________________
[ ૭૪ ]
તાવિક લેખસંગ્રહ
આત્મા દેહવ્યાપી શામાટે ?
(૧૧) જે પદાર્થને ગુણ જે સ્થળે જણાય તે જ સ્થળે તે પદાર્થ હોઈ શકે છે, પણ ગુણ વગરના સ્થળે ગુણી રહી શકતો નથી. જેમકે જે સ્થળે મીઠાશ હોય ત્યાં જ સાકર પણ રહેલી છે પણ મીઠાશ ભિન્ન દેશમાં હોય અને સાકર ભિન્ન દેશમાં હોય તે બની શકતું નથી. એવી જ રીતે આત્માના ચૈતન્ય આદિ ગુણે શરીરમાં જ જણાય છે માટે આત્મા પણ શરીરમાં ઉપરની ચામડી સુધી ફેલાઈને રહેલે છે પણ આખા ય વિશ્વમાં ફેલાઈને રહેલ નથી, કારણ કે આત્માના ચેતન્ય આદિ ગુણે દેહને છોડીને જગતના કેઈ પણ સ્થળે દેખાતા નથી પણ દેહમાં જ અનુભવાય છે, માટે આત્મા દેહવ્યાપી છે. જે કે ફલની સુગંધી નાકે અડાડ્યા વગર પણ ઘણે જ છેટે રહેલા કુલમાંથી આવે છે, અર્થાત્ જે સ્થળે ફૂલ હોય છે તેનાથી બીજે સ્થળે કે જ્યાં ફુલ હેતું નથી ત્યાં ગંધ ગુણ રહે છે, તેથી કાંઈ ગુણ-ગુણીના સંબંધમાં બાધ આવતું નથીકારણ કે ગંધગુણ જેમાં રહેલો છે એવા કુલના આશ્રમમાં રહેવાવાળા પુગલો પોતાની મેળે અથવા તે પવનની પ્રેરણાથી ફલમાંથી નીકળીને નાકે અડે છે જેથી માણસને સુગંધી આવે છે, અને જ્યાં ગધગુણ છે ત્યાં ગુણીરૂપ પુદ્ગલે અવશ્ય હોય જ છે. ગુણીને છોડીને એકલે ગુણ રહી શકે જ નહિ. અને એટલા માટે જ ગંધગુણના આધારભૂત પુદ્ગલ અને પુષ્પ બને ભિન્ન દ્રવ્યો હોવાથી તેમને સંબંધ છે, કારણ કે
