________________
શ્રી મહાવીર પ્રભુનો સત્યાગ્રહ
[ ૧૭૭ ] મુકાવાને અનેક પ્રકારના મેહક પ્રસંગમાં અલિપ્ત રહેવું અને વૈષયિક વસ્તુઓમાં મેહની મનાવેલી આસક્તિને અનાદર કરીને સ્વસંપત્તિ મેળવવાને હેત હોય છે તેથી તે તાત્વિક સત્ય હોવાથી તેને આધ્યાત્મિક સત્યાગ્રહ કહેવામાં આવે છે અને જડાત્મક સંપત્તિ મેળવવાના હેતુથી ઈતર કઈ પણ વ્યકિતની પરાધીનતામાંથી મુકાવાને તેની આજ્ઞાનું ઉલ્લંઘન કરવા તેના તરફથી કરવામાં આવતી કનડગતની અવગણના કરીને માનેલી પદગલિક સુખસંપત્તિ મેળવવી તે આધિભૌતિક સત્યાગ્રહનું ફળ છે, અને તે અનાત્મિક હોવાથી અતાત્વિક છે. બંને પ્રકારના સત્યાગ્રહમાં લક્ષ્યબિંદુ ભિન્ન હેવા છતાં પણ મન તથા ઇદ્રિ ઉપર કાબૂ મેળવવાની આવશ્યકતા રહે છે અને દેહનું મમત્વ છોડવું પડે છે. અહિંયાં જે સત્યાગ્રહને વિચાર કરવામાં આવ્યું છે તે આધ્યાત્મિક હોવાથી તાત્વિક સત્યને આશ્રયીને તે ઉપાદેય છે.
અનંતજ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર, વીર્ય, જીવન, સુખ તથા આનંદ આદિ અખૂટ સ્વસંપત્તિના સ્વામી આત્માને અનાદિકાળથી મેહ રાજાએ અનેક પ્રકારના મિથ્યા પ્રલેભનેમાં ફસાવીને સંપત્તિહીન બનાવ્યું છે અને પિતાની સત્તાથી આત્માની સ્વતંત્રતા છીનવી લીધી છે. સ્વસંપત્તિથી હીન થવાથી પરસંપત્તિથી પિતાને નિર્વાહ કરનાર આત્મા જે અનંતજ્ઞાનની શકિત ધરાવતો હતો અને પરસંપત્તિની સહાયતાની જેને જરાય જરૂરત ન હતી તે મેહની ગુલામીથી જકડાઈ રહ્યો છે અને તેની પાસે એટલી પણ સ્વતંત્રતા રહી નથી કે ઘડી
૧૨
