________________
[ ૩૦ ]
તાત્ત્વિક લેખસ ંગ્રહ
વસ્તુઓને આશ્રયીને છે. બાકી વાસ્તવિક સાચા સુખ માટે તે ત્યાગની જ મહત્ત્વતા છે. ત્યાં ભાગને અંશમાત્ર પણ અવકાશ નથી, પુન્ય તથા પાપ અને પ્રકારના કર્મના ત્યાગથી જ સુખસ્વરૂપ પ્રગટ થાય છે. પુન્યના ભાગથી જે સુખ બતાવ્યુ છે તે પૌદ્ગલિક સુખની અપેક્ષાથી જ છે. જેથી તે ભાગને ત્યાગના નામથી ઓળખાવ્યે. પાપના ભાગથી પૌલિક સુખ થતું નથી એટલે તેની ઉપેક્ષા કરીને પૌલિક સુખ માટે તેને ત્યાગ તરીકે ઓળખાયું નથી છતાં જ્યારે આત્મિક સુખના વિકાસ માટે કરવામાં આવે છે ત્યારે પુન્ય તથા પાપ અને ત્યાગ કરવામાં આવ્યા છે. તાત્પર્યં કે બંનેના ત્યાગથી આત્મિક સુખ મળી શકે છે. આ પ્રમાણે વિચાર કરતાં સમજાય છે કે એકંદરે ત્યાગથી જ આત્મા સુખ મેળવી શકે છે.
( <e ધર્માંધ મીમાંસા ( ૭ )
આપણા ધર્મ આપણી પાસે જ છે, તે ખીજા કોઈની પણ પાસેથી મળી શકતા નથી; ખીજા તે નિમિત્ત માત્ર હાય છે. જોનારી તેા આંખા જ હાય છે, જોવાની શક્તિ આંખામાં છે, પણ તેમાં કસર થવાથી, જોવાની શક્તિને રોકનાર કાઈ ખીજી વસ્તુ આડી આવી જવાથી દવાની જરૂરત પડે છે, તે દવા જોવામાં નિમિત્ત માત્ર છે તેથી તે જોવાની શક્તિ નથી આપતી પણ જોવાની શકિતને રોકનાર વસ્તુને દૂર કરે છે; એટલે આંખા જોવાની શક્તિ પ્રગટ થવાથી સારી રીતે જોઇ શકે છે
