________________
આત્મા દેહવ્યાપી શા માટે
[ ૭૭] જે સમયે આત્મા વિશ્વવ્યાપી બને છે. આવા કારણેને લઈને આત્મા કાર્યશરીરથી બહાર પણ રહી શકે છે, પરંતુ સર્વથા શરીર રહિત રહી શકતો જ નથી, કારણ કે કાર્મણ-કારણશરીર તે આત્માની સાથે જ રહેવાનું તેમજ આશ્રયભૂત કાર્ય શરીરને પણ સંગ રહેવાને જ. પૂર્વોક્ત સમુદ્દઘાત આશ્રયભૂત કાર્યશરીર વગર થઈ શકતા જ નથી કારણ કે કાર્યશરીરની બહાર ઉભરાઈને ફેલાયેલા આત્મપ્રદેશો મૂળ આધારભૂત કાર્ય શરીરમાં જ સમાઈ જાય છે. મૂળ શરીરમાંથી બહાર નીકળીને ફેલાવું તથા પાછું મૂળ શરીરમાં સમાઈ જવું થાય છે અથવા નાનામોટાં શરીરના પ્રમાણમાં આત્મા ફેલાય છે, તે આત્મામાં રહેલી સંકેચ-સંકેચરૂપ શક્તિનું પરિણામ છે. અને તેનું વ્યંજક કર્મદ્રવ્યને સંસર્ગ છે. તે કર્મ સર્વથા આત્માથી છૂટું પડી ગયા પછી આત્મામાં સંકોચ-વિકેચ થતું નથી. જેમકે પાંચ શેર પાણી મણ પાણું સમાય તેવા વાસણમાં નાખીને ગરમ કરવા ચુલા ઉપર મૂકયું હોય અને તેને સળગતા ચુલા ઉપર ઘણું વખત સુધી રાખી મૂકવામાં આવે તો અત્યંત ઉકળી જવાથી ઉભરાઈને વાસણની બહાર નીકળવા માંડે છે; કારણ કે પાણીમાં અગ્નિના પગલે ઓતપ્રેત થવાથી પાણી વિકેચભાવને લઈને ફેલાય છે, પાણીનું વાસણ ચુલા ઉપરથી ઉતારી લેવામાં આવે અથવા તો ચુલામાંથી દેવતા કાઢી નાખવામાં આવે તો પાણીમાંથી અગ્નિના પુદ્ગલે નીકળી જવાથી ઉભરો વાસણમાં સમાય જાય છે અને વાસણના એક ખૂણામાં રહી જાય છે. તેવી જ રીતે મુદ્દઘાત વખતે અમુક પ્રકારના કર્મ પુદ્ગલેને ઉદય
