAjye tax paNa levA jevo nathI. vAstavamAM taka maLe to gunA kare tevA aMkuzayogya prajAjana pAsethI ja kara levo vAjabI che; kAraNa ke prajAmAM parasparanA anyAyane aMkuzamAM rAkhavA mATe internal securitynuM (AMtarika surakSAnuM) administration (vyavasthAtaMtra) tevAo mATe ja rAkhavuM paDe che, teno ja mukhya kharca rAjyane hoya che. upamitibhavaprapaMcAkathAmAM eka dRSTAMta Ave che ke jinadharmano upAsaka samyagdaSTi zrAvaka evo rAjakumAra che, je vicAre che ke 'AryaparaMparAmAM dharmagurune to prajAjana mAnyA ja nathI, te to dharmasattAnA nAyaka che, rAjA temane ahobhAvathI ja jue. te samaje ke 1. pUnayed dhArmivAn rAkhA, nivRLIvAvayAmivAn / niyujhyASpa prayatnena, sarvavarnAn svarmasu / / 8 / / (zrI cetavyAsa viracita mahAmArata, zAntiparva, adhyAya-86) 2. evaM nizcitya cittena, vanditvA taM munIzvaram / pravardhamAnasaMvegastato'haM gRhamAgataH / / 21 / / itazcaikasutatvena, jIvitAdapi vllbhH| ahaM tAtasya sarvatra yathecchAkaraNakSamaH / / 22 / / (sAdharmikavAtsalyAraMbhaH) vinayaM rAjanItiM ca, anuvartayatA mayAA tathApi tAta: pracchanne, prArthito natayA zi|||23|| taghA-riSye yathAzakti, vAtsalyuM nainamiAm| tAta! tat kurvato yUyamanujJAM dAtumarhatha / / 24 / / itazca matsaGgenaiva tAto'pi, bhadrako jinazAsane / tataH sA mAmikA tasya, prArthanA rucirA (tA pra.) matA / / 25 / / Aha ca rAjyaM putra ! tavAyattamAyattaM tava jIvitam / svAbhipretamataH kurvanna tvaM mAM pradumardasi||radda / / * tAhiye coryapAravAryAve, sarvasmAddaSTaveSTitAt| svata va mahAtmAno, nivRttA: sarvamAvata: / / 9 / / teSAM jainendralokAnAM, daNDaH syAt kutra kAraNe ? / daNDabuddhirbhavetteSu, yasyAsau daNDamarhati / / 56 / / karo'pi rakSaNIyeSu, lokeSu nanu budhyate / tasyApi nocitA jainA, ye guNaireva rakSitAH / / 57 / / ataH kiGkaratAM muktvA, nAnyatkiJcana bhuubhujaam| vidhAtuM yuktameteSAM saivAsmAbhirvidhIyate / / 58 / / yeSAM nAtho jagannAtho, bhagavAMsteSu kiGkaraH / yaH syAdrAjA sa evAtra, rAjA zeSAstu kiGkarAH / / 59 / / evaM cAcaratA brUhi, rAjanItervilaGghanam / kiM mayA vihitaM yena, bhavAnevaM prajJati? / / 60 || (35miti. prastAva-rU) 3. tapasvino vAnazIlA:, zrutismRtivizAravA:||23|| paurALiA: zAstravivo, vaivajJA mAntriApa ye / Ayurvevi6: karmakANDajJAstAntrikAzca ye / / 124 / / ye cAnye guNinaH zreSThA buddhimanto jitendriyAH / tAn sarvAn poSayed bhRtyA, For Personal & Private Use Only Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 297 amArA karatAM paNa sArI rIte lokahRdayamAM nyAya utAravAnI pracaMDa zakti dharmaguruo dharAve che. abajo rUpiyA kharcIne rAjyanA taMtra dvArA ame je nyAyano vistAra nathI karI zakatA, te nyAya dharmaguruo vagara paisAe vistAratA jAya che. tethI rAjya temanuM ahesAna mAne, avasare bahumAnabhakti kare, paNa dharmaguru ke dharmasattA pAsethI tax to na ja le." cANakya paNa tenA arthazAstramAM A vAta spaSTa lakhI che. atyAre tamArI sarakAra dharma pAsethI paNa tax le che, je tenuM dharmasattA para atikramaNa che; ane zrAvako to gRhastha kahevAya, tamArA kuTuMba-parivAra-peDhI-vyavasAyo che, je badhA mATe tame rAjya pAse protection (rakSaNa) mAMgo cho. tethI rAjya tamArI pAsethI tax le che; chatAM Adarza evo che ke atizaya guNiyala prajAjano, je vagara kAyadAtaMtre ApameLe maryAdAmAM rahe tevA hoya, temanI pAsethI rAjya tax paNa na levo joIe. tethI A rAjakumAre nirNaya karyo ke A badhA vratadhArI zrAvako je kadI paNa aparAdha karatA nathI temano jIvanamAM svaicchika pApatyAga ja che. tevA UMcA sAdharmikone huM karamAMthI mukti ApuM. A badhA to mArA vaDIla jevA che. AryaparaMparAmAM rAjA saMtone gurutulya mAne ane guNiyala prajAne vaDIlatulya mAne. vaDIla pAsethI kaMI levAya nahIM.' tame kadAca dIkarA pAsethI apekSA rAkho to cAle, paNa mA-bApa pAsethI to apekSA na rakhAya. zAstramAM kahyuM che ke mA-bApanI bhakti ja karavAnI hoya, temanI pAsethI koI bhautika demand (mAMgaNI) na hoya. mAtA-pitA pAsethI vArasAmAM dhana maLe to teno paNa pote upabhoga kare nahIM, kare to pApa lAge. mA-bApe tamane ATalA moTA karyA ane bhaNAvyA-gaNAvyA te ja temano moTAmAM moTo upakAra che. paNa tame apekSA vinA rahI zakatA nathI. sabhA : mA-bApanI yAdI tarIke vAparIe to ? sAhebajIH mA-bApanA mRtyu pachI vArasAmAM maLeluM bhogavo to temanA mRtyunI anumodanAnuM pApa lAge. naiH supUnitAr riMravA rIte vALA rAnA, cIrti vApi viti ..... TddA (zukranIti, adhyAya-2) * sarveSa pUNAM : 67TI.... ra vArika gharSa nivArakA (vAcasUtrAMi) 1 vaivAhikamanvAyanamaupAyanikaM yajJakRtyaprasavanaimittikaM devejyAcaulopanayanagodAnavratadakSiNAdiSu kriyAvizeSeSu bhANDamucchulkaM gacchet / (kauTilIya arthazAstra, adhikaraNa-2, adhyAya-21) * daNDabhUbhAgazulkAnAmAdhikyAt kozavardhanam / anApadi na kurvIta, tiirthdevkrgrhaat||9|| (zukranIti, adhyAya-4-zanirUpa) 2. "tadAsanAdyabhogazca"-guruvargasyAsanazayanabhojanapAtrAdInAmabhogo'paribhogaH "tIrthe"-devatAyatanAdau "tadvittayojanam"alaGkArAdi-guruvargadravyaniyojanam anyathA tatsvayaMgrahe guruvargamaraNAdyanumatiprasaGgaH syaat| (vivuM, nava-225 TakA) For Personal & Private Use Only Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi sabhA : to tenuM zuM karavAnuM ? sAhebajI temanA nimitte satkAryamAM vAparavAnuM. sattvazALIe potAnA kauvatathI, svapuruSArthabaLe jIvavAnuM che. sabhA : rAjA rAjakuMvarane vArasAmAM rAjya ApI jAya che ne ? sAhebajI : te to rakhevALI karavA. AryaparaMparAno Adarza evo che ke rAjA paNa mAne ke huM rAjya ke prajAno mAlika nathI. A rAjyasaMcAlana dvArA mAre prajAnI salAmatI-surakSA sAcavavAnI che, je eka rakhevALIrUpa che. tene mATe ja prajA pAsethI kara ugharAvuM chuM. teno yogya upayoga rAjyanAM kartavyo adA karavA karavAno che, nahi ke mArA bhogavilAsamAM. bIjuM rAjAnI aMgata mUDI rAjyanA koSa karatAM judI ja hoya che, je svopArjita paNa hoya. sArA rAjAo svopArjita milakata vAparatA ane vaDIlopArjita milakatanI sakhAvata karatA, ane rAjyanA koSano to rASTranA kArya mATe ja upayoga karatA, tevAM Adarza dRSTAMto bhAratanA itihAsamAM maLe che. are ! briTIza rAjyanI anArya vyavasthAmAM paNa rAjakoSanI milakata ane monarchnI (rAjAnI) milakata alaga ja gaNAtI. tethI svarAjanI caLavaLa pachI saradAra vallabhabhAIe jyAre Union of India sAthe te te rAjAonA rAjyanuM samajUti ke dabANathI esesana-joDANa karyuM, ane tenA vaLatararUpe rAjAone sAliyANAM (priy purses=Allowance from public revenue for the sovereign's private expenses - Advanced Law Laxicon by P. Ramanatha Aiyar 3rd Edition, 2005) ApavAnAM nakkI karyA, paraMtu temAM paNa dareka rAjAnI aMgata milakatane bhArata sarakAra laI zakI nahIM; kAraNa ke tenA upara te te rAjAono vyaktigata hakka hato. tethI ja AgaLa jatAM tene paNa lUMTavAnA IrAdAthI A tamArI sarakAre tenA para bhAre Wealth Tax (milakatavero) lAdyo. TUMkamAM rAjya e rAjAnI paNa aMgata property (milakata) nathI. nyAyapradAtA-zaraNadAtA ekamAtra dharmasattA : prabhunuM dharmazAsana cAre gatimAM, cauda rAjalokamAM vyApeluM che. je temanA surAjyamAM Ave, 1. AdadIta baliM cApi, prajAbhyaH kurunandana / sa SaDbhAgamapi prAjJastAsAmevAbhiguptaye / / 25 / / (zrI vedavyAsa viravita mahAmArata, zAntiparva adhyAya-62) * yena kena prakAreNa, dhanaM saJcinuyAnRpaH / tena saMrakSayedrASTra, balaM yajJAdikAH kriyAH / / 2 / / balaprajArakSaNArtha, yajJArthaM kozasaMgrahaH / paratreha ca sukhado, nRpasyAnyazca duHkhadaH / / 3 / / strIputrArthaM kRto yazca, svopabhogAya kevalam / narakAyaiva sa jJeyo, na paratra sukhapradaH / / 4 / / (zukranIti, adhyAya-4-nirUpa) 2. .... norottaro no pati-tno novevaslanAAtrinovIzastrionAstrinetrastripurAntIA sva. vastrAhno., vanI vannakSa: 20| (hemacandrasUrijI viracita arhanAmasahasrasamuccaya, prakAza-10) For Personal & Private Use Only Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 299 vaphAdAra anuyAyI (prajAjana) tarIke zaraNuM svIkAre, tenuM te rakSaNa kare; ane te paNa ema ne ema sIdho na cAle to aMkuzamAM levA daMDa dvArA nyAya paNa prasthApita kare. tamane karmasattA, dharmasattA ane rAjyasattAnI range (maryAdA) samajAvI joIe. dharmamAM paNa Dagale ne pagale dharmazAsana, jinAjJA e zabdo vaparAya che; jema rAjyamAM rAjyazAsana, rAjAjJA evA zabdo vaparAtA ja hoya che. rAjyanI AjJA prajAmAM pravartI rahI che ane sahune rAjyamAM vizvAsa che tenuM pratIka ke cihna te te rAjyanI rAjamudrA (currency-calaNI nANuM) che; jema vartamAna rAjyamAM 100 rUpiyAnI noTa para gavarmenTanA sahI-sikkA hoya che. te noTanI paper value mAMDa rUpiyo-be rUpiyA hoya, paraMtu tame dezamAM game tyAM jAo, to te noTathI tamane 100 rUpiyAnI kiMmatanI vastu maLe. are ! paradezamAM te noTa laI jAo topaNa exchange rate pramANe te dezanuM nANuM badalAmAM maLe, ane teTalI kiMmatano mAla paNa tyAM maLe; kAraNa ke rAjaAjJA che ke amArA sahI-sikkAvALuM calaNa hoya to tamAre mUlya cUkavavuM. A dravyazAsana che, tene dravyaAjJAtaMtra paNa zAstramAM kahyuM che. tema tIrthaMkaranuM dharmazAsana bhAvazAsana che, tenI AjJA sAthe laIne jIva game tyAM jAya to tene karmasattA paNa exchange (badalo) cUkavI Ape. tIrthakaronI AjJAmAM satata rahenAra jIva game tyAM hoya, dharmasattA tenuM sadA rakSaNa kare ja che. tethI ja zrutakevalI caudapUrvadhara zrI zayyabhavasUrijI mahArAjAe dazavaikAlika sUtranA prathama zlokamAM kahyuM ke hevAvi taM namaMti na ghane sayA mo. jenuM mana sadA dharmamAM che tevA AtmAne A sRSTimAM devatAo paNa namaskAra kare che, bhaktithI anukULa vartana kare che, to bIjAnI kyAM vAta ? sabhA : naraka ane tiryaMca gatimAM rahelA jIvo paNa bhagavAnanuM zaraNa svIkAre topaNa tyAM temane duHkha to AvyA ja kare che ne ? sAhebajI : tamArI dRSTi khoTI che. je samyagdaSTi AtmAo narakamAM che, temane zarIrathI 1. nRsiMcihnita neNaM, nRstitra kRpo nRpa: sArA samudra trivita rAjJA, naiNaM tathvottamottamam ! ... bhAra64TI (zukranIti, adhyAya-2) 2. saprati zAsanamajJAM vAdakddkrnnN davve sAsaNaM tu davve va davvao aannaa| davvanimittaM vubhayaM, dunni vi bhAve imaM ceva / / 184 / / noAgamato dravyazAsanaM vyatiriktaM 'kRtakaraNaM' mudrA ityrthH| AjJA'pi dravyato noAgamato vyatiriktA saiva mudraa| athavA 'dravyanimittaM' dravyotpAdananimittaM yat 'ubhayaM' zAsanamAjJA tad dravyazAsanaM sA drvyaajnyaa| 'dve api ca' zAsanA-''jJe bhAvata idmevaadhyynm| kimuktaM bhavati?- noAgamato bhAvazAsanaM bhAvAjJA ca idameva klpaakhymdhyynm| tathAhi- ya etasyAjJAM na karoti so'nekAni maraNAdIni praapnoti||184|| (bRhatkalpasUtra bhASyagAthA-184 TIkA) 3. vedyasaMvedyapadataH, sNvegaatishyaaditi| caramaiva bhavatyeSA, punardurgatyayogataH / 71 / / vedyasaMvedyapadato-vakSyamANalakSaNAt, saMvegAtizayAdityatizayasaMvegena caramaiva bhavatyeSA-pApavRttiH / kuta ityAha punartugatyayogataH For Personal & Private Use Only Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haoo dharmatIrtha sthApanA udeza ane vidhi bAhyaduHkha che, paraMtu Atmika dRSTie duHkhI nathI. AtmA AMtarika sukhano anubhava kare che. vaLI, bahAranuM duHkha bhUtakALamAM karmasattAnA sakaMjAmAM phasAvAthI UbhuM thayeluM che, topaNa atyAre vajataMdulavatuM bhAvapAka nathI, tevuM zAstramAM ja kahyuM che. siddhagirimAM sphaTikanA evA pAradarzaka cokhA maLe che ke jene savArathI sAMja sudhI rAMdho topaNa jarAya raMdhAya nahIM; kema ke te anAjanA cokhA nathI. tema nArakImAM rahelA samyagdaSTi jIvone duHkhamAM game teTalA rAMdho paNa aMdarathI AtmA saMkleza dvArA zekAya nahIM. jo narakamAM duHkhamAM paNa AjJAyukta jIvonI AvI AMtarika zAMti hoya to tiryaMcagatimAM to kyAM prazna ja Ave che ? are ! zAstramAM lakhyuM ke tiryaMco hAthI, sarpa vagere dharma pAmyA pachI jayaNA sAthe anya jIvo pratye nyAyI vartanapUrvakanA zakya zrAvakAcAra pALe, aMdaramAM samAdhi AdithI zreSTha sukhane anubhave, ane bhUtakALanA potAnA ja aparAdhonA svaicchika prAyazcittarUpe tapa-tyAga ke aNasaNa sudhInuM anuSThAna paNa Acare, evA aneka dRSTAMto che. tIrthakaroe A jagatamAM evuM sarasa dharmazAsana pravartAvyuM che ke tenI rahemanajaramAM je Avyo tene tatkAla AMtarika sukha to mANavA maLe ja, ane game tevA vikaTa saMyogomAM paNa kadAca thoDuM jUnA aparAdhonuM bAhyaduHkha Ave, paraMtu tenA AtmAnI salAmatI-surakSA to na ja jokhamAya, dharmasattA tenuM rakSaNa kare ja jema rAjyataMtranI traNa zAkhA hoya che tema tIrthakaronA dharmazAsanamAM paNa traNa pAMkha che. (1) Legislature, (2) Administration ane (3) Judiciary. AnuM vigatavAra varNana AgaLa saMcAlananA prakaraNamAM Avaze. atyAre dharmatIrthanI sthApanAno uddeza spaSTa samajI lo, ke jenAthI tamArA mana para evo prabhAva paDe ke jethI tIrtha ke tIrthakara zabda bolatAM tamAruM hRdaya ahobhAvathI bharAI jAya. bIjAM dharmatIrtho paNa lokottara nyAyanAM puraskartA che. chatAM temanA shrennikaadyudaahrnnaat| "pratipatitasaddarzanAnAmanantasaMsAriNAmanekadhAdurgatiyoga iti yatkiMcidetat,' na, abhiprAyA'parijJAnAt, kSAyikasamyagdRSTereva naizcayikavedyasaMvedyapadabhAva ityabhiprAyAd, vyAvahArikaM api tu etadeva cAru, satyetasmin prAyo durgatAvapi mAnasaduHkhAbhAvAt, vajratandulavadasya bhaavpaakaa'yogaat| acAru punarekAntata eva ato'nyditi||71|| (yogAdisamuccaya ovajha-72 mUna-TIvA) * uktArthaparijJAnArthameva samyagdRSTisukhasvarUpaM nirUpayatisAbhAviaM khalu suhaM AyasabhAvassa daMsaNe'puvvaM / aNahINamapaDivakkhaM sammaddihissa psmvo||69|| svAbhAvikaM avikRtAbhyantarapariNatiprAdurbhUtam khalu-nizcaye sukhaM AtmasvabhAvasya darzane-nikhilaparadravya-vyAvRttasvasvarUpasya vigalitavedyAntarAnubhave, apUrvaprAgaprAptajAtIyaM, sadA zaivalapaTalAcchannahradajalacAriNo mInasya kadAcittadvilaye raakaashshaaNkdrshnjnitsukhtulym| taddhi tanmAtrapratibandhavizrAntacittatayA'tyutkaTapariNatikatvenetarasukhAtizAyi, tathA anadhInaM-aparAyattaM nirntrsvprinntidhaaraaptittvaaditthmpiitrkaarnnspRhautsukyaabhaavaaditrsukhaatishaayitvmvyaahtm| tathA apratipakSaM, duHkhopanipAte'pi svabhAvabhAvanAbalenAntaravyAhatatvAt, itthamapyanyAtizAyitvaM spssttmev| kasyetyAha-samyagdRSTeH prazamavato'nantAnubandhivilayaprAdurbhUtaprazamaguNabhAjaH / / 69 / / (pAradarzI, zno-12, mUtra-TIvA) For Personal & Private Use Only Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi 301 upadezamAM, anuzAsanamAM moTI truTio paNa che, jenAthI anuyAyIne nukasAna paNa thAya che; jyAre tIrthakarone dharmatIrthamAM vizeSatA e che ke truTi zodhI na maLe. syAdvAda bhaNelo sAdhu kadI paNa koI dharmanuM ekAMte khaMDana ke maMDana kare nahIM, khaMDana-maMDanamAM paNa anekAMta che. jainadharmamAM anya dharmonI amuka vAto sAthe virodha paNa che ane amuka vAto sAthe samanvaya paNa che. sabhA : jainazAsanamAM ekAMte sAruM che ? sAhebajI : cokkasa. ahIM truTi batADo to vicAravA taiyAra chuM, paNa na batAvo tyAM sudhI to tenuM samarthana ja karavAnA, nahIMtara amArI prAmANikatA na Take. zAstra bhaNelA sAdhunuM mAnasa kevuM hoya tenI oLakha ApavA kahuM chuM ke koI paNa dharma pratye dveSa thaI jAya to te sAco zAstra bhaNelo nathI. sabhA : anya matamAM sAruM paNa mithyAtvanI chAyAyukta ja che ne ? sAhebajI : are ! zAstramAM mithyAtvanI paNa ekAMte niMdA nathI, amuka mithyAtvanAM vakhANa paNa karyA che. tyAM sudhI lakhyuM ke anAbhigrahika mithyAtva kalyANanuM sAdhana che. amuka prakAranA mithyAtvanI bhAre niMdA paNa karI che. sabhA : anAbhigrahika mithyAtva niyama hitakArI che ? sAhebajI : AdidhArmika Adi prathama guNasthAnakanI cAra yogadaSTi sudhInI bhUmikAmAM anAbhigrahika mithyAtva hitakArI kahyuM che, paraMtu samakita pAmatAM pahelAM tene paNa choDavAnuM che. jema atyAre guNano rAga hitakArI che, paNa uparanI bhUmikAmAM gayA pachI te paNa choDavAno che. tIrthakaroe sthApela dharmasattAnI tAkAta pracaMDa che. te sAme duniyAnI koI paNa mahAsattA TakI zake tema nathI. tenAM prabhAva-sAmarthya utkRSTa che. karmasattA paNa tenI sAme bAtha bhIDavAnA badale anukULa vartana kare ane saMgharSano avasara Ave to UbhI pUMchaDIe bhAgI jAya. jema 1. "anAbhigrahika mithyAtva Abhigrahika sarikhuM AkaruM' ehavuM likhyuM chache, te paNi na ghaTache, je mATaiM yogabindu pramukha graMthai anAbhigrahika AdidharmabhUmikArUpa dIsai chachApA (108 bola saMgraha) * yata evaM mithyAtvamandatAkRtaM mAdhyasthyaM nA'satpravRttyAdhAyakamata eva tadupaSTambhakamanAbhigrahikamithyAtvamapi zobhanamityAhaitto aNabhiggahiyaM bhaNiaM hiyakAri puvvsevaae| aNNAyavisesANaM paDhamillayadhanmamahigicca / / 12 / / ittotti| itaH pUrvoktakAraNAt ajJAtavizeSANAM devagurvAdivizeSaparijJAnAbhAvavatAM prAthamikaM dharmamadhikRtya prathamArabdhasthUladharmamAzritya pUrvasevAyAM yogaprAsAdaprathamabhUmikocitAcArarUpAyAM anAbhigrahikaM sarvadevagurvAdizraddhAnalakSaNaM mithyAtvaM hitakAri bhaNitaM, anuSaGgataHsadviSayabhaktihetutvAdavizeSazraddhAnasyApi dazAbhedena gunntvaat| (tharmaparIkSA, sno-12 khUna-TI) For Personal & Private Use Only Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi nagaromAM surAjya hoya, chatAM jaMgalanI bhIlapallIomAM guMDAonuM rAja hoya, tema upamitimAM upamA ApatAM kahyuM ke prabhunI dharmasattA sAme DarIne karmasattA jaMgalamAM bhAgI gaI. karmasattA to jaMgalamAM beThAM-beThAM chApA mAre che. tamAre bIjA pAsethI nyAya joIto hoya, ke pote nyAyamAM vartavuM hoya, to sadA A dharmasattA ja zaraNa che. RSabhadeva bhagavAna tIrtha sthApavA samavasaraNamAM birAjamAna thayA tyAre A ja dhyeya hatuM. jJAnIo dhyeyazUnya pravRttio na kare, mAtra ApaNe temanA unnata dhyeya samajavA jarUrI che. For Personal & Private Use Only Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 303 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi siddhaM siddhatthANaM, ThANamaNovamasuhaM uvagayANaM / mavi , sIpadi Soni AvaLaOIM III (ametita prad 20 sno-1) anaMta upakArI, anaMta jJAnI zrI tIrthaMkara paramAtmA mahAmaMgalakArI ane sarvotkRSTa evA A dharmatIrthanI sthApanA kare che. prabhunI utkRSTa sAdhanA : "tIrthakaro janmathI ja mahAvirAgI che. pUrvabhavanI sAdhanAnA kAraNe emanA AtmAmAM aMtima bhavamAM guNono evo paripAka thAya che ke saMsAranA game tevA bhoga-aizvarya-sattA vacce temane rAkho, paNa aMzamAtra Asakti na thAya. teo gRhasthaavasthA paNa jalakamalavatu nirlepabhAve seve che. mAtra zubhabhAvathI ja sarva sAMsArika ucita pravRtti kare che. rAjyavaibhava bhogave topaNa Asakti nathI. AgalA bhavomAM paNa temano AtmA prAyaH devalokamAMthI Avyo hoya che. jema RSabhadeva prabhunA AtmAe sarvArthasiddhavimAnamAM 33 sAgaropama sudhI anAsaktapaNe bhoga bhogavyA che. tyAM paNa vairAgya eTalo oLaghoLa hoya che. aMtima bhavamAM to temanA jIvananI koI avasthA vairAgyazUnya nathI. tenuM Alekhana pU. hemacaMdrasUrijI mahArAje vItarAgastotranA bAramA prakAzamAM karyuM che. aMtima bhavanI A kakSA che, topaNa AgaLanI sAdhanA mATe tIrthakaro saMsAratyAga karI dIkSA le che, ghAtikarma khapAvavA apramatta thaI sAdhanA kare che. tIrthakaronI dIkSA pachInI sAdhanA eTalI utkaTa hoya che ke sAmAnya ArAdhaka sAMbhaLIne ja gabharAI jAya. dareka tIrthakara dIkSAthI kevalajJAna na thAya tyAM sudhI palAMThI vALIne sukhAsane besatA ja nathI, prAyaH Akho divasa dhyAnamAM magna rahe che. sarva sAMsArika ke dhArmika vyavahAra-vyavasthAthI niHspRha che. mAtra dehanA nirvAha pUratuM AhAra-pANInI bhikSA levA jAya. bAkInA samayamAM satata AtmadhyAnamAM magna rahI aMtaHsAdhanA karyA ja kare. bAhya vihAra paNa ugra hoya. nagaramAM pAMca divasa ane gAmamAM eka divasa rahe. te sivAya zeSakALamAM satata vicaravAnuM. koI vAra zunyagRhamAM to koI vAra corA vacce hoya; kyAreka jaMgalamAM to kyAreka nagaramAM koInA makAnamAM rahe. sarva saMyogo ane sarva nimitto jemane koI sArI-narasI asara ja na nIpajAvI zake tevA samatola manavALA, satata samatA ane samAdhimAM rahenArA, jagatanuM koI 1. manye svAmI vItarAgo, garbhavAsAt prbhRtypi| caturthapuruSArthAya, sjjo'nyaarthaanpekssyaa||762 / / | (tridizatAvijApuruSavaritra parva-2, saf-2) * ata eva mhaapunny-vipaakophitshriyaam| garbhAdArabhya vairAgyaM, nottamAnAM vihnyte||26|| (adhyAtmisAra, vihAra-1) For Personal & Private Use Only Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi paNa baLa ke sattA jemane temanA dhyeyamAMthI aMzamAtra calAyamAna na karI zake tevA utkRSTa manobaLavALA thaIne, jANe dehamAM hovA chatAM dehAtIta avasthAne anubhavatA hoya tema jIvanamukta thaI vicare. dhyAnamAM paNa judI judI mudrAo dhAraNa karIne pratimAavasthAmAM rahe. dehanI koI jAtanI mAvajata paNa na kare, mAtra nirvAha pUratA kyAreka kyAreka AhAra-pANI kare. AvuM ucca kakSAnuM cAritrajIvana pALI, AtmAmAM jyAre utkaTa vIryano saMcaya thAya tyAre, sAmarthyayoga dvArA kSapakazreNI mAMDI mohanIya Adi ghAtikarmono kSaya kare; paraMtu A kSapakazreNInI sAdhanA koI ne koI zukanavaMta zubhavRkSa nIce ja emanI thatI hoya che. tethI tIrthakaro kevalajJAna niyamA tevA koI uttama vRkSa nIce suMdara naisargika vAtAvaraNamAM pAmatA hoya che. sabhA : cokkasa vRkSa mATe koI special (khAsa) kAraNa che ? sAhebajI : nA, zubha yogAnuyoga che. vRkSomAM paNa amuka vRkSone zubha kahyAM che, zukanavaMta gayAM che. sAmAnya sAdhake paNa sAdhanAno prAraMbha karatAM evAM vRkSonA sAMnidhyamAM rahIne sAdhanA karavI. sAdhake sAdhanA mATe kevA-kevAM nimitto pasaMda karavAM, temAM kSetra ane vAtAvaraNa paNa kevuM levuM, tenuM varNana Ave che. are ! vrata-paccakhANa, AlocanA vagere jevAM hoya ke dIkSA-vaDI dIkSA Adi karavuM hoya topaNa AvAM vRkSonuM sAMnidhya pasaMda karavAnuM kahyuM che. zubhakSetra, 1. varasIdAna daI dhIra, leI vrata sahAyA; sAla tal dhyAna dhyAneM, ghAtI ghana khapAyA. sAhiba0 6 (upA. yazovijayajI kRta mahAvIra jina stavana) 2. tha dravyavizuddhimAhadvvaadiisu suhesuM deyA AloyaNA jato tesuN| hoti suhabhAvavuDhDhI pAeNa suhA u suhheuu||19|| vyAkhyA-dravyAdiSu drvykssetrkaalbhaavessu| zubheSu prshstessu| deyA daatvyaa| AlocanA vikttnaa| kasmAdevamityataAha-yato ysmaat| teSu shubhdrvyaadissu| bhavati syaat| zubhabhAvavRddhiH kushlaashysmRddhiH| prAyeNa baahulyen| prAyograhaNaM ca kasyApi na syAdapIti pratipAdanArthaM / kiM bhUtetyAha-sukhA tu sukhsvruupaiv| tathA sukhahetu visukhakAraNaM, zubhaheturvA / athavA prAyeNa zubhA eva padArthAH zubhahetavaH syuriti kRtvA zubhabhAvavRddhiH syaat| iti gAthArthaH / / 19 / / zubhadravyAdivyAkhyAnAyAhadavve khIradumAdI jiNabhavaNAdI ya hoi khettmmi| puNNatihipabhiti kAle suhovaogAdi bhAve u||20|| vyAkhyA-dravye prshste'dhikRte| kSIradrumAdi nygrodhaadi| aadishbdaaccNpkaashokaadiprigrhH| Aha ca-"davvesu vaNNagAtisu khIradumAtIsu aaloe"| tathA jinabhavanAdi cArhadgRhaprabhRti c| bhavati syaat| zubhakSetramiti prkRtN| kSetre vicaaryitvye| Aha ca- "ucchuvaNe sAlivaNe ceihare ceva hoi khettmmi| gaMbhIrasANuNAe pyaahinnaavttudgey||1||" [] tathA pUrNatithiprabhRti paJcamI dazamI paJcadazI tithiH puurnnetyucyte| tadAdikaM dinaM zubhamiti prkRtm| prabhRtizabdAdazubhatithivarjatithigrahaH / zubhAzcaitAH- "paDikUle vi ya divase vajjejjA aTTamiM ca navamiM c| chaTTiM ca cautthiM bArasiM ca doNhaM pi pakkhANaM / / 1 / / " [ ] iti| "kAle tti' zubhakAle vicaayeN| tathA zubhopayogAdiH prazastAdhyavasAyaprabhRtiH bhAvaH zubhaH AdizabdAnimittazAstragatazubhabhAvaparigrahaH / bhAve tu bhAve punrdhikRte| iti gAthArthaH / / 20 / / (paMcAga pravara, paMcAga-25, zno-12-20, mUta-TIvA) For Personal & Private Use Only Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA uddeza ane vidhi 305 zunimitto bhAvanAM pUraka sAdhano che. ApaNe te zodhavA javuM paDe, jyAre tIrthaMkarone temanA puNyathI svAbhAvika ja goThavAI jAya. koI vAra AmravRkSa, koI vAra ketakIvRkSa, kyAreka tamAlapatra, kyAreka zAlavRkSa hoya. joke mAtra vRkSathI kAMI kevalajJAna thaI jatuM nathI, mukhya to tIrthaMkaronI utkaTa sAdhanA hoya che. dIkSA le te kSaNathI mana-vacana-kAyAnI tamAma zaktio utkRSTapaNe dhyAnayogamAM pravartAve che. pramAdanuM to jANe jIvanamAM nAma-nizAna ja nathI. AtmAne samatA dvA2A tAvyA kare che. jema-jema vIryano saMcaya thato jAya, tema-tema karma sAme saMgharSa tIvra karyA kare. jyAre sattva te stare pahoMce ke AtmAnuM vIrya dhodharUpe vahevA lAge, ane AMtarasUjha ApanAra prAtibhajJAna pragaTI jAya tyAre, vizuddha zukladhyAnamAM praveza karI, be pAyA pasAra karI, saMpUrNa mohanAzapUrvaka tIrthaMkaro kevalajJAnane pAme che. RjuvAlikAne kAMThe prabhune kevalajJAna : prabhu mahAvIra RjuvAlikA nadInA kAMThe vicaratA-vicaratA padhAryA, sADA bAra varSanI prabhunI ugra tapomaya, dhyAnamaya sAdhanA che. tyAM nadInA kAMThe zAmaka nAmanA kheDUtanA khetaramAM zAlavRkSanI nIce sUryanI AtApanA letA prabhu godohikA AsanamAM virAjamAna che. godohikA Asana ja ekadama sAvadhAnatA lAve tevuM che. trIjA pahorano DhaLato samaya che. suMdara mudrAmAM dhyAnamAM ekAkAra prabhune, samatAthI paNa AgaLa vItarAgatA tarapha kema javuM tenI AMtarasUjha pragaTI. A ja prAtibhajJAna che, je cArajJAnanA dhaNI, caudapUrvadharane paNa pAmavuM durlabha che. prabhune paNa suMdara matijJAna, zrutajJAna, lokAvadhijJAna, paramAvadhijJAna, mana:paryavajJAna Adi hatAM ja; chatAM A prAtibhajJAna vinA vItarAgatAnI aMtima keDI maLatI na hatI, jeno ughADa karAvanAra A prAtibhajJAna che. 'teno kevalajJAnanA aruNodayarUpe anubhavajJAnanA nAmathI zAstramAM khUba mahimA gAyo che. A jJAnamAM evI tAkAta che ke AtmAne mohanA sUkSma bhAvone-avyakta kaSAyone mULamAMthI uccheda karavA puruSArtha kaI dizAmAM karavo, te sujhADe che. A ughADa thAya eTale kevalajJAnanI sIDInA daravAjA khUlI jAya. pachI te AtmA sAmarthyathI saDasaDATa caDI jAya. vItarAgatA AvyA pachI kevalajJAnane bahu aMtara nathI. vItarAga thayA eTale navAM ghAtikarmono baMdha ApameLe aTakI jAya ane jUnAM karmono aMtarmuhUrtamAM bhUkko bolI jAya. sarva ghAtikarmono kSaya thatAM prabhune kevalajJAna-kevaladarzana pragaTyuM; tethI prabhu tIrthaMka25dayogya cotrIza atizayonI zreSTha lakSmIthI pUjAvA yogya arhan banyA. te pahelAM paNa indro prabhune pUjatA hatA; paraMtu AvI utkRSTa pUjA nahotI. te pUjA janmathI tIrthaMkaronA bhakta evA paNa indro 1. sabhyeva vinarAtriyAM, bevatazrutayo: pRthA budheranumavo vRSTa:, vAnDarugovaH / / / / vyApAra: sarvazAstrALAM, dikpradarzana eva hi / pAraM tu prApayatyeko'nubhavo bhavavAridheH / / 2 / / atIndriyaM paraM brahma, vizuddhAnubhavaM vinA / zAstrayuktitenA'pi na gamyaM yad budhA jaguH / / 3 / / For Personal & Private Use Only (jJAnasAra, aSTa-28 mUrta) Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi have ja karaze. te vakhate prabhunA AtmAmAM kSAyikabhAvanA guNo ane utkRSTa puNyalakSmIno vipAkodaya thavAthI evuM sAmarthya pragaTe che ke dharmatIrthapravartananuM mahAna kArya karavA kSamatA prApta thAya. indro, samyagdaSTi devatAo Adi A avasaranI AturatAthI rAha jotA hoya che, ke kyAre prabhu kevalajJAna pAme ! ane dharmatIrtha pravartAve ! dharmAtmAne jagatamAM dharmasattAnI sthApanA thAya, pAtra jIvone hitano mArga ane rakSaNa maLe tevI kAmanA svAbhAvika hoya. kevalajJAnanA avasare prabhunA puNyaparamANu indrone saMketa ApavA siMhAsana DolAve che. te jANIne 64 indro, karoDo devatAo umaMgapUrvaka prabhubhaktimAM hAjara thAya che. manuSyo, tiryaMco paNa Ave, paraMtu temanAmAM devatAo jevI bhakti karavAnI zakti nathI hotI. prabhunuM prathama samavasaraNa to cAre nikAyanA devatAo bhegA thaIne race che, je tIrthakaronA utkRSTa bAhya dharmaaizvaryanuM sUcaka bane che. prabhu paNa indronI vinaMtithI suvarNakamaLa para paga mUkatA-mUkatA samavasaraNamAM pUrvadvArathI praveze che. prathama gaDhamAM pahoMcIne caityavRkSane pradakSiNA ApI tIrthane namaskAra kare che, tyArabAda pAdapITha para paga mUkI siMhAsana para ardhapadmAsanamAM birAje che ane tIrtha pravartAvavAnA dhyeyathI pAtra zrotAone dezanA Ape che; paraMtu tIrtha pravartAvavA sau prathama to gaNadharapadayogya vyakti joIe; te vinA tIrthanuM pravartana na thAya. RSabhadeva gRhasthaavasthAmAM hatA tyAre yugalikoe phariyAda karI ke amane vAraMvAra paraspara anyAya, jhaghaDA thAya che. "ANe mAruM jhUMTavI lIdhuM ane teNe mane kaDanagata karI' tevA prasaMgothI prajAloka herAna thAya che; to zuM karavuM ? teno ukela ApavA prabhue kahyuM ke lokamAM nyAya pravartAvanAra rAjAnI jarUra che. yugalikone sadbhAva hovAthI RSabhadevane kahyuM ke tame ja amArA rAjA thAo. tyAre prabhue kahyuM ke atyAre manuSyomAM nAyaka nAbhikulakara che. tame temanI pAse rAjAnI mAMgaNI karI. vimalavAhananA samayathI prabhunA vaDavAo yugalikonA nAyaka hatA. A nAyakano ja vaMza che. tethI yugaliko prabhunA kahevAthI nAyaka evA nAbhikulakara pAse gayA ane nyAya pravartAvanAra rAjAnI mAMgaNI karI. tyAre nAbhikulakara vicAre che ke atyAre A AkhA mAnavasamUhamAM RSabhadeva karatAM vadhAre yogya koI vyakti nathI ke je A kArya karI zake. tethI nAbhikulakare ja kahyuM ke A RSabhane ja huM tamArA rAjA tarIke niyukta karuM chuM. Ano artha e che ke lokamAM nyAya pravartAvavA je kAMI sattA joIe te tamAma sattA nAbhikulakare RSabhadevane ApI. RSabhadeve jAte sattA pacAvI pADI nathI, paraMtu sattAnA sarva adhikAra nAbhikulakare temane suprata karyA, tyArabAda pote rAjasiMhAsana para saMcAlana mATe beThA che. jema A rAjasattAnI sthApanAno prasaMga gaNAya, tema prathama samavasaraNamAM dharmasattAnA sthApanano prasaMga hoya che. lokottara nyAyanA uddezathI jagatamAM dharmatIrtha pravartAvavuM che, dharmanI vyavasthAo 1. tIrthakRttIrthasRT tIrthaM-karastIrthakaraH sudRg| tIrthakartA tIrthabhartA, tiirtheshstiirthnaaykH||1|| sutiirtho'dhiptistiirthsevystiirthiknaaykH| dharmatIrthakarastIrtha-praNetA tIrthakArakaH / / 2 / / tIrthAdhIzo mhaatiirth-stiirthstiirthvidhaaykH| For Personal & Private Use Only Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA uddeza ane vidhi 307 pratiSThita karavI che. te mATe tIrthakarane paNa tIrthanA nAyaka bane, yogya saMcAlana kare tevI vyakti joIe; kAraNa ke dharmasattA sthApanAra tIrthakara pote kAMI zAsana calAvavAnA nathI. "tIrthakaro tIrtha nathI, paNa tIrthanA praNetA che, sthApaka che. tIrthamAM temano naMbara nathI, tIrthakaramAM che. caturvidhasaMghamAM paNa temanI gaNanA nathI, te caturvidhasaMghathI paNa upara che. jema nAbhikulakare RSabhadevane rAjA tarIke niyukta karyA tyArathI RSabhadeva rAjA kahevAyA, te kALanA yugaliko prajA kahevAya, paraMtu nAbhikulakara RSabhadevanI prajAmAM paNa na gaNAya ane rAjA paNa na gaNAya; paraMtu baMnethI upara kahevAya, jene samagra prajA ane rAjA paNa vinayathI name che. viziSTa prayojanathI prabhuno rAtorAta apApApurI vihAra : tema prabhu mahAvIra paramAtmAe tIrtha pravartAvavuM che arthAt dharmasattA sthApita karIne te sattAnA saMcAlananA sarva adhikAra yogya vyaktine suprata karavA che. te mATe uttama pAtra joIe. A pAtratA nAnIsUnI nathI. kevalajJAnanA kAraNe prabhu jANe che ke A prathama parSadAmAM evI koI zreSTha lAyaka vyakti nathI ke jene dharmasattAnAM sUtro soMpI zakuM. sattAnAM sUtro game tene soMpAya nahIM. khAlI vyakti guNiyala hoya eTale nAyaka na banI zake. nAyaka banavA to zreSTha sAmarthya joIe. utkRSTa prajJA, pratibhA, AdeyatA, saubhAgya Adi aneka zaktio, guNo joIe. ahIM pAtratA tarIke guNavattA ane zakti baMne Avazyaka che. baMnenA sumeLavALI satyatIrthakarastIrtha-sevyastIrthIkatAyakaH / / 3 / / tIrthanAthastIrtharAja-stItheTa tIrthaprakAzakaH / tIrthavandyastIrthamukhya-stIrthArAdhyaH sutathi: 4 ___ (hemacandrasUrijI viracita arhanAmasahasrasamuccaya, prakAza-3) 1. 'zAstA' tIrthakaraH sa sAdharmiko liGgataH pravacanato'pi na bhavati / tathAhi - liGgataH sAdharmikaH sa ucyate yo rajoharaNAdiliGgadhArI bhavati, tacca liGgamasya bhagavato nAsti tathAkalpatvAt, ato na liGgataH sAdharmikaH / pravacanato'pi sAdharmikaH so'bhidhIyate yazcaturvarNasaGghAbhyantaravartI bhavati, "pavayaNasaMghegayare" iti vacanAt ; bhagavA~zca tatpravartakatayA na tadabhyantaravartI kintu caturvarNasyApi saGghasyAdhipatiH, tato na pravacanato'pi sArmika iti / vRdanyasUtra mAthAthA-2782 TIer) * tIrthakarapratyekabuddhAnAM saGghAtItatvena saGghamadhyavartibhiH sAdhubhiH saha sAdharmikatvAbhAvAt / (piMDaniyukti0 niyukti gAthA-143 AcArya malayagiri TIkA) 2. saurAjye nijavIryeNa, vihite tena bhuubhujaa| bahiraGgA mahAtmAno jAtAstasya padAtayaH / / 600 / / bahiraGgapadAtInAM, dhArayanti yato gnnm| tataste vizrutA loke, nAmneti gaNadhAriNaH / / 601 / / [gaNadharANAM siddhAntanirUpaNam tatastena variSThena, tairAtmagaNadhAribhiH / upakArIti vijJAya, sa siddhAnto nirUpitaH / / 602 / / athopalabhya siddhAntaM, rAjAdezena saadrm| samArayanti te tasya, shriirmtisundrm||603|| tatazcAGgAnyupAGgAni, saMskRtya kRtanizcayAH / saMsthApayanti te tasya, sajjAni gaNadhAriNaH / / 604 / / (upamiti0 prastAva-6) For Personal & Private Use Only Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi vyakti maLe to ja adhikAra suprata karI zakAya. 'tIrthakaronuM jabaradasta puNya hoya che, tethI prathama samavasaraNamAM birAje tyAre ja temane AvI utkRSTa pAtra vyaktio maLI jAya che; paraMtu prabhuvIrane A bAbatamAM thoDuM puNya ochuM, ke tevA zrotA prathama dezanAmAM na maLyA. tethI jyAM pAtra vyakti maLI zake tema che tevI apApApurImAM RjuvAlikAthI rAtorAta vihAra karI prabhu mahasenavanamAM padhAryA. vItarAgaprabhu rAganA saMkalpothI pravRtti nathI karatA, paraMtu nirlepabhAve tIrtha pravartAvavAnA mahAna dhyeyathI pravRtti kare che. tethI yogya sthAna, yogya kALa, yogya kSetra, yogya vyakti mATe te jyAM upalabdha thAya tyAM vihAra karyo. devoe pharI tyAM samavasaraNa mAMDyuM, dezanAnAM maMDANa thayAM, kramazaH indrabhUti Adi agiyAra dhuraMdhara vidvAna brAhmaNo AvyA che; paraMtu te badhA sIdhA vinaya-bhaktithI sAMbhaLavA nathI AvyA. prathama indrabhUti ane agnibhUti to prabhune vAdamAM parAjita karavAnA bhAvathI hRdayamAM virodha sAthe AvyA che. tyAre temane prabhu pratye paramezvarabuddhi ke dharmatattva pAmavAnI jijJAsA paNa nathI. ema mAne che ke amArI jema A paNa zAstravizArada haze, paNa AvyA pachI pahelAM to prabhunuM rUpa, bAhya aizvarya joIne TharI gayA che; paraMtu bhagavAnanA pUrNa jJAnanI temane khAtarI nathI. prabhue upadeza dvArA tenI khAtarI karAvavAnI che. bIjA tIrthakarone Avo vAdano prazna upasthita nathI thayo; jyAre vIraprabhune to A codavidyAnA pAragAmI indrabhUti Adi brAhmaNone, tame apUrNa jJAnI cho, jyAre huM pUrNajJAnI-sarvajJa chuM,' tevI pratIti karAvavAnI che. te vinA temanI pratibodha pAmI samarpita thavAnI koI zakyatA nathI. tethI samavasaraNamAM AvelA temane prabhue sAmethI ja special treatment ApI (khAsa vyavahAra) karyo. vizeSa lAbha mATe tIrthakaro paNa zrotA pratye vizeSa dhyAna Ape. AmAM pakSapAtano bhAva nathI, upakAra karavAnI buddhi che. tethI prabhue indrabhUti Adi darekane samavasaraNamAM jAheramAM indrAdi devatAonI hAjarImAM vizeSa rIte nAma-gotrapUrvaka saMbodhana karIne bolAvyA che, ane pUchyuM che ke "tame sukhazAtApUrvaka ahIM AvyA ? tIrthakaronuM mahAaucitya ane gaNadhara bhagavaMtone dIkSA pradAna : zAsanasthApanA mATe uttama pratibhA eTalI anivArya che, ke te na maLe to tIrthakaro paNa dharmazAsana sthApI na zake. vIraprabhunA jIvanamAM A prasaMga dAkhalo ApI zakAya tevo che. eka to pahelI dezanA AvI samartha vyaktinI gerahAjarImAM zAsanasthApanAnI apekSAe niSphaLa gaI; jyAre bIjI dezanAmAM pAtra jIvo AvyA che, paraMtu temanAmAM prathama najare prabhu pratye bahumAna1. titthaM cAuvvaNNo saMgho so paDhamae samosaraNe / uppaNNo a jiNANaM vIrajiNiMdassa bIaMmi 16 / / 265 / / (sAvaranirvavira mUta) For Personal & Private Use Only Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA uddeza ane vidhi 309 bhakti-samarpaNa nathI. tethI temane abhimukha karavA prabhu special treatment Ape che, khAsa vyavahAra kare che. samavasaraNamAM indra Ave topaNa bhagavAna nAmathI saMbodhI AvakAratA nathI, ke tene zAtA pUchatA nathI. are ! bhakta rAjA-mahArAjAne paNa A rIte kyAreya receive karatA (AvakAratA) nathI. evA bhAvatIrthakara viraprabhue A agiyArane receive karyA (AvakAryA) che. tIrthakaronA zAsananI dhurAne yogya utkRSTa pAtra vyaktinuM keTaluM mahattva che te samajAvavA A vAta che. bhagavAna jevA bhagavAna sAmethI saMbodhana karI bahumAnathI bolAvI khabara-aMtara pUche che. vaLI tenA aMtaHkaraNamAM vyaktigata zuM gUMca che, teno sAme cAlIne prazna ukheLyo. keTalA attentive thayA ! dharmAcAryane paNa koI vyakti zAsananA vizeSa kArya mATe yogya lAge, to tene special dhyAna Ape. joke tame bAjumAM ho to tamane anyAya lAge; kAraNa ke tamArAmAM koI vizeSa kSamatA-pAtratA na hoya to paNa tamane mahattva ApavuM joIe, tevI tamArI apekSA che. are ! ochuM mahattva Ape to tamane dharmAcArya ke dharmaguru pratye abhAva thaI jAya. uttama pAtratA dekhAya to traNa lokanA nAtha tIrthakaro paNa AvakAre, to sAmAnya dharmagurunI to vAta ja kyAM rahe che ? temane tamArAmAM zAsana pratye vizeSa upayogitA lAgavI joIe. atyAre to tame zAsananA cho ke kuTuMba-parivAranA cho te ja pahelAM tapAsavuM paDe tema che. lakSya ApavA yogya guNavALI vyaktine upakArabuddhie vizeSa dhyAna ApavAmAM koI bAdha nathI. bhagavAne to jAheramAM evo vyavahAra karyo che ke tevA vyavahArathI ja teo aDadhA abhibhUta thaI jAya. prabhune temane ja pahelAM pratibodha karavo che; kAraNa ke bIjA pratibodha pAme topaNa tIrthasthApanAno uddeza na sare. tIrtha sthApavA mATe to evI vyakti joIe ke je pratibodha pAmI aMtarmuhUrtamAM ja utkRSTa bhAvatIrtha bane. AvA jIvo mATe prabhu khAsa prayatna kare, vizeSa dhyAna Ape, to temAM kAMI khoTuM nathI. prabhue agiyAre-agiyArane pratibodha karavA dezanAmAM khAsa lakSya ApI eka-ekanI gUDha zaMkAnuM tarko ApI saMtoSakAraka samAdhAna karyuM che. temane zraddheya temanA ja zAstranA saMdarbho ApI convince karyA che. e mATe jarUrI vAda paNa caryo che, je gaNadharavAda tarIke zAstramAM prasiddha che. eka-ekane prabhunA pUrNajJAnanI khAtarI thaI tyAre 1. taddhiM svAminaH prekSya rUpaM tejazca taadRshm| kimetaditi sAzcarya indrbhuutirvaasthit||73|| bho gautamendrabhUte! kiM tava svaagtmityth| sudhAmadhurayA vAcA taM babhASe jgdguruH||74 / / gautamo'cintayanme'sau gotraM nAma ca vetti kim? / jagatprasiddhamathavA ko jAnAti na maamih||75 / / saMzayaM hRdayasthaM me bhASate ca chinatti c| yadyasau jJAnasaMpattyA tadA''zcaryakaraH khlu||76|| ityantaH saMzayadharaM tamUce prmeshvrH| asti jIvo na vetyuccairvidyate tava sNshyH||77 / / (triSaSTizanivApuruSatvaritra, parva-20, sa-1) 2. iti svAmivacaH zrutvA mithyAtvena sahaiva sH| ujjhAJcakAra sandehaM svAminaM praNanAma c||80 / / Uce ca tvatparIkSArthaM durbuddhirhmaagmm| uttuMgavRkSamudyuktaH pramAtumiva vAmanaH / / 81 / / bodhito'smi tvayA sAdhu duSTo'pyeSo'hamadya tt| bhavAdviraktaM pravrajyAdAnenAnugRhANa maam||8|| (triSaSTizanA puruSavaritra, parva-20, sa-1) For Personal & Private Use Only Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi natamastake jhUkI gayA che; kAraNa ke satyanA khapI, lAyaka jIvo hatA. vaLI A to satyanI pratIti thayA pachI tamArI jema mAtra "hA-hA'nI vAto na kare, caraNe besI jIvana samarpita kare tevA che. tethI ziSya tarIke saue vidyArthI parivAra sAthe vidhipUrvaka pravrajyA grahaNa karI che. AvA prajJAsaMpanna dhuraMdhara vidvAno zaraNe AvI jIvana samarpaNa kare e nAnIsUnI vAta nathI, te kALamAM paNa AzcaryakArI ghaTanA che. vaLI, AvA dhuraMdhara ziSyo gurunA jJAnanI pratIti thayA pachI ema ne ema besI na rahe, paraMtu gurune sArabhUta tattvanI pRcchA kare. AvAne ziSya banAvavA te paNa mahAjJAnI gurunuM ja kAma che, abhaNa guru to AvAne ziSya banAve to javAba ja na ApI zake. gaNadhara bhagavaMtone tripadInuM dAna ane dvAdazAMgInI racanA : indrabhUti Adie samavasaraNamAM AvIne dezanA avasare je prazno pUchyA, prabhu sAthe je savAla-javAba thayA te to potAnI aMgata zaMkA TALavA mATe hatA, sAthe prabhunA jJAnanI parIkSA-khAtarIno bhAva paNa bhaLelo hato. tethI ja tene zAstramAM vAda kahyo che. jyAre dIkSA pachI je pUche che te to mAtra zreSTha tattvajijJAsAthI ja che. samarpita thayelA gaNadharono tIrthakarane prathama prazna A ja hoya che ke bhagavaM! ciM tatta? temanuM saMbodhana paNa vivekapUrvakanuM hoya che. tethI kahe che ke "he bhagavaMta ! A jagatanuM sArarUpa tattva je hoya te amane kaho.' tIrthaMkaro paNa amoghavacanI hoya che. vaLI sAmA pAtra jIvanI jijJAsA, kakSA, lAyakAta badhuM ja jANe che. tethI yogya javAba parimita zabdomAM Ape che; kAraNa ke nirarthaka zabdaprayoga ke vadhAre paDato vacanaprayoga jJAnInA jIvanamAM hoto nathI. tethI bhagavAna mAtra 35rpha vA ! eTaluM bole che. A sAMbhaLI gaNadharonI buddhimAM UhApoha, maMthana cAlu thAya che ke "sacarAcara vizva utpattidharmA che', tamAma navasarjana utpattine AbhArI che. navasarjana vinA parivartana-vividhatA na saMbhave; paNa jema-jema tenuM UMDANathI tarkapUrvaka vicAra kare che, to kAMIka adhUrApaNuM lAge che. eTale pharI pUche che ke mayavaM! viM tatta? pharI avasarane anurUpa prabhu javAba Ape che ke viAne vA . pharI prajJAmAM ciMtana cAlu thAya che ke vizva vinAzadharmA che'; kAraNa ke sarjana sAthe visarjana saMkaLAyeluM che. vinAza vinA parivartana na saMbhave. ekalI utpatti to bharacaka karI de. utpatti ane vinAzathI ja samatulA jaLavAya, chatAM vicAratAM-vicAratAM amuka tattva khUTatuM lAge che. pharI jijJAsAthI pUche che ke mayavaM! jiM tatta ? prabhu kahe ke ghuve vA . "A vizva sanAtanazAzvata che', dhruva che, sthira che, aparivartanazIla che. astitvanuM ekaluM sarjana paNa nathI ke ekaluM visarjana paNa nathI, sAthe sAtatyano aMza paNa astitvamAM jaLavAyelo ja rahe che. zunyamAMthI kadI koI sarjana nathI ane zUnyamAM kyAreya koInuM visarjana paNa nathI. A 1. zabdAnuzAsanavyApisaMjJAsUtropamA prabho ! / janmavyayadhrauvyamayI, jayati tripadI tv||784 / / (triSaSTizanAhApuruSaritra parva-2, sa-4) For Personal & Private Use Only Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA uddeza ane vidhi 311 trikAlAbAdhita parama satyo tIrthakaronA upadezano sAra che, sRSTinuM tamAma tattvajJAna nicoDarUpe tIrthakaro A traNa padathI paTTadhara ziSya gaNadharone Ape che, je samagra jainadharmano pAyo che. joke A tripadI arthathI mahAgaMbhIra che. sAmAnya mANasa temAM kaMI samajI na zake. tame paNa samajI na zako. are ! prathama najare to kadAca tamane virodhAbhAsa lAge tevAM A vidhAno che. jema tamane koI kahe ke "mANasa janme che, mare che, ane chatAM te zAzvata che, kAyamano che," to tamane virodhAbhAsa ja lAgaze. prabhue paNa A traNa mahAvAkyothI saMkSepamAM ema ja kahyuM che ke A sacarAcara vizvamAM badhuM ja utpanna thAya che, badhuM ja nAza pAme che, chatAM A vizvamAM badhuM ja zAzvata che, kAyamanuM che.' A tripadInA rahasyane samajavA to nayavAda ane anekAMtavAdanuM jJAna joIe. tIrthakaronA upadezano advitIya sarvavyApI siddhAMta syAdvAdano siddhAMta che, jene samajavAthI tIrthakaronI dRSTinuM vizvajJAna, tattvajJAna pragaTe. dharmano pAyo tattvajJAna che. tattvajJAna vinAno dharma game teTalo suMdara AcAravALo hoya topaNa te pAyA vinAnA minArA jevo kahyo che. duniyAnA dareka svataMtra dharmano base (pAyo) tenI philosophy (tattvajJAna) che. PhilosophymAM ja jIvanadRSTi, AcAramArga ApavAnI tAkAta che. prabhune paNa dharmazAsananA sucAru saMcAlaka banAvavA gaNadharone rahasyamaya tattvajJAna ja pIrasavuM paDe che. sabhA : A tripadI pragaTavAmAM prabhAva kono ? sAhebajI : baMneno. guru paNa ajoDa, ziSya paNa ajoDa. sabhA : badhA gaNadharo judA-judA pUche ? sAhebajI : hA, judA pUche, prabhu pratyekane pratyuttara Ape. gaNadharo sivAya bIjA to A mahAvAkyono UMDANathI artha paNa na samaje. AvA zreSTha prajJAvaMta, jijJAsu gaNadharonA jIvo prathama dezanAmAM ApameLe Ave to vAMdho nahIM, na AvyA hoya to tIrthakaro paNa AvA jIvone tIrthasthApanA mATe zodhe. vIraprabhu A * utpatti-vigama-dhrauvyarUpAmUce pdtryiim| sarvAgamavyAkaraNapratyAhAropamA prabhuH / / 815 / / tattripadyanusAreNa, dvAdazAGgIM spuurvikaam| rekhAnusAreNA''lekhyamiva te'rcynnth||816 / / (triSaSTizApuruSaritra parva-, sarja-rU) * upadezalakSaNatripadyAM vAkAropAdAnata evAvacchedakabhedena trayANAmekatrAvasthAnasya pratIteH, (tpAtAiisaddhi praram sno-2, TIvA) e tripadIne sarva artha vyApakapaNuM dhAravuM, te jinazAsanArtha. paNa keTalAMeka nitya, keTalAMeka anitya, ema niyAyikAdika kahe che, te rIte nahIM. nityakAMta, anityakAMta pakSamAM loyukti paNi viruddha che. te mATe dIpathI mAMDI AkAzamAM utpAda-vyaya- dhrauvya lakSaNa mAnavuM, te ja pramANa. (dravya-guNa-paryAyano rAsa, DhALa-9, gAthA-1 bAlAvabodha) 1. upakArA'rhalokAnAmabhAvAttatra ca prabhuH / paropakAraikaparaH prakSINapremabandhanaH / / 14 / / tIrthakRnnAmagotrA''khyaM karma vedyaM mhnmyaa| bhavyajantuprabodhenAnubhAvyamiti bhaavyn||15 / / dhusanikAyakoTIbhirasaMkhyAtAbhirAvRtaH / suraiH saMcAryamANeSu svarNAbjeSu For Personal & Private Use Only Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi agiyAre gaNadharone pratibodha karavA apApApurInA mahasenavanamAM padhAryA che; kema ke tIrtha sthApavA AvA jIvonI ja jarUra che. temane pratibodha karavA ja tyAM dezanAnuM maMDANa che. tIrthaMkaro prathama dezanA mukhyatve gaNadharone lakSyamAM rAkhIne Ape che. bIjA aneka jIvo paNa pAme, paraMtu prathama lakSya gaNadharo hoya che. A pratibodha pAmelA agiyAre gaNadharone dIkSA ApyA pachI prabhu temanI tattvajijJAsA, jJAnapipAsAne anurUpa tripadInA upadezathI vizvavyavasthA samajAve che. gaNadharone tAtkAlika dharmasattAnA nAyaka-uparI banAvavAnA che. te mATe temaNe paNa dharmatIrthanuM mALakhuM samagratAthI samajavuM paDaze. te samajavA pAyAmAM tattvano ughADa joIe. jema nAbhikulakare RSabhadevane rAjA tarIke niyukta karyA, paNa 'lokamAM nyAya pravartAvavA jarUrI rAjanItinA RSabhadeva jANakA2 na hoya to zuM thAya ? tema A gaNadharo paNa dharmazAsananI nItionA pUrepUrA jANakAra bane pachI ja sukAna soMpAya. prabhune dharmasattA sthApatAM pahelAM yogya nAyaka taiyAra karavA paDe che. joke tIrthaMkaronAM zakti ane puNya eTalAM che, vaLI pAtra evA gaNadharonAM paNa zakti ane puNya eTalAM che ke jotajotAmAM taiyAra thaI jAya; bAkI prabhAvaka dharmAcAryane paNa A zAsanamAM eka samartha uttarAdhikArI pakavavA varSonAM varSo, dAyakAo jAya che. prabhunuM puNya evuM ke prAraMbhamAM ja AvA paTTadhara samarpita ziSyo maLe che, temane pamADavAnI amogha zakti paNa prabhumAM sAhajika che, ane pAmanArA paNa tevA prajJAvaMta ke traNa padamAM AkhuM vizvanuM tattvajJAna pAmI jAya. A tripadIne zAstramAM pravacanamAtRkA kahI che, je sarva zrutajJAnanI janmadAtrI che. AmAMthI ja cauda pUrva, dvAdazAMgI Adi tamAma AgamonuM sarjana thayuM, tripadImAMthI ja dvAdazAMgIno srota jagatamAM vaheto thayo. A traNa pada ja samagra zrutano AdhAra che. vartamAnamAM paNa barAbara zAstra bhaNyo hoya tene A tripadImAM AkhA vizvanuM padArthavijJAna dadhatkramau / / 16 / / sphuTe mArge dina iva devoddyotena nizyapi / dvAdazayojanA'dhvAnAM bhavyasattvairalaMkRtAm / / 17 / / gautamAdyaiH prabodhArherbhUriziSyasamAvRtaiH / yajJAya militairjuSTAmapApAmagamatpurIm / / 18 / / / / paJcabhiH kulakam / / (triSaSTigatAApuruSacaritra, parva-10, sarva-ba) 1. rRpasya paramo dharma:, prakhAnAM paripAlanam / tuSTanipraddaLa nityaM, na nItyAto vinA ghume / / 4 / / (zunIti, adhyAya-2) 2. eSaH vibhajyavAdaH pravacanasAraH, etadbodhanenaiva pravacanasya phalavattvAt / "ege AyA " [ sthAnAMga 1 -1] ityAderapi tantraparikarmitamatyA ekatvAnekatvAdisaptabhaMgIparikarmitabodhasyaivotpatteH, ekanayAvadhAraNe mithyAdRSTivacanA'vizeSaprasaGgAt / na kevalaM pravacanakAryamevAyaM api tu tatkAraNamapItyAha sarvaM niravazeSaM ityarthakameva upadiSTavibhajyavAdArthakameva, gaNipiTakaM--dvAdazAGgIrUpaM, arthaM hi bhagavAnupadizati sUtraM ca tato gaNadharA grathnanti, sa ca tripadIrUpaH syAdvAdamUrtiriti siddhaM gaNipiTakasya syAdvAdahetukatvaM yata evaM tataH etasmintravijJAte - aparicchinne viphalaM - asAraM caraNaM cAritraM, syaadvaadruciruupsmygdrshnshuddhishuunytvaat| For Personal & Private Use Only (upavezaradRzya, zlojha-202, TIjA) Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 313 dekhAya. sRSTinAM sanAtana satyo, padArthavijJAnanA vaizvika niyamo (universal laws) sarva nayavAda ane syAdvAda tripadImAM ja samAya che. tripadI ja tenuM udgamabiMdu che, AdyagaMgotrI che. te tattvamAMthI ja zreSTha jIvanadRSTirUpa Adarzo ane uttama AcAramArga sthApita thAya che. A tripadI benamUna che. jainadarzana sivAya bIjA koI paNa dharmavALA A tripadIno svIkAra nahIM karI zake; kema ke koInI paNa pAse AvuM padArthavijJAna ja nathI, te to ekamAtra tIrthakaronI ja dena che. jeTalA anya dharmo che, temAM koI kahI na zake ke "vastu utpanna thAya che, nAza thAya che, chatAM te sthira che.' tevuM bolavA jAya to temanAM zAstromAM ja virodha Ave; kAraNa ke bhAratanAM Aryadarzano paNa eka-eka nayane AgrahapUrvaka sthApe che. koInI pAse anekAMta siddhAMta (absolute relativity) che nahIM. A tripadIne syAdvAdamudrA kahI che. vizvano koI evo padArtha nathI, A vizvamAM evuM koI astitva nathI ke jemAM siddhAMtarUpe A traNa padano artha samAyelo na hoya. tripadI vizvavyApI-universal che. tame pahereluM zarTa paNa utpanna thAya che, nAza thAya che ane dhruva che. e rIte ja cazmAM, bhIMta, Tebala koI paNa astitva lo, temAM A traNe ghaTe che. tripadI para maMthana karanArane anekAMtavAdanAM rahasyo ApameLe khUle. prabhue gaNadharonI bIjabuddhimAM A tripadI mUkI. bIjabuddhi eTale jema eka bImAM vikAsa pAmIne duniyAnA koThAro bharAya teTaluM utpAdana karavAnI kSamatA che, tema gaNadharone eka bIjarUpa tattvajJAnano siddhAMta maLe tenA upara parizIlana karatAM sarva zrutanAM rahasyo khUlI jAya, AkhA jagatanuM jJAna vikasita thaI jAya. namutthaNe sUtramAM "logapajjo agarANa' padathI kahyuM che ke tIrthakaroe mAtra traNa vacano dvArA gaNadharonI prajJAmAM AkhA lokano-vizvano pradyota-prakAza karyo, samagra sacarAcara sRSTinAM vANIthI kahevA yogya rahasya prakAzita karyA. A vizvano evo koI padArtha nathI ke jenuM gaNadharone tripadI dvArA tattvarUpe jJAna na thayuM. are ! AkhuM meta physics (padArthavijJAna), tamAma vaizvika niyamo-universal laws, tene tarkapUrvaka rajU karanAra nayavAda ane teno zreSTha samanvaya karanAra syAdvAda, badhuM ja spaSTa samajAI gayuM. jene A dravyAnuyoga sAMgopAMga samajAI jAya tenA magajamAM puruSArthanA lakSyabiMduorUpa Adarza, ane tene pAmavAnuM sAdhana AcAramArga, svayaM spharavA lAge. prabhue tripadI ApIne gaNadharone dharmasattAnA sarvAdhikAra suprata karavA yogya jJAnI banAvyA. joke indrabhUti Adi pahelAM paNa sAva ajJAnI-abUjha to nahotA ja, vedavidyA ane zAstronA jJAnanA bhaMDAra hatA; paraMtu dharmasattAnuM sAMgopAMga jJAna nahotuM, te tripadI dvArA maLavAthI teo paripakva jJAnI banyA. sabhA : AdinAtha prabhunA gaNadharo to pahelAM dharma jANatA nahotA, to ATaluM jJAna kevI rIte pragaTyuM? 1. "gaNahara"tti gaNadharastIrthakaraziSyo mAtRkApadatrayopalaMbhAnantaraM samudghATitasamastazrutopayogaH, (3vzapa mahApranca, sno-422, TIvA) For Personal & Private Use Only Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi sAhebajI : tIrthakaranA kuLamAM janmelA, rAjakuyogya ghaDatara pAmelA, 72 kalA Adi jJAna-vijJAna ane sAMsArika sarva vyavahAronA jANakAra hatA, gaNadharanAmakarmanI puNyAI hatI, jethI jJAnAvaraNIyano abhuta kSayopazama hato. A badhuM temanAmAM yogyatArUpe hatuM. sabhA H indrabhUti vagere jevuM to jJAna nahi ne ? sAhebajIH are ! eka dharmazAstronuM jJAna na hoya, bAkI badhI kaLA-zAkhAonuM jJAna hoya ja. RSabhadeva bhagavAna 83 lAkha pUrva saMsAramAM rahyA. temaNe prajAne paNa anapaDha nathI rAkhI. jJAna-vijJAna zIkhavI, vyavahAromAM keLavI, kalAsaMpanna, nipuNa karI che. mAtra dharmazAstronuM jJAna ja khUTe che. UlaTuM gautamasvAmI Adine mithyAdharmazAstrono bodha che, je puMDarikasvAmI AdimAM nahotuM. tethI pratibodhamAM takalIpha ochI paDI, tyAM vAda na thayo. bAkI buddhi to badhAnI pAradarzaka che, sAmagrI maLe to tattva zIdhra ArapAra samajI zake. vyaktitvane mULamAMthI oLakho. gaNadharo janme tyArathI advitIya hoya che. gautamasvAmInA rAsamAM lakhyuM ke "indrabhUti jamyA pachI nAnapaNamAM paNa temane joIne loko kahe che ke vidhAtAne ANe pAMce AMgaLIe pUjyA haze; jethI AvAM rUpa, kalA, jJAna-vijJAna, saubhAgya maLyAM che". jonArane khAmI kyAM che te ja zodhavI muzkela paDe. sAmAnya vyakti sAthe temanI zakti, pratibhAnI sarakhAmaNI na thAya. bhagavAna mahAvIre agiyAra gaNadharone je tripadI ApI tenAthI te saue aMtarmuhUrtamAM ja zreSTha tattvabodha anusAra tyAM ne tyAM zabdadehe sUtrAtmaka dvAdazAMgI zAstronI racanA karI. vAstavamAM tripadI jagatano sAra che. khAlI jinazAsanarUpa pravacananI mAtA che ema nahi, duniyAnI tamAma philosophiesno (tattvajJAnono) mULa strota che. A tripadInA tattvajJAnamAMthI ja koI ne koI dRSTikoNa laIne tattvajJAnanI vicAradhArAo janme che. A vAta koI jANakAra sAme bese to tarkathI darzAvI zakIe. bhagavAne tattvajJAnanI master key (jAduI cAvI) ApI dIdhI che. prabhue traNa pada dvArA parimita upadeza Apyo tenuM kAraNa e che ke prabhu jANe che ke A zaktisaMpanna che, zIdhra samajI zake tema che, bahu bolavAnI jarUra nathI, mAtra bIja ja paryApta che. tIrthakaro Ama paNa arthanI ja dezanA Ape che, je bIjarUpa ja hoya. sUtranI 1. tAsa puta siri iMdrabhUI, bhUvalaya prasiddho, caudaha vijjA viviha rUva, nArIrasa viddho (udhyo); vinaya viveka vicAra sAra, guNa gaNaha manohara, sAta hAtha supramANa deha, rUpe raMbhAvara. 3 nayaNa vayaNa kara caraNa, jiNavI paMkaja jalapADiya, teje tArA caMda sUra, AkAza bhADiya; rUve mayaNa anaMga karavI, mehelyo niradhADiyA, dhIme merU gaMbhIra siMdhu, caMgama caya cADiya. 4. pakhavI nirUvama rUva jAsa, jaNa jaMpe kiMciya, ekAki kali bhIta Itya, guNa mehalyA saMciya; ahavA nicce putra janma, jinavara INa aMciya, raMbhA paumA gaurI gaMgA, ratihA vidhi vaMciya. 5. nahIM budha nahIM guru na kavi koI, jasu AgaLa rahIo, paMcasayA guNa pAtra chAtra, haDe paravariyo; kare niraMtara yajJakarma, miththAmati mohiya, INa chala hoze carama nANa, daMsaNaha vilohiya. 6. (zrI udayavaMta muni kRta gautamasvAmIno rAsa, DhALa-1) For Personal & Private Use Only Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 315 dezanA to gaNadharo Ape, vadhAre vivecana temAM ja hoya. tripadI sAMbhaLIne UhApoha karavAthI gaNadharone sarvazAstrono bodha thaI jAya. gaNadhara bhagavaMtone dravya-guNa-paryAyathI tIrthanI anujJA : A background taiyAra thayuM, pUrvabhUmikA taiyAra thaI. gaNadharo manamAM dvAdazAMgInA dhAraka bane eTale tIrthasthApanAno avasara Ave, tyAre avasarajJa evA saudharmendra UbhA thAya. samavasaraNamAM prabhunA atizayarUpe devaduMdubhi Adi vAgatuM hoya che, jenA suMdara dhvanithI vAtAvaraNa satata saMgItamaya hoya. tene paNa hAthanA IzArAthI indra mahArAjA zAMta karAve, nIrava zAMti phelAve. pachI sugaMdhI vAsakSepathI bharela ratnajaDita suvarNano thALa laIne prabhu pAse vinayathI UbhA rahe. tIrthaMkara paNa potAnI pAdapITha para paga mUkIne siMhAsana parathI UbhA thAya. prabhu sanmukha agiyAra gaNadharo maMDalI AkAre ardhanatamastake hAtha joDIne UbhA rahe. manamAM bhAva e che ke "ame kareluM tattvaciMtana ane tenA AdhAre racela sUtrAtmaka dvAdazAMgI yathArtha che, to saMmatinI mahorachAparUpa AjJA Apo." prabhu paNa agiyAra gaNadharonA mastaka para saMmatinI mahorachAparU5 vAsakSepa kramathI nAMkhe, tyAre sAthe AzIrvAdapUrvaka bole ke "huM dravya-guNa-paryAyathI AkhA tIrthanI anujJA indrabhUtine ApuM chuM." te ja pramANe bAkInA dasane paNa kramazaH nAma bolavApUrvaka bhagavAna tIrthanI anujJA Ape arthAt zAsananA sarva adhikAro gaNadharone suprata sul. This is delegation of powers and empowerment process of religious rights. dharmasattAnuM saMcAlana karavAnA tamAma rights (adhikAro) huM AmanAmAM vest karuM chuM, sthApita karuM chuM, ema kahevAno bhAvArtha che. vyakti pAsethI jeTaluM UMcuM kAma karAvavuM hoya teTalI UMcI sattA te vyaktine ApavI paDe, vagara sattA-adhikAre kAma na thAya. 1. khaiyaMmi vaTTamANassa niggayaM bhayavao jinniNdss| bhAve khaovasamiyaMmi vaTTamANehiM taM gahiyaM / 735 / / vyAkhyA- kSAyike vartamAnasya bhagavato nirgataM jinendrasya bhAve, bhAvazabdaH ubhayathA'pyabhisambadhyate, bhAve kSAyopazamike vartamAnaiH 'tat' sAmAyikamanyacca zrutaM gRhItaM, gaNadharAdibhiriti gmyte| tatra gautamasvAminA niSadhAtrayeNa caturdaza pUrvANi gRhItAni, praNipatya pRcchA niSadyocyate, bhagavAMzcAcaSTe-uppaNNe i vA vigame i vA dhuve ivA, etA eva tisro niSadyAH, AsAmeva sakAzAdgaNabhRtAm 'utpAdavyayadhrauvyayuktaM saditi pratItirupajAyate, anyathA sattA'yogAt, tatazca te pUrvabhavabhAvitamatayo dvAdazAGgamuparacayanti, tato bhagavamaNuNNaM karei, sakko ya divvaM vairamayaM thAlaM divvacuNNANaM bhareUNa sAmimuvAgacchai, tAhe sAmI sIhAsaNAo udvittA paDipuNNaM muTThi kesarANaM geNhai, tAhe goyamasAmippamuhA ekkArasavi gaNaharA isiM oNayA parivADIe ThAyaMti, tAhe devA AujjagIyasadaM niraMbhaMti, tAhe sAmI puvvaM titthaM goyamasAmissa davvehiM guNehiM pajjavehiM aNujANAmitti bhaNati cuNNANi ya se sIse chuhai, tato devAvi cuNNavAsaM puSphavAsaM ca uvariM vAsaMti, gaNaM ca sudhammasAmissa dhure ThaveUNa annujaanni| evaM sAmAiyassavi attho bhagavato niggao, suttaM gaNaharehito niggataM, ityalaM vistareNeti gAthArthaH / (granthAgram 7000) / (vayavasUtra nivRtti parva mANa mA-2, snova-7rUpa, mUtra-TIvA) For Personal & Private Use Only Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 313 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi nAbhikulakare jema RSabhadevane rAjA sthApyA ane rAjyapAlananA badhA ja rights (adhikAro) soMpI dIdhA, eTale ke have prajAmAM nyAya phelAvavA, asAravA, rAjyanuM rakSaNa Adi karavA je baLa-sattA ekatrita karavAM paDe, vAparavAM paDe te tamAma hakko rAjAne che. tema gaNadharone prabhue pragaTa bhAvatIrtha tarIke sthApyA, ane samagra dharmatIrthanA saMcAlana mATe je sattA-adhikAro joIe te tamAma hakko prabhue gaNadharone tyAM ne tyAM soMpyA. lokottara nyAya pravartAvavA karAtuM dharmasattAnuM saMcAlana paNa ghaNuM vizALa hoya che. temAM paNa je avasare je je kArya jarUrI hoya te tamAma karavAnI utsarga ke apavAdarUpe prabhue AjJA ApI. A vidhithI sau prathama gaNadharo svayaM tAraka bhAvatIrtha tarIke prabhunA svahaste sthapAya che. te dvArA gaNadharonA dvAdazAMgIrUpa zrutajJAna para paNa prAmANikatAnI mahorachApa pUrNajJAnInA svahaste apAya che. vaLI jAheramAM bhAvatIrtharUpe niyukta thavAthI teo dIkSA pachI tAtkAlika ja lAkhonA anuzAsaka banavAnI sAcI adhikAritA dharAve che. have te sAco mArga darzAvI anekanA tAraka banI zakavA samartha che, te prabhu dvArA ja sthApita thAya che. vaLI AkhuMye dharmasattAnuM taMtra huM temane soMpuM chuM, tene yogya adhikAro paNa temanAmAM vest karuM (sthApuM) chuM, evI spaSTa abhivyakti jAheramAM tIrthakarothI ja thAya che, jethI gaNadharo samagra zAsanamAM nAyaka tarIke sadA sarvamAnya rahe che. ahIM tIrthakaro je 'dravya-guNa-paryAyathI tIrthanI anujJA" zabda bole che, te ApaNA pAribhASika zabdo che. teno artha evo che ke koI paNa vastunuM astitva samagratAthI saMgRhita karavuM hoya to 'dravya-guNa-paryAyathI" ema kahevuM paDe; kAraNa ke jaina philosophymAM (tattvajJAnamAM) astitvamAtra dravya-guNa-paryAyarUpe che. dravya-substance kahevAthI guNadharma ke avasthAno AdhAra Ave, guNa kahevAthI vastumAM kAyama rahetA guNadharmo-properties Ave, ane paryAya kahevAthI te vastunI pratikSaNa thatI avasthAo-manifestation Ave. TUMkamAM, apekSita vastu samagratAthI AvI jAya, part-partially (thoDoka bhAga ke adhUrI) nahIM. vastu aMzAtmaka nahIM, paNa paripUrNa Ave. bhagavAnanI A vizeSa bhASA che. rAjasattAnA rAjyanI jema dharmasattAnuM tIrtha nAmanuM tattva che, tene huM Akhe-AkhuM samagratAthI soMpuM chuM. potAnI pAse kAMI paNa rAkhyA vagara ApuM chuM, te sUcavavA dravyathI-guNathI-paryAyathI tIrthanI anujJA ApuM chuM tema kahe che. dharmatIrtha dravyAtmakaguNAtmaka-paryAyAtmaka che. A traNamAM saMpUrNa AvI jAya. sabhA : dravya eTale badhA AtmAo soMpuM chuM, ema ? sAhebajI : nA, dharmatIrthamAM jeTalAM jaDa ke cetana dravyo AvatAM hoya tenA adhikAro, temAM rahelA guNa ane paryAyanA adhikAro soMpuM chuM. rAjya mATe jema kahe ne ke "sArvabhaumasattA', eTale rAjyasaMcAlana aMge jarUrI koI paNa hakka bAkI raheto nathI. Complete (saMpUrNa). absolute kahevuM hoya to ja A zabda bolAya che. tema ahIM paNa prabhunI bhASA e che ke jemAM paribhASA pramANe sarva adhikAra AvI jAya che. A adhikAra ekalA gautamasvAmIne nathI For Personal & Private Use Only Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 317 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi soMpyA, pratyeka gaNadharane svataMtra rIte ApyA che. agiyAre-aNiyArane bhAvatIrtha tarIke niyukta karI samagra tIrthanI anujJA darekane ApI che, mAtra sudharmAsvAmIne extra (vadhArAnI) gaNanI paNa anujJA ApI che. RSabhadeva prabhunA 84 gaNadharo hatA to te coryAsIe-coryAsI darekane A rIte vAsakSepa nAMkhIne prabhu bole, tIrthanI anujJA kramasara Ape. sabhA : dIkSA paNa Ape ? sAhebajI : are ! dIkSA to pahelAM ja Ape. A to dIkSApUrvaka samarpita thayA pachInI vAta che. sabhA : ogho vagere paNa bhagavAna jAte ja Ape ? lAge kyAMthI ? sAhebajI : 'indro sevAmAM hAjara che, upakaraNono Dhagalo karI de. AkhIye dIkSAvidhi prabhunA svahaste thaI che. A zAsanamAM jene hakko levAnA che, temanA mATe dIkSA to pahelAM ja che. dIkSA sivAya to dvAdazAMgInA eka sUtrano paNa pUro hakka nathI maLato. tame upadhAna karo topaNa navakAra bhaNavAno hakka maLe che, bhaNAvavAno nahIM. agiyArene svataMtra rIte bhAvatIrtharUpe sthApI tIrthanA sarvAdhikAranI anujJA ApI che. tIrthaanujJAnA adhikArarUpe badhA gaNadharo samakakSa che, temAM koIne vadhAre-ochA ke nAnA-moTA adhikAra nathI ApyA. sabhA : bhagavAna sarvajJa che, tethI gaNadharone sattA ApI zake, paNa nAbhikulakara RSabhadevane sattAnA adhikAro kevI rIte ApI zake ? sAhebajI : tamane sattAnI mAlikI aMgenA nyAyI niyamo ja khabara nathI. ahIM dharmasattA che, tyAM rAjasattA che. te te kALamAM jenuM utkRSTa aizvarya, baLa hoya te nyAya pravartAvavAnA 1. AdyaM gaNadharaM jJAtvA bhAvinaM taM jgdguruH| svayaM pravrAjayAmAsa pnycshissyshtiiyutm||83|| upanItaM kubereNa dharmopakaraNaM ttH| tyaktasaMgo'pyAdadAno gautmo'thetycintyt||84 / / niravadyavratatrANe ydetdupyujyte| vastrapAtrAdikaM grAhya dharmopakaraNaM hi tt||85 / / chadmasthairiha SaDjIvanikAyayatanAparaiH / samyak prANidayAM kartuM zakyeta kthmnythaa||86|| ycchuddhmudgmotpaadaissnnaabhirgunnsNyutm| gRhItaM sadahiMsAyai taddhi grAhyaM vivekinaH / / 87 / / jJAna-darzanacAritrA''cArazaktisamanvitaH / AdyantamadhyeSvamUDhasamayArthaM hi saadhyet||88 / / jJAnA'valokahIno yastvabhimAnadhanaH pumaan| asmin parigrahA''zaMkAM kurute sa hi hiMsakaH / / 89 / / parigrahadhiyaM dhatte dharmopakaraNe'pi yH| bAlAnaviditatattvAn sa rnyjyitumicchti||10|| jalajvalanavAyUrvItarutrasatayA bhuun| jIvAMstrAtuM kathamalaM dharmopakaraNaM vinA / / 91 / / gRhItopakaraNo'pi krnntryduussitH| asaMtuSTaH sa AtmAnaM pratArayati kevlm||12|| indrabhUtirvibhAvyaivaM ziSyANAM paJcabhiH zataiH / samaM jagrAha dharmopakaraNaM tridshaarpitm||93|| (triSaSTizanA puruSacaritra parva-20, sa-1) 1 na klIbo vasudhAM bhuGkte, na klIbo dhanamaznute / na klIbasya gRhe putrA, matsyAH paGka ivAsate / / 13 / / (zrI vedavyAsa viracita mahAbhArata, zAntiparva, adhyAya-14) For Personal & Private Use Only Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 dharmatIrtha sthApanA uddeza ane vidhi uddezathI sattAno adhipati thavAne lAyaka che. dharmanA kSetramAM utkRSTa Atmika aizvarya, baLa dharmasattAnA svAmI banAve che, jyAre rAjyanA kSetramAM bAhya utkRSTa aizvarya, baLa sattAnA svAmI banAve che. tethI ja rAjanItimAM paNa sUtra ApyuM ke 'vIrabhojyA vasuMdharA'. kAraNa ke laukika nyAya pravartAvavo hoya ke lokottara nyAya pravartAvavo hoya, paNa zaraNe rahelAnuM rakSaNa to karavAnuM hoya ja che, je AvI samartha vyakti ja karI zake. tethI tIrthaMkarone dharmasattAnA svAmI ja kahIe chIe. namunthuNaM sUtramAM bolIe chIe ke dhammanAyagANuM. prabhue potAnA sAmarthya ane adhikAranI rUe ja gaNadharone saMcAlananA sarvAdhikAra soMpyA che. tema te kALamAM yugalika manuSyomAM zreSTha tarIke sthApita thayela, svIkRta thayela nAbhikulakara ja hatA. nAbhi temanuM nAma che, kulaka temanI post (padavI) che. tethI laukika dRSTie te kALanA manuSyo paranI sattAnA svAmI tarIke temaNe RSabhadevane niyukta karyA che. vaLI tyAre rAjyasaMcAlana mATe RSabhadeva jevI bIjI koI zreSTha vyakti che ja nahIM. vIraprabhue dareka gaNadharane samagratAthI tIrthanI anujJA ApI che, vAsakSepa nAMkhI pratyekane AzIrvAdapUrvaka kahyuM che. prabhu sIdhuM ema nathI bolatA ke 'A gautame je dvAdazAMgI racI che te sAcI che.' sAcI che, ane khoTI nathI, te to ApameLe arthApattithI sAbita thAya che; kema ke jAhe2mAM svayaM prabhu vidhipUrvaka kahe ke 'Ane huM dharmasattAno saMcAlaka banAvuM chuM ane te mATenA sarva adhikAro soMpuM chuM', eTale ApameLe temaNe racelAM zAstro, upadeza ke anuzAsana sAcAM, saune mAnya, AdaraNIya ane ziromAnya che, te nizcita thAya che. A rIte zAsananI sthApanA karI ane bhAvihitane lakSyamAM rAkhI gaNanI anujJA tyAre ja sudharmAsvAmIne ApI. A gaNadharo atyAre chadmastha che, chatAM sudharmAsvAmIne anujJA ApI tethI koIe evuM nathI vicAryuM ke amane anyAya thayo. 