________________
સ્યાદ્ાદ–રહસ્ય
[ ૨૧૩ ]
અક્રિયા દીપકના, શીતળતા આપવાપણું પાણીના, અને મળવાપણું અગ્નિના ખાધ કરાવે છે. આવી જ રીતે વસ્તુમાત્રમાં રહેલી ભિન્ન ભિન્ન અથ ક્રિયા ખાસ ખાસ વસ્તુના આધ કરાવતી હોવાથી તેને તે તે વસ્તુના અસાધારણ ધર્મ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે કે જેને લેાકભાષામાં માસીઅત કહેવામાં આવે છે. વણુ, ગંધ, રસ, સ્પર્શી રૂપી તથા અરૂપી ધર્માં સાધારણ છે અને તે ભિન્ન ભિન્ન અક્રિયા કરવાવાળી ભિન્ન ભિન્ન વસ્તુઓમાં રહેલા હોય છે અને જ્ઞેયાદિ સાધારણ ધર્માં તે વસ્તુમાત્રમાં રહે છે. પછી તે ચાહે રૂપી હોય, અરૂપી હોય, જીવ કે અજીવ જ કેમ ન હોય. અધેય સરખી રીતે રહી શકે છે. વસ્તુમાં રહેલા સમગ્ર ધર્માંથી વસ્તુને એળખવામાં આવે તે સાચી ઓળખાણ કહી શકાય, પણ અનેક ધર્મવાળી વસ્તુને બીજા બધાય ધર્મના નિષેધ કરીને તેમાંનાં કેઇ એક ધર્મની જ વસ્તુને ઓળખવામાં આવે તે તે ઓળખાણુ સાચી હોતી નથી. તેથી તે અપૂર્ણ ઓળખાણ કહેવાય છે. અને જો બીજા ધર્માંના નિષેધ ન કરતાં તેને ગૌણ રાખીને અને એક ધર્મને મુખ્ય રાખીને જે વસ્તુને ઓળખવામાં આવે તે તે પણ સાચી એળખાણુ હોઇ શકે છે. વસ્તુમાં રહેલા અનેક ધર્મોમાંથી કોઈ એક ધર્મદ્વારા વસ્તુને આળખવી તે નય કહેવાય છે. જેમ કે મનુષ્ય પર્યાયમાં રહેલા આત્માને માણસ કહેવા, બીજા ધર્માંને ગોણ રાખીને એક ધર્મથી વસ્તુને કહેવી તે સુનય. જેમ કે, આત્મા માણસ પણ છે અને બીજા ધર્માંને નિષેધ કરીને એક ધર્મથી વસ્તુને જણાવવી તે કુનય કહેવાય. જેમ કે, આત્મા માણસ જ છે.
