________________
[ ]
તવિક લેખસંગ્રહ કરીને દારિક તથા વૈક્રિય આ બે શરીરમાં કર્મફળ ભેગવાય છે; બાકી આહારક અત્યંત અલ્પ કાળ રહે છે એટલે કાર્ય શરીર રહેવા છતાં પણ તેમાં કર્મ ફળનાં ભેગ જેવું ખાસ કાંઈ હોતું નથી, કારણ કે આહારક શરીર અતિશયશાળી મનુષ્ય સિવાય સંસારમાં બીજા કોઈ પણ જીવને હતું નથી, પણ દારિક તથા વૈક્રિય શરીર તે સંસારી દરેક જીવે મેળવે છે. આ બે શરીરને આશ્રયીને સંસારી જીને ચાર વિભાગમાં વહેંચી નાખ્યા છે. મનુષ્ય, તિર્યચ, દેવતા અને નારક. તેમાં મનુષ્ય તથા તિર્યંચને દારિક શરીર હોય છે અને દેવ તથા નારકને વૈક્તિ શરીર હોય છે. આ શરીરને ધારણ કરીને જીવ અનાદિ કાળથી તેનું ફળ ભેગવતા આવ્યા છે. કર્મનું ફળ ભોગવવામાં કર્મ સિવાયની ઇતર પૌગલિક વસ્તુઓ નિમિત્તભૂત બને છે તેમજ સકર્મક આત્માઓ પણ નિમિત્ત બને છે. અનાદિકાળથી જ શુભાશુભ પ્રકૃતિવાળાં કર્મ હોવાથી શુભ પ્રકૃતિનું ફળ ભેગવવામાં શુભ પ્રકૃતિના ઉદયવાળા જીએ ગ્રહણ કરેલાં પુદ્ગલ સ્કછે નિમિત્ત થાય છે ત્યારે અશુભનું ફળ ભેગવવામાં અશુભ પ્રકૃતિવાળાએ ગ્રહણ કરેલાં પુદ્ગલો દુઃખમાં નિમિત્ત થાય છે. અનાદિ કાળથી કર્મની સાથે ઓતપ્રત થયેલો આત્મા કર્મની પ્રકૃતિ સાથે ભળી જવાથી જ્યારે વર્ણાદિ ધર્મવાળા ઇતર પગલે સાથે સગાસંબંધથી જોડાય છે ત્યારે અનાદિથી જડ પ્રકૃતિના પડેલા સંસ્કારોને લઈને શુભાશુભની માન્યતાથી સુખ-દુઃખ અનુભવે છે. બાકી સુખ-દુઃખ જેવી કે તાત્વિક વસ્તુ નથી. પોતાને સુખી અથવા તે દુઃખી માનનાર જીવને પૂછવામાં આવે કે સુખ
અથભ કરેલાં ઉદગારવામાં શુભ તિવાળાં કમ
