Book Title: Vivek Vilas
Author(s): Damodar Pandit
Publisher: Devidas Chhaganlalji
Catalog link: https://jainqq.org/explore/008466/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aho zrutajJAnam graMtha jIrNoddhAra - saMvata 2066 (I. 2010). zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra - saMyojaka- bAbulAla saremala zAha hIrAjaina sosAyaTI, rAmanagara, sAbaramatI, amadAvAda-05. (mo.) 9426585904 (o) 22132543 (rahe.) 27505720 pRSTha 296 160 164 202 48 306 322 668 516 268 456 420 14. 638 192 428 070 406 prAyaH jIrNa aprApya pustakone skena karAvIne seTa naM.-2 nI DI.vI.DI.(DVD) banAvI tenI yAdI yA pustaat parathI upl stGnels srI zAze. krama pustakanuM nAma bhASA kartA-TIkAkAra-saMpAdaka 055 | zrI siddhahema bRhaddati bRdanyAsa adhyAya-6 pU. lAvaNyasUrijIma.sA. 056 | vividha tIrtha kalpa pU. jinavijayajI ma.sA. 057 bhAratIya jaina zramaNa saMskRti ane lekhanakaLA | pU. pUNyavijayajI ma.sA. 058 | siddhAntalakSaNagUDhArtha tatvalokaH zrI dharmadattasUri 059 | vyApti paJcaka vivRti TIkA zrI dharmadatasUri 06080 saMjIta rAmamA zrI mAMgaroLa jaina saMgIta maMDaLI 061 | caturviMzatIprabandha (prabaMdha koza) saM zrI rasikalAla hIrAlAla kApaDIA 062 | vyutpativAda Adarza vyAkhyayA saMpUrNa 6 adhyAya | zrI sudarzanAcArya 063 | candraprabhA hemakaumudI pU. meghavijayajI gaNi 064 | viveka vilAsa saM/4. zrI dAmodara goviMdAcArya 065 | paJcazatI prabodha prabaMdha saM | pU. mRgendravijayajI ma.sA. 066 | sanmatitatvasopAnam pU. labdhisUrijI ma.sA. 067 | 6:zabhAdIzuzanuvAI pU. hemasAgarasUrijI ma.sA. 068 | moharAjAparAjayam saM pU . caturavijayajI ma.sA. 069 | kriyAkoza saM/hiM zrI mohanalAla bAMThiyA | kAlikAcAryakathAsaMgraha | saM/Y4. | zrI aMbAlAla premacaMda 071 | sAmAnyanirukti caMdrakalA kalAvilAsa TIkA zrI vAmAcaraNa bhaTTAcArya 072 | janmasamudrajAtaka saM/hiM zrI bhagavAnadAsa jaina | 073 | meghamahodaya varSaprabodha saM/hiM | zrI bhagavAnadAsa jaina 074 | sAmudiinai uiya thI 4. zrI himmatarAma mahAzaMkara jAnI 0758na yitra supma lA1-1 4. zrI sArAbhAI navAba 0768nayitra padmasAga-2 4. zrI sArAbhAI navAba 077 | saMgIta nATaya 3pAvalI 4. zrI vidyA sArAbhAI navAba 078 mAratanAM na tIrtho sanatanuzilpasthApatya 14. zrI sArAbhAI navAba 079 | zilpayintAmalilA-1 14. zrI manasukhalAla bhudaramala 080 dazalya zAkhA -1 14. zrI jagannAtha aMbArAma 081 | zilpazAkhalAsa-2 14. zrI jagannAtha aMbArAma 082 | zalya zAstralA1-3 | zrI jagannAtha aMbArAma 083 | yAyurvahanAsAnusUta prayogIlA-1 14. pU. kAntisAgarajI 084 lyAeR8 14. zrI vardhamAna pArzvanAtha zAstrI 085 | vizvalocana koza saM./hiM zrI naMdalAla zarmA 086 | BthA ratna zAsa-1 zrI becaradAsa jIvarAja dozI 087 | BthA ratna zA1-2 zrI becaradAsa jIvarAja dozI 088 |istasajIvana | saM. pU. meghavijayajIgaNi e%caturvizatikA pUja. yazovijayajI, pU. puNyavijayajI sammati tarka mahArNavAvatArikA | saM. AcArya zrI vijayadarzanasUrijI 308 128 532 376 374 538 194 192 254 260 238 260 114 910 436 336 4. 230 322 089 114 560 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "aho zrutajJAnama" graMtha jIrNoddhAra 14 viveka vilAsa : dravyasahAyaka : kacchavAgaDa dezoddhAraka adhyAtmayogI pa.pU. A. zrI kalApUrNasUrIzvarajI ma.sA.nA ziSyaratna pa.pU.A. zrI kalAprabhasUrIzvarajI ma.sA.nA AjJAvartinI pUjya sAdhvIjI zrI zIlaguNAzrIjI ma.sA. nI preraNAthI rAja phleTanI ArAdhaka zrAvikAonI jJAnakhAtAnI upajamAMthI : saMyojaka : zAha bAbulAla saremala beDAvALA zrI AzApUraNapArzvanAtha jaina jJAnabhaMDAra zA. vimaLAbena saremala javeracaMdajI beDAvALA bhavana hIrAjaina sosAyaTI, sAbaramatI, amadAvAda-380005 (mo.) 9426585904 (o.) 22132543 (rahe.) 27505720 saMvata 206 I.sa. 2010 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI viveka-vilAsa zrIjinadattasUriviracita. tathA tenuM gujarAtI bhASAMtara karanAra paMDita dAmodara - goviMdAcArya. A graMtha parI0 bAlAbhAi rAyacaMda. tathA parI0 devIdAsa chaganalAla. ema amadAvAdamAM potAnA " DAyamaMDa jyubilI" priMTiMga presama chApyo, ane prasiddha kanyo. saMvat 1964. caitra sudi 1 kiMmata e rUpiyA. "Aho Shrutgyanam" OR BU Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMtha svAmitvanA sarva hakka prasiddha kartAe pitAnA svAdhina rAkhyA che. amadAvAda-salApasanA daravAje dhI DAyamaMDa jyubilI prinTIMga presa. "Aho Shrutgyanam Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arpaNapatrikA. svati. zrIpaMcamahAvratadhAraka-paMcendriyasaMvarakacaturvidha kaSAyamukta-paMcavidhAcArapAlanasamartha-paMcasamiti samita-triguprimukha- sArvajJapravacanaprarUpaNApravINa-mArdavAjaivAdiguNagaNusahastrapatra-sahastrakara-zrIvIrajinazAsanaprabhAvaka paramagurUzrI 1008mohanalAla-mahArAjacaraNasevAyAma vijJapti: Apa sAheba sAMpratakALamAM dIpatuM cAritra pALe che; dhamapadeza karI zAsananI ghaNI prabhAvanA karo cho; Apa sAhebanA padhAravAthI jyAM tyAM maMgala vartI rahe che. Apa sAhebe saMvat 1953-54 sAlanuM comAsuM ahiM karI ahiMnA saMgha upara ghaNe upakAra kayo; ghaNuM bhavyajIvone pratibedhyA tenI sAthe mane paNa ghaNe dharmalAbha thaze. te upakAranA maraNane arthe A graMtha chapAvI pragaTa karatAM Apa sAhebanI sevAmAM sAdara karuM saMvata 1854. ApaNe zevaka. bAlAbhAI rAyacaMda..... "Aho Shrutgyanam Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "Aho Shrutgyanam Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prastAvanA.. vAcaka leAkA kAipaNa graMthanI prastAvanA hAthamAM le che tyAre je aneka khAkhatA jANuvAnI icchA rAkhe che, temAM A be bAbata mukhya che. eka graMthane viSaya ane bIjI graMthakartAnuM nAma tathA tenuM TUMka vRttAMta. e icchAne anusarIne ame ahi ceDuM vivecana kariye khyuiM. A graMthanuM nAma "vivekavilAsa" ane kartAnuM nAma jinadattasUri" e A pustakanA mukhapatra ( DibAcA ) uparathIja prakaTa jaNAze. A graMthamAM enA nAma pramANe bhinna bhinna ghaNA viSayeAne saMgraha karavAmAM Avele che. mAnavI AyuSyamAM je je viSayenuM sAmAnya jJAna joiye te viSayeA saMkSepathI kahI majabUtapaNe dharmapadeza karavAnA graMcakArane uddeza jaNAya che. kartAe e graMcanA bAra ullAsa (bhAga) kayA che. temAM pahelA pAMca ullAsamAM dinacaryA (rAtadivasamAM zI rIte vartavuM te ) kahI che. te A rIte. prathama ullAsamAM pAchalI peNA cAra ghaDI rAtrithI mAMDI eka paheAra divasa sudhInuM, khIjA ullAsamAM aDhI paheAra divasa sudhInuM, trIjAmAM sADAtraNa pahAra divasa sudhInuM, cAthAmAM sUryane asta thAya tyAM sudhInuM ane pAMcamAmAM sADAtraNa paheAra rAtri sudhInuM kRtya kahyuMche. chaThThA ullAsamAM RtucaryA ( krama RtumAM kaI rIte vartavuM te), sAtamAmAM vaheMcA ( AkhA varSamAM zI rIte vartavuM te, AThamAmAM janmacaryA (AkhA manuSyabhavamAM zI rIte vartavuM te), navamAmAM pApanAM ane dazamAmAM puNyanAM kAraNu kahyAM che. agyAramAmAM adhyAtmavicAra tathA dhyAnanuM svarUpa ane khAramA ullAsamAM bharaNu samayanAM kartavya tathA paraleAka sAdhana kahyuM che. mukhya viSayanA peDhAmAM bIjA RRNuA viSaya AvelA che, temAMnA mukhya viSaya anuAmaNikA jovAthI dhyAnamAM Avaze. have vAcakane A graMthakAranI sAthe ceDI oLakhANa karAvavI joiye. graMthakAranuM nAma jinadattasUri ema upara kahevAmAM AvyuMja che. jinadattasUri vAyaDa gucchanA hatA; temanA gurUnuM nAma " jIvadeva' hatuM; jAkhAlipurane rAjA udayasiddha, tene maMtrI devapAla ane tene mAneaA putra dhanapAla ene rAjI karavAne arthe A graMtha racavAmAM AvyA.' eTalI hakikata A graMthane cheDe lakhAyelI prazasti uparathI prakaTa jaNuAya che. temaja graMthamAM AvelA viSaya uparathI paNa graMthakAranA keTalAka guNAnI pichANu thAyache. tenuM savistara vivecana lakhiye te eka mere nibaMdha thaze. mATe eka esthala taraja vAyakAnu dhyAna kheciye chiye "mugdhAnAM vaSate kSetra-pAtrAdhairyavavAridhiH // a zrImatAmAM jJAnAthe--yAtri taimprezamI ' (sThThA. 1 | 2) "nA thayA pUrSa, mahuvaLonu dhyeSu | tathA dharmasya vaiviyaM tame% daM punaH // " (30 12 mo0 72) vadhe, ane paDita leAkAnA sAMsAra -: bhALA lekIne! sasAra khetara, pAtra vigerethI adhyAtmajJAna vinAnA zAstrAnA samudAyathI vadhe che. '' 2H--jo paNa gAyA judA judA raMganI hoya te paNa te sarvenuM dUdha jema eka raMganu N hAya chaeN, tema dharmapaNa uparathI jIMdAja dekhAya che, paNa temanI aMdara tattva teA ekja prakAranuM che. "Aho Shrutgyanam" Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A uparathI graMthakAranA kevA udAtta vicAra hatA; te khulluM dekhAya che. evA udAravicAravALA lokonI sAMprata ghaNI jarUra che. kAraNa ke, teeja dharmanI unnati karI zake che. graMthakAre " udayasiMha rAjAnI kArakIrdImAM potAnuM astitva jaNAvyuM che. udayasiMha rAjA sana 1231 mAM paralokavAzI thayo, ema keTalAka pramANethI siddha thayuM chuM, tethI zrI jinadattasUrijI khristi zakanAM teramAM zatakanA pUrvAdhamAM hatA evuM anumAna karAya che jethI A graMtha Azare sADA cha varSa pahelAM racavAmAM Avyo che ema siddha che. mUlazodhanamAM athavA bhASAMtaramAM kAMI pramAda thayo haze, tenI kSamA karavA vidvajananI savinaya prArthanA karI A Teka lekha puro karUM chuM. amadAvAda, caitra sudi 1 saMvata 1854 bhASAMtarakarti. ( zrIrAtre rA0 kamaLAzaMkara prANazaMkara trivedI, bI. e. : vahAIsa prinsipAla gujarAta TreniMga koleja emane abhiprAya.) zrI jinadattasUri viracita vikavilAsa nAmanuM pustaka tathA tenuM 50 dAmodara govindAcArya kRta gujarAtI bhASAntara meM uparathI tapAsyuM che. mArA namra abhiprAya pramANe mULa pustaka upayogI che. temAM aneka paracuraNa viSayono samAveza che. bhASAntara yathArtha ane zuddha che tathA bhASA saraLa che. ravivAra li, kamaLAzaMkara prANazaMkara trivedI, 13-3-1888. "Aho Shrutgyanam Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA. 14 dAMta . ...13-15 14 udhamanI che... pIvAthI lAbha - 1 15 trIjo uddhAra: ... dara (anukramAMka) (viSaya) (pRSThasaMkhyA (anukramAMka) viSaya) (54 saMkhyA (ullAsa, 1) (bIjo ullAsa. ) 1 maMgalAcaraNa. ... ... ... 1 / 1 snAnavicAra ... ******41-43 2 prastuta graMthanI prazaMsA... 2 kSA--( hajAmata -vicAra ...43-44 graMtha racanAno uddeza.... vastra AbhUSaNune adhikAra 4pa-47 graMthakAranI IcchA ... . tAMbula-( pAnabIDA )--vicAra ...47-48 5 savAre kayAre UThavuM te dhana upajavAne vicAra... ..48-54 6 svamano vicAra.... rAjA vigerenI sevA karavAne..... 55 7 svarane vicAra. .. *** rAjAnAM tathA zeThanAM lakSaNa ...55-56 maMtrInAM lakSaNa ... . vIkaraNa.., savAre pANI mAM senApatinAM lakSaNa. pANI pIdhA pachInuM kRtya 10 sevakanAM lakSaNa *** * **.57-58 hAtha javAno vidhi. .. prasanna zeThanAM lakSaNuM ... *** 6 12 malamUtra tyAga karavAno vi .11-12 khapa thaelA zeThanAM lakSaNa.. 6 13 kasarata karavAno vidhi.... ..12-13 eka doSa hoya te sevakane kADhI nAMkho ..... ... 6 15 nAsvATe pANI pIvAthI lAbha.... 1pa | 14 udhamanI prazaMsA... ... kogaLA karavAne vidhi ... 5 bIjA ullAsanI samApti.. 17 vALa samAravAno vidhi.... 18 orisA jevAthI lAbha... ... 16 ! 1 gRhape savAre kAma dhaMdho karI pare 18 mAbApa vigerene namaskAra AvyA pachI zuM karavuM te....63-64 20 tema na kare to doSa... 2 bapore devapUjA karavAno vidhi.. 64 21 pUjAvidhi.. ****** ... 17-2 0 3 atithi saMvibhAgane vidhi...64-66 22, japavidhi ... . *** 2 ! dAnano vidhi... 23 praznavicAra , ***21-23 . *** ...66-75 24 tapasyAno vicAra... annamAM jheranI bheLa che ke nahIM 25 dharmavRddhino upadeza 23-24 tenI parIkSA ... ... .....75-7e 26 sabhAmAM zI rIte vartavuM te prakAra...24 7 jhera upara upAya. *** *****- 80 sAmAnya upadeza... 8 trIjA ullAsanI samApti ... ... 80 28 upAzraye javuM ... ( ceAtho ullAsa ) 28 gurUnI pAse javuM... bhAjanettara visAmo lIdhA pachI 30 gurUnI sevA karavI pitAne udhama karavAno vidhi... 31 devadarzanavidhi .. ra6 6 bALuM karavAne vidhi. . ** 32 devanuM lakSaNuM 3 rAtribhojanane niSedha. 33 pratibhAdhikAra ... ***27-3 dharmanuSAno vidhi.... 34 gurU pAse upadeza sAMbhaLavAne vidhi.38-40 5 saMdhyA samaye zuM na karavuM te... 35 guranuM lakSaNa *** atithino satkAra,** 36 prathama ullAsanI samApti.... ... 40 | 7 cothA ulAsanI samApti. ... khI kare 5-7 Y 27 W trIjA ulaya. . Y "Aho Shrutgyanam Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (anu.) 1 re 3 ma 1 4 Ta 10 11 12 13 14 15 1+ 17 ra 27 28 ( viSaya, ) (pAMcamA ullAsa. ) sAMjhe divA karave, tenAM lakSaNa.,82-83 rAtrie zuM na karavuM te.. .... khATanAM lakSaNa suvAne vidhi suvAnI vakhate dUra rAkhavAnI vastu. varanAM ( purUSanAM ) lakSya. vahUnAM ( nAM ) lakSaNa strIonuM vazIkaraNa. 29 dAMtanAM lakSaNlR. 3. 31 32 33 ay 19 enuM rakSaNa karava:te upAya. 109 bhAgya nAM lakhyuM. 109 110 iMdriyAne vaza karavAnA upAya... strIsaMbhAganI bAbatamAM keTalIka zikhAmaNu 10 strIonI sAthe zI rIte vartavuM te. 111 nAM lakSakhyuM... 112 1ra virAgI strIone zikhAmaNuM. purUAne zikhAmaNU. strIone zikhAmaNu. ra 12 19 20 rA enuM rakSaNa karavAnI bhalAmaNu 113 Ane upadeza.... 113-11 strIonI Rtune vicAra....117-118 ausa bhAganI bAbatamAM sUcanA.118-120 garbhAdhAnanuM muhUrta. garbhamAM jIva AvavAne prakAra... 122 24 putra athavA kanyA thavAnuM kAraNa. 122 garbhamAM zarIranI zIrIte vRddhi thAya 22 121 23 5 ...122-125 che tenuM varNana. garbhanI sthiti. janmasamayanAM bIjA lakSaNanAM kula. la 640 ... ... sUcano. pAMcamA ullAsanI samApti ( 4 ) ...84-8 ***99109[ ... (dhRka. ... nidrAnuM svarUpa. svamanuM kAraNuM. nidrA levAnI bAbatamAM keTalIka 83 83 84 24 ...127-128 nidrAsamaye karavAnuM kRtya ... 128 ...128-12 129 125 126 saraka 129130 131 1 131 ra (chaThA ullAsa. ) kAlanA mahimA. vasaMtaRtumAM zIrIte vartavuM te. 11-132 3 grISmaRtumAM zI rIte vartavuM te. 132-134 4 varSARtamAM zI rIte vartavuM te. 134-135 (anu.) 5 ' * ' 1 2 3 ph s ' no - 4 8 10 11 12 13 1 2 3 1 ra 3 1 ( viSaya.) (YL.) zaradatumAM zI rIte vartavuM te.135-136 hemaMtaRtumAM zI rIte vartavuM te. 136-137 ziziraRtumAM zorIte vartavuM te. ... 137 chaThThA ullAsanI samApti 137 (sAtamA ullAsa. ) AkhA varSamAM zI rIte vartavu te.138-138 sAtamA ullAsanI samApti. 139 ra 3 "Aho Shrutgyanam" ... (AmA ullAsa. ) rahevAnA gharanAM lakSa nimittanAM tathA utpAtanAM lakSaNu vigere. dhara AMdhavAnI bAbatamAM keTalIka lAyaka vastu dRSTinAM lakSaNa - AMkhanAM lakSya gamanane vicAra vizeSa upadeza... AThamA ullAsanI samApti (navamA ullAsa. ) sarva leAkAne upadeza... pApanAM kAra .. navamA ullAsanI samApti (krame ullAsa. 10) dharmopadeza 140 141-150 sUcanA. 160-11 gurUnAM tathA ziSyanAM lakSaNu ane ziSyane keTalIka zikhAmaNa...11-168 sarpAdikanA jherane vicAra....168-187 1Da darzanane vicAra vivekathI elavAnA vicAra...198-202 jovA lAyaka tathA ta jovA ...187-98 ... 203 203 ...203-20 ...206-21 ...211-223 223 dharmanAM kAraNa... dasamA ullAsanI samApti... (agyAramA ullAsa 11) adhyAtma vicAra tathA dhyAnanuM svarUpa... nAstika matanuM khaMDana ...235 ...248 agyAramA ullAsanI samApti ...252 ( bAe~| ullAsa. 1 peAtAnuM maraNu samIpa AveluM jAvuM. 252 ra macchu samaye karavAnAM mRtyu. ...2para 3. drupadeza. ...253254 4 bAramA ullAsanI samApti... ...254 + prazasti. ...255 223 ...22422 ...226 ...227-229 -.229-234 ...234 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarvajJars. vivekavilAsa. gUrjarabhASAsahita. zAzvatAnandarUpAya, tamastomaikabhAsvate // sarvajJAya namastasmai, kasmai citparamAtmane // 1 // (graMthakAra zrI jinadattamUri prathama maMgalAcaraNa kare che.) artha--avinAzI AnaMda teja jenuM svarUpa, ajJAnarUpa aMdhakArane nAza karavAne madhyAnhasUryasamAna, kalekamAM rahelI sarva vastune jANa, vANuthI jenuM varNana karI zakAya nahIM, evA alaukika paramAtmAne mAro namarakAra thAo. (1) somaM svayaMbhuvaM buddhaM, narakAntakaraM gurum / / bhAsvantaM zaMkaraM zrIdaM, praNaumi prayato jinam // 2 // artha --je zAMtinA dhAraNa karanAra ane AlhAdakArI hevAthI sAkSAt caMdramA kahevAya che. koInA upadeza vagara potAnI meLe ja bodha pAmelA mATe je svayaMbhU (brahmA) kahevAya che. kevalajJAnI hovAthI buddha kahevAya che. bIjI kamaprakRtinI sAthe narakagatino paNa nAza karanArA mATe je narakanAmA daityane mArI nAkhanAra sAkSAta viSNu kahevAya che. alaiAlika buddhizALI hovAthI je brahaspati kahevAya che. kevalajJAnathI lokAlokane prakAzita karanAra hovAthI je sUrya kahevAya che. Asanna bhavyane muktisukhanA dAtAra hovAthI je zaMkara kahevAya che. svarganI tathA mokSanI lakSmI Ape che tethI je kubera kahevAya che. evA zrIjinamahArAjanI huM mana vacana kAyA pavitra thaIne stuti karUM chuM. (2) jIvavatpatibhA yasya, vaco madhurimAzcitam / / dehaM gehaM zriyastaM svaM, vande sUrivaraM gurum // 3 // "Aho Shrutgyanam Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ fadniam se prathamaH sargaH / (vAvaNanuM nAma) artha:jemanI buddhi bRhaspatisamAna, vacana amRtasamAna, ane zarIra te! jANe sAkSAt lakSmInuM nivAsasthAnaja hAya nahIM ! evA mArA gurUmahArAja zrIjIvadevasUrine huM vaMdanA karU chu. A blekamAM cAre caraNanA sarUvAtanA akSarathI jIvadeva evuM gurUnu nAma sUcavyu : (3) IpsitArthapradaH sarva- vyApattApaghanAghanaH // yaM nAkhavuM vica, ti zrIdharamaH // 9 // artha:----vAMchita vastune dAtAra, sarve ApadAoneA tApa dUra karavAne varasatA medhasamAna ane lakSmInI pratinuM sAdhana eve A graMtha (vivekavilAsa) sarva leoNkAnA hradayamAM jAgRta rahe. (4) caJcalatvakalaGkaM ye, zriyo dadati durdhiyaH || te mugdhAH svaM na jAnanti, nirvivekamapuNyakam // 5 // arthaH-je durbuddhi jane lakSmI upara ca McalapaNAnuM kalaMka mUkeche, te bheTaLA lAMke e vAta jANatA nathI ke, ApaNe pote vivekazUnya ane puNyahIna chIe. (5) lakSmIkalpalatAyai ye, vakSyamANokti dohadam // yacchanti sudhiyo'vazyaM teSAmeSA phalegrahiH // 6 // artha:je buddhizALI purUSo lazmIrUpI pavelIne A graMthamAM kahelA vacanarUpI dAda (dehaLAM, khAta) Apeche, arthAt je lekA A graMthamAM kahelI yuktithI dhana upArjavAnA prayatna kare che, te lAMkAne avazya A5velI (lakSmI) phaLadAyaka thaze. (6) kAryaH sadbhistato'vazya - masyai taddAtumudyamaH // yaddAne jAyate dAtu-rbhuktimuktizca nizcalA // 7 // artha:~~~mATe, satpurUSAe avazya lakSmIrUpa kalpavelIne A graMthamAM ka "Aho Shrutgyanam" Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, prathama sarga. helA vacanarUpa dehada devAne udyama kare. kemake, tethI svagAdi sukhanI tathA aMte zAzvata muktinI prApti thAya che. (7) bravImi sarvazAstrebhyaH sAramuddhRtya kiMcana // puNyaprasavakRtsvargA-pavargaphalapezalam // 8 // artha-pUrvAcAryoe racelA sarva zAstramAMthI sAra kADhIne jethI puNyanI utpatti ane svarganI tathA mokSanI prApti thAya, evuM kiMcit mAtra vacana huM kahuM chuM. (8) svasyAnyasyApi puNyAya, kupravRttinivRttaye // zrIvivekavilAsAkhyo granthaH prArabhyate mitH||2|| arthapotAne tathA bIjA paDhanAra vAMcanAra vigere lekone sukRtanI prApti thavAne arthe A vivekavilAsa nAmA saMkSepamAtra graMtha huM AraMbuM chuM. (9) pravRttAvatra yo yatnaH, kcitkshcitprdrshitH|| vivekinAhataH so'pi, nivRttau paryavasyati // 10 // artha--A graMthamAM koI ThekANe je kaMI pravRttimArga (vyavahAramArga ) kahevAno prayatna karyo che, tene vivekI purUSa Adara kare te aMte te mArga nivRttimArganeja (paramArthamAgeneja) jaI maLaze. (10) agadaH pAvakaH zrIdo, jagaJcakSuH snaatnH|| taiithatAM yAtu, pratyArtha parisa ?? | artha--A graMtha karmarUpa raMgane auSadha samAna, paThana tathA zravaNa karanArAne pavitra karanAre, lakSmIno ApanAre, ajJAnarUpa aMdhakArane nAza karavAne sUryasamAna evo thaI A jagatamAM cirakAla rahe. tathA A graMthansa paThana karanArA leka paNa rogarahita, pavitra, kubera sarakhA dhanavaMta, sUryasamAna tejavI ane pUrNa AyuSyanA bhogavanArA thAo. (11) Aloka iva sUryasya, svajanasyopakAravat // grantho'yaM sarvasAmAnyo, mAnyo bhavatu dhImatAm 12 artha-jema sUrya prakAza ApaparabhAva na rAkhatAM sarva vastuone prakA "Aho Shrutgyanam Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse prathamaH sargaH / zita kareche, tathA jema satpurUSe! pakSapAta na karatAM sarva leAkA upara eka sarakhA upakAra kareche, tema A mAre graMtha jJAti jAtine athavA bIjo kAipaNa bheda na rAkhatAM manuSyamAtranA upayAgamAM Ave, ane vidhajjanAne mAnya thAo.(12) (rUti mattAvanA.) 4 dharmArthakAmamokSANAM, siddhyai dhyAtveSTadevatAm // mAneaeme triyAmAyA, uttiSThatuvRtaH kumAr ||zI arthaH--udyamava Mta purUSe dharma, artha, kAma ane meAkSa A cAre purUSArthanI prApti thavA mATe ISTa devatAnuM dhyAna karI rAtrine AThame| bhAga bAkI rahe tyAre bichAnAmAMthI uThavuM. (13) susvamaM prekSya na svapyaM, kathyamahni ca sadguroH // duHsvatraM punarAjoya, AyaH proviparyayaH // 4 // artha:---zubha svama joyA pachI pharIthI suI rahevuM nahIM. sUryeAdaya thayA pa- chI te sadgurU AgaLa kahevuM, ane azubha svama Ave te pAchuM suI rahevuM, tathA te svama kAI AgaLa paNa kahevuM nahIM. (14) samadhAtoH prazAntasya, dhArmikasyApi nIrujaH // syAtAM puMso jitAkSasya, svamau satyau zubhAzubhau // 15 // artha:--jenA zarIramAM kaphavAtapittanA prakApa nahIM thayA hoya, jene kAIpaNa jAtanA rAga na heAya, tathA jeNe peAtAnI sarve iMdriyA vaza rAkhI hAya, evA zAMta ane dhArmika je purUSa hoya teneja AvelA zubha athavA azubha svame sAcAM paDeche. (15) anubhUtaH zruto dRSTaH, prakRtezca vikArajaH // svamAvataH samudrata-zcintAmaMtanuMmavaH // 6 // devatAdyupadezAttho, dharmakarmaprabhAvajaH // pApodrekasamutthazca svamaH syAnnavadhA nRNAm // 17 // :--1 kaI anubhavelI vAta manamAM rahevAthI, 2 kaMI sAMbhaLelI arthaH "Aho Shrutgyanam" Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, prathama sa vAtathI, 3 pratyakSa DhIThAmAM AvelI vAta cittamAM rahevAthI,4 ajINAdi vikArathI, pa svabhAvathI, 6 eka sarakhI ciMtAthI, devatAdikanA upadezathI, 8 dharmaktyanA prabhAvathI, huM ane pApakarmanI atizaya vRddhi thavAthI evA nava kAraNeAthI nava prakAranAM svama manuSyAne Aveche. (16) (17) prakArairAdimaiH SaDi-razubhazca zubho'pi ca / / do nirarthaH svamaH, 4 mihareH vA artha::-~~~upara kahelA prakAramAMthI pahelA cha kAraNeAthI dITheluM zubha athavA azubha svama nirarthaka che. arthAt zubha heAya te tenuM zubha phaLa nahIM, ane azubha heya te tenuM azubha paNa phaLa nahIM. paNa chellA traNa kAraNeAthI arthAt devatAnA upadezathI, dhamaeNkRtanA prabhAvathI ane pApanI vRddhithI AveluM zubha athavA azubha svama satyache. arthAt te zubhAzubha phaLa de che. (18) rAtrezvaturSu yAmeSu, dRSTaH svamaH phalapradaH // mAsairdvAdazabhiH par3i- stribhirekena ca kramAt // 19 // nizAntyaghaTikAyugme, dazAhAtphalati dhruvam // dazaH sUryotye svaraH, sadyaH ti nizcitam||ranA artharAtrinA pahelA paheAre dITheluM svama eka varSe, bIjepaDhAre dITheluM 7 mAse, trIje paheAre dITheluM traNa mAse, cAthe paheAre dITheluM eka mAse, rAtrinI chellI be ghaDIe dITheluM daza dahADe ane sUryodayane samaye dITheluM turata phaLa Apeche. (19) (20) 1 mAlAsvamo'hni dRSTazca tathAdhivyAdhisaMbhavaH // malamUtrAdipIDotthaH, svamaH sarvo nirarthakaH // 21 // niraja artha:eka upara eka Avelu, divase dITheluM, mananI ci MtAthI tathA zarIranI vyAdhithI AveluM ane maLa tathA sUtranA rekAvAne lIdhe thayelI pI DAthI AveluM A sarve svama niSphaLa ( phegaTa ) che. (21) "Aho Shrutgyanam" Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse prathamaH sargaH / azubhaH prAk zubhaH pazcAt, zubho vA prAgathAzubhaH // pAzrcAttvaH 6H sarvI, duHsyame zariSkRte / / 22 / / artha:----pahelAM azubha tathA pachI zubha athavA pahelAM zubha ane pachI azubha Ave te temAM pAchaLathI AveluM svama zubha athavA azubha phaLa Apeche. kadAcit duHravama Ave teA japa pUjA vigere zAntikarma karavuM joie. (22) (gatha svavicAra:) pravizatpavanApUrNa-nAsikApakSamAzritam // pAvuM zayyAsthito dyAna, prathama vRthivItake rA artha:nAsikAnA jamaNA athavA DAkhA je bhAgamAM pavana pesate| . haiya te bhAganA kUMga bichAnAmAMthI uThI jatAM prathama bhUmI upara mUkavA. (23) ambhobhUtattvayornidrA- vicchedaH zubhahetave // vyomavAmitattvavu, maiM punarnuMHvavAcaH // 24 || artha:pRthvI, Apa ( pANI ), teja, vAyu ane AkAza evAM pAMca tatvA zvAse phAsanI aMdara Ave che. temAM pRthvI athavA Apa tatva zvAsAcchvAsamAM vahetuM hAya tyAre jAgRta thavuM e zubha jANavuM, ane bIjAM teja, vAyu ane AkAza A tatvA vahetAM DhAya tyAre jAgRta thavuM azubha samajavuM. (24) zuklapatipado vAyu-candre' thArke tryahaM tryaham // vahan zasto nayA rItyA, viparyAse tu duHkhadaH // 25 // artha:-----zukalapratipadAthI ( anuvALA paDavAthI ) mAMDI pahelA traNa divasa caMdranADImAM vAyutatva, pachI khIA traNa divasa sUryanADImAM vAyutatva ema 5khavADiyuM pUrNa thAya tyAM sudhI cAle te zubha samajavuM, paNa ethI ulaTu eTale pahelA traNa divasa sUryanADImAM vAyutattva pachInA traNa divasa caMdranADImAM vAyutatva vigere ema heAya te azubha jANavuM, (25) "Aho Shrutgyanam" Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, prathama sarga. sAdhaM ghaTIdvayaM nADi-kekArkodayAdahet // - rAtrAnta-nyAyAmaHpunaH punaHl/radA artha-jema raheMTanA ghaDAo eka pachI eka anukrame pANIthI bharAya che, ane khAlI thAya che, tema suryodayathI mAMDIne caMdranADI ane sUryanADI aDhI aDhI ghaDI sudhI vahe che. (26) zatAni tatra jAyante, nizvAsocchAsayornava // vija-saMrorA punaH pAraNA artha -te aDhI ghaDInI aMdara navase zvAsocchAsa thAya che. temaja saMpUrNa ahorAtramAM (sATha ghaDImAM) ekavIsa hajAra chase (21600) zvAsosa thAya che. (ra7). pazidguruvarNAnAM, yA velA bhaNane laget // sA re matonAkSI, nAkyAM saMvarone ra8 artha - chatrIza gurU akSarane uccAra karatAM eTale vakhata lAge eTale vakhata pavanane eka nADI mUkI bIjI nADImAM jatAM lAge che. (28) pratyekaM paJca tattvAni, nADyozca vhmaanyoH|| vahantyaharnizaM tAni, jJAtavyAni jitaatmbhiH||29|| - a vahetI sUrya tathA caMdranADImAM pAMca to ahorAtra vahe che, te buddhimaMta purUSoe evI rIte jANavAM. (29) UrdhvaM vahniradho vAri, tirazcInaH smiirnnH|| bhUmimadhyapuTe vyoma , sarvagaM vahate punH||30|| artha agni uMce vahe che, jaLanIce vahe che, vAyu vAMke vahe che, bhUmi nAsikAnA madhyamAMja vahe che, ane AkAza sarvatra vahe che. (30) vAyorvahverapAM pRthvyA, vyomnastattvaM kramAdahet // vahantyorubhayornADyo-qhatavyo'yaM kramaH sadA // 31 // artha-ba nADImAM prathama vAyu pachI agni, jaLa, pRthvI ane AkAza "Aho Shrutgyanam Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ fadnfare prathamaH sargaH / " --- A tattvA anukrame vaheche. e anukrama sadAne samajave. (31) pRthvyAH palAni paJcAza- catvAriMzattathAmbhasaH // agnestriMzatpunarvAyo - viMzatirnabhaso daza // 32 // arthaH--pRthvI tatva pacAza paLa, jaLa tatva cALIza pala, agni tatva trIza paLa, vAyutatva vIsa paLa tathA AkAza tatva daza paLa vaheche. ( 32 ) pravAhakAlasaMkhyeyaM heturbahvalpayoratha // pRthvI vALA toya, patuLamathanahaH ||rUrU triguNo dviguNo vAyu - viyadekaguNaM bhavet // cun ti phUga pajAnyuo pacAza vityataH // 2 // ekai kahAnistoyAde-ste ca paJcaguNAH kSitau // gandho rasazca rUpaM ca sparzaH zabdaH kramAdamI // 35 // arthaH--pAMce tattve keTalA vakhata sudhI vaheche te kahyuM. have pAMce tatvAnI sthiti AchI vadhAre che tenuM kAraNa kahiye. pRthvItatvanA gandha, rasa, rUpa, sparze ane zabda e pAMca guNache. jaLa tatvanA rasa, rUpa, sparza, ane zabda e cAra guNa che. agni tatvanA rUpa, sparza ane zabda e traNa guNa che. vAyu tattvanA sparzaane zabda e be guNa che. ane AkAza tatvanA zabda e ekaja guNa che. pratyeka guNanI dasa paLa sthiti che, tethI pRthvI tatvanI sthiti pacAza paLa che. bIjA tatkAmAM anukrame beMkaka guNa eche hAvAthI daza paLa echA gaNiye teA, jaLa tatvanI cALIza, agni tatvanI trIza, vAyu tatvanI vIza ane AkAza tatvanI daza paLa sthiti thaI. ( 33 ) ( 34) (35) tattvAbhyAM bhUjalAbhyAM syAcchAnte kArye phalonnatiH // dIptAsthirAdike kRtye, tejovAyvambaraiH zubham // 36 // artha:~~~ i sAmya kArya karavuM hAya te| pRthvI tatva athavA jaLa tatva levu, tethI sArAM phaLanI prApti thAyache. ane ugra asthira evuM kArya karavu hAya te agni, vAyu athavA AkAza tatva lIdhAthI zubha phaLa thAya che. (36) "Aho Shrutgyanam" Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, prathama sarga. pRthvyaptejomaruyoma-tattvAnAM cihnamucyate // . Aye sthairya skhacittasya, zaityakAmodbhavau pare // 37 // tRtIye kopasaMtApI, turye'tha caJcalAtmatA // paJcame zUnyataiva syA-dathavA dharmavAsanA // 38 // artha-have pRthvI Adi pace tamAM kayuM tatva zarIramAM che te jANavA mATe pAcenAM lakSaNa kahiye. pRthvI tatva zarIramAM hoya te cittanI sthiratA rahe che. jaLa tatva hoya to zItaLatA tathA kAmavikAranI utpatti thAya che. agni tatva hoya to krodha ane saMtApa thAya che. vAyu tatva hoya to citta caMcaLa thAya che. ane AkAza tatva hoya to manamAM zUnyapaNuM rahe che, athavA dharma karavAnI vAsanA thAya che. (37) (38) zrutyoraGgaSThako madhyA-Ggalyau nAsApuTaddhaye // sRkkiNoHprAntyakopAnyA-GgalI zeSe dRgntyoH||39|| nyasyAntarbhu pRthivyAdi-tattvajJAnaM bhavetkramAt // pItazvetAruNazyAmai-bindubhirnirupAdhi kham // 40 // artha-be aMguThA be kAnamAM rAkhavA, be hAthanI vacalI AMgaLI nAnA be chidramAM rAkhavI, aMguThA pAsenI be hAthanI AMgaLI AMkhapara rAkhavI, ane be hAthanI chellI ane tenI pAsenI evI be AMgaLI hoThanI be bAju upara rAkhavI. ema karI brukaTInI aMdara jevAthI pAMce tatvonuM jJAna thAya che. te evI rIte -pILo biMdu dekhAya te pRthvI tatva, sapheda dekhAya to jaLa tatva, lAla dekhAya to agni tatva, kALe dekhAya to vAyu tatva ane kaMI na dekhAya to AkAza tatva jANavuM. (39) (40) pItaH kAryasya saMsiddhiM, binduH zvetaH sukhaM punH|| bhayaM saMdhyAruNo brUte, hAni bhRnggsmdyutiH||41|| artha-upara kahelI rIte jotAM pILa biMdu dekhAya to kAryanI siddhi, veLo dekhAya to sukha, rAto dekhAya to bhayanI utpatti ane bhramara sarakhe zyAmavarNa dekhAya to hAni thAya che. (41) "Aho Shrutgyanam Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse prathamaH srgH| jIvitavye jaye lAbhe, sasyotpattau ca vrssnne|| putrArthe yuddhapRcchAyAM, gamanAgamane tathA // 42 // pRthvyaptattve zubhe syAtAM, vahnivAtau ca no shubhau|| arthasiddhiHsthiroyA~ tu, zIghramambhasi nirdizet // 43 // artha-AjIvikA, jaya, lAbha, dhAnyanI utpatti, vRSTi (varasAda), putranI prApti, saMgrAmanI pRcchA, gamana (javuM) tathA Agamana (AvavuM) eTalA kAryomAM pRthvI tatva ane jaLa tatva zubha jANavAM, paNa agnitattva ane vAyutattva upara kahelA kAryomAM zubha phala denArAM nathI. pRthvI tattva dhIre dhIre zubha phaLa Ape che, ane jalatatva turata Ape che. (42) (43). (Iti svaravicAra) niSThIvanena dadvAde-stataH kuryAnigharSaNam // aGgadAAya pANibhyAM, vajIkaraNamAcaret // 44 // artha-pachI dAdara, khasa vigere thaI hoya to te upara thuMka ghasavuM, ane zarIranI dRDhatAne arthe be hAthe zarIra masaLavuM. (44) vajranAmakamAkaNThaM, pAtavyamathavA pyH|| ambhasaH prasRtIraSTau, peyAH kecidvadanyapi // 45 // artha -prAtaHkALamAM jala bahu bala denArUM che tethI te vaja nAmathI kahevAya che. mATe "va' e nAme oLakhAtuM jala kaMTha sudhI eTale khuba dharAIne pIvuM. keTalAka to ATha pasalI pANI pIvuM ema paNa kahe che. (45) na svapyAnnAnyamAyAsaM, kuryAtpItvA jalaM sudhiiH|| AsIno hRdi zAstrArthAn, dinakRtyAni ca smaret // 46 // artha -jalapAna karIne pAchuM suvuM nahIM, tathA AyAsa upajAve evuM kaMI kAma paNa karavuM nahIM. to svastha besI zAstramAM kahelI vAtono manamAM vicAra karo, athavA divase je zubha kRtya karavA dhAryuM hoya te ciMtavavuM. (46) "Aho Shrutgyanam Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, prathama sI. prAtaH prathamamevAtha, svapANi dakSiNaM pumAn // pazyedAmaM ca vAmAkSI, nijapuNyaprakAzakam // 47 // artha-purUSe pitAnA puNyano prakAza karanA jamaNe hAtha savAramAM prathamaja jevo, ane strIe potAno DAbe hAtha jovo. (47) maunI vastrAvRtaH kuryA-dine saMdhyAdaye'pi ca // udaGmukhaHzakRnmUtre, rAtrau yAmyAnanaH punH||48|| artha -pachI vastra paherI, mana rahI malamUtrane utsarga (jhADo ane pesAba) karo. te karatI vakhate divasa athavA savAra sAMjha hoya to uttara dizAe ane rAtri hoya to dakSiNa dizAe mukha karIne besavuM. (48) navu samastepu, manaDu mIta yAvada|dayastAva-prAtaHsaMdhyAbhidhIyate // 49 // artha -jayAre sarve nakSatro nisteja eTale najare dekhAya nahIM evA thai jAya che, ane sUryanA biMbane artho udaya thaelo dekhavAmAM Ave che, tyAre prAtaH saMdhyA samaya thayo ema kahevAya che. (49) bhasmagomayagosthAna-valmIkazakRdAdimat // uttamadrumasaptArci-rginIrAzrayAdi ca // 50 // sthAnaM citAdivikRtaM, tathA kUlaMkaSAtaTam // varjanIyaM prayatnena, vegAbhAve'nyathA natu // 51 // artha -rAkha athavA chANa jayAM paDyuM hoya, jayAM gAye pharatI hatI athavA baMdhAtI hoya, jyAM vAlmIka (rAphaDa), vijhA vigere malina vastu, uttama vRkSa athavA agni hoya, je AvavA javAno mArga, pANInuM sthAnaka athavA visAmo levAnI jagyA hoya, ane smazAna athavA nadIne kAMThe hoya, eve ThekANe bahu utAvaLa na hoya to malamUtratsarga (jhADo ane pesAba) kare nahIM. ane utAvaLa hoya to kaI harakata nathI. (50) (51) "Aho Shrutgyanam Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 vivekavilAse prathamaH srgH| vegAna dhArayedvAta-viNmUtratRkSutakSudhAm // nidrAkAsazramazvAsa-jRmbhAzrucchadiretasAm // 52 // artha:--madhIvAta, viSThA, bhUtra, tRSA, chI, DI, niMdrA, mAMsI, mahenata karavAthI vadhe zvAsocchAsa, bagAsuM, AMsu, vAMti tathA vIrya e svabhAvathI thatA hoya to tenI gati aTakAvavI nahIM. (52) gandhavAhapravAhasya, nijaM pRSThamanarpayan // strIpUjyAgocare loSTa-dvayanyastapadaH sudhiiH|| 53 // mandaM mandaM tataH kRtvA, nirodhasya vimocanam // niHzalyAduSTamRtpiNDe-nonmRjyaM ca gudAntaram // 54 // atha-buddhizAlI purUSe malamUtra karavA besatI vakhate pavanane pravAha je bAjuthI AvatA hoya te bAjue potAnI pUTha na karavI, strIonI athavA pitAne pUjavA lAyaka purUSanI dRSTi varjavI. ane paththara upara be paga mUkavA, evI rIte besI dhIre dhIre malamUtrane tyAga karI jemAM kAMTe kAMkare na hoya evI mATI saI bhatAranI zuddhi 42vI. (53) (54) kSutazukrazakRnmUtraM, jAyate yugapadyadi // tatra mAse dine tatra , vatsarAnte mRtirbhavet // 55 // martha:- chI, dhAtu, ma ane bhUtra the thAre sAthe yAya, to ye vrssne cheDe te ja mahinAmAM ane te ja divase te manuSyanuM maraNa thAya. (55) vimucyAnyAH kriyAHsarvA, jlshaucpraaynnH|| gudaM liGgaM ca pANI ca, pUtayA zodhayenmRdA // 56 // artha-bIjA sarva kAma mUkI jaLazuddhI tarapha mana daI purUSe zuddha mRttimthii (mAthI ) guhA (mA ), 535thi- mane lAtha zuddha 25i. (56) zleSmAdhikena kartavyo, vyaayaamstdinaashkH|| jvalite jAThare'mau ca, na kAryoM hitmicchtaa||57|| artha -jenA zarIramAM kapha vadhAre heya, teNe kapha nAzane arthe vyAyAma "Aho Shrutgyanam" Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, prathama sarga. 13 (pharavuM athavA kAipaNa jAtanI kasarata.) karavA. paNa peTamAM jaTharAgni pradIpta thayA hAyatA arthAt dhaNI bhUkha lAgI hAya teA bilakula nyAyAma karaveA nahIM.(57) gatizaktyardhamevAsau kriyamANaH sukhAvahaH // 2 gAtrasvedAdhikastvatra, so'zvAnAmiva nocitaH // 58 // arthaH--cAlavAnI jeTalI zakita DhAya te karatAM ardha vyAyAma karavA, teja sukhakArI che. paNa hada uparAMta zarIra upara pasInA vaLe eve! gheADAnI peThe nyAyAma karavA ucita nathI. ( 58 ) gajAdyairvAhanairyastu, vyAyAmo divasodaye // amRtopama vAsau, malecuste = zikSitAH // pur // artha:----sUryodayanI velAe hAthI, dhADAvigere vAhana upara besIne vyAyAma amRtasamAna " sukhadAyI che. vaLI tethI hAthI dhADA vigere jAnavarAne paNa cAlavAnI sArI zikSA maLe che. ( pa9 ) karave ( atha vantadhAvanadhi) dantadArvyAya tarjanyA, gharSayeddantapIThikAm // gAAvataH paraM thA ntAvanamAlAt // 6 // artha:--dAMta majabUta karavAne arthe prathama TacalI AMgaLIthI dAMtanA peDhicAM dhasavAM, ane pachI sAcavIne dAMtaNa karavuM. (60) yadyAdyavArigaNDUSA- dvindurekaH pradhAvati // kaNThe tadA narairjJeyaM, zIghraM bhojanamuttamam // 61 // artha:--jo dAMtaNa karatAM pahelA kAgaLAnA eka biMdu gaLAmAM utarI jAya te manuSyae jANavu ke,Aje zIdhra ane sArUM bheAjana malaze. (61) avakrAgranthisatkUrSaM, sUkSmAgaM dvAdazAGgulam // kaniSThAgrasamasthaulyaM; jJAtavRkSaM subhUmijam // 62 // kaniSThikAnAmikayo -rantare dantadhAvanam // , "Aho Shrutgyanam" Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse prathamaH srgH| AdAya dakSiNAM daMSTrAM, vAmAM vA sNspRshNstle||63|| tallInamAnasaH svastho, dantamAMsamapIDayan // uttarAbhimukhaHprAcI-mukho vA nishclaasnH||64|| dantAnmaunaparastena, ghrssyedrjyetpunH|| dugandhaM zuSiraM zuSkaM , svAdamlaM lavaNaM ca tat // 65 // artha - sIdhuM (vAMku nahI evuM ), gAMTha vinAnuM, jene sAro phU thAya evuM, jene agrabhAga (TUMka) kAmaLa che evuM, bAra AgaLa lAMbuM, TacalI AMgaLI jeTaluM jADuM, jANItA vRkSanuM tathA sArI bhUmimAM thayelA vRkSanuM evuM daMtakASTha ( dAMtaNa ) TacalI AMgaLI ane tenI joDenI AMgaLI e benI vacce pakaDIne jamaNI athavA DAbI dADhane prathama ghasavuM. dAMta ghasatI vakhate svastha thaI ghasavAmAMja barAbara citta rAkhavuM. dAMtanI Aju bAjunA mAMsane pIDA na thAya ema ghasavuM. uttara athavA pUrva dizA tarapha mukha karI nicaLa besavuM. ane mona paNe rahevuM. durgaMdhavALuM, aMdarathI piluM, sUka, mIThuM, khATuM ane khAruM evuM daMtakASTa (dAMtaNa) varjavavuM. (62) (63) (64) (65) vyatIpAte kheAre, saMkrAntau grahaNe na tu // dantakASThaM navASTaika-bhUtapakSAntapASu // 66 // artha -vyatipAtane divasa, ravivAra, saMkrAtino divasa, grahaNano divasa, navamI, aSTamI, pratipadA, caturdazI, pUrNimA, amAvAsyA ane pachI eTalA divase daMtakASTha (dAMtaNa) karavuM nahIM. (66) abhAve dantakASThasya, mukhazuddhividhiH punH|| kAryo dvAdazagaNDUSa-rjihollekhastu sarvadA // 67 // artha -daMtakASTa (dAMtaNa) maLI zake nahIM to bAra kogaLA karI mukhazuddhi karavI. paNa jIbha uparano melate hamezA ghasAto utAravo. (67) vilikhya rasanAM jihvA-nirlekhinyA shnaiHshnaiH|| zucipradeze prakSAlya, dantakASThaM punastyajet // 68 // artha-pachI dAMtaNa phADI tenA kakaDAthI dhIre dhIre jIbha uparane maLa "Aho Shrutgyanam Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, prathama sarga. utArave, ane dAMtaNa dheAI AgaLa zuddha bhUmI upara nAkhI devuM. (68) saMmukhaM patitaM svasya, zAntAnAM kakubhAM ca yat // khvastha mudde tasyA--nyathA duHvahetave // 66 arthaH--te da MtakAi je ApaNI sAmuM paDe, zAMta dizAmAM paDe, athavA uMdhu paDe te te sukhakArI samajavu. ane ethI ulaTI rIte paDe teA duHkhanuM kAraNa jANavuM. (69) UrdhvaM sthitvA kSaNaM pazcA- tpatatyeva yadA punaH // miSTAhArastadAdiSTa - staddine zAstrakovidaiH // 70 // 15 arthaH--thADIvAra uMcu rahIne jo pAchuM jamIna upara paDe, te te divase miSTAnnanI prApti thAya ema zAstranA jANu purUSA kaheche. ( 70 ) kAsazvAsajvarAjIrNa - zokatRSNAsyapAkayuk // naca kuryAccharo netra - hatkarNAmayavAnapi // 71 // arthaH--khAMsI, zvAsa, javara, ajIrNa, seAjo, tRSA, sukha pAka ( mAMduM AvavuM) mAthAne, netraneA, hRdayane tathA kAnanA dukhAvA eTalAmAM game te rAga jene DhAya te rAgiye dAMtaNa karavu nahIM. ( 1 ) prAtaH zanaiH zanairnasyo, rogahRcchuddhavAriNA // gRhNanto nAsayA toyaM, gajA garjanti nIrujaH // 72 // arthaH--savAramAM dhIre dhIre nAka vATe cokhkhu pANI pIvuM. tethI rAganA nAza thAyache. hAthiyA nAka vATe pANI piyeche tethI nirAgI thaI ga''rava kareche. ( 2 ) uktaM c|| sugandhavadanAH snigdhanisvanA vimalendriyAH // nirvahItivya, nAyamse namyazAhinaH ||7|| artha:vaidhazAstramAM kahyuMche ke, "je purUSa! humezA nasya (nAka vATe zAstrAkta vastunuM sevana karavu) kareche. temanAM mukha suga Mdhi raheche, svara sighdha raheche, iMdriyA nirmaLa raheche, ane zarIra upara karacalI vigere paDatI nathI."( 73 ) "Aho Shrutgyanam" Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivijhA prathama nA AsyazoSAdharasphoTa-svarabhaGganivRttaye // pAruSyadantarakchittyai, snehagaNDUSamudhet / / 74 // artha-mukhamAM zeSa paDatA hoya, hoTha phATI gayA hoya, sAda besI gaye hoya, cAmaDI bahaTa thaI heya, dAMtamAM dukhAvo thato hoya, to tene maTADavA mATe auSadhI ghIne athavA telano kAgaLo kare. (74) kezaprasAdanaM nityaM, kArayedatha nishclH|| karAbhyAM yugapatkuryA-svottamAGge svayaM na tat // 75 // artha - pachI sthira besI koI pAse ApanA mAthAnA vALa sApha karAvavA. potAnA mAthAnA vALa pitAne ja sApha karavA hoya te saMdhAte be hAthathI sApha karavA nahIM (75) tilakaM draSTumAdarza , maGgalAya ca vIkSyate / dRSTe dehe zirohIne, mRtyuH pnycdshe'hni||76|| artha_tika jovA mATe athavA maMgalakane arthe ArisAmAM jevuM.kadAcitu je mAthA vagara ekaluM ApanuM dhaDaja dekhAya che te divasathI paMdarame divase pitAnuM maraNa jANavuM. (76) mAtRprativRddhAnAM, namaskAraM karoti yH|| tIrthayAtrAphalaM tasya, tatkAryo'sau dinedine // 77 // artha -mA, bApa vigere vRddha purUSone je namaskAra kare che, tene tIrthayAtrAnuM phaLa maLe che. mATe dararoja temane namaskAra karavo. (77) uktaM ca // mAtApitrorabharakaH, kriyAmuddizya yaackH|| mRtazayyApratigrAhI, na bhUyaH puruSo bhavet // 78 // artha -kahyuM che ke, "je manuSya ApaNuM mAbApanuM bharaNapoSaNa na kare, kaMI dharmakriyA uddezIne eTale phalANuM dharmakRtya karavuM che, ema kahIne yAcanA kare, ane marI gayA manuSyanuM zayyAdAna le, tene pharIthI manuSya bhava mala durlabha che. (38) "Aho Shrutgyanam Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17' vivekavilAsa, prathama sarga. vRddhau ca mAtApitarau, sAdhvI bhAryA sutaH shishuH|| apyakAryazataM kRtvA, bhartavyA manurabravIt // 79 // artha --ApaNAM vRddha thayelAM mAbApa, zIlavatI strI ane ajANa putra emanuM poSaNa seMkaDo akAryo karIne paNa karavuM, ema manu RSi kahe che.(79) anupAsitavRddhAnA-masevitamahIbhujAm // avAramukhyAsuhRdAM, dUre dhrmaarthtussttyH|| 8 // artha - je loko sthaviranI sevA karatA nathI temanAthI dharma vegaLo rahe che, je rAjAonI sevA karatA nathI temanAthI dravya vegaLuM rahe che, ane je gaNikAnI maitrI rAkhatA nathI temanAthI viSayasaMtoSa vegaLe rahe che. (80) tataH snAtvA ziraHkaNThA-vayaveSu yathocitam / / pavitrayitumAtmAnaM, jalaimantrakrameNa vA // 81 // vastrazuddhimana zuddhI, kRtvA tyaktvA ca duurtH|| nAstivanadhaH , pud qnAdAnta / 82 AzrayandakSiNAM zAkhA-marcayannatha dehalIm // tAmaspRzanpravizyAnta-dakSiNenAMhiNA ttH|| 83 // sugandhamadhuraivyaiH, prAGmukho vaapyudngmukhH|| - vAmanAkyAM pravRttayAM, maunavAvamatA 84 . artha-pachI deza, kAla tathA ApaNe prakRtine ucita lAge tema bAya zuddhine arthe zira nAna(mAthA uparathI nahAvuM ), kaMTha snAna (kaMTha sUdhI nhAvuM, athavA avayavasnAna (hAtha, paga vigere vAM) karavuM. jaLe karIne snAna karavuM e niyama che; paNa tema karavAne harakata hoya to maMtra vaDe ranAna karavuM. pachI zuddha vastra paherI, mana zuddha karI tathA nAstika, vyasanI vigere lokone daSTithI vegaLA karI pUjA gRhanI aMdara phUla vigere sAmagrI barAbara rAkhI dvAranI jamaNI bAjue ubhA rahI gharane uMbarAnuM pUjana karavuM. pachI, uMbarAne page 1 -gaNikAnA doSa dekhIne vairAgya thavAthI viSaya upara saMtoSa thAya che. e bhAvArtha jANavo. "Aho Shrutgyanam Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * vivekavilAse prathamaH sargaH / sparza na karatAM jamaNeA paga AgaLa mUkIne aMdara javuM, ane caMdranADI (DAkhI nAsikA) vahetAM thakAM pUrva athavA uttara dizA tarapha mukha karIne sugaMdhI tathA madhura vastuthI mauna rahIne devanI pUjA karavI. (81) (82)(83)(84) gRhe pravizatA vAmabhAge, susthAnasaMsthitam // devatAyatanaM kuryAtsArddhahastordhvabhUmiSu // 85 // artha:-- dharamAM praveza karatAM DAbA hAthapara devamaMdira karavu, tenI racanA sArI hAvI joIye, ane dharanI bhUmithI madiranI bhUmi dADa hAtha UMcI oiye. (85) nIcairbhUmisthitaM kuryA - devatAvasathaM yadi // nIcairnIcaistato'vazyaM, saMtatyAdi tadA bhavet // 86 // arthaH- jo nIcI bhUmi upara daiva maMdira kare, te te purUSanI saMtati vigere avazya nIca avasthAmAM rahe. (86) pUjakaH syAdatho pUrva-mukho vApyuttarAmukhaH // rakSiLiiTazo karyA, vizvananetra 6 // 80 // artha:--pUjA karanArA purUSe pUrva athavA uttara dizA tarapha'' mukha karIne besavuM. dakSiNa, pazcima, agni, naiRtya, vAyavya ane IzAnya e cha dizA pUjAmAM avazya vajevI. ( 87) pazcimAbhimukhaH pUjAM, jinamUrteH karoti cet // aturthAMta taoto, vaikSiLasyAmasaMtatiH | OM || arthaH--jo kAI pazcima dizA tarapha mukha karIne jinapratimAnI pUjA kare, te tenI sa MtatinA ceAthI peDhIe viccheda thAya. ane dakSiNa dizA tarapha mukha rAkhe teA sa Mtati vadheja nahIM. ( 88) AmeyyAM ca yadA pUjA, dhanahAnirdine dine // vAyavyAM saMtatirnaiva, nairRtyAM ca kulakSayaH // 89 // artha:- AgneyI dizAmAM mukha karIne pUjA kare te divase divase dhananI "Aho Shrutgyanam" Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, prathama sa.. hAni thatI jAya, vAyavya dizAmAM mukha kare te saMtati na thAya, ane naila dizAmAM mukha kare to kula kSaya thAya. (89) IzAnyAM kurvatAM pUjAM , saMsthitirnopajAyate // ahijAnukarAMseSu, mUrti pUjA yayAkramam // 90 // artha -IzAna dizAmAM mukha karIne bese to pUjA karanAranI sthiti sArI rahetI nathI. pUjA karanAra prathama be pagoe pachI anukrame be jAnue, be hAthe be khabAe ane mastake pujA caDhAvavI. (90) ' zrIcaMdanaM vinA pUjA, naiva kAryA jineshituH|| bhAle kaNThe hRdambhoje , udare tilakaM kramAt // 91 // artha kesara caMdana vagara janapratimAnI pUba koI kALe paNa karavI nahIM. pALa, kaTha, hRdaya, udara vigere nava sthAnaka upara anuma tilaka kara.