'prabhu je kare te sAcuM ane hitakArI' tevuM temanuM pUrNa samarpaNa che. te avasare parSadAmAM beThelA deva-manuSyo agiyAre gaNadharone akSata, vAsakSepa ane sonA-rUpAnAM phUlothI vadhAve che. sahu prabhunA pharamAnane saharSapaNe svIkAre che. dharmasattAnuM zaraNuM svIkAravAnI icchAvALA sau pAtra jIvone tIrthasthApanAno apUrva harSa che. A kriyA tIrthasthApanAnI vidhirUpa che. zrI jinazAsananuM subaddha AjJAtaMtra : - have gaNadharone sarvAdhikAro maLyA che, tethI tIrthanA saMcAlana, uttarottara vahana ane rakSA mATe je paNa kArya karavuM paDe, te tamAma kArya utsarga ke apavAdane yathAsthAne vicArIne svayaM karI zake che. sarva pAtrajIvone anuzAsana paNa svaprajJAthI ApI zake che. have temane te kArya ka2vA koInI pAse adhikAra mAMgavAnI jarUra nathI. jema RSabhadevane rAjA tarIke nAbhikulakare 1. gatAyAM janmataH pUrvalakSANAM viMzatau tadA / tasyAM nagaryAM rAjA'bhUt, prabhuH pAlayituM prajAH / / 924 / / OMkAra mantrANAM, nRpANAM prathamo nRpaH / apatyAni nijAnIva, pAlayAmAsa sa prajAH / / 925 / / asAdhuzAsane sAdhupAlane kRtakarmaNaH / pratyaGgAni svakAnIva, mantriNo vidadhe vibhuH / / 926 / / cauryAdirakSaNe dakSAnArakSAnapyasUtrayat / sutrAmeva For Personal & Private Use Only Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 319 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi nImyA, pachI maMtrI kone nImavA, senApati kone banAvavA, rAjyanuM baLa-sainya kaI rIte ekatrita karavuM, darekane te te padane yogya amAtya, mahAamAtya, rAjapurohita, daMDanAyaka, senApati, nagarazeTha, koTavALa AdinA adhikAro, sattA soMpavA, te badhAnA powers have RSabhadeva pAse ja che. have RSabhadeva yogya vyaktione te te hoddA ane sattAnI vaheMcaNI jAte ja karaze. AryaparaMparAmAM rAjasattAnuM mALakhuM paNa evuM hatuM ke powers (sattA) uparathI nIce Ave. tamArI lokazAhImAM sattA nIcethI upara jAya; kAraNa ke zIrSAsana che. taLiyAmAM hoya tenA votethI (matathI) parliament (saMsada) ke assemblyno (vidhAnasabhAno) member (sabhya) cUMTAya. te pratinidhio bhegA thaIne nAyakane cUMTe. vaLI, majority (bahumatI) jeonI thAya te executive prime ministerne (rASTranA kAryakArI vaDA evA vaDApradhAnane) cUMTe, ema UMdhuM cakra cAle. joke A lokazAhI rAjamAM paNa ekapaNa business company (dhaMdho karatI kaMpanI) private sector (khAnagI kSetra) ke public sectornI (jAhera kSetranI-sarakArI kaMpanI) A sattAnI vaheMcaNInI paddhatithI cAlatI nathI. are ! cAlI zake tema ja nathI. paTAvALA bhegA thaIne klArkane nIme, klArko bhegA thaIne ophisarane, ophisaro bhegA thaIne menejarane, menejaro bhegA thaIne DAyarekTarane ane DAyarekTaro bhegA thaIne ceramenane nIme to kaMpanI cAle ja nahIM, phaDacAmAM jAya. tyAM paNa sattA uparathI nIce ja vaheMcavI paDe che. jyAM paNa subaddha taMtra calAvavuM hoya tyAM AjJAtaMtra uparathI nIce joIe. AryaparaMparAmAM rAjasattAmAM paNa AjJAtaMtra uparathI nIcenuM hatuM. ApaNI kuTuMbavyavasthAmAM paNa vaDIla pAsethI rights (adhikAro) nIcenAne maLe tevI vyavasthA hatI. Powers transfer (sattAnI saMkrAMti-vaheMcaNI) uparathI nIce thAya, temAM ja subaddha mALakhuM jaLavAya. jainadarzanamAM adhikAraprAptino kramaH prabhue zAsananA sarvAdhikAra gaNadharone ApyA. have jene je adhikAra saMgha ke zAsananA lokapAlAn, rAjA vRSabhalAJchanaH / / 927 / / anIkasyAGgamutkRSTamuttamAGgaM tanoriva / rAjyasthityai rAjahastI, hastinaH sa samagrahIt / / 928 / / AdityaturagasparddhayevAtyuddharakandharAn / bandhurAn dhArayAmAsa, turagAn vRSabhadhvajaH / / 929 / / sazliSTakASThaghaTitAna, syandanAn nAbhinandanaH / vimAnAnIva bhUsthAni, sUtrayAmAsa ca svayam / / 930 / / suparIkSitasattvAnA, pattInAM ca parigraham / nAbhisUnustadA cakre, cakravartibhave yathA / / 931 / / navyasAmrAjyasaudhasya, stambhAniva balIyasaH / anIkAdhipatIMstatra, sthApayAmAsa nAbhibhUH / / 932 / / go-balIvarda-karabha-sairibhA'zvatarAdikam / Adade tadupayogaviduro di kAlpatiH TrUrUT ' (triSaSTizApuruSavaritra, parva-2, sa-2) 1 kulaprakRtidezAnAM, dharmajJAn mRdubhASiNaH / madhye vayasi nirdoSAn, hite yuktAnaviklavAn / / 27 / / alubdhAzikSitAn dAntAn, dharmeSu pariniSThitAn, sthApayet sarvakAryeSu, rAjA dharmArtharakSiNaH / / 28 / / (zrI vedavyAsa viracita mahAbhArata, zAntiparva, adhyAya-120) For Personal & Private Use Only Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 dharmatIrtha sthApanA uddeza ane vidhi saMcAlana mATenA Avazyaka hoya, teNe te dharmasaMcAlananA peTA hoddAonA adhikAra gaNadhara pAsethI meLavavAnA rahe. koI ema ne ema AvIne A dharmazAsanamAM mAthuM mAre to te binaadhikRta-caDhI beThelo kahevAya. A peTAsaMcAlananA adhikAro gaNadharoe te te lAyakAtanA dhoraNa pramANe amukane AcAryapada dvArA, to amukane upAdhyAyapada dvArA, amukane sthavira, pravartaka, gaNi, gaNAvacchedaka, gItArthavRSabha, sAmAnya gItArtha, pravartinI, virA, sAdhu, sAdhvI ane zrAvaka, zrAvikArUpe saune ApyA; ane gaNadharoe paNa prabhu pAsethI potAne maLelA sarvAdhikAra potAnI hayAtimAM ja aMte pote nImelA saMghanAyaka paTTadharane ApyA; ema kramathI A zAsananuM taMtra cAlyuM Ave che. temAM te te adhikAro hAlamAM paNa jenI pAse paraMparAthI prApta che tenI link (sAMkaLa) cheka gaNadharo sudhI che. ame dIkSA lIdhI topaNa sAdhu tarIkenA adhikAro gurunA hAthe dIkSA pradAna dvArA prApta thayA, pravacana mATe pATa para beThA to vaDIlonI AjJAthI, Agama vAMcyAM topaNa vaDIlonI AjJAthI ja, zAstra bhaNavA, bhaNAvavAnA adhikAra maLyA te paNa vaDIlonI AjJAthI. sattA addharathI TapakI paDatI nathI. je ema ne ema ghUsI jAya ane caDI bese te to adhikAra vinA bacAvI pADanAro che. sAdhune paNa eka-eka adhikAra kramasara pAtratA pramANe maLe che. tamane adhikAronI vaheMcaNI dharmazAsanamAM kevI rIte che tenuM bhAna ja nathI. tenI paNa eka AgavI system (paddhati) che, te vinA AkhuM administration (vahIvaTItaMtra) yogya rIte na cAlI zake. atyAre paNa dIkSA thAya pachI training (tAlIma) ApIne vaDIdIkSA karatAM pahelAM uddeza, samudeza badhuM bolAya che. uddeza eTale A jinAgamarUpa zAstranI te vyakti vAcanA laI zake che, samudezamAM lIdhela vAcanAnuM vAraMvAra parAvartana karIne bhaNeluM daDha karavAno adhikAra maLe, jyAre anujJAmAM bIjAne bhaNAvavAno paNa adhikAra maLe. prAraMbhamAM namaskAramahAmaMtrapUrvakanuM sAmAyikasUtra che, ane aMta cheka dRSTivAdanA caudamA pUrva biMdusAramAM che. darekanA kramika uddeza, samudeza, anujJAnA adhikAro che. tyArabAda tenI AgaLanA adhikAro che. dIkSA laIe eTale sAmAyikasUtrathI zarUAta thAya. jema jema tapa-tyAgamaya kriyA, anuSThAna kare, sAthe guruvinaya Adi guNapUrvaka svAdhyAya Adi kare, tema tema AgamanA rights (hakko) maLe. ema atyAre paNa adhikAro uparathI nIce ja transfer thAya che. A zAsanamAM vyavasthA samucita che, pALavI jarUrI che. eka zAstranI anujJA pachI bIjA zAstranI, pachI trIjA, cothA ema kramasara chelle chedasUtronI anujJA Ave. hAlamAM 1. tasya coddezAdayaH pravarttante iti, uktaM ca-"suaNANassa uddeso samuddeso aNunA aNuogo pavattai" tatrAdAvevoddiSTasya samuddiSTasya samanujJAtasya ca sataH anuyogo bhvtii| (dazavaikAlikasUtra, niyukti zloka-3, haribhadrasUrijI kRta TIkA) * tamuddeSTum-'yogavidhikrameNa samyagyogenAdhISvedamiti evamupadeSTumiti 6, / samuddeSTum-'yogasAmAcAryaiva sthiraparicitaM kurvidamiti vktumiti|7| anujJAtum-'tathaiva samyagetad dhArayA'nyeSAM ca pravedayetyevamabhidhAtumiti 8 / / (pratimAzata, sno-64, TIvA) For Personal & Private Use Only Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 321 dRSTivAdano viccheda che, jyAre bhUtakALamAM dRSTivAda ane caudapUrvanI anujJA aMtimamAM AvatI. AcArAMgasUtranI anujJAthI AcArikapada maLe, bhagavatIsUtranI anujJAthI gaNipada maLe, ema padavIo paNa zAstranA adhyayana-adhyApana sAthe connected (joDAyelI) che. jema jema AgaLa jAya tema tema rights (adhikAra) kramazaH vadhatA jAya. sarva zAstra bhaNavA-bhaNAvavAno adhikAra paMnyAsane maLe. tethI paMnyAsa sarva zAstranuM adhyayana karelA ane adhyApana karAvavA sakSama hoya, chatAM temane sUtranA anuyoga ke je svataMtra gaMbhI2 vyAkhyAna che, te karavAno adhikAra maLato nathI. te adhikAra temanA pachInA upAdhyAyapadamAM maLe. upAdhyAyane paNa AgamonA arthano anuyoga ka2vAno adhikAra hoto nathI. te adhikAra AcAryane maLe che. tethI ja zAstramAM AcAryapadavInuM bIjuM nAma anuyogaanujJA kahyuM che. AcAryapada sAthe sarva zAstronA sUtra ane arthonA anuyogano paNa adhikAra prApta thAya che, chatAM jyAM sudhI guru AkhA gacchanA saMcAlananI anujJA ApI gacchAdhipati na nIme tyAM sudhI gacchanA sarvAdhikAro prApta thatA nathI. tyArabAda kulAcArya bane to kulanA sarva adhikArorUpa anujJA prApta thAya. tenAthI AgaLa gaNAcArya bane to gaNanA saMcAlananA sarva adhikAro prApta thAya. aMte saMghAcArya bane to samagra tIrthanA saMcAlananA sarvAdhikAronI anujJA prApta thAya. sabhA : chellA saMghAcArya koNa hatA ? sAhebajI : najIkanA itihAsa pramANe jagadguru pU. A. zrI hIrasUrIzvarajI mahArAjA tathA senasUrIzvarajI mahArAjA thayA. temanuM tapagacchamAM ke je aneka gacchonA samUharUpa kahI zakAya, temAM ekachatrI sAmrAjya hatuM; chatAM kharataragaccha Adi gacchonA te kALe paNa nAyako judA hatA. samagra saMgha ke jemAM tapagaccha, kharataragaccha, acalagaccha, pArzvacaMdragaccha Adi tamAma gaccha ke gacchonA samUhano kula-gaNarUpe zrIsaMghamAM samAveza thAya, tevA zrIsaMghanA sarvamAnya vyakti saMghAcArya to tyAreya koI na hatA. sabhA : yogya vyakti maLe, paraMtu tenA guru padavI Ape to saMghAcArya bane ne ? sAhebajI : A koI eka gacchanA guruno adhikAra nathI ke te saMghAcArya sthApI zake. yogyane paNa pahelAM sarvamAnya banavuM ja paDe, sarvamAnya banyA vinA guruthI paNa na nImAya. sarva 1. jimityayaM prastAva phatyAha - jamhA vayasaMpannA kAlociagahiasayalasuttatthA / aNuogANunnAe jogA bhaNiA jiNidehiM / / 932 / / yasmAdvratasampannAH sAdhavaH kAlocitagRhItasakalasUtrArthAH, tadAtvAnuyogavanta ityarthaH, 'anuyogAjJAyAH' AcAryasthApanArUpAyAH yogyA bhaNitA jinendraiH, nAnya iti gAthArthaH / / 932 / / .. * vratasampannA vaiva, vAttena gRhItasatasUtrAryA:| anuyogAnusAyA, coLyA maLitA binavarendra:||30 || (paMcavastu, ro-122, mUla-TIvA) For Personal & Private Use Only (mArgaparizuddhi) Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi gacchAcAryo, kulAcAryo ke gaNAcAryo je vyaktine svIkAravA taiyAra hoya, tevI samartha, puNyazALI, guNiyala vyaktine guru sarvasaMmatithI sthApavAnI vidhi karAvI zake; paraMtu ekalA eka gItArtha gacchAcAryanA nirNayathI saMghAcArya na banI zake. A mATe pracaMDa zakti, pracaMDa puNya ane zreSTha guNo joIe. atyAre je vyakti potAnA ja nAnA grupa ke gacchamAM mAnya na thaI zake to te sarvamAnya to kyAMthI bane ? A jAhera kSetra che. ahIM vizALa phalaka para ane ucca padasthone paNa mAnya banavuM te nAnIsUnI vAta nathI. tame tamArA TacUkaDA gharamAM paNa mAnya thaI zakatA nathI. temAM to tamArA peTanA jaNelA dIkarAo che. toya roja phariyAda karo cho ke saMtAna mAnatAM nathI. kuTuMbamAM mAnya thavA evI koI vizeSa pracaMDa pratibhA nathI joItI, topaNa tamArI hAlata kaphoDI che. ahIM to sakala saMghamAnya banavuM te ghaNI UMcI vAta che. saMcAlana mATenI, netRtva mATenI aneka zaktio, dIrdhadaSTi, daDha nirNAyakazakti, zAstrAnusArI UMDI gurulAghavaciMtA, gaMbhIratA, dhairya, sattva, saubhAgya, yaza, AdeyatA, amoghavacanazakti, kuneha, nItijJapaNuM Adi agaNita zreSTha guNono bhaMDAra hoya evI vyakti ane zrutajJAnanI sAkSAt 1 tatra keneti kathambhUtena?, yathAbhUtena ca sUriNA vyAkhyA karttavyA tathA pradarzyate- . "desakulajAirUvI saMghayaNI dhiijuo annaasNsii| avikatthaNo amAI thiraparivADI ghiyvkko||1|| jiyapariso jiyaniddo majjhattho deskaalbhaavnuu| Asanaladdhapaibho nnaannaavihdesbhaasnnnnuu||2|| paMcavihe AyAre jutto sutttthtdubhyvihinnuu| AharaNaheukAraNaNayaNiuNo gaahnnaakuslo||3|| sasamayaparasamayaviU gaMbhIro dittimaM sivo somo| guNasayakalio nutto pavathasAruM parikan4 " AryadezodbhUtaH sukhAvabodhavacano bhavatItyato dezagrahaNaM, paitRkaM kulamikSvAkvAdi, jJAtakulazca yathotkSiptabhAravahane na zrAmyatIti, mAtRkI jAtistatsaMpanno vinayAdiguNavAn bhavati, "yatrAkRtistatra guNA vasantIti rUpagrahaNaM, saMhananadhRtiyuto vyAkhyAnAdiSu na khedameti, anAzaMsI zrotRbhyo na vastrAdyAkAGkSati, avikatthano hitamitabhASI, amAyI sarvatra vizvAsyaH, sthiraparipATiH paricitagranthasya sUtrArthagalanAsaMbhavAt, grAhyavAkyaH sarvatrAskhalitAjJaH, jitaparSad rAjAdisadasi na kSobhamupayAti, jitanidro'pramattatvAnnidrApramAdinaH ziSyAn sukhenaiva prabodhayati, madhyasthaH ziSyeSu samacitto bhavati, dezakAlabhAvajJaH sukhenaiva guNavaddezAdau vihariSyati, Asannalabdhapratibho drAk paravAdyuttaradAnasamartho bhavati, nAnAvidhadezabhASAvidhijJasya nAnAdezajAH ziSyAH sukhaM vyAkhyAmavabhotsyante, jJAnAdyAcArapaJcakayuktaH zraddheyavacano bhavati, sUtrArthatadubhayavidhijJa utsargApavAdaprapaJcaM yathAvad jJApayiSyati, hetUdAharaNanimittanayaprapaJcajJaH anAkulo hetvAdInAcaSTe, grAhaNAkuzalo bahvIbhiryuktibhiH ziSyAn bodhayati, svasamayaparasamayajJaH sukhenaiva tatsthApanocchedau kariSyati, gambhIraH khedasahaH, dIptimAn parAdhRSyaH, zivahetutvAt zivaH, tadadhiSThitadeze mAryAdyupazamanAt, saumyaH sarvajanamanonayanaramaNIyaH, guNazatakalitaH prazrayAdiguNopetaH, evaMvidhaH sUriH pravacanAnuyoge yogyo bhvti|| (kAvArasUtra zruta-2, deza-2, 2-2, zItAgAryA TA) pratirUpa teje surUpI, tejasvI bahu teja yugapradhAna tatakAlaI, vartanA sUtrasyuM heja; madhura-vAkya madhubhASI, tuccha nahIM gaMbhIra,dhRtimaMta te saMtoSI, upadezaka zrutavIra. 76 (duhA) navi jhare marma te aparizrAvI, saumya saMgraha kare yukti bhAvI; akala avikaltha ne acalazAMta, cauda guNa e dhare sUri dAMta. 77 (paMcaparameSThi gItA) For Personal & Private Use Only Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 323 mUrti A padane vyaktigata rIte zobhAvI zake. kalikALamAM AvI puNya ane guNanA puMja rUpa vyaktio dharmasattAne paNa maLavI ghaNI durlabha hoya che. are ! pAMcamA ArAnA prAraMbhamAM paNa tRtIya paTTadhara prabhavasvAmIne saMghanAyakanI pratibhA gotatAM te kALanA samartha sAdhu ane zrAvako samagramAM paNa na maLatAM jainetara zayaMbhavabhaTTa brAhmaNa prati najara doDAvavI paDI. te ja sUcave che ke dareka kALamAM te te kALane yogya sarvamAnya, zreSTha, sakSama pratibhA ati durlabha che. sabhA : evI vyakti na maLe to tIrthanI anujJA na thavAthI dharmatIrthano abhAva thAya ? sAhebajI : nA, tyAre te te kALamAM zrIsaMghamAM vidyamAna gItArtha mRtadharo koI paNa saMgha saMcAlanano mahattvano nirNaya Ave to collectively (saMyukta rIte) nirNaya kare, ane temanAmAM collectively powers vested (saMyukta rIte adhikAro sthApita) che. tevA samaye eka vyaktimAM tIrtha ke saMghanA sarvAdhikAro vested (sthApita) nathI, sarva gItArtho collectively zAstrAnusArI nirNaya, mArgadarzana ane saMcAlana karI zake; paraMtu jyAM sudhI eka paNa saMvignagItArtha ane tenA nizrAvartI sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikA hayAta hoya, ArAdhaka tarIke vidyamAna hoya, tyAM sudhI tIrthano viccheda ke uccheda na kahI zakAya; kahenAra ghora pApano bhAgI, prAyazcittano bhAgI bane, sabhA H evI vyakti nathI maLatI, te ApaNA puNyano abhAva ? sAhebajI : hA, ApaNA saunA puNyano abhAva, paNa na maLe eTale game tene pakaDIne besADI na devAya. zAstramAM AjJA che ke sattA pAtrane soMpe te yogya che, paraMtu kupAtranA 1. zuddhavyavahAra che gacchakiriyA thiti, duppasaha jAva tIratha kahyuM che nIti; teha saMvijJagItArthathI saMbhave, avara eraMDa sama koNa jaga lekhave. 17 (siddhAMta-vicAra rahasya garbhita sADA traNaso gAthAnuM zrI sImaMdhara jina-stavana DhALa-16) 1. kimarthamiyAn guNagaNo gurormugyata ityAhakaiyAvi jiNavariMdA, pattA ayarAmaraM pahaM daauN| AyariehiM pavayaNaM, dhArijjai saMpayaM sayalaM / / 12 / / kadApi kasminnapi kAle jinavarendrAH pathaM jJAnAdyAtmakaM mArgaM datvA bhavyebhyaH, ajarAmaraM jarAmaraNarahitaM mokSaM prAptA bhavanti, tatazca tatkAle tadanubhAvAdeva pravacanaM maryAdAvarti vrtet| tadvirahe punarAcAryaiH pravacanaM tIrthaM cAturvarNasaGgharUpamAgamarUpaM ca sAMprataM yuktamanucchaMkhalaM maryAdAvartyavismRtaM ca sakalaM savijJAnaM saMpUrNaM ca dhAryate dhriyate, avicyutyA smaryate ca, na ca guNavikalairidaM kartuM zakyam, atastadanveSaNA yuktmiti||12|| (dharmadAsagaNi kRtA upadezamAlA mUla, siddharSigaNi kRtA heyopAdeyA TIkA zloka-12) * kadAcidapi kasminnapi kAle jinavarendrAstIrthakarAH pravacane maryAdAvidhAyina ityarthaH, pathaM jJAnadarzanacAritrarUpaM mArga 'dAuM iti' bhavyebho datvA ajarAmaraM jarAmaraNarahitaM arthAnmokSa prAptA bhvnti| tadA tIrthakaravirahe AcAryaiH pravacanaM tIrthaM caturvarNasaMgharUpaM dvAdazAGgIzrutarUpaM vA 'dhArijjai iti, dhAryate' avyucchittyA smaryate, saMprati tIrthaMkaraviraheNa sakalaM pravacanamAcArye tiSThati, tIrthaMkarA'bhAve AcAryA eva pravarttakA ityarthaH / / 12 / / (upadezamAlA rAmavijayajI kRta TIkA zloka-12) For Personal & Private Use Only Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi hAthamAM sattA to na ja apAya; nahIM to UlaTuM UMdhuM thAya. A saMghAcArya paNa jagatanI pavitramAM pavitra sattAnI padavI che. te mATe khUba gaMbhIratAthI vicAra karavAno Ave. are ! pU. A. zrI haribhadrasUrIzvarajI to lakhe che ke tIrthocchedanA bhayathI paNa kupAtrane to AcAryapadavI paNa na apAya, to saMghAcAryapadanI vAta kyAM karavI ? hA, crisismAM (kaTokaTImAM) top sattAdhArI vyaktinA abhAvamAM paNa, gItArthoe zAsananA saMcAlananuM sukAna kevI rIte saMbhALavuM? ane tene yogya apavAdo zuM ? tenuM paNa zAstramAM spaSTa varNana che. tamAre adhUrA jJAnathI ADI-avaLI ciMtA karavAnI jarUra nathI. Rights (adhikAro) uparathI nIce kramasara Ave. gaNadharo potAnI rIte zAsanamAM saune pAtratA anusAra hoddA para nImatA jAya, jethI saMcAlanayogya che te hoddAnA maryAdita powers transfer thatA (adhikAra vaheMcAtA) jAya, sattA soMpAtI jAya. rAjAnA rAjyamAM jema administration (vahIvaTItaMtra) hoya che, tema ahIM paNa Avaze. dharma e sAmAnya saMsthA nathI, dharmasattA mahAna sattA che. surAjyanA vyavasthAtaMtra karatAM jabaruM vyavasthAtaMtra ahIM paNa che. te pravartAvavA khuda tIrthakaroe tenI AdyasthApanA karI che. sabhA : anujJA zabdano artha zuM ? sAhebajI : anujJA eTale saMmati ApI ke tuM kara, tane karavAnI permission, rights (maMjUrI, adhikAra) che. sUtra bhaNavA-bhaNAvavAnI anujJA karI hoya, paNa tenA anuyoganI anujJA na karI hoya to gaMbhIra vyAkhyAna na karI zake. A parathI samajI zakAze ke tIrtha sthApyA pachI anuzAsananuM mALakhuM prabhue ApyuM che, jenA AdhAre dharmasattAnuM taMtra cAlaze, te dvArA vizvamAM lokottara nyAyano DaMko vAgaze. joke saMcAlanayogya baMdhAraNa, vahIvaTItaMtra ane nyAyataMtranI vyavasthAnI vAto to AgaLa Avaze, A mAtra sthApanAvidhinuM varNana che. * eaguNavippamukke jo dei gaNaM pavittiNipayaM vaa| jo'vi paDicchai navaraM so pAvai ANamAINi / / 1318 / / bUDho gaNaharasaddo goamapamuhehiM purissiihehiN| jo taM Thavei apatte jANaMto so mhaapaavo||1319 / / kAlociaguNarahio jo aThavAvei taha nivittuNpi| No aNapAlai sammaM visaddhabhAvo ssttiie||1320|| eva pavattiNisaddo jo vaDho ajjcNdnnaaiihiN| jo taM Thavai apatte jANato so mhaapaavo||1321|| kAlociaguNarahiA jA a ThavAvei taha nnivittuNpi| No aNupAlai sammaM visuddhabhAvA ssttiie||1322 / / logammi a uvaghAo jattha gurU erisA tahiM siisaa| laTThayarA aNNesiM aNAyaro hoi a gunnesu||1323|| guruaraguNamalaNAe guruarabaMdhotti te priccttaa| tadahianioaNAe ANAkoveNa appaavi||1324 / / tamhA titthayarANaM ArAhiMto jhoiagunnesu| dijja gaNaM gIatthe NAUNa pavittiNipayaM vaa||1325 / / (paMcavastuka zloka-1318 thI 1325 mUla) (noMdha :- A viSayamAM A zlokonI TIkA paNa upayogI che.) 1 sUtrArthayoranyapradAnaM pradAnaM pratyanumananaM anujnyaa| (vyavahArasUtra bhASyagAthA-114, A. malayagirisUrijI kRtA TIkA) For Personal & Private Use Only Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 325 dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi "AcArya nava bAbatamAM tIrthakara samAna : sabhA : tIrthakaro samAna AcArya kahyA, te badhA AcArya ke mAtra saMghAcArya ? sAhebajI : temAM sAmAnya AcArya paNa Ave, kAraNa ke baMne arthanI dezanA Ape che, mAtra te bhAvAcArya joIe, nAmanA AcArya na cAle. AcArya nava bAbatamAM tIrthakaranI samakakSa potAnI pharaja adA kare che, tethI temane tIrthakara samAna kahyA che, saMpUrNa samAnatA to zAstrakAro kahetA ja nathI; kema ke tIrthaMkaro kevalajJAnI che, jyAre AcArya to chadmastha che. upamAmAM near about similarity (najIkanI samAnatA) laIne vAta karAya. jema tame sAmAiyavayajutto sUtramAM samaNo iva sAva bolo cho, eTale koI zrAvaka mAnI le ke sAmAyikamAM huM sAdhu thaI gayo, to te vAjabI nathI; kAraNa ke tyAM sAdhu jevo zrAvaka thAya che, tema kahyuM che. tame bhAvathI sAmAyika karo to sAdhunI najIkanI bhUmikAmAM Avo, te amuka samAnatAne AdhAre che. bAkI to tyAre paNa anumatinA pApamAM zrAvaka beTho ja che. mAtra karaNa-karAvaNathI pApano saMpUrNa tyAga sAdhunI jema che, e pAsAthI tulanA che. vyavahAramAM paNa "AnI jevA thaI gayA" ane "A ja thaI gayA' e be vAkyanA arthano taphAvata che, tema ahIM samajavuM. ahIM AcArya tIrthakara nathI, paNa tIrthaMkara samAna che; te paNa nava prakAre tulanA che, je badhA ja bhAvAcAryane lAgu paDe che. bAkI sAmAnya AcArya ke gacchAcArya, kulAcArya, gaNAcArya, 1. so bhAvasUri titthayaratullo jo jiNamayaM pyaasei| jiNamayamaikkamaMto so kAuriso na sppuriso||147|| hiMDai no bhikkhAe titthayaro titthbhaavsNptto| tahiM jAi na bhikkhaTThA sUrI vatthAsaNAINaM / / 148 / / jaM samae jAvaIyaM pavayaNasAraM lahei taM svvN| arihamiva tahAvAI suddhaM nissaMsao savvaM / / 149 / / jaha arihA osaraNe parisAi majjhaTThio pddhmjaame| vakkhANai so aNNaM sUrI vi tahA na anntth||150 / / jaha titthagarassANA alaMghaNijjA tahA ya sUrINaM / na ya maMDalie bhuMjai titthayaroM tahA ya aayrio||151|| savvesiM pUNijjo titthayaro jaha tahA ya aayrio| parisahavagge abhIo jiNuvva sUrI vi dhmmke||152|| ciMtai na logakajjaM vikatthaNaM kuNai neva sNlaavN| ikko ciTThai dhammajhANe nissNgyaartto||153|| evaM titthayarasamaM navahA sUrINa bhAsiyaM sme| tassANAe vaTTaNa-mubbhAvaNamittha dhmmss||154|| (saMbodhaprakaraNa gurusvarUpaadhikAra) * vyAkhyA-sa sUristIrthakarasamaH sarvAcAryaguNayuktatayA sudharmAdivat tIrthakarakalpo vijJeyaH, na ca vAcyaM catustriMzadatizayAdiguNavirAjamAnasya tIrthakarasyopamA sUrestadvikalasyAnucitA, yathA tIrthakaro'rthaM bhASate evamAcAryo'pyarthameva bhASate, tathA yathA tIrthakara utpannakevalajJAno bhikSArthaM na hiNDate evamAcAryo'pi bhikSArthaM na hiNDate, ityAdyanekaprakAraistIrthakarAnukAritvasya sarvayatibhyo'tizAyitvasya paramopakAritvAdezca khyApanArthaM tasyAH nyaayytrtvaat| kiJca-zrImahAnizIthapaJcamAdhyayane'pi bhAvAcAryasya tiirthkrsaamymuktm| yathA-"se bhayavaM! kiM titthayarasaMti ANaM nAikkamijjA, udAhu AyariasaMtiaM? goamA! cauvvihA AyariyA bhavaMti, taM0 nAmAyariA ThavaNAyariyA davvAyariyA bhAvAyariyA, tattha NaM je te bhAvAyariA te titthayarasamA ceva daTThavvA, tesiM saMti ANaM nAikkamejja" tti sa kaH yaH samyag-yathAsthitaM jinamataM-jagatprabhudarzanaM naigamasaGgrahavyavahAraRjusUtrazabdasamabhirUdvaivaMbhUtarUpanayasaptakAtmakaM prakAzayati-bhavyAnAM darzayatItyarthaH / (gacchAcAra payatrA zloka-27, vijayavimalagaNi TIkA) For Personal & Private Use Only Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 327 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi saMghAcArya saunI post (padavI) judI-judI che. darekanA adhikAro ane kartavyo paNa judAM-judAM che, jenuM varNana AgaLa Avaze. ahIM AcAryomAM paraspara taphAvata saMcAlananA adhikAro aMge che, jyAre tIrthaMkara saMcAlanathI para che. tethI AcAryanI nava prakAre tIrthaMkara sAthe tulanA to tIrthaMkaranAM kartavya ane AcAryanAM kartavyanI samAnatAnI apekSAe che, je tamAma bhAvAcAryomAM saMgata hoya che. tIrthaMkaro sarvAdhikAra gaNadharone, gaNadharo te sarvAdhikAra potAnA paTTadharane, te temanA paTTadharane ema adhikAranI paraMparA paNa avicchinnapaNe cAle. atyAre prabhunA dharmazAsanamAM 2helA amArA ke tamArA hakkonI paNa mULabhUta link (kaDI) to gaNadharo ane tIrthaMkaro sAthe prasthApita joIe ja; kAraNa ke dharmazAsanamAM adhikAranA mULa adhiSThAtA to tIrthaMkaro ja che. vaLI, kartavyomAM ADA-avaLA thaIe to ame paNa cancel (26) thaI jaIe, tema tame paNa thAo ja. jene rAjyamAM rahevuM hoya teNe rAjyanA kAyadA pramANe vartavuM paDe, jo taiyAra na hoya to sajApAtra thAya. tema ahIMnA taMtranI vyavasthA anusaravA taiyAra na ho to daMDapAtra bano, ane te paNa lokottara daMDane pAtra. karmasattAno ja daMDa nahIM, dharmasattAno paNa daMDa che, ahIM nyAyataMtra che. A zAsanamAM janmyA cho, varSo sudhI zAsanamAM rahyA, paNa A zAsanane oLakhyuM nahIM, khAlI tenI jaya bolatAM zIkhyA cho. bAkI tamArA AtmAne surakSita karavo hoya to dharmasattAne zaraNe javuM ja paDaze, nahIM to karmasattA damana karavA beThI ja che. surAjyanI bahAra nIkaLyA eTale jaMgala maLe, jyAM koI koInuM dhaNI nathI. temAM kamote maravAnuM ja Ave. tamane karmasattAnI bheMkAratA-bhayaMkaratA-jaMgaliyata dekhAvI joIe. sAme dharmasattA ja AdhAra che, te paNa nizcita dekhAvuM joIe. coranI pallImAM phasAIne ghaNo trAsa bhogavIne Avyo hoya te rAjasattAne kahe ke mane sAcavajo, tema karmasattAe ApaNA para atyAra sudhI vIMjhelo koraDo samajAya to temAMthI bahAra nIkaLavA dharmasattAne vinaMtipUrvaka svIkArIe; mAtra lokottaranyAya ane dharmasattAno saMbaMdha spaSTa samajAvo joIe. +1000t- For Personal & Private Use Only **** Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 327 siddhaM siddhatthANaM, ThANamaNovamasuhaM uvagayANaM / kusamayavisAsaNaM, sAsaNaM jiNANaM bhavajiNANaM ||1|| (mamatata prara0 sno-1) anaMta upakArI, anaMta jJAnI zrI tIrthaMkara paramAtmA mahAmaMgalakArI ane sarvotkRSTa evA A dharmatIrthanI sthApanA kare che. tIrthaMkaro aMtima bhavamAM svabaLathI sAdhanA karI sarva ghAtikarmonA kSayapUrvaka sarvajJa, sarvadarzI, ahaMnuM thAya che. arvanuM pada pAmelA tIrthakaronuM te avasare guNarUpa aizvarya parAkASThAnuM hoya che. prabhu kSAyika bhAvomAM vartatA hoya che. temanA AtmAmAM jJAna, darzana, cAritra, virya Adi guNo kSAyika bhAvanA pragaTa thayA che. AtmAnI AMtara zaktio soLe kaLAe vikasI che; kAraNa ke guNano ghAta karanArAM ghAtikarmo saMpUrNa nAza pAmyAM che, je rahyAM che te aghAtikarmo che. te paNa prAyaH zreSTha vakhANavAlAyaka puNyaprakRtio rahI che. kevalajJAna pachI prabhunA AtmA para je kAMI karmono jaththo che, te samagra vizvane AzIrvAdarUpa bane tevA zreSTha niravadya puNyAnubaMdhI puNyakarmano saMcaya che. tenAthI ja jagaduddhAranuM zreSTha paropakArarUpa kArya thAya che. bhAvatIrthaMkarane guNano avarodha kare tevuM eke karma nathI. tethI guNarUpa aizvarya parAkASThAnuM khIleluM che. vaLI, puNyalakSmIno vipAka paNa parAkASThAno che. tethI A saMsAramAM dehadhArI Izvara. paramezvara tIrthakaro ja che. jainadarzana pUrNa paramezvarano avatAra mAnatuM nathI, paNa AvA dehamAM vartatA utkRSTa guNalakSmI ane utkRSTa dharmaaizvaryavALAne ja dehadhArI paramezvara svIkAre che. temanA AtmA para haju dehane TakAvanAruM aghAtikarma (prArabdha karma) bAkI che. te pUruM thatAM dehanA vilayapUrvaka nirvANa, muktinI prApti thaze, tyArathI tIrthakaro paNa siddha paramezvara kahevAze. pRthvItala para lokane dazya paramezvara bhAvatIrthakaro che. dharmatIrthanuM pratIka samavasaraNayukta caityavRkSa : ahaMtu banelA tIrthakaronI devatAo bhaktithI cotrIsa atizaya ane aSTa prAtihArya dvArA pUjA kare che, je paramAtmAnI zreSTha pUjA che. A devatAo bhaktirUpe je ogaNIza atizayo vidurve che, te saumAM prabhu pratyenI bhaktirUpe jo koI utkRSTa artha hoya to te tIrthaMkaranI dezanAbhUminI racanA che, jyAM tIrthakaro dharmano pratibodha kare che, dharmasattAnI sthApanA kare che, jethI dharma satata vaheto rahe che. jyAM jagatanA sarva mithyAmatonuM tIrthakaro khaMDana kare che ane 1. athavA anyathA bhAvasamavasaraNaM niyuktikRdeva darzayati-kriyAM-jIvAdipadArtho'stItyAdikAM vadituM zIlaM yeSAM te kriyAvAdinaH, etadviparyastA akriyAvAdinaH, tathA ajJAnino-jJAnanihnavavAdinaH tathA 'vainayikA'-vinayena caranti tatprayojanA vA vainayikAH, eSAM caturNAmapi saprabhedAnAmAkSepaM kRtvA yatra vikSepaH kriyate tdbhaavsmvsrnnmiti| (sUtrakRtAMgasUtra prathama zrutaskaMdha, adhyayana - 12, zloka 116 thI 118 TIkA) For Personal & Private Use Only Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi sarva samyag matonuM sthApana kare che, tevA samavasaraNanI racanA e paramAtmA pratyenI devonI utkRSTa bhakti che. arhan evA prabhune dezanA mATe devatAo umaLakAthI samavasaraNanI racanA kare che tyAre, temanI bhaktimAM koI kamInA nathI dekhAtI. Ama to tIrthaMkaro janme tyArathI pAMca rUpo AdithI aneka prakAre indro bhakti kare che, temane prabhunuM nAnAmAM nAnuM sevAnuM kArya paNa huM karuM tevo bhAva che; paraMtu utkRSTa bhakti mATenI prabhunA AtmAmAM je guNasamRddhi joIe te kevalajJAna pachI ja pragaTe che. tethI utkRSTa pUjA vivekI indro tyAre ja kare che. A sarvazreSTha bhaktinuM uttama dRSTAMta samavasaraNayukta caityavRkSa che, jene dharmatIrthanuM pratIka gaNyuM che. koI pUche ke prabhue dharmatIrtha sthApyuM te dharmatIrtha pratye bahumAna-bhakti abhivyakta karavA AlaMbanarUpa pratIka zuM ? to te samavasaraNayukta caityavRkSa che, jema dareka dezanAM pratIka dhvaja hoya che. bhArata dezanuM paNa pratIka triraMgI rASTradhvaja che ja. jene bhAratadeza pratye ahobhAva vyakta karavo hoya to te rASTradhvajane salAma-namana kare che. dezabhakti batAvavA rASTradhvajane salAmI apAya che. tamArA vaDApradhAna ke rASTrapramukha paNa rASTradhvaja pAse jhUkIne UbhA rahe che. tenI adaba-mAna jALave che. bIjA dezomAM paNa bhAratane status (mobho) ApavuM hoya to bhAratano dhvaja mAnabhera mUkavAmAM Ave che. U.N.O.mAM (saMyukta rASTrasaMghamAM) paNa bhAratadezanA pratIka tarIke bhAratano rASTradhvaja yogya jagAe pharakato hoya che. dareka dezamAM indian embassy (bhAratIya elacI khAtAnI kacerI) para bhAratano rASTradhvaja haze. A rIte dareka deza potAnA rASTranAM pratIka rAkhe che, jenA bahumAnathI rASTrIya ke AMtararASTrIya kSetre te te rASTra pratye bahumAnanI abhivyakti karAya che. tema dharmatIrthanuM pratIka samavasaraNayukta caityavRkSa che. tIrthaMkaro paNa tene pradakSiNA karI 'namo titvasa' bolI namaskAra kare che. bhAvatIrthaMkara prabhu svayaM pratIkane pradakSiNA kare. gaNadhara bhagavaMto, kevalI bhagavaMto, mana:paryavajJAnIo, avadhijJAnIo, caudapUrvIo, dazapUrvadhara Adi zrutakevalIo, labdhisaMpanna mahAtmAo, vAdImunio Adi caturvidha 1. pUrvadvArA'vizan sAdhu-sAdhvI vaimAnikastriyaH / pradakSiNIkRtya nemurjinaM tIrthaM ca bhaktitaH / / 134 / / prAkAre prathame tatra dharmArAmamahAdrumAH / pUrvadakSiNadizyAsAJcakrire sarvasAdhavaH / / 135 / / teSAM ca pRSThatastasthurUrdhvA vaimAnikastriyaH / tAsAM ca pRSThatastasthustathaiva vratinIgaNAH / / 136 / / pravizya dakSiNadvArA prAgvidhAnena nairRte / tasthurbhavanezajyotirvyantarANAM striyaH kramAt / / 137 / / pravizya pazcimadvArA, tadvannatvA'vatasthire / maruddizi bhavanezajyotiSkavyantarAH kramAt / / 138 / / (triSaSTizatALApuruSacaritra, parva-2, sarja-6) * tata: pravizya hri roti? phatyAha AyAhiNa puvvamuho, tidisiM paDirUvayA ya devkyaa| jeTThagaNI anno vA, dAhiNapuvve adUrammi / / 1183 / / "AyAhiNa" tti bhagavAn caityadrumasya pradakSiNAM vidhAya pUrvamukhaH siMhAsanamadhyAste / yAsu ca dikSu bhagavato mukhaM na bhavati tAsu tisRSvapi tIrthakarAkAradhArakANi siMhAsana-cAmara-cchatra-dharmacakrAlaMkRtAni pratirUpakANi devakRtAni bhavanti, yathA sarvo'pi loko jAnIte 'bhagavAnasmAkaM purataH kathayati / (bRhatpasUtra mAga-2, niryukti zrlo-8rU, mUtra-TIvA) For Personal & Private Use Only Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 329 zrIsaMgha, sau AvIne pratIkane namaskAra karaze. pratIkane bahumAnathI namaskAra karavAmAM dharmatIrthane ja namaskAra thAya che, jema rASTradhvajanA bahumAnathI rASTranuM bahumAna thAya che tema. sabhA : vRkSa sacitta hoya che ? sAhebajI : nA, te devatAracita che. dharmatIrthanA pratIkano mahimA - utkRSTa phaLa kevalajJAnanI prApti A pratIkano jainazAsanamAM eTalo mahimA che ke tamane kalpanA ja nahIM hoya. joke AvuM suMdara pratIka paNa jagatamAM koInuM nathI; chatAM tene je rIte jinazAsanamAM mahattva apAyuM che te nahi samajanArA tene gauNa karI de che; paraMtu vAstavamAM zAsanamAM to vyavahAra evo che ke jene samyakta uccarAvavuM hoya, nAnuM sarakhuM paNa vrata grahaNa karavuM hoya ke cheka mAvajIva sAmAyikagrahaNarUpa dIkSA, paMcamahAvratagrahaNarUpa vaDI dIkSA, gaNipada, paMnyAsapada, upAdhyAyapada, AcAryapada, gacchAdhipatipada, pravartinIpada Adi tamAma padapradAnanI vidhio ke jemAM adhikAro suprata karavAnA hoya che, tenAM anuSThAna ke kriyA karavI hoya to zAstramAM lakhyuM ke nANa samakSa karavAnI. nANa eTale dharmatIrthanuM pratIka samavasaraNayukta caityavRkSa. nANa zabda eTalA mATe vaparAya che ke AkhA jagatamAM samyajJAna A dharmadezanAbhUmisvarUpa samavasaraNamAMthI phelAyuM che. pAMca jJAnamAM eka apekSAe zrutajJAna ja mukhya che. jeno muLa srota samavasaraNamAMthI vahe che. tyAMthI cIMdhAyelA mArge javAthI sau koI bhavyajIvone AtmAmAM tamAma jJAno pragaTe che. sarva jJAnanuM mukhya AlaMbana che, tethI te nANa kahevAya che. te ja dharmatIrthanuM pratIka che. tenI sAkSIe ja jinazAsananAM sarva kAryo karavAnAM che. uttama kAryomAM tIrthakara ane dharmatIrthanI sAkSIe kAma karavAnuM hoya che. sabhA sAkSImAM to A sthApanAcAryajI cAle ne ? ke nANa joIe ? sAhebajI : dezanAmAM traNa gaDharUpa samavasaraNamAM sthApelA AcArya cAle; kema ke dezanA to prabhunI gerahAjarImAM bIjA prahare gaNadhara bhagavaMta paNa Ape ja che. temAM mAtra dharmatIrthanI ja sAkSI hoya che. jyAre vrata-dIkSA vagere to samavasaraNamAM bhAvatIrthakara ke sthApanAtIrthaMkaranI sAkSIe ja karavAnI vidhi che. ApaNA jIvanamAM pratyeka navA dharmano svIkAra dharmatIrtha(nANInI sAkSIe karavAno che. A pratIka paNa dharmakAryamAM prANarUpa AlaMbana che. tene avalaMbIne ja dharmanA zreSTha saMkalpo karavAnA che. rASTranA mahattvanA kAmamAM jema rASTradhvajane gaurava sAthe mukAya che, badhA tenuM mahattva sAcave che, vyavahAramAM ahobhAva-bhakti vyakta kare che, te na kare to te dezabhakta nathI, ema kahevAya che, dhvajanA apamAnamAM samagra rASTranuM apamAna manAya che; kAraNa ke te rAjasattAnuM pratIka che; tema ahIM tIrthakaroe sthApela dharmasattAnuM pratIka A samavasaraNayukta caityavRkSa che. tIrthaMkarathI AraMbhIne bAre parSadArUpa sakala zrIsaMgha tene bahumAnabhaktipUrvaka jhUkIne namaskAra kare che. For Personal & Private Use Only Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi sabhA : caityavRkSamAM guNa nathI, topaNa bhagavAna page lAge che ? sAhebajI H guNa nathI te vAta khoTI che. azokavRkSane zoka Adi azubhabhAvonuM nAzaka kahyuM che. vanaspatizAstramAM paNa azokavRkSanA ghaNA guNo kahyA che, ane uparanuM caityavRkSa prabhu jenA sAMnidhyamAM kevalajJAna pAmyA che tevuM zubhavRkSa che. vaLI AkRti ja khAlI nathI jovAnI; te pratIka konuM che, tenuM mahattva che. jema rASTradhvaja to kApaDamAMthI bane che, chatAM tamArA vaDApradhAno paNa jhUke che. joke dhvajanI AkRtimAM paNa raMgo ane DijhAina dvArA cokkasa rASTrIya bhAvonI abhivyakti to hoya ja che. jyAre ahIM to zubhanAM nimitta guNakArI vRkSo ja che. vaLI, pratIkarUpe abhivyakti to zreSTha tattvanI ja kare che. A sRSTimAM dharmadezanA pravartAvavAnuM nimitta to A samavasaraNayukta caityavRkSa ja bane che. dravyatIrthanuM AgaLa varNana sAMbhaLyuM emAM jaDa zubha nimittono paNa guNakArI mahimA samajAvyo ja che. jema A ogho jaDa che, chatAM ame paNa tene mAna ApIe. tame hAtha joDI page lAgo cho. . ' sabhA H te jayaNAnuM sAdhana che. sAhebajI : to A to samagra dharma pravartAvavAnuM AlaMbana che. jo upakaraNarUpa dravyatIrtha oghAne vaMdana karIe to samagra dharmatIrtha jenAthI abhivyakta thAya tevA AlaMbanarUpa dravyatIrtha samavasaraNayukta caityavRkSane pratIka tarIke namavAmAM zuM vAMdho ? sabhA H tene pratIka tarIke levAmAM zuM kAraNa ? sAhebajI : jagatamAM dharmazAsana pravartAvavAnI kSamatA tIrthakarone paNa kevalyalakSmInI prAptithI thAya che, ane vItarAga-sarvajJa banavA dvArA temanI sAdhanA paripUrNa thAya che temAM sAkSI A zukanavaMtu vRkSa bane che, te ja prabhunA ahaMnuM thavA yogya bhAvothI vAsita thAya che. vaLI samavasaraNa to devo dharmazAsana pravartAvavAnA avasare zreSTha dezanAbhUmirUpe vidurve che, je temanI bhakti che. utkaTa bhaktinA kAraNe devatAo potAnI pUrI zaktithI te pravacanabhUmine zaNagAre che. temAM prabhune birAjamAna thavAnA sthAna para A azokavRkSa ke caityavRkSa je prabhune kaivalyalakSmI ke ahaMnuM padanI prAptimAM sAkSI banyuM che, tene smRtirUpe zaNagArIne devatAo prabhu ane sakala zrIsaMghanA mastaka para chAye te rIte vikarve che, je dharma pravartananuM samucita AlaMbana ja che. have A bhAI (zrotA) pUche che ke vRkSa kema banAvyuM ? tADapatrI kema na nAMkhI ? paraMtu AnAthI UMcI zobhA ane maMgalakArI zubhanimitta tame goThavI zakatA ho to batAvo. are ! cakravartI ke indronA paNa vaibhava jyAM jhAMkhA paDe tevI A samavasaraNa ane caityavRkSanI zobhA che. sabhA : atyAre to A traNa Tebala ja che, tenuM zuM ? sAhebajI H tamAruM jevuM haiyuM hoya tevuM karo. bhakti karavA hRdayanI vizALatA, udAratA, zreSTha zubhabhAva Adi ghaNuM joIe, te nathI tenI A sAkha che. bAkI dharmatIrthanA pratIkarUpa For Personal & Private Use Only Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 331 samavasaraNanI caityavRkSa sAthe AbehUba pratikRti banAvo to loko joIne moDhAmAM AMgaLAM nAkhI jAya. tamAruM trigaDuM joIne mazkarI lAge tevuM che. zAstramAM jevuM samavasaraNanuM varNana che tevI nakhazikha pratikRti to meM paNa kyAMya joI nathI. mAtra tenI eka nAnI paNa saMpUrNa pratikRti bane to jonAranA ruvAMTAM khaDAM thaI jAya; duniyAmAM AvI suMdara AkRti bIje kyAMya na hoya tevI ramaNIya kalAkRti bane. samavasaraNanI racanAmAM dharmadezanA avasare pragaTatuM tIrthakaronuM utkRSTa aizvarya abhivyakta thAya che. dharmasattA mahAsattA che, tenA aizvaryanI tole A vizvamAM koI nathI, tenI pratyakSa pratIti karAvanAra A samavasaraNa che. sAmAnya saMyogomAM amane tIrthayAtrA karavAnI nA kahI che. sAdhu mATe saMyamayAtrA pradhAna che, chatAM samavasaraNa racAyuM hoya to darzana karavA avazya javAnuM kahyuM. sabhA H stavanamAM to kahyuM che ke "guru sAthe pada cariye" ? sAhebajI : te to tame dharmaprabhAvanAnA kAraNarUpa cha'ri pAbita saMgha laIne jAo to guru paNa tIrthayAtrAmAM avazya Ave. tyAM uddeza zAsanaprabhAvanAno hovAthI AjJA che; paraMtu ema ne ema tIrthayAtrA karavA javAnI sAdhune zAstramAM nA che, jyAre tamArA mATe khAsa AjJA che. amAre saMyamayAtrA mUkI, khAsa tIrthayAtrA karavAno Adeza nathI, chatAM saMyamayAtrAnA pAlanarUpa vihAra karatAM vacce je tIrtho Ave tyAM to avazya vaMdanA-bhakti karavAnI AjJA che. mAtra tenA mATe ja special vihAra karavAnI nA che. sAdhue saMyama karatAM dravyatIrthanuM mahattva ochuM AMkavAnuM. bahu vicArIne zAstra A AjJA karI che; kema ke saMyamayAtrA e bhAvatIrtha che, tenI upAsanAmAM adhika lAbha che; jyAre tIrthabhUmio dravyatIrtha che. chatAM te ja zAstroe sAdhune AjJA karI che ke AjubAjumAM jo 1. jahA "icchAyAreNaM Na kappai titthajattaM gaMtuM suvihiyANaM tA jAva NaM bolei jattaM tAva NaM ahaM tumhe caMdappahaM vNdaavhaami|" aNNaM ca-jattAe gaehiM asaMjame pddivjji| eeNaM kAraNeNaM titthayattA pddisehijji| (mahAnizitha sUtra nava vistAra nA paMthama adhyayana) 2. pravacanatIrthaprabhAvanA, vazamuM sthAnaka jANo re; vidyAnimitta upadeza tape, unnati kare supramANo re. zrIjina) 71. tIrthapratiSThAyAtarA, sAhamivatsala Adi re; dharmakathA vidhizuM kare, TALI sayala pramAda re. zrIjina) 72. namo tIssa' pada ciMtIe, kAusagga logassa cAra re; meruprabhunarapatinI pare, pAme jinapada sAra re. zrIjina) 73. pUrvasthAnaka savi ehamAM, mAve tiNe karI baLiyo re; eka ekamAM vadhatA vidhe, karatAM pAtika TaLiyo re. zrIjina0 74. (jJAnavimalasUrijI kRta vIzasthAnakatapanuM stavana DhALa-5) 3. gataM smvsrnndvaarm| atha "kevaiya" tti dvaarm| kiyato bhUbhAgAdavazyaM samavasaraNe Agantavyam? ityAhajattha apuvvosaraNaM, na diTThapuvvaM va jeNa samaNeNaM / bArasahiM joyaNehiM, so ei aNAgame lhugaa||1195|| yatra nagarAdau 'apUrvaM samavasaraNaM' vivakSitatIrthakarApekSayA abhUtapUrvaM yena vA zramaNena na dRSTapUrvaM sa dvAdazabhyo yojanebhyo For Personal & Private Use Only Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi tIrthaMkara paramAtmAnuM samavasaraNa racAyuM hoya, to bAra yojana (AjanA lagabhaga 155 kilomITara) sudhI khAsa vihAra karIne paNa tenAM darzana karavA javuM. zakti chatAM je sAdhu darzana karavA na jAya to tene prAyazcitta kahyuM che. ahIM e paNa vizeSatA dhyAna rAkhavAnI ke tIrthakara AjubAjumAM vicaratA padhAryA hoya to khAsa ATalo vihAra karI darzana karavA javAnuM vidhAna nathI; paraMtu jo samavasaraNa racAyuM hoya to avazya darzana karavA javAnI AjJA che, kAraNa ke tIrthakaronuM utkRSTa dharmaaizvarya samavasaraNanA sAkSAt darzanathI pratyakSa dekhAya, je zraddhALu sAdhune paNa darzanazuddhinuM (samyagdarzanaguNanI nirmaLatAnuM) vizeSa kAraNa kahyuM che. tethI javA-AvavAno 300thI adhika kilomITarano vihAra karavo paDe to karavAno, paNa sthApanAdharmatIrthanAM darzana to avazya bhAvathI saMyamayAtrAmAM rahela sAdhue paNa karavAnAM. vicAro ! sthApanAdharmatIrthano paNa mahimA keTalo haze ! je sAdhue jIvanamAM dravyatIrthone gauNa karyA che, tenA mATe paNa jo A AjJA hoya, to tamArA mATe paNa sarva uttama tIrthabhUmio karatAM A AlaMbananA darzanano mahimA vadhAre ja samajavAno. tenAM darzana mAtra pAtra jIvane samakitanI prApti karAvanAra che, pUrvaprApta samakitane atizaya nirmaLa, vizuddha karanAra che. utkRSTathI to kSapakazreNi ke kevalajJAna prApta karAvavAnI paNa kSamatA dharAve che. pU. gautamasvAmI mahArAjA sAthe aSTApada mahAtIrthathI pAchA vaLatAM sAthe AvelA dinna Adi pAMcaso tApasIne, khAlI dUrathI samavasaraNa joIne tenA indradhvaja, dharmacakra, chatra Adi zubha cihnonA darzana mAtrathI zubhabhAvanI eTalI vRddhi thaI ke tyAM ne tyAM kSapakazreNi mAMDI kevalajJAna pAmyA. A sthApanAdharmatIrthano paNa eTalo badho mahimA che ke darzana karavA lAyaka utkRSTa AlaMbanamAM tenuM sthAna che. A samavasaraNa cetana nathI, devatAoe bhAvatIrthaMkaranI bhaktimAM nirmANa karela pudgalamaya racanA che. dravyatIrthamAM jema badhI guNapoSaka jaDa vastuono samAveza hato, tema A paNa jaDa AlaMbana che. guNanuM sAdhana bane to teno paNa jainazAsanamAM mahimA, pUjyatA sthApita karela ja che; chatAM tene ame bhAvatIrtha nathI kahetA, paraMtu bhAvatIrthanuM pratIka, AkArarUpe sthApanA che. sthApanA nikSepe dharmatIrtha eTale samavasaraNayukta caityavRkSa Ave. nAmanikSepe dharmatIrtha eTale dharmatIrtha evo maMgalakArI zabda uccAraNa karo ke lipirUpe lakho, te nAmadharmatIrthamAM Ave. sthApanAno mahimA paNa samajavA jevo che ke tIrthaMkarathI laIne samagra zrIsaMgha tene AdarathI jhUke-praNAma kare che. niyamataH 'eti' aagcchti| yadi tvavajJayA nAgacchati tadA catvAro laghavaH praayshcittm||1195 / / (vRddhatvapasUtra mA-2, nivRvitta sno-2226, mUta-TIvA) 1. dinnassa dinnajayajIviyassa daRsNa chttaaii||13|| jayapahuNo NANamaNaMtamuggayaM niyypriynnjuyss| (3pazapa mahAgrantha, sno-242, TI) * paMcasayA jiNanAha, samavasaraNa prAkAra traya, pekhavI kevaLanANa, upanna ujjoya kare; jANe jiNaha pIyuSa. gAjatI ghaNa megha jima, jihavANI nisaNaI, nANI duA paMca sayA. 30. (zrI udayavaMta muni kRta gautamasvAmIno rAsa, DhALa-4) For Personal & Private Use Only Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 333 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi sabhA : tIrthakaro caityavRkSane name ke samavasaraNane ? sAhebajI : samavasaraNamAM praveza karI pradakSiNApUrvaka caityavRkSa sanmukha namaskAra kare. koI pUche ke rASTradhvajane salAmI kare to tenA daMDane salAmI Ave ke na Ave ? salAmI to AkhAne kare che, paNa mahattva kendrasthAnamAM rahelA dhvajanuM che. tema pratIka AkhuM samavasaraNayukta caityavRkSa che, chatAM samavasaraNano vistAra paNa ghaNo moTo che. tethI pradakSiNA tokenrUpe caityavRkSane ja apAya che. sabhA H badhA tIrthakaronAM samavasaraNanAM mApa sarakhAM hoya ? sAhebajI : nA, dareka tIrthakaranA dehanI UMcAI anusAra samavasaraNamAM caityavRkSa AdinAM mApa hoya che. cokkasa mApa pramANe ja devatAo nirmANa kare che. jema atyAre tIrthakarone upasthita karI namaskAra karavA ApaNI pAse AlaMbana sthApanAnikSepAnI jinapratimA che, gautamasvAmI Adi guruone upasthitipUrvaka namaskAra karavA AlaMbana temanI gurumudrAmAM nirmita gurumUrtio ja che, te rIte dharmatIrthane paNa pratyakSa upasthita karI namaskAra karavA hoya to A samavasaraNanI racanA ja AlaMbana che. koI kahe ke mAre dharmatIrthane darzanapUrvaka namaskAra karavAM che, to nANarUpe samavasaraNa racI tenI upasthiti karI namavAnuM che. je rIte tIrthakaro Adi sahu A sthApanA sAme jhUkyA che, tema jhUkavAnuM che; paraMtu tame lokoe A nANanI racanAmAM eTalA badhA pheraphAro karI nAMkhyA che, ke tene joIne mULa samavasaraNanI jhAMkhI paNa na thAya. atyAre to lagabhaga trigaDAmAM caityavRkSa ja hoya nahIM. ghaNI jagyAe to Ama ne Ama khullA caumukhajI mUkI de che. sAcA samavasaraNanI apekSAe bhAMgyuM-tUTyuM hoya; paraMtu pratikRti tene kahevAya ke je mULane oLakhAve, tenI saMkSepamAM jhAMkhI karAve. tame to pratIkanI paNa sAcI oLakhANa na thAya tevuM model mUko cho. kharekhara sAcA miniaturenI jarUra che. . ' sabhA : guru bhagavaMtoe dhyAna doravuM joIe ne ? sAhebajI : atyAre dhyAna doruM chuM, have joIe tame zuM karo cho. sabhA H jANakAra joIe ne ? sAhebajI : zAstro vidyamAna che, temAM nakhazikha varNana che. pagathiyAM keTalAM hoya, kayA mApanAM hoya, daravAjAnI UMcAI keTalI hoya, toraNa kevAM hoya, ema athathI iti sudhI samavasaraNanuM vistArapUrvaka varNana che. are ! tyAMnA vAtAvaraNanI paNa vizeSatAo darzAvI che. 1. saJjAtasarvAtizayaH stUyamAnaH surAsuraiH / pUrvadvAreNa samavasaraNaM prAvizatprabhuH / / 20 / / dvAtriMzaddhanudviAviMzaddhanuruttuMgaM rtncchNdcchvinibhm| tataH pradakSiNIkRtya[cakre] caityavRkSaM jgdguruH||21|| namastIrthAyetyuditvA pAlayanArhatI sthitim| sapAdapIThe nyaSadatpUrvasiMhAsane prabhuH / / 22 / / (triSaSTizalAkApuruSacaritra parva-10) For Personal & Private Use Only Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi ApaNe kalpanAthI kAMI vicAravAnuM nathI. mAtra paramezvaranA aizvaryanI pratIti karAvanAruM A nirmANa ane teno mahimA hRdayamAM bese, to sAcuM samavasaraNa bhale devatAo nirmANa kare, paNa tenuM saMkSepamAM pratikRtirUpe nirmANa to tame paNa karI zako. A pratIkanI jhAMkhI thAya tevuM AlaMbana paNa bhAvavRddhinuM kAraNa bane. dharmatIrthanAM bahumAna, oLakha, khyAla atyAre visarAyAM che. pa. pU. mAnatuMgasUrIzvarajI mahArAjAe bhaktAmarastotramAM prabhunA atizayonuM varNana karI stavanA karatAM kahyuM ke rUkSya yathA tava vibhUtiramUnginendra ! gharNoddezanavitho na tathA parI - "he prabhu ! jyAre Apa dharmadezanA dvArA dharmapravartana karo cho, te avasare jevuM aizvarya (vibhUti) tamAruM hatuM, tevuM dharmaaizvarya A vizvamAM koInuM nathI." kahevAnuM tAtparya e che ke Apa ja sAcA dharmacakravartI cho, dharmanA nAyaka cho. dharmanuM nirdoSa, zreSTha aizvarya ApanI pAse ja che. rAjasattAnuM aizvarya (riddhi-siddhi) to pApa dvArA poSAyeluM che, krUra karma karIne meLavaluM che; jyAre A aizvarya to nirdoSa che, chatAM sarvazreSTha che; cakravartIo ke indronAM aizvarya paNa pANI bhare tevuM uttama che. AvA nirdoSa, kalyANakArI aizvaryane dhAraNa karanAra hovAthI Apa ja pRthvItala para sAcA dehadhArI paramezvara cho. A kAraNe ja arihaMtone sakalezvara ane siddhone niSkalezvara kahyA che. siddhonuM anupama aizvarya tamArI jaDa AMkhothI dekhAya tema nathI; kema ke temanI pAse mAtra AtmAnuM ja indriyAtIta guNaaizvaryA che. bAkI siddhomAM arihaMto karatAM ochI zakti, ochuM aizvarya, ocho pratApa che, tevuM nathI; kAraNa ke AtmAnI zakti to arihaMta ane siddhamAM nirAvRta pragaTe che. baMnenAM ghanaghAtikarma vIryaMtarAya Adi mULathI kSaya pAmyAM che. vaLI, AtmAnA guNonI apekSAe to siddho arihaMtothI paNa caDiyAtA che. kAraNa ke siddho pUrNa paramezvara che, arihaMto apUrNa che, temane haju cAra aghAtikarmo khapAvavAnA bAkI che. sAdhanAnuM aMtima zikhara sara karavAnuM bAkI che, dhyeya saMpUrNa siddha nathI thayuM. siddho to sarva siddhione siddha karIne beThA che, jarA paNa adhUrapa-UNapa nathI. temane meLavavAnuM kAMI bAkI nathI, mAtra maLelI siddhione bhogavavAnI-mANavAnI che; paraMtu siddhonuM A aizvarya indriyAtIta che. saMsArI jIvo indriyothI jJAna karanAra che, jaDane ja jonAra che, tethI temane siddhonuM aizvarya dekhAtuM nathI. siddhomAM puNyanI eka kalA (aMza) paNa nathI, jyAre arihaMtomAM puNyanI utkRSTa kalA che. A sRSTimAM zreSThamAM zreSTha, kalyANakArI puNyAnubaMdhI puNya parAkASThAnuM hoya to te arihaMtonuM che. tIrthakara nAmakarma Adi uttama puNyaprakRtionA vipAkane arihaMto bhogave che. A puNyamAM jagatane dharmamArgano upadeza, dharmanAM zreSTha AlaMbano, sAmagrI, nimitta pradAna karavAnI alaukika tAkAta che. bhAvatIrthakaranA AtmA para rahelA tamAma puNyavipAko lokahitakArI hoya che. te 1. yathA-bhadra! yo rAgadveSamohAdirahito'nantajJAnadarzanavIryAnandAtmaka. samastajagadanugrahapravaNaH sakalaniSkalarUpaH paramAtmA sa eva paramArthato deva iti| (3miti prastAva-2) For Personal & Private Use Only Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA udeza ane vidhi 335 puNyanI kalAone paNa zAstramAM pUjanIya, dhyAna dharavA lAyaka ane sAdhake dhyeya tarIke saMkalpa karIne meLavavA lAyaka kahI che. A puNyanA ja eka vipAkarUpe dharmadezanA avasare samavasaraNanuM nirmANa thAya che. prathama dezanA avasare cAre nikAyanA devonA sAmUhika puruSArthathI A samavasaraNa racAya che. vaLI prathama samavasaraNamAM cosaTha indro paNa bhaktithI bhegA thAya che. tyArabAda prabhu vicaratA-vicaratA navI bhUmimAM jAya to samavasaraNa avazya racAya che, paraMtu te ne te ja bhUmimAM rahe to samavasaraNa racAya paNa, ane na paNa racAya. vaLI, indro paNa dareka dezanAmAM Ave evo niyama nathI. tethI tenI te bhUmimAM indra Adi devatAonI gerahAjarImAM anya devatAo suvarNakamaLa race, jenA para besIne prabhu dezanA Ape; paraMtu koI vAra koI mahaddhika deva Ave to bhaktipUrvaka potAnA ekanA sAmarthyathI ekalA hAthe paNa samavasaraNa race. vikSobhai door keeper, peon, sweeperthI (yoDI2, 5TAvA, ADU-potAvaNAthI) AraMbhIne cheka vimAnanA adhipatio, isAmAnika devo ane indro sudhInI padavIo che. koI devatA saMgItakAra, koI nRtyakAra, koI sevaka devatA, koI anekano mAlika devatA, koI AkhA vimAnano adhipati hoya, vaLI koI maMtrI, senApati AdinA hoddA para hoya, koI 1. Aha-idaM samavasaraNaM kiM yatraiva bhagavAn dharmamAcaSTe tatraiva niyamato bhavatyuta netyAzaGkApanodamukhena prathamadvArAvayavArtha vivRNvannAhajattha apuvvosaraNaM jattha va devo mahiDDio ei| vAudayapupphavaddalapAgAratiyaM ca abhiogaa||544 / / vyAkhyA-yatra kSetre apUrvaM samavasaraNaM bhavati, avRttapUrvamityarthaH, tathA yatra vA bhUtasamavasaraNe kSetre devo maharddhikaH 'eti' Agacchati, tatra kimityAha-vAtaM reNvAdyapanodAya udakavarddalaM bhAvireNusaMtApopazAntaye tathA puSpavalaM kSitivibhUSAyai, varddalazabda udakapuSpayoH pratyekamabhisaMbadhyate, tathA prAkAratritayaM ca sarvametadabhiyogamarhantItyAbhiyogyAH-devAH, kurvantIti vAkyazeSaH, anyatra tvaniyama iti gAthArthaH / / 544 / / Aha-kiM yadyatsamavasaraNaM bhavati tatra tatrAyamitthaM niyoga uta neti, atrocyatesAhAraNaosaraNe evaM jatthiDDimaM tu osri| ekku ciya taM savvaM karei bhayaNA u iyaresiM / 554 / / vyAkhyA-sAdhAraNasamavasaraNe evaM sAdhAraNaM-sAmAnyaM yatra devendrA Agacchanti tatraivaM niyogaH, 'jasthiDDimaM tu osaraItti yatra tu RddhimAn samavasarati kazcidindrasAmAnikAdiH tatraika eva tatprAkArAdi sarvaM karoti, ata eva ca mUlaTIkAkRtA'bhyadhAyi"asogapAyavaM jiNauccattAo bArasaguNaM sakko viuvvaI" ityAdi, 'bhayaNA u itaresiM' ti yadIndrA nAgacchanti tato bhavanavAsyAdayaH kurvanti vA na vA samavasaraNamityevaM bhajanetareSAmiti gAthArthaH / / 554 / / . (Avazyaka niyukti evaM bhASya bhAga-1 zloka-544, 554 mUla-TIkA) * yadA bhagavAn dezanArthamupatiSThate, tadaikenaiva mahaddhikena vaimAnikadevena kadAcit prAkAratrayopagatamazokavRkSAdyaSTamahAprAtihAryopetaM yojanapramANabhUbhAgavyApi samavasaraNaM niSpAdyate, kadAcicca sarvereva bhvnptyaadibhirdevnikaayairiti| tatra yAnavAhanAni sacetanAnyacetanAni ca tRtIyaprAkArAbhyantara eva prvishnti| ye ca bhaktimAtrAkRSTAH karituragAdayastiryagvizeSAste dvitIyazAlAbhyantarAle, ye ca zeSadhArmikA devadAnavamAnavAste yAvaddevastAvat pravizanti iti||892|| (upadezapada mahAgrantha, zloka-892, TIkA) For Personal & Private Use Only Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi indrane paNa mAnanIya sAmAnikadeva hoya, ema aneka pado che. devatAmAM paNa puNyanI jabaradasta taratamatA hoya che. nAnA devatAo moTA devatAonA zarIranAM teja, rUpa Adi joIne hataprabha thaI jatA hoya che, AMkho biDAI jatI hoya che; tenI pAse pote sAva nisteja, niSprabhAva lAge. mAnavalokanI jema tyAM paNa difference (taphAvata) hoya che. jema ahIM rUpALA mANasa pAse sAmAnya ke kadarUpAne Ubho rAkhIe to faceless (zaramiMdo) thaI jAya. bahu buddhizALI sAme tamane UbhA rAkhIe to tame bAghA thaI jAo. vaLI ahIM to bhaNIne vadhAre jANakAra banI zakAya che, mahenata karI sAmAnyamAMthI zrImaMta banI zakAya che, kadarUpo paNa thoDo rUpALo banI zake; jyAre devalokamAM to je maLyuM hoya te ja jiMdagI sudhI kAyama rahevAnuM. AthI mahardika devonuM aizvarya tyAM eTaluM hoya che ke nAnA devatAo to temane joIne ja hataprabha thayelA rastAmAMthI ja AghA-pAchA thaI jAya. AvA mahardika devo dharmAtmA hoya to ullAsa-bhaktithI prabhune vaMdana karavA Ave. te vakhate bhAvanA thAya ke prabhunI uttama sevA-arcanA karuM, to te jAte ekalA prabhubhaktimAM samavasaraNa paNa race. Ama kyAreka cAre nikAyanA devatAo maLIne to kyAreka ekalA mahardika deva paNa samavasaraNa race, baMne vikalpo darzAvyA che; chatAM tIrthaMkaronuM puNya na bhaLe to A devatAonuM paNa eTaluM sAmarthya nathI ke AvuM anupama samavasaraNa ekalA banAvI zake. devatAonI zakti paNa ekalI kAme lAge to jhAMkhI paDe, are ! devalokamAM paNa tenI replica (tAdaza pratikRti) na hoya tevuM nirmANa ka2vAnuM che. tame dharmatIrthanA pratIkane mAmUlI banAvyuM che, paraMtu sAcuM samavasaraNa pratikRtirUpe paNa juo to aMdAja Ave ke mULa pratIkamAM kevI zobhA, kaLA, vizeSatA che. 1. tae NaM se sakke deviMde devarAyA tassa devassa taM divvaM devaddhiM divvaM devajutiM divvaM devANubhAgaM divvaM teyalessaM asahamANe mamaM aTTha ukkhittapasiNavAgaraNAI pucchai saMbhaMtiyaM jAva paDigae / (sUtraM 574) (mAvatIsUtra zata-6, uddeza-dha, sUtra-574) * taM vidyunmAlinaM dRSTvA puraH paTahavAdakam / avadheH suhRdaM jJAtvA'bhibhASitumupAsarat / / 367 / / tasya cAMgaprabhAlokamulUka iva bhAsvataH / soDhuM dUrAdapyazaktaH palAyanamanATayat / / 368 / / sAyAhnArka iva tejaH svaM saMhRtyAcyutAmaraH / vidyunmAlinamityUce pazya jAnAsi mAM na kim ? / / 369 / / devaH pATahiko'pyevamuvAca nanu ko'smyhm| yanmahaddhana jAnAmi revAnindrAddiAnavirU70|| (triSaSTizAjApuruSacaritra, parva-20, sarna-20) 2. bhuvanagururUpasya trailokyagatarUpasundarataratvAt tridazakRtapratirUpakANAM kiM tatsAmyamasAmyaM vetyAzaGkA-nirAsArthamAhaje te devehiM kayA tidisiM paDirUvagA jiNavarassa / tesiMpi tappabhAvA tayANurUvaM havai ruvaM / / 557 / / vyAkhyA-yAni tAni devaiH kRtAni tisRSu dikSu pratirUpakANi jinavarasya, teSAmapi 'tatprabhAvAt' tIrthakaraprabhAvAt 'tadanurUpaM' tIrthakararUpAnurUpaM bhavati rUpamiti gAthArthaH / / 557 / / (AvazyanivRtti vaM mAdhya bhAga-+, zno-557 mUla-TIjA) For Personal & Private Use Only Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 337 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi sabhA : tIrthakaranuM puNya AmAM zuM kAma kare che ? sAhebajI : bhoktA vyaktinuM puNya hoya to nAno mANasa paNa moTuM kAma karI zake. sabhA : samavasaraNa na racAya tyAre zuM ? sAhebajI : kevalajJAna pachI bhAvatIrthaMkaranI sevAmAM ochAmAM ochA eka karoDa devatAo hAjara hoya ja che. teo suvarNakamaLa Adi suMdara banAve, chatra-cAmara prabhune tyAre paNa vIMjhAtA hoya. te suvarNakamaLa para besIne prabhu dezanA Ape, paNa tyAre samavasaraNa jeTaluM bAhya aizvarya na hoya. sabhA : caturmukha hoya ? sAhebajI : nA, caturmukha na hoya; paraMtu prabhunA vANInA pAMtrIsa guNo tyAre paNa hoya. sabhA : samavasaraNa na hoya to gaNadharo Adi kyAM bese ? sAhebajI : prabhunI pAse yogya bhUmi para bese. dharmazAsana sthApyA pachI tIrthakaro jyAM paNa jAya tyAM tyAM gaNadharo covIse kalAka temanA paDachAyAnI jema temanI sAthe rahe. emAM paNa niyama evo che ke bane tyAM sudhI mukhya, jyeSTha gaNadhara ja sAthe hoya. vIraprabhu jyAM jyAM jAya tyAM gautama mahArAjA sAthe hoya. AkhA zAsanamAM moTA che, chatAM prabhu pAse bALakanI jema vinayathI bese. moTe bhAge jyeSTha gaNadhara ja paDachAyAnI jema sAthe rahe, chatAM koI kAraNasara prabhunI AjJAthI dUra jAya tyAre bIjA gaNadhara sevAmAM satata rahe; paraMtu prabhu koI divasa ekalA na hoya. tIrthakara sAthe sarakhAmaNI karatAM AcArya mATe paNa zAstramAM kahyuM ke AcArya kadI ekalA na hovA joIe; kAraNa ke temAM temano mobho, bahumAna, gaurava na jaLavAya. teo jyAM jAya tyAM ziSyo satata sevAmAM hAjara joIe. sabhA : dareka vakhate samavasaraNa na racAya temAM kAraNa zuM ? sAhebajI : sAmAnya devatAo na banAvI zake ane indra ke mahaddhika devo satata hAjara ja hoya, evuM nathI. pahelA samavasaraNanI racanA avasare bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI ane vaimAnika e cAre prakAranA devatAo vipula saMkhyAmAM Ave. te saunAM sAmarthya, Rddhi krama pramANe caDiyAtAM hoya 1. tathA - zrItIrthakRtAM samavasaraNAbhAve vyAkhyAnAvasare caturmukhatvaM syAnna veti prazno'trottaraM-tIrthakRtAM "dAnazIlatapobhAve"ti zlokavRttyanusAreNa samavasaraNe dezanAvasare caturmukhatvaM sambhAvyata iti||59|| (vijayasenasUrijI prasAdita, paM. zubhavijaya gaNi saMkalita - senaprazna, dvitIya ullAsa, prazna-59) 2. bhagavatazca pAdamUlamekena gaNadhareNAvirahitameva bhavati, sa ca jyeSTho vA'nyo veti, prAyo jyeSTha iti, (Avathavanirvavira parva mANa mArA-2, sno pada TIvA) * bhagavatazca pAdamUlaM jaghanyata ekena gaNinA-gaNadhareNA'virahitaM bhavati, sa ca jyeSTho'nyo vA bhavet, prAyo jyeSTha eva / (vRdatpasUtra -2283, TIvA) For Personal & Private Use Only Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi che. samavasaraNanirmANamAM te cArenAM potapotAnAM alaga kartavya hoya che. devone bhagavAnanI evI bhakti karavI che ke je tIrthaMkara sivAya kadI kyAreya koInI thaI na hoya ane thavAnI zakyatA paNa na hoya; tevI utkaTa bhakti karavAno umaMga che. sau potapotAnAM kartavya anusAra zreSTha nirmANa kare che. joke prabhu to mahAvratamaya sAdhujIvanamAM che, saMpUrNa nirlepa che, jIvanamAM bhoganI koI apekSA ja nathI. pAMce indriyanA bhogo dIkSA avasare ja choDyAM che, sarva saMgano tyAga karyo che; topaNa A samavasaraNa, aSTaprAtihArya Adi badhuM aizvarya indro ane devatAo sAme cAlIne kare che. akiMcana evA prabhu paNa dharmaprabhAvanA nimitte tene svIkAre che. svanimittaka samavasaraNa upabhogamAM vItarAga tIrthakaro saMpUrNa nirdoSa : samavasaraNa devatAo tIrthaMkara pratyenI bhaktithI tIrthaMkara mATe ja nirmANa kare che. sAdhuno sAmAnya AcAra ja e che ke hiMsA Adi pApathI bacavA potAnA mATe banAvela vastuno sAdhu bhoga-upabhoga kare nahIM; ane kare to AdhAkarmI doSa lAge, tevuM kahyuM che. ahIM samavasaraNa 1. nanu cAdhAkarmaNo devAdikRtasya samavasaraNAderupabhogAtkathamasau satsaMyamavAnityAzaGkyAha-na vidyate AzayaH-pUjAbhiprAyo yasyAsAvanAzayaH, yadivA dravyato vidyamAne'pi samavasaraNAdike bhAvato'nAsvAdako'sau, tadgatagArthyAbhAvAt, satyapyupabhoge 'yataH' prayataH satsaMyamavAnevAsAvekAntena saMyamaparAyaNatvAt, (zIlAMkAcArya kRta sUtrakRtAMgasUtra zrutaskaMdha-1, adhyayana-15, zloka-11 TIkA) * sAmprataM devakRtasamavasaraNapadmAvalIdevacchandakasiMhAsanAdhupabhogaM kurvanapyAdhAkarmakRtavasatiniSevakasAdhuvatkathaM tadanumatikRtena karmaNA'sau na lipyata ityetadgozAlakamatamAzaGkyAha-asau bhagavAn samavasaraNAdyupabhogaM kurvanapyahiMsakaH, sa upabhogaM karoti, etaduktaM bhavati - na hi tatra bhagavato manAgapyAzaMsA pratibandho vA vidyate, samatRNamaNimuktAloSTakAJcanatayA tadupabhogaM prati pravRtteH, devAnAmapi pravacanodvibhAvayiSUNAM kathaM nu nAma bhavyAnAM dharmAbhimukhaM pravRttiryathA syAdityevamarthamAtmalAbhArthaM ca pravartanAdato'sau bhagavAnahiMsakaH, (zIlAMkAcArya kRta sUtrakRtAMgasUtra zrutaskaMdha-2, adhyayana-6, zloka-25 TIkA) * Aha yadi tIrthakarArthaM saMvarttakamedha-puSpANi kRtAni tarhi tasya bhagavatastAni pratisevamAnasya kathaM na doSo bhavati? iti ucyatetitthayarAnAma-goyassa khayaTThA avi ya dANi saabhvvaa| dhammaM kahei satthA, pUrva vA sevaI taM tu||1780|| tIrthakaranAma-gotrasya karmaNaH kSayArthaM "zAstA" bhagavAn dharmaM kathayati, "pUjAM ca" mahimAM tAmanantaroktAM sNvrttkvaatprbhRtikaamaasevte| bhagavatA hi tIrthakaranAmagotraM karmAvazyavedanIyam, vipaakodyaavlikaayaamvtiirnntvaat| tasya ca vedane'yamevopAyaHyadaglAnyA dharmadezanAkaraNaM sadeva-manujA-'suralokaviracitAyAzca pUjAyA upjiivnm| taM ca kahaM veijjai, agilAe dhmmdesnnaaiihiN| (Ava.ni.gA.183-743) tathA-udae jassa surA-'sura-naravainivahehiM pUio loe| taM titthayaraM nAma, tassa vivAgo u kevlinno|| (bRhatkarmavi.gA.149) iti vcnpraamaannyaat| "api ca" itybhyuccye| "dANi" tti nipAto vaakyaalngkaare| "sAbhavva" tti svo bhAvaH svabhAvaH, yathA-"Apo dravAzcalo vAyuH" ityAdi, tasya bhAvaH svAbhAvyaM tsmaat| tasya hi bhagavataH svabhAvo'yaM yat tathAdharmakathAvidhAnaM puujaayaashcaasevnm||1780|| (bRhatkalpasUtra0 niyukti zloka-1780, mUla-TIkA) For Personal & Private Use Only Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA udeza ane vidhi 339 banAvavuM te nAnuM-sUnuM kAma nathI. duniyAmAM AnA jevI koI adbhuta racanA nathI. nAnA devatAo to karoDo bhegA thAya topaNa na banAvI zake, tevuM mahAna nirmANa che. indra Adi devatAo paNa A nirmANa tIrthakaronA nimittathI-uddezathI ja kare che; chatAM prabhu temAM jaIne bese che, vAsa paNa kare che, to prabhune sAdhu tarIke te nimittanuM pApa lAge ke na lAge ? jainazAstramAM Ano spaSTa khulAso e che ke indro samavasaraNa banAve ke na banAve, tenI sAthe prabhune koI levA-devA nathI. je divase indra ke mahaddhika devatAe samavasaraNa banAvyuM, te divase prabhu je rIte dezanA Ape che, te ja rIte samavasaraNa na hoya tyAre paNa suvarNakamaLa para besIne tevA ja samAna bhAvathI prabhu dezanA Apaze, temAM saheja paNa pheraphAra nahIM thAya, bhagavAnano mUDa jato nahIM rahe. utkRSTa bhakti kare to paNa koI asara nahIM, ane jarAya bhakti na thAya to paNa koI asara nahIM. manamAM koI apekSA ja nathI. saMpUrNa vitarAga, nirlepa che. bhogavatAM pahelAM paNa nirlepa, bhogavatI vakhate paNa nirlepa ane bhogavyA pachI paNa nirlepa che. AgaLa-pAchaLa-vacce kyAMya paNa AsaktinuM nAma-nizAna ja nathI. vaLI, devo racanA kare che temAM tIrthaprabhAvanA, dharmaprabhAvanAno Azaya che, eTale Azaya zuddha che. banAvatI vakhate paNa bhakti AdinA zubhaprariNAmo che. samavasaraNa nirmANa vakhate devo AraMbha-samAraMbhanI pravRtti kare che te ekalA zubhabhAvaprerita kare che. indro Adi devatAo to AraMbha-samAraMbhamAM beThelA ja che, teo viratidhara nathI. jemane derAsaramAM pUjA karavAmAM hiMsA dekhAtI hoya temane e khabara nathI ke jo hiMsA vicAro to AkhA samavasaraNano ja uccheda karavo paDaze. are ! kadAca bhagavAna sAdagIthI dezanA Ape, jayaNAthI vihAra kare, topaNa upadeza, bihAra AdimAM hiMsA to thaze ja. AvA ahiMsAvAdIo AkhA dharmano uccheda karI deze. sabhA : vihAra karatAM samavasaraNanA nirmANamAM vadhAre AraMbha-samAraMbha thAya ne ? sAhebajI : pApa hoya to nAnuM paNa na karAya ane moTuM paNa na karAya. aviratimAM rahelAne AvA dharmakAryanA AraMbha-samAraMbhamAM pApa che ke nahIM te pahelAM nakkI karo. nAnI paNa hiMsA kharAba che ane moTI paNa hiMsA kharAba che. je kharAba hoya tene zakti anusAra choDavuM ja joIe. siddhAMtathI vAta karo. vyavahAramAM paNa ema kahezo ke nAnI corI karAya, paNa moTI corI na karAya to loko badamAza kaheze. sabhA : vihAra vagara to cAle nahIM ne ? sAhebajI : vihAra na kare to prabhune koI bAdha nathI. are ! upadeza na Ape topaNa bhagavAna saMsAramAM DUbavAnA nathI. jema prabhu jagatanA kalyANa mATe upadeza Ape che, tema vihAra paNa jagatanA kalyANa mATe ja kare che. tamArA siddhAMtamAM kAMI spaSTatA ja nathI. "hiMsA hoya to pApa ja' tevo siddhAMta hoya to upadeza vagere kalyANakArI pravRttino paNa tyAga ja karavo paDe; ane jo nirlepabhAve, jayaNAthI pravRtti karanArane kalyANakArI pravRttimAM hiMsAno For Personal & Private Use Only Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi doSa nathI, ema kaho to te te bhUmikAmAM che te AraMbhayukta pravRtti paNa dharmakartavya bane. indro bhagavAna mATe je samavasaraNanI racanA kare che te AraMbha-samAraMbhanI pravRtti che. vaLI, prabhunA nimittanI che. prabhu jANe che, topaNa bhakta evA devone nirmANamAM nA nathI pADatA. UlaTuM potAnA nimitte racAyelA samavasaraNamAM pravezIne dharmadezanA Ape che, dezanA bAda devajIMdAmAM vAsa paNa kare che; kAraNa ke vItarAga evA tIrthakarone temAM doSa nathI. devatAo zuddha AzayathI kare che. dharmaprabhAvanAno uddeza che, je devatAo mATe yogya ja che. prabhu nirlepabhAve bese che. jene jarApaNa Asakti-apekSA-rAga nathI, tene kadI koI paNa vastuthI pApano baMdha thAya nahIM. joke A vAta vItarAga mATe samajavI. temanI bhUmikA ane amArI bhUmikA eka nathI. amArA niyamo emane lAgu na paDe. emanA AcAra ame na anusarI zakIe. kakSA pramANe AcAra Ave. saMkSepamAM vAta eTalI che ke samavasaraNanirmANamAM athathI iti sudhI AraMbhasamAraMbha prabhu mATe ja thayo che, chatAM tIrthakaro samavasaraNano upabhoga kare che. A dAkhalo laIne koI sAdhu kahe ke amArA mATe baneluM ame vAparIe to zuM vAMdho ? to te yogya nathI. apavAda sivAya sAdhuthI potAnA nimitte hiMsA Adi pApathI banela vastuno bhoga-upabhoga na karAya. sabhA : zAsanaprabhAvanA mATe kare to ? sAhebajI H te paNa sAdhanA bhoga-upabhogamAM Ave tevI vastu hoya to na cAle. atyAre koI dharmAcArya vicaratA Ave ane saMghane ullAsa thAya to sAme cAlIne sAmaiyApUrvaka satkAra kare, ThAThathI svAgatano varaghoDo kare, vAjiMtronA nAdapUrvaka aneka zobhAmaya racanAo, dazyo kare; paraMtu temAM AcArya kAMI bhogave che ? ame to pagapALA cAlIe chIe. ahIM tIrthakara svayaM bhogave che eTale carcA che. AcArya potAnA nimittanuM kareluM bhogave to te utsargathI na cAle, apavAdathI kAraNe saMbhave. ahIM to prabhu mATe banAvyuM che ane prabhu pote vAsa kare che. sAmaiyAmAM game teTalA mANaso laI Ave, gahuMlIo kare, benDavAjAM, vAhano vApare; paraMtu temAM dharmAcArye zuM bhogavavAnuM ? UlaTuM sIdhA upAzraye AvI jaIe to vadhAre zAMti rahe, kaSTa-zrama ochAM paDe. sabhA : mAna-sanmAna bhogave che ne ? sAhebajI : te to mAna-pAnano bhUkhyo hoya to bhogave. dharma pAmelA mAnanA bhUkhyA na hoya. jene mAnanI mAnasika bhUkha ja nathI, te bhUkha vinA mAnapAnamAM zuM bhogave ? "jene mArI prazaMsA karo' tevI lAlasA hoya tene prazaMsA karo to AnaMda thAya, paraMtu mAre tamAro abhiprAya joIto ja na hoya, tenI apekSA ja na hoya to tame mArAM vakhANa karo ke na karo mane zuM levA-devA ? sabhA : bhagavAna paNa nathI bhogavatA ne ? sAhebajI : prabhu to devatAo nirmita suvarNakamaLo para paga mUke che, ratnanA siMhAsana para For Personal & Private Use Only Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi 341 birAje che. vaLI mastaka para chatra dharAya che, taDako paNa na Ave tevI chatra dvArA zAtA che, be bAju cAmara vIMjhAya che. A badhuM prabhu svIkAre che. pravRttithI bhogave ja che. jyAre sAmaiyAmAM sAdhune bhoga nathI. huM tamane demarcation (be vacce bhedarekhA) darzAvuM chuM. zAstra kahe che ke tIrthakaro mATe banAveluM tIrthakaro bhogave, chatAM nirlepa hovAthI doSa nathI; paraMtu sAdhuthI temanA nimitte banAveluM bhogavAya nahIM. sabhA : sAdhu suMdara majAnA upAzraya, suMdara majAnI pATo bhogave che ne ? sAhebajI : upAzraya sAdhu mATe banAvavAnA kahyA nathI. zrAvakone sAmUhika ArAdhanA mATe sthAna joIe, tethI zrAvaka upAzrayanuM nirmANa kare. sAdhune special upAzrayanI jarUra nathI; paraMtu sAdhu addhara na rahe eTale upAzraya hoya to zrAvakonI anumatithI kAmacalAu Utare che, ane jatI vakhate zrAvakone bhaLAvIne jAya che. sAdhu satata hoya ke na hoya, pratidina ArAdhanA karavA zrIsaMghamAM ArAdhanAnuM sthAna avazya joIe. te rItanI ApaNI vyavasthA che. tamAre upAzrayamAM paNa tamAro dharma karavo nathI ane sAdhune hoLInA nALiyera banAvavA che. pATapATalA paNa zrAvako potAnA rojiMdA jIvanamAM vAparatA hoya te ja yAcanApUrvaka upayogamAM levAnI vAta che. atyAre ghaNAM kartavyo tame cUkyA cho, ane amArAmAM paNa utkaTa sattva nathI rahyuM, paNa tethI zAstra kahelI zuddha AcArasaMhitA khoTI ke khAmIvALI nathI. samavasaraNa nirmANavidhiH samavasaraNa bhaktithI devatAo tIrthakaro mATe nirmANa kare che, temAM sauprathama teo pavitra jagA pasaMda kare che. je grAma-nagaramAM prabhu vihAra karIne padhAre, je bhUmi para pAvana pagalAM paDe, prabhu sthiratA mATe vAsa karavAnA hoya, tevA grAma-nagaramAM dezanAyogya samavasaraNanI bhUmi devatAo zodhe, jemAM mukhyatve izAna khUNo pasaMda kare. nagara hoya to nagarano izAna khUNo, gAma hoya to gAmano izAna khUNo ane upavana hoya to upavanano izAna khUNo zodhe. vAstuzAstra kahe che ke pavitra dharmakArya, zubhakArya mATe zukanavaMta, hitakArI izAnakhUNAnuM kSetra gaNAya. indro devalokamAM paNa izAna khUNAmAM jaIne satkArya, dharmakArya kare che. dIkSA mATe dIkSArthIne izAna khUNAmAM UbhA rakhAya che. vezaparivartana ke loca AdinI kriyAo paNa izAna khUNAmAM moM rAkhIne karAya che. tamArA gharanA paNa izAna khUNAmAM dharmakArya, pavitrakArya ja karavuM 1. tasyA: pUrvottaravizi, kSetre yoganamAtrA pramo: samavasara, pUrvavat vize sure: 846. (triSaSTizApuruSaritra parva-2, sarU) 2. tava sohama gaNadhara kahe, khUNa IzAna niveza, te anumati mAgI graho, zrI jinavarano veza. 6. tava azoka taru taLe, jaI AbharaNa UtAra, veSagraha mana harSazuM prabhavo jaMbukamAra. 