Page Text
________________
ઉ૫ક૨ણદ્રવ્યતીર્થ
૧ઉપકરણોમાં સર્વત્ર ગુણપોષકતાના કારણે જ તેને જૈનશાસનમાં પૂજનીય સ્થાન અપાયું છે. તેથી આ જડ એવાં ઉપકરણો કળશ, પૂજાની થાળી, અંગપૂંછણાં વગેરેને ગમે તેમ ઠેબે ચડાવો, ગમે ત્યાં મૂકો, અપવિત્ર કરો, તો આશાતનાનું પાપ લાગે. જ્ઞાનનાં ઉપકરણોને પણ અયોગ્ય રીતે વાપરો કે તેનો દુર્વ્યવહાર કરો તો જ્ઞાનાવરણીય આદિ ચીકણાં કર્મ બંધાવે તેવું
૨૨૨
१. आशातनापरीहारं, स्वशक्त्योचितचिन्तनम् । प्रत्याख्यानक्रियाऽभ्यर्णे, गुरोर्विनयपूर्वकम् । । ६२ ।। ज्ञानाद्यायस्य शातना खण्डना आशातना निरुक्त्या यलोपः, तासां परिहारो वज्र्ज्जनं विशेषतो गृहिधर्म इति सम्बन्धः पूर्ववद्दृष्टव्यः, एवमग्रेऽपि। आशातनाश्चात्र जिनस्य प्रस्तुताः प्रसङ्गतोऽन्या अपि प्रदर्श्यन्ते, यथा ता ज्ञानदेवगुर्वादीनां जघन्यादिभेदात् त्रिविधाः। तत्र जघन्या ज्ञानाशातना ज्ञानोपकरणस्य निष्ठीवनस्पर्शः, अन्तिकस्थे च तस्मिन्नधोवातनिसर्गः, हीनाधिकाक्षरोच्चार इत्यादिका १ । मध्यमा आकालिकं निरुपधानतपो वा अध्ययनम्, भ्रान्त्याऽन्यथाऽर्थकल्पनम्, ज्ञानोपकरणस्य प्रमादात् पादादिस्पर्शो भूपातनं चेत्यादिरूपा २ । उत्कृष्टा तु निष्ठ्यूतेनाक्षरमार्जनं उपर्युपवेशनशयनादि, ज्ञानोपकरणेऽन्तिकस्थे उच्चारादिकरणम्, ज्ञानस्य ज्ञानिनां वा निन्दा प्रत्यनीकतोपघातकरण - मुंत्सूत्र भाषणं चेत्यादिस्वरूपा ३। जघन्या देवाशातना वासकुम्पिकाद्यास्फालनश्वासवस्त्राञ्चलादिस्पर्शाद्या १ । मध्यमा शरीराद्यशुद्ध्या पूजनम्, प्रतिमाभूनिपातनं चेत्याद्या २। उत्कृष्टा प्रतिमायाश्चरणश्लेष्मस्वेदादिस्पर्शनं भङ्गजननावहीलनाद्या च ३। ....... आशातनाश्चात्यन्तविषयिणः सतताविरता देवा अपि देवगृहादौ सर्वथा वर्जयन्ति, उक्तं हि - "देवहरयंमि देवा, विसयविसविमोहिआवि न कयावि। अच्छरसाहिंपि समं, हासक्कीडाइ वि कुणंति । । १ । । " [ श्राद्धदिनकृत्ये गा. १२४] एताश्चाशातना जिनालये क्रियमाणा न केवलं गृहिणामेव निषिद्धाः, किन्तु यथासम्भव साधूनामपीति ज्ञेयम्। यत उक्तम्"आसायणा उ भवभमणकारणं इय विभाविउं जइणो । मलमलिणुत्ति न जिणमंदिरंमि निवसंति इइ समओ । । १ । । " [ प्रवचनसारोद्धारे ४३७] त्ति । ... स्थापनाचार्याशातनापि त्रिधा, तस्येतस्ततश्चालनपादस्पर्शादौ जघन्या १, भूमिपातनावज्ञामोचनादौ मध्यमा २, प्रणाशनभङ्गादावुत्कृष्टा ३ । एवं ज्ञानोपकरणवद्दर्शनचारित्रोपकरणस्य रजोहरणमुखवस्त्रिकादण्डकादेरपि 'अहवा णाणाइतिग' इति वचनाद्गुरुस्थाने स्थाप्यत्वेन विधिव्यापारणादधिका तदाशातना वर्ज्या। यदुक्तं महानिशीथे- "अविहीए निअंसणुत्तरिअं रयहरणं दंडग वा परिभुंजे चउत्थं" [] इति । तेन श्राद्धैश्चरवलकमुखवस्त्रिकादेर्विधिनैव व्यापारणस्वस्थानस्थापनादि कार्यमन्यथा धर्मावज्ञादिदोषापत्तेः ।
( धर्मसंग्रह टीका भाग-२, श्लोक-६२, टीका) ૨. પોથી બાળે બોળે જેહ, પરભવ મૂરખ થાયે તેહ; ભણે ગણે દે પોથી દાન, પરભવ નર તે વિદ્યાવાન. ૧૫. (શિવસાગરજી કૃત જીવદયાની સજ્ઝાય) * જ્ઞાનોપગરણ પાટી પોથી, ઠવણી નોકારવાળી, તેહ તણી કીધી આશાતના, જ્ઞાનભક્તિ ન સંભાલી રે પ્રાણી ૩. ઇત્યાદિક વિપરીતપણાથી જ્ઞાન વિરાધ્યું જેહ, આ ભવ પરભવ વળી રે ભવોભવ, મિચ્છા મિ દુક્કડં તેહ २. प्राशी०.४.
( उपा. विनयविष्ठय कृत पुण्यप्राशनुं स्वतन, ढाण- १ ) * ક્લેશનાશિની દેશના હિત આણી રે, ભાખે શ્રી ગુરુરાજ; સુણો ભવિપ્રાણી રે. જ્ઞાનઆરાધન સાચવો હિ શ્રવણપઠનને કાજે સુ૦. ૧૯. જ્ઞાન વિરાધે જે મને હિ તે પરભવે મનહીણ સુ૦ વચને જેહ વિરાધતા હિ તે મૂંગા દુઃખદીણ સુ૦. ૨૦. કાયાથી જે વિરાધતાં હિ૦ તસ કુષ્ઠાદિક રોગ સુ૦ ત્રિવિધ વિરાધન જ્ઞાનની હિ જે મૂરખ કરે ભોગ સુ૦
(ज्ञानविभससूरिक कृत पंथभीतिथिनुं स्तवन, ढाण-२ )
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005531 |
| Book Title | Dharmtirth Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yugbhushanvijay |
| Publisher | Gangotri Granthmala |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 508 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 13 MB |