________________
શ્રી મહાવીર પ્રભુની અહિંસા
[ ૨૦૭ ] જન્મથી જ નિરૂપમ વેદનાને લઈને જ્ઞાનને ઝાઝે ઉપગ જ કરતા નથી. અને દેવે જ્ઞાનને ઉપયોગ કરે છે પણ જન્મથી જેટલું મળ્યું હોય છે તેટલું જ તેમના ઉપયોગમાં આવે છે પણ તેને વધારી શકતા નથી, પણ માનવી પિતે માનવ ભવમાં દેવે જેટલું જ્ઞાન મેળવીને ઘાતી કર્મને ક્ષય કરે છે અને કેવળજ્ઞાન મેળવીને સર્વજ્ઞ બની શકે છે તેમજ આત્માને સંપૂર્ણ વિકાસ સાધી શકે છે. તાત્પર્ય કે-માનવ દેહવાગે આત્મા સર્વજ્ઞ બની શકે છે. - આ પ્રમાણે મહાવીર પ્રભુનું જ્ઞાન નિરાવરણ-સ્વચ્છ અને વિશાળ હતું, અતીત, અનાગત તથા વર્તમાન કાળના ય માત્ર તેમના જ્ઞાનના વિષયપણે પરિણમ્યા હતા તેથી પ્રભુ ત્રિકાળજ્ઞ હતા, સર્વજ્ઞ હતા, ત્યારે બુદ્ધ ભગવાને દશ્યોદશ્ય જગતને વિજ્ઞાનસ્વરૂપ માનીને જીવાજીવની વિવિધતા તથા વિશિષ્ટતા જણાવેલી ન હોવાથી સંભવે છે કે તેમનું જ્ઞાન પરિમિત હશે. અને તેથી કરીને જ તેમની અહિંસાનું ક્ષેત્ર પણ પરિમિત છે. પ્રભુ મહાવીરની અહિંસા સૂક્ષમ અને અપરિમિત એટલા માટે છે કે જગતની સંપૂર્ણ જીવરાશીને તેમનું જ્ઞાન સ્પર્યું હતું. એટલે તેમની અહિંસાનું ક્ષેત્ર પણ વિશાળ છે, કારણ કે હિંસા તથા અહિંસાનું બીજ સકર્મક જીવરાશી છે. સકર્મક દેહધારી છે જ્યાં સુધી અશરીરી બનીને કેવળ આત્મસ્વરૂપને વિકાસ ન મેળવે ત્યાં સુધી હિંસાની સીમા છે. સંસારની હયાતીનું કારણ હિંસા છે. જ્યાં સુધી હિંસાક્ષી જળનું સિંચન થયા કરે છે ત્યાં સુધી જ સંસાર-વૃક્ષ ફાલ્યું ફૂલ્યું રહે છે. સમગ્ર જીવરાશી જે અહિંસાની આશ્રિત બને તે સંસારને ઉરછેદ
