________________
[ ૯૮].
તાત્વિક લેખસંગ્રહ
કહે, એટલે ભમરામાં કાળા વર્ણની અને બગલામાં ધેળા વર્ણની અધિકતા હોવાથી તેમ માને છે અને કહે છે, પણ નિશ્ચય નય તે તાત્વિક દૃષ્ટિ હવાથી દેખાય તેવું માનતે નથી. નિશ્ચયનું માનવું છે કે ભમરે તથા બગલાનું શરીર પુગલ પરમાણુઓના સકંધસ્વરૂપ છે, માટે જે પુગલ ધાથી તેમનાં શરીર બનેલાં છે તેમાં પાંચ વર્ણ હોય છે, માટે શરીરપણે પરિણમેલા પુદ્ગલસ્કંધમાં એક જ વર્ણ હેત નથી, એટલે ભમરે તથા બગલું પાંચે વર્ણવાળું છે.
આ પ્રમાણે પારમાર્થિક તથા અપારમાર્થિક અથવા તે તાત્વિક તથા અતાત્વિક દષ્ટિવાળા બંને નમાંથી તાત્વિક દષ્ટિવાળે નિશ્ચય નય શુદ્ધ તથા અશુદ્ધ એમ બે પ્રકારને છે. આ બંને પ્રકારમાં નિશ્ચય સ્વરૂપ મૂળ વસ્તુમાં પરિવર્તનથી ભિન્ન ગુણધર્મવાળી વસ્તુના સગ-વિયેગને લઈને શુદ્ધાશુદ્ધ માનવામાં આવે છે. જેમકે આત્માને કેવળજ્ઞાનસ્વરૂપ માનો તે શુદ્ધ નિશ્ચયની દૃષ્ટિને વિષય છે અને આત્માને મતિજ્ઞાની માનો તથા કહેવે તે અશુદ્ધ નિશ્ચય નયને વિષય છે. આ સ્થળે આત્માને જે શુદ્ધાશુદ્ધનું વિશેષણ લગાડવામાં આવે છે તે સ્વરૂપથી નથી પણ પરરૂપથી છે. અર્થાત નિશ્ચય શબ્દ તો આત્માને ઓળખાવે છે અને શુદ્ધ તથા અશુદ્ધ કર્મના આવરણ(ઉપાધિ)ના બેધક છે. આવરણના ક્ષયે પશમને લઈને આત્માને મતિજ્ઞાની કહેવામાં આવે છે. એટલે નિશ્ચય (આત્મા) અશુદ્ધ કહેવાય છે અને આવરણને ક્ષય થવાથી નિશ્ચય (આત્મા) શુદ્ધ કહેવાય છે. અશુદ્ધની અપેક્ષાથી શુદ્ધ અને શુદ્ધની અપેક્ષાથી અશુદ્ધને
