________________
ભગમીમાંસા
[ ૬૭ ] કરી શક્તી નથી, અર્થાત્ અશાતાના ઉદયથી નાક, કાન આદિમાં રેગ થવાથી માનવીની આંખની કીકીમાં કે કાનના પડદામાં કસર થઈ જાય છે એટલે તે બહેરે અને આંધળો થાય છે તેથી તે જોઈ શકતા નથી તેમ સાંભળી પણ શક્તા નથી. કોઈ પણ પ્રકારની અસાતાને ઉદય હોય કે ન હોય, તેની શરીરમાં કોઈ પણ પ્રકારની વિકૃતિ–રોગ હોય કે ન હોય, તોયે જે કર્મની પ્રકૃતિ જીવ તથા દેહને સંબંધ જોડી રાખે છે કે જેને આયુષ્ય કર્મ કહેવામાં આવે છે તેને ક્ષય થવાથી જીવ તથા દેહના સંગને વિયેગ થાય છે, તેને સંસારમાં મૃત્યુના નામથી ઓળખવામાં આવે છે. દેહના વિયોગરૂપ મૃત્યુ થયા પછી ભેગ જેવું કાંઈ પણ રહેતું નથી પણ જોગના કારણરૂપ કાર્પણ શરીરને આત્માની સાથે સંગ રહેલો હોવાથી પાછા
દારિક તથા વૈકિયરૂપ કાર્ય શરીર ઉત્પન્ન થાય છે અને પાછી તે શરીરે દ્વારા ભેગની શરૂઆત થાય છે. આ પ્રમાણે જ્યાં સુધી કામણ શરીરનો આત્માની સાથેથી સર્વથા વિયોગ ન થાય ત્યાં સુધી દારિકાદિ કાર્યશરીરની ઉત્પત્તિ બની રહેવાથી ભેગની પરંપરા ચાલુ જ રહે છે, તે સર્વ કર્મ ક્ષય થયા પછી આત્મા કેવળ સ્વ-સ્વરૂપને જ ભક્તા રહે છે. પછી અવાસ્તવિક પર વસ્તુના ભાગ જેવું કાંઈ પણ રહેતું નથી કારણ કે આત્માના ગુણોને સંપૂર્ણ વિકાસ થયા પછી તાવિક જ વસ્તુ કાયમ રહે છે.