(91) navabhistilakaiH pUjA, karaNIyA nirantaram // prabhAte prathamaM vAsa-pUjA kAryA vickssnnaiH|| 92 // artha-hamezA nava tilaka karIne jina pratimAnI pUjA karavI. vidhinA jANa purUSoe prabhAta kALamAM prathama vAsapUjA karavI. (92) madhyAhne kusumaiH pUjA , saMdhyAyAM dhuupdiiptH|| arhato dakSiNe bhAge, dIpasyAtha nivezanam // 93 // artha-bapore sugaMdhI phUlothI jina pratimAnI pUjA karavI. ane saMdhyAkALe dhUpadIpathI pUjA karavI. jina pratimAnI dakSiNa bAjue dIpa rAkhavAnuM sthAnaka karavuM. (93) vAmAMze dhUpadahana-magre kUraM tu saMmukham / / dhyAnaM tu dakSiNe bhAge, caityAnAM vandanaM tathA // 94 // artha -bhagavAnanI DAbI bAjue dhUpadhANuM mUkyuM. AgaLa naivedya rAkhavo, sAmuM besI dhyAna karavuM, tathA caityavaMdana dakSiNa bhAge karavuM. (94) "Aho Shrutgyanam Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse prathamaH srgH| gandhadhUpAkSataiH sadbhiH, prdiipailivaaribhiH|| zAntau zvetaM tathA pItaM, lAbhe zyAma parAbhave // 95 // maGgalArthe tathA raktaM, paJcavarNaM tu siddhaye // paJcAmRte tathA zAntau , dIpaH syAJca guddaighRtaiH|| 96 // artha-sapurUSoe caMdana, akSata, dhUpa, dIpa, bali ane jaLa A vastuthI bhagavAnanI pUjA karavI. zveta puSpa ( dheluM phUla) zAMtikAraka che, pItapuSpa (pILuM phUla) lAbhakAraka che, zyAmapuSpa (kALukla) parAbhava karanArUM che, raktapuSpa (rAtuM phUla) maMgalika che, ane paMcavarNa phUla siddhidAyaka che. paMcAmRta pUjA athavA zAMti hoya to goLa ane ghIno dIvo kare.(95)(96) padmAsanasamAsIno, nAsAgranyastalocanaH // maunI vastrAvRtAsyo'yaM, pUjAM kuryaajineshituH|| 97 // artha - purUSe padmAsane besI nAsikAnA agrabhAga upara daSTi rAkhI, mauna rahI, ane zuddha vastrathI mukhakAza bAMdhI jinezvara mahArAjanI pUjA karavI. (97). .. snAnaM pUrvamukhIbhUya , pratIcyAM dantadhAvanam // udIcyAM zvetavAsAMsi, pUjA pUrvottarAmukhI // 98 // artha -pUrva dizAe mukha karIne snAna karavuM, pazcima dizAe mukha karIne dAMtaNa karavuM, uttara dizAe mukha karIne zuddha vastra paheravAM, ane pUrva athavA utara dizA tarapha mukha karIne devapUjA karavI. (98) (Iti pUjAvidhi.) (tha gAvidhiHA ) saMkulAdijane bhavyaH, sshbdaanmaunvaashubhH|| maunanAnmAnasaH zreNa, nADa zALaH paraH 16 artha:~-mANasanA samUhamAM japa karavA karatAM ekAMtamAM karavA prazasta che. japanA akSara lekethI saMbhaLAya evA belavA te karatAM mauna rAkhI gaNavA "Aho Shrutgyanam Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, prathama sa. e sArUM tathA mauna rAkhI akSara gaNavA te karatAM manamAM ja maMtrAkSanI paMktinuM arthasahita ciMtana karavuM e uttama che. upara kahelA traNa prakAranA japamAM pahelA karatAM bIje zreSTha ane bIjA karatAM trIje zreSTha jANo.(99) (tha vivAda) pUjAdravyArjanodAhe , durgAdisaridAkrame // gamAgame jIvite ca , gRhakSetrAdisaMgrahe // 100 // krayavikrayaNe vRSTau, sevAkRSiviSe jye| vidyApaTTAbhiSekAdau, zubhe'rthe ca zubhaH zazI // 101 // arthe-pUjA karavI, dravya kamAvavuM, vivAha kare, killo vigere upara caDhavuM, nadI utaravI, javuM, AvavuM, jIvavuM, ghara, kSetra vigere levuM, koI vastunI kharIda athavA vecANa karavuM, vRSTi thavA mATe koI paNa jAtano prayatna kara, sevA karavI, khetI karavI, viSanA saMbaMdhamAM kaMI kAma karavuM, koIne jItavuM, vidyAno AraMbha karavo, rAjAdikane paTTAbhiSeka kara, ityAdi kAryamAM tathA koI paNa zubha kAryamAM caMdranADI zubha jANavI. (100) (101) agrastho vAmago vApi, jJeyaH somadizi sthitH|| pRSThastho dakSiNasthazca, vijJeyaH sUryabhAgabhAk // 102 // artha-AgaLa athavA DAbe paDakhe ubhela mANasa caMdra dizAmAM jANuche, ane pachavADe athavA jamaNI bAjue ubhele sUrya dizAmAM jANavo. (12) prazne prArambhaNe vApi, kAryANAM vAmanAsikA // pUrNA vAyoHpravezazce-ttadA siddhirasaMzayam // 103 // artha-kaI kAryano prazna athavA AraMbha karatI vakhate DAbI nAsikAmAM je pUrNa vAyu bharAya, arthAt je DAbo svara cAlato hoya to nizcayathI kAryasiddhi jANavI. (103) yoddhA samAkSarAhvazce-dUto vAmAvahaH sthitH|| tadA jayo viparyAse, vyatyayaM matimAna vadet // 104 // athe-saMgrAmanA praznamAM saMgrAma karanAranA nAmanA akSara be, cAra ItyAdi "Aho Shrutgyanam Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghara vivekavilAse prathamaH srgH| samasaMkhyAmAM hoya, ane prazna karanArA dUtanI je caMdranADI vahetI hoya to - hamAM jaya kahe, ane je saMgrAma karanAranA nAmanA traNa, pAMca ityAdi viSama akSara hoya, ane dUtanI sUryanADI vahetI hoya to saMgrAmamAM parAbhava kahevo. (104). pravAho yadi vArkendoH , kathaM cidyugapadbhavet // vijayAdIni kAryANi, samAnyeva tadAdizet // 105 // artha-jo caMdranADI ane sUryanADI saMghAta vahetI hoya to vijayAdika kArya samAna kahevA. eTale koI paNa pakSanI hAra athavA jIta na thatAM baMne pakSenI barAbarI thAya ema kahevuM. (15) mudgalAdyairgRhItasya, viSArtasyAtha roginnH|| prazne samAkSarAhvazce-dityAdi prAgvadAdizet // 106 // arthamAgala vigere zatrue pakaDelA mANasane athavA viSavikArathI pIDAyalA sagino prazna hoya to upara kahelI rIta pramANe nAmanA akSaranI samaviSama saMkhyA uparathI tathA prazna karanAranA svara uparathI zubhAzubha phaLa kahevuM. (16) nAmagrAhaM dvayoH prazne, jayAjayavidhau vadet // pUrvoktasya jayaH pUrNe, pakSe rikte parasya ca // 107 // artha-sAmasAmA pakSavALA be manuSyonAM nAma laine temanA jayaparAjayane kAI prazna kare to prazna karanAra mANasa je bAjue ubho hoya, te bAjAno ApaNe svara vaheto hoya to pahelA jenuM nAma lIdhuM hoya teno jaya kahe, ane te bAju khAlI hoya te pachavADethI jenuM nAma lIdhuM hoya tene jaya kahevo. (107) rogiprazne ca gRhNIyA-pUrva jJAnyabhidhAM yadi // pazcAdvyAdhimato nAma, tajIvati sa nAnyathA // 108 // artha-kaI rogInA saMbaMdhamAM prazna kare, ane temAM jo prathama jene prazna "Aho Shrutgyanam Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, prathama sarga.. 13 karavA hAya te nimittInuM nAma le, ane pachI rAgInuM nAma le, te rAgI jIve, nahIM te nahIM. ( 108 ) baddhAnAM rogitAnAM ca prabhraSTAnAM nijAtpadAt // prazne yuddhavidhau vairi-saMgame sahasA bhaye // 109 // snAne pAne'zane naSTA- nveSe putrArthamaithune // vivAde tALeth tra, sUryanADI mazasyate // 20 // arthaH----baMdIkhAne paDelA, rAgathI pIDAyalA ane ApaNA adhikArathI bhraSTa thayelA e traNemAM game tenA saMbaMdhamAM prazna karavA hoya, saMgrAma karavA hAya, zatrunI mulAkAta levI heAya, acAnaka bhaya AvI paDe teA, ane nhAvuM, khAvuM, pIvuM, khAelI vastunI zeAdhakheALa karavI, putra prAptine arthe strIsaMga karavA, vivAha karave ane kaI paNa krUra karma karavuM heAya te sUryanADI sArI samajavI. (109) nAsAyAM dakSiNAyAM tu, pUrNAyAmapi vAyunA // praznAH zubhasya kAryasya, niSphalAH sakalA api // 111 // artha:~~jo puSThanAranI dakSiNa nAsikA purNa vahetI hAya, teAM te vakhate karelA zubha kAryanA sarve prazne niSkula jANavA. ( 111 ) (ti praznopayogI svavicAra.) yathA zakti tatazcintyaM, tapo nityaM tadagrataH // yasya kamAvataH sarvAM, saMmati vismRtayaH // 12 // arthaH-~ ---pUjA karI rahayA pachI peAtAnI zaktimAphaka tapasyA kaMi karavAnI tenA jinapratimA AgaLa vicAra karaveza. kAraNa, tapasyAnA prabhAvathI sarve sapadAonI prApti thAya che. ( 112) dharmazokabhayAhAra - nidrAkAmakalikudhaH // yAvanmAtrA vidhIyante, tAvanmAtrA bhavantyamI // 113 artha:dharma, zAka, bhaya, AhAra, nidrA, kAma, kalaha ane dha e A "Aho Shrutgyanam" Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 vivekavilAse prathamaH sargaH / The vastu jeTalI vadhArIe teTalI vadhe che, ane jeTalI ochI karIe teTalI ochI thAya che. ( 113) apatyotpAdane svAmi-sevAyAM poSyapoSaNe // dharmakRtye ca no kartuM yujyante pratihastakAH // 114 // " arthaHApaNI strIne viSe putra utpanna karave, ApaNA dhanInI sevA karavI, mAbApa khairAM chekarAM vigerenuM pASaNa karavuM, dharmakRtya karavuM, A cAra kAryomAM pratihastaka [ muktayAra ] cAle nahIM. atA pAteja karavAM cAgya che. ( 114) saMvRtAGgaH samajyAyAM, prAyaH pUrvottarAnanaH // sthirAsane samAsIta, saMvRtya caturo'JcalAn // 115 // arthaH--nyAya sabhAmAM besavuM heAya te sArAM vastra paheravAM, ane sabhAmAM jai sthira Asana upara prAyaH pUrva tathA uttara dizA tarapha mukha karI tathA vajranAM cAre cheDA sameTI besavuM. ( 115) adhamarNAricaurAdyA, vigrahotpAtino'pi ca // zUnyAGge svasya kartavyAH, sukhalAbhajayArthibhiH // 116 // arthaH--sukha, lAla tathA jayanA ardhAM purUSoe nyAyasabhAmAM peAtAnA leNadArane, zatrune, cArane, pAtAnI upara teAhumata mUkanArane tathA bIjA paNa evA purUSAne peAtAnI zUnya bAjue eTale je bhAganI nAsikA vahetI na heAya, aMda paDelI hAya te bhAge rAkhavA. (116) svajanasvAmigurvAdyA, ye cAnye hitacintakAH // jIvA te dhruvaM kAryA, vAJchitArthaM vidhitsubhiH // 117 // artha-vAMchita kArya karavA dhAranArA purUSAe ApaNAsvajanene, svAmIne, gurUne tathA bIjA paNa je ApaNuM hita vAMchatA haiAya te sarve manuSyane ApaNI je taraphanI nAsikA pUrNa vahetI hAya, te tarapha rAkhavA. (117) "Aho Shrutgyanam" Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 vivekavilAsa, prathama saga. AcAryANAM yatInAM ca, paNDitAnAM kalAbhRtAm // samutpAdyaH sadAnandaH, kulInena yathAyatham // 118 // artha-kulIna manuSya AcAryone, sAdhuone, paMDitone tathA kalAvAnuM purUSone jenI jevI yogyatA tevo AdaramAna karIne rAjI rAkhavAM. (118) vizeSajJAnamadhunA, kalikAlavazAdgatam // nityameva tatazcinyaM, budhaizcandrabalAdikam // 119 // artha -bhAvI vAtanuM je vizeSa jJAna pUrve hatuM te hamaNuM kalikAlanA jorathI jatuM rahyuM che. mATe DAhyA purUSoe caMdrabala, tArAbela vigerene avazya hamezAM vicAra karavo. (110). na nimittadviSAM kSemaM , nAyurvaidyakavidviSAm // na zrInItidviSAmeka-mapi dharmadviSAM nahi // 120 // artha-jayotiSa, sAmudrika vigere ATha prakAranA nimittazAstrano je TreSa kare che, tenuM kalyANa thatuM nathI, vaidyazAstrano dveSa kare te dIrdha AyuSya pAmato nathI, nItizAstrano dveSa kare te lakSmI pAmato nathI, ane dharmano dveSa kare te te kalyANa, dIrdha AyuSya ane lakSmI e traNemAM eke vastu pAmata nathI. (12) nirannamaithunaM nidrA , vAripAnArkasevanam // etAni viSatulyAni , varjanIyAni yatnataH // 121 // artha-khAdhA vinA khAlI peTa hoya tyAre manuSyae strIsaMga, nidrA, jalapAna ane taDakAnuM sevana eTalAM vAnAM yatnathI varjavAM. kAraNa ke, te te vakhate jhera sarakhAM che. (121) sukRtAya na tRSyanti , santaH saMtatamapyaho // vismartavyA na dharmastha, samupAstistataH kvacit // 122 // artha-purUSe hamezAM sukRtanAM kAma kare te paNa te kAma karavAmAM dharAtA nathI. mATe dharmanI sevA karavAmAM koI kALe paNa bhUlavuM na joIe. (122) "Aho Shrutgyanam Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ fadnere prathamaH sargaH / dharmasthAne tato gamyaM, zrImadbhiH kRtabhUSaNaiH // prAkpuNyaM darzyate'nyeSAM svayaM navyaM hyupArjyate // 123 // arthaH--mATe sukhI purUSAe paNa sArAM vajra tathA AbhUSaNa paherIne maMdira, upAzraya vigere dharmane sthAnake javuM. ema karavAthI peAtAnuM pUrvabhavanuM puNya lakSmInA darzanathI bIjA leoNkAnI najare Ave che, ane pete navuM puNya paNa upAjaeNna kareche. ( 123) 26 nityaM devagurusthAne, gantavyaM pUrNapANibhiH // vidheyastatra cApUrva-jJAnAbhyAsI vivekibhiH // 124 // arthaH--hAthamAM phaLa, phUla, ceAkhA vigere kaMipaNa vastu laIne haMmezAM madi2e ane upAzraye javuM. upAzrayamAM gurU pAse je AvaDatuM na heAya te jJAnane vivekI purUSAe abhyAsa karavA. ( 124) Ajanma gurudevAnA - marcanaM yujyate satAm // rogAdibhiH punarna syAdyadi tannaiva doSakRt // 125 // artha:--A manuSyabhava che tyAMsudhI satpurUSAne devapUjA ane gurUbhakti haMmezAM karavI cita che. paNa rAgAdi kAraNeAthI tema na bane te kai doSa nathI. (125) . kupravRttiM tridhA tyaktvA, dattvA tisraH pradakSiNAH // phevayAnAM triSA RtvA, teM kyAyasiddhinuM suI // 26 // arthaH-bhavya jIve manathI, vacanathI tathA kAyAthI kupravRttine! tyAga karI jinapratimAne traNa pradakSiNA devI, ane pachI jinapratimAnI manavacanakAyAthI pUjA karI siddhidAyaka te arihaMta bhagavAnanuM dhyAna karavuM. (126) mithyAdRSTibhiragrAhyo, vizvAtizayabhAsuraH // niHsaMtAviAtra, yo tevaH // satAM mataH // 27 // arthaH--nAstika lAMkAne jenuM jJAna thAya nahIM, je sarve atizayaiAthI virAjamAna ane saMsArarUpa rAga samULa jene jateA rahayA, eveA deva satpurUSetne mAnya che. (127) "Aho Shrutgyanam" Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, prathama sarga. (3tha timapivaDA) upaviSTasya devasyo-rvasya vA pratimA bhavet // dvividhApi yuvAvasthA , paryaGkAsanagAdimA // 128 // artha-bhagavAnanI beThI athavA ubhI banne prakAranI pratimA pAvana alUNAmAM ja hevI joIe. temAM pahelI (beThI) pratimA paryakAsanavALI hevI joIe. (128) vAmo dakSiNajaborvo-rupani karopi ca // dakSiNo vAmajorvo-statparyaGkAsanaM matam // 129 // artha --prathama jamaNa jAMdha ane jamaNa sAthaLa upara DAbo paga tathA DAbe hAtha sthApana karavo, pachI DAbI jAMgha ane DAbA sAthaLa upara jamaNe paga ane jamaNe hAtha mUke. ene jANa purUSo paryakAsana mAne che. (129) devasyordhvasya cArcA syaa-jjaanulmbibhujdyaa| zrIvatsoSNISayukte he, chatrAdiparivArite // 130 // artha --bhagavAnanI pratimA ubhI hoya to tenA be bhuja DhIMcaNa sudhI lAMbA joIye. banne pratimAo zrIvatsa, udbhuSa, traNa chatra ItyAdi parivAra, yukta joIe. (130) chatratrayaM ca nAsAgrottAri sarvottamaM bhavet // nAsAbhAlAntayormadhye, kapolavedhakRtpunaH // 131 // artha-nAsikAnA agrabhAga upara traNa chatranA agrabhAganI samaSA Ate te traNa chatra sarvottama jANavAM. temaja nAsikA ane kapALa enA madhyabhAgamAM ADI reSAthI kapalano vedha thavo joIe. (131) rakSitavyaH parIvAre, dRSadAM vrnnsNkrH|| na samAGgalasaMkhyeSTA, pratimA mAnakarmaNi // 132 // artha-pratimAnA parivAramAM pattharane varNasaMkara thAya tenI saMbhALa "Aho Shrutgyanam Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 vivekavilAse prathamaH srgH| rAkhavI. temaja pratimAnuM pramANa paNa be, cAra, cha, ATha ityAdi samasaMkhyAmAM hoya to te iSTa na jANavuM. (132) anyonyajAnuskandhAnta-stiryaksUtranipAtanAt // kezAntAJcalayozcAntaH, sUtraikyAcaturasratA // 133 // artha ekathI bIjA DhIMcaNa sudhI ADuM eka sUtra, jamaNa DhIMcaNathI DAbA khaMdha sudhI bIjuM sUtra, DAbA DhIMcaNathI jamaNA khaMdha sudhI trIjuM sUtra ane nIcethI mastaka sudhI cothuM sUtra. e cAre sUtronuM pramANa sarakhuM Ave to pratimA samacatura kahevAya. (133) sUtraM jAnudaye tiryag , dadyAnnAbhau ca kambikAm // pratimAyAH pratisaro, bhavedaSTAdazAGgalaH // 134 // artha -be DhIMcaNanI vacce ADuM sUtra devuM, ane sUtrathI nAbhi sudhI eka kaMbikA rAkhavI. e rIte karatAM nAbhithI sUtra sudhI aDhAra AMgaLanuM pramANa joIe. (134) navatAlaM bhavedrUpaM, tAlazca dvAdazAGgulaH // aGgalAni na kambAyAH, kiM tu rUpasya tasya hi // 135 // artha-pratimAnuM UMcAInuM pramANa navatAla jANavuM. bAra AgaLa eka tAla thAya che. ahIM AMgaLAM kaMbAnAM na letAM pratimAnAMlevAM. (135) uurdhvsthprtimaamaan-mssttottrshtaaNshtH|| AsInapratimAmAnaM, ssttpnycaashdvibhaagtH|| 136 // artha-ubhI pratimAnuM pramANa ekaso ATha aMzanuM ane beThI pratimAnuM chappana aMzanuM jANavuM. (136 ) bhAlanAsAhanugrIvA-ghanAbhIyuhyamUrukau // jAnujavAMhi cetyekA-dazAGkasthAnakAni tu // 137 // artha-1 kapALa, 2 nAsikA, 3 heDacI, koTa, 5 hRdaya, 6 nAbhi, 7 "Aho Shrutgyanam Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 vivekavilAsa, prathama satra guhaya, 8 sAthaLa, 9 DhIMcaNa, 10 jAMdha (peDa) ane 11 paga e aMzanAM agyAra sthAnaka jANavAM. (137) catuHpaJcacaturvahni-sUryArkArkajinAbdhayaH // jinAbdhayazca mAnAGkA, UrjA UrdhvasvarUpake // 138 // arthe --kapALe cAra aMza nAsikAe pAMca aMza, heDacIe cAra, keTe traNa, hRdaye bAra, nAbhIe bAra, guyane viSe bAra, sAthaLe covIza, DhIMcaNe cAra, jAMdhane viSe covIsa ane page cAra. evA ubhI pratimAnAM ekaso ATha aMza UMcAInA jANavAM. (138) bhAlanAsAhanugrIvA-hRnnAbhIguhyajAnu ca // aSTAvAsInabimbasyA-kAnAM sthAnAni pUrvavat // 139 // artha - kapALe cAra, nAsikAe pAMca, heDacIe cAra, koTe traNa, hRdaye bAra, nAbhie bAra, guhyane viSe bAra ane DhIMcaNe cAra. evAM beThI mUrtinAM ATha sthAnaka ane chapana aMza che. (139). atItAbdazataM yatsyA-dyacca sthApitamuttamaiH // tayaGgamapi pUjyaM syA-dvimbaM tanniHphalaM na hi // 140 // artha -jenI pratiSThA so varSa pahelAM thaI hoya, athavA je koI uttama AcArye sthApita hoya, te jinapratimA vyaMga hoya to paNa pUjA karavA yogya che. kAraNa ke, tenI pUjA ni: phala thAya nahi. (140) dhAtulepAdijaM bimba , vyaGgaM saMskAramarhati // kASThapASANaniSpannaM, saMskArArha punarnahi // 141 // artha -dhAtunI, lepanI athavA bIjI evI pratimA kadAcit khaMDita thAya te te pAchI samarAvI zakAya che, paNa kASTanI athavA pASANunI pratimA hoya to te samajAvavA lAyaka nathI. (141) nakhADulIbAhunAsAM-hINAM bhaGgeSvanukramAt // zagumAmazra, vanya nakSaya che 42 | artha-pratimAnAM nakha khaMDita thAya to zatruthI bhaya, AMgaLI khaMDita "Aho Shrutgyanam Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 vivekavilAse prathamaH srgH| thAya te dezabha, bahu khaMDita thAya to baMdhana, nAsikA khaMDita thAya to kulakSaya ane paga khaMDita thAya to dhanahAni evAM anukrame phala jANavAM. (142). pIThayAnaparIvAra-dhvaMse sati yathAkramam // sthAnavAhanabhRtyAnAM, nAzo bhavati nizcitam // 143 // artha-pratimAnuM siMhAsana khaMDita thAya to sthAnane nAza, besavAnAM vAhana khaMDita thAya to (hAthI, ghoDA vigere) vAhanano nAza ane pratimAne parivAra khaMDita thAya to cAkarano nAza jANo. (143) ArabhyaikAlAdimbA-dyAvadekAdazAGgulam // gRheSu pUjayadvimba-mUvaM prAsAdagaM punH||144 // artha:--me AMgaNathI 25yAra mAMga sudhA uMcI pratimA gharamA pI. paNa te karatAM meTI heya to te maMdiramAM rAkhIne ja pUjavI joIe. (144) pratimA kASThalepAzma-dantacitrAyasAM gRhe // mAnAdhikA parIvAra-rahitA naiva pUjyate // 145 // artha-kASTanI, lepanI, pattharanI, dAMtanI, citrAmaNanI athavA lehaDAnI pratimA athavA agyAra AMgaLa karatAM vadhAre heya, kiMvA parivArarahita hoya tate 55 gharamA pUlaya nahIM. (145) raudA nihanti kartAra-madhikAGgA tu zilpinam // kRzA dravyavinAzAya , durbhikSAya zazodarA // 146 // vakranAsAtiduHkhAya, isvAGgA kssykaarinnii|| anetrA netranAzAya, svalpAsyA bhogavarjitA // 147 // jAyate pratimA hiinktti-raacaaryghaatinii|| javAhInA bhavedbhAtR-putramitravinAzinI // 148 // pANipAdavihInA tu, dhnkssyvinaashinii|| ciraparyuSitA yA tu, nAdartavyA ytsttH||149 // artha-jinapratimA ugra hoya to te pitAnA karAvanArane nAza kare che, "Aho Shrutgyanam" Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, prathama sI. adhika aMgavALI hoya te kArigarano nAza kare che, kRza hoya to dravyane nAza thAya che, ane sasalA jevA udaranI heAya to durbhikSane utpanna karanArI thAya che. vAMkAM nAkanI hoya to ghaNuM duHkha upajAve che, TUMkAM avayavanI hoya to kSaya karanArI thAya che, cakSu vinAnI hoya to cakSuno nAza kare che, sAMkaDA mukhanI hoya to bhagavarjata hoya che, nAnI keDanI ke keDa vinAnI hoya to AcAryane nAza kare che, nAnI jAMdhanI athavA je dhArahita hoya te bhAi, putra ane mitra emane nAza kare che, TUMkA hAtha paganI athavA hAtha paga vinAnI hoya, to dhanano kSaya kare che, pUjA vagara ghaNo kALa emane ema paDelI pratimA jayAMtyAMthI grahaNa karavI nahIM. (146) ( 147) (148) (149) arthahRtpratimottAnA, cintaaheturdhomukhii|| AdhipradA tirazvInA, nIcocasthA videzadA // 15 // artha-pratimA cattI hoyato dvavyano nAza karanArI thAya che, nIcA mukhanI heya te ciMtA utpanna karanArI jANavI, vAMkI hoya to manamAM duHkhAdi upajAve, ane nIcI ucI hoya to paradeza mokalanArI samajavI. (15) anyAyadravyaniSpannA, pasvAstudalodbhavA // hInAdhikAGgI pratimA, svaparonnatinAzinI // 151 // artha-pratimA je anyAyathI upArjeluM dravya lagADI karelI hoya, bIjA keIe gharakAma sArU lAvelA pattharanI banAvelI hoya, athavA ochA kiMvA adhika avayavanI hoya to te (pratimA), pUjAdikathI thanArI potAnI unnatine ane pratiSThA karanAra dhanane ISTa vastunI prAptithI thanArI unnatine paNa nAza kare che. (151) prAsAdaturyabhAgasya , samAnA pratimA mtaa|| uttamAyakRte sA tu, kAryaikonAdhikAGgulA // 152 // artha-prAsAdanA cothA bhAga jeTalI pratimA karavI. paNa uttama lAbhaprAptine arthe te cothA bhAgamAM eka AMguLa ochI athavA vadhAre karavI. (15) "Aho Shrutgyanam Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ # 2 vivekavilAse prathamaH srgH| athavA svadazAMzena, hInasyApyadhikasya vaa|| kAryA prAsAdapAdasya, zilpibhiH pratimA smaa||153 // artha--athavA prAsAdanA cothA bhAganAM daza bhAga karavAM, ane te daziyo eka bhAga prAsAdanA cothA bhAgamAM ochA karI athavA temAM eka daziyo bhAga umerI teTalA pramANanI pratimA kArigaroe karavI. (153) sarveSAmapi dhAtUnAM, ratnasphaTikayorapi // pravAlasya ca bimbeSu , caityamAnaM yadRcchayA // 154 // artha-sarve dhAtuonI, ratnanI, raphaTikanI athavA pravAlanI pratimA cheya to tyAM pratimAnA pramANa upara prAsAdanuM pramANa na letAM icchA mAphake levuM. (154) prAsAdagarbhagehArddha , bhittitaH paJcadhA kRte // yakSAdyAH prathame bhAge, devyaH sarvA dvitIyake // 155 // jinArkaskandakRSNAnAM, pratimAH syustRtIyake // brahmA tu turyabhAge syA-lliGgamIzasya paJcame // 156 // artha -gaMbhArAnA ardhabhAganA pAMca bhAga bhittithI karavAM. temAM prathama bhAgamAM yakSAdikanI sthApanA karavI, bIjA bhAgamAM sarve devIonI sthApanA karavI, trIjA bhAgamAM jina, sUrya, kArtikeya tathA kRSNa emanI pratimA sthApana karavI, cothA bhAgamAM brahmAnI pratimA ane pAMcamA bhAgamAM zivalinI pratimA rAkhavI.(155) (156) .. UrdhvadRgdravyanAzAya , tiryagdRgbhogahAnaye // duHkhadA stabdhadRSTizcA-dhomukhI kulanAzanI // 157 // a-pratimAnI dRSTI uMcI hoya to dravyane nAza kare, tirachI hoya to begano nAza kare, stabdha dRSTi hoya to duHkha Ape, ane nIcI dRSTi hoya to kulano nAza kare. (17) "Aho Shrutgyanam Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, prathama sa. dvArazAkhASTabhirbhAga-radhaHpakSAvidhIyate // muktvASTamavibhAgaM ca , yo bhAgaH saptamaH punaH // 158 // tasyApi saptame bhAge, gajAMzastatra saMbhavet // prAsAde pratimAdRSTi-niyojyA tatra zilpibhiH // 159 / / arthasAmA dvAranI zAkhAnA nIcethI ATha bhAga karavA. temAM je A Thamo bhAga badhA karatAM upara Ave te mUkI devo. ane tenI nIceno je sAtame bhAga tenA pAchA nIcethI sAta bhAga karavA. tathA te sAtamAMnA cha bhAga mUkI devA, ane uparano je sAtamo bhAga rahyo, temAM gajAza (aSTamAMza) saMbhave che. te gajazane viSe kArIgaroe prAsAdanI aMdara rahelI pratimAnI dRSTi rAkhavI. (158) (159) (atha mUkakSA ) avRttA bhUradigmUDhA , caturasrA shubhaakRtiH|| tryahabIjodgamA dhanyA, pUrvezAnottaraplavA // 160 // artha --je ThekANe maMdira bAMdhavuM hoya, te bhUmi gola AkAranI tathA dina zAne bhrama utpanna karanArI nahIM joIe. to catuSkoNa (khaMDI) sArA AkAranI, vAvelA dhAnyane traNa divasamAM ugADanArI ane pUrva, uttara athavA IzAna dizA tarapha utaratI evI hoya to te zreSTha jANavI. (16) vyAdhi valmIkinI nai svyaM, suSirA sphuTitA mRtim / / datte bhUH zalyayugduHkhaM, zalyajJAnamayocyate // 161 / / artha -rAphaDA (bobalA vALI bhUmi vyAdhi utpanna kare che, pilANavALI hoya to daridrapaNuM upajAve, phATelI hoya to maraNa denArI che, ane zalyavALI heya te duHkha Ape che. mATe bhUminI aMdara raheluM zalya zI rIte jANavuM te kahiye. (16) "Aho Shrutgyanam Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse prathamaH srgH| (tha rAtyavivArakA) bakavataihasapayAn , kramAvarNAnimAnava // navakoSThIkRte bhUmi-bhAge prAcyAdito likhet // 162 // artha -bhUmi upara eka catuSkoNa (cokhaMDuM ) yaMtra za95ddhAya.) lakhavuM. temAM nava koThA karavA. catuSkoNanI bAju upara pUjA : I pUrva ane veMthI mAMDI IzAna sudhI AThe dizAo lakhavI. ane vacalA u. va. nava koThAmAM anukrame ba, ka, va, ta, e, ha, sa, 5 ane ya! ! e to A nava akSara lakhavA. (162) prazne baH syAdyadi prAcyAM, narazalyaM tadAdizet // sArdhahastapramANena , taca mAnuSamRtyave // 163 // artha -praznamAM je be' Ave, te kahevuM ke, pUrva dizAmAM bhUminI aMdara doDa hAtha nIce manuSya zalya (mANasanAM hADakAM vigere) che, tethI manadhyanuM maraNa nIpaje. (163) amerdizi tu kA prazne, kharazalyaM karadvaye // rAjadaNDo bhavettasmin , bhayaM naiva nivartate // 164 // artha-praznamAM je "ka Ave to agnikoNamAM bhUminI aMdara be hAthanIe gardabhazalya (gadheDAnAM hADakAM vigere) che, ema jANavuM te zalyathI rAjadaMDa thAya, ane bhaya kadIpaNa dUra thAya nahIM. (164) yAmyAyAM dizi vaH prazne, narazalyamadho bhavet // tadgahasvAmino mRtyuM, karotyAkaTisaMsthitam // 165 // artha-praznamAM je "va' Ave, to dakSiNa dizAmAM bhUminI aMdara keDa jeTaluM uDuM manuSyazalya (mANasanAM hADakAM vigere) che, ema samajavuM. tethI gRhasvAminuM (gharadhaNunuM) maraNa thAya. (15) nairRtyAM dizi taH prazne, sArdhahastAdadhastale // ...zunosthi jAyate tacca , DimbhAnAM jnyenmRtim||166|| artha --praznamAM je "ta' Ave, to naiRtya dizAmAM bhUminI aMdara doDa "Aho Shrutgyanam" Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, prathama se. hAtha nIce zalya (kutarAnA hADakAM vigere) che, ema jANavuM. te salsa bAra LakonuM maraNa upajAve. (166) eH prazne pazcimAyAM ca, zizoH zalyaM prjaayte|| sArdhahaste pravAsAya , sadanasvAminaH punH|| 167 // artha-praznamAM je "e Ave, to pazcima dizAmAM bhUminI aMdara doDe hAtha nIce bAlazalya (bAlakanAM hADakAM vigere ) che, ema samajavuM. tethI guhasvAmI (gharadhaNI) paradeza jato rahe. (16) vAyavya vizi huM paze, nazcita kurvanti mitranAzaM te, duHsvamasya pradarzanAt // 168 // artha -praznamAM je "ha Ave te vAyavya dizAmAM bhUminI aMdara cAra hAtha nIce mANasanA aMgArA che, ema jANavuM. tethI mAThAM svapna jovAmAM AvyAthI mitrane nAza thAya. (168) udIcyAM dizi saH prabhe, viprazalyaM kaTeradhaH // tacchIghraM nirdhanatvAya, prAyo dhnvto'pydH|| 169 // artha - praznamAM "sa Ave, te uttara dizAmAM bhUminI aMdara keDa jeTaluM uMDuM viprazalya (brAhmaNanAM hADakAM) che ema jANavuM. tethI gRhasvAmI dhanavAna hoya to paNa prAye nirdhana thaI jAya. (168) . aizAnyAM dizi paH prazne, gozalyaM saardhhsttH||. tadgodhanasya nAzAya , jAyate gRhamadhinAm // 17 // artha - praznamAM pa Ave, to IzAna dizAmAM bhUminI aMdara doDa hAtha nIce gauzalya (gAyanAM hADakAM vigere) che, ema jANavuM. tethI gRhasvAminA godhanano (gAya vigere)nAza thAya. (170 ) madhyakoSThe ca yaH prazne, vakSomAtre tadA hydhH|| kezAH kapAlaM martyasya, bhasmalohe ca mRtyave // 171 // artha --vacalA kaThAmAM "ya che te jo praznamAM Ave to bhUminA madhya "Aho Shrutgyanam Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sivizvAsa prathama saf I bhAgamAM chatI jeTalA uMDANamAM mANasanA keza ( vALa ), kapALa (kerI), bhama tathA lohaDuM che ema jANavuM. tethI maraNa nIpaje. (171) zvabhrasthitAmamRtpAtre, kRte dIpacatuSTaye // yadigdIpazciraM dIpaH, sA tadvarNasya bhUHzubhA / / 172 // artha - khANanI kAcI mATInuM koDiyuM karI temAM cAra divA karavA. je dizAne divo ghaNuvAra prakAzita rahe, te bhUmi te varNane sArI jANavI. (12) sUtracchede ca mRtyuH syA-tkIle cAvAGmukhe rujaa|| smRtirnazyati kumbhasya , punaH ptnbhnggyoH|| 173 // arthabhUmi mApatAM je sUtra tUTI jAya to gaharavAmino mRtyu thAya, khIlo ThekatAM je vAMkA vaLe te roga thAya, ane ghaDe paDe, athavA bhAMge to smRtino nAza thAya. (13) praasaadgrtaapuuro'mbu-paavkrkrkaaNgtH| vidhinA tatra sauvarNI , vAstumUrti niyojayet // 174 // arthagharanI khADa pUratAM jayAM pANI, patthara ane kAMkarA nIkaLe tyAM senAnI vAratu devatAnI mUrti vidhithI sthApana karavI. (174) udayastriguNaH proktaH, prAsAdasya svmaantH|| prAsAdocchyavistArA, jagatI tasya cottamA // 175 // artha-svakIya pramANathI prAsAdano udaya (uMcAI) traNa gaNe karo. ane prAsAdanI jeTalI uMcAI hoya teTalI vistAravALI jagatI (koTa) karavI e zreSTha che. (15) mUlakoSThe catuHkoNe, bahiryaH kumbhakaH sthirH|| prAsAdahastasaMkhyAnaM, tasya konndvyaatpunH|| 176 // aMrtha - khaDe je mULa keDe tenI bAhara je rithara kuMbhI hoya che, tenA be khUNathI prAsAdanA hastanI saMkhyA jANavI. (16) "Aho Shrutgyanam Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che vivekavilAsa, prathama sa. yaH koNo mUlarekhAyA, vistrsttpRthutvtH|| kalaze vistarAdeyaM , pAdonaM dviguNaM punH|| 177 // artha-mULa reSAnA khUNAmAM jeTalI pahoLAI hoya, tene anusarI kalazane viSe paheLAI levI, ane pahelAIthI laMbAI paNa be gaNuM jANavI. prAsAde dhvajanirmukte, pUjAhomajapAdikam // sarva villupyate yasmA-tasmAtkAryoM dhvjocchryH|| 178 // ekAhamapi prAsAdaM, dhvajahInaM na dhArayet // artha-prAsAda upara davajA caDhAvelI na hoya to tyAM karelI pUjA, hema, japa vigere sarva niSphala thAya che, mATe vajA avazya caDhAvavI. prAsAda eka divasa paNa dhvajArahita rAkhavo nahIM. (178) daNDaH prakAze prAsAde, prAsAdakarasaMkhyayA // sAndhakAre punaH kAryo, madhyaprAsAdamAnataH // 179 // artha -prakAzita prAsAda upara dhvajAno daMDa prAsAdanI haratasaMkhyAne anusAra karavo. ane aMdhakArasahita prAsAda upara madhyaprAsAdanA pramANathI vajAno daMDa karavo. (179 ) samAnA zukanAsasya, ghaNTikA gUDhamaNDape // etanmAnaiva raGgAkhye, maNDape ca valAnake // 180 // artha-gabhArAmAM, raMga maMDapamAM, tathA valAnamAM ghaMTAnuM pramANa sukanAsA samAna jaNavuM. (18) gRhe devagRhe vApi, jIrNe coddhartumIpsite // prAgvadAraM pramANaM ca , vAstUtpAdo'nyathAkRte // 181 // artha jIrNa thaelA gharano athavA devamaMdirano uddhAra karatAM tenuM dvAra pramANa je pahelA mAphakaja rAkhyuM hoya to navI vAra karavAnI jarUra pote , ane je pheraphAra karyo hoya to navI vAstu karavI. (181): " "Aho Shrutgyanam Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse prathamaH sargaH / , stambhapaTTAdivedhastu yaH prokto gRhazAlake // mAsAavi ma taiyaH, saMtratAyAtra zilpinAm II 182 || artha:~~taMbha tathA pATiyAM vigerenu pramANa vAstuzAstramAM je kahyuM che, teja maMdiranA kAmamAM paNa kArIgarAnA saMpradAyathI aNavuM. (182 (atha pratimAthe pAbALavirIkSA) nirmalenAranAlena, piSTayA zrIphalatvacA // vijapteni mane vA, maTa maha mavet // 383 // arthaH nirmala AMchaNumAM pIselI billInI chAlanA lAkaDA upara athavA patthara upara lepa karavAthI prakaTa maMDala ( mAMDaluM ) thAya che. (183) madhubhasmaguDavyoma - kapotasadRzaprabhaiH // mAgiMdara naiH zIte, TTei svAmahaizava // 282 // citraizca maNDalairebhi-rantarjJeyA yathAkramam // yoto vAjA raha-mejo-yugona // 286 // darduraH kRkalAsaca, godhAkhusarpavRzcikAH // saMtAnavimavazALa-rAkhyo chetAeM tam II 86 // artha: jenI pratimA karavI DhAya te kASTa upara athavA pASANu upara pUrve kayA pramANe lepa karave. te lepathI jo madha jevuM maMDala paDe te aMdara khaveta ( mannu ), rAkha sarakhuM paDeteA retI, gALa sarakhuM paDe teA rAte dezakA, AkAza sarakhA raMganA paDe te pANI, kapAta sarakhA raMganA paDe teA girAnI, majITha sarakhA raMganA paDe teA deDakA,, rAtuM paDe te kAcaMDA, pILuM paDe. te kapilavaNuM paDe te uMdara, kRSNavarNa paDe te sarpa ane citraNa vIdhI adhyu che ema jANavuM. tethI saMtati, saMpadA, prANa ane rAjya ya nAza thAya che. ( 184 ) ( 185) ( 186 ) 8 "Aho Shrutgyanam" Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyakavilAsa, prathama sarga. kIlikAchidrasuSira trasajAlakasaMghayaH // maNDalAni ca gArava, mahAdUSaNahetave / / 187 // artha:---pratimAnA kASThamAM athavA pASANumAM khIle, chidra, peAlANa, jIvanAM jALAM, sAMdhA, mAMDalAkAra reSA tathA gAra hAya te mATe deSa samajavA. (187) pratimAyAM davarakA, bhaveyuzca kathaM cana // sadavarSyA na dunti, vaLAnyasvetadUSitAH // 488 // artha:--pratimAnA kASThamAM athavA pASANumAM je kAi paNa rIte lIseTA ( reSA ) paDelA najare Ave te te jo mULa vastunA jevA raMganA hoya te kaMi dveSa nathI, ane jo mULa vastuthI judA raMganA DhAya te deSa jANavA. (188) ( iti mandirapratimAdhikAra. ) kRtadevAdikRtyaH sa-nupadezaM navaM zubham // zrotukAmo guroH pArzve, gacchedacchAzayaH pumAn // / 189 / / arthaH--bhavya jIve pUrve kahelI rIta pramANe nhAi dhAi tathA pUjA karI rahyA pachI manamAM zubha pariNAma rAkhI navA moMgalakArI upadeza sAMbhaLavA mATe guru mahArAja pAse ( upAsarai ) javuM. (189) 39 kadAcitkAryatastasya, pArzvameti yadA guruH // paryupAstistadA kartumevaM ziSyasya yujyate // 190 // artha:jyAre peAtAnA kaMi kAma mATe guru ziSyanI ( zrAvakanI ) pAse Ave, tyAre ziSye gurunI upAsanA ( AdaramAna vigere) evI rIte karavI noe. ( 190 ) abhyuttiSThegdurau dRSTe'bhigacchettaM tadAgame // utamAGge'JjaliM nyasya, DhaukayetsvayamAsanam // 191 // athaiH--gurUne jotAMja ubhA thavuM, sAme javuM, mastake aMjali karavA, ane peAte temane Asana ApavuM. ( 191 ) - "Aho Shrutgyanam" Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivAre rathama ! namaskuryAttato bhaktyA, paryupAsIta cAdarAt / / tadyAne tvanuyAyAJca, kamo'yaM gurusevane // 192 // artha-pachI gurU mahArAjane bhaktithI namarakAra karavo, AdarathI temanI sevA (paga caMpI vigere) karavI, ane te javA nIkaLe tyAre temanI pachADI javuM. gurUnI sevA karavAno e krama jANo. (192) zuddhaprarUpako jJAnI, kriyaavaanupkaarkH|| dharmavicchedarakSI ca , gurugauravamarhati // 193 // artha:--zuddha prarUpaNA karanArA, jJAnI, kriyApAtra, bhavya jIva upara upakAra karanArA ane dharmano viccheda thato hoya to tenuM rakSaNa karanArA evA gurU pUjavA lAyaka che. (193) vicArAvasare maunI, lipsudhipsuzca kevalam / / sarvatra cADavAdI ca , gururmuktipurAgalA // 194 // artha -koI pUche tyAre vicArapUrvaka kahevAne badale mana karI besanAra, kevaLa dhanane lebhI, ane pAkhaMDI e gurU muktipuranA daravAjAnI agalA( bhUMgaLa)-samAna jANo. (194) itthaM mayA brAhmamuhUrtamAdau , kRtvAbhyadhAyi praharasya kRtyam / / yasya prakAzena verivoccai-bhavedavazyaM kmlaavbodhH||195|| iti zrIjinadattamUriviracite vivekavilAse dinacaryAyAM prathama ujaasH||1|| artha evI rIte brAhma muhUrtathI mAMDIne pahelA prahara sudhInuM Avaka kRtya me kahyuM. jemAM ravinA prakAzathI kamalane bedha (vikAsa) thAya che, tema A zAvaka kRtyanA prakAzathI (jANavAthI tathA AcaravAthI) kamalAne(lakamIne bodha (udaya) thAya. (195). iti zrIvivekavilAsanI gUrjarabhASAno prathama ullAsa saMpUrNa 1 na "Aho Shrutgyanam Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse dvitIya ullaasH| (tha dvitIya satkrAni:) dvitIyA varjitA lAne, dazamI cASTamI tathA / / trayodazIcaturdazyau, SaSThI paJcadazI kuhUH // 1 // artha -dvitIyA (bIja), dazamI (dasama), aSTamI (AThama) bAdazI (terasa), caturdazI (cidasa), SaSThI (chaTha), pUNamA (pUnama) ane amAvAsyA (amAsa) eTalI tithio nhAvAne viSe varjavI. (1) AdityAdiSu vAreSu, tApaH kAntipa'tirdhanam // dAridyaM durbhagatvaM ca, kAmAptiH snAnataH kramAt // 2 // artha -ravi, sema, maMgaLa, budha, gurU, zukra ane zani e sAte vArane viSe nhAe to anukrame tApa, kAMti, maraNa, dravya, daridrIpaNuM, bhogIpaNuM ane Icchita vastu emanI prApti thAya. ( 2 ). namArtapoSitAyAtaH, sucailo bhuktbhuussitH|| naiva snAyAdanuvrajya, bandhUnkRtvA ca maGgalam // 3 // artha -nagna, zagI, muzAphrarI karIne Avele, sArAM vastra tathA alaMkAra paherele, bhojana karI rahelo, pitAnA sagA vahAlAne vaLAvIne Avela ane kaMipaNa maMgalika kArya karI rahela eTalA lekie nhAvuM nahIM. (3) .. na parvasu na tIrtheSu , na saMkrantau na vaidhRtau // na viSTau na vyatIpAte, tailAbhyaGgaH prazasyate // 4 // artha-parvane divase, tIrthane viSe, saMkrAMtine divase, tathA vaidhRti, viSTi ane vyatIpAta e traNe divasane viSe tailAbhaMga (telanuM zarIre mardana) na kare. (4) snAnaM zuddhAmbhasA yatta-na kadAciniSidhyate // tithivArAdikaM yattu , tailAbhyaGge tadIkSyate // 5 // artha -zuddha jaLe nahAvAnI koipaNa divase manAI nathI. tithi, vAra ItyAdika je kahyuM te tailALaMga (zarIre telanuM mardana) karavo hoya to jevuM. (5) "Aho Shrutgyanam Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kara vivekavilAsa, dvitIya ullAsa. garbhAzayAmRtumatI , gatvA slAyAtpare'hani / anRtustrIgame zaucaM, mUtrotsargavadAcaret // 6 // artha -garbhiNuM athavA tumatI strIne viSe rAtre gamana karyuM hoya to bIje divase nhAvuM. ane tukAla nahIM chatAM strIsaMga kayo hoya te mUtra karyA pachI jema zuddhi karIe tema karavI. (6) rAtrau snAnaM na zAstrIyaM, kecidicchanti parvaNi // tIrthe snAtvAnyatIrthAnAM , kuryAnnindAstutI nc||7|| artha -rAtre hovuM e zAstramAM kahyuM nathI. paNa keTalAka leka parva heya te rAtre paNa nhAvuM ema kahe che. eka tIrthamAM nahAIne tyAM bIjA tIrthanI stuti athavA niMdA na karavI. (7) saMjJA Tuw , varNa thavA tarucchanne sazaivAle, na snAnaM yujyate jale // 8 // artha-ajANya, viSama mArgavALuM, caMDAlAe dUSita kareluM, vRkSothI DhaMkAcaluM ane zevALavALuM evA pANImAM nhAvuM e ThIka nathI. (8) snAnaM kRtvA jalaiH zItai- ktumuSNaM na yujyate // jalairuSNaistathA zItaM, tailAbhyaGgazca sarvadA // 9 // artha -ThaMDA pANIthI nhAyA pachI turata uSNa garama bhojana na karavuM. ane uSNa jaLathI nhAyA pachI turata zItaLa bhajana na karavuM. temaja game tevA pANIthI nhAyA pachI tailAbhaMga (telanuM mardana) to koI kALe paNa na karavo.(9) snAtasya vikRtA chAyA, dantagharSaH parasparam // dehe ca zavagandhazce-mRtyustadivasatraye // 10 // artha-nhAelA purUSanI chAyA jo chinna bhinna athavA ulaTI dekhAya dAMta eka bIjA joDe ghasAya, tathA zarIrane maDadA jevI durgadha Ave to traNa divasamAM maraNa jANavuM: ( 10 ) "Aho Shrutgyanam Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse dvitIya ullaasH| snAtamAtrasya cecchoSo, vakSasyahidaye'pi ca // SaSThe dine tadA jJeyaM, paJcatvaM nAtra sNshyH|| 11 // artha-nhAI rahyA pachI turataja je chAtI ane be paga sukAI jAya to chaThe divase maraNa thAya emAM saMzaya nathI. ( 11 ) na zukrasomayoH kArya, snAnaM rogvimuktye|| pauSNAzleSAdhruvasvAti-punarvasumadhAsu ca // 12 // artha-zukravAre athavA somavAre tathA revatI, AzleSA, rohiNI, traNa uttarA, svAti, punarvasu ane madhA eTalA nakSatrane viSe rogavimuktine arthe nhAvuM nahIM. (12) riktA tithiH kujAkau vA, kSINendurlamamasthiram // diyaSTaikAdazAH kUrA, nairujysnaansiddhidaaH|| 13 // artha-riktA tithi (cotha, navama ane dasa) maMgaLavAre athavA ravivAra, kSINa caMdramA, asthira (cala) lagna, ane bIje, trIje, AThame tathA agyArame sthAne kara (pApa) graha evo yoga hoya to regavimuktine arthe nhAvuM phaLadAyaka che. (13) rate vAnte citAdhUma-sparze duHsvamadarzane // kSaurakarmaNyapi snAyA-dalitaiH shuddhvaaribhiH||14|| artha - zrIsaMga kare, ulaTI thAya, smazAnamAM) citAne dhUmADo lAge, mAThuM svama Ave, ane saira karma karAve to gaLelA zuddha jaLathI nhAvuM. (14) (matha A~ravivAra) caturthI navamI SaSThI, caturdazyaSTamI tathA // pamAvAsyA ca daivajJaiH, kSaurakarmaNi neSyate // 15 // a caturthI (cotha), navamI (navama), pachI (chaTha), caturdazI (caudasa), aSTamI (kama ) ane amAvAsyA (amAsa) e cha tithi haiAra karma ( hajAmata) vuiM hoya te sArI nathI evuM jayotiSI lekonuM mata che. (15) "Aho Shrutgyanam Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 vivekavilAsa, dvitIya ullAsa. divAkIrtiprayoge tu, vArAH proktA manISibhiH / / saumyejyazukrasomAnAM, kssemaarogysukhprdaaH|| 16 // artha-saiAra karmane viSe budha, gurU, zukra ane soma e cAra vAra kSema, Arogya ane sukhanA dAtAra che ema paMDita lekee kahyuM che. ( 16 ) kSauraM proktaM vipazcidbhi-muMge puSye careSu ca // jyeSThAzvinIkarabandra-revatISu ca zobhanam // 17 // artha --mRga, puSya, caranakSatra (svAti, zravaNa, dhaniSThA, zatatArakA), jayeSTA, azvinI, hasta, citrA ane revatI eTalA nakSatrone viSe taiyAra karma karAvavuM zubha che, ema vidvAna lakoe kahyuM che. (17) kSaure rAjAjJayA jAte, nakSatraM nAvalAkyate // kaizcittIrthe ca zoke caM, kSauramuktaM zubhArthibhiH // 18 // artha-rAjAnI AjJAthI saira karAvavuM paDe to nakSatra jevAya nahIM. keTalAka zubhArthI lokoe kahyuM che ke, tIrthane viSe athavA zakane lIdhe kSAra karAvavuM hoya to e nakSatra jovuM nahIM. (18) rAtrau saMdhyAsu vidyAdau, kSauraM noktaM tathotsave // bhUSAbhyaGgAzanasnAna-parvayAtrAraNeSvapi // 19 // artha-rAtrie, saMdhyAkAlane vize, vidyAnA AraMbhamAM, utsavamAM, bhUSaNa allaMga (taila mardana), bhojana ane snAna karI rahyA pachI, koI parvane di tathA yAtrAe athavA saMgrAmane viSe jatAM sAra karAvavuM nahIM. ( 19) kalpayedekazaH pakSe, romazmazrukacAnakhAn // nacAtmadazanAoNa, svapANibhyAM nacottamaH // 21 artha -pakhavADiyAmAM ekavAra dADhI, mUcha, mAthAnA vALaMthA nakha kADhavAM. paNa potAnA hAthe potAnAM vALa na kADhavA, tathA paNa dAMtathI, pitAnA nakha paNa na kADhavAM, ( 20 ) "Aho Shrutgyanam Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse dvitIya ullAsaH / (aya vastrAbhUSaLAdhiAra:) AtmavittAnumAnena, kAlaucityena sarvadA // kAryo vastrAdibhRGgAro, vayasazcAnumAnataH // 21 // artha:peAtAnI pAse jeTaluM dhana hoya tene zAbhatA tathA zItakALAdi samaya ane peAtAnI umarane anusarate eve vastrAdikane zRMgAra karaveA. (21) vArA navIna vastrasya, paridhAne matAH zubhAH // saumyArkazukragurakho, raktavastre kujo'pi ca // 22 // artha:~~navuM vastra paheravuM heya teA budha, ravi, zukra ane gurU e cAra vAra zubha jANavA. temaja rakta ( rAtuM ) vastra dhAraNa karavuM Aya teA maMgaLavAra paNa zubha jANavA. ( 22 ) dhaniSThAdhuvarevatyo'zvinIhastAdipaJcakam // puSpa punarvasudhaiva, jhumAni zvetavAsa // 22 // 45 arthaH--zveta (sapheda) vastra paheravuM heAya te| dhaniSThA dhruvanakSatra ( rAhiNI ane traNa uttarA), revatI, azvinI, hasta, citrA, svAtI, vizAkhA, anurAdhA, puSya, punarvasu eTalAM nakSatra zubha jANavAM. ( 23 ) puSyaM punarvasuzcaiva, rohiNI cottarAtrayam // kauthumbe varnayeche, matRSAto mavedyataH // 24 // artha:----srIne kasuMbI ( rAtuM ) vastra paheravuM heAya teA, puSya, punarvasu, hiNI, uttarAphAlgunI, uttarASADhA ane uttarAbhAdrapadA, eTalAM nakSatra varjavAM.kAraNa, e nakSatra upara rAtuM vastra pahere te patine nAza thAya che. ( 24 ) raktavastrapravAlAnAM dhAraNaM svarNazaGkayoH // " nikAyAM tathA yAM, revalAM padma, // 25 // arthaniSThA, azvinI, revatI, hasta, citrA, svAtI, vizAkhA ane anurAdhA ralAM nakSatrAne viSe rakta vasra, pravAla, suvarNa ( sAnuM ) ane zaMkha emanuM dhAraqaravuM. ( 25 ) "Aho Shrutgyanam" Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 vikavilAsa, dinIya ullAsa. dvijAdeze vivAhe ca, svAmidatte ca vAsasi // tithivArakSazItAMzu-viSTyAdi na vilokayet // 26 // artha-brAhmaNanI AjJA hoya, vivAha hoya, athavA pitAno svAmI Ape te te vastra paheravAmAM tithi, vAra, nakSatra, caMdramA, viSTi ityAdikano vicAra na karavo. (26 ) na dhAryamuttamairjIrNa , vastraM naca malImasam / vinA raktotpalaM raktaM puSpaM ca na kadAcana // 27 // artha-uttama purUSoe jIrNa athavA malina vastra dhAraNa karavuM nahIM. temaja eka rAtA kamaLa vagara bIjuM rAtuM phUla koI kALe paNa dhAraNa na karavuM. (27) AkAGkanAtmano lakSmI, vastrANi kusumAnyapi / / pAdatrANAni cAnyena , vidhRtAni na dhArayet // 28 // artha --pitAne lakSmInI IcchA karanAra purUSe bIjAe paherelAM vastra, phUla tathA pAdatrANa (pagarakhA) paheravAM nahI. (28) navabhAgIkRte vastre, catvArastatra konnkaaH|| karNavRtti dvayaM dvau cA-calau madhyaM tathaikakam // 29 // catvAro devatAbhAgA, do bhAgo daitynaaykau|| ubhau ca mAnuSI bhAgA-veko bhAgazca rAkSasaH // 30 // artha --vastranAM nava bhAga kariye, temAM cAra khUNAnAM - (vasa). cAra bhAga, be kinArInA be bhAga, be cheDAnA be bhAga ane / deva yA deva eka vacale bhAga e nava bhAgamAM pahelAM cAra bhAga deva a ne tAnAM, bIjA be bhAga daityanA, trIjA be bhAga manuSyanAM krikeTa ya devo ane cothe ekaja che te rAkSasano jANavo. (29) (30) "Aho Shrutgyanam Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse dvitIya ullaasH| paGkAJjanAdibhirliptaM , kuTTitaM muusskaadibhiH|| tunitaM pATitaM dagdhaM, daSTvA vastraM vicArayet // 31 // uttamo daivate lAbho, dAnave rogsNbhvH|| maSei madhyamo ramo, rAkSase maraNa punaH | 22 || artha - vastra kAdavamAM athavA aMjanamAM kharaDAeluM, uMdarathI karaDAya, rapha kareluM phATeluM, athavA baLeluM jeIne vicAra karo. te A rIte-devatAnA bhAgamAM kAdavathI kharaDAyaluM phATeluM vigere hoya to uttama lAbha thAya, daitya nA bhAgamAM hoya te rogano saMbhava thAya, manuSyanA bhAgamAM hoya to madhyama lAbha thAya, ane rAkSasanA bhAgamAM hoya to maraNa thAya. (31) (39) (Atha tIvUvivArakA) nAgavallIdalAsvAdo, yujyate kramukaiH samam // elAlavaGgakaGkola-kAyanvitairapi // 33 // artha-nAgaravelanuM pAna sepArI, elacI, lavaMga, kaMkALa, kapUra, ityAdika vastunI sAthe bhakSaNa karavuM. (33) cUrNapUgaphalAdhikya-sAmye cAtra sati kramAt // durgandhAraGgasaugandhya-bahurAgAnvidurbudhAH // 34 // artha je pAnamAM cUno vadhAre hoya to durgadhI thAya, sepArI vadhAre hoya to raMga na thAya, cuno joIe teTale ja hoya to suMgadhI thAya, ane sepArI joIe teTalI hoya to bahu raMga thAya, ema paMDita purUSo kahe che. (34) pittazativAtArtAlAsirojinama ! tacApathyaM viSArtasya, kSIbazoSavatorapi // 35 // artha -rakatapitta tathA vAtaroga jene thayo hoya te, rUkSa thaelAM kSINa thaelA, AMkhanA rogI, viSathI pIDAyalA, ghelA thaelA ane zASakSaya rogavALA eTalA rogIne tAMbUla guNakArI nathI. (35) "Aho Shrutgyanam Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 vivekavilAsa, dvitIya ullAsa. kAmadaM SaDrasAdhAra-muSNaM zleSmApahaM tathA // kAntidaM kRmidurgandha-cAtAnAM ca vinAzanam // 36 / / yaHsvAdayati tAmbUlaM, vakrabhUSAkaraM naraH // tasya dAmodaraspeva, na zrIstyajati mandiram // 37 // artha-kAmanI vRddhi karanAruM, chae rasane AdhAra, uSNa, kAMti denAruM tathA kapha, kRmi, durgadha ane vAyu emano nAza karanAruM evA mukhane zobhA upajAvanArA tAbUlane je mANasa khAya tenA gharane zrIkRSNanA gharanI peThe lakSmI ch|utii nabhI. (38) (37) svApAnte vamane snAne, bhojanAnte sadasyapi // tattu grAhyamanalpIyaH, sukhadaM mukhazuddhikRt // 38 // arthaH-sumanAI bhane bhumanI zuddhi 42nAI tA-yUsa nidrA, aiti (G2), snAna bhane sonarI 2dA pachI tathA samAmAM bhUla pA. (38) parNamUle vasedyAdhiH, parNAgre paapsNbhvH|| cUrNapatraM haredAyu , zirA buddhivinAzinI // 39 // artha-pAnanA mULamAM vyAdhi rahe che. agrabhAgamAM pApane samUha rahe che, sukAIne cUrNa thayeluM pAna khAvAthI AyuSyano nAza thAya che ane pAnanI nasa yuddhina nAza raiche. (36) (atha drvyopaarjnaadhikaarH|) sudhIrthArjane yatnaM , kuryaanyaaypraaynnH|| nyAya evAnapAyo ya-dupAyaH sarvasaMpadAm // 40 // arthaH-DAmA 53the nyAya mArga sAyana rInA dra0ya (paise)pAna. // 25 // 3, nyAya dravya yAnI zuddha pAya che. (40) dattaH svalpo'pi bhadAya, syAdartho nyaaysNcitH|| anyAyAttaH punardattaH, puSkalo'pi phlojjhitH||41|| arthanyAyathI upArjana kareluM dravya (dharmakRtyamAM) DuM vApare teo "Aho Shrutgyanam" Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikavilAsa, dvitIya udhAsa. 