7. | (jJAnavimalasUri kRta sudharmAsvAmInI jaMbUsvAmIne hitazikSAnI sajhAya) For Personal & Private Use Only Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi joIe, paraMtu tame to AjanA bAMdhakAmomAM tyAM saMDAsa paNa baMdhAvo cho. ghaNA Adhunika makAnomAM izAna khUNAmAM ja ToIleTa-saMDAsa hoya che, je ghaNuM ahitakArI che. samavasaraNa 1. evaM tAvat sAmAnyena samavasaraNakaraNavidhiruktaH, sAmprataM vizeSeNa pratipAdayannAhamaNikaNagarayaNacittaM bhUmIbhAgaM samaMtao surbhiN| AjoaNaMtareNaM kareMti devA vicittaM tu / / 545 / / vyAkhyA-maNayaH-candrakAntAdayaH kanakaM-devakAJcanaM ratnAni-indranIlAdIni, athavA sthalasamudbhavA maNayaH jalasamudbhavAni ratnAni, taizcitraM, bhUbhAgaM 'samantataH' sarvAsu dikSu 'surabhiM' sugandhigandhayuktaM, kim?-kurvanti devA vicitraM tu, kiMparimANamityAha'AyojanAntarato' yojanaparimANamityarthaH, punarvicitragrahaNaM vaicitryanAnAtvakhyApanArtham, athavA kurvanti devA vicitraM tu, kiMbhUtam?-maNikanakaratnavicitramiti gAthArthaH / / 545 / / veMTaTThAiM surabhiM jalathalayaM divvkusumnniihaariN| pairaMti samanteNaM dasaddhavaNNaM kusumavAsa / / 546 / / vyAkhyA-vRntasthAyi surabhi jalasthalajaM divyakusumanirhAri prakiranti samantataH dazArddhavarNaM kusumavarSa, bhAvArthaH sugamo, navaraM nirhAri-prabalo gandhaprasara iti gAthArthaH / / 546 / / maNikaNagarayaNacitte cauddisiM toraNe viuvvNti| sacchattasAlabhaMjiyamayaraddhayaciMdhasaMThANe / / 547 / / vyAkhyA-maNikanakaratnacitrANi 'cauddisitti catasRSvapi dikSu toraNAni vikurvanti, kiMviziSTAnyata Aha-chatraM-pratItaM sAlabhaJjikAH-stambhaputtalikAH 'makaratti makaramukhopalakSaNaM dhvajAH pratItAH cihnAni-svastikAdIni saMsthAnaM-tadracanAvizeSa eva, sacchobhanAni chatrasAlabhaJjikAmakaradhvajacihnasaMsthAnAni yeSu tAni tathocyante, etAni vyantaradevAH kurvantIti gAthArthaH / / 547 / / tinni ya pAgAravare rayaNavicitte tahiM surgnniNdaa| maNikaMcaNakavisIsagavibhUsie te viuvveti / / 548 / / vyAkhyA-trIMzca prAkAravarAn ratnavicitrAn tatra suragaNendrA maNikAJcanakapizIrSakavibhUSitAMste vikurvantIti, bhAvArthaH spaSTaH, uttaragAthAyAM vA vyaakhyaasyti||548 / / sA ceyamabbhaMtara majjha bahiM vimANajoibhavaNAhivakayA u| pAgArA tiNNi bhave rayaNe kaNage ya rayae y||549|| vyAkhyA-abhyantare madhye ca bahirvimAnajyotirbhavanAdhipakRtAstu AnupUrvyA prAkArAstrayo bhavanti, 'rayaNe kaNage ya rayae yatti ratneSu bhavo rAtnaH ratnamaya ityarthaH, taM vimAnAdhipatayaH kurvanti, kanake bhavaH kAnakaH taM jyotirvAsinaH kurvanti, rAjato-rUpyamayazca taM bhavanapatayaH kurvanti iti gAthArthaH / / 549 / / maNirayaNahemayAviya kavisIsA savvarayaNiyA daaraa| savvarayaNAmaya cciya paDAgadhayatoraNavicittA / / 550 / / vyAkhyA-maNiratnahemamayAnyapi ca kapizIrSakANi, tatra paJcavarNamaNimayAni prathamaprAkAre vaimAnikAH, nAnAratnamayAni dvitIye jyotiSkAH, hemamayAni tRtIye bhavanapataya iti, tathA sarvaratnamayAni dvArANi ta eva kurvanti, tathA sarvaratnamayAnyeva mUladalataH patAkAdhvajapradhAnAni toraNAni vicitrANi kanakacandrasvastikAdibhiH, ata eva prAguktaM maNikanakaratnavicitratvameteSAmaviruddhamiti gAthArthaH / / 550 / / tatto ya samaMteNaM kaalaagrukuNdurukkmiisennN| gaMdheNa maNahareNaM dhUvaghaDIo viuvveti||551|| vyAkhyA-tatazca samantataH kRSNAgarukundurukkamizreNa gandhena manohAriNA yuktAH, kim?-dhUpaghaTikA vikurvanti tridazA eveti gAthArthaH / / 551 / / ukkuTThisIhaNAyaM kalayalasaddeNa savvao savvaM / titthagarapAyamUle kareMti devA NivayamANA / / 552 / / For Personal & Private Use Only Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 343 ati uttama, pavitra kArya che, tethI izAna khUNAmAM race che. eka yojana jeTalI vizALa bhUmimAM sau prathama vAyukumAra devatAo saMvartaka nAmanA vAyuthI AkhI jamInano kacaro dUra karI te bhUmi vyavasthita, svaccha, samatala karI Ape. tyArabAda meghakumAra devatAo jalavRSTi karI bhUmine sthira kare; eTale ke raja vagere na UDe tevI bhUmi kare. pachI agnikumAra devatAo cAre bAju dhUpa pragaTAvI te sthaLane sugaMdhathI vAsita kare. bIjA devatAo paNa puSpavRSTi Adi kramika kAryo kare. A badhuM karavAmAM AraMbha-samAraMbha thavAno ja. jamIna samatala kare to pRthvIkAya, vanaspatikAya AdinI virAdhanA thavAnI ja. vyAkhyA-tatrotkRSTisiMhanAdaM tIrthakarapAdamUle kurvanti devA nipatamAnAH, utkRSTiH-harSavizeSaprerito dhvanivizeSaH, kiMviziSTam?kalakalazabdena 'sarvataH' sarvAsu dikSu yuktaM 'sarvam' azeSamiti gAthArthaH / / 552 / / ceidumapeDhachaMdaya AsaNachattaM ca cAmarAo y| jaM ca'NNaM karaNijjaM kareMti taM vANamaMtariyA / / 553 / / vyAkhyA-caityadrumam-azokavRkSaM bhagavataH pramANAt dvAdazaguNaM tathA pIThaM tadadho ratnamayaM tasyopari devacchandakaM tanmadhye siMhAsanaM tadupari chatrAticchatraM ca, caH samuccaye, cAmare ca yakSahastagate, cazabdAt padmasaMsthitaM dharmacakraM ca, yaccAnyadvAtodakAdi 'karaNIyaM' karttavyaM kurvanti tad vyantarA devA iti gAthArthaH / / 553 / / (Avazyaka niyukti evaM bhASya bhAga-1 zloka 545 thI 553 mUla-TIkA ) * trizalAnaMdana vaMdIye re, lahIye AnaMda kaMda, manohara lUMbakhaDuM, jaMbakhaDA jUbI rahyA re, zrI vIra taNe darabAra; mano0 samosaraNa virAjatA re, sevita suranaravaMda. mano0 1 jojana vAyu vRSTi kare re, phUla bhare jAnu mAna; mano0 maNi rayaNe bhUtala race re, vyaMtaranA rAjAna. mano0 2 kanaka kozIsAM rUpA gaDhe re, race bhuvanapati Isa; mano0 ratana kanaka gaDha jyotiSI re, maNi rayaNe sura Isa. mano0 3 bhIti pRthula tetrIsa dhanu re, eka kara aMgula ATha; mano, vRtte teraseM dhanu AMtaruM re, uMcI paNaseM dhana ThATha. mano0 4 pAvaDI ArA sahasa daza re, paMca paMca parimANa; mano0 eka kara pIThuM uca paNe re, pratara pacAsa dhana mAna. mano0 5 cau bArA traNa toraNA re, nIla ratanamaya raMga; mano0 majhuM maNimaya pIThikA re, bhUIthI aDhI gAu taMga. mano0 6 dIrgha pRthula bA~ dhanu re, jina tanu mAne uMca; mano0 caitya sahita azoka taru re, jinathI bAra guNa uMca. mano) 7 cau dise cau siMhAsane re, ATha cAmara chatra bAra; manoi dharmacakra sphaTika ratnanuM re, sahasa jojana dhvaja cAra. mano0 8 devachaMdo IzAna kUNe re, prabhune visAmA ThAma; mano, cihuM mukhe dIye dezanA re, bhAmaMDala abhirAma. mano0 9 muni vaimAnika sAdhavI re, rahe agni kUNa mojhAra; mano) jyotiSI bhuvanapati vyaMtarA re, naiRta kUNe tasa nAra. mano) 10 vAyu kUNe devatA re, suNe jinavaranI vANa; mano0 vaimAnika zrAvaka zrAvikA re, IzAna kUNe sujANa. mano0 11 cihuM devI ne sAdhavI re, ubhI sUNe upadeza; mano, tiryaMca sahu bIje gaDha re, trIje vAhana vizeSa. mano0 12 vRttAkAre cihuM vAvaDI re, cariMsI ATha vAva; mano0 prathama panaraseM dhana AMtaruM re, bIje sahasa dhanu bhAva. mano0 13 rayaNa bhIta gaDha AMtaruM re, vRtte dhanu zata chavvIza; mano) cariMse traNaseM dhanu re, Ima zAkha dIye jagadIza mano0 14 tuMbaru pramukha tihAM polIyA re; dhUpa ghaTI ThAmaThAma. mano) dvAre maMgala putalI re, duMdubhI vAje tAma. mano) 15 divyadhvanI samaje sahu re, mIThI yojana vistAra; mano0 suNatAM samatA sahu jIvane re, nahIya virodha lagAra. mano0 16 cautIsa atizaya virAjatA re, doSa rahita bhagavaMta; mano0 zrI jazavijaya guru ziSyane re, jinapadasevA khaMta mano0 17 ' (yazovijayajI kRta samavasaraNa varNanAtmaka mahAvIra jina stavana) For Personal & Private Use Only Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi sabhA H bhagavAna vicare to akALa mRtyu na thAya ne ? sAhebajI H te to mAnavanuM akALa mRtyu na thAya; sthAvara jIvonI hiMsA to prabhu vicare tyAM paNa roja cAlu ja hoya che. prabhu vicare tyAM loko hAya-dhove nahIM, pANI na pIve, aSkAyanA jIvonI hiMsA na kare tevuM varNana kyAMya AvatuM nathI. samavasaraNanI racanAmAM paNa hiMsA to thavAnI. jene evuM samajAyuM hoya ke samavasaraNanI racanA hiMsA vagara thAya che, to te barAbara nathI. jamIna para jaLanI vRSTi kare, eka yojana bhUmi sApha kare to temAM sthAvaranI hiMsA thavAnI. jo sAvadya pravRtti na hoya to zAstramAM bhagavAnanA nimittathI thAya che, ane prabhu bhogave che tenI carcA ja na hota. devatAo bhUmi ja evI sarasa kare ke bhUmi ane vAtAvaraNathI paNa badhA AkarSAya. tyArabAda mApa pramANe vyaMtaradevo maNimaya bhUtala race che. cAreya dizAmAM hajAra yojana UMcAM cAra dharmacakra che, je sUcave che ke A jagatamAM tIrthakaronuM dharmasAmrAjya che. prabhu jyAM jyAM jAya tyAM paNa AgaLa dharmacakra cAle che. jema cakravartInI AgaLa cakraratna cAle tema tIrthakaronI AgaLa dharmacakra cAle che, je temanI koI spardhA na karI zake tevA dharmasattAnA zreSTha nAyakapadane sUcave che, tethI anya sarva dharmopadezakone temaNe jItyA che, tethI ja namuskurNa sUtramAM stavanArUpe dhammaracAutacakkavaTTINe bolIe chIe. vyaMtaro prabhu cAle tyAre suvarNakamaLo paga mUkavA mATe ane pAdapITha vagerenI racanA kare che. bhavanapatidevo pahelo gaDha rUpAno race, jemAM sonAnA kAMgarA hoya; jyotiSIdevo bIjo suvarNano gaDha race jemAM ratnanA kAMgarA hoya; vaimAnika devo trIjo maNimaya gaDha race jemAM uttama ratnonA kAMgarA hoya; badhA devo potapotAnI bhaktithI bhegA thaI samavasaraNanI racanA kare che. aMdaranI pharasa paNa maNionI hoya, maNio ke ratnonA judA judA thAMbhalA hoya, je ajoDa hoya. A rIte kramika traNa gaDha ekabIjA para race. madhya gaDhamAM izAna vibhAgamAM devachaMdo banAve, je prabhune ekAMtavAsa mATe uttama sthAna hoya. trIjA gaDhanI madhyamAM prabhunI UMcAI karatAM bAra gaNuM UMcuM azokavRkSa vizALa vikurve. vaLI te vRkSa para prabhu je vRkSa nIce kevalajJAna pAmyA hoya te vRkSa paNa pratIkarUpe banAve. dareka tIrthakaranA dharmatIrthanA samavasaraNamAM A uparanA caityavRkSanuM pratIka badalAya. te pratIka sUcave ke A mahAvIra prabhunuM dharmatIrtha che athavA A RSabhadeva bhagavAnanuM dharmatIrtha che. baMne bAju yakSo cAmara vIMjhatA hoya. cAre dizAnAM maLIne bAra chatro hoya, ATha cAmara hoya. devaduMdubhinA madhura nAda thatA hoya. kudaratI pavitra vAtAvaraNa hoya. dvAre dvAre ratnonAM toraNo hoya. AjubAju suMdara vAvaDIo hoya. sthAne-sthAne sugaMdhI dravyo maghamaghATa karatAM hoya. devalokanA vAtAvaraNane bhulAvI de tevuM manorama vAtAvaraNa hoya. samavasaraNamAM utkRSTa rUpa-rasa-gaMdha-sparzavALA paramANuo hoya che. sumadhura saMgIta, nayanaramya rUpo, dazyo, zreSTha sugaMdha, anukULa AslAdaka vAtAvaraNa hoya; chatAM tyAM besanAra sAdhu, gaNadharo Adine indriyonA For Personal & Private Use Only Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 345 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi bhogomAM Asakti ke vikAra na thAya; kAraNa ke prabhunuM aizvarya ja nirvikArI che. tethI tyAM pAMce indriyonA bhogo viSayaka kAmapravicAra Adi thatAM nathI. tevA vAtAvaraNamAM paNa koIne azubhabhAva thatA nathI, je prabhuno atizaya che. A siddhayogitAno mahimA che. sAMnidhyamAtrathI sAmAnA azubhabhAvone zubhamAM palaTavAnI temAM tAkAta che. prabhunA samavasaraNamAM cotrIsa atizaya Adi aizvarya joIne abhavyane paNa dharmanA phaLamAM daDha zraddhA thaI jAya che. nAstiko paNa A puNyapratApa jovA mAtrathI Astika banI jAya che. AtmA, paraloka, puNya, pApanI zraddhA utkRSTadharmaphaLa jovAthI zIghra thaI jAya che; to pachI AsannabhavI, laghukarmI, pAtrajIvone to A dharmaaizvarya AtmavikAsanuM kAraNa paNa bane ja che. TUMkamAM, sthApanAdharmatIrthano paNa mahimA apAra che. For Personal & Private Use Only Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 347 dharmatIrtha sthApanA - siddhaM siddhatthANaM, ThANamaNovamasuhaM uvagayANaM / samavisAmAM, sAmaLa biLAnuM bhavabiLAnuM III (sanmatita prajaragoLa-1) anaMta upakArI, anaMta jJAnI zrI tIrthaMkara paramAtmA mahAmaMgalakArI ane sarvotkRSTa evA A dharmatIrthanI sthApanA kare che. devanirmita dezanAbhUminuM anupama ezvarya : uddeza ane vidhi tIrthaMkaro paripUrNajJAnI, sarvajJa, sarvadarzI banI jyAre dharmatIrtha pravartAvavA puruSArtha kare che tyAre temanA tIrthaMkaranAmakarmano utkRSTa vipAka vartato hoya che, je tIrthaMkaranAmakarma temaNe trIjA bhavamAM nikAcita karyuM hoya che. tIrthaMkaranAmakarma evI utkRSTa puNyaprakRti che ke je vyaktine te sattAmAM hoya tenA pradezodayathI paNa tenAM yaza-AdeyatA-aizvarya vadhatAM jAya. tenA prabhAvathI ja tIrthaMkaro aMtima bhavamAM mAtAnI kukSimAM Ave tyArathI ja cosaTha indro temanI bhakti kare che. janma vakhate paNa bALaka evA prabhune meruzikhara para laI jaIne ThAThathI janmamahotsava kare che. A sarva tIrthaMkaranAmakarmanA pradezodayano ja prabhAva che; kAraNa ke kharo vipAka je temanA aizvaryano peak period (utkRSTa kALa) che, te to kevalajJAna pachI ja prAraMbha thAya che. kevalajJAna pahelAM je puNyAInI asara che, te tenI ADakatarI asara che. tIrthaMkaranAmakarmano sAco vipAka kevalajJAnathI pragaTe che. tyAre temanuM dharmaaizvarya ajoDa thavAnuM, jenI tole vizvamAM koI Ave nahIM. bhaktirUpe indro Adi Ave, cAreya nikAyanA devo paNa bhegA thAya 1. tIrthakaranAmna AhArakadvikasya ca sAgaropamANAmantaHkoTIkoTIpramANa evotkRSTaH sthitibandhakAlo bhavati noprissttaaditi| "bhinnamuhu bAha" tti prAkRtatvAdakAralope bhinnamuhUrtam-antarmuhUrtamAtrameva kAlam 'abAdhA' anudayAvasthA utkRSTA, jaghanyA'pyantarmuhUrtamAtraiva, tataH paraM dalikaracanAyAH sadbhAvenAvazyaM pradezodayasya sambhavAditi / kecit "tIrthakaranAmakarma antarmuhUrtAdUrdhvaM kasyacit pradezata udeti, tadudaye cAjJaizvaryAdaya RddhivizeSA anyajIvebhyo viziSTatarAstasya sambhavantIti sambhAvayAmaH" iti vyAcakSate / (zataranAmA pazcama jarmapranga, zlo-rUrU TIna) 2. nanha va heD niLio sura-4-sIdAsaLoviTTo yA [..] ||bhdda|| taM cavijJa-teva-niAva-nirmiya banne va varasmvsrnnN / turiyaM kareMti devA, jaM riddhIe jagaM tulai / / 97 / / jattha samosario so bhuvaNekka gurU mahAyaso arahA / aTThamaha - pADiheraya suciMdhiyaM vahai titthayaM nAmaM / / 98 / / jaha niddalaha asesaM micchattaM cikkaNaM pi bhavvANaM / paDibohiUNa magge Thavei, jaha gaNaharA dikkhaM / / 99 / / (mahAnizithasUtra tRtIya adhyayana) For Personal & Private Use Only Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 347 ane samavasaraNanI racanA kare. 'samavasaraNanI kalA-kArIgarI evI ajoDa hoya che ke tevI imArata bAMdhavAnI koI nipuNa kArIgarone soMpaNI karI hoya topaNa varSonAM varSo thAya, chatAM e kakSAnuM kAma to na ja bane. jyAre devatAo te aMtarmuhUrtamAM 2ce che. devomAM bhautika jagatamAM jhaDapathI parivartana karavAnI tIvra zakti hoya che. jaDa vastune kSaNamAM navA svarUpe parivartana karI Ape. dA. ta. eka pattharano TukaDo hoya tene eka sekanDamAM sonAnI kamanIya kalAkRti banAvI zake. jaDa jagatamAM devonI zakti nAnIsUnI nathI. temAM paNa jema jema UMcA devalokano deva, tema tema zakti vadhAre. vaLI ahIM to indro paNa zakti phorave che. tethI prayatnamAM saheja paNa adhUrApaNuM nathI. badhA devatA racanA karavAnuM cAlu kare eTale aMtarmuhUrtamAM samavasaraNa racAI jAya. manuSyalokanA moTA-moTA mahAlayo paNa tenI pAse vizALatAmAM sAva nAnA lAge, ane aizvaryamAM to badhI bhautika racanAo vAmaNI lAge. vaLI racanAmAM kramika vyavasthA evI hoya ke atyaMta alpa samayamAM jeTalA suzobhana-zaNagAra karavAnA hoya te paNa thaI jAya. bhAvatIrthaMkaranA prAtihAryo ane Rddhi : -devatAo Thera-Thera sugaMdhI vAtAvaraNa race, cAre bAju puSpavRSTi kare. puSpo acitta mUke che. vRSTi vakhate te paNa sIdhAM paDe che, UMdhAM na paDe; kAraNa ke UMdhAM paDe to DIMTiyAM pagamAM vAge. cAlanAra koIne jarA paNa pIDA ke trAsa na thAya te rItanI bhakti che. chae RtunAM 1. nanu mahadAzcaryametat yatsarvamapIdaM sadya eva vyadhAyItyAzaGkyAha sakalamapi nimeSamAtrameva, prabhavati kartumidaM yadekako'pi / tadiha suravarAzcaturnikAyA, yugapadado racayantu vivitra?||rUe I f yadi ekako'pi devaH sakalamapIdaM karttavyajAtaM nimeSamAtrameva nimeSamAtreNaiva kAlena kartuM vidhAtuM prabhavati samartho bhavati, tattarhi iha prastAve caturnikAyAH suravarAzcaturjAtIyA devA yugapat samakAlamadaH samavasaraNaM racayantu, kiM nu citraM kimatrA''zcaryaM ? na kimapIti bhAvaH / nimeSetyAdi / nimeSo pakSmaspandanapramANaH kAla ucyate / sa eva mAtrA pramANaM yatra karmmaNi, taditi kriyaavishessnnmidm| caturityAdi / catvAro nikAyA nivAsA utpattisthAnAni yeSAM te iti vigrahaH / nuzabdo'tra vitarta||37|| / (rUpacandragaNi kRta gautamIyakAvyam, zloka-37 mUla- TIkA) 1. su MSNuvavarSeLa, vivyapuSpo2e 6 / ... ||10|| * pANI sugaMdha suru kusumanI ||ariA vRSTi hoya surasAla IIbhagI lign (vItarAvastotra, prAjJa-4 mUtra) (paMDita zrI padmavijayajI viracita neminAtha jina stavana) For Personal & Private Use Only Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi puSpo ekasAthe varase che. prabhu vicare tyAM Rtuo paNa anukULa thAya, loko kudaratI Aphato, roga-zokanAM nimittothI mukta hoya, Adhi-vyAdhi-upAdhi pahelAMnI hoya te cAlI jAya, navI Ave nahIM. prabhunA vihAra pachI paNa navA roga cha mahinA sudhI thAya nahIM. parasparanAM vairavirodha zamI jAya. yuddho cAlatAM hoya to suleha-saMpa sthapAI jAya. tIrthakaronA puNyathI bIjA jIvone paNa AvI aneka sukhAkAritA pedA thAya che. temanuM prabaLa puNya che ke te bIjAnA puNyane udayamAM lAvavAmAM prabaLa nimitta bane, bAkI puNya to loko potAnuM ja bhogave. padArthavijJAnanA niyama pramANe ekanuM puNya bIjAnA AtmA para transfer (tabadIla-pherabadalI) thatuM ke bhogavAtuM nathI. hA, prabhunA puNyanA kAraNe te jIvono pApodaya zamI jAya ane puNyodaya pragaTe. tIrthakaro vicare tyAre manuSyalokamAM vadhAremAM vadhAre sukhAkAritA, AnaMdapramodanuM vAtAvaraNa hoya. samavasaraNa pUruM taiyAra thAya eTale devatAo prabhune vinaMtI kare. 1. taMtpAvAvRtava: sarve, yupasvaryapAte | * ||2|| (vItarAstotra, praza-4 pUna) * par3a Rtu samakAle phale arivA .... /pA (paMDita zrI padyavijayajI viracita neminAtha jina stavana) 2. sAgre'pi yojanazate, pUrvotpannA gadAmbudAH / yadaJjasA vilIyante, tvadvihArAnilormibhiH / / 4 / / nAvirbhavanti yad bhUmau, mUSakAH zalabhAH zukAH / kSaNena kSitipakSiptA, anItaya ivetayaH / / 5 / / strIkSetrapadrAdibhavo, yadvairAgniH prazAmyati / tvatkRpApuSkarAvarttavarSAdiva bhuvastale / / 6 / / tvatprabhAve bhuvi bhrAmyatyazivocchedaDiNDime / sambhavanti na yannAtha, mArayo bhuvanArayaH / / 7 / / kAmavarSiNi lokAnAM, tvayi vizvakavatsale / ativRSTiravRSTiA , bhaved yannopatApakRt / / 8 / / | (vItarA stotra, prArA-rU mUna) na jehane joyaNa savAso mAna ke aoll je pUrvanA roga teNe thAna ke |aoll savi nAza thAye navA nAve ke all SaDU mAsa prabhu parabhAve ke aO Ilal jihAM jinajI vicare raMga ke avanI navi mUSaka zalabha pataMga ke |aOA navi koIne vayara virodha ke aoll ativRSTi anAvRSTi rAdha ke aoll Ill nija paracakrano bhaya nAse ke aA vaLI marakI nAve pAsa ke aoll prabhu vicare tihAM na dukAla ke |aoll jAye upadrava savi tatakAla ke aol. (paMDita zrI padmavijayajI viracita zAMtinAtha jina stavana) 3. sUrodaya pacchimAe ogAhantIe puvvo'iii| dohiM paumehiM pAyA maggeNa ya hoi satta'nne / / 555 / / vyAkhyA-evaM devairniSpAdite samavasaraNe sUryodaye-prathamAyAM pauruSyAm, anyadA pazcimAyAM 'ogAhaMtIe'tti avagAhantyAmAgacchantyAmityarthaH, 'puvvao'tItIti pUrvadvAreNa 'atItitti Agacchati pravizatItyarthaH / kathamityAha-dvayoH'padmayoH' sahasrapatrayoH devaparikalpitayoH pAdau sthApayanniti vAkyazeSaH, 'maggeNa ya hoMti satta'NNetti mArgatazca pRSThatazca bhavanti saptAnye ca bhagavataH padmA iti, teSAM ca yadyat pazcimaM tattatpAdanyAsaM kurvato bhagavataH puratastiSThatIti gAthArthaH / / 555 / / AyAhiNa puvvamuho tidisiM paDirUvagA u devkyaa| jeTThagaNI aNNo vA dAhiNapuvve adUraMmi / / 556 / / vyAkhyA-sa evaM bhagavAn pUrvadvAreNa pravizya 'AdAhiNa'tti caityadrumapradakSiNAM kRtvA 'puvvamuhotti pUrvAbhimukha upvishtiiti| (Avazyakaniyukti evaM bhASya bhAga-1, zloka-555-556 mUla-TIkA ) For Personal & Private Use Only Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 349 prabhu suvarNakamaLa para paga mUkatA-mUkatA, pUrvadizAnA dvArathI samavasaraNamAM praveza kare che, caityavRkSane pradakSiNA ApI tIrthane namaskAra kare che. tyArabAda pAdapITha para paga mUkI siMhAsana para birAje. rastAmAM paNa jyAM jyAM prabhu jAya tyAM satata mastaka para chatra hoya, be bAju cAmara vIMjhAtA hoya, uparathI puSpavRSTi thatI hoya, AkAzamAM devaduMdubhinA nAda gAjatA hoya. vaLI arihaMtonuM rUpa to badhI rIte ajoDa che ja. tethI prathama darzane ja zreSTha vyaktitvanI khAtarI thAya tevo prabhAva hoya che. dharma pamADavAmAM zreSTha nimitta evuM utkRSTa svarUpa jANe AkhI sRSTimAM tyAM ja sAkAra thayuM hoya tevuM dazya hoya che. sAkSAt dharmanuM mUrtimaMta svarUpa hoya athavA dharmanuM utkRSTa phaLa pratyakSa jovuM hoya to jANe namUno gaNAya tevuM bhAvatIrthaMkaranuM vyaktitva hoya che. jonArane vizvAsa-khAtarI thaI jAya ke dharma ATaluM mahAna bhautika phaLa ApavA paNa samartha che. tethI ja nAstiko paNa darzana mAtrathI Astika bane che. tyAranI temanI AMtarika guNalakSmI to apAra che ja, paNa te AMtaradRSTivALAne najare caDe. jyAre A to nirvikArI bAhya vaibhava che, je sthUla dRSTivALAne paNa dekhAya. samavasaraNamAM bAra parSadA : prabhunA samavasaraNamAM mAtra sAdhu-sAdhvI-puruSa-strIrUpa cAra prakAranI parSadA nathI, paraMtu haMmezAM bAra prakAranI parSadA hoya che; kAraNa ke tIrthakaronuM puNya eTaluM prabaLa che ke jyAM jyAM jAya tyAM temanI dharmadezanAnuM zravaNa karavA bhavanapati-vyaMtara-jyotiSI ane vaimAnikanA devIdevatA kAyama Ave che. temanI parSadAmAM cAreya nikAyanA devatA hAjara ja hoya che. tethI devonI ATha parSadA ane manuSyomAM sAdhu-sAdhvI-puruSa-strIrUpa cAra parSadA bane che, ema kula 1. cAmara cakra siMhAsana arivAA pAdapITha saMyukta bhagavA chatra cAle AkAzamAM arivAdeva duMdubhi vara utta ||bhagaol |rA sahasa joyaNa dhvaja sohato //ariTall prabhu Agala cAlata ||bhagaoll kanaka kamala nava upare ||arivA vicare pAya Tharvata ||bhagaol ill cAra mukhe dIye dezanA |azioll traNa gaDha jhAkajhamALa Ibhagavo ... pANI sugaMdha sura kusumanI ari vRSTi hoya surasAla bhagaoll .. kA. (paMDita zrI padyavijayajI viracita neminAtha jina stavana) - jinajI ATha prAtihAryazuM, jagamAM tuM jayo re lo //mAhaOlI jinajI tAharA vRkSa azokathI, zoka dUre gayo re lo /mAhaoll ll1jinajI jAnuM pramANa gIrvANa, kusumavRSTi kare re lo ||mAhaoll jinajI divya dhvani sura pUre ke, vAMsaliye svare re lo mAhavA jinajI cAmara kerI hAra, calatI ema kahe re lo mAhaoll jinajI je name ama pare te bhavi, Urdhvagati lahe re lo //mAhaoll |rA jinajI pAdapITha siMhAsana, vyaMtara viracIye re lo mAhaOlI jinajI tihAM besI jinarAja bhavika dezanA diye re lo /mAhaOMA jinajI bhAmaMDala zira paMThe. sarya pare tape re lo miAhaOA jinajI nirakhI harakhe jeha, tehanAM pAtaka khape re lo /mAhaoll Hall jinAjI devaduMdubhino nAda, gaMbhIra gAje ghaNo re lo mAhaOA jinajI traNa chatra kahe tuja ke, tribhuvanapatipaNe re lo miAhaoll (paMDita zrI paghavijayajI viracita pArzvanAtha jina stavana) For Personal & Private Use Only Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi maLIne bAra parSadA thAya che. atyAre devI-devatAnI parSadA ja nathI; kAraNa ke saMghamAM evuM koInuM puNya ja nathI ke devatA-indro Adi dharmazravaNa karavA Ave. paNa tIrthakaronuM puNya evuM jabaradasta hoya che ke teo jyAM jyAM jAya tyAM tyAM bAra parSadA UmaTe. bAra parSadAmAM zravaNa karavA AvanAra tamAmanI samavasaraNamAM besavA mATenI vyavasthA niyata hoya che. sAdhu-sAdhvIjIo ane vaimAnikanI devIo pUrvadizAthI pravezI DAbI bAju agnikhUNAmAM bese, bhavanapati-vyaMtara 1. avayavArthapratipAdanAya AhakevaliNo tiuNa jiNaM titthapaNAmaM ca maggao tss| maNamAdIvi NamaMtA vayaMti saTThANasaTThANaM / / 559 / / vyAkhyA-kevalinaH 'triguNaM' triH pradakSiNIkRtya 'jina' tIrthakara tIrthapraNAmaM ca kRtvA mArgataH 'tasya' tIrthasya gaNadharasya niSIdantIti kriyAdhyAhAraH, 'maNamAIvi namaMtA vayaMti saTThANasaTThANati manaHparyAyajJAnino'pi bhagavantamabhivandya tIrthaM kevalinazca punaH kevalipRSThato nissiidntiiti| AdizabdAniratizayasaMyatA api tIrthakarAdInabhivandya manaHparyAyajJAninAM pRSThato niSIdanti, tathA vaimAnikadevyo'pi tIrthakarAdInabhivandya sAdhupRSThataH tiSThanti na niSIdanti, tathA zramaNyo'pi tIrthakarasAdhUnabhivandya vaimAnikadevIpRSThataH tiSThanti na niSIdanti, tathA bhavanapatijyotiSkavyantaradevyo'pi tIrthakarAdInabhivandya dakSiNapazcimadigbhAge prathamaM bhavanapatidevyaH tato jyotiSkavyantaradevyaH tiSThantIti, evaM manaHparyAya-jJAnyAdayo'pi namanto vrajanti svasthAnaM svasthAnamiti gAthArthaH / / 559 / / bhavaNavaI joisiyA boddhavvA vANamaMtarasurA y| vemANiyA ya maNuyA payAhiNaM jaM ca nissAe / / 560 / / vyAkhyA-bhavanapatayaH jyotiSkA boddhavyA vyaMtarasurAzca, ete hi bhagavantamabhivandya sAdhUMzca yathopanyAsamevottarapazcime pAveM tiSThantItyevaM boddhavyAH, tathA vaimAnikA manuSyAzca, cazabdAt striyazcAsya, cazabdasya vyavahita upanyAsaH / kim?-'payAhiNaM' pradakSiNAM kRtvA tIrthakarAdInabhivandya te'pyuttarapUrve digbhAge yathAsaMkhyameva tisstthntiiti| atra ca mUlaTIkAkAreNa bhavanapatidevIprabhRtInAM sthAnaM niSIdanaM vA spaSTAkSarairnoktam, avasthAnamAtrameva pratipAditaM, pUrvAcAryopadezalikhitapaTTakAdicitrakarmabalena tu sarvA eva devyo na niSIdanti, devAH puruSAH striyazca niSIdantIti pratipAdayanti kecana ityalaM prsnggen| 'jaM ca nissAe'tti, yaH parivAro yaM ca nizrAM kRtvA AyAtaH sa tatpArzve eva tiSThatIti gAthArthaH / / 560 / / sAmpratamabhihitamevArthaM saMyatAdipUrvadvArAdipravezaviziSTaM pratipAdayannAha bhASyakAra:saMjayavemANitthI saMjaya(i) puvveNa pavisiuM viirN| kAuM payAhiNaM puvvadakkhiNe ThaMti disibhaage||116 / |(bhaa.) gamanikA-saMyatA vaimAnikastriyaH saMyatyaH pUrveNa pravizya vIraM kRtvA pradakSiNaM pUrvadakSiNe tiSThanti digbhAge iti gAthArthaH / / 116 bhaa0|| joisiyabhavaNavaMtaradevIo dakkhiNeNa pvisNti| ciTThati dakkhiNAvaradisiMmi tiguNaM jiNaM kAuM / / 117 / |(bhaa.) gamanikA-jyotiSkabhavanavyantaradevyo dakSiNena pravizya tiSThanti dakSiNAparadizi triguNaM jinaM kRtvA iti gAthArthaH / / 117 bhaa0|| avareNa bhavaNavAsI vaMtarajoisasurA ya aigNtuN| avaruttaradisibhAge ThaMti jiNaMto namaMsittA / / 118 / |(bhaa.) gamanikA-apareNa bhavanavAsino vyantarajyotiSkasurAzcAtigantum aparottaradigbhAge tiSThanti jinaM namaskRtya iti gAthArthaH / |118bhaa0|| samahiMdA kappasurA rAyA NaraNArio udiinnennN| pavisittA puvvuttaradisIe ciTuMti paMjaliA / / 119 / |(bhaa.) For Personal & Private Use Only Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA uddeza ane vidhi 351 ane jyotiSInI devIo dakSiNa dizAthI pravezI DAbI bAju naiRtya khUNAmAM bese, bhavanapativyaMtara ane jyotiSInA devo pazcima dizAthI pravezI DAbI bAju vAyavya khUNAmAM bese ane vaimAnika deva, manuSya puruSa tathA manuSya strIo uttara dizAthI pravezI DAbI bAju izAna khUNAmAM bese. badhA kyAMthI praveza karaze tenAM pravezadvAro paNa nizcita hoya che. samavasaraNa gamanikA-samahendrAH kalpasurA rAjAno narA nAryaH 'audIcyena' uttareNa ityarthaH, pravizya pUrvottaradizi tiSThanti prAJjalaya iti gAthArthaH / |119bhaa0|| bhAvArthaH sarvAsAM sugama ev|| abhihitArthopasaGgrahAya idamAhaekkekkIya disAe tigaM tigaM hoi sanniviTTha tu| Adicarime vimissA thIpurisA sesa patteyaM / / 561 / / vyAkhyA-pUrvadakSiNAaparadakSiNAaparottarApUrvottarANAmekaikasyAM dizi uktalakSaNam saMyatavaimAnikAGganAsaMyatyAdi trikaM trikaM bhavati sanniviSTaM tu, Adicarame pUrvadakSiNApUrvottaradigdvaye vimizrAH saMyatAdayaH strIpuruSAH zeSadigdvaye pratyekaM bhavantIti gAthArthaH / / 561 / / teSAM cetthaM sthitAnAM devanarANAM sthitipratipAdanAya AhaetaM mahiDDiyaM paNivayaMti Thiyamavi vayaMti pnnmNtaa| Navi jaMtaNA Na vikahA Na paropparamaccharo Na bhayaM / / 562 / / vyAkhyA-ye'lparddhayaH pUrvaM sthitAH te AgacchantaM mahaddhikaM praNipatanti, sthitamapi mahaddhikaM pazcAdAgatAH praNamanto vrajanti, tathA nApi yantraNA-pIDA na vikathA na parasparamatsaro na bhayaM teSAM virodhisattvAnAmapi bhavati, bhagavato'nubhAvAt, iti gAthArthaH / / 562 / / ete ca manuSyAdayaH prathamaprAkArAntara eva bhavanti ye uktAH , yata AhabiiyaMmi hoMti tiriyA taie pAgAramantare jANA| pAgArajaDhe tiriyA'vi hoMti patteya missA vA / / 563 / / vyAkhyA-dvitIye prAkArAntare bhavanti tiryaJcaH, tathA tRtIye prAkArAntare yAnAni, 'prAkArajaDhe' prAkArarahite bahirityarthaH, tiryaJco'pi bhavanti, apizabdAt manuSyA devA api, te ca pratyekaM mizrA veti, te punaH pravizanto bhavanti nirgacchantazcaike iti gAthArthaH ||563||dvaarm 1 / .. (Avazyakaniyukti zloka 559-563, bhASya zloka -116-119 mUla-TIkA ) * sAdhuvaimAnikadevI-sAdhvyaH praagdvaarto'vishn| prabhuM pradakSiNIkRtya natvAgneyyAM dizi sthitAH / / 36 / / jyotisskbhvnaadhiishvyNtrtridshaaNgnaaH| pravizya dkssinndvaaraa-ttsthunaiRtkonnke||37 / / bhavanezavanecArI-jyotiSkAstridazAH punH| pratIcyA vivizurnatvA vAyavyAM ca dizi sthitAH / / 38 / / vaimAnikanarAdhIza-naranAryaH punrmudaa| uttarasyAM vizaMtisma, tsthuraishaankonnke||39 / / zrIgautamagaNAdhIza, Adau kevlinaampi| jinanAthAMtike tasthau, sthitireSA hi shaashvtii||4|| nemurmaharddhimAyAMtaM, namaMtastaM sthitaM yayuH / aucityaM bhAti loke'pi, kiM punrjinshaasne||41|| (abhayakumAra caritra sarga-3) * muni vaimAnika sAdhavI re, rahe agni kUNa mojhAra; mano) jyotiSI bhuvanapati vyaMtarA re, naikta kUNe tasa nAra. mano0 10 vAyu kUNe devatA re, suNe jinavaranI vANa; mano0 vaimAnika zrAvaka zrAvikA re, IzAna kUNe sujANa. mano0 11 cihuM devI ne sAdhavI re, UbhI sUNe upadeza; mano0 (yazovijayajI kRta samavasaraNa varNanAtmaka mahAvIra jina stavana) For Personal & Private Use Only Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi caturmukha dhAravALuM che. eTale cAreya dvArathI praveza karI zakAya che, paraMtu pravezanI paNa zista che. samavasaraNanAM 20,000 pagathiyAM hoya che. tethI samavasaraNanI UMcAI pahADa karatAM vadhAre gaNAya. chatAM paNa racanA evI khUbIvALI hoya che ke nIce rahelA manuSyone paNa yojano dUrathI jANe prabhu sanmukha ja hoya tema dekhAya. vaLI tIrthaMkara paramAtmAnA atizayanA kAraNe sahu sahelAIthI caDI jAya che. prabhunA atizayathI caDanArane thAka paNa na lAge. ATalAM badhAM pagathiyAM hovA chatAM alpa samayamAM saDasaDATa caDI jAya che. sabhA H AvuM kaI rIte bane ? sAhebajI H puNyanA prakAro bhaNo ane tenA vipAka samajo to khabara paDe. tame kalpI paNa na zako tevAM kArya puNyathI ramatamAM thaI zake che. zrotAo samavasaraNamAM paramAtmAnA atizayathI zIghra caDI zake che. ahIM atizaya eTale sAmAnya saMyogomAM na vicArI zako tevo saghana puNyano atyaMta vipAka, jenA kAraNe AzcaryakArI asara UbhI thAya che. A zraddhAno viSaya che, chatAM tarka e che ke bhautika jagatamAM AvI gati Adi zaktio azakya nathI. tamArI buddhinI rangemAM (maryAdAmAM) vicAro to atyAre paNa je tame nathI karI zakatA te paNa bIjA manuSyo karI Ape che; kAraNa ke zaktinuM tAratamya manuSyomAM paNa paraspara che, to devatAomAM to tamArA karatAM kAMI gaNuM zaktinuM tAratamya che. atyAre olimpIkamAM khela kare che temAMnA ghaNA tamArI kalpanAno viSaya nathI. tyAM jevo dAva batAve che temAMnA keTalAka to tame tamArA jIvanamAM vicArI ja na zako. tamArI buddhimAM na bese tevuM karanArA paNa che. eka eka dAva kare to tame Azcarya pAmo. A to mAtra kavAyatanuM phaLa che. vaLI karanArA pAMcamA ArAnA chellA saMghayaNavALA manuSyo che, topaNa jo kavAyatathI ATalI zaktino vikAsa thaI zake to cothA ArAnA mANasonI zakti ghaNI vadhAre, temanA karatAM paNa devatAonI zakti anekagaNI vadhu hoya che. tene mApavA tamAro gaja laIne pharazo to besaze nahIM. vaLI A koI evI ghaTanA nathI ke je bhautika jagatamAM azakya hoya. AjanuM vijJAna paNa time travel (prakAzanI gatithI prayANa kare to amuka samayamAM ATaluM aMtara kApyuM ityAdi) sudhInI vAto kare che. bhautika jagatamAM paNa ghaNuM zakya ja che, je tamArA vicAranI maryAdAnI bahAra hoI zake, beyond the range (maryAdA bahAra) hoya. samavasaraNamAM beThaka vyavasthAmAM vinayavyavahAra : samavasaraNamAM praveza karIne dareke pota-potAnI jagAe birAjamAna thavAnuM che, temAM paNa 1. atha ye yathA bhagavataH samavasaraNe niSIdanti tiSThanti vA tAnabhidhitsuH saGgrahagAthAmAhatitthA'isesasaMjaya, devI vemANiyANa samaNIo / bhavaNavai-vANamaMtara - joisiyANaM ca devIo / / 1185 / / "tIrthaM" gaNadharastasmin upaviSTe sati atizAyinaH saMyatA upavizanti, tato devyo vaimAnikAnAm, tataH zramaNyaH tathA mavanati-vyantara-jyotiALAM 2 revya kRti||8|| For Personal & Private Use Only Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 353 krama che. sauthI pahelAM tIrthaMkara praveza kare, pachI gaNadharo kare, pachI kevalajJAnIo, pachI mana:paryavajJAnIo, pachI avadhijJAnIo, pachI caudapUrvIo, pachI dazapUrvI sudhInA zrutakevalI, pachI labdhisaMpanna mahAtmAo, pachI anya munio kramazaH praveza kare. A guNapoSaka suvyavasthA che, ADedhaDa dhakkAmukkI nathI karavAnI. tame dharmasthAnamAM avyavasthA UbhI karo te paNa doSa che. praveza karatI vakhate vinaya-vyavahAra paNa evo che ke pAchaLathI praveza karanAra agresarane UMcA mAnI namaskAra karI krama pramANe bese. tIrtha, tIrthakara Adine namaskAra karIne ja sahu bese tevI maryAdA che. samaya : samaksa25mA reservation (063 pAsa vyvsthaa-m||215) cha ? sADepa : 8l, 59 / gue| prbhaae| cha, mehamAthI nathI. sauthI uparanA prathama gaDhamAM caityavRkSa nIce tIrthaMkara sadehe birAjamAna thAya che. tyAM dharmadezanAnA zravaNa mATe bAra parSadA ekatrita thAya che, jemAM manuSya strI-puruSa ane devIdevatA che. darekanuM sAmUhika rIte besavAnuM sthAna paNa samavasaraNamAM niyata che. vaimAnikadevo, manuSya puruSo ane strIo traNeyanA samUho kramika haroLathI izAna khUNAmAM bese. sAdhu-sAdhvI athaitadeva vivRNotikevaliNo tiuNa jiNaM, titthapaNAmaM ca maggao tss| maNamAI vi namaMtA, vayaMti saTThANa saTThANaM / / 1186 / / kevalinaH pUrvadvAreNa pravizya jinaM "triguNaM" triHpradakSiNIkRtya "namastIrthAya" iti vacasA tIrthapraNAmaM ca kRtvA "tasya" tIrthasya-prathamagaNadhararUpasya zeSagaNadharANAM ca "mArgataH" pRSThato dakSiNapUrvasyAM nissiidnti| tathA "maNamAI vi" tti manaHparyavajJAnina AdizabdAd avadhijJAninaH caturdazapUrviNo dazapUrviNo navapUrviNa AmarpoSadhyAdivividhalabdhimantazca prAcyadvAreNa pravizya bhagavantaM triHpradakSiNIkRtya namaskRtya ca "namastIrthAya, namo gaNadharebhyaH, namaH kevalibhyaH" ityabhidhAya kevalinAM pRSThata upvishnti| zeSasaMyatA api prAcInadvAreNaiva pravizya bhuvanaguruM pradakSiNIkRtya vanditvA ca "namastIrthAya, namo gaNabhadabhyaH, namaH kevalibhyaH, namo'tizayajJAnibhyaH" iti bhaNitvA atizayinAM pRSThato nissiidnti| evaM manaHparyAyajJAnyAdayo'pi namantaH santo vrajanti svasthAnaM svsthaanmiti| tathA vaimAnikAnAM devyaH pUrvadvAreNa pravizya bhuvanabAndhavaM triHpradakSiNIkRtya natvA ca "namastIrthAya, namaH sarvasAdhubhyaH" ityabhidhAya niratizayasAdhUnAM pRSThatastiSThanti na nissiidnti| zramaNyo'pi paurastyadvAreNa pravizya tIrthakRtaM pradakSiNIkRtya praNamya ca tIrthasya sAdhUnAM ca namaskAraM vidhAya vaimAnikadevInAM pRSThatastiSThanti na nissiidnti| (granthAgraM 5000 AditaH 9600) bhavanapatidevyo jyotiSkadevyo vyantaradevyazca dAkSiNAtyadvAreNa pravizya tIrthakarAdInabhivandya dakSiNapazcimadigbhAge yathAkramameva tiSThanti / / 1186 / / / bhavaNavaI joisiyA, bodhavvA vANamaMtarasurA y| vemANiyA ya maNuyA, payAhiNaM jaM ca nissAe ||1187 / / bhavanapatayo jyotiSkA vAnamantarasurAzca ete bhagavantamabhivandya yathopanyAsameva pRSThataH pRSThata uttarapazcime digbhAge tiSThantIti boddhavyAH / vaimAnikA devA manuSyAH cazabdAd manuSyastriyazca pradakSiNAM kRtvA tIrthakarAdInabhivandyottarapUrve digbhAge yathAkramameva tisstthntiiti| "jaM ca nissAe" tti yaH parivAraH "yaM" devaM manujaM vA "nizrAya" nizrAM kRtvA AgataH sa tasyaiva pArzve tiSThati / / 1187 / / (bRhatkalpasUtra0 zloka-1185-1186-1187, mUla-TIkA) For Personal & Private Use Only Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 dharmatIrtha sthApanA udeza ane vidhi ane vaimAnikadevIonA samUho kramika haroLathI agnikhUNAmAM goThavAya. bhavanapati, vyaMtara ane jyotiSInA devonA samUho kramika haroLathI naiRtya khUNAmAM bese. bhavanapati, vyaMtara ane jyotiSInI devIonA samUho kramika haroLathI vAyavya khUNAmAM UbhA rahe. samavasaraNamAM sAdhvIo, manuSya strIo ane devIo natamastake UbhA rahI dezanA sAMbhaLe. te sivAyanA yathAjAtamudrAmAM besIne dezanA sAMbhaLe tevo lokottara vinaya che. vaLI prabhunA atizayathI koIne temAM lAMbo samaya pasAra thavA chatAM parizrama ke kaSTa thatuM nathI. bIjA-madhya gaDhamAM nava prakAranI saMjJA paMceMdriya pazuonI parSadA hoya che. temAM prabhunA puNyAtizayathI jaLacara, sthaLacara ane khecara strI, puruSa ane napuMsaka ema traNe prakAre teo Ave che, ane prabhunI vANI temane paNa svasva bhASAmAM pariNamana thavAthI bodhakArI bane che. nIcenA trIjA gaDhamAM vAvaDIo, ramaNIya udyAno sahita vacce-vaccenA vibhAgomAM vAhananA parking centres (vAhano UbhA rAkhavAnAM nirdhArita sthaLo) hoya che. tyAM devavimAno, pAlakhIo vagere pazu rahita vAhano tema ja ratho vagere pazuyukta vAhano paNa goThavAya che. trIjo gaDha paNa samatala pRthvIthI eTalo UMcAIe hoya che ke tenI nIcethI gamanAgamanarUpe sarva lokavyavahAra asmalita cAlI zake che. samavasaraNanI racanAnI vizALatA, suMdaratA, kalA-kauzalyapUrvakanI khUbIo badhuM ja AzcaryakArI hoya che. traNa lokamAM sarvazreSTha racanA A samavasaraNa ja che. tethI ja samavasaraNamAM AvanArA sarva zrotAo jijJAsAbuddhithI ja Ave che tevuM nathI. ghaNA loko dUrathI devatAone AkAzamAMthI UtaratA jue eTale doDatA Ave, ghaNA kUtuhalathI kheMcAya, ghaNA camatkArika racanA joIne AkarSita thAya. koI prabhunA bAhya atizaya-aizvarya joIne Ave. keTalAka vAjiMtranAda-duMdubhio sAMbhaLIne doDe. keTalAka aneka lokone jatA joI pAchaLa-pAchaLa Ave. keTalAka joI AvelAnA mukhathI vakhANa sAMbhaLIne utsukatAthI Ave. keTalAka pAMce iMdriyonA manohara viSayothI kheMcAya. koI TIkhaLathI Ave, koI bIjAnA dabANathI prerAIne Ave, ema jAta-jAtanA bhAvathI Ave, paraMtu AvyA pachI jemanAmAM thoDI paNa pAtratA hoya teo avazya dharma pAmI jAya; kema ke prabhunI vANImAM evI tAkAta che. tIrthakaranI dezanA amogha hoya che. zrotAmAM lAyakAta hoya ane bhagavAna na pamADI zake tevuM traNa kALamAM na bane. hA, zrotA mArgAnusArIne lAyaka hoya to mArgAnusArIpaNuM, samakitane lAyaka hoya to samakita, dezaviratine lAyaka hoya to dezavirati ane sarvaviratine lAyaka hoya to sarvavirati pamADe. darekane potapotAnI lAyakAta pramANe dharma pamADavAnI tAkAta tIrthakaranI vANImAM che. prAraMbhamAM samavasaraNamAM AvanAra badhA jijJAsAbuddhithI 1. sakalasyApi lokasya kautukhetutvaat| kautukaM-samavasaraNam, AdigrahaNena bhagavato dharmadezanAzravaNAdi-parigrahaH / / 1175 / / (bRhatkalpasUtra bhAga-2, niyukti zloka-1175 TIkA) 2. zrUyate hi bhagavato varddhamAnasya jambhikagrAmanagarAd bahirutpannakevalasya tadanantaraM militacaturvidhadevanikAyaviracitasamavasaraNasya bhaktikutUhalAkRSTasamAyAtAnekanarA-'mara-viziSTatirazcAM svasvabhASAnusAriNA'timanohAriNA mahAdhvaninA kalpaparipAlanAyaiva dharmakathA bbhuuv| (sthAnAM sUtra sthAna-20, deza-2, sUtra-777 TakA) For Personal & Private Use Only Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 355 ja Ave tevuM nathI. vaLI AvyA pachI sau koI dharma pAme tevuM paNa nathI. devatAomAM paNa A ja sthiti che. ghaNA devatA vicAre ke indro paNa ATalI bhaktithI doDIne jAya che, svayaM mahotsava kare che, to cokkasa joradAra ThATha haze, jovA jaIe. koI devInI preraNA pAmIne AvatA hoya, to koIne mitradeva kahe ke "cAla cAla ahIM zuM beTho che ? jovA jevuM che", to te rIte paNa samUhamAM Ave. snAtramAM bolo cho ke "nArI preryA vaLI nijakulavaTa, dharmI dharmasakhAI". eTale devalokamAM paNa badhA devatAo lAyaka ja che ane dharmajijJAsAthI samavasaraNamAM Ave che, tevuM nathI. pAtra jIvonI durlabhatA - pAtratAnA dhoraNo : tIrthaMkaranI parSadAmAM paNa badhA pAtra jIvo ja hoya tevuM nathI. zrotA dharma sAMbhaLavA Ave eTalAmAtrathI tene pAtra na manAya. tamAro kAyamano e dAvo che ke ame sAMbhaLavA AvIe chIe tethI amane pAtra ja gaNI lo, paNa zAstranAM varNana darzAve che ke tIrthaMkaranI bAra parSadAmAM AvelA zrotA paNa tamAma tarI javAnA che, evo niyama nathI. are ! bhagavAnanA virodhIo paNa samavasaraNamAM dezanA sAMbhaLavA Ave che. temane pahelethI khabara che ke ApaNI mAnyatA viruddha upadeza Apaze, chatAM kaI rIte satyanuM samarthana kare che ane anya matonuM khaMDana kare che tenI sArI dalIlo jANavA maLaze, jeno pote potAnI vAtanA samarthanamAM upayoga karI zake. bAra parSadA eTale badhA ArAdhaka jIvono samUha, evuM nathI. temAM paNa ghauM, kacaro, kAMkarA badhuM hoya. samavasaraNa e prabhunI dharmadezanAnuM ugamasthAna che, jyAMthI AkhA jagatamAM saddharmano pravAha vaheto thavAno che. jyAM dharmasattAnuM vidhipUrvaka astitva prasthApita karAya che, chatAM tyAM AvelA paNa badhA jIvonI pAtratAnI khAtarI zAstra ApatuM nathI. saMsAramAM bhaTakatAM-bhaTakatAM puNyayoge manuSyajanma pAmelA, temAM paNa uttama kuLa, jAti, dharmasAmagrI pAmI cheka tIrthaMkaranA samavasaraNa sudhI pahoMcelA jIvo paNa badhA pAtra ja hoya tevuM nathI. temAM paNa apAtra hoI zake che. hA, tIrthaMkaronuM puNya evuM che ke kevalajJAna pachI temanuM prathama samavasaraNa racAya temAM ja utkRSTa lAyakAtavALA zrotA tarIke gaNadharo ane bIjA aneka pAtra jIvo Ave che, paraMtu dareka dezanAmAM utkRSTa pAtra jIvo maLe ja evuM nathI. joke eka paNa pAtra jIva na maLe to tIrthaMkara kadI dezanA na Ape; kema ke pUrNajJAnI apAtrane upadeza Ape nahIM. apAtrane upadeza Apavo nirarthaka che. mAtra vANI ane zarIrano zrama che, zaktinI, samayanI barabAdI che. ajJAnI jIva (zaktinI barabAdI thaI rahI che tevuM) jANavA chatAM AtmazaktinI barabAdI kare, paNa pUrNajJAnI jANavA chatAM AtmazaktinI barabAdI kare tevuM bane nahIM. jJAnI niSphaLa pravRtti kare nahIM, te to phaLa dekhAya to ja pravRtti kare. tIrthaMkara, kevalajJAnI vagere pUrNa jJAnIo pAtra zrotA maLe to ja upadeza Ape. pAtratA sivAyanA game teTalA zrotA bhegA thAya topaNa mauna rahe. For Personal & Private Use Only Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA uddeza ane vidhi prastutamAM pAtratAnuM dhoraNa samajavA jevuM che. tame upadeza sAMbhaLo ane thoDo dharma ka2vAnI bhAvanA thAya te pAtratA nathI. ahIM to pAtratA eTale koI paNa jIva bodhibIja ke samakita pAme to pAtra kahevAya, ane to ja tIrthaMka2nI dezanA saphaLa kahevAya. jo eka paNa jIva navuM samakita na pAme to dezanA niSphaLa kahevAya. prabhu vIranI pahelI dezanA niSphaLa gaI te vAta judA saMdarbhamAM che. tyAM prathama samavasaraNamAM dharmatIrtha sthApavA mATe gaNadha25dane yogya zrotA na maLyA te arthamAM niSphaLa che. pachInI dezanAomAM haMmezAM navA-navA gaNadharo sthApavAnA nathI. 356 tIrthaMkaro niSphaLa dezanA na Ape evI vAtanA khulAsAmAM ziSye prazna karyo ke devatAoe samavasaraNa racyuM, bAra parSadA bhegI thaI, chatAM bhagavAna dezanA na Ape tevuM kyAreya bane ? to javAbamAM kahyuM ke bIjA kevalI mATe bane, paNa tIrthaMkara mATe AvuM na bane; kema ke 'tIrthaMka2 paramAtmAnuM eTaluM utkRSTa puNya che ke temane ochAmAM ocho eka navo pAtra zrotA dareka dezanAmAM avazya maLe. temanI dezanAmAM bhegA thayelA manuSyo-tiryaMco ane daivomAMthI koIka jIva kAM to sarvavarita kAM to dezivati kAM to samyaktva prApta kare ja. temAM paNa eka vizeSatA che ke kadAca kyAreka manuSya ane tiryaMcanI parSadAmAM koI pAtra jIva na hoya to devanI parSadAmAMthI eka navo deva samyaktva niyamA prApta kare tevuM zAstravidhAna che. TUMkamAM, roja emanA thakI eka navo jIva to minimum (ochAmAM ocho) samakita pAme ja. jUnA pAmI gayelAnI ahIM vAta nathI. - sabhA (ziSya) : roja navA na pAme, chatAM dezanA ApavAthI je samakita pAmyA che te to AgaLa vadhe ne ? sAhebajI H A mahArAjane khabara nathI. zAstramAM lakhyuM che ke upadezanI jarU2 mithyAdaSTi 1. Aha yadyevaM tarhi kiyanti sAmAyikAni manuSyAdayaH pratipadyante? ityAha / maNue caumannayaraM, tirie tinni va duve va paDivajje / jai natthi niyamaso cciya, suresu sammatta- paDivattI / / 1192 / / manuSyazcaturNAM sAmAyikAnAM samyaktva - zruta- dezavirati - sarvaviratirUpANAmanyatarat pratipadyate / tiryaJcaH "trINi vA" samyaktvazruta-dezaviratirUpANi dve vA samyaktva zrutasAmAyike pratipadyante / yadi manuSya tirazcAM madhye kazcit pratipattA nAsti tato niyamata eva "sureSu" deveSu kasyApi samyaktvapratipattirbhavati / / 1192 / / (vRdghalpasUtra0 sno-12, mUla-TIvA) 2. nanu yadyevaM granthibhedAdUrdhvaM svapariNAmAdevocitapravRttisiddhistadopadezavaiyarthyaM syAdityata AhaupadezastvanekAnto heturatropayujyate / guNamArabhamANasya patato vA sthitasya na / / 28 / / upadezastviti-upadezastvatra bhinnagrantherucitapravRttau anekAnto jalotpattau bhUmisarasabhAvanibandhanAyAM pavanakhananAdirivAniyatahetubhAvaH sannupayujyate / aniyatatve'pi vizeSe naiyatyamabhidhitsurAha - guNamuparitanaguNasthAnamArabhamANasya patato voparitanaguNasthAnAdadhastanamAgacchato na punaH sthitasya tadbhAvamAtravizrAntasya || 28 / / ( upA. yazovijayajI kRta dvAtriMzadvAtriMzikA batrIsI-17, zloka-28 mUla - TIkA) For Personal & Private Use Only Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 3pa7 jIvone che. samakita pAmyo eTale svayaM dharma-adharmanI samajaNa-zraddhA AvI gaI. have tene potAnuM hita-ahita spaSTa dekhAya che. tene mArge caDhAvavA upadeza-preraNAnI jarUra nathI. tame samakita pAmo pachI tamane dharmanI preraNA na karavI paDe. mAtra dharmano vizada bodha karAvavA ja upadeza upayogI che. samyagdaSTi je tattvanI vAto jANato hoya te upadeza sAMbhaLatAM vistArathI jANato jAya ane rAjI thato jAya. tene jinavacanano vyApaka ane UMDo bodha thAya tethI khuza thAya, paraMtu tene AtmahitanI preraNA ApavA dezanAnI jarUra nathI; kAraNa ke te navaro bese ja nahIM. AtmakalyANa karavAmAM puruSArthathI pAchI pAnI svayaM ja kare nahIM. tene dharmamAM preraNA ke Thapako Apavo te sIdhA teja gatithI cAlatA ghoDAne cAbuka phaTakAravA jevuM che. vAstavamAM je ApameLe sIdhe raste barAbara na cAle tene ja phaTakAravo ke doravo paDe. tethI upadezanI kharI jarUra mithyAdRSTi jIvone ja che. tamane samakita zuM che te ja khabara nathI. samaktiguNano prabhAva ja evo che ke jenA AtmAmAM te hoya tene covIse kalAka aMdarathI ja hitanI preraNA karyA kare. sabhA : abhavya jIva samavasaraNamAM praveze ? sAhebajI : "hA, abhavya jIva paNa samavasaraNamAM Ave, sAkSAt tIrthaMkaranI Rddhi jue, dharmanA phaLa tarIke tene paNa dharmamAM zraddhA thAya, are ! nAstikamAMthI Astika banI jAya, tevI vAta zAstramAM Ave che. paraMtu abhavya jIva zuddha dharma pAme ke tIrthakaranA hAthe dIkSA le tevuM bane nahIM. tIrthakara tene dIkSA na Ape. bAkI to zraddhALu banelo abhavya zAstra paNa bhaNe ane saMsArano tyAga karI aNIzuddha cAritra paNa pALe, tevAM vidhAna Ave che. paraMtu adhyAtmanA bhAva pragaTyA vinAno game teTalo aNIzuddha dharma paNa tArato nathI. eTale ja abhavya anaMtA navakAra gaNe che, topaNe kalyANa pAmato nathI. Aje ghaNA kahe che ke nava lAkha navakAra gaNavAthI durgati aTakI jAya, paraMtu zAstranI A vAta bhAvasApekSa che. jo tema na mAnIe to - abhavyanI kAyama durgati aTakI jAya. tethI tIrthakaranA samavasaraNamAM janAra zrotA paNa jo adhyAtma na pAme to tenuM zravaNa paNa taravAnI dRSTie niSphaLa che. bAra parSadAmAM AvelA navA zrotAomAM paNa ghaNI vakhata apAtra jIvo ja vipula pramANamAM 1. Aha-nanvitthaM tAvat sarvatra bhavyasyaiva samyaktvalAbha uktaH, abhavyasya tu kA vArtA?, ityAhatitthaMkarAipUyaM dalUNaNNeNa vA vi kjjenn| suyasAmAiyalAho hojja abhavvassa gNtthimmi||1219|| arhadAdivibhUtimatizayavatIM dRSTvA 'dharmAdevaMbhUtaH satkAraH, devatvarAjyAdayo vA prApyante' ityevamutpannabuddherabhavyasyApi granthisthAnaM prAptasya 'tadvibhUtinimittam' iti zeSaH; devatva-narendratva-saubhAgya-rUpa-balAdilakSaNenA'nyena vA prayojanena sarvathA nirvANazraddhAnarahitasyA'bhavyasyApi kaSTAnuSThAnaM kiJcidaGgIkurvato'jJAnarUpasya zrutasAmAyikamAtrasya lAbho bhavet, tsyaa'pyekaadshaanggpaatthaanujnyaanaat| samyaktvAdilAbhastu tasya na bhavatyeva, abhvytvhaaniprsnggaaditi||1219 / / (vizeSAvaramANa mA-2, snova-2222 mUtra-TI) For Personal & Private Use Only Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi hoya. munisuvratasvAmI bhagavAnanA eka samavasaraNamAM mAtra eka ghoDo ja dharma pAmyo hato. tIrthakaronI dezanAmAM jyAM lAkho-karoDo zrotA ekatrita thatA hoya che, are ! karoDo to devatA ja hoya che, bIjA zrotA paNa vizALa samudAyamAM hAjara hoya, chatAM temAM paNa navo dharma pAmanAra pAtra ekAda ja hoya tevuM paNa banI zake che. AnA parathI kalpanA karo ke adhyAtma pAmavAnI pAtratA keTalI duSkara haze ! tame thoDo dharma AcarI mAnI lyo ke ame dharma pAmI gayA to te bhrama banaze. A mApadaMDathI jAtatapAsa karavI jarUrI che. tIrthakaronA utkRSTa atizayo, vANInA pAMtrIsa advitIya guNo, ATalI vizALa parSadA, devalokamAMthI paNa cream. (sArabhUta) jIvo tyAM AvelA hoya che, chatAM A sthiti che. A darzAve che ke saMsArasAgarathI tAranAra samakita keTaluM duSkara che. tIrthakara jevA tIrthaMkara paNa durlabha evA pAtra jIvone ja pamADI zake che; chatAM temanI pratyeka dezanAmAM pAtra jIvano yoga to thAya ja che. sabhA : bhagavAna eka jIva mATe ATalo puruSArtha kare ? sAhebajI : hA, eka jIvane tAravA kalAkonI dezanA Ape. A saMsArasAgaramAMthI eka jIva tarato hoya topaNa zreSTha paropakAra thAya; kema ke tenAM anaMtakALanAM duHkho kAyama mATe TaLavAnAM. vaLI te jIvathI anaMtA jIvone thatAM anaMtAM duHkhopaNa samApta thavAnAM. are ! parSadAmAM eka paNa pAtra pazu-paMkhI hoya to tene lakSyamAM rAkhIne paNa tIrthaMkaro dezanA dvArA zreSTha paropakAranuM kArya kare che, paraMtu apAtra manuSya ke devatAone uddezIne paNa tIrthakarI prayatna karatA nathI. manuSya ke devI-devatA apekSAe vicAro to UMcI gati, UMcI zaktine pAmelA, dharmaprAptinI vipula sAmagrI dharAvatA jIvo che, chatAM temAM paNa pAtratA durlabha hoI zake. samavasaraNamAM AvanArA pazu paNa badhA pAmI jAya tevuM nathI. tIrthakaronA atizaya che tethI kheMcAIne pazupaMkhIo paNa dharma sAMbhaLavA Ave. ahIM saMdarbhathI saMjJIpaMceMdriya pazu-paMkhI levAnA che, bIjAne to lAMbuM vicAravA mana ja nathI. cauriMdriya Adine to sAMbhaLavA zravaNendriya paNa nathI. tethI 1. tatra rAjA jitazatrurjAtyamAruhya vaajinm| prabhuM vanditumabhyAgAdatha zuzrAva deshnaam||199 / / romAJcitAGgo niHspanda utkarNaH svaamideshnaam| azrauSIt turagaH so'pi jitazatrumahIpateH / / 200 / / papraccha samaye caivaM gaNabhRt prmeshvrm| svAmin ! prapede samavasaraNe dharmamatra kaH? / / 201 / / svAmyapyUce dharmamatra na ko'pi prtypdyt| jitazatrunarendrasya vinaikaM nAcavAnanArA (triSaSTizatAvApuruSaritra parva-6, sarja-7) * tAva ya gaNahareNa pucchiyaM-bhayavaM ! sura-Nara-tiriyagaNapaDahatthammi samosaraNe eyammi kiMparimANehiM bhaviyajaNehiM abbhuvagayaM sammattaM ? ti, parittIkao saMsAro ?, bhAyaNIkao appA jahuttarasuhANaM ? / bhayavayA bhaNiyaM-Na keNai auvveNaM assarayaNamegaM mottUNaM ti| (zIlAMkAcArya viracita caupanamahApuruSacariyaM aMtargata muNisubvayasAmicariyaM) For Personal & Private Use Only Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi 3pa9 samavasaraNamAM mAkhI, macchara, kIDI, maMkoDA dharma pAmI jaze evI kalpanA karavAnI nathI. ekendriyathI asaMjJIpaMceMdriya sudhInA jIvo dharma sAMbhaLavA-samajavA underdeveloped (avikasita) che. temane tIrthakara jevA atizayajJAnI paNa dharma pamADI zake nahIM. paraMtu saMjJIpaMceMdriya uMdara, kUtarA, bilADA, ghoDA, magaramaccha, mAchalA, kAcabA, kabUtara, mora, popaTa vagere prANIo pAse pAMca indriyo che, vicAravA mana che, paraMtu tamArA jevI vikasita bhASA nathI. teo kadAca tamArA karatAM vadhAre samajatAM hoya, paraMtu lAgaNI abhivyakta karavA bhASAnuM mAdhyama temanAmAM vikasyuM nathI, chatAM temanI paNa pota-potAnI bhASA che, jemAM teo paraspara vArtAlApa ke saMdezAnI Apa-le kare che. are ! dariyAmAM vhela vagere mAchalIo mAIlo dUra saMdezA avAjathI mokale-meLave che, chatAM temanI bhASA maryAdita ane alpavikasita che. AvA saMjJIpaMceMdriya tiryaMco dUra-dUrathI kheMcAIne prabhunA samavasaraNamAM Ave, bIjA gaDhamAM parSadArUpe zrotA tarIke bese. A pazu-paMkhIomAM paNa dharma-adharmI, pAtra-apAtra, krUra-zAMta, hiMsaka-ahiMsaka game te hoya; zikArI ke zikArya, jAtivera ke nimittavera vALA hoya, saunAM vera-jhera prabhunA atizayathI sAMnidhyamAtramAM zamI jAya. tethI sApa ne noLiyo ke vAgha ne bakarI samIpamAM besI zAMtacitte ekAkAra thaIne dezanA sAMbhaLI zake. te vakhate temanI AMkho laDe nahIM, ekabIjA pratye dveSa, krodha, krUratA ke bhaya pragaTe nahIM, manathI zAMta banI jAya. kaSAyo kAmacalAu zamI jAya, 1. teSAmeva bhagavatAM devaviracitasamavasaraNAnAmadhyAsitasiMhAsanacatuSTayAnAM mUrtimAtradarzanAdeva prANinAM kila vilIyante rAgAdayo, vidalati karmajAlaM, prazAmyanti vairAnubandhAH, vicchidyante'lIkasnehapAzAH, pralIyate viparItAbhinivezo, (3miti, prastAva-3) * aho lokottaraH ko'pi, prabhAvastrijagadguroH / tasthau dvitIyavapre yanmuktavairaM prsprm||42|| gjsiNhlulaayaashcmRgdviipyotumuusskm| ahinakulamityAdya-nyadapi nitymtsrm||43|| yugmm|| (amarakumAra caritra, sarja-3) * pecchaMtA ya daMseMti ekkamekkassa samosaraNaM vimukkaasestiriyveraannubNdhe(?)