________________
[ ૧૫૪ ]
તાત્ત્વિક લેખસંગ્રહ
એ ઘડી સુધી એક સ્થળે સ્થિર થઈને બેસવામાં આવે છે, ચાર પ્રહર-આઠ પ્રહર-ચાસઠ પ્રહર કે એથી યે વધારે દિવસ આહાર-શરીરશુશ્રુષા--પાપવ્યાપાર અને અબ્રહ્મના ત્યાગ કરીને ધર્મસ્થળમાં રહીને સાધુપુરુષાનુ અનુકરણ કરવામાં આવે છે, ફક્ત ધર્મના વ્યાપાર સિવાયના બધાય વ્યાપારાના ત્યાગ કરવામાં આવે છે. પ્રભુપૂજન, સ્તવન, મનન તથા સ્મરણુ કરવામાં આવે છે. રસત્યાગ કરવામાં આવે છે ઇત્યાદિ સ્વપરક્રયાપ્રધાન પ્રવૃત્તિએ જે દિવસેામાં આદરવામાં આવે છે તે લેાકેાત્તર સમ્યક્ષ તરીકે ઓળખાય છે. તેથી તે દિવસે પવિત્ર કહેવાય છે. ખાર મહિનામાં જે દ્વિવસાને સર્વોપરી ગણીને ફરજીઆત કે મરજીયાત અત્યંત આદરપૂર્વક ઉજવવામાં આવે છે તેને પયુંષણા કહીને ઓળખાવ્યા છે. આ પર્યુષાના દિવસેામાં મહાન્ પુરુષા આત્મશ્રેયસાધક પ્રવૃત્તિ આદરતા આવ્યા છે. ઘણી જ શાંતિ તથા સમતાપૂર્વક આ પર્વનું બહુમાન જાળવતા આવ્યા છે.
પર્યુષણાના ખીજો અર્થ સર્વથા પ્રકારે રહેવાના જે કરવામાં આવે છે તે સાધુ મહાપુરુષોને આશ્રયીને છે. જો કે ત્યાગી મહાપુરુષામાં સંયમબાધક અનેક દોષાના સંભવ હોવાથી એક સ્થળે વધુ રહેતા નથી; તેપણુ વર્ષાઋતુમાં જીવાકૂળ ભૂમિ થઇ જવાથી જીવાની વિરાધના ટાળીને સયમની રક્ષાને માટે જે દિવસથી એક સ્થળે રહેવાની શરૂઆત કરે છે તેને પર્યુષણા કહેવામાં આવે છે. તે દિવસે હમેશ કરતાં વધુ પ્રમાણમાં જપ, તપ, આલેાચના, નિંદના તથા પ્રાયશ્ચિત્ત કરે છે. આ બધી પ્રવૃત્તિઓ દ્રવ્ય પર્યુષણાને આશ્રયીને હાય છે, આકી ભાવ પર્યુષણા તેા ત્યાગી મહાપુરુષાની નિરંતરની હાય છે અને તે
