________________
[ ૧૨૬ ] '
તાવિક લેખસંગ્રહ પુસ્તકરૂપ કારણમાં જ્ઞાનરૂપ કાર્યને ઉપચાર કરીને તેમાં જ્ઞાન માનવામાં આવે છે. આવી જ રીતે દ્રવ્ય માત્રના ગુણેને કથંચિત્ ભિન્નભિન્ન માન્યા છે, વિજળીના ગેળાને લાઈટ કહેવામાં આવે છે પણ લાઈટ (અજવાળું) તે વિજળીને ગુણ છે અને તે વિજળીમાં રહે છે પણ ગળામાં રહેતું નથી, ગળો તે વિજળીમાં રહેલા અજવાળાને પ્રગટ કરવાનું સાધન માત્ર છે. તેમાં અજવાળાને ઉપચાર કરીને ગળાને પણ લાઈટપણે ઓળખવામાં આવે છે. આ પ્રમાણે વિચાર કરવાથી દ્રવ્ય તથા ગુણેને સ્વરૂપસંબંધ અને દ્રવ્યને પરસ્પર સંગસંબંધ જાણવા મળે છે. " આ બંને પ્રકારના સંબંધમાંથી સંયોગસંબંધ પ્રધાન છે અને તાદામ્ય સ્વરૂપ સંબંધ ગૌણ છે, કારણ કે સ્વરૂપ સંબંધ ગુણ-ગુણીને હોય અને તે આધેય હોવાથી સ્વતંત્રપણે અલગ રહી શક્તા નથી પણ પિતાના આધારરૂપ દ્રવ્યમાં રહે છે અર્થાત્ દ્રવ્યના તાબામાં ગુણ રહે છે પણ ગુણના તાબામાં દ્રવ્ય રહેતું નથી માટે દ્રવ્ય મુખ્ય છે અને એટલા માટે જ દ્રવ્ય સ્વતંત્રપણે પરસ્પર એક બીજાની સાથે મળી શકે છે પણ તેવી રીતે ગુણે મળી શક્તા નથી. દ્રવ્યોનું પરસ્પર મળવું તે સંગસંબંધ કહેવાય છે અને તેથી કરીને સંગને પ્રધાનતા આપી છે. આપણે અને આખું જગત સંગસંબંધનું પરિણામ છે. દરેક દર્શનવાળાઓએ દ્રવ્યોને પ્રધાનતા આપીને પ્રથમ તેનું વર્ણન કર્યું છે અને ત્યારપછી તેમની ઓળખાણ કરાવનાર ગુણને વર્ણવ્યા છે. ગુણાનું કામ માત્ર દ્રવ્યોને ઓળખવાનું હોય છે, બાકી સંસારના દરેક કાર્યોમાં
