________________
| ૧૨૪]
તાત્વિક લેખસંગ્રહ ભિન્ન હોય છે તેને જ સંગ-વિયોગ થાય છે અને એવા તે દ્રવ્ય હોય છે પણ ગુણ-ગુણ હોઈ શકતા નથી તે આબાળગોપાળ પ્રસિદ્ધ છે. સર્વથા અણજાણુ માણસ પણ જાણી શકે છે કે સાકરની મીઠાસ અને મીઠાસથી સાકર જુદી નથી પણ બંને એક જ વસ્તુ છે. આપણે ગાંધીને ત્યાં જઈને મીઠાસ વગરની સાકર અથવા તે સાકર વગરની મીઠાસ માગીએ તે તે મીઠાસ તથા સાકરને જુદાં કરીને એ વસ્તુ આપી શકતો નથી. તાત્પર્ય કે-ગુણ સ્વરૂપ સાકરથી મીઠાસરૂપ ગુણ જુદો પાડી શકાતો નથી માટે ગુણ-ગુણીને સ્વરૂપ સંબંધ છે. જે કે દ્રવ્યનો સંગ થવાથી તેમાં રહેલા ગુણનો પણ પરસ્પર સંયોગ થાય છે છતાં ગુણેને પરસ્પર સંગસંબંધ માન્ય નથી, કારણ કે ગુણે પોતાના આશ્રયભૂત દ્રવ્યથી છૂટા પડીને ભિન્ન બીજા દ્રવ્યના આશ્રમમાં જતા નથી. અર્થાત્ સાકરમાંથી મીઠાસ છૂટી પડીને કરિઆતામાં જઈને ભળતી નથી. અથવા તે આત્મામાંથી જ્ઞાન છૂટું પડીને પત્થરની શિલામાં જતું નથી જેથી કરીને કરિઆતાના કડવાસ ગુણની સાથે મીઠાસને તથા પત્થરના વર્ણ, ગંધાદિ ગુણેની સાથે જ્ઞાન ગુણનો સંગસંબંધ માનવામાં આવે. જો કે ગુણીથી ગુણનું કથંચિત્ –કેઈક અપેક્ષાથી ભિન્નભિન્નપણું માન્યું છે. ગુણીથી ગુણ ભિન્ન મનાય છે અર્થાત્ આત્માથી ભિન્ન જ્ઞાન ગુણને માન્ય છે; પણ જે સ્વરૂપે આત્મામાં જ્ઞાન અભિન્નપણે રહેલું છે તે જ સ્વરૂપે જ્ઞાન આત્માથી જુદું નથી. જેમકે-જ્ઞાન ગુણ આત્માને છે તે આત્મા સિવાય બીજે ક્યાંય પણ રહી શકતો નથી, છતાં જડ સ્વરૂપ પુસ્તકમાં માનવામાં આવે છે અને વ્યવહારથી
