________________
આત્માની ઓળખાણ
[ ૧૯૭] ઈદ્રિયગ્રાહ્ય થઈ શકતી ન હતી તેથી તેને અભાવ માનવાવાળા પણ વસ્તુ તરીકે માનતા થયા છે, તો પણ પવન તથા શબ્દને રૂપી ન હોવાની માન્યતાને ફેરવી શક્યા નથી. અર્થાત્ પવન તથા શબ્દ આંખથી દેખાતા નથી તોપણ ત્વચા તથા કાનથી ગ્રહણ થાય છે માટે વસ્તુ તે છે પણ તે અરૂપી છે. તેમનું માનવું છે કે જે વસ્તુઓ બીજી ઇંદ્રિયદ્વારા ગ્રહણ થયા છતાં પણ જે સાધન દ્વારા પણ આંખથી ગ્રહણ ન થાય તે રૂપી ન કહી શકાય. ગંધ તથા રસની અધિકતાવાળી વસ્તુઓ આંખોથી દેખાતી હોવાથી તેને રૂપી માને છે પણ પવન તથા શબ્દ માત્ર ત્વચા ગ્રહણ થવાથી તેને રૂપી માનતા નથી. અલ્પજ્ઞ છો જ્યારે આંખ સિવાયની ઇન્દ્રિયની ગ્રાહ્ય વસ્તુને રૂપી માનતા નથી તે પછી અતીન્દ્રિય જ્ઞાન ગ્રાહ્ય જે રૂપી વસ્તુઓ છે તેને તો તે કેવી રીતે રૂપી માને? એટલું જ નહિં પણ અતીંદ્રિય ગ્રાહ્ય કઈ વસ્તુ જ નથી એવી તેમની માન્યતા છે, અર્થાત્ અતીન્દ્રિયગ્રાહ્ય અરૂપી જેવી કેઈપણ વસ્તુ જ નથી એવી તેમની શ્રદ્ધા છે. બીજું કઈપણ ઇદ્રિયથી, ભલે ગ્રહણ ન થાય, પણ માત્ર આંખથી ગ્રહણ થાય તે રૂપી અને આંખ સિવાયની માત્ર બીજી ઇંદ્રિયેથી ગ્રહણ થાય તે અરૂપી, પણ એકેય ઇન્દ્રિયથી ગ્રહણ ન થાય તે વસ્તુ જ નથી. આ પ્રમાણે રૂપી તથા અરૂપીની વ્યાખ્યા કરીને જેને વસ્તુ માનવામાં આવે છે તે માત્ર જડ વસ્તુમાં જ ઘટી શકે છે, પણ તાત્વિક અરૂપી ચેતન અથવા અચેતનમાં ઘટી શક્તી નથી. તાત્વિક અરૂપી વસ્તુમાં વર્ણાદિ ન હોવાથી માત્ર જ્ઞાનથી જ ગ્રહણ થઈ શકે છે, કેઈપણ ઈદ્રિયથી ગ્રહણ થઈ શકતી નથી તેથી ધર્માસ્તિકાય,
