________________
[ ૧૮ ]
તાત્વિક લેખસંગ્રહ માટે આત્માના અંદર અભિન્નપણે રહીને જ જ્ઞાન વસ્તુ માત્રને બધ કરાવે છે, જેથી આત્માને જ્ઞાન ગુણ વાપરવાને વસ્તુ માત્રને ય તરીકે ઉપયોગ કરે પડે છે એટલે આત્મા પરવસ્તુઓને ભક્તો માત્ર જ્ઞાતા તરીકે જ બની શકે છે.
દેહધારી આત્મા ઈતર જડાત્મક વસ્તુઓના ભક્તા કહેવાય છે, તે ભેગ સંગ-સ્વરૂપ છે. સકર્મક આત્મા મિથ્યાત્વ, અવિરતિ આદિ હેતુઓ દ્વારા અનેક પ્રકારના કર્મ બાંધે છે. અર્થાત્ કર્મપણે પરિણત થયેલા પુદ્ગલેને આત્માની સાથે સંયોગ થાય છે તે કર્મયુદ્દગલો અનાદિકાળથી શુભ અને અશુભ એમ બે પ્રકારે ઓળખાય છે. જ્યારથી આત્માની સાથે કર્મને સગ છે ત્યારથી પુન્ય-પાપરૂપે કર્મ ચાલ્યાં આવે છે. શુભ કર્મના ઉદય(ગ)થી શુભ પૌગલિક વસ્તુઓને સંગ પ્રાપ્ત થાય છે, અને અશુભના ઉદયથી અશુભ પુદ્ગલેને સોગ થાય છે. પૌગલિક વસ્તુઓમાં શુભાશુભપણું જેના સંસર્ગને લઈને થયેલું હોય છે, કારણ કે જીવને ભોગમાં આવતી પીગલિક વસ્તુઓ જીવે ગ્રહણ કરીને મૂકી દીધેલા શરીરપણે પરિણત થયેલા અથવા તે શબ્દાદિપણે પરિણત થયેલા પુદ્ગલ સ્કધો હોય છે. તે શરીરને ધારણ કરવાવાળા અથવા તે શબ્દાદિપણે પુદ્ગલેને પરિણાવવાવાળા જીવો પોતપોતાના શુભાશુભના ઉદય અનુસાર પુદ્ગલ સ્કંધોને ગ્રહણ કરે છે જેથી શરીરપણે પરિણત થયેલા અથવા તે શબ્દાદિપણે પરિણત થયેલા પુદ્ગલેને ગોપભેગ કરનાર જીવોને સુખ-દુઃખાદિની ભાવના ઉત્પન્ન કરે છે. જીવને જડાત્મક વસ્તુઓને ભેગેપભેગ, પાંચ ઇઢિયે દ્વારા થાય છે.