| kaha? ti - kaMDuyai kaNNamUlaM mao maiMdassa kNdhrddhNte| vIsatyo viyddubbhddkddaarbhaasursddhkddppe||4|| tiysaa-'surnnimmlmnnimyuuhdehppbhaa-kilmmnto(?nt)| pelavamahI sihaMDeNa peccha pacchAiyasarIraM / / 5 / / vIsambhajaNiyapasaro Aso mahisassa loynnddhntN| kaMDuyai tikkhagavalaggabhAgadesammi mulccho||6|| dumei phaNiMdaphaNaM sakAyabhAeNa mUsao uvh| titthayaravANisuhio nnicclsvnnekkgycitto||7|| NiccalamuhaggasaMThiyamUsayapoyammi uvaha mjjaarN| uvasantaverabaMdhaM dhammakahAyaNNaNapasattaM / / 8 / / uvapiyai mayasilimbo paMDuiyapaoharAe vgghiie| aviyANiyani(?mi)yapoyAe chiirmaasaaiygunnaae||9|| kAUNa karaM kaMThe kaDArakesarasaDhassa kesrinno| NiccalasavaNo suhiyassa karivaro suNai jiNavANiM / / 10 / / tuMDagguggaviNiggayabhIsaNadADhassa poNddriiyss| jiNavayaNamuiyavasahehiM peccha saMdANiyaM dehaM / / 11 / / aMkAgayasAlUro gosuNaho suNai jinnvriNdss| savvasabhAsANugayaM devA'suramaNaharaM vANiM / / 12 / / iya mukkaverabaMdhA jassa'NuhAveNa hoMti tiriygnnaa| tassa imaM jayai jae sIlaguNaTuM smosrnnN||13|| (zIlAMkAcArya viracita caupannamahApuruSacariyaM aMtargata paumappahasAmicariya) For Personal & Private Use Only Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36o dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi paraspara prIti, maitrI janme. prabhunA sAMnidhyathI AvA zAMta bananArA jIvo paNa pAtra hoya tevo koI niyama nathI. pAtratAnuM dhoraNa keTaluM UMcuM che te samajavA A vAta che. hiMsA ke krodhathI dhamadhamatA jIvo paNa pravezamAtrathI zAMta thaI jAya, jonArane keTalo lAyaka jIva che tema lAge, chatAM zuddhadharmanI lAyakAta hoya tevo niyama nathI. dharmazravaNathI AtmA-paraloka, puNya-pApanI zraddhA thAya, jIvanamAM tapa-tyAga-bhakti karavA lAge, are ! svabhAvamAM paNa kSamA, zAMtatA, dayA vagere rUpe parivartana Ave, cAritradharma Adi paNa svIkArI pAlana kare, chatAM adhyAtmanI pAtratA na hoya tevuM bane. A vAta pAtratAnI prApti keTalI duSkara che tenI sUcaka che. vaLI pAtratAzUnyane tIrthaMkara paNa na tAre; kema ke jainadarzana, IzvaranA atizaya paNa padArthavijJAnanA siddhAMtathI viruddha kaMI kare tema mAnatuM nathI. utkRSTa zaktimAna Izvara paNa azakyane zakya banAve tevI vAta jaina philosophImAM nathI. bIjA gaDhamAM paNa prabhunI dezanA saMbhaLAya che, paraMtu tIrthakaro manuSyabhASAmAM dezanA Ape che, te rUpe pazuo na samajI zake; tethI dareka jAtinA pazuone pota-potAnI bhASAmAM jinavANI rUpAMtarita thaIne saMbhaLAya che. A prabhuno devakRta atizaya che. devatA evI bhautika racanA goThave che jethI prabhunA zabdo tatkAla bhASAMtarita thaIne saune pota-potAnI bhASAmAM saMbhaLAya che. vaLI, vANImAM dhvaninuM paNa mAdhurya che. "tIrthakaranI vANI sAMbhaLatAM zrotAne thAka, parizrama, udvega, bhUkha, roga-zoka dUra thaI jAya. eka prahara ja nahIM paNa praharanA praharo sudhI dezanA sAMbhaLe topaNa kaMTALo, thAka, bhUkha, tarasanI pIDA thatI nathI. vIraprabhue chellI dezanA soLa prahara saLaMga ApI, zrotAone paNa covihAro chaThTha thaI gayo, chatAM koIne bhUkha-tarasa AdinI akaLAmaNa nathI. kSIrAzravalabdhinI jema vANInA mAdhuryathI taraboLa thaI ekAgrapaNe besIne sAMbhaLe che. are ! apAtra jIvo paNa tanmaya thaI ekarasathI dezanA sAMbhaLe che. temane paNa ekAgratA, zraddhA, ruci hoI zake. zraddhA-tanmayatAthI dezanAzravaNa chatAM zuddhadharmaprApti durlabha : bhagavAnanA samavasaraNamAM apAtra jIva paNa DAphoLiyAM mAre ke jhokAM khAya, nIrasa besI rahe, kaMTALe tevI vAta nathI. tyAM to pAtra ke apAtra badhA jIvo prabhunI vANI sAMbhaLe tyAre ekAgra thaI jAya che. kAraNa ke vANI ja eTalI atizAyI che ke temAM svaranuM mAdhurya, varNananI chaTA, upamA Adi alaMkAronuM sauMdarya, bhASAkIya lAlitya Adi aneruM hoya che, sAMbhaLanArane 1. evaM-savvAuaMpi soyA khavejja jai hu sayayaM jiNo khe| sIuNhakhuppivAsAparissamabhae avigaNeto / / 579 / / vyAkhyA-bhagavati kathayati sati sarvAyuSkamapi zrotA kSapayet bhagavatsamIpavatyaiva, yadi hu 'satatam' anavarataM jinaH kthyet| kiMviziSTaH sannityAha-zItoSNakSutpipAsAparizramabhayAnyavigaNayanniti gAthArthaH / 579 / / (mAvanivitta, zno -172, mUtra-TIvA) For Personal & Private Use Only Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 371 pratIti thAya ke AvI madhuratA, AvI apUrva vAto, AvuM jJAna-vijJAna kyAreya maLyuM ja nathI. tethI kaMTALyA vagara rasathI, rucipUrvaka sAMbhaLe. pAtra ke apAtra, dareka zrotAne vANInA zabdo ke tenI madhuratA sAthe koI virodha nathI. te rUpe prabhunI vANI saune game che. paraMtu te vANI dvArA prabhu je mohanAzaka tattva kahe che, hitakArI parama satya prabodhe che, te hRdayamAM ArapAra saune UtaratAM nathI. are ! prabhu pratye vizvAsa paNa hoya, tethI pUcho to kahe ke bhagavAna kahe che te so TakA sAcuM che, chatAM prabhu kahe tevI saMsAranI asAratA, viSaya-kaSAyamAM duHkharUpatA, AtmAmAM sukhanI saMvedanA ke muktinI tAlAvelI jAgatI nathI. vizvAsa pUro che, tethI kahe ke bhagavAnanuM vacana satya che, paNa feeling (anubhava, saMvedana) bhagavAna kahe tenAthI juduM che. sabhA : vAtamAM vizvAsa chatAM saMvedana juduM e kema bane ? sAhebajI : tame bajAramAM jAo, pUra tejI cAlatI hoya, tyAre koI bAhoza vepArI tamane kahe ke kAle bajAra besI javAnuM che, tamane vAta samajAya tema nathI, chatAM vepArI prAmANika ane buddhizALI che, teno Ajadivasa sudhIno anubhava sacoTa khAtarIvALo che, tethI tenA vizvAsanA baLe tame te vAta mAnI lyo, paraMtu buddhimAM bese nahIM; kAraNa ke bajAranI rUkha jarAya evI dekhAtI nathI ke kAle badhuM UlaTuM thaI jaze. ahIM buddhimAM na bese chatAM jema vizvAsathI mAno, tema bhagavAna para vizvAsa rAkhe, paraMtu temanuM kaheluM tattva anubhavamAM UtaratuM nathI. thoDuM paNa hRdaya tattvathI vIMdhAya to ja bodhibIjarUpe sAco dharma pAmyA ema kahevAya. tattvapratIti-tattvasaMvedana vinA samakita mAnyuM nathI. dharma pAmyAno criteria (mApadaMDa) A che. samavasaraNamAM deva-manuSyanI vizALa bAra parSadA, vadhumAM pazu-paMkhInI nava parSadA, bharacaka zrotAono samUha, dezanA paNa kalAkonA kalAko cAle, sau ekacitte sAMbhaLe, saune pota-potAnI bhASAmAM bhUmikA pramANe saraLatAthI samajAya; chatAM temAMthI vIMdhAya koIka ja. je prabhunA tattvathI vIMdhAya te tarI gayo, bAkInA havA khAtA rahI gayA. jene tattvano vedha thAya te bhavacakrathI cokkasa pAra pAmavAnA. A dhoraNane sAme rAkhIne ja zAstramAM tIrthaMkaranA samavasaraNamAM ATalA pAmyA ke ATalA na pAmyAnuM varNana che. munisuvratasvAmI ghoDAne pratibodha karavA eka rAtrimAM 60 yojanano dIrgha vihAra karIne gayA, tyAM samavasaraNa maMDAyuM, vizALa parSadA bhegI thaI, paraMtu eka ghoDo ja samakita pAmyo. AvAM vidhAna pAtratAnuM mUlyAMkana samajAvanArA che. tIrthaMkaranA samavasaraNamAM paNa AvI durlabha pAtratA vinA badhA na pAme, to amArI parSadAmAM to badhA pAme ja tevI apekSA ke Agraha kyAMthI rakhAya ? amane koI pUche ke ATalo upadeza 1. samastenuivu, tata: vhAlAvidetupu| rAdhAvedhopamaM madra ! nIvoDayamatinuAmam||27|| sadarzanamavAnoti, karmagranthiM sudaarunnm| nirbhidya zubhabhAvena, kadAcitkazcideva hi / / 172 / / yugmam / susAdhubrAhmaNAnAM bho, jIvaM puutkurvtaamlm| dharmadezanayA bodhaH, so'yaM huMkAra ucyate / / 173 / / darzanaM muktibIjaM ca, samyaktvaM tattvavedanam / duHkhAntakRt sukhAraMbhaH, paryAyAstasya kIrtitAH / / 174 / / For Personal & Private Use Only (35miti prastAva-7) Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi Apo cho, ATalI mahenata-parizrama karo cho, tenuM phaLa keTaluM ? to ame kahIe ke eka jIva bodhibIja pAme topaNa amArI mahenata saphaLa. tIrthakaranI vANInA 35 guNo, 34 atizayo Adi jema advitIya che, tema tIrthakaronuM lokamAM AdeyatArUpe aizvarya paNa ajoDa hoya che. "tIrthakara jyAre samavasare tyAre jo cakravartI rAjA najIkamAM hoya to AgamananI vadhAmaNI sAMbhaLI sADA bAra karoDa suvarNamudrA vadhAmaNI ApanArane dAnamAM Ape, vAsudeva rAjA hoya to sADA bAra karoDa ropyamudrA dAnamAM Ape, mAMDalika rAjA Adi hoya to pota-potAnA mobhA-aizvarya pramANe dAna Ape. vicAro ! tIrthakaronuM lokamAM status kevuM (mobho kevo) haze te kALanA sattAdhIzonA paNa temanA pratye bhaktibhAva kevA haze ! je vadhAmaNImAM ATaluM dAna Ape te sAmaiyA Adi ThATha kevo kare ! deva-guru pAse khAlI hAthe ekalA javAnuM nathI, paraMtu tamArI zakti anusAra ThAThamAThathI pUrA aizvarya, Rddhi ane parivAra sAthe suzobhita thaIne javAnuM che. tame to game tevAM kapaDAM paherI TahelatA-TahelatA nIkaLo; kAraNa ke tamane tevuM bahumAna nathI. bhUtakALamAM tIrthakaro, dharmAcAryo vagere samavasare to evAM sAmaiyAM thAya ke bALabuddhivALA jIvone paNa rAjasattA karatAM dharmasattAnuM aizvarya vadhAre che te pratyakSa dekhAya. AvuM jyAre AryadezamAM hatuM te kALanI A vAta karuM chuM. A vAta thoDI sadIo pahelAM paNa hatI. AryadharmonI vartamAna hAlata : Aje to bhAratanAM dharmone sAva nisteja karI nAMkhavAmAM AvyA che. atyAre to dharmakSetra eTaluM dul (nisteja) che ke ame kahIe ke rAjasattA karatAM dharmasattA caDiyAtI che, teno prabhAva vadhAre hoya, to te paNa tamane besatuM nathI; kAraNa ke dharmasattAnuM bAhya aizvarya sApha karI nAMkhyuM che. chelle chelle pU. harasUrIzvarajI mahArAjAnuM thoDuM AvuM aizvarya hatuM. te dilhI pahoMcyA to akabare potAnA badhA zAhajAdA, maMtrIo, senApati sahita cha lAkha sainikonA sainyane sAmaiyAmAM mokalyuM. Akho jainasaMgha paNa bahumAnapUrvaka sAthe hato. vicAro ! AcArya mahArAjano kevo pratApa-dabadabo haze ! are ! temanA paTTadhara ziSya senasUrIzvarajI mahArAja mATe paNa u. yazovijayajI lakhe che ke "nita name narapati jAsa pAyA'. oLakhANa ja Ape che ke jyAM jAya tyAM rAjA-mahArAjA temanA caraNomAM ALoTatA. anArya mogala sattAnA kALamAM paNa dharmasattAnI 1. vittI u suvaNNassA bArasa addhaM ca syshssaaiN| tAvaiyaM ciya koDI pItIdANaM tu ckkiss||580 / / eyaM ceva pamANaM NavaraM rayayaM tu kesavA diti| maMDaliANa sahassA pIIdANaM syshssaa||581|| bhattivihavANurUpaM aNNe'vi ya deMti ibbhmaaiiyaa| soUNa jiNAgamaNaM niuttamaNioiesuM vaa||582 / / devANuatti bhattI pUyA thirakaraNa sttannukNpaa| sAodaya dANaguNA pabhAvaNA ceva titthassa / / 583 / / (AvazyakasUtraniyukti, zloka-580 thI 583, mUla) For Personal & Private Use Only Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 363 thoDI jAhojalAlI hatI. dharmasattA pAse roja rAjasattA jhUke, bahumAna-Adara kare tevI AryaparaMparA hatI. vaLI, tIrthakaronuM puNya to parAkASThAnuM hoya. tethI varNana utkRSTa rahevAnuM. atyAre to dharmakSetra dead field (zuSka kSetra) gaNAya che. A dezamAM dharmone niMdA karI, khoTAM niyaMtraNo mUkI nabaLA karI devAmAM AvyA che. bAkI bhAratanA dharmaguruo guNa ane zaktimAM kama nathI. temanuM bahArathI puNya ja khalAsa karI nAMkhavAmAM AvyuM che. atyAre vizvamAM dharmaguruomAM popanuM aizvarya tape che. jyAM jAya tyAM Head of the State (rAjyanA vaDA) receive kare (svAgata sAthe levA Ave) che. President ane Prime Ministersne (rASTrapramukha ane vaDApradhAnone) paNa teo jAheramAM salAha Ape che jene amerikAno pramukha paNa avagaNI zakato nathI. temanA dareka prasaMgonI vaizvika stare jAherAta ane noMdha levAya che. hamaNAM popa philIpAinsamAM gayA to temanA darzana mATe 40 lAkha loko UmaTyA hatA. popa jhona pola to have atizaya gharaDA che, upadeza paNa ApI zakatA nathI, be vAkya mAMDa-mAMDa bole che. temAM paNa tattvanuM ThekANuM hoya nahIM. AcAra-vicAra paNa bhAratanA dharmaguruo karatAM ghaNA nIcA che. temanuM AkhA divasanA bhojananuM menu vAMco to temAM roja ATaluM mAMsa, ATalo wine(dArU) Aroge vagere jAherAta sAthe hoya che. tame vicAro ke je sapta vyasanone Aryadharmo sAmAnya anuyAyIne paNa tyAgavA upadeze che teno paNa temanA jIvanamAM tyAga nathI, chatAM pavitratAnI 9. Pope John Paul II was greeted by U.S. President Bill Clinton and then-First Lady Hillary Clinton at Lambert International Airport for his Papal visit to St. Louis, Missouri in 1999. (Article : Pastoral trips of Pope John Paul II, Wikipedia, The Free Encyclopedia) * Pope John Paul Il out of plane greeted by French President Jacques Chirac, Band playing as Pope and Chirac walk along red carpet. ... Pope being greeted by mayor of Rome, Francesco Rudelli ... Russian President Boris Yeltsin enters room, MS of Pope John Paul Il with hands outstretched - two men shake hands, Yelstin and Pope seated. (Article : Thematic Clipreels - Volume 15 - Pope John Paul Il Profile (Part 2) * The funeral of Pope John Paul II saw the single largest gathering of heads of state in history who had come together to pay their respects. (Article : Funeral of Pope John Paul II, Wikipedia, The Free Encyclopedia) 2. On the first World Youth Day gathering since Denver's in August 1993, up to four million people turned out today here in the Philippines, the Vatican said, and many clerics said it was the biggest audience the Pope had ever seen at a papal Mass. People crammed routes leading to the vast park along the seashore where the Mass was held. They spilled 50-deep from the sidewalks, which were so densely packed that the Pope was forced to abandon his armored, glass-sided "Pope-mobile" and to use a helicopter to cross over the crowds. (Article : Up to 4 Million Turn Out for Pope's Mass in Manila, January 16, 1995, The New York Times) 3. The pontiff repeated his positions when he sat down for a lunch of pasta, meat, vegetables and wine with the U. S. delegation on Wednesday, McCarrick said. (Article : Cardinals Adopt No-Tolerance policy for Sex Abuse, Source : The Associated Press) For Personal & Private Use Only Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi rUe temanuM ATaluM mAna-pAna-gaurava che. te joIne ema thAya ke anArya prajA potAnA dharmaguruone low caliber (nabaLuM sattva hovA) chatAM kevI rIte navAje che ! jyAre tamane ATalA UMcA, sadAcArI, jJAnI dharmaguruo maLyA che, topaNa koI kiMmata kharI ? jainazAsanamAM hAlamAM koI prabhAvaka dharmaguru Ave ane A muMbaImAM lAkha mANasa paNa darzana mATe UmaTe tevuM lAge che ? tame to dharmaguruone joI-joIne ja dharAI gayA cho. guNanI oLakha ane guNAnurAga ja samakita AdinI prAptinuM kAraNa che. Ano UMdho artha nahIM karatA, ke bIjAnA dharmaguruonAM mAna-pAna joIne amane irSyA thAya che, athavA to amAro bhAva nathI pUchatA teno A kharakharo che. amane to bhagavAne zIkhavyuM che ke sAdhu tarIke tAre mAna-pAnanI jarA paNa aMgata apekSA rAkhavI nahIM. tame hAtha na joDo tenI paNa jo mane asara thAya to mArI ArAdhanAmAM panotI bese. ame amArA AtmakalyANa mATe nIkaLyA chIe. amane duniyA pU ke na pUje tenI asa2 na joIe. ame vizvAsa sAthe cAritrano mArga svIkAryo che. amane amAruM pavitra cAritra ja tAraze, nahIM ke tamArAM mAna-pAna. A to zAstramAM tIrthaMkaronAM sanmAna-svAgatanAM utkRSTa varNana Ave che, je sAMbhaLatAM tamane atizayokti na lAge tethI dharmasattAnA bAhya aizvaryano khulAso karyo. tamane sIdhuM kahIe ke mAtra prabhunA AgamananA samAcAra sAMbhaLI cakravartI sADA bAra karoDa suvarNamudrA vadhAmaNI ApanArane dAnamAM Ape, to tamane magajamAM na bese. tethI te kALano sAmAjika abhigama darzAvyo. sabhA : dareka vakhate sADA bAra karoDa suvarNamudrA dAnamAM Ape ? sAhebajI : hA, dareka vakhate Ape. neminAtha prabhu jyAre jyAre samavasaryA tyAre vadhAmaNI ApanArane kRSNa mahArAjA sADA bAra karoDa raukhamudrA dAnamAM ApyAnuM varNana che. prabhunA samavasaraNamAM rAjA-mahArAjAo, mahAmaMtrIo, nagarazeTho Adi aneka lokanA agresaro vibhUti sAthe Ave, parivAra sahita bhakti kare, je joIne keTalAyane bhagavAnanAM darzana karavAnI icchA jAge. deva-gurunA darzane A rIte javAnI vidhi che. A to dharmatIrtha sthapAya, dharmasattAno lokamAM prabhAva pravarte, tyAranA bAhya aizvaryanuM varNana karyuM je rekhAcitrarUpe samajavA jevuM che. dharmatIrthanA pratIka nANano lokottara mahimA : A samavasaraNa ke jene ApaNe saMpUrNa dharmatIrthanuM zreSTha pratIka mAnIe chIe teno pratikRtirUpe paNa apAra mahimA che. zubha bhAvonI vRddhi karanAra samavasaraNanI pratikRtinAM 1. suvihita tapagaccha yatipati re, zrI somasuMdarasUri; kare pratiSThA atibhalI re, vAjate maMgalatUra 2. 19. mULanAyaka zrI RSabhajI re, caumukha thApe re teha; samavasaraNanI thApanA re, caugativAraka teha re. 20. (jJAnavimalasUrijI kRta rANakapura tIrthanuM stavana DhALa-3) For Personal & Private Use Only Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 365 darzana paNa tamArAM aneka janmonAM pApono nAza karavA sakSama che. zAstramAM AjJA che ke zAsananA tamAma mahattvapUrNa prasaMgo samavasaraNanI pratikRti banAvIne tenA sAMnidhyamAM karavAnA che. samyaktaprAptithI mAMDIne saMghamALa, mokSamALA (upadhAnanI mALA), vratauccAraNa, dIkSA, mahAvratauccAraNa, vaDI dIkSA, sarva padavIpradAna Adi uttamottama dharmaprAptinI kriyAo samavasaraNanI sAkSIe karavAnI che. are ! upadeza paNa dezanArUpe nANanI sAkSIe ApavAno che. samavasaraNanI racanAne ApaNI paraMparAmAM nANa kahevAmAM Ave che; kAraNa ke jagatamAM samyajJAna tyAMthI pravarte che. lokamAM jJAnanuM udgamasthAna ja samavasaraNa che. A zAsanamAM saMghAcAryoe paNa dharmapradAna dharmatIrthanI sAkSIe karavAno che, to pachI nAnA upadezake to bIjo vikalpa vicAravAno ja nathI. tIrthakaronuM AkhuM dharmazAsana A pratIkamAM samAI jAya che, te sarva zubha saMketonuM sthAna che, tenuM darzana paNa maMgalakArI che. nimittazAstranI dRSTie paNa teno evo mahimA che ke dezavirati, sarvavirati Adi uttama dharmakAryonI pAtratA nakkI karavA paNa chadmastha gurue nANano upayoga karavo tevI vidhi zAstramAM che. je mumukSu cAritra Adino abhilASI hoya tene nANanI suMdara pratikRti pAse lAvI pIDA na thAya tevI rIte AMkhe pATA baMdhAvI hAthanI aMjalimAM zreSTha sugaMdhI dravyo ane uttama puSpo ApIne samavasaraNamAM birAjamAna tIrthakara sanmukha vadhAvavArUpe uchALavAnuM kahevAmAM Ave. uchALyA pachI te puSpo ane sugaMdhI dravyo prabhunA aMga upara ke AjubAju sanmukha ke vimukha paDe tenA AdhAre zAstrajJa guru te jIvanI bhAvi kalyANakArI pAtratA ke teno abhAva nizcita kare. A paNa dharmatIrthanA pratIkano lokottara mahimA che. 1. varagaMdhapupphadANaM siyavastheNaM tahacchiThayaNaM c| AgaigaiviNNANaM imassa taha pupphapAeNa / / 25 / / vyAkhyA-varagandhapuSpadAnaM sugandhikusumAnAmathavA pradhAnAnAM vAsAnAM puSpANAM ca dAnaM vitaraNam varagandhapuSpadAnamaJjalau kartavyamasyeti yogaH / tathA sitavastreNa shuklvaassaa| tathA tena prakAreNApIDotpAdanalakSaNena vidvatprasiddhena vAkyopakSepamAtro vA tathAzabdaH / akSisthaganaM locanAvaraNaM kaarym| cazabdaH smuccye| tatazcAsau tAni kusumAnyAvRtAkSa eva jinanAthAbhimukhaM prakSepayitavyaH, guruNA cAdhikRtapuSpapAtalakSaNanimittAnusAreNa yathAsampradAyaM zubhAditarasmAdvA bhavAdAgato'yaM, tathA dIkSArAdhanavirAdhanAbhyAM zubhetarA vA gatirasya bhaviSyatIti dIkSAdAnArthaM tatparihArArthaM ca parijJAnaM vidheym| etadevAhaAgatigativijJAnaM zubhAzubhapUrvajanmAnAgatajanmanAM nirNayanaM kaarym| athavAgatyAgamanenAskhalitetarAdiyuktena gtivijnyaanmaagaamibhv-jnyaanmaagtigtivijnyaanm| iha vyAkhyAne samAsitamapi gativijJAnamityetatpadaM prAkRtatvenottaratra smbndhniiymiti| 'imassa tti' asya diikssaadhikRtjiivsy| tatheti smuccye| athavA tathA tatprakAreNa sAmpradAyikena puSpapAtena kusumapatanena diikssnniiynrvihiten| etadarthameva pUrvaM puSpadAnaM tadaJjalau kRtmaasiiditi| iha ca samavasaraNamadhye puSpapAtAddIkSArAdhanAjanitA sugatiH, tabahiHpAtAcca tadvirAdhanAjanitA kugatirasyetyetAvanmAtramato grnthaadvsiiyte| zeSaM tu granthAntarAdviziSTasampradAyAdvA'vaseyamiti gAthArthaH / / 25 / / (paMcazava pravara, paMcAga-2, sno-rapa mUna-TI) For Personal & Private Use Only Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi "are ! zAstramAM to dIkSA AdinA avasare A nANa mAMDavAnI sAMgopAMga vidhi eka uttama anuSThAna tarIke anivArya karavAnI darzAvI che. temAM sau prathama vAyukumAradevatAnuM maMtroccAra ane mudrA darzAvavApUrvaka AhvAna karIne te devatAnA kAryanI vidhi karavI, ema kramazaH meghakumAradeva, 1. uktA dIkSA, tadyogyazcAdhunA dIkSAvidhirvAcyaH, sa ca samavasaraNaracanAdirUpaH, ataH samavasaraNaracanAM tAvadarzayannAhavAukumArAINaM AhavaNaM NiyaNiyehi mntehiN| muttAsuttIe kila pacchA takkammakaraNaM tu||12|| vyaakhyaa-vaayukumaaraadiinaamaagmprsiddhdevvishessaannaam| AdizabdAnmaghakumArAdiparigrahaH / AhvAnaM sNshbdnm| kAryamiti zeSaH / kairityAha-nijanijaiH svakIyasvakIyaiH / mantraiH praNavanamaHpUrvakasvAhAntatanAmarUpairyathAsampradAyamAgataiH / muktAzuktyA muktAphalayonyAkArayA hstvinyaasmudryaa| kiletyAptasampradAyasUcakamAhvAnasya vA'tAttvikatvasUcakaM, tadatAttvikaM cAhvAne'pi teSAM prAya AgamanAsambhavAt tatsaMsmaraNasyaiveha vidheytvaaditi| pshcaadaahvaanaanntrm| tatkarmakaraNaM tu teSAM vAyukumArameghakumArAdidevAnAM yatkarma bhUpramArjanodakasecanAdirUpo vyApArastasya vidhaanmev| tu zabda evakArArthaH punaHzabdArtho vaa| sa caivaM dRshyH-pshcaatpunH| iti gAthArthaH / / 12 / / etadeva darzayitumAhavAukumArAhavaNe pamajjaNaM tattha suparisuddhaM tu| gaMdhodagadANaM puNa mehakumArAhavaNapuvvaM / / 13 / / vyAkhyA-vAyukumArAhvAne mrutkumaardevsNshbdne| kRte satIti gmym| pramArjanaM bhUmizuddhirUpaM kartavyaM bhavatIti gmym| tatreti smvsrnnbhuumau| suparizuddhaM tu srvkcvraadyphrnnenaatishuddhmev| ete kila mayAhUtA vAyukumAradevA bhagavatsamavasaraNabhuvaM zodhayantItikalpanayeti hRdym| gandhodakadAnaM surbhijlvrssnnm| punaHzabdaH pUrvavAkyArthApekSayottaravAkyArthasya vilakSaNatApratipAdanArthaH / meghakumArAhvAnapUrvaM meghakAridevasaMzabdanapuraHsaraM svayameva kaarym| bhagavatsamavasaraNe hi vAyukumAraibhUmizuddhau kRtAyAM rajaHprazamanArthaM meghakumArA gandhodakavarSa kurvantIti sthitiH / kalpanA tu puurvvdev| iti gAthArthaH / / 13 / / tathAuudevINAhavaNe gaMdhaDDA hoi kusumavuDDi tti| aggikumArAhavaNe dhUvaM ege ihaM benti / / 14 / / vyAkhyA- RtudevInAM vasantagrISpavarSAzaraddhemantazizirAbhidhAnadevatAnAmAhvAne saMkIrtane kRte sti| gandhADhyA sdgndhgunnsmRddhaa| bhavati vrtte| vidheyeti gmym| kusumvRssttidshaarthvrnnpusspvrssH| itizabdaH smaaptyrthH| tatazca kusumavarSakaraNenaiva RtudevIkarma parisamAptaM bhavatIti bhaNitaM bhvti| agnikumArAvAne taijasadevasaMkIrtane kRte sti| dhUpaM kaalaaguruprbhRtikm| eke kecanAcAryAH iha smvsrnnvytikre| bruvate'gnibhAjanaprakSepyatayA prtipaadynti| anye tu sAmAnyato devaahvaane| yata AvazyakaTIkAkRtoktaM-"dhUpaghaTikA vikurvanti tridazA eveti" gAthArthaH / / 14 / / tathAvemANiyajoisabhavaNavAsiyAhavaNapuvvagaM ttto| pAgAratigaNNAso maNikaMcaNaruppavaNNANaM / / 15 / / vyAkhyA-vaimAnikAzca saurmikAdayaH, jyotIMSi ca candrAdayaH, bhavanavAsinazcAsurAdayaH teSAmAhvAnaM saMzabdanaM pUrva prathama yatra prAkAratrayanyAsakaraNe tattathA kriyaavishessnnmidm| tato dhuupdaanaanntrm| prAkArANAM zAlAnAM trikasya trayasya nyAso nyasanaM praakaartriknyaasH| kartavyo bhavatIti shessH| kiMbhUtAnAM prAkArANAmityAha-maNikAJcanarUpyANAmiva ratnasvarNakaladhautAnAmiva varNazchAyA yeSAM te tathA tessaam| bhagavato hi samavasaraNe vaimAnikAdayo devA antarmadhye bahizca krameNa maNimayAdIn trIn prAkArAn kurvntiiti| iha ca prAkAra ityasya padasya samAsAntarbhUtasyApyantarvatiSaSTyantatAmAzritya maNikAJcanarUpyavarNAnAmityetatpadaM vizeSaNatayA smbdhyte| athavA maNikAJcanarUpyavarNAnAM dravyANAM saktaH prAkAratrayanyAsaH / iti gAthArthaH / / 15 / / For Personal & Private Use Only Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi u77 tathAvaMtaragAhavaNAo toraNamAINa hoi vinnnnaaso| cititarusIhAsaNachattacakkadhayamAiyANaM ca / / 16 / / vyAkhyA-vyantarA eva vyntrkaastdaahvaanaatsNshbdnaat| 'toraNamAINa tti' iha makAraH prAkRtazailIprabhavaH / tena toraNAdInAM dvaaraavyvvishessprbhRtiinaam| AdizabdAt piitthdevcchndkpusskrinnyaadiprigrhH| bhavati jaayte| vinyAso rcnaa| tathA caityatarusiMhAsanacchatracakradhvajAdInAM c| tatra caityatarurazokavRkSaH / athavA caityAni jinapratibimbAni, tarurazokavRkSaH, siMhAsanaM siMhAkRtiyuktaviSTaraM, chatrANyAtapatratrayaM, cakraM dharmacakraM, dhvajAH siNhdhvjckrdhvjmhendrdhvjgopuraadidhvjaashc| AdizabdAtpadmacAmaraparigrahaH / etAni hi vyantarAH samavasaraNe viddhti| yadAha- "ceidumapIThachaMdagaAsaNachattaM ca cAmarAo y| jaM cannaM karaNijjaM karaMti taM vANamaMtariya tti||1||" [Avazyaka-niyukti-553 tathA bRhatkalpa-1180] iti gAthArthaH / / 16 / / tathAbhuvaNaguruNo ya ThavaNA sayalajagapiyAmahassa to smm| ukkiTThavaNNagovari samavasaraNabiMbarUvassa / / 17 / / vyAkhyA-bhuvanagurozca tribhuvananAyakasya punaH sthApanArhataH sthaapnaanyaasH| kartavya iti shessH| kiMbhUtasya? loke pitA pUjyaH pitAmahastu pUjyataraH piturapi puujytvaat| tataH sakalajagataH samastabhuvanajanasya pitAmaha iva pitAmahaH sakalajagatpitAmahaH / athavA sakalajagato dharmaH pitA, paalnaabhiyukttvaat| tasyApi bhagavAn pitA, bhagavatprabhavatvAddharmasyeti pituH pitA pitaamhH| sakalajagataH pitAmaha iti vigrhH| atstsy| 'to tti' ttshcaitytrusiNhaasnaadinyaasaanntrm| smygvaipriityen| kva sthApanAkAryetyAha-utkRSTavarNakasya prdhaancndnsyopriuprissttaadutkRssttkrnnkopri| kiMbhUtasya bhuvanaguroH? samavasaraNe jinadharmadezanAbhUmau yAni devatAnirmitAni tasyaiva bimbAni pratikRtayasteSAmiva rUpaM svabhAvo yasya sa samavasaraNabimbarUpo'tastasya caturmukhasya viziSTarUpasyaiveti gAthArthaH / / 17 / / tathAeyassa puvvadakkhiNabhAgeNaM maggao gnndhrss| muNIvasabhANaM vemANiNINa taha sAhuNINaM ca ||18|| vyAkhyA-etasya bhuvanaguroH pUrvadakSiNAyA Agneyadizo bhAga ekadezaH pUrvadakSiNadigbhAgastena karaNabhUtena hetubhUtena vaa| mArgataH pRSThato gaNadharasya gnnnaayksy| munivRSabhANAM sAtizayAdiyati punggvaanaam| tathA vimAnikadevAsteSAmetA vaimAninyo'tastAsAM vaimAninInAM deviinaam| tatheti samuccayArthaH / tena sthApanA kAryeti smbdhyte| sAdhvInAM tpsviniinaam| cazabdaH samuccayArtha iti gAthArthaH / / 18 / / tathAiya avaradakkhiNeNaM devINaM ThAvaNA muNeyavvA / bhuvaNavaivANamaMtarajoisasaMbaMdhaNINa ti||19|| vyAkhyA-iti evameva yathA munivRSabhAditrayasyAsaMkIrNatayA sthApanA kRtA evaM bhavanapatyAdidevItrayasyApi sA kAryetyarthaH / aparadakSiNenAparadakSiNasyAM dishi| saptamyartho hyayamenapratyayaH / devInAM survdhuunaam| sthApanA nyAsaH |'munneyvvtti' jJAtavyA kartavyatayeti zeSaH / bhavanapatayo devAlayavizeSanAthA asurAdayaH, 'vANamaMtara tti' vanAnAmudyAnAnAmantarANi kuharANi vizeSA vA vanAntarANi teSa bhavA makAravarNAgamAta vAnamantarA vyantarAH, jyotiSi jyotizcakre bhavA jyotiSA jyotISaM vA jyotiSkadevAH / eteSAM dvandvo'tasteSAM sambandhinyaH satkA yAstAstathA taasaam| itizabdo dvitIyaparSadaH samAptipradarzanArthaH / iti gAthArthaH / / 19 / / tathAbhavaNavaivANamaMtarajoisiyANaM va ettha devANaM / avaruttareNaM NavaraM niddiTThA samayakeUhiM / / 20 / / vyAkhyA-bhavanapativAnamantarA uktnirvcnaaH| 'joisiya tti jyotiSi jyotizcakre jAtA jyotiSijAH, jyotiSi vA bhavA For Personal & Private Use Only Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi chae RtuonI adhiSThAyikAdevIo, agnikumAradeva, vaimAnikadevo, jyotiSIdevo, bhavanapati asuro ane vyaMtaradevatAonA maMtra-mudrApUrvaka AlvAnavidhithI te-te kAryonI sthApanA karI samavasaraNanI pratikRti racavAnI vidhi che. tyArabAda temAM traNa bhuvananA nAyaka, sarva jagatanA pitAmaha, tIrthaMkaranI pratimA mukhyarUpe sthApita karI, caturmukha biMba padharAvavAM. tyArabAda gaNadharothI AraMbhIne prathama gaDhanI sarva parSadAnA sabhyonI kramika sthApanAvidhi karI, bIjA ane trIjA gaDhamAM paNa yogya racanAo mUkI, samagra dharmatIrthanAM pratikRti dvArA darzana-vaMdana karavAM ane tenA sAMnidhyathI ja navA-navA dharmonI saMkalpabaddha prApti karavI, Ama vidhi batAvela che. paraMtu kalikALano evo dugdhabhAva che ke vartamAnamAM ApaNane AvI zAstrIya nANanuM sAcuM pratIka paNa jovA maLatuM nathI. sabhA : AbehUba pratikRti banAvavI zakya che ? sAu40 : yo55A. zasya cha, smai dri detailvi (vitA2) bhA5, 12, 2yanAmona varNana che. pratyeka gaDhanI vistRta mAhitI, daravAjAnAM mApa, vAvaDIonAM mApa, bagIcAonAM mApa, sopAnazreNInAM mApa, gaDhanA kAMgarAonAM mApa, caityavRkSanI UMcAI ane vistAra Adi seMkaDo prakAranI mAhitI, tenuM AbehUba rekhAcitra upasI Ave tevI rIte varNavela che, jenuM miniature (alpAti-nAnA bhAno namUno) 59 / sADUna hoya to mAzyArI 4 jane. jyotiSAsta eva jyotiSikAH / eSAM dvandvo'tasteSAM bhvnptivaanmntrjyotissikaannaam| vA vAzabdaH smuccye| tadbhAvanA caivaM-bhavanapatyAdidevInAM sthApanA mantavyA bhavanapativAnamantarajyotiSijAnAM c| atra smvsrnne| devAnAM suraannaam| kiMviziSTeyamubhayeSAmapItyata Aha-aparottareNAparottarasyAM dishi| navaraM kevlm| nirdissttaa'bhihitaa| samayaketubhiH prvcncihnbhuutaiH| iti gAthArthaH / / 20 / / vemANiyadevANaM NarANa NArIgaNANa ya pstthaa| puvvuttareNa ThavaNA savvesiM NiyagavaNNehiM / / 21 / / vyAkhyA-vimAneSu bhavA vaimAnikAste ca te devAzca surA iti smaaso'tstessaam| tathA narANAM nRnnaam| nArIgaNAnAM mnussystriismuuhaanaam| iha ca gaNazabdopAdAnaM puruSApekSayA strIjanasya bhutvkhyaapnaarthm| ca zabdaH smuccye| prazastA mngglyaa| pUrvottareNa pUrvottarasyAM dishi| sthApanA nyAsaH / kAryeti zeSaH / sthApanAyA eva vizeSArthamAha-sarveSAM samastAnAM manuSyeSu varNavizeSAbhAvAdbhavanapatyAdidevAnAM nijavaNaiH svakIyasvakIyazarIracchAyAbhiH / tatra bhavanapativyantarAH paJcavarNAH, jyotiSkA raktavarNAH, vaimAnikAH punA raktapItasitavarNAH, vizeSaH punaH kAlA asurakumArA ityaaderaagmaadvseym| iti gAthArthaH / / 21 / / tathAahiNaulamayamayAhivapamuhANaM taha ya tiriyasattANaM / bitiyaMtarammi esA taie puNa devajANANaM / / 22 / / vyAkhyA-ahinakulamRgamRgAdhipapramukhANAM bhujgbbhruhrinnsiNhprbhRtikaanaam| pramukhagrahaNAdazvamahiSAdiparigrahaH / 'taha ya tti' samuccaye, athavA tathaiva tenaiva prakAreNa devAnAmiva nijavarNaviziSTatAlakSaNena, parasparavirodhalakSaNena vaa| tiryaksattvAnAM tirygyonijntuunaam| dvitIyAntare dvitiiypraakaarmdhye| eSA sthaapnaa| kAryeti zeSaH / tRtIye tRtiiypraakaaraantre| punaHzabdo vilakSaNatAkhyApanArthaH / devayAnAnAM devavAhanAnAM krimkrkesriklaapiklhNsaadyaakaardhaarinnaam| iti gAthArthaH / / 22 / / (paMcAzaka prakaraNa, paMcAzaka-2, zloka-12 thI 22 mUla-TIkA) For Personal & Private Use Only Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA uddeza ane vidhi 369 paraMtu tamArA mana dravyastavamAM eTalAM daridrI thayAM che ke eka paNa pratikRti bhAratabharanA koI saMghamAM Abehuba najare caDatI nathI, je ati aphasosanI vAta che. bAkI jainetaro ke dharmazUnya jIvone paNa AkarSaNa kare tevI dharmaprabhAvaka A racanA che, je sthApanAnikSepe dharmatIrthasvarUpa che. For Personal & Private Use Only Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi siddhaM siddhatthANaM, ThANamaNovamasuhaM uvagayANaM / samavisAsanuM, sAsanuM bALa zranibAnuM ||1|| (sanmatitarka prakaraNa0 zloka-1) anaMta upakArI, anaMta jJAnI zrI tIrthaMkara paramAtmA mahAmaMgalakArI ane sarvotkRSTa evA A dharmatIrthanI sthApanA kare che. 84 lAkha jIvAyonirUpa saMsAranuM avalokana karIe to dekhAya ke A saMsAra anyAyathI bharapUra che; kAraNa ke saMsAramAM karmasattAnuM prabaLa varcasva che. karmasattA pote anyAyI che, tenA sAgaritomAM agresara sAgarita moha che, je jagatanAM tamAma aniSTonuM mULa che. vizvamAM jeje durjanatA dekhAya che te badhI A mohane AbhArI che. jIvomAM moha na hoya to saMsAramAM koI pApa na kare. badhA pApanI preraNA A moha ja karAve che. jaina philosophI pramANe A vizvamAM je kAMIpaNa kharAba-aniSTa bane che temAM kyAMya Izvarano rola nathI, paraMtu A moha ke je sarva duSTatAnuM preraka baLa che te che. tenI jIvasRSTi upara jabaradasta pakaDa che. karmasattA paNa vizvano kArabhAra moharAjAne soMpIne majA kare che. mohanA pracaMDa sAmrAjya sAme vaizvika nyAya pravartAvavo te ati duSkara kAma che. laukikanyAyapravartanamAM sArvabhauma sattA rAjA : lokamAM laukika nyAya phelAvavo te paNa nAnuM-sUnuM kAma nathI. rAjA bananAranI pharaja che ke 'prajAmAM jeTalAM duSTa-durjana tattvo hoya, je ApameLe maryAdAmAM-aMkuzamAM na 2he tene paNa sattAnA baLathI aMkuzamAM rAkhavAM, jethI sajjana prajAnuM rakSaNa ane unnati thAya. A karavA prajAmAM satata nyAya sthApita karavo te ja rAjAnuM kArya che. yugalikomAM jyAre kaSAyo vadhavAthI 1. 63: zApti pranA: sarvA, rjDa DvAmirakSati ra': supteSu nAti, vaLyuM dharma vidurjIyA:||2|| (zrI venvAsa viracita mahAbhArata, zAntiparva, adhyAya-2) 2. anyattvAhAsya rAkhyAvi-pravAne joSa va tu| mahAdhixLatvena, tattvamArreDavivakSa: ||1|| apravAne phri rAjyasya, nAyakAbhAvato janAH / / mitho vai kAladoSeNa, maryAdAbhedakAriNaH ||2|| vinazyantyadhikaM yasmAdiha loke paratra ca / zaktau satyAmupekSA ca, yujyate na mahAtmanaH / / 3 / / tasmAttadupakArAya, tatpradAnaM gunnaavhm| parArthadIkSitasyAsya, vizeSeNa jagadguroH / / 4 / / evaM vivAhadharmAdau, tathA zilpanirUpaNe / na doSa hyuttamaM puNya- mitthameva vipacyate / / 5 / / kiJcehAdhikadoSebhyaH, sattvAnAM rakSaNaM tu yt| upakArastadevaiSAM, pravRttyaGgaM tathAsya c||6|| nAgAde rakSaNaM yadvadgarttAdyAkarSaNena tu / kurvanna doSavAMstadvadanyathAsambhavAdayam / / 7 / / itthaM caitadihaiSTavyamanyathA dezanApyalam / kudharmAdinimittatvAddoSAyaiva prasajyate / / 8 / / (aSTa prarA, aSTa-28, zlo-s thI 8mUla) (noMdha :- A aMge adhika jANakArI mATe aTThacAvIsamA aSTakanI AkhI TIkA jovI.) For Personal & Private Use Only Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 371 paraspara anyAyanA prazno upasthita thayA to tenA nivAraNa mATe nAbhikulakare RSabhadevane rAjA tarIke nImyA arthAt prajAmAM-lokamAM nyAya pravartAvavAnA sarvAdhikAra nAbhikulakare RSabhadevane suprata karyA. anyAya karanAra para kaThora banavuM paDe to kaThora, komaLa banavuM paDe to komaLa, daMDa karIne aTakAvI zakAya to daMDIne ane paMpALIne samajAvI zakAya to paMpALIne, hiMsaka banIne ke dayALu banIne koI paNa rIte rAjAe prajAmAM anyAya aTakAvI nyAya-surakSA phelAvavAM paDe. je rAjA phakta laukika nyAyanA uddezathI rAjyanuM saMcAlana kare che, prajAnA hita mATe satata saciMta rahe che, te rAjAne prajAmAM je nyAya-nIti-sadAcAra-saMskAra phelAya tenuM 25% puNya maLe che. A vAta karaNa-karAvaNa-anumatinA siddhAMtathI jainadharmane paNa mAnya che. RSabhadeva bhagavAnanI pATaparaMparAmAM asaMkhya rAjAo thayA, jemaNe kevaLa lokahitanA dRSTikoNathI rAjyanuM saMcAlana karyuM, nyAya pravartAvavA rAja karyuM, to temaNe aDhaLaka puNya bAMdhyuM. rAjya narakanuM kAraNa che te vyavahAranayanuM sUtra che; kema ke rAjya sAthe sattA joDAyelI hovAthI Asakti, moha ane unmAda dvArA bahusaMkhyaka jIvone rAjya durgatinuM ja kAraNa bane che, te apekSAe vyavahAranaya sAco che. jyAre nizcayanayano abhiprAya e che ke jo rAjA niHsvArthabhAve anAsaktithI prajAmAM nyAya-nIti-sadAcAra pravartAvavAnA zubhAzayavALo hoya to tevI vyaktine rAjyasaMcAlana paNa mahApuNyanuM kAraNa che. jainazAstromAM sApekSapaNe baMne vidhAno maLe. lokamAM sAmAjika nyAya pravartAvavA paNa sattA jarUrI che. rAjAne nyAya phelAvavA je karavuM paDe 1. yathAdezaM yathAkAlaM, yathAbuddhi yathAbalam / anuziSyAt prajA rAjA, dharmArthI taddhite rataH / / 2 / / yathA tAsAM ca manyeta, zreya Atmana eva ca / tathA karmANi sarvANi, rAjA rASTreSu vartayet / / 3 / / " (zrI vevyAsa viravita mahAbhArata, zAntiparva, adhyAya-88) 2. yaM ca dharmaM cariSyanti prajA rAjJA surakSitAH / caturthaM tasya dharmasya tvatsaMsthaM vai bhvissyti||27|| tena dharmeNa mahatA sukhaM labdhena bhAvitaH / pAhyasmAn sarvato rAjan devAniva zatakratuH / / 28 / / (zrI vedavyAsa virati mahAmArata, zAntiparva, adhyAya-67) . * prabhurniyamane rAjA, ya etAn na niyacchati / bhuGkte sa tasya pApasya, caturbhAgamiti zrutiH / / 18 / / bhoktA tasya tu pApasya, sukRtasya yathA tathA / niyantavyAH sadA rAjJA, pApA ye syunraadhip||19|| kRtapApastvasau rAjA, ya etAn na niyacchati / tathA kRtasya dharmasya, caturbhAgamupAznute / / 20 / / (zrI vedavyAsa viracita mahAbhArata, zAntiparva adhyAya-88) 3. dharmAya rAjA bhavati, na kAmakaraNAya tu / mAndhAtariti jAnIhi, rAjA lokasya rakSitA / / 3 / / rAjA carati ced dharme, revatvAva jyate | sa vetha varata. narAyeva kacchatiAjA ... dharme vardhati varSatti, sarvabhUtAni sarvatA | tasmin hasati hIyante, tasmAd dharmaM na lopayet / / 17 / / dhanAt sravati dharmo hi, dhAraNAd veti nizcayaH / akAryANAM manuSyendra, sa sImAntakaraH smRtaH / / 18 / / prabhavArthe hi bhUtAnAM, dharmaH sRSTaH svayambhuvA / tasmAt pravartayed dharma, prajAnugrahakAraNAt / / 19 / / tasmAddhi rAjazArdUla, dharmaH zreSThataraH smRtaH / sa rAjA yaH prajAH zAsti, sAdhukRt puruSarSabha / / 20 / / kAmakrodhAvanAdRtya, dharmamevAnupAlaya / dharmaH zreyaskaratamo, rAjJAM bharatasattama / / 21 / / (zrI vedavyAsa viracita mahAbhArata, zAntiparva, adhyAya-90) For Personal & Private Use Only Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi te karavAnI chUTa che. te kaDaka paNa thaI zake. are ! phAMsI paNa ApI zake che. tame corane mAro to gunegAra gaNAo ane rAjA nyAya ApavA daMDarUpe phAMsI Ape to gunegAra nathI. nAbhikulakare RSabhadevane nyAya pravartAvavA sarva sattA soMpI. RSabhadeve jyAre dIkSA lIdhI tyAre temaNe te sattA bharatane soMpI. bharata RSabhadevane vinaMtI kare che ke mAre tamArI sAthe dIkSA levI che, mane ApanI sevAmAM sAmrAjyanA bhogavaTAthI vadhAre sukha che. chatAM RSabhadeva bhagavAne bharatane dIkSA levAnI nA pADI che. pote dIkSA le che, paraMtu putrane tenI nA pADe che. mohathI nA nathI pADatA, paraMtu 1prajAne sAcavavAnI javAbadArI adA karavA bharatane kahe che. ayodhyAnuM sAmrAjya lAyaka evA bharatane soMpIne prabhu jAya che. prajA pratyenI potAnI badhI ja javAbadArI bharatanA mastake mUke che. te adA karavA sarvAdhikAra paNa bharatane suprata kare che. AryavyavasthA e ja che ke rAjA sArvabhauma sattA che, te prajAmAM nyAya phelAvavA tamAma pagalAM laI zake che. sabhA : rAjA phAMsI Ape to pApa na lAge ? sAhebajI H mAtra nyAyanI buddhithI Ape to pApa nahIM lAge, UlaTuM puNya baMdhAze. prabhu RSabhadeve 63 lAkha pUrva sAmrAjya calAvyuM, ghaNAne daMDa paNa ApyA haze, paNa pApa nathI baMdhAyuM. rAjA potAnA svArtha mATe rAjya calAve, sattAnI lAlasAthI, svArthabuddhie, eza-ArAma mATe rAjya pacAvI pADe, rAjyasiMhAsana para besIne sattAno durupayoga kare ke sattAno yogya upayoga paNa AsaktithI kare to tene avazya pApa baMdhAya; kema ke temAM mAtra nyAya pravartAvavAnuM dhyeya rahetuM nathI. zubhabhAvathI rAjya kare tene pApa baMdhAya tevuM zAstra kahetuM nathI. lokottaranyAyapravartaka dharmasattAnA sarvesarvA gaNadharo H sAmAjika nyAya pravartAvavA sattA yogya vyaktinA hAthamAM mUkavI paDe je empowerment process (sattAsoMpaNInI prakriyA) che, tema dharmasattAnuM sucAru saMcAlana vaizvika nyAya phelAvavA karavuM hoya to tenA adhikAra paNa pAtra vyaktine soMpavA paDe. vIraprabhue dharmatIrthanI sthApanAnA avasare ja kramabaddha agiyAre gaNadharo para samavasaraNamAM vAsakSepa nAMkhIne jAheramAM kahyuM che ke "dravya-guNa-paryAyathI indrabhUti Adine huM tIrthanI anujJA ApuM chuM". teno bhAvArtha e che ke prabhue sarvAdhikAra gaNadharone suprata karyA. gautamasvAmIne lokottaranyAya phelAvavA kaThora banavuM 1. svAmyapItyavadad raajymsmaabhistaavdujjhitm| pRthvyAM ca pArthivAbhAve, mAtsyo nyAyaH pravartate / 8 / / pRthivIM tadimAM vatsa !, yathAvat paripAlaya / AdezakArako'si tvamAdezo 'pyayameva naH / / 9 / / siddhAdezaM prabhorevaM, sa laGghitumanIzvaraH / AmetyabhASata guruSveSaiva vinayasthitiH / / 10 / / praNamya svAminaM mUrdhnA, vinIto bharatastataH / siMhAsanamalaJcakre, pitryaM vaMzamivonnatam / / ? / / (tridizatAvaLApuruSacaritra parva-2, sarja-rU) For Personal & Private Use Only Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi 373 paDe to kaThora banavAnI paNa chUTa che. prabhue badhA ja gaNadharone pratibodha pamADI tripadI dvArA hAthamAM anekAMtavAda-syAdvAdano siddhAMta Apyo che, ane dravya-guNa-paryAyathI (samagra) dharmatIrthanI anujJA ApI che, eTale ke absolute empowerment karyuM (pUrNapaNe sattA saMkrAMta karI) che. tethI lokottara nyAya pravartAvavA je kAMI karavuM paDe te utsarga-apavAdathI karavAnA badhA adhikAro temane ApyA. jema amerikAnA president (rASTrapramukhane) rASTranA hita mATe tamAma pagalAM levAnI chUTa tenA baMdhAraNamAM ja che. National interest is supreme (rASTrahita sarvoparI che), rASTranA hita mATe badhuM karI zakAya. cANakya paNa arthazAstramAM lakhyuM che ke rAjA mATe rASTrahita ja mahAna che. te mATe je karavuM paDe te karavAno rAjAne adhikAra che, sAma-dAma-daMDa-bheda ema cAreya nIti apanAvI zake che, paraMtu uddeza na bhulAvo joIe. lokomAM nyAya pravartAvavA ja te karavuM ghaTe. atyAre to duniyAmAM ghora zoSaNa ane anyAya phelAya tevI nItione poSavA mATe bIjA dezanA Head of the StatenA (rASTranA 1. bAra parakhadA AgaLa bhAkhuM, tattvaruciphala cAkhuM re; jina0 kAryakAraNa nizcaya vyavahAra, bhAkhyA jinapati sAra re. jina) 2 gaNadharanuM tripadI valI dAkhI, sAdhana zikSA bhAkhI re; jina) pudgala bhAvathI rAga utAro, nija Atamane tAro re. jina 3 (upA. yazovijayajI kRta abhinaMdana jina stavana) 2. Vietnam. "Phoenix demonstrated that the U.S. Government through the CIA will create, impose, and conduct an operation in another country without a semblance of a mandate from a given people or their representatives as long as the operation is considered in interest of U.S. governmental objectives." Counterspy Winter 78 27-8. (Article : CIA and Operation Phoenix in Vietnam, By Ralph McGehee, Dt. 19-2-1996) 3. sarvAzva sampa: sarvopAna paripradepA224|| (vAvayasUtra) * rakSaNaM sarvabhUtAnAmiti kSAtraM paraM matam / tad yathA rakSaNaM kuryAt, tathA zRNu mahIpate / / 3 / / yathA barhANi citrANi . bibharti bhujagAzanaH / tathA bahuvidhaM rAjA, rUpaM kurvIta dharmavit / / 4 / / taikSNyaM jihmatvamAdAlbhyaM, satyamArjavameva ca / madhyasthaH sattvamAtiSThaMstathA vai sukhamRcchati / / 5 / / yasminnarthe hitaM yat syAt, tadvarNa rUpamAdizet / bahurUpasya rAjJo hi, sUkSmo'pyartho na sIdati / / 6 / / nityaM rakSitamantraH syAd, yathA mUkaH zaracchikhI / zlakSNAkSaratanuH zrImAn, bhavecchAstravizAradaH ||7||aapdaaressu yuktaH syAjjalaprasravaNeSviva / zailavarSodakAnIva, dvijAn siddhAn samAzrayet / arthakAmaH zikhAM rAjA, kuryAddharmadhvajopamAm / / 8 / / nityamudyatadaNDaH syAdAcaredapramAdataH / loke cAyavyayau dRSTvA, bRhavRkSamivAsravat / / 9 / / mRjAvAn syAt svayUthyeSu, bhaumAni caraNaiH kSipet / jAtapakSaH parispandet, prekSed vaikalyamAtmanaH / / 10 / / doSAn vivRNuyAcchatroH, parapakSAn vidhUnayet / kAnaneSviva puSpANi, bahirarthAn samAcaran / / 11 / / ucchritAn nAzayet sphItAn, narendrAnacalopamAn / kSayecchAyAmavijJAtAM, guptaM raNamupAzrayet / / 12 / / __ (zrI vedavyAsa viracita mahAbhArata, zAntiparva, adhyAya-120) 8. Until outlawed in mid 70s CIA directly involved in assassination attempts against Castro of Cuba, and Congolese leader Lumumba. CIA also encouraged plots that resulted in For Personal & Private Use Only Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 374 dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi vaDAonAM) khUna paNa sI. AI. e. dvArA amerikAnA pramukhe karAvyAnA purAvA bahAra AvyA che, je batADe che ke A sattAno ghora durupayoga che. bAkI nyAya pravartAvavAnA uddezathI pagalAM levAnI abAdhita sattA rAjanIti paNa maMjUra kare che. tema dharmasiMhAsana para besanArane lokottara nyAya phelAvavAnA uddezathI sarvAdhikAra suprata karavArUpe sattA soMpAya che, jeno te vyaktie sadA dharmazAsananA hitamAM ja sarva rIte upayoga karavAno che. A empowerment process (sattAsoMpaNInI prakriyA) tIrthakaro ja svayaM svahaste gaNadharone kare che. rAjasattA ane dharmasattAnI bhedarekhA laukika nyAya ane lokottara nyAya dvArA ja che. tame prajA tarIke rAjyamAM raho cho. have jo baLajabarIthI koInA gharamAM ghUsIne tame kAMI upADI lo to rAjasattA daMDa karI zake; kema ke tame bIjA prajAjana pratye anyAyI vartana karyuM, tenA hakanuM hatuM temAM hastakSepa karyo, tenA hakanI vastu paDAvIne anyAya karyo. AvuM karo to tamane aMkuzamAM levA daMDa karavAno rAjasattAne adhikAra che. rAjyanA kAyadA che ke prajAjana paraspara AvuM vartana karI zake ane AvuM vartana na karI zake; paraMtu tame gAya ke bheMsanuM dUdha tenI anicchA chatAM baLajabarIthI dohI lyo to rAjya kAMI tene anyAya gaNI daMDa karatuM nathI, paNa lokottara nyAyamAM AvavAnuM ke jo tame dharmasattAne mAnatA ho to tenA kAyadA-kAnUna pramANe tame aparAdhI cho. pazunuM paNa pIDA ApI kaMI svArthathI paDAvI lyo to te anyAya ja che, jene bhUla tarIke samajAvI dharmasattA tamane prAyazcittarUpe daMDa paNa Ape che, ane pharI na karavA niyaMtraNavALuM sadAcArI jIvana paNa batAve che. sabhA : bIjAne anyAya karavAthI pApabaMdha dvArA karmasattA sajA phaTakAre che, tenuM zuM ? sAhebajI : ahIM ja tame bhUlo cho. bIjA jIva pratye anyAya karavAnI preraNA paNa moha dvArA karmasattAe ja ApI anyAya karAvyo. tyArapachI daMDa paNa karmasattA ja Ape te zAhukArI nathI. guMDo koIne aparAdhamAM phasAvI ane pachI sajA kare te nyAya na kahevAya. tame karmasattA daMDa Ape che tene nyAya mAno cho te tamArI moTI bhUla che. A vizvamAM vaizvika nyAya pravartAvanAra karmasattA nathI, paraMtu tenI sAme saMgharSa karI tene jItanAra tIrthakaro ja lokottara nyAyanA pravartaka che. tamane karmasattA ane dharmasattA vaccenA relationnI (saMbaMdhanI) khabara nathI. assassination of Dominican Republic President Trujillo, South Vietnamese president Ngo Dinh Diem in 63 and Chilean Rene Schneider in 73. Most extensive assassination op was Operation Phoenix conducted during latter part of VN war. ... Vietnam. Former Phoenix advisor Wayne Cooper said "Operation Phoenix was a unilateral American program", and Klare confirmed by saying "although most of the dirty work was performed by indigenous operatives, Phoenix was designed, organized, financed, and administered by U.S. authorities." Counterspy Winter 78 27. (Article : CIA and Operation Phoenix in Vietnam, By Ralph McGehee, Dt. 19-2-1996) * The CIA Assassination of Chief Moshood Abiola: Moshood Abiola was killed by America as he was being released from prison to become the president of Nigeria. (Source : Social Justice Forum) For Personal & Private Use Only Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 375 tamane laukika nyAya, lokottara nyAya vibhAgavAra samajAvo joIe. A duniyAnI koI kAyadApothImAM pazu ke kSudra jIvonA rakSaNa mATe koI kAyado nathI. tamArA paga nIce kIDI, maMkoDo ke uMdara dabAI gayo ane laMgaDo thaI gayo to duniyAnI koI kAyadApothImAM tenA mATe sajA nathI. tamArAM badhAM baMdhAraNa, kAyadAkAnUna-rules & regulationsmAM nyAya te dezanA prajAjana mATe che, anya jIvasRSTi mATe nathI. jyAre lokottara nyAya jagatanI samagra jIvasRSTine AvarI le che. sabhA H kumArapALe jU mAranArane daMDa karyo temAM kSudra jaMtune paNa rakSaNa rAjye ApyuM. sAhebajI : jU mAre tene rAjyanA kAyadAthI ke rAjanItithI kumArapALa paNa sajA karI zake tema nathI. prajA bhautika rIte paNa barabAda na thAya tevA uddezathI rAjA vyasanatyAga mATe pratibaMdhaka kAyadA karI zake che, jema atyAre paNa dArUbaMdhInA ke narcotic drugsnA (mAdaka auSadhanA utpAdana ke vecANa para) pratibaMdhanA kAyadA rAjya rAjasattAnI rUe kare ja che. tema kumArapALe bhautika barabAdI TALavA ane prajAnI sukha-zAMti-samRddhi vadhA2vA saptavyasanano tyAga prajA pAse kAyadAthI karAvyo che. te rIte ahIM paNa prajA pazusRSTi pratye komaLa vartana kare, vinA kAraNe anya jIvone trAsa na Ape; kema ke je prajA pazu-paMkhIne paNa binajarU2I ribAve che, te prajA asabhya, krUra, jaMgalI jevI bane che, tethI pazuo pratye paNa binajarUrI krUra vartana na karavuM, paNa komaLa vyavahAra rAkhavo tevI pharaja prajA 52 rAjA lAdI zake che. AjanA baMdhAraNamAM paNa citizen's national dutymAM (nAgarikanI rASTrIya pharajamAM) 1. mana zuddhe re, iriyAvahI bhalI (vi) paDikkamo, corAzI lakha re, jIvayoni sAthe khamo, karo maitrI re, samatA2samAMhI 2mo, cau gatimAM re, jima bhaviyAM tume navi bhamo. (jJAnavimalasUri kRta iriyAvahInI sajjhAya) 2 nAsti kAryaM dyUtapravRttasya / / 71 / / mRgayAparasya dharmArthI vinazyataH / / 72 / / (cALavayasUtrAni) * pAnA nivezAzva, vezyA: prALiAstathA / zItavA: sativA, ye cAve SivIvRzAH / / 4 / / niyamyA: sarva zvete, je rASTropavAtAH / te rASTramitijajJo, vAdho madriAH praoN: 11(II (zrI veddavyAsa viracita mahAmArata, zAntiparva, adhyAya-88) * gaJjAgRhaM pRthag grAmAttasmin rakSettu madyapAn / na divA madyapAnaM hi, rASTre kuryAddhi karhicit / / 45 / / (zunIti, adhyAya-4-no dharmanirUpaLa) 3. tasmAt sarveSu bhUteSu, prItimAn bhava pArthiva / satyamArjavakrodhamAnRzasyaM ca pAlaya / / 32 / / (zrI veddavyAsa viracita mahAmArata, zAntiparva, adhyAya-88) * AnRzaMsya po dharma:, sarvaprALamRtAM yata:| tasmAtrAnA'DanRzaMskena, pAtayepaLa nanam / / 16 / / (zunIti, adhyAya-2) For Personal & Private Use Only Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 377 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi compassion towards animals (prANIo pratye karuNA) lakhela ja che, paraMtu tamAruM rAjya tenuM pAlana karAvavA jAgrata nathI; jyAre kumArapALe jU mAranAre jUne pakaDI-pakaDIne irAdApUrvaka TesathI mArI che te krUra ane asabhya vartananA kAraNe tenA para pagalAM lIdhAM che. bAkI to kumArapALanA rAjamAM paNa loko vAhano AdimAM pharatAM keTalAMya kIDI-maMkoDA mAre, jemAM rAjya kaMI karatuM nathI; kAraNa ke te rAjasattAnI maryAdA bahArano lokottara nyAyano viSaya che. sabhA : gerakAyade pazunI katala kare to rAjya sajA kare ja che. sAhebajI : teno artha e ke kAyadesara karavAnI to rAjya chUTa Ape ja che. kAyadAno bhaMga karI rAjyanI uparavaTa jaIne katala karI temAM mukhya daMDa to rAjAjJAnA bhaMgano che, kAyado toDyo te guno che. rAjyavyavasthAnuM mALakhuM samajavAnI jarUra che : bhagavAna RSabhadeve paNa rAjya sthApyuM te pahelAM yugalikonA samayamAM loko eka paNa pazune bAMdhI nahotAM rAkhatA ke pazuo pAsethI koI kAma letA na hatA; paraMtu RSabhadeve ja rAjasattAnA eka baLarUpe pazuone pakaDavAnA, temane kavAyata karAvI yuddha, vAhana-vyavahAra mATe taiyAra karavAnA, temane satata baMdhanamAM rAkhI kAma levAnuM, aMkuzamAM na rahe to cAbuka AdithI daMDa ApavAno A badhuM zIkhavyuM. tethI pazuonA adhikAronuM rakSaNa to RSabhadeve sthApelI rAjyavyavasthAmAM paNa nahotuM. vaLI sAmAjika nyAya pravartAvavA paNa rAjA pAse zreSTha baLa joIe. te mATe caturaMgI sainya Adi paNa sAbaduM rAkhavuM paDe. ema ne ema duSTo aMkuzamAM na Ave. duSTone daMDa karavA sarva prakAranuM baLa joIe. 4. 51A. Fundamental duties - It shall be the duty of every citizen of India- .... (g) to protect and improve the natural environment including forests, lakes, rivers and wild life, and to have compassion for living creatures (Article 51A of the Constitution of India) 2. gatamabhiSekadvAram, idAnI saMgrahadvArAbhidhitsayA''haAsA hatthI gAvo gahiAI rjjsNghnimittN| cittUNa evamAI caubvihaM saMgahaM kunni||201|| gamanikA-azvA hastino gAva etAni catuSpadAni tadA gRhItAni bhagavatA rAjye saMgrahaH rAjyasaMgrahastanimittaM gRhItvA evamAdi catuSpadajAtamasau bhagavAn 'caturvidhaM' vakSyamANalakSaNaM saMgrahaM karoti, vartamAnanirdezaprayojanaM pUrvavat, pAThAntaraM vA 'cauvvihaM saMgahaM kAsI' iti ayaM gAthArthaH / / 201 / / (kAvanivira parva mANa, znovA-202 khUna-TIvA) 3. dnnddniitimdhitisstthn| prajAH saMrakSati / / 79 / / daNDaH sampadA yojyti||80|| daNDAbhAve mantrivargAbhAvaH / / 81 / / na daNDAdakAryANi kurvanti / / 82 / / ... daNDo hi vijJAne praNIyate / / 86 / / durbalo'pi rAjA nAvamantavyaH / / 87 / / nAstyagnerdorbalam / / 88 / / daNDe pratIyate vRttiH / / 89 / / (vAvayajUdALa) For Personal & Private Use Only Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 377 tethI ja rAjya mahAAraMbha-mahAparigraha-mahApApanuM kAraNa bane che. narakanuM dvAra paNa krUra pravRttio samAyelI hovAthI che. chatAM laukika nyAya sthApavo hoya to rAjasattA anivArya che. te ja rIte lokottara nyAya mATe dharmasattA anivArya che. gaNadharone samagratAthI adhikAra soMpaNI : "AtmasAdhanA karI svavikAsa dvArA jina (vizvavijetA) banelA mahAvIra prabhue dharmazAsana sthApavAno adhikAra prApta karyo; kAraNa ke je vyakti pRthvIne bAhubaLathI jIte te rAjyadhurA vahana karavA adhikArI che, (vIrabhojyA vasuMdharA) tema AtmabaLathI je vizvane jIte te dharmasattAno nAyaka banavA adhikArI che, tethI ja tIrthakaro jina-kevalI banyA pachI ja dharmazAsana sthApe che. AvA zAsananAyaka banelA tIrthaMkara mahAvIrasvAmI bhagavAna indrabhUti Adi paTTadhara ziSyone empowerment (sattAropaNa) karatAM kahe che ke "huM dravya-guNa-paryAyathI tamane A dharmatIrthanI anujJA ApuM chuM,' sarvAdhikAra suprata karuM chuM. A rIte A dharmatIrtharUpI institutionne (saMsthAne) TakAvavA, tenuM sucAru saMcAlana karavA, tenA dvArA samagra jIvasRSTimAM lokottara nyAya pravartAvavA, je kAMI utsarga-apavAdanuM avalaMbana levuM paDe to te laIne, komaLa ke kaThora banIne, are ! prasaMge talavAra levI paDe to te laIne paNa dharmazAsana avicchinna pravartAvavA prayatna karavAnA tamAma adhikAro gaNadharone soMpyA, dharmasattA saMcAlananA exclusive rights (paripUrNa adhikAro) suprata karAyA, je mATe jaina paribhASAmAM zabda dravya-guNa-paryAya che. jaina philosophImAM koI paNa vastunuM samagratAthI varNana karavuM hoya to dravya-guNa-paryAyathI rajUAta karavI paDe; kema ke astitvamAtra dravya-guNa-paryAyAtmaka che. kyAMya paNa ekaluM dravya, ekalA guNa ke ekalA paryAya che ja nahIM. vastumAtra dravya-guNa-paryAyayukta che, pachI te pustaka hoya, Tebala hoya, AtmA hoya ke paramAtmA. koI paNa vastune sarvAgI grahaNa karavI hoya to tenA dravya1. buddha arihaMta bhagavaMta bhrAtA, vizvavibhu zaMbhu zaMkara vidhAtA; parama parameSTi jagadIza netA, jina jagannAha ghanamoha-jetA. 29 mRtyuMjaya viSa-jAraNa, jaga-tAraNa IzAna, mahAdeva mahAvratadhara, mahAIzvara mahAjJAna; vizvabIja dhruvadhAraka, pAlaka puruSa purANa; brahma prajApati zubhamati, caturAnana jagabhANa. 30 bhadra bhava-aMtakara zata-AnaMda, kamana kavi sAtvika prItikaMda; jagapitAmaha mahAnaMda-dAyI, sthavira padmAzraya prabhu amArI. 31 viSNu jiSNu hari azruta, puruSottama zrImaMta, vizvabhara dharaNIdhara, naraka taNo kare aMta; RSI kezava balisUdana govardhana-dhara dhIra, vizvarUpa vanamAlI, jalazaya puNya-zarIra. 32 Arya zAstA sugata vItarAga, abhayadAtA tathAgata anAga(ta); nAma ityAdi avadAta jAsa, teha prabhu praNamatAM di ullAsa. 33 (upA. yazovijayajI kRta paMcaparameSThi gItA) 2. 3. tathA jayati rAgadveSAdizatrUniti jinastam, anenaapaayaa-pgmaatishymudbiibhvt| ... 5. tadevaM catvAro'trAtizayAH zAstrakRtA saakssaadaacckssire| teSAM hetu-hetumadbhAva evaM bhAvyaH- yata eva niHzeSadoSazatrujetA tata eva srvjnyH| yata eva sarvajJastata eva sdbhuutaarthvaadii| yata eva sadbhUtArthavAdI, tata eva tribhuvanAbhyarcya iti| ( 5 nasamughava, sno-TI) For Personal & Private Use Only Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378 dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi guNa-paryAyano yathArtha bodha karavo paDe. dA. ta. arihaMtanuM dhyAna mokSanuM kAraNa che. ahIM dravyathI arihaMta je vyakti che temanuM Atmadravya, temAM pragaTelA anaMtA vizuddha kevalajJAna Adi guNo ane temanI kSaNa-kSaNanI avasthArUpa paryAyo, tenuM ekAkAra dhyAna kare teno aMtarmuhUrtamAM moha kSaya pAme, te kevalajJAnane vare. Ama, ahIM dhyAnamAM paNa arihaMtane samagratAthI dhyAvavA hoya to temanA tamAma dravya-guNa-paryAyanA bodha sAthe dhyAna jarUrI che; kAraNa ke te vinA arihaMtane samagratAthI jANI-pAmI na zakAya. prastutamAM arihaMtanuM dravya eTale arihaMtano nirmala kSAyikabhAvamAM vartato zuddha AtmA, arihaMtanA guNo eTale temanA AtmAmAM rahelA samyagdarzana, samyajJAna, samyakyAritra, anaMtavIrya, vairya, gAMbhIrya, vItarAgatA Adi bhAvo. A guNo paNa anaMtA che. vaLI paryAya eTale temanA AtmAmAM anubhavAto kSaNa-kSaNano AnaMda, kSaNe-kSaNanI svasvabhAvanI anubhUti, pratikSaNa pravartato navo-navo vizuddha upayoga, A badhA arihaMtanA paryAya che. paryAya e satata parivartanazIla bhAvo che. AtmAmAM je bhAvo pratikSaNa parivartana pAme che, te bhAvo paryAya che; jyAre jJAnadarzana vagere guNo che, kema ke te sAtatyarUpe rahe che. kSaNa rahe ane kSaNamAM cAlyA jAya tevuM guNomAM banatuM nathI, paryAyomAM te bane. 'sadA dravya sAthe sahabhAvI rahe te guNa che ane kramathI satata parivartana pAme te paryAya che. dravya eTale substance (padArtha), temAM rahelI properties (guNadharmo) te guNa, ane dravyanuM thatuM satata manifestation (parivartana-pragaTIkaraNa) pAmatI avasthAo te paryAya che. sabhA H paryAya eTale alternate-vArApharatI badalAya te ? , sAhebajI : nA, gayelo paryAya pAcho Avato nathI, paraMtu haMmezAM navo-navo paryAya pravarte che. A kSaNe je sukhanI anubhUti che te sukha bhogavAI gayuM, vItelI kSaNa pAchI AvatI nathI. tema vItelA paryAya paNa punarAvartita thatA nathI. astitvamAtramAM pratikSaNa kAMIka parivartana '' 1. "no nA rihaMte, brabhunattapannayattedi so nAgapha maMAnuM, modI vastu nADa tArU pra.sa. 2-805" (viMziDyA, vikra-11 3yazovinayanI TIkA) 2. dharama kahI jaI guNa sahabhAvI, kramabhAvI paryAyo re; bhinna-abhinna trividha tiya lakSaNa, eka padAratha pAyo re. jina 2 sahabhAvI kahatAMyAvadravyabhAvI je dharma, te guNa kahIe. jema jIvano upayoga guNa, pudgalano grahaNa guNa, dharmAstikAyano gatietutva, adharmAstikAyano sthitihetutva, AkAzano avagAhanAhetutva, kAlano vartanA hetutva. kramabhAvI kahatAM-ayAvad dravyabhAvI te paryAya kahIe. jema jIvane nara-nArakAdi, pudgalane rUpa-rasAdikaparAvRtti. ema dravyAdika 3, bhinna che-lakSaNathI, abhinna che-pradezanA avibhAgAthI. trividha che, navavidha upacAre, ekaekamAM 3 bheda Ave tehathI. tathA trilakSaNa utpAda-vyaya-dhrauvya che. evo eka padArtha jaina pramANe pAmyo. e dvAra rUpa pada jANavAM. 2 (dravya-guNa-paryAyano rAsa, DhALa-2, gAthA-2 mUla-bAlAvabodha) For Personal & Private Use Only Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 379 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi noMdhAI rahyuM che, eTale ja te jUnuM bane che ke nAza pAme che. to je bhAvo kramazaH parivartana pAme che te paryAya che. zAstramAM "kramabhAvabhAvo te paryAya" evI vyAkhyA karI che, vArApharatI nahIM. sImaMdharasvAmI bhAvatIrthakara che, temanuM astitva ekalA AtmadravyarUpa ke ekalA guNasvarUpa ke ekalA paryAyasvarUpa nathI, paraMtu traNeyathI saMkalita temanuM samagra astitva tIrthakararUpe che. tema dharmatIrtha paNa samagratAthI levuM hoya to dharmatIrthamAM samAtAM tamAma dravyo, temanA guNo ane temanA paryAyo Avaze. saMkSepamAM dharmatIrtha nAmadharmatIrtha, sthApanAdharmatIrtha, dravyadharmatIrtha ane bhAvadharmatIrtha: e rUpe cAra nikSepe che. te darekamAM AvatA dravya, guNa ane paryAya tamAma paranA adhikAranI rUe sattA tIrthaMkaroe gaNadharone anujJA ApIne soMpI che. tethI jinazAsanamAM nAmano, tenA AkArarUpe pratIkono ke tenI sthAvara-jaMgama saMpattirUpa jinamaMdiro, jinapratimAo, tIrtho, dharmadravya ane sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikArUpa caturvidha zrIsaMgha Adi tamAma jaDa-cetana vastuo je jinazAsanamAM peTA aMga tarIke samAtI hoya, te sarvanA exclusive rights (ekachatrI adhikAra) prabhue gaNadharone soMpyA; ane gaNadharoe dvAdazAMgIrUpa baMdhAraNa banAvIne temAMthI saMcAlanayogya te-te hoddA anusAre zrIsaMghamAM rahela dareka vyaktine lAyakAta anusAra adhikAronI vaheMcaNI karI. bhagavAne e rIte sattA soMpIne potAnI gerahAjarImAM paNa samartha paTTadharone ane zrI saMghane zAsana calAvavA je yogya pagalAM bharavAM hoya te bharavAnI AjJA soMpI che. jema rAjAne sAmAjika nyAya pravartAvavA je karavuM paDe te karavAnI chUTa che, tethI khuda RSabhadeva rAjA thayA pachI jaMgalamAMthI hAthI lAvIne bAMdhe to koI pUchI na zake ke hAthI bAMdhavAno ke kavAyata karAvavAno, tenI pAsethI yuddha vagere kAma levAno hakka koNe Apyo ? e rIte koIne maMtrI banAvavAno, koIne nagarazeTha banAvavAno ane tene yogya sattA soMpavAno, power transfer karavAno (sattA soMpavAno) hakka rAjya calAvanArane svAbhAvika maLe che. vaLI, ayogya karanArane daMDa karavAno paNa adhikAra temAM joDAyelo rahe che; kAraNa ke aMtima lakSya prajAne nyAya ApavAnuM che, te mATe je-je yogya hoya te karavAnI chUTa che, exclusively permitted (sarvesarvA maMjUrI) che. tema dharmasattA calAvavA tIrthakaroe badhI sattA gaNadharone soMpI arthAt vizvamAM lokottara nyAya phelAvavA je-je pagalAM levAM paDe, je-je karavuM paDe te karavAnI prabhue gaNadharone AjJA ApI. dharmazAsananA koI aMganA rakSaNa mATe talavAra levI paDe to te paNa chUTa che. jema pU. kAlikAcArye sAdhvIjInA zIlanA rakSaNa khAtara rAjAne daMDa ApavA talavAra lIdhI, to zAstramAM tenI niMdA nathI karI, paraMtu prazaMsA che; kema ke AcAryane tevA adhikAra che. je adhikAra bhagavAne gaNadharone soMpyA te adhikAra paraMparAthI paTTadharomAM 1. kriyAbhedAdupAyA hi bhidyante ca yathArhataH / / 35 / / sarvopAyaistathA kuryAtrItijJaH pRthivIpatiH / yathA svAbhyadhikA na syumitrodAsInazatravaH / / 36 / / (zukranIti, adhyAya-4) For Personal & Private Use Only Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi saMkrAMta thAya che, jenI (power transfernI-sattAsoMpaNInI) vidhi padapradAna vakhate jAheramAM ja karAya che. A vAto nahIM samajo to kyAreya tamane dharmasattAnAM powers (adhikAro-sattA) zuM che te khabara nahIM paDe. atyAre amane paNa ghaNA pUche ke tamane A kahevAno ke karavAno right zuM ? are ! saMghanA AgevAno paNa bole ke mahArAjane AmAM mAthuM mAravAno right zuM? koNe Apyo ? paNa temane khabara nathI ke amane amArI bhUmikA pramANe adhikAro zAstramAMthI ja maLe che arthAt khuda tIrthakaroe ja ApyA che. AthI mALakhuM nahIM samajo to dharmazAsana oLakhAze nahIM. lokamAM paNa nyAya pravartAvavAnuM kAma jenI pAse karAvavuM hoya tene sattA ApavI paDe che. koIne kahe ke nyAya phelAva, paNa sAthe kahe ke tane koI sattA-adhikAra nathI, to te kevI rIte nyAya phelAve ? nAgA mANaso ema ne ema aMkuzamAM na Ave, mATe daMDa karavA AdinI tamAma sattA ApavI paDe. tema bhagavAne paNa gaNadharone sarvAdhikAra soMpyA, jenA sUcaka tarIke ja "dravya-guNa-paryAyathI dharmatIrthanI anujJA' bolAya che. dravya-guNa-paryAya kahevAthI nAmAdi cAreya nikSepe raheluM AkhuMya dharmazAsana ane tenA badhA powers (adhikAro) soMpyA gaNAya. gaNadharo dharmazAsananA saMcAlana mATe saMpUrNa sakSama ane yogya che, chatAM temane paNa tIrthakaro dvArA empowerment (sattAropaNa) jarUrI che. vaLI, gaNadharo paNa sAdhu-sAdhvIzrAvaka-zrAvikArUpa caturvidha saMghanA vyaktigata ane sAmUhika (individual & collective) adhikAronI dvAdazAMgIrUpa baMdhAraNa dvArA vaheMcaNI kare ja che. tethI AkhuM dharmataMtra suvyavasthita goThavAya che. zAsana calAvavA gItArthonI anivAryatA : prabhue gaNadharone je sAcI dRSTi ApavAnI hatI te pratibodha dvArA ApI, sarvAgI tattvajJAna tripadI dvArA pradAna karyuM ane dharmazAsana calAvavA tIrthanI saMpUrNa anujJA ApI; tethI sarva rIte dIkSAnA prathama divase ja "samartha ane adhikArayukta banAvyA. niyukti pAmelA gaNadharo prAraMbhathI ja mukhya kArya te kare che, ke je-je lAyaka jIvo prabhuthI pratibodha pAmIne dharmazAsanamAM sabhya tarIke joDAyA che, temAMthI aneka yogya ziSyone pratidina zratanI vAcanA pradAna karavI. dvAdazAMgInI racanA dvArA dharmasattAnuM baMdhAraNa to taiyAra che, paraMtu vahIvaTItaMtra sthApavAnuM che je mATe jANakAra kAryakSama adhikArIo vipula saMkhyAmAM joIe; jema rAjya calAvavA rAjyanA dareka vibhAganA niSNAta adhikArIo joIe. navA vaDApradhAna paNa pahelAM ministry (pradhAnamaMDaLa) nIme. tema ahIM paNa gaNadharo ziSyomAMthI saMcAlananA jANakAra zratanipuNa ziSyo taiyAra karIne temane yogya sthAno para niyukta kare. tIrthakaro pratibodha mATe 1. maryAdAM sthApayedAcAryAnamAtyAn vA / ... sahAyasAdhyaM rAjyatvaM, cakramekaM na vartate / kurvIta sacivAMstasmAtteSAM ca kRSphayAnmatam III (phrodinIya arthazAstra, adhyAya-7) For Personal & Private Use Only Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi 381 pratidina arthanI (gaMbhIra tattvanI) dezanA Ape, jyAre gaNadharo dIkSAnA prathama divasathI ja prabhunA samavasaraNamAM ja prabhunI pAdapITha para besIne pratidina sUtranA anuyogasvarUpa dezanA Ape, ane gaNadharone lokamAnya karAvavA tIrthakaro paNa temanI pAsethI dezanA apAve che. jema tIrthakaronI dezanAthI aneka jIvo pratibodha pAme che, dharmabhAvanI vRddhi kare che, tema gaNadharonI vANImAM paNa kacAza nathI. temanI dezanAthI paNa aneka jIvo pratibodha pAme, dharmamAM vikAsa sAdhe; chatAM temanuM mukhya kArya to zAsananI imAratane satata majabUta karavAnuM che, kAraNa ke prabhue zAsanasaMcAlanano bhAra temanA mastake mUkyo che. te mATe temano avirata puruSArtha rahe che. temane pAyAnI iMTa jevA navA-navA gItArtha jJAnI mahApuruSo pakavavAnA che. te mATe lAkhomAMthI select karelA (vINelA) buddhinidhAna 500 sAdhuone gautama mahArAjA roja vAcanA Ape che. amuka gaNadharo 350 sAdhuone, amuka 300 sAdhuone pratidina vAcanA Ape che, jenAthI zAsanamAM aneka yogya adhikArIo pakAvAI rahyA che, je ATalo moTo zAsanano bhAra AgaLa vahana karI zake. tamAre tyAM je ministrymAM (pradhAnamaMDaLamAM) Ave tene potAne ja kAyadAnI khabara na hoya to zuM thAya ? sabhA : salAhakAra rAkhe ne ? sAhebajI : salAhakAra jo ustAda maLI jAya to ministerno (pradhAnano) guru banI jAya ane A bhAI khAlI rubber stamp bane. (nAmano rahe.) sabhA H atyAre to sacivo ja rAjya kare che ne ? sAhebajI : chatAM badhAM pradhAno mUrkha nathI. lokazAhImAM e jokhama che ke mUrkha paNa ministrymAM (pradhAnamaMDaLamAM) AvI zake; kema ke lokapriyatA e eka ja sattAprAptino criteria (mApadaMDa) che. lokazAhImAM selection (pasaMdagI) nathI, paNa election (matadAna) dvArA cUMTaNI che ane te paNa abudha (mUrkhAo) pAse karAvavAnuM che. rAjanItimAM rAjya kaI rIte calAvavuM tenI jene khabara ja na hoya tene adhikArI tarIke nimAya nahIM, ane nIme to AkhA dezano dATa vALI de; tema jainazAsanamAM adhikArI tarIke jemane nImavAnA hoya temane sUtrArtha, siddhAMta, utsarga, apavAdanuM pUrepUruM jJAna joIe. jene deza-kALa, utsarga-apavAda vagerenuM jJAna nathI tevA agItArthathI kyAreya zAsana na Take. zAsana TakAvavA gItArthanI hAjarI anivArya che. are ! saMghAcArya, kulAcArya, gaNAcArya, gacchAcArya ke upAdhyAya Adi na hoya topaNa zAsana ekasamaye TakI zake che, paraMtu gItArtha na hoya to 1. yaH pramANaM na jAnAti, sthAne vRddhau tathA kSaye / koze janapade daMDe, na sa rAjye'vatiSThate / / 10 / / yastvetAni pramANAni, yathoktAnyanupazyati / yukto dharmArthayorjJAne, sa rAjyamadhigacchati / / 11 / / (viduranIti, adhyAya-2) For Personal & Private Use Only Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi zAsana kadI Take nahIM. kAraNa ke gItArthanI nizrA vagara kyAreya bhAvasAdhupaNuM saMbhave nahIM ane bhAvasAdhunA sarvathA abhAvamAM zAsanano uccheda che. cAritradhara mahAtmA jainazAsananuM avinAbhAvI ghaTaka che. bhUtakALamAM evo samaya Avelo che ke "amArA vaDIlomAM paMnyAsa satyavijayajI thayA te vakhate saMvegI sAdhuomAM eka paNa AcArya, upAdhyAya nahotA, topaNa zAsana rahyuM che'; kAraNa ke gItArtha sAdhuo te vakhate vidyamAna hatA. joke zAsanamAM gacchAcArya, kulAcArya, gaNAcArya, saMghAcArya hoya to bahu sArI vAta che. saMghamAM jeTalA paNa uttama puruSo vadhAre hoya, ane yogya vyaktio yogya sthAne birAjamAna thAya to teTalI zAsananI jAhojalAlI vadhe; paraMtu te na hoya to zAsana Take nahIM tevuM nathI, jyAre gItArtha vinA to zAsana crisismAM (kaTokaTImAM) paNa na Take tevuM spaSTa vidhAna che. hA, jenAmAM AcArya banavAnI kSamatA na hoya chatAM zAsana TakAvavAnA nAmathI evAne besADI do topaNa bahu nukasAna thAya. zAstramAM kahyuM che ke zAsananI dhurA vahana karavAnI zakti nathI tevAne AcAryapadavI ApanArA zAsanano uccheda kare che'. duniyAmAM moTAmAM moTuM pApa tIrthano uccheda karavo te che. tethI nAlAyakane to game tevA 1. yadustadevAdagiiyttho ya vihAro bIo gIyatthamIsao bhnnito| etto taiyavihAro NANuNNAo jiNavarehiM / / 20 / / vyAkhyA-gItArthA bahuzrutAH sAdhavasteSAM satko gItArtha eva ekH| cazabdo bhinnkrmH| vihAro vihrnnN| dvitIyazca gItArthamizrAH saMvalitA ye'gItArthAste gItArthamizrAsteSAM satko gItArthamizraH sa eva giitaarthmishrkH| vihAra iti vrtte| bhaNita uktaH / jinavarairiti yogH| 'etto tti' ato vihAradvayAttRtIyaH kevalAgItArthavihAralakSaNo vihAro ytivrtnN| nAnu-jJAto naanumtH| jinvrairjinendraiH| iti gAthArthaH / / 20 / / (paMcAra praUiT, paMvAza-24, zno-20 mUna-TI) gna tathA[vyavahAramaM- deza-20thA-384] " viUT tirja niyahiM" "nati niyaMtha" "chAyasaMgamo jAva tAva aNusajjaNA donnhN|" (paMcAzaka prakaraNa, paMcAzaka-17, zloka-50 TIkA) - pAli viNa jima pANI na rahe, jIva vinA jima kAyA re; gItAratha viNa tima muni na rahe, jUTha kaSTanI mAyA re. zrIjina ! 