49, paNa te kalyANane arthe che. ane anyAyathI upArjana kareluM ghaNuM vApare teo te niSphaLa jANavuM. (41) dharmamarmAvirodhena , sakalopi kulocitH|| nistandreNa vidheyo'tra, vyavasAyaH sumedhasA // 42 // artha-buddhizALI mANase dharmanA tatvane virodha na Ave evI rIte kulane ucita vyApAra ALasa rAkhyA vinA karo. (42) prasUnamiva nirgandhaM, taDAgamiva nirjalam // kalevaramivAjIvaM, ko niSeveta nirdhanam // 43 // artha-sugaMdhi vinAnA phUla sarakhA, jaLa vinAnA talAva sarakhA ane jIva vinAnA kalevara sarakhA nirdhana mANasanI koNa sevA kare ? (43) artha eva dhruvaM sarva-puruSArthanibandhanam // arthena rahitAH sarve, jIvantopi shvopmaaH||44|| artha-dravya je che te ja sarve purUSArthanuM mULa kAraNa che. mATe dravyathI - hita sarve purUSa jIvatAM chatAM paNa muvA sarakhA che. (44) kRSyAdibhiH sa copAyai-bhUribhiH samupAyaMte // dayAdAnAdibhiH samya-gdhanyairdharmAya sa dhruvam // 45 // artha -dhanya purUSo khetI, vyApAra pramukha ghaNuM upAyathI te dravyanuM upArjana kare che, ane anukaMpAdAna, pAtradAna pramukha satkArya karIne saddhame tarapha teno vyaya kare che. (45) vApakAlaM vijAnAti, bhUmibhAgaM ca krsskH|| kRSi sAdhyAM pathi kSetraM, yazcojjhati sa vardhate // 46 // artha-je kheDUta vAvavAne avasara, bhUmIne bhAga tathA bhUminI aMdara ka pAka Ave te jANe, ane mArgamAM AvelA khetarane choDI de, te betImAM lAbha pAme. (46) "Aho Shrutgyanam Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse ddhitIya ullaasH| Arambho'yaM mahAneva, lakSmIkArmaNakarmaNi // sutIrthaviniyogena, vinA pApAya kevalam // 47 // artha dravyanuM upArjana karavAne arthe meTe AraMbha kare paDe che. mATe upArjana karelA dravyano supAvyaya na kare te kevaLa temAMthI pApa baMdhAya che. (47) pAzupAlyaM zriyo vRddhaya, kurvannojdayAlutAm / / tatkRtyeSu svayaM jAgra-cchavicchedAdi varjayet // 48 // artha-lakSmInI vRddhine arthe gAya, bheMsa pramukha pazuonuM rakSaNa karavuM paDe, to paNa dayA choDavI nahIM. te kAmamAM pate jAgRta rahevuM, ane pazuonAM aMga, cinha pramukha chedavAM nahIM. (48) zreyo dharmAtsa cArtheSu, so'pyanena tdnntH|| taniSpattau ca saMgrAhya, kathaM dadyAdasaMgrahI // 49 // artha -dharmathI kalyANa thAya che, dravyathI dharma thAya che, zarIrathI dravya kamAvAya che, ane te zarIra annathI jIve che. mATe anAjanI utpatti thatAM ja tene saMgraha karavo. saMgraha na karayo hoya to kema devAya? (49) saMgrahe'rtho'pi jAyeta, prastAve tasya vikrayAt // uddhAre nocitaH so'pi, vairavigrahakAraNam // 50 // artha anAjane saMgraha karyo hoya to vakhate te vecyAthI lAbha paNa thAya. paNa te udhAra vecavuM nahIM. kAraNa, tema karavAthI vaira tathA kalaha utpanna thAya che. (50) sarvadA sarvabhANDeSu, nANakeSu ca shikssitH|| jAnIyAtsarvabhASAvi-ddhastasaMjJAM vaNigvaraH // 51 // artha-sarve prakAranuM kariyANuM tathA sarve prakAranuM nANuM jANavAne abhyAsa jeNe kare che e zreSTha vaNika sarva bhASA tathA hastasaMjJA paNa jANe.(21) "Aho Shrutgyanam Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, dvitIya ullAsa. ekaditricatuHsaMjJA-starjanyAdyaGgulimahe // sAGgaThAnAM punastAsAM, saMgrahe paJca sNsthitaaH||52|| artha-nUtarjanI AMgaLIthI mAMDIne cAra AMgaLIo grahaNa karavAthI ane nukrame eka, be, traNa ane cAra evI saMjJA thAya che. tathA tenI sAthe aMguThe lIdhAthI pAMcanI saMjJA thAya che. (12) kaniSThAditale spRSTe, SaT saptASTau nava kramAt // tarjanyAM daza vijJeyA, tadAdInAM nakhAhatau // 53 // ekaditricaturyuktA, daza jJeyA yathAkramam // hastasya talasaMsparze, punaH paJcadaza smRtAH // 54 // artha --kaniSThA AMgaLIthI mAMDIne cAra AMgaLIonA taLane sparza karavAthI anukrame cha, sAta, ATha ane navanI saMjJA tathA tarjanIne viSe sparza kare to dezanI saMjJA jANavI. teja AMgaLIonA nakhone sparza karavAthI anukrame agyAra, bAra, tera ane cAdanI saMjJA ane hAthelIne sparza karavAthI paMdaranI saMjJA jANavI. (53) (54) tale kaniSThikAdInAM , ssttsptaassttnvaadhikaaH|| - mo drA vijJayA , stasaMjJAvizArA para artha -hastasaMjJA jANavAmAM paMDita evA purUSoe kaniSThikAdi cAra AMgaLInA taLe sparza karavAthI anukrame seLa, sattara, aDhAra ane egaNazanI saMjJA thAya ema jANavuM. (55) tarjanyAdau ditricatuH-pazcagrAhe yathAkramam / / viMzatistriMzaJcatvAriM-zatpaJcAzatprakalpanA // 56 // artha-tarjanI Adi pAMca AMgaLIomAM be, traNa, cAra ane pAMcamAM grahaNa karavAthI anukrame vIsa, tIsa cAlIza ane pacAsanI saMjJA jANavI. (6) "Aho Shrutgyanam Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse dvitIya ullAsaH / kaniSThAdyaDDalitale, ssssttispttyshiityH|| navatizca kramAjjJeyA-starjanyardhagrahe zatam // 57 // artha-kaniSThAdi cAra AMgaLInA taLe anukrame sATha, zira, ezI ane ne neUnI saMjJA tathA ardhI tarjanInuM grahaNa karavAthI senI saMjJA jANavI. (57) sahasramayutaM lakSa, prayutaM cAtra vizrutam // mAvaje punarTa, hastasaMjJAvi vikrama 58 artha te pachI anukrame AMgaLIne ardha bhAga grahaNa karavAthI hajAra - sahajAra, lAkha ane dasa lAkhanI saMjJA thAya. tathA maNibaMdha (kAMDuM) grahaNa karavAthI kroDanI saMjJA thAya. (58) kayANakeSvadRSTeSu, na satyaMkAramarpayet // dadyAca bahubhiH sAdha, vAJchellakSmI vaNigyadi // 59 // artha---je vyApArI lakSmInI vAMchA karatA hoya to teNe kariyANuM dIThAM vinA bAnuM ApavuM nahIM, ane kariyANuM dIThAM pachI paNa je bAnuM ApavuM paDe te bIjA ghaNA vyApArInI joDe ApavuM. (59) __ kuryAttatrArthasaMbandha-micchedyatra na sauhRdam // yadRcchayA na tiSTheca, prtisstthaabhrNshbhiirukH||60|| artha ---jayAM mitrAI karavAnI IcchA na hoya, tyAM pisA saMbaMdhI levaDadevaDane saMbaMdha rAkha. pitAnI pratiSThAnA (abUnA) bhaMganI bIka rAkhI svachaMda paNe paNa vartavuM nahIM. ( 60 ) vyApAribhizca vipraizca, sAyudhaizca vaNigvaraH // zriyamicchanna kurvIta, vyavahAraM kadAcana // 61 / artha - lakSmInI icchA karanAra uttama vaNike brAhmaNa vepArI sAthe tathA zadhArI (hathiyArabaMdha) leke sAthe koI kALe vyavahAra na kara. (61). "Aho Shrutgyanam Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, dvitIya ullAsa. naTe paNyAGganAyAM ca, dyUtakAre viTe tathA // dadyAduddhArake naiva, dhanarakSAparAyaNaH // 2 // artha:--je vaNika pitAnuM dhana sAcavavA Icchato hoya, teNe naTa, vezyA, jugArI ane jAra purUSa emane udhAra vastu ApavI nahIM (62) dharmabAdhAkaraM yacca, yacca syAdayazaskaram // bhUrilAbhamapi prAcaM, paNyaM puNyArthibhirna tat / / 63 // artha-puNyanA arthI purUSoe dharmanI hAni athavA apayaza kare evuM kariyANuM game ghaNe lAbha thato hoya tene kharIdavuM nahIM. (63) dhanaM yaccAya'te kiMci-skUTamAnatulAdibhiH // nazyattannaiva dRzyeta, taptapAtre'mbubinduvat // 64 // artha---je mANasa beTA kATalAM tathA tAjA rAkhIne thoDuM ghaNuM dhana kemAve che, temanuM te dhana nAza pAmatAM, tapAyalI tAvaDI upara paDelA jalabiMdunI peThe dekhAtuM nathI. (64) garva nyAsApahAraM ca, vaNikputraH parityajet // aGgIkuryAtkSamAmekAM, bhUpatau durgate'pi ca // 65 // artha-vaNipune garva ane thApaNaso e bannene mUkI devA, ane rAjA tathA raMka bannene viSe eka kSamA rAkhavI. (65) . svacchasvabhAvA vizvastA, gurunAyakabAlakAH // devA vRddhAzca na prAjJairvacanIyAH kadAcana // 66 // artha-DAhyA mANasoe nirmaLa svabhAvanA ane potAnI upara vizvAsa rAkhanArA, potAnA guru nAyaka, bALaka, deva ane vRddha mANasa eTalAne koI kALe paNa ThagavAM nahIM (66) bhAvyaM pratibhuvA naiva, dAkSiNyena ca sAkSiNA // kozapAnAdikaM caiva, na kartavyaM ytsttH||67|| artha -DAhyA purUSe keAInI dakSiNatAthI jAmIna athavA sAkSI na thavuM, temaja jayAM tyAMthI kAzapAna (saganda) pramukha na karavuM. (67). "Aho Shrutgyanam Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse dvitIya ullaasH| sAdhvarthe jIvarakSAyai, gurudevagRhAdiSu // mithyAkRtairapi nRNAM, zapathairnAsti pAtakam // 68 // artha-sAdhu, jIvarakSA, gurU, deva ane jinamaMdira emane arthe mithyA zapatha (sama) khAya to paNa temAM mANasane pApa nathI. (68) asaMpattyA svamAtmAnaM, naivaavgnnyedbudhH| kiMtu kuryAdyathAzakti, vyavasAyamupAyavit // 69 // arthajANa purUSe nirdhanapaNuM hoya to e pitAnA AtmAnI niMdA na karavI. te upAya jANI zaktimAphaka dhana upArjavAne arthe udyama kare. (69) dRssttishiitaatpkssobh-kaammohkssudhaadyH|| na pranti yasya kAryANi, so'graNIrvyavasAyinAm // 70 // artha -vRSTi (vada), zIta (TADha), Atapa (taDake), kSebha krodhAdikathI cittanI caMcalatA), kAma, moha, sudhA pramukha vikAra jenAM kAryane harakata karI zakatA nathI. te purUSa zreSTha vyavasAyI jANa. (70) yo yUtadhAtuvAdAdi-saMbandhAddhanamIhate // sa maSIkUrcakairdhAma-dhavalIkartumicchati / / 71 // artha -je purUSa jugArathI athavA kimayAthI dhana meLavavAnI IcchA kare che, te pitAnA gharane mInI pIchIthI gheluM karavA Icche che ema jANavuM. (71) anyAyidevapAkhaNDi-taddhanAnAM dhanena yH|| vRddhimicchati mugdho'sau, viSamatti jijiivissuH||72 / / artha--je purUSa anyAyI, deva, pAkhaMDI ane kRpaNa emanA dhanathI pite dhanavAna thavAnI IcchA kare, te purUSa jIvavAnI IcchAthI jhahera khAya che, ema samajavuM. (72) godevkrnnaarkss-tlaavrtkpttttkaaH|| grAmyottarazca na prAyaH, sukhAya prbhvntymii||73|| artha -gAya, deva ane khetara emanA rakhavAla, talAra, paTela ane gAmahIyA eTalA loko pratye koIne sukha detA nathI. (73). "Aho Shrutgyanam Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 vivekavilAsa, dvitIya usa. abhigamyo nRbhiryog-kssemsiddhyrthmaatmnH|| rAjAdinAyakaH kazci-dinduneva divaakrH||74|| artha -caMdra jema pitAne teja meLavavA mATe sUrya pAse jAya che, tema DAzA purUSe pitAnA yoga kSemane arthe koI rAjA pramukha nAyaka pAse javuM(4) nindantu mAninaH sevAM, rAjAdInAM sukhaissinnH|| svajanAsvajanoddhAra-saMhArau na tayA vinA // 75 // artha-sukhanI icchA karanAra ahaMkArI purU rAjA pramukhanI sevAne bhale nide; topaNa te vinA svajanano uddhAra ane vairIne saMhAra thato nathI.(75) akarNadurbalaH zUraH, kRtajJaH sAtviko gunnii|| vadAnyo guNarAgI ca , prabhuH puNyairavApyate // 76 // artha-kAna kA nahIM, kayA upakArano jANa, satvazAlI, guNa, udAra ane guNarAgI evo prabhu (mAlIka) puNyathI ja maLI zake che. (76) sutantraH supavitrAtmA, sevkaagmnspRhii| auriyavila sara, sajJo Turrama mudA 77mAM artha--zAstrane sAre jANa. pavitra cittavALe, sevakanA AvavAnI IchA karanAra, ucita kartavyane jANa, kSamAzIla, dakSa ane zaramavALe e prabhu (mAlIka) maLavo durlabha che. (77) viddhAnapi parityAjyo, netA muurkhjnaavRtH|| mUryo'pi sevya evAsau, bahuzrutaparicchadaH // 78 // a-prabhu game vidvAna hoya te paNa te je mUrkha lekine parivAra rAkhato hoya to tene choDI de. ane je prabhu pote mUrkha chatAM paNa pAse vidvAn tathA anubhavI lokono parivAra rAkhato hoya, te te (prabhu) sevavA yogya jANavo. (78) "Aho Shrutgyanam" Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse dvitIya ullaasH| svAmI saMbhAvitaizvaryaH, sevyaH sevyaguNAnvitaH / / sukSetrabIjavatkAlA-ntare'pi syAnna niSphalaH // 79 // artha-jenAmAM svAmInA sarva guNa hoya, tathA jene lakSmI paNa maLavAne saMbhava hoya, evA svAmInI sevA karavI. kAraNa, sArA kSetramAM vAvelA bIjanI peThe kAlAMtare paNa tenI sevA niSphaLa thAya nahIM. (78) svAmibhakto mahotsAhaH, kRtajJo dhArmikaH shuciH|| akarkazaH kulInazca , smRtijJaH stybhaasskH|| 8 // vinIta ghUsTakSa-vyasano vRddhAvavA atandraH satvasaMpannaH, prAjJaH zUrocirakriyaH // 81 / / rAjJA parIkSitaH sarvo-padhAsu nijadezajaH // rAjArthasvArthalokArtha-kArako niHspRhaH zamI / / 82 // amoghavacanaH kalpaH, pAlitAzeSadarzanaH // pAtraucityena sarvatra, niyojitpdkrmH||3|| AnvIkSikItrayIvAtA-daNDanItikRtazramaH // kramAgato vaNikputraH, sevyo mantrI nacAparaH // 84 // arthapotAnA svAmI upara bhakti karanAre, ghaNe utsAhI, kayA upakArane jANa, dharma upara zraddhA rAkhanAra, pavitra,kamala, kulIna, smRtino jANa, satyavAdI, vinayasaMpanna, udAra, vyasanathI dUra rahenAre, vRddha purUSanI sevA karanAra, Alasyarahita, satvazAlI, buddhizAlI, zura, zIdhra kArya karanAra, bhakita, niSkAma buddhi, dhairya ane brahmacarya e cAra vAtamAM rAjAe sArI peThe pArakhela, pitAnA dezamAM thaele, rAjAnAM, potAnAM ane lekinAM kArya guMcavaNamAM na paDatAM karanAra, niri7, zAMta, bele te pramANe karanAre, samartha, sarve darzananuM rakSaNa karanAra, pAtranI yogyatA joIne sarve ThekANe paga mukanAre, AnvIkSikI, trayI, vArtA ane daMDanIti e cAre nItimAM meTe abhyAsa karI rahelo evA vaMzaparaMparAe AvelA vaNiputrane rAjAe maMtrI kara, bIjAne nahIM. (80) (81) (82) (83) (84). "Aho Shrutgyanam Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, dvitIya ullAsa. abhyAsI vAhane zAstre, zastre ca vijayI raNe // svAmibhakto jitAyAsaH, sevyaH senApatiH zriye // 85 // artha:vAhana, zasra ane zAstra e traNenA abhyAsa karI rahelA, sagrAmamAM vijaya meLavanArA, svAmI upara bhakti rAkhanArAane game teTalA zrama thAya tAe kAyara na thanArA evA senApati rAjAe peAtAnI Rddhine arthe karavA. (85) avazcakaH sthiraH prAjJaH priyavAgvikramI zuciH // " bahuvya sodhano mattva, sevAH sadviSTite // 6 // 57 artha:--veMcanA na karanArA, svabhAvane TharelA, buddhizAlI, madhura vacana beAlanArA, parAkramI, pavitra, nilAbhI, udyamavaMta ane svAmI upara bhakti karanAreza eve sevaka (cAkara) uttama purUSAne mAnya che. (86 ) sevakaH suguNo namraH, svAmyAhUto vizetsadA // svamArgeNocite sthAne, gatvA cAsIta saMvRtaH // 87 // artha:---guNavaMta sevaka svAmI peAtAne beAlAve tyAre vinayathI peAtAne ucita eve mArge svAmI pAse jai ucita sthAnake aMgApAMga DhAMkIne besavuM. (87) AsInaH svAminaH pArzve tanmukhekSI kRtAJjaliH // svamAve cAhya vijJAya, laH jALi sApayet // 88 // arcaH--vAmInI pAse ucita sthAne beThA sevaka hAtha joDI svAmInA mukha tarapha jIve, ane tenA svabhAva jANI dakSatAthI kArya sAdhe, (88) nAtyAsanno na dUrastho, na samoccAsanasthitaH // " na pustho na Asya-stikSetta sAtti kamoH // 86 / / arthaHsevaka svAmI pAse tenAthI bahu dUra, bahu najIka, sarakhA athavA uMcA Asana upara, tenA mukha AgaLa athavA pAchaLa paNa na besavuM. (89) Asane syAtprabhorbAdhA, dUrasthe'pyapragalbhatA // puraH sthite'nyakopo'pi tasminpazcAdadarzanam // 90 // arthaHsevaka svAmI pAse bahu najIka bese teA svAmIne harakata thAya, bahu "Aho Shrutgyanam" Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekakliAse dvitIya ullaasH| dUra bese te dhyAna pahoMcADAya nahIM, AgaLa ubho rahe te bIjA kone kapa upaje, ane pachavADe bese to dekhAya nahIM. (90) prabhupiye priyatvaM ca , taderiNi ca vairitA // tasyaivAvyabhicAreNa , nitya varteta sevakaH // 91 // artha-sevake pitAnA prabhune je mANasa priya heya tenI joDe prIti rAkhavI, ane pitAnA prabhune je verI hoya tenI joDe vara rAkhavuM. e vAtamAM phera na paDe tema hamezAM cAlavuM. (91) prasAdAtsvAminA dattaM, vastrAlaMkaraNAdikam // prItyA dhArya svayaM deyaM, nAnyasmai ca tadaataH // 9 // artha-sevake svAmIe khuzI thaI ApelAM vastra tathA AbharaNa pramukha prItithI pite paheravAM. paNa svAmInA dekhatAM koI bIjAne ApavAM nahIM. (92) svAmino'bhyadhiko veSaH, samAno vA na yujyate // sastaM vastraM kSutaM jRmbhAM, netAsya striyaM tathA // 93 // artha-sevakane pitAnA svAmI karatAM adhika sAre athavA tenA sarakhe viSa pahero gya nathI. tathA svAmInuM vastra sthAnathI khasI gayuM hoya, athavA te chIMka kiMvA bagAsuM khAto hoya te te tarapha jevuM nahIM. tathA tenI strIne paNa jovuM nahIM. (93) vijRmbhnnkssutodgaar-haasyaadiipihitaannH|| kuryAtsabhAsu no nAsA-zodhanaM hastamoTanam / / 94 // artha-sevake sabhAmAM bagAsuM, chIMka, oTakAra ane hAsya eTalAM vAnAM mukha DhAMkIne karavAM. tathA nAka khotaravuM nahIM, ane hAthanI AMgaLI pramukha meDavAM nahIM. (94) kuryAtparyastikAM naiva, naca pAdaprasAraNam // na nidrAM vikathAM nApi, sabhAyAM kukriyAM naca // 95 // artha -sevake sabhAmAM palATI na vALavI, paga paheLAM na karavAM, ane nidrA, vikathA tathA koIpaNa kuceSTA na karavI. (95) "Aho Shrutgyanam Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, dvitIya ucchvAsa. y zrotavyA sAvadhAnena svAmivAganujIvinA // bhASitaH svAminA jalpe-na caikavacanAdibhiH // 96 // arthaHsevaka svAmInI vANI sAvadhAna thai sAMbhaLavI, ane pAche javAba detAM svAmIne tukAra vacanathI na beAlAvavAM. ( 86 ) na " AjJAlAbhAdayaH sarve yasmillA~kottarA guNAH // svAminaM nAvajAnIyAtsevakastaM kadAcana // 97 // artha:| svAmImAM ucita AjJA tathA lAbha pramukha sarve leAkeAttara guchu vasatAM hAya, te svAmInI sevake kadIpaNa avajJA na karavI. (97) ekAnte madhurairvAkyaiH sAntvayannahitAtprabhum // vAyegnyathA di kyAreya svayamupekSitaH || 68 || arthaH--sevake svAmIne ekAMte lai jai mIThA vacane zAMta pADI khATuM kAma karatAM aTakAvavA. ema na kare teA svAmInI upekSA karacAnA doSa sevakane mAthe Ave che. ( 18 ) maunaM kuryAdyadA svAmI, yuktamapyavamanyate // 59 prabhora na kuryAcca, vairiNAM guNakIrtanam // 99 // artha:jayAre svAmI yeAgya vAtane paNa dhikkAre, tyAre sevaka mauna karI besavuM. tathA tenI AgaLa tenA vairInA guNa gAvAM nahIM. (9) prabhoH prasAde prAjye'pi, prakRtIrnaiva kopayet // vyApAritazca kAryeSu, yAcetAdhyakSapauruSam // 100 // arthaH--sevake svAmInI peAtAnI upara ghaNI kRpA hoya te paNa prakRtine ( rAjyanAM sAta aMgane ) kApAvavI nahIM. tathA kAi kArya karavA vAmIe preraNA karI heAya teA peAtAnA uparInuM ba mAgavuM. (100) kopaprasAdajaizcidvai-ruktibhiH saMjJayAthavA // anuraktaM viraktaM vA, jAnIyAcca prabhormanaH // 101 // artha:--sevake kApanA tathA prasAdanA cinha uparathI, vANIthI athavA bIjI kAi saMjJAthI svAmInuM mana prasanna ke aprasanna che te jANavuM. (101) = "Aho Shrutgyanam" Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse dvitIya ullAsaH / harSo dRSTe dhRtiH pArzve, sthite vAsanadApanam // snigdhoktiruktakAritvaM, prasannaprabhulakSaNam // 102 // artha-sevakane jotAMja harSa pAme, pAse rAkhe, ubho hoya to Asana devarave, nehayukta vacana bole, kaheluM kAma kare, e prasanna ravAmInAM lakSaNa jANavAM. (12) ApApekSAnAlApo, mAnahAniradarzanam // doSoktirapradAnaM ca, viraktaprabhulakSaNam // 103 // artha ApatkALa Ave upekSA kare, bole nahIM, mAnahAni kare, mukha na dekhADe, deASa bolyA kare, tathA kaMI Ape nahIM, e aprasanna (pA) thaelA svAmInAM lakSaNa jANavAM. (103) doSeNaikena na tyAjyaH,sevakaH suguNo'dhipaiH // dhUmadoSabhayAdahniH, kimu kenApyapAsyate // 104 // artha -svAmIe mAtra eka ja doSathI guNavaMta sevakano tyAga na ko. kAraNa, dhumADAnA doSathI agnino keNu tyAga kare ? (104) balAdavicalaH zlAghyo, dhanAtpuruSasaMgrahaH // asadapyayaMte vittaM, puruSairvyavasAyibhiH // 105 // artha-sevaka pramukhanuM baLa ghaNuM hovAthI je kaIthI calAyamAna thaI zake nahIM evo manuSya vakhANavA lAyaka che. balavAna purUSane saMgraha dhanathI karAya che, ane te dhana pahelAM na hoya teo vyavasAyI purUSaja vyavasAyathI upArjana karI zake che. tAtparya, vyavasAya karavAthI dhana maLe che, dhanathI sArA mANasa pAse rakhAya che, ane sArA mANasanuM baLa hoya to tene koi calAvI zako nathI, ane evoja puruSa jagatmAM stutipAtra che. (10) analpaiH kimaho jalpairvyavasAyaH zriyo mukham // aA zrIH sA ca yA vRddhaye, dAnabhogakarI ca yA // 106 // artha --ghaNuM zuM kahi ? vyavasAya (udyama) te lakSmInuM AvavAnuM dvAra "Aho Shrutgyanam" Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, dvitIya ullAsa. 61 che. mATe je lakSmIthI dravyanI vRddhi, dAna ane bhAga e traNa vAnAM thAya che, te lakSmInuM ( vyavasAyathI ) avazya upArjana karavuM. ( 106 ) vyavasAye nidhau dharma - bhogayoH poSyapoSaNe // caturazvaturo bhAgA-nAyasyaivaM niyojayet // 107 // artha:---- ----vyavasAya karatAM je lAbha thAya tenA catura purUSe cAra bhAga karavA. temAM eka bhAga bhaMDAramAM, bIjo dharmamAM, trIjo bhegamAM ane ceAtheA kuTuMbanA peANamAM lagADe. ( 107 ) na lAlayati yo lakSmIM, zAstrIyavidhinAmunA // sarvathaya sa niHzeSa-puruSArthaduSkRtaH // 208 // ac!--je manuSya zAstramAM kahelI vidhi pramANe lakSmIne laDAvatA nathI, te purUSa cAre purUSAryanI bahAra jANavA. (108) sA ca saMjAyate lakSmI - rakSINA vyavasAyataH // prAvRSeNyapayovAhA-diva kAnanakAmyatA // 109 // arthaH--jema varSAkALanA medhathI vananI zAbhA akhUTa vadheche. tema vyavasAya (udhama) karavAthI lakSmI akhUTa vadhe che. (109) vyavasAyo'pyasau puNya- naipuNyasacivo bhavet // mujaH sarvavA pumAM, vArisevi kumaH // 6 // artha:--jema pANI sIMcavAthI vRkSa saphala thAyache, tema pUrvabhavanA puNyatuM ane manuSyanI nipuNatAnuM sAhAyya maLavAthI vyavasAya sala thAyache. ( 110 ) puNyameva muhuH ke'pi, pramANIkurvate'lasAH // nirIkSya tadvatAM dvAri, tAmyato vyavasAyinaH // 111 // artha:-keTalAeka ALasu lekA puNyavRttane ghare rakhaDatA vyApArIone joine hamezAM puNyaparaja AdhAra rAkheche. ( 111) "Aho Shrutgyanam" Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse dvitIya ullaasH| tadayuktaM yataH puNya-mapi nirvyavasAyakam / / sarvathA phalavannAtra, kadAcidavalokyate // 112 / / artha-te vAta ayukata che. kAraNa, puNya paNa sarvathA udyama vinA saphala thaeluM A lekamAM koI kALe paNa dekhAtuM nathI. (12) dvAvapyeto tato lakSmyA, hetU natu pRthakpRthak / / tena kAryo gRhasthena, vyavasAyo'nuvAsaram // 113 // artha-pUrvabhavanuM puNya ane udyama e banne bhegAM lakSmInAM kAraNa che. paNa emAM eka vagara bIjo svataMtrapaNAthI lakSmInuM kAraNa thaI zakato nathI. mATe gRhastha manuSya pratidina udyama karo. (113) kAle'namucitaM vastra-mamalaM sadanaM nijam / / artho'ApyAyakazcaita-vyavasAyataroH phalam // 114 // artha-avasara upara ucita bhajana karavuM, ucita vastro paheravo. pitAnuM ghara cokhkhuM rAkhavuM, tathA yAcakone saMtoSa thAya eTaluM dravya ApavuM, e-udhamarUpa. vRkSanAM phaLa jANavAM. (114) itthaM kila dvitIya-tRtIyamaharArdhakRtyamakhilamapi // hRdi kurvantaHsantaH, kRtyavidhau nAtra muhyanti // 115 // iti zrIjinadattamUriviracite vivekavilAse dinacaryAyAM dvitIya ullaasH||2|| artha -evI rIte saMpUrNa bIja praharanA tathA trIjA ardhA praharanA samagra kRtyo kahyAM. je satyu e kRne manamAM rAkhe che. te karavA kAmamAM kadI paNa muMjhAtA nathI. ( 115), iti zrIvivekavilAsanI gUrjarabhASAne dvitIya udghAsa saMpUrNa. (2) "Aho Shrutgyanam Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, tRtIya ullAsa. atha tRtIya ullaasH| bahiHstho'bhyAgato geha-mupavizya kSaNaM sudhiiH|| kuryAdvastraparAvarta, dehazaucAdi karma ca // 1 // artha-jANa purUSe bahArathI ghera AvI kSaNamAtra besavuM. pachI paherelAM vae badalavAM, ane dehanI zuddhine arthe snAnAdika karma karavAM. (1) sthUlasUkSmavibhAgena,jIvAH saMsAriNo dvidhA / manovAkAyayogaistAna, gRhI hanti nirantaram // 2 // artha-saMsArI jIva sthUla ane sUkSma evA be prakAranA che. temane gRhastha manuSya hamezAM mana, vacana ane kAyA e traNenA yogathI haNe che. (2) peSaNI kaNDanI cullI, gagarI vardhanI tathA // amI pApakarAH paJca, gRhiNo dharmabAdhakAH // 3 // ardha-ghaMTI, khAMDaNa, cUlo, gAgara ane sAvaraNa e pAMce pApakAraka vastu gRhasthanA dharmane bAdhA karanArI che. (3) gaditosti gRhasthasya, ttpaatkvighaatkH|| dharmaH savistaro buddhai-razrAntaM taM samAcaret // 4 // artha-te pAtakone nAza karanAra eka dharma ja che. te jJAnI lekAe ghaNuM vistArasahita ! che. satyavAye te dharma niraMtara mAyavo. (4) dayA dAnaM damo deva-pUjA bhaktimurau kSamA // satyaM zaucaM tapo'steyaM, dharmo'yaM gRhamedhinAm // 5 // artha:-yA, hIna, driya mana, vanI bhUla, 23 752 mati, samA, satya, pavitratA, tapasyA ane cerI na karavI e dasa prakArano gRhasthanA dharma che. (5) "Aho Shrutgyanam" Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64 vivekavilAse tRtIya ullAsaH / ananyajanyaM saujanyaM, nirmAyA madhurA giraH // sAraH paropakArazca kramo dharmavidAmayam // 6 // artha:----sarvottama sajjanatA rAkhavI, kapaTarahita mIThAM vacana belavAM, ane sArabhUta paropakAra karavA, e dharmanA jANu purUSAnI rIti che. (6) dInoddharaNamadroho, vinayendriyasaMyamI // nyAyyA vRttirmRdutvaM ca dharmo'yaM pApmanI cheda // 7 // arthaH--ddIna jananeA uddAra karaveA, kAinI joDe matsara na karavA, vinaya karavA, iMdriye vaza rAkhavI, nyAya mArge cAlavuM, ane kAmaLatA rAkhavI, e dharmathI pApane nAza thAyache. (7) kRtvA mAdhyAhnika pUjAM, nivezyAnnAdi bhAjane // naraH svagurudevebhyo'nyadevebhyazca Dhaukayet // 8 // arthaH--manuSya madhyAnha kALanI pUjA karI pAtramAM annAdika mUkI gharamAM tathA maMdiramAM rahelI jinapratimA AgaLa naivedha dharavuM. (8) anAhUtamavijJAtaM dAnakAlasamAgatam // jAnIyAdatithiM prAjJa, etasmAdvyatyaye param // 9 // arthaH--je ajANyA manuSya elAvyA vinA dAna devAne avasare Arcite AvIne ubhe rahe, tene RNu purUSe atithi jANavA. evA na heAya te pare!Ne| kahevAya. (9) atithInarthino duHsthAn, bhaktizaktyanukampanaiH // kRtvA kRtArthAnaucityA- dvoktuM yuktaM mahAtmanAm // 10 // artha:mahAtmA purUSAe atithine bhaktithI, cAcakane zakti mAphaka tathA dInane dayAthI dezakAlane anusaratuM dAna daine pachI pete bheAjana karavuM yukta che, ( 10 ) "Aho Shrutgyanam" Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, tRtIya ullAsa. ArtastRSNAkSudhAbhyAM yo, vitrasto vA svamandiram // AgataH so'tithiH pUjyo, vizeSeNa manISiNA // 11 // artha:--sujANa purUSe tRSAthI tathA kSudhAthI pIDAtA ane bIka pAmelA evA pAtAne dhare AvelA leAkAne atithi jANI temanI vizeSa pUjA ( AdaramAna) karavI joiye. ( 11 ) kovido vAthavA mUrkho, mitraM vA yadi vA ripuH // nidrAnuM svanonAnA-mazanAvasayiH // 12 // artha:paMDita athavA mUrkha, mitra athavA zatru game te hoya, tepaNa te jo bheAjanane avasare atithi tarike Ave te te svargasukhane ApanAra samajavA. ( 12) na prazno janmanaH kAryo, na gotrAcArayorapi // nApi zrutasamRddhInAM, sarvadharmamayo'thiH | orU II 65 arthaH --je atithi AgnyA DhAya tene tenA janmane, gAtrane tathA saMpradAyanA prazna na karavA. temaja tenA jJAnanI paNa pucchA na karavI. kAraNa, atithi tarike AnyA te sarvadharmamaya DhAya che. ( 13 ) tithiparva harSazokA - styaktA yena mahAtmanA // so'thijJeya, varaH mALio mataH // 24 || thIma arthaH--je mahApurUSe tithi, parva, harSa, zeka pramukha saMsAranAM karma cheDayAM. tene paMDita purUSAe atithi jANavA. ane ethI anya hoya te teA p rANA jANavA. ( 14 ) mandirAdimukho yasya, gacchatyatithipuGgavaH // jAyate mahatI tasya, puNyahAnirmanasvinaH // 15 // artha:atithi nirAza thai jenA gharathI pAchA jAya, te mANasa game teTale jANu DhAya paNa teno puNyanI meATI hAni thAya che. (15) "Aho Shrutgyanam" Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse tRtIya ullAsaH // atithiryasya bhamAzo, gRhAtpratinivartate // sa tasmai duSkRtaM datvA, puNyamAdAya gacchati // 16 // arthaH----atithi jenA dharathI AzAbhaMga thavAne lIdhe pAchA jAya che, te ( nyatithi) te dharaNIne pAthA pueya saha nayache, (16) 66 3 ekataH kurute vAJchAM vAsavaH kITikAnyataH // Aharasya tato dakSai-rdAnaM deyaM zubhrArthibhiH // 17 // artha:eka kArathI IMdra AhAnI vAMchA kareche, ane bIjI kArathI eka DIDI bAMcheche. bhATe zula baMdhanA arthI vRkSa puSA avazya hAna hevu. ( 17 ) kSudhAklIvasya jIvasya paJca nazyantyasaMzayam // suvAsanendriyabalaM, dharmakRtyaM ratiH smRtiH // 18 // artha:---kSudhAthI pIDAtA manuSyanI sArI vAsanA, iMdriyAnuM baLa, dharmanuM nRtya, vittanI samAdhi bhane smRti (yAha dvAstI ) me yaaNyeNne| nAza thAyache, (18) devasAdhupurasvAmi- svajanavyasanAdiSu // grahaNe ca na bhoktavyaM, satyAM zaktau vivekinA // 19 // arthaH----vivekI purUSe deva, sAdhu, nagane rAjA tathA peAtAnA svajana ke i saMkaTamAM AvI paDayA DhAya, athavA sUryacaMdrane grahaNa thatuM DhAya teA bhejana na 32. (18) pitumArtuH zizUnAM ca garbhiNIvRddharogiNAm // prathamaM bhojanaM datvA, svayaM bhoktavyamuttamaiH // 20 // arthaH-- uttama iSA pitA, mAtA, mAsa, garbhavatI strI, vRddha mANUsa ane rAgI e sarvane bhAjana daine pachI pAte jamavuM. ( 20 ) catuSpadAnAM sarveSAM dhRtAnAM ca tathA nRNAm // -3 cintAM vidhAya dharmajJaH, svayaM bhuJjIta nAnyathA // 21 // arthaH- dharmanA jANu manuSye peAtAnA sarve pazuenI tathA tAbAnA mANasAnI khabara lIdhA pachI pete bhAjana karavuM, te vagara nahIM. ( 21 ) "Aho Shrutgyanam" Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, tRtIya ullAsa. agnAvudIrNe jAtAyAM , bubhukSAyAM ca bhojanam // AyurbalaM ca varNaM ca , saMvardhayati dehinAm // 22 // artha -- jaTharAgni pradIpta thAya, ane khAvAnI IcchA thAya, tyAre bhajana karavAthI manuSyanuM AyuSya, bala ane zarIranI kAMti vadhe che. ( 12 ) ajIrNe punarAhAro, gRhyamANaH prakopayet // vAtaM pittaM tathA zleSma-doSamAzu zarIriNAm // 23 // artha --khAdheluM pacana thayA vagara uparathI vaLI AhAra karyo hoya, to mANasanA vAta, pitta tathA kapha e traNe doSane kApa thAya che(23) rogotpattiH kilAjIrNA-caturdhA tatpunaH smRtam // rsshessaamvissttbdh-vipkkaadivibhedtH||24|| artha --khAdheluM pacana na thAya te ajIrNa kahevAya che. sarve rogonI utpatti ajIrNathI thAya che. te ajIrNa rasazeSa, Ama, viSTabdha ane vipakrava evA cAra prakAranuM che. vaLI bIjA paNa ajIrNanA prakAra kahyA che. (24) rasazeSe bhavejjRmbhA , samudgArastathAmake // aGgabhaGgazca viSTabdhe, dhUmodgAro vipakataH // 25 // artha --rasazeSa ajIrNa thayuM hoya te bagAsAM Ave, Ama ajIrNa thayuM hoya to oTakAra Ave, viSTabdha ajIrNa thayuM hoya te zarIra tUTe, ane vipakava ajIrNa thayuM hoya to dhUmADe. bAhara paDato hoya ema lAgI eTakArA Ave. (25) nidraanuvmnsved-jlpaanaadikrmbhiH|| sadA pathyavidAM tAni, zAntimAyAntyanukramAt // 26 // artha -rasazeSa ajIrNa hoya to (bhajana karatAM pahelAM) suI rahevuM, Ama arNa hoya te ulaTI karavI, viSTabdha ajIrNa hoya to paraseve kADhava, ane vipakava ajIrNa thayuM hoya to jalapAna karavuM. sadAe pathyanA jANu mANasenAM cAra prakAranAM ajIrNa upara kahelA upAyathI anukrame zAMti pAme che. (26) "Aho Shrutgyanam Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 vivekavilAse tRtIya ullaasH| svasthAnastheSu doSeSu, jIrNe'bhyavahRte punH|| cAtAM sparzI zakyUjha-ve vAtAnuoogyataH 27. arthazarIramAM rahelA kapha, vAta ane pitta e traNe je pitapatAne ThekANe rahelAM heya, ane khAdheluM pacana thAya, tyAre kAThAmAM rahelo vAyu anuloma ( sIdhI gativALo) hevAthI malamUtrane vega khullA Ave che, eTale malamUtra sApha thAya che. (27) srotomukhahRdudgArA, vizuddhAH syuH kSaNAttathA // padutvA thAtAM, tathizo . 28 . artha-ajIrNadi vikAra na hoya to malamUtra tyAga karI rahyA pachI kSaNa mAtramAM nAsikA Adika zarIranAM chidra tathA hRdaya zuddha thAya,oTakAra dudharahita tathA rasa vinAnA zuddha Ave che, ane IMdriya tathA zarIra halakAM ane potAnuM kAma karavAne dakSa thAya che. (28) atiprAtazca saMdhyAyAM, rAtrau kutsannatha vrajana // sayADau dattapANizca , nAdyAtpANisthitaM tathA // 29 // artha-savAramAM bahu vaheluM, saMdhyAkALe, rAtrie, annanI niMdA karatAM, raste jatAM, DAbA paga upara hAtha mUkIne tathA khAvAnI vastu DAbA hAtha upara laine bhojana karavuM nahIM. (29). sAkAze sAtape sAndha-kAre dumatale'pi ca // kadAcidapi nAbhIyA-dUrvIkRtya ca tarjanIm // 30 // artha -tadana khullI jagyAmAM, taDakAmAM, aMdhArAmAM, jhADanA taLe ane tarjanI (aMguThA pAsenI AMgaLI uMcI karIne koI samaye paNa bhajana karavuM nahIM. (30) adhautamukhahastAMhi-namazca mlinaaNshukH|| savyena hastenopAtta-sthAlo bhuJjIta na kacit // 31 // artha --mukha, hAtha ane paga dhoyA vinA, nagna avasthAmAM, malina vasa paherIne tathA DAbe hAthe thALI pakaDIne kaMi kALe bhojana karavuM nahIM. (31 ) "Aho Shrutgyanam Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, tRtIya ucchvAsa. ekavastrAnvitazcArdra-vAsA veSTitamastakaH // apavitro'tigAddharcazva, na bhuJjIta vicakSaNaH // 32 // artha:---vicakSaNa purUSe eka vastra paherIne, athavA bhInuM vastra paherIne, vajrathI mAthuM vITIne, zarIra apavitra chatAM tathA khAvAnI vastu upara ghaNIja lAlUca rAkhIne bhAjana karavuM nahIM. ( 32 ) 68 upAnatsahito vyagra - cittaH kevalabhUsthitaH // paryaGkastho vidigyAmyA - nano nAdyAtkRzAsanaH // 33 // arthaH---pagarakhAM paherIne, utAvaLA cittathI, kevaLa bhUmI upara besIne, khATale besIne, Agneya, naiRtya, vAyavya, IzAna e cAra vidizA tathA dakSiNa dizA tarapha mukha karIne ane sAMkaDA Asana upara besIne bheAjana na karavuM. (33) Asanasthapado nAdyA- caNDAlaizva nirIkSitaH // tatakSa tathA minne, mAnane mahine 5 24 // artha:----Asana upara paga dai, caMDAlenA ane dharmabhraSTa purUSonA dekhatAM tathA bhAgelA athavA malina vAsaNamAM bhAjana karavuM nahIM. ( 34 ) amedhyasaMbhavaM nAdyA-dRSTaM bhrUNAdighAtakaiH // rajasvalAparispRSTa-mAghAtaM gozvapakSibhiH // 35 // artha:apavitra vastuthI banelI cIja khAvI nahIM. tathA garbha, strI, khAlaka ityAdikanI hatyA karanArAee dITheluM, raja ravalA strIe aDeluM, ane aLada, kutrA ane pakSI emaNe suMgheluM anna bhakSaNa na karavuM.(35) ajJAtAgamamajJAtaM punaruSNIkRtaM tathA // " yuktaM cacacabacAzadvai - nadyAdvakravikAravAn // 36 // arthaH--A anna kayAthI AveluM che, ema jANyA vinA,. tathA jenuM nAma ... paNa ajANyuM DhAya, tathA be vAra unheM kareluM evuM annakhAvuM nahIM, temaja bhAjana karatI vakhate caba caba evA zabda na karavA, ane mukha vAMkuM athavA bIjI kAipaNa rIte kharAba dekhAya evuM na karavuM. ( 36 ) "Aho Shrutgyanam" Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse tRtIya ullaasH| AhvAnotpAditaprItiH, kRtdevaabhidhaasmRtiH|| same pRthau ca nAtyucce, niviSTo viSTare sthire // 37 // mAtRSvasambikAjAmi-bhAryAdyaiH pakkamAdarAt / / jamavadri, meghanaiH sad II rU8 w artha-jANa manuSya pAse rahelA lokone bolAvavAthI prIti upajAvI, bhagavAnanuM nAma maraNa karI, tathA samA, pahoLA ane ghaNuM uMcuM nahIM evA Asana upara besI mAzI, mA, bahena, pitAnI strI vigere strIoe rAMdheluM ane pavitra tathA khAine dharAyelA lokoe piraseluM anna pitAnA bAMdhavanI joDe bhakSaNa karavuM. (37) (38) kukSibharina kaH ko'tra, bahvAdhAraH pumAn pumAn / / tatastatkAlamAyAtAn , bhojayedvAndhavAdikAn // 39 // artha-A jagatamAM pitAnuM peTa koNa bharatuM nathI mATe je ghaNA lekone AdhAra Ape teja purUSa purUSa kahevAya. tethI bhajanane avasare Avela pitAnA sagA vahAlAne tathA bIjAone paNa avazya jamADavA. (38) datvA dAnaM supAtrAya , smRtvA vA zraddhayAnvitam / / ye'znanti te narA dhanyAH, kimaanairnraadhmaiH|| 40 // artha je manuSya supAtrane dAna daI athavA supAtrane vega na hoya te zraddhAthI bhAvanA bhAvI bhajana kare che, te dhanya che. bIjA pitAnuM ja peTa bharanArA khArA adhama narenA hAthathI zuM sAruM thavAnuM ? (40) jJAnayuktaH kriyAdhAraH, supAtramabhidhIyate // dattaM bahuphalaM tatra, dhenukSetranidarzanAt // 41 // artha-jJAnI ane kriyApAtra je sAdhu te supAtra kahevAya che. jema cheDA divasa upara jaNelI gAyane khavarAvavuM tathA sArA kSetramAM vAvavuM ghaNuM phaladAyi thAya che, tema supAtra munirAjane AhArAdi dIdhAthI bahu phala thAya che. ( 41 ) "Aho Shrutgyanam Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, tRtIya ullAsa. 71 kRtamaunamavakrAGgaM, vahaddakSiNanAsikam // kRtabhakSyasamAghrANaM , hatahagdoSavikriyam // 42 // nAtikSAraM nacAtyamlaM, nAtyuSNaM nAtizItalam / / nAtizAkaM nAtigaulyaM , mukhrockmucckaiH|| 43 // susvAdavigatAsvAda-vikathAparivarjitam / / zAstravarjitaniHzeSA-hAratyAgamanoharam // 44 // bhakSyapAlananirmuktaM, nAtyAhAramanalyakam // prativastupradhAnatvaM, saMkalpAsvAdasundaram // 45 // pibannamRtapAnIya-mardhabhukte mhaamtiH|| bhuJjIta varjayanante, chatrAddhaM puSkalaM jalam // 46 // artha-buddhizAlI purUSe jamaNI nAsikA vahete chate mauna karI, zarIranA sarve avayava samA rAkhI, khAvAnI vastu suMdhIne ane dRSTideASa TALIne bahu khAruM nahIM, bahu khATuM nahIM, bahu unaDuM nahIM, bahu ThaMDuM nahIM, bahu zAkavALuM nahIM, bahu mIThuM nahIM, pramANathI vadhAre nahIM, ochuM paNa nahIM, zAstramAM vArjita karelI vastuthI tathA je vastunI bAdhA lIdhI hoya te vastuthI rahita, jenI aMdara AvelI sarve vastu zreSTha che, tathA sArI peThe rAMdhavAmAM AvavAthI jene svAda bahu manahara che evuM mukhane ghaNuM rUci upajAvanAruM anna svAdiSTa vastunI stuti tathA nirasa vastunI niMdA vajIne bhakSaNa karavuM. bhajana ardha thaI rahe tyAre pANI pIvuM. kAraNa, te vakhate pANI pIvuM amRtasamAna che. ane bhajanane cheDe ghaNuM pANuM na pIvuM. kAraNa, te vakhate pANI pIvuM viSasamAna che.(42) (43) (44) (45) ( 46 ) susnigdhamadhuraiH pUrva-manIyAdanvitaM rsaiH|| dravAmlalavaNairmadhye, paryante kaTutiktakaiH // 47 // A artha -bhajana karatAM prathama sArI sinagdha (ghIvALI tathA telavALI) tathA madhura (mIThI) vastu khAvI. vacamAM pravAhI, khATI ane khArI vastu khAvI. ane cheDe tIkhI tathA kaDavI vastu khAvI. (47) "Aho Shrutgyanam Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse tRtIya ullAsaH / " nAmizraM lavaNaM grAhyaM naiva kevalapANinA / ratApi na vairamya daitanmayonayasmithaH // 485 artha:--ekaluM juduM lavaNa na levuM. tathA te kevaLa hAthathI na levuM. jethI vastu virasa ( svAda vinAnI athavA mAThA svAdanI ) thai jAya evI madhurAdi rasanI mAhAmAhe meLavaNI na karavI. ( 48 ) 72 tyajetkSAraprabhUtAna - mannaM dagdhAdikaM tyajet // kITAsthipramukhairyukta-mucchiSTaM cAkhilaM tyajet // 49 // arthaH-jemAM kSAra (lavaNa athavA khAre) dhaNeA nAkhelA DhAya evuM tathA aLI gayeluM, barAbara nahIM caDeluM, kITAdi jIva tathA hADakA vagerethI mizra thayeluM tathA kAinuM eThuM thaeluM evuM anna sarve mUkI devuM. ( 4 ) dhenvA navaprasUtAyA, dazAhAntarbhavaM payaH // AraNyakAvikauSTraM ca tathaivaikazaphaM tyajet // 50 // arthaH--navI nyAelI gAyanuM dUdha dasa divasa sudhI na levuM. tathA jaMgalI jAnavarAvuM, gADaranuM, uMTaNInuM ane sarve eka kharavALA pazuonuM dUdha na levuM. ( 50 ) niHsvAdamannaM kaTuvA, hRdyamapyaznato yadi // tatsvasyAnyasya vA kaSTaM, mRtyuH svasyArucau punaH // 51 // artha:----manehura anna khAtAM chatAM paNa jo te svAdavinAnuM ane kaDavuM lAge, te tethI peAtAne athavA parane kaSTa thAya, ane jo sArUM anna khAtAM paNa arUci utpanna thAya te peAtAnuM maraNa thAya, athavA maraNasamAna kaSTa AvI paDe ema jANavuM. ( 11 ) bhojanAnantaraM sarva- rasaliptena pANinA / ekaH pratidinaM peyo, jalasya khulako'GginA // 52 // artha:manuSye bheAjana kIdhA pachI sarva rasathI kharaDAyalA hAthe pANIne eka kAgaLA DhaMrarAja pIve. ( para ) "Aho Shrutgyanam" Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 73 vivekavilAsa, tRtIya ullAsa. na pibetpazuvattoyaM, pItazeSaM ca varjayet // tathA nAJjalinA peyaM, payaH pathyaM mitaM yataH // 53 // artha -pANa pazunI peThe na pIvuM, koie pIdhA pachI ugareluM (eThuM 22j) na pIj, tathA lithI (soyethI) 55 na pI. 1291, pANI bhA pI te guri cha. ( 43 ) kareNa salilArmeNa , na gaNDau nAparaM karam // nekSaNe ca spRzekiMtu, spraSTavye jAnunI zriye // 54 // artha bhajana karI rahyA pachI bhIne hAthe be gAla, bIjo hAtha ane be netra emane sparza na kare. paNa kalyANane arthe pitAnA be DhIMcaNe sparza 12vI. (54) uktaMca "||maa kareNa karaM pArtha, mA gallau mA ca ckssussii|| ... jAnunI spRza rAjendra , bhartavyA bahavo yadi // 55 // " artha -kahyuM che ke, "he rAjAdhirAja arjuna ! tAre ghaNuM mANasanuM poSaNa karavuM hoya to, tuM bhojana karyA pachI bhIne hAthe be gAlane, bIjA hAthane, tathA be cakSune sparza nahIM kare, paNa DhIMcaNane sparza kara." (55) samAnAM jAtizIlAbhyAM , svasAmyAdhikyasaMspRzAm // . bhojanAya gRhe gacche-guccheddeSavatAM na tu // 56 // arthaH----- latathI tathA zAsathI mApaNI praamriin| tya, tathA ||5Nane potAnI mAphaka athavA potAthI paNa vadhAre mAnato hoya, tene ghare bhojana karavA javuM. paNa je ApaNuM SI hoya temane tyAM na javuM. (56) mumUrSuvadhyacorANAM , kulaTAliGgivairiNAm // bahuvairavatAM kalpa-pAlocchiSTAnnabhojinAm // 57 / / kukarmajIvinAmugra-patitAsavapAyinAm / / raGgopajIvivikRti-sAnyabhartRkayoSitAm // 58 // "Aho Shrutgyanam' Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse tRtIya ullAsa: dharmavikrayiNAM rAja-mahAjanavirodhinAm // svayaM haniSyamANAnAM, gRhe bhojyaM na jAtu cit // 59 // artha-maraNane kAMThe AvelA, rAjAdikane vadha karavA yogya thayelA, cora, vezyA, kumArga liMgadhArI, vairI, jenA vairI ghaNA evA, mana vikraya karanAra (kalAla), eDuM anna bhakSaNa karanAra, kukarma karI potAnA nivaoNha karanAra, ugra, pApanA karanAra, raMganAra, be bhatAravALI strI, dharmane vecanAra, rAjAnA tathA mahAjananA vairI, jethI bhaviSyakALamAM pitAnI hAni thAya evuM kAma karanAra, madyapAna karanAra ane mahApAtaka AcaravAthI patita thaelA eTalA mANasone ghare koi kALe paNa jamavuM nahIM. (57) (58) (59) bhojanAnantaraM yAcyaM, zalAkAdayamAdarAt // yadyakA patitA bhUmA-vAyurvittaM ca hIyate // 6 // arthabhojana karyA pachI AdarathI be saLIo (dAMta khotaravA mATe) mAgavI. jo temAMthI eka nIce paDe, to AyuSyanI tathA dravyanI hAni jANavI. (60 ) bhojanAnantaraM vAma-kaTistho ghaTikAdayam / / zayIta nidrayA hInaM, pUrva padazataM vrajet // 61 // 'artha-bhajana karyA pachI prathama se pagalAM cAlavuM, ane pachI be ghaDI DAbe paDakhe nidrA lIdhA vinA suvuM. (61) aGgamardananIhAra-bhArotkSepopavezanam // svAnAdhaM ca kiyatkAlaM, bhuktvA kuryAnna buddhimAn // 2 // artha-buddhizAlI puruSe bhajana karyA pachI thoDIka vAra sudhI aMgamardana (zarIranI caMpI) tathA nIhAra (mala mUtrane tyAga) na karavAM, bhAra upADavo nahIM, besI rahevuM nahIM, ane smAna pramukha kriyA paNa na karavI. ( da2) dazatAmrapalAvarte, pAtre vRttIkRte sati // vidhAtavyaH samutsedho, ghaTikAyAM SaDaDulaH // 63 // "Aho Shrutgyanam Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, vatIya ullAsa. viSkambhaM tatra kurvIta, pramANe dvAdazAGgulaH // paSTathama , Tima sakiri haka che gurama artha --dasa palabhAra tAMbAnuM vATaluM (gela) pAtra cha AMgaLI UMcuM ane bAra AgaLa pahoLuM karavuM. nIce chidra pADI temAM sAka pala pramANa pANuM pUravuM... evI ghaTikA (DI) vidvAn purUSane mAnya che. (63) (64), catuzcatvAriMzadatho, triMzattadardhavizatI // paJcadaza triMzadapi, catvAriMzacaturyutAH // 65 // SaSTiH sadAdazA SaSTi-razItizca dvisaptatiH // paSTirmeSAdiSu jJeyA, dhruvAkAH zatasaMyutAH // 66 // raviM dakSiNataH kRtvA , jJAtvA chAyApadAni ca // taiH pAdaiH saptasaMyuktai-bhIgaM kutvA dhruvaaktH|| 67 // labdhAGkena ghaTIsaMkhyAM, vijAnIyAbudhaH sadA // pUrvAhne gatakAlasya, zeSasya tvaparAhnake // 68 // catubhiH klaapkm| artha-meSathI mAMDIne anukrame sUryanI bAra rAzIone viSe, 144, 130, 115, 120, 115, 130, 144, 160, 172, 180, 172, 160 e dhruvAMka jANavA. sUryane jamaNI bAjue rAkhI page pitAnI chAyA mApavI. chAyAnI jeTalI saMkhyA AvI hoya temAM sAta umeravA. ane te AMkaDAthI je rAzino sUrya hoya te rAzinA dhruvakane bhAgavuM. je saMkhyA Ave te ghaDI jANa vI. bapora thAya tyAM sudhI gatakAlanI ghaTIsaMkhyA jANavI. ane bapora pachI zeSa rahelA divasanI ghaTIsaMkhyA jANavI. (65) (66) (67) (68). mitrodAsInavidveSi-maye'mutra jagatraye // bhavatyabhyavahAryeSu, viSAzleSo'pi karhicit // 69 // artha -A jagatamAM ApaNA mitra, udAsIna (madhyasthavRtti dhAraNa karanA 1.--ezI anerIne eka tolo ane cAra tolAnuM eka pala kahevAya che. bIvra rIne kahetAM cAra cATI bhAranuM eka pala thAya che. "Aho Shrutgyanam Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 vivekavilAsa tRtIya ullaasH| rA) tathA zatru evA traNa prakAranA manuSya rahe che. mATe khAvAnI vastumAM vakhate viSaprayoga thavAno saMbhava che. (69) dhImantaH svahitAH samya-gamIbhirlakSaNaiH sphuTam // prayuktamaribhiryataM, viSaM jAnanti tadyathA // 70 // artha-potAnA hitanI IcchA karanArA buddhizALI loko vairIe vastumAM gupta rIte bheLaveluM viSa (jhahera) A (kaheze te) lakSaNethI prakaTa jANuM zake che. te lakSaNe A pramANe -(70) avikledyaM bhavedannaM, pacyamAnaM viSAnvitam // cirAca pacyate sadyaH, pakaM paryuSitopamam // 71 // artha--viSavALuM anna rAMdhatAM bhInuM na rahe, caDatAM ghaNIvAra lAge, ane caDe to pAchuM turata vAzI jevuM thaI jAya. (71) stabdhamUSmavinirmuktaM, picchilaM candrikAnvitam // varNagandharasAnyatva-dUSitaM ca prajAyate // 72 // artha-DarI gayA sarakhuM, bApha vinAnuM, aMdarathI pANI chAMDatuM, caMdrikAvALuM, ane jenA varNa, gaMdha ane rasa svAbhAvika jevAM hovAM joIe tethI viparIta thaI gayAM hoya to te viSavALuM anna jANavuM. (72) saviSANi kSaNAdeva, zuSyanti vyaJjanAnyapi // kvAthe tu dhyAmatA phenaH, sImantA budbudAstathA // 73 // artha-viSavALAM vyaMjana (caTaNI, rAyatuM, zAka vigere) kSaNa mAtramAM sUkAI jAya che. ane je jhaheravALo ukALo hoya to te kALe paDI jAya che, phINa Ave che, lITIo paDe che, ane paTA Ave che. (73) jAyante rAjayo nIlA, rase kSIre ca lohitaaH|| syurmadyatoyayoH kRSNA, dani zyAmAstu raajyH||74 // artha -rasamAM viSa hoya to temAM nIlavarNa lITIo paDe, dUdhamAM hoya te "Aho Shrutgyanam Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, tRtIya ullAsa. 