________________
શ્રી મહાવીર પ્રભુની અહિંસા
[ ૨૦૯ ] કહેવાતું નથી પણ અહિંસક કહેવાય છે કારણ કે તેમાં રાગ
ષ કે મેહ હેતું નથી અને કઈ પણ ઇન્દ્રિયના વિષયને પિષવાનું પણ હેતું નથી પરંતુ જેને દુઃખમાંથી છોડાવીને શાશ્વતું સુખ તથા જીવન પ્રાપ્ત કરાવવાનો હેતુ હોય છે.
પ્રભુએ મન, વચન તથા કાયાના વ્યાપારને સાવદ્ય તથા નિરવદ્યપણે વર્ણવ્યા છે. સાવઘ એટલે સપાપ-હિંસક અને નિરવદ્યા એટલે નિષ્પાપ-અહિંસક. પિતાના પ્રાણ બચાવી દેહને સંગ બનાવી રાખવા એટલે જીવવાને માટે છે જેટલી કાળજી રાખે છે તેટલી કાળજી બીજા ને જીવાડવા કે જીવવા દેવાને માટે રાખતા નથી, બીજા ને જીવાડવા કે જીવવા દેવામાં જેટલી ઉપેક્ષા કરવામાં આવે છે તે બધુંય હિંસક વૃત્તિનું પરિણામ છે. હિંસાને આધાર મને વ્યાપાર ઉપર છે. અર્થાત્ મનના પરિણામને આશ્રયીને હિંસા તથા અહિંસાની ઓળખાણ થઈ શકે છે. અને એટલા માટે જ રાગઠેષ તથા મેહના પરિણામ હિંસાના ઉત્પાદક છે અને સમભાવ-સમ્યગાન-દર્શનાદિથી થવાવાળા પરિણામ અહિંસાજનક છે, આત્મા સમ્યગદર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્રસ્વરૂપ હેવાથી અહિંસક સ્વભાવને છે, કારણ કે તેને વર્ણ, ગંધ તથા રસાદિ ધર્મવાળા પુદ્ગલ કે જેને જીએ દેહપણે પરિણુમાવ્યા છે તેની જરૂરત હેતી નથી તેથી તે હિંસક પ્રવૃત્તિ આદરતા નથી. આનંદ, સુખ તથા જીવન આત્માના પિતાના જ ધર્મ છે. તેને પ્રગટ કરવામાં અર્થાત્ આનંદ તથા સુખ ભોગવવામાં અને જીવવામાં જીવે ધારણ કરેલા જડ સ્વરૂપ દેહ સર્વથા નિરુપયોગી છે. ૧૪
.
