________________
[ ૬૦ ]
તાવિક લેખસંગ્રહ પુદ્ગલોના સંગમાં બીજી ઈદ્રિ કરતાં કાંઈક વિલક્ષણતા રહેલી છે. જીભથી ગ્રહણ કરેલા પુદ્ગલે શરીરના વર્ણાદિ પોષવામાં તથા દેહને પુષ્ટ બનાવવામાં પરિણમી જાય છે ત્યારે બીજ ઇદ્રિ સાથે અમુક વખત સંગ રહીને પછી વિયેગ થાય છે. અને ફરીને પાછી તે જ વસ્તુઓને સંગ થઈ શકે છે, પણ વિકિયા થઈને વસ્તુ નષ્ટ થતી નથી. પણ જીભથી ગ્રહણ કરાયેલા પુદ્ગલોમાં વિક્રિયા થવાથી નષ્ટ થાય છે, તેવાં જ કાયમ રહેતાં નથી પણ રૂપાંતર થઈ જાય છે. અને એટલા જ માટે નાક, કાન આદિ ચાર ઇંદ્રિયોથી ગ્રહણ કરાતી વસ્તુ એને ઉપલેગ તરીકે ઓળખાવી છે અને જીભથી ગ્રહણ કરાતી વસ્તુને ભેગપણે કહી છે. તાવિક દૃષ્ટિથી વિચાર કરતાં આત્માને પર-પૌગલિક વસ્તુને ભેગ ખાસ કરીને તે કર્મપણે પરિણમેલા પુદ્ગલ સ્કંધને હોય છે, તે સિવાય તે વૈષયિક સુખ અથવા તે દુઃખ જેવી કઈ વસ્તુ નથી. સર્વ કર્મ ક્ષય થયા પછી આત્માને સંગસ્વરૂપ કેઈપણ પ્રકારની પરવસ્તુને ભેગ સંભવ નથી. કર્મપુદ્ગલસ્કોમાં અનુકુળતા-પ્રતિકૂળતા, સુખ–દુઃખ જેવું કાંઈપણ હેતું નથી, પણ અનાદિ કાળથી આત્માના સંસર્ગમાં આવતા કર્મપુદ્ગલમાં અનેક પ્રકારની વાસનારૂપ પ્રકૃતિ રહેલી છે જેને લઈને આત્મા તરૂપે પરિણમે છે અને તે પરિણામેને લઈને પૂર્વના કર્મ પુદ્ગલેની નિર્જરા–આત્માથી છૂટા પડતી વખતે નવીન કર્મપુદ્ગલેને આત્મા સાથે સોગ થાય છે. અને તે પુદ્ગલે પરિણામને અનુસરીને વાસિત થાય છે. કર્મ ભેગવવાને આત્માને શરીરની જરૂરત પડે છે માટે પાંચ પ્રકારના શરીર