77 lAla lITIo paDe, madhamAM tathA pANamAM hoya to kALI lITIo paDe, ane dahIMmAM heya to zyAmavarNa lITIo paDe. (74) take tu nIlapItA syA-kapotAbhA tu mastuni // kRSNA sauvIrake rAji-ghRte tu jalasaMnibhA // 75 // artha -chAsamAM jhahera hoya to temAM gaLI jevA raMganI tathA pILI lITIe paDe. mastu-(dahIM upara AvelI tara)-mAM hoya to kareta ( kabUtara, helara) pakSInA raMga sarakho raMga tenI upara Ave, AchaNamAM kALI lITIo paDe, ane dhI upara jala jevI paDe. (75) dravauSadhe tu kapilA, kSaudre ca kapilA bhavet // taile'ruNA vasAgandhiH , pAka Ane phale kSaNAt // 76 // artha-pravAhI auSadhamAM tathA madhamAM jhahera hoya to temAM kapilavarNa (kAbaracitrI) lITIo paDe, telamAM hoya to lAla lITIo paDe, ane carabI mAphaka durgadhi Ave, ane kAcA phaLamAM jhahera hoya to te phaLa tatkALa pAkI jAya che. (76) - sapAinAM chAnAM , gH sA tathA jAyeta mlAnirAANAM, saMkocazca viSAdiha // 77 // artha-pAkelAM phaLomAM jhahera hoya to turata te phATI jAya, tathA saDI jAya, ane lIlI vastumAM jhahera hoya to te karamAI ane saMkecAI jAya che. (77) zuSkANAM zyAmatApyevaM, vaivayaM mradimA punH|| karkazAnAM mRdUnAM ca, kAThinyaM jAyate viSAt // 78 // artha-sukAI gayelAM phaLomAM jhahera hoya to te kALAM ane beraMga thai jAya che. kaThaNa phaLa jhaherathI narama thAya che, ane narama phaLe kaThaNa thAya che. (78) mAlyAnAM mlAnatA svalpo, vikAso gandhahInatA // syAdhyAmamaNDalatvaM ca, saMvyAnAstaraNe viSAt // 79 // artha --phUlanI mALAo jhaherathI karamAI jAya che, barAbara khIlartI nathI, "Aho Shrutgyanam Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa tRtIya ullaasH| ane sugaMdhihIna thAya che. oDhavAnAM ane pAtharavAnAM lugaDAM kahevALAM hoya to tenI upara kALAM mAMDalAM paDe che. 79 __ maNilohamayAnAM ca, pAtrANAM maladigdhatA // svarNarAgaprabhAsparza-gauravasnehasaMkSayaH // 80 // artha -ratananAM tathA dhAtunAM pAtra jhaherathI melAM thAya che. ane senAnA te jhaherathI raMga, kAMti, komala sparza, gurUtva ( bhArepaNuM) ane sneha e sarva guNa jatA rahe che. (80) dantAnAM zAtanaM roma-pakSmaNAM ca bhavediSAt // saMdehe tu parIkSeta, tAnyamyAdiSu tadyathA // 81 // artha --herathI dAMta, zarIra uparanA ane pAMpaNanA vALa e traNe kharI jAya che. viSapragane saMzaya Ave to viSavALI vastu agni AdikamAM nAkhI tenI parIkSA karavI. (81) annaM hAlAhalAkIrNaM, prApya vaizvAnaro bhRzam // ekAvartastathA rUkSo, muhuzcaTacaTAyate // 82 // artha-jhaheravALuM anna agnimAM nAkhIe to, tenI vAlA bhamarI khAya che, agni lukho dekhAya, ane temAMthI caTa caTa e zabda nIkaLe che. (82) indrAyudhAmivAneka-varNAvAlA dadhAti ca // sphuratkuNapagandhizca, mandatejAzca jAyate // 83 // artha - jhaheravALI vastu agnimAM nAkhatA IMdradhanuSya (masa) sarakhA aneka raMgavALI tenI javAlA thAya che. mRtakalevara sarakhI temAMthI durgadhI nIkaLe che, ane tenuM teja maMda thAya che. (83) ziro'rtiH pInasaH zleSmA, lAlA nayanayostathA // AkulatvaM kSaNAdroma-harSastaddhamasevanAt // 84 // artha--jhaheravALI vastunA dhumADAthI mAthAno dukhAvo, salekhama ane kapha thAya, AMkhamAMthI pANI jhare, AkuLapaNuM thAya, ane kSaNamAtrAmAM remAMca ubhAM thAya. (84) "Aho Shrutgyanam Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekAvilAsa, tRtIya ucchvAsa. viSaduSTAzanAsvAdA-tkAkaH kSAmasvaro bhavet // lIyate makSikA nAtra, nilInA ca vipadyate // 85 // artha: viSamizra anna cAkhavAthI kAgaDAne sAda besI jAya che. te anna upara mAkhI na bese, ane kadApi beseteA marI jAya che. (85) annaM saviSamAghrAya, bhRGgaH kUjati cAdhikam // sArikAsaviSene tu, vikrozati tathA zukaH // 86 // arthaH :~~~bhramara jhaheravALuM anna muMdhIne adhika guMjArava kare che, menA ane pepaTa paNa jhaheravALuM anna sudhIte dhaNA zabda kare che. (86) viSAnnadarzanAnnetre, cakorasya virajyataH // mriyate kokilo mattaH kauvo mAdyati tatkSaNAt // 87 // arthaH----cakAra pakSInAM netra jhaheravALuM anna jovAthI sapheda thAya che. kAkila pakSI madeAnmatta thai marI jAya che. ane krauMca pakSI teja samaye madAnmatta thAya che. ( 87 ) mw nakulo hRSTaromA syA--nmayUrastu pramodate // anya vAhomAtra, viSaM mAyate kSat // 88 // arthaH--neALIyA jhaheravALuM anna joine romAMcita thAya che. ane mayUra pakSI harSa pAme che. mayUranI dRSTithI kSaNamAtramAM jhahera maMda thai jAya che. (88) udvegaM yAti mAjIraH, purISaM kurute kapiH // gatiH svati jaitanya, tAmravRko viauti 6 // 46 // artha:- jhaheravALuM anna joine bilADA udvega pAme che. vAnarA viSThA kare che. haMsa cAlatAM skhalanA pAme che. ane TUMkA zabda karavA lAge che. (89) saviSaM dehibhiH sarvaM bhakSyamANaM karotyalam // , oSThe cimacimAmAsye, dAhaM lAlAjalaplavam // 90 // artha:vimitra anna manuSyeAnA khAdhAmAM Ave te heAThamAM gaLacaLa thAya che, sukhamAM dAha thAya che, ane lALa chaDhe che. (90) "Aho Shrutgyanam" Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse caturtha ullaasH| hanustambho rasajJAyAM , kurute zUlagaurakhe // tathA kSArarasAjJAnaM, dAtA cAsyAkulo bhavet // 91 // artha --viSamizra anna khAghAmAM Ave to haDabacI thaMbhAI jAya che. jIbha bhAre thAya che. tenI (jIbhanI) aMdara darada thAya che. khArA rasano svAda jaNAto nathI. ane viSano denAra AkuLa thAya che. (91) sphATikaSTakaNakSAro, dhAryaH puMso mukhAntare // na vetti kSAratA yAva-dityuktaM sthAvare viSe // 92 // artha ---viSa prayoganI zaMkA Ave to puruSanA mukhamAM phaTakaDI ane TaMkaNakhAra dharavA Apo. jyAM sudhI te khAre na lAge tyAM sudhI viSa vikAra che ema jANavuM. e sthAvara viSa jALavAno upAya kaho. (92) itthaM caturthapraharArdhakRtyaM, sUryodayAdatra mayA bbhaasse|| tatkurvatAM dehabhRtAM nitAnta-mAvirbhavatyeva na rogayogaH 93 iti zrIjinadattamUriviracite zrIvivekavilAse tRtIya ullAsaH // 3 // artha-evI rIte sUryodayathI mAMDIne cothA praharanA ardhabhAga sudhInuM kRtya meM kahyuM. te pramANe cAlavAthI mANasene zarIre kadIpaNa rogano prAdurbhAva thAya nahIM. (93) iti zrIvivekavilAsanI gurjara bhASAne trIje ullAsa saMparNa. (3) atha caturtha ullaasH| utthAya zayanotsaGgA-dvapuHzaucamathAcaret // vicintyAyavyayau samya-gmanayadeSa matribhiH // 1 // artha--pachI vivekI puruSe bichAnA uparathI UThI zarIrazuddhi karavI. ane Avaka jAvakano sArI peThe vicAra karI maMtrInI joDe masalata calAvavI. (1) "Aho Shrutgyanam Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, caturtha ullAsa. vAhanAstrAdicintAM vA-caraNAM vA niyojanam // kuryAdikramacintAM vA. vihAraM vA yadRcchayA // 2 // artha -vAhana, hathiyAra, AcAra, parAkrama vigere kAryano vicAra karo, athavA dUtone potAne kAme lagADavA, athavA IcchA mAphaka vyavahAra karavo. (2) tato vaikAlikaM kArya, mitAhAramanutsukam // ghaTikAdayazeSe'hni, kAlaucityAzanena ca // 3 // artha-pachI be ghaDI divasa zeSa rahe tyAre gaDatune tathA saMdhyAkAlane ucita evA AhArathI ghaNI utsukatA na rAkhatAM parimita vALuM karavuM. (3) bhAnoH karairasaMspRSTa-mucchiSTaM pretasaMcarAt // sUkSmajIvAkulaM cApi, nizi bhojyaM na yujyate // 4 // arva - sUryanA kiraNoe nahIM pharsaluM, pretanA saMcArathI apavitra thaeluM, ane sUkSma saMpatima chathI Akula thaeluM evuM anna rAtrie bhakSaNa karavuM e yukta nathI. (4) zaucamAcarya mArtaNDa-bimberdhAstamite sudhiiH|| dharmakRtyaiH kulAyAtaiH, svamAtmAnaM pavitrayet // 5 // artha ---ardha sUryamaMDalano asta thaye chate zarIrazuddhi karIne kula paraMparAe AvelAM dharmakRtyathI pitAnA AtmAne pavitra kare. (5) na zodhayena kaNDUye-nAkramedaMiimaMhiNA / / na ca prakSAlayetkAsaM, na kuryAtsvAmisaMmukham // 6 // artha-saMdhyAkALe kaMI zodhavuM nahIM, khaNavuM nahIM, paga upara paga caDhAva nahIM, jovuM nahIM, ane svAminA mukha AgaLa khAsI na karavI. (6) saMdhyAyAM zrIdruhaM nidrAM, maithunaM duSTagarbhakRt // pAThaM vaikalyadaM roga-pradAM bhuktiM na cAcaret // 7 // artha-saMdhyA samaye nidrA kare to lakSmIno nAza thAya, mithuna kare to duSTa garbhanI utpatti thAya, bhaNe to pAThamAM khAmI rahe, ane bhajana kare to roga thAya, mATe eTalAM vAnAM sAMjha na karavAM. (7) "Aho Shrutgyanam Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse pazcama ullaasH| arke'rdhAstamite yAva-nakSatrANi nabhastale // vitrANi naiva vIkSyante , tAvatsAyaM vidurbudhaaH|| 8 // artha--ardha sUrya maMDalano arata thayA pachI AkAzamAM be traNa nakSatro jayAM sudhI dekhAtAM nathI, tyAM sudhI ja sAyaMkAlano samaya che, ema paMDita pu35|| 4 che. (8) sUryoDhasyAtithestathya-mAtitheyaM vickssnnaiH|| zayanasthAnapAnIya-pramukhaiH kAryamAdarAt // 9 // artha -vicakSaNa purUSoe sUryanA astane avasare AvelA atithinI paroNAgata zayyA, sthAnaka, pANuM pramukha ApIne sArI peThe AdarathI karavI. (9) ahno'tIte yAmayugme vidheyaM, yAmArtheSu proktamitthaM catuSu // antazcittaM cinyametaca samyak , stheyaHzreyaHkAmyayA kSuNNa dhIbhiH // 10 // iti zrIjinadattamUriviracite zrIvivekavilAse caturtha ullAsaH // 4 // artha --e rIte sUryodayathI mAMDIne bapora sudhI be praharanuM tathA bAra pachInA rahelA be praharanA maLI cAra adha praharanuM kRtya karyuM. paripUrNa kalyANanI jemane icchA hoya te manuSyae cittanI aMdara ane sArI peThe vicAra 23.. (10) iti zrIvivekavilAsanI gUrjara bhASAne e ullAsa saMpUrNa. (4) atha paJcama ullaasH| dIpaH pradakSiNAvartoM, niHprakampotibhAsuraH // Ayato ghanamUrtizca , niHzabdo rucirastathA // 1 // cnyctkaanycnsNkaash-prbhaamnnddlmaanndditH|| gRhAlokAya mAGgalyaH, kartavyo rajanImukhe ||2||yugmm|| artha-saMdhyA samaye gharamAM prakAzane arthe maMgalakArI dIpa karo. te "Aho Shrutgyanam" Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, paMcama ullAsa. jamaNI bAjue bhamarI khAta, atizaya dedIpyamAna, la, sArI tivALe, zabdarahita, manahara ane caLakatA sonA jevuM prabhAmaMDala dhANu kara nAro e he joiye. (1) (2) sasphuliGgo'lpamUrtizca , vaamaavrtstnuprbhH|| vAtakITAdyabhAve'pi , vidhyAyaMstailavartimAn // 3 // vivedIH saza4, bIpo ma<Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa paJcama ullaasH| banAvelI hoya to, tethI vAparanArane tathA tenA kulano nAza thAya che. (7) pUjyordhvastho na nA hi-rncottraapraashiraaH|| nAnuvaMzaM na pAdAntaM , nAgadantaH svapetpumAn // 8 // artha-potAnA je prajaya hoya temanA karatAM uMce sthAnake, bhIne page tathA uttara athavA pazcima dizA tarapha mAthuM rAkhIne na suvuM. (8) devatAdhAmni valmIke , bhUruhANAM talepi ca // tathA pretavane caiva , svapennApi vidikshiraaH||9|| artha-devatAnA maMdire, rAphaDA upara, vRkSane taLe, ramazAnamAM, tathA vidizAmAM (kaNa dizAmAM) mastaka rAkhIne suvuM nahIM. (9) (3tha varahakSaUTHI) nidrAsamayamAsAdya , tAmbUlaM mukhatastyajet // lalATAttilakaM kaNThA-nmAlyaM talpAtu yoSitam // 10 // artha---nidrAno samaya samIpa Ave tyAre mukhamAMthI tAMbUla, kapALa uparathI tilaka, kaMThamAMthI mALA ane zayyA thakI strI eTalAne dUra kADhI nAMkhavAM. (10) prajJAM harati tAmbUla-mAyuharati pauNDUkam // bhogisparzakaraM mAlyaM, balahAnikarAH striyH|| 11 // artha --nidrA samaye mukhamAM tAMbUla hoya to te buddhino nAza kare che, kapALe tilaka hoya to te AyuSyane haraNa kare che, gaLAmAM phUlanI mALA heya te tethI sarSa AvIne sparza kare e saMbhava rahe che, ane gni pAse hoya to balanI hAni kare che. (11) vapuH zIlaM kulaM vittaM , vayo vidyA sanAthatA // etAni yasya vidyante, tasmai deyA nijA sutA // 12 // artha ---jenAM zarIra, zILa, kuLa, dhana, vaya, (umara) ane vidyA e che vAnAM sArAM hoya, tathA jene mAthe vaDIla mANase sArAM hoya, tene potAnI kanyA ApavI. (12) "Aho Shrutgyanam Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, paMcama ullAsa. mUrkhanirdhanadUrastha-zUramokSAbhilASiNAm // triguNAdhikavarSANAM, na deyA kanyakA budhaiH // 13 // artha-DAhyA mANasoe mUrkha, nirdhana, dUra rahelo, zUra, kSanI IcchA karanAra tathA putrIthI traNa gaNA varSa karatAM adhika umarano eTalAone pitAnI kanyA ApavI nahIM. (13) vakSo vakaM lalATaM ca , vistIrNa zasyate trayam // gambhIraM tritayaM zasyaM , nAbhiH sattvaM svarastathA // 14 // artha-puruSanAM vakSasthala (chAtI), mukha tathA kapALa e traNe pahoLAM hoya to vakhANavA lAyaka jANavAM. tathA nAbhi, svabhAva ane svara e traNa gabhIra hoya to prazasta jANavAM. (14) kaNThaH pRSThaM ca liGgaM ca , jaGghayoryugalaM tathA // catvAri yasya isvAni , pUjAmApnoti so'nvaham // 15 // arthe---je purUSanAM kaMTha, pITha, liMga ane be jAMdha eTalA avayava TUMkA hoya, to te purUSa hamezAM pUjA pAme. (15) aGkalIparvabhiH kezai-nakhairdantaistvavApi ca // sUkSmakaiH paJcabhirmA , bhavanti sukhjiivinH|| 16 // artha-jemanAM AMgaLInAM parva, keza, nakha, dAMta ane cAmaDI e pAMca vAnAM sukSma (pAtaLAM) hoya, te mANasa sukhe jIve che. (16) stnyonetryormdhyN , dordayaM nAsikA hnuH|| paJca dIrghANi yasya syuH, sa dhanyaH puruSottamaH // 17 // artha --jenA be ratanAnI tathA be netronI vacceno bhAga, be bAhu, nAsikA ane haDapacI eTalA avayava lAMbAM hoya, te purUSa uttama dhanya jANavo.(27) nAsA grIvA nakhAH kakSA , hRdayaM vadanaM tathA // SaDirabhyunnataimAH , sdaivonntibhaajinH||18|| artha-nAsikA, grIvA (Doka), nakha, kAkha, chAtI ane mukha e che "Aho Shrutgyanam" Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse pazcama ullaasH| avayava jenA uMcA hoya te purUSa hamezAM unnati pAme. (18) netrAntarasanAtAla, nakharA adharo'pi ca // pANipAdatale cApi, sapta raktAni siddhaye // 19 // artha -AMkhanA khUNA, jIbha, tALavuM, nakha, heTha, hAyanAM tathA paganAM taLiyAM e sAta avayava rAtAM hoya to tethI kAryasiddhi thAya che. (19) gateH prazasyate varNaH, tataH sneho'mutaH svrH|| atasteja itaH sattva-midaM dvAtriMzatodhikam // 20 // arya--gatithI varNa adhika jANo temaja varNathI sneha, sanehathI svasa ane svarathI teja adhika jaNavuM tathA tejathI ane batrIze lakSaNathI satva adhika jANavuM. (20) sAtvikaH sukRtI jJAnI, rAjaso viSayI bhrmii|| tAmasaH pAtakI lobhI , sAtviko'mISu sattamaH // 21 // artha --satvaguNa mANasa puNyazALa ane jJAnI hoya che. rajoguNI mANasa viSayI ane caMcaLa prakRtino hoya che. tathA tamoguNa mANasa pANI ane lobhI hoya che. (21) sadharmaH subhago nIruk , susvamaH sunayaH kaviH // sUvAsmina zrIma-mara svAmI | 22 artha-je manuSya dharmI, suMdara, sukhathI jagADAya evI nidrAno dhaNI athavA sArAM svamAne jonAra, nyAya mArge cAlanAre ane sujANa hoya, te zrImAnara jetAnuM svargamAMthI AvavuM ane pAchuM svarge javuM sUcave che. (22) nirdambhaH sadayo dAnI, dAnto dakSa RjuH sadA // martya yonisamudbhUto, bhAvI tatra punaH pumAn // 23 // arthaH--je manuSya daMbha (DhAMga) vinAne, dayALu, udAra, iMdriyone vaza karanAre, dakSa ane sadAe sarala svabhAvane evo hoya te, manuSyonimAMthI ja Ape, ane pAchA manuSyonimAM ja utpanna thaze, ema jANavuM. (23) "Aho Shrutgyanam Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, paMcama ullAsa. mAyAlobhakSudhAlasya - bahvAhArAdiceSTitaiH // tiryagyonisamutpattiM, khyApayatyAtmanaH pumAn // 24 // arthaH--je manuSya kapaTI, leAbhI, bhUkhyA, ALasu, bahu khAdarA tathA evAja bIjA lakSaNanA DhAya, te peAtAnuM tiryaMca yAnimAMthI AvavuM ane pAchuM tiryaMca ceAnimAM javuM prakaTa jaNAve che. (24) sarogaH svajanadveSI, kaDavAGyUrkhasaGgakRt // zAsti svasya gatAyAtaM naro narakavartmani // 25 // > artha:---je manuSya rAgI, svajanane dveSI, kaDavAM vacana belanArA ane mUrkha leAMkAnI sAbata karanArA evA hAya, te peAtAnuM narakamAMthI AvavuM ane pAchuM narake javuM kahe che. (25) nAsikAnetradantoSTha - karakarNAMhiNA narAH // samAH samena vijJayA, viSamA viSame tu // 26 // 87 arthaH--je manuSyanAM nAka, AMkha, dAMta, hoTha, hAtha, kAna ane paga e sAta avayava sIdhA DhAya, te mANasa svabhAvanA sIdhA samajavA. ane jo Upara kahelA sAta avayavA vAMkA DhAya, tA vakrasvabhAvanA jANavA. (26) gatisvarAsthitvagmAMsa - netrAdiSvaGgakeSu ca // -- yAnamAjJA dhanaM bhogaH, sukhaM yoSitkramAdbhavet // 27 // artha:mANasanI gati UparathI vAhana (gADI dhoDA pramukha), svara uparathI trAjJA (hukama), hADanI racanA uparathI dhana, cAmaDI uparathI bega, mAMsa UpurathI sukha ane netra UparathI strI kahevAya che. eTale gati pramukha cha vAnAM jevAM lakSaNanAM DhAya, tevI vAhana pramukha cha vastu maLe che. (27) Avarto dakSiNe bhAge, dakSiNaH zubhakRnnRNAm // nAmo vAme'tinizva, Aica tu mamaH // 28 // artha:---puruSanI jamaNI bAjue dakSiNAvarta bhamarA DhAya tA zubha jANavA, "Aho Shrutgyanam" Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 vivekavilAse paJcama ullaasH| ane DAbI bAjue vAmAvarta hoya to ghaNaja azubha samajo. tathA je jama | bAjue vAmAvarta ane DAbI bAjue dakSiNAvarta hoyato madhyama jANo. (28) utpAtaH piTako lakSma , tilako mshko'vrnnH|| sparzanaM sphuraNaM puMsaH, zubhAyANe pradakSiNe // 29 // artha-purUSanI jamaNI bAjue zukana, piTaka (phale), cinha, tala ane chidrarahita maza hoya, tathA jamaNI bAjue raparza ane phuraNa thAya to te zubhane arthe jANavAM. (29) vAmabhruvAM punarvAme , rUyaMzakasya narasya ca // ghAto'pi dakSiNe kaizci-narasyAGge zubho mataH // 30 // artha-purUSanI jamaNI bAjue je sArAM lakSaNa kahyAM te strIonI tathA strIlagna upara utpanna thaelA purUSanI paNa DAbI bAjue sArAM jANavAM. keTalAka zAstrakAre purUSanI jamaNI bAjue thaele khAdikano ghAta paNa sAro kahe che. (10) puSTaM yadeva dehe syA-lakSaNaM vApyalakSaNam // dUtarAdhyate tena, vaDhavaTuM punaHA rU? . artha-manuSyanA zarIra upara je sAruM athavA mAThuM lakSaNa prabala hoya te bIjA sarva lakSaNene kore mUke che, ane pote jorAvara hevAthI phaladAyI thAya che. (31) magibandhAtparaH pANi-stasya lakSaNamucyate // tatra cASTha ekaH syA-catasro'GgulayaH punH|| 32 // artha-maNibandhathI (kAMDAthI) AgaLa je zarIrano bhAga Avyo te hAtha kahevAya che. tenuM lakSaNa have kahiye. hAthane eka aMguTho ane bIjI cAra AMgaLIo hoya che. (32) nAmAnyAsAM yathArthAni jJeyAnyanalitaH kramAt // tarjanI madhyamAnAmA, kaniSThA ca caturthikA // 33 // artha te cAra AMgaLIonAM nAma aMguThAnI bAjuthI anukrame tarjanI, "Aho Shrutgyanam Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, paMcama ullAsa. 8 madhyamA, anAmikA ane kaniSThA evAM jANavAM. e nAma arthanA anusArathI rAkhyAM che. jema tarjanA kare te tarjanI, madhyabhAgamAM AvI te madhyamA,jene vi zeSa nAma ApeluM nathI te anAmikA ane je sarva karatAMnAnI te kaniSThA. (33) akarmakaThinaH pANi-dakSiNo vIkSyate nRNAm // vAmanuvAM punavAmaH, maiM kazo'tomajaH // rU? // artha:---purUSanA jamaNeA hAtha kAmakAja karavAthI kaThaNa na thayelA DhAya te te jovAya che, ane srIene! DALeA jovAya che. te ati kAmala DhAya te prazaMsA karavA yeAgya jAve. (34) zlAghyoSNo'ruNo'svedo'cchidraH snigdhazva maaNslH|| zlakSNastAmranakho dIrghA -DulIko vipulaH karaH // 35 // artha:unhA, rAte, parasevA vinAnA, chidrarahita, snigdha, mAMsathI puSTa, keAnaLa, lAla nakhathI ane lAMbI, AMgaLIethI zaiAbhItA, evA vizALa hAtha uttama hAya, (35) pANestalena zoNena, dhanI nIlena madyapaH // pItenAgamyanArIgaH, kalmASeNa dhanojjhitaH // 36 // artha:--mANasanI hAthelI jo lAla hAya te te dhanavAn thAya, nIlavaNa hAya te| madyapAna kare, pItavaNuM ( pILI ) DhAya te agamya srInI joDe viSaya bhAga kare, ane kAbara citravarNa hAya te| daridrI thAya. (36 ) dAtonnate tale pANe- nimne pitRdhanojjhitaH // dhanI saMbhUtanine syA- dviSame nirdhanaH punaH // 37 // arthaH----mANasanI hAyelI UMcI hoya temAM te dAtA thAya, UMDI hoya te pitAnA dravyathI rahita thAya, UMDI chatAM sArI reSAthI yukta hAya te dhanavAna thAya, ane jo viSama ( U McI nIcI) hoya te nirdhana thAya. (37) arekhaM bahurekhaM vA, yeSAM pANitalaM nRNAm // te myuranspAyuSo niHsvA, duHvitA nAtra saMzaya:|| 28 // arthaH- H--je manuSyanA hAthamAM bilakula rekhA na heAya, athavA hAyatA ghaNI "Aho Shrutgyanam" Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse paJcama ullAsaH / hAya, te te ahvAyuSI, daridrI ane duHkhI thAya emAM saMzaya nathI. (38) karapRSThaM suvistIrNaM, pInaM snigdhaM samunnatam // zlAghyaM gUDhaziraM nRNAM, phaNabhRtphaNasaMnibham // 39 // artha: :----manuSyanA hAthanI pAchaLanA bhAga vistAravALA, puSTa, snigdha, UMcA, aMdaranI nase| dekhAtI nahIM hAvAthI suMdara ane sarpanI kRNA sarakhA hAya tema te vakhANavA lAyaka jANavA. ( 3 ) vivarNaM paruSaM rUkSaM, romazaM mAMsavarjitam // maNibandhasamaM nimnaM, na zreSThaM karapRSThakam // 40 // artha:- manuSyanA hAthanI pAchaLane bhAga kAMtirahita, kaThaNa, lUkhA, - avALA mA~savitAne ane maNibaMdha ( kAMDA ) jeTalA nIcA hoya teA te zreSTha na jANavA, ( 40 ) pANimUlaM dRDhaM gUDhaM, zlAghyaM suzliSTasaMdhikam // tha nazabda dIna 6, niSenAAtinu vatam // 42 // artha:--manuSyanA maNibaMdha(kAMDu) dRDha, (majabUta)gupta (hADakA dekhAya nahIM evuM), kharAbara joDelA sAMdhAthI zeAbhItuM evA hAya teA prazaMsA yogya jANavA. ane DhIluM, halAvatAM kar kar zabda karanArUM tathA hIna DhAya te nirdhanapaNA pramukha duHkha Ape che. ( 41 ) dIrghanirmAsaparvANaH, sUkSmA dIrghAH sukomalAH // yaH zriye // 42 // sudhanA sarA vRttA, strItro artha:--srIonI tathA purUSonI AMgaLIe lAMkhA tathA mAMsarahita sAMdhAnI (sAMdhA) sUkSma, lAMbI, kAmaLa, dhana ( majabUta ) sarala tathA gAla evI kalyANane arthe jANavI. ( 42 ) yacchanti viralAH zuSkAH, sthUlA vakrA daridratAm // rAjayAta vRdinezrA-ceTavuM vivizrva tatvaH // 4r // artha:AMtarAvALI, sUkI, jADI ane vAMkI AMgaLIe hAya te dira "Aho Shrutgyanam" Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, paMcama ullAsa. dvIpaNuM bahAra namelI hoya te zastrano ghAta ane capaTI hoya te dAsazuM Ape che. (43) anAmikAntyarekhAyAH, kaniSThA syaadydaadhikaa|| dhanavRddhistadA puMsAM, mAtRpakSo bahustathA // 44 // artha -je manuSyanI anAmikAnI aMtya (chellI) rekhAthI kaniSThA ane dhika lAMbI hoya, te dhanavRddhi thAya, ane mosALa pakSa ghaNe heya. (44) madhyamAprAntarekhAyA, adhikA tarjanI yadi // pracurastatpituH pakSaH, zrIzca vyatyayato'nyathA // 45 // artha -vacalI AMgaLInI chellI reSAthI je tarjanI (aMguThA pAsenI AMgaLI) adhika lAMbI hoya to pitAno pakSa tathA lakSamI ghaNuM jANavI. (45) aGgaSThasyAGgulInAM vA, yathUnAdhikatA bhavet // dhanairdhAnyaistadA hIno, naraH syAdAyuSApi ca // 16 // artha-aMgUThe ane bIjI cAra AMgaLIo emAM je jUnAdhikapaNuM heya to manuSya dhana, dhAnya tathA AyuSyathI hIna thAya che. (46) maNibandhe yavazreNya-stisrazcettannRpo bhavet // yadi tAH pANipRSThe'pi , tato'dhikataraM phalam // 47 // artha -- maNibaMdha upara traNa javanI paMktIo hoya, to te manuSya rAjA thAya, ane je te (javanI paMktIo) hAthanI pAchaLa paNa hoya, te rAjya karatAM paNa vadhAre phaLa maLe. (47) dvAbhyAM ca yavamAlAbhyAM , rAjamantrI dhanI budhH|| ekayA yavapaGktyA tu, zreSTho bhudhno'rcitH||48|| artha:--maNibaMdha upara javanI be paMkti hoya te rAjAno maMtrI, madhanavAnuM athavA paMDita thAya, ane eka paMkti hoya to lokamAM zreSTha, pUjita tathA meTe dhanavAnuM thAya. (48). "Aho Shrutgyanam Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse paJcama ullaasH| sUkSmAH snigdhAzca gambhIrAH, pralambA madhupiGgalAH // avyAvRttA gatacchedAH, karareSAH zubhA nRNAm // 49 // artha --manuSyanA hAthanI rekhA sUkSma, (pAtaLI) rinagdha (nehavALI), gaM bhIra (DI), lAMbI, madha sarakhI bhUrA nI, pAchI na vaLelI ane chedarahita evI hoya to zubha jANavI. (49) tyAgAya zoNagambhIrAH, sukhAya mdhupingglaaH|| sUkSmAH zriye bhaveyustAH, saubhAgyAya smuulkaaH|| 50 // artha-manuSyanA hAthanI rekhA lAla ane UMDI hoya to udArapaNuM Ape, madha sarakhI bhUrA raMganI hoya to sukha Ape, pAtaLI hoya to lakSmI Ape, ane mULathI cheDA sudhI chedarahita hoya to saubhAgya Ape.(50) chinnAH sapallavA rUkSA, viSamAH sthAnakacyutAH // , vivarNAH sphuTitAH kRSNA, nIlAstanvyazca nottmaaH||51|| artha:---manuSyanI hAthanI rekhA cheDAyalI,phAMTAvALI, lUkhI, ADIavaLI, sthAnakathI bhraSTa thaelI, kharAba varNanI, phUTelI, kALI, nIlavarNanI tathA pAtaLI hoya to uttama ne jANavI. (51) klezaM sapallavA rekhA , chinnA jIvitasaMzayam // kadannaM paruSA dravya-vinAzaM viSamArpayet // 52 // artha-phAMTAvALI rekhA kaleza Ape, chedAyalI jIvitano saMzaya kare, kaThaNa rekhA kharAba anna Ape, ane ADI avaLI rekhA vinAza kare. (52) maNibandhApiturlekhA, krbhaadibhvaayussoH|| lekhe de yAnti tisro'pi, tarjanyaSThakAntaram // 53 // artha-maNibaMdhathI pitAnI rekhA nIkaLe, ane karabhathI (kaniSThA AMgaLInA nIcenA bhAgathI) dhananI eka ane AyuSyanI eka evI be rekhA nIkaLe, ane te traNe rekhA tarjanI ane aMgUThe e benI vacce jAya. (53) maNibandhApita "Aho Shrutgyanam" Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, paMcama ullAsa. yeSAM rekhA imAstisraH, saMpUrNA dossvrjitaaH|| teSAM gotradhanAyUMSi, saMpUrNAnyanyathA natu // 54 // arya-jemanI A (upara kahelI) traNa rekhA saMpUrNa ane devarahita hoya, temanAM kula, dhana ane AyuSya paripUrNa hoya che, ane jo te rekhA barAbara na hoya, to kula pramukha paNa barAbara hetuM nathI. (54) ullaGghayante ca yAvantyo-'lyo jIvitarekhayA // paJcaviMzatayo jJeyA-stAvantyaH zaradAM budhaiH|| 55 // artha -karabha thakI nIkaLelI AyuSyanI rekhA jeTalI AMgaLIone ulleghanakarI jAya teTalI AyuSyanI paccIzI che, ema DAhyA mANasoe jANavuM.(papa) maNibandhonmukhA Ayu-lekhAyAM ye tu pllvaaH|| saMpadastA bAhiyAtA, vipksse'ngglisNmukhaaH||56|| artha--AyuSyanI rekhAthI maNibaMdha sAme phAMTA gayA hoya te lakSmInA denArA ane AMgaLIo tarapha gayA hoya te ApadAnA denArA jANavA. (56) gatvA militayoH prAnte, dravyapitrozca rekhyoH|| gRhabandho vinirdiSTo, gRhamaGgo'nyathA punaH // 57 // artha ---dhananI rekhA ane pitAnI rekhA je cheDe maLI jAya to gRha (kuTuMba) sArI peThe cAle, ane je te be rekhA maLI nahoya to gharano bhaMga thAya.(57) UrdhvA rekhA maNerbandhA-dUrdhvagA sA ca paJcadhA // aSThAzrayiNI saukhya-rAjyalAbhAya jAyate // 58 // artha -maNibaMdhathI UcI gaelI rekhA te UrdhvareSA kahevAya che. te pAMca prakAranI che. eka maNibaMdhathI aMguThA sudhI jAya che, te rAjayanA tathA sukhanA lAbhane arthe thAya che. (58) rAjA rAjasadRkSo vA, tarjanIgatayA tayA // madhyamAMgatayAcAryaH, khyAto rAjAtha sainyapaH // 59 // artha-bIjI maNibaMdhathI tarjanI AMgaLI sudhI Urdhva reSA jAya che, "Aho Shrutgyanam Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 vivekavilAse pazcama ullaas:| tethI rAjA athavA rAjA sarakho ddhivaMta purUSa thAya. trIjI maNibaMdhathI madhyamAM sudhI jAya che, tethI AcArya, prakhyAta rAjA athavA senApati thAya. (59) anAmikAM prayAntyA tu, sArthavAho mhaadhnH|| kaniSThAM gatayA zreSThaH, supratiSTho bhaveddhavam // 60 // artha-cethI maNibaMdhathI anAmikA tarapha jAya che, tethI maTe dhanavaMta sArthavAha thAya. pAMcamI maNibaMdhathI kaniSThA tarapha jAya che, tethI lekamAM zreSTha ane sAre pratiSThAvaMta nizcaye thAya. (60) AyurlekhAkaniSThAntaM , lekhAH syuhinniiprdaaH|| samAbhiH samazIlA syA-dviSamAbhiH kuzIlikA // 61 // artha---AyuSyanI rekhAthI kanikA sudhI rekhA hoya che. te strIonI jANavI. te rekhA sama hoya to zIlavaMta rahI maLe, ane viSama heya te durAcAriNuM maLe. (61) aayurlekhaavsaanaabhi-lekhaabhirmnnibndhtH|| spaSTAbhirdhAtaraH spaSTe-tarAbhirjAmayaH punH|| 62 // artha -maNibaMdhathI AyuSyanI rekhA sudhI jeTalI rekhAo spaSTa hoya teTalA bhAI jANavA, ane jeTalI apaSTa hoya teTalI bahene jANavI. (12) aspssttaabhirdiirghaabhi-tRjaamyaayussstruttiH|| yavairaGguSThamUlasthai-statsaMkhyAH sUnavo nRNAm // 63 // artha --bhAinI tathA henanI rekhA jo aspaSTa ane TUMkI hoya to temanuM (bhAIbahenanuM) AyuSya truTita jANavuM. aMguThAnA mULamAM jeTalA java heya, teTalA putra jANavA. (63) yvairsstthmdhysthai-vidyaakhyaativibhuutyH|| zuklapakSe tathA janma , dakSiNAGguSThagaizca taiH|| 64 // artha --aMguThAnA madhya bhAgamAM javuM hoya to tethI vidyA, khyAti ane "Aho Shrutgyanam Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 95 vivekavilAsa, paMcama ullAsa. lakSmI maLe che. te java) je jamaNuM aMguSThanA madhya bhAgamAM hoya to te mANasane zurla pakSamAM janma thayo ema jANavuM. (64) kRSNapakSe nRNAM janma , vaamaanggsstthgtairyvaiH|| bahUnAmarthavaikasya , yavasya syAtsamaM phalam // 65 // artha-DAbA aMguThAmAM java hoya to te mANasano janma kRSNa pakSamAM thayo ema jANavuM. eka athavA ghaNA ja hoya to te sarvanuM phala sarakhuM hoya che. (65) eko'pyabhimukhaH svasya , matsyaH zrIvRddhikAraNam // saMpUrNau kiM punastau dau, pANimUlasthitau nRNAm // 66 // artha --manuSyanA hAthanA mULa bhAgamAM je ekaja matsya sAmA mukhano hoya to tethI lakSmInI vRddhi thAya, ane te saMpUrNa mAryo hoya te pachI lakSmInI vRddhi thAya emAM zuM kahevuM. (66) zapharo makaraH zaGkhaH, padmaH pANau svsNmukhH|| phaladaH sarvadaivAnta-kAle punrsNmukhH|| 67 // artha -zaphara (masyanI eka jAti), magara, zaMkha ane kamaLa e cAra cinho hAthane viSe pitAnI saMmukha hoya to sadaiva sArAM phalaprada jANavAM, ane jo saMmukha nahoya to aMtakALe zubha phaLa denArAM jANavAM. (67) zataM sahasraM lakSaM ca , koTiM dadyAdyathA kramam // mInAdayaH kare spaSTA-zchinnabhinnAdayo'lpadAH // 68 // arthamajya pramukha cinho je hAthane viSe spaSTa hoya to anukrame so, hajAra, lAkha ane ThoDa dravya Ape che. paNa jo chinna bhinna tathA apaSTa vigere hoya to alpa dhana Ape che. (68) siMhAsanadinezAbhyAM , nandyAvartendutoraNaiH // pANirekhAsthitairmAH , sArvabhaumA na sNshyH|| 69 // artha-je manuSyanA hastarekhAmAM siMhAsana, surya, naMdAvarta, caMdra ane toraNa hoya to te mANasa sArvabhauma rAjA thAya emAM saMzaya nathI. (69) "Aho Shrutgyanam Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse paJcama ullaasH| AtapatraM kare yasya , daNDena sahitaM punH|| cAmaradvitayaM cApi, cakravartI sa jAyate // 70 // artha--jenA haratarekhAmAM dAMDA sahita chatra tathA be cAmara hoya che, te yavartI rAja thAya che. (70) zrIvatsena suravI cakra-NormazaH pavinA dhnii|| bhaveddevakulAkAra-reSAbhirdhArmikaH pumAn // 71 // artha --manuSyanA hAthamAM zrIvasa cinha hoya to te sukhI thAya, vaja hoya to rAjA thAya, ane je devamandirane AkAre rekhAo hoya to te dhArmika thAya che. (71) yApyayAnarathAzvebha-vRSarekhAGkitAH kraaH|| yeSAM te parasainyAnAM, haThagrahaNakarmaThAH // 72 // artha -je manuSyanA hAthamAM pAlakhI, ratha, De, hAthI tathA baLada e pAMca cinha rekhAkAra hoya te manuSya zatrunA sainyane balAtkArathI pakaDavAmAM bhATA kSa thAyache. (72) ekamapyAyudhaM pANau, SaTtriMzanmadhyato yadi // tadA parairajeyaH syA-dhIro bhUmipatirjayI // 73 // artha----chatrIza AyudhomAM eka paNa Ayudha je manuSyanA hAthamAM rekhA rUpa hoya to te zatruthI jItAya nahIM, ane jayavaMta rAjA thAya. (3) uDupo maGginI poto, yasya pUrNAH karAntare // sa rUpyavarNaratnAnAM, pAtraM sAMyAtrikaH pumAn // 74 // artha:--hI, bhalinI ( nAnu pA), pota (mATuM pahA) yetraNa thinha jenA hAthamAM pUrNa hoya, te manuSya suvarNa, rUpuM ane ratna e traNano mA&ii tathA vhaane| vepArI thAya. (74) / trikoNarekhayA sIra-musalodUkhalAdinA // vastunA hastajAtena, puruSaH syAtkRSIvalaH // 75 // artha--haLa, musaLa (sAMbeluM), khAMDaNuo ane trikoNa rekhA ityAdika "Aho Shrutgyanam" Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsapaMcama ullAsa. cinha manuSyanA hAthamAM rekhA hoya , te kheDUta thAya che. (75) gomantaH syunarAH spaSTai-dImabhiH pANisaMsthitaiH // kamaNDaludhvajau kumbha-svastiko zrIpradau nRNAm // 76 // arthaH--jenA hAthamAM dAmanuM (gAyane gaLe bAMdhavAnA doraDAnuM) cinha spaSTa hoya, te manuSya ghaNI gayeno svAmI thAya, ane jenA hAthamAM kamaMDalu, dhvaja, kalaza ane svastika e cAra cinha heAya te mANasa dhanavAnuM thAya. (76) anAmikAntyaparvasthA, pratireSA prabhutvakRt // udgha punasta taNya, dharma yamukhya 77 nA artha - anAmikA AMgaLInA chellA parva upara rahelI ADI rekhA prabhutA (ThakurAI) ApanArI che. ane teja anAmikAnA taLe Urdhva (UMcI) rekhA hoya to te dharmarekhA kahevAya che. (77) rekhAbhyAM madhyamAsthAbhyA-mAbhyAM proktvipryyH|| tarjanIgRhabandhAnta-lekhA syAtsukhamRtyudA // 78 // artha --upara kahelI banne rekhA jo madhyamA AMgaLInI nIce hoya, te te mANasa daridrI ane adharmI thAya; tathA tarjanI AMgaLI ane gRhabaMdha vacce rekhA AvelI hoya to te sukhe maraNa ApanArI hoya. (78) aSThapitRrekhAnta-stiryagrekhA padapradA // mAreva sarva yu-cAkuBtAntare 72 artha-aMguTho ane pitAnI rekhA emane vacce ADI rekhA hoya to te pada ApanArI jANavI. tathA matya ane aMguThA vacce rahelI rekhAo saMtatinI jANavI. (79) aGguSThasya tale yasya , reSA kaakpdaakRtiH|| tasya syAtpazcime kAle, vipttiHshuulrogtH|| 80 // artha----jenA aMguThAne taLe kApa sarakhI (kAgaDAnA paga sarakhI) rekhA hoya, te mANasa chellI avasthAmAM zULa regathI maraNa pAme. (80) "Aho Shrutgyanam Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse paJcama ullaasH| zliSTAnyaGgulimadhyAni, dravyasaMcayahetave // tAni cecchidrayuktAni , tyAgazIlastato naraH // 1 // artha cAra AMgaLIonAM AMtarAM je chidravinAnAM hoya, eTale cAre AMgaLIo bhegI cIdhI joDI rAkhe to je vacce chidra na dekhAya, to te purUSa dravyane saMcaya kare ema jANavuM. ane je tema karatAM vacce chidra dekhAya che te purUSa dAtAra thAya ema jANavuM. (81) tarjanImadhyamArandhra, madhyamAnAmikAntare // anAmikAkaniSThAnta-chidre sati yathAkramam // 82 // janmataH prathame tryaMze, dvitIye ca tRtIyake // bhojanAvasare duHkhaM, ke'pyAhuH zrImatAmapi // 83 // artha--tarjanI ane madhyamAM emanI vacce chidra dekhAya to AyuSyanA pahelA tRtIyAMzamAM (trIjA bhAgamAM), madhyama ane anAmikA emanI vacce chidra hoya to AyuSyanA bIjA tRtIyAMzamAM tathA anAmikA ane kaniSThA emanI vacce chidra hoya te AyuSyanA trIjA tRtIyAMzamAM zrImAna loko paNa bhejanane avasare duHkha pAme, evo keTalAka AcAryono mata che. (82) (83) AvartA dakSiNAH zreSThAH, sAGguSThAGgaliparvasu // tAmrasnigdhocchikhAstuGga-parvArdhotthA nakhAH shubhaaH|| 84 // artha-aMguThAnA tathA bIjI cAre AMgaLIonA agra bhAgane viSe jamaNI bAjue bhamarI khAtA Avarta (bhamarA) hoya to te zreSTha jANavA tathA rAtAM, snigdha (ce paDelAM), aNIvALAM, UMcA ane chellA parvanA (sAMdhAnA) ardha bhAgathI nIsarelAM evAM nakha hoya to te zubha jANavAM. (84) zvetairyatitvamasthyAbhai- svyaM pItaiH srogtaa|| puSpitairduSTazIlatvaM, kauyaM vyAghropamai khaiH // 85 // artha-mANasanAM nakha sapheda hoya to yati paNuM, hADakAM sarakhAM raMganAM "Aho Shrutgyanam" Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, paMcama ullAsa. 99 hAya tA daridrIpaNuM, pILAM haiAya te rAga, phUlavALAM hAya teA kuzIlapaNuM ane vAdhanA nakha sarakhAM DhAya te krUrapaNuM thAya ema jANavuM. (85) zuktyAbhaiH zyAmalaiH sthUlaiH, sphuTitAmaizca nIlakaiH // adyAtAvastra, naveH vArtAnodhamAH|| 86 // arthaH--je mANasanAM nakha chIpa sarakhAM, kALAM, jADAM, aJa bhAgamAM phUTelAM, nIlavarNa, nisteja, lUkhAM ane vAMkAM hoya te adhama pApI samajavA, (86 ) nakheSu bindavaH zvetAH, pANyozcaraNayorapi // AgantavaH prazastAH syu-riti bhojanRpo'bhyadhAt // 87 // arthaH--hAthanAM tathA paganAM paNa nakha upara jo sapheda biMdue utpanna thai keTalAka divasa rahI pAchA nAza pAmatA hAya to te zreSTha che, ema bheAjarAAe kahyuM che. (87) tarjanyAdinakhairbhumai-jatamAtrasya tu kramAt // apacAvaturthAMzA-thAMzoH hyuH manAyuAH // 88 // arthaH--mANasanI tarjanI, madhyamA, anAmikA ane kaniSThA e cAre AMgaLImAMnI eka AMgaLInuM janmathI mAMDIne nakha vAMkuM heAya te te mANasa anukrame pacAza varSe, tetrIsa varSa ane cAra mAsa, pacIsa varSa ane sADAbAra varSa sudhI jIve. ( 88 ) aGguSThasya nakhe bhume, dharmatIrtharato naraH // mAtratejInave, naraH sAphrAyvanitaH // 8 // artha:jenA aMguThAnuM nakha vAMkuM DhAya, te mANasa dharma ane tIrtha emanI sevA kare, tathA jenA aMguThAnuM nakha kAchabA jevuM UMcu' hAya, te mANasa bhAgRhIna thAya. ( 89 ) atha vadhUlakSaNAni / bandhulakSaNalAvaNya-kulajAtyAdyalaMkRtAm // kanyakAM vRNuyAdrUpa - vatImavyaGgavigrahAm // 90 // artha:----baMdhu--( bhAi )-vALI, sArA lakSaNanI, lAvaNyavatI, UMcA kulanI, "Aho Shrutgyanam" Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 vivekavilAse paJcama ullAsaH / uttama jAtanI, rUpavatI ane jenA zarIranA avayavamAM kaMi khAmI nathI, e vI kanyA purUSe paraNavI. (90 ) aSTamAddharSato yAvadvarSamekAdazaM bhavet // tAvatkumArikA loke, nyAyyamudrAhamarhati // 91 // arthaH-zrI AThamA varSathI agyAramA varSa sudhI leAkamAM kumArI ( kuMvArI) kahevAya che. mATe teTalI mayAdAmAM te rItasara vivAha karavA lAyaka che.(91) pAdagulphau ca jaGke ca, jAnunI meMdramuSkakau // nAbhikaTyau ca jaTharaM, hRdayaM ca stanAnvitam // 92 // jatrubAhU tathaivASTha-kaMdhare dRgbhuvau tathA / bhAlamaulI daza kSetrA - NyetAnyAbAlyato'Ggake // 93 // arthaH~1 paga ane ghUMTI 2 jAMdha ane DhIMcaNu, 3 liMga ane aMDa 4 nAbhi ane kaTi, pa peTa, 6 stana ane hRdaya, 7 ja3 ( gaLAneA ane bAhune sAMdhe ) ane bAhu, hoTha ane kATa, huM netra ane bhrakuTi, 10 kapALa ane ma staka A dasa kSetra bAlyAvasthAthIja zarIre rahe che. (92) (93) ekaikakSetrasaMbhUtaM, lakSaNaM vApyalakSaNam // dazabhirdazabhirvarSe - strItrordate nijaM phalam // 94 // artha:----e eka kSetranAM zubha athavA azubha lakSaNa srIene tathA purUSAne anukrame dasa dasa varSe phula Ape che. (94) 3 yatpAdAGgulayaH kSoNIM, kaniSThAdyAH spRzanti na // ekadvitricatuH saMkhyAn kramAtsA mArayetpatIn // 95 // arthaH--je strInI paganI kaniSThA pramukha cAra AMgaLIomAM kaniSThAthI mAMDIne eka, be, traNa athavA cAre AMgaLIe cAlatI vakhate bhUmIne aDakatI na heAya te te strI anukrame eka, be, traNa tathA cAra bhartArane mAre. (95) yatpAdAGgulirekApi bhaveddhInA kathaMcana // " " yena kenApi sA sAkaM bhavetkalahakAriNI // 96 // artha:----jo strInI paganI ekAdI AMgaLI jo kAipaNa rIte TUMkI hoya "Aho Shrutgyanam" Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 vivekavilAsa, paMcama ullAsa. te strI jenI tenI joDe kalaha karanArI thAya. (96) alpavRttena vakreNa , zuSkeNalaghunApi ca // cipiTenAtiriktena , pAdAGgaSThena dUSitA // 97 / / artha:-- zrIna pAne aMguThI thaa| gAsa, vA, aso , nAnA, 2TA athavA lAMbo ane bIjI AMgaLIothI judo paDI gaelo hoya, te strI pANI navI. (87). kRpaNA syAnmahApANi-rdIrghapANistu kopnaa|| duHzIlonnatapANizca , nindyA viSamapArNikA // 98 // arthaH--je strInI paganI pATalI moTI hoya te kRpaNa thAya, lAMbI hoya te krodhI thAya, uMcI hoya te durAcAriNI thAya, ane uMcI nIcI hoya te ninIya thAya. (88) ucchala<Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa paJcama ullaasH| kuce varAGge pArzve'pi, vAma ucce manAksati // nArIprasavinI nArI, dakSiNe ca nrprsuuH|| 105 // saMkIrNapRthulapoca-nirmAsAMsayutApi ca // sthUlobakuTilaskandhA, nimnanirmAsakakSikA // 106 // meSavallamukagrIvA, dIrghagrIvA bakoSTravat // vyAghrAsyA zyAmacibukA, hAsye kuupkpolikaa||107|| zyAmazvetasthUlajihvA-tihAsA kAkatAlukA // jambUtaruphalachAya-dazanAvalipIThikA // 108 // AkekarAkSI mArjAra-netrA paaraaptekssnnaa|| kRSNAkSI caJcalAlokA-timaunA bahubhASiNI // 109 // sthUlAdharazirovakra-nAsikA zUrpakarNikA // hInAdharA pralamboSThI, miladbhUyugmakA tathA // 110 // atisaMkIrNaviSama-dIrghalomazabhAlakA // aGgulatritayAdUnA-dhikabhAlasthalApi ca // 111 // bhAlena khaNDarekheNa, rekhAhInena ninditA // sUkSmasthUlasphuTitAgra-kaTyullavikacoccayA // 112 // ekasmin kUpake sthUla-bahuromasamanvitA // sapuSpanakharA zveta-nakhI zUrpanakhI tathA // 113 // utkaTasnAyudurdarzA, kpildyutidhaarinnii|| atizyAmAtigaurI vA-tisthUlA cAtitanvikA // 114 // atidIrghAtiisrA ca, viSamAGgyadhikAGgikA // hInAGgI zaucavikalA , sUkSmakarkazakAGgikA // 115 // "Aho Shrutgyanam" Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, paMcama ullAsa. 1 43 saMcariSNurugAghrAtA, dharmavidveSiNI tathA // dharmAntarastA vApi, nIcakarmaratApi vA // 116 // ajIvatprasavastoka-prasavasvasRmAtRkA // rasavatyAdivijJAna-rahitehakumArikA // 117 // duHzIlA durbhagA vandhyA, daridrA duHkhitAdhamA / alpAyuvidhavA kanyA, syaadebhirdussttlkssnnaiH||118|| (viMzAtyA TA) artha je cAlatAM page dhULa uDADe, jenA pagano aMguTho bIjI AMgaLIe karatAM bahu jADo hoya, je cAlatAM paga AjUbAjU bahAra mUke, jenA paganI tarjanI ghaNI lAMbI hoya, jenA paga chUTI AMgaLInA, jADA ane pahoLA heya, cAlatAM jenA pagamAMthI zabda thAya, jenI ghUMTI jADI hoya, jene page parasevo ghaNe vaLato hoya, jenA paganI piMDI uMcI ane baMdhAyalI jevI haiya, jenI jaMghA jADI athavA kAgaDA jevI hoya, jenA DhIMcaNa mAMsarahita, ghaDAnA taLa sarakhA, DhIlA sAMdhAnA ane kRza hoya, jenI ladhunItI ghaNIdhArAvALI hoya, jenI keDa sUkI, sAMkaDI ane pahoLAImAM covIsa AgaLathI vadhAre athavA echI hoya, jenuM udara (peTa) mRdaMga, java athavA bhUrA kehaLA jevuM hoya, jenI nAbhi ( DUTI) ghaNI UMcI hoya, jenI kUkha karacalIvALI vALanA bhamarAvALI ane UMcI hoya, jenA be stane vacce aDhAra AMgaLathI ochuM athavA adhika aMtara hoya, jenA DAbA stana upara tiLa athavA kaMI kALuM cinha hoya, (strInuM DAbuM stana DAbo yonino bhAga, tathA DAbo pAse je jamaNA karatAM uMco hoya to te kanyAne prasare che, ane upara kahelA traNe avayavo je DAbA karatAM jamaNA uMcA hoya to putrane prasare che. mATe) jenuM DAbuM stana DAbe yonine bhAga ane DAbe pAse UMce hoya, jenA khabhA sAMkaDA, paheLA, ane mAMsarahita hoya, jenA khaMdha uMcA tathA vAMkA hoya, jenI kAkha uMDI tathA mAM vinAnI hoya, jenuM Deka meMDhA sarakhuM TUMkuM athavA bagalA sarakhuM kiMvA uMTa sarakhuM lAMbuM hoya, jenuM mukha vAghasarakhuM hoya, jenI haDapacI kALI hAya, hasa "Aho Shrutgyanam Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 tAM jenA gAlamAM kuvA sarakhA khADA paDatA hoya, jenI jIbha kALI, sapheda ane thavA jADI hoya, je bahu hAsya karanArI hoya, jenuM tALavuM kAgaDA sarakhuM UMcuM hoya, dAMtanA peDhAM jaMbu sarakhA raMganA hoya, jenI najara bahu kaTAkSa mAranArI hAya, jenI AMkha bilADA tathA pArevA sarakhI athavA kALI athavA caMcaLa hoca, je ghaNuM mana rAkhe athavA bahu bake, jene nIce hoTha, mAthuM, mukha tathA nAka e jADAM hoya, jenA kAna sUpaDA sarakhAM hoya, jene haTha TUMkA athavA lAMbA hoya, jenI banne bhUkaTIo sAthe maLelI hoya, jenuM kapALa ghaNuM sAMkaDuM, UMcuMnIcuM, lAMbuM, remasahita traNa AMgaLathI ochuM athavA adhika khaMDita rekhAvALuM athavA tadana rekhA hita hoya, jenA mAthAnA keza (vALa) lUkhA, jADA aNIe phAMTAvALA ane keDathI paNa nIce Utare eTalA lAMbA hoya, jenA eka ramakRpamAM eka karatAM vadhAre ane jADA rema hoya, jenAM nakha phUlelAM, sapheda athavA sapaDA jevAM hoya, jenI nase AkarI hovAthI joI zakAya nahIM evI hoya, jenA zarIranI kAMti bhUrA raMganI hoya, je ghaNI kALI, ghaNI gorI, ghaNI jADa, ghaNI pAtaLI, ghaNuM lAMbI, ghaNI TUMkI, khaDabacaDAM aMgavALI hoya, jenA zarIranA AMgaLI pramukha avayava ochA athavA adhika hoya, jenI cAmaDI lukhI tathA kaThaNa hoya, je zarIranI pavitratA na jALavatI hoya, jenA zarIra saMcAra thaye hoya, je svadharmano karatI hoya, athavA paradharmane viSe - sakta thaI hoya, je nIca karmamAM prIti rAkhatI hoya, jenI mAnI, tathA benanI saMtatI jIvatI rahetI na hoya, athavA DI thatI hoya, tathA jene rasoI pramukha gRhakAryanuM jJAna barAbara na hoya evI kanyA upara kahelA apalakSaNathI 'durAcariNI, dubhAMgI, vAMjhaNI, daridrI, duHkhI, alpAyuSI, adhama athavA vidhavA thAya che. (99-118) upAGgamathavAGgaM syA-dyadIyaM bahuromakam // varjayettAM prayatnena , viSakanyAsahodarIm // 119 // artha -jenA hAtha paga, pramukha aMga tathA AMgaLI pramukha upArka bahu remavALAM hoya te kanyAne viSakanyAnI sagI bahena sarakhI jANane prayatnathI varjavI. (118) "Aho Shrutgyanam Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 05 vivekavilAsa, paMcama ullAsa. kaTIkATikAzIrSo-darabhAleSu mdhygH|| nAsAnte ca zubho na syA-dAvartaHsRSTigopi san // 120 // artha-keDa, koTa (DokuM), bharataka, udara ane kapALa emanA madhya bhAgamAM tathA nAsikAne cheDe bhamare sIdhe hoya to paNa te zubha na jANavo. (12) AvartA vAmabhAgeSu , strINAM sNhaarvRttyH|| na zubhAstu zubhA bhAge, dakSiNAGge ca sRSTitaH / / 121 // artha-strIonA DAbe bhAge ulaTA bhamarA hoya to te zubha na jANavAM. paNa jamaNe bhAge ane vizeSe karI kapALane jamaNe bhAge sIdhA bhamarA hoya te zubha jANavA. (21) devoraganadIzaila-nakSatrANAM patatriNAm // zvapAkapreSyabhISmAnAM, saMjJayA vanitAM tyajet // 122 // artha-devatA, sarpa, nadI, parvata, nakSatra, pakSI, caMDAla, sevaka tathA koI paNa bhayaMkara vastu emanAM nAma dhAraNa karanArI strI varjavI. (12) dharAdhAnyalatAgulma-siMhavyAghraphalAbhidhAm // tyajennArI bhavedeSA , svairAcArapriyA yaatH|| 123 // ' arthabhUmi, dhAnya, latA, gulma (nAnuM vRkSa) siMha, vAgha ane phaLa emanAM nAma dhAraNa karanArI strI prayatnathI vajevI. kAraNa, tevI strI durAcAriNI hoya che. (123) nAparIkSya spRzetkanyA, avijJAtAH kadAcana // nighnanti yena yogaistAH, kadAcidakSanirmitaiH // 124 // artha--vivekI purUSe parIkSA karyA vinA ajANuM kanyAone sparza na karo. kAraNa, te kanyAo dakSa mANase karelA maMtra, auSadha pramukhanA prayogathI viSamaya thaIne sparza karanAra purUSane mArI nAkhe che. (124) "Aho Shrutgyanam Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse paJcama ullaasH| mahauSadhaprayogeNa , kanyA viSamayI kil|| jAteti zrUyate jJeyA, tairetaiH sApi lkssnnaiH||125 // artha -- "dakSa mANase karelA moTA auSadhanA prayogathI kanyA viSamayI thaI ema saMbhaLAya che. mATe AgaLa kaheze te lakSaNauparathI viSakanyA jANavI. (125) yasyAH kezAMzukasparzA-mlAyanti kusumsrjH|| snAnAmbhasi vipadyante, bahavaH kSudrajantavaH // 126 // niyante matkuNAstalpe , tathA yUkA ca vAsasi // vAtazleSmavyathAmuktA, sadA pittodayAnvitA // 127 // bhaumArkazanivArANAM, vAraH ko'pi bhavedyadi // tathAzleSAzatabhiSa-kRttikAnAM bhavedyadi // 128 // dvAdazI vA dvitIyA vA, saptamI vA bhavedyadi // tatastatra sutA jAtA, kIryate viSakanyakA // 129 // arthaH--nAzana tathA pakhanA 2rzayI 5nI bhASAmA naya, - nA snAnanA pANImAM kSudra jIva ghaNA marI jAya, jenA bichAnAmAM mAkaDa maraNa pAme, jenA vastramAM jUo paNa maraNa pAme, jene kaphavAtano vikAra thate nathI, jene hamezAM pittavikAra thAya, jenA janma samaye zani, ravi tathA maMgaLa e traNamAMthI eka vAra, AzleSA, zatatArakA ane kRttikA e traNamAMthI eka nakSatra tathA dvitIyA, saptamI ane dvAdazI e traNa tithimAM eka tithi Deya, te viSanyA sevAya che. (126 ) (127) ( 128) (128) guruvAmisuhRcchiSya-svajanAGganayA saha // mAtRjAmisutAtvena , vyavahartavyamuttamaiH // 130 // artha:--uttama 53||ye potAnA gu3, svAbhI,bhitra, ziSya bhane saasNdhI eTalAnI strIonI sAthe mA, bena tathA putrI pramANe vartavuM. eTale je pa- tAnA karatAM vRkra hoya tene mA samAna, barAbarInI hoya tene henasamAna ane hAmI hAya tene putrIsamAna bhAvI. (130) "Aho Shrutgyanam" Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, paMcama ullAsa. " saMbandhinI kumArI ca liGginI zaraNAgatA // varNAdhikA ca pUjyatva-saMkalpena vilokyate // 131 // artha:uttama purUSAe peAtAnI sagI, kuMvArI, sAdhvI athavA jogaNI vigere, zaraNe AvelI ane ApaNA karatAM UMcI jAtanI eTalI strIona pUjya mAnavI. ( 131) 107 sadoSAM bahulobhAM ca, bahugrAmAntarapriyAm // anIpsita samAcArAM, caJcalAM ca rajasvalAm // 132 // azaucAM hInavRttAM cA-tivRddhAM kautukapriyAm // AMnAM nAiM, sagAM nAthajIyam // 133 // artha:----dASavALI, bahu leAbhI, gAmegAma pharanArI, durAcaraNI, caMcaLa, 2jasvalA ( cheTe beThelI), apavitra, zIlane bhaMga karanArI, dhaNI vRddha, nATaka pramukha kaiAtuka jovA dhaNI tatpara, aNagamatI, svajanane dveSa karanArI ane ahaMkArI evI strIne! aMgIkAra na karavA. (132 ) ( 133 ) parastrI vidhavA bhatrI, tyaktA tyaktavratApi ca // rAnaRtivadA, vivo palato vayaiH // 24 // artha: yeH--DAhyA purUSAe jIvatA dhaNInI strI, vidhavA, patie cheADI dIdhelI, AdarelA tranane tyAga karanArI tathA rAjadvAre janArI eTalI strIe yatnathI varjavI. ( 134) durgadurgatidUtISu, vairacikabhittiSu // sAdhuvAdazastrISu, parastrISu rameta na // 135 // arthaH--kArAgRhe ( aMdIkhAne ) athavA narke teDI janAra dUtIsarakhI vairarUpa citra citAravAM bhIMtasarakhI ane yazarUpI vRkSa teDavAne zasrasarakhI evI parasIene viSe Asakti na karavI, (135) jagatsamakSaM strIpuMsau, vivAhe dakSiNaM karam // anyonyAvyabhicArAya dattaH kila parasparam // 136 // , // artha?