________________
વિશ્વ વ્યવસ્થાપક પદાર્થો
'[૧૧] સંગવિયોગના પૂર્વોત્તરપણને નિર્ણય થઈ શકે નહિ એટલે પ્રથમ દ્રવ્યને સર્વથા વિગ હતું અને પછીથી સંગ થયો છે કે પ્રથમ અનાદિથી સગ હતું તેને વિગ થઈને સગ વિયેગની પરંપરા શરૂ થઈ છે માટે બધાય દ્રવ્યમાં સંગ, વિયેગની પરંપરા અનાદિથી ચાલી આવે છે, છતાં લેકવ્યાપી ધર્મ, અધર્મ તથા આકાશ આ ત્રણે અરૂપી અક્રિય દ્રવ્યને સંગ વિયેગશૂન્ય હેઈને અનાદિઅનંત છે, તાત્પર્ય કે લેકવ્યાપી ત્રણે અરૂપી દ્રવ્ય કેઈ કાળે છૂટા પડતા નથી તેથી તેમને સંગ, અચળ છે, વિયેગશૂન્ય છે, છતાં જીવ તથા પુદ્ગલરૂપ પરદ્રવ્યની સાથે સંયોગ ચળ વિયેગવાળે છે, કારણ કે સંગ વિયેગ દ્રવ્યમાં રહે છે અને જીવ તથા પુદ્ગલને જ્યારે ધર્મ આદિ ત્રણે અરૂપી દ્રવ્યના એક દેશમાં વિગ થાય છે અને બીજા દેશમાં સંગ થાય છે ત્યારે તે તે દેશને આશ્રયીને ધર્માસ્તિકાયાદિને પણ તે દ્રવ્યની સાથે સંગવિયોગ થાય છે અને એટલા માટે જ ધર્મ આદિ ત્રણે અરૂપી ક અખંડ હોવા છતાં પણ તેમના દેશ, પ્રદેશ માનવા પડે છે. રૂપી દ્રવ્ય હોય કે અરૂપી પણ જે દ્રવ્ય સકિય છે તે સંગવિગવાળું હોઈ શકે છે કારણ કે એ નિયમ છે કે જે દ્રવ્ય અખંડ અરૂપી હોય તે સર્વવ્યાપી છે, તેમાં કિયા હૈતી નથી અને તેથી કરીને તે દ્રવ્યના અનાદિ સંગને છેડો નથી અને આવા દ્રવ્યોની સંખ્યા પણ એકની હોય છે, અનેક હેતા નથી. સ્વરૂપથી રૂપી એવા પુદ્ગલાસ્તિકાયના સંગ-વિયેગની પરંપરા અનાદિ અનંત છે. પીગલિક દ્રવ્યે સજાતીય તથા વિજાતીય પ્રત્યેની સાથે અનાદિ કાળથી મળતાવિછડતા આવ્યા છે. પરંપરા છેલ
પૌગલિયના સચિગ દાતા નથી. આ
