________________
[ ૧૮૦ ].
તાત્ત્વિક લેખસંગ્રહ દુઃસહ્ય યાતનાઓ અને પ્રલેભદ્વારા રાગ-દ્વેષને સબળ બનાવી સત્યાગ્રહથી ખસેડવા માટે સંપૂર્ણ સત્તા વાપરી. જેમ જેમ સંગમ દ્વારા રાગ-દ્વેષને સબળ બનાવવા તે પ્રયાસ કરતે ગમે તેમ તેમ રાગ-દ્વેષ સબળ ન બનતાં નિર્બળ બનતા ગયા.
પ્રભુ તાત્વિક સત્યને સારી રીતે જાણતા હોવાથી સંગમને પિતાને ઉપકારી મિત્ર તરીકે માન્ય કે જે માન્યતા મેહની અવજ્ઞા કરનારી હતી તેથી રાગ-દ્વેષનું પણ કાંઈ ચાલી શકયું નહિ; કારણ કે જ્યાં મેહને આદર હોય છે ત્યાં જ રાગ-દ્વેષ બળવાન બનીને પિતાને કાબૂ ટકાવી શકે છે. પ્રભુના ધ્યાનમાં જ હતું કે મેહ સંગમને પ્રેરણા કરી પિતાને જ નાશ કરાવે છે એટલે સંગમ મોહને શત્રુ છે કે જેઓ હમારી ઉપર સત્તા જમાવી બેઠા છે તેને જ નાશ કરવાને પ્રયત્ન કરી રહ્યો છે માટે મારે તે પરમ બંધુ જ છે. સંગમદેવના દેહમાં રહીને મેહે રાગ-દ્વેષને જાગૃત કરવા પોતાનાથી બનતું બધુંય કર્યું કારણ કે જયાં સુધી રાગ-દ્વેષ જાગૃત ન થાય ત્યાં સુધી તાત્વિક સત્યાગ્રહ મોહથી છોડાવી શકાય નહિ. જો કે પ્રભુ અનંત બળશાળી હતા, પતે સંગમના સ્વામીને પણ પહોંચી વળે તેવા હતા પણ તેવા બળને ઉપયોગ કરવા રાગ-દ્વેષને આશ્રય લેવો પડે અને તેમ કરવાથી મેહની સત્તા સ્વીકારવી પડે તે તાત્વિક સત્યથી ખસી જવાને પ્રસંગે ઉપસ્થિત થાય માટે પ્રભુ દેખા તરીકે રહ્યા. મેહની શીખવણીથી સંગમ માનતો હતો કે જડાત્મક દેહ પ્રભુસ્વરૂપ છે માટે દેહના છેદન-ભેદનથી પ્રભુ સત્યથી વિચલિત થશે પણ પ્રભુ તે આત્માસ્વરૂપ હતા એટલે તે પીગલિક