----zrI ane purUSa anne jaNA vivAhane samaye " dharma, artha ane "Aho Shrutgyanam" Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 vivekavilAse paJcama ullaasH| kAma e traNenuM AcaraNa eka bIjAne cheDIne karazuM nahIM" evI pratijJA karI jagatanI samakSa mAMhomAMhe jamaNe hAtha pakaDe che. (136) ato vyabhicarantau tau , nijaM puNyaM vilumpataH // anyo'nyaghAtako syAtAM, parastrIpuMduhAvapi // 137 // artha ---mATe je te strIbhara bane jaNA pite ApeluM vacana na pALe, eTale vyabhicAra kare, to te potAnuM puNya khoI de che, ane mAhomAMhe eka bIjAnA ghAta karanArA thAya che. temaja zrI parapuruSanI joDe vyabhicAra kare, tyAre te para purUSanI paraNelI strInI vAta karanArI thAya che, ane purUSa parastrInI joDe vyabhicAra kare tyAre te parastrInA patino ghAta karanAra thAya che. (137) bAlA khelanakaiH kAle, dttairdivyphlaashnaiH|| modate yauvanasthA tu , vastrAlaMkaraNAdibhiH // 138 // hRSyenmadhyavayAH prauDhA, ratikIDAsu kauzalaiH // vRddhA tu madhurAlApai-gauravaNa tu rajyate // 139 // artha --bALA (seLa varSa sudhI umaranI) avasare ApelAM ramakaDAM ane ne sArAM phaLa, phUla tathA sukhaDI pramukhathI prasanna thAya che. tarUNa avasthAmAM AvelI strI sArAM vastrathI tathA AbhUSaNothI prasanna thAya che. madhyama vayanI prauDha strI kAmakrIDAmAM kuzalatA joi prasanna thAya che. ane vRddha strI mIThAM vacanathI tathA Adara satkArathI prasanna thAya che. (138) (139) SoDazAbdA bhavedvAlA, triMzatAdbhutayauvanA // paJcapaJcAzatA madhyA, vRddhA strI tadanantaram // 140 // artha --strI soLa varSanI thAya tyAM sudhI bALA kahevAya, tIsa varSanI thAya tyAM sudhI tarUNa kahevAya, pacAsa varSanI thAya tyAM sUdhI madhyavayanI praDha kahevAya, ane te pachI vRddha kahevAya che. (140). padminI citriNI caiva , zaGkhinI hastinI tathA // tattadiSTavidhAnenA-nukUlyA strI vicakSaNaH // 141 // artha- vicakSaNa purUSoe pavinI, citri, zaMkhinI ane hastinI e "Aho Shrutgyanam" Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, paMcama ullAsa. 109 cAra prakAranI strIone zAstramAM kahelA iSTa prakArathI anukUla rAkhavI, (141) hastinI madyagandhA ca, ugragandhA ca citriNI // zAhanI jJAAnyA 1, padmAnyA 7 dminI // 42 5 artha: hastinI strIne gaMdha madha sarakhA haiAya che, citriNIne ugra hAya che, zaMkhinIne khAre| hAya che, ane padminIneA kamaLa sarakhA sugaMdha heAya che. (142) hastinI hyUruzobhA syA- tkaTizobhA ca citriNI // zAnI vAzomA 2, mukhazAmA 4 dminI 5 142 // artha:--hastinI strInI sAthaLa, citriNInI keDa, zaMkhinInA paga ane 5dminInuM sukha suMdara heAya che. (143) hastinI sUkSmakezA ca vakrakezA ca citriNI // zahinI tIryazA 2, dhanadezA va padminI 549 5 arthaH--hastinInA keza jhINA, citriNInA vAMkA, zaMkhinInA lAMkhA ane padminInA nikhiDa (bharagacca) thAya che. ( 144 ) " 3 Asane vAtha zayyAyAM jIvA viniyojayet // jAyante niyataM vazyAH kAminyo nAtra saMzayaH // 145 // arthavahetI nAsikAnI khAjue jo strIne Asana upara athavA bichAnA upara besADe te te nakkI vaza thAya che, emAM saMzaya nathI. ( 145) argalA rakSaNe strINAM prItireva nirargalA // 7 7 padAtipariveSastu, patyuH klezAya kevalam // 146 // arthaH-bhatAranI anupama prIti eja strIne kheTe mArge jatAM aTakAvanArI che. bAkI strInI AsapAsa tenA rakSaNane arthe dAsI pramukha parivAra rAveA, te kevaLa patine phlezane arthe che. (146 ) na ca jvaravatI nRtya - zlathAGgI pathi viklavA // mAsaikaprasavA nArI, kAmyA SaNmAsagarbhiNI // 147 // artha:--tAvavALI, nRtya karavAthI DhIlA avayavanI, cAlavAthI thAkelI, "Aho Shrutgyanam" Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 vivekavilAse paJcama ullaasH| cha mAsanI garbhavatI ane prasUti thayAne jene ekaja mAsa thaye che, evI strI jogavavAM yaMgya nathI. (147) vRkSAvRkSAntaraM gacchan , pAzcintyo'tra vaanrH|| mano yatra smarastatra, jJAnaM vazyakaraM hyadaH // 148 // artha--jANa purUSe eka vRkSa uparathI bIje vRkSe kUdato vAMdare ciMtavavo. eTale jema vAMdaro eka vRkSa mUkI bIje vRkSe jAya che, tema mana eka viSaya mUkIne bIje viSaye jAya che. ane jayAM mana jAya tyAM kAmadeva sAthe cheja.(mATe mana sthira rAkhavuM.) e be iMdriyone vaza karanAro jANavo. (148) kampanartanahAsyAzru-mokSaprocaiHsvarAdikam // pramadA suratonmattA, kurute tatra niHsahA // 149 // artha-kAmavikAra khamavA azakta thaelI ane saMbhogane arthe unmatta thaelI strInA zarIra kaMpAve che, nAce che, hase che, AMsu gALe che, ane UMce svare bole che, ItyAdi lakSaNa jANavAM. (149) stAnte zrUyate'kasmA-daNTAnAdastvanutthitaH // yena tasyaiva paJcatvaM, paJcamAsyA tato bhavet // 150 // artha --je purUSa strIsaMbhoga karI rahyA pachI dhaMTA na vAgatI hoya to e tene zabda sAMbhaLe, tenuM pAMca mAsamAM maraNa thAya. (15) pakSAnidAghe hemante, nityamanyartuSu tryahAt // striyaM kAmayamAnasya, jAyate na balakSayaH // 151 // artha purUSa je grIma gaDatumAM pakhavADie, hemaMta RtumAM pratidivase ane bIjA tumAM traNa divase strIsaMbhoga kare to tenA baLano kSaya thAya nahIM.(151) tryahAdasantazaradoH, pkssaadvrssaanidaaghyoH|| seveta kAminI kAmaM , hemanta zizire balI // 152 // artha - balavAnuM puruSe vasaMta tathA zara e be gAtumAM traNa divase, va 1-caitra vaizAkha vasaMta, peja AvADha grISma, zrAvaNa bhAdrapada varSa, Azvina kArtika zarata, bhArgazIrSa piSa hemaMta ane mAgha phAlgana zizira Rtu jANavA. "Aho Shrutgyanam Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, paMcama ullAsa. 111 Sa ane grIma e be natumAM pakhavADIe tathA hemaMta ane zizira e be tamAM IcchA mAphaka strIsaMbhoga karavo. (1para) atIyAtiprasaGgo'ti-dAnamatyAgamastathA // catvAro'mI na kartavyAH, kAmibhiH kaaminiissvpi||153|| artha-kAmI purUSe kAmavatI strIone viSe paNa ghaNI IrSyA (adekhAI), ghaNe prasaMga, ghaNuM dAna ane ghaNuM javuM AvavuM A cAra vAnAM na karavAM. ( 13) atIvto hi roSaH syA-dudvego'tiprasaGgataH // lobho'tidAnataH strINA-matyAgamAdalajjatA // 154 // artha:--jo purUSa strIne viSe ghaNI IrSyA rAkhe to te krodha pAme, ghaNo prasaMga kare te uddega pAme, dravyAdika ghaNuM Ape to teno (strIne) lobha vadhe, ane hamezAM jAva Ava kare to te (strI) nirlajaja thAya. (15) vitanvatI kSutaM jRmbhAM , snAnapAnAzanAni ca // mUtrakarma ca kurvANAM, kuveSAM ca rajasvalAm // 155 // tathAnyanarasaMyuktAM, pazyetkAmI na kAminIm // evaM hi mAnasaM tasyAM , virajyetAsya nizcitam // 156 // artha--chIMka, bagAsuM, nAna, pAna, bhajana ane laghunIti emAM kAMi karatI hoya, naThAre veSa paherelI heya, rajasvalA (cheTe beThelI) hoya, tathA koI purUSa sAthe vArtA karatI hoya, evI strIne purUSe jovuM nahIM. kAraNa ke, tema karavAthI purUSanuM mana strI uparathI utare che. (155) (156) atyAlokAdanAlokA-tathAnAlApanAdapi // pravAsAdatimAnAca , truTyati prema yoSitAm // 157 // artha --vAre ghaDIe jovAthI, bilakula na jevAthI, ghaNuM bolavAthI, bilakula na bolavAthI, paradeza javAthI, tathA ghaNA ahaMkArathI strIne prema tUTe che. (157), "Aho Shrutgyanam Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 vivekavilAse paJcama ullaas| na prItivacanaM datte, nAlokayati sundaram // uktA dhatte krudhaM deSA-nmitradeSaM karotyalam // 158 // virahe hRSyati vyAjA-dIrdhyAmapi karotyalam // yoge sIdati sAbAdhaM, vadanaM moTayatyatha // 159 // zete zayyAgatA zIghraM , sparzAduddhijate tarAm // kRtaM kimapi na stauti , viraktelakSaNaM striyAH // 160 // arthaH--je strIne rAga purUSa uparathI utarI gayo hoya te strI premasahita vacana na bole, sArI rIte sAmuM juve nahIM, bolAvyAthI krodha kare, manamAM duSa rAkhI purUSanA mitranI joDe IrSyA kare, bhartArano viyoga thavAthI prasanna thAya,kAMI miSathI adekhAI ghaNuM kare, bhatarano saMyoga thAya to kheda pAme, mukha ghaNuM maraDe, bichAnA upara AvI turata uMdhI jAya, bhartare sparza karavAthI udvega pAme, tathA bhAre karelA koIpaNa kAmane vakhANe nahIM. e rAgarahita strInAM sakSapa . (158) (158) (160) vizrabhbhoktimupAlambha-mAGgikaM vaikRtaM tathA // ratikrIDAMca kAminyA, nAparAsu prakAzayet // 161 // artha - strInA premavacana, athavA teNe dvidhe elaMbhe, tenuM kaTAkSathI jevA pramukha, ane tenI joDe karelI ratikrIDA e sarva bIjI strI AgaLa purUSe prakaTa 12vA nahIM. (161) . kAminyA vIkSyamANAyA, jugupsAjanakaM budhH|| zleSmakSepAdi no kuryA-dirajyeta tathAhi sA // 162 // artha -DAhyA mANase strInAM dekhatAM nAkamAMthI saLekhama kADhavA pramukha duzaMkA upajAve evuM kRtya na karavuM. kAraNa, tethI strInuM mana purUSa uparathI tarI jaya. (162) datte yAM kanyakAM yasmai, mAtA bhrAtA pitAthavA // devateva tayA pUjyo , gatasarvaguNo'pi san // 163 // arthaH--nyAnA mAmA5 athavA mAtene mArane Aye, te (mIra) "Aho Shrutgyanam" Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, paMcama ullAsa. 113 sarve guNarahita haiAya, teApaNa tenI teNe (kanyAe) devatAnI peThe sevA karavI.(163) pitRbhartRsutairnAryo, bAlayauvanavArdhake // rakSayAH prayatnena, H myAnyathA // 164 // artha:--bALapaNAmAM pitAe, yuvAvasthAmAM bhore ane vRdghAvasthAmAM putre srInuM rakSaNa karavuM. nahIMtA kuLane kalaMka lAge. (164) dakSA tuSTA priyAlApA, paticittAnugAminI // kAlaucityAdayayakarI, yA sA lakSmIrivAparA // 165 // artha:- je srI DAhI, saMteSI, madhura vacana beAlanArI, patinuM citta rAjI rahe tema cAlanArI ane samaya joine kharaca karanArI evI hAya, te ekalakSmIsamAna jANavI. ( 165) zayite dayite zete-smAtpUrvaM tu vibudhyate // bhuGge bhuktavati jJAta-satkRtyA strImatallikA // 166 // artha:--je srI bhaira sudeM rahyA pachI sutre, pahelAM jAge, teNe bhAjana kayA pachI pAte kare, ane bhartAranI sevA zI rIte karavI te sArI peThe jANuM, te strI zreSTha aNuvI. ( 166 ) na kutsayedvaraM bAlA, zvazurapramukhAMzca yA // tA%0mapi nAtne, manyena sottamA // 67 // artha:----je strI peAtAnA bhatAranA tathA sAs, sasarA vigere tenA parivAranA dASa na bole, ane parapurUSe ApelA pAnanA bIDAne paNa sparza na kare, te srI uttama jANavI. ( 167) kulastriyA na gantavya -mutsave catvare'pi ca // tevayAtrAsthAsthAne, na tathA nAgare 5 chu685 artha:kulIna strIe meLAmAM, cATAmAM, yAtrAmAM, kathA cAlatI haiAya tyAM tathA nATaka raMganA urjAgarAmAM javuM nahIM. (168) "Aho Shrutgyanam" Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse pazcama ullAsa / yA daSTvA patimAyAnta-mabhyuttiSThati saMbhramAt // tatpAdanyastadRSTizca , datte tasyAsanaM khayam // 169 // bhASitA tena savIDaM, namrIbhavati ca kSaNAt // svayaM savinayaM tasya , paricaryAM karoti ca // 170 // nirvyAjahRdayA patyau, zvazrUSu vyaktabhaktibhAk // sadA namrA nanAndRNAM, baddhasnehA ca bandhuSu // 171 // sapanISvapi saprItiH, parivAreSu vatsalA // sanarmapezalAlApA, kamitumitramaNDale // 172 // yA ca taddeSiSu dvess-sNshlessklussaashyaa|| gRhazrIriva sA sAkSA-nehinI gRhamedhinAm // 173 // artha:-- zrI patine sAvatA ne tAthI 8, mane tenA y29kamale dRSTi rAkhI tene pote Asana Ape, bhara vAtacita kare tyAre tatkALa lajajAthI namra thAya, vinaya sAcavI pote patinI sevA kare, bhartAra upara kapaTa rahita mana rAkhe, sAt pramukha vaDIlenI prakaTa bhakti kare, naNaMdanI AgaLa hamezAM namrapaNuM rAkhe, bharanA bAMdhava upara saneha kare, potAnI zone viSe paNa prIti rAkhe, dAsa, dAsI pramukha parivAra upara dayA kare, bhastaranA mitramaMDaLanI sAthe narmasahita catura vacana bole, ane bharanA verInI sAthai vai2 saNe, te gRhasthanI zrI sAkSAt sabhI jAvI. (168) (170) (171) (172) (173) niSiddhaM hi kulastrINAM, gRhadvAraniSevaNam // vIkSaNaM nATakAdInAM, gavAkSAvasthitistathA // 174 // . artha-kulIna strIoe gharanA bAraNAmAM na besavuM, nATaka pramukha na jeghi, taripamA 595 na yesa. ( 174) "Aho Shrutgyanam" Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, paMcama ullAsa. aGgaprakaTanaM krIDA, kautukaM jalpanaM praiH|| kArmaNaM zIghrayAnaM ca , kulastrINAM na yujyate // 175 // arthA-vastrathI DhAMkvA lAyaka aMga khulluM dekhADavuM, kIDA ketuka karavAM, pArakA purUSonI sAthe bolavuM, kAmaNa karavuM, tathA utAvaLI cAlathI cAlavuM e TalAM vAnAM kulIna strIone ucita nathI. (15) aGgaprakSAlanAbhyaGga-mardanodartanAdikam // kadAcitpuruSaiva , kArayeyuH kulastriyaH // 176 // artha -kulIna strIoe purUSonI pAse potAne huvarAvavAnuM, tela copaDAvavAnuM tathA pIThI vigere calAvavAnuM eTalAM kAryo na karAvavAM. ( 176 ) liGginyA vezyayA dAsyA, svairiNyA kArukastriyA // yujyate naiva saMparkaH, kadApi kulayoSitAm // 177 // artha --kulIna strIoe begaNa, vezyA, dArasI, kulaTA (durAcAriNuM) ane citArI, raMgArI, sutAra vigere kArIgaranI strIo emanI sebata na karavI. (107) maGgalAya kiyAMstanvA-laMkAro dhArya eva hi // pravAse preyasaH sthAtuM, yuktaM zvazvAdisaMnidhau // 178. // artha -kulIna strIoe potAno bhartAra paradeza jAya tyAre keTalAka AbhUSaNa maMgalikane arthe paheravAM, ane sAsU, sasare, jeTha vigere vaDIla mANasenI pAse rahevuM. (178) kopAnyavezmasaMsthAnaM, saMparko liGgibhistathA / udyAnAdyaTana patyuH, pravAse dUSaNaM striyAH // 179 // artha-pati paradeza gae chate krodha kara, pArake ghera rahevuM, berAgI pramukha khanI sabata karavI, tathA bagIcA pramukhamAM pharavuM eTalAM vAnAM kulIna strIne doSa lagADanArAM che. (17) "Aho Shrutgyanam Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse paJcama ullaas:| aJjanaM bhUSaNaM gAnaM, nRtyaM dazanamArjanam // narmAkSepaM ca zArAdi-krIDAzcitrAdivIkSaNam // 180 // aGgarAgaM ca tAmbUlaM, madhuradravyabhojanam // proSitapreyasI prIti-pradamanyadapi tyajet // 181 // artha --kalIna strIe potAno pati paradeza gae chate netra AMjavAM nahIM, AbhUSaNa paheravAM nahIM, gAvuM nahIM, nAcavuM nahIM, dAMtaNa karavuM nahIM, marakarInAM tathA AkSepanAM vacana bolavAM nahIM, sAgaThAbAjI pramukha kIDA karavI nahIM, citrAmaNa pramukha jevAM nahIM, viTANuM vigere lagADavuM nahIM, tAMbUla tathA miSTAnna khAvAM nahIM, tathA jethI manamAM prIti upaje te sarva na karavuM. (100) (181) sadaiva vastunaHsparza , rajanyAM tu vizeSataH // saMdhyATanamuDaprekSAM, dhAtupAtre ca bhojanam // 182 // mAlyAJjane divAsvApaM, dantakASThaM vilepanam // snAnaM puSTAzanAdarzA-loko muJcedrajasvalA // 183 // artha --rajavalA (che. beThelI) strIe hamezAM tathA vizeSe karI rAtrie kaI vastune aDakavuM nahIM, saMdhyAne samaye pharavuM nahIM, nakSatro jevAM nahIM, dhAtunA pAtramAM bhojana na karavuM, phUlonI mALA na paheravI, AMkha nA AMjavI, divase nidrA na levI, dAMtaNa tathA snAna na karavuM, caMdana pramukha na paDavuM, puSTi Ape evuM anna na khAvuM, ane ArisAmAM na javuM. (182) (183) mRttikAkASThapASANa-pAtre'znIyAdrajasvalA // devasthAne zakRdgoSTha-jaleSu na rajaH kSipet // 184 // artha --rajasvalA strIo mATInA, lAkaDAnA athavA pattharanA pAtramAM bejana karavuM. tathA pitAnI chatu devasthAna, gAyanuM chANa, gAyono vADe, ane jala eTale ThekANe nanAMkhavI. (184) "Aho Shrutgyanam Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, paMcama dizAsa. 117 snAtvaikAnte caturthe'hni, varjayedanyadarzanam // suzRGgArA svabhAraM, seveta kRtamaGgalA // 185 // artha -rajasvalA strIe cothe divase ekAMte nhAI para purUSane na jevuM. paNa sAre zRMgAra sajI, maMgalika karI potAnA bhartArane sevo. (185) nizAH SoDaza nArINA-mRtuH syAttAsu caadimaaH|| tisraH sarvairapi tyAjyAH, proktA turyApi kena cit // 18 // artha - strIonI seLa rAtri sudhI jhaDatu hoya che. te seLamAM pahelI traNa rAtri saMbhoganA saMbaMdhamAM varjavI, evuM sarve AcAryono mata che; paNa keTalAka cothI rAtri paNa varjavI" ema kahe che. (186) caturthyAM jAyate putraH, svalpAyurguNavarjitaH // vidyAcAraparibhraSTo, daridraH klezabhAjanam // 187 // a cAthI rAtrie je garbha rahe, te alpaAyuSyavALo, guNarahita, vidyAthI tathA AcArathI bhraSTa, daridrI ane kalezane bhegAvanAra e putra thAya che. (187) paJcamyAM putriNI nArI, SaSThayAM putrastu putravAn // sarakhyAmanA vanyA, vITAmIzvara putara 288 . artha --pAMcamI rAtrie garbha raheto, putrane jaNanArI kanyA thAya, chaThI rAtrie garbha raheto putravaMta putra thAya, sAtamI rAtrie garbha rahe to vAMjhaNuM kanyA thAya, ane AThamIe garbha rahete samartha putra thAya. (188) navamyAM subhagA nArI, dazamyAM pravaraH sutaH // - ekAdazyAmadharmA strI, dvAdazyAM puruSottamaH // 189 // artha -navamI rAtrie garbha rahe to suMdara kanyA thAya, dasamI rAtrie rahe te zreSTha putra thAya, agyAramI rAtrie rahe to adharmI kanyA thAya, tathA bAramIe rahe to satpaSa utpanna thAya. (189) "Aho Shrutgyanam Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 vivekavilAse paJcama ullAsa trayodazyAM sutA pApA, varNasaMkarakAriNI // prajAyate caturdazyAM, suputro jagatIpatiH // 190 // artha-teramI rAtrie garbha rahe to varNasaMkara karanArI pApI kanyA thAya, camI rAtrie garbha rahe to pRthvInuM rAjaya kare evo suputra thAya. (190 ) rAjapatnI mahAbhogA, rAjavaMzakarA satI // jAyate paJcadazyAM tu , bahupuNyA ca suvratA // 191 // artha-paMdaramI rAtrie garbha rahe to ghaNuM bhAgyazALI, rAjavaMza calAvanArI, rAjAnI rANI ghaNAM sukha bhogavanArI, bahu puNya upArjana karanArI ane pativratA evI putrI thAya. (191) vidyAvinayasaMpannaH, satyavAdI jitendriyH|| AzrayaH sarvabhUtAnAM, SoDazyAM jAyate pumAn // 192 // artha-soLamI rAtrie garbha rahe to vidvAna, vinayI, satyavAdI, iMdriyane vaza rAkhanAra ane sarva jIvane Azraya ApanAra evo pula thAya. (12) samAyAM nizi putraH syA-dviSamAyAM tu putrikA // . mRdurasta vArtha, na tUkSatAlim - 263 artha----cothI, chaThI ityAdi bekI saMkhyAmAM AvatI rAtrie garbha rahe to putra thAya, ane pAMcamI, sAtamI ItyAdI ekI saMkhyAmAM AvatI rAtrie garbha rahe to putrI thAya. strI tuvALI hoya tyAre tenI sAthe saMbhoga karatAM dAMta athavA nakha mAravAM nahIM. (193) divA kAryo na saMbhogaH, sudhiyA putramicchatA // divAsaMbhogasaMjAto, jAyate'hyabalAGgakaH // 194 // artha-putranI icchA karanAra buddhizALI purUSe divase saMbhoga karavo nahI kAraNa divase saMbhoga karavAthI utpanna thaele putra nirbaLa thAya che. (194) putrArthameva saMbhogaH, ziSTAcArabatAM mataH // RtusnAtA pavitrAGgI, gamyA nArI narottamaiH // 195 // artha -putrane artheja strI saMga karavo, evo zreSTha purUSone mata che. mA "Aho Shrutgyanam Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, paMcama ullAsa. 2 tuvaMtI strI snAna karI pavitra thAya tyAre ja uttama purUSoe tenI joDe saMbhoga kare. (195) anyo vyasaninAM kAmaH, sarvadharmArthabAdhakaH // sadbhiH punaH striyaH sevyAH, parasparamabAdhayA // 196 // artha----dharma ane dhanano sarvathA nAza karI nAMkhe evo vilakSaNa kAmavikAra vyasanI puno hoya che. paNa uttama purUSoe to dharmano tathA dhanano nAza na thAya tevI rIte strIonuM sevana karavuM. (1986) dRSTa eva dhruvaM puSpe , nArI syAnmaithunocitA // sevyA putrArthamApaJca-paJcAzadatsaraM punaH // 197 // artha --strI jyAre puSpavatI (RtuvaMtI) thAya, tyAre ja maithunane ucita thAya. strI puSpavatI thayA pachI tenI paMcAvana varSanI umara thAya tyAM sudhI patie putrane arthe tene bheLavI. (197) balakSayo bhavedUrdhvaM , varSebhyaH pnycsptteH|| strIpuMsayona yuktaM ta-nmaithunaM tadanantaram // 198 // artha-purUSe potAnI patera varSanI umara thAya tyAM sudhI maithuna sevavuM. upara kahelI strInI tathA puruSanI maryAdAne strI athavA purUSa ulaMghana kare to temano balakSaya thAya che. mATe strIe paMcAvana varSa pachI ane purUSe potera varSa pachI viSayabhoga na karavo. (198) striyAM SoDazavarSAyAM , paJcaviMzatihAyanaH // buddhimAnudyama kuryA-dviziSTasutakAmyayA // 199 // artha-pacIsa varSanI umaranA jANu purUSe soLa varSanI kanyAnI sAthe suputrane athe saMbhoga kara. (1999) tadA hi prAptavIryau tau, sutaM janayataH param // AyurbalasamAyuktaM, sarvendriyasamanvitam // 200 // arthakAraNa, te vakhate banne strIbhartAra paripakava (pAkaTa) vIryanA che "Aho Shrutgyanam" Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 vivekavilAse pazcama ullaas| vAthI AyuSya bala tathA sarve iMdriyo e traNe vAnAMthI paripUrNa evA putrane panna re che. (200) nyUnaSoDazavarSAyAM, nyuunaabdpnycviNshtiH|| pumAnyaM janayedgarbha, sa prAyeNa vipadyate // 201 // artha ----pacIsa varSathI ochI umarano purUSa seLa varSathI ochI umaranI strI sAthe saMbhoga kare to te garbha prAye garbhAzayamAM ja nAza pAme che. (21) alpAyurbalahIno vA, dAridyopadruto'thavA // kuSThAdirogI yadi vA, bhavedA vikalendriyaH // 202 // artha:--athavA te saMtati, 195mAyudhyavANI, nirmaNa, haridrI, 4 :bhubha zagavANI tathA apaMga thAya che. ( 202) / prasannacitta ekAnte, bhajennArI naro ytH|| yAdRGganAH pitAdhAne, putrastatsadRzo bhavet / / 203 / / artha --purUSe prasanna cittathI ekAntamAM strI sevavI. kAraNa, te samaye pitAnuM na mana ya te! saMtati thAya che. ( 203) / bhajennArI zuciH prItaH, shriikhnnddaadibhirunmdH|| azrAddhabhojI tRSNAdi-bAdhayA parivarjitaH // 204 // artha -je divase zrAddhanuM bhojana na karyuM hoya, tathA tRSA, kSudhA pramukhanI zarIre vedanA na hoya, tyAre kAmI purUSa caMdana kezara pramukha vastune zarIre se5 421, pavitra 25 prItithI strIne mAgave.( 204) savibhramavacobhizca , pUrvamullAsya vallabhAm // samakAlapatanmUla-kamalakoDaretasam // 205 // putrArtha ramayeddhImAna, vahaddakSiNanAsikam // pravahadAmanADistu, kAmayetAnyadA punH|| 206 ||yugmm // artha-purUSe dakSiNa nAsikA vahetI hoya tyAre vilAsanA vacanathI strIne "Aho Shrutgyanam" Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 vivekavilAsa, paMcama ullAsa. kAmavikAra upajAvIne strI iMdriyanA kamalAkAra mUla pradezamAM virya samakALe mizra thAya tevI rIte putrane arthe saMbhoga karo. ane putrInI icchA hoya te DAbI nAsika vahetI hoya tyAre saMbhoga kare. (205) (2016) garbhAdhAne maghA vA, revatyapi yato'nayoH // putrajanmadine mUlA-zleSe staste ca duHkhade / / 207 // artha -garbha dhAraNane avasare maghA tathA revatI e banne nakSatra varjavAM. kAraNa ke, tethI putranA janmane avasare mULa tathA AzleSA nakSatra Ave che. ane te nakSatro bahu du:kha denArAM che. (207) rAnava zasteDhi, gItA su nava gumaH | ato mUlamapi tyAjyaM , garbhAdhAne zubhArthibhiH // 208 // artha -uttama divase utpanna thaelA cha ratnonI mAphaka sArA nIpaje che. mATe kalyANanA atha puSoe garbhAdhAnane samaye mULa nakSatrane paNa tyAga karo . (2008) AdhAnAdazame janma , dazame karma janmabhAt // karmabhAt paJcame mRtyuH, kuryAdeSu na kiM cana // 209 // artha --garbhAdhAnanakSatrathI dazamuM janmanakSatra, janmanakSatrathI dazamuM karmanakSatra ane karmanakSatrathI pAMcamuM mRtyunakSatra kahevAya che. mATe e cAre nakSatrone viSe kAMi paNa kArya na karavuM. (2009) pApAH SavyAyagAH saumyaa-stnutrikonnkendrgaaH|| strIsevAsamaye saumya-yuktenduH putrajanmadaH // 210 // artha - rInA saMbhogane samaye pApagraha (ravi, zani, maMgaLa, rAhu, ketu) trIja, chaThe athavA agyArame sthAne hoya, samyagraha (budha, gurU zukra, caMdra) pahele, cothe, sAtame, dasame, pAMcame athavA navame sthAne hoya, ane caMdramA zubha grahanA yogamAM hoya te putra janma thAya che. (210) "Aho Shrutgyanam Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 vivekavilAse paJcama ullaas:| purANe rajasi kSINe, navAsRkzukrasaMcaye // strINAM garbhAzaye jIvaH, svakarmavazago vizet // 211 // artha --->tu saMbaMdhI purANuM lehI nAza pAme, ane navA makatunA lohInuM tathA vIryanuM mizraNa thAya, tyAre strInA garbhAzayamAM pitAnA karmanA vazathI jIva avatare che. (211) nArI rakte'dhike zukre, naraH sAmye npuNskH|| ato vIryavivRddhyarthaM, vRSyayogAzrayetpumAn // 212 // artha-saMgane samaye strInuM lehI adhika hoya te kanyA thAya, ane purUSanuM vIrya adhika hoya to putra thAya che, ane je strInuM lohI ane purUSanuM vIrya sarakhuM hoya to napuMsaka saMtati thAya che. mATe purUSe vIryanI vRddhine artha vRSya (vIryanI vRddhi karanAra vastunuM sevana vigere) upAya karavA. (12) yatkiMcinmadhuraM snigdhaM , bRMhaNaM balavardhanam // manaHprahAdanaM caiva , tatsarvaM vRSyamucyate // 213 // artha-je koI vastu madhura, cIkaNI, puSTi karanArI, baLane vadhAranArI ane manane hI upajAvanArI hoya, te sarve (vastu) vRSya kahevAya che. ( dUdha, aDada, kaeNcabIja pramukha vastu vRSya jANavI.) (213) pituH zukraM jananyAzca , zoNitaM karmayogataH // AsAdya kurute jIvaH, sadyo vapurupakramam // 214 // artha -- jIva pitAnA vIryane ane mAtAnA lohIne karmayogathI pAmIne tatkAla pitAnuM zarIra taiyAra karavA mAMDe che. (21) bhavedetadahorAtraiH, saptabhiH saptabhiH kramAt // kalalaM cAdaM caiva , tataH pezI tato dhanaH // 215 / / artha-pitAnuM vIrya tathA mAtAnuM lehI ekatra thayA pachI sAta divasamAM tenuM kalala (eka rU5) thAya che, pachI sAta divase kalAnuM arbada (peTA jevA "Aho Shrutgyanam Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, paMcama ullAsa. 123 AkAra) thAya che, te pachI sAta divase abudanI pezI (kothaLI je AkAra) bane che, ane te pachI sAta divasamAM pezIne ghana (aMdarathI nakkara bhAga) thAya che. (215) prathame mAsi tattAva-tkarSanyUnaM palaM bhavet // ditIye'bhyAdhika kiMci-pUrvasmAdatha jAyate // 216 // artha te garbha pahele mahine doDase noTIjeTalo tolamAM hoya che. ane ne bIje mahine pahelAM karatAM keDe vadhAre thAya che. (216) jananyAH kurute garbha-stRtIye mAsi dohadam // garbhAnubhAvatazcaita-dutpadyata zubhAzubham // 217 // artha---te garbha trIje mahine mAtAne dehaLe upajAve che. te (deha) garbhanA prabhAvathI arthAt jevo garbha hoya te pramANe zubha athavA azubha upaje che. (217) puMnAgni dohade jAte, pumAnstrIsaMjJake punH|| strI klIbADhe punaH klIva, svame'pyevaM vinirdizet // 218 // artha-purUSa jAtinI vastune dehaLo thAya to putra thAya, strI jAtinI vastune thAya te putrI thAya, ane napuMsaka jAtinI vastu upara thAya te napuMsaka thAya. garbhiNIne AvatA vamanuM phaLa paNa e rIte ja jANavuM. (218) apUrNAhohadAdAyuH, kupito'ntaH kalevaram // sadyo vinAzayedgarbha, virUpaM kurute'thavA // 219 // artha-dahaLo pUrNa na thAya to tethI garbhiNInA zarIranI aMdara vAyu dupita thai garbhano nAza kare che. athavA tene (garbhane) kapa kare che. (218 mAturaGgAni turye tu, mAse mAMsalayatyalam / ' pANipAdaziro'GkarA, jAyante paJca paJcame // 220 // artha-te garbha cothe mahine mAtAnA zarIrane ghaNuM puSTa kare che, ane pAMcame mahine te garbhamAMthI hAthanA be, paganA be ane mAthAno eka maLI pAMca aMkurA bahAra Ave che (220) "Aho Shrutgyanam Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 vivekavilAse paJcama ullaas:| SaSThe tUpacinotyuccai-rAtmanaH pittazoNite // saptame pUrvamAnAtu, pezI paJcazatIguNA // 221 // artha-te garbha chaThe mahine potAnA pittane tathA lehIne vadhAre che, ane sAtame mahine pUrve kahelI pezI tolathI AgaLa karatAM pAMca gaNI thAya che. (21) karoti nAbhiprabhavAM, nADIsaptazatIM tathA // navasaMkhyAH punastatra, dhamanI racayatyasau // 222 // artha....vaLI te garbha nAbhithI nIkaLatI sAtaso nADIo ane nava dhamaniiyaatpnn 2. (222) nADyaH sapta zatAni sthu-viMzatyUnAni yoSitAm // bhaveyuH paMDhadehe tu, triMzadUnAni tAnyapi // 223 // artha:--lInA zarIramAMsA mezI nArAyoDAyace, anenapuMsanA shriirmAM cha zistara hoya che. eTale purUSa karatAM strInA zarIramAM vIsa ane napuMsakanA zarIramAM trIza ochI hoya che. (223) nava srotAMsi puMsAM syu-rekAdaza tu yoSitAm / dantasthAnAni kasyApi, dvaatriNshtpunnyshaalinH|| 224 // arth:--535n| zarI2 srota (dvAra) navAyacha, ane zrInA zarI2 25dhyAra hAya che. tathA lAgyazANI 135ne matrIzAMta hAya che. (224) saMdhIna pRSThakaraNDasya, kurute'STAdaza sphuTam // pratyekamatrayugmaM ca, vyAmapaJcakamAnakam // 225 // martha:--04 442nA (pIunA mAsthinA) sahA sAdhArecha. tathA prtye| jIva banne maLIne pAMca vAma jeTaluM lAMbuM AMtaraDAnuM joDuM kare che. (225) karoti dvAdazAGge ca, pAMzulInAM karaNDakAn // tathA pAMzulikASaddhaM, madhyasthaH sUtradhAravat // 226 // artha--garbhamAM rahelo jIva aMdara rahelA sutAranI peThe zarIre bAra pAMsa nInA 24 tathA pAsaNI manAnecha. (226) "Aho Shrutgyanam" Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 125 vivekavilAsa, paMcama ullAsa. lakSonAM romakUpAnAM, kurute koTimatra ca // ardhaturyA romakoTI-stisraH sasmazrumUrdhajAH // 227 // artha --garbhamAM rahelo jIva dAMDamAM eka lAkha ochA arthAt navANu lAkha rAmakUpa (remanA kuvAo) tathA mAthAnAM ane dADhI mUchanAM sarve maLI sADA traNa koDa rema utpanna kare che.(227) aSTame mAsi niSpanna-prAyaH syAtsakalo'pyaso // tathaujorUpamAhAraM, gRhvAtyeSa vizeSataH // 228 // artha-garbha AThame mahine ghaNe khare paripUrNa thAya che, ane vizeSa karI eja AhAra grahaNa kare che. (228) garbhe jIvo vasatyevaM , vAsarANAM zatadvayam // adhikaM saptasaptatyA, divasArdhena ca dhruvam // 229 // artha -evI rIte jIva garbhavAsamAM base sADA sittera (27) divasa rahe che. (229) garbhastvadhomukho duHkhI, jananIpRSThasaMmukhaH // baddhAJjalirlalATe ca, pacyate jaTharAminA // 230 // artha-garbhamAM rahelo jIva mAtAnI pITha tarapha nIce mukha karI tathA be hAtha mAthe joDI ghaNuM duHkhamAM rahe che. tathA mAtAnA jaTharAgnithI paripakava thAya che. (230) asau jAgarti jAgatyAM , svapatyAM svapiti sphuTam // sukhinyAM sukhavAn duHkhI, duHkhavatyAM ca mAtari // .231 / / artha-garbhamAM rahele jIva mAtA jAge tyAre jANe che, uMghe tyAre UMghe che, te sukhI hoya tyAre pote sukha pAme che, ane te duHkhI thAya tyAre pote duHkhI thAya che. (231) puruSo dakSiNe kukSI, vAme strI yamalo dvyoH|| jJeyaM tUdaramadhyasthaM, napuMsakamasaMzayam // 232 // artha -purUSa jAtino garbha jamaNI bAjue hoya che. strI jAtine DA "Aho Shrutgyanam Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse pazcama ullAsaH / bI bAjue, joDuM banne bAjue ane napuMsaka jAtino garbha kUkhanA madhya bhAgamAM rahe che. (232) gaNDAnto mUlamazleSA , viSamasthAnagA grahAH // kudinaM mAtRduHkhaM ca, na durbhAgyavatAM janau / / 233 / / artha-bhAgyazALI manuSyanA janmane samaye gaMDAnta, mULa nakSatra, azleSA nakSatra, avaLe sthAne paDelAM graha tathA kharAba divasa na hoya. temaja jaNatAM mAtAne du:kha paNa thAya nahIM. (233) piturmAturdhanasya syA-nAzAyAMtriyaM kramAt // zubho mUlasya tuyA~hi-razleSAyA vyatikramAt // 234 // artha-mULa nakSatrano pahele, bIjo tathA trIje pAye anukrame pitAne mAtAno tathA dhanane nAza kare che, ane e pAye zubha jANa. AzleSA nakSatrane pahelo pAyo zubha jANavo, ane bIje, trIjo tathA cethA pAye anukrame pitAne, mAtAne tathA dhanane nAza kare che, ema jANavuM. (234) AdyaH SaSThatrayoviMzo, dvitIyo navamo'STamaH // aSTAviMzazca mUlasya, muhUrtA duHkhadA janau // 235 // artha-mULa nakSatranA tIsa muhUrtamAM pahele bIjo, chaThe, AThamenavame, tevIsa athavA aThAvIsa muhUrta janmane samaye hoya to te du:khadAyI jANavo. (235) bhaumArkazanivArAzce-dasaMpUrNaM ca bhaM tathA // - bhadrA tithistrisaMyoge, parajAtaH pumAn bhavet // 236 // artha je janmasamaye ravi, maMgaLa, zani emAMthI ekavAra, apUrNa nakSatra ane bhadrA tithi (bIja, sAtama, bArasa) e traNeno ga Ave to utpanna thaelI saMtati vyabhicArathI thaelI jANavI. (236) 1 --caMdrane eka nakSatra bhegavatAM Asare sATha ghaDI lAge che. nakSatranA bhAgakALanA cothA bhAgane pAye kahe che. te rIte jotAM Asare paMdara ghaDIne eka pAyo thAyache. 2 -eka nakSatrano bhAgakALa Asare sATha dhaDI laIye to sATha dhaDAnA tIsa muddata cAya che. A uparathI dhyAnamAM Avaze ke, be ghaDIno eka murta kahevAya che. "Aho Shrutgyanam Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 vivekavilAsa, paMcama ullAsa. gururna prekSate lagnaM, sArkendu ca tathA vibhuH // sakrUrenduyuto'rkazce-caturthe bhe parAtmajaH // 237 // artha - lagna ravi tathA caMdramA hoya, lagnane svAmI tathA gurU lagnane juve nahIM, ane caturtha rathAne pApagrahanI sAthe caMdramA tathA ravi hoya to parapurUSathI thaelI saMtati jANavI. (237) driDhajo sanama, caDhivA ravAnA kizora syurmadhye saptamAsasya , kulanAzastadA dhruvam // 238 // zAntikaM tatra kartavyaM, dunimittavinAzakam // artha -je dAMtasahita bALakano janma thAya, athavA sAta mahinAnI aMdara bALakane dAMta Ave, to nizcayathI kulano nAza thAya che. mATe te apalakSaNanA nAzane arthe zAMtika, pauSTika karma karavuM. (38) sanmAnita nhA , pUrNa purvatsaddha zarU saptamAdazavarSAnta-rnipatyodyanti te punH|| artha-janmadivasathI mAMDI be varSa pUrAM thAya teTalI mudatamAM bALakane pUrA dAMta Ave che. tathA sAtamA varSathI mAMDI dasa varSanI aMdara sarve dAMta ekavAra paDI pAchA uge che. (139) rAjA dAtriMzatA dntai-bhogii syAdekahInayA // 24 // triMzatA tanuvitto'STA-viMzatyA sukhitaH pumAn // ekonatriMzatA niHsvo, hInairdantairato'dhamaH // 241 // ' artha-batrIza dAMta jene hoya te rAjA thAya, ekatrIza jene hoya te begI thAya, tIsa jene hoya te thoDA paisAvALo thAya, aThAvIsa jene hoya te sukhI thAya, ogaNatrIza jene hoya te daridrI thAya, ane aDAvIza karatAM ochA hoya te nIca mANasa thAya. (240) (241 ) "Aho Shrutgyanam Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 vivekavilAse pacama ullaas:| kundapuSpopamAH zlapaNAH, snigdhA hyaruNapIThikAH / / tIkSNadaMSTA ghanA dantA, dhanabhogasukhapradAH // 242 // artha:--nA (saranA) pUsa sarA, IsuvANI, khAsa peDhayANA, tI dADhAvALA ane ghana (najhara), evA dAMta dhana, bhega ane sukha ApanArA napA. (242) kharadIpiradA dhanyAH, pApAzcAkhuradAstathA / / dipativiralazyAma-karAlAsamadantakAH // 243 / / artha --gadheDAnA tathA vAghanA dAMtasarakhA mANasanA dAMta hoya to te zreSTha jANavA. paNa be hArathI ugelAM, chUTA chUTA, kALA, vikarALa ane khaDabacaDA pathavA nAnA bhATA hAta hAya, te te pAparI manepahAyI lAvA. (243) nirodhabhaGgamAdhAya , parijJAya tadAspadam // vimRzya jalamAsannaM, kRtvA dvAraniyantraNam // 244 // iSTadevanamaskAra-naSTApamRtibhIH shuciH|| rakSAmantrapavitrAyAM, zayyAyAM pRthutAjuSi // 245 // susaMvRtaparIdhAnaH, sarvAhAravivarjakaH / / vAmapArthena kurvIta, nidrAM bhadrAbhilASukaH // 246 // (tribhirvizeSakam / ) artha -kalyANanA Icchaka purUSa strIsaMbhoga karyA pachI malamUtranI zaMkA heya to TALavI, zaMkA na hoya to mala mUtrano tyAga karavAnuM sthAnaka kyAM che te joi rAkhavuM, sarva AhArano tyAga kare, pAse jaLa rAkhavuM, bAraNAM baMdha karavAM, pavitra thaI ISTa devane namaskAra karavAthI apamRtyunI bIka TALavI, pachI pote pavitra thaI rakSAmaMtrathI pavitra karelI pahelI zayA (bichAnA) upara sArI rAta soDhI ye pAse sudha rahe. ( 224) (245) (246 ) anAdiprabhavA jIve , tamohetustamomayI // prAcuryAttamasaH prAyo, nidrA prAdurbhavenizi // 247 // arthajIvane anAdi kALathI lAgatI AvelI nidrA pote tame guNI "Aho Shrutgyanam" Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, paMcama ullAsa. 129 hevAthI aMdhakAranI bahulatAvALA rAtrinA samaye ja prAye prakaTa thAya che. (247) zleSmAvRtAni srotAMsi , zramAduparatAni ca // cAlAka varmastarA nidrA zarIram 248 . artha - je samaye saMjJAvAhaka strota (nADIo) kaphathI bharAya che, ane iMdriya zramathI (thAkathI) potAnuM kAma baMda rAkhe che, tyAre prANiyone nidrA Ave che. (248) nivRttAni yadAkSANi, viSayebhyo manaH punaH // na nivarteta vIkSante , tadA svamAn zarIriNaH // 249 // artha-jyAre sarve Iddhi thAkI javAthI potAnuM kAma baMda kare che, paNa mana potAnuM kAma karyA ja kare, tyAre prANiyAne svamAM Ave che. ( 249) atyAsattyAnavasare, nidrA naiva prazasyate // . eSA saukhyAyuSI kAlarAtrivatpaNihanti ca // 250 // artha-ati AsaktithI tathA avasara vinAnI nidrA sArI na jANavI. koraNa ke, te nidrA kAlarAtri mAphaka sukhano ane AyuSyane nAza kare che. (250) saMvardhayati saiveha , yuktyA nidrA sukhAyuSI // anavacchinnasaMtAnA , sudhAkulyeva vIrudhaH // 251 // artha ---viccheda (khaMDa) vagara yuktithI ApelI amRtanI nIkathI jema velaDI sukhamAM ghaNuM kAla sudhI jIve che, tema yuktithI nidrA levAmAM Ave to tethI sukha ane AyuSya vadhe che. (251) rajanyAM jAgaro rUkSaH, snigdhaH svApazca vaasre|| rUkSasnigdhamahorAtra-mAsInapracalAyitam // 252 // artha-rAtrie ujAgara karavo te rUkSa (lu) che, ane divase suvuM te sinagdha (cIkaNuM) che. divase besI rahevuM ane rAtrie udyama karavo te rUkSa snigdha che. (252) "Aho Shrutgyanam Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekakliAse paJcama ullaasH| krodhabhIzokamadyastrI-bhArayAnAdhvakarmabhiH // pariklAntairatIsAra-zvAsahikAdirogibhiH // 253 // vRddhavAlAvalakSINaiH, kssuttRdshuulaadivihvlaiH|| ajIrNipramukhaiH kAryo , divAsvApo'pi karhicit // 254 // dhAtusAmyaM vapuHpuSTi-steSAM nidrAgamAdbhavet // / rasaHsnigdho ghanaH zleSmA, medasvyahni zayIta na // 255 // artha -krodha, bhaya, zoka, madhapAna, strIsaMga, bhAra upADavo, vAhanamAM besavuM ane mArga cAla evA kAraNathI thAkI gayelA atisAra, zvAsa, hikko (heDakI), pramukha regathI pIDAyalA, gharaDA, bALaka, durbaLa, mAMdagI vagere bhegavavAthI kSINa thaelA; kSudhA, tRSA, zULa vigerethI pIDAyelA ane ajIrNa pramukha rAgathI upadrava pAmelA eTalA manuSyae divase paNa kAI vakhate suI rahevuM. kAraNa, temanA zarIramAM viSama thaelA dhAtu tema karavAthI sama thAya che, zarIrane puSTi maLe che, rasa dhAtu snigdha (cIkaNe) thAya che, ane zuddha kapha ghana thAya che. paNa jenA zarIramAM meda bharAyo hoya te manuSya divase na suvuM. (23) (254) (255). vAtopacayaraukSyAbhyAM, rjnyaashvaalpbhaavtH|| divA svApaHsukho grISme,so'nyadA zleSmapittakRt // 256 // artha -grISma RtumAM zarIramAM vAyune saMcaya thAya che, havA rUkSa hoya che, ane rAtri rakI thAya che. e traNa kAraNathI te gaDatumAM divase suvuM sukhakAraka che, paNa bIjI RtumAM tema karavAthI kaphapittano vikAra thAya che. (256) divA svApo nirannAnA-mapi paassaannpaackH|| rAtrijAgarakAlArtha, bhuktAnAmapyasau hitaH // 257 // artha manuSya je kAMI paNa khAdhA vagara divase suI rahe to, tenA peTamAM kadAci pASANa hoya to te paNa pacI jAya. rAtrie ujAgara karavo hoya to divase jamyA pachI paNa suI rahevuM hitakAri che. (257). "Aho Shrutgyanam Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, chaThe ullAsa. yAte'stAcalacUlikAntarabhuvaM deve ravau yAminIyAmArtheSu vidheyamityabhidadhe samyagmayA saptasu // yasminnAcarite cirAya dadhate maitrImivAkRtrimAM, jAyante ca vazaMvadAH zucidhiyAM dharmArthakAmAHsphuTam 258 iti zrIjinadattamuriviracite vivekavilAse dinacaryAyAM paJcamaH ullAsaH // 5 // artha-sUrya asta pAmyA pachI rAtrinA sAta coghaDiyA sudhInuM kRtya meM evI rIte sArI peThe kahyuM. zuddha manavALA manuSyane te kRtya AcaravAthI dharma, artha ane kAma e traNe purUSArtha mitra jevA prakaTapaNe vaza thaI jAya che. (258) iti zrIjinadattasUrikRta vivekavilAsanI gurjara bhASAne pAMcame ullAsa saMpUrNa atha SaSTha ullaasH| (3tha tucaryA) kAlamAhAtmyamastyeva, sarvatra balavattaram // RtvaucityAttadAhAra-vihArAdi samAcaret // 1 // artha --(A ullAsamAM RtucaryA kahe che. arthAt kaI gatumAM kaI rIte vatevuM te vicAra karIne kahe che.) sarva ThekANe kALanuM mAhAmya potAnuM jabaruM baLa dharAve che. mATe tune ucita paDe tevI rIte AhAra, vihAra pramukha karavA. (1) (atha ghasattA ) vasante'bhyadhika kruddhaH, zleSmAgni hanti jATharam // tasmAdatra divAsvApaM, kaphadastu ca tyajet // 2 // artha:-(prathama vasaMtaba tumAM zI rIte vartavuM te kahe che.) vasaMtabakatumAM kaphano atizaya prakopa thAya che, ane tethI jaTharAgni maMda paDe che, mATe e RtumAM divase nidrA na levI, ane kapha karanArI sarve vastu varjavI. (2) 1 --ekase dasamA (110) pRSThamAM AvelI TippaNuM jue. "Aho Shrutgyanam Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse paSTa ullAsa vyAyAmadhUmakavala-grahaNodvartanAJjanam // vamanaM cAtra kartavyaM, kaphodrekanivRttaye // 3 // artha --vasaMta RtumAM kaphanA prakopanI zAMti thavAne arthe vyAyAma ane dhUmapAna karavAM, mukhamAM auSadhano kavala (kALiye) le, viTANuM copaDavuM, AMkho AMjavI, ane auSadhathI vamana (ulaTI) karavuM. (3) bhojyaM zAlyAdi cAsnigdhaM, tiktoSNakaTukAJcitam // atizItaM guru snigdhaM, picchilAmadravaM natu // 4 // arthaghaNuM rinagdha nahIM, tathA jenI aMdara tIkho tathA kaDavo rasa che, evuM zAli (cokhA) pramukha anna unha chatAMja bhakSaNa karavuM. paNa ghaNuM TADhuM, pacatAM ghaNe kALa lAge evuM, dhI vigere rinagdha varatu jenI aMdara bahu che evuM, cIkaNuM, kAcuM tathA pAtaLuM anna A RtumAM bhakSaNa na karavuM. (4) - zleSmaghnAnyupayuJjIta, mAtrayA pAnakAni ca // svaM kRSNAgurukAzmIra-candanaizca vilepayet // 5 // artha-A RtumAM kaphano nAza karanArA pAnakano ( sarabata vigere) parimita (mAphaka) upayoga karavo. tathA pitAnA zarIre malayAgone, kezarane tathA caMdanano lepa karavo. (5) pavano kSayUta-rI vizvaka dhvani pikAnAM ca , madhau kasyotsavAya na // 6 // artha -vasaMta RtumAM dakSiNa dizAne pavana, AMbAnI maMjarI (mahAra) mahilakA puSpanI (mogarAnI) mALAo, tathA bhramaranA ane kokilanA madhura svara konA manane harSa upajAvatA nathI (6) (patha grAma ) grISme bhuJjIta susvAdu, zItaM snigdhaM dravaM laghu // yadatra rasamuSNAMzu-rAkarSatyavanerapi // 7 // artha -(have grISma RtumAM zI rIte vartavuM te kahe che.) grISma RtumAM mane "Aho Shrutgyanam Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, chaThe ullAsa. 133 dhura, zItaLa, snigdha ( copaDeluM ), pAtaLuM ane halakuM anna bhakSaNa karavuM. kAraNa, te RtumAM sUrya bhUmInA paNa sarva rasane khecI leche. ( 7 ) payaH zAlyAdikaM sarpi-ratha mastu sazarkaram // atrAzrIyAdrasAlAca, pAnakAni himAni ca // 8 // arthaH:--A RtumAM bheMsanuM dUdha, zAli ( cAkhA ) pramukha dhAnya ane dhRta bhakSaNa karavuM, dahIM athavA chAsa upara AveluM pANI zarkarA nAMkhIne pIvuM, tathA rasAlA( zrIkhaMDa vigere ) ane ThaMDAM pAnaka (sarabata vigere) upayegamAM levAM.( 8 ) pivejjyotsnAhataM toyaM, pATalAgandhabandhuram // madhyAhna kAyamAne vA, nayeddhArAgRhe'thavA // 9 // artha::~A RtumAM caMdramAnA kiraNathI zItaLa thaeluM ane pATalA pupanA sugaMdhathI manane haraNa karanArUM jaLa pIvuM. apeArane samaya udhAnamAM - bhAM karelAM jhupaDAmAM athavA pANInA phuvArA pAse gALave. ( 9 ) vallabhAGgalatAsparzA - tApazcAtra prazAmyati // vyajanaM salilAI ca, harSotkarSAya jAyate // 10 // arthaH :----A RtumAM peAtAnI priya strInA aMgarUpa velaDIne sparza karavAthI tApanI zAMti thAyache. tathA jaLathI bhIMjAvelA vIMjhaNeA dhaNeAja harSa upajAve che. (10) saudhotsaGge sphuradvAyau, mRgAGkayutimaNDite // candanadravaliptAGgo, gamayedyAminIM punaH // 11 // artha::--A RtumAM pavanathI AnaMda upajAvatI tathA caMdramAnA kiraNathI zAbhatI AgAzImAM zarIre sugaMdhI caMdanane lepa karIne rAtrine samaya gALavA,(11) durbalAGgastathAtyamla-kadrUSNalavaNAn rasAn // -nAvAyayAyAmamuddAma-vyavasAya suryAsyanet // 12 / / artha:---buddhizALI purUSe A RtumAM zarIramAM baLa echuM thatuM heAvAthI ati khATA, kaDavA ane khArA e traNa rasa tathA unheM anna bhakSaNa na karavAM. ane vyAyAma (kasarata) tathA dhaNA udyama paNa na karaveA. (12) "Aho Shrutgyanam" Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse SaSTha ullaas| mRdIkAhRdyapAnAni, sitAMzukavilepane // dhArAgRhANi ca grISme, madayanti munInapi // 13 // artha --drAkhanA manohara pAnaka (sarabata vigere), sapheda tathA halaMkAM vastra, sapheda vilepana (caMdana vigere) ane dhArAgRha (phuvArAo) eTalI vastu A gAtumAM munione paNa mada (kAma vikAra) utpanna kare evI che. (13) (varkara ) prAvRSi prANinAM doSAH, kSubhyanti pvnaadyH|| meghavAtadharAbASpa-jalazIkarayogataH // 14 // artha - have varSa mahatumAM zI rIte vartavuM te kahe che.) varSA RtumAM vAdanAnA pavanathI, bhUminI aMdarathI nIkaLatI bAphathI tathA jaLanA biMduthI manuSyanA vAta vigere doSa kupita thAya che. 14) ete grISmAtipAtAddhi, kSINAGgAnAM bhavantyalam // dhAtusAmyakarastasmA-dvidhiHprAvRSi yujyate // 15 // artha --grISma gaDatune tApa pramukha khamavAthI durbaLa thaelA lekanA vAta vigere doSa ghaNuM kupita thAya che. mATe A RtumAM vAta,pitta, kapha, rasa, rakta pramukha dhAtu jethI sAmya sthitimAM rahe, bagaDe nahIM, evA samadhAta upAya karavA. (15) kUpavyomnoH paya : peyaM, na sara saritAM punH|| nAvazyAyAtapagrAma-yAnAmbha krIDanaM zrayet // 16 // artha--A tumAM kuvAnuM athavA punarvasu nakSatra beThA pachInuM vasIdanuM jaLa pIvuM, paNa taLAvanuM athavA nadInuM na pIvuM tathA dhUaramAM, taDakAmAM athavA paragAma na javuM, ane jaLakrIDA paNa na karavI. (16) vasedezmani nirvAte, jalopadravavarjite // sphuracchakaTikAGgAre, kuGkumodartanAJcitaH // 17 // artha-A ratumAM dhanavAna purUSe zarIre kezarane lepa karIne pavanane "Aho Shrutgyanam Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, chaThe ullAsa. 