________________
નિશ્ચય અને વ્યવહાર
[ ૧૦૭ ]
જીવે ક્રમશઃ કેવળજ્ઞાન મેળવે છે તેનું મહુમાન જાળવવા શ્રુત ઉપયાગપૂર્વક છદ્મસ્થને લાવેલા આહાર કેવળ દૃષ્ટિથી કાંઈક અશુદ્ધ હોવા છતાં પણ પાતે વાપરતા અર્થાત્ પ્રભુ ગૌણપણે વ્યવહારનો આદર કરતા હતા. પ્રભુશ્રીએ કોઇપણ દશામાં સર્વથા વ્યવહારના ત્યાગ કરવાને જણાવ્યું નથી, માટે જે વ્યવહારના નિષેધ કરે છે તેના માટે નિશ્ચય જેવી વસ્તુ જ રહેતી નથી કારણ કે નિશ્ચય તથા વ્યવહાર અને એક બીજાના આશ્રિત છે. નિશ્ચયની અપેક્ષાથી વ્યવહાર અને વ્યવહારની અપેક્ષાથી નિશ્ચય હયાતી ધરાવે છે. જ્યારે આત્મા કર્મોથી મુક્ત થઇને અશરીરી થાય છે ત્યારે તેને મન-વચન-કાયાના ચોગામાંનુ કશુંય ન હેાવાથી વ્યવહાર જેવુ કાંઇપણ હેતુ નથી, માટે તે વ્યવહારથી પર છે એટલે વ્યવહારની સાથે સંબંધ ધરાવનાર નિશ્ચય પણ ત્યાં નથી, કારણ કે અદ્ધ દશામાં આત્માના સાચા સ્વરૂપને ઓળખનાર વચન વ્યવહારરૂપ નિશ્ચય હતા તે મુક્ત દશામાં નથી. નિશ્ચયને જે વચન વ્યવહારરૂપ કહેવામાં આવે છે તે એટલા જ માટે છે કે-કેવળજ્ઞાનસ્વરૂપી શુદ્ધાત્મા અરૂપી હોવાથી છદ્મસ્થ જીવા તેને પ્રત્યક્ષ કરી શકતા નથી પણ કેવળજ્ઞાનીઓના કથન કરેલા વચનાને અનુસરીને પેાતાના વચનદ્વારા નિશ્ચય સ્વરૂપ શુદ્ધાત્માનુ વર્ણન કરે છે. કેવળજ્ઞાનીચે કે જેમણે આત્માના સાક્ષાત્કાર કર્યાં છે. તે પણ મૃદ્ધ દશામાં રહેલા વસ્તુ સ્વરૂપને અણુજાણુ અલ્પજ્ઞ જીવાને આત્માનું તાત્ત્વિક સ્વરૂપ વચન-બ્યાપારદ્વારા જણાવે છે. એટલે કે તે ઘાતી કથી ઘેરાયલા અજ્ઞાન દશા ભોગવતા આત્માઆને સાચી ઓળખાણ કરાવે છે, તેથી તે જીવા ઓળખાણને
