________________
૧. ઋષભ પારણક સંધિ
૪. શાલિભદ્રસંધિ ૨. ચન્દનબાલા પારણક સંધિ ૫. અવન્તિસુકુમાલસંધિ ૩. ગજસુકુમાલસંધિ
૬. પૂરણર્ષિસન્ધિ વિષયાનુક્રમમાં જોવાથી અને અનુવાદ વાંચવાથી વિશેષ જણાશે, એથી અહિ તેનો વિસ્તાર કર્યો નથી. કલિકાલનું સ્વરૂપ બીજા પ્રકારથી બીજે દર્શાવ્યું છે.
વિનયથી વિદ્યા ગ્રહણ કરાય-એ સંબંધમાં શ્રેણિક અને ચંડાલની કથા છે. ધર્મમાં પુરુષની પ્રધાનતા સમજાવી છે. આચાર્યમાં કેવા ગુણો હોવા જોઇએ ? એકલા સાધુથી ધર્મ પળાવો મુકેલ છે. એ સંબંધમાં યુક્તિ-પ્રયુક્તિ દર્શાવી છે.
રત્નપ્રભસૂરિએ કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રી હેમચન્દ્રાચાર્યના સ્વોપજ્ઞ વિવરણ સહિત યોગશાસ્ત્રનો અને તેમના પરિશિષ્ટપર્વ વગેરે ગ્રંથોનો સારી રીતે ઉપયોગ કર્યો જણાય છે. તુલનાત્મક દૃષ્ટિથી અભ્યાસ કરનારને જણાઇ આવે તેમ છે.
બીજી વ્યાખ્યા-વૃત્તિઓ ઉપદેશમાલાની સિદ્ધર્ષિકૃત વૃત્તિને વર્ધમાનસૂરિએ પ્રાન્તન મુનીન્દ્ર-રચિત કથાનકો સાથે જોડીને વૃત્તિ રચેલ છે, તેની સં. ૧૨૨૭ માં તથા સં. ૧૨૭૯માં લખાયેલી તાડપત્રીય પ્રતિ પાટણ જૈનભંડારમાં મળી આવે છે, તેનો નિર્દેશ અમે પાટણ જૈનભંડાર ગ્રન્થસૂચી (ગા. ઓ. સિ. નં. ૭૬, પૃ. ૨૮૩, ૩૩૪)માં કર્યો છે.
ઉપદેશમાલાની બીજી એક બારહજાર શ્લોક-પ્રમાણ વિશેષવૃત્તિ, જે કર્ણિકા નામથી પણ પ્રસિદ્ધ છે, તે નાગેન્દ્રકુલના વિજયસેનસૂરિના વિદ્વાન શિષ્ય ઉદયપ્રભસૂરિએ વિ. સં. ૧૨૯૯માં ધવલકપુર (ધોળકા)માં મંત્રીશ્વર વસ્તુપાલ-તેજપાલની વસતિ (ઉપાશ્રય)માં વસીને રચી હતી, તેનો નિર્દેશ અમે પાટણ જૈનભંડાર ગ્રન્થસૂચી (નં. ૭૬, પૃ. ૨૩૫ થી ૨૩૮) માં આદિ અંતના ભાગ સાથે દર્શાવ્યો છે. - શ્રીજિનભદ્રસૂરિએ (શાલિભદ્રસૂરિ શિષ્ય), તથા આચાર્ય શ્રી સર્વાણંદસૂરિએ ઉપદેશમાલા પર વિવરણ કથા-સંક્ષેપ સાથે કરેલ છે. તેનો નિર્દેશ પણ અમે પાટણભંડારગ્રન્થસૂચી (ગા. ઓ. સિ. નં. ૭૬, પૃ. ૯૦, તથા પૃ. ૩૯૨-૩)માં કર્યો છે.
આ ઉપદેશમાલાની એક વ્યાખ્યા રામવિજયજી ગણિએ સં. ૧૭૮૧માં રચી જણાય છે, જે હીરવિજયસૂરિની પરમ્પરામાં સુમતિવિજયજીના શિષ્ય હતા. તે વ્યાખ્યાનો હિન્દી અનુવાદ મુનિશ્રી પદ્મવિજયજીએ કર્યો છે. સંશોધન પં. નેમિચન્દ્રજી મ. એ કરેલ છે, સદ્ગત વિજયવલ્લભસૂરિએ સમર્પિત કરેલ છે. શ્રીનિર્ચન્થસાહિત્ય પ્રકાશન સંઘ, દિલ્હીથી ઈ. સન ૧૯૭૧માં પ્રકાશિત છે.