135 athavA jaLano upadrava jayAM na hoya, tathA dhagadhagatA aMgAranI saghaDI jayAM rAkhelI hoya evA gharamAM rahevuM. (17) kezaprasAdanAsakto, raktadhUpitavastrabhRt // mitAzI cAtra yastasmai, spRhayanti svayaM striyH||18|| artha----je purUSa A gaDatumAM kezane sugaMdhI tela lagADI sApha karI nAkhe, rAtA ane caMdana, lebAna vigerenA dhUpathI sugaMdhI thaelAM vastro pahere, tathA parimita bhajana kare, tene strIo potAnI meLe cAhe che. (18) (zAradAra ) zaratkAle sphurattejaH-puJjasyArkasya razmibhiH // taptAnAM duSyati prAyaH, prANinAM pittamulbaNam // 19 // artha -(have zaradUtumAM zI rIte vartavuM te kahe che.) zaradRtamAM AkarA sUryanA kiraNanA tApathI tapAyalA manuSyanuM pitta prAye kupita thAya che. (19) pAnamannaM ca tattasmin , madhuraM laghu zItalam // satiktakaTukaM sevyaM , kSudhitenAzu mAtrayA // 20 // artha mATe A tumAM jANa purUSe suvA lAge ke turata madhura, halakuM, zItaLa, DuM kaDavuM tathA tIkhuM annapAna parimita sevavuM. (20) raktamokSo virekazca , zvete mAlyavilepane // sarovAri ca rAtrau ca , jyotsnAmatra samAzrayet // 21 // artha -A badhumAM rakatamAkSa karavo (phasa kholAvavI), julAba le, sapheda phUlonI mALA paheravI, sapheda caMdanano zarIre lepa kare, sarovaranuM nirmaLa jaLa pIvuM, tathA rAtrie cAMdaNumAM besavuM. (21) pUrvAnilamavazyAyaM , dadhi vyAyAmamAtapam // kSAraM tailaM ca yatnena , tyajedatra jitendriyaH // 22 // artha - jiteMdriya purUSe A badhumAM pUrva dizAne pavana, dhuMAra, dahIM, "Aho Shrutgyanam Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 vivekavilAse SaSTha ullAsaH / vyAyAma ( kasarata ), taDakA, khArI vastu tathA tela eTalAnA prayatnathI tyAga karave. (22) saurabhodgArasArANi, puSpANyAmalakAni ca // kSIrrAmavivArASTra, gadyakazya puchyuM // rarU // artha:- A RtumAM sugaMdhi puSpA, AmaLAM, dUdha tathA zelaDIthI banatI gALa, sAkhara pramukha vastu zarIrane puSTi Ape che. (23) ( gaya devasatucaryA / ) hemante zItabAhulyA-drajanIdairghyatastathA // Hi sthAdhiptasmAt, thu N pUrvAda monanam // 24 N artha:--(have hemanta RtumAM zI rIte vartavuM te kahe che.) hemaMta rUtumAM TADha ghaNI hAvAthI tathA rAtri lAMbI hovAthI jaTharAgni pradIpta thAya che, mATe A samayamAM khapeAra pahelAM jamavuM ucita che. (24) amlasvAdUSNasusnigdha-mana kSAraM ca yujyate // naivocitaM punaH kiMcidvastu jADhyavidhAyakam // 25 // arthaH:~~~A RtumAM khATuM, mIThuM, unheM, cIkaNuM tathA khArUM alapAna sevavuM ucita che. paNa je kAi vastu jaTharAgnine bhAre paDatI hoya te levI anucita che. (25) caryAdabhyaGgamaGgasya, tailenAtisugandhinA // kuGkumodvartanaM citraM, navyaM vAso vasIta ca // 26 // artha:A rUtumAM ati sugaMdhi telathI zarIrane mardana karavuM, kezaranuM uvaDhaNuM lagADavuM, ane navuM vastra paheravuM. ( 26 ) savanIyaM ca nirvAtaM, karpUrAgarudhUpitam // mandira mAsurAkAra-guTImAsure navai // 27 artha:- A RtumAM manuSyAe pavana vinAnuM, kapUra tathA kRSNAgara caMdra "Aho Shrutgyanam" Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, chaThe ullAsa 137 nanA dhUpathI sugaMdhi ane dhagadhagatA aMgAranI sADIthI rIpatuM evA gharamAM rahevuM. (27) yuvatI sAGgarAgA ca, pInonnatapayodharA // zItaM harati zayyA ca, mRdUSNasparzazAlinI // 28 // artha -A tumAM zarIra sugaMdhI aMgarAga (uvaTANuM) lagADelI tathA puSTa ane UMcA stanathI cittane khecanArI tarUNa strI ane kamaLa tathA uSNa raparza vALI zayA (bichAnuM) e banne TADha dUra kare che. (28) (caca zirta ) uttarAzAnilAkSaM, zItamatra pravartate // zizire'pyakhilaM kRtyaM, jJeyaM hemantavabudhaiH // 29 // artha -(have zizira RtumAM zI rIte vartavuM te kahe che.) zizira RtumAM uttara dizAnA pavanathI bhUkhI TADha paDe che. mATe jANa puruSoe A atumAM paNa hemaMta Rtu mAphaka ja sarva kRtya jANavuM. (29) Rtugatamiti sarva kRtyametanmayoktaM , nikhilajanazarIre kSemasiddhyarthamuccaiH // nipuNamatiridaM yaH sevate tasya na syAd , vapuSi gadasamUhaH sarvadAbhyarNavartI // 30 // iti zrIjinadattasUriviracite vivekavilAsa RtucaryAyAM SaSTha ullAsaH // 6 // artha -evI rIte gAtuomAM karavA gya sarva kRtya sakala manuSyanA zarIre kuzalane arthe meM kahyuM. je manuSya nipuNa buddhithI emAM kahyA pramANe varte, tenA zarIre rogano samudAya ke je hamezAM manuSyonI pAse ja rahelo che, te keAI samaye paNa prakaTa thAya nahIM. (30) Iti zrIjinadattasUriviracita vivekavilAsanI garjara bhASAno RtucaryA nAme cheDe ullAsa saMpUrNa. (6) "Aho Shrutgyanam Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 vivekavilAse saptama ullaasH| atha saptama ullAsaH / (atha varSacaryA / ) duSprApyaM prApya mAnuSyaM , kArya tatkiMciduttamaiH // muhUrtamekamapyasya , yAti naiva yathA vRthA // 1 // artha ---( have saMpUrNa varSamAM zI rIte vartavuM te kahe che.) uttama manuSyoe A durlabha narabhava pAmIne evuM kAMika kArya karavuM, ke jethI potAno eka kSaNa paNa nakAme na jAya. (1) divA yAmacatuSkeNa , kAryaM kimapi tannaraiH // nizcintahRdayairyena , yAminyAM supyate sukham // 2 // artha-manuSyae divasanA cAre pahoramAM evuM kAMi kRtya karavuM, ke jethI zatriya nizcitapaNe subhe nidrA yAve. (2) tatkiMcidaSTabhirmAsaiH, kAryaM karma vivekinA // ekatra sthIyate yena , varSAkAle yathAsukham // 3 // artha -vivekI puruSe AThamAsamAM evuM kAMI kRtya karavuM, ke jethI varSAkALanA comAsAmAM sukhe eka ThekANe rahevAya. (3) yauvanaM prApya sarvArtha-sArthasiddhinibandhanam // tatkuryAnmatimAnyena , vArdhake sukhamabhute // 4 // artha-buddhizALI purUSe sarve kAryo jethI sAdhya karI zakAya, evI - vana dazA pAmIne evAM kAryo karavAM, ke jethI vRddhAvasthAmAM sukha maLe. (4) arjanIyaM kalAvadbhi-statkicijanmanAmunA // dhruvamAsAdyate yena, zuddhaM janmAntaraM punaH // 5 // artha-kalavAn manuSyae A bhavamAM evI kAMI vastu kamAvavI, ke je "Aho Shrutgyanam" Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, sAtamo ullAsa. 138 thI maraNa pAmyA pachI pavitra janma nizcayathI maLI zake. (5) prativarSa saharSeNa , nijavicAnumAnataH // pUjanIyAH sadharmANo, dharmAcAryAzca dhImatA // 6 // artha-buddhizALI purUSe prati varSe pitAnI zakita pramANe sAdhamanI ane pitAnA dharmAcAryanI harSathI pUjA karavI. (6) gotravRddhA yathAzakti, saMmAnyA bhumaantH|| vidheyA tIrthayAtrA ca , prativarSa vivekinA // 7 // artha-vivekI purUSe pitAnA kuLamAM vRddha tathA mAnya je purUSo hoya temano zakita pramANe prativarSe bahumAnathI satkAra karavo. tathA tIrthayAtrA paNa karavI. (7) pratisaMvatsaraM grAhya , prAyazcittaM guroH puraH // zodhyamAno bhavedAtmA, yenAdarza ivojjvalaH // 8 // artha--temaja prativarSe gurU pAse jaI prAyazcitta (AlecaNI levuM. kAraNa ke, tethI zuddha thaele pitAne AtmA ArisA sarakho nirmaLa thAya che. (8) jAtasya niyato mRtyu-riti jJApayituM jane / pitrAdidivasaH kAryaH, prativarSa mahAtmabhiH // 9 // artha:-" janmelA manuSyane avazya maravuM cheja." evuM lekamAM jaNavavAne arthe mahAtmA purUSoe pitAnA pitA, mAtA vigerene divasa (zrAddha) prativarSe karo. (9) iti sphuTaM varSavidheyameta-lokopakArAya mayAbhyadhAyi // jAyeta lokaditaye'pyavazyaM, ytkurvtaaNnirmltaajnaanaam||10|| iti zrIjinadattasUriviracite vivekavilAse varSacaryAyAM saptama ulla sH||7|| artha -meM A rIte prativarSa karavAM yaMgya kaye leke pakArane arthe prakaTa kahyuM. e kRtya karanArA manuSya A lokamAM tathA paralokamAM avazya pavitra thAya che. (10) iti zrIjinadattasUrivicita vivekavilAsanI gurjara bhASAno varSIya nAme sAme ullAsa saMpUrNa (7) "Aho Shrutgyanam Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 0 vivekavilAse 'STama ullaasH| athASTama ullaasH| (Atha garbhava) (tatra tharSa toDyAH 1) saddharmadurgasusvAmi-vyavasAyajalendhane // svajAtilokaramye ca , deze prAyaH sadA vaset // 1 // arthaH--( A ullAsamAM AkhA manuSyabhavamAM zI rIte vartavuM te kahe che. temAM prathama rahevA yogya dezanuM ravarUpa dekhADe che. ) je dezamAM sAro dharma, durga ( kille), sAro rAjA, udyama, jaLa ane IMdhana (lAkaDAM) e cha vAnAM sArAM hoya, tathA pitAnI jJAtinA lekA vasatA hoya, te dezamAM dharma purUSe prAce sadA rahevuM. (1) guNinaH sUnRtaM zaucaM, pratiSThA guNagauravam // pUrvajJAnama, atra tatra vastu che je te artha:--jayAM guNI le ke vasatA hoya; tathA satya vyavahAra, pavitratA, pratiSThA (AbarU), guNano Adara ane apUrva jJAnano lAbha eTalAM vAnAM hoya, tyAM buddhizALI purUSe rahevuM. (2) samyadhdezasya sImAdi-svarUpaM svAminastathA // jJAtimitravipakSAdya-mavabuddhya vasennaraH // 3 // artha ---viveka manuSya jayAM rahevuM hoya te dezanI sImA vigere, tyAMnA rAjAnI rItabhAta, potAnI jJAtijAti, tathA potAnA mitra ane zatru vigere eTalI vastuonuM svarUpa babara pArakhIne pachI tyAM rahevuM (3) bAlarAjyaM bhavedyatra, bairAjyaM yatra vA bhavet // strIrAjyaM bhUrkharAjyaM vA , yatra syAttatra no vaset // 4 // artha----jayAM bALaka athavA mUrkha rAjA hoya, be rAjA hoya, athavA strInuM rAjaya hoya, tyAM vivekI purUSe vasavuM nahIM. (4) "Aho Shrutgyanam Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141 vivekavilAsa, Ama ullAsa. svavAsadezakSamAya, nimittAnyavalokayet // tasyotpAtAdikaM vIkSya, tyajettaM punarudyamI // 5 // artha--pitAnA AvAsanA (vasavAnA sthAnakanA) ane samagra dezane kalyANane arthe nimitta (zukana pramukha) jovAM. je temAM utpAta vigere jaNaca to te AvAsano athavA dezane udyamI purUSe turata tyAga karavo. (5) (3thanimittamaH) prakRtasyAnyathAbhAva , utpAtaH sa tvanekadhA // sa yatra tatra durbhikSaM , deshraajyprjaakssyH||6|| arthaH--je vastu jevA svarUpamAM hamezAM rahe che, temAM pheraphAra thavo, te utpAta kahevAya che. tenA aneka prakAra che. te (utpAta) jyAM thAya, tyAM dubhikSa, dezano tathA rAjayane bhaMga ane prajAno nAza thAya che. (6) devAnAM vaikRtaM bhaGga-zcitreSvAyataneSu ca // dhvajazcordhvamukho yatra, tatra rASTrAdyupaplavaH // 7 // artha --jyAM citrAmaNanI athavA maMdiramAMnI pratimAonA svarUpamAM kAMI pheraphAra athavA bhaMga thAya, tathA dhvajA UMcI caDhatI dekhAya, tyAM rASTra vigerene upadrava thAya. (7) jalasthalapurAraNya-jIvAnyasthAnadarzanam // zivAkAkAdikAkrandaH, puramadhye puracchide // 8 // artha --jayAM jaLacara jIva bhUmIe ane bhUcara jIva jaLamAM, nagaranA jIva jaMgalamAM ane jaMgalI jIva nagaramAM ravAbhAvika rIte dekhAya, tathA ziyALiyAM ane kAgaDA bahu kolAhala kare, te nagarano nAza thAya. (8) chatraprAkArasenAdi-dAhAdyairnRpabhIH punaH // astrANAM jvalanaM kozA-nirgamaH svayamAhave // 9 // artha - chatra, koTa, senA (lazkara) vigerene jo agnine upadrava thAya, to "Aho Shrutgyanam Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 vivekavilAse 'STa ullaasH| rAjAne bhaya utpanna thAya. tathA hathIAro baLatA dekhAya, athavA potAnI meLe myAnamAMthI bahAra nIkaLe to saMgrAma thAya. ( 8 ) anyAyakusamAcArau , pAkhaNDAdhikatA jane // sarvamAkasmikaM jAtaM, vaikRtaM dezanAzanam // 10 // artha- manuSyamAM anyAya, durAcAra ane pAkhaMDIpaNuM vRddhi pAme, to dezane nAza thAya. tathA koI paNa pheraphAra ekAeka thAya to paNa tethI dezabhaMga thAya. (10) prAvRSyandraM dhanurduSTaM , nAhni sUryasya saMmukham // rAtrau duSTaM sadA zeSa-kAle varNavyavasthayA // 11 // artha - varSA kALamAM IdradhanuSya (kabAna) je divase saryanI saMmukha dekhAya, te temAM kAMI deSa nathI. paNa teja rAtrie dekhAya, te azubha jANavuM. tathA bAkIne vakhate dekhAya che tenA raMga pramANe zubha athavA azubha jANavuM. (11) sitaraktapItakRSNaM, surendrasya dhanuryadi / bhavediprAdivarNAnAM, caturNA nAzanaM kramAt // 12 // artha -te IdradhanuSya je sapheda, rAtuM, pILuM tathA kALuM dekhAya, to - nukrame brAhmaNa, kSatriya, vaizya tathA zudrano nAza thAya. (12) akAle puSpitA vRkSAH, phlitaashcaanybhuubhuje|| alpe'lpaM mahati prAjyaM, dunimitte phalaM vadet // 13 // artha--je akALe vRkSone phUla athavA phaLa Ave to rAjakrAMti thAya. upara kahelAM duSTa nimitta (tpAta) alpa hoya to alpa ane ghaNAM hoya te ghaNuM phaLa kahevuM. (13) azvatthodumbaravaTa-plakSAH punarakAlataH // viprakSatriyaviTazUdra-varNAnAM kramato bhiye // 14 // artha -azvastha ( pIpaLo ) udbara ( uMbara ), vaDa ane pUkSa ( pIpara) "Aho Shrutgyanam" Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikavilAsa, AThamo ullAsa. 143 e cAra vRkSe akALe pUla, phaLa pAme to anukrame brAhmaNa, kSatriya, vaizya tathA zadra e cAra varNane bhaya utpanna thAya. (14) vRkSe patre phale puSpe, vRkSaH puSpaM phalaM dalam // jAyate cettadA loke, durbhikSAdi mahAbhayam // 15 // artha:--je vRkSa upara vRkSa, patra upara patra, phaLa upara phaLa ane phUla upara phUla ugeluM dekhAya, te jagatamAM moTe bhaya upajAvanAruM durlakSa (dukALa) vigere thAya. (15) godhvanirnizi sarvatra, kalirvA darduraH zistI // zvetAzvAdri-maf hezanAzanam | 22 . artha - rAtie sarva jagAe gAyano zabda saMbhaLAya, jayAM tyAM kalaha (vaDhavADha) thAya, deDakAne zikhA utpanna thaelI dekhAya, temaja sapheda kAgaDA, zvAna (kuvA) ane gIdha vigere pakSiye Amatema bhamyA kare to dezane nAza thAya. (16) apUjyapUjA pUjyAnA-mapUjA kariNImadaH / / zRgAlohni lapedrAtrau, tittirizva jagadbhiye // 17 // artha-je pUjavAM yogya puruSonI pUjA na thAya, ane na pUjavAM gya purUSonI pUjA thAya, hAthaNInA gaMDasthalamAMthI mada jhare, ziyALiyuM divase zabda kare, ane rAtrie tittira pakSI bele, to jagamAM bhaya utpanna thAya. (17) kharasya rasatazcApi , samakAlaM yadA raset // __anyo vA nakharI jIvo, durbhikSAdi tadA bhavet // 18 // artha--je samaye gadheDuM bhuMkatuM hoya, te ja samaye tenI sAthe je koI bIje nakhavALe jIva bhuke, to durmikSa (dukALa) vigere thAya. (18) - nyajJAnyajJA-paLe prasavaH zizo . maithunaM ca kharIsUti-darzanaM cApi bhIpradam // 19 // artha--anya jAtinA jIva anya jAtinA jIvonI sAthe bhASaNa athavA maithuna kare, tathA anya jAtinA jIvothI anya jAtinA ane viSe saMtati "Aho Shrutgyanam Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1444 fasters ullAsaH / thAya, ane gadheDI vIAtI dekhAya, te bhaya thAya ema jANavuM. (19) mAMsAzanaM svajAtezva, vinautUnbhujagAMstimIn // kAkAdirapi bhakSyasya, gopanaM sasyahAnaye // 20 // artha:---bilADAM, sarpa ane mAchalI e laNa jIva zivAya zeSa jIve jo peAtAnI jAtinA jIvanuM mAMsa bhakSaNa kare, tathA kAgaDA vigere paNa jo petAnuM lakSya sattADe, te dhAnyaneA nAza thAya. (20) antaHpurapurAnIka- kozayAnapurodhasAm // rAjaputraprakRtyAde - rapi riSTaphalaM bhavet // 21 // artha:--aMtaHpura (janAnakhAnA! ), nagara, senA, kaiAza ( bhaMDAra ), vAhana ( hAthI gheADA vigere ), purAhita (rAjAne gurU), rAjA, rAjapula tathA pradhAna vigere rAjAne parivAra eTalAne utpAtanuM phaLa thAya. (21) pakSamAsatuSaNmAsa - varSamadhye naM cetphalam // riSTaM tadarthameva syAdutpanne zAntiriSyate // 22 // arthaH---pakhavADiyAmAM, eka mAsamAM, be mAsamAM, cha mAsamAM athavA eka varSamAM je utpAtanuM phaLa na thAya, te te utpAta vyartha jANave. ane phaLa thAya te zAMti karavI hitakAri che. (22) dausthye bhAvini dezasya, nimittaM zakunAH surAH // devyo jyotiSamantrAdi, sarvaM vyabhicarecchubham // 23 // artha: dezanI mAThI avasthA thavAnI hAya, te nimitta, zukana, devatA, devIo, jyAtiSa tathA maMla vigere zubha heAya te paNa viparIta phaLa Ape che. ( 23 ) pravAsayanti prathamaM svadevAn paradevatAH // 2 " darzayanti nimittAni bhaGge bhAvini nAnyathA // 24 // arthaH----deza Adikane nAza thavAnA hAya, tyAreja pArakA devatAe petAnA devatAone kADhI nAMkhe che, ane duSTa utpAta dekhADe che. paNa dezAdikane bhaMga thatrAnA na heAya te ema thatuM nathI. ( 24) "Aho Shrutgyanam" Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 145 vivekavilAsa, AThamo ullAsa vizAkhA bharaNI puSyaM, pUrvaphA pUrvabhA maghA // kRttikA ceti nakSatrai-rAmeyaM maNDalaM matam // 25 // artha--1 vizAkhA, 2 bharaNa, 3 puSya, 4 pUrvA phAlganI, 5 pUrva bhAdrapadA, 6 maghA ane 7 kRttikA A sAta nakSatro " agnimaMDala" evA nAmathI kahevAya che. (25) citrA hasto'zvinI svAti-bhRgazIrSa punrvsuH|| uttarA phAlgunIyeta-dvAyavyaM maNDalaM viduH // 26 // artha-1 citrA, 2 harata, 3 azvinI, svAti, 5 mRgazIrSa, 6 punarvasu ane 7 uttarA phAlganI e sAta nakSatro "vAyumaMDala'' evA nAmathI kahevAya che. (26) pUrvASADhottarAbhAdrA-zleSAA mUlarevatI // zatatAreti nakSatrairvAruNaM maNDalaM bhavet // 27 // artha-1 pUrvASADhA, 2 uttarAbhAdrapadA, 3 aleSA, 4 AdrA, 5 mULa, 6 revatI ane zatatArakA e sAta nakSatra "varUNamaMDala" e nAmathI kahevAya che. (27) anurAdhAbhijijjyeSTho-tarASADhA dhaniSThikA / zani zravaNami- maDha 28 artha-1 anurAdhA, 2 abhijita, 3 jayeSThA, 4 uttarASADhA, 5 dhaniSThA, 6 rohiNI ane 7 zravaNa e sAta nakSatra "maheMdramaMDala" evA nAmathI kahevAya che. (28) mAsairaSTabhirAmeye, dvAbhyAM vAyavyake punH|| mAsena vAruNe sapta-rAnAnmAhendrake phalam // 29 // artha--agnimaMDalanuM phaLa ATha mAse, vAyumaMDalanuM be mAse, varUNamaDalanuM eka mAse ane maheMdramaMDalanuM sAta rAtrie thAya che. (29) "Aho Shrutgyanam Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse'STama ullaasH| bhUmikampo rajovRSTi-digdAho'kAlavarSaNam // ityAdyAkasmikaM sarva-mutpAta iti kIrtyate // 30 // artha -dharatIkaMpa, dhULanI vRSTi, dizAomAM dAha, akALe varsI ItyA dika aciMtyuM thAya, te sarva "utpAta" evA nAmathI kahevAya che. (30) ItyanItiprajAroga-raNAdyutpAtajaM phalam // maNDalAkhyAsamaM prAyo, vahnivAyvAdikaM tathA // 31 // artha:-Iti', anIti, prajAnA zarIramAM roga, saMgrAma ityAdika utpAtanAM phala maMDalanA nAma pramANe jANavAM. jemAM utpAta agnimaMDalamAM hoya to agnino upadrava, vAyumaMDalamAM hoya to vAyuno upadrava thAya, ityAdika jANavuM. (31) utpAtopi ca mAhendre, vAruNe maNDale ca yH|| sa zubhaH punarityUce, tasmin sarvaM zubhaM vadet // 32 // artha--utpAta paNa jo varaNa athavA mahekamaMDalamAM thAya, to zubhakAri ema paNa kahyuM che, mATe tevA utpAta thayA hoya to sarva zubha phala kahevuM. (32) Ameye pIDyate yAmyA, vAyavye punaruttarA // vAruNe pazcimA cAtra, pUrvA mAhendramaNDale // 33 // artha -agnimaMDalamAM utpAta thAya te dakSiNa dizA pIDAya, vAyumaMDalamAM thAya to uttara dizA pIDAya, varUNamaMDalamAM thAya to pazcima dizA pIDAya, ane maheMdra maMDalamAM thAya to pUrva dizA pIDAya. (33) mAsAtpUrNimA hInA , samAnA yadi vAdhikA // samargha ca samAdhaM ca , maharSaM ca kramAdbhavet // 34 // artha:--jo mAsanA nakSatrathI pUrNimA ochI hoya to vastuno bhAva ghaTe, sarakhI hoya to sarakho rahe, ane adhika hoya to caDhe. (34). 1 -ghaNI vRSTi, vRSTine bilakula abhAva, tIkane upadrava, uMdarane upadrava, sarpAdikane upadrava, vasano upadrava ane para sanyano upadrava e sAta iti kahevAya che. 2 ---pUnamane divase je TharAveluM nakSatra Ave che te mahinAnuM nakSatra kahevAya che. jema catra paeNnamane divase citrA nakSatra Ave che. "Aho Shrutgyanam Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 vivekavilAsa, AThame ullAsa. ekamAse vervArAH, syuH paJca na zubhapradAH // amAvAsyArkavAreNa, maharghatvavidhAyinI // 35 // artha-eka mAsamAM pAMca ravivAra Ave to zubha na jANavA. tathA amAvAsyAne divase ravivAra Ave to moMghavArI thAya. (35) vAreSvarkArkibhImAnAM , sNkraantidNgkrkyoH|| yadA tadA mahaghu syA-dItiyuddhAdikaM tathA // 36 // artha - karka saMkrAMti (dakSiNAyana) ane makara saMkrAMti (uttarAyaNa) ravivAre, zanivAre athavA maMgaLavAre thAya, to moMghavArI, ativRSTi, dukALa, yuddha vigere thAya. (36) mRgakarkAjagomIne-dhvarko vAmAMhiNA nizi // ahni saptasu zeSeSu, pracaleddakSiNAMhiNA // 37 // artha-makara, kaka, meSa, vRSabha ane mIna e pAMca rAzimAM sUrya rAtrie DAbe page, ane bAkInA sAta rAziomAM jamaNe page cAle che. (37) : sve sve rAzau sthite svAsthyaM, bhaveddausthyaM vyatikrame // vintarnayastata thatA-kAvyasaMmaH 28 artha:-rAtrie ane divase kahela saMkrAtikALa yatnathI vicAravo. koraNa ke, te potapotAnI rAzimAM hoya to svAdhya karanAro che, ane viparIta hoya to duHkhadAyI che. (38) ArTAntyAMDau tathA svAtau, sati rAho yadA zazI // rohiNIzakaTasyAntAti durbhikSakRttadA // 31 // artha -Adra nakSatranA chellA pAyAmAM athavA svAti nakSatramAM rAhu chatAM je caMdramA rezikaTano bheda kare, to tethI durbhikSa ( dukALa) paDe. (38) 1-AkAzamAM gADA sarakhA AkAranA tArAo phAgaNa mAsamAM mUya AthamatAMja pazcima dizAe dekhAya che. tene rehiNazaphaTa kahe che. "Aho Shrutgyanam Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 vivekavilAse'STama ullaasH| bhaumasyAdho guruzcetsyA-durvadhopi zanaizvaraH // grahANAM muzalaM jJeya-midaM jagadariSTakRt // 40 // artha---je maMgaLa nIce gurU ane gurU nIce zani hoya te "musale" nAme yoga thAya che. te jagatmAM anartha utpanna karanArA jANa. (40) zanirmIne guruH karke, tulAyAmapi maGgalaH // __ yAvaccarati lokasya , tAvatkaSTaparaMparA // 41 // artha -zani mIna rAzimAM, gurU karka rAzimAM ane maMgaLa tulA rAzimAM hoya tyAM sudhI jagatamAM kaccha upara kaTa AvyA kare. (41) guroH saptAntyapaJcadi-sthAnagA vIkSakA api // zanirAhukujAdityAH, pratyekaM dezabhaJjanam // 42 // artha -- zani, rAhu, maMgaLa ane sUrya e cAra graha pAMcame ane bIje sthAne pote Ave athavA temanI daSTi e sthAna upara Ave, to upara kahelA cAra grahomAM ekeka graha paNa dezano bhaMga karI zake. (42) zukrArkibhaumajIvAnA-meko'pIndu bhinatti cet // patatsubhaTakoTIbhiH, pretaprItA tadAjibhUH // 43 // artha --zukra, zani, maMgaLa ane gurU emAM koIpaNa graha je caMdramAnA maMDalane bheda, to kroDe subhaTa saMgrAmamAM paDe, ane tethI saMgrAmanI bhUmi keDo pretone (maDadAno) bali maLavAthI saMtuSTa thAya. (43) kumbhamInAntare'STamyAM, navamyAM dazamIdine // rohiNI cettadA vRSTi-ralpA madhyAdhikA kamAt // 44 // artha - kuMbha ane mIna saMkrAtine vacce rohiNI nakSatra Ave che, te je AThamane divase Ave to apa, navamane divase Ave te madhyama ane dasamane divase Ave to adhika vRSTi thAya. (44) zAkastrighno yuto dvAbhyAM , caturbhakto'vazeSitaH / samAcAi i-rviSa pravRA punaH pa . artha - kane traNa gaNe karI temAM be umeravA. ane te saMkhyAne cA "Aho Shrutgyanam Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, Ame ullAsa, 149 ranA bhAga detAM jo sama saMkhyA bAkI rahe teA alpa vRSTi ane viSama saMkhyA AkI rahe te dhaNI vRSTi jANavI. (45) meghAzvaturvidhAsteSAM droNAhaH prathamo mataH // Avarta purAvarta--turyaH saMvartamtathA // 46 // arthaH--medha ( vAdaLA) cAra prakAranA che. temAM pahelAnuM nAma TreNa, khIjAnuM Avarte, trInanuM puSkarAvartI ane ceAthAnuM saMvartaka. (46) ASADhe dazamI kRSNA, subhikSAya sarohiNI // > ekAdazI tu madhyasthA, dvAdazI duHkhadAyikA // 47 // artha:--ASADha vada dasamane divase hiNI nakSatra DhAya teAsubhikSa ( ( sukALa ) thAya, agyArasane divase haiya teA madhyama vRSTi thAya, ane khArasane divase DhAya teA dukALa paDe. (47) ravirAzeH puro bhaumo vRSTisRSTinirodhakaH // momAyA gAmAzcandrazrottaro vRdinArAnaH // 48 I OM arthaH----sUrya je rAzie hAya, te rAzithI AgaLa maMgaLa hoya te te STine harakata karanArA che. tathA maMgaLa vigere graha sUryanI rAzinA dakSiNa bhAge ane caMdra jo uttara bhAge heAya te tethI vRSTinA nAza thAya che. (48 ) revatIrohiNIpuSya-maghottarapunarvasu // sevate cenmadIjUnu--nuM tagatambutaH // 26 // arthaH revatI, rAhiNI, puSya, madhA, uttarA ane punarvasu e nakSatrAne viSe maMgaLa hAya teA jagatmAM vRSTi alpa thAya. (49) citrAsvAtivizAkhAsu, yasminmAse na varSaNam // tanmAse nirjalA meghA, iti gargamunervacaH // 50 // artha:~> mAsamAM citrA, svAti ane vizAkhA e nakSatromAM vRSTi na thAya, te mAsamAM vAdaLAM pANIvinAnAM thAya evuM gargamuninuM vacana che. (50) "Aho Shrutgyanam" Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse'STama ullaasH| azleSAyAM yadA bhadre, karke saMkramate rviH|| tadA ca pracurA vRSTi-rityUce vADavo muniH||51|| artha sUryanI karka rAzie saMkrAti thAya che, te divase azleSA nakSatra hoya to ghaNI vRSTi thAya, evuM vADa muninuM vacana che. (51) tulAsaMkrAntiSaTvaM ce-svasyAH svasyAstithezcalet // tadA duHsthaM jagatsarva, durbhikSaDamarAdibhiH // 52 // artha:-2 tulA, vRzciyana, bha72, dubha sane bhAna 2. sNzitie potapotAnI tithithI calita thAya, to dukALa AdikathI sarva jagatane pIDA thAya. (52) dIpotsavadine bhauma-vAro vahnibhayAvahaH // saMkrAntInAM ca naikaTye, zubhakarmAdikaM na hi // 53 // artha-divALIne divase je maMgaLavAra Ave, to agnino upadrava thAya, ane saMkrAMti samIpa AvelI hoya te zubha kArya vigere na thAya. (53). astasthAnaM rakhejyeSTha-jAmAyAM vIkSya cihnitam // taduttareNa cedindo-rastastacchubhadaM vadet // 54 // artha -Sa vadi amAvAsyAne divase sUryanA AthamavAnuM sthAnaka cinha karI rAkhavuM, ane sudI bIjane divase caMdramA je sUryathI uttara bhAge Athame to zubha phaLa kahevuM. (54) yAvatI bhuktirASADhe, shuklprtipdaadine| punarvasozcaturmAsyAM, vRSTiH syAttAvatI zubhA // 55 // artha -ASADha sudi pratipadAne divase punarvasu nakSatrane jeTalo bhAga hoya, teTalI comAsAmAM vRddhi thAya ema jANavuM. (55) _(atha vaastushuddhgRhkrmH|) vaizAkhe zrAvaNe mArge , phAlgune kriyate gRham // zeSamAseSu na punaH, pauSo vaaraahsNmtH|| 56 // artha -have vAstunI (dharanI bhUminI parIkSA karI gharanI racanA karavAno "Aho Shrutgyanam" Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, AThame ullAsa. 151 gakAra kaheche.) vaizAkha, zrAvaNa, mArgazIrSa ane phAlguna e cAra mAsamAM navuM ghara karavuM. bIjA mAsamAM na karavuM. varAhamihiranA mata pramANe pAkha mAsamAM paNa ghara karavuM. (56 ) mRgasiMhakarkakumbhe'rke prAkpratyagmukhaM gRham // vRSAjAlitulAsthe tU dagdakSiNamukhaM zubham // 57 // kanyAyAM mithune mIne, dhanasthe ca khau sati // nava jAya mudde zi-vitaryAmIyate // 18 artha:---karka, siMha, makara ane kuMbha e cArarAzimAMnI game te eka rAzine viSe sUrya DhAya tyAre pUrve athavA pazcima dizA saMmukha ghara karavuM. meSa, vRSabha, tulA ane vRzcika e cAramAMnI kAipaNa rAzine viSe sUrya hoya tyAre uttara athavA dakSiNa dizA saMmukha dhara karavuM. mithuna, kanyA, dhana ane mIna e cAramAMnI kAi paNa rAzine viSe sUrya heAya tyAre navuM ghara na karavuM. evuM keTalAka graMthakArAnuM mata che. ( 57) (58) suyogakSaM sutArAMza, sthirAMzamadhikAyakam // advirdvAdazakatritri - koNaSaTTASTakaM zubham // 59 // artha:- jayAM yAga, nakSatra tathA tArA e traNe sArAM, lagnAMza sthira ane vyaya karatAM Aya adhika hAya, tathA dviAdaza ( bIAkhArUM ), tritrikoNa (traNa~~ pA~ca athavA traNa-tava)ane SaTkASTaka (cha ATha) e traNa mAThA yAga na heAya te ghara zubha jANavuM. (59 ) zoko dhAnyaM smRtipazuhatI dravyavRddhirvinAzo, yuddhaM bhRtyakSatiratha dhanaM strI ca vahnerbhayaM ca // - lakSmIprAptirbhavati bhavanArambhakartuH krameNa, caitrAce muniriti phalaM vAstuzAstropadiSTam // 60 // artha: caitramAM navuM ghara bAMdhe te zeka thAya, vaizAkhamAM dhAnya, jeThamAM maraNa, ASADhamAM pazuene nAza, zrAvaNamAM dhananI vRddhi, bhAdrAmAM vinAza, "Aho Shrutgyanam" Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 vivekavilAse'STama ullaasH| AsomAM yuddha (ka ), kArtikamAM sevakano nAza, mArgazIrSamAM dhananI vRddhi, piSamAM strInI prApti, mAhamAM agnino bhaya ane phAgaNamAM lakSmInI prApti thAya. evI rIte vAstu zAstranA anusArathI ghara bAMdhavAnuM phaLa pUvocArye kahyuM che. (60) puSyadhruvamRdusvAti-hastavAsavavAruNe // prathamo vezmanAM sUtra-prArambhaH sadbhiriSyate // 61 // artha -puSya, hasta, svAti, vizAkhA, jayeSThA, zatatArakA, rohiNI, uttarA, uttarASADhA, uttarAbhAdrapadA, mRga, citro anurAdhA, revatI eTalA nakSalomAMnuM koI paNa nakSatra hoyatyAre, gharanuM prathama sUtra (pahelI AMkaNI) mAMDavuM. evuM vidvAnonuM mata che. (61) samAdhikavyayaM kartuH, samanAma yamAMzakam // kumAsadhiSNyavAraM ca , gRhaM vayaM prayatnataH // 62 // artha-Aya jeTalA athavA AyathI adhika vyayane ane pitAnA dhaNanI sAthe maLatA nAmane dhAraNa karanAruM, yamanA aMzamAM AveluM, tathA duSTa mAsa, duSTa nakSatra, duSTa vAra upara baMdhAveluM evA gharano prayatnathI tyAga kara. (62) vistAreNa haMta dairdhya , vibhajedaSTabhistathA // yaccheSaM sa bhavedAyaH, sa dhvajAdyAkhyayASTadhA // 63 // a--laMbAIne ane pahoLAIne guNAkAra karI AvelI saMkhyAne A The bhAgavuM. ema karatAM zeSa rahe te Aya kahevAya. te (Aya) dhvaja Adika ATha prakArathI oLakhAya che. (63) dhvajo dhUmo hariH zvA gauH, kharebhau vaayso'ssttmH|| pUrvAdidikSu cASTAnAM , dhvajAdInAmavasthitiH // 64 // artha-upara kahelI saMkhyAne ADe bhAgatAM eka zeSa rahe to dhvaja, be raheto dhUma, traNa rahe to siMha, cAra raheto zvAna, pAMca raheto to vRSabha, cha rache to gardabha, sAta rahe to gaja ane sama bhAga Ave to kAka e AThe AyanI anukrame pUrva dizAthI mAMDI ATha dizAone viSe sthiti jANavI. (6) "Aho Shrutgyanam Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 153 vivekavilAsa, AThama ullAsa he je thAne vaSaH zre, niH siMddhathe ja che dhvajaH sarvagato deyo, vRSaM nAnyatra dApayet // 65 // artha - vaja, gaja ane siMha e traNa Aya pitAne sthAnake zreSTha jANavA. dhvaja sarve ThekANe devo, paNa vRSabha anya ThekANe na de. (65) vRSaH siMho gajazcaiva , kheTe khttkottttyoH|| dvipaH punaH prayoktavyo, vApIkUpasarassu ca // 66 // artha-vRSabha, siMha ane gaja e traNa Aya kheTa (gAmaDuM), kharvaTa (DuMgaranI talATIe AveluM gAmaDuM) tathA kATa e traNane viSe ApavA. temaja gaja nAme Aya vApI (vAva), phUpa (kuvA), ane taLAva ene viSe Apavo. (66) AsanAyudhayoH siMhaH, zayaneSu gajaH punH|| vRSo bhojanapAtreSu , chatrAdiSu punarbajaH // 67 // artha:--Asana ane Ayudha (hathiyAra ) e bene viSe siMha Aya, zavanane viSe gaja Aya, bhojana pAtrane viSe vRSabha Aya ane chatra Adikane viche dhvaja Aya de (67) amivezmasu sarveSu , gRhe vayupajIvinAm // dhUmaM niyojayaliM ca , zvAnaM mecchAdijAtiSu // 68 // artha --ghama Aya pAkasthAnamAM (rasoDAmAM) tathA agni upara pitAnI AjIvikA karanArA lehAra pramukhane ghera Apavo. tathA zleccha Adika jAtine viSe zvAna Aya devo. (68) paNa verAde zasta, vAlaH zepaTApu ja che - vRSaH siMho maiApa, prasidvipuraveramag 22 arthavezyAne ghare gardabha Aya, bAkI rahelI sarva kuTIne viSe (jhupaDAne viSe) kAka Aya, tathA prAsAda (devamaMdira athavA rAjamahela) ane nagaranA ghara e bannene viSe vRSa, siMha tathA gaja Aya devo. (69) "Aho Shrutgyanam Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 vivekavilAse'STama ullaasH| AyAme vistArahate, yo'GkaH saMjAyate kila // sa mUlarAzirvijJeyo, gRhasya gaNakaiH sadA // 7 // artha -laMbAino ane pahoLAIno guNAkAra kare chate je saMkhyA Ave che te gharanI mULarAzi jayotiSIe niraMtara jANavI. (70) aSTabhiryuNite muul-raashaavsminvishaardaiH|| saptaviMzatibhakte ya-ccheSaM tadgahabhaM bhavet // 71 // artha-mULa rAzine AThathI guNuM sattAvize bhAga detAM je zeSa rahe te dharanuM nakSatra jANavuM. (71) nakSatrAGke'STabhirbhakte, yo'GkaH sa syAdgahe vyyH|| paizAco rAkSaso yakSaH, sa tridhA smaryate vyayaH // 72 // artha -nakSatranI saMkhyAne AThe bhAgatAM je zeSa rahe te gharanA viSayamAM vyaya jANavo. te vyaya pizAca, rAkSasa ane yakSa evI rIte traNa prakArano che. (72) paizAcastu samAyaH syA-drAkSasastvadhike vyaye / / mAthAyUnata yakSo, vyayaH zreNasgdhA svayama 7rU. artha --vyaya,Aya eTale Ave to te pizAca, Aya karatAM adhika Ave to rAkSasa ane Aya karatAM ochuM Ave to yakSa kahevAya che. e traNamAM yakSa vyaya zreSTha jANo. have ATha prakArano vyaya kahi. (73) zAntaH paurastathoDyotaH, zreyAnando mnohrH|| zrIvatso vibhavazcApi , cintyAtmetyaSTadhA vyayaH // 74 // artha --upara kahelI rIte nakSatranI saMkhyAne AThe bhAgadetAM zeSa eka bAkI rahe to zAMta nAme, be zeSa rahe to pira nAme, traNa zeSa rahe to uta nAme, cAra zeSa rahe to zreyAnaMda nAme, pAMca zeSa rahe to manohara nAme, cha zerahe to zrIvatsa nAme, sAta zeSa rahe to vibhava nAme, ane samabhAga Ave te ciMya nAme thaya jANo. (74) "Aho Shrutgyanam Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 55 vivekavilAsa, AThamo ullAsa. mUlarAzI vyaye kSipte, gRhanAmAkSareSu ca // tato haretribhirbhAgaM, yaccheSaM soM'zako bhavet // 75 // indro yamazca rAjA cA-pyaMzakAzca trayastvime // arthamULa rAzimAM vyayanI ane gharanA nAmAkSaranI saMkhyA umeravI. ane ne traNa bhAga detAM je zeSa rahe te aMza jANo. eka zeSa raheto iMdrane, be zekha rahe to yamano ane sama bhAga tUTe to rAjAno aMza jANavo. (75) gRhabhasvAmibhaikyasya , bhaktasya navabhiH punaH // 76 // yaccheSaM sA bhavettArA , tArAnAmAnyamUni ca // nana saM slema, pratyara sAdhanati 77 naidhanI maitrikA caiva , tathA paramamaitrikA // catvAraH SaD nava zreSThAH, sapta paJca trayo'dhamAH // 78 // artha---gharanA nakSatranI ane gharadhaNanA nakSatranI saMkhyA ekatra karI tene navane bhAga detAM zeSa rahe te tArA kahevAya che. tenAM nAma A pramANe-navane bhAga detAM eka zeSa rahe to janmanAme tArA, be zeSa rahe to saMpanAme, traNa zeSa rahe to vipad nAme, cAra zepa rahe te kSema nAme, pAMca zeSa rahe to pratyari nAme, cha zeSa rahe to sAdhanI name, sAta zeSa rahe to naidhanI nAme, ATha zeSa rahe to matrikA nAme ane nava zeSa rahe te paramatrikA nAme tArA jANavI. e nava tArAomAM thI, chaThI ane navamI zreSTha, trIjI, pAMcamI ane sAtamI adhama ane bAkI madhyama jANavI. (76) (77) (78) - rAkSasAmaramAkhya-gaNanakSatrakAdikam // jJeyaM jyotirmatakhyAta-midamatreti noditam // 79 // artha-rAkSasa, devatA, manuSya nAmanA gaNa tathA nakSatra Adika jotiSa zAstramAM prasiddha che, mATe ahIM kahyuM nathI. ema jANavuM. (79) "Aho Shrutgyanam Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse'STama ullAsaH / dhruvaM dhanyaM jayaM nandaM, kharaM kAntaM manoramam // sumukhaM mukhaM kraraM, supakSaM dhanadaM kSayam // 80 // AkrandaM vipulaM caiva, vijayaM cetyamUrbhidAH // gRhasya svasya nAmnospi, sadRzaM ca bhavetphalam // 81 // artha:--1 dhruva (sthiratA rAkhanArUM), 2 dhanya (yaza denAruM), 3 jaya,(jaya denA), 4 nanda (Ananda denA N), 5 khara (snehateADanArUM), 6 kAnta (suMdaratA upajAvanArUM), 7 maneArama (manane prIti upajAvanAruM), 8 sumukha (sArA mukhanuM), 9 durmukha (kharAba sukhanuM), 10 krUra (bhaya upAvanArUM, 11 supakSa ( piravArane vadhAranArUM), 12 dhanada (dhana denAruM), 13 kSaya (nAza karanArUM), 14Akranda (zAka upAvavA2e ), 15 vipula ( vRddhi karanAr ) ane 16 vijaya ( dhaNeA jaya ApanArUM ) evA nAmathI gharanA seALa bheda che. gharanAM tathA peAtAnA nAmanAM paNa e nAma sarakhAM phaLa jANavAM. (80) (81) yo gurUNAM caturNAM syAtprastArazchandasAM kRtaH // joizAnta me mevA, myuktannAmAviH // 82 // artha::-cAra gurU varNane je seALa' prakArane chaMdazAstramAM (piMgalamAM) prastAra karyeA che. tevAja dharanA A sALa bheda jANavA. ane upara kahelA seALa nAma alaidaka (daravAjA AgaLanA cAka ) uparathI thAya che. (82) pUrvasyAM zrIgRhaM kArya - mAmeyyAM tu mahAnasam // zayana kSisyAM tra, naiRRtyAmAyu vizvam // 83 // bhujikriyA pazcimAyAM, vAyavyAM dhAnyasaMgrahaH // uttarAM nahAna-mAzAnyAM tevatAmudam || 84 // arthaH-dharamAM pUrva dizAe lakSmInuM sthAnaka ( bhAMDAgAra ) karavuM, agni 156 1H--cAra gurU varlDanA seALa prastAra A rIte~~~(1)ss kula, (2) Ga dhanya, (3)s jaya (4SS nanda, (5DaGaDa khuH, (6)les kAMta, (7)$ nema, (8)us sumukha, (9) DaGaDA durmukha, (10)'DA kara, (11)DADA supakSa, (12)us dhanada, (13)'DA kSaya, (14) mAkraMda, (1175 vipula, aDe (16) // vija. ( ahIM e (cinha gurUvarNanuM ane A (5) cinha laghu varganuM mukhaDuM. "Aho Shrutgyanam" Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, AThameA ullAsa. 157 kANe pAkazALA ( rasoDuM ) karavI, tathA dakSiNa dizAe suvAnuM, naiRRtya kANuM hathiyAra vigere rAkhavAnuM, pazcima dizAe bhAjana karavAnuM, vAyavya kANumAM "dhAnyanA saMgrahanuM, uttara dizAe jaLanuM ane IzAna kANumAM devanuM sthAnaka karavuM. (83) (84) (aparaM ca ) gRhasya dakSiNe vahni -toyagomayadIpabhUH // vAme pratyagdizo mukti-dhAnyArthArohadevabhUH // 85 // artha:----vaLI kahyuM che ke, gharanA dakSiNa bhAgamAM pAkazAlA(rasADuM), paNIyArUM ane chANunuM tathA dIpaka rAkhavAnuM sthAnaka karavuM. DAbI bAjue pazcima dizAmAM bhAjana karavAnuM, dhAnya ane dhana rAkhavAnuM tathA devanuM sthAnaka karavuM. (85) pUrvAdidigvinirdezo, gRhadvAravyapekSayA // bhAskarodaya dikpUrvA, na vijJeyA yathA kSute // 86 // artha:---jema chIkamAM je dizAe mukha DhAya te pUrva dizA levAya che, tema gharanI khAkhadamAM paNa je dizAe dharanuM dvAra hAya teja pUrva dizA tathA tenI apekSAe bIjI dizAe! jANavI, paNa je dizAe sUrya ugeche, te pUrva dizA ahIM na levI. (86) gRheSu hastasaMkhyAnaM, madhyakoNairvidhIyate // samAH stambhAH samAH paTTA, viSamAzca kSaNAH punaH // 87 // arthaH ----dhara mApavuM heAya te hAthanI saMkhyA madhya khUNAthI karAyache. dharanA cAMbhalA tathA pATiyAM samasaMkhyAmAM rAkhavAM, ane dharatA khaNa ( khaMDa) vizvama saMkhyAmAM rAkhavA. ( 87 ) Aye naSTe sukhaM na syAnmRtyuH SaTTASTake punaH // vidvAne ja viM, tritrione nakSayaH|| 88 // arthaH----dharane viSe Aya jeve joie tevA naheAya te sukha na thAya, tathA cha-ATha hoya te maraNa, dvAdaza ( bIAbArUM ) heAya te dhanane kSaya ane traNa-pAMca tathA traNa-nava haiya te putranA nAza thAya. (88) "Aho Shrutgyanam" Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 vivekavilAse'STama ullaasH| yamAMze gRhimRtyuH syA-mRtyuH saptamatArake / nistejAH paJcame tAre, vipattAre tRtIyake / / 89 // arthagharane viSe yamano aMza hoya to ghara dhaNInuM maraNa thAya, sAtamI (naidhanI) tArA hoya to paNa maraNa thAya, pAMcamI (pratyeri) tArA hoya to ghare dhaNanuM teja jAya, trIjI (vipatuM) tArA hoya to ApadA AvI paDe. (89) nyUnAdhikye ca paTTAnAM, tulAvedha uparyadhaH // ekakSaNe nIcoccatve, paTTAnAM tAluvedhatA // 90 // bhUvaiSamyAttale vedho, dvAravedhazca ghoTake // ekasminsaMmukhe dvAbhyAM puna-na~va kadAcana // 91 // artha - gharanAM uparanAM athavA nIcenAM pATiyAM je ochAM athavA adhika hoya to tulAvedha kahevAya che. eka khaNamAM (khaMDamAM) je pATiyAM uMcA nIcAM hoya, to tAludha kahevAya, gharanI jamIna uMcI nIcI hoya to talavedha kahevAya, ane ekaja ghaDe saMmukha (sAme) hoya to dvArevedha kahevAya, paNa be ghoDA sAmA hoya to dvAdha na kahevAya. (90) (91) vAstorvakSasi zIrSe ca , nAbhau ca stanayoddhayoH // gRhasyaitAni marmANi, neSu stambhAdi sUtrayet // 92 // artha---vAstunI chAtI, mastaka, nAbhi ane be ratana e pAMca gharanAM marmasthAna kahevAya che, mATe e pAMca sthAnakAne viSe thAMbhalA vigere na rAkhavAM. (92) stambhakUpadrukoNAdhva-viddhaM dvAraM zubhaM nahi // gRhoyA dviguNAM bhUmi , tyaktvA te syuna vedhkaaH||93|| artha -thAMbhalo, kuvo, vRkSa, khUNe tathA mArga gharanAM dvAranI vacce Ave to te dvArevedha kahevAya che, te sAro nathI. paNa gharanI bhUmithI bamaNuM bhUmi cheDIne upara kahelI vastu hoya to dvArAdha na thAya. (93) prathamAnyayAmavarja, ditripraharasaMbhavA // chAyA vRkSadhvajAdInAM, sadA duHkhapradAyinI // 94 // artha - pahelo tathA chelle pahora cheDI bIjA tathA trIjA paheranI vRkSanI athavA dhvajAnI chAyA ghara upara paDatI hoya to te sadAe du:kha denAra jANavI. 94 "Aho Shrutgyanam Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 vivekavilAsa, AThame ullAsa. varjayedarhataH pRSThaM , dRSTiM caNDIzasUryayoH // vAmAGgaM vAsudevasya , dakSiNaM brahmaNaH punaH // 95 // artha --gharanA dvAra AgaLa arihaMtanI pUTha; caMDInI, mahAdevanI tathA sUryanI dRSTi, vAsudevano DAbo bhAga, ane brahmAne jamaNo bhAga varja. (85) (atha gRhshriivRddhikrmH|) na doSo yatra vedhAdi-navaM yatrAkhilaM dalam // bahudvArANi no yatra , yatra dhAnyasya saMcayaH // 96 // pUjyante devatA yatra, yatrAbhyutthAnamAdarAt // raktA yamAnakA yatra, yatra saMmArjanAdikam // 97 // yatra jyeSThakaniSThAdi-vyavasthA suprtisstthitaa|| bhAnavIyA vizantyanta-bhInavo yatra naiva ca // 98 // dIpyate dIpako yatra , pAlanaM yatra rogiNAm // zrAntasaMvAhanA yatra, tatra syAtkamalA gRhe // 99 // (catubhiH kalApakam / ) artha-jyAM vedha Adika doSa nathI, jyAM gharanuM AkhuM daLa navuM hoya, jayAM pesavAM nIkaLavAnAM bAraNAM ghaNAM nathI, jayAM dhAnyano saMgraha ghaNe che. jayAM devatA pUjAya che. jayAM paNa AdikanuM AdaramAna ghaNuM thAya che, jayAM rAtA paDadA heya che, jayAM khAI ghaNuM hoya che, jyAM jhAnA meTAnI maryAdA barAbara sacavAya che, jayAM sUryanA kiraNa chAparAmAMthI aMdara pesatA nathI, jyAM dIvo sArI peThe prakAza Ape che, jyAM rogI lekonuM rakSaNa thAya che, ane jayAM thAasaa bhAsane 2||raam bhaNe che, te 52mAM sabhI pAsa are. (86) (87) (88)-(88) cndnaadrshhmokss-vyjnaasnvaajinH|| zaGkhAjyadadhitAmrANi, matAni gRhavRddhaye // 10 // martha:-hana, pazu, suvarNa, 56, 0yana (yAbha2 paMpotyAdi), "Aho Shrutgyanam" Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.60 vivekavilAse'STama ullAsaH / Asana, azva, zaMkha, dhRta, dahIM, tathA tAMbAnAM pAtra eTalI vastu dharanI rRddhine arthe che. ( 100 ) dadyAtsaumyAM dRzaM vAca - mabhyutthAnamathAsanam // zaktyA bhojanatAmbUlaM, zatrAvapi gRhAgate // 101 // artha:--ApaNe dhera ApaNA vairI kadAca Ave, te paNa tene zAMta da STithI jove, mIThI vANIthI beAlAvave, sAmuM javuM, tene Asana ApavuM ane zakti pramANe bhAjana tathA tAMbUla ( pAnabIDuM ) ApavAM. (101 ) mUrkhAdhArmikapAkhaNDi - patitastenarogiNAm // koyanAnyanadazAnAM, curutattvavaLiAm // 602 // svAmivaJcakalubdhAnA - mRSistrIbAlaghAtinAm // icchannAtmahitaM dhImAn prAtivezmikatAM tyajet // 103 // " arthaH---peAtAnuM kalyANa icchanAra puruSe mUrkha, adharmI, pAkhaMDI, mahApAtakathI bhraSTa thaelA, cAra, rAgI, krodhI, cAMDALa, ahaMkArI, gurUnI strInI sAthe sabhAga karanAra, bairI peAtAnA zeThane ThaganAra, leAbhI, ane RiSanI, strInI tathA bALakanI hatyA karanAra eTalA leAkeAnI paDeAzamAM narahevuM. (102) (103) duHkhaM devakulAsane, gRhe hAnizcatuSpathe // pUtomAyAbhyAze, pAtAM sutapanakSau // 204 5 artha:H----dhara devamaMdiranI pAse heAya te| duHkha thAya, cATAmAM DhAya te hAni thAya, dhutArAnA tathA maMtrInA samIpa bhAgamAM DhAya te putrane ane dhanane nAza (bagADa nukasAna) thAya. (104) kharjUrI dADimI rambhA, karkandhUrbIjapurikA // utpadyante gRhe yatra, tannikRntati mUlataH // 105 // artha:khajUrI, dADamI, keLa, kheraDI ane bijorI eTalAM vRkSa jyAM uge, te gharanA samULa nAza thAya. (105) "Aho Shrutgyanam" Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, AThamo ullAsa. plakSAdogodayaM vidyA-dazvatthAttu sadA bhayam // nRpapIDAM vaTAdgahe , netravyAdhimudumbarAt // 106 // artha-gharamAM pIMparanuM vRkSa hoya to roga thAya, pIMpaLe hoya te sadAkALa bhaya utpanna thAya, vaDa hoya to rAjAno upadrava thAya, ane uMbara hoya to netrano vyAdhi thAya. (16) lakSmInAzakaraH kSIrI, kaNTakI shtrubhiiprdH|| apatyanaH phalI tasmA--deSAM kASThamapi tyajet // 107 // artha:--kSIrI (jemAMthI dUdha nIkaLe evA AkaDA vigere) vRkSa gharamAM hoya to lakSmIno nAza thAya, kaMTakI (kaMTAruM) vRkSa hema to zatrune bhaya upaja, phalavALuM vRkSa hoya to saMtatino nAza thAya, mATe e vRkSanuM lAkaDuM paNa na levuM. (107) kazcidUce puro bhAge, vaTaH zlAghya udumbaraH // dakSiNa pazcime bhAge--'zvatthaH plakSastathottare // 108 // artha-keie kahyuM che ke, gharanA AgaLanA dakSiNa bhAgamAM uMbara, pazcima bhAgamAM pIMpaLe ane uttara bhAgamAM pIMpara sAre jANo. (108) (ziSyAvarodhamaH ) guruH somazca saumyazca , zreSTho'niSTau kujAsitau // vidyArambhe budhaiH proktau, madhyamau bhRgubhAskarau // 109 // artha--(have ziSyane bodha zI rIte karavo te kahe che. vidyAno AraMbha karo hoya to guru, sema ane budha e traNa vAra zreSa; zukra ane ravi madhyama tathA maMgaLa ane zani aniSTa ( naThArA) jANavA. (10) pUrvAtrayaM zrutiddhanddhaM, vidyAdau muulmshvinii|| hastaH zatabhiSak svAti-zcitrA ca mRgapaJcakam // 110 // artha --vidhAno AraMbha kara hoya te pUrvA phAlganI, pUrvASADhA, pUrva bhAdrapadA, zravaNa, ghaniSThA, mULa, AzvinI, hasta, zatatArakA, svAti, citrA, mRga, Adra, punarvasu, puSya ane azleSA eTalAM nakSatra zreSTha jANavA. (110) "Aho Shrutgyanam Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 vivekavilAse'Tama ullaas| akruddhaH zAstramarmajJo--'nAlasyo vysnojjhitH|| hastasiddhastathA vAggmI, kalAcAryoM mataH satAm // 111 // artha:---- vinAnI, zAstranA bhInI , mANasathI mane vyasanathI dUra rahelo, hastakriyAmAM jasa pAmela, ane yuktithI vacana belanAro evo sAyArtha satpuruSAne mAnya che. (111) pitRbhyAmIdRzasyaiva, kalAcAryasya baalkH|| vatsarAtpaJcamAdUrdhva-marpaNIyaH kRtotsavam // 112 // artha-mAtApitAe pitAnA bAlakane pAMcamuM varSa beThA pachI utsava karI evA kalAcAryane hAtheja seMpavo. (112) iSTAnAmapyapatyAnAM, varaM bhavatu muurkhtaa|| nAstikAddaSTacittAca , vidyA vidyAgurorna tu // 113 // artha---potAnA vahAlA putra mUrkha rahI jAya te sAruM. paNa temane nAstika ane duSTa cittavALA gurU pAse vidyAgrahaNa karAvavuM ThIka nathI. (113) vidyayApi tayA kiM nu, yA nAstikyAdidUSitA // svarNenApi hi kiM tena, karNacchedo bhvedytH|| 114 // artha-nAstikapaNuM vigere doSothI bharelI vidyAnuM zuM prayojana ? jethI OMna pAI naya, te suvarNa |y tA555 zA nuM ? ( 114) AcAryo madhurairvAkyaiH, saabhipraayviloknaiH|| ziSyaM zikSeta nirlaja, na kuryaadvndhtaaddnaiH|| 115 // artha -gurUe mIThA vacanathI tathA mananA abhiprAya sUcavanArI dRSTithI ziSyane zikSaNa devuM. paNa niraMtara baMdhana tathA tADana karIne temane nirlajaja (zarama vinAnA) na 2vA. (115) .. mastake hRdaye vApi, prAjJazchAtaM na tADayet // adhobhAge zarIrasya, punaH kiMcana zikSayet // 116 // artha-jANa gurUe ziSyanA mastakamAM athavA hRdayamAM (chAtImAM) mAravuM "Aho Shrutgyanam" Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, AThame ullAsa. 167 nahIM. paNa avasara paDe zarIranA nIcalA bhAgamAM thoDI zikSA karavI. (116) kRtajJAH zucayaH prAjJAH, kalpA drohvivrjitaaH|| gurubhistyaktazAcyAzca , pATyA ziSyA vivekibhiH||117|| artha:--resA 652nA laganAsa, pavitra, suddhizANI, salyAsa 12vA samartha, ane matsara tathA kapaTa vinAnA evA ziSyone vivekI gurUe bhaNayaa. ( 117) madhurAhAriNA prAyo, brahmavratavidhAyinA // dayAdAnIdizIlena, kautukAlokavarjinA // 118 // kapardapramukhakrIDA-vinodaparihAriNA // vinItena caziSyeNa, paThatAbhAvyamanvaham // 119 // yugmm|| artha--gurU pAse bhaNanAra ziSya prAye madhura AhAra karavo,brahyacarya pArg, yA 2vI, hona mA sA5g, tu vA nahI, DI, pAnAM saahkathI ramavuM nahIM, makarI karavI nahIM, ane niraMtara gurUno vinaya sAcavo. (118) 118) guruSvavinayo dharma, vidveSaH svaguNairmadaH // guNiSu dveSa ityetAH, kAlakUTacchaTAH smRtAH // 120 // artha-gurUne viSe avaniya, dharma upara draSa, potAnA guNane ahaMkAra ane guNi janano eTalAM vAnAM kAlakUTa viSanA chaTasarakhAM samajavAM. (12) kalAcAryasya cAjasraM, pAThako hitamAcaret // niHzeSamapi cAmuSmai, labdhaM labdhaM nivedayet // 121 // artha-ziSya potAnA kalAcAryanuM niraMtara hita citavavuM. tathA pitAne vastu bhaNe te sarva tene (AyaAryane) // 56ii. (121) guroH sanagarapAmAM, dadAti yadi medinIm // tathApi na bhavatyeva , kadAcidanRNaH pumAn // 122 // artha-ziSya kadAca pitAnA gurUne je grAma nagara sahita pRthvI Ape, "Aho Shrutgyanam" Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 vivekavilAse'STama ullAsa / paNa te gurUnA RNamAMthI mukta thAya nahIM. (122) upAdhyAyamupAsIta , tadanuddhataveSabhRt // vinA pUjyapadaM pUjyanAma naiva sudhIrvadet // 123 / / artha mATe buddhizALI ziSya unnata (bahu dIpa) veSa (pozAka) na paheratAM upAdhyAyanI sevA karavI. potAnA pUjaya gurUnuM pUjaya" evuM pada mUkIne mULanAma na besavuM. arthAt "pUjaya" evA nAmathI gurUne bolAvavA. (123) (uktaM ca)"Atmanazca gurozcaiva , bhAryAyAH kRpaNasya ca // kSIyate vittamAyuzca , mUlanAmAnukIrtanAt // 124 // " artha -kahyuM che ke,-"purUSe pitAnuM, pitAnA gurUnuM, pitAnI strInuM tathA kRpanuM mULanAmanalevuM. kAraNa ke, tethI dhanano ane AyuSyano kSaya thAya che."