________________
નેાજીવમીમાંસા
[ ૧૮૧ ] વસ્તુઓના પરિણામના માત્ર જ્ઞાતા હતા પણ ભાકતા ન હતા. દેહ તથા આત્માની ભિન્નતારૂપ સત્યને સારી રીતે જાણતા હતા, તેથી દેહમાં થનારી વિકૃતિઓની તેમને અંશ માત્ર પણ અસર થઇ નહિં અને રાગ-દ્વેષની પરિણતિમાં પરિણમ્યા નહિ. છેવટે સંગમ થાકયા, છ-છ મહિનાઆના પરિશ્રમ નિષ્ફળ નિવડવાથી હતાશ થયા જેથી માહ પેાતાની હાર માનીને નિબળભાવે પ્રભુને સંગમઢારા નમ્યા. રાગ, દ્વેષ, મૃતપ્રાયઃ થઇ ગયા અને છેવટે વિલય પામ્યા અને પ્રભુએ સત્યાગ્રહમાં અચળ મેહ ઉપર વિજય મેળવી સંપૂર્ણ સ્વતંત્રતા પ્રાપ્ત કરી પેાતાની અનંતચતુષ્ટય શાશ્વત લક્ષ્મી સ્વાધીન કરીને શાશ્વત આનંદ તથા જીવનના ભાગી બન્યા.
- th3> નેાજીવમીમાંસા ’ ( ૨૦ )
જૈન સિદ્ધાંતમાં જીવ અને અજીવ એમ બે પદાર્થ માન્યા છે. આ એ પદાર્થાંમાં સંપૂર્ણ વિશ્વના સમાવેશ થઇ જાય છે માટે મૂળ પદાર્થ ત્રીજે કાઇ પણ નથી. જેટલી વિચિત્રતા દેખાય છે તે બંનેના સંચાગસ્વરૂપ છે. જેટલા વિશેષા દેખાય છે તેમાં બંને દ્રન્ગેાના અંશે રહેલા છે. અને શુદ્ધ ક્રૂન્યમાં કોઈપણ પ્રકારની વિશિષ્ટતા હોતી નથી, કારણ કે તેમના પોતાના જ સ્વરૂપમાં ભિન્નતા હોતી નથી, તેથી જીવરાશી અને અજીવરાશી એમ બે જ રાશી અનાદ્ધિસિદ્ધ છે. જો કે ભિન્ન ધર્મવાળા ભિન્ન કન્યાના સાગથી અનેક ભિન્ન
6
