________________
તાત્ત્વિક લેખસંગ્રહ
[ ૮૪ ]
ખીજા સમયની પણ જરૂરત રહેતી નથી તેા પછી ઘણા સમયની તે વાત જ શી કરવી ? અર્થાત્ એ સમય મળીને એક કાય કરતા નથી. ક્રિયાના આરભ સમયમાં કાય ન હેાય અને બીજા સમયમાં દેખાય એમ બની શકે નહિ. કાઇપણ સમયની ક્રિયા કોઇ પણ પ્રકારના કાર્ય વગરની નથી, દરેક સમયમાં કાર્ય હોય છે અને તે સમય બદલાતાં બદલાય છે. એટલે કે, પ્રથમ સમયનું કાર્ય ખીજા સમયમાં હાતુ નથી. અને તે (ભવન) થવાના સ્વભાવવાળા દ્રવ્યની ષ્ટિથી સત્ છે પણ ખરશૃંગની જેમ અસત્ નથી. ભિન્ન ભિન્ન સમયેામાં થવાવાળાં કાર્યાં પરસ્પર સર્વથા ભિન્ન નથી, કારણ કે કાર્ય માત્ર પિરણામે છે અને તે પરિણામી દ્રવ્યના છે, જે સત્ સ્વરૂપે એળખાય છે. કાર્ય માત્રમાં કારણ કોઇપણ અવસ્થામાં પરિણત દ્રવ્ય હોય છે. પૂર્વ કાર્ય પરિણામ )ને નાશ અને ઉત્તરકાર્યની ઉત્પત્તિમાં કાર્ય ભેદે ભેદ કહી શકાય પણ કારણભેદ ન હોવાધી અભિન્ન કહેવાય, કારણ કે કાર્ય માત્રમાં સત્ સ્વરૂપવાળુ દ્રવ્ય કારણ હાય છે. અને જે પૂર્વ પૂર્વનું કાર્ય ઉપર-ઉપર કાર્યનું કારણ કહેવાય છે, અર્થાત્ કારણ હોય તે કાર્ય થાય છે અને કાર્ય હોય છે તે કારણ બને છે તે બધાય પરિણામસ્વરૂપ છે. કારણ હોય છે તે કાર્યપણે પરિણમે છે અને કાર્ય હોય તે કારણપણે પરિણમે છે. આ બધાયને આધાર પરિણામી દ્રવ્ય છે. નિર્મૂળ પરિણામે થ′ શકે નહિ, કારણ કે પરિણામ એક પ્રકારના ધર્મ છે.માટે તેના ધર્મી અવશ્ય ડાય જ છે. પરિણામ, કાર્ય અથવા તે પર્યાય ત્રણે એક વસ્તુ છે, ભિન્ન નથી.
પિરણામરૂપ કારણ કે દરેક કાર્યનું ભિન્ન હોય છે પણ
