________________
પ્રાપ્યાપ્રાયમીમાંસા
[ ૧૫૯ ] અત્યારે પ્રભુ અને તેમની વાણી આ બંનેમાંથી એકેય વિદ્યમાન નથી. પણ તેમના પ્રતિનિધિ–સ્થાપના તરીકે પ્રતિમા તથા પુસ્તક વિદ્યમાન છે. આ બંને વસ્તુ નિર્જીવ હેવાથી પ્રતિમા અલ્પ બુદ્ધિવાળાને મતભેદ ટાળી શકે નહિં તેમજ પુસ્તક વાંચીને હું સમજીને બોલનારને રોકી શકે નહિં. સાચું સમજાવી શકે નહિં. ગુરુકુળવાસની પ્રણાલિક બંધ પડી જવાથી પરંપરાગમથી ચાલ્યું આવતું સિદ્ધાંતનું રહસ્ય વિચ્છેદ પ્રાયઃ થઈ ગયું છે. અત્યારે તે ભાષામાં સૂત્ર સિદ્ધાંતે લખાયલાં છે તે ભાષાનું જ્ઞાન કરીને જાણવાનું રહ્યું એટલે કષાયરસ્ત આત્માઓ કદાગ્રહગ્રસ્ત થવાથી સિદ્ધાંતનું રહસ્ય મેળવી શક્તા નથી અને મિથ્યાભિમાનથી પ્રભુના વચનેની તાણુતાણ કરીને છિન્નભિન્ન દશા કરી નાંખવાથી વિરાધક ભાવની દિશામાં ઘસડાઈ રહ્યા છે, માટે જે તેમ ન થવા પામે તે ભાવપર્યુષણનું આરાધન થઈ શકે છે અને પ્રભુની આજ્ઞા પણ જાળવી શકાય છે તે ભવભરુ આત્માએ પર્યુષણમાં કષાય ત્યાગ કરીને સમતા તથા શાંતિપૂર્વક પર્યુષણ આરાધવાની આવશ્યકતા છે.
પ્રાપ્યામાયમીમાંસા.
(૧૮) આત્માને કઈ પણ વસ્તુને બંધ કરવું હોય છે ત્યારે આત્માની સાથે મનને સંબંધ થાય છે અને તે મન ઇદ્રિ સાથે જોડાય છે. ઈદ્રિયનું બહારની વસ્તુઓ સાથે જોડાણ થાય છે ત્યારે સકમક આત્મા બહારની વસ્તુઓને જાણી શકે છે. પાંચે ઇન્દ્રિયને વસ્તુઓની સાથે સંબંધ થયા સિવાય આત્મા