19 ... locana AlaMbana jinazAsana, gItAratha che meDhI re; te viNa muni caDhatI saMyamanI, Aroha kima seDhI re? 2. zrIjina ! 22 (siddhAMta-vicAra rahasya garbhita sADA traNaso gAthAnuM zrI sImaMdhara jina-stavana DhALa-5) 2. kramAdityAdiihraa u musAvAo pavayaNakhisA ya hoi logmmi| sesANavi guNahANI titthuccheo a bhAveNaM / / 933 / / dAragAhA, 'itarathA' anIdRzAnuyogAnujJAyAM maSAvAdo garostamanajAnataH, pravacanakhisA ca bhavati loke, tathAbhataprarUpakAta, zeSANAmapi ca guNahAniH sannAyakAbhAvAt, tIrthocchedazca bhAvena tataH samyagjJAnAdyapravRtteriti dvAragAthArthaH / / 933 / / (paMcavastu, sno-rUrU mUna-rA) * je kuguru hoe gacchanAtha, navi lIje tehano sAtha; ajJAnI je gacchAdhArI, te bolyo anaMta saMsArI. 5 (upA. yazovijayajI kRta kugurunI sajhAya DhAla-7) For Personal & Private Use Only Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 383 dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi saMyogomAM paNa padavI na ja ApavI, je Apaze te mahApApano bhAgIdAra thaze, AvAM spaSTa dhArAdhoraNo che. dharmasattAnuM vizALa vahIvaTItaMtra calAvavA mATe lAyaka gItArtha adhikArIonI AkhI phoja joIe, je taiyAra karavA gaNadharo jyArathI zAsananuM sukAna saMbhALe tyArathI ja sUtra vagerenI vAcanAo ApI-ApIne lAyaka ziSyone gItArtha banAve. paheluM kAma gItArtho banAvavAnuM che, je zAsananI badhI nItionA jANakAra hoya. tamArI parliamentmAM (saMsadamAM) evA paNa sAMsado che ke jemane parliamentnI (saMsadanI) procedure (kAma karavAnI paddhati) ja khabara nathI. ghaNI vAra spIkare dhyAna doravuM paDe che ke tame saMsadano niyama jANatA nathI. A AkhA rASTra mATe zaramajanaka che. AvAne dezanA kAyadAo ghaDavAnI abAdhita sattA Ape to dezanI dazA zuM thAya te vicAravuM rahyuM. zAstramAM lakhyuM che ke jemane zAsanamAM uparI tarIke nImavAnA che temaNe zAsananAM baMdhAraNa, vahIvaTa, zAsanasthApanA, utsarga apavAdarUpe nIti-niyamo jANavA paDe, dharmasattAnuM sAMgopAMga mALakhuM samajavuM Avazyaka bane. nahIMtara e lAkaDe mAMkaDuM vaLagADe rAkhe ane zAsanane bhAre nukasAna kare. temAM besanAra ane besADanAra baMnenI javAbadArI Ave. tethI pahelAM gItArthane ja pakavavA jarUrI che. je siddhAMtanA jANakAra hoya, utsarga-apavAdanA yathArtha bodhavALA hoya, sarva nItiniyamonA rahasyavettA hoya, tene ja adhikArI tarIke nimAya. gaNadharo pAtrane oLakhI zake, tethI pasaMda karI-karIne vAcanA ApI evA ratno taiyAra kare jenAthI paraMparAe bIjA hajAronI saMkhyAmAM gItArtho zAsanamAM taiyAra thAya. roja 500 vidvAnone zrutanAM rahasyonI vAcanA ApI ghaDIne taiyAra karavA te koI nAnuM-sUnuM kAma nathI. te saMpAdana karI gaNadharo temAMnA koI gItArthane A pada para, koIne bIjA pada para, ema yogyatA anusAra nimaNUMka kare. dharmazAsananA vahIvaTI saMcAlananI traNa pAMkho : dharmazAsananA saMcAlanamAM traNenuM varNana Avaze : (1) dhArAsabhA (Legislature) (2) vahIvaTItaMtra (Executive) ane (3) nyAyataMtra (Judiciary). rAjyazAsanamAM paNa A traNe hoya. vaLI traNenI interlink (paraspara saMbaMdho hoya. prajAnA hita mATe kAyadA ghaDanAra taMtra, ghaDAyelA kAyadAono amala karAvanAra taMtra ane kAyadAno bhaMga karanArane nyAya toLanAra taMtra ema traNe taMtra vinA rAjyazAsana cAle nahIM. bhUtakALamAM paNa rAjanItinI maryAdAmAM rahIne 1. svaprajAdharmasaMsthAnaM, sadasatpravicArataH / jAyate cArthasaMsiddhivyavahArastu yena saH / / 4 / / dharmazAstrAnusAreNa, krodhalobhavivarjitaH / saprADvivAkaH sAmAtyaH, sabrAhmaNapurohitaH / / 5 / / samAhitamatiH pazyed vyavahArAnanukramAt / ... TddA : (zukranIti, adhyAya-4-rAnathanirUpaUT) For Personal & Private Use Only Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi rAjya samaya anusAre prajA mATe hitakArI kAyadAkAnUna ghaDatuM, ghaDelA kAyadAonuM taMtra dvArA prajA pAse pAlana karAvatuM ane teno bhaMga karanArane nyAya toLI daMDa pha2mAvAto. atyAranuM rAjya constitutional democratic state (baMdhAraNIya lokatAMtrika rAjya) che, jemAM A traNe wingne (pAMkhane) svataMtra ane nirbhIkatAthI kAma karI zake te mATe darekanuM jurisdiction (kAryakSetra) baMdhAraNamAM nakkI karAyuM che, ane te anusAre traNe pAMkhoe potapotAnI maryAdAmAM kAma ka2vA sattA bhogavavAnI che; chatAM traNeyane sattA to baMdhAraNamAMthI ja maLe che. 1Powers flow from Constitution. saune baMdhAraNanI supremacy (sarvoccatA) svIkAravI paDe che. Constitution is supreme. (baMdhAraNa sarvoparI sattA che.) Prime Minister, President, Parliament ke Supreme CourtnA Chief Justice (vaDApradhAna, rASTrapati, saMsada ke suprima korTanA mukhya nyAyAdhIza) saune baMdhAraNane sarvoparI svIkA2I baMdhAraNane vaphAdAra rahevAnA sogaMda jAhe2mAM levA paDe che. temane paNa maLatI sattA ke adhikAro baMdhAraNamAMthI ja Ave che. Constitutional StatemAM (baMdhAraNIya rAjyamAM) dareka vyaktinA hAthamAM AvatI sattA ke adhikAra baMdhAraNathI niyaMtrita che. are ! baMdhAraNa viruddha AkhI Parliament (saMsada) bhegI maLIne paNa kAyado banAvavA sattA dharAvatI nathI, ane rajo kAyado banAve to tene struck down (26) karavAno High Court tathA Supreme Courtne abAdhita hakka che. are ! baMdhAraNamAM amendment (sudhAro) karavAnI sattA paNa parliamentnI (saMsadanI) maryAdita 1. The Constitution is superior to all other laws of the country. Every law enacted by the government has to be in conformity with the Constitution. The Constitution lays down the national goals of India - Democracy, Socialism and National Integration. It also spells out the Fundamental Rights, Directive Principles and Duties of citizens. (Article : Constitution of India, Wikipedia, The Free Encyclopedia) * Rejecting Ms Jayalalithaa's arguments, the Court held that the "Constitution will prevail over the people's will. (The) People's will will prevail only if it is in accordance with the Constitution". As has been pointed out in these columns earlier, the Constitution is the bedrock on which rests the sovereignty of the people exercised through elections and elected bodies. Without the enfranchisement guaranteed by the Constitution there can be no elections or expression of the people's will. That being the case, to locate the people's will outside the ambit of the Constitution, as an entity beyond and above the statute would be perverse, self-serving and most unrepresentative of democracy. For the political class as a whole this is wake-up time. (Editorial Article : Exit Jaya, Pg. No. 10, Dt. 22-09-2001, Times of India, Mumbai edition) 1. 245. Extent of laws made by Parliamet and by the Legislatures of States - (1) Subject to the provisions of this Constitution, Parliament may make laws for the whole or any part of the territory of India, and the Legislature of a State may make laws for the whole or any part of the State. (Article 245, Constitution of India) 2. "Though the power to amend cannot be narrowly construed and extends to all the Articles it is not unlimited so as to include the power to abrogate or change the identity For Personal & Private Use Only Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 385 che. te sarvAnumatithI paNa baMdhAraNanA core featuresne (mULabhUta mALakhAne) pheraphAra karI zakatI nathI. te ja rIte jainazAsanamAM paNa dravya-kSetra-kALa-bhAva anusAra AcAra viSayaka nIti-niyamo (kAyadA) ghaDavAnuM kAma dezakALanA jANakAra, utsarga-apavAdanA yathAsthAna niyojanamAM nipuNa gItArthonuM che; chatAM te paNa badhuM jainazAsananA baMdhAraNane AdhIna rahIne karavAnuM che. jinAjJAne saMpUrNa vaphAdAra rahI A pharaja bajAvavAnI che tevA zAstramAM spaSTa vidhAno che. dharmasattAnA suyogya saMcAlana mATe te-te gacchamAM nIti-niyamo niyata karavA gItArthonI panel (haroLa) hovI jarUrI che; paraMtu tenuM pAlana ke amalIkaraNa pada para birAjamAna gacchAdhipati Adi AcAryo dvArA karAvAya che, ane anuyAyIvargamAM koInAthI paNa dhArmika kAyadA Adino bhaMga thayo hoya to tenA daMDarUpe prAyazcitta ApanAra prAyazcittazAstranA nipuNa gItArtho paNa judA hoya che. jemane zAstramAM lokottara vyavahArI tarIke rajU karAyA che. temanI nyAyapradAnanI paddhati, te aMgenAM dhArAdhoraNo badhAnuM vistArathI varNana vyavahArasUtra nAmanA eka svataMtra vizALa AgamamAM subaddha rIte upalabdha che. A parathI dharmazAsanano paNa vyApakatA, vizALatA, of the Constitution or its basic features." (Supreme Court in - H. H. Kesavanandan Bharati Sripadagalvaru And Ors. Vs. State of Kerala & Anr. AIR1973SC1461) * "Law which is ultra vrus either because legislature has no competence over it or it contravenes some constitutional inhibition has no legal existence." (Supreme Court in - Smt. Ujjam Bai Vs. State of Uttar Pradesh (1963) 1 SCR 778) 1. suvyavahAriNAmihaloke paraloke ca phalamAhaihaloammi ya kittI, paraloe suggaI dhuvA tesiN| ANAi jiNiMdANaM, je vavahAraM vavaharaMti / / 160 / / 'ihalogammi ytti| ye jinendrANAmAjJayA vyavahAraM vyavaharanti teSAmihaloke kIrtiH paraloke ca sugtirbuvaa||160 / / tadevaM madhyasthasya bahuzrutasyaiva bhAvavyavahAritvaM phalitamityAhajo evaM piyadhammo, parivADitigeNa ghiasuttttho| vavaharai bhAvasAraM, so vavahArI have bhAve / / 161 / / 'jo evNti| ya: "evaM' uktaprakAreNa priyadharmA prathamA saMhitAlakSaNA, dvitIyA ca padArthamAtrakathanalakSaNA, tRtIyA ca' cAlanApratyavasthAnAtmiketyevaMlakSaNena paripATItrayeNa gRhItaH sUtrasya-vyavahArAdilakSaNasyArthI yena sa tathA, bhAvasAraM vyavaharati sa bhAve vyavahArI bhvet||61|| (gurutattvavinizcaya dvitIya ullAsa zloka-160-161, mUla-TIkA) 2. bhAvammi. loiA khalu, majjhatthA vavaharaMti vvhaarN| piyadhammAiguNaDDA, louttariA smnnsiihaa||60 / / 'bhaavmmitti| bhAve vyavahAriNo dvividhA:-Agamato noaagmtshc| AdyA vyavahArizabdArthajJAstatra copyuktaaH| antyAzca laukiklokottrbhedaadvividhaaH| tatra laukikAH khalu te ye madhyasthA rAgadveSayorapAntarAle sthitAH santo vyavahAraM vyvhrnti| lokottarAzca priyadharmAdiguNADhyA: shrmnnsiNhaaH||60 / / ____ (gurutattvavinizcaya dvitIya ullAsa, zloka-60 mUla-TIkA) * piyadhammA daDhadhammA, saMviggA ceva'vajjabhIrU a| suttatthatadubhayaviU, aNissiyavavahArakArI ya / / 61 / / (gurutattvavinizcaya dvitIya ullAsa, zloka-61, mUla) For Personal & Private Use Only Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 389 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi sarvoparitA ane sakala jIva hitakAritArUpe prabhAva khyAlamAM Avavo joIe. jaina Agamo anusAre dharmasattA samajazo to tenI ajoDatA samajAze. bAkI to vartamAnamAM bhAratanI paraMparAgata rAjyavyavasthA ane dharmavyavasthAone ADedhaDa niMdIne degrade karavAmAM (tenuM gauravabhaMga karI halakI cItaravAmAM) AvI che. jema RSabhadeva sthApita AryarAjyavyavasthA mATe Aje niMdA karAya che ke feudal systemmAM (saraMjAmazAhI ke sAmaMtazAhI jAgIraprathAmAM) rAjAne amaryAdita powers-sattA ane dynasty rule (family line of rulers-rAjavaMza) hatuM. paraMtu teo bhUlI jAya che ke AryadezamAM rAjanItinAM baMdhAraNa, mALakhAne rajU karatAM master piece (sarvottama racanAo) arthazAstro ke nItizAstro kAyamanAM pracalita ja hatAM, jemAM rAjanItinI maryAdAo AlekhAyelI hatI. rAjA paNa rAjanItinI maryAdA bahAra jAya to maMtrI vagere lAlabattI kare, are ! samUhamAM bhegA thaI padabhraSTa paNa kare. tethI AryaparaMparAmAM rAjAnI sattA saMpUrNa amaryAdita na hatI, UlaTuM AjanI kahevAtI lokazAhI vyavasthAnI janetA briTananI parliament (saMsada) paNa rANIne pUchI na zake tevA unquestionable powers (abAdhita sattAo) briTananA unwritten constitutionnA-vaNalakhAyelA baMdhAraNanA AdhAre Her majestyne (rAjA ke rANIne tenA padanA mobhAne anusarIne apAyela sattA) che. hakIkatamAM pazcimanI monarchne (rAjataMtrane) ApakhudazAhInA abAdhita hakko temanI rAjyavyavasthAmAM maMjUra karAyA che. atyAre 1. nItizAstrAnu rAnA 48 (vA vasUtrA) * ataH sadAnItizAstramabhyasedyatnato nRpaH / yadvijJAnAnnRpAdyAzca, zatrujillokaraMjakAH / / 6 / / sunItikuzalA nityaM, prabhavaMti ca bhUmipAH / zabdArthAnAM na kiM jJAnaM, vinA vyAkaraNAdbhavet / / 7 / / ... nItiM tyaktvA varttate yaH, svataMtraH sa hi duHkhabhAk / svataMtraprabhusevA tu, hyasidhArAvalehanam / / 16 / / svArAdhyo nItimAn rAjA, durArAdhyastvanItimAn / yatra nItibale cobhe, tatra zrIssarvatomukhI / / 17 / / . (zukranIti, adhyAya-2) * yastvadharmeNa kAryANi, mohAt kuryAtnarAdhipaH / / 9 / / acirAttaM durAtmAnaM, vaze kurvanti zatravaH / asvaryA lokanAzAya, parAnIkabhayAvahA / / 10 / / AyurbIjaharI rAjJAmasti vAkye svayaMkRtiH / tasmAcchAstrAnusAreNa rAjA kAryANi sAdhayet / / 11 / / (zukranIti, adhyAya-4-rAnathanirUpaU) 2. The monarchy of the United Kingdom, commonly known as the British monarchy, is a system of government in which a hereditary monarch is the sovereign of the united kingdom and its overseas territories, and holds the now constitutional position of head of state. According to convention her powers are exercised upon the advice of her prime minister. She does however possess certain reserve powers which she may exercise at her own discretiion. (Article : Monarchy of the United Kingdom, Wikipedia, The Free Encyclopedia) * What powers does the Queen have? .... Foreign diplomatic representatives in London are accredited to the Queen, and she has the power to conclude treaties, to declare war and to make peace, to recognise foreign states and governments and to annex and cede territory. (Source : Point - Website - www.britischebotschaft.de) For Personal & Private Use Only Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 387. paNa koI deza sAthe briTane yuddha karavuM ke na karavuM teno nirNaya pArlAmenTane pUchyA vinA rANInA royal powersnI (rajavADI sattAonI) rUe rANI vatI Prime Minister (vaDApradhAna) nakkI kare che, ane parliamentmAM paNa rANInA A powers (sattAo) mATe prazna UThAvAyo 242 79104 and g 244141 } Her Majesty has ultimate unquestionable powers. (rANIne sarvoparI niHzaMka-abAdhita adhikAro-sattAo che.) You can't raise any question. (temAM prazna karavAno tamane koI adhikAra nathI.) jema A dezanI rAjyavyavasthAne niMdIne toDI pADavAmAM AvI, te ja rIte A dezanI dharmasattAone paNa (dareka dharmanA potapotAnA religious orderne dharmanA sthApaka zAstro dvArA temanA anuyAyIone pharamAvavAmAM AvatA Adezone paNa) niMdIne toDI pADavAmAM AvyA. tethI Aje tamane dharmasattAnuM varcasva ke subaddha zAsana pratyakSa dekhAtuM nathI, chatAM eTalA mAtrathI dharmazAstromAM spaSTa rIte varNana karAyelI zAsanavyavasthAo khoTI TharatI nathI. tamane sau prathama prabhunA svahaste gaNadharone soMpAyelI sattA samajAvI joIe. gaNadharo zAsananA saMcAlana mATe AkhuM vizALa taMtra prabhunI hayAtimAM ja caturvidha saMghanI aMtargata UbhuM kare che. te mATe gItArtho vipula saMkhyAmAM taiyAra karI saune yathAyogya sthAne niyukta kare che, jenI tIrthakaro ane gaNadharonI gerahAjarImAM paNa subaddha paraMparA cAle che; chatAM kyAMya koI * Brown is believed to be in favour of transferring key royal prerogatives to parliament. These are ancient monarchical powers, including the right to declare war and sign international treaties. They are exercised by the Prime Minister in the name of the monarch, under Britain's constitutional monarchy. (Article : Brown plans to strip No 10 of key powers, Pg. 20, Dt. 14-5-07, The Times of India, Mumbai Edition) 1. pa gha- . ummattavAyasarisaM, khu daMsaNaM Na vi ya kappa'kappaM tu / adha te evaM siddhI, Na hojja siddhI u kassevaM / / 3329 / / AcArya! pUrvamekatra sUtre pratiSidhya punastadevAnujAnata idaM bhavato darzanamunmattavAkyasadRzaM prApnoti, tathA nApi ca 'idaM kalpyam, idamakalpyam' iti vyavasthA bhavati, yadi caivamapi bruvatastavAbhipretArthasiddhirbhavati tarhi kasya na sA bhavet? caraka-parivrAjakAdInAmapyasamaJjasapralApinAM sA bhaviSyatIti bhAvaH / / 3329 / / sUrirAhaNa vi kiMci aNuNNAyaM, paDisiddhaM vA pi jinnvriNdehiN| esA tesiM ANA, kajje sacceNa hotavvaM / / 3330 / / he nodaka! yadetad bhavatA pralapitaM tat pravacanarahasyAnabhijJatAsUcakam, yato jinavarendraistathAvidhakAraNAbhAve nApi 'kiJcid' akalpanIyamanujJAtam, kAraNe ca samutpanne nApi kiJcit pratiSiddham, kintu eSA 'teSAM tIrthakRtAM nizcaya-vyavahAranayadvayAzritA samyagAjJA mantavyA-yaduta 'kArye' jJAnAdAvAlambane 'satyena' sadbhAvasAreNa sAdhunA bhavitavyam, na mAtRsthAnato yatkiJcidAlambanIyamityarthaH / athavA satyaM nAma-saMyamaH tena kArya samutpanne bhavitavyam, yathA yathA saMyama utsarpati tathA tathA karttavyamiti bhaavH| Aha ca bRhadbhASyakAraH- kajjaM nANAdIyaM, saccaM puNa hoi saMjamo niymaa| jaha jaha so hoi thiro, taha taha kAyavvayaM hoi||3330|| For Personal & Private Use Only Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u88 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi pAMkha nabaLI paDe ke tUTe to chelle crisismAM sarva adhikAra gItArthane suprata karyA che. jinazAsananuM baMdhAraNa evuM che ke jemAM tamAma pravRtti zubhAzayathI ja karavAnI pUrvazarata che. vaLI gItArthe pravRtti karatI vakhate mAtra zubhAzaya ja nathI rAkhavAno, paraMtu te pravRttinuM phaLa paNa zubha ja Ave evI javAbadArIthI dezakALa-saMyogo vicArIne pagaluM bharavAnuM che. pachI ja zAsananA hita mATe sarva prakAranI pravRtti karavAnI temane chUTa ke adhikAra apAyo che. jema rAjA koIne phAMsIe caDAve to kema phAMsIe caDAvyo ? tevI sattA kyAMthI ? tema pUchavAnuM rahetuM nathI. hA, rAjyano je mukhya uddeza nyAya phelAvavAno che tenI sAthe phAMsIe caDAvavAnuM pagaluM susaMgata hovuM joIe. aMte rAjAnI koI paNa pravRttithI lokamAM nyAya sthapAvo joIe, surakSA-AbAdI vadhavI joIe, te bara na Ave tevI sArI pravRtti paNa nakAmI che. tema dharmazAsanamAM paNa je cokkasa dhyeya che, idameva bhAvayatidosA jeNa nirubbhaMti jeNa khijjaMti puvvkmmaaiN| so so mokkhovAo, rogAvatthAsu samaNaM vA / / 3331 / / 'yena' anuSThAnavizeSeNa 'doSAH' rAgAdayo nirudhyante, pUrvopacitAni ca karmANi yena kSIyante, 'sa saH' anuSThAnavizeSo mokSopAyo jnyaatvyH| 'rogAvasthAsa' jvarAdirogaprakAreSu 'zamanamiva ucitauSadhapradAnApathyaparihArAdyana vidhIyamAnena jvarAdirogaH kSayamupagacchati, evamutsarge utsargamapavAde'pavAdaM samAcarato rAgAdayo doSA nirudhyante pUrvakarmANi ca kssiiynte| athavA yathA kasyApi rogiNaH pathyauSadhAdikaM pratiSidhyate kasyApi punastadevAnujJAyate, evamatrApi yaH samarthastasyAkalpyaM pratiSidhyate'samarthasya tu tdevaanujnyaayte| uktaJca bhiSagvarazAstre- utpadyeta hi sA'vasthA, deza-kAlA''mayAn prti| yasyAmakAryaM kAryaM syAt, karma kAryaM ca vrjyet||3331|| / evaMvidhaM cotsargA-'pavAdavibhAgamagItArtho na jAnAti ataHaggIyassa na kappai, tivihaM jayaNaM tu so na jANAi / aNunnavaNAe jayaNaM, sapakkha-parapakkhajayaNaM ca / / 3332 / / agItArthasya prastutasUtraviSayabhUtaM vastuM na kalpate, yato'sau trividhAM yatanAM na jaaniite| tadyathA-anujJApanAyatanAM svapakSayatanAM parapakSayatanAM ceti| tisro'pyetA vakSyamANasvarUpAH / paraH prAha-agItArthenApi tAvat sUtramadhItam ataH kathamasau na jAnIte? ucyate-iha sarveSAmapyAgamAnAmarthaparijJAnamAcAryasahAyakAdevopajAyate, na ythaakthnycit| uktaJca- satsvapi phaleSu yadvanna dadAti phalAnyakampito vRkSaH / tadvat sUtramapi budhairakampitaM nArthavad bhvti||3332 / / idamevAhaniuNo khalu suttattho, Na hu sakko apaDibodhito nnaauN| te suNaha tattha dosA, je tesiM tahiM vasaMtANaM / / 3333 / / 'nipuNaH' sUkSmaH khalu sUtrasyArtho bhavati, ata eva na zakyo'sAvAcAryeNApratibodhitaH samyak parijJAtum; ato'gItArthaH sUtramAtreNa paThitena na yatanAmavabudhyate, ... / / 3333 / / (bRhatkalpasUtra bhAga-4, bhASyagAthA-3329thI 3333, mUla-TIkA) 1. yaH punargItArtha upAyenA'nyUnAtirikte kAle kAryaM karoti tasya gItArthasya kAlakAriNa ime guNA bhavanti / / 950 / / tAnevAhaAyaM kAraNa gADhaM, vatthu juttaM sasatti jayaNaM ca / savvaM ca sapaDivakkhaM, phalaM ca vidhivaM viyANAi / / 951 / / 'Arya' lAbhaM 'kAraNam' AlambanaM 'gADham' AgADhaglAnatvaM 'vastu' dravyaM dalikamityanantaraM 'yuktaM' yogyaM 'sazaktikaM samarthaM 'yatanAM' triparibhramaNAdilakSaNAm, etadAyAdikaM sarvamapi sapratipakSaM gItArtho vijaanaati| tatrA''yasya pratipakSo'nAyaH, For Personal & Private Use Only Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 389 te dhyeyane sAme rAkhIne sarva rIte zANA, samaju, gItArtha badhI pravRtti kare. 'avasare zAsananI rakSA mATe jarUrI hoya to jUThuM paNa bole, apavAde mAyA paNa karavI paDe, paraMtu te badhuM zAsana mATe kare; ane zAsana eTale lokottaranyAya pravartaka taMtra, jenAthI jagatamAM aMte sArvatrika nyAya prasthApita thAya. te na thAya to badhuM nakAmuM. jainazAsanamAM zramaNapradhAna caturvidha saMgha che. zramaNomAM paNa gItArthanI ja pradhAnatA che. kAraNasyA'kAraNam, AgADhasyA'nAgADham, vastuno'vastu, yuktasyA'yuktam, sazaktikasyA'zaktikaH, yatanAyA ayataneti yathAkramaM prtipkssaaH| tathA phalaM caihikAdikaM 'vidhivAn' gItArtho vijAnAtIti niyuktigaathaasmaasaarthH||951|| (bRhatkalpasUtra niyuktigAthA 950-951 mUla-TIkA) * anubandhAnapekSeta, sAnubandheSu karmasu / saMpradhArya ca kurvIta, na vegena samAcaret / / 8 / / anubandhaM ca saMprekSya, vipAkaM caiva karmaNAma / utthAnamAtmanazcaiva, dhIraH karvIta vA na vA / / 9 / / ... kinna me syAdidaM kRtvA, kinna me syAdakarvataH / iti karmANi saMciMtya, kuryAdvA puruSo na vA / / 19 / / (viduranIti, adhyAya-2) 1. jima kuvRSTithI nagaralokane, ghahelA dekhI rAjA re; maMtrI sahita ghaTelA hoI beThA, paNa manamAMhe tAjA re. zrIsI) 7 (siddhAMtavicAra rahasya garbhita sADA traNaso gAthAnuM zrI sImaMdhara jina-stavana DhALa-2) 2. athainAmeva vivRNotioyabbhUto khitte, kAle bhAve ya jaM samAyarai / kattA u so akoppo, jogIva jahA mhaavejjo||959 / / yaH 'ojobhUtaH' rAga-dveSavirahito gItArthaH 'kSetre' adhvAdau 'kAle durbhikSAdau 'bhAve ca glAnatvAdau pralambAdipratisevArUpaM yat kimapi samAcarati saH 'samyakkriyeyam, sAdhako'yamupAyaH' ityAlocyakArI kartA 'akopya akopanIyA, adUSaNIya ityuktaM bhvti| ka iva? ityAha-'yogIva yathA mahAvaidyaH' iti, 'yathA' iti dRSTAntopanyAse, 'yogI' dhanvantariH, tena ca vibhaGgajJAnabalenA''gAmini kAle prAcuryeNa rogasambhavaM dRSTvA aSTAGgAyurvedarUpaM vaidyakazAstraM cakre, tacca yathAmnAyaM yenAdhItaM sa mahAvaidya ucyte| sa ca AyurvedaprAmANyena kriyAM kurvANo 'yogIva' dhanvantaririva na dUSaNabhAg bhavati, yathoktakriyAkAriNazca tasya tat cikitsAkarma sidhyati; evamatrApi yogI tIrthakaraH, tadupadezAnusAreNotsargA-'pavAdAbhyAM yathoktAM kriyAM kurvan gItArtho'pi na vAcyatAmarhati / / 959 / / atha 'katta tti ya jogi tti ya' (gA.958) padadvayameva prakArAntareNa vyAkhyAtiahavaNa kattA satthA, na teNa kovijjatI kayaM kiNci| kattA iva so kattA, evaM jogI vi naayvvo||960|| 'ahavatti akhaNDamavyayaM athavArthe vrttte| kartA 'zAstA' tIrthakara ucyte| yathA 'tena' tIrthakareNa kRtaM kArya kiJcidapi na kopyate evamasAvapi gItArtho vidhinA kriyAM kurvan 'kartA iva' tIrthaMkara ivAkopanIyatvAt kartA drssttvyH| evaM yogyapi jnyaatvyH| kimuktaM bhavati?-yathA tIrthakaraH prazastamanovAkkAyayogaM prayuJjAno yogI bhaNyate, evaM gItArtho'pyutsargA'pavAdabalavettA apavAdakriyAM kurvANo'pi prazastamanovAkkAyayogaM prayuJjAno yogIva jnyaatvyH||960 / / evamAcAryeNokte ziSyaH prAhakiM gIyatyo kevali, caubihe jANaNe ya gahaNe ya| tulle'rAga-ddose, aNaMtakAyassa vajjaNayA / / 961 / / kiM gItArthaH kevalI yena tIrthakRta iva tasya vacanaM karaNaM cAkopanIyam? / sUrirAha-omiti bruumH| (bRhatkalpasUtra, bhASyagAthA 959, 960, 961, mUla-TIkA) For Personal & Private Use Only Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi tenI nizrA ke AjJA vinA zramaNane koI kArya karavAnI chUTa nathI. tenA anuzAsanathI ja saue taravAnuM bhagavAnanuM pharamAna che. game tevA dezakALa Ave, game tevA kaparA saMyogo Ave paraMtu je rIte jagatanuM ane zAsananuM hita thatuM hoya te rIte badhuM ja karI chUTavAnI gItArthane zAstranI AjJA che. ame to te AjJAo vAMcIe topaNa gaLagaLA thaI jaIe chIe. game tevA jaTila saMyogomAM rasto (ukela) saMghanA gItArthoe kADhavAno che; kAraNa ke temane badhA adhikAra ApavAmAM AvyA che. are ! chedasUtromAM "gItArthane tIrthakara tulya kahyA che. jema tIrthakaranA vacanAnusAre pravRtti karavAthI ekAMte kalyANa-hitanI prApti thAya che tema gItArthanuM vacana paNa teTaluM ja phaLadAyaka che. tyAM ziSya prazna karyo ke "zuM gItArtha e kevalI che, jethI tene tIrthakaratulya kaho cho ? tyAM AcArye javAba ApatAM kahyuM ke "hA, gItArtha kevalI che". sAthe A vidhAna kaI rIte saMgata thAya tenI DhagalAbaMdha yuktio paNa ApelI che. A vAta vizeSa saMyogonI che. bAkI sAmAnya saMyogomAM zAsanamAM traNe pAMkhanA adhikArI potapotAnI zAsana pratyenI pharajo adA karatA rahe che. rAjyamAM jema prathama najare sattA rAjyanI Executive wing (vahIvaTI pAMkha), governing power (zAsana calAvavA jarUrI sattAo) sAthenI government (sarakAra) bhogavatI dekhAya, tema jAheramAM dharmazAsananI sattA prabhAvaka dharmAcAryo ke saMghAcAryo bhogavatA dekhAya. vaLI, Prime Minister (vaDApradhAna) ke Chief Minister (mukhya pradhAna) AdinA jema bAhya sattA, prabhAva hoya, tema ahIM dharmAcAryorUpa dharmaguruonA paNa sattA-prabhAva hoya. hA, taphAvata eTalo ja che ke bhUtakALamAM AryaparaMparAmAM rAjA, mahArAjA, rAjapurohita, mahAmaMtrIo paNa dharmasattAnA kendrarUpa dharmAcAryo pAse jhUkI jatA; temanA Adara, satkAra, vinaya, AmanyA jALavatA; jethI AmajanatAne paNa dharmasattAno prabhAva bAhya najare dekhAto, jyAre Aje te lopa thayo che. surAjya to nAgarikane at the most (vadhumAM vadhu) sajjana banAve, sabhya banAve; jyAre dharmazAsana to anuyAyIne AkhA jagata pratye nyAyI vartana zIkhavADe. tame raste cAlyA jatA ho to paNa koI jIva pratye manamAM paNa anyAyanI bhAvanA na Ave tevA banAvavAnuM che. samagra jIvasRSTimAM lokottara nyAya phelAvavAno che. tethI rAjyasattA jema sovereign (sarvoparI) jarUrI che, to dharmasattA paNa sovereign jarUrI che, te vinA UMcA uddezo pAra na pADI zakAya. vartamAna sarakAranI dharmo paranI sarvoparitA mahAanarthakArI : atyAranI sarakAre dharmasattAnA svataMtra adhikAro jhUMTavI lIdhA che. meM eka sArA baMdhAraNanA jANakArane pUchayuM ke baMdhAraNamAM dharmane niyaMtrita karavAnA adhikAra baMdhAraNasabhAne koNe ApyA ? 1. AzrameSu yathAkAlaM, cailabhAjanabhojanam / sadaivopahared rAjA, satkRtyAbhyarcya mAnya ca / / 25 / / (zrI vevyAsa viracita madamAta, zattiparva adhyAya-86) * RtvikpurohitAcAryAn, satkRtyAnavamanya ca / yadA samyak pragRhNAti, sa rAjJo dharma ucyate / / 43 / / (zrI vedavyAsa viracita mahAbhArata, zAntiparva, adhyAya-91) For Personal & Private Use Only Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 391 temaNe hajAro varSathI cAlyA AvatA dharmo ane tenA nAyaka dharmaguruo, emanI saMmati A aMge election (cUMTaNI) dvArA lIdhelI ? kadAca bhAratanI prajAe samAja tarIke potAnA sAmAjika jIvananA niyaMtraNanI sattA voting (matadAna) dvArA ApI hoya. joke baMdhAraNasabhA dvArA banAveluM baMdhAraNa ratify ka2vA (maMjU2 ka2vA ke bahAlI ApavA) mATenA prathama electionmAM (cUMTaNImAM) prajA dvArA voting (matadAna) 3 TakA ja thayuM hatuM tevo rIporTa che, chatAM paNa dharmasattAnA sabhyo ke padAdhikArI nAyakoe dharmane niyaMtraNa ka2vAnI sattA rAjyane suprata karAyAno koI prasaMga ke ahevAla nathI; to dharmanA anuyAyIo ke dharmaguruonA representation (pratinidhitva) vinA ja baMdhAraNasabhAe dharmanA niyaMtraNano adhikAra kevI rIte meLavyo ? Ano yogya khulAso temaNe (pelA baMdhAraNanA niSNAte) paNa Apyo nahIM. UlaTuM ema ja kahyuM ke Modern State is supreme, it has absolute powers. (Adhunika rAjataMtra sarvocca che, tenI pAse paripUrNa sattAo che.) paNa A vAta rAjanIti ke pazcimanA dezonI paNa aitihAsika vyavasthA pramANe besatI nathI; kAraNa ke bhUtakALamAM duniyAnA tamAma dezono itihAsa kahe che ke temporal power (rAjasattA ke rAjyasiMhAsana) ane spiritual power (dharmasattA ke dharmasiMhAsana) judA hoya. te bene bhegA karavAnuM kAma ane ekamAM ja vest karavAnuM (sthApavAnuM) kAma koI koI dharmomAM ane bhArata bahAranA dezomAM bhUtakALamAM thayuM che, paraMtu A dezanA itihAsamAM to kyAreya dharmasiMhAsana ane rAjyasiMhAsananI sattA ekatrita karIne rAjA dharmaguru bane ke dharmaguru rAjA banyA tevI vAta AvatI nathI. UlaTuM hajAro varSa jUnA 'AryanItizAstro to ema kahe che ke 'rAjAe nyAyanuM pravartana paNa dharmane bAdhA na pahoMce te rIte karavuM. artha-kAma karatAM dharma baLavAna che. rAjAe badhe dharmane ja AgaLa karIne pravRtti karavI joIe'. AryaparaMparAmAM laukika nyAyamAM paNa dharmazAstronI adhika pramANabhUtatA hatI. jyAre atyAre je rAjasattA ja sarvoparI che, ane tene dharmane regulate (niyaMtrita) karavA, control ka2vA (aMkuzamAM levA), restrict karavA (tenI para pratibaMdho mUkavA), reform karavA (sudhArA) karavA, religious interferencenA-dhArmika 1. tasmArthASpa mAttva, dharma vottarane mavet / smittvo re caiva, dharmAtmA suvamete / / 2 / / (zrI veddavyAsa viracita mahAmAta, zAntiparva, adhyAya-12) * nyAyapravRtto nRpatirAtmAnamatha ca prajAH / trivargeNopasaMdhatte nihanti dhruvamanyathA / / 67 / / ... veNo naSTastvadharmeNa, pRthurvRddhaH svadharmata / tasmAddharma puraskRtya, yatetArthAya pArthivaH / / 66 / / (zunIti, gadhyAya-2) I * lekhyaM yatra na vidyeta na bhuktirna ca sAkSiNaH / na ca divyAvatAro'sti pramANaM tatra pArthivaH / / 266 / / nizcetuM ye na zakyAH syurvAdAH sandigdharUpiNaH / sImAdyAstatra nRpatiH pramANaM syAt prabhuryataH / / 267 / / svatantraH sAdhayannarthAn, rAjA'pi syAcca kilbiSI / dharmazAstrA'virodhena, hyarthazAstraM vicArayet / / 268 / / rAjAmAtyapralobhena, vyavahArastu duSyati / loko'pi cyavate dharmAtkUTArthe sampravarttate / / 269 / / (zunIti, adhyAya-4-rAnadharmanirUpaLa) For Personal & Private Use Only Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392 dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi bAbatomAM hastakSepa karavAnA tamAma adhikAro che, te vAta khUba ja bhayaMkara ane dharmasattAnA saMpUrNa asvIkAranI che. temAMthI ja mahAanartho UbhA thayA che. hakIkatamAM State has no power to dominate the religion. (dharma para adhikAra calAvavAnI rAjyane koI sattA nathI.) hA, dharmasattA paNa rAjasattAmAM mAthuM na mAre. e samaje ke sAmAjika bAbato te rAjyano viSaya che, amAro nahIM. khAlI salAha levA Ave to rAjyane nyAya-nItinI yogya salAha dharmaguruo Ape, paNa interference (dakhalagIrI) na kare; kema ke baMnenAM potapotAnA jurisdiction (kAryakSetra) judAM che. paraMtu ApaNe Aje evA tabakke pahoMcI gayA chIe ke gharanA jaino paNa zAsananA ke gItArthanA adhikAro mAnavA taiyAra nathI, to pachI statenI (sarakAranI) vAta kyAM karIe ? jaino paNa zAstrane ulALiyAM karI na mAne tevA pedA thayA che, are ! sAdhuo paNa zAstrane nAmaMjUra kare tevuM vAtAvaraNa thaI rahyuM che. vAstavamAM jenazAsananA baMdhAraNamAM jene vizvAsa na hoya tene jenazAsanamAM rahevAno hakka nathI. tamArI sauthI vadhAre kasoTI baMdhAraNanA svIkAramAM Avaze. ApaNA baMnenA (sAdhu ane zrAvakanA) rules ane regulations (kAyadA-kAnUna) tenA anusAra Avaze. chelle tamArI pAse lokottara nyAya paLAvavo che, jemAM tamArI ane AkhI jIvasRSTinI surakSA, zAMti ane vikAsa samAyelo che. surAjya prajA pAsethI kAyadA-kAnUna paLAvI prajAne AbAda, surakSita kare, tema dharmasattAnA zaraNe janAra pAsethI bhagavAna lokottara nyAyanuM pAlana karAvI saunI AbAdI, surakSA phelAve, te vAta AgaLa Avaze. A zAsanamAM sabhya banavA mATe minimum (ochAmAM ochuM-laghuttama) zuM joIe ? te paNa Avaze, ane utkRSTathI badhA ja nIti-niyamo (kAyadA-kAnUno) pALanAra kevo hoya, te paNa Avaze. ConstitutionmAMthI (baMdhAraNamAMthI) ja badhA Laws, Acts (kAyadAo) tenI kalama anusAre ghaDAya, tema dvAdazAMgImAMthI ja badhI jinAjJA nIkaLI che. te jene je lAgu paDe te pramANe pAlana karavAnI hoya che. saMcAlana mATe adhikAranI vaheMcaNI je gaNadharo svayaM kare che temAM saMghanA sAmAnya sabhyo, sAdhu-sAdhvI-zrAvakazrAvikA, vizeSa padAdhikArI gaNi, pravartaka, sthavira, gaNAvacchedaka, upAdhyAya, AcArya, pravartinI, mahattarA Adi je-je che, te sarvanI goThavaNa zrIsaMghamAM tIrthakaranI hAjarImAM ja samaya anusAra gaNadharo dvArA thAya che. tyAra pachI tenAthI zAsananuM taMtra vyavasthita cAle. prabhu mahAvIranA zAsananuM taMtra paNa pAMcamA ArAnI zarUAtanAM lagabhaga 600 varSa sudhI subaddha cAlyuM che. atyAre ApaNuM vahIvaTItaMtra akhkhalita, atruTita nathI, tethI samajAvavA dRSTAMto te vakhatanAM ApavAM paDaze. sudharmAsvAmIthI vajasvAmI sudhI zAsana akabaMdha rahyuM che. te vakhatanuM rekhAcitra samajo to kabUla karavuM paDe ke jarA paNa golamAla na cAle tevI rIte dharmazAsananuM taMtra traNe wing-pAMkha sAthe tyAre barAbara cAlatuM hatuM. For Personal & Private Use Only Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 393 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi siddhaM siddhatthANaM, ThANamaNovamasuhaM uvagayANaM / (mammalita praraNao jJo-1) anaMta upakArI, anaMta jJAnI zrI tIrthaMkara paramAtmA mahAmaMgalakArI ane sarvotkRSTa evA A dharmatIrthanI sthApanA kare che. dharmatIrthano mukhya uddeza lokottara nyAya pravartana dvArA jIvamAtrane mokSamAM mokalavA te che : tIrthaMkaranAmakarmanA utkRSTa vipAkodayakALamAM bhAvatIrthaMkaranI puNyAI parAkASThAnI hoya che. temanuM AdeyanAmakarma prabaLa pravartatuM hoya che tyAre temanAthI A dharmatIrthanI sthApanA karAya che. temanA vacananI AdayatAthI ja prathama dezanAmAM temane gaNadharo jevA zreSTha ziSyo maLe che, jemane pratibodha pamADI prabhu svayaM temanAmAM tIrthasaMcAlananI kSamatA pedA kare che. AvA gaNadharone sthApanAnA prathama divase ja tIrthakara AkhuM tIrtha sarvAdhikAra sAthe suprata kare che. gaNadharone paNa zAsana calAvavA pAyAmAM baMdhAraNa joIe, je dvAdazAMgIzratanI racanA dvArA temaNe karela che. vaLI tIrthakaroe tene mahorachApa mArI ratify karela (saMmati ApelI che. A dvAdazAMgImAM aneka viSayonuM varNana che; sAthe-sAthe dharmazAsananI vyavasthA, dareka anuyAyInA adhikAro, tema ja tene pALavAnA nIti-niyamo, pharajo ane sAmUhika saMghavyavasthA AdinuM dAkhalA-dalIla sAthe vyavasthita varNana che. AkhA dharmatIrthano saMkSepamAM mukhya uddeza to lokottara nyAya pravartAvavAno ja che. te eTalo mahAna ane vyApaka che ke A duniyAmAM koI paNa hitakArI pravRtti karanAra lokakalyANakArI sAmAjika saMsthA ke dhArmika saMsthA hoya, paNa tenuM AvuM vyApaka kSetra nahi hoya. A kAraNe duniyAnI tamAma hitakArI pravRttio ane te karanAra saMsthAonA Adarzo dharmasattAnA uddeza pAse vAmaNA lAge. bIjI badhI saMsthAonA Adarzo AmAM samAI jAya. dA. ta. AMkhanA sArA niSNAto hoya ane temanI penala bhegI thaIne maphata sAravAra mATe eye camp (AMkhanA roganA nidAna arthe yojAyela vizeSa kAryakrama) kare, jemAM AMkhanA rogonA nidAna-upacAra hoya. tenA badale koI badhA rogonA niSNAto hAjara karAvI moTe pAye roganidAna-upacAra kempa kare to temAM eye campno uddeza to AvI ja jAya, uparAMta bIjA 1. kevalamadhigamya vibhuH, svayameva jnyaandrshnmnntm| lokahitAya kRtArtho'pi dezayAmAsa tIrthamidam / / 18 / / (vyA.) kevlmityaadi| kevalaM nirAvaraNam, adhigamya prApya, vibhuH sarvagatajJAnAtmA, svayameva svazaktyaiva, jJAnadarzanaM . jJAnaM ca darzanaM ceti smaahaardvndvH| anantaM prvaahvicchedkaavrnnhetvbhaavaadntrhitm| lokahitAya lokAnAmAsanabhavyAnAM hitamabhyudayaniHzreyase tadartham, kRtArtho'pi siddhaprayojano'pi, idaM tIrthaM vartamAnapravacanaM dezayAmAsa / / 18 / / (tattvArthasUtra saMbaMdhoriyA, nrovara-28, mUna, 3. yazovinayanI TIkA) For Personal & Private Use Only Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi aneka camp samAya; kAraNa ke vyApaka dhyeyamAM bIjA nAnA, peTA dhyeyo aMtarnihita thaI jAya. TUMkamAM, vizvamAM koInuM paNa hita karanArI tamAma pravRttio ane tenA Adarzo dharmatIrthanA AdarzamAM samAI jAya. baMdhAraNa ja evA vizALa lakSyanA pAyA para caNAyeluM che jemAM kazuM sAruM bAkI na rahe. vartamAna rAjyanA baMdhAraNanA preamblemAM (AmukhamAM) lakhyuM ke bhAratanI prajAne samAna hakka, samAna nyAya, samAna taka ane samAna AbAdInA dhyeyathI kAyadA-kAnUnarUpe niyamo ghaDIe chIe, tema jainazAsanamAM AtmA tarIke jIvamAtranI samAnatAno siddhAMta svIkArAyo che. rAjyanA baMdhAraNamAM khAlI equality to all citizensno motive che, (badhA ja nAgarikone samAnatAno uddeza che) jyAre ahIM to jIvamAtrane samAna banAvavAnuM dhyeya che. te mATe jIvo vacce paraspara asamAnatA dUra karI saune pUrNa samAna sukhI banAvavA ja mokSe mokalavAnI vAta che; kAraNa ke te vinA badhI asamAnatAo maTe nahIM. saMsAramAM parasparanA anyAya-bhedabhAva bhUsIne saune AtmavikAsanI samAna taka, samAna nyAya, samAna adhikAra ApavAno pAyAmAM uddeza che, jene zAstrarUpI baMdhAraNanuM preamble (Amukha) kahI zakAya. jinanI AjJAmAM AvavAnI pUrvazarata moha sAtheno saMpUrNa virodha : AkhA vizvamAM jIvasRSTine pajavanAra mohanI anyAyI sattA che, je guMDA jevI badamAza che. tenI sAme nyAyapUrvaka sAcuM rakSaNa ApI jIvonuM hita karanAra dharmasattA che. tIrthakaroe jJAnadRSTithI sRSTinAM sarva aniSTo ane duHkhonuM mULa mohathI phelAvAtA trAsamAM joyuM che. koI paNa vyakti mohanI preraNA ke varcasva vinA duSTa vartana karatI nathI. vaLI svayaM paNa mohanA trAsathI ja aMdaramAM ribAIne duHkhI thAya che. tethI A duniyAmAM jIvonA parasparanA anyAyano ke potAnAM AMtarika duHkhono saMpUrNa cheda karavo hoya to te jIvane mohanA prabhAvamAMthI mukta karavo te ja sAco upAya che, ane te mATe dharmasattAnA anuyAyI bananAre moha sAthe virodha keLavavo anivArya che. jema dezanA nAgarika banavuM hoya to teNe dezane vaphAdAra rahevuM joIe, ane jo vaphAdAra rahevA taiyAra na hoya to te dezano nAgarika banavA adhikArI nathI. te ja rIte jene moha sAthe virodha nathI te dharmasattAno prajAjana banI zake nahIM. badhA mATe A sAmAnya niyama che. ApaNAmAMthI jene motanI sattA gamatI hoya, karmanuM taMtra phAvatuM hoya, satata tenI AjJA set thaI (phAvI gaI) hoya teNe dharmasattAnA zaraNe AvavAnI jarUra nathI. je divase tame karmathI kaMTALo, karmanA sakaMjAthI trAsa pAmo, moha anyAya kare che, pIDA Ape che tevuM lAge, temAMthI mukta thavA icchA pragaTe, te divase tamAre dharmasattAnA zaraNe AvavAnuM che. navuM rAjya sthapAya temAM tenA prajAjana banavA je pUrvazarata hoya te pUrI karanAra ja teno prajAjana banI zake. vaLI prajAjana ke nAgarika na hoya tene rAjya koI savalato pUrI pADatuM 1... prakRteH prathavipripekSA ... (zoSTisamudacaya, jJo-rapa TIzA) For Personal & Private Use Only Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 395 nathI. videzI mANasone paNa, jo rAjyanI permissionthI (maMjUrIthI) AvyA hoya to rAjya thoDI savalato pUrI pADe, paraMtu ema ne ema ghUsI gayA hoya tene koI savalatano adhikAra maLato nathI. tema dharmakSetramAM dharmasattAnuM zaraNa svIkAravArUpa zarata pUrI karyA vinA AvelAne adhikAra-surakSA maLe tevo niyama nathI. bhAratIya prAcIna rAjAnIti pramANe mULabhUta adhikAro prajAne hoya, jemAM AjIvana salAmatInI guarantee (bAMhedharI) paNa che; paraMtu tenA mULabhUta adhikAra tene ja maLe je dezano nAgarika bane. nAgarika na bananArane eka paNa mULabhUta adhikAra maLatA nathI. badhA fundamental rights citizenship (mULabhUta adhikAro nAgarikatva) sAthe saMkaLAyelA che, tema ahIM bhagavAna dharmasattA ke dharmatIrtha sthApe, jenuM gaNadharo baMdhAraNa pramANe saMcAlana kare, temAM sabhya banavA mATenI pahelI zarata e ja haze ke je vyakti Ane zaraNe AvavA mAMge che te mohanI sattA - karmanI sattAmAMthI bahAra nIkaLavA mAMge che. teNe zakti-saMyoga anusAra moha sAme saMgharSa karavo paDaze, tenI sAthe maitrI nahIM cAle. tIrthakaro mohane jItIne ja jina (vizvavijetA) banyA che. temanI AjJA-anuzAsanamAM AvavuM hoya to te anuyAyIe paNa moha sAthe virodha keLavavo joIe. rAjyanA duzmana sAthe mitratA ke prIti dezanI gaddArI gaNAya, te rAjyano vaphAdAra nAgarika banavA lAyaka nathI. dezadrohIne rAjya koIpaNa prakAranI salAmatI-surakSA pradAna karatuM nathI. UlaTuM tenA para to daMDarUpe kaDaka pagalAM le che. tema moha sAthe virodha e tIrthaMkaranA dharmazAsanamAM sAcA pravezanI anivArya lAyakAta che. sabhA : AvI kaDaka zarata rAkhazo to saMkhyA ghaTI jaze. sAhebajI : satya ke vAstavikatAnA svIkAramAM saMkhyAno prazna Avato nathI. bhagavAne saMkhyAnI kadI ciMtA karI ja nathI. surAjya sthApavuM hoya to rAjA e ja vicAre ke sabhya nAgariko prajAjana bane temAM ja rAjyanI AbAdI che, AkhA gAmano kacaro bhego karavAno nathI. vaLI, dharmasattAne zaraNe AvanArane sAmAnya rakSaNa nathI ApavAnuM, AMtarika ane bAhya, 1. rAjJo rASTrasya vikRti, tathA mantrigaNasya ca / icchanti zatrusambandhAdye, tAn hanyAddhi drAGnRpaH / / 111 / / necchecca yugapaddhAsaM, gaNadauSTye gaNasya ca / ekaikaM ghAtayedrAjA, vatso'znAti yathA stanam / / 112 / / (zuddhanIti, adhyAya-4-suvipravaraVT) * durgarASTrayoH kaNTakazodhanamuktam / rAjarAjyayorvakSyAmaH / rAjAnamavagRhyopajIvinaH zatrasAdhAraNA vA ye makhyAsteSa gUDhapraNidhiH kRtyapakSopagraho vA siddhiH / yathoktaM purastAdupajApo'pasarpo vA yathA ca pAragrAmike vakSyAmaH / rAjyopaghAtinastu vallabhAH sahatA vA ye mukhyA: prakAzamazakyA: pratiSedhuM dUSyAH, teSu dharmarucipAMzudaNDa yuMjIta / (kroTitrIya arthazAstra, dhavAra -dha, adhyAya-2). 2. yata evaM bhAvAjJAvato'pi pratibandhaH sambhavI ato'trAtizayitatvaM karttavyatayopadizannAhaevaM NAUNa sayA buheNa hoavvmppmttenn| parisuddhANAjoge kammaM No phalai rudNpi||44 / / evaM bhAvAjJAprAptAvapi pratibandhasya kaTukavipAkatAM jJAtvA, sadA-sarvadA, budhena-muktimArgapravRttilakSeNa bhavitavyamapramattenasarvAticAraparihAraparAyaNena, itthmevaajnyaashuddhyupptteH| tataH kiM syAdityAha-parizuddhAjJAyoge dIrghakAlA''daranairaMtaryAsevita For Personal & Private Use Only Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi bhautika ane AdhyAtmika, Abhava ane parabhavanuM ane aMte zAzvatakALanuM rakSaNa ApavAnuM che. dharmasattA je lAbha Ape te tamArA rAjyabaMdhAraNanA mULabhUta adhikAro karatAM aneka gaNA UMcA tema ja vizALa pAyA para che, mAtra anivArya prAthamika zarata A ja che. jema jene A dezanA prajAjana rahevuM hoya teNe baMdhAraNanuM amalIkaraNa svIkAravuM ja paDe, pachI te dezanA vaDApradhAna hoya ke rASTrapramukha hoya. temaNe to jAheramAM pratijJA paNa sogaMdavidhi vakhate levI ja paDe. jenI A amalIkaraNa svIkAravAnI taiyArI na hoya e A dezano prajAjana thavA lAyaka nathI. gaNadharoe dvAdazAMgImAM samagra dharmazAsananuM baMdhAraNa mUkyuM che. tethI jene A dharmatIrthamAM praveza karavo hoya teNe dvAdazAMgInA zabda-zabdane mAnya karavAno che, temAM pheraphAra ke ochuM-vatuM na cAle. jema atyAre koI kahe ke baMdhAraNanI A kalamanA amalane huM nathI svIkArato, to te korTamAM paNa cAle nahIM. dareka prajAjana mATe baMdhAraNanA amalIkaraNano svIkAra pharajiyAta che, te rIte ahIM dharmazAsanamAM paNa che. jena tarIkeno dAvo karanAra kahe ke zAstramAM nathI mAnato, to tene jainasaMghamAM rahevAno adhikAra nathI : atyAre jainakuLamAM janmela, varSothI jaina hovAno dAvo karanAra, evA jaino che ke je vAta-vAtamAM kahI de ke huM zAstramAM nathI mAnato. paraMtu je AvuM kahe tene kAna pakaDIne bahAra kADhavA jarUrI che; kema ke huM zAstramAM nathI mAnato evuM kahenArane jainasaMghamAM rahevAno right (adhikAra) nathI, te out-caste (nAta bahAra) thavo joIe, te ex-communicate (teno dhArmika bahiSkAra) thavo jarUrI che, pachI te sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikA koI paNa hoya. jema Congress ke Communist PartynA (koMgresa ke samAjavAdI pakSanA) uddezo, mULabhUta policy (kAryanIti ke baMdhAraNa) jene maMjUra na hoya, te vyakti te partymAM rahevA hakadAra nathI. tene party paNa disciplinary action (zistabhaMganA pagalA) tarIke expel (baratarapha) kare to koI vAMdho na uThAvI zake. vizuddhAjJAsaMpattau karma-nikAcanAvasthAmaprAptaM jJAnAvaraNAdikaM, raudramapi-narakAdiviDaMbanAdAyakatvena dAruNamapi, na phalatinna svavipAkena vipacyate yathA hi naktaM svacchaMdaprasarA api zazAMkakarA bhagavato raverudaye niSphalatvameva bibhrati tathAsvAbhAvyaniyamAt, tathA parizuddhAjJAbhyAsAdAtmamAtrapratibaddhamAnasAnAmatyantanirguNabhavabhrAntiparizrAntAnAM dAruNapariNAma-mithyAtvAdinimittopAttamapyazuddhaM karma na svaphalamupadhAtuM samarthaM syaaditi||44|| (3gzaradazya, zno-44 mUna-TI) 9. 60. Oath or affirmation by the President. Every President and every person acting as President or discharging the functions of the President shall, before entering upon his office, make and subscribe in the presence of The Chief Justice of India or, in his absence, the seniormost Judge of the Supreme Court available, an oath or affirmation in the following form ... (Article 60 of the Constitution of India) For Personal & Private Use Only Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 397. dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi sabhA : zAstramAM na mAnanAra sAdhu-sAdhvIne paNa bahAra karI zakAya ? sAhebajI : hA, bahAra karI zakAya. are ! AcArya paNa AvA hoya to tevA AcAryane paNa saMghabahAra karavA paDe. jeo dharmatIrthamAM pravezavA mAMgatA hoya te saue tenA baMdhAraNane ziromAnya karavuM ja paDe. je A karavA taiyAra nathI tene A saMsthAmAM rahevAno adhikAra nathI. sabhA : calAvI levA paDe to ? sAhebajI H to te taMtranI khAmI thaI, jenuM varNana AgaLa Avaze. atyAre to tamArA magajamAM niyama besADavo che ke tame tamArI jAtane hRdayathI jaine mAnatA ho to TUMkamAM artha e che ke tame jinanA anuyAyI banavA iccho cho. jinano anuyAyI tIrthakare sthApelA dharmatIrthano sabhya banavA lAyaka che. zrIsaMghanA prAthamika sabhya bananAre dvAdazAMgI to zraddhAthI svIkAravI ja paDe. kadAca tamArA jIvanamAM A zAsananA bIjA kAyadA-kAnUnanuM ochuM-vatuM pAlana hoI zake, jeTaluM ochuM pAlana karo eTalA tame doSapAtra gaNAo. jema A dezanI prajAjana thanAra vyakti kAyadAonuM pAlana jeTalA aMzamAM kare, na kare ke bhaMga kare, to teTalA aMzamAM te sajApAtra ja gaNAya, chatAM teTalAmAtrathI te dezano nAgarika maTI jato nathI. are ! koIe corI kara topaNa tenuM citizenship (nAgarikatva) cAlyuM na jAya, rAjya daMDa kare, pagalAM le, kedI hoya tyAre paNa tene nAgarika tarIkenA mULabhUta civil rights (nAgarika hako) maLe ja che. mATe ja jelamAM kedIne koI zArIrika IjA pahoMcADe, nirdayatAthI kAma karAve, khAvA-pIvAnuM na Ape, strIkedI upara baLAtkAra Adi kare to te gunA badala jelanA saMrakSakane daMDa phaTakAravAnuM cANakya vidhAna karela che. tevI rIte A dharmatIrthanuM jeNe zaraNuM svIkAryuM, je teno prajAjana-anuyAyI rahevA mAMge che, teNe uttama nAgarika banavA dharmazAsananA potAne lAgu paDatA tamAma kAyadA-kAnUna pALavA joIe. jo pALe to saMpUrNa maryAdAmAM rahenAra zreSTha anuyAyI, sabhya kahevAya. ochA-vattA pALe to eTalA aMze sajApAtra ke daMDapAtra bane, chatAM sabhya-anuyAyI tarIke maTI na jAya. te tyAre ja maTe ke jyAre te kahe "huM A zAsananA baMdhAraNane ja mULabhUta rIte mAnato nathI.' tevAnuM sabhyapada rada thavApAtra che. dharmasattA vizALa che. zaraNe AvelA saune samAvavA taiyAra che. koI bhedabhAvanI vAta nathI. A dharmazAsananA 1. bandhanAgArAdhyakSasya saMruddhakamanAkhyAya cArayatazcaturviMzatipaNo daNDaH / karma kArayato dviguNaH / sthAnAnyatvaM gamayato'nnapAnaM vA rundhataH SaNNavatidaNDaH / pariklezayata utkocayato vA madhyamaH sAhasadaNDaH / nataH sAhasraH / parigRhItAM dAsImAhitikAM vA saMruddhikAmadhicarataH pUrvaH sAhasadaNDaH / coraDAmarikabhAryAM madhyamaH / saMruddhikAmAryAmuttamaH / saMruddhasya vA tatraiva ghAtaH / tadevAdhyakSeNa gRhItAyAmAyA vidyAt / dAsyAM pUrvaH sAhasadaNDaH / cArakamabhittvA niSpAtayato madhyamaH / bhittvA vadhaH / bandhanAgArAtsarvasvaM vadhazca / evamarthacarAn pUrva, rAjA daNDena zodhayet / zodhayeyuzca zuddhAste, paurajAnapadAn damaiH / / 1 / / (kauTilIya arthazAstra, adhikaraNa-4, adhyAya-9) For Personal & Private Use Only Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 398 dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi anuyAyI to deva, manuSya, pazu ke nAraka sau banI zake che. manuSyamAM paNa nAnA-moTAnA bheda vinA saune anuyAyI banavAno haka che. mAtra teNe A zAsanamAM vizvAsa vyakta karavo paDe. tevA saune yogya anuzAsana ApavuM, yogyatA anusAra adhikAro ApavA ane tamAma prakAranuM rakSaNa ApavuM te javAbadArI dharmasattAnI che. paraMtu je ema kahe ke "huM A dharmazAsananA mULabhUta uddezo ane siddhAMtone rajU karanAra zAstrone ja mAnato nathI', tevI vyakti zrIsaMghamAM rahevAlAyaka nathI. eTaluM ja nahi, paNa jyAM sudhI pazcAttApapUrvaka mAphI na mAMge tyAM sudhI saMghabahAra ja rAkhavAno, pharI praveza paNa na apAya. tame jainazAsanamAM rahevA mAMgatA ho, jinanA anuyAyI jaina'nuM biruda tamAre officially (sattAvAhI rIte) joItuM hoya to A pre-condition (pUrvazarata) pALavAnI Ave. tamAre zraddhArUpe kabUla karavuM ja paDe ke "zAstra kahe che te mane maMjUra che', jIvanamAM ochuM-vatuM pALI zako tevuM bane. pAlana te secondary matter (gauNa bAbata) che, paraMtu mULabhUta tattva ke Adarzone kyAMya amAnya karavA ke azraddhA vyakta karavI te cAle nahIM. "tameva sarva nirta naM nihiM pavega" A kAyamanI zarata che. 'dvAdazAMgI gaNadharoe racI, chatAM arthathI to temAM jinezvaradevoe kaheluM tattva ja goThaveluM che. ahIM dharmazAsanamAM jinezvaradevonuM kaheluM tattva satyarUpe saMpUrNa zraddhAthI svIkAravAnuM che, vAkya-vAkya svIkAravAnAM che. are ! vAkya ja nahIM, zabda-zabda, akSara-akSara, eka kAno, mAtra, anusvAra ke hRsva, dIrgha paNa vadhatoocho svIkAravAno nathI. kAraNa ke as it is (jema che tema) na mAno topaNa anartha thaI zake che. saMskRta, prAkRta bhASAmAM to eka mIMDuM badalAya topaNa Ano artha pharI zake che. sAvakI mAtAe patramAM "adhIyatAm'nuM "aMdhIyatAm' karyuM, temAM to samrATa azokanA dIkarA kuNAlanI AMkho jatI rahI. tethI zabda, varNa, mAtrAno paNa Agraha che. hA, tIrthakarakathita artha na badalAto hoya tevA varNa, akSara, pada ke vAkyano pheraphAra ekAMte nAmaMjUra nathI; kAraNa ke gaNadharonI paNa paraspara dvAdazAMgI zabdathI judI hoya che, chatAM khuda tIrthakarane ke AkhA zrIsaMghane paNa tevo zabdabheda mAnya ja hoya che, rajUAtano taphAvata ke peTA nIti-niyamono taphAvata ke pheraphAra paNa mAnya ja hoya che. tethI temAM zraddhA-azraddhAnI ahIM carcA nathI. mAtra arthathI zAzvata dvAdazAMgInA sanAtana uddezo ane siddhAMto avazya ziromAnya joIe. jo te tattvanI zraddhA samajaNapUrvaka ke samajaNa vinA vizvAsarUpe na hoya to te cAle nahIM. sabhA : acalagacchamAM navakAramAM eka zabdano phera karyo che ne ? sAhebajI : te taphAvata zabdano che, arthano nathI. are ! ahIM prastutamAM to artha paNa 1. yato bhagavadarhatpraNItaM sakalamapi dvAdazAGgArthamabhirocayamAno'pi yadi tadgaditamekamapyakSaraM na rocayati tadAnImapyeSa mithyAdRSTirevocyate, tasya bhagavati sarvajJe prtyynaashaat| taduktam- payamakkharaM pi ikkaM, pi jo na roei suttniddiddh'| sesaM royaMto vi hu, micchaddiTThI jamAli vv|| (bRhatsaM0 gA0 167) iti|| (devendrasUrijI ma. sA. kRta dvitIya karmagraMtha zloka-2 svopajJa TIkA) For Personal & Private Use Only Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 399 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi zabdArtharUpe nathI levAno, sanAtana siddhAMta ke tasvarUpa artha levAno che, tenI zraddhA e pAyo che. jinazAsananA sabhyapada mATe minimum (laghuttama) dhoraNa samyakta che. sabhA : dravyasamyakta cAle ? sAhebajI : hA, cAle. pU. upAdhyAyajI mahArAjAe lakhyuM che ke "tameva sarce nisaMva nuM nirdi pave" tevo vizvAsa paNa dravyasamyakta ja che. syAdvAda nahIM bhaNelAne jinakathita tattvonI zraddhA oghathI ja che, je bhAvasamyakta nathI. A dharmatIrthamAM vyavahArathI samyakta joItuM hoya topaNa jinakathita tattvanI zraddhA to joIe ja, te pUrvazaratamAM koI bAMdhachoDa nathI. sabhA : bahu kaDaka kAyado batAvyo. sAhebajI : tamane poluM khetara joIe che ke jethI manaphAve tema carI zakAya. are ! duniyAnA koIpaNa dezamAM nAgarika thavA jAo to kAyado to A ja che. rAjya taraphathI surakSA joIe che to sAthe koI zarata to hoya ja ne ? are ! amerikA je videzIone AvakAre che tema kahevAya che, tyAM paNa koI ema kahe ke mane amerikAnA baMdhAraNanuM amalIkaraNa ke tenA kAyadA-kAnUna ja maMjUra nathI, to tene tyAMnuM citizenship (nAgarikatva) maLe ? ke te hoya topaNa AMcakI le ? tene jo nAgarikapada joItuM hoya to kahevuM ja paDe ke ahIMnA baMdhAraNa, kAyadA-kAnUnane huM ziromAnya karuM chuM. te sivAya rAjya navaruM nathI ke game tene surakSA-sagavaDo Ape. AmAM kaDakAInI vAta nathI, je legitimate-kAyadesara che te samajavAnuM che. bhAratanA kAyadAmAM paNa A ja vAta karelI che. hA, AjanI lokazAhImAM freedom of view (daSTibiMdunI svataMtratA) che. tethI baMdhAraNanAM mALakhAM ke kalamo aMge potAno judo abhiprAya hoI zake, paraMtu te pravartamAna baMdhAraNanI vaphAdArIne overtake (ullaMghana) kare tevo na cAle. tema jijJAsAbuddhithI samajavA zAstramAM zaMkA, prazna karo to teno bAdha nathI, paraMtu mULabhUta tattva para ja avizvAsa jAhera karo to te na cAle. sabhA : dvAdazAMgI zAstra samajyA vinA blindly (AMdhaLiyAM) karIne mAnya karavAnuM ? sAhebajI : samajavAnI bhagavAne nA pADI nathI, samajIne svIkAro te to bahu uttama che; paraMtu tame jAte ajJAna raho, ane hitakArI tattva svIkAravAnI vAta Ave tyAre blindly follow (AMdhaLiyAM karIne anusaraNa) na karIe tema kaho, te vakratA che. temAM gumAvavAnuM 9. 10. Deprivation of citizenship. ... (2) Subject to the provisions of this section, the Central Government may, by order, deprive any such citizen of Indian citizenship, if it is satisfied that- ... (b) that citizen has shown himself by act or speech to be disloyal or disaffected towards the Constitution of India as by law established; ... (Sec. 10(2)(b) of The Citizenship Act, 1955) For Personal & Private Use Only Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi tamAre che. tamAre samaja vagara mAnya karavuM paDe to temAM tamArI khAmI che, bhagavAnanI nahIM. gAmaDAno bharavADa, je dezanuM baMdhAraNa bhaNyo nathI, te kahe ke huM kevI rIte jANyA vinA follow (mAnya) karuM ? to rAjya kaheze ke bhaNa. jo na bhaNe topaNa follow (mAnya) to karavuM ja paDaze. are ! duniyAnA koI paNa dezamAM "huM baMdhAraNane jANyA vagara, bhaNyA vagara, samajyA vagara tenuM amalIkaraNa ziromAnya na karuM' tema kahenArane tyAMnI sarakAra nAgarika tarIke mAnya kare ? te to kahe ke A dezamAM rahevuM hoya, suvidhA joItI hoya to samajIne ke samajyA vinA paNa baMdhAraNane ziromAnya to karavuM ja paDaze. tamAre zAstra samajavAM hoya, to samajAvavA dharmaguruo hAjara che. AkhI jiMdagI bhaNo, vicAro, convince (niHzaMka) thAo, rasto khullo che. paraMtu jAte jANakAra na thaI zako to jANakAranA vacanathI paNa vizvAsa to mUkavo ja paDe. dareka kSetramAM rasto A ja che. kAM jANakAra bano, kAM jANakArane vizvAsathI anusaro. koI kahe ke huM vakIla banuM nahIM ane vakIlanI salAha paNa mAnuM nahi, to kAyadAmAM sapaDAze. DaoNkTara banuM nahi, ane niSNAta DaoNkTaranI salAha paNa mAnuM nahi, to ArogyamAM nukasAna bhogavaze. te rIte sArvatrika samajavAnuM. tema dharmakSetramAM paNa ajJAna e asvIkAra mATenuM license (paravAno) nathI. sabhA : baMdhAraNamAM to amendment (sudhArA-vadhArA) thaI zake che. sAhebajI : tenA core featuremAM (mULabhUta mALakhAmAM) sudhAro thaI zakato nathI. AkhI parliament (saMsada) bhegI thAya topaNa sarvAnumate temAM pheraphAra na karI zake, tevo cukAdo suprima korTano paNa AvI gayo che. chatAM vartamAna rAjyanuM baMdhAraNa to baMdhAraNasabhAe bhegA maLIne ghaDyuM che. tenA dAkhalAthI pUrNajJAnInA vacanarUpa zAstramAM amendmentno (sudhAraNAno) prastAva na mukAya. hA, dvAdazAMgImAM paNa fundamentals unchangeable che (mULabhUta bAbato badalI na zakAya tevI che), bye-laws (peTAniyamo) to dravya-kSetra-kALa-bhAva pramANe badalI zakAya che. dvAdazAMgIrUpa baMdhAraNamAM flexibility (parivartanazIlatA) keTalI ane rigidity (aparivartanazIlatA) keTalI te paNa baMdhAraNamAM ja spaSTa karela che. tethI koI amendmentnI (sudhAraNAnI) ciMtA karavA jevI nathI. A vAta AgaLa vahIvaTItaMtranA varNanamAM Avaze. prastutamAM to vAta eTalI ja che ke pAMcamA ArAno saMgha hoya ke cothA ArAno saMgha hoya, 1. tathA vovattatitthyre bhagavaMte, jagajIvaviyANae tiloaguruu| jo Na karei pamANaM, Na so pamANaM suaharANaM / / 124 / / "titthyre'tti| tIrthakarAn bhagavataH "jagajjIvavijJAyakAn' sarvajJAnityarthaH, trilokagurUn yo na karoti pramANaM na sa pramANaM shrutdhraannaam||124 / / titthayare bhagavaMte, jagajIvaviANae tiloaguruu| jo u karei pamANaM, so u pamANaM suaharANaM / / 125 / / "titthyre'tti| tIrthakarAn bhagavato jagajjIvavijJAyakAn trilokagurUn yastu pramANaM karoti sa pramANaM shrutdhraannaam||125 / / (gurutattvaviniya, dvitIya sattAsa, sno-124-1raka mU-TI) For Personal & Private Use Only Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 401 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi sAdhu-sAdhvI hoya ke zrAvaka-zrAvikA hoya, sAmAnya ArAdhaka hoya ke prabhAvaka dharmAcArya hoya, jene A dharmazAsananA sabhya tarIke lAbha joItA hoya teNe dvAdazAMgI arthathI zraddheya karavI ja paDaze. temAM koI ja compromise (samAdhAna) ke alternative (vikalpa) nathI. "zAstromAM upadezeluM tattva huM mAnavA taiyAra nathI, mane buddhimAM besatuM nathI tethI huM na svIkAruM, ema ne ema aMdhazraddhAthI maMjUra karavAnI mArI Teva nathI, mAro svataMtra Agavo abhiprAya che, huM dareka vastu svataMtra vicAraNAthI mUlavuM chuM." AvuM bolanArano ahIM koI class (sthAna) nathI. tamane tIrthakaronA jJAna ke prAmANikatA para zaMkA hoya, vizvAsa na hoya to temanI parIkSA, oLakha karavAnI chUTa che. zAstro paNa asalI che ke nakalI che, zuddha che ke bheLaseLavALAM che tenI cakAsaNI karavAnI chUTa che, paraMtu je pUrNajJAnInA vacanarUpa nakkI thAya tenI artha-tattvarUpe zraddhA to karavI ja paDaze. jJAnIne ke jJAnInA vacanane oLakhIne, samajIne, cakAsIne vizvAsa mUko teno vAMdho nathI; paraMtu na oLakho ke oLakho, vizvAsa to mUkavo ja paDaze, tenA vinA sAco praveza nathI. sabhA : koI batrIsa Agama kahe, koI pIstAlIza kahe to zuM mAnavAnuM ? sAhebajIH AgamarUpI zAstrono saMpUrNa ke vibhAgathI cheda uDADanAra digaMbara ane sthAnakavAsI sAthe pUrvAcAryoe saMghavyavahAra toDyo ja che. tethI upalabdha samya zAstrone na mAnanAra saMghamAM rahevAlAyaka nathI ja. chatAM ekAMgI banavAnuM nathI. tyAM paNa vyaktigata rIte anuyAyImAM samyakta na ja hoya evuM na kahI zakAya; kAraNa ke je pUrNajJAnIkathita tattvane khullA hRdayathI prAmANikapaNe svIkAravA taiyAra che, tevI saraLatA, taTasthatA ane tattvaruci jenAmAM daDha che, te dharmasattAno sAco anuyAyI banavA cokkasa adhikArI che. tevI vyaktine kadAca koI nAnI vAtamAM alpabuddhinA kAraNe ke gurunI khoTI preraNAnA kAraNe bhUlabhareluM svIkArAyuM haze, topaNa bAdha nathI. mULabhUta demand to jinakathita pAyAnA tattvanI hRdayapUrvakanA zraddhA-vizvAsanI che, jemAM dharmasattAnA zAzvata Adarzo ane mULabhUta siddhAMto samAyelA che. pU. haribhadrasUrie lakhyuM ke "zvetAMbara ja mokSe jaze ane digaMbara moze nahIM jAya" tevuM ame kahetA nathI, paraMtu je prAmANika, taTastha, tattvazraddhALu haze te samabhAvane pAmaze ane mokSe jaze. sabhA : teo kahe che ke zAstro lupta thaI gayAM che. sAhebajI : je zAstro hAjara che, tenI ja vicAraNA karavI jarUrI che. dRSTivAda Akho to atyAre sAMgopAMga upalabdha nathI, tevuM ApaNe paNa mAnIe chIe. mAtra vartamAnamAM vidyamAna je zAstro che, te jo kaSa-cheda-tApazuddha hoya to avazya sarvajJanA vacanarUpa jinavacana ja che, je parIkSAthI nakkI thaI zake che. are ! sAMkhyadarzana ke bauddhadarzananA graMthomAM paNa jo 1. seyaMbaro ya AsaMbaro ya buddho ya ahava aNNo vaa| samabhAvabhAviappA lahai mukkhaM na sNdeho||3|| (saMbodhaprakaraNam devasvarUpaadhikAra) For Personal & Private Use Only Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi koI vacana kaSazuddhi Adi parIkSAmAMthI uttIrNa thAya to tevA vacanane sarvajJanuM vacana mAnavAmAM koI bAdha nathI, to pachI hAlamAM upalabdha pIstAlIza Agama mAnavAmAM prAmANika jANakArane zuM vAMdho hoya ? dharmasattAno sarvazreSTha hitakArI Adarza : atyAranA bhAratanA baMdhAraNano uddeza - A dezanA sarva nAgarikone samAna adhikAra, samAna nyAya ane samAna vikAsanI tako ApavA, tema ja parasparanA bhedabhAva, asamAnatA, zoSaNa, anyAya dUra karavA ane egalitarian societynuM (tamAma sabhyo mATe samAna adhikAro pravartamAna hoya tevI samAjavyavasthAnuM) nirmANa karavAno - che. tema dharmatIrthanI sthApanAno uddeza paNa jagatanA sarva jIvomAM rahelI asamAnatA, bhedabhAva, zoSaNa, anyAya dUra karI, sadA mATe samAnatA ane nyAyayukta pUrNa sukhI jIvana pUruM pADavAno che. je jIvo A dharmatIrthanuM zaraNa svIkArIne mokSe gayA te badhA saMpUrNa samAna thaI gayA. tyAM koI anyAya, zoSaNa, asamAnatA, bhedabhAva nathI, AtmAno pUrNa vikAsa ane pUrNa AbAdI che. siddha bhagavaMtomAM koI nabaLo, adhUro, avikasita nathI. AvA sarvane samAna ane pUrNa vikasita banAvavAnA utkRSTa uddezathI dharmasattAnI sthApanA che. vaLI, A mahAna Adarza vAtorUpe na rahe te mATe, jema dezamAM samAnatA sthApavA dareka nAgarikanA mULabhUta adhikArone rAjya mAnyatA Ape che. dA. ta. right to live (jIvavAno adhikAra), right to livelihood (jIvananirvAhano adhikAra), right to freedom (svataMtratAno adhikAra), right to justice (nyAya meLavavAno adhikAra) vagere adhikAro dareka nAgarikane dezamAM samAna che; tema ahIM paNa dharmazAsanamAM sarva jIvono jIvavAno adhikAra, samAnatAno adhikAra, nyAya meLavavAno adhikAra, vikAsa karavAno adhikAra AvA aneka adhikAra bhagavAne mAnya karyA ja che. A ja dharmasattAnI vizALatA, vyApakatA darzAve che. 4. WE, THE PEOPLE OF INDIA, having solemnly resolved to constitute India into a SOVEREIGN SOCIALIST SECULAR DEMOCRATIC REPUBLIC and to secure to all its citizens : JUSTICE, social, economic and political; LIBERTY of thought, expression, belief, faith and worship; EQUALITY of status and of opportunity; and to promote among them all FRATERNITY assuring the dignity of the individual and the [unity and integrity of the Nation; IN OUR CONSTITUENT ASSEMBLY this twenty-sixth day of November, 1949. do HEREBY. ADOPT, ENACT AND GIVE TO OURSELVES THIS CONSTITUTION. (Preamble of the Constitution of India) * Supreme Court - in Sri Adi Visheshwara of Kashi Vishwanath Temple, Varanasi and Ors. Vs. State of U. P. and Ors. - [1997] 2 SCR 1086 - "The Constitution seeks to establish an egalitarian social order in which any discrimination on grounds of religion, race, caste, sect or sex alone is violative of equality enshrined in Articles 14, 15 and 16 etc. of the Constitution". (Supreme Court in [1997] 2 scR 1086) For Personal & Private Use Only Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 403 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi rAjya nAgarikone mAtra adhikAro ApI de, teTalAthI kAma na cAle. tenA vyAvahArika amalIkaraNa mATe rAjyane kAyadA-kAnUna paNa karavA paDe. te vinA mAtra kahI de ke saune vANIsvAtaMtryano adhikAra che, jenA nAmathI koI vyakti bIjA nAgarikone asabhya gALo ke halakAI karavA gaMdI bhASA bolyA kare to te na cAle. tethI dareka adhikAra, dareka nAgarika, bIjAnA hakone AghAta karyA vinA bhogavI zake te mATe rAjye kAyadA-kAnUno karavA ja paDe. tema dharmasattA sarva jIvonI samAnatAnA uddezathI sthApyA pachI jIvamAtrane equal rights (samAna hakko) dharmazAsanamAM maMjUra che, paraMtu tene vyavahAramAM amalIkaraNa karAvavA dvAdazAMgIrUpa baMdhAraNanA mULabhUta mALakhAne anurUpa kAyadA-kAnUno ke jene tIrthaMkaranI AjJA kahI zakAya te paNa vidhiniSedharUpe zAstramAM gaNadharo dvArA prasthApita karAyela che. jema ke jeNe dharmanA sAcA anuyAyI banavuM hoya teNe jIvanamAM Ama na karavuM, Ama karavuM; hiMsA na karavI, ahiMsAnuM pAlana karavuM; asatya choDavuM, satyanuM sevana karavuM; corI na karavI, mAlikanI saMmatithI ja dareka vastu svIkAravI-vA52vI; abrahmano tyAga karavo, brahmacaryanuM pAlana karavuM; indriyonA gulAma na banavuM, indriyono jaya karavo; azubha bhAva koIpaNa saMyogamAM na sevavo, zubhabhAvamAM ja rahevuM; ajJAna-mithyAjJAnane tilAMjalI ApavI, samyagnAnanI ja satata ArAdhanA karavI; manamAM sadA virAga keLavavo, AvI hajAro-lAkho AjJAo che. temAM amuka AjJAo sarva sAdhaka mATe common (sarvasAmAnya) che, jyAre amuka vyaktibheda, saMyogabheda, bhUmikAbhedathI judI judI che. A tamAma hitakArI AjJAo jinAjJA kahevAya che, jenuM pAlana te ja dharma che. A dharma tamane surakSita karavA ane anyane tamArAthI surakSita rAkhavA che arthAt tamArAthI bIjAne anyAya na thAya te rIte tamane vaizvika nyAyamAM pratiSThita karavA mATe che. surAjyanA kAyadA evA hoya ke jenuM saMpUrNa pAlana karanAra zreSTha sabhya nAgarikathI prajAmAM koIne anyAya na tema ahIM paNa bhagavAnano anuyAyI potAne yogya saMpUrNa jinAjJAnuM pAlana kare to tenA thakI koI jIvane anyAya na thAya. AvA AzArUpa sarva kAyadA-kAnUna mULabhUta rIte gaNadharoe ja prabhunI hAjarImAM dvAdazAMgImAM nizcita karela che, chatAM jema jema dravya-kSetra-kALa-bhAva badalAya tema tema sAdhakatA-bAdhakatAno vicAra karI peTAkAyadAo badalavAno ke navA banAvavAno adhikAra paNa zAstrajJa gItArthone Apela che, je gItArtho avasare-avasare dharmazAsanamAM legislative wingnuM (kAyadA ghaDanAra pAMkhanuM) kArya kare che. temane baMdhAraNanA mULabhUta mALakhAne asara kare nukasAna kare, tema ja dharmazAsananA mukhya uddezane ja mArI nAMkhe tevo kAyadA-kAnUnamAM kiM bahuNA iha jaha jaha, rAgaddosA lahuM vilijjaMti / taha taha payaTTiavvaM, esA ANA jiNaMdANaM / / (gurutattvavinizcaya caturtha aqhAsa zlova-6/35vezaradasya, zlo-202) 2. 