________________
સબંધમીમાંસા
[ ૧૨૫ ]
સાન
છે તે
.
કહેવામાં પણ આવે છે કે અમુક પુસ્તકમાં ખૂબ જ ભયું છે; પણ જે જ્ઞાન આત્મામાં ચેતનસ્વરૂપે કહ્યુ સ્વરૂપે પુસ્તકમાં તે નથી જ. જે આત્માથી જ્ઞાન છૂટુ પડીને પુસ્તકમાં દાખલ થાય તેા જ જડ સ્વરૂપ પુસ્તકમાં જ્ઞાન ભ છે તેમ કહેવાય, અને જો તેમ થાય તે આત્મા શૂન્ય થવાથી જડ થઈ જાય અને જડસ્વરૂપ પુસ્તક ચેતન થઇ જાય માટે પુસ્તકમાં જે જ્ઞાન માન્યું છે તે ઔપચારિક છે પણ તાત્ત્વિક નથી, કારણ કે પુસ્તક વાંચવાથી જ્ઞાન થાય છે એટલે પુસ્તક સાધન છે અને જ્ઞાન સાધ્ય છે. પુસ્તક, આત્મામાં તિરાભાવેઅપ્રગટપણે રહેલા જ્ઞાનને પ્રગટ કરવામાં નિમિત્ત કારણ છે અને તેથી થવાવાળું જ્ઞાન કાર્ય છે. જેમકે-ધાળું કપડું મેલું થવાથી તેની ધેાળાશ મેલ નીચે ઢંકાઈ જાય છે ત્યારે સાબુથી કપડું ઉજળું કરવામાં આવે છે, કપડુ ધાવાઇને ઉજળું થાય છે ત્યારે તે ઉજળાશ સાબુમાંથી આવતી નથી પણ મેલ દૂર થવાથી કપડામાં રહેલી ઉજળાશ પ્રગટ થાય છે માટે સાબુમાં ઉજળાશ નથી પણ કપડામાં છે. તેને પ્રગટ કરવાને સાબુ તે સાધનમાત્ર છે અને તેનું કામ મેલ ખસેડવાનું છે પણ ઉજળુ કરવાનું નથી. જ્યારે મેલ દૂર થાય છે ત્યારે કપડાની ઉજળાશ પાતાની મેળે પ્રગટ થાય છે છતાં વ્યવહારમાં કહેવાય છે કે સાબુ કપડાને ઉજળું બનાવે છે, તેવી જ રીતે આત્માના જ્ઞાન ઉપર આવરણ આવવાથી તે ઢંકાઈ જાય છે, તેને પ્રગટ કરવાને પુસ્તકના ઉપયાગ કરવામાં આવે છે તે જ્ઞાન પુસ્તકમાંથી આવતું નથી પણ તિરાભાવે આત્મામાં રહેલુ હોય છે તે જ પ્રગટ થાય છે, છતાં પુસ્તકનુ જ્ઞાન કહેવાય છે તે