(124) caturdazIkuharAkA-STamISu na paThennaraH // mRtake'pi tathA rAhu-grahaNe candrasUryayoH // 125 // artha-caturdazIe, amAvAsyAo, pUrNimAe, aSTamIe, maraNa sUtakamAM tathA caMdrasUryanAM rahaNane vakhate bhaNavuM nahIM. (15) tatholkApAtanirghAta-bhUmi kampeSu garjite // paJcatvaM ca prayAtAnAM, bandhUnAM pretakarmaNi // 126 // akAlavidyuti bhraSTa-malinAmadhyasaMnidhau // zmazAne zavagandhe vA, nAdhItAtmani cAzucau // 127 // artha -temaja ulkA (agninI javALAso caLakanAre tAre) AkAzamAMthI paDe , tophAnI pavana vAte chate, bhUmikaMpa (dharatI kaMpa) thae te, meghanI garjanA thae te, marI gaelA pitAnA sagA saMbaMdhInAM pretakarmacAlatAM hoya tyAre, akALe (ArkA nakSatrathI pahelAM ane harA nakSatra UtaryA pachI) vIjaLI thAya to, AcArathI bhraSTa thaelA malina ane apavitra evA leke pAse, samazAnamAM zabanI durgadhI AvatI hoya evA sthAnake ane potAnuM zarIra apavitra hoya tyAre na bhaNavuM. (126) (127) "Aho Shrutgyanam Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, AThame ullAsa. nAtyuccai tinIcaizca , nAnekAgramanAstathA // na vicchinnapadaM caiva , nAspaSTaM pAThakaH paThet // 128 // artha:--vidyArthio bahuja ghAMTo pADIne, bahuja dhIme, mana bIje rAkhIne, pada vacce tUTI jAya, ane spaSTa uccAra na thAya tevI rIte na bhaNavuM. (128) zAstrAnuraktirArogyaM , vinayodyamabuddhayaH // AntarAH paJca vijJeyA, dhanyAnAM pAThahetavaH // 129 // artha--1 zAstra upara anurAga (prIti), 2 zarIre vyAdhino abhAva, 3 vinaya, 4 ughama, ane buddhi e pAMca bhaNavAnAM aMtaraMga kAraNa jANavAM. te jemane maLe te vidyArthIo ne dhanya che. (12) sahAyA bhojanaM vAsa, AcAryaH pustakaM tathA // amI bAhyA api jJeyAH, paJca paannddityhetvH|| 130 // artha --sAthe bhaNanArA, bhajana, vastra, gurU tathA pustaka e pAMca bhaNavAnAM bAhya kAraNa jANavAM. (130 ) saMskRte prAkRte caiva, zaurasene ca maagdhe|| paizAcake'pabhraMze ca , lakSyaM lakSaNamAdarAt // 131 // artha--1 sarakRta, 2 prAkRta, 3 zausenI, 4 mAgadhI, 5 pizAcI ane 6 apabhraMza e cha bhASAonAM lakSaNa jANavAM. (11) kavitvahetuH sAhityaM, tarko vaktRtvakAraNam // buddhivRddhikarI nIti-stasmAdabhyasyate budhaiH|| 132 // artha -vidyArthI sAhitya zAstranA abhyAsathI kavitAnI racanA karI zake, tarkazAstranA abhyAsathI vaktA thAya, nIti zAstranA abhyAsathI buddhi khIle, mATe DAhyA purUSe e zAstrAno sAro abhyAsa kare che. (132) pATIgolakacakrANAM, tathaiva grhbiijyoH|| gaNitaM sarvazAstrauSa-vyApakaM paThyatAM sadA // 133 // artha-pATI gaNita, gela gaNita, cakra gaNita, graha gaNita ane bIja "Aho Shrutgyanam Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 vivekavilAse'STama ullAsa / gaNita e pAMca prakAranuM sarva zAstramAM vyApI raheluM gaNita niraMtara bhaNavuM.(133) dharmazAstrazrutau zazva-llAlasaM yasya mAnasam // paramArthaM sa eveha , samyagjAnAti naaprH|| 134 / / artha je purUSanuM mana niraMtara dharmazAstra sAMbhaLavAnI ghaNI icchA dhAraNa karatuM hoya, te purUSaja paramArtha sArI peThe jANI zake che. bIjuM koI jANI zakato nathI. (134). jyotiHzAstraM samIkSyaM ca, triskandhaM vihitaadrH|| gaNitaM saMhitA hore-tyetatskandatrayaM viduH||135|| artha --gaNita, saMhitA ane herA e traNa rakaMda jenA kahevAya che, evuM jayotizAstra paNa AdarathI jANavuM. (135) prakRti bheSajaM vyAdhi, sAtmyaM dehaM balaM vyH|| kAlaM dezaM tathA vahni, vibhavaM praticArakam // 136 // vijAnana sarvadA samyak , phaladaM lokyoddhyoH|| abhyasedaidyakaM dhImAna, yazodharmArthasiddhaye // 137 // artha -rogInI prakRti, esiDa, vyAdhi, sAmya (rogIne sadavArUpa vastunI aMdara rahelo eka guNa), zarIra baLa, vaya, kALa, deza, jaTharAgni, vaibhava ane praticAraka (rogInI mAvajata karanAra) eTalI vastu barAbara jANune buddhizALI purUSe A lokamAM tathA paralokamAM sAruM phaLa ApanArA vaidhaka zAstrano yaza, dharma ane dhana e traNenA lAbhane arthe niraMtara abhyAsa kara. (136 (137). kAyabAlagrahorddhAGga-zalyadaMSTrAjarAviSaiH // etairaSTabhiraGgaizca , vaidyakaM khyAtamaSTadhA // 138 // artha-1 kAyacikitsA, 2 bAlacikitsA, 3 bhUtacikitsA, 4 uSyogacikitsA, pazalya cikitsA, 6 vizvacikitsA, cha rasAyana ane 8 vAjIkaraNa vaidyakazAstranA e ATha aMga (bheda) prasiddha che. (138) "Aho Shrutgyanam Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 vivekavilAsa, AThamo ullAsa. jaTharasyAnalaH kAyo, bAlo bAlacikitsitam / / graho bhUtAdivitrAsa , UrdhvAGgamUrddhazodhanam // 139 // zalyaM lohAdi daMSTrAhe-rjarApi ca rasAyanam // vRSaH poSaH zarIrasya, vyAkhyASTAGgasya leshtH|| 140 // artha -kAya eTale jaTharAgni tenA vikArathI nipajatA rogone maTADavA te kAyacikitsA, bALakane thatA rogone maTADavA te bAlacikitsA, bhUta, pizAca vigereno upadrava maTADavo te bhUtacikitsA, haDapacIthI upara AvelA mukha, nAsikA, karNa, netra, mastaka vigerenA roganA upAya karavA te Urdhvaga cikitsA, zalya eTale bANanI aNI vigere zarIramAM peThuM hoya tene bahAra kADhavAnA upAya karavA te zalyacikitsA, sAdikanA viSanA (jheranA) upacAra karavA te viSacikitsA, vRddhAvasthAne aTakAvavAno tathA yuvAvasthA vadhAre TakI rAkhavAno je upAya te rasAyana ane jethI strIsaMbhoga yatheccha karAya evI zakti zarIramAM lAvavAnA je upAya te vAjIkaraNa kahevAya che. A rIte upara kahelA AThe aMganI saMkSepamAM vyAkhyA kahI. (138) (140) citrAkSarakalAbhyAso, lakSaNaM ca gjaashvyoH|| gavAdInAM ca vijJeyaM, vidvadgoSThI vivikSuNA // 141 // artha - vidvAna lekanI sabhAmAM praveza karavAnI icchA karanAre citrakaLA (citrAmaNanI kaLA) ane lekhanakaLA (lakhavAnI kaLA) emano avazya akyAsa kara. tathA azvanAM (ghoDAnAM), gajanAM (hAthInAM), tathA gAya, baLadra vigerenAM lakSaNa paNa jANavAM. (141 ) sAmudrikasya ratnasya, svamasya zakunasya ca // meghamAlopadezasya , sarvAGgasphuraNasya ca / / 142 // tathaiva cAGgavidyAyAH, zAstrANi nikhilAnyapi / / jJAtavyAni budhaiH sasyaga, vAJchadbhiH kiirtimaatmnH||143|| artha-pitAnA yazanI vAMchA karanAra jANa purUSoe 1 sAmudrikazAstra, 2 "Aho Shrutgyanam Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 vivekavilAse'STama ullaas:| ratnaparIkSAzAstra, 3 svamazAstra, 4 zakuna zAstra, 5 vRSTizAstra, 6 aMgaphuraNazAstra ane 7 zArIrazAstra emanuM pUrNa jJAna avazya meLavavuM. (142) (143) zAstraM vAtsyAyanaM jJeyaM, na prakAzyaM ytsttH|| jJeyaM bharatazAstraM ca , nAcaryaM dhImatA punH||144|| / artha ---buddhizALI purUSe kAmazAstranuM jJAna meLavavuM, paNa jayAM tyAM teno phelAva na karavo. temaja nATakazAstra (nATaka vigerenuM zAstra) avazya jANavuM, paNa pote nATakano dhaMdho na karavo. (144) guroratizayaM jJAtvA, piNDazuddhiM tathAtmanaH // krUramantrAnparityajya , grAhyo mantrakramo hitH|| 145 // artha -vivekI purUSe gurUno atizayake che, ane pitAnA zarIranI zuddhi kevI che, e be vAtano vicAra karIne hitakArI maMtra gurU pAsethI grahaNa karavA. paNa jAraNa, mAraNa karanArA dUra maMtranuM to nAma paNa na levuM. (15) (Aya viparivAra) satyAmapi viSAjJAyAM, na bhakSyasthAvaraM viSam / / pANibhyAM pannagAdIMzca , spRzennaiva jijiivissuH||146 // artha -jIvavAnI IcchA karanAra purUSoe viSanI AjJA chatAM paNa sthAvaraviSa bhakSaNa na karavuM. tathA jaMgama viSane dhAraNa karanAra sarpa vigere jAnavarone paNa hAthe sparza na kare. (146) jAGgalyAH kurukullAyA-stottalAyA grutmtH|| viSArtasya janasyAsya, kA paricAyakaH paraH // 147 // artha --jherathI pIDAtA manuSyane jAMgulI, kurUkaa, totalA ane garUDa e cAra vinA kaNa bIjo rakSaNa karanAra che? (147 ) 1 -bacanAga, jherakuyale, somala vigere vastumAM sthAvara viSa ane sarpa, vIchI vigere prANImAM raheluM jaMgama viSa kahevAya che. "Aho Shrutgyanam Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, AThamo ullAsa. AdiSTAH kopitA mattAH, kSudhitAH puurvvairinnH|| dandazUkA dazanyanyAna, prANinastrANavarjitAn // 148 // artha-sapi koinA AdezathI, kepathI, madonmatta thavAthI, bhUkhathI tathA pUrva bhavanA vairathI; barobara potAnI jAtanA na karanAra bIjA prANiyone karaDe che. (148) te devA devatAstAzca , mantrAste mtrpaatthkaaH|| agadA api te dhanyA, yaistrANaM prANinAM viSAt // 149 // artha -te deva, te devatAo, te maMtra, te mAMtrike tathA te che paNa uttama jANavAM, ke jeo jIne jherathI bacAvI zake che. (149) viSArtasyAGginaH pUrva, vimRzyaM kAlalakSaNam // aparaM tajIvitavya-cihna tadanu matriNaH // 15 // artha-jherathI pIDAyalA mANasanuM kAlalakSaNa (je vakhate jhera caDhayuM te vakhata kevo hato te) prathama jevuM, pachI jIvavAnAM lakSaNa jovAM, ane te pachI mAMtrika lekone bolAvavA. (15) vArastithirbhadigdaMzA, dUto marmANi dssttkH|| sthAnaM haMsAcArAdyAH, kalAH kaalnivedkaaH||151 // artha-vAra, tithi, rAzi, nakSatra, dizA, daMza (DaMkha), dUta (vaidhane athavA mAMtrikane teDavA janAra mANasa), marmanAM sthAna, jherathI pIDAto mANasa ane haMsapracAra pramukha kalAo eTalAM vAnAM kAlanAM lakSaNa kahenArAM che. (151) (atha vAvavA ) bhaumabhAskaramandAnAM, dine saMdhyAdaye'pi ca // saMkrAntikAle daSTazca , saMkrIDati surastriyA // 152 // artha-(have vArano vicAra kahe che.)maMgaLavAra, ravivAre ane zanivAre prabhAtakALe, sAMjhe athavA sUryanI saMkrAMtine avasare jene sarpadaMza thAya te maraNuM pAmI devAMganAonI sAthe krIDA kare che. (1para) "Aho Shrutgyanam Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse'STama ullaas:| (kaca tithI vAra:) paJcamISaSThikASTamyo, navamI ca cturdshii|| amAvAsyApyavazyaM syA-ddaSTAnAM mRtihetave // 153 // artha - have tithino vicAra kahe che.) pAMcama, chaTha, AThama, navama, cAdaza ane amAsa emAM koipaNa tithie sarpadaMza thAya to te mANasa avazya maraNa pAme. (13) (atha ravivAra) mInacApaddhaye kumbha-vRSayoH karkaTAjayoH // kanyAmithunayoH siNhaa-linobhRgtulaakhyyoH||154 // ekAntarA dvitIyAdyA, dagdhAH syustithayaHkramAt // etadyogayute candre , daSTAnAM jiivsNshyH|| 155 // artha - have rAzino vicAra kahe che.) mIna athavA dhana rAzimAM caMdra hoya to dvitIyA (bIja), kuMbha athavA vRSabha rAzimAM hoya to caturthI (tha), karka athavA meSa rAzimAM hoya to pachI (chaTha), kanyA athavA mithuna rAzimAM hoya to aSTamI (AThama), siMha athavA vRzcika rAzimAM hoya to dazamI (dasama) ane makara athavA tulA rAzimAM hoya to drAdazI (bArasa) dagdha thAya che. A rIte caMdramAnA yogathI dagdha thaelI tithine divase jene sarpadaMza thAya, te jIvaze ke nahIM te vAtano zaka che. (154) (15) (raya nakSatra vArA) mUlAzleSA maghA pUrvI-trayaM bhrnnikaashvinii|| kRttikA vizAkhA ca , rohiNI daSTamRtyudA // 156 // artha---(have nakSatrano vicAra kahe che.) mULa, azleSA, maghA, pUrvAphAlganI, pUrvASADhA, pUrvAbhAdrapadA, bharaNI, azvinI, kRttikA, Adra, vizAkhA ane rohiNI emAM koipaNa nakSatrane viSe jene sarpadaMza thAya tenuM maraNanIpaje. (156) "Aho Shrutgyanam Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 vivekavilAsa, Ama ullAsa. ( atha digvicaarH|) nairRtyAmeyakA yAmyA, dizastisro vihAya ca // anyadigbhyaH samAyAtai-rdaSTo jIvatyasaMzayam // 157 // artha--(have dizAno vicAra kahe che. maitya, Agneya ane dakSiNa e traNa dizA mUkIne bIjI koI paNa dizAthI AvelA sarpAdika jene daMza kare, te mANasa jIve emAM saMzaya nathI. (13) (atha dNshvicaarH|) sapayaHzoNitA daMzA-zcatvAro yugapadyadi // eko vA zophavAna sUkSmo, daMza aavrtsNnibhH||158 // daMzaH kAkapadAkAro, raktavAhI sgrtkH|| trirekhaH zyAmalaH zuSkaH, praannsNhaarkaarkH||159 // artha -(have DaMkhano vicAra kahe che. jemAMthI pANuM ane lohI 6 juduM kare che evA cAra daMza (kha) sAthe thayA hoya; eka ja daMza je sojAvALe, jaLanA bhamarA sarakhe ane jhINe, kAgaDAnA paganA sarakhA AkArano, lehIne jharata ane khADAvALe hoya; athavA traNa rekhAvALA, kALe ane sukAya DAya; to te avazya prANa nAza 72. ( 158) (158) saMcaratkITikAspRSTa , iva vedhI ca dAhakRt // kaNDUmAn saviSo jJeyo, daMzo'nyo nirviSaH punH|| 160 // artha--kIDIe caTako mAryA sarakha, viMdhyA je, baLatarA tathA kharajane upajAvanAra daMza ( DaMkha) jheravALe ane evAM lakSaNa na hoya to jhera vinAne Mejal. (160) ( atha dRtvicaarH|) tailAkto muktakezazca, sazastraH prskhldcaaH|| UrvIkRtakaradandro, rogagrasto vihastakaH // 161 // "Aho Shrutgyanam" Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse'STama ullAsa :1 rAsabhaM mahiSaM matta - karabhaM cAdhirUDhavAn // gaddAranamAyAta, gatizIanTekSan // 262 || ekavastro vivastrazca vRtAsyo jIrNacIvaraH // vArtAnIvidyutaH jjo, dUto nUtanananmane // 663 // artha: have dUtaneA vicAra kahe che.) mAthe tela copaDI, vALa chUTA ra!khI, udhADe mAthe ane hAthamAM zastra lai AvelA, lathaDatAM vacana eTalatA, be hAtha uMcA karI AvelA, rAgI, AkuLa vyAkuLa thaelA, gadheDuM, pADuM athavA UMTa upara besIne AvelA, DarelA, caMcaLa AMkhavALo, paherelA vastra vinA bIjuM vastra na rAkhanArA, vastra vinAnA, meDhuM DhAMkIne Avele, jINuM vastra paheranAre, nadI utaravAthI palaLelA athavA rIsAele eve kRta vaidhane athavA mAMtrikane teDavA Ave te regI ( jherathI pIDAyaleA mANasa ) maraNa pAme. (161) (162) (163) hara sthiro madhuravAk puSpA - kSatapANirdizi sthitaH // jJAtitrato dUto, dhUto vithaH // 264 // arthaH--sthira, madhura vacana belanArA, hAthamAM phUla tathA akSata ( AkhA cAkhA ) laine AveleA, krANu dizA mUkI pUrva Aphrika cAra dizAomAMnI eka dizAmAM ubheA rahelA, rAgInI jAtane tathA dharmanA evA dUta vaidyane athavA mAMtrikane teDavA Ave teA jherathI pIDAtA mANasanuM jhera utarI jAya. (164) viSamaH zasyate dUtaH, strINAM tu strI naro nRNAm // evaM sarveSu kAryeSu varjanIyo viparyayaH // 165 // artha:---kRta viSama saMkhyAmAM eTale eka, traNa, pAMca ityAdi parimANamAM tathA zrI taraphathI strI daita ane purUSa taraphathI purUSa kRta Ave te zreSTha jANave. sarva kAryeAmAM ethI ulaTA prakAra varjavA. (265) daSTasya nAma prathamaM gRhNastadanu mantriNaH // vakti dUto yamAhUto daSTo'yaM mucyatAmiti // 166 // artha:- dUta jherathI pIDAtA mANasanuM nAma prathama lai pAchaLathI jo ma 3 3 "Aho Shrutgyanam" Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 vivekavilArA, AThamo ullAsa. trikanuM nAma le, to mAMtrike jANavuM ke, A dUta "jherathI pIDAtA mANasane yamanuM AmaMtraNa (teDuM AvyuM che mATe ene tame mUke." emaja mane kahe che. arthAt jherathI pIDAto mANasa jIve nahIM ema mAMtrike samajavuM. (16) dUtasya yadi pAdaH syA-dakSiNo'grasthitastadA // pumAndaSTo'tha vAme tu, strI daSTeyapi nizcayaH // 167 // artha-mAMtrikane ghera pesatAM dUtane je jamaNe paga AgaLa hoya to jherathI pIDAto purUSa che, ane DAbe paga AgaLa hoya to jherathI pIDAtI strI che e nizcaya jANavo. (167) jJAnino'gre sthito dUto, yadaGga kimapi spRzet // tasminnaGge'sti daMzo'pi, jJAninA jJeyamityapi // 168 // artha --mAMtrikanI AgaLa ubhA rahelo dUta pitAnA zarIranA je bhAgane sparza kare, te bhAgane viSe sapAdikane daMza thayo che, ema mAMtrike jANavuM.(168) agrataHsthe yadA dUte, vAmA vahati nAsikA // sukhAzikA tadAdezyA, daSTasyAgadakAriNI // 169 // artha ----AgaLa dana ubhuM hoya tyAre jo DAbI nAsikA vahetI rahe, te jherathI pIDAtA mANasanI vyathA maTaze " evI vacana rUpa sukhaDI dUtane ApavI. (169) vAmAyAmeva nAsAyAM, yadi vAyupravezane // dUtaH samAgataH zasya-stadA naivAnyathA punaH // 170 // artha -DAbI nAsikAmAM vara vaheto hoya, tyAre ja Avele dUta zreSTha jANo, anyathA nahIM. (170) dUtoktavarNasaMkhyAGko, dviguNo bhajyate tribhiH // yadyakaHzeSatAM yAti , tacchubhaM nAnyathA punH||171 / / artha ---dUtanA mukhamAMthI nIkaLelA akSara bamaNA karI AvelI saMkhyAne traNe bhAgavuM, bAkI eka rahe to zubha jANavuM. nahIM to nahIM. (171 ) "Aho Shrutgyanam Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 vivekavilAse'STama ullaas:| dUte digAzrite jIva-tyahidaSTo vidikSu na // prazo'pyantarvahe vAyo, sati dUtena cetkRtaH // 172 // artha--ta je dizAmAM ubho hoya to khelo mANasa che, temaja nAsikA dvAre aMdara zvAsa letAM prazna kare, ane vidizAmAM ubho hoya to na jIve. (12) prazna vI murSi kUto, vaM zakti vi che tadA daSTAdaro yukto, viparyAse mRtastu saH // 173 // artha-data prazna karI rahyA pachI je pitAnuM mukha baMdha rAkhe to DuMkhelA mANasane Adara karavo yogya che. ane ughADuM rAkhe to te maraNa pAme, ema samajavuM. (13) ' dUtasya vadanaM rAtrau, yadi samyama dRzyate // tadA svasya mukhe jJeyaM , matriNA mIlanAdikam // 174 // artha -rAtrine samaya hovAthI je dUtanuM mukha barAbara na dekhAya, to mAMtrika purUSe mukhanuM baMdha thavA pramukha cihu pitAnA mukhane viSe jANavuM. (174) (aya marthavijAra ) kaNThe vakSasthale liGga, mastake cibuke gude // nAsApuTe bhruvormadhye , nAbhAvoSThe stanadraye // 175 / / pANipAdatale zaGkha, skandhe karNelike dRzoH / kezAntakakSayordaSTo, dRSTo'ntakapurIjanaiH // 176 // ' artha -( have dezanA (ThaMkhanA) thAnakane vicAra kare che.) 6 kaMDa, 2 chAtI, 3 liMga, 4marataka, 5 dADhI, 6 gudA, 7 nAka, 8 be bhamarA madhyabhAga 9 nAbhi, 10 heTha, 11 be stana, 12 hAthanA tathA paganAM taLiyAM, 1? - khano kAna pAsene bhAga, 14 khabhe 15 kAna, 16 kapALa, 17 banne AMkha, 18 kezAnta ( kapALano mAthAnA vALa pAsenA bhAga) ane 16 kAkha eTalA sthAnake je mANasane daMza ( DaMkha) thAya te te maraNa pAme. (175) ( 176) "Aho Shrutgyanam Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, AThama hailAsa. ( atha dssttvicaarH|) truTyanti mUrdhajA yasya , dRgmadhye dhavalo lvH|| kaNThagraho vapuH zItaM, hikA kSAmakapolatA // 177 // bhramirmoho'GgadAhazca , zaziravyoravIkSaNam // gAtrANAM kampanaM bhaGgo, dRzo rakte sanidratA // 178 // lAlA virUkSatA pANDu-ratvaM vAksAnunAsikA // viparItArthavIkSA ca , jRmbhA chardiH svarAnyatA // 179 // chede sAvo na raktasya , na rekhA yadi tADane // nAdhastAtstanayoH spanda-darzanaM galakepi ca // 18 // dazanAkAradhAritvaM , suvyaktaM krnnpRsstthtH|| nizvAsasya ca zItatvaM, kaMdharApyatibhaGgarA // 181 // zoNite payasi kSipte, vistarastailabinduvat // oSThasaMpuTayormudrA, bhedo melitayorapi // 182 // jihvAvilokanaM naiva , na nAsAgranirIkSaNam // AtmIyo viSayaH kazci-dindriyANAM na gocrH|| 183 // mukhe zvAso na nAsAyAM, vikAzo netravakrayoH // candre sUryabhramaH sUrya, candro'yamiti ca bhramaH // 184 // kakSAyAM rasanAyAM ca, zravaNadvitaye'pi ca // vAGgapAdopamaM nIlaM, yadi cotpadyate sphuTam // 185 // darpaNe salile vApi, svamukhasyAnirIkSaNam / / na dRzoH puttikA spaSTA, purasthairavalokyate // 186 / / zophaH kukSau nakhAnAM ca , mAlinyaM sahasA tathA // svedaH zulaM gale bhakSya-pravezo na manAgapi // 187 // "Aho Shrutgyanam" Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse'STama ullAsaH / 2 // utkampaH pulako danta - gharSazcAdharapIDanam // sIdharastAvana te, nana va mutyumuduH // 8 // netrayoH zuklayorahni, raktayoH sAyameva ca // nIyonizi mRtyuH yA-jJasya nRsya nizcitam // artha:-Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vive'vilAsa, mAhabho ullAsa. 7 daSTasya dehe zItAmbu- dhArAsi terbhavedyadi // , romAJcaH kampanAdyaM vA tadA daSTo'nugRhyate // 190 // arthaH--jherathI pIDAtA mANasane zarIre ThaMDA pANinI dhAra karavAthI jo te rAmAMca athavA hAlacAla kare te! tene maMtra, aiSadha pramukha upacAra karavA, Arazu hai, tethI te sAne thAya. (180 ) 3 , yo hastanakhanirmuktaiH payobindubhirAhate // nimIlayati netre sve yamastasminna sodyamaH // 199 // artha:jherathI pIDAtA je mANasa, hAthanA nakhAvaDe pANInA biMdu - khAmAM chAMTavAthI peAtAnI AMkheA bIDe, te maraNa na pAme. ( 191 ) pANinakhAsakta-mAMse'nyanakhapIDite // yasya " jAyate vedanA tasya nAntako bhajate'ntikam // 992 // arth:~~~~~AthanA nakhanA mAMsane bIjA mANase peAtAnA nakhAvaDe dabAvAthI jene vedanA utpanna thAya, te jherathI pIDAtA mANasa maraNa na pAme. ( 192) ( atha sthAnavicAraH / ) 177 iSTikAcitivalmIkA - dvidupasaritaTe // vRkSe kutre zmazAne ca, jIrNazAlagRhAntare // 193 // pASANasaMcaye divya-devatAyatanAdike // " sthAneSveteSu yo daSTo yamastasmindRdodyamaH // 994 // artha:--(have upano sthasaviyAra uhe che.) ITAbhAM yitAbhAM rAiDAmAM parvatamAM, jhADane taLe, kuvAne athavA nadIne kAMThe, velaDIethI tathA jhADathI DhaMkAcalA pradezamAM, zmazAnamAM, jINuM dharamAM, pattharanA DhagalAmAM, devasthAna AdikamAM maiMne sarpahaMza thAya, te avazya bharaNa pAme. (183 ) (184 ) ( atha sarpajAtivicAraH / ) viSabhedAvabuddhyarthaM jJeyo nAgodayaH purA // ajJAtaviSabhedaH sa-nnirviSIkurute katham // 195 // artha:--- ( have sarpanI latine vicAra he che. ) aznA prakAra samana 5 "Aho Shrutgyanam" Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 vivekavilAse'STama ullAsaH vAne arthe prathama nAgano udaya jANavo joIe. kAraNa ke, jheranA prakAra jANyA vagara jhera zI rIte utArI zake ? (195) ravivAre dijo'nanto, nAgaH padmazirAH sitaH // vAyavIyaviSo yAmA-rdhamAtramudayI bhavet // 196 // artha-vAyumaya viSane dhAraNa karanAra ane jAte brAhmaNa evA anaMta nAme nAga ravivAre paNacAra ghaDI sudhI jherano udaya dhAraNa kare che. tene mastake kamaLa ane zarIrane sapheda varNa hoya che. (16) vAsukiH somavAre tu , kSatriyaH shubhvigrhH|| nIlotpalAGka Ameya-garalo'bhyudayaM vrajet // 197 // artha -agnimaya viSa dhAraNa karanAra vAsuki nAme kSatriya jAtane nAga somavAre picAra ghaDI sudhI jherano udaya dhAraNa kare che. zarIra suMdara, mastake nIlakamaLa e tenAM lakSaNa hoya che. (197) bhavatyabhyudayI bhaume , takSako vizvarakSakaH // AraktaH pArthivaviSo, vaizyaH svstiklaanychnH|| 198 // artha --jagatanuM rakSaNa karanAra ane pRthvImaya viSa dhAraNa karanAra takSaka nAme vaizya jAtino nAga maMgaLavAre poNacAra ghaDI sudhI jherano udayadhAraNa kare che. zarIre rAto varNa ane maratake svaritaka e tenAM lakSaNa hoya che. (198) budhe labdhodayaH zUdraH, karkoToJjanasaMnibhaH // sa vAruNaviSo rekhA-tritayAJcitamUrtimAn // 199 // arthajaLamaya viSa dhAraNa karanAro karkoTaka nAme zudra jAtine nAga budhavAre piNacAra ghaDI sudhI jherano udaya dhAraNa kare che. zarIre aMjana sarakho raMga ane traNa rekhA e tenAM lakSaNa hoya che. (1998) guruvArodayI padmaH, svrnnvrnnsmdyutiH|| zUdro mAhendragaralaH, paJcacandrAbhabindukaH // 200 // artha -maheMdra viSane dhAraNa karanAra patra nAme zudra jAtine nAga gurUvAre "Aho Shrutgyanam' Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, AThamo ullAsa. 17, picAra ghaDI sudhI jherano udaya dhAraNa kare che. zarIre suvarNa sarakho raMga ane caMdramA sarakhA sapheda pAMca biMdu e enAM lakSaNa hoya che. (2000) zukravArodito vaizyo, mahApadmo ghncchviH|| lakSitAGgastrizUlena, dadhAno vAruNaM viSam // 201 // artha---jaLamaya viSa dhAraNa karanAra mahApadma nAme zUdra jAtine nAga zukravAre picAra ghaDI sudhI jherane udaya dhAraNa kare che. zarIre megha sarakho raMga ane maratake trizULa e enAM lakSaNa hoya che. (2001) dhatte zaGkhaH zanau shkti-mudetumrunnaarunnH|| kSatriyo garamAneyaM, bibhrarekhAM sitAM gale // 202 // artha -tejomaya viSa dhAraNa karato zaMkha nAme kSatriya jAtino nAga zanivAre paNacAra ghaDI sudhI jherano udaya dhAraNa kare che. aruNa sarakhe rAto raMga ane gaLe sapheda rekhA e enAM lakSaNa hoya che. (202) rAhuH syAtkulikaH zveto, vAyavIyaviSo dvijH|| sarvavAreSu yAmArtha-saMdhiSvasyodayo mataH // 203 // arthe vAyumaya viSa dhAraNa karatA rAhusarakho kulika nAme brAhmaNa jAtine nAga sarva vArane viSe ghaDiyAnA saMdhikAlamAM jherano udaya dhAraNa kare che. sapheda raMga e enuM lakSaNa heya che. (203) aharnizamiyaM velA , khyAtA viSamayI kila // tadAdau viSamAmeyaM , mAhendraM madhyame punaH // 204 // vAruNaM pazcime bhAge, tatrAdyamatiduHkhadam // kaSTasAdhyaM paraM sAdhyaM, bhavetparataraM punaH // 205 // artha-rAtrine tathA divasane A sarva samaya viSamaya kahyo che. temAM prathama agnimaya viSa, madhyamAM mAheMdra viSa ane pAchale bhAge jaLamaya viSa hoya che. temAM paheluM agnimaya viSa atyaMta duHkha ApanAruM, bIjuM mAhendra kaSTasAdhya (mahenatathI utArI zakAya evuM ) ane trIjuM jaLamaya viSa susAdhya (sukhathI utArI zakAya evuM) hoya che. (204) ( 205) "Aho Shrutgyanam Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 vizvavidyAgi TTTANA viSaM sAdhyamiti jJAta-mapi cenaiva nazyati // tadAparAnto vijJeya-stasya sthitimitistviyam // 206 // artha-sAdhya viSe jANyA chatAM paNa jo te dUra na thAya, te aparAnta - ga jANe. tenI (aparAntanI) rithatinuM mAna e che. (2016) ravirohiNyamAvAsyA, ceddau yAmau tadA viSam // candrAzleSASTamIyoge, caturyAmAvadhau viSam // 207 // artha --ravivAra, rohiNI nakSatra tathA amAvAsyA hoya to be pahora sudhI ane semavAra, azleSA nakSatra tathA aSTamI tithi hoya to cAra pahora sudhI viSanI maryAdA hoya che. (2007) bhaumottarAphA navamI, yAmAna SaT saMtataM viSam // budhe caturthyAnurAdhA, yAvadyAmASTakaM viSam // 208 // artha-navamIne divase maMgaLavAra tathA uttarA phAlganI nakSatra hoya te eka sarakhI cha pahora sudhI ane caturthIne divase budhavAra tathA anurAdhA nakSatra hoya to ATha pahera sudhI viSanI maryAdA hoya che. (208) gurau ca pratipajjyeSThA , SoDaza praharAn viSam // zuke maghA tRtIyAyAM, dvAtriMzatmaharAn viSam // 209 // artha-pratipadAne divase gurUvAra tathA jayeSThA nakSatra hoya to seLa pahora sudhI ane tRtIyAne divase zukravAra tathA maghA nakSatra hoya to batrIsa pahera sudhI viSanI maryAdA hoya che. (209 ) zanAvArdAcaturdazyoH, SaDdinAntaM mahAviSam // kaizcidityaparAnto'yaM , tithivArakSato mataH // 210 // artha --caturdazIne divase zanivAra tathA AdrA nakSatra hoya to cha divasa sudhI viSanI maryAdA hoya che. A rIte keTalAka lokoe aparAnta ega tithi, vAra ane nakSatranA yogathI mAnyo che. (210) "Aho Shrutgyanam Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, AThamo ullAsa. (ArAntaramA ) yAmArdhamAdyamantyaM ca, yuvArasyAhni nizyapi // tattaSaSThasya zeSaM syA-nizi tatpaJcamasya tu // 211 // artha - have bIjo prakAra kahe che.) pahorano pahelo ane chello ardha bhAga divasa saMbaMdhI vAranA divase tathA rAtrie paNa jANo. divase te tenA chaThAne zeSa ane rAtrie pAMcamAna zeSa hoya che. (211) sUryAdau SaDvivarte A-zubusauzayamaM dine // vivarte paJcame AbR-sozumaMzabu nizyapi // 212 // artha---sUryAdikane viSe cha vivarta divasamAM ravi, zukra, budha, caMdra, zani, gurU ane maMgaLa jANavA. tathA rAtrie pAMcame vivarta ravi, gurU, caMdra, zukra, maMgaLa, zani ane budha jANavA. (212) nAgArdhayAmakAzcaite, teSu kAlo bhavecchanau // aparAnto bhavejIvo, jJeyaM yuktyAnayA trayam // 213 // artha e nAganA ardha prahara jANavA. emAM zanine viSe kALa, aparAnta ane jIva evI rIte e traNa vastu jANavI. (213) kAladaSTo'pi sUryasya , dineSTAviMzatiM ghaTIH // jIvatyato mRto no ce-dalitaM kAlamarma tat // 214 // artha:ravivArane divase kAlasarpano daMza thAya tepaNa mANasa aThAvIza thaDI sudhI jIve. te uparAMta maraNa na pAme te, kALanuM marma tUTI gayuM ema samajavuM. (214) dine'rkasyAparAnto'pi, svAsthyakRdizatiM ghttiiH|| pazcAdaSTAdaza ghaTI-rmoho bhavati nizcitam // 215 // artha-ravivAre vIsa ghaDI sudhI aparAta hoya che. te teTalI mudata sudhI jherathI pIDAtA mANasane svastha rAkhe che. pachI aDhAra ghaDI sudhI nizcayathI meha (bebhAnapaNuM ) thAya che. (15) "Aho Shrutgyanam Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 vivekavilAse'STama ullAsaH / somAdInAM dineSvevaM, ghavyaH kaalaapraantyoH|| kAlasya prathamAH pazcA-daparAntasya ca kramAt // 216 // artha -A rIte ja samavAra vigere divasane viSe paNa kALanI ane ane parAntanI ghaDI jANavI. temAM pahelAM kAlinI ane pachI aparAntanI ghaDI anukrame heya che. (216) somasya divase kAla-vedho ghaTyo jinaiH samAH // syAsthyAya SoDaza tato, mohAyASTAdaza sphuttaaH||217|| artha-mavArane divase kALanI vIza, rAgIne svastha rAkhanArI ane parAntanI seLa ane te pachI mehanI (bebhAnapaNanI) aDhAra ghaDI prakaTa hoya che. (217) bhaumasya divase kAlo, ghaTikA viMzatirbhavet // ghaTikA dvAdaza svAsthyaM, mohaH patriMzadeva ca // 218 // artha-maMgaLavArane divase pahelAM kALanI vIsa, pachI rogIne svastha rAkhanArI aparAntanI bAra ane te pachI mehanI chatrIsa ghaDI hoya che. (218) budhasya divase jJeyA, ghaTyaH kAlasya SoDaza // svAsthyasya ghaTikA aSTau, mohaH sArdhaM dinaM tataH // 219 // artha -budhavArane divase pahelAM kALanI soLa, pachI rogIne svastha rAkhanArI aparAntanI ATha ghaDI ane te pachI doDha divasa sudhI mohanI maryAdA hoya che. (21) bRhaspatidine kAla-ghaTikA dvAdaza smRtaaH|| catasro ghaTikAH svAsthye vyahaM moho'tha SaD ghaTIH // 220 // artha-gurUvArane divase kALanI bAra ane aparAntanI cAra ghaDI tathA mohanI be divasa ane cha ghaDI sudhI maryAdA kahI che. (20) zukrasya divase kAla-ghaTikA aSTa nishcitaaH|| ghaTyo'STAviMzatiH svAsthyaM, moho dinacatuSTayam // 221 // artha zukravArane divase pahelAM kALanI ATha ghaDI pachI aparAntanI aThAvIsa ghaDI ane te pachI mehanA cAra divasa hoya che. (21) "Aho Shrutgyanam Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, AThame ullAsa. zanaizcaradine kAlo, ghokAnAM catuSTayam // ghaTyo jinaiH samAHsvAsthya mohaH SaT saardhvaasraaH||222|| artha -zanivArane divase kALanI re ghaDI, aparAntanI covIza ghaDI ane mohanA sADA cha divasa hoya che. (22) kAlo'ntye'rdhe zanerantyA, ghaave'praantkH|| kAla eva bhavennityaM, sarvapraharabasta 223 // artha -zanivAre chelo ardha bhAga kALa ane vAre chellI ghaDI aparAntanI hoya che. tathA niraMtara sarve paherane kALa ya che. (223) nAbhideze tale spaSTo, nirdagdhasyevaM vahninA daSTasya jAyate sphoTo, jnyeyo'nenaapraantkH||24|| artha-jherathI pIDAtA mANasanA nAbhipradezanA nIcalA bhAga je babelA jevo pheDale prakaTa dekhAya A lakSaNa uparathI aparAo jaNo. ananto dakSiNAGgekSI, vaasukiyomviiksskH|| takSakaH zravaNasparzI, nAsAM karkoTakaH spRzet / 225 // artha -anaMta nAme nAga jamaNI bAju juve che, ane vAyu DAbI juve che, takSaka kAnane sparza kare che, ane karkoTaka nAkane sparza kare che. 225 - padmaH kaNThataTasparzI, mahApadmaH zvasityalam // zaGkho hasati bhUprekSI, kuliko vAmaveSTakaH // 226 // artha-padmanA kaMThane sparza kare, mahApadma ghaNe zvAsa mUke, zaMkha bhUmi tarapha joi hase, ane kulika DAbe bhAge veNana kare. (226) viSaM daMze dvipnycaash-nmaatraastichettto'like|| netrayorvadane nADI-vatho dhAtuSu saptasu // 227 // artha --jhera DaMkhamAM bAvana mAtrA sudhI rahI, pachI kapALa, AMkha, mukha nADIo ane sAta dhAtuomAM jAya. (227). 1-DhIMcaNane hAthe pradakSiNA daI eka capaTI vagADatAM eTale kAla lAge che, tene mAtra kahe che. "Aho Shrutgyanam Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsesgr ullAsaH / rasasthaM kurute kaNDU, raktasthaM tApakRt // mAMtarUM nanayAta, menca nti hoyane // 228 // arthaH--jhera rasa dhAtumAM DhAya te kaM ( kharaja ) utpanna kare, lohImAM DhA-. upAve, mAMsamAM haiya te ulaTI utpanna AMkhane nukasAna kare. (228) ya te zarIranA bAhurale bhAge kare, ane meda dhAtumAM heAya ? 184 asthisthaM marmaNDA majjasthaM dAhamAntaram // zukrasthamAnateviSaM dhAtukramAdaH // 229 // artha:---jhera zrI tA marmasthAne pIDA kare, mAAmAM hAya te zarIranI aMdara harA patna kare, ane zukra dhAtumAM DhAya te mRtyu pamADe. A rIte dhAtunaRtu nathI sarpanuM viSe jANavuM. ( 229 ) kartuM viSaM zakyaM, pUrve sthAnacatuSTaye // aMtaHparamasAdhyuM tu, huM dhRtara smRtam // 230 // artha:- upara kahelA sthAnakeAmAM pahele cAra sthAnake viSa hAya te te dUra I zake che. ane bAkInA sthAnakamAM heya te kaSTasAdhya, atizaya kaSTasAdhya tathA zlAdhya haiAya che. ( 230 ) Agreye syAdviSe tApo, jaDatA vAruNe'dhikA // pralApo vAyavIye tu, trividhaM viSalakSaNam // 231 // arthaH--agninuM viSa heAya te tApa NA thAya, varUNanuM heAya te jaDatA dhaNI thAya, vAyunuM heya teA pralApa ( bakabakATa) thAya. A rIte jheranAM traNa lakSaNa jANavAM. ( 231 ) nikSipte mArice cUrNe, dRzoryadi payaH kSaret // tavA nIti draSTaH sa--nnA tu na nIti // 222 artha:~~~khAyalA mANasanI banne AMkhAmAM marInuM cUrNa AMjavAthI ne pANI nIkaLe te te jIve, nahIM teA nahIM. ( 232) "Aho Shrutgyanam" Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 vivekavilAsa, AThamo ullAsa. pAdAGguSThe'tha tatpRSThe , gulphe jAnuni liGgake / nAbhau hRdi kuce kaNThe, nAsAdRkzrutiSu suvoH // 233 // zo mUrddhi kramAttiSThe-tpIyUSasya kalAnvaham // zuklapratipadaH pUrvaM, kRSNapakSe vipayaryAt // 234 // artha-zarTu pakSanA paDavAthI mAMDI nama sudhI anukrame 1 pagane aMgUThe 2 pagane kAMDe, 3 ghUMTaNe, 4 DhIMcaNe, liMga upara, 6 nAbhimAM, 7 iMdayamAM 8 stanamAM, 9 kaMThamAM, 10 nAkamAM, 1 AMkhamAM, 12 kAnamAM, 13 be bhamaramAM, 14 zakhamAM (lamaNamAM) tathA matakamAM amRtanI kalA rahe che. tathA kRSNa ( aMdhAriyA) pakSamAM paDivAthI mAMDI amAsa sudhI ulaTA kramathI eTale paDavAne divase mastake, bIjane divase zaMkhamAM e rIte amRtanI kalA heya che. (233) (234) sudhAkalA smaro jIva-strayANAmekavAsitA // puMso dakSiNabhAge syA-dvAmabhAge tu yoSitaH // 235 // artha-purUSanI jamaNI bAjue ane strIonI DAbI bAjue amRtanI kalA, kAma ane jIva e traNe ekaja ThekANe rahe che. (235) sudhAsthAnAdviSasthAnaM saptamaM jJeyamanvaham // sudhAviSasthAnamardo, viSaghno viSavRddhikRt // 236 // artha --amRtanA sthAnakathI sudhAnuM sthAnaka niraMtara sAtamuM jANavuM. amRtanA sthAnakane masaLavAthI amRtanI ane viSanA sthAnakane masaLavAthI viSanI vRddhi thAya che. (236). striyo'pyavazyaM vazyAH syuH, sudhAsthAnavimardanAt // spRSTA vizeSAdazyAya, guhyaprAptA sudhAkalA // 237 // artha- amRtanuM sthAnaka masaLavAthI striyo paNa avazya vaza thAya che. viSe kaza kuzasthAne amRtakalA AvI hoya to tene masaLavAthI turata si vaza thAya che. (237) "Aho Shrutgyanam Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse'STama ullAsa sudhAsthAneSu naiva syA-tkAladaMzo'pi mRtyave // viSasthAneSu daMzastu, prazasto'pyAzu mRtyave // 238 // artha--amRtanI kalA jayAM vasatI hoya tyAM kAlasarpano daMza thAya to paNa maraNa na thAya. ane viSanA sthAnakamAM thaele daMza sAro hoya topaNa tethI turata ma23 nIra cha. (238) sudhAkalAsthitAn prA.n , dhyAyannAtmani caatmnaa| nirviSatvaM vayastambha, kAnti prApnoti daSTakaH // 239 // a:---khAyalo mANasa amRtanI kalAne viSe rahelA prANanuM pote potAnA AtmAne viSe ciMtana kare, to tethI viSano nAza thAya, taruNa avasthA TakI 27, ane zarIre ti Ave. ( 238) jihvAyAstAlunA yogA-damRtasravaNaM ca yat // viliptastena daMzaH syaa-nirvissHkssnnmaatrtH||240|| arthaH--jIbha tALa lagADavAthI je amRta jhare che, teno DaMkha upara lepa are to kSaNa mAtramA vipanA nAza thAya. (240) ghRtAdi peyaM daSTena , bhakSyaM cirbhaTikAdikam // daMze karNamalo baddhya-cUrNaM vAbhinavaM kSaNAt // 241 // artha -khAyalA mANase ghI pIvuM, cIbhaDAM vigere bhakSaNa karavAM, dukha 752 ananI mama mathavA jiiyuune| mAdhavI. (241) punarnavAyAH zvetAyA, gRhItvA muulmmbubhiH|| piSTaM pAne pradAtavyaM, viSArtasyArtinAzanam // 242 // artha-rathI pIDAtA mANasane joLI sADInAM mULiyAM pANImAM vATI pAvA. tethI aranI pIDA 62 thAya, (242) kandaH sudarzanAyAzca , jalaiH piSTo nipIyate // athavA tulasImUlaM, nirviSatvavidhitsayA // 243 // artha --jhera dUra karavAnI icchAe sudarzanAno kaMda athavA tuLasInAM mujiyaaN pAlImA pasIne pAvAya che. ( 243) "Aho Shrutgyanam" Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, AThamo usa. jalapiSTairagatyasya, patrairnasye kRte sati // rAkSasAdikadoSeNa , viSeNa ca vimucyate // 244 // atha--agathiyAnAM pAna pANImAM vATIne nAkamAM tenuM nasya karavAthI rAkSasAnI bhane vipanI piidd| dU2 thAya che. ( 244 ) (atha ssdddrshnvicaarkrmH|) jaina maimAMsakaM bauddhaM, sAMkhyaM zaivaM ca nAstikam / / svasvatarkavibhedena , jAnIyAddarzanAni SaT // 245 // . arthaH-1 na, 2 bhImAMsa, 3 sAla, 4 sAMbhya, 5 zaiva Ane 6 naastika e cha darzane potapotAnA tarkanA bhedathI thaelAM jANavAM, (24) (atha jainamatam / ) blbhogopbhogaanaa-mubhyordaanlaabhyoH|| nAntarAyastathA nidrA, bhIrajJAnaM jugupsanam // 246 / / hAso ratyastI rAga-dveSAvaviratiH smaraH // zoko mithyAtvameteSTA-daza doSA na yasya sH||247|| jino devo guruH smy-ktttvjnyaanopdeshkH|| jJAnadarzanacAritrA-Nyapavargasya vartanI // 248 // artha: temAM prathama jaina mata kahe che. 1 vItarAya, 2 bhoLAMtarAya, 9 upabhegAMtarAya, 4 dAnAMtarAya ane 5 lAbhAMtarAya e pAMca aMtarAya, 6 nidrA, 7 bhaya, 8 ajJAna, 9 durgA , 10 hAsa, 11 rati, 12 arati, 13 rAga, 14 draSa, 15 avirati, 16 kAmavikAra, 17 zeka ane 18 mithyAtva e aDhAra doSa jenAmAM nathI te bhagavAna zrIjina deva kahevAya che. sArI peThe tatvajJAnane upadeza kare te gurU kahevAya che. ane jJAna, darzana tathA cAritra e traNa mokSane . bhAge vAya che. (246) (247) (248) syAbAdazca pramANe Dhe, pratyakSaM ca parokSakSam // nityAnityaM jagatsarvaM, nava tattvAni sapta vA // 249 // martha:-temA namatabhA " syAdasti, syAnnAsti'' tyAdi bANe "Aho Shrutgyanam" Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .88 vivekavilAse'STama ullaas:| syAdvAda tathA pratyakSa ane parokSa e be pramANe manAya che. sarva jagatu dravyathI nitya ane paryAyathI anitya che. tathA nava ane (apekSAthI) sAta paNa ta che. (248) jIvAjIvau puNyapApe, AsravaH saMvaropi ca // bandho nirjaraNaM mukti-reSAM vyAkhyAdhunocyate // 250 // arthe ---1 jIva, 2 ajIva, 3 puNya, 4 pApa, 5 Asrava, 6 saMvara, 7 baMdha, 8 nirjarA ane 9 mokSa, e nava tatva jANavAM, emanAM lakSaNa have kahice. (250) cetanAlakSaNo jIvaH, syaadjiivstdnykH|| satkarmapudgalAH puNyaM, pApaM tasya vipryyH|| 251 // AsravaH karmasaMbandhaH, karmarodhastu sNvrH|| karmaNAM bandhanAdvandho, nirjarA tadriyojanam // 252 // aSTakarmakSayAnmokSo, hyantarbhAvazca kaizcana // puNyasya saMvare pApa-syAsrave kriyate punaH // 253 // artha-1 jemAM cetanA che te jIva, 2 jemAM te (cetanA) nathI te ajIva, 3 karmanA zubha pula te puNya, 4 karmanA azubha pula te pApa, 5 jI. vane karmanI sAthe saMbaMdha thavo te Asava, 6 jIvane baMdhana karanArAM kamIne rokavA te saMvara 7 karmano baMdha thavo te baMdha, karmane khapAvavuM te nirjarA ane 8 AThe kamAM khapAvIne sarve kamIthI chUTavuM, te mekSa kahevAya che. keTalAka AcAryo - zya ane saMvara tathA pApa ane Aave e bannene judA gaNatA nathI. tethI temane mate sAta to thAya che. (251 ) (2pa2) (253) labdhAnantacatuSkasya, lokAgrasthasya caatmnH|| kSINASTakarmaNo mukti-vyAvRttijinoditA // 254 // artha --jemanI jJAna, darzana, virya ane sthiti e cAre vastu anaMta (kaI kALe nAza na pAmanArI) che, evA tathA ATha karmanA kSayathI siddhazilAe rahelA jIvanuM je pAchuM A saMsAramAM na AvavuM te mukti haiya, ema zI jina bhagavAne kahyuM che. (254) "Aho Shrutgyanam Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, AThamo ullAsa. sarajoharaNA bhaikSya-bhujo luktnycitmuurddhjaaH|| zvetAmbarAH kSamAzIlA, niHsaGgA jainsaadhvH||255|| artha - dhAraNa karanArA, gocarI (bhikSA) upara pitAno nirvAha karanArA, kezana loMca karanArA, koI ThekANe mamatA, Asakti na rAkhanArA ane kSamAzIla evA zvetAMbara jainanA sAdhu hoya che. (255) luJcitAH picchikAhastAH, pANipAtrA digmbraaH|| UrdhvAzanAgRhe dAtu-ditIyAH syurjinayaH // 256 // artha-kezana loMca karanArA, morapIchano ogho hAthamAM dhAraNa karanAra, nagna rahenArA ane bhikSA ApanAranA ghare ja hAtha upara bhikSA laI tyAM ja ubhA rahIne AhAra karanArA evA digaMbarI jainanA sAdhu hoya che. (2pa6) bhur3e na kevalI na strI-mokSa prAhurdigambarAH // eSAmayaM mahAnbhedaH, sadA zvetAmbaraiH saha // 257 / / artha -kevalI bhejana na kare, ane strI mele na jAya, ema digaMbare kahe che. digaMbarene tAMbaronI sAthe eja meTA sadAkALane bheda rahe che. (257) (manAvAmA ) mImAMsakA dvidhA krm-brhmmiimaaNsktvtH|| vedAntI manyate brahma, karma bhaTTaprabhAkarau // 258 // artha -( have mImAMsaka mata kahe che.) mImAMsaka be prakAranA eka karmamImAMsaka ane bIjA brahmamImAMsaka kumArila bhada ane prabhAkara e karmamImAMsaka hovAthI karma mAne che. ane vedAMtI leke brahmamImAMsaka hovAthI bA mAne che. (258) pratyakSamanumAnaM ca , zadazvopamayA saha // arthApattirabhAvazca , bhaTTAnAM SaTpramANyasau // 259 // artha -bhaTTane mate pratyakSa, anumAna, zabda, upamAna, apatti ane anupalabdhi e cha pramANa che. (258) "Aho Shrutgyanam Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse'STama ullaasH| prabhAkaramate paJcaivai-tAnyabhAvavarjanAt // advaitavAdivedAnti-pramANaM tu yathA tathA // 260 // artha--prabhAkarane mate anupalabdhi bAda karatAM bAkI rahelAM pAMca pramANa che. advaitavAdI vedAntI paNa emaja mAne che. (260) sarvametadidaM brahma, vedAnte'dvaitavAdinAm // Amanyeva layo mukti-rvedAntikamate matA // 261 // artha-advaitavAdI vedAntIne mane e sarva jagat brahmarUpa che. tathA pitAnA svarUpamAM laya pAma, eja temane mane mukti che. (26) akukarmA saSaTkarmA, zUdrAnnAdivivarjakaH // brahmasUtrI dijo bhaTTo, gRhasthAzramasaMsthitaH // 262 // artha-pApa karmane varjanAre, bhaNavuM, bhaNavavuM ityAdika cha kriyAone yathAvidhi karanAre, zudranuM anna vigere na lenAre, jaI dhAraNa karanAra e brAhmaNa jAtano gRhastha bhaTTa kahevAya che. (262) bhagavannAmadheyAstu, dvijA vedAntadarzane // vipragehabhujasyakto-pavItA brahmavAdinaH // 263 // artha -vedAnta matanA brAhmaNa saMnyAsIo "bhagavana" evA nAmathI kahevAya che. te joI paheratA nathI, brAhmaNane ghera jame che, ane eka brahmane ja saddhastu mAne che. (263) catvAro bhagavadbhedAH, kuTIcarabahUdakau // haMsaH paramahaMsazcA-dhiko'mISu paraH paraH // 264 // artha -"bhagavana" nAmathI kahevAtA saMnyAsIonA cAra prakAra che. eka kuTIcara, bIjA bahUdaka, trIjA haMsa ane cothA paramahaMsa. e cAre prakAsmAM ekathI bIje, bIjAthI trIje ema pahelA kartA uttarottara zreSTha gaNAya "Aho Shrutgyanam Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, AThame ullAsa. 181. ( atha bauddhamatam / ) bauddhAnAM sugato devo, vizvaM ca kSaNabhaGgaram // AryasattAkhyayA tattva-catuSTayamidaM kramAt // 265 // artha-ba buddhane deva mAne che, ane jagane kSaNabhaMgura tathA Arya sattA nAmathI prasiddha evAM cAra tattva mAne che. (265) duHkhamAyatanaM caiva , tataH samudayo mtH|| mArgazcaitasya ca vyAkhyA, krameNa zrUyatAmataH // 266 // artha-1 duHkha, 2 Ayatana, 3 samudAya ane mArga e cAra tatva jANavAM. hame tatvAnI vyAdhyA sabhe sAMsajeI. (266) duHkhaM saMsAriNaH skandhA-ste ca paJca prkiirtitaaH|| vijJAnaM vedanA saMjJA, saMskAro rUpameva ca // 267 // sartha:---saMsArI nA 5 te 65 hevAya che. te 75 pAya che. 1 vijJAna, 2 venA4, 3 saMzA, 4 saMra25ne 535275.(267) paJcendriyANi zadAdyA, viSayAH paJca mAnasam // dharmAyatanametAni , dvAdazAyatanAni ca // 268 // artha-pa pAMca iMdri, 10 zabdAdika pAMca viSa, 11 mana ane 12 dharbha meM mAra pAyatana vAya che. (268) - rAgAdInAM gaNo yasmA-tsamudeti nRNAM hRdi // , AtmAtmIyasvabhAvAkhyaH, sa syAtsamudayaH punH||269|| artha AtmAtmIya svabhAva evA nAmathI prasiddha je rAga, dveSa vigere vikAra manuSyanA manamAM bhegA thAya che, te samudAya kahevAya che. (269) -kSaNikAH sarvasaMskArA, iti yA vAsanA sthirA // sa mArga iti vijJeyaH, sa ca mokSobhidhIyate // 27 // artha:-sarva saMrakSazi cha, sevI 48 vAsanA mArga .. mane te mokSa ThevAya che. (270) "Aho Shrutgyanam" Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse'STama ullAsa :1 3 pratyakSamanumAnaM ca, pramANadvitayaM punaH // catuHprasthAnikA bauddhAH khyAtA vaibhASikAdayaH // 279 // artha:----baidye pratyakSa ane anumAna e be pramANA mAne che. vaibhASika, sautrAMti, yogAyAra bhane mAdhyabhi sevA maunA yAra prahAra che. (271 ) arthoM jJAnAnvito vaibhASikeNa bahu manyate // 192 sautrAntikena pratyakSa - grAhyo'rtho na bahirmataH // 272 // artha:- vaibhASika leoNkA jJAnaviSaya vastumAtrane mAne che. caitrAMtika leAMkA kavaLa pratyakSa pramANathI levAya evI bAhya vastune mAnatA nathI. (202) AcArasahitA buddhi-yoMgAcArasya saMmatA // kevalAM saMvidaM svasthAM manyante mAdhyamAH punaH // 273 // artha:yAgAcAra matavAlAne AcAra sahita buddhi saMmata che. mAdhyAmaka thoDA ThevaNa potAne viSeSa rahesI saMvidda ( jJAna ) bhAne che. (173 ) rAgAdijJAnasaMtAna - vAsanocchedasaMbhavA // , caturNAmapi bauddhAnAM muktireSA prakIrtitA // 274 // artharAgAdikanA jJAnanI saMtAnanI vAsanAnA samULa uccheda thavAthI mukti thAya che, e vAta upara kahelA cAre prakAranA aidvene saMmata che. ( 274) kRttiH kamaNDalumaNDayaM, cIraM pUrvAhna bhojanam // saMgho raktAmbaratvaM ca, zizriye bauddha bhikSubhiH // 275 // arthaH---yAbhaDu, bhaMDalu, muMDana, zIra, bhayoranI aMdara nabhavu, saMgha, ane rAtAM vajra eTalI vastu bA matanA tiyAe mAnelI che. ( 275 ) ( atha sAMkhyamatam / ) sAMkhyairdevaH zivaH kaizci-nmato nArAyaNaH paraiH // ubhayoH sarvamapyanya-tattvaprabhRtikaM samam // 276 // arthaH--(have sAMkhya mata kahe che.) keTalAka sAMkhya laoNkA zivane ane keTalAka viSNune deva mAne che. bAkI tattvanI gati vigere sarve bannene mate sarapuM che. (276 ) , "Aho Shrutgyanam" Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivisAsa, maame| Salsa... 