'oghena - sAmAnyena vItarAgavacane - vItarAgapratipAdite'punarbandhakaceSTAprabhRtyayogikevaliparyavasAne tattacchuddhasAmAcAre / thAya, 1. (upavezaradRzya, zlo-28 TIA) For Personal & Private Use Only Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi (nIti-niyamomAM) pheraphAra karavAno koI adhikAra nathI. peTAniyamomAM keTalI maryAdA sudhI dravya-kSetra-kALa-bhAva anusAre parivartana lAvI zakAya, ane kyAM na lAvI zakAya, tenI maryAdA paNa dvAdazAMgImAM ja nizcita karI darzAvela che. AvA parivartanane zAstramAM jItAcAra paNa kahevAya che. tethI baMdhAraNamAM flexibility (parivartanazIlatA) keTalI che ane rigidity (aparivartanazIlatA) keTalI che te paNa pAyAmAMthI ja spaSTa ane sunizcita che. rAjyonA navA ghaDAtA baMdhAraNomAM paNa ghaDavaiyAoe bodhapATha levA jevI A jainazAsananI khUbI che. A gItArthonI legislative wing (kAyadA ghaDanAra pAMkha) hareka gaccha, kula, gaNa, saMghanA stare hovI jarUrI che. ane jema kendranA kAyadA-kAnUna karatAM dareka rAjya ane cheka myunisipAliTI ke grAmapaMcAyata staranA kAyadA-kAnUno judA judA hoya che, tema dareka gacchamAM ke kulomAM paNa peTAnIti-niyamo hitakArI saMyogone lakSyamAM rAkhI judA judA hoI zake che, te-te sthAnika saMghonI paNa maryAdAo judI-judI hoI zake che. paraMtu hoya badhuM jinAjJA saMmata ja. temAM vivAda karavo ke matabhedo-buddhibhedo UbhA karavA te mUrkhatA che. A vAta jainazAsananI baMdhAraNanI vyavasthA ane tenA kAyadA-kAnUnanI flexibility (jarUrI pheraphAro karI zakavAnI saMbhAvanAo) je samajatA hoya tevA nipuNa gItArthane ja khyAla Ave, bIjA to temanuM anusaraNa kare temAM ja lAbha che. dharmasattAnuM zaraNa svIkAravAnuM ane saMpUrNa samarpita thavAnuM beromITara : A dharmazAsanane pUrNapaNe samarpita thavuM teno artha e che ke potAnI bhUmikA pramANe potAne lAgu paDatI tamAma jinAjJAonuM jIvanamAM saMpUrNapaNe pAlana kare, te mATe jIvana nyocchAvara kare, potAnI mana-vacana-kAyAnI zakti jinAjJApAlanamAM ja vApare, temAM zakti na gopave; kAraNa ke te mohathI trAsyo che, karmasattAnA sakaMjAmAMthI chUTavA mAMge che, je mATe sakSama dharmasattA ja tene dekhAya che. tethI rakSaNa mATe tene pUrepUrA dedicate (samarpita) thavuM che. A rIte saMpUrNa samarpita thanAro prajAjana sAmAnya jainathI AraMbhIne AcArya sudhInI kakSAnI koIpaNa vyakti hoI zake che. mAtra tenAmAM eTalI taiyArI hoya ke mAre mane lAgu paDatI tamAma 1. saGghAnumAnanaprakAramevAhasaMgho mahANubhAgo, ahaM ca vedesio iha sayaM ca / saMghasamiiM Na jANe, taM bhe savvaM khamAvemi / / 112 / / 'sNghotti| saGghaH mahAn anubhAga:-acintyA zaktirasyeti mahAnubhAga:, ahaM ca 'vaidezika:' videzavartI 'iha' asmin sthAne bhagavatIM 'saGghasamiti' saGghamaryAdAM ca svayaM na jAne tato yuktamayuktaM vaktuM vA sarvaM 'bhe' bhavataH kssmyaami||112|| thata: annannA samiINaM, ThavaNA khalu tammi tammi desammi / gIyatthajaNAinnA, adesio to Na jANAmi / / 113 / / 'annnntti| tasmin tasmin deze khalu anyAnyA 'samitInAM' saGghamaryAdAnAM sthApanA gItArthajanAcIrNA tato'hamadezika ihatyAM saGghamaryAdAsthApanAM na jAnAmi tataH kSamayataH zrutopadezenAhamapi kinycidvkssye||113|| (purAtattvaviniya, dvitIya sattAsa, va-222-223, mUna-TIvA) For Personal & Private Use Only Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 405 jinAjJAonuM (kAyadA-kAnUnanuM) pAlana karavuM che. AvA anuyAyIne zAstramAM saMpUrNa AzAMkita, saMpUrNa samarpita kahyo. tevI vyaktinA jIvanamAM koI jIva pratye anyAyI vartana na hoya ane tene paNa koInA taraphathI anyAya na hoya. tevI sarva jIva hitakArI jIvanapaddhati tenA jIvanamAM saMpUrNa jinAjJApAlananA kAraNe hoya. dharmasattAne samarpita thavAnuM A zreSTha dhoraNa che, je surAjyanA utkRSTa sabhya nAgarika jevuM che. dharmasattAnuM zaraNa svIkAravuM ane saMpUrNa samarpita thavuM e bemAM Abha-jamInanuM aMtara che. dharmazAsananA baMdhAraNarUpa badhAM zAstrone ziromAnya kare, tenA pratye aTala zraddhA-vaphAdArI dilathI vyakta kare, paraMtu kAyadA-kAnUna badhA na pALe to teNe zaraNa svIkAryuM kahevAya arthAt dezano nAgarika kahevAya, paNa samarpita na kahevAya; kAraNa ke hajI ghaNA kAyadA-kAnUnanuM pAlana karato nathI, aparAdha kare che. sabhA : jinAjJAne saMpUrNa samarpita jIva bIjA jIvone anyAya na kare te banI zake, paNa bIjA tene anyAya na kare tevuM kevI rIte bane ? sAhebajI : bIjA taraphathI paNa gaNatarImAM laI zakAya tevo anyAya tene na ja Ave. zAstramAM lakhyuM che ke je saMpUrNa jinAjJAmAM rahe tenA zubha manoratho niyamA phaLe. tene kadI jIvanamAM AjJApAlananA prabhAve evuM vidana Ave ja nahIM ke je teno AtmavikAsa uthalAve. tamane hajI A bhUmikA, tenuM mAnasa ane teno mahimA khabara nathI. Guarantee (pAkI bAMhedharI) sAthe lakhyuM che ke tevA vi taM namaMti na ghane sayA mo jemanuM mana haMmeza mATe dharmamAM hoya che temane devo paNa namaskAra kare che, athavA to vinasaMpalAma (vimbarahitapaNe saMpattionuM Agamana) tevo mahimA darzAvyo che. sabhA : bhagavAnane paNa upasargo thayA ja che ne ? sAhebajI : upasargoe bhagavAnanI sAdhanAmAM koI vighna karyuM ja nathI, ulaTo sAdhanAmAM vega pUryo che. prabhu pote paNa tene anyAya ke vikSepa mAnatA ja nathI, UlaTuM vicAre che ke karmanirjarAnuM sAruM sAdhana AvyuM. prabhune jo e upasarga kharekhara sAdhanAmAM upasargakArI lAge, topaNa te tyAM ne tyAM TaLI jAya; kAraNa ke prabhu to siddhayogI che. temanI bhUmikA samajavA tamAre phUTapaTTI badalavI paDaze. 1. iya so mahANubhAvo savvatthavi avihibhAvacAgeNa| cariyaM visuddhadhammaM akkhaliyArAhago jaao||412|| ityevamuktanItyA saMkAzajIvo mahAnubhAvaH samudghaTitaprazastasAmarthyaH sarvatrApIhalokaphaleSu paralokaphaleSu ca kRtyeSvavidhibhAvaparityAgenAnucitapravRttinirodharUpeNa caritvA niSevya vizuddhadharmaM zrutacAritralakSaNamaskhalitArAdhako nirvANasya ajJAta (35vezapala, zlova-422 mUna-TIvA) 2. evaM tadvighAtarahitA: avandhyapuNyabIjatvAt eteSAM svAzrayapuSTametat, tathA adhikAnupapatteH nAto'dhikaM puNyaM, evaM pApakSayabhAvAt nirdagdhametat, tathA'hetukavighAtAsiddheH sadA satvAdibhAvena 4 / (haribhadrasUrijI kRtA lalitavistarA - dharmanAyakapadavivaraNa) For Personal & Private Use Only Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 403 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi bAkI jene jIvanamAM koInuM zaraNa svIkAravuM nathI, koIne samarpita thavuM nathI, rakhaDatA pharavuM che, ane apekSA rAkhe ke mArA rakSaNanI javAbadArI koI le, to te na bane. vyavahAramAM paNa rakhaDatA Dhorane raste cAlato mANasa paNa dohI le, uparathI cAbuka paNa phaTakAre, chatAM koI mAvajata karavA taiyAra na thAya. jyAre pALelA DhoranI mAlika paNa ciMtA kare ja che. rAjyamAM ghaNA nAgariko evA hoya che ke je dezanA badhA kAyadA-kAnUna pALatA nathI, to te kAnUnabhaMganI mAtrA anusAra aparAdhI che, sajApAtra che; chatAM deza ane baMdhAraNane vaphAdAra che tyAM sudhI nAgarika kahevAya. tene paNa rAjya rakSaNa vagere Ape. tema tame paNa kaho ke A dharmazAsananuM baMdhAraNa (dvAdazAMgI) mane mAnya che, paNa pALavAmAM nabaLo chuM, to tame paNa zAsanane zaraNe cho, paraMtu pUrA samarpita nathI. tevuM samarpaNa to tyAre ja kahI zakAya ke tame tamArI bhUmikAnI badhI ja kAyadA-kAnUnarUpa AjJAo zraddhA sAthe jIvanamAM pALavA, amala karavA taiyAra thAo. je evo anuyAyI che te saMpUrNa samarpita che, pachI bhale tenI bhUmikA mArgAnusArI, jaina, samyagdaSTi, zrAvaka ke sAdhunI hoya, tenI carcA nathI. zAstrarUpI baMdhAraNa saMpUrNa svIkAranAra ja zrIsaMghano sAco sabhya : dharmazAsananuM zaraNa svIkAryA vinA sAcuM sabhyapada nathI. zaraNa svIkAravA zAstrarUpI baMdhAraNa maMjUra karavuM ja paDe. atyAre tamane saMghamAM sabhyapadano nakaro 100-200 rUpiyA bharI do tethI sabhyapada ApI de, te khAlI aupacArika sabhyapadanI phI che, vAstavika sabhyapada A baMdhAraNanA svIkAranI zarata sivAya maLe nahIM. game tevo adharmI hoya topaNa dharmazAsananI A zarata svIkAre to tene paNa anuyAyI tarIke sthAna, rakSaNa maLe. zAstramAM dRSTAMto Ave che ke AcAramAM ghaNI khAmIvALA hoya, are ! tyAM sudhI upAdhyAyajI mahArAja sAhebanuM vidhAna maLe ke saptavyasanI hoya, chatAM jo tene zAstra maMjUra che to te zAsanamAM che, ane jene zAstra maMjUra na hoya tevI mahAsadAcArI vyakti paNa saMghanI bahAra che. saptavyasanI paNa jo baMdhAraNa pUrepUruM mAne che, zraddhA-vaphAdArI vyakta kare che, paraMtu vyaktigata khAmI ke nabaLAInA kAraNe pApa choDI zakato nathI, to paNa tene anuyAyI gaNyo che. A ApavAdika casenI (kissAnI) sImA che. teno dAkhalo tame UMdhI rIte na laI zako. Extreme (aMtima maryAdA) darzAvI che. koInA jIvanamAM koI moTA doSa-pApa hoya, paraMtu te kahe ke jinezvaradevanuM kaheluM tattva gaNadhararacita zAstrorUpe huM zraddhAthI 100 TakA mAnya karuM chuM, to tene paNa lower levelnuM (nIcalI kakSAnuM) sabhyapada maLe; kema ke te baMdhAraNano svIkAra karavA taiyAra che. A ja moTAmAM moTuM qualification (lAyakAta) che. ahIM vyavasthAtaMtra che. jemAM dezamAM koI nAgarika aneka gunA kare, paraMtu dezane vaphAdAra hoya to tene citizen (nAgarika) tarIkenI savalato rAjya Apaze, bhale tene gunAnI sajA paNa karaze. aparAdhI nAgarikane rAjya daMDa kare che, sAthe-sAthe tenI saMbhALa paNa le che. For Personal & Private Use Only Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi 407 sabhA : rAjya phAMsInI sajA Ape to zuM savalata maLe ? sAhebajI : phAMsInI sajA jAhera thayA pachI paNa jyAM sudhI teno amala nathI thayo tyAM sudhI tenA civil rights protect (nAgarikatakonuM rakSaNa) karavAnI javAbadArI paNa rAjyanI ja che. are te jelamAM hoya tyAre koI vyakti tene ghAyala karI de to te rAjya pAse vaLatara paNa mAMgI zake che, je rAjya cUkavavuM ja paDe. jene rAjyazAsananuM paNa A vyavasthAtaMtra samajAyuM nathI, te bhAna vinA game tema bole. dharmazAsananA paNa dhArAdhoraNo samajavA rAjyazAsananA mALakhAnI jANakArI upayogI che. sabhA : aparAdhIne rAjya calAvI le to ? sAhebajI : rAjya aparAdhanI yogya sajA na kare to te rAjyataMtra khAmIvALuM gaNAya. dharmazAsanamAM tevI khAmIno prazna nathI; paraMtu atyAre daMDa-sajA pharamAvavAnI vAta nathI, te vAta nyAyataMtranA varNanamAM Avaze. jema nAnAmAM nAnA kAyadAnuM paNa pAlana na kare te vyakti sajAne pAtra che, chatAM rAjyamAM rahevA lAyaka che, nAgarika tarIke rAjya tenA mULabhUta adhikAro akabaMdha rAkhe che; tema tame pAlana na karI zako topaNa nakkI karo ke mane A zAsana ane tenA upadezarUpa zAstro as it is (jevAM che te svarUpe jo pheraphAra vinA hitakArI tarIke mAnya che, to tame paNa 84 lAkha jIvAyonirUpa bhavacakramAM zAsananI chatrachAyA heThaLa surakSita cho. sabhA : zAstranI vAtamAM zaMkA paDe to ? sAhebajI : samajavAnA dRSTikoNathI zaMkA paDe, na samajAya tethI zaMkA paDe, jijJAsAthI samajavA praznarUpe zaMkA karo to temAM koI vAMdho nathI; paraMtu avizvAsabuddhithI zaMkA karo ke asvIkAra karo to ja doSa che. jema dezanA kAyadA-kAnUna na samajAya, tenA lAbha-nukasAna buddhimAM na bese to tame tenA niSNAtone pUchI zako cho; tema ahIM jANavA-samajavAnI nA 9. 21. Protection of life and personal liberty. No person shall be deprived of his life or personal liberty except according to procedure established by law" (Article 21 of The Constitution of India) * Civil rights protection even of thief/killer : "Convicts are not, by mere reason of the conviction denuded of all the fundamental rights which they otherwise possess. A compulsion under the authority of law, following upon a conviction, to live in a prison-house entails to by its own force the deprivation of fundamental freedoms like the right to move freely throughout the territory of India or the right to 'practise' a profession. A man of profession would thus tand stripped of his right to hold consultations while serving out his sentence. But the Constitution guarantees other freedoms like the right to acquire, hold and dispose of property for the exercise of which incarceration can be no impediment. Likewise, even a convict is entited to the precious right guaranteed by Article 21 of the Constitution that he shall not be deprived of his life or personal liberty except according to procedure established by law". (Supreme Court in D. Bhuvan Mohan Parnaik & Ors. Vs. State of Andhra Pradesh & Ors. AIR 1974 SC 2092) For Personal & Private Use Only Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi nathI, dharmamAM buddhinA daravAjA baMdha nathI rAkhavAnA, paNa uddhatAIthI kaho ke huM A badhuM mAnato nathI, mAre zAstra sAthe koI levA-devA nathI, tamArAM zAstra tamane mubAraka. are ! ema paNa kahe ke zAstro to outdated (jUnavANI) thaI gayAM, A jamAno modern (Adhunika) che, temAM zAstranI vAta na cAle. AvuM kahenAra jainane eTalI khabara nathI ke "mArA abhiprAya pramANe "tIrthakaro A yugamAM outdated gaNAya;" ane jene tIrthakaro outdated lAgatA hoya teNe temanA dharmazAsanamAM rahevAnI zuM jarUra che ? atyAre nahIM samajanArA chatAM DahoLanArA ghaNA che, paNa te yogya nathI. dezanA dareka nAgarike baMdhAraNa ke baMdhAraNa anusArI kAyadA-kAnUnane mAna ApavuM ja paDe. are ! korTamAM game teTalo sInIyara vakIla dalIla karatAM je kahe tene sthApita karavA tene paNa kAyadAnI kalama TAMkavI paDe. tenA badale ema kahe ke huM A kAyadAne mAnato nathI, tenI sAme A mArI svataMtra dalIla che, to jaja paNa tene korTamAM Ubho na rAkhe. are ! jajane jajamenTa ApatI vakhate paNa baMdhAraNa ane kAyadAnI kalamo TAMkIne ja orDara Apavo paDe che. TUMkamAM saune baMdhAraNa maMjUra karavuM paDe che. tema tIrthakaranA dharmazAsanamAM rahenAra tIrthakaronAM upadezelAM zAstro maMjUra karavAM ja paDe, nahIM to teNe jainadharmamAMthI rAjInAmuM ja ApavuM paDe. tamAre jainazAsana svIkAravuM na svIkAravuM te tamArI marajInI vAta che, dharmapasaMdagI e hareka vyaktino svataMtra adhikAra che. jene bIjo dharma sAco lAge to dilathI tene svIkArI zake che. temAM roka-Toka nathI. paraMtu je dharma sAco lAge tene zraddhAprAmANikatAthI svIkAravo jarUrI che. aDukiyA-daDukiyA banavAnI jarUra nathI. dharmane zaraNe AvavuM hoya to Avo, na AvavuM hoya to na Avo, paraMtu Avo to vaphAdArI sAthe Avo. AkhA vizvano uddhAra karavA tIrthakaroe pUrNajJAnanI sAdhanA karI A dharmazAsana sthApyuM che. temanA upadezelA zAstramAM mULabhUta avizvAsa te temanA vyaktitva ke pUrNajJAnamAM ja avizvAsa sUcave che. tethI A mahAna doSa-aparAdhanA kAraNe teno karelo dharma paNa phogaTa che. pU. haribhadrasUrijIe yogabiMdu graMthamAM lakhyuM ke "jene zAstro para zraddhA nathI tenuM dharmaanuSThAna paNa aMdhapkSA tulya vyartha che, phogaTa puruSArtharUpa che." tamArI paNa zraddhA je divase zAstramAMthI khasI te divase tamAro paNa badho dharma pANImAM che, phoka che. kadAca tamane A vAta vadhAre paDatI lAgaze, paNa AmAM koI atireka nathI. nihnavoe akhaMDa mahAvrato pALyAM, AjIvana tapatyAga karyo, hajAro guNo keLavyA, nirmaLa brahmacarya-sadAcAra sevyA, paraMtu te badhuM temanA AtmA mATe phogaTa gayuM, mAtra halakA puNyabaMdhanuM kAraNa banyuM. AtmAnA utthAnamAM sahAyaka temano 1. na yasya bhaktiretasmiMstasya dharmakriyApi hi| andhaprekSAkriyAtulyA, krmdossaadstphlaa||226 / / (vivuM, no-rara6 mUna) 2. vratAni cIrNAni tapo'pi taptaM, kRtA prayatnena ca piNDazuddhiH / abhUtphalaM yattu na nihnavAnAmasadgrahasyaiva hi so'parAdhaH / / 8 / / (madhyAtmasAra, thara-24) For Personal & Private Use Only Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA uddeza ane vidhi 49 dharma na banyo. kAraNa eka ja ke temaNe baMdhAraNane na mAnyuM. zAstrorUpI baMdhAraNa pratye avizvAsa vyakta karavo te mahAna doSa, mahAna aparAdha che. taravuM hoya to jIvanamAM sAvadhAna thaI jAo. atyAre ghaNA jaino dharma kare che, paNa magajamAM eTalI badhI rAI bharAI gaI hoya ke temane dharmazAsananA mULabhUta baMdhAraNa ke nIti-niyamonI koI paravA nathI. game tyAMthI ADA phATe, kahe ke amAre zAstra sAthe levA-devA nathI. paraMtu A barAbara nathI. jinavacana pratyeno mULabhUta avizvAsa dharmazAsananA pAyAmAM prahAra che. te karavAthI AkhuM taMtra vikherAya. hA, baMdhAraNamAM ja nIti-niyamomAM dravya-kSetra-kALa-bhAva ke vyakti AdhAre jeTalI flexibility che arthAt kAyadA-kAnUnamAM je parivartanazIlatA che, jinAjJAmAM ja bhinnatA che, te paNa na svIkAre, ane saMdarbha vinA koI eka ja jinAjJAne jaDanI jema ekAMte pakaDe, to te paNa zAstranA nAmathI dAvo karavA jatAM vAstavamAM te zAstrano zraddhALu nathI ja. TUMkamAM, baMdhAraNanA aparivartanazIla vibhAgarUpa Adarzo, tattva, siddhAMto as it is (jevAM che te ja svarUpe) svIkAravA rahyA, temAM azraddhA ke avizvAsa cAle nahIM. nihnavoe koI ne koI siddhAMtomAM ja avizvAsa vyakta karyo. tethI ja temanI badhI lAyakAta, guNo niSphaLa gayA. jyAre baMdhAraNanA parivartanazIla vibhAgarUpa AcAra, sAmAcArI ke pUraka nIti-niyamo, temAM gerasamaja, pAlanano abhAva ke matabheda, tevo aparAdha nathI ke badhI ArAdhanA vyartha kare; kAraNa ke mULabhUta tattvanI zraddhAvALo aparAdhI paNa hoya topaNa te zAsanane vaphAdAra che, tethI te dharmanA zaraNe che, rakSaNapAtra che. bhUmikA anusAra jinAjJA judI-judI : tIrthakaroe samasta jIvasRSTinA hitane lakSyamAM rAkhI unnata AdarzAvALuM dharmatIrtha sthApyuM, jemAM samAnatAnA siddhAMta anusAra anuyAyI nyAya-surakSA pAse, tenAthI koInuM zoSaNa na thAya ke teno koI zoSaka na bane, tevo uddeza darzAvyo. A pavitra dhyeyane susaMgata karavA sarva jIvonA nyAyI, samAna adhikAra svIkAryA ane tenI rUe jIvavuM hoya to jIvavA mATenI Adarza jIvanapaddhati darzAvI. te mATenA nIti-niyamo, kAyadA-kAnUna te ja jinAjJA che, te evA hoya ke je mULabhUta uddezone amalIkaraNarUpe caritArtha kare, phaladAyI kare. te mATe darekanI kakSA anusAra AgavI jIvanapaddhatio darzAvavI paDe. A ja jinAjJAnI ajoDatA che ke 1. evametAnabhidhAya sarveSvevaiteSu prakRtayojanAmAhaeesiM NiyaNiyabhUmiyAe uciyaM jamettha'NuTThANaM / ANAmayasaMyuttaM taM savvaM ceva yogo tti / / 21 / / 'eteSAm'-apunarbandhakAdInAM vItarAgAntAnAM 'nijanijabhUmikAyA:'-tathAvidhadazAyA: 'ucitaM' yadatrAnuSThAnaM tIvrabhAvena paapaakrnnaadiviitraagklpaantm| kiMviziSTam? ityAha-AjJAmRtasaMyuktam, tathAvidhakarmapariNatereva bhaavtsttsiddheH| "tathAvidhakarmapariNatirevAjJAmRtasaMyoge'ntaraGgamaGgam, bAhyAjJAyogasyApi tannibandhanatvAt" iti vidvtprvaadH| tataH kim? ityata Aha-tadanuSThAnaM sarvameva paramArthamadhikRtya yogH| iti gaathaarthH||21|| (yogAsata, stotra-ra mUna-TIvA) For Personal & Private Use Only Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi dharmatIrthanA zaraNe AvelA dareka jIva mATe bhUmikA anusAra hitakArI AjJAo che. te badhI AjJAo bhUmikA anusAra je vyakti pALe, pachI te mArgAnusArI hoya to mArgAnusArIne lagatI sarva AjJAo pALe, te jaina hoya to jainane yogya tamAma AjJAo pALe, samyagdaSTi hoya to tenI bhUmikAne anurUpa sarva AjJAnuM pAlana kare, vratadhArI zrAvaka hoya to potAnI kakSAne yogya pUrNa AjJAnuM AcaraNa kare ane sAdhu hoya to sAdhunI bhUmikA anusAra satata AjJApAlanamAM rahe. apunabaMdhakaavasthAthI AraMbhIne caudamA guNasthAnaka sudhInI te-te bhUmikA anusAra jinAjJAo judI-judI che. eka bhUmikAnI AjJA bIjI bhUmikAvALAne tyAjya paNa hoya. tethI tenuM sevana tenA mATe aparAdha paNa bane. jema ke dravyapUjAnI zrAvaka ke samyagdaSTine AjJA che, sAdhune niSedha che, paraMtu koIpaNa bhUmikAnI AjJA saMpUrNa nyAyI jIvanapaddhatinA uddezathI viruddha na hoya. A AjJAonA taphAvata chatAM temAM raheluM garbhita mahArahasya che. jema dezamAM badhAne mATe samAna kAyadA-kAnUna nathI, amuka varga amuka padAdhikArI mATe judAjudA ke khAsa nIti-niyamo hoI zake, paNa te samAna nyAyanA mULabhUta uddezane hAnikartA nahIM, paNa pUraka hoya to ja vAjabI gaNAya; tema aMte sarva jinAjJAo lokottara nyAyanI poSaka, pUraka avazya hoya ja, na hoya to te jema yogya kAyado na gaNAya tema A sAcI jinAjJA na gaNAya. vaLI eka bhUmikAmAM paNa judA-judA saMyogamAM rahela vyakti ke judI-judI pAlananI zakti dharAvanAra vyaktinI apekSAe jinAjJA badalAya. tethI ja sAmAnya samyagdaSTi ane rAjA tarIke birAjamAna samyagdaSTi, baMne mATe zAstramAM jinAjJAo judI maLe. tethI bhUmikAbhede, saMyogabhede, vyaktibhede jinAjJAo judI-judI avazya hoya. AthI je vyakti mATe je jinAjJAo hoya tenuM jIvanamAM saMpUrNa pAlana kare, to te game te kakSAmAM hoya, paraMtu dharmazAsanano samarpita zreSTha nAgarika gaNAya. lAkho jinAjJAono sAra - sarvatra ucita AcaraNa : rAjyamAM sAmAjika nyAyane lakSyamAM laIne jamIna, saMpatti, Avaka, vyApAra, udyoga, vAhanavyavahAra, kauTuMbika ema aneka kSetromAM, jAtajAtanA ane bhAtabhAtanA, prAdezika temaja sthAnika stare, hajAro prakAranA kAyadA-kAnUno amalamAM hoya che. sAmAnya sabhya nAgarika kadAca te badhAnuM jJAna, jANakArI, abhyAsa na karI zake, are ! karavA jAya to paNa temAM aTavAI jAya. tenuM UMDANathI jJAna meLavavuM te to niSNAta vakIlo AdinuM kAma che. paraMtu rASTranA sabhya, saMskArI nAgarika tarIke jIvavA mATe jema TUMkamAM tene ema kahI zakAya ke bIjA nAgarikonA hakka na ghavAya te rIte yogya vartaNUkathI jIvo to tame kyAMya aparAdhI na bano." tema dharmazAsanamAM sAcA, samarpita anuyAyI banavA lAkho jinAjJAono sAra TUMkamAM eTalo ja kahI zakAya ke "sarva jIvo pratye ucita vartana karavuM te ja tamAma AjJAnuM pAlana For Personal & Private Use Only Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 411 che. bAkI bhUmikAbhede, vyaktibhede, saMyogabhede badalAtI jinAjJA zAstranipuNa gItArtho ja jANI zake. sAmAnya vyakti to temanA yogya mArgadarzana ke anuzAsanathI ja potAne anurUpa jinAjJAone vizleSaNathI grahaNa karI zake. tame paNa aTavAo nahIM tethI ja TUMkamAM sArarUpe lAkho jinAjJAono arka eka vAkyamAM e ja kahyo che ke "sarvatra ucita AcaraNa. pU. haribhadrasUrie kahyuM che ke ucita vartanamAM saMpUrNa jinAjJA, Akho mokSamArga, yogamArga, jJAnamArga samAI jAya che. "vyakti game te bhUmikAmAM hoya, game te saMyogomAM hoya, paraMtu jIvanamAM dareka nimittomAM potAne yogya bIjA jIvo pratyenuM ucita vartana kare te satata jinAjJAmAM ja che. tene dharmarAjAno koI aparAdha thato nathI. te bIjAne anyAya karato nathI ane dharmanA prabhAve tene bIjA taraphathI anyAya paNa maLato nathI. tenA jIvanamAM potAnI kakSAne anurUpa nyAyanuM saMpUrNa amalIkaraNa che. amArA sAdhujIvanamAM paNa jeTalI mAnasika, vAcika, kAyika anucita pravRtti Ave eTalA ame jinAjJAnI bahAra, ane jeTalI ucita pravRtti hoya eTalA ame jinAjJAmAM chIe. jeTaluM jinAjJAnuM pAlana eTalI lokottara sabhyatA, saMskAritA, nyAya che. huM saMpUrNa ucita vartana karuM to mAruM jIvana saMpUrNa nyAyI gaNAya, huM dharmazAsanane saMpUrNa samarpita kahevAIza. tamane saMkSepamAM AkhI jinAjJAnuM mALakhuM samajAI javuM joIe. jinazAsananuM baMdhAraNa (dvAdazAMgI) jagatanA tamAma jIvone unnata dhyeya sudhI pahoMcADavAnA AdarzathI racAyuM che; je vAtomAM nathI, paraMtu vAstavika amalIkaraNa mATe dareka jIvane potAnI kakSA, zakti, saMyoga anusAra Adarza jIvanapaddhati darzAvanAruM che, je mATe zAstramAM Dagale ne pagale vidhi-niSedha Avaze. vidhi eTale A karavuM ane niSedha eTale A na karavuM. amArA sAdhu mATe zAstromAM AvA AvA vikaTa saMyogo hoya to sAdhue Ama karavuM paraMtu Ama na karavuM, ema harakoI saMyogomAM utsarga-apavAda darzAvelA che. tamAre paNa vepAramAM sAmAnya saMyogomAM zuM karavuM ane crisismAM (kaTokaTImAM) zuM karavuM te utsarga-apavAda zAstro rajU kare ja che. jinAjJAmAM lAkho utsarga-apavAda che. A badhuM sAMgopAMga bhaNe ene khabara paDe. gItArthane jinAjJAno saMpUrNa bodha che. tene aMtarathI pratIti che ke A jinAjJA samagra vizvamAM unparallel (ajoDa) che. je enuM anusaraNa karaze tenA jIvanamAM sAco nyAya Avaze. bIjA taraphathI paNa tene nyAya 1. srvaarthessuucitprvRttilkssnnm| (yo vivu, sno-1 TA) * aucityA'bAdhA yogyprvRttilkssnnaa| (vivu, jJo-22 TIzA) * etayoH-saMsAramuktyoryathAkramaM ye 'tyAgAptau(ptI??)' tayoH siddhyarthaM-niSpattaye 'aucityAnusAritvaM' ityuttareNa yogaH / anyathaucityAnusAritvamantareNa tadabhAvataH- saMsAramuktyostyAgAptyabhAvAt asya-prastutasattvasya kimityAha 'aucityAnasAritvaM' uktarUpaM, alaM-atyarthaM 'iSTArthasAdhanaM'-samIhitasakalaprayojanasiddhikAri prvrtte||343|| (yo vivu, jJo-rU43 TIvA) For Personal & Private Use Only Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi maLavAno cokkasa cAlu thaze. aMte koI paNa jIva saMpUrNa nyAyamAM pratiSThita thaIne pUrNa vikAsa pAme te ja dhyeya che. A lokottara nyAyanuM anuzAsana je dharmatIrthane samaje te ja samajI zakaze. tame zraddhALu jaina tarIke A dharmatIrthanA sabhya-prajAjana banI zako cho, paraMtu haju aparAdhamukta cho ? ke sajApAtra vaphAdAra nAgarika cho ? te nakkI karavA tamArA jIvanamAM mApadaMDa A, ke jeTaluM jinAjJA virodhI vartana teTalA tame aparAdhI, ane jeTaluM jinAjJAnuM pAlana teTalA tame aparAdhamukta, sabhyatA-saMskAra-nyAyayukta. tIrthakaroe jagatane karma, karmasattA ane mohanA sakaMjAmAMthI bacAvavA rakSaNarUpe A zAsana ApyuM che. A sivAya jIvamAtrane AMtaraduHkha, bAhyaduHkha, ihalaukika duHkha, pAralaukika duHkha, durgatinI paraMparAmAMthI chUTakAro karAvanAra A vizvamAM koI nathI. jIvamAtra mohaprerita anyAyI vartanathI ja svayaM duHkha pAme che, bIjAne duHkhI kare che ane duHkhanI paraMparA sarje che. A mohanuM jIvasRSTi para ekachatrI sAmrAjya che. tenI cuMgAlamAMthI choDAvanAra, mukta karanAra, tAranAra, uddhAraka A dharmatIrtha che, tevo tamane bhAva thavo joIe; to ja tamane A dharmatIrthanuM baMdhAraNa (dvAdazAMgI), teno Adarza mokSa (pUrNa svAtaMtrya), ane tene pAmavA Adarza jIvanapaddhati mATenA kAyadA-kAnUnarUpa vizALa jinAjJAonuM mUlya samajAze. tenA svIkAramAM ja tamArA rakSaNanI guarantee (bAMhedharI) dekhAze. phalataH tame jinAjJAnA zraddhApUrvaka uttama ArAdhaka, pAlaka banI zakazo. For Personal & Private Use Only Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi 413 siddhaM siddhatthANaM, ThANamaNovamasuhaM uvagayANaM / umaviIOT, biOI AvaGiOIi Iil. (panmati pravara sno-1) anaMta upakArI, anaMta jJAnI zrI tIrthaMkara paramAtmA mahAmaMgalakArI ane sarvotkRSTa evA A dharmatIrthanI sthApanA kare che. 84 lAkha jIvAyonimAM bhamatAM-bhamatAM ApaNo AtmA puNyapasAye manuSyabhava pAmyo. A bhavamAM tamane janmathI aneka anukULatAo paNa puNyathI maLI che. bIjA zudra bhavomAM ho, to AvI sAmAjika-kauTuMbika-rAjakIya-Arthika anukULatAo maLe nahIM. manuSya hovAmAtrathI tamane aneka prakAranI surakSAo-suvidhAo upalabdha thAya che. manuSyomAM sAmUhika samajUtIrUpe AvI aneka vyavasthAo che je pazusRSTimAM nathI. pazuomAM to dareka pazune potAnI jAte potAnuM rakSaNa karavAnuM che, bIjA pAsethI tene sahAya-rakSaNa maLe tevI vyavasthA temanA mATe nathI. bilADI ke uMdaranuM baccuM janme to mAM zarUAtamAM thoDI sAra-saMbhALa rAkhe. paMkhIomAM paNa thoDo samaya mAtA-pitA kadAca rakSaNa Ape. are ! ghaNI pazuyoniomAM to mA ja baccAMne khAI jAya tevI bhayAnaka sthiti janamatAM ja hoya che. pazuomAM saMkaTo pasAra karI lAMbu jIvanArAM puNyazALI pazuo amuka ja hoya che, bAkI sIdhI surakSAnI vyavasthA temanA mATe koI hotI nathI. jyAre ahIM manuSyasRSTimAM to family right (kauTuMbika adhikAra), national right (rASTrIya adhikAra), social right (sAmAjika adhikAra), human right (mAnava adhikAra) evA aneka adhikArano bhogavaTo che; paraMtu te mAnavapUrato sImita che, temAM bIjI jIvasRSTine AvarI levAmAM Avela nathI. jyAre samasta jIvasRSTinA adhikAro maMjUra karavA, tenA bhogavaTA mATe parasparanI nyAyI jIvanavyavasthA batAvavI te to dharmazAsananuM kAma che. dharma kaheze ke tame mAnava cho, vadhAre vikasita cho, vadhAre baLavAna cho, to nabaLA jIvone sAcavavAnI tamArI javAbadArI vadhAre che. jainadharma to sarva jIvonA nyAyI hakono svIkAra kare che. tethI ja tenA anuyAyI bananAra deva, manuSya, pazu ke nAraka saune bIjA jIvonA adhikArone AghAta na pahoMce te rIte jIvavAno te Adeza Ape che. anya sarva jIvo sAthe nyAyathI jivAya tevI potapotAnI kakSA anusAra nyAyI jIvanapaddhati jainadharma upadeze che. tethI ja AjJArUpe aneka kAyadAonuM pAlana jIvanamAM amalIkaraNarUpe batAve che. je samarpita thaIne pALe te nirdoSa jIvana jIvanAra jIva dharmazAsanano zreSTha nAgarika, ane je jeTalI kAyadArUpa AjJAo na pALe teTalo te aparAdhI, prAyazcittarUpa daMDapAtra. tIrthakaronI tamAma AjJAono nicoDarUpa sAra e ja che ke sRSTinA sarva jIvo pratye ucita vartana karavuM. mAnasika, vAcika ke kAyika koI paNa pravRttimAM bIjAne anyAya thAya tevuM vartana nahIM karavuM. saMsAramAM jIvo svArthathI prerita thaIne bIjA sAthe anyAyI vartana kare che ane badalAmAM bIjA pAsethI anyAya pAme che. duHkha Apo For Personal & Private Use Only Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi ane duHkha meLavo e viSacakrathI duHkhamaya saMsAra cAle che, jemAM dharIrUpe preraka baLa moha che. tenI sAme bIjA pratye nyAyI vartana Acaro, vaLataramAM paNa kudaratanA niyamathI nyAya ja maLaze. vizvavyavasthAnA A siddhAMta para dharmanI tamAma AjJAo sthapAyelI che. sarvavyApI jinAjJA : sarvatra hitakArI vartana, sarvatra ucita vartana : 2 dharmazAstro vidhi-niSedhathI bharapUra che, anuyAyIne satata jIvanamAM zuM karavA jevuM, zuM na karavA jevuM, zuM AcaravA jevuM ane zuM choDavA jevuM, teno vibhAga darzAve; satata heya-upAdeyano, kartavya-akartavyano sAco viveka batAve, te ja hitakArI zAstro che. jema ke vyaktie jIvanamAM parigraha bhego karavA jevo nathI, kadAca bhego karavo jarUrI bane to temAM mamatvano bhAva keLavavA jevo nathI. paraMtu yogya kartavya ke satkAryomAM teno zubhabhAvathI upayoga karavo. ema ahiMsAmAM, satyamAM, gaMbhIratAmAM, kSamAmAM aneka prakAranA vidhi-niSedha zAstro batAvaze. AvA tamAma Adezono TUMkamAM sAra e ja haze ke game te vyakti, game te bhUmikAmAM, game te saMyogomAM hoya paNa teNe jIvamAtra pratye ucita vartana karavuM. A AjJAnA vistAramAM sAdhu, zrAvaka, samyagdaSTi, jaina, mArgAnusArI tamAmanA AcAra AvI jAya, vistAra karo to graMthonA graMtho bharAya, utsarga-apavAdathI vicAro to lAkho ane karoDo Adezo thAya. paNa temAM tame mUMjhAI na jAo, aTavAI na jAo tethI sArAMzarUpe vAta karI ke dharmasattAnA zaraNe AvelA tamAma anuyAyIne eka sarvavyApI AjJA che ke dareka vyaktie dareka kSetramAM, dareka kALamAM, dareka 1. aajnyaaraadhnaaptaadeshpaalnaiv| evamanenaiva prakAreNa AjJAviparItamapi yaducitamanuSThAnaM tadrvyastava ityevaMlakSaNena dravyastavAbhyupagame aajnyaanupaalnaaruuptvaaducitsy| na hyAjJottIrNamapyucitaM bhvitumrhti| iti gAthArthaH / / 7 / / ucitAnuSThAnasyAjJAnupAlanArUpatvameva darzayannAhauciyaM khalu kAyavvaM savvattha sayA NareNa buddhimtaa| ii phalasiddhI NiyamA esa cciya hoi ANaM ti||8|| vyAkhyA-ucitameva dezakAlAvasthAdyapekSayA sNgtmev| khlurvdhaarnne| kartavyaM vidheyN| sarvatra samaste deze pAtre vaa| sadA srvdaa| nareNa purussenn| naragrahaNaM prANimAtropalakSaNaM, dharmopadeze narANAM praadhaanyaat| buddhimatA mtimtaa| buddhivikalo hi na tatkartuM kSamate, buddhivaiklyaadev| atha kasmAdevamupadizyata ityaah-itynenocitkrnnen| phalasiddhiH sAdhyaniSpattiH / niymaanishcyen| sAdhyazca mukhyavRttyA mokSArthaH, tatkAraNatayA dharmArthaH, prsNgtshcetraaviti| prakRtArthayojanAyAhaeSaivAnantaroktA ucitkriyaa| bhavati vrttte| AjJA AptopadezaH, tata ucitakaraNamAjJArAdhaneti sthitN| itizabdaH samAptAvupapradarzane veti gAthArthaH / / 8 / / (paMcAza praraV, paMcANa-6, sno-7 TakA, sno-8, mUta-TI) 2. sAkalyasyAsya vijJeyA paripAkAdibhAvataH / aucityAbAdhayA samyagyogasiddhistathA tathA / / 19 / / ....yA aucityA'bAdhA yogyapravRttilakSaNA tayA kimityAha smygyogsiddhiH-nirupcrityognisspttiH| tathA tathAtena tenApunarbandhakAdyanuSThAnArAdhanArUpeNa jAyate iti||19|| (yo vivu, snova-21, mUna-TI) For Personal & Private Use Only Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 415 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi saMyogomAM, dareka bhUmikAmAM dareka jIva pratye mana-vacana-kAyAthI dareka prakAre ucita vartana, nyAyI vartana karavuM, jemAM koI svArtha nahi, saMkleza nahi, anyAya nahi, mArA-tArAno bhedabhAva nahi tevuM hitakArI vartana karavuM. A ja sArabhUta jinAjJA che, A ja yogasAdhanA che, A ja mokSamArga che, A ja adhyAtmabhAva che. AmAM AdithI aMta sudhIno sarva dharma samAya che. A ucita vartana derAsara, upAzrayamAM ke dharmasthAnakamAM ja karavAnuM che, tevuM nathI. saMsAramAM paNa kuTuMbamAM, bajAramAM ke jIvananA bIjA koI paNa kSetramAM samajavAnuM. dA. ta. tamAro ekano eka dIkaro che, je tamane pappA, pappA karI AvIne khoLAmAM bese, tyAre tamane vahAla-anurAga thAya topaNa zAstra kaheze ke tame mAnasika anucita vartana karyuM; kAraNa ke tamane badhA jIvo sarakhA lAgatA nathI. tamArA manamAM mamatva nimittaka bhedabhAva che. jyAre lokottara nyAyamAM to jIvamAtra pratye samAna bhAva che. ucita vartana zabda nAno che, tenA garbhamAM ghaNI gaMbhIra, sUkSma nyAya-taTasthatAnI vAto che. tenA saMpUrNa pAlana mATe utkaTa jAgRti ane tIvra samarpaNabhAva joIe. sabhA : Ape to kaheluM ke zaraNe hoya tenuM dhyAna rAkhavAnuM, to bALaka mA-bApane zaraNe sAhebajI : hA, dhyAna rAkhavAnI nA nathI, mamatva-rAga karavAnI nA che. rUDo, rUpALo, vinayI dIkaro hoya, lADathI khoLAmAM besI jAya, tyAre paNa ema vicAro ke 84 lAkha jIvAyonimAM bhamatAM-bhamatAM A jIva ahIMyAM Avyo che, ame baMne karmanA saMyogothI bhegA thayA chIe, A paNa jIva che, bIjAnA dIkarA paNa jIva ja che. hA, A jIva tamArA zaraNe che, tethI tenA pratyenuM tamAruM kartavya vizeSa Ave. tamAre tenI hitaciMtA vizeSa karavAnI javAbadArI che. chatAM nyAyasara vicArIe to badhA ja jIva cetana che. temAM eka para mamatva arthAt mArI, mArA sukhanuM sAdhana, ane bIjo parAyo, evo manamAM bhedabhAva yogya nathI. te bhedabhAva ja anyAya sUcave che. sabhA : paNa ame kyAM bIjAne nukasAna karIe chIe ? sAhebajI : tamane jenA para rAga hoya tene jenI sAthe vAMdho paDe tene tame anyAya karavAnA. tamAro dIkaro pADozInA dIkarA sAthe jhaghaDIne Ave tyAre tamAro rAga tamane tamArA dIkarAnuM khoTuM kheMcavA preraNA karaze. are ! dIkarA para rAga hoya ane tene macchara karaDe to tamane macchara para dveSa thaze. mamatva doSa taTasthabuddhithI hitaciMtA karavA deto nathI. sabhA H ame amArA bALakane vahAla na karIe jyAre bIjA chokarAne enAM mAtA-pitA vahAla karatAM hoya te amAruM bALaka jue to tene kevuM lAge ? sAhebajI : meM tamane vahAla karavAnI nA pADI nathI, rAga karavAnI nA pADI che. RSabhadeva bhagavAne gRhasthajIvanamAM potAnAM saMtAnone evuM vAtsalya ApyuM che ke atyAranA For Personal & Private Use Only Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 dharmatIrtha sthApanA uddeza ane vidhi koI bApa na Ape. putronA hRdayamAM prabhunuM sthAna kevuM che te jANavA eka prasaMga kahuM. prabhu jyAre rAjapATa tyAga karI dIkSA levA vicAre che tyAre moTA putra bharatane bolAvIne rAjya svIkAravA kahe che. tyAre bharata kahe che ke Apa jaMgalamAM jazo to huM jaMgalamAM ApanI sAthe AvIza, paNa tamane choDIza nahIM. tamArA caraNanI sevAmAM mane svarganuM sAmrAjya che. rAjamahela karatAM ApanA sAMnidhyamAM mane vadhAre sukha maLaze. ema kahI raDe che. vicAro, pitA mATe putranA hRdayamAM kevAM sthAna, sadbhAva, bhakti haze ! RSabhadeve putrone bharapUra vAtsalya ApyuM che. tame saMsAra mAMDyo che to saMsAramAM javAbadArI adA na karavI, kartavya cUkI javuM, pharajamAMthI chaTakI javuM tevI prabhunI AjJA che ja nahIM. tame dIkSA lo to judI vAta che, bAkI tamAra ghare janmelA dIkarAne vAtsalya na ApavuM, pAlana-poSaNa na karavuM tevuM ame kahetA ja nathI. bhagavAna kahe che ke mA-bApa banyA tyArathI te saMtAnanA pAlana-poSaNanI tema ja tenA bhautika, naitika, dhArmika vikAsanI tamArA para javAbadArI che. saMtAnane zarIra nirogI na rahe, yogya poSaNa na maLe te rIte rAkho topaNa tamane pApa lAge. tene khavaDAvI-pIvaDAvI mAvajata karI vAtsalyapUrvaka moTo karavAno che, teno naitika, sAttvika vikAsa karavAno che, dharmano bodha karAvI Atmika vikAsa karavAno che. A jALavI tame yogya samaye, yogya rIte saMtAna pratye vahAla karo teno niSedha nathI, paraMtu tenA pratye moha-mamatva keLavI bIjA jIvo pratye bhedabhAvanI vRtti rAkho te anucita vartana che. sabhA : bhedabhAva vagarano rAga na hoI zake ? sAhebajI : bhedabhAva vagarano ane pAcho rAga ! A duniyAmAM rAga hoya ane bhedabhAva na hoya tevuM joyuM nathI. rAgano artha ja pakSapAta. jyAM attach (Asakta) thayA tyAM partial. approach (pakSapAtI abhigama) AvavAno che. madhyastha zabdano artha madhyamAM rahevuM, eTale ke rAga ane dveSanI vacce rahevuM te mAdhyacya, taTasthatA (neutrality). rAga ke dveSa bemAMthI koI paNa bAju jAo to pakSapAta che. sarva jIvo pratye samAna bhAva rAkhavAnI bhagavAna je AjJA kare che te pote svayaM jIvanamAM AcarIne batAvI che. tethI ja A AjJAnuM pAlana agharuM che, paNa azakya nathI. tIrthakaroe upadezamAM e ja darzAvyuM che ke rAga-dveSamAMthI ja duniyAmAM sarva 1. AjUhavadatha svAmI, sAmantAdIn samantataH / bharataM baahublyaadiiNstnyaanitraanpi||1|| prabhurbabhASe bharataM, rAjyamAdatsva vatsa ! nA vaye saMyamasAtrImupavAmathunAgArA svAmino vasI tena, sthitva kSamadhomu: prISmanirmarato natvA, jagAdaivaM sgdgdm||3|| tvatpAdapadyapIThAgre, laThato me yathA skhm| ratnasiMhAsane svAminAsInasya tathA nhi||4|| tvadagre dhAvataH padbhyAM, yathA mama sukhaM vibho ! / salIlasindhuraskandhAdhirUDhasya tathA nhi||5|| tvatpAdapaGkajacchAyAnilInasya yathA sukhm| jAyate me sitacchatracchAyAcchannasya no tthaa||6|| tvayA virahitaH syAM cet, tat kiM sAmrAjyasampadA? / tvatsevAsukhadugdhAbdhe, rAjyasaukhyaM hi binduvt||7|| (triSaSTizatAvApuruSatri parva-2, sa-rU) For Personal & Private Use Only Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi = 417 prakAranA bhedabhAva cAlu thAya che, tamAma anyAyonuM sarjana thAya che. tame bIjA jIvo pratye rAga-dveSathI prerAIne anyAyI vartana karo cho, badalAmAM sAmethI anyAya meLavo cho. anaMta kALathI A raphatAra cAlu che. mohanuM kAma ja A che ke tamane duSTa banAvI duSTa pravartana karAve. tamArI manovRtti ja evI saMkliSTa thAya ke tamane tamArA hakko ja dekhAya. are ! hakkathI adhika svArtha ja dekhAya, jyAre bIjAnA legitimate rights (yogya hakka) paNa na dekhAya. A ja aparAdhanuM mULa che. saMpUrNa jinAjJAmAM rahevuM hoya teNe satata jIvamAtra pratye ucita vartana rAkhavuM paDe. pachI te game te bhUmikAmAM rahelo hoya, paraMtu sarva jIvo pratye ucita vartananI A AjJA to tIrthaMkaronI badhA mATe che. thoDuMka paNa anucita vartana tamArA jIvanamAM Ave eTale teTalA pramANamAM tame jinAjJAmAMthI bahAra nIkaLyA gaNAo. ekAda jIva pratye paNa mAnasika, vAcika, kAyika koIpaNa prakAranuM anucita vartana karo to teTalo AjJAbhaMgarUpa aparAdha che. tamAro dAvo e che ke pelo mane saMbhaLAvI jAya to huM paNa kAMI ocho nathI, tene savAyuM saMbhaLAvuM. AmAM tamAruM valaNa e ja che ke e nAgo thAya to huM Dabala nAgo thAuM. koI khoTuM kare to tenI sAme Dabala khoTuM ka2vAno tamane jANe hakka che. sabhA H anyAyane rokavo to joIe ne ? sAhebajI : A rIta to mUrkhAInI parAkASThA che. anyAyane rokavA Dabala anyAya karavAno ? tamAruM kahevuM e che ke pelA sAme savAyo anyAya karuM to anyAya rokAya. paraMtu anyAya, anyAyathI rokAya ke nyAyathI rokAya ? krodhathI krodha zAMta thato nathI, verathI vera zamatuM nathI, AgathI Aga TharatI nathI, paraMtu tame UMdho niyama svIkAryo che. sabhA : kahevAya che ke kAMTo kAMTAne kADhe. sAhebajI : are ! te to saMyogavizeSamAM kaLAvizeSathI bane, bAkI eka kAMTo vAgyA pachI bIjo kAMTo vagADo to navo ghA ane navI vedanA thAya. sabhA : krodha na karIe to badhA dabAve. :6 sAhebajI : sAcI vAtamAM makkama rahenArane koI dabAvI na zake. bIjAthI tamAruM hita na jokhamAya te mATe mAtra tamAre makkama ke kaDaka banavAnuM che, nahIM ke krodhanI AvazyakatA che. krodha bhaLe, Aveza Ave eTale tamAruM balance (saMtulana) jAya, jema-jema gusso vadhaze, tematema tame tamArI jAtathI out of control (kAbU bahAra) thazo. kAbU bahAra vartanArAonuM vartana vAjabI na hoya. jAta paranA kAbU gumAvelAnuM vartana paNa vAjabI hoya to pachI gAMDAonuM gAMDapaNa geravAjabI kema ? tamArA magaja para tamAro kaMnTrola na hoya to tamArAmAM ane gAMDAmAM pharaka zuM ? sabhA : permanent (haMmezanA) gAMDA che. sAhebajI : A kahe che ke haMmezano gAMDo ja gAMDo gaNAya, kAmacalAu gAMDA banIe to For Personal & Private Use Only Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 418 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi vAMdho nahIM. paraMtu samAjamAM koIne mahinA ke cha mahinA mATe paNa scizophrenia (gAMDapaNano rogo thAya to tene hospiTalamAM ja dAkhala kare che ke tevI treatment (sAravAra) Ape che. tamAruM ke bIjAnuM hita na jokhamAya tevo prazasta krodha tame jIvanamAM zIkhyA nathI. zAstramAM je prazasta krodhanuM varNana Ave che tenI tamane oLakhANa nathI. prazasta krodhamAM akaLAmaNa na hoya. baLApo, bhAna bhUlI javuM, Aveza savAra thaI javo, sAmAnuM bUruM karavAnI manovRtti khIlavI, uzkerATa vyApI javo, te badhuM prazasta krodhamAM nathI, paraMtu svasthatAthI sAmI vyakti pAse yogya kAma karAvavuM che, tethI te mATe jarUrI hoya to sakhtAI ke kaDakAIthI vAta kare te prazasta krodha che. temAM sAmI vyakti pratye hitabuddhi naSTa thatI nathI. dharmAcAryane lAge ke kaThora thayA vinA ziSyane bhUlathI pAcho vALI zakAya tema nathI, to kaDaka thaIne dhamakAve paNa kharA; chatAM te vakhate temanA manamAM ziSya pratye dveSabuddhi nathI, hitaciMtA che, vAtsalya che. lokamAM paNa mAtA dIkarAnA bhalA mATe kaDaka thAya tethI mAtAnuM vAtsalya sukAtuM nathI. prazasta krodhamAM kaDakAI ke sakhtAIbharyuM vartana ja hoya che, bAkI hitaciMtA ke vAtsalya jatuM nathI. tethI ja zAstramAM vinayI ziSya mATe kahyuM che ke te vicAre ke bhUlanA avasare uttama guru kaDaka na thAya, hitazikSA na Ape, teno artha e ke gurunA hRdayamAMthI mAruM sthAna gayuM. atyAre tamAruM dhyAna kema koI nathI rAkhatuM ? are ! uttama guruonA to krodhane paNa puNyaprakopa kahyo che. tamAruM puNya jAgatuM. hoya to ja tamArI koI sAmAnya ciMtA paNa kare; to tamArA AtmAnI sAcI hitaciMtA to sadguru kyAre kare ? tamAruM keTaluM mahAna puNya hoya to. paraMtu tamane AvA avasare paNa kadAca evuM hure ke guru mahArAja svayaM kahe che ke gusso na karavo, ane pote ja gusso to karyA kare che. tethI ja apAtrane hitazikSA ApavAmAM paNa kAMI lAbha nathI. bAkI prazasta krodhamAM aMdara pUro kanTrola, belensa hoya che. aMdarano kanTrola TempararI gumAvo ke paramenenTa gumAvo, paraMtu magaja paranA kanTrola vinAnA gAMDA ja gaNAo. gAMDAne bhAna nathI eTale game tema vartana kare che, tema tame paNa AvezamAM bhAna vinAnA banI bephAma vartana karo tyAre dazA sarakhI ja che, te vAstavikatA tame bhUlI jAo cho. are ! tamane kadI evo vicAra Ave ke mArA pratye eNe gusso karyo to te anyAya kahevAya, to huM tenA para gusso karuM to huM anyAyI kema na kahevAuM ? sAmI vyakti bhUla kare tethI tamane bhUla karavAno adhikAra nathI maLato. sAmasAmI bhUlonI paraMparA ke anyAyano badalo anyAyathI ja vALo to teno koI aMta nathI. atyAre yuddho cAle che, to samajadAra mANaso lakhe che ke A navA trAsavAdIo vadhAravAnuM pagaluM che. Ano aMta kyAreya na Ave. vyavahAramAM paNa mAno koIe bhUla karI to tenAthI savAI bhUla karo tethI tame DAhyA ke zANA nathI kahevAtA. sabhA : anucita vartana karanAra sAdhu karatAM saMpUrNa ucita vartana karanAra mithyAdRSTi UMco kahevAya ? For Personal & Private Use Only Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 419 sAhebajI : A UMcA-nIcAnI vAta nathI. eTaluM ja kahevAze ke saMpUrNa ucita vartana karanAra mArgAnusArI AjJAMkita che, jyAre anucita vartana karanAra sAdhu eTalI mAtrAmAM AjJAMkita nathI arthAtuM ke bhUmikA UMcI chatAM potAne yogya saMpUrNa AjJAnuM pAlana nathI. sabhA H sarvotkRSTa nAgarika koNa ? sAhebajI H te bhUmikAnI apekSAe nathI, AjJApAlananI apekSAe che. saMpUrNa ucita vartana karanAra gRhastha paNa chaThThI dRSTimAM gaNAya che, chatAM khAmIvALuM vartana karanAra bhAvasAdhunI apekSAe te cothA guNasthAnake che arthAt sAdhunA chaThThA guNasthAnakanI apekSAe nIce che. bhUmikAmAM UMca-nIcano taphAvata ane potAne yogya saMpUrNa AjJApAlana baMne vivakSAo judI che. ahIM to saMkSepamAM eTaluM ja kahevuM che ke tame game tyAM beThA ho, tamArI dharmaArAdhanAmAM levala-stara pramANe AgaLa vadho, paraMtu jIvanamAM jeTaluM ucita vartana karo teTalI jinAjJA paLAI samajavAnI. jyAM anucita vartana karo tyAM jinAjJAbhaMga thayo samajavAnuM. sabhA : sArI svAdiSTa vastu khAIe to te yogya vartana ke ayogya vartana ? sAhebajI : tagaDA banavA, rUpALA banavA, pahelavAna thaI moja-majA sArI rIte karI zakIe ane khAtI vakhate paNa indriyano TesTa-vikAra poSAya te mATe khAo to te mAnasikakAyika ayogya vartana che. paraMtu ArAdhanAnA sAdhana tarIke zarIra TakAvavA Asakti ke vikAra poSyA vinA khAo to ayogya vartana nathI. sabhA (ziSya) :- indriyonI mojamajA sAthe ATalo virodha kema ? sAhebajI : A mahArAja UMghamAMthI UThyA lAge che. bhagavAne cokhkhA zabdomAM kahyuM che ke jIvanano Adarza kyAreya indriyonI vAsanApUrti hoya nahIM. tethI to jIvo mohanA mArge ja jaze. jIvanamAM je kAMI zaktio-sAmagrI maLI che te puNyapasAthe prApta thaI che. te mAtra 1. vyatire mAhanu vaNNAinimittaM etto AlaMbaNeNa v'nnnnennN| taMpi na vigaivimissaM Na pagAmaM mANajuttaM tu||368 / / 'nau vetyAdi sUcAgAthA, natu varNAdinimittaM bhuJjIta, AdizabdAbalaparigrahaH, 'etto'tti ato-vedanAderAlambanena vA'nyena bhuJjIta, tadapi zuddhAlambanaM 'na vikRtivimizraM na kSIrAdirasopetaM, na prakAma-mAtrAtiriktaM, kintu mAnayuktameva bhuJjIteti nAthArtha: nAra68 etadeva spaSTayati - je vaNNAinimittaM etto AlaMbaNeNa v'nnennN| bhuMjaMti tesi baMdho neo tappaccao tivvo||369|| ye varNAdinimittam ato-vedanAdeH Alambanena vA'nyena bhuJjate teSAM bandho vijJeyaH 'tatpratyaya' ityazubhavarNAdyAlambanapratyayaH tIvra iti gAthArthaH / / 369 / / (paMghavastu, brovara-268-26ra mUtra-TIvA) For Personal & Private Use Only Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi tamArA mAnasika taraMgo, Avega ke tuccha kAmanAonI pUrti mATe veDaphI nAMkhavAnI na hoya, ane veDaphavuM vAjabI hoya to jIvanano koI sAco matalaba nathI. huM karoDapati bane evA ahaMkAranI pUrti mATe 25 varSa majUrI karI puNyathI saphaLatA maLI eTale mUche hAtha daI pharo, to A 25 varSa jIvananAM veDaphIne vyavasAyamAM keTalAne anyAya karyo ? ane aMte zuM meLavyuM ? AveganI pUrti ja ke bIjuM kAMI ? ghaNA to meLaveluM bhogavI zakavAnA paNa nathI. jeo vikAronI pUrti mATe jIve che, vikArapUrtimAM jIvananI saphaLatA mAne che, teone kadI jinAjJA gaLe UtaravAnI nathI. tamArA jIvananuM dhyeya to pavitra hovuM joIe, malina nahIM. vikArapUrti to malina dhyeya che. kAma-krodha-vAsanA-vikAronI pUrti jIvananuM yogya dhyeya kahevAtuM hoya to guMDAo tamArA karatAM vadhAre vakhANavA lAyaka che. teo vikAra-AvegapUrtimAM kadAca tamArA karatAM vadhAre saphaLa hoya. sabhA : guMDAo anyAya karIne vikArapUrti kare che. sAhebajI : manuSyane anyAya kare te ja anyAya, jyAre tame bIjA jIvone anyAya karo te anyAya nahIM ? pelo mAnavasamUhane anulakSIne sAmAjika anyAya che, jyAre tamAro jIvasRSTine anulakSIne vaizvika anyAya che. anyAya to baMnemAM che ja, mAtra kvoliTIno phera che. vaLI dhyeya paNa baMnenAM samAna ja che. tethI khoTo bacAva zakya nathI. sabhA : nItinuM kamAIne jayaNApUrvaka rasoI karI TesathI khAya temAM kyAM koIne anyAya karyo ? sAhebajI : te jIvone AkheAkhA cUle caDAvyA, rAMdhyA, kApyA, zekyA, masAlA bharyA, vaLI temAM Tesa lo cho, chatAM kaho ke kyAM anyAya karyo ? tamArI eka nAnI AMgaLI khadabadatA garama pANImAM mAtra boLo to paNa tamane keTalI vedanA thAya che ? tamane AvuM koI kare to ghora anyAya gaNAya, to bIjA jIvone anyAya nahi, tevuM kema kahevAya ? pravRttinuM dhyeya pavitra nakkI karo to ja bIjA jIvone apAto trAsa yogya banI zake. bAkI tamArA kaSAyanA taraMgo ane te iMdriyonI vAsanA pUrI karavA bIjAne trAsa Apo ane anyAya ke anucita vartana na kahevAya, tevuM traNa kALamAM bane nahIM. vyakti ke samaSTinA hitanA uddezathI koI jIvane pIDA ApavI paDe to temAM lAbhAlAbhano vicAra karavo paDe tevI jinAjJA che. sabhA : nyAyasaMpanna vaibhava bhogave topaNa matsyagalAgala nyAya kahevAya ? sAhebajI : hA, cokkasa. saMsAranuM viSacakra A matsyagalAgala nyAyathI ja cAle che. (masyagalAgala nyAya eTale dariyAmAM moTuM mAchaluM nAnA mAchalAne gaLI jAya, tenAthI moTuM tene gaLI jAya, te kramathI cAlatI nIti.) tame jIvanamAM tamAro bhautika svArtha sAdhavA nAnA jIvone haDapa karIne Tesa bhogavo cho, tyAM nyAyasaMpannavaibhava hoya topaNa matsyagalAgala nyAya ja che. dharma lokottara nyAya sUcave che. tame eza-ArAma-sagavaDa-status (mobhA) mATe baMgalo For Personal & Private Use Only Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi 421 baMdhAvo, temAM jeTalA jIvo bAMdhakAma, maintenance (jALavaNI), repairing (marAmata) ke renovationmAM (navinIkaraNamAM) maryA, te badhAne tame tamArA Avega, icchApUrti mATe anyAya karyo. tenA badale niHsvArtha bhAve dharmanA pavitra uddezathI, jayaNApUrvaka upAzraya baMdhAvo, temAM paNa bAMdhakAma vageremAM ghaNA jIvo maryA; paraMtu tyAM ArAdhanA karanAra anekagaNI ahiMsA anekanA jIvanamAM phelAvaze, anekanA jIvanamAM dayA-maitrI-karuNApUrvakanA jayaNAnA unnata AcAro vikasaze. duniyAmAM ahiMsA-satyano saMdeza relAze. tethI lAbhAlAbhanI dRSTie jeTalA jIvo maryA tenA karatAM anekagaNI (lAkho-karoDo .. anaMtagaNI) ahiMsA vaLataramAM maLI. tethI te anyAya nahi gaNAya. zAstramAM anyAyano artha evo che ke jyAM tame koI jIvanuM bhaluM karatA nathI, mAtra tamAro svArtha ke tamArI tRSNApUrti mATe bIjAne raheMsI nAMkho cho, tyAM ja anyAya che; svanA ke aneka AtmAnA bhalA mATe koI alpa jIvone pIDA ApavI paDe te anyAya nathI. lokottaranyAyamAM ghaNI samatulA ane viveka che. jema rASTranA rakSaNa khAtara kadAca koI vyakti ke kuTuMbanuM balidAna levuM paDe to tene samAjamAM paNa anyAya nathI kahevAto, paraMtu rASTrabhakti ke dezabhaktinuM kArya kahevAya che. sabhA : vikAra eTale ? sAhebajI : je tamArA manane azAMta, saMtapta, duHkhI kare che te ja vikRti hovAthI vikAra che. vikAra enuM nAma ke je pahelAM mAlikane duHkhI kare, pachI duniyAne duHkhI kare. gusso karavAthI paheluM tamAruM lohI baLe, mAnanI bhUkha jAge eTale aMtaramAM pahelAM tame zekAo. mAyAnA bhAvamAtrathI aMdaramAM khullA na paDI javAnI satata ciMtA tamane vyathita kare. lobha aMtaramAM pragaTyo nathI ne ajaMpo anubhavAyo nathI. vikAro sevanArane duHkhI na karatA hoya to sAcA arthamAM vikAra kahevAya ja nahIM. jenA AtmAmAM vikAra janme te duHkhI, saMtapta, pIDita nakkI thavAno. tene aMdaramAM kanTrola na kare ane vartanamAM lAve to bIjA paNa duHkhI thavAnA. paraMtu tamane vikAro gamI gayA che. sabhA : vikAro pIDA Ape che, chatAM kema game che ? sAheba ? e ja khUbI che. potAne pIDA Ape, chatAM potAne ja game che. ghaNA gAMDA evA hoya che ke bhIMta para jorathI mukko mAre ane pachI khaDakhaDATa hase. tamane pAgalakhAnAmAM evA aneka mANaso jovA maLaze. ahIM tamArI paNa te ja sthiti che. bhagavAne kahyuM ke AkhI duniyA mohathI unmatta thaIne phare che. mohanI preraNA ja aMdaramAM evI hoya che je anusaravAmAtrathI tamane duHkhI kare, bIjAne paNa duHkha apAve. vikArothI prerAIne duniyA duHkhathI grasta phare che. A dharmasattAnA anuyAyI banavuM hoya to pahelAM manamAMthI mohano adhikAra, mohanuM varcasva toDavuM paDaze. 1. ekaM hatvA yadi kule, ziSTAnAM syAdanAmayam / kulaM hatvA ca rASTra ca, na tad vRttopaghAtakam / / 31 / / (zrI vedavyAsa viracita mahAbhArata, zAntiparva, adhyAya-33) For Personal & Private Use Only Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA sabhA : jenA manamAM moha hoya te dharmasattAno anuyAyI banI zake ? sAhebajI : manamAM moha hoya paNa mohano adhikAra na hoya to banI zake. mohano adhikAra eTale moha je kahe te ja tamane vAjabI lAge. TesathI vAnagI khAvAnI salAha moha ja Ape che. 'jIvanamAM vAsanA-vikArarUpa icchAo pUrI karIe to temAM khoTuM zuM ? manamAM tRSNA jAgI, zakti-sAmagrI che, to tene bhogavIne pUrI karIe te to one kind of enjoyment (eka prakArano AnaMda) che. temAM koI aparAdha ke guno nathI.' AvuM AkhI duniyA mAne che, A ja mahAmithyAtva che. jenA manamAM AvuM ThaseluM che tenA para mohanuM saMpUrNa varcasva che. te mohanA ja sakaMjAmAM che. te dharmasattAno sAco anuyAyI na banI zake. te banavA teNe nakkI karavuM paDe ke vikAro ja svayaM duHkha che, bIjAM aneka duHkhonuM mULa che. tRSNApUrti mATe bhogavAtA bhogo te du:khano mArga che. du:khI thavuM, duHkhI karavuM ane duHkha meLavavuM e ja temAM krama che. je bhogone tRptinuM sAdhana mAne che teo bhIMta bhUlyA che, bhogavIne koI tRpta thayuM nathI. vaLI, vAsanAone vakarAvIne vadhAre bhogavavAmAM ja jIvananI saphaLatA mAne che, tene ja jIvanano rasa, lhAvo ke lakSya mAne che, te to mUrkhAnA saradAra che; kAraNa ke mohanA saMpUrNa varcasva nIce temanI dareka pravRtti che. bAkI mohano unmAda na hoya to common sensethI (sAmAnya buddhithI) samajAya evI A sIdhI-saraLa vAta che ke tamArI vAsanApUrti mATe bIjA jIvone karAtI herAnagati sRSTimAM anyAya na hoya, to pachI guMDo tamAruM lUMTI jAya temAM teNe paNa koI anyAya karyo nathI; kAraNa ke te paNa tenI icchApUrti kA ja tamArI saMpatti lUMTe che. tame jenAthI sabaLA cho tenuM tame lUMTo cho, e tamArA karatAM sabaLo che eTale tamane lUMTe che. dharma to ema ja kaheze ke vAsanA-vikArapUrtinA dhyeyathI thatI hiMsA e ja kharuM pApa che. dharmamAM ahiMsA ke hita-ahiMsApoSaka hiMsA ja mAnya che. tame niHsvArthabhAve guNiyala sAdharmikane bhaktithI jamADavA je karo te dharma che. jyAre tamArA TesTa-rasa vagerenI pUrti mATe rAMdho, khAo te hiMsA-anyAya-pApa che. 422 - sabhA H baMnemAM hiMsA to hiMsA ja che ne ? sAhebajI : nA, baMnemAM lakSyano ja moTo taphAvata che. tamArA jIvanamAM tame svArthathI virodhInI hatyA karo, ane rastA vacce koI kulavAna strIne rakSaNa ApavA guMDA sAthe jhapAjhapImArAmArI karo jemAM kadAca te marI jAya, to baMnemAM dekhAvamAM hiMsA che, chatAM jamInaAsamAnano taphAvata che. zIla-sadAcArane bacAvavA karAyela hiMsAthI rakSaNa karanArane puNya maLe che, pApa nathI ja baMdhAtuM. tethI hiMsA mAtra hiMsA ja che, evuM ekAMta vidhAna asatya che. 1. svAmapi hiMsAvAnuvAM sumaddavantaram| bhAvavIryAvicitrA-hiMsAyAM ca tattA||3|| (adhyAtmasAra, aviAra-22) For Personal & Private Use Only uddeza ane vidhi Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rU dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 423 koIpaNa saMyogomAM hiMsA karavI te pApa ja che tevuM bolanAra dharma samajyo nathI. dharma-adharmanAM anuSThAno samajo, nahIM to khoTA cakarAve caDazo. tamAre jIvanamAM nAnI paNa ahiMsA na thAya, anyAya na bane te rIte jIvavuM hoya to manamAM nakkI karavuM paDe ke huM jIvIne mAro koI svArtha sAdhIza nahIM. AkhuM jIvana kauTuMbika, sAmAjika, naitika, dhArmika kartavyomAM samarpita kare tevo mANasa koI kaparA saMyogomAM sApane mArIne paNa jIve topaNa temAM tenI jAtanuM ane AkhI duniyAnuM bhaluM ja che; kAraNa ke te jIvIne duniyAmAM lokottara nyAya ja phelAvaze. tevAmAM jIvana sRSTi mATe AzIrvAdarUpa che. tIrthakaro dharmatIrtha sthApI evA prajAjano pakavavA mAMge che ke je jIvIne AkhA jagata mATe lAbhadAyI-hitakArI bane. tamane sApa khAya (DaMza de) tenI sAme vAMdho che, tamAre sApanA jIvananA bhoge tamAruM jIvana bacAvavuM che, paraMtu jIvanano upayoga to pAcho vikArapUrti mATe ja karavo che; e ja durupayoga che. tethI pApa lAgavAnuM. sabhA H sApa bacIne keTalAyane mAraze. sAhebajIH sApa lokone vadhAre karaDe che ke tame vadhAre karaDo cho ? jANe tame nirdoSa saMta ho tevI vAta karo cho. tamane AkhuM gAma gunegAra dekhAya che, tamArI jAta gunegAra nathI dekhAtI. sApane to khAlI moDhAmAM ja jhera che, tamAre to mAthAthI paga sudhI jhera che. A duniyAmAM manuSyo jeTalAM kukarmo kare che eTalAM kukarmo bIjuM koI nathI karatuM. pazusRSTi to anAtha che, koI mAlika nathI, rakSaka nathI, eTale tame game tema pakaDI raheMsI nAMkho cho. pazupaMkhI ke zudra jIvajaMtuoe tamAruM kAMI bagADyuM nathI. chatAM vAtavAtamAM je rIte manuSyo temano bhoga le che, tenuM varNana thAya tema nathI. nyAyanA trAjavAmAM tolavAmAM Ave to kahevuM paDe ke vAgha-siMha tamArA karatAM sArA che. te to rADa pADI, sAvaceta karI sAmA para humalo kare che. tame to chUpI rIte sApha karo tema cho. mANasajAta duniyAmAM bhalI, sArI, sajjana jAta che ema koI nahIM kahI zake. A duniyAmAM hevAnamAM hevAna mANasa che. teNe jeTalo kALo kera vartAvyo che, bIjI jIvasRSTi upara jevA atyAcAro gujAryA che teno counter record nathI. sabhA : A sabhAmAM to evA hevAna bhegA nathI ja thayA ne ? sAhebajI : tamArA paNa vested interests (sthApita hito) ochA nathI. atyAranA vaijJAniko research worknA (saMzodhana kAryanA) nAmathI pazusRSTi upara je kALo kera vartAve che, temAMthI je output (nIpaja-utpAdana) Avaze teno bhautika lAbha levA tame badhA paNa hoMze hoMze taiyAra cho. tethI tamAro dUra karmomAM paNa via (ADakataro) hisso che ja. AjanI kahevAtI Adhunika zodhakhoLo pAchaLa krUratAnuM moTuM tAMDava che. tame dAvA sAthe evuM nahIM kahI zako ke sApa jIve to vadhAre nukasAna che, ane tame jIvo to sRSTimAM ochuM nukasAna che. te For Personal & Private Use Only Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi kahevA tamAre dharmanI AjJAmAM AvavuM paDe. hA, dharmazAsananA jema jema samarpita anuyAyI bano tema tema tame jyAM jyAM jazo tyAM jAya phelAze. paNa te mATe jinAjJAne jIvanapratijJA banAvavI paDe. bhagavAnanI saMkSipta AjJA e ja che ke game te saMyogomAM tamAre koIpaNa jIvanA adhikAro para svArthathI tarApa mAravI nahIM. bAkI hita mATe koIno bhoga levo paDe to te anyAya nathI. For Personal & Private Use Only Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi 425 siddhaM siddhatthANaM, ThANamaNovamasuhaM uvagayANaM / kusamayavisAsaNaM, sAsaNaM jiNANaM bhavajiNANaM ||1|| (mammatata pravara0 zlojha-1) anaMta upakArI anaMta jJAnI zrI tIrthaMkara paramAtmA mahAmaMgalakArI ane sarvotkRSTa evA A dharmatIrthanI sthApanA kare che. A duHkhamaya saMsAra game teTalo bhayAnaka hoya paraMtu A dharmatIrthane zaraNe AvanAra AtmA saMsAramAM pUrNa salAmatI pAme che; kAraNa ke tIrthakaronuM nyAyanuM sAmrAjya che. A sAmrAjyamAM je jIva praveza pAme te jIvane bIjA taraphathI duHkha-saMtApa maLavAnAM baMdha thAya, ane tenA taraphathI bIjAne thatA anyAya-duHkha paNa baMdha thAya. tIrthakaroe anuyAyIone jIvana jIvavAnI je paddhati-zailI darzAvI che, te ja svayaM ja evI che ke jemAM darekanA hRdayamAM bIjA jIvo pratyenI duSTa bhAvanAo naSTa thaI jAya. temanA upadezane hRdayamAM pariNAma pamADe to game teTalo saMkliSTa jIva paNa tenA saMklezo vikherAI javAthI zubhabhAvavALo bane. tethI tene bIjA jIvo pratye anucita vartana karavAnuM mana ja na thAya. atyAre tamane bIjA pratye ayogya vartana karavAnuM mana thAya che temAM kAraNa tamArI kaniSTha manovRtti che. te ja aMdara na hoya to geravartanano bhAva na pragaTe. tamArA mATe koIne geravartana karavAno bhAva tyAre ja thAya ke tenA manamAM tamArA mATe koI saMkleza hoya. koI vyaktine tamArA mATe manamAM gusso hoya to tamane saMbhaLAvavAnuM mana thAya. dareka jIvanA anucita vartana mATe tenA potAnA aMtaranA saMkliSTa bhAvo ja kAraNa che. tIrthakaronuM sAMnidhya, vANI, prabhAva, atizaya ja evA che ke jo te AtmAmAM pariNAma pAme to AtmAnA saMkliSTa bhAvo nAbUda thAya. dharmasattA hRdayaparivartana karAvI badhA pAse nyAyanuM AcaraNa karAve che : duniyAmAM rAjasattA kAyadAnA dabANathI ane daMDanA bhayathI saune nyAyamAM rAkhe che, jyAre dharmasattA hRdayaparivartana karAvI sau pAse nyAyI vartana karAve che. dharmasattA hRdayamAM prabhAva jamAvI tamArI pAsethI kartavya karAve che, jyAre rAjasattA baLajabarIthI kAma le che. rAjyamAM rAjA rAjasiMhAsana para besI rAjya kare che, jyAre dharmasattA lokonA hRdayasiMhAsana para besIne zAsana calAve che. tIrthakara koIne baLajabarIthI AjJA-kAyado paLAvatA nathI. anuyAyI mATe 1. ... jAyate dharmaniratAH prajA daNDabhayena ca / / 46 / / karotyAdharSaNaM naiva tathA cAsatyabhASaNam / krUrAzca mArdavaM yAnti, duSTA dauSTyaM tyajanti ca / / 47 / / pazavo'pi vazaM yAnti, vidravanti ca dasyavaH / pizunA mUkatAM yAnti, bhayaM cAntyAtatAyinaH / / 48 / / karavAzca bhavantyanye, vitrAsaM yAnti cApare / ato daNDadharo nityaM, syAnRpo dharmarakSaNe / / 49 / / (zukyanIti, dhyAya-4) For Personal & Private Use Only Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 429 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi dharmanA je koI Adezo che, hitakArI nIti-niyamo darzAvyA, te tamAre jIvanamAM avazya AcaravA joIe, tevuM pahelAM tamArA hRdayamAM kartavyarUpe bhAna karAvavuM te ja dharmanuM kAma che. dharmasattA vyaktine convince (khAtarI) karAvI de che ke "mAruM hita AmAM ja che. mAre A ja karavA jevuM che." dharma baLathI nahIM paNa prabhAvathI kAma le che. hRdaya para evo prabhAva paDI jAya ke jIva ovArI jAya, aMdarathI aMtara kahe ke kharekhara A ja karavA jevuM che. | tIrthaMkaro upadezamAM ema ja kahe che ke dharmanA zaraNe jeNe rahevuM hoya teNe AvuM jIvana svIkAravuM, paraMtu upadezamAM koI baLajabarI-pharajiyAtapaNuM nathI. surAjyamAM prajAne sAmethI bolAvavA javuM paDatuM nathI. prajAne ja thAya ke AvuM uttama rAjyanuM rakSaNa maLavAnuM nathI. loko sAme cAlIne nAgarika thavA Ave. itihAsamAM paNa evAM surAjya prasiddha che ke tenI suvyavasthAnA prabhAve bahAranA dezomAMthI loko AvIne tyAM prajAjana tarIke vasavATa kare. rAjyanI evI pratiSThA hoya ke AvuM nyAya-nIti-surakSA yukta taMtra bIje nahIM maLe. tethI loko AbAdasalAmata jIvana pAmavA potAnA deza choDI choDIne tyAM Ave. tema tIrthakaro paNa dharmazAsana evuM subaddha surakSAvALuM Ape che ke pAtrajIvo sAmethI zaraNa svIkAre. dharmanuM zaraNuM svIkAravuM te ApaNA AtmA mATe upakArI che, ApaNA AtmAnuM hita AmAM ja che ema samajIne tIrthakaro, guruo ke dharmanA zaraNe javAnuM che. deva-guru-dharmane tamArI apekSA che, tevuM nathI. A dRSTikoNa haze to dharma AcaratI vakhate bIjA para RNa caDhAvuM chuM tevo bhAva nahIM thAya. te bhAva azubha che, bhAre pApabaMdhanuM kAraNa che. atyAre ghaNA lAkha-pAMca lAkha rUpiyAnuM dAna kare to vicAre ke meM saMghanuM kAma karI ApyuM. koI mahArAjanI nizrAmAM dAna kare to vicAre ke meM mahArAjanI bahu bhakti karI. A sense of obligation (upakArano bhAva) che. evA zrImaMto che ke je dAna kare to upakAra karyAno bhAva batAve. kharekhara tamAre sAta vAra garaja hoya to dAna karo. deva-guru-dharma tamArA mATe upakArya che evo bhAva manamAM lAvazo to tamArI dAnanI pravRtti azubha thaze. deva-guru-dharmanI game teTalI bhakti karo paraMtu manamAM oblige (upakAra) karyAno bhAva to lezamAtra na joIe. tamArI prakRti pramANe tame koInA mATe ema ne ema kAMI karo nahIM, karo to sAme vaLataranI apekSA rAkho, thoDuM karo chatAM ghaNuM karyAno bhAva thAya. gurunI bahu bhakti karo ane tamArI apekSA na saMtoSAya to mana UThI jAya. A badhAM lakSaNo darzAve che ke bhakti vakhate upakRta karavAno bhAva hato. vAstavamAM deva-guru-dharmano upakAra samaje tene AvA azubha bhAvo na thAya. 