________________
[ ૮૨ ]
તાત્વિક લેખસંગ્રહ જ થયું કહેવું એ સિદ્ધાંત દઢ કરીને, આરોગ્યતા મેળવ્યા પછી જનતાને યુક્તિદ્વારા સમજાવીને પિતાના સિદ્ધાંતને પ્રચાર કરવા લાગ્યા. - જમાલી પ્રભુને સિદ્ધાંત છેટે કરાવવાને માટે યુક્તિથી સમજાવે છે કે-ક્રિયમાણે કૃતં નથી કારણ કે જૂના ઘડાની જેમ કૃત વિદ્યમાન છે. જે કૃતને પણ કરવામાં આવે તે ક્રિયાને નિત્યપણાને પ્રસંગ આવવાથી ક્રિયાની સમાપ્તિ જ ! થશે નહિ. અર્થાત્ અવિદ્યમાન વસ્તુ માટે કિયા હોય છે પણ વિદ્યમાન માટે હોતી નથી. જે વસ્તુ સર્વથા અવિદ્યમાન હેય તેના માટે ક્રિયાની જરૂરત ખરી પણ સંપૂર્ણ વસ્તુ વિદ્યમાન હોય તેના માટે ક્રિયાની આવશ્યકતા રહેતી હોય તે પછી જેમ અવિદ્યમાન વસ્તુને બનાવવાને માટે કરવામાં આવતી ક્રિયા વસ્તુ તૈયાર થયા પછી વિરામ પામી જાય છે તેમ વિરામ પામશે નહિં અને નિરંતર કિયા થયા જ કરશે કે જેને અંત જ નહિં આવે; કારણ કે ક્રિયાની પ્રવૃત્તિનું કારણ વસ્તુની અવિદ્યમાનતા છે પણ વિદ્યમાનતા નથી. આ પ્રમાણે ક્રિયાની નિયતા તથા અપરિસમાપ્તિરૂપ દોષ આવે છે.
કરાતું હોય તેને કર્યું કહેવાથી બીજા દોષ એ આવે છે કે-જે વસ્તુ વિદ્યમાન હોય તેના માટે કરવામાં આવતી બધી ય ક્રિયા નકામી છે. ક્યિાદ્વારા જે વસ્તુ તૈયાર કરવી છે તે તે વિદ્યમાન છે. જેમ કેઈ માણસની પાસે સુંદર મકાન તૈયાર હોય અને ઇંટ-ચૂન-લાકડાં આદિ વસ્તુઓના ઢગલા કરતું હોય તે જેમ નકામું છે, તેમ ઘડો વિદ્યમાન
