________________
[ ૬ ]
તાવિક લેખસંગ્રહ અનુભવ કરી શકે છે, સ્પર્શ ઈદ્રિય પણ પિતાના જ વિષયને ગ્રહણ કરી શકે છે, બીજી ઇન્દ્રિયો તે ભિન્નભિન્ન પ્રદેશમાં રહેલી હોવાથી એક બીજીની સાથે સંબંધ ધરાવતી નથી પણ સ્પર્શ ઈદ્રિયની સાથે તે બધી ઇક્રિયેનો સંબંધ છે છતાં તે બીજી ઇદ્રિના વિષયેને ગ્રહણ કરી શકતી નથી. આ પ્રમાણે પ્રત્યેક ઇંદ્રિય સ્વવિષયને જ ગ્રહણ કરવાવાળી હોય છે છતાં સ્પર્શ ઇંદ્રિયમાં કાંઈક વિશિષ્ટતા રહેલી છે. સ્પર્શ ઇંદ્રિય પોતાનો વિષય ગ્રહણ કરવા ઉપરાંત અશાતાદનીયના ઉદયથી શરીરના વ્યવસ્થિત તના બંધારણમાં જ્યારે વિકૃતિ ઉત્પન્ન થાય છે ત્યારે આત્મા દુઃખ મનાવે છે. આ વિકૃતિ ભિન્નભિન્ન નામવાળા અનેક પ્રકારના રોગ તરીકે સંસારમાં ઓળખાય છે. આંખ, નાક, કાન, જીભ આદિ ઇક્રિયામાં રહેલી સ્પર્શ ઈદ્રિયમાં વિકૃતિ થાય છે કે જેને નાક આદિના રોગ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. તે રોગોથી તે તે ઇંદ્રિયના વિષયને ગ્રહણ કરવાની શક્તિ નષ્ટ થવાથી પિતાના વિષયને અનુભવ કરી શકતી નથી તેથી તે રેગોને તે ઇન્દ્રિયોના કહેવાય છે છતાં તે સ્પર્શ ઈદ્રિયની વિકૃતિને લઈને થયેલા હોવાથી તેને સંબંધ મુખ્યત્વે કરીને તે સ્પર્શ ઈદ્રિય સાથે જ હોય છે. તાત્પર્ય કે-અશાતા વેદનીય કર્મના ઉદયની અસર શરીર ઉપર થાય છે, ચામડીમાં રહેલી સ્પર્શ ઈદ્રિય ઉપર થાય છે પણ તે સ્પર્શ ઇંદ્રિયના આધારભૂત શરીરમાં ભિન્ન વિષયને ગ્રહણ કરવાવાળી બીજી ઇદ્રિને સંબંધ હોવાથી તેમાં પણ વિકૃતિ થાય છે. અને શરીરના અવયવપણે પરિણત થયેલા વર્ણાદિવિષયગ્રાહક પુદ્ગલે નષ્ટ થવાથી તે ઇન્દ્રિય વિષયને ગ્રહણ