1. svasvadharmaparo loko yasya rASTra pravartate / dharmanItiparo rAjA, ciraM kIrti sa cAznute / / 5 / / bhUmau yAvadyasya vartistAvastha sa titi ..... ddiA .... svayaM dharmAro mRtva, tharSe saMsthApaye pranA pramANabhUta tharmajhamupasarvata: prajAH / / 8 / / dezadharmA jAtidharmAH, kuladharmAH sanAtanAH / muniproktAzca ye dharmAH, prAcInA nUtanAzca ye / / 9 / / ye rASTraguptyai sandhArya, jJAtvA yatnena sannRpaiH / dharmasaMsthApanAdrAjA, zriyaM kIrti pravindati / / 10 / / (zukranIti, adhyAya-4-vidyAkalAnirUpaNa) For Personal & Private Use Only Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 427. svabaLe AtmavikAsathI jagatane jItIne jina banelA tIrthakaro adhikArI tarIke jyAre dharmazAsana sthApe che tyAre paNa "mArA zAsanamAM praveza pAmo, mArA anuyAyI bano' te rIte koIne nimaMtraNa ApatA nathI; mAtra AtmAne surakSita karavo hoya, duHkhathI mukta thavuM hoya to A dharmatIrthanuM zaraNa-anuzAsana svIkAro, nahIMtara moha dvArA pIDA pAmazo, e prakArano saMdezo Ape che. mohanA sAmrAjyamAMthI bahAra nIkaLavA ja sarva jIvo pratye ucita vartananI AjJA pharamAvela che. AmAM peTAAjJAo aneka AvI jAya che. dA. ta. kSamA rAkhavI, krodha na karavo, udAra banavuM, saMkucitatA na keLavavI; paraMtu tamane AvI AjJAo sAMbhaLatAM ema thAya che ke AmAM to ApaNe ekaluM sahana ja karavAnuM che, bhoga ja ApavAno che. tethI tamane dharmanA anuzAsana sAthe mAnasika virodha che. sabhA : amAre zakti mujaba ke zakti bahAra sahana karavAnuM ? sAhebajI : zakti mujaba ja sahana karavAnuM che, tame zaktithI vadhAre sahana karo tema cho ja nahIM. are ! zakti-azaktinI vAta pachI, paraMtu "kSamAM ja rAkhavA jevI che, udAratA ja keLavavA jevI che te ja tamArI buddhimAM svIkArya banatuM nathI. bhagavAna kahe che ke bIjA pratye krodha, saMkucitatAnuM vartana e anyAyI vartana che, dharmAtmAe evuM vartana na karAya, paraMtu A vAta tamArI buddhimAM besatI nathI. tamane tamAro anyAya nyAya lAge che ane bIjAno nyAya anyAya lAge che. tamane bIjA pratye nyAyI vartana karavAnI vAta karIe to tamane lAge ke mane anyAya thaI rahyo che. AvuM lAge che, kema ke magaja tattvanA bodhathI rahita che. jeTalA tamane tamArA adhikAro pasaMda che eTalA ja tamAre bIjAnA adhikArone paNa svIkAravA joIe. tame kaho ke mane duHkha na AvavuM joIe to tamAre kahevuM ja paDe ke mArAthI bIjAne duHkha na apAya. tame kaho ke mArA para koIe gusse na thavuM joIe, to tamAre paNa bIjA para gusse na thavAya. tamArI sAthe koI ahaMkAra, tochaDuM vartana kare te yogya na kahevAya, to tame bIjA sAthe ahaMkArI-tochaDuM vartana karo te yogya kahevAya ? tamAruM kahevuM che ke badhA rights mArA mATe reserved (anAmata) che; kema ke huM to duniyAno dAdo chuM. tamArA AvA valaNamAM to tamAre nyAya-anyAyanI vAta ja nathI, svArtha sivAya kazuM nathI. taTasthatAthI vAta karo to kabUla karavuM paDe ke je je vartana tamane nathI gamatuM te tamArAthI paNa bIjA pratye na karAya. ayogya vartana na karavuM hoya to satata ucita vartana karavuM joIe. 1. bhavapradIpanaM raudraM, varNitaM muninedRshm| amAtApitRkaM caitaduktaM trAturabhAvataH / / 55 / / vibuddho mantravit tatra, sarvajJaH prmeshvrH| tena cotthAya vihitaM, vizAlaM tiirthmnnddlm||56|| gocandrakAkRtau tacca, madhyaloke prkaashitm| dhRtvA dharmAtmakavacaM, sUtramantrasya rekhyaa||57|| tena dezanayA''hvAnaM, samutsAhyAGginAM kRtm| prAvizanmaNDale stokA, bhvsthaanntbhaaggaaH||58|| (verAthatpannatA, stava-8) For Personal & Private Use Only Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428 dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi sauthI zreSTha ucita vartana karanAra sAdhu che, je atyaMta niSpApa jIvana jIve che, sAdhuno AcAra evo che ke jemAM niSpApa, pavitra ane taddana sAdagI yukta jIvana che. koI jAtanA moja-zokha, AnaMda-pramoda ke vikAra-vAsanAnI pUrti thAya evI pravRtti temanA jIvanamAM rAkhI ja nathI. sAdhu jagatanA sarva jIvo pratye ucita vartana zreSThatA ane saraLatAthI karI zake che; kema ke tIrthakaroe temane AcArasaMhitA ja evI ApI che jemAM bIjA jIvonuM jatana karIne ja potAnA jIvanano uttama vikAsa karavAno che. bIjA jIvone temanA taraphathI trAsano avakAza ja na rahe tevo ahiMsAmaya jIvanavyavahAra che. temanA taraphathI badhA jIvone nyAya na maLe tevuM nirmaLa jIvana jIvavAnuM che; paraMtu tame kaho ke amArI sAdhu thavAnI tAkAta nathI, jo A vAta prAmANikatAthI bolo to temAM vAMdho nathI; kAraNa ke baLajabarIthI sAdhu banAvavAnA nathI. jenAmAM sAdhu thavAnI zakti, pAtratA ke saMyogo na hoya tene zAstra ja sArA zrAvaka banavAnI AjJA kare che. mahAvrata pALavA azakta vyakti jo dIkSA le to temAM tenA AtmAne nukasAna che. jinAjJAmAM dIkSAno ekAMte Agraha nathI. dareka AjJA hitAhita-lAbhAlAbha vicArIne ja pharamAvela che. dharmasattAnA kAyadAmAM anuyAyInI kakSA, saMyogo, zaktino samucita vicAra : tIrthakaronuM AjJAtaMtra practical approachvALuM (pAlananI zakyatAnA vyavahAru abhigamavALuM) che. bhagavAnanI AjJAmAM koI impractical (avyavahAru), azakya vAta nathI. hA, sAdhu na banI zakanAra dharmAtmAmAM paNa zreSTha, pavitra jIvana sAdhujIvana ja che, Adarza jIvana tarIke e ja svIkAravA jevuM che,' tevI zraddhA-mAnyatA to joIe ja. jene sAruM ane zreSTha na game te tenA mananI duSTatA sUcave che. dharmazAsananA dareka anuyAyInuM mAnasika valaNa to sArA pratye rucivALuM joIe ja. sAdhu na bananAra gRhastha paNa potAnI bhUmikA anusAra zrAvaka, samyagdaSTi, jaina ke mArgAnusArI ema koI paNa kakSAmAM hoI zake. dareka mATe potAnI kakSA ane saMyogone anurUpa ucita vartana karavuM tevI ja bhagavAnanI AjJA-kAnUna che. jema surAjyamAM tamAma kAyadAono uddeza nyAya ja hovo ghaTe, tema dharmazAsanamAM paNa dareka vyakti mATenI AjJA, Adeza ke kAyadAono uddeza lokottara nyAya ja che. hA, temAM dareka anuyAyInI kakSA, saMyoga, zaktino atyaMta samucita vicAra che. tethI ja evo ekAMta nathI ke sAdhu ja dharmasattAno saMpUrNa samarpita anuyAyI banI zake. samarpita prajAjana banavA mATe koI paNa kakSAmAM rahela vyakti adhikArI che. jeNe dharmatIrthanuM bhAvathI zaraNuM svIkAryuM te badhA tenA prajAjana che. je taravAnI bhAvanA dharAve che te tIrthakaranA sthApelA tIrthanuM AlaMbana laI zake che. jene taravuM ja nathI, tene tIrtha ke tIrthakaranI jarUra nathI. je hRdayathI duHkhamaya saMsArathI chUTavA icche che te sahu 1. eteSAmapunarbandhakAdInAM sarvavirataparyantAnAm, dravyAjJA-svasvocitabAhyAnuSThAnarUpA / (35zaradI, sno-ra6 TIer) For Personal & Private Use Only Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 429 tIrthaMkaranA zaraNe javA lAyaka che. tethI mokSamArgamAM caDelA sarva jIvo dharmatIrthanA prajAjana che, mAtra je tene potAne kakSA pramANe lAgu paDatA tamAma Adezo-kAyadA pALe te saMpUrNa samarpita kahevAya. saMpUrNa samarpita thanAra nIcenI bhUmikAmAM arthAt samyagdaSTi hoya topaNa karmasattAnA humalAthI saMpUrNa rakSaNa meLave che ane aMte mohane ghora parAjaya ApI zAzvata kALa mATe siddhirUpI sAmrAjyane pAme che. dharmasattAnA badhAne pALavA lAyaka Adezo TUMkamAM rajU karavA hoya to 'dareke potapotAne yogya ucita vartana karavuM' te ja Adeza che tema kahI zakAya. 'ucita vartana' A zabdamAM tIrthaMkaranI saMpUrNa AjJA saMkSepathI AvarI zakAya che. sabhA : dharmatIrthanA anuyAyI banavA mATe jarUrI moha sAtheno saMpUrNa virodha mithyAtvanI hAjarImAM AtmAmAM hoI zake ? sAhebajI : hA, mithyAtvanI hAjarImAM paNa mithyAtva maMda thatAM moha kharAba lAgI zake che. jene mohanI duHkhakAritA samajAya tene moha sAthe virodha thaI zake. ahIM mohane oLakhavA mAtrathI na cAle, paraMtu mohanA thoDA paNa varcasvamAMthI bahAra nIkaLavuM paDe. mohanA saMpUrNa varcasvamAM hoya te mokSamArgAnusA2I na banI zake, hA, pelA 35 guNavALA mArgAnusArI banI zake. pU. haribhadrasUrie lakhyuM che ke jenA AtmA parathI aMzamAtra paNa mohano adhikAravarcasva nivRtta nathI thayo te jIva kadI mokSamArgamAM caDyo hoya ja nahIM, bhale te game teTalo guNiyala hoya to paNa te mokSamArganI to bahAra ja hoya. 1. nicchayao puNa eso vinneo gaMThibheyakAlo u| eyammI vihisativAlaNA hi AroggameyAo / / 433 / / nizcayato nizcayanayamatena punareSa vacanauSadhaprayogakAlo vijJeyaH / ka ityAha-granthibhedakAlastu granthibhedakAla eva, yasmin, kAle'pUrvakaraNAnivRttikaraNAbhyAM granthibhinno bhavati tasminnevetyarthaH / kuto yata etasmin granthibhede sati vidhinAavasthocitakRtyakaraNalakSaNena sadA sarvakAlaM yA pAlanA vacanauSadhasya tayA kRtvA ArogyaM saMsAravyAdhinirodhalakSaNametasmAd vacanauSadhaprayogAd bhavati / bhinnagranthyAdayastu vyAvRttamohatvenAtinipuNabuddhitayA teSu teSu kRtyeSu pravarttamAnAstattatkarmavyAdhisamucchedakA jAyanta iti / / 433 / / (upavezarahasya, zlo-4rUrU mUla-TIvA) 2. yata Omato'trAdhiSThAriLamAda ahigArI puNa etthaM viNNeo apuNabaMdhagAi tti / taha taha NiyattapagaIahigAro Negabheo tti / / 9 / / adhikArI punaH 'a' - yogamArge 'vijJeyaH' jJAtavyaH 'apunarbandhakAdiH' ya iha pariNAmAdibhedAdapunarbandhakatvena tAMstAn karmapudgalAn badhnAti sa tatkriyAviSTo'pyapunarbandhaka utkRSTasthiteH / AdizabdAt samyagdRSTizcAritrI cAbhigRhyate, iha prakaraNe etadanyeSAM sakRdbandhakAdInAmabhaNanAt / ata evA''ha- 'tathA tathA'- tena tena prakAreNa tajjIvagrahaNasambandhayogyatA-pagamalakSaNena nivRttaH- apagataH prakRteH- karmavargaNArUpAyAH adhikAra :- viziSTavicitraphalasAdhakatvalakSaNo yasya sa nivRttaprakRtyadhikAraH anejame6: kRti thArtha: IRI ayamevAdhikArI, nAnya ityAha aNiyatte puNa tIe egaMteNeva haMdi ahigAre / tapparataMto bhavarAgao daDhaM aNahigAri tti || 10 || For Personal & Private Use Only Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi sabhA : samyagdaSTi parathI ja mohanuM varcasva pUrepUruM jAya ne ? sAhebajI : hA, samyagdaSTi AtmA para mohanAM UtaratAM pANI thayAM, have mohano adhikAra nivRtta thayo; paraMtu maMdamithyAdRSTi apunabaMdhaka jIva parathI paNa mohano thoDo-thoDo adhikAra kramazaH nivRtta thato ja jAya che. tethI te paNa mokSamArgAnusArI tarIke dharmatIrthano anuyAyIprajAjana banavA lAyaka che. mohanA adhikAranivartananI vAta sAMkhyadarzananA dhuraMdhara AcAryoe paNa lakhI che. temanA abhiprAya paNa je AtmA parathI prakRtino adhikAra jarA paNa nivRtta nathI thayo te jIva adhyAtma pAmavA lAyaka nathI. te darzanamAM karmane badale prakRti zabda vaparAya che, paraMtu kahevAno bhAvArtha eka ja che. tamArA para karmanuM varcasva tyAM sudhI ja rahe ke jyAM sudhI tame mohane sAro mAno cho. sabhA : ajJAnatAthI paNa mohanuM varcasva hoya ne ? sAhebajI : hA, maMdamithyAdRSTi jIvone paNa ajJAnanA kAraNe mohanuM varcasva saMpUrNa tUTyuM hotuM nathI. joke samyagdaSTi para ajJAnathI mohanuM varcasva bezaka nathI ja hotuM, paraMtu moTA bhAganA jIvo para mohanuM varcasva ajJAnanA kAraNe nahIM paNa vakratAnA kAraNe hoya che. ajJAnatA karatAM vakratA vadhAre nukasAnakAraka che. ajJAnI to bhramita che, tene samajAvo eTale bhrama dUra thAya, ThekANe AvI jAya, jyAre vaka lokone game teTalI samajaNa Apo paNa tamArI sAthe mAthe bhaTakADe. vakrane, kadAgrahIne koI mArge lAvI na zake, samajAvI na zake. ajJAnI karatAM kadAgrahI bhayaMkara che. jenAmAMthI kadAgraha nIkaLI gayo che tene jokhama ochuM che; kema ke tenA uparathI karmanuM varcasva nabaLuM paDyuM che. aucityapAlana mATe jIvanamAM joItuM jAgrata maMthana : mohanI pakaDamAMthI thoDA paNa bahAra nIkaLelA mokSamArgAnusArI AtmAo dharmazAsananA zaraNe AvyA kahevAya. tevA sau rakSaNa icchatA prajAjana mATe dharmasattAe je kAyadAkAnUna darzAvyA che te nutshellmAM (TUMkamAM) "sarvatra ucita vartana'rUpa che. jIvanamAM tamAma nyAyI anivRtte punaH 'tasyAH'-prakRteH 'ekAntenaiva'-sarvathaiva 'handi' ityupapradarzane 'adhikAra-uktalakSaNe 'tatparatantraH'-prakRtiparatantraH "bhavarAgao" tti saMsArarAgAd 'dRDham'-atyarthaM sarvatabhedaprApteH andhikaariiti| uktaM cAnyairapi yogazAstrakAraiH"anivRttAdhikArAyAM prakRtau sarvathaiva hi| na puMsastattvamArge'smin jijJAsA'pi prvrtte|| kSetrarogAbhibhUtasya yathA'tyantaM viparyayaH / tadvadevAsya vijJeyastadAvartaniyogataH / / jijJAsAyAmapi hyatra kazcitsargo nivrtte| nAkSINapApa ekAntAdApnoti kuzalAM dhiym|| tatastadAtve kalyANamAyatyAM tu vizeSataH / mantrAdyapi sadAcArAt sarvAvasthAhitaM mtm|| dvayorAvartabhedena tathA sAMsiddhikatvataH / yujyate sarvamevaitannAnyatheti manISiNaH / / " [ yogabinduH 101-5 ] na ca prakRti-karmaprakRtyoH kazcid bhedo'nytraabhidhaanbhedaat| iti gAthArthaH / / 10 / / (yogazata, zno-1-20 mUra-TIvA) For Personal & Private Use Only Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 431 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi pravRtti karavI hoya, jarA paNa aparAdhI na banavuM hoya to vaizvika nyAyanA pAlanarUpa darekane potapotAnI bhUmikAne anurUpa ucita vartana pharamAvyuM che, jemAM tIrthaMkaranI AjJArUpa sarva Adezo samAI jAya che. tethI ja pU. A. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjA koI paNa bhUmikAnuM varNana lakhatAM "sarvatra aucityasevana" guNa cokkasa darzAve che. A zabda temanA lakhANamAM patent zabda jevo che. pachI bhale teo caramAvartanuM varNana kare, apunabaMdhakadazAnuM varNana kare ke caramayathApravRttikaraNanuM varNana kare, ke bhale bodhibIja, samyakta, zrAvaka ke sAdhunI 1. ke caramAvartabhUmikAmAM aucityalakSaNa che. - yadA'sya kSayo'bhimataH tadopadarzayannAhacarame pudgalAvarte, kssyshcaasyoppdyte| jIvAnAM lakSaNaM tatra, yata etadudAhRtam / / 31 / / 'carame pudgalAvarte' yathoditalakSaNe 'kSayazcAsyopapadyate' bhAvamalasya, jIvAnAM lakSaNaM 'tatra'-carame pudgalAvate, yata etadudAhRtaM vkssymaannmiti||31|| yadudAhataM tadabhidhAtumAhaduHkhiteSu dayAtyantamadveSo guNavatsu c| aucityAtsevanaM caiva, sarvatraivAvizeSataH / / 32 / / 'duHkhiteSu zarIrAdinA duHkhena, 'dayAtyantaM sAnuzayatvami(?sAnubandhe)tyarthaH, adveSo'matsaraH keSvityAha 'guNavatsu ca vidyAdiguNayukteSu, 'aucityAtsevanaM caiva' zAstrAnusAreNa, 'sarvatraiva' dInAdau, 'avizeSataH' sAmAnyena / / 32 / / ___ (yogadRSTisamuccaya zloka-31, 32 mUla-TIkA) * bhAgAnusArIbhUmimA mauyityasakSaL . - tadaucityAbAdhanamuttamanidarzanena / / 40 / / ... "teSAM" devAdInA"maucityaM" yogyatvaM yasya devAderuttama-madhyama-jaghanyarUpA yA pratipattirityarthaH tasya "abAdhanam" anullaGghanam, tadullaGghane zeSAH santo'pi guNA asanta iva bhavanti, yata uktam-aucityamekamekatra guNAnAM raashirektH| viSAyate guNagrAma aucityprivrjitH||31|| [ ] iti| (dharmabindu, adhyAya-1, sUtra-40 TIkA) ja apunabaMdhakabhUmikAmAM aucityalakSaNa che Im- so apuNabaMdhago jo No pAvaM kuNai tivvabhAveNaM / bahumaNNai Neva bhavaM sevai savvattha uciyaThiiM / / 22 / / so'panarbandhakaH granthipradezAgataH san punarutkRSTasthityabandhaupayikayogyatAvAn, ... tadA(thA) sarvatranmAtApitRdevAtithiprabhRtiSu ucitasthiti dezakAlAvasthApekSayA ghaTamAnapratipattirUpAm sevate-bhajate, karmalAghavena maargaanusaaritaabhimukhtvaat||22|| (upadezarahasya, zloka-22 mUla-TIkA) * tathA ucitsthitimnuruupprtipttim| cazabdaH smuccye| sevate bhajate krmlaaghvaat| sarvatrApyAstAmekatra dezakAlAvasthApekSayA samasteSvapi devAtithimAtApitRprabhRtiSu mArgAnusAritAbhimukhatvena mayUrazizudRSTAntAdapunarbandhaka uktanirvacano jiivH| ___(paMcAzaka prakaraNa, paMcAzaka-3 zloka-3 TIkA) 2bhayathApravRtti 29bhiDamA mauyitylksse| - yadiha prAyazograhaNaM tadyathApravRttakaraNacaramabhAgabhAjAM saMnihitagranthibhedAnAmatyantajIrNamithyAtvajvarANAM keSAJcid duHkhitadayAguNavadadveSasamucitAcArarUpapravRttisArANAM sundarapravRttibhAvena vybhicaarprihaaraarthm| (upadezapada, zloka-446 TIkA) For Personal & Private Use Only Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi bhUmikAnuM varNana kare. dareka bhUmikAnA varNanamAM 'sarvatra aucityasevana' guNa to Ave ja. ahIM kahevAno bhAvArtha e che ke tamAre satata jinAjJAmAM rahevuM hoya to badhe aucityanuM pAlana karavuM joIe. aucityamAM eTaluM badhuM Ave che ke bhUlacUka na thAya mATe paNa roja maMthana karI vicAravuM paDe ke huM bIjA kayA-kayA jIvo pratye vartana karavAmAM aucitya cUkI jAuM chuM ? jyAM anucita vartana AvyuM tyAM eTalA tame jinAjJAnI bahAra nIkaLo cho. satata jinAjJAmAM rahevA jIvanamAM ucita vartananI hAramALA joIze. tamane khabara paNa na hoya ke meM zuM anucita vartana karyuM ? to teno artha e ja ke tame bhagavAnanI AjJAne jANatA-vicAratA ja nathI. tamane khyAla suddhAM nathI Avato ke A prasaMge ahIM A jinAjJA che, ane huM tenAthI UMdhuM karuM chuM. sabhA : bIjA pratye durvyavahAra sahajapaNe vaNAI gayo che, pachI khyAla kevI rIte Ave ? sAhebajI : A bahu sarasa bacAva che. koI tamArA pratye ayogya vartana kare pachI tamane kahe ke mArAmAM anucita vartana sahajapaNe vaNAI gayuM che, to tame svIkArazo ne ? dA. ta. koI khakhaDAvIne tamArI sAthe vAta kare, kadAca tame kaho ke zAMtithI vAta kara, tyAre pelo kahe * samyagdaSTibhUmikAmAM aucityalakSaNa * tasmiMzca vijRmbhite yatsyAttaddarzayati asyaucityAnusAritvAt, pravRttirnAsatI bhavet / satpravRttizca niyamAd, dhruvaH karmakSayo yataH / / 340 / / asya-bhinnagrantheH aucityAnusAritvAt-sarvArtheSUcitavRttipradhAnatvAt pravRttirdharmArthAdigocarA na-naiva asatI- azobhanA bhavet-jAyeta / satpravRttizca-sundaraceSTArUpA, niyamAnnizcayena / atra hetuH dhruvo nizcitaH karmakSayaH satpravRttibAdhakakarmahAsalakSaNo yato-yasmAddhetoH sampanno vartate, anyathaucityAnusAritvameva na syAt / / 340 / / (yogavijuM, zlo-240 TIjA) * dezaviratibhUmikAmAM aucityalakSaNa (la0) zrAvakastu sampAdayannapyetau bhAvAtizayAdadhikasampAdanArthamAha / na tasyaitayoH saMtoSaH, taddharmmasya tthaasvbhaavtvaat| jinapUjAsatkArayoH karaNalAlasaH khalvAdyo dezaviratipariNAmaH, aucityapravRttisAratvena; ucitau cArambhiNa etau, sadArambharUpatvAt, aucityAjJAmRtayogAt, asadArambhanivRtteH, anyathA tadayogAdatiprasaGgAditi / (50) "dezaviratiparinAma:"-zrAvASyavasAya:| vruta (pra.tha) tyAha "aucityapravRttisAratyena"=ninAvasthAvA AnuSyeLa yA pravRttiH - ceSTA tatpradhAnatvena / ' (haribhadrasUrikRta lalitavistarA tathA munisuMdarasUrikRta paMjikA ) * paDivannadhammaguNArihaM ca vaTTijjA gihisamuciesa gihisamAyAresu parisuddhANuTThANe parisuddhamaNakirie parisuddhavaikirie parisuddhakAya krie| (paMcasUtra, sUtra-2, mULa) * sarvaviratibhUmikAmAM aucityalakSaNa aucityAdguruvRttirbahumAnastatkRtajJatAcittam / AjJAyogastatsatyakaraNatA ceti guruvinayaH / / 2 / / yattu khalu vAcanAderAsevanamatra bhavati vidhipUrvam / dharmakathAntaM kramazastatsvAdhyAyo vinirdiSTaH / / 3 / / (SoDaza praraLa, SoDaza-13, zlo-2, rU mUtta) For Personal & Private Use Only Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 433 ke dhamakAvIne vAta karavAno mAro svabhAva che, Teva paDI gaI che, to tame calAvo ? ke sAme kahI do ke tArI Teva tArI pAse rAkha ? TUMkamAM Ano artha e ja che ke bIjAnuM ayogya vartana, Teva tarIke paNa tame svIkArI-sAMkhI zako nahIM, jyAre tamAruM ayogya vartana sahaja mAnIne badhA sAMkhe tevuM iccho cho. jANe duniyAmAM bIjA karatAM tame ajoDa ho tevI tamArI tendency (valaNa) che, paNa hakIkatamAM tamArAmAM evuM zuM teja che te mane to khabara paDatI nathI. tamArAmAM rUpa-sattA-saMpatti-kalA-jJAna zuM advitIya che ? ke khAlI mAthAmAM rAI bharAI gaI che? tamane tamArI jAta mATe aMdaramAM ajoDatAnI je graMthi che te ja durbuddhi che. A duniyAmAM advitIya to zuM, ApaNe magatarA paNa nathI. ATalA vizALa vizvamAM ApaNuM astitva ke zakti zuM ? kadAca tame kaho ke ame AtmA chIe ane AtmAmAM to anaMta zakti che, to padArthavijJAnanI dRSTie te svIkArya che, temAM mane paNa vAMdho nathI, paraMtu anyamAM paNa te zakti to che ja, vizeSamAM atyAre pragaTa zakti tamArAmAM keTalI che te prAmANikatAthI vicAro. ApaNe aneka rIte zaktimAM vAmaNA chIe te pratyakSa che. hA, ghaNA nizcayavAdI beThA beThA bolyA kare ke huM siddha-buddha-niraMjana-nirAkAra-anaMta jJAnI chuM, paraMtu tene koI pUche ke kAle zuM thavAnuM che ? to kahI na zake. are ! jIvanamAM paNa aneka prakAranA kAma-krodhanA AvegothI bharapUra hoya. AcAranA koI DhaMgadhaDA na hoya. azuddhi bharelI najare dekhAya che, chatAM zabdothI huM zuddha chuM, tema mAtra raTaNa karyA kare teno zuM matalaba ? sabhA : manamAM khumArI rAkhIe to AgaLa vadhavA AzvAsana maLe ne ? sAhebajI : bajAramAM jAo tyAre koI abajopatine juo to khumArIthI vicAravAnuM ke huM AnAthI savAyo abajopati chuM; to tamane sAcuM AzvAsana maLe ke kAlpanika AzvAsana maLe ? AvuM AzvAsana joItuM hoya to ema ja vicAro ne ke huM AkhI duniyAno zahenazAha chuM, pachI bhale gharamAM paNa tamane koI na mAne. sabhA : madAlasAe potAnA nAnA ghoDiyAmAM ramatA bALakane "siddhozi.kahyuM che. sAhebajI : madAlasA jaina zrAvikA na hatI. bIjA dharmomAM AvI nizcayanI je vAta karavAmAM Ave che, tenI ApaNAM zAstromAM TIkA che. are ! ApaNA jainadharmanA anuyAyI digaMbaro paNa prAraMbhamAM AvI nizcayanayanI vAto samajAve che. tenuM khaMDana karatAM pU. upAdhyAyajI mahArAjAe sADA traNaso gAthAnA stavanamAM lakhyuM ke "jANIe UlaTI rIti boTika taNI". temaNe kahyuM ke digaMbaro UMdhA mAthe pharanArA che. ghoDo pAchaLa hoya ane gADI AgaLa hoya to gADI UMdhI dizAmAM ja cAle. tema pahelAM nizcaya pachI vyavahAra batADe te upadezano krama bhUlI gayA che. koI pahelAM pahelAM mahela caDI javAnuM kahe ane tyArabAda nisaraNI batAve to te keTaluM impractical (avyavahAru) che ? ema nizcayanaya pahelAM mUkavo ane vyavahArane pachI batAvavo te sAdhyaprApti prathama ane pachI sAdhanaprAptinI vAta karavA jevuM che. For Personal & Private Use Only Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi sabhA : nizcaya sAdhya che to lakSya tarIke Adarza to pahelAM ja batAvAya ne ? sAhebajI : nA, ahIM AdarzarUpe vAta nathI, paraMtu amalanI vAta cAle che. Adarza tarIkenA upadezamAM to ema ja Ave ke tamAre AvA siddha-buddha-niraMjana-nirAkAra-pUrNa zuddha banavAnuM che. paraMtu atyAre to tamAro AtmA azuddha, kAbaracItaro, hajAro vikRtio, saMklezothI bharelo che, baMdhanomAM phasAyelo che, zaktio ruMdhAyelI che, jene dharmasAdhanA dvArA vikasAvavAnI che. vAstavikatAno svIkAra nahIM karo to bhramanI duniyAmAM ja rAcatA rahI jazo. koI pIDA Ape tyAre mArA dehane trAsa Ape che, mArA AtmAne nahIM, tevI bhAvanA karavI hoya to vyavahAranayanA aneka dRSTikoNa che, te mATe sIdho nizcayano dRSTikoNa jIvanamAM amalarUpe lAvavo yogya nathI. tamArI tevI bhUmikA nathI. pU. upAdhyAyajI mahArAja lakhe che ke jene nizcayanI bhUmikA nathI, tevo jIva nizcayanI bhUmikAnuM AlaMbana le to te doSanuM-pApanuM kAraNa che. kevalI bhagavaMta jovA-jANavA chatAM cAlavAmAM jIvavirAdhanA na paNa aTakAve, kema ke kevalI kramabaddha paryAyamAM jIve che, paNa tamArAthI te kramabaddha paryAya na apanAvAya. tame te bhUmikAne svIkAro to bhayaMkara nukasAna thAya. tamArA mATe hAlamAM akramabaddha paryAya che. sabhA : amArAthI kyAreya paNa kramabaddha paryAya na vicArAya ? sAhebajI : 2upamitimAM pU. siddharSi mahArAje lakhyuM ke hita prApta karavA ane ahitanA nivAraNa mATe tamArI zakti mujaba yogya puruSArtha karyo, chatAM pAchA paDyA, niSphaLa gayA, tyAre tamAre saMklezathI bacavA kramabaddha paryAyanI bhAvanA karavI, paraMtu te pahelAM karazo to doSa lAgaze. vyavahAranayanA stagemAM (staramAM) rahelAe pahelAM to puruSArtha karavo paDe. are 1. nizcaya navi pAmI zakejI, pAle navi vyavahAra; puNyarahita je ehavAjI, tehane kavaNa AdhAra. sobhAgI jina ! 58 hemaparIkSA jima huejI, sahata hutAzana-tApa; jJAnadazA tima parakhIejI, jihAM bahu kiriyAvyApa. sobhAgI jina ! 59 AlaMbana viNa jima paDeche, pAmI viSamI vATa; mugdha paDe bhavakUpamAMjI, tima viNa kiriyAghATa. sobhAgI jina ! 60 (sImaMdharasvAminI vinatirUpa 125 gAthAnuM stavana DhALa-11) 2. vimarzenoktaM-vatsa! vizrabdho bhava mottAlatAM yAsIH, parAmRza vacanaidamparyaM, nizcayato hi mayoktaM yathA mA pravartiSTa puruSaH, vyavahAratastu tatpravRttiM ko vArayati? puruSeNa hi sarvatra puruSAparAdhamalaH sadanuSThAnanirmalajalena kSAlanIyaH, tadarthaM hi tatpravRttiH, yato nAkalayatyasau tadA bhAvikAryapariNAmaM, tato vyavahArataH sarvaheyopAdeyahAnopAdAnasAdhanaM samAcaratyeva / kiJca-cintitaM cAnena yaduta-ahaM na pravarte tathApyasAvapravartamAno nAsituM labhate, yataH karmapariNAmAdikAraNasAmagr2yA vetAlAviSTa iva haThAtpravartata eva, na cAkiJcitkaraH puruSaH, kintarhi? sa eva pradhAnaH tadupakaraNatvAtkarmapariNAmAdInAM, na ca pAdaprasArikA zreyaskarI, vyavahArataH puruSapravRttehitA'hitanirvartanApavartanakSamatvAt, nizcayatastu niHzeSakAraNakalApapariNAmasAdhyatvAt kAryANAM, anyathA pUrvamAkalite puruSeNa vaiparItyena tu pariNate pazcAtprayojane na vidheyau harSaviSAdau samAlambanIyo nizcayAbhiprAyo yathetthamevAnena vidhAtavyamitibhAvanayA vidheyo madhyasthabhAvaH, na caitaccintanIyaM yadyevamahamakariSyaM tato netthamabhaviSyaditi, yatastathA'vazyaMbhAvinaH kAryasya kuto'nyathAkaraNam! niyatA hi nizcayAkUtena niyatakAraNasAmagrIjanyA For Personal & Private Use Only Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi 435 bhAvibhAva jANatA hoya to paNa vyavahAranA stagemAM ho tyAM sudhI vyavahAranuM sevana Ave. bhAvi jANo cho ke nathI jANatA tenA para kramabaddha-akramabaddha paryAyanA avalaMbanano AdhAra nathI. samatAmAM rahelA nirapekSamuni bhAvi jANatA na hoya to paNa kramabaddha paryAya seve che. sabhA : avadhijJAnathI jANI le pachI ja puruSArtha kare ne ? sAhebajI : tamAma nirapekSamunione avadhijJAna hoya evo koI niyama nathI. vaLI kutUhalabuddhithI A rIte je jJAnano upayoga karyA kare tenAmAM samatA paNa na hoya ane jJAna paNa Take ja nahIM. nizcayanI bhUmikA kyAMthI zarU thAya che te ja tamane aMdAja nathI. RSabhadeva bhagavAnane avadhijJAna che, chatAM koI divasa upayoga nathI mUkyo ke gocarI kyAre maLaze ? 1-2 divasa nahIM, paNa 12 mahinA gayA chatAM upayoga nathI ja mUkyo. jJAna che chatAM upayoga na mUkyo. sabhA : roja gocarI mATe dhakkA khAvAnA, samaya bagADavAno ? sAhebajI : tamane dhakkA lAge che, temane dhakkA nahotA lAgatA. haju jJAnIonuM mana kevuM hoya, jJAnI kaI kakSAmAM kevA vicAra kare te tamArA mATe beyond the range (buddhinI maryAdA bahAra) che. atyAre buddhi tyAM sudhI pahoMce tema nathI. tame tamArI rangethI (pahoMcathI) vicAro tyAre tamArI jevI vRttio hoya tevuM ja vicAro. temanAmAM kutUhalavRtti ja nathI. 'sAdhanA karatA munine vaikriyalabdhi pedA thAya to paNa kutUhalathI upayoga karavA taiyAra na hoya, kare to lakhyuM ke kadAca labdhi jatI rahe, na jAya to paNa AlocanA-prAyazcitta to karavAM ja paDe; jo na kare to tene evA karmabaMdha thAya ke tenAthI halakI gati maLe. ucita AcaraNamAM joItI pAyAnI lAyakAta : tIrthakaronI AjJAne ApaNA jIvanamAM amalamAM lAvavI hoya to je je kakSAmAM beThA cho tene anurUpa ucita vartana karavuM jarUrI che. ucita vartana karavA mukhya vAta e ja yAda rAkhavA jevI che ke mArAthI koIne anyAya thavo na joIe. tamane vyakta tarIke tamAruM vadhAre mahattva dekhAya to bIjA jIvo pratye manamAM samAnatAno bhAva lAvo. tamAruM jIvana UMcuM ane mahattvanuM che evo dAvo karavo hoya to tamArA jIvananI guNavattA vadhAravI paDe. prasaMge tamane thAya ke ca sakalakAlaM tathaivAnantakevalijJAnagocarIbhUtA ca samastA'pi jagati bahiraGgakAryaparyAyamAlA, sA yayA paripATyA vyavasthitA yaizca kAraNairAvirbhAvanIyA tayaiva paripATyA tAnyeva ca kAraNAnyAsAdyAvirbhavati, kutastasyAmanyathAbhAvaH? ato'tItacintA mohvilsitmev| (35miti prastAva-4) 1. prAvRTkAle hi sAdhUnAM vihAro nA'nyathA bhvet| labdhInAmupayogaM ca na te kuryuryathA tthaa||163 / / (triTizastrApuruSavaritra parva-6, saf-8) For Personal & Private Use Only Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi sApane mArIne huM bacuM to tamAre tamAruM jIvana sApa karatAM vadhAre mahattvanuM che te avazya sAbita karavuM paDe. atyAre tame sAdhunI jema sarva jIva pratye samAna vyavahAravALuM niSpApa jIvana svIkArI na zako, tethI vyavahAramAM bIjAnA jIvanane jyAM jyAM AghAta karavo paDe ke karo, tyAM tyAM te jIvo karatAM tamAruM jIvana minimum (ochAmAM ochuM) kAMI gaNuM UMcuM hovuM ja joIe, to ja tame ucita vartanamAM TakI zako; kema ke A jagatamAM zreSTha puruSone jIvavAno special right-privilege (khAsa haka) che; kAraNa ke sajjana jeTaluM jIvaze eTale AkhI sRSTinuM hita thaze, durjana jeTaluM jIvaze eTaluM tenuM ane jagatanuM ahita thaze. tame ema kaho ke mane paNa mArA jIvanamAM vAsanA-vikAranI pUrti karavI che, indriyonI mojamajA karavI che, tRSNAone zAMta karavI che, vikAra-vAsanAone poSavAM che, te mATe jIvavA mAMguM chuM, to tamArAmAM ane kUtarA ke guMDA-badamAzamAM phera zuM ? sabhA ? ame to thoDo ghaNo dharma karIe chIe, guMDo thoDo paNa dharma karato nathI, e pherA nahIM ? sAhebajI : AmaNe to kothaLAmAMthI bilADuM kADhyuM. je ema mAne che ke tRSNAne tRpta karavI temAM kAMI khoTuM nathI te sAcA arthamAM dharmane ja mAnato nathI. tame kaho ke vikAravAsanAnI pUrti karavI te khoTuM nathI, to pachI vikAra-vAsanAnA tyAgarUpa dharma karavA jevo ja raheto nathI. pachI to jIvanano Adarza mojamajA ja rahe che, jemAM tamane indriyonI majA ke manano AnaMda maLe te bhogavI levuM temAM ja jIvananI sArthakatA che. hA, bahu bahu to roTalAnA TukaDAnI jema thoDA bhoga bIjAne paNa vaheMcI ApavA, te paropakAra gaNAya; ATaluM to nAstiko paNa mAne che. tame dAvo karatA ho ke huM AtmA-paraloka-puNya-pApa mAnuM chuM, to tamArI jIvanadRSTimAM AtmAnA utthAnanI ciMtA avazya Ave. jo tame AtmAnA hitanI ciMtA karo to cokkasa vicAravuM paDe ke indriyonA vikAronI pUrtithI tamArA AtmAne koI lAbha kharo ? ke nukasAna che ? are ! ema ne ema kadAca kahI do ke indriyonA vikAronI pUrtimAM paNa AtmAne majA Ave che, tethI AtmAno vikAsa ja che, paraMtu te tame tarka ke prayogathI sAbita nahIM karI zako; kAraNa ke indriyanA bhogo bhogavo tyAre vikAra-vAsanAnI pIDAthI AtmA to duHkhI ja thAya che, are ! zarIra paNa ghaNIvAra pAyamAla thaI jAya che. maryAdAmAM bhoga bhogavo to kadAca deha thoDo puSTa thaI zake, paraMtu AtmAne indriyanA bhogo puSTi Ape che tevuM kyAreya sAbita nahIM thAya. krodhathI AtmA Thare ke AtmAne sukha maLe tevuM nAstika paNa na kahI zake. ahaMkArathI AtmA uzkerATa na anubhave tevuM prayogathI sAbita nahIM thAya. lobha ajaMpo na janmAve paraMtu AtmAne zAMti Ape tevuM koI samajadAra sthApita nahIM karI zake. vastutaH jIvanamAM vikAra sevavA jevA nathI, je seve che te jIvanane unnata ke sArthaka nathI banAvato. jo tenAthI jIvana unnata ke sArthaka banatuM hoya to guMDA ke badamAza paNa sArA For Personal & Private Use Only Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 437 kahevAya. UlaTAnA tame ochA bAhoza cho, kema ke teo to ochI mahenate vadhAre moja kare che. jIvanamAM jeTalI bane teTalI mojamajA karavI tevuM kahenAra nAstika pAse guMDo kharAba kema ? ane pote sAro kema ? teno javAba nathI. eka vaijJAnike mane pUchyuM ke 'tame mAMsAhAra mATe ATalo virodha kema rAkho cho ? khorAka to darekanI pasaMdagIno viSaya che. temAM ATalA badhA restrictions (niyaMtraNo) kema ? tamane mAMsAhAra na game to zAkAhArI raho, paraMtu bIjA khAya temAM zuM vAMdho ?' tyAre meM kahyuM ke 'A duniyAmAM evA mAnavabhakSI manuSyo che ke jemane pazunuM mAMsa ochuM bhAve che ane mANasanuM mAMsa ja bhAve che, vaLI mANasanA mAMsamAM paNa selection (pasaMdagI) sAthe kahe ke tamAruM ja mAMsa khAvuM che, to zuM karazo ?' to pelo kahe ke 'e to na cAle.' TUMkamAM tamAruM mAMsa khAvAnI koIne icchA thAya to vAMdho, jyAre janAvara nabaLAM che tethI temanuM mAMsa khAvuM hoya to khavAya, AmAM samAna nyAya kyAM rahyo ? sabhA : vanaspatine khAIe to zuM vAMdho ? sAhebajI H e paNa ati nabaLA apaMga jIvo che, paNa tamane temaNe mA2vAno koI hakka Apyo nathI. tethI ja tIrthaMkaroe vaizvika nyAyanI bhASAmAM kahyuM che ke vanaspati Adi nabaLA jIvonI paNa svArthathI hiMsA karo to avazya pApa lAge. sabhA : svArthaprerita hiMsAthI ja pApa lAgatuM hoya to UMcI kakSAnA-samatAmAM rahelA munio mAMsAhAra kare to zuM vAMdho ? sAhebajI : temane badhA jIva pratye sahaja samAna bhAva che, tethI jema potAno deha nathI khAtA tema bIjAno paNa nathI khAtA. sabhA : vanaspatine to khAze ne ? sAhebajI : are ! sajIva vanaspatine sparza paNa na kare, khAvAnI to vAta kyAM ? nirjIva nirdoSa AhArarUpe anna Adi maLe to ja dharmanA sAdhanarUpa dehane TakAvavA khAya. mAMsa kadI nirjIva hotuM nathI. saMbodhaprakaraNamAM lakhyuM ke kAcuM, pakaveluM, are ! cUlA para khadabadatuM hoya te vakhate paNa mAMsamAM asaMkhya ja nahIM, paNa anaMtA jIvo che. AtmA jAya eTale tarata zarIramAM saMDo cAlu thAya. A saDo ja bIjA jIvonI utpatti thavAthI thAya che. vanaspatinuM dead body (mRta zarIra) amuka samaya sudhI nirjIva rahe che, jyAre pazu ane mAnavanA dehamAMthI kADheluM mAMsa game tyAre sajIva ja rahevAnuM, nirjIva thavAnuM ja nathI. 1. paMciMdiyavahabhUyaM maMsaM duggaMdhamasuibIbhatthaM / rakkhaparicchaliyabhakkhagamAmayajaNagaM kugaimUlaM / / 74 / / AmAsu a pakkAsu a, vipaccamANAsu maMsapese (si) su / sayayaM ciya uvavAo bhaNio nigoyajIvANaM / / 75 / / (saMbodhaprakaraNam zrAddhavrata adhikAra ) For Personal & Private Use Only Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi sabhA : paMcendriyanA mAMsamAM kevA jIva hoya ? sAhebajI : trasa jIvo paNa hoI zake ane nigodarUpe anaMtA jIvo to hoya ja. A duniyAmAM darekane bIjA para duHkha-trAsa Ave tyAM sudhI vAMdho nathI, te ja duHkha potAnA para Ave eTale strIMganI jema UchaLe. pelo vaijJAnika mAMsanI himAyata karavA gayo to pote ja phasAI gayo; kema ke manamAM niyama evo hato ke bIjAnuM mAMsa khAvAmAM vAMdho nahi, paraMtu potAnA mAMsanI vAta AvI tyAre manamAM rights of living (jIvavAnA haka) yAda Ave, A ja rights of living (jIvavAnA haka) bIjAnI vAtamAM UDI jAya. tIrthakaroe Ane ja anucita vartana kahyuM che. tamAre anucita vartana choDavuM hoya to pahelAM nakkI karavuM paDe ke bane tyAM sudhI koI jIvane trAsa-herAnagati na thAya te rIte jIvIza, ane kadAca trAsaherAnagati karavAmAM Ave to tyAre nakkI karavuM paDe ke tenA karatAM unnata jIvana jIvIza; te jIvIne jeTaluM sAruM nahi kare tenA karatAM kAMI gaNuM sAruM huM karavAno chuM. evA saMkalpayukta AcaraNa karanAra dharmAtmA kyAreka koIka kartavyapAlana Adi mATe hiMsA kare to paNa temane pApa na baMdhAya, tevuM zAstra kahe che. tIrthakaronuM lokottara aucityapAlana : RSabhadeva bhagavAna saMsAramAM rahyA, ATalA moTA rAjapATa-vaibhava UbhA karyA-bhogavyA, temAM aneka jIvonI hiMsA thaI haze, chatAM A badhuM karatI vakhate temanA jIvanamAM satata ucita vartana ja hatuM, kyAMya anucita vartana zodhyuMya na jaDe. rAjasiMhAsana para beThA paNa prajAmAM nyAya phelAvyo, rAjyasaMcAlana tarIke je je pravRtti karI te jagatanA-lokanA hita mATe karI, kyAMya svArthanI bhAvanA na hatI. koI jIvanI hiMsA karavAnI AvI to ekanI hiMsAthI bahu moTI samaSTine lAbha thAya te rIte pravRtti karI, tethI tene ucita vartana ja kahevAya. gRhasthajIvanano eka divasa zuM, eka kSaNa paNa vikAranI pUrti ke vAsanA poSavA mATe teozrI jIvyA nathI. bhogo bhogavyA to paNa anAsaktithI ja bhogavyA. saMsAranI pravRttimAM temaNe kyAMya potAnA rAga-dveSane poSyA nathI ke aprazasta rAga-dveSanA bhAva karyA nathI. sva-paranA hitamAM jeTaluM kartavyarUpe jarUrI hatuM teTaluM ja karyuM che. temaNe ucita vartananI AjJA potAnA jIvanamAM pALIne pachI upadezI che. jaina zAstramAM tIrthakaronA caritra evAM hoya che ke tIrthaMkaramAM je guNo batAvyA che tene anurUpa ja temano AcAra hoya che. jyAre anya mahAbhAratamAM zrIkRSNa yogezvara kahevAya, paNa vAtavAtamAM kUDa-kapaTa, ayogya vartana Acare, amuka vartana to sAmAnya sajjana paNa na kare, chatAM tene prabhunI lIlA kahIne ahobhAva vyakta kare. jainazAstro AvI lIlAnI TIkA kare che. For Personal & Private Use Only Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi 439 manathI nirlepa che to vartana maryAdAzUnya kema ? AcAra e vyaktinA guNonuM pratibiMba che. mahAvIra prabhu ke RSabhadeva prabhunA caritramAM AvuM nahIM maLe. temanA koI paNa vartanane koI ayogya kahI zake tevo vyavahAra ja jovA nahIM maLe, pachI bALa, yuvAna ke prauDha game te avasthA hoya, gRhasthaavasthA hoya ke sAdhuavasthA hoya. are ! temanA samagra sAdhanA jIvananA kALamAM sAdhaka hovA chatAM paNa ayogya vartana karyuM hoya tevo eka paNa dAkhalo nahIM maLe. teo je kakSAmAM rahelA hoya te kakSAnA guNone anurUpa ja temanuM AcaraNa che. tIrthakara pUrvenA trIjA bhavathI AvuM lokottara vyaktitvane dhAraNa karanArA che. tIrthakaronAM caritra lokottara eTalA mATe ja kahyAM che ke duniyAnA bIjA koI paNa dharmazAstramAM IzvaranuM AvuM caritra nahIM maLe. A vAta taTastha tulanAthI kahI zakAya tema che. saunA Adarza evA paramezvaranA jIvanamAM jo anucita vartana hoya to temanA ucita vartananA upadezanI svIkAryatA ke AdeyatA na rahe. bhagavAne rAjapATa bhogavatI vakhate bIjAo sAthe anyAyavALuM vartana karyuM hoya, keTalAMyane duHkha-trAsa ApyAM hoya, pachI AjJA kare ke tamAre satata ucita vartana karavuM, to tamane ema ja thaze ke pote jIvanamAM kevI rIte varyA ? ane bIjAne kevI salAha Ape che ? tIrthakaronI A paNa eka ajoDatA che ke pote jIvaMta vartana karI pachI upadezamAM AjJA pharamAve che. tethI ja temanuM samagra jIvana upAsakane Adarza pUro pADe che. tIrthakaroe rAjA tarIke rAjyasaMcAlana karyuM, to rAjanIti pramANe koI aparAdhIne sajA paNa karI; chatAM te daMDakriyA prabhunuM ucita vartana che, kAraNa ke svArtha mATe nahIM paNa nyAya mATe sajA kare che. potAnA ahaMkAranI pUrti ke sattA-sAmrAjya TakAvavA teo koI pravRtti karatA nathI. sajA ke yuddha je paNa pravRtti kare che te nyAya ke lokahita mATe ja che, samaSTinA bhalA mATe karAyeluM A kaThora vartana che. zAMtinAtha bhagavAna, kuMthunAtha bhagavAna, aranAtha bhagavAna cakravartI che, cha khaMDano digvijaya kare che, chatAM kyAMya ahaMkAra-svArtha-Asakti nathI. "rAjasiMhAsana para rAjA tarIke beThA hoya to aMgarakSako khullI talavAre rakSaNa mATe UbhA hoya, aMgarakSakone khullo hukama hoya che ke rAjA para koI humalo karavA Ave to tene mArI nAMkhavo. AmAM surakSA mATe bIjAno ghAta karavAno Ave. ahIM jo svArtha mATe bIjAnA nAzanI taiyArI ke bhAvanA hoya to bhagavAnane paNa pApa lAge; 1. etena ca vartante bhagavantaH tathAbhavyatvaniyogato varabodhilAbhAdArabhya tathAtathaucityena AsiddhiprAptaH, evameva vrttnaaditi| . (haribhadrasUrijI kRtA lalitavistarA - dharmavaracaturantacakravartIpadavivaraNa) 2. tAtmA sa yo rANA, rasthAnyAnurakSati | pranA tasya vardhanta, dhruvaM ca mahaSNute 28 ... vizvameLa mahIM labdhvA, prajA dharmeNa pAlayet / Ahave nidhanaM kuryAd, rAjA dharmaparAyaNaH / / 22 / / maraNAntamidaM sarvaM, neha kiJcidanAmayam / tasmAd dharma sthito rAjA, prajA dharmeNa pAlayet / / 23 / / (zrI vedavyAsa viracita mahAbhArata, zAntiparva, adhyAya-93) For Personal & Private Use Only Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi paraMtu temanuM jIvana saMpUrNa svArtharahita che, vaLI guNothI eTaluM unnata che ke temanA jIvavAmAM bIjA aneka jIvonuM hita che. hita khAtara potAnA dehanI rakSA kare to pApa nathI. AcAryanA dehanI rakSA mATe ziSyo Akramakane mArI nAMkhe to paNa ziSyone pApa nathI; kema ke AcAryanA jIvananI eTalI kiMmata che. eTale lokamAM paNa kahevata che ke lAkho maro paNa lAkhonA tAraNahAra na maro. samaya (ziSya) : sAmAnya rIta nA ho / zuma bhAva na hoya to ? . sAhebajI : tene potAnA azubha bhAva anusAra pApa lAge ja. jIvanamAM vAsanApUrtivikArapUrti mATe jIvo, tene jIvananuM dhyeya banAvo, to tamAruM jIvana unnata nathI ja. tethI tamane bIjA jIvone mArIne jIvavAno haka na maLe, hakIkatamAM to vAsanApUrti mATe badhA ja jIvo jIve che, ane tethI pApa bAMdhe ja che. samaya : atyaa2n| netAo body guards ( 29) 2 cha na ? sAhebajI : te sattA-lAlasA-ahaMkArapUrti ke AsaktithI rAkhatA hoya to pApa lAge ja. sabhA : pahelAMnA netAo khullI gADImAM pharatA hatA. 1. katham? ityAhaAyarie gacchammi ya, kula gaNa saMghe ya ceiya vinnaase| AloiyapaDikaMto, suddho jaM nijjarA viulaa||2963 / / SaSThIsaptamyorarthaM pratyabhedAd AcAryasya vA gacchasya vA kulasya vA gaNasya vA saGghasya vA caityasya vA vinAze upasthite sati sahasrayodhiprabhRtinA svavIryamahApayatA tathA parAkramaNIyaM yathA teSAmAcAryAdInAM vinAzo nopjaayte| sa ca tathA parAkramamANo yadyaparAdhamApanastathApyAlocitapratikrAntaH zuddhaH, gurusamakSamAlocya mithyAduSkRtapradAnamAtreNaivAsau zuddha iti bhAvaH / kutaH? ityAha-'yad' yasmAt kAraNAd 'vipulA' mahatI 'nirjarA' karmakSayalakSaNA tasya bhavati, puSTAlambanamavalambya bhagavadAjJayA prvrttmaantvaaditi||2963|| soUNa ya pannavaNaM, kayakaraNassA gayAiNo ghnnN| sIhAI ceva tigaM, tavabalie devayaTThANaM / / / 2964 / / evaMvidhAM prajJApanAM zrutvA yaH kRtakaraNa:-sahasrayodhiprabhRtikastasya gadAyA AdizabdAd laguDasya vA grahaNaM bhvti| gRhItvA ca gadAdikamasau gurUn bravIti-bhagavan! zeratAM vizvastA: sarve'pi sAdhavaH, ahaM siMhAdInAM nivAraNAM krissyaami| tataH suptAH saadhvH| sa punarekAkI gadAhastaH prtijaagrdvtisstthte| tasya ca pratijAgrataH siMhatrikaM samAgacchet, AdizabdAd vyaaghraadiprigrhH| tatra ca vRddhasampradAya:- so sAhU gayAhattho paDiyaramANo citttthi| navaraM sIho aagto| teNa Isi tti Ahato nAidUraM gaMtuM mo| anno sIho aago| so ciMtei-so ceva puNo aago| tao gADhataraM aaho| so nassaMto paDhamassa Arao mo| anno vi sIho aago| so ciMtei-taiyaM pi vAraM so ceva puNo aago| tAhe biiyAo baliyayaraM aaho| nassaMto bIyassa Arao mo| tao voliyA khemeNa rayaNi tti|| . (bRhatkalpasUtra bhAga-3, niyukti zloka-2963-2964, mUla-TIkA) 2. AtmAnaM sarvato rakSan, rAjan rakSasva medinIm / AtmamUlamidaM sarvamAhurva viduSo janAH / / 13 / / (zrI vedavyAsa viracita mahAbhArata, zAntiparva, adhyAya-89) For Personal & Private Use Only Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 441 sAhebajI : eTale ja gAMdhIjI UpaDI gayA. AryarAjanItimAM paNa sattAdhIzane rakSaNa pUruM pADavAnI dezanI pharaja che. mAtra surakSA mAMge eTalAmAtrathI dezanetAnI TIkA-TippaNa na karAya, karanArane pApa lAge. sabhA : Aje to sattA uparathI UtarI gayA pachI paNa Ape che. sAhebajI H ApavI paDe, yogya nAgarika hoya ane tenA jIvana para bhaya hoya to tene rakSaNa ApavuM e rASTranI javAbadArI che. sabhA : rAjyanI lAlasA hoya, paNa rAjya nyAyathI calAvato hoya to ? sAhebajI : to paNa pApa lAge. vAsudeva traNa khaMDanuM sAmrAjya nyAya-nIti-sadAcArapUrvaka calAve che to paNa sattAnI lAlasA AdinA kAraNe AraMbha-samAraMbhanAM pApa bAMdhI ahIMthI sIdhA narake ja jAya che. laukika nyAyanA puNya karatAM vAsanA-tRSNAjanya hiMsApravRttino pApabaMdha vadhI gayo. jIvanamAM zuM karo to vAjabI gaNAya ? ane zuM karo to ayogya gaNAya ? tenuM dhoraNa ja tame zIkhyA nathI. atyAre keTalAya jIvonuM balidAna laIne jIvo cho, to sAme jIvanamAM evuM zuM karo cho ke ATalA jIvono lIdhelo bhoga sArthaka gaNAya ? tame kaho ke huM to bIjAnA mota para TesathI jIvuM chuM ane mArI tRSNAo tRpta karuM chuM, to tame anyAya ja karyo che. bIjAnuM jIvana nAza karanAra tamAre sAbita karavuM paDe ke e jIvo jevuM unnata jIvana nahotA jIvavAnA evuM unnata jIvana huM jIvIza. tamArA jIvanamAM sarvatra ucita vartana lAvavA manamAM nirNaya karavo paDe ke mAre mArA ane jagatanA bhalA mATe jIvavuM che. jIvIne zuM karavuM che ? eno tamArI pAse yogya javAba joIe. sabhA : kuTuMbanuM pAlana-poSaNa karIe chIe ne ? sAhebajIH mAtra pAlana-poSaNa nahIM, paraMtu kuTuMbanuM paNa bhaluM karavuM che ema bolo. AkhA kuTuMbanuM hita karavAnuM jIvanamAM lakSya che, teno artha e ke kuTuMba pAsethI svArthanI apekSA nathI. mArA svArthanI pUrti mATe kaTuMbano jarApaNa bhoga nahIM lauM. temanA bhalA mATe badhuM karI chUTIza, temanuM jyAM jyAM je rIte hita thatuM hoya tyAM te karavA khaDe page Ubho rahIza. zAstramAM lakhyuM 1. AptazastraMgrAhAdhiSThitaH siddhatApasaM pazyet / maMtripariSadA sAmantadUtam / sannaddho'zvaM hastinaM rathaM vA''rUDhaH sannaddhamanIkaM gacchet / niryANe'bhiyAne ca rAjamArgamubhayataH kRtArakSaM daNDibhirapAstazastrahastapravrajitavyaMgaM gacchet / na puruSasambAdhamavagAhet / yAtrAsamAjotsavapravahaNAni ca dazavargikAdhiSThitAni gacchet / yathA ca yogapuruSairanyAn rAjA'dhitiSThati / tathA'yamanyabAdhebhyo, rakSedAtmAnamAtmavAn / / 1 / / (voTitIya arthazAstra, gathivara-2, adhyAya-22) 2. tathAcintytyevmevaitt svajanAdigataM tu yaH / tathAnuSThAnata: so'pi, dhImAn gaNadharo bhavet / / 289 / / For Personal & Private Use Only Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442 dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi che ke je vyakti kuTuMbanuM kalyANa karavA mAMge che ke parivAra, jJAti, dezanuM kalyANa karavA mAMge che, te vyakti prAyaH gaNadharanAmakarma bAMdhI gaNadhara thAya. tIrthakaro jIvamAtranA kalyANanI kAmanAthI tIrthaMkara nAmakarma bAMdhe che. ahIM (A sabhAmAM) koI genuinely (prAmANikatAthI) bolI zake ema che ke huM kuTuMbanA hita khAtara ja jIvyo chuM ? mArA aMgata raMga-rAga ke svArthavRtti poSavAnI bhAvanAthI nathI jIvyo, evuM prAmANikapaNe bolavuM tamArA mATe kaThaNa che. kharekhara to tamArA mananA bhAvo gupta che e tamArA mATe sAruM che, bAkI pragaTa thAya to tamArA gharanA paNa tamane na rAkhe. avasara Ave tyAre sagA bApa mATe paNa tame je bhAva karo cho te bahAra bolI zakAya tema nathI. jarAka svArtha ghavAya to sagA bApa-dIkarAne paraspara durbhAva ane jIvanabharanA abolA thaI jAya che. are ! upakArI guru sAthe paNa jarAka svArtha ghavAya to temanA tarapha sIdho abhAva thaI jAya. tame vAto karo ke huM badhAnA bhalA mATe jIvuM chuM, to te mAtra bolavAnI vAta nathI. ucita vartana e to chakkA choDAvI de tevI AjJA che. "A eka AjJAthI TUMkamAM evuM darzAvyuM che ke amala karo to tamane adharmImAMthI saMpUrNa dharmI banAvI de. are ! A AjJAne saMpUrNa vaLagIne jIvo to tame devAMzI puruSa banI jAo." tamArA gharanA paNa tamane pUje, sAkSAt devatA che ema kahe. hA te mATe svArthanuM saMpUrNa balidAna ApavuM paDe. tame svArthanI vAta AghI karavAnI Ave tyAM ja chaMcheDAI jAo cho. bhautika svArthapUrti e ja jo tamArA jIvananuM lakSya hoya to duniyA AkhI paNa te mATe ja jIve che. kIDI, maMkoDA, kUtarA, bilADA, guMDA-badamAza sau tRSNAne tRpta karavA, vAsanAnI pUrti karavA doDadhAma kare che. kadAca tamArAmAM akkala vadhAre hoya to tame vadhu plAnIMga pUrvaka svArthapUrti karo, jIvajaMtu ke janAvara ochA plAnIMgathI kare; saravALe tame vadhAre kharAba ? ke sArA ? te vicArajo. dharmasattAnA baMdhAraNane svIkAravA vicAradhArAmAM AmUla krAMti anivArya : dharmasattAnA lokottara baMdhAraNamAM mAtra manuSyane ja individual rights, family rights, civil rights ke human rights (vyaktigata haka, kauTuMbika haka, nAgarika haka ke mAnava haka) nathI, paraMtu jIvamAtranA legitimate rights (nyAyI haka) maMjUra che, je svIkAravA tamAre AkhuM mAnasa badalavuM paDe, vicAradhArAmAM AmUla krAMti lAvavI paDe. atyAre tame bIjA jIvonA bhoge moja-majA karo, chatAM huM nyAyamAM ja chuM tema mAno cho, te kadI mAnya na bane, jema tamane herAna karIne koI majA mANe to te nyAyI nathI. nAstikone A ja pUchavA jevuM che ke cintayatyevameva-pUrvoktaprakAreNaiva etadbhavAduttAraNam 'svajanAdigataM tu'- svajanamitradezAdivizeSagataM punaH ya uktarUpo bodhipradhAno jIvaH 'tathAnuSThAnataH'-cintAnurUpAnuSThAnAtparopakArarUpAt so'pi-na kevalaM paropakArI tIrthakRdityapizabdArthaH, dhImAn-prazastabuddhiH 'gaNadharo'-devadAnavamAnavAdimAnanIyamahimA tIrthakarAgrimaziSyaH, bhvet-jaayteti||289 / / (vivu, bho-282 khUna-TIer) For Personal & Private Use Only Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 443 tame bIjAnA bhoge ujANI karo te jo vAjabI hoya, to tamArA bhoge koI ujANI kare te badamAza kema ? Ano sAco javAba Apavo hoya to prAmANikatAthI kahevuM ja paDe ke huM bIjA jIvonuM zoSaNa-damana-atyAcAra karIne mojamajA karavA mAMgato nathI, mAtra pavitra jIvana jIvIne svAra kalyANanAM uttama kAryo karavA mAMguM chuM; to tevuM unnata jIvana jIvavA kadAca thoDo bIjA halakA jIvonA jIvanano bhoga anivAryapaNe levo paDe to te nyAya-hitapUraka ja che. bAkI mananA taraMgo ke indriyonI bhUkha saMtoSavI te koI satkArya ja nathI ke jene mATe bIjAnuM balidAna levuM yogya bane. atyAre tamArI vicAradhArAmAM to evuM spharatuM hoya che ke pAMca indriyo pUrI maLI che ane eka paNa indriyanI icchApUrti-Tesa na karIe to jIvanamAM rasa zuM ? AvI buddhivALAne dharmanI vAto nahIM bese. dharma to kaheze ke A Tesa konA bhoge ? A Tesa karIne AgaLa zuM meLavavuM che ? vAstavamAM vikAra-vAsanApUrtine Tesa-AnaMda mAnavo te ja buddhino mahAbhama che; kAraNa ke temAM kyAreya sAcI tRpti ke duHkhanuM nirAkaraNa thatuM ja nathI. A na samaje tene jinAjJA nahIM bese. jene jinAjJA manamAM sthira thAya te tenuM ullAsathI yathAzakti AcaraNa karI zake. tIrthakaronI saMpUrNa AjJAmAM Ave arthAt sarvatra ucita vartananuM pAlana kare te uttama jIva che, dharmasattAno zreSTha nAgarika che. tenA jIvanathI jagatamAM vaizvika nyAya phelAya che; kAraNa ke te bIjAne anyAya karato nathI ane bIjAthI anyAya pAmato nathI. dharmasattA tenuM satata rakSaNa kare che. atyAre ApaNe saMpUrNa AjJApAlanamAM nathI, paraMtu saMpUrNa AjJAMkita banavAnuM lakSya to cokkasa rAkhavuM joIe. A lakSyathI jIvana jIvazo to dhIre-dhIre tamArA jIvanamAM ucita vartana vadhaze. jyAM bIjA jIva pratye anucita vartana thAya tyAM tamane manamAM strike (vedana) thaze ke meM A anyAya karyo, dharmasattAnI AjJAno bhaMga karyo, tethI sajApAtra chuM. je tIrthaMkaranI saMpUrNa AjJAmAM rahe che te dharmasattAnA zreSTha nAgarika che, bIjA nAgarika thoDA thoDA aparAdhI che. jevo temano aparAdha tevI sajA samajavAnI. RSabhadeva bhagavAne 63 lAkha pUrva rAjyanuM saMcAlana karyuM, 83 lAkha pUrva gRhasthavAsa sevyo, chatAM temanA jIvanamAM nAnA-moTA koI jIvane anyAya nathI thayo. saMsAramAM je karyuM che te ucita vartana ja karyuM che. mAtA-pitA-dIkarA-dIkarI-kuTuMba-parivAra-prajAjana-aparAdhI-zudra jIvajaMtu badhA pratye ucita vartana ja karyuM che. sabhA : gRhasthajIvanamAM to prabhue laukika nyAya ja prarUpyo che ne ? sAhebajI : hA, bIjA mATe laukika nyAya prarUpyo che, paNa pote lokottara nyAyamAM beThA che. pote aMtarathI dharmazUnya nahotA. sabhA : bhagavAne prajAne laukika nyAya prarUpyo tenAthI bIjAne (pazu Adine) anyAya thavAno ne? For Personal & Private Use Only Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 444 dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi sAhebajI : nA, temanA prarUpelA laukika nyAyathI nahIM, lokonI vikAra-vAsanAthI anyAya thayo. temaNe to vikAra-vAsanA rahita mArga batAvyo. sabhAH zastra vagere mANasonA rakSaNa mATe ja banAvyAM, jemAM bIjA jIvono bhoga levAyo sAhebajI H samaSTinA vizALa hita mATe levAto alpa jIvono bhoga anyAya na kahevAya. vaLI dharmAtmAnuM ucita vartana kadI lokottara anyAya na ja kahevAya. sabhA : prabhue bIjA loko pAsethI AraMbha-samAraMbha karAvyo che ? sAhebajI : temAM paNa potAno Azaya lokottara nyAyano ja che, prajAnI kakSA nathI, avasara nathI, tethI tyAre lokottara nyAya na batAvyo, te dharmazAsana sthApatI vakhate batAvyo. pU. sUripuraMdara haribhadrasUrIzvarajI, pU. kalikAlasarvajJa hemacaMdrasUrIzvarajI, pU. upAdhyAyajI mahArAjA vageree lakhyuM ke RSabhadeve rAjyazAsananI je vyavasthA pravartAvI temAM zastro, yuddhanIti, yuddhanA mUha, daMDanIti A badhAM mULathI bhayaMkara pApanAM sAdhana che; chatAM prabhue te na pravartAvyAM hota to lokonuM ahita, akalyANa thAta. mAnavasamAjamAM rule of jungle (jaMgalano kAyado) pravarte. te aTakAvIne lokahita karavA ja prabhue A badhuM batAvyuM. AnAthI ja tatkAla laukika nyAya pravaryo ane AgaLa jatAM lokottara nyAyanI bhUmikA sarjAI. AvI hitabuddhithI tame paNa sAMsArika pravRtti karo to tamane paNa ucita vartanamAM samAvIe. 