12 sAMkhyAnAM syurguNAH sattvaM, rajastama iti tryH|| sAmyAvasthA bhavatyeSAM , trayANAM prakRtiH punH||278|| artha-sAMkhyane mate sattva, raja ane tama e traNa guNa che. ane e traNe apanI sthiti s25|| prabhAbhA hAya t| te prati hevAya che. (278) prakRteH syAnmahattattva-mahaMkArastato'pi ca // paJca buddhIndriyANi syu-zcakSurAdIni paJca ca // 279 // karmendriyANi vaakpaanni-crnnopsthpaayvH|| manazca paJcatanmAtrA:, zabdo rUpa rasastathA // 280 // sparzo gandho'pi tebhya: syA-tpRthvyAcaM bhUtapaJcakam / / iyaM prakRtiretasyAH , parastu puruSo mataH // 281 // paJcaviMzatitattvIyaM, nityaM sAMkhyamate jagat // pramANatritayaM cAtra, pratyakSamanumAgamaH // 282 // martha:-prakRtithI mahattattva, mahattatpathI 2012, mahArathI pAMca jJAneMdriya, pAMca karmendriya, zabda, rUpa, rasa, sparza ane gaMdha e pAMca tanmAtathA mana thAya che. pAMca tanmAtrathI anukrame pRthvI, jala, teja, vAyu ane AkAza e pAMca mahAbhUto thAya che. e sarva covIsa tattva rUpa prakRtine vitAra thayA, ane e prakRtithI tadana vegaLa rahele purUSa pacIza. e sarva maLI pacIza tothI thaeluM jagat sAMkhyane mate che. tathA pratyakSa, anumAna ane apamAna bhajI 19 // prabhAe the bhane mate che. (278) (280) (281) (282) yadaiva jAyate bheda:, prakRteH puruSasya ca // muktiruktA tadA sAMkhyaiH, khyAtiH saiva ca bhaNyate // 28 // artha-jyAre prakRti ane purUSa judA paDe tyAre mokSa thAya che, ema sAMkhe he cha. mane te mokSa "bhyAti" mevA nAmathI yANapAya che. (283) sAMkhyaH zikhI jaTI muNDI, kaSAyAdyambaro'pi ca // veSe'nAsthaiva sAMkhyasya , punastattve mahAgrahaH // 284 // artha: ---sAMkhya matanA saMnyAsi zikhAdhArI (coTalIne dhAraNa karanArA), "Aho Shrutgyanam" Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vdeg4 vivekavilAse'STama ullAsa : 1 jaTAdhArI ane muMDI paNa hoya che, tathA bhagavA vigere vasrA pahere che. tAtparya, sAMkhya lokAne veSanI darakAra nathI, paNa upara DhaDhelA tattvanI bAbatamAM ghaNuMAja - Amha che. (284) ( gaya jaivamata 5 ) zivasya darzane tarkA -- vubhau nyAyavizeSakau // nyAye zokazatattvI syA-patavI 7 vizeSaH // 281 arthaH--zaiva darzanamAM nyAya ane vaizeSika e be nAmanA tarkamata che. nyAya matamAM seALa tattvA che, ane vaizeSika matamAM cha tattva che. (285) anyo'nyatattvAntarbhAvA- huyorbhedo'sti nAsti vA // yorrApa zivo tevo, nitya sAAiraH // 286 // artha:--eka jaNa sALa ane bIjo cha tattva mAnatA haiAvAthI mAhe|mAhe bheda che, tepaNa seALa tattvane cha tattvamAM samAveza (samAsa) thate| hAvAthI benA bheda nahIM jevA che. bannene mate ziva deva che. te nitya tathA sRSTi, sthiti (rakSA) ane saMhArane! katA che, (286) naiyAyikAnAM catvAri, pramANAni matAni ca // pratyakSamAgamonyathA-numAnamupamavi 1 // 287 // artha:pratyakSa, anumAna, upamAna ane zabda e cAra pramANa nyAya mate che. (287) 3 " pramANaM ca prameyaM ca saMzayazva prayojanam // dRSTAntovyaya siddhAntA--vayavo sarjanirNayau // 288 // vAdo jalpo vitaNDA ca hetvAbhAsAzchalAni ca // nAtayo nigrahasthAnA-nIti tattvAni thoDA // 286 // artha::--1 pramANa, 2 prameya, rU saMzaya, 4 prayeAjana, 5 dRSTAMta, 6 siddhAMta, 7 avayava, 8 tarka, 8 nirNaya, 10 vAda, 11 ja5, 12 vitaMDA, 13 hetvAbhAsa, 14 79, 15 jAti ane 16 nigrahusthAna e seLa paDhArtha nyAyamate che. ( 287 ) ( 289 ) "Aho Shrutgyanam" Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. vipisAsa, bheGALA. 18 vaizeSikamate tAva-pramANatritayaM bhavet / / pratyakSamanumAnaM ca taartiiyikstthaagmH|| 290 // artha-pratyakSa, anumAna ane zabda e traNaja pramANa vaizeSikane mane cha. (280) dravyaM guNastathA karma, sAmAnyaM savizeSakam // samavAyazca SaTtattvI, tayAkhyAnamathocyate // 291 // martha:--1 dravya, 2 guNa, 3 abha, 4 sAmAnya, 5 vizeSa mane 6 sbhvAya e cha padArtha vaizeSikane maTe che. (291) dravyaM navavidhaM proktaM, pRthiviijlvhnyH|| vAyurdikAla AtmA ca , gaganaM mana eva ca // 292 / / marthaH--1 pRthvI, 24sa, 3 teja, 4 vAyu, 5 mAza, 6 , 7. hizA, 8 mAmA bhane 8 mana nava dra0ya (vaizeSimate) che. (282) nityAnityAni catvAri, kaarykaarnnbhaavtH|| vyoma dikAla AtmA ca , mano nityAni paJca ca // 293 / / artha-pRthvI, jala, teja ane vAyu e cAra dravya kAraNa rUpathI nitya ane kAryarUpathI anitya che. ane AkAza, dizA, kAla, AtmA tathA mana e pAMya dra0ya // nitya che. ( 283) sparzo rUpaM raso gandhaH, saMkhyAtha parimANakam // pRthaktvamatha saMyogo, vibhAgazca paratvakam // 294 // aparatvaM buddhisaukhye, duHkhecche dveSayanako // dharmAdhau ca saMskAro gurutvaM dravatetyapi // 295 // sneha : zabdo guNA evaM , viMzatizcaturanvitA // marthaH--1 sparza, 2 35, 3 28, 4 5, 5 saMdhyA, 6 parimANu, 7 . ya, 8 saMyoga 8 vibhAga, 10 52tya, 11 a5295, 12 bhuddhi, 13 sau "Aho Shrutgyanam" Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse'STama ullaasH| . 25 14 duHkha, 15 icchA, 16 Sa, 17 prayatna 18 dharma, 18 adharma 20 rakAra, ra1 gurUtva 22 dravatva 23 sneha ane 24 zabda e covIza guNa zeSika mate) che. (294) (295) atha karmANi vakSyAmaH, prtyekmbhidhaantH|| 296 // utkSepaNApakSepaNA--kuJcanaM ca prasAraNam // gamanAnIti karmANi, paJcoktAni tadAgame // 297 // artha -----have pratyekanuM nAma daIne karmanA bheda kahIzuM. 1 ulleSaNa (upara kavuM), 2 apakSepaNa (nIce pheMkavuM), 3 AkuMcana kheMcI levuM), 4 prasAraNa { pahoLuM karavuM) ane gamana (javuM) evAM pAMca prakAranAM karma vizeSika mate che. ra6) (27) sAmAnyaM bhavati dedhA, paraM caivAparaM tathA // paramANuSu vartante, vizeSA nityavRttayaH // 298 // artha --para tathA apara e be prakAra sAmAnyanA che. nitya dravya upara - nArA vizeSa paramANune viSe rahe che. (298) bhavedayutasiddhAnA-mAdhArAdheyavartinAm // saMbandhaH samavAyAkhya, iha pratyayahetukaH // 299 // artha-avayava ane avayavI, guNa ane guNI ityAdika ayutasiddha stune mAMhomAMhe rahelo je adhArAdheya bhAvarUpa saMbaMdha, te vaizeSika mate samapaNa kahevAya che. samavAyathI sameta vastunuM jJAna thAya che. (299) viSayandriyabuddhInAM, vapuSaH sukhaduHkhayoH // abhAvAdAtmasaMsthAnaM, muktinaiyAyikairmatA // 300 // atha-zabda, sparza vigere viSaya, iMdriya, buddhi, zarIra, sukha ane duHkha piTalI vastune atyaMta abhAva thayA pachI je eka AtmAnuM rahevuM tene niyAvika (nyAyamatanA) leko mukti kahe che. (300) caturvizativaizeSi-kaguNAntarguNA nava // buddhyAdabastaducchedo, muktirvaizeSikI tu sA // 301 // artha-vIza guNemAMnA 1 buddhi, 2 sukha, 3 dukha, 4 icchA, 5 duSa, "Aho Shrutgyanam Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, AThamo ullAsa. 187 6 prayatna, 7 dharma, 8 adharma ane sarakAra e nava guNeno samULa nAza thavAthii bhujita thAya cha, ma vaizeSi vAhe cha. (301) AdhArabhasmakaupIna-jaTAyajJopavItinaH // mantrAcArAdibhedena , caturdhA syustapasvinaH // 302 // artha:---.sAdhAra (pAtra), narama, cIna (saMgoTI), 121 bhane yjnyopvIta (janoI) eTalAM vAnAM dhAraNa karanArA tApasa maMtranA tathA AcAranA methI yA2 ranA hoya che. (302) zaivAH pAzupatAzcaiva , mahAbatadharAstathA // tuyoH kAlamukhA mukhyA, bhedA ete tapasvinAm // 303 // arthaH--1 zaiva, 2 pAzupata, 3 mahAvratadhara ane 4 kAlamukha e mukhya yAra 2 tAsAnA cha. (303) (atha nAstikamatam / ) paJcabhUtAtmakaM vastu, pratyakSaM ca pramANakam // nAstikAnAM mate nAnya-dAtmAmutra zubhAzubham // 304 // artha-nAtikane mate sarve vastu paMcamahAbhUtathI banelI che, ane eka pratyakSa mAtra pramANa cha. mAhImAtmA, 52,puSya tathA pA5 nathI. (304) pratyakSamavisaMvAdi, jnyaanmindriygocrH|| liGgato'numitidhUmA-diva vddhervsthitiH|| 305 // anumAnaM tridhA pUrva-zeSasAmAnyato yathA // vRSTeH sasyaM nApUA-dRSTirastAvergatiH // 306 // khyAtaM sAmAnyataH sAdhya-sAdhanaM copamA yathA // syAdgovadgavayaH sAsnA-dimattvamubhayorapi // 307 // AgamazcAptavacanaM, sa ca kasyApi kopi ca // vAcyApratItau tatsiddhyai, proktaarthaapttiruttmaiH||308|| baTuH pIno divA nAtti, rAtrAvityarthato yathA // paJcapramANAsAmathrya, vstusiddhirbhaavtH||309|| artha--oTuM na paDe evuM jJAna te pratyakSa pramANe kahevAya che. Idriyone "Aho Shrutgyanam" Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse'STama ullaas:| je pita pitAnA viSayanuM jJAna thAya che te pratyakSamAM samAya che. jema dhumADA uparathI agninI kalpanA kare che, tema koI hetu uparathI kalpanA karavI te anumAna kahevAya che. 1 pUrva anumAna, 2 zeSa anumAna ane sAmAnya anumAna evA anumAnanA traNa prakAra che. 1 vasAda anukULa varase tyAre "bhAvikALe pAka sAro thaze" evI kalpanA karavI te pUrve anumAna. 2 nadInuM pUra je te uparathI varmAda thayAnI kalpanA karavI te zeSa anumAna. 3 ravino asta (AthamavuM) joi te uparathI sUryanI gatinI kalpanA karavI e sAmAnya anumAna. sAdRzyathI (sarakhAmaNI) sAdhya vastu siddha karavI te upamiti kahevAya che. jema baLada ane rojha bannenA sAranAdika avayava sarakhA hevAthI baLada sara rojha kahevAya che, te upamiti jANavI. Ama (rAgadveSarahita) puruSanuM je vacana te Agama (zabda) kahevAya che. Ama purUSa te te matavAdInA judA judA che. zabdArthanuM jJAna barobara na thatuM hoya to te barAbara thavAne arthe je pramANe levAya che, te arthapatti kahevAya che. jema "bhaNanAro bALaka divase bhojana karato nathI, topaNa puSTa che. e vAkyane bare bara artha thavAne arthe je rAtrie bhajana kare che. evI kalpanA karAya che te arthapatti hoya. A pAMce pramANethI je vastu siddha na thatI hoya te abhAva (anupalabdhi, pramANathI siddha karAya che. (jema oraDAmAM ghaTa nathI. kAraNa ke, jaNAto nathI.) e abhAva pramANa jANavuM. (305) (306 ) (307) (308) (309) sthApitaM vAdibhiH svaM svaM, mataM tttvprmaanntH|| tattvaM satparamArthena, pramANaM tattvasAdhakam // 310 // artha --vAdIoe tatvanA pramANathI potapotAnA mananuM A rIte sthApana karyuM che. paramArthathI je satya te tattva ane tattvanuM che sAdhaka te pramANa kahevAya che. (310 ) santu zAstrANi sarvANi sarahasyAni duurtH|| ekamapyakSaraM samyak, zikSitaM niSphalaM nahi // 311 // artha: ---- sarva zAstro tathA tenAM rahasyo dUra raho. eka akSara paNa samyak prakAre zIkhyuM hoya, to te paNa niSphaLa jAya nahIM. (11) "Aho Shrutgyanam Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 vivekavilAsa, AThamo ullAsa. ( atha svivekvcnkrmH|) vimarzapUrvakaM svArtha-sthApakaM hetusaMyutam // stokaM kAryakaraM svAdu, nigarvaM nipuNaM vadet // 312 // arthH---ddaay| bhAse svArthane sthApana 32nAI, thAI, bhI, aaii|2 vinAnu, ane Aryane sAdhe medhuM vayana sayukti sane viyA2pUrva yAsa. (312) uktaH sapratibho brUyA-tsabhAyAM sUnRtaM vcH|| anullaNThamadainyaM ca, sArthakaM hRdayaMgamam // 313 // artha --sabhAmAM kai pUche to DAhyA mANase sAcuM, mIThuM, ulaMkAi tathA dInatA vinAnuM vacana lekanAM mana khecAya evI rIte sArthaka belavuM. (313) udAraM vikathonmuktaM , gambhIramucitaM sthiram // apazabdojjhitaM loka-maspirzi sadA vadet // 314 // marthaH-2, vizthA vinAnu, gaMbhIra, layita, sthira, a5 vinAnu ane keAInA marmane sparza na kare evuM vacana sadAkALa bolavuM. (314) saMbaddhaM zuddhasaMskAraM, satyAnRtamanAhatam // spaSTArthaM mArdavopeta-mahasaMzca vdedvcH|| 315 // artha -DAhyA mANase saMbaMdhane anusaratuM, vyAkaraNanA niyama pramANe suda, kai rIte bAdha na Ave tathA rapaSTa arthe jaNAya evuM komaLa vacana vyavahaarnii bhAmatabhA na satAyosa. (315) prastAve'pi kulInAnAM, hasanaM sphuradoSTakam // aTTahAsotihAsazca, sarvathAnucitaH punH||316 // artha -kulIna puruSonuM hasavuM avasara Ave cheTha pahoLA thAya eTaluM ja heya che. paNa maryAdA uparAMta khaDakhaDa hasavuM e sarvathA anucita che. (316) na garvaH sarvathA kAryo, bhaTTAdInAM prazaMsayA // vyutpannazlAghayA kAryaH, svaguNAnAM tu nishcyH||317|| artha-DAhyA mANase yAcaka vigere lekanA mukhathI pitAnI prazaMsA sAM "Aho Shrutgyanam" Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse'STama ullaas:| bhaLI garva na karavo, paNa paMDitonA mukhathI potAnI prazaMsA sAMbhaLI pitAnA guNane nizcaya karavo. (317) kasyApi cAgrato naiva , prakAzyaH svaguNaH svayam // atucchatvena tuccho'pi , vAcyaH paraguNaH punH||318|| artha -DAhyA mANase kAinI AgaLa pitAne guNa pote prakaTa na kare. temaja pArako guNa svalpa mAtra hoya to paNa meTe karIne vakhANe. (318) avadhAryA vizeSoktiH, paravAkyeSu kovidaiH / / nIcena svaM prati proktaM, yttnnaanuvdetsudhiiH|| 319 // artha-DAhyA purUSoe pArakA vacanano gUDha abhiprAya barAbara dhyAnamAM le. tathA nIca mANasa bhUMDuM vacana bole topaNa pite tene bhUMDAM vacanana belavAM.(319) anuvAdAdarAsUyA-nyoktisaMbhramahetuSu // vismayastutivIpsAsu, paunaruktyaM smRtau na ca // 320 // artha-anuvAda, Adara, akhAI, anyakti, saMbhrama, hetu, Azcarya, tuti, visA ane maraNa eTalAmAM koI kAraNa hoya to punarukita deSa nathI. (320) na ca prakAzayeguhya, dakSaH svasya parasya ca // cetkartuM zakyate mauna-mihAmutra ca tacchubham // 321 // artha-DAhyA mANase potAnI tathA pArakI guhya vAta prakaTa na karavI. kAraNa je mauna karI zakAya to AlekamAM tathA paralokamAM zubha thAya. (321) sadA mUkatvamAsevyaM , vAcyamAne'nyamarmaNi // zrutvA tathA svamamoNi, bAdhiyeM kaarymuttmaiH|| 322 // arthaH--jayAM pArakAM marma (niMdAnAM vacana) belAtAM hoya tyAM DAhyA mANasee hamezAM mAna rAkhavuM, tathA pitAnAM marma belAtAM hoya te sAMbhaLI pote baherA thavuM. arthAt te vacana sAMbhaLyAM aNasAMbhaLyAM jevAM karavAM. (32) kAlatraye'pi yatkiMci-dAtmapratyayavarjitam // evametaditi spaSTaM, na vAcyaM catureNa tat // 323 // arthe-catura purUSe je kai bAbatamAM potAnI barAbara khAtrI na haiya, "Aho Shrutgyanam" Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 vivekavilAsa, AThame ullAsa. te bAbatamAM "eemaja che" e potAne spaSTa abhiprAyana jaNAvo.(3ra3) parArthasvArtharAjArtha-kArakaM dharmasAdhakam // vAkyaM priyaM hitaM vAcyaM, dezakAlAnugaM budhaiH // 324 // artha-DAhyA mANasoe madhura, hitakAri, pitAnuM, pArakuM tathA rAjanuM kArya karI zake, tathA dharmane sAthe evuM vacana deza tathA kAla dhyAnamAM laIne belavuM. (324) svAminAM svagurUNAM ca, nAdhikSepyaM vaco budhaiH|| kadAcidapi caiteSAM, jalpatAM nAntarA vadet // 325 // artha-DAhyA mANasoe pitAnA dhaNInA tathA gurUnA vacana upara takarAra na karavI. tathA teo (dhaNa athavA gurU) vAta karatA hoya to vacamAM kei kALe paNa na bolavuM. (325) : Arabhyate narairyacA-kArya kArayituM praiH|| dRSTAntAnyoktibhirvAcyaM, tadane pUrvameva tat // 326 // artha --bIjA pAse koI kArya karAvavuM hoya to, prathamaja te kArya anyokitathI tathA daSTAMtathI tenI AgaLa kahevuM. (326) yadi vAnyena kenApi tatpUrva jalpitaM bhavet // pramANameva tatkArya, svaprayojanasiddhaye // 327 // arthaharakeI kAryamAM ApaNe vacanane maLatuM bIjA koInuM vacana heya, to te potAnA kAryanI siddhine arthe pramANa karavuM. (327) yasya kAryamazakyaM syA-ttasya prAgeva kathyate // naididi mAryo, vomitiH paraH rU28 in ' artha -jenuM kAma ApaNAthI nahIM thaI zake ema hoya, tene prathama tema kahevuM. mithyA vacana kahIne phogaTa tene dhakkA na khavarAvavA. (328) "Aho Shrutgyanam" Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse'STama ullAsaH / vaibhASyaM naiva kasyApi vaktavyaM dviSatAM tu cet // ucyate tadapi prAjJai- ranyokticchalabhaGgibhiH // 329 // artha:---kAine vAMkuM na bolavuM, DAhyA mANasoe zatrune vAMkuM vacana kahevu DhAya te te paNa anyAtithI, kAMi miSathI athavA vyaMgyAktithI kahevuM. (329) zikSA tasmai pradAtavyA, yo bhavettatra yatnavAn // 202 guru sAmetAjI, vRSyane cataprataH // rUrU0 // artha:- :----je zIkhAmaNa pramANe cAlavAmAM ghaNI kALajI letA DhAya, te mANasaneja zIkhAmaNa devI. vinA pUche kAine kAMi kahevuM, e merUM sAhasa kahaivAya che. (330) mAtRpitrAturAcAryA - tithibhartRtapodhanaiH // yAyAHi // 2rU? // vRddhavAhAvajAnaiyA zvazurAzritasaMbandhi-vayasyaiH sArdhamanvaham // vAgvigrahamakurvANo, vijayeta jagatrayam // 332 // artha:--peAtAnA mAbApa, mAMdA mANasa, AcArya, atithi, dhaNI, tapavI, vRddha, bALaka, durbala mANasa, vaidya, peAtAnA chekarAM, bhAibaMdha, cAkara, sasarA, Azrita, saMbaMdhI ane mitra eTalA lokonI sAthe niraMtara kalaha na kare, te purUSa traNa lAMkAne jIte. ( 331 ) ( 332 ) ( atha hovAnAjovAma: / ) pazyedapUrvani, dezAnvastvantarANi ca // DhoottAtrAM chAyApuDhayuM zarunuM tathA // 3325 artha:--(have jovA lAyaka tathA na jovA lAyaka chuM tene vicAra kahe che.) apUrva tIrthe, judA judA dezeA, nAnAvidha vastue, alaiAkika purUSa, chAyApurUSa tathA zakuna eTalAM vAnAM jovAM. ( 333 ) "Aho Shrutgyanam" Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 203 vivekavilAsa, AThamo ullAsa. na pazyatsarvadAditya, grahaNaM caarksomyoH|| nekSetAmbho mahAkUpe, saMdhyAyAM gaganaM tathA // 334 // artha-sarvakALa sUrya tarapha na jovuM. tathA sUryanuM ane caMdranuM grahaNa, moTavAnI saM2 2j tathA sadhyAne sabhaye mAzana. (334) maithunaM mRgayAM namAM, striyaM prakaTayauvanAm // pazukrIDAM ca kanyAnAM, yoniM naalokyennrH||335|| artha-DAhyA purUSa strI purUSane saMbhoga, nagna avasthAmAM rahelI tarUNa zrI, anyAnI yoni mane pazunI kii| peTamA vAnAM na vA. (334) na taile na jale nAstre, na mUtre rudhire naca // vIkSeta vadanaM vidA-nitthamAyusyuTirbhavet / / 336 // artha-jANa purUSa potAnA mukhanuM pratibiba telamAM, jaLamAM, hathiyAramAM, mUtramAM tathA lohImAM na juve. kAraNake, tema karavAthI AyuSya tUTe che. (336) (atha niriikssnnprkrmH|) Rju zuklaM prasannasya , raudraM tiryak ca kopinaH // savikAsaM sapuNyasyA-dhomukhaM pApinaH punaH // 337 // zUnyaM vyagramanaskasya , valitaM cAnurAgiNaH // madhyasthaM vItarAgasya, saralaM sajanasya ca // 338 // asaMmukhaM vilakSasya, savikAraM tu kAminaH // bhrUbhaGgavakramIAlo-ntaM mattasya sarvataH // 339 // jalAvilaM ca dInasya, caJcalaM taskarasya ca // alakSitArtha nidrAlo-vitrastaM bhIskasya ca // 340 // bahavo vIkSaNasyaivaM , bhedAH kati tu drshitaaH|| artha:--(have dRssttin| viyA che.) prasanna mANusanI dRSTi (na42) sa21 tathA ujaLI, krodhI mANasanI bhaya upajAvanArI ane vAMkI, puNyazAlI purUSanI "Aho Shrutgyanam" Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse'STama ullAsa praphullita, pApI purUSanI nIcI, vyagra citta vALAnI zUnya, rAgI purUSanI pAchI vaLanArI, madhyastha purUSanI madhya pradeze rahenArI, sajajana purUSanI sarala, vilakhA mANasanI ADI avaLI, kAmI purUSanI vikAravALI, adekhAi karanAra mAyusanI bhamarAnA maraDavAthI vAMkI, madenmata purUSanI Ama tema bhamanArI, dIna purUSanI AMsuthI malina thaelI, coranI caMcaLa, nidrAlu purUSanI bhAna vinAnI ane DarI gaelA mANasanI AcakI khAnArI hoya che. evA dRSTinA ghaNA bheda che. temAMthI ahIM keTalAka dekhAyA. (337) (338) (339) (340) (matha netrapA ) dRksvarUpamatho vakSye, svabhAvopAdhisaMbhavam // 341 // raktatvaM dhavalatvaM ca, zyAmatvamatinirmalam // paryantapArvatArAsu, dRzoH zasyaM yathAkramam // 342 // artha-have svabhAvathI tathA kAraNathI nIpajeluM AnuM svarUpa kahizuM. AMkhanA cheDA rAtA tathA nirmala sArA, kIkInA be paDakhA sapheda tathA nirmala sArA ane kIkI kALI tathA nirmala sArI. (341 ) (342) haritAlaprabhaizcakrI, netrairnIlairahaMmadaH // raktairnRpaH sitaiAnI, madhupiGgairmahAdhanaH // 343 // artha -haratALa sarakhI AMkho hoya to cakravartI, nIlavarNa hoya te ahaMkArI, rAtI hoya to rAjA, dhoLI hoya to jJAnI ane madha sarakhI bhUrA raMganI hoya to moTe dravyavAnuM thAya. (343) senAdhyakSo gajAkSaH syaa-diirghaakssshcirjiivitH|| vistIrNAkSo mahAbhogI, kAmI pArAvatekSaNaH // 344 // artha -hAthI sarakhI AMkho hoya to senApati thAya, lAMbI AMkho hoya to cirakALa jIve, pahelI hoya to sukhano ghaNe bhagavenAra thAya, ane pArevA sarakhI hoya to kAmI thAya. (344) nakulAkSA mayUrAkSA, madhyamAH puruSAH punH|| vAkSa dhUmarakSAzu, mavqIkSAzca tezvamAM: rUpA artha ---neLiyA sarakhI tathA mera sarakhI AMkhavALA purUSo madhyama hoya "Aho Shrutgyanam Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 vivekavilAsa, AThame ullAsa. che. kAgaDA sarakhI, deDako sarakhI tathA dhUmADA sarakhA raMganI AMkhavALA mANasa adhama hoya che. (345) kucha hArdIka ca-TAkSa zivaH dRSTirogI bhujaGgAkSo, mArjArAkSastu pAtakI // 346 // artha--dUra AMkhavALo purUSa duSTa, kUkaDA sarakhI AMkhavALo kajIAkhora, sarSa sarakhI AMkhavALo AMkhano rogI ane bilADI sarakhI AMkhavALo pApI hoya che. (346 ) zyAmadRksubhagaH snigdha-locano bhogabhAjanam // . sthUlahagdhIdhano dIna-dRSTiH syAdadhano janaH // 347 // artha-zyAma AMkhavALo mANasa daivazAlI, niSpa (copaDI) AMkhavALo bhegI, jADI AMkhavALA buddhimAna ane dIna AMkhavALo nirdhana hoya che. (347) nimnayoH pracura prAyaH, stokamunnatayoH punH|| vRyorneitrorA-taramAyustamRtA rUcha8 aa artha --uMDI AMkha hoya te ghaNuM AyuSya, uthalI AMkha hoya to alpa AyuSya ane goLa AMkha hoya to ghaNuja 95 AyuSya hoya che. (348) vivaNaiH piGgalaibhrAntai-zcaJcalairatipUrvakaiH // adhamAH syuH kRzairUkSaiH, sajalairnirdhanAH punaH // 349 // artha-kharAba varNavALI, bhUrA raMganI bhamatI, ane ghaNI caMcaLa evI AMkho jenI hoya te adhama hoya che. tathA pAtaLI, lukhI ane pANIne jharatI evI enI AMkho hoya te nirdhana hoya che. (349) vasudevasujha, tathA netra matha viranetraH cAre raH paraH paraH rU50 arthe-AMdhaLe, koNa, kekarAkSa ane kAkarAkSa e cAremAM uttarottara ane dhika krUra hoya che. (350 ) "Aho Shrutgyanam Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 viveka vilAse'STama ullAsa : / bhUtAviSTasya dRSTiH syAtprAyeNorddha vilokinI // mIlitA mudgalArtasya devatAttasya duHsahA // 351 // " artha:----bhUta vaLagelA mANasanI dRSTi prAye UMcuM jonArI hAya che, mugdhala vaLagelA mANasanI mIcAyalI haiAya che, ane devatA vaLagelA mANasanI dhaNI ApharI hAyache. (351) zAkinIbhirgRhItasyA - dhomukhI ca bhayAnakA // rUpArtanya mIhaH sAprakhyAyita rajA // rUpura // arthaH--zAkinI vaLagelA mANasanI dRSTi nIcuM jonArI tathA bhayAnaka hAyache. rUpalAthI pIDAyalA mANasanI zUnya, NI caMcaLa tathA bIkavALI hAya che. (352 ) " aruNA zyAmalA vApi jAyate vAtarogiNaH // pittatoSavataH pIttA, nIjA 2 thapiavat // rUparU // zleSmalasya tathA pANDu - rmizradoSasya mizritA // dade prativina mevA, mavansevamaneyA // rU14 // arthaH:----vAta rAgathI pIDAyala mANasanI dRSTi rAtI tathA zyAma varNanI DhAyache. pitta rAgathI pIDAyalA mANusanI pILI tathA pepaTanA pIcha jevI lIlA raMganI heAyache. kapha rogathI pIDayalA mANasanI sapheda hoyache. ane kaphavAta vAtapitta, pittakaph ityAdi mizradeASathI pIDAyalA mANasanI dRSTi mizra hAya che. (353) (354) atha vamaLama$ ! ) udyame satyapi prAyo, na vrajenniSphalaM kacit // muktvA tAmbUlamekaM ca, bhakSyamanpanna gacchatA // 355 // arthaH----c huve javA AvavAnA niyama kaheche. ) DAhyA mANase udyama nahIM hAya tApaNu kAi ThekANe vagara pratyeAjane na javuM. ane mArge cAlatAM eka tAMbUla vagara nuM kAMipaNa na khAvuM. ( rU55) "Aho Shrutgyanam" Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, AThamo ullAsa. yugamAtrAntaranyasta-dRSTiH pazyanpadaM padam // rakSArtha svazarIrasya, jantUnAM ca sadA vrajet // 356 // artha-mANasa mArge cAlatAM potAnA zarIranI tathA pArakA jIvonI rakSAne arthe sadAkALa gADAnA dhasarA jeTalI AgaLa dRSTi rAkhIne page page joto chato cAle. (356) zAlUrarAsabhoSTrANAM, varjanIyA gatiH sadA // gajahaMsavRSANAM tu, sA prakAmaM prazasyate // 357 // artha-deDake, gadheDuM ane uMTa emanI cAla pramANe cAlavuM. gaja, haMsa tathA baLada emanI cAla pramANe cAlavuM ghaNuM prazasta che. (37) kAryAya calitaH sthAnA-dahannADIpadaM purH|| kurvan vAJchitasiddhInAM , jAyate bhAjanaM nrH||258|| artha-mANasa, koI kAma arthe pitAnA sthAnakathI javuM hoya tyAre je bAjAnI nADI vahetI hoya te bAjAne paga AgaLa mUke to vAMchita phalanI siddhi pAme. (358) ekAkinA na gantavyaM, kasyApyekAkino gRhe / / naivoparipathenApi, vizekasyApi vezmani // 359 // artha --ekalA mANasane ghare ekalAe na javuM. tathA koinA paNa gharamAM upara caDhIne na javuM. (358) rogivRddhadijAndhAnAM, dhenupUjyakSamAbhujAm // garbhiNIbhArabhunAnAM, dattvA mArga vrajedbudhaH // 360 // . artha-DAhyA mANase regI, vRddha, brAhmaNa, AMdhaLA, gAya, pUjya purUSa, rAjA, garbhiNI strI ane mAthe bhAra hovAthI namelA eTalA lokone prathama mArga daIne pachI pote javuM. (360) dhAnyaM pakkamapakaM ca, pUjArha mantramaNDalam // na tyaktodartanaM ladhyaM, snAnAmbho'sRkzavAni ca // 361 // a-DAhyA purUSe kAcuM athavA pAdhAnya, pUjavA yogya maMtramaMDala nAMkhI "Aho Shrutgyanam Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 vivekavilAse'STama ullAsa / dIdheluM viTaNuM, nahAvAnuM pANI, lehI tathA ziva (maDa6) eTalAM vAnAM ulledhaane na rg. (381) niSThyUtazleSmaviNmUtra-jvaladahnibhujaMgamam // manuSyaM sAyudhaM dhImAn , kadApyullaGghayena ca / / 362 // sartha:----DAsA pu3the thaM, 5, viSThA, bhUtra, samAyalA zisaI bhane zadhArI manuSya eTalAM vAnAM koI kALe paNa na ullaMghavAM. (362) kSemArthI vRkSamUlaM na, nizIthinyAM samAzrayet // nAsamAte naro dUraM, gacchedutsavasUtake // 363 // artha -kalyANanA artho purUSe rAtrine samaye vRkSane taLe na rahevuM. temaja utsava athavA sUtaH pUI thayA 22 gamana na 2. (363). kSIraM bhuktvA rataM kRtvA, snAtvA hattvA gRhAGganAm // vAntvA niSThIvya cAkrozaM, zrutvA ca pracalennahi // 364 // artha -vivekI purU dUdha vAparIne, strIsaMjoga karIne, nahAIne, pitAnI strIne tADanA karIne, vamana karIne, cUMkIne, tathA koine retAM sAMbhaLIne prayANa na 2. ( 314) kArayitvA naraH kSaura-mazrumokSaM vidhAya ca // gacched grAmAntaraM naiva, zakunApATave na ca // 365 // artha:-vivehI 53the kSAra (GMmata) 42vAne, mAMsu jAne tathA sazubha zanane 52ma na ng. (315) nadyAH parataTAgoSThA-kSIradroH salilAzayAt // nivartetAtmano'bhISTA-nanuvrajya pravAsinaH // 366 // artha----DAhyA mANase pitAnA sagA vahAlA paragAma jatA hoya to temane nadInA pAra sudhI, gAyanA sthAnaka sudhI, rAyaNa, vaDa pramukha dUdhavALA vRkSa sudhI athavA sAzaya sudhI vaNavI pAI sAva. ( 366) "Aho Shrutgyanam" Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, AThame ullAsa. 205 . nAsahAyo nacAjJAtai-naiva dAsaiH samaM tathA // nAtimadhyaMdine nArdha-rAtre mArge budho vrajet // 367 // artha-DAhyA mANase koine sAthe lIdhA vinA, ajANyA mANasanI sAthe athavA dAsa lekenI sAthe, tadana bapore athavA rAtrine samaye mArge na . (367) nAzambalazcalenmArge, bhRzaM supyAnna vAsake // sahAyAnAM ca vizvAsaM, vidadhIta na dhIdhanaH // 368 // artha-buddhimAna purUSe bhAtuM lIdhA vinA mArge cAlavuM nahIM jayAM mukAma yo heya yAMNI nalevI. tathA sAtha soDAya temanA vizvAsa navA.(368) mahiSANAM kharoSTrANAM, dhenUnAM cAdhirohaNam // khedaspRzApi no kArya-micchatA zriyamAtmanaH // 369 // artha-potAne arthe lakSmInI icchA karanAra purUSe thAka lAge te paNa pADA, gaghai, uMTa tathA // mamanA 652 nasag. (368) gajAtkarasahasreNa, zakaTAtpaJcabhiH karaiH // zRGgiNo'zvAcca gantavyaM, dUreNa dazabhiH karaiH // 370 // artha -mArge jatAM hAthIthI eka hajAra hAtha, gADAthI pAMca hAthe ane zIMgaDAvALA jAnavarathI tathA ghaDAthI dasa hAtha che. cAlavuM. (370 ) na jIrNAM nAvamArohe-nadyAmeko vizennahi // na cAtucchamatirgacche-tsodaryeNa samaM pathi // 371 // artha-buddhizALI puru, junA vahANa upara na caDhavuM, nadImAM ekAeka na pesavu, tathA sAnA sAMthe bhArge na yAsa. (371) na jalasthaladurgANi, vikaTAmaTavIM na ca // na cAgAdhAni toyAni , vinopAyaM vilavayet // 372 / / artha - jalamAM athavA rathalamAM rahelA killAo, viSama aTavI tathA "Aho Shrutgyanam" Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse'STama ullaas| DuM pANI eTalI vastunuM kAMI sAdhana vinA u9laMdhana na karavuM. (372) nirakSara - vAhananaitathA che. kumitraizca samaM goSThI, caryA cAkAlikIM tyajet // 37 // artha --phara, sakSasa, cugalIkhera, kArleka ane kharAba mitra emanI sAthe vakhate vAtacita tathA pharavuMharavuM varjavuM. (33) dhUrtAvAse vane vezyA-mandire dharmasamani // sadA goSThI na kartavyA, prAjJairApAnakepi ca // 374 // artha-DAhyA purUSoe ThagArAnA gharamAM, vagaDAmAM, gaNikAnA gharamAM dharmanA sthAnamAM tathA pANInI paraba upara sadAkALa vAto na karavI. (374) baddhavadhyAzraye dyUta-sthAne paribhavAspade // bhANDAgAre na gantavyaM, parasyAntaHpure na ca // 375 // arya-baMdIkhAnuM, phAMzI devAnuM sthAnaka, jugArInuM sthAnaka, jyAM potAne parAbhava thAya evuM sthAnaka, bhAMDAgAra tathA pArakuM aMtaHpura eTalA thAnakamAM na javuM. (35) amanojJe zmazAne ca, zUnyasthAne ctusspthe| tuSazuSkatRNAkIrNe, viSamAvakaroSare // 376 // vRkSAgre parvatAgre ca, nadIkUpataTe sthitim // na kuryAdbhasmakezeSu, kapAlAGgArakepi vA // 377 // artha-manane game tevA rathAnakamAM, smazAnamAM, zUnya thAnakamAM, cevaTAmAM, pherAmAM tathA sUkA ghAsa jayAM patharAyelo hoya tevA sthAnakamAM, pesatAM tathA nIkaLatAM pIDA upajAvanAra rasthAnakamAM, kacarAmAM, khArI bhUmimAM, vRkSa upara, parvatanI TUMka upara, nadIne athavA kuvAne kAMThe, rAkha, vALa, khoparI tathA aMgArA jyAM paDyA hoya evI jagamAM na rahevuM. (376) (377) "Aho Shrutgyanam Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 vivekavilAsa, AThame zAsa. 211 ( atha vizeSopadezanamaH / ) matrasthAnamanAkAza-mekadAramasaMkaTam // niHzaGkAdi ca kurvIta, dUrasaMsthe ca yAmike // 378 // artha - jayAM uparano bhAga udhADe na hoya, pesavA nIkaLavAnuM dvAra ekaja hoya, cekIvALAnI beThaka dUra heya, zaMkA pramukha karavA jevuM kAMI na hoya, tathA saMkaDAza na haiya, tyAM masalata karavAnuM sthAnaka karavuM. (378) matrasthAne bahustambhe, kadAcillIyate'paraH // sagavAkSe pratidhvAna-zrutiH sapratibhittike // 379 // artha --masalata karavAnA sthAnakamAM ja ghaNuM thAMbhalA heya, to kadAca kAI tyAM saMtAI rahe, tathA gokha athavA pAtaLI bhIMta najIka hoya to masalata 42nArano 4 saMbhaNAya. ( 376) zUnyAdhobhUmike sthAne, gatvA vA kAnanAntare // manayetsaMmukhaH svAmI, matribhiH paJcabhitribhiH // 380 // artha -rAjAe zunya bhoMyarAmAM athavA jaMgalamAM jaI sAme besI pAMca athavA traNa maMtrIonI sAthe masalata karavI (380) sAlasyailiGgibhirdIrgha-sUtribhiH svalpabuddhibhiH // samaM na mabayennaiva , matraM kRtvA vilambyate // 381 // artha:-~-pAsu, veSadhArI, ma saMbhAvanA tathA samuddhinA, mevAvahinI sAthe masalata na karavI. tathA masalata karI rahyA pachI vakhata na gALa. (381) bhUyAMsaH kopanA yatra, bhUyAMsaH sukhalipsavaH // bhUyAMsaH kRpaNAzcaiva , sa sArthaH svArthanAzakaH // 382 // artha:--mAdhI , sumanA sAdu5 ane 1551 saah| 5 / / jAya, te atkasamudAya pitAne svArtha khoI bese che. (382) sarvakAryeSu sAmarthya-mAkArasya ca gopanam // dhRSTatvaM ca sadAbhyastaM, kartavyaM vijigISuNA // 383 // artha ---jayanI vAMchA karanAra purU sarve kAryomAM pite zaktimAna thavuM, "Aho Shrutgyanam" Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 vivekavilAse'STama ullAsa mananI vAta caherA uparathI na jAya tema karavuM, tathA hamezAM dhIThAino ashyaas 231. (303) bhavetparibhavasthAnaM, pumAna pAyo nirAkRtiH / / vizeSADamvarastena, na mocyaH sudhiyA kacit // 384 // artha --ADaMbara na rAkhanAra mANasanI prAye mAnakhaMDanA thAya che. mATe buddhizALI purUSe potAne ADaMbara koipaNa sthale na mUkavo. (384) vizvAso naiva kasyApi , kArya eSAM vishesstH|| jJAniprarUpitAzeSa--dharmavicchedamicchatAm // 385 // svamatAropaNotpanna-raudrArtadhyAnadhAriNAm // pAkhaNDinAM tathA krUra-sattvapratyantavAsinAm // 386 // dhUrtAnAM prAviruddhAnAM , bAlAnAM yoSitAM tathA // svarNakArajalAmInAM, prabhUNAM kUTabhASiNAm // 387 // nIcAnAmalasAnAM ca , parAkramavatAM tathA // kRtaghAnAM ca caurANAM nAstikAnAM ca jAtucit // 388 // artha -vivekI purUSe koIne vizvAsa na rAkho. tathA temAM paNa kevalibhASita dharmanI sthApanA karanArA, pitAnuM mata sthApavAnA kadAcahathI Aridra dhyAna karanArA, pAkhaMDI, nirdaya, yavana dezanA rahIza, Thaga,ekavAra ApaNu sAthe vAMkAthaelA, pANa, zrIyA, sonI, 4, 2mani, svAbhI, satya mosanA, nIya sADI, ALasu, parAkramI, kRtagha, cora ane nAstika eTalA lokono to koI kALe 55 miaa vizvAsa na 23 / . (385-388) kiM kulaM kiM zrutaM kiM vA, karma kau ca vyayAgamau // kA vAkzaktiHkiyAna klezaH, kiM ca buddhivijRmbhitam // 389 // kA zaktiH ke dviSaH ko'haM, ko'nubandhazca saMprati // ko'bhyupAyaH sahAyA: ke, kiyanmAnaM phalaM tathA // 390 // "Aho Shrutgyanam" Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 vivekavilAsa, AThamo ullAsa. ko kAladezo kA caiva , saMpatpratihate paraiH // vAkye mamottaraM sadyaH, kiMca syAditi cintayet // 391 // artha:---mAruM kuLa kevuM? zAstrano abhyAsa keTalo? kArya kevuM? Avaka ja vaka keTalI? mArA vacananI zakti keTalI ? kAryamAM kaleza keTalo ? ApaNuM budivaibhava keTaluM? zakti keTalI ? zatru kayA che? huM koNa chuM ? hamaNAM prasaMga ke che? upAya karyo che? sahAya kayuM che? phaLa keTaluM nIpajaze ? deza tathA kALa kayA che? sAmagrI kaI che? mArA zatru mArA vacanane toDI pADaze to huM turata che uttara ApuM? DAhyA mANase eTalI bAbatone vicAra karavo. (389) (390) (391) yatpAce sthIyate nityaM , gamyate vA prayojanAt // guNAH sthairyAdayastasya , vyasanAni ca cintayet // 392 // artha -ApaNe jenI pAse hamezAM rahiye, athavA kAraNasara jenI pAse hamezAM jaI, tenAmAM TharelapaNuM vigere guNa che, athavA deSa che, e vAtano vicAra karavo. (392) uttamaikA sadAropyA, prasiddhiH kAcidAtmani // ajJAtAnAM pure vAso, yujyate na kalAvatAm // 393 // artha -DAhyA purUSoe uttama evI kAMika paNa potAnI prasiddhi rAkhavI, kalAvAn (kasabI) purUSonenagaranA eka khUNAmAM paDI rahevuM ucita nathI. (393) kAlakRtyaM na moktavya-matikhinairapi dhruvam // nAmoti puruSArthAnAM, phalaM klezajitaH pumAn // 394 // arthaghaNe kheda thAya topaNa je samaye je kAma karavAnuM te kadApi na choDavuM. kAraNa ke kalezane vaza thaelo mANasa udhamanuM phaLa pAmI zakato nathI.-(394) uccairmanorathAH kAryAH, sarvadaiva manasvinA // vidhistadanumAnena, saMpade yatate yataH // 395 // artha -vivekI purUSe hamezAM meTA mane ratha karavA. kAraNa ke, daiva (nazIbI, "Aho Shrutgyanam Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2014 vivekavilAse'STama ullAsaH / jenA jevA maneAtha tene tevI lasaMpadA ApavAnA prayatna kareche. (395) kuryAna karkazaM karma, kSamAzAlini sajjane // prAdurbhavati saptArci- mathitAccandanAdapi // 396 // arthaH--satpurUSe kSamAzIla ( upadrava thAya te mUge meADhe khamI zake evA ) che, ema jANI temanI sAthe krUrapaNuM nakaravuM. kAraNa ke, sugaMdhI caMdananuM mathana kare te temAMthI paNa agni nIkaLe che. (396 ) - dRSTvA candanatAM yAtAn zAkhoTAdInapi drumAn // mahAyAno tataH mAM, madraH sada saMgatiH // 317 // " artha::----DAhyA mANase malaya parvata uparanA sAganAM tathA bIjAM vRkSa paNa caMdana sarakhAM thaelAM joine meTA purUSAnI seAbata karavI. (397) zubhopadezadAtAro, vayovRddhA bahuzrutAH // jIrAjA dharmA evu, naryuMAsyA mudurbhuduH // 318 // artha:--meATA paMDita, dharma rAjyamAM nipuNu, sArA upadeza denArA ane pAkI umaranA evA laoNkAnI vAraMvAra sevA karavI. (398 ) ihAmutra viruddhaM ya-tatkarvANaM naraM tyajeta // AtmAnaM yaH svayaM hanti, trAyate sa kathaM param // 399 // artha::~~~A leAkamAM tathA paraleAkamAM viddha evuM kArya karanAra mANasathI dUra rahevuM. kAraNa ke, je mANasa peAtAnA dhAta kare che, te bInanuM rakSaNa zI rIte kare ? (39) zauryeNa vA tapobhirvA, vidyayA vA dhanena vA // ayantamachaThThInopa, dhrusrIno mati kSabAta // 2005 artha:--mANasa dhaNA hIna kulamAM thaye DhAya tepaNu parAkramathI, tapasyArthI, vidyAthI athavA dhanathI kSaNa mAtramAM sArA kulIna leAkAmAM gaNAya che. ( 400 ) "Aho Shrutgyanam" Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, AThame ullAsa. 21pa kuryAnAtmAnamatyucca-mAyAsena griiysaa|| tatazkelavapatiH cA-duSi matte tA 5 40 artha -DAhyA mANase potAne ghaNuM mahenatathI ghaNe meTeda na caDhAvavo. kAraNa ke, jo te, te darajAthI pAcho nIce paDe to pAra vinAnuM dukha thAya.(01) daivikarmAnuSerdoSaiH, prAyaH kArya na siddhyti|| daivikaM vArayecchAnyA , mAnuSaM svadhiyA punH|| 402 // artha -koIpaNa kArya prAye devatAnA athavA manuSyanA karelA upadravathI siddha thatuM nathI. mATe devika upadrava zAstrokta zAMti karma karIne tathA mAnuSa upadrava potAnI buddhithI dUra kara. (402 ) pratipannasya na tyAga, zokana gtvstunH|| nidrAcchedazca kasyApi, na vidheyaH kadAcana // 403 // artha -kabUla karelA vacanane bhaMga, gaI vastune zeka ane koino nidvAbhaMga e traNa vAnAM koI kALe paNa na karavAM. (40) akurvan bahubhirvairaM, dadyAdvahumate matam // gatAsvAdAni kRtyAni , na kuryAdvahubhiH samam // 404 // artha -dhaNanI sAthe vaira na karatAM bahumata vAtane potAnI saMmati ApavI. tathA svAda vinAnAM kAryo ghaNuM lekanI sAthe na karavAM. (40) zubhakriyAsu sarvAsu , mukhairbhAvyaM mniissibhiH|| narANAM kapaTenApi , niHspRhatvaM phalapradam // 405 // artha-DAhyA purUSoe sarva zubha kAryomAM AgevAna thavuM. mANasa kapaTathI niri7paNuM dekhADe topaNa te tene phaladAyi thAya che. (405) Tokanane naiva, macamatyukunaH kadAcidapi kartavya:, supAtreSu na mtsrH||406 // - artha-sArApue matsarathI banI zake evuM kArya kasvA atizaya suka na thavuM. tathA supAtra manuSyanI sAthe koI kALe paNa matsara na karavo. (406). "Aho Shrutgyanam Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse'STama ullAsa / svajAtikaSTaM nopekSyaM, tadaikyaM kAryamAdarAt // mAninAM mAnahAni syA-ttadoSAdayazo'pi ca // 407 // artha mAna pAmelA purUSe potAnI jAtinA du:kha tarapha AMkha mIcAmaNI na karavI. paNa jAtinuM khaMtathI aikya karavuM. kAraNa ke, tema na kare to tenI mAnakhaMDanA ane apayaza paNa thAya. (407). nazyanti jJAtayaH prAya:, kalahAditaretaram // - kirjitA va varSane, manyi vA+mati . 408 . artha -jJAtIo eka bIjAnI sAthe kalaha karavAthI prAye pAyamAla thAya che. ane teja je eka bIjAnI sAthe saMpamAM rahe to jema jalamAM kamalinI vadhe che, tema vRddhi pAme che. (408) dAridyopadrutaM mitraM, naraM sAdharmikaM sudhiiH|| jyeSThaM jAtiguNairjAmi-manapatyAM ca pUjayet // 409 // * artha-DAhyA mANase daridrI avasthAmAM AvelA potAnA mitranI tathA sAdharmanI, potAnI apekSAe jAtithI ane guNathI zreSTha evA mANasanI ane pitAnI vAMjhaNa benanI AsanAvAsanA karavI. (409) sAramithyAnyavastUnAM , vikrayAya krayAya ca // kulAnucitakAryAya , noyacchedgauravapriyaH // 410 // artha-moTAI jene gamatI hoya evA puruSe pArakI sArI narasI vastu vecavA athavA kharIdavA tathA potAnA kulane anucita kArya karavA taiyAra na thavuM. (410). svAGgavAdyaM tRNacchedaM, vyartha bhUmivilekhanam // naiva kuryAnnakhairdanta-nakharANAM ca gharSaNam // 411 // artha -kAMkha na vagADavI, zIseTI na mAravI, tathA bIjI koIpaNa rIte pitAnuM zarIra vAjIMtranI peThe na vagADavuM, kAraNavinA tRNanA kaTakA na karavA, the potAnA nakhathI bhUmi na khetaravI, ane nakhathI nakha athavA dAMta na ghasavA. ( 411 ) "Aho Shrutgyanam" Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, AMThamo ullAsa. pravartamAnamunmArge , svaM svenaiva nivArayet // kimambhonidhiruddhelaH, svasmAdanyena vAryate // 412 // artha-pitAno AtmA kumArge jato hoya te tene teija aTakAvo. samudranI velA maryAdA uparAMta caDhatAM tene samudraja aTakAve che, ke bIjo koI aTakAve che ? (412) saMmAnasahitaM dAna-maucityenAJcitaM vacaH // nayena varyaM zaurya ca , trigadazyakRtrayam // 413 // artha AdaramAna pUrvaka dAna, avasara yogya rUDuM vacana ane nyAya sahita zorya e traNa vAnAM traNe jagatane vaza kare evAM che. (413) arthAdadhikanepathyo, veSahIno'dhikaM dhanI // azakto vairakRcchaktai-mahadbhipahasyate // 414 // artha -pitAnI pAse dravya jeTaluM hoya te karatAM adhika ujavala veSa paheranAra, moTo dhanavAnuM chatAM halake veba paheranAra ane pote asamartha chatAM samartha lekanI sAthe vaira karanAre e traNa puruSono moTA lekamAM upahAsa (makarI) thAya che. (414). cauryAdyairbaddhavittAzaH, sadupAyeSu saMzayI // satyAM zaktau nirudyogo, naraH prApnoti na zriyam // 415 // artha -ArI pramukha karavAthI dravya meLavavAnI AzA rAkhanAre, dhana meLavavAnA sArA upAyathI dhana maLe ke nahIM e zaka rAkhanAra ane zakti chatAM udyama na karanAro mANasa lakSmI na pAme. (15) phalakAle kRtAlasyo, niSphalaM vihitodyamaH // nizaH zamusapi, na narapate e che? artha -phala maLavAno samaya Ave tyAre ALasa kare, samaya na hoya tyAre phegaTa udyama kare, tathA zatruno saMbaMdha chatAM zatruthI kAMi nukasAna thAya tenI zaMkA manamAM na rAkhe, evo mANasa ghaNA kALa sudhI caDhatI dazAmAM na rahe. (16) "Aho Shrutgyanam Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse'STama ullAsa : / dambhasaMrambhibhigrIhyo, dambhamukteSvanAdarI // zastrIvAci vizvAsI, vinazyati na saMzayaH // 417 // arthaH--je mANasa daMbhI leAnA sapATAmAM AvI jAya, daMbhairahita sArA leAMkAne dhikkAre, ane ThaMga tathA striyA emanAM vacana upara bhareAsA rAkhe, te pAyamAla thAya emAM zaka nathI. ( 417 ) 28 IrSyAluH kulaTAkAmI, nirddhano gaNikApriyaH // sthavirazva vivAhecchu- rupahAsAspadaM nRNAm // 418 // artha:----je pete adekhAi karanArA chatAM asatI strInI vAMchA karanArA, nirdhana chatAM gaNikAneA vallabha thavA icchanArA, ane gharaDA thai paraNavAnI icchA rAkhanArA e traNe purUSone lAkamAM upahAsa (makarI) thAya che. (418) kAmispardhAvitIrNArthaH, kAntAkopAdivAhakRt // vyaktadoSapriyAsaktaH, pazcAttApamupaityalam // 419 // arthaH--laMpaTa lokAnI sAthe harIphAimAM utarI dhana uDAvanArA, peAtAnI strI upara krodha karI bIjIne paraNanArA, prakaTa deASa jenA dekhAtA DhAya evI strI upara Asakti karanArA e traNe purUSA pAchaLathI ghaNA pastAve pAmeche. (419) vairI vezyAbhujaGgeSu, vAritArthI priyAbhiyA // strIrantA durlabhaizcArthe - hIyate sarvasaMpadA // 420 // artha:-----vezyAnA jAranI sAthe vaira karanArA, srInA bhayathI yAcakAne dAnanI manA karanArA, ane duebha vastu daine paNa strInI sAthe viSaya bhAgavanArA evA purUSanI sarva saMpadA nAza pAme che, (420) nirbuddhiH kAryasiddhyarthI, duHkhI sukhamanorathaH // RNena sthAvarakretA, mUrkhANAmAdimAstrayaH // 421 // artha:--buddhi vinA kAryanI siddhi vAMdhe, duHkhI chatAM sukhanuM maneArAjya kare, ane mAthe RNu karI dharamAra pramukha kharIde. e traNe purUSA murkhanA sa raDhAra samajavA. ( 41 ) "Aho Shrutgyanam" Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, AThamo ullAsa. 219 sadainyo'rthe sutAyatte, bhAryAyatte vanIpakaH // pradAyAnuzayaM dhatte, tasmAdanyo hi ko'dhamaH // 422 / / artha -putranA hAthamAM dhana leMpI pote dainya bhogavanAro, strInA tAbAmAM sarve dhana daI pote bhIkha mAganAra ane dAna daI pAchaLathI pastAvo karanAro evA mANasa karatAM bIjo keNa adhama haze. (4rara ) ahaMyumatimAhAtmyA-drarvito maagdhoktibhiH|| lAbhecchurnAyake lubdhe, jJeyA durmatayastrayaH // 423 // artha-je potAnI buddhithI moTAIthI ahaMkAra lAve, bhATa cAraNanA vakhANathI garva kare, tathA lobhI evA dhaNa pAsethI lAbhanI icchA rAkhe, te traNe purU dubuddhi jANavA. (423) duSTe matriNi nirbhIkaH, kRtaghnAdupakAradhIH // durnAthAnyAyamAkAGka-neSTavRddhiM labheta saH // 424 // artha -je duSTa maMjhithI nista rahe, kRtagha mANasa taraphathI koi upakAranI AzA rAkhe, ane duSTa rAjA pAsethI nyAya maLavAnI IcchA kare, tenI caDhatI na thAya. (424) apathyasevako rogI, saddheSo hitavAdiSu // nIrogo'pyauSadhaprAzI, mumUrSurnAtra saMzayaH // 425 // artha je rogI chatAM paraheja na rAkhe, zIkhAmaNa denArano ja kare, tathA rogI nahI chatAM vahemathI auSadha khAya, tenuM maraNa samIpa AvyuM emAM zaka nathI. (45) zulkado'pathagAmI ca , bhuktikAle prakopavAn // asevaakRtkulmdaa-tryo'miimndbuddhyH|| 426 // artha -je dANa TALavAne arthe cAra mArge jAya, je bhajanane avasare krodha kare, ane je potAnA kulanA madathI cAkarI na kare, te traNe purUSa maMdabuddhi hoya. (426) "Aho Shrutgyanam Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse'STama ullAsa : mitrodvegakaro nityaM dhUrtervizvAsya vaJcyate // muLI ? masathato, vRstasya viAH [H // 427 // artha:- hamezAM potAnA mitrane udvega upAve, jene DhaMga leAMkA bhasA dai Dage, je peAte guNI chatAM khIjA guNI lekAnI adekhAi kare, te traNe purUSAnI kalA niSphala haiAya. ( 427 ) cArupriyo'nyadArArthI, siddhene gamanAdikRt // 220 " niHsvonoI toyantra, nivRddhInAM ziromaHi // 4285 artha:----je peAtAnI strI suMdara chatAM parastrIne vAMche, raseAi taiyAra thayA pachI bahAra nIkaLI jAya, athavA bIjA kAi kAmamAM rokAya, tathA pAte daridrI chatAM vAtA karavAmAM bahu rUci rAkhe, te purUSa murkha laoNkAnA saradAra hAya.(428 ) dhAtuvAde dhanaploSI, rasikaca rasAyane // viSamakSI parIkSArtha, yorthasya mAnanam // 426 II arthaH--je kimayAmAM dhana kheAve, je rasAyana upara prIti rAkhe, tathA je parIkSAne arthe viSa khAya, te traNe purUSA anarthane pAtra hoya. ( 429 ) paravazya: svaguhyeoktAd, bhRtyabhIruH kukarmaNA // vAtaH svastha epena, paDhaM duryazasAmamI // 230 // artha:---je peAtAnI chAnI vAta kahIne paravaza thAya, je kukarma karI peAtAnA cAkaranI Dara rAkhe, tathA je krodhathI peAtAnuM nukrasAta kare, te traNe purUSo ajasanA sthAnaka jANavA, ( 430 ) kSaNarAgI guNAbhyAse doSeSu rasiko'dhikam // dantAsvarakSI 1, saMpavAmAmpata nahi // 432 || arthaH--je mANasa guchtA abhyAsa karavAmAM kSaNa mAtra rUci kare, je doSa kADhavAmAM ghaNI rUci rAkhe, tathA je ghaNuM khAine gheADAnI rakSA kare, te lakSmI na pAme. ( 431 ) " "Aho Shrutgyanam" Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, AThama ullAsa 221 napreSu nRpavanmaunI , sotsAho durbalArdane / stabdhazca bahumAnena, na bhavejanavallabhaH // 432 / / artha -je mANasa namra mANasanI sAthe rAjAnI peThe mana dhAraNa kare je dubalA lekane upadrava karavAnA kAmamAM ghaNo utsAha dhAraNa kare, ane je bahu mAna maLavAthI ahaMkAra kare, te traNe lokapriya na thAya. (43ra) duHkhe dInamukho'tyantaM, sukhe durgatinirbhayaH // kukarmaNyapi nirlajo, bAlakairapi hasyate // 433 / / artha:--je mANasa duHkha Ave dIna mukha karI bese, je sukhI avarathAmAM durgatinI bIka na rAkhe, tathA je kukarma karavAmAM zarama na rAkhe, te traNe purUSonI bAlake paNa marakarI kare che. (433) dhUrtastutyAtmani bhrAntaH, kIttya cApAtrapoSaka // svahiteSvavimarzI ca, kSayaM yAtyeva baalishH|| 434 // artha- je Thaga lekAnA vakhANathI pote bhUla khAya, kIrtine arthe kupAtranuM peSaNa kare, ane potAnA hitano vicAra na kare, te mUrkha mANasa kSayaja pAme. 434 vidvAnasmIti vAcAla, sAdyamo'smIti caJcala: // zUro'smIti ca niHzaGkaH, samajyAyAM na rAjate // 435 // artha-je "huM vidrAnuM chuM ema samajI bahu bakabakATa kare, "huM meTo udyamI chuM ema samajI bahu cAlAkhI dekhADe, tathA "huM zAre chuM. ema sama- " jI kedanI Dara na rAkhe, te purUSa sabhAmAM zabhA na pAme. (435): dharmadroheNa saukhyecchu