________________
સહાય વાદ
[ ૯૫ ]
કરી હાય કાર્ય વિદ્યમાન હોય અને પછી ક્રિયા કરવામાં આવે તે જ કૃતને કરવાના પ્રસંગ આવી જાય પણ જેણે ક્રિયાના સમકાળમાં જ સત્તા પ્રાપ્ત કરી હોય તેના માટે આ દ્વેષ આવી શકતા નથી. જો ભિન્ન વિષય ક્રિયા માનવામાં આવે તે ક્રિયાના અવિષમપણાનો દોષ આવી શકે જ નહિ, કારણ કે પ્રત્યેક સમયમાં ભિન્ન ભિન્ન કાર્યાંના કારણપણે સતત ક્રિયા ચાલુ જ રહેવાની અને ક્રિયમાણુ કૃતની સાધક છે. ક્રિયમાણુ કૃત પ્રત્યેક સમયમાં થાય છે તેા પછી અતિમ સમયમાં ઘટ કા તે પ્રથમ, આદિ સમયામાં જણાવુ જોઇએ એમ જે કહેવામાં આવ્યું છે તે પણ બની શકતું નથી, કારણ કે પ્રથમ સમયમાં સિવકની શરૂઆત થાય છે એટલે તે દેખાય છે. તેવી જ રીતે દ્વિતીય, તૃતીય આદિ ક્ષણામાં ભિન્ન ભિન્ન કાર્યાંની શરૂઆત થાય છે અને તે દેખાય છે, અંતિમ સમયમાં જ ઘટની શરૂઆત થાય છે એટલે ત્યાં જ ઘટ કાર્ય દેખાય છે. કારણને અનુસરીને કાર્ય થાય છે. ભિન્ન કારણથી ભિન્ન કાર્ય બની શકે નહિ. સિવક, સ્થાસ, કાશ, કુશુલ આદિ કાર્યનો આરંભ થયે હોય ત્યાં સિવક આદિ જ અને પણ ઘટ બની શકે નહિ, અર્થાત્ અન્યના આરંભમાં અન્યની ઉત્પત્તિ થઈ શકે નહિ. અને જે ક્રિયાની નિષ્ફળતા બતાવી છે તે પણ ઠીક નથી. કૃતક્રિયમાણ–વિદ્યમાનને કરવામાં આવે તે ક્રિયા નિષ્ફળ થાય પણ ક્રિયમાણુ કૃત એટલે ક્રિયાના સમયમાં જ કૃત હોય ત્યાં કાર્ય ક્રિયાની અપેક્ષા રાખવાવાળુ હોવાથી નિષ્ફળ જતી નથી, અને ક્રિયાની શરૂઆત પછી લાંબે વખતે જે ઘડા દેખાય છે તેનું કારણ ઘટોત્પત્તિ સુધીમાં ખીજા અનેક કાર્યો થાય છે તેમાં