1. rAjA cena bhavelloke, pRthivyAM daNDadhArakaH / jale matsyAnivAbhakSyan durbalaM balavattarAH / / 16 / / arAjakAH prajAH pUrva, vinezuriti naH zrutam / parasparaM bhakSayanto, matsyA iva jale kRzAn / / 17 / / / (zrI vedavyAsa vicita padabhArata, zattiparva, gAya-17) * yadi na syAnarapatiH, samyaG netA tataH prajAH / akarNadhArA jaladhau, viplaveteha nauriva / / 65 / / (zukranIti, adhyAya-2) For Personal & Private Use Only Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi siddhaM siddhatthANaM, ThANamaNovamasuhaM uvagayANaM / jIsanavisAmAM, sAmaLa bibA zravAinuM ||1|| (sanmatitarka prakaraNa0 zloka-1) anaMta upakArI, anaMta jJAnI zrI tIrthaMkara paramAtmAo hAmaMgalakArI ane sarvotkRSTa evA A dharmatIrthanI sthApanA kare che. dharmasattAnA baMdhAraNanI zAzvatatA-azAzvatatA : tIrthaMkaro je dharmanuM AcaraNa karI svayaM tIrthaMkarapada pAmyA che ane paramAnaMdarUpa mokSa pAmavAnA che, te ja dharma trikAlAbAdhita zAzvata svarUpe A jagatamAM phelAyelo che; jene vyavahArathI vyavasthArUpe tIrthaMkaro dharmatIrtha sthApavA dvArA pravartAve che. A zAsananuM dvAdazAMgIrUpe baMdhAraNa paNa arthathI anAdikALathI cAlyuM Ave che, anaMtakALa sudhI rahevAnuM che. baMdhAraNanA mULabhUta niyamo sanAtana che, kAraNa ke te niyamo eternal, universal truth (zAzvata, vaizvika satya) che, ane tenA AdhAre dharmasattAnA anuyAyIoe pALavAnA tamAma kAyadA-kAnUna racAyA che. jema vartamAna rAjyanA tamAma kAyadA-kAnUna baMdhAraNanI kalamane AdhArita, tenA pUraka, poSaka, anurUpa hovA joIe, je kAyado ultra virus to constitution (gerabaMdhAraNIya) hoya te kAyado vAstavamAM sAco kAyado ja nathI, tethI tene rAjya ke dezanI korTo ultra virus to constitution (gerabaMdhAraNIya) kahIne strike down (2dabAtala) karI de che; tema jagatanAM anAdi satyothI viruddhanA je nIti-niyamo che te ja adharma che, pApapravRtti che, jene dharmazAsanamAM nakAravAmAM Ave che; jyAre vaizvika satya AdhArita nirmANa karAyelA lokahitakArI nItiniyamone anusaravuM te ja dharma che. hA, te kAyadA-kAnUnamAM dravya-kSetra-kALa-bhAva anusAra hitakArI maryAdita phe2phA2o ka2vA te ja dharmazAsananI Legislative wingnuM (dhArAkIya pAMkhanuM) kAma che; jema atyAranI parliaments (saMsado) ke assemblies (vidhAnasabhAo) dezamAM samaya ane sthaLa anusAra prajAnI jarUriyAto mujaba baMdhAraNane anurUpa lokahitakArI kAyadAkAnUna banAvavAnI ke temAM pheraphAra karavAnI sattA dharAve che; chatAM jema moTAbhAganA kAyadAo cAlyA AvatA hoya tema kAyamI amalamAM pravarte che, tema dharmasattAnA AcaravAlAyaka nItiniyamo bahudhA kAyamI dhoraNe cAlyA AvatA hoya che, chatAM temAM samaya, saMyoga anusAra thoDA-thoDA hitakArI pheraphAra paNa karavA paDe, je te-te kALanA zAsanamAM rahelA utsargaapavAdanA jJAtA gItArtho collectively (sAmUhika rIte) vicAravimarza karIne kare, jenuM pAlana te-te kALanA saMghanA sabhyarUpa sarva anuyAyIoe karavuM jarUrI che. Ama paNa tIrthaMkaroe AjJA-AcArarUpe darzAvelA tamAma kAyadA-kAnUna, nIti-niyamonuM anusaraNa karyA vinA sarva 445 For Personal & Private Use Only Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 447 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi duHkha ke sarva pApathI mukta na thaI zakAya, pUrNa sukha na pAmI zakAya; tethI jene sarva duHkhono aMta ane parama sukhanI prApti karavI hoya teNe tenuM avazya pAlana karavuM paDaze. tIrthaMkaronA AjJA-AdezarUpa tamAma kAyadAo zAzvata tattva-satya AdhArita che ane tenI central line (madhyarekhA) eka ja che ke sarvajanahitAya, sarvajanasukhAya upadezathI koI paNa jIvano bhedabhAva rAkhyA vinA jagatanA sarva jIvone tamArA taraphathI nyAya maLe, sukha-zAMti maLe, chevaTe duHkha-azAMti to na ja maLe tema jIvavuM. jemAM tamAro paNa utkarSa samAyelo che ane samaSTinuM paNa hita che tevI rIte nyAyIjIvana jIvavuM, te mATe master key (mukhya cAvI) ucita vartana ja che. jainadharmanI khUbI tyAM che ke A ucita vartananI sImAmAM jIvamAtrane AvarI levAyA che. temAM nAnA jIva ke moTA jIva, nabaLA jIva ke sabaLA jIva, potIkA ke pArakAno koI bhedabhAva rakhAyo nathI. Without any discrimination (koIpaNa jAtanA bhedabhAva vinA) sarva jIvonA mULabhUta pAyAnA adhikAro ucita vartanamAM svIkArAyA che. tethI ja ApaNe iriyAvahiyA jevA nAnA sUtramAM paNa ebiMdiyA, beiMdiyA, teiMdiyA, cauciMdiyA, paMciMdiyA bolIe chIe, TUMkamAM temAM sRSTinA badhA ja jIvo AvI gayA, koInI bAdabAkI nathI. tethI nAnA jIva pratye paNa tame hiMsaka, krUra, svArthI, ayogya vartana karo, tenA jIvanamAM vikSepa karo, to te paNa aparAdha-anyAya gaNAya. tethI ja iriyAvahiyAmAM eka jagyAethI bIjI jagyAe paNa nAnA jIvane kAraNa vinA haDaselo, khaseDo to anyAya-pApa kahyuM; kAraNa ke tame tenA jIvanamAM herAnagati-trAsa Ubho karyo. sabhA : bacAvavA mATe mUkIe to ? sAhebajI H tenA bacAvano proper (yogya) vicAra karIne kALajIthI, jayaNApUrvaka, bacAvavAnA zubha AzayathI mUko to te dayA kahevAya, te pApa nathI. jainazAstra bIjA jIva pratye anucita vartana ene ja gaNe che ke jemAM tame tamArA svArthathI bIjAne herAna karo. hitabuddhithI koIne kyAreya kaMI anivArya duHkha ApavuM paDe to tene ame anucita vartana kahetA ja nathI. A ucita vartananI AjJA tIrthaMkaroe potAnA jIvanamAM svayaM pALI batAvI che. hakIkatamAM A dvAdazAMgInuM tattva sanAtana-zAzvata che. navA-navA tIrthaMkaro paNa tene mULabhUta rIte badalI zakatA nathI. tethI ja dharmasattAnuM baMdhAraNa koI tIrthaMkare navuM UbhuM karyuM nathI. AvA sanAtana baMdhAraNa AdhArita tamAma kAyadA-kAnUno saMkSepamAM e ucita vartanamAM samAya che. tethI tIrthaMkarone paNa taravuM hoya, mokSe javuM hoya, duHkhamAMthI mukta thavuM hoya to baMdhAraNa anusArI ucita vartana ja upAya che. pote paNa ucita vartana dvArA ja karmakSaya karI mokSa meLave che ane bIjAoe paNa te dvArA ja meLavavAno che. ahIM kAyadA-kAnUna khAlI prajA mATe che ane rAjA mATe nathI, tevuM nathI. A kudaratanA nyAyanA kAyadA che. tethI ja teno For Personal & Private Use Only Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 447 mukhya bhAga kAyamI che, temAM bahu kAMI badalavA jevuM hotuM nathI. deza-kALane anurUpa mAmUlI pheraphAra jarUrI banI zake, bAkI to pAyAnAM tattva to spaSTa ane sacoTa ja che. "tamane tamAruM jIvana pasaMda che, tamArA sukha-duHkhanI ciMtA che, to tamane bIjAnA sukha-duHkhanI paNa ciMtA hovI jarUrI che, nyAyI che; te vinA tamAruM vartana ucita na gaNAya. dareka kALamAM dharmasattAnA kAyadAono mukhya bhAga A ja rahyo che. tethI ucita vartanarUpa je AjJA tIrthakaroe ApaNane karI che te ja temaNe svayaMnA kalyANa mATe pALI che. tIrthakarono AtmA paNa pahelAMnA bhavomAM anucita vartana kare tyAre tyAre daMDane pAme che; kAraNa ke jainadharmamAM badhA mATe kAyadA samAna che. All are equal before law. (badhA kAyadA sAme sarakhA che.) A vicAratAM tamane sthira thavuM joIe ke "sarva jIvo pratye ucita vartana e ja jinAjJA, e ja kalyANano mArga, e ja muktino upAya." vizvavyApI kAyadAo anAdi anaMta sadA zAzvata binaheraphArapAtra che : sabhA : vizvanA nIti-niyamomAM pheraphAra na thAya ? sAhebajI : nA, je paNa universal laws (vizvavyApI kAyadAo) che temAM kyAreya, kyAMya paNa, koI paNa pheraphAra na ja thAya, te to anAdi anaMta sadA zAzvata che. Universal laws prevail everywhere forever, it can not be changed. (vizvavyApI kAyadAo dareka jagAe haMmezAM pravartamAna hoya che, tene badalI zakAtA nathI.) tame kaho ke jIva kyAreka kyAMka jaDa banI jAya ane jaDa kyAreka kyAMka cetana banI jAya, paraMtu AvuM saMpUrNa conversion (rUpAMtara) kadI paNa, kyAMya banavAnuM nathI. je cetana che te kAyama cetana rahevAno, je jaDa che te kAyama jaDa rahevAnuM, game teTalAM saMyojana-mizraNa thAya topaNa. hA, paraspara jaDatA ke caitanyanI ekabIjA para asara thAya, ekabIjAne prabhAvita kare, paraMtu kyAreya jaDamULathI jaDa na maTe, cetana kadI saMpUrNa jaDa na bane. A niyama sArvatrika sarvadA che. tethI ja temAM koI parivartana-pheraphAra na hoya. AvA eka-be nahIM, paraMtu hajAro-lAkho vaizvika niyamo je A vizvanuM satya che, te ja dvAdazAMgIrUpa baMdhAraNano AdhAra, mULabhUta bhAga che. tenA para ja sarva AcAranA nIti-niyamo, AjJA, kAyadA-kAnUno ghaDAyA che. vaLI, A dvAdazAMgIrUpa baMdhAraNano uddeza paNa aTala che, jemAM mULabhUta base (pAyo) evo svIkArAyelo che ke A sRSTimAM jaDane koI saMvedanA nathI, sukha-duHkhanI lAgaNI-anubhUti nathI. tethI tenAM sukha-duHkha ke vikAsano vicAra nirupayogI che; jyAre cetana jIvamAtra saMvedanAyukta che, tene duHkha aniSTa che, sukha sadA iSTa che. tethI ja sarva jIvonA sukha-duHkhano samAna dhoraNe vicAra karavo, duHkhamukti, sukhaprApti mATenA sAcA upAyo vaizvika niyamonA AdhAre darzAvavA, tenuM anusaraNa, AcaraNa karAvavuM, ane te dvArA sarvatra sarva jIvonI sAcI sukha-zAMti phelAvavA prayatna karavo, A mATe For Personal & Private Use Only Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi ja sarvatra ucita vartananI AjJA che. dharmanA baMdhAraNano pAyo ane uddeza kAyamI che. tethI ja tIrthakaronI tene anurUpa AjJA paNa eka ja AvavAnI. anaMtI covIzI pahelAMnA tIrthakara ke vartamAna tIrthaMkara, saunI AjJAmAM paNa sArabhUta bhAga eka ja che; te kAraNathI "ucita vartana karavuM' ene apekSAe zAzvata AjJA kahI zakAya. vartamAna rAjyazAsananAM baMdhAraNo paNa saMpUrNa unchangeable (sudharI na zake tevAM) nathI. dezamAM atyAra sudhImAM soeka jeTalA baMdhAraNIya sudhArA bhAratanI pArlAmenTa karyA che, ane kAyadA-kAnUno to jANe nitanavA badalAya che, aneka pheraphAro karAya che. mAtra baMdhAraNanuM core feature (mULabhUta mALakhuM) na badalI zakAya teTalI ja aparivartanazIlatA che. are preamblerUpa (AmukharUpa) Adarza ke uddezanA vibhAgamAM paNa sudhArA-vadhArA karAya che. dA. ta. secular statenI (binasAMpradAyika rAjyanI) policy (nIti) preamblemAM (AmukhamAM) pAchaLathI umerAI che, jyAre ahIM dharmazAsanamAM to baMdhAraNa saMpUrNa aparivartanazIla che. game te deza-kALa Ave, game te saMyogo nirmANa thAya, tIrthakaro badalAya, tIrthakaronAM dharmazAsana badalAya, caturvidha zrIsaMgha navo sthapAya, zAstro racAya, paraMtu siddhAMtarUpa baMdhAraNIya vibhAga zAstramAM sadA teno te ja rahe che. temAM lakIramAtra paNa pheraphAra saMbhavita nathI, absolute rigidity (saMpUrNa aparivartanazIlatA) che. A gaurava levA jevI vAta che. dharmano svayaMsiddha mahimA che, kAraNa ke teno pAyo-AdhAra sanAtana-zAzvata che. vaLI dharmazAsananA Adarzo paNa kyAreya aMzamAtra pheraphAra pAmatA nathI. mAtra tene prApta karavAnAM sAdhanorUpa AcAramAM samayasaMyogo pramANe parivartana AvI zake, chatAM mULabhUta AcAra to e ja rahe che. dA. ta. bAvIza tIrthakaranA sAdhuono AcAra ane prabhu mahAvIrasvAmInA sAdhuono AcAra, baMnemAM ahiMsAsatya-aparigraha Adi mULabhUta pAlana to samAna ja che, mAtra tenA amalIkaraNa aMge vizeSa nIti-niyamomAM kALa, jIvo anusAra mAmUlI pheraphAra che. basa, AvA by-lawsmAM (peTAniyamomAM) samaye-samaye pheraphAra eTalo ja dharmazAsanano flexible (parivartanazIla) vibhAga che. A vAta jene samajAya tene dharmazAsananI svAbhAvika zAzvatatA ane svayaMpratiSThitatAnuM bhAna thAya. sabhA : By-laws (peTAniyamo) badale koNa ? sAhebajI : gItArtho bhegA thaI dezakALa pramANe lAbhAlAbha dekhAya to by-laws badalI zake che. ghaNA by-laws bhUtakALamAM badalyA che, ane atyAre paNa badalIe chIe. je rIte hitAhita thAya te vicArI by-lawsmAM gItArtha pheraphAra karI zake che. 4. The words "SOVEREIGN SOCIALIST SECULAR DEMOCRATIC REPUBLIC" in the Preamble of The Indian Constitution are substituted for "SOVERIEGN DEMOCRATIC REPUBLIC" by the Constitution [Forty-second Amendment) Act, 1976, Sec. 2 (w. e. f. 3-1-1977). (Preamble of the Constitution of India) For Personal & Private Use Only Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi samA: 6:29 mApo. sAhebajI : A paMDitane ja pakaDavA jevA che, te pAThazALAmAM bhaNAve che. A pAThazALA zAsananI mULa vidhi che ? ke pAchaLathI saMyogo anusAra dhArmika jJAna zrAvakone ApavA svIkAravAmAM AvI che ? kharekhara to guruo pAsethI dharmanuM samyajJAna vidhipUrvaka adhikAra prApta karIne meLavavAnuM che. vaLI AcAryoe joyuM ke teno Agraha rAkhavAmAM Ajano zrAvakavarga sadaMtara dhArmika jJAnazUnya raheze, tethI lAbhAlAbha vicArIne ja pAThazALA by-lawsmAM-peTAniyamomAM pheraphArarUpe svIkArAyelI che. sabhA : mayaNAsuMdarI paMDita pAse bhaNyAM hatAM. sAhebajI : te to rAjakanyA che. rAjakumAra, rAjakumArI ke moTA zreSThiputronA AcAra judA ane tamArA AcAra judA. zAlibhadra temanA mahAlayamAMthI bahAra nathI nIkaLyA, tamArA chorAne ta mArIta gharabha rANI. pAnA ? Royal familiesn| (zAhI muTuMgona) niyamo judA ja hoya. te badhA sAthe generalmAM bhaNavA jAya, badhA sAthe game tema bese-phare te na cAle. temanA mobhA pramANe vyavahAra hoya. sabhA : mobhA pramANenI pAThazALAmAM jAya ne ? sAhebajI : are ! mobhA pramANenI pAThazALAmAM paNa jAya ja evo niyama nathI. rAjAne 1. giNhai vihiNA suttaM bhAveNaM paramamaMtarUva tti| jogo vi bIyamahurodajogatullo imassa tti||6|| pattaM pariyAraNaM sugurusagAsAu kaaljogenn| uddesAikamajuyaM suttaM gejhaMti ghnnvihii||7|| esu cciya dANavihI navaraM dAyA gurU'tha eyss| gurusaMdiTTho vA jo akkhayacArittajuttu tti||8|| (viMzativiMzikA zikSAviMzikA-12 mUla) * 'so gurUu' iti sa AgamaH sUtrArthobhayarUpaH sarvahitAhitapravRttinivRttihetuH 'gurUu' iti gurubhyaH skaashaallbhyte| gurulakSaNaM cedaM, yathA- "gururgRhItazAstrArthaH parAM niHsaGgatAM gataH / mArtaNDamaNDalasamo bhvyaambhojvikaashne||1|| guNAnAM pAlanaM caiva ddhazca jaayte| yasmAtsadaiva sa gururbhavakAntAranAyakaH / / 2 / / " ata evAnyatrocyate- "gurvAyattA yasmAcchAstrArambhA bhavanti srve'pi| tasmAd gurvArAdhanapareNa hitakAGkSiNA bhaavym||1|| saMsArasamudbhUtakaSAyadoSaM lilaGghiSante guruNA vinA ye| vibhImanakrAdigaNaM dhruvaM te vAdhiM titIrSanti vinA trnnddm||2||" iti|| __(upadezapada mahAgrantha, zloka-184 TIkA) * munayastAnavaMdaMta, bhaktibhAjo'tha sUribhiH / pRSTAH svAdhyAyanirvAhaM, zazaMsuste ythaasthitm||121|| natvA bhUyo'pi te ziSyA, gurumevaM vyjijnypn| bhagavan! vAcanAcAryo, vajra evAstu naH sdaa||122 / / gururbabhASe sarveSAmeSa bhAvI guruH krmaat| kiMtu mAnyo'dhunA'pyuccairguNairvRddho'rbhako'pi hi||123|| ata eva vayaM grAme'gamAmAyaM ca vo'rpitaH / sUriryathA hi jAnItha, yUyamasyedRzAn gunnaan||124 / / natvasya vAcanAcAryapadavI yujyte'dhunaa| karNazrutyA''dade'nena, zrutaM yantra gurormukhaat||125|| (devendrasUrijI viracita zrAddhadinakRtyasUtra bhAga-1, zloka-200 TIkA) For Personal & Private Use Only Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi lAge ke mArI rAjakanyAne rAjamahelamAM rAkhIne bhaNAvavI che to paMDitone ke upAdhyAya kalAcAryone mahelamAM bolAvIne rAjakanyAne kalAsaMpanna kare. A badhA exceptional case (apavAdika kissA) che. jema rAjA, nagarazeTha Adine gurunizrAe sAmAyika karavAmAM vizeSa niyamo zAstramAM darzAvyA che, jenuM 5. pU. A. zrI hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAe yogazAstramAM varNana karyuM che, tema public figurenA (jAhera pratibhAnA) status (bhUmikA) protocol (rAjadvArI ziSTAcAra) vicArIne ja zAstramAM nIti-niyamo darzAvyA che. teno dAkhalo laIne tamArAthI AjanI pAThazALA utsargamArge sthApita na karI zakAya. sAmAnya saMyogomAM ApaNe tyAM dharmano abhyAsa gurugamathI karavAnI ja AjJA che. gRhasthone zAstra bhaNAvavAnA sIdhA adhikAra nathI. vidhimAM ja navakArathI mAMDIne badhAM sUtro gurumukhathI adhikAra pAmI-pAmIne levAnI vAta che. te mATe zrAvakane upadhAna AdinI vidhio che ane amArA mATe AgaLa-AgaLanA AgamasUtronAM yogodvahana che. amane paNa ema ne ema bhaNavA-bhaNAvavAnA adhikAra nathI. paraMtu atyAre amane khabara che ke tame dharmanuM bhaNavA saMtAnone sAdhu pAse mokalo tevo guruvinaya, bhakti tamArAmAM nathI rahyAM. tamArA jIvanamAM sadguruno paricaya ja nahivat rahyo che, ghaNA dUra thayA cho. tethI jo vaikalpika pAThazALA na svIkArIe to prAthamika dharmajJAna vinAnA, AcAra-saMskAra vinAnA AjIvana rahezo, jemAM lAMbe gALe jinazAsanane ghaNuM nukasAna che. tethI thoDuM dhArmika jJAna mahAtmAnA saMparka vagara paNa maLe to tevI pAThazALAnI vyavasthA saMghamAM UbhI karavI paDI che. atyAre to ame pAThazALA sArI rIte calAvavA, teno vikAsa karavA, bALakone dhArmika jJAna saMpAdana vize protsAhana ApavA paNa upadeza ApIe chIe, UlaTuM jAhe2mAM tame dhArmika zikSaNanuM bajeTa vadhArI suMdara pAThazALA calAvo tevI preraNA ApIe chIe. A By-lawsmAM pheraphArano ja eka namUno che. sabhA : have to AcArya bhagavaMto paNa paMDito pAse bhaNe ne, to tenuM zuM ? sAhebajI : A paMDita AcArya bhagavaMtanAM udAharaNa ApI potAnI pAThazALA utsargathI 1. yastu rAjAdirmaharddhikaH sa gandhasindhuraskandhAdhirUDhazchatracAmarAdirAjAlaGkaraNAlaGkRto hAstikA 'zvIya-pAdAta-rathakaTyAparikarito bherIbhAGkArabharitAmbaratalo bandivRndakolAhalAkulIkRtanabhastalo'nekasAmantamaNDalezvarAhamahamikAsaMprekSyamANapAdakamalaH paurajanaiH sazraddhamaGgulyopa darzyamAno manorathairupaspRzyamAnasteSAmevAJjalibandhAn lAjAJjalipAtAn ziraH praNAmAnanumodamAnaH "aho dhanyo dharmo ya evaMvidhairapyupasevyaH' iti prAkRtajanairapi zlAghyamAno'kRtasAmAyika eva jinAlayaM sAdhuvasatiM vA gacchati, tatra gato rAjakakudAni chatra-cAmaropAnad - mukuTa khaDgarUpANi pariharati, jinArcanaM sAdhuvandanaM vA karoti / yadi tvasau kRtasAmAyika eva gacchet tadA gajA-'zvAdibhiradhikaraNaM syAt; tacca na yujyate kartum / tathA kRtasAmAyikena pAdAbhyAmeva gantavyam, taccAnucitaM bhUpatInAmiti / Agatasya ca yadyasau zrAvako bhavati tadA na ko'pyabhyutthAnAdi karoti / atha yathAbhadrakastadA pUjA kRtA bhavatviti pUrvamevAsanaM racyate, AcAryAzca pUrvamevotthitA Asate mA utthAnAnutthAnakRtA doSA bhUvanniti, AgatazcAsau sAmAyikaM karotItyAdi pUrvavat / / 82 / / yogazAstra mA-2, praza-3, zlo-82 TIjA) For Personal & Private Use Only Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 451 sAbita karavA mAMge che; paraMtu tame ekAMgI bolo to vAjabI nathI. AcArya bhagavaMta paMDita pAse zuM bhaNe che ? te paNa vicAravuM joIe. duniyAmAM paNa niyama che ke je viSaya bhaNavo hoya, tenA niSNAta pAse javuM joIe. mAre bauddhadharmane bhaNavo hoya to jainAcAryane pasaMda karuM tenA karatAM bauddhanA sAdhu pAse bhaNuM to kadAca vadhAre sAruM bhaNI zakuM. 5. pU. sUripuraMdara A. bha. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAjA pUrvadhara samIpa jJAnI hatA, chatAM potAnA ziSyone vezaparivartana karI bauddho pAse bhaNAvyA. vaLI bhagavAna to sAdhune kahe che ke zakti hoya to khAlI jainadharmano abhyAsa karIne besI rahevAnuM nathI, duniyAnA badhA dharmo, badhI philosophIno abhyAsa karavo ane jaina dharmanA dareka siddhAMta ke AcAranI bIjA sAthe tulanA karavI. asalInI parakha karavI hoya to nakalInI bAjumAM sarakhAmaNI karo to asalInI tarata ArapAra parakha thAya, satyano nakkara raNakAra bIjA sAthe tulanAthI samajAya. tIrthakarone upadezamAM sacoTa satya pIrasavuM che, tethI openly (khulluM) kahyuM che ke bIjA dharmo bhaNo-vicAro, taTastha tulanA karI mAro dharma sAco lAge to ja svIkAro. atyAre 14 pUrvadhara mahAtmA hAjara hoya to anya dharmavALA pAse abhyAsa karavA javAnI jarUra nathI. te sivAya paNa atyAre amArI gacchonI AMtarika vyavasthAmAM paNa keTalIka muzkelIo UbhI thaI che. ahIMnI UMcI pharajo adA karavA zaktisaMpanna mahAtmAono zAsanamAM ghaNo dukALa che. je thoDA zaktisaMpanna sAdhuo, prabhAvako che temano moTo samaya tame loko ja laI jatA ho cho. tevAM aneka kAraNosara teo bhaNAvavAnI javAbadArI adA na karI zake. ziSyone abhaNa paNa na rakhAya. tethI vaikalpika vyavasthAmAM paMDita AvyA. bAkI utsargathI sAdhu paMDito pAse na bhaNe tevI zAstramAM AjJA che ja. jema tamArA mATe pAThazALA te by-lawsmAM pheraphArarUpa che, tema kAraNe paMDito pAse sAdhune bhaNavuM te paNa apavAdika che. vAstavamAM gRhasthane sUtro bhaNAvavAno sIdho adhikAra nathI, chatAM lAbhAlAbhano vicAra karI, dezakAla, saMyogo anusAra pheraphAra karyo che, AmAM saMghane 1. na svAnyazAstravyApAre, prAdhAnyaM yasya krmnni| nAsau nizcayasaMzuddhaM, sAraM prApnoti karmaNaH / / 18 / / (adhyAtmisAra, vivAra-6) * e kahyuM, teha ja daDhe che. (te daDha kare che)zuddhAhArAdika tanu yoga, moTo kahio dravya-anuyoga; e upadezapadAdika graMthi, sASi lahI cAlo zubha paMthi.3 zuddhAhAra-42 doSarahita AhAra, ityAdika yoga che, te tanu-kahetAM nAnA kahIe. dravya-anuyoga, je svasamayaparasamaya parijJAna, te moTo yoga kahIo. je mATe zuddhAhArAdika sAdhana svAdhyAyanuM ja che. e sASi (sAkSI) upadezapadAdika graMthe lahIne zubha paMthi-uttama mArge cAlo. bAhyavyavahAra pradhAna karIne, jJAnanI gauNatA karavI te azubha mArga, jJAnapradhAnatA rAkhavI te uttama mArga. ataeva jJAnAdikaguNahetu-gurukulavAsa chAMDI, zuddhAhArAdi yatanAvaMtane mahAdoSe cAritrahAni kahI che. gurutoSArakhritayA, snadhyarAtmato nipuNadhama sajhindA tathA, jJAyata taMtriyo nAza. .TI SoDazake. ill (dravya-guNa-paryAyano rAsa DhALa-1, gAthA-3, mUla-bAlAvabodha) For Personal & Private Use Only Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi lAbha che. AvA keTalAya dAkhalA batAvI zakAya. jema jinamaMdiro sUryAsta pachI paNa daseka vAgyA sudhI khullAM rAkhavAnI hAlamAM prathA cAle che, te by-lawsno ja eka pheraphAra che, je gItArtha dharmAcAryoe paNa svIkAryo che. sabhA : ghaNA pAThazALAno virodha kare che te kema ? sAhebajI : lAbhAlAbhano vicAra karyA vagara je mULanuM pUMchaDuM pakaDI rAkhe tene doSa lAge. atyAre mULamArge cAlavAnA saMyogo nathI to lokone mULanA nAmathI dharmamAM abhaNa na rakhAya. AvA peTAniyamomAM pheraphArathI mUMjhAvAnuM nathI. zAstranA jANakAra Dagale ne pagale utsargaapavAda samaje che. tethI ja pavitra dhyeyane siddha karavA saMyoga anusAra AcaraNAmAM parivartana ke je apavAdarUpa che, te paNa bhagavAnanI AjJA ja che. tIrthakaronA AdezamAM ja apavAda paNa samAya che, mAtra teno khoTA uddezathI ayogya sthAne upayoga na karAya. je kare te mahAdoSapAtra che. te sivAyanA tamAma vibhAga dharmazAsanamAM zAzvata che. vaLI AcArarUpa AjJAnI central line (madhyavartI rekhA) to ucita vartana ja che. je ucita vartana lAvyA vinA AtmavikAsa thAya ja nahIM. tethI AjJApAlana ja karavAno ekamAtra upAya che tevuM dharmanA anuyAyIe nizcita mAnavAnuM che. sarvatra saMpUrNa ucita vartana azakya ? nA, pUrNa zakya : jainadharmamAM darzAveluM ucita vartana ghaNuM vyApaka ane sUkSma che; kAraNa ke tenI sImAmAM sarva jIvone AvaryA che. tethI tamane AcaraNa karavAnuM Ave to evuM paNa lAge ke A impossible (azakya) ke impractical (avyavahAru) che. dareka nAnA jIvane nyAya ApavA, tenuM rakSaNa karavA besIe to ApaNe jIvI ja na zakIe, saMsAra calAvI ja na zakIe. A paNa eka moTo bhrama che; kAraNa ke bhagavAne eNhiMsA-dayAno zreSTha upadeza Apyo che, chatAM temAM jarA paNa vevalApaNuM ke aNaghaDapaNuM nathI. ApaNe gAMdhIjI jevI ahiMsAmAM nathI mAnatA. te to rAjakIya kSetramAM paNa ahiMsAnI vAta karIne rAjya lazkara rAkhavuM ke nahIM, yuddha laDavAM ke nahIM te aMge paNa spaSTa nahotA. hakIkatamAM svarAjya maLyA pachI gAMdhIjInI ahiMsA pakaDIne deza na cAlyo, bAkI cAle to kadAca behAla thAya. tame Akramaka na bano te jarUrI che, paraMtu svarakSaNanI javAbadArI Ave to yogya pratIkAra to karavo ja paDe. jainadharma aNaghaDa ahiMsAnI vAta nathI karato. A duniyAmAM sarjanone nyAyI svarakSaNano adhikAra na ApavAmAM Ave to duSTa mANaso Akramaka bane tyAre sArA mANasone homAI javAnuM Ave. sajjana, pavitra puruSo ke dharmAtmAo homAI jAya teno vAMdho nahIM tema svIkAro to duniyAmAM sArA mANaso nAza pAmaze ane duSTo ja raheze. dharmAtmAe koI pratIkAra karavAno nahIM to dharmAtmAne badhA lUMTI zake, dabAvI zake. Avo ucita vartanano artha nathI. tamAruM nyAyI rakSaNa tame karo te anucita vartana gaNAya, tevI vAta nathI. hA, tamArA svArtha mATe tame tamAruM rakSaNa karo tyAre ame kahIe For Personal & Private Use Only Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 453 ke pApa lAge che, kAraNa ke svArtha mATe to badhA laDe che. mamatva-mohathI potAnuM rakSaNa to badhA kare che, temAM navAI zuM ? tame jIvanamAM jhajhUmo cho, saMgharSa karo cho, paNa te konI sAme ? svArthano virodha paDe tenI sAme. A to badhA kSudra jIva-jaMtuo paNa kare che. tame paNa te ja karo cho. tethI tamArAmAM ane emanAmAM koI taphAvata na gaNAya. maccharane bhUkha lAge to bIjAne karaDe che, tame paNa tamArI bhUkho saMtoSavA bIjAne hajama karI jAo to baMne duSTa kAma ka2vAmAM to sarakhA ja che. UlaTuM macchara tamArAthI nAno che eTale te thoDuM hajama karaze, buddhi ochI che tethI plAniMga vinA karaze. tame moTA cho, baLavAna cho, buddhizALI cho to vadhAre hajama karazo, plAniMgapUrvaka siphatathI karazo; tenuM samarthana jainadharmamAM nathI. ucita vartanamAM garabaDa goTALA nathI. tIrthaMkaroe upadezamAM sarva jIvonA adhikArono vicAra karavAno kahyo, tethI koI jIvane binajarUrI ke svArthanimittaka trAsa ApavAnI, du:khI karavAnI nA che. nabaLAmAM nabaLA jIva sAthe paNa jayaNA-dayA Adino vyavahAra karavAno kahyo che, chatAM tamArA nyAyI svarakSaNanI chUTa che. vaLI samaSTinA hita mATe koIno bhoga levo teno vAMdho nathI, tenAthI ucita vartanano bhaMga thato nathI. ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke sarva jIvo pratye samAna nyAyano artha e nathI ke guMDo derAsarane lUMTavA Ave to UbhA rahevAnuM ke jotA rahevAnuM. are ! pratIkArarUpe laDavAnuM ja Avaze. ahiMsAnuM nADuM pakaDyuM, pachI chUTe ja nahIM evo ekAMta abhigama jainadharmamAM nathI. sabhA : dharma to ahiMsA che, ahiMsAnA bhoge koInuM hita karavuM yogya che ? sAhebajI : A gAMdhIjInA bhagata AvyA. sabhA : dharmanA (ahiMsAnA) bhoge koInuM hita karavuM te yogya che, e vAta magajamAM besatI nathI. sAhebajI : Avo ekAMta pakaDazo to tamAre pote khAvAnuM nahIM, bIjAne satkAryarUpe khavaDAvavAnuM paNa nahIM, kAraNa ke koI jIvane marAya ja nahIM; jyAre khAvA-khavaDAvavAmAM to gRhasthane jIvahiMsA spaSTa che. gAMdhIjI to mAnavahiMsA sivAya bIjI hiMsAnI vAta ja nahotA karatA. tethI temaNe jAheramAM patrakArane kaheluM ke mAMsAhAra ke zAkAhAra te darekanI pasaMdagInI vastu che, koI mAMsAhAra kare to te TIkApAtra nathI. ane sAmAjika, rAjakIya stare temaNe Akramaka sAme paNa ahiMsAnI ja DImaDIma vagADe rAkhI hatI. eka patrakAre temane pUcheluM ke deza para duzmana dezanuM AkramaNa Ave to tene TALavA tamArI pAse zastra zuM ? tyAre gAMdhIjIe javAba Apyo ke ahiMsA. arthAt rASTra ke rAjya para videzI AkramaNa Ave to paNa rASTranI 1. dharmabughdhittimicchanto, veDadharmasya pravartA: / haiMntavyAste TurAtmAno, revervetyA votvA: ||rU0|| ... adharmarUpo tharmo di, SivRtti narAdhipa| dharmapAdharmarUpo'sti, tathya sevaM vittvitA ||rUrI|| (zrI veddavyAsa viracita mAmArata, zAntiparva, adhyAya-22) For Personal & Private Use Only Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 ahiMsAthI ja rakSA karavAnI, nahIM ke ahiMsAnA bhoge rASTranI rakSA karavAnI. sabhA H ahiMsAno prabhAva hoya ne ? sAhebajI : ahiMsAno Avo prabhAva zAstramAM nathI lakhyo. khuda RSabhadeva prabhue rAjAne prajAnA rakSaNa khAtara zastranIti, yuddhanIti, sainyabaLa Adi badhAno upayoga karavAno darzAvyo. sabhA H TUMkamAM dharmanA (ahiMsAnA) bhoge bIjAnuM hita thaI zake, ema ja ne ? dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi sAhebajI : nA, A tamAruM statement (vidhAna) barAbara nathI. 1koI guMDo derAsaranI saMpatti lUMTavA Ave tyAre teno pratIkAra karavA zrAvako guMDAne mAre, to tame kahezo ke dharmanA bhoge derAsaranuM rakSaNa karyuM. paNa AvuM na bolAya. UlaTuM ema kahevAya ke dharmanI rakSA khAtara adharmane zauryathI phaTako mAryo, adharmanI pIchehaTha thAya te rIte guMDAgIrIne (adharmane) phaTako mAryo kahevAya. duniyAmAM nyAyI rakSaNa mATe thatI hiMsAne paNa vAjabI nahIM kaho to A jagatamAM ahiMsA paNa phelAvI nahIM zakAya. ahiMsAno ja samULago nAza thaI jaze. guMDo Ave to derAsara lUMTI javA do, khUnI Ave to mahAtmAnuM khUna paNa karavA do, TUMkamAM duSTone mokaLuM medAna ja ApavAnuM raheze. jema dharma, dharmasthAnako, pavitra puruSo, dharmAtmAo, sajjano e badhAnA rakSaNa mATe avasare yogya pratIkAra kartavya bane che, temAM ucita vartanano bhaMga nathI, dharmano nAza nathI; tema samaSTinA ke vyaktinA hita mATe paNa lAbhAlAbha vicArI koIne pIDA ke duHkha Apo to te paNa ucita vartana ja che. ekAMta ahiMsAne dharma mAne te vAstavamAM jainadharmane samajyo ja nathI. kizoravayanA dIkarAne bIDI choDAvavA bApa kaDaka thAya, tene mArge, raDAve to paNa te bApane kasAI na kahevAya. kharekhara te krUra nathI, sAcA arthamAM vAtsalyavALo bApa che. kaThora vartana to hita mATe jarUrI hatuM tethI karyuM. hRdayamAM dIkarA pratye krUratAno bhAva nathI. tethI ahiMsAnA bhoge bIjAnuM hita na ja thaI zake tevuM bolAya nahIM. AvI ekAMta ahiMsA jainadharmamAM che, tevuM tame zAstra ke tarkathI sthApita nahIM karI zako. hakIkatamAM dharma paNa eka zAsana che, te vAta tamArI samajaNamAMthI nIkaLI gaI che. zAsana hoya tyAM rakSaNanI javAbadArI paNa hoya. 22kSaNa mATe daMDanIti paNa anivArya saMkaLAyelI che. 1. devAdharmArthe, jIvana hiMsAnRpe api nirdoSoDavAci siddhAnta, zrAva: zramano'Si vA||62|| (paM. sumativijaya gaNi kRtA upadezakalpavalliH) 2. 13: zApti pranAH sarvA, tattu DvAmirakSati / 66: supteSu nAgarti, rakhkhuM dharma viSuvuMdhA: / / 2 / / rDa: saMrakSate dharmaM, tathaivArthaM janAdhipa / kAmaM saMrakSate daNDastrivargoM daNDa ucyate / / 3 / / daNDena rakSyate dhAnyaM, dhanaM daNDena rakSyate / evaM vidvAnupAdhatsva, bhAvaM pazyasva laukikam ||4|| rAjadaNDabhayAdeke, pApAH pApaM na kurvate / yamadaNDabhayAdeke, paralomayApi / / / / parasparamayAve, pApa: pApaM na vaMte / vaM sAMsiddhive to, sarva vaDe pratiSThitam / / 6 / / daNDasyaiva bhayAdeke, na khAdanti parasparam / andhe tamasi majjeyuryadi daNDo na pAlayet / / 7 / / yasmAdadAntAn damayatyaziSTAn daNDayatyapi / damanAd daNDanAccaiva tasmAd daNDaM vidurbudhAH / / 8 / / vAcA daNDo brAhmaNAnAM, kSatriyANAM For Personal & Private Use Only Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi 455 rAjyazAsana laukika nyAya mATe che, tenI prajAjanamAM duSTane daMDa ApavAnI ane sajjanonuM rakSaNa karavAnI javAbadArI che. tema lokottara nyAyanI apekSAe je duSTo che temane daMDa karavAnI ane dharmane zaraNe rahelAnuM rakSaNa karavuM te dharmasattAnI paNa pharaja che. dharmasattA mAtra ahiMsAnI vevalI vAto nahIM kare, are ! dharmasattAnA hAthamAM paNa daMDa to hoya ja che. sabhA : dharmasattAnA prajAjana koNa ? sAhebajI : dharmasattAnA siddhAMtarUpa baMdhAraNane hRdayathI mAne te dharmasattAnA vaphAdAra nAgarika che, kadAca kAyadAonuM pAlana thoDuM ochuM-vatuM kare to teTalA aMze sajApAtra paNa che. dharmazAsana e paNa eka prakAranI sattA-taMtra che. sattA sAthe svAbhAvikapaNe nyAya, anyAya, daMDa, rakSaNa saMkaLAyelA che. tethI dharmamAM sajA, daMDa paNa che ja. eka duSTa vyakti dharmAtmA para tarApa mAre, tene herAna kare, te vakhate joIne besI rahevuM tene ame pApa kahIe chIe. A ema kahe che ke "dharmanA (ahiMsAnA) bhoge dharmAtmAnuM rakSaNa na karavuM,' to teno artha dharma sAcavI rAkhavAno, dharmAtmAno nAza thAya to vAMdho nahIM. paraMtu temane khabara nathI ke sRSTimAM dharmAtmA nAza pAmaze eTale dharma ja nAza pAmaze. sabhA : dharmanA bhoge hita thaI zake ? sAhebajI : A eka ja vAta repeat karyA kare che. kharekhara ahIM dharma zabda ja na bolAya. tamAre ema kahevuM joIe ke ahiMsAne gauNa karI hiMsA dvArA sajjanone rakSaNa ApavuM ke koInA hita mATe jIvonuM balidAna levuM te vAjabI che ? teno javAba eka ja che ke A sRSTimAM anarchy (aMdhAdhUMdhI) sthApavI che ke just order (nyAyI vyavasthA) sthApavo che ? tIrthakarone vaizvika dhoraNe just order (nyAyI vyavasthA) sthApavo che, je sthApavA duSTone daMDa paNa cokkasa jarUrI bane che. dharmAcAryoe paNa saMyogavizeSamAM duSTone kevA kaThora daMDa karyA che, tenuM zAstromAM varNana Ave che, je sAMbhaLIne thatharI javAya. viSNukumAramunie namucimaMtrIne bhujArpaNam / dAnadaNDAH smRtA vaizyA, nirdaNDaH zUdra ucyate / / 9 / / asammohAya martyAnAmarthasaMrakSaNAya ca / maryAdA sthApitA loke daNDasaMjJA vizAmyate / / 10 / / yatra zyAmo lohitAkSo daNDazcarati sUdyataH / prajAstatra na muhyante, netA cet sAdhu pazyati / / 11 / / brahmacArI gRhasthazca, vAnaprasthazca bhikSukaH / daNDasyaiva bhayAdete, manuSyA vartmani sthitAH / / 12 / / nAbhIto yajate rAjan, nAbhIto dAtumicchati / nAbhItaH puruSaH kazcit, samaye sthAtumicchati / / 13 / / (zrI vevyAsa vigata madanamArata, zAntiparva, adhyAya-2) 1. tate NaM te dhammaghosA therA.puvvagae uvaogaM gacchaMti 2 samaNe niggaMthe niggaMthIo ya saddAveMti 2 evaM vayAsI-evaM khalu ajjo ! mama aMtevAsI dhammarucI nAma aNagAre pagaibhaddae jAva viNIe mAsaMmAseNaM aNikkhitteNaM tavokammeNaM jAva nAgarisIe mAhaNIe gihe aNupaviTe, tae NaM sA nAgasirI mAhaNI jAva nisirai, tae NaM se dhammaruI aNagAre ahApajjattamitikaTTa jAva kAlaM aNavakaMkhemANe viharati, se NaM dhammaruI aNagAre bahUNi vAsANi sAmannapariyAgaM pAuNittA AloiyapaDikkaMte samAhipatte kAlamAse kAlaM kiccA uTThe sohammajAva savvaTThasiddhe mahAvimANe devattAe uvavanne, tattha NaM For Personal & Private Use Only Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi sajA karI. kAlikAcArye gardabhilane sajA karI. vAlImunie rAvaNane sajA karI. are ! (draupadIne pUrvabhavamAM) strI evI somA (nAgazrI) brAhmaNIne paNa dharmAcArye jAheramAM kaThora vagovaNI, dezanikAlarUpa sajA karAvI. AvAM keTalAM dRSTAMta Ape ? kadAca tamane AvA kaThora daMDa buddhimAM na bese. paNa zAstro to kahe che ke AvA avasare daMDa vinA jagatamAM nyAya sthApita nahIM thAya. jo nyAya sthApita karavA ahiMsAnI mUrti evA dharmAcAryo paNa ATalA kaThora thAya, makkamatAthI daMDanItinAM pagalAM le to tenAM zAstramAM vakhANa karyA, kahyuM ke te mahAnubhAvoe zAsananI rakSA ajahaNNamaNukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAI ThitI patnattA, tattha dhammaruissavidevassa tettIsaM sAgarovamAiM ThitI paNNattA, se NaM dhammaruI deve tAo devalogAo jAva mahAvidehe vAse sijjhihiti (satraM 107) taM dhirattha NaM ajjo ! NAgasirIe mAhaNIe adhannAe apunAe jAva NiMboliyAe jAe NaM tahArUve sAhU dhammaruI aNagAre mAsakhamaNapAraNagaMsi sAlaieNaM jAva gADheNaM akAle ceva jIvitAto vavarovie, tate NaM te samaNA niggaMthA dhammaghosANaM therANaM aMtie etamaTuM soccA Nisamma caMpAe siMghADagatigajAva bahujaNassa evamAtikkhaMti-dhiratthu NaM devANuppiyA ! nAgasirIe mAhaNIe jAva NiMboliyAe jAe NaM tahArUve sAhU sAhUrUve sAlatieNaM jIviyAo vavarovei, tae NaM tesiM samaNANaM aMtie eyamaDhe soccA Nisamma bahujaNo annamannassa evamAtikkhati evaM bhAsati-dhiratthu NaM nAgasirIe mAhaNIe jAva jIviyAo vavarovite, tate NaM te mAhaNA caMpAe nayarIe bahujaNassa aMtie etamaTuM soccA nisamma AsuruttA jAva misimisemANA jeNeva nAgasirI mAhaNa teNeva uvAgacchaMti 2 NAgasirI mAhaNI evaM vadAsI-haM bho ! nAgasirI ! apatthiyapatthie duraMtapaMtalakkhaNe hINapuNNacAuddase dhiratyu NaM tava adhannAe apunnAe jAva NiMboliyAte jANe NaM tume tahArUve sAhU sAhurUve mAsakhamaNapAraNagaMsi sAlatieNaM jAva vavarovite, uccAvaehiM akkosaNAhiM akkosaMti uccAvayAhiM uddhaMsaNAhiM uddhaMseMti uccAvayAhiM NibbhatthaNAhiM NibbhatthaMti uccAvayAhiM NicchoDaNAhiM nicchoDeMti tajjeMti tAleti tajjettA tAlettA sayAto gihAto nicchubhaMti, tate NaM sA nAgasirI sayAto gihAto nicchUDhA samANI caMpAe nagarIe siMghADagatiyacaukkacaccaracaummuha0 bahujaNeNaM hIlijjamANI khisijjamANI niMdijjamANI garahijjamANI tajjijjamANI pavvahijjamANI dhikkArijjamANI thukkArijjamANI katthai ThANaM vA nilayaM vA alabhamANI 2 daMDIkhaMDanivasaNA khaMDamallayakhaMDaghaDagahatthagayA phuTTahaDAhaDasIsA macchiyAcaDagareNaM anijjamANamaggA gehaMgeheNaM dehabaliyAe vittiM kappemANI viharati, (jJAtAdharmakathAsUtra sU. 107-108 mUla) * lakSayojanamAnAGgo'rautsItpadbhyAM vsundhraam| tRtIyacaraNanyAsasthAnaM tanmastakaM vydhaat||10|| aucityavedI pAdena, samyagAkramya kiilvt| dvijanmAnaM cakArAso, dvijihvsthaankaatithim||11|| (samyaktvasaptati, zloka-35 TIkA) * bharatezvaracaityaM ca, bhraMzayitvaiSa samprati / yatate tIrthamucchettuM, bharatakSetrabhUSaNam / / 250 / / ahaM ca tyaktasaGgo'smi, svazarIre'pi niHspRhaH / rAgadveSavinirmukto, nimagnaH sAmyavAriNi / / 251 / / tathA'pi caityatrANAya, prANinAM rakSaNAya ca / rAgadveSau vinaivainaM, zikSayAmi manAgaham / / 252 / / evaM vimRzya bhagavAn, pAdAGguSThena lIlayA / aSTApadAdrermUrdhAnaM, vAlI kiJcIdapIDayat / / 253 / / madhyAhnadehacchAyAvat, payobAhyasthakUrmavat / abhItaH saGkucadgAtro, dazAsyastatkSaNAdabhUt / / 254 / / atibhaGguradordaNDo, mukhena rudhiraM vaman / arAvId rAvayanuvIM, rAvaNastena so'bhavat / / 255 / / tasya cA''raTanaM dInaM, zrutvA vAlI kRpAparaH / taM mumocA''zu tatkarma zikSAmAtrAya na krudhA / / 256 / / __ (triSaSTizalAkApuruSacaritra parva-7, sarga-2) For Personal & Private Use Only Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 457 karI, saMghanA AdhAra banyA, dharmasattAnI maryAdA jALavI, zreSTha rakSAdharma Acaryo. nyAya-nItisadAcAra-dharma AdinA rakSaNa mATe karavI paDatI hiMsAne ame anucita vartana kahetA nathI. vaLI, hita mATe karAtI parapIDA e paNa adharma, pApa ke anucita vartanamAM gaNAya nahIM. A sivAya jagatamAM bIjo koI mArga nathI jenAthI tame nyAyanuM sAmrAjya sthApita karI zako. tIrthakaro, gaNadharo pAse A dRSTi spaSTa hatI. dareka kakSAnA saMsArIjIvone dharma dvArA sAcuM anuzAsana ApavuM hoya to anuzAsanataMtra avazya joIe, jemAM sarvanA yogya rakSaNanA paNa nIti-niyamo hoya ja. hA, sAdhunI kakSA mahAvratanI che, jyAre zrAvaka dezaviratinI kakSA dharAve che, tethI baMnenI ahiMsAnI maryAdA ane ucita vartananI bhUmikA anusAra taphAvata paDe, paraMtu saMpUrNa ahiMsaka jIvana jIvanAra sAdhu ja ucita vartana kare ane zrAvaka saMpUrNa ucita vartanamAM na hoya tevuM na kahevAya. are ! samyagdaSTi ke mArgAnusArI paNa samarpita thaI jinAjJA pALe to covIse kalAka ucita vartanamAM rahI zake che. sabhA : taratamatA paDe ne ? sAhebajI : AMtarika bhUmikAnI taratamatA paDe, paraMtu ucita vartanamAM TakAvArIrUpe taratamatA na paDe. sAmAnya saMyogomAM muni sthAvaranI paNa hiMsA na kare, jyAre zrAvakanA jIvanamAM sthAvaranI hiMsA rUTina-rojiMdI hoya che; chatAM evI pravRttimAM rahIne paNa zrAvaka ucita vartana karI zake che. prabhu RSabhadeva ke bIjA tIrthakaroe AraMbha-samAraMbhamAM rahIne ja saMpUrNa ucita vartana gRhasthajIvanamAM karI batAvyuM che. sabhA : eka vyakti laukika nyAyamAM che, paNa lokottara nyAyamAM nathI, to te potAnuM rakSaNa karI zake ? sAhebajI : je mAtra laukika nyAyamAM hoya te bhautika svArthaprerita ja jIvanadRSTi jIvanAra hoya. tethI te bIjA jIvonA bhoge je svarakSaNa kare te paNa aparAdha, pApa gaNAze ja. sabhA H je vyakti sAmethI prahAra kare te laukika nyAyamAM paNa na gaNAya ne ? sAhebajI : nA, na gaNAya. bIjAnA yogya hakko para tarApa mAravA Akramaka bananAra laukika nyAyamAM paNa nathI ja. joke laukika nyAya to manuSya jAta mATe suvidhArUpe vested interestsnI (sthApita hitonI) jema nAstikomAM goThavAyelo che. manuSyajAtane khabara che ke sauthI vadhAre jokhamI to mAnava ja che. tene kAbUmAM nahIM rAkhIe to tame ke bIjA koI zAMtithI jIvI nahIM zako. eTale badhAe bhegA thaI paraspara samajUti karI ke huM tAruM nahIM lUMTuM, tAre mAruM nahIM lUMTavAnuM. A social string (sAmAjika sAMkaLa) badhA manuSyonA bhalA mATe jALavavI jarUrI che. A mATe ja naitikatA che, mAnavasabhyatA che ke sAmAjika maryAdAo che. te pALavI e ja kharo dharma che, te sivAyano dharma binajarUrI che, tevuM nAstiko chaDecoka kahe ja che. tethI ja AjanA For Personal & Private Use Only Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 458 dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi samAjamAM moral values (naitika mUlyo) ke duty (pharaja) e ja true religion (kharo dharma) che, evo pracAra karAyo che. UlaTuM dharma karanArane teo TIlAM-TapakAM karanAra daMbhI kahe che. mane eka nAstike kaheluM ke "moral values (naitika mUlyo) e ja zreSTha dharma che, tyAre meM pUcheluM ke "jIvanamAM naitikatA zuM kAma jALavavAnI ? jUThuM bolavAthI tamane tatkAla karoDa rUpiyA maLatA hoya to levAmAM zuM vAMdho ?' to kahe ke "ApaNe koIne chetaravAnuM cAlu karIe to bIjA ApaNane chetare." jo Ama ja paraMparA cAle to social frame (sAmAjika mALakhuM) tUTI paDe, to aMte tamAre paNa sAmAjika lAbho gumAvavA paDe. tame samAjamAM raho cho, tamane sAmAjika suvidhAo, surakSA, salAmatI, vikAsanI tako, te mATenA adhikAro joIe che, mATe samajUtithI mutual understandingthI social structure (parasparanI samajaNathI sAmAjika mALakhuM) goThavyuM che, je mAnava pUratuM maryAdita che, manuSyoe bhegA thaI sthApita karyuM che ke jALavyuM che. vAgha-siMha, kUtarAM-bilADAM, paMkhIne tame temAMthI bahAra rAkho cho, kema ke te mANasa nathI. tethI tamane temanA nyAyanI ciMtA nathI. vaLI tamArA jIvanamAM tame evAM koI uttama kartavyo karatA nathI ke jethI tame pazu-paMkhIthI sArA kahevAo, UlaTAnA tame to vadhAre svArthI cho. tethI lokottara nyAyarUpa dharmane choDIne jo mAtra laukika nyAya pALatA ho to ame ema ja kahIe ke A eka prakArano svArtha che, lAMbA plAniMgapUrvakanI bhautika lAbhanI goThavaNa che. sabhA : potAnA mATe ja kare to svArtha, paNa badhA mAnavono vicAra kare te paropakAra nahIM ? sAhebajI H tyAM khabara che ke badhAnuM nahIM karuM, avasare mAruM koI nahIM kare. kuTuMbomAM mAMdA paDe to bIjAne sAcavo cho, kAraNa ke khyAlamAM che ke jo huM atyAre Amane nahIM sAcavuM to huM mAMdo paDIza to mAruM koI nahIM kare. tethI ja zAstramAM nAstiko nIti pALe tenAM paNa bahu vakhANa nathI. UlaTuM pU. haribhedrasUri mahArAjAe lakhyuM ke nAstikanI naitikatA, dayA, paropakAra e prAyaH gAMDapaNa che, ane jo sAmAjika mALakhuM jALavavA pALato hoya to svArtha che. nAstika pAse paropakAra karavAnuM koI dhyeya nathI, dhyeyazUnya kriyA gAMDapaNa kahyuM che. sabhA H laukika dharmo paNa lokottara nyAyano ja upadeza Ape che ne ? sAhebajI : hA, lokottara nyAya ja phelAve che, paraMtu temanI jIvasRSTinI samajaNa skUla che ane jIvasRSTinA adhikAronI vAta paNa samAnatAnA dhoraNe nathI. bAkI khristI dharma jevo anArya pazcimI prajAno dharma paNa life is sacred, because it is God's creation. Hence each & every life must be protectedno ("jIvana pavitra che, kAraNa ke te 1. na cAmuSmikavidhAvapyanucitakAriNo'nyatrocitavRttaya iti, viSayabhedena tdaucityaabhaavaat| aprekSApUrvakArivijRmbhitaM di tA (tnativistarA TIvA) For Personal & Private Use Only Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 4pa9 Izvare banAveluM che. tethI dareka jIvananuM rakSaNa karavuM ja joIe'no) upadeza Ape che. tethI ja veTIkana temane tyAM garbhapAta Adino sakhata virodha kare che. paraMtu AmAM jainadharma jevI spaSTatA nathI; kAraNa ke badhAnuM jIvana pavitra nathI. guMDAo, durAcArIonAM jIvana pavitra na kahI zakAya. apavitra jIvanonuM sarjana Izvara kare te paNa susaMgata nathI. mAtra darekane jIva tarIke jIvavAno samAna adhikAra che ane dareka jIvanuM jIvana svataMtra che, te teno mAlika che. tamArA svArthathI tamane bIjAnuM jIvana chInavI levAno koI haka nathI. AvA nyAyI dRSTikoNathI jainadharma vizALa phalaka para lokottara nyAyanI sthApanA kare che. bAkI dharmonuM kSetra lokottara nyAya ja che, laukika nyAya to rAjyanuM kSetra che. mAMdAnI sevAthI kyAre kevo puNyabaMdha thAya ? : sabhA : ucita vartanamAM aMgata svArtha nahIM rAkhavo. to dhyeya zuM rAkhavuM ? sAhebajI H dA. ta. bhAI pratye mAMdagImAM sevA, sarabharA, mAvajata karavAnI che. A eka ja pravRtti aneka dRSTikoNa, bhAvanAthI thaI zake che. jevA dhyeyathI kare te pramANe tenuM phaLa maLe. koI mAtra nAstikanI jema sAmAjika mALakhAno vicAra karI pharaja adA kare, jemAM give & takeno (Apa-leno) ja bhAva che. kuTuMbamAM huM mAMdo paDuM to AkhuM kuTuMba mArI sArasaMbhALa to ja leze ke huM kuTuMbanA sabhyanI takalIpha vakhate sahAya karuM. tethI bhAInI sevA karavAmAM vaLatararUpe potAnI sevAnI apekSA che. tevo mANasa kauTuMbika pharaja adA kare to paNa temAM puNya baMdhAtuM nathI; kAraNa ke svArthano bhAva che. tenA badale koInA manamAM ema hoya ke game tema toya mAro bhAI che, te mArI sevA bhaviSyamAM karaze ke nahIM te alaga vAta che, paraMtu mAre to lAgaNIthI bhAIne saMbhALavo joIe ja. vaLI, varSo sudhI sevA-cAkarI karavA chatAM manamAM kaMTALo ke aphasosa paNa na thAya ane AvI lAgaNIthI ghasAya, temAM vaLatara ke svArthano bhAva nathI, tethI te thoDo zubhabhAva che, chatAM mamatAnI pradhAnatA che. pADozInA dIkarA ke dUranAnI sevA-cAkarI nahIM kare, A to bhAI pratye mamatA che tethI vaLatara vinA karavA prerAya che. AmAM thoDuM puNya baMdhAya. jyAre trIjI vyakti evI che ke jene bhAI sAthe bhUtakALamAM eTalA kaTu prasaMgo banyA che ke mamatva saMpUrNa tUTI gayuM che. chatAM bhAI mAMdo paDatAM potAnI kauTuMbika pharaja samajI sevA kare. vicAre ke kuTuMbamAM sAthe janmela che, nAnapaNamAM sAthe ramatAMkhAtAM parasparanA sahAyaka avazya banyA haze. tethI kauTuMbika RNarUpe mAruM kartavya-pharaja che ke ApattimAM bhAInI sevA-mAvajata karavI, kuTuMbanA sabhya tarIke huM nahIM karuM to koNa karaze ? AvI kartavyabhAvanAthI je sevA kare te nAstika hoya to paNa puNya bAMdhe ja. have koI vyakti nAstikanA badale Astika hoya, dharmamAM zraddhA dharAvato hoya to teno dRSTikoNa badalAI jaze. te mAtra kuTuMbanA sabhya, mAnava ke sAmAjika mALakhAnA dRSTikoNathI For Personal & Private Use Only Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470 dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi nahIM vicAre, paraMtu te bhAIne AtmA ke jIva tarIke joze. tenI range broad thaze (sImA vizALa) thaze. te vicAraze ke saMsAramAM paribhramaNa karato A jIva A janmamAM bhAI tarIke Avyo che. bhale naguNo hoya to paNa te jIva ja che, cetana che. tenAM duHkha dUra karavAM, tene zAMti ApavI, tenuM dhyAna rAkhavuM te mAruM eka kartavya che. dharma to saMbaMdhazUnya jIva pratye paNa bhalamanasAI, dayA ke paropakAranI bhAvanA zIkhave che, to nikaTanA kuTuMbI tarIke bhAInI sevA to karavI ja joIe. vaLI, huM dharma karuM chuM, to mArA dharmanI niMdA, vagovaNI na thAya, paraMtu dharmanuM gaurava vadhe te AzayathI paNa mArAthI kartavya na cukAya. A rIte karanArane nAstika karatAM anekagaNuM puNya baMdhAya; kema ke te lokottara nyAyathI vicAre che. AnA karatAM paNa zreSTha dRSTikoNa je jainazAsanane samajelo hoya teno bhAInI sevArUpa pharaja adA karatI vakhate Ave, jethI tene uttama puNyAnubaMdhI puNya baMdhAya. jinavacana samajelo to AvA prasaMge ema vicAre ke kadAca bhale bhUtakALamAM kaTu nimittonA saMyogathI bhAI sAthenA saMbaMdha tUTI gayA hoya, topaNa mahApuNyayoge bhAIno AtmA durlabha manuSyabhava, jainakula, jainadharma AdinI sAmagrI pAmyo che. tenA AtmAnI hitaciMtA karavA mATe A pharaja sAthenI uttama taka che. evI rIte bhAInI sevA-mAvajata karuM ke tenuM dila jitAI jAya. pachI taka maLatAM tene sAco dharmarasika banAvuM, dharmamAM vadhAre sthira karuM ane jainazAsananuM gaurava vadhe te rIte dharmAtmA tarIkenuM mAruM kartavya zubhAzayathI adA karuM. bAkI A saMsAramAM koI, koInuM nathI, kazuM sAthe AvavAnuM nathI, koInA para mamatva karavA jevuM nathI. dharmane ja zaraNa-AdhAra mAnI tene jIvanamAM pradhAna sthAna ApavA jevuM che. AvA nirmaLa dhyeyathI yogya pravRtti karanArane ucita vartana sugama ja che. tamArI koI paNa pravRttimAM jema svArtha khase ane Azaya zubha bane tema te te pravRtti pavitra dhyeyavALI banI zake, ane to ja te vartana ucita vartanamAM samAveza pAme. A ucita vartana je satata kare teNe jIvanamAM badhAM kartavyo adA karyA kahevAya. te satata jinAjJAno pAlaka che. tIrthakaronI sau mATe sadA AjJA ucita vartananI ja che. te je pAme tenuM jIvana dhanya bane. For Personal & Private Use Only Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa : dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 471 | pariziSTa : dharmatIrtha sthApanA- uddeza ane vidhi | + satI-kaSacchedatApazuddhA yA dezanA vastuprajJApanA mAtRkApadatrayodghATarUpA, (yogabindu, zloka-429, TIkA) niSpannayogasya tvanyaH, kevalinaH svAbhAvika: shaileshiipryntH| evaM "sAMsiddhiko niSpannayogAnAmadhikAra-mAtranivRttiphalaH" ityetadapi paroktamatrAviruddhameva, arthtstulyyogkssemtvaat| samudghAtakaraNazaktyA hi karmavazitAyAM satyAM tathA dezanAdiyogaH saM(sAM)siddhika e[va] bhagavata iti bhaavniiym| (yogazataka, zloka-51, TIkA) + 'pane pA' chatyAhI vA zo vyavasthAyAm, sa ya syA5706 samAnArthaH mata bheva : sapa:' meM laukika vAkya paNi sAcchabda leie che, je mATe sarpane pRSThAvacchede zyAmatA che, udaravacchede nathI, tathA sarpamAtre kaSNatA nathI. zeSanAga zukla kahevAe che. te mATe vizeSaNa-vizeSya niyamArtha jo sAcchabda prayoga che, to tripadI mahAvAkya paNa sAtkAragarbha ja saMbhave. 4. (dravya-gu-paryAyano rAsa, DhANa-8, thA-4 pAyodha) + tataH kulocitaM karma, kurvatoryAnti vaasraaH| anyadA bhuvanAnandI, prAptastatra jineshvrH||7|| bhagavAn zrImahAvIra ikssvaakukulnndnH| gIrjalairjanasantApazamane'mbhodasannibhaH / / 8 / / vidadhustasya gIrvANA, vyAkhyAbhUmi mnohraam| tatrAsau dharmamAcakhyau, ssuraasurprssdi||9|| (upadezapada mahAgrantha zloka-227, TIkA / paMcAzaka prakaraNa, paMcAzaka-7, zloka-8, TIkA) + avasaraNe samavasaraNe devsNskRtbhgvdvyaakhyaanbhuumau| (paMcAzaka prakaraNa, paMcAzaka-6, zloka-31, TIkA) + Aha ca- "rAyA va rAyamacco tassAsai paurajaNavao vaavi| dubbalikhaMDiyachaDDiyataMdulANADhagaM klmaa||1|| [Avazyakaniyukti-584-85] bhAiyapuNNANiyANaM akhaMDaphuDigANa phalagasariyA (saa)nn| kIrai balI surA vi hu tattheva buhaMti gNdhaaii||2||" [bRhatkalpa-1211-12] ___ (paMcAzaka prakaraNa, paMcAzaka-6, zloka-31, TIkA) + pravAhato'nAdisvarUpAyA api tripadyAstattadvyaktisvarUpAtmanA tattatsarvajJaprabhavatvaM sambhavatyeva, na ca vyaktito'pi tasyA nityatvaM, bhASAvargaNAvizeSaprabhavavarNavizeSAnupUrvIvizeSalakSaNAyAstasyA nityatvAsambhavAt, __ (utpAdAdisiddhi prakaraNam zloka-1, TIkA) yatanApUrvaka 7dhasthAnIta AhAragrahaNa karazuM, te paNi- zrutavyavahAra prAmANya karI, kevalavyavahAra ja chai. dravyadoSano doSa nathI. nahIM to-samavasaraNamadhye zabda: rUpaH rasaH gaMdhaH pravIcAre te maithunAtikrama huI jAI. te mATe-kavalAhAranimitta bhikSAvyavahAraI AgamavyavahArInai doSa na hoi.-1. [sasame2 ( gaNo)] yata:-karApItajagatsAro, mahasA vyaaptbhuutlH| rAjA dinakarAkAro, lokasyopari tisstthti||47|| yastu prAkRtalokasya, vazagaH syaanmhiiptiH| tasya syAtkIdRzaM rAjyam? ko vA nyAyastadAjJayA? / / 48 / / rAjadaNDabhayA'bhAvAttato lokA nirngkushaaH| duSTaceSTitamArgeSu, pravarttante ythecchyaa||49|| tadevaM sthite-AditaH karadaNDAbhyAM, yastAno zAsti bhuuptiH| tenaiva paramArthena, satkRto dhrmsmplvH||50 / / (upamiti0 prastAva-3) For Personal & Private Use Only Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 pariziSTa : dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi - idAnIM bhAvasamavasaraNamadhikRtyAha- bhAvAnAm-audayikAdInAM samavasaraNam - ekatra melApako bhAvasamavasaraNaM, tatraudayiko bhAva ekaviMzatibhedaH, tadyathA - gatizcaturdhA kaSAyAzcaturvidhAH evaM liGgaM trividhaM, mithyAtvAjJAnAsaMyatatvAsiddhatvAni pratyekamekaikavidhAni, lezyAH kRSNAdibhedena SaDvidhA bhavanti / aupazamiko dvividhaH samyaktvacAritropazamabhedAt / kSAyopazamiko'pyaSTAdazabhedabhinnaH, tadyathA-jJAnaM matizrutAvadhimanaHparyAyabhedAccaturdhA ajJAnaM matyajJAnazrutAjJAnavibhaGgabhedAttrividhaM, darzanaM cakSuracakSuravadhidarzanabhedAttrividhameva, labdhirdAnalAbhabhogopabhogavIryabhedAtpaJcadhA, samyaktvacAritrasaMyamAsaMyamAH pratyekamekaprakArA iti / kSAyiko navaprakAraH, tadyathA kevalajJAnaM kevaladarzanaM dAnAdilabdhayaH paJca samyaktvaM cAritraM ceti / jIvatvabhavyatvAbhavyatvAdibhedAtpAriNAmikastrividhaH / sAnnipAtikastu dvitricatuSpaJcakasaMyogairbhavati, tatra dvikasaMyogaH siddhasya kSAyikapAriNAmikabhAvadvayasadbhAvAdavagantavyaH, trikasaMyogastu mithyAdRSTisamyagdRSTyavirataviratAnAmaudayikakSAyopazamikapAriNAmikabhAvasadbhAvAdavagantavyaH, tathA bhavasthakevalino'pyadayika kSAyikapAriNAmikabhAvasadbhAvAdvijJeya iti, catuSkasaMyogo'pi kSAyikasamyagdRSTInAmaudayikakSAyikakSAyopazamikapAriNAmikabhAvasadbhAvAt, tathaupazamikasamyagdRSTInAmaudayikaupazamikakSAyopazamika ne T pAriNAmikabhAvasadbhAvAcceti, paJcakasaMyogastu kSAyikasamyagdRSTInAmupazamazreNyAM samastopazAntacAritramohAnAM bhAvapaJcakasadbhAvAdvijJeya iti, tadevaM bhAvAnAM dvikatrikacatuSkapaJcakasaMyogotsaMbhavinaH sAnnipAtikabhedAH SaD bhavanti, eta eva trikasaMyogacatuSkasaMyogagatibhedAtpaJcadazadhA pradezAntare'bhihitA iti / tadevaM SaDvidhe bhAve bhAvasamavasaraNaMbhAvamIlanamabhihitam, athavA anyathA bhAvasamavasaraNaM niryuktikRdeva darzayati-kriyAM jIvAdipadArtho'stItyAdikAM vadituM zIlaM yeSAM te kriyAvAdinaH, etadviparyastA akriyAvAdinaH, tathA ajJAnino - jJAnanihnavavAdinaH tathA 'vainayikA' - vinayena caranti tatprayojanA vA vainayikAH, eSAM caturNAmapi saprabhedAnAmAkSepaM kRtvA yatra vikSepaH kriyate tadbhAvasamavasaraNamiti / (sUtrakRtAMgasUtra zrutaskaMdha 1, adhyayana- 12, zloka-116-117-118, zIlAMkAcArya kRta TIkA) nanu cAdhAkarmaNo devAdikRtasya samavasaraNAderupabhogAtkathamaso satsaMyamavAnityAzaGkyAha-na vidyate Azaya :- pUjAbhiprAyo yasyAsAvanAzayaH, yadivA dravyato vidyamAne'pi samavasaraNAdike bhAvato'nAsvAdako'sau tadgatagArdhyAbhAvAt, satyapyupabhoge 'yataH' prayataH satsaMyamavAnevAsAvekAntena saMyamaparAyaNatvAt, kuto ? yata indriyanoindriyAbhyAM dAntaH, etadguNo'pi kathamityAha - dRDhaHsaMyame, Aratam-uparatamapagataM maithunaM yasya sa Aratamaithuna:- apagatecchAmadanakAmaH, icchAmadanakAmAbhAvAcca saMyame dRDho'sau bhavati, AyatacAritratvAcca dAnto'sau bhavati, indriyanoindriyadamAcca prayataH, prayatnavattvAcca devAdipUjanAnAsvAdakaH, tadanAsvAdanAcca satyapi dravyataH paribhoge satsaMyamavAnevAsAviti / / 11 / / (sUtrakRtAMgasUtra zrutaskaMdha 1, adhyayana- 15, zloka-11, zIlAMkAcArya kRta TIkA) "dharmasya" zrutadharmasya, "AdikarAn" sUtrataH prathamakaraNazIlAn "namasyAmi" stuve / ( dharma saMgraha bhAga - 2, zloka - 61, TIkA) tataH pravizya kiM karoti ? ityAha AyAhiNa puvvamuho, tidisiM paDirUvayA ya devkyaa| jeTThagaNI anno vA, dAhiNapuvve adUrammi / / 1183 / / "AyAhiNa" tti bhagavAn caityadrumasya pradakSiNAM vidhAya pUrvamukhaH siMhAsanamadhyAste / yAsu ca dikSu bhagavato mukhaM na bhavati tAsu tisRSvapi tIrthakarAkAradhArakANi siMhAsana - cAmara-cchatra-dharmacakrAlaMkRtAni pratirUpakANi devakRtAni bhavanti, yathA sarvo'pi loko jAnIte 'bhagavAnasmAkaM purataH kathayati / bhagavatazca pAdamUlaM jaghanyata ekena gaNinA For Personal & Private Use Only Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa : dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi 463 gaNadhareNA'virahitaM bhavati, sa ca jyeSTho'nyo vA bhavet, prAyo jyeSTha ev| sa ca jyeSThagaNiranyo vA pUrvadvAreNapravizya dakSiNapUrva digbhAge 'adUre' pratyAsanna eva bhagavato bhagavantaM praNipatya nissiidti| zeSA api gaNadharA evamevAbhivandya jyeSThadhaNadharasya mArgataH pArzvatazca nissiidntiiti||1183 / / (bRhatkalpasUtra0 zloka-1183, mUla-TIkA) + ye'lparddhayaH pUrvaM bhagavataH samavasaraNe sthitAste AgacchantaM mahaddhikaM "praNipatanti" nmskurvnti| atha maharddhikaH prathamaM sthitaH tato ye'lparddhayaH pazcAdAgacchanti te mahaddhikaM pUrvasthitamapi praNamanto vrajanti ythaasthaanm| __ (bRhatkalpasUtra0 zloka-1189, TIkA) Aha kRtakRtyo'pi bhagavAn kimiti tIrthapraNAmaM karoti? iti ucyatetappubviyA arahayA, pUiyapUyA ya viNayamUlaM ca / kayakicco vi jaha kahaM, kahei namae tahA titthaM / / 1194 / / "tIrtha" zrutajJAnaM tatpUrvikA "arhattA" tIrthakaratA, na khalu bhavAntareSu zrutAbhyAsamantareNa bhagavata evmevaa''rhntylkssmiirupddhaukte| tathA pUjitasya pUjA pUjitapUjA, sA ca tIrthasya kRtA bhavati, pUjitapUjako hi lokaH, tato yadyahaM tIrthaM pUjayAmi tatastIrthakarasyApi pUjyamidamiti kRtvA loko'pi puujyissyti| tathA vinayamUlaM dharma prarUpayiSyAmi, ataH prathamato vinayaM prayuJje, yena lokaH sarvo'pi madvacanaM sutarAM shrdddhiit| athavA kRtakRtyo'pi bhagavAn yathA kathAM kathayati tathA tIrthamapi nmti| Aha nanvetadapyasamIcInaM yat kRtakRtyaH san dharmadezanAM karoti, naivam, abhiprAyAparijJAnAd, bhagavatA hi tIrthakaranAmagotraM karmAvazyavedayitavyam, tasya ca vedane'yamevopAyo yad aglAnyA dharmadezanAdikaraNam, "taM ca kahaM veijjai? agilAe dhammadesaNAIhiM" ti (Ava.ni.gA.183) vcnaat||1194 / / (bRhatkalpasUtra0 zloka-1194, mUla-TIkA) + athotthAyottaradvAravartmanA niryayau prbhuH| anvIyamAno devendraiH, padmakhaNDa ivaa'libhiH||675 / / rtnmysvrnnmyvpryorntrsthite| vyazrAmyad bhagavAn devacchanda iishaandiksthite||676|| (triSaSTizalAkApuruSacaritra parva-1, sarga-3) + "dharma" shrddheyjnyeyaanussttheyvstushrddhaanjnyaanaanusstthaanruupN| tathA parikathayati ashessvishesskthneneti| tathA "tesiM savvesiM AriyamaNAriyANaM agilAe dhammamAikkhaI" na kevalaM RSiparSadAdInAM, ye vandanAdyarthamAgatAsteSAM ca srvessaamaaryaannaamaarydeshotpnnaanaamnaaryaannaaN-mlecchaanaamglaanyaa-akhedeneti|| (upAsakadazAMgasUtra adhyayana-2, sUtra-24, abhayadevasUri kRta TIkA) + sabhAyAmAyAtAH suranaratirazcAM tava gaNA:, sphuTATopaM kopaM na dadhati na pIDAmapi mithH| na bhItiM nAnItiM tvadatizayataH kevalamime, sakarNAH karNAbhyAM giramiha pibanti prtiklm||30|| (stotrAvalI aMtargata goDIpArzvajinastotra) - pada tRtIye te AcArya namIe, pUrva saMcita sakala pApa gamie; zAsanAdhAra zAsana ullAsI, bhRtabale teha sakala prakAzI. 71 (cAli) kahiye mugati padhAryA re, jinavara dAkhI paMtha, dhare re AcArya AryanIti pravacana nigraMtha; mUrakha ziSyane zikhavI, paMDita kare re pradhAna, e acarija pASANe, pallava udaya samAna. 72 (duhA) bhAva AcArya guNa ati prabhUta, cakSu AlaMbana meDhibhUta; te kahyo sUtre jinarAya sarikho, tehanI ANa mata koI dharakho. 73 (cAli) subahuzruta kRtakarmA, dharmAdhAra zarIra, nijaparasamayadhArI, For Personal & Private Use Only Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 pariziSTa : dharmatIrtha sthApanA - udeza ane vidhi guNadhArI vratadhIra; kattiyAvaNa sama ehavA, AcAraya guNa vagha te ArAdhya ArAdhyA, jina vali maniMgha. 74 (paM052meSTi gIta) zatrUn jaya prajA rakSa, yajasva kratubhirnRpa / yudhyasva samare vIro, bhUtvA kauravanandana / / 9 / / (zrI vedavyAsa viracita mahAbhArata, zAntiparva, adhyAya-89) + dharmavRttaM hi rAjAnaM, pretya ceha ca bhArata / devarSipitRgandharvAH, kIrtayanti mahaujasaH / / 58 / / (zrI vedavyAsa viracita mahAbhArata, zAntiparva, adhyAya-91) + dharmamevAnuvartasva, na dharmAd vidyate param / dharme sthitA hi rAjAno, jayanti pRthivImimAm / / 6 / / arthasiddheH paraM dharma, manyate yo mahIpatiH / vRddhyAM ca kurute buddhi, sa dharmeNa virAjate / / 7 / / adharmadarzI yo rAjA, balAdeva pravartate / kSipramevApayAto'smAdubhau prathamamadhyamau / / 8 / / ... na pUrNo'smIti manyeta, dharmataH kAmato'rthataH / buddhito mitratazcApi, satataM vasudhAdhipaH / / 12 / / eteSveva hi sarveSu, lokayAtrA pratiSThitA / etAni zRNvallabhate, yaza: kIrti zriyaM prajAH / / 13 / / (zrI vedavyAsa viracita mahAbhArata, zAntiparva, adhyAya-92) mitratA sarvabhUteSu, dAnamadhyayanaM tapaH / brAhmaNasyaiva dharmaH syAnna rAjJo rAjasattama / / 15 / / asatAM pratiSedhazca, satAM ca paripAlanam / eSa rAjJAM paro dharmaH, samare cApalAyanam / / 16 / / yasminkSamA ca krodhazca, dAnAdAne bhayAbhaye / nigrahAnugrahau cobhau, sa vai dharmaviducyate / / 17 / / (zrI vedavyAsa viracita mahAbhArata, zAntiparva, adhyAya-14) + sveSu dharmeSvavasthApya, prajAH sarvA mahIpatiH / dharmeNa sarvakRtyAni, zamaniSThAni kArayet / / 19 / / (zrI vedavyAsa viracita mahAbhArata, zAntiparva, adhyAya-60) + kena vRttena vRttajJa, vartamAno mahIpatiH / sukhenArthAn sukhodarkAniha ca pretya cApnuyAt / / 1 / / ayaM guNAnAM SaTtriMzat SaTtriMzadguNasaMyutaH / yAn guNAMstu guNopetaH, kurvan guNamavApnuyAt / / 2 / / cared dharmAnakaTuko muJcet snehaM na cAstikaH / anuzaMsazcaredarthaM, caret kAmamanuddhataH / / 3 / / priyaM brUyAdakRpaNaH zUraH syAdavikatthanaH / dAtA nApAtravarSI syAt, pragalbhaH syAdaniSThuraH / / 4 / / saMdadhIta na cAnAyairvigRhNIyAnna bandhubhiH / nAbhaktaM cArayeccAraM kuryAt kAryamapIDayA / / 5 / / arthaM brUyAnna cAsatsu, guNAn brUyAnna cAtmanaH / AdadyAnna ca sAdhubhyo, nAsatpuruSamAzrayet / / 6 / / nAparIkSya nayed daNDaM, na ca mantraM prakAzayet / visRjena ca lubdhebhyo, vizvasenApakAriSu / / 7 / / anIrSurguptadAraH syAccokSaH syAdaghRNI nRpaH / striyaH seveta nAtyarthaM, mRSTaM bhuJjIta nAhitam / / 8 / / astabdhaH pUjayenmAnyAn, gurUn sevedamAyayA / arced devAnadambhena, zriyamicchedakutsitAm / / 9 / / seveta praNayaM hitvA, dakSaH syAna tvakAlavit / sAntvayena ca mokSAya, anugRhNanna cAkSipet / / 10 / / praharenna tvavijJAya, hatvA zatrUn na zocayet / krodhaM kuryAnna cAkasmAnmRduH syAnnApakAriSu / / 11 / / evaM carasva rAjyastho, yadi zreya ihecchasi / ato'nyathA narapatirbhayamRcchatyanuttamam / / 12 / / iti sarvAn guNAnetAn, yathoktAn yo'nuvartate / anubhUyeha bhadrANi, pretya svarge mahIyate / / 13 / / idaM vacaH zAntanavasya zuzruvAn, yudhiSThiraH pANDavamukhyasaMvRtaH / tadA vavande ca pitAmahaM nRpo, yathoktametacca cakAra buddhimAn / / 14 / / (zrI vedavyAsa viracita mahAbhArata, zAntiparva, adhyAya-70) For Personal & Private Use Only Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa : dharmatIrtha sthApanA - uddeza ane vidhi + yadA nivartyate pApo, daNDanItyA mahAtmabhiH / tadA dharmo na calate, sadbhUtaH zAzvataH paraH / / 27 / / (zrI vedavyAsa viracita mahAbhArata, zAntiparva, adhyAya 65) - rAjadaMDabhayAllokaH, svasvadharmaparo bhavet / yo hi svadharmanirataH, sa tejasvI bhavediha / / 23 / / (zukranIti, adhyAya- 1) - yatkAle hyucitaM kartuM, tatkAryaM drAgazaMkitam / / 286 / / kAle vRSTiH supoSAya, hyanyathA suvinAzinI / kAryasthAnA sarvANi, yAmikairabhito'nizam / / 287 / / nayavAnnItigativitsiddhazastrAdikairvaraiH / caturbhiH paJcabhirvApi SaDbhirvA gopayetsadA / / 288 / / (zukranIti, adhyAya- 1) : Arya nItizAstra pramANe rAjAe rAjyamAM TheraThera phelAvavA yogya AjJAo : zAsanaM tvIdRzaM kAryaM, rAjJA nityaM prajAsu ca / / 293 / / dAse bhRtye'tha bhAryAyAM putre ziSye'pi vA kvacit / vAgdaNDaparuSannaiva, kAryaM maddezasaMsthitaiH / / 294 / / ... mAtRRNAM pitRRNAM caiva, pUjyAnAM viduSAmapi / / 298 / / nAvamAnaM nopahAsaM kuryuH sadvRttazAlinAm / .... vApukupArAmasImA-dharmazAlAsurAlayAn / / 300 / / mArgAnnaiva prabAdheyurhInAMgavikalAMgakAn / ... / / 301 / / ... manasApi na kurvantu svAmidrohaM tathaiva ca / ... / / 308 / / ... guNasAdhanasaMkSA, bhavantu nikhilA janAH / ... / / 310 / / ... likhitvA zAsanaM rAjA, dhArayeta catuSpathe / sadA codyatadaNDaH syAdasAdhuSu ca zatruSu / / 313 / / prajAnAM pAlanaM kAryaM, nItipUrvaM nRpeNa hi / / 314 / / (zukranIti, adhyAya- 1) na hyevaMvidhaM vazopanayanamasti bhUtAnAM yathA daMDa ityAcAryAH / neti kauTilyaH / tIkSNadaMDo hi bhUtAnAmudvejanIyaH / mRdudaMDaH paribhUyate / yathArhadaMDa: pUjyaH / suvijJAtapraNIto hi daMDa: prajAH dharmArthakAmairyojayati / duSpraNItaH kAmakrodhAbhyAmajJAnAdvAnaprasthaparivrAjakAnapi kopayati, kimaGga punargRhasthAn / apraNIto hi mAtsyanyAyamudbhAvayati / balIyAnabalaM hi grasate daMDadharAbhAve / tena guptaH prabhavatIti / caturvarNAzramo loko, rAjJA daMDena pAlitaH / svadharmakarmAbhirato, vartate sveSu vartmasu / / 1 / / (kauTilIya arthazAstra, adhikaraNa-1, adhyAya- 4) dharmeNa rAjyaM viMdeta, dharmeNa paripAlayet / dharmamUlAM zriyaM prApya, na jahAti na hIyate / / 31 / / apyunmattAtpralapato, bAlAcca parijalpataH / sarvataH sAramAdadyAdazmabhya iva kAMcanam / / 32 / / suvyAhatAni sUktAni, sukRtAni tatastataH / saMcinvan dhIra AsIta, zilAhArI zilaM yathA / / 33 / / 465 (viduranIti, adhyAya- 2) cakSuSA manasA vAcA, karmaNA ca caturvidham / prasAdayati yo lokaM, taM loko'nuprasIdati / / 25 / / yasmAttrasyaMti bhUtAni, mRgavyAdhAnmRgA iva / sAgarAntAmapi mahIM, labdhvA sa parihIyate / / 26 / / pitRpaitAmahaM rAjyaM prAptavAn svena karmaNA / vAyurabhramivAsAdya bhraMzayatyanaye sthitaH / / 27 / / dharmamAcarato rAjJaH sadbhizcaritamAditaH / vasudhA vasusaMpUrNA, vardhate bhUtivardhinI / / 28 / / atha saMtyajato dharmamadharmaM cAnutiSThataH / pratisaMveSTate bhUmiragnau carmAhitaM yathA / / 29 / / (viduranIti, adhyAya- 2) +4000044 For Personal & Private Use Only +500074. Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyajJAnanI sevArUpa A sukRtamAM nIcenA pUjya sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto tathA zrAvaka-zrAvikAoe sahAyatA karI che te saunI saMsthA RNI che. pU. sAdhu bhagavaMto pa. pU. vizvadarzanavijayajI ma. sA. pa. pU. arihaMtasAgarajI ma. sA., pa. pU. guNaratnasAgarajI ma. sA., pa. pU. kalpajitavijayajI ma. sA., pa. pU. harSajitavijayajI ma. sA., pa. pU. yazojitavijayajI ma. sA., pa. pU. yogajitavijayajI ma. sA., 5. pU. kaivalyajitavijayajI ma. sA., pa. pU. kuzalakIrtivijayajI ma. sA., pa. pU. vivekayazavijayajI ma. sA., 5. pU. padmajitasAgarajI ma. sA., pa. pU. caitanyajitavijayajI ma. sA., pa. pU. kalyANajitavijayajI ma. sA., 5. pU. prazamajitavijayajI ma. sA., pa. pU. manojitavijayajI ma. sA. tathA aneka pU. padastha mahAtmAo ane muni bhagavaMto. pU. sAdhvIjI bhagavaMto pa. pU. cArunaMditAzrIjI ma. sA., pa. pU. hitarucitAzrIjI ma. sA., pa. pU. jitamohAzrIjI ma. sA., pa. pU. kalpanaMditAzrIjI ma. sA., pa. pU. cinaMditAzrIjI ma. sA., pa. pU. dharmarucitAzrIjI ma. sA., 5. pU. dhyAnarucitAzrIjI ma. sA., pa. pU. saumyarucitAzrIjI ma. sA., pa. pU. hitanaMditAzrIjI ma. sA. tathA pa. pU. dhairyarucitAzrIjI ma. sA. 5. pU. bodhiratnAzrIjI ma. sA., pa. pU. dRSTiratnAzrIjI ma. sA., 5. pU. ArjavaratnAzrIjI ma. sA. pa. pU. cArugirAzrIjI ma. sA. pa. pU. caMdanabALAzrIjI ma. sA. pa. pU. RjumatizrIjI ma. sA. pa. pU. jinaprajJAzrIjI ma.sA pa. pU. lalitaprabhAzrIjI ma. sA. pa. pU. mayUrakalAzrIjI ma. sA. pa. pU. zubhodayAzrIjI ma. sA., pa. pU. priyaMvadAzrIjI ma. sA., pa. pU. nirmohitAzrIjI ma. sA.. tathA aneka pU. viduSI zramaNI bhagavaMto. suzrAvako sva. zAMtilAla zivalAla zAha, zrI bhakkamabhAI narottamadAsa, zrI gautamabhAI zakaracaMda, zrI azokabhAI hiMmatalAla zAha, zrI umaMgabhAI azokabhAI zAha, zrI priyavadanabhAI zAha, zrI bharatabhAI cImanalAla, zrI araviMdabhAI kApaDiyA, zrI caMdrahAsabhAI trivedI, zrI mAlavabhAI azokabhAI zAha, DaoN. zrI hemaMtabhAI parIkha, zrI niravabhAI DagalI, zrI yogezabhAI tanamana, zrI girIzabhAI ramaNalAla zAha, zrI jayaMtilAla zAha, zrI atulabhAI vrajalAla zAha, zrI jayasukhabhAI gAMdhI, zrI kalpezabhAI koThArI Adi aneka zrAvaka bhAIo. suzrAvikAo zrImatI darzanAbena nayanabhAI zAha, zrImatI aruNAbena kaMpANI, zrImatI smitAbena koThArI, zrImatI sumitrAbena trivedI, zrI zobhanAbena maNikAMtabhAI, zrImatI pArulabena hemaMtabhAI parIkha, hemAbena devendrabhAI Adi aneka zrAvikA baheno. taduparAMta aneka nAmI-anAmI zubhacchakoe je je rIte sahAya karI che te saunI saMsthA RNI che. For Personal & Private Use Only Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c) jai zrIsaMghanA jJAnakhAtAmAMthI "phALavAyela rakamonI nAmAvali rUA. 3,00,000/- zrI devakaraNabhAI mULajIbhAI jaina daherAsara peDhI, malADa (vesTa), muMbaI. rUA. 1,51,000/- zrI zaMkhezvara pArzvanAtha zve. mU.pU. tapagaccha jaina saMgha, dineza bhuvana, ghATakopara (IsTa), muMbaI. rUA. 1,51,000/- zrI mahAvIrasvAmI jaina zve. mU.pU. saMgha, zeTha ke. mU. upAzraya, operA sosAyaTI, amadAvAda. rUA. 1,51,000/- zrI navajIvana jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha, muMbaI. rUA. 1,00,000/- zrI AMbAvADI zvetAMbara mU.pU. jaina saMgha, amadAvAda. rUA. 1,00,000/- zrI muluMDa zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, muMbaI. rUA. 1,00,000/- zrI paramaAnaMda zvetAMbara mUrtipUjaka jaina saMgha, amadAvAda. jJa. 25,111/- zrI riddhi-siddhi Adarza zve. mU.pU. jaina saMgha, muMbaI. * pa. pU. sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtone vahorAvavA mATe tathA jJAnabhaMDArone bheTa ApavA mATe A rakamano upayoga karavAmAM Avaze. 5. pU. sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtone "dharmatIrtha bhAga-2" vahorAvavAno lAbha lenAra bhAgyazALI parivAra sva. motIbena panAlAla jhumakharAma koThArI parivAra, ha. himAMzubhAI, muMbaI. e.org Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. * zruta sahayogI revAbena tArAcaMda dolatacaMda zAha parivAra, muMbaI. 2. zrI cInubhAI zAMtilAla zAha parivAra, amadAvAda. 3. sva. zreSThivarya zrI caMdrakAMtabhAI maNIlAla paTela, ha. azvinabhAI tathA pamAbena, amadAvAda. 4. zrImatI hasumatibena zAMtilAla zAha, sihora- hAla muMbaI. ha. nIlakamalabhAI rajanIbhAI, IlAbahena, nItAbahena. _ che zruta upAsaka 4 = = 1. zrImatI darzanAbenanAM saLaMga 1277mAM aThThamanAM praveza nimitte zrI nayanabhAI narottamadAsa zAha parivAra, amadAvAda. 2. kheDAvALA sva. gajIbena maNIlAla bAlAbhAInA smaraNArthe ha. zirISacaMdra maNIlAla zeTha parivAra, amadAvAda. 3. zrImatI kusumabena caMdulAla bagaDIyA parivAra, muMbaI. 4. zrI dilIpabhAI jhaverI, muMbaI. * * * * II * IIT * * * Jain on International For Personal & Private Use Only www.jainer org Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yet, City I 10 ( * : tA gruta sevaka 4 1. zrImatI vasaMtabena vADIlAla popaTalAla vasA parivAra dhorAjIvALA, amadAvAda. 2. bhagavatIbena bAgamalabhAI koThArI, ha. Ara. muMjAla enDa kAM., muMbaI. mAtuzrI jayAbena zAMtilAla khonA, muMbaI. 4. sva. amRtalAla mohanalAlanA AtmazreyArthe ha. prabhAvatIbena, jyotiSabhAI, paMkajabhAI, amadAvAda, pa. pU. munizrI arihaMtasAgarajInA sadupadezathI ci. mahipAla ane rAjakumArInI dIkSA nimitte - ha. zA gaNezamalajI jugarAjajI, beMgalora, 6. a. sau. sumitrAbena hasamukhalAla maphatalAla zAha, indroDAvALA- amadAvAda. 7. zAha bAbulAla maMgaLajI uMbarIvALA parivAra, muMbaI. 8. zrI prajJAloka TrasTa, ha. uttamabhAI gAMdhI, amadAvAda. * zrata ArAdhaka 4 1. eka sagRhastha taraphathI. 2. mAtuzrI neNabAI motIlAla lApasIyA parivAra, muMbaI. 3. zrImatI kaMcanabena ajItabhAI vAsaNavALA, amadAvAda. 4. zrImatI mAlinIbena zAMtilAla mohanalAla ha. ema. esa. mohanalAla phAunDezana TrasTa, amadAvAda. 5. zrImatI kusumabena chaganalAla zAha, muMbaI. zrI navInabhAI narazI khonA, muMbaI. 7. zrImatI guNavaMtIbena harSadarAya zAha, muMbaI. 8. zrI malaya ane bhavyA jayasukhabhAI gAMdhI, muMbaI. 9. amArA kalyANamitra mahipAlanI dIkSA nimitte - maMjulAbena vimalacaMdajI, beMgalora. 10. sA. cArunaMditAzrIjInA ziSyA dhyAnarucitAzrIjInI prathama dIkSAtithi nimitte - praviNabhAI mANekalAla zAha parivAra, amadAvAda. 11. zrI cInubhAI zAMtilAla zAha, ha. kamalezabhAI, amadAvAda. 12. zrI jIvarAjabhAI nAnacaMdabhAI bagaDIyA, ha. vaMdubena, boTAdavALA 13. zrI motIcaMda hIrAcaMda jhaverI, ha. hemacaMdabhAI, muMbaI. 14. zrI hIrAlAla jAdavajIbhAI zAha, amadAvAda, 15. sva. jayAbena devazI zAhanA smaraNArthe, muMbaI. 16. zrI premavardhaka padmAvatI mAtAjI TrasTa, amadAvAda. 17. 5. pU. gaNivarya zrI arihaMtasAgarajI ma. sA.nA upakAronI smRtimAM zrImatI bhaMvarIbAI ghevaracaMdajI surANA, beMgalora. Jalu www.jalary.org For Personal & Private Use Only tion International Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - prakAzaka - grI[[]] (5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-380000. Teli./pheksa : (079) 26604911, phona : (079) 32911401 E-mail : gitarthganga@yahoo.co.in : mudraka : navaraMga prinTarsa 1le mALa, adANI cembarsa, AsToDIyA raMgATI bajAra, amadAvAda -1. phona: 9428500401 For Personal & Private Use Only