________________
[ ૭૪ ]
તાવિક લેખસંગ્ર વવાથી આત્મપ્રદેશો શરીરમાંથી નીકળીને બહાર ફેલાય છે, તે કર્મના પુદ્ગલે આત્માથી છૂટા પડી જાય છે ત્યારે આત્મા પાછે શરીરમાં સમાઈ જાય છે. આ સંકેચવિકેચ કર્મના સંસર્ગને લઈને થાય છે માટે એમ સમજાય છે કે તે આત્માને સ્વભાવ નહિં પણ વિભાવ છે, નહિ તે અકર્મક દશામાં પણ આત્મામાં સંકોચ-વિકેચ થ જોઈએ. પણ સર્વ કર્મ ક્ષય થઈ ગયા પછી જ્યારે આત્મા ઊર્વ ગતિથી લેકના છેડે સ્થિર થઈ જાય છે, પછી તેમાં ગમનાદિ કોઈ પણ પ્રકારની કિયા જણાતી નથી અને જેટલા આકાશપ્રદેશમાં આત્મપ્રદેશ વ્યાપ્ત થઈને રહ્યા છે, અનંતા કાળ સુધી તેટલામાં જ સ્થિર પણ રહે છે.
શરીર છેદાઈને તેનું અવયવ અલગ પડેલું હોય છે ત્યારે તે અવયવમાં આત્મપ્રદેશે રહેલા હેવાથી કાંપે છે, તે વખતે શરીર અને કપાયેલા અવયવની વચમાં ભાંગેલી કમળનાળના બે કટકાના વચમાં રહેલા ઝીણા તાંતણાઓની જેમ આત્મપ્રદેશે ફેલાઈને રહેલા હોય છે, ત્યાં પણ કામણ શરીરને તે સંગ હોય જ છે. જ્યારે અવયવમાં રહેલા આત્મપ્રદેશ સંકેચાઈને પાછા શરીરમાં દાખલ થઈ જાય છે ત્યારે કપાયેલું અવયવ કંપતું બંધ થાય છે. જ્યારે આત્માને કાર્યશરીરથી વિયેગ થાય છે અર્થાત્ મૃત્યુ થાય છે ત્યારે આત્મા બહુ જ સૂક્ષ્મપણે સંકેચાઈને કારણશરીરદ્વારા નવીન કાર્યશરીર બનાવવાના પ્રદેશમાં એક સમયમાં અથવા તે ત્રણ-ચાર સમયમાં પ્રાપ્ત થઈને દારિકાદિ શરીર બનાવવાની સામગ્રી કામણ શરીરદ્વારા ગ્રહણ કરે છે અને તે સ્થળના એગ્ય જેટલા પ્રમાણમાં
