________________
[ ૨૮ ]
તાત્વિક લેખસંગ્રહ માત્રને દેહની સાથે સંબંધ છે પણ આત્માની સાથે નથી. આત્માની સાથે કર્મને સંબંધ અનાદિથી છે. કર્મ તથા અન્ય પૌગલિક વસ્તુઓને પરસ્પર કાર્ય-કારણભાવ સંબંધ છે. કર્મથી પૌગલિક વસ્તુઓને ભેગ અને પૌગલિક ભેગથી કર્મની પરંપરાને અનાદિ પ્રવાહ ચાલ્યા આવે છે તેથી પ્રવાહનું મૂળ નથી. તાત્પર્ય કે-કર્મથી શરીર અને શરીરથી કર્મ. જેમ વૃક્ષનું કારણ બીજ અને બીજનું કારણ વૃક્ષ બને છે તેમ કર્મનું કારણ શરીર અને શરીરનું કારણ કર્મ બને છે. વૃક્ષનું શરીર હોય છે અને તેનાથી થવાવાળાં બીજમાં તેને અંશ હોવાથી તે પણ શરીર છે. બીજ કારણ શરીર અને વૃક્ષ કાર્ય શરીર કહેવાય છે. તેમ ઔદારિક શરીર આદિથી થવાવાળાં કર્મ પણુ શરીર કહેવાય છે અને તેને કારણે શરીર કહેવામાં આવે છે; કારણ કે તે સંસારનું મૂળ છે.
અક્ષર-અક્ષર મીમાંસા',
(૨૫) (ન ખરે, ન ખસે, ન નાશ પામે તે અક્ષર અને ખરી પડે. ખસી જાય, નાશ પામે તે ક્ષર કહેવાય છે. જગતની કઈ પણ વસ્તુ પિતાનાથી વિપરીત સ્વભાવવાળી વસ્તુની અપેક્ષા રાખ્યા વગર પિતાનું અસ્તિત્વ જાળવી શકતી નથી, અર્થાત્ પિતાની હયાતી રાખી શકતી નથી. વિવિધતા સિવાય જગત એકરૂપે હેઈ શકતું નથી. વિવિધતા ભિન્ન ભિન્ન સ્વભાવને લઈને જ હઈ શકે છે. સ્વભાવભેદ વસ્તુના ભેદનું પ્રધાન કારણ છે. વસ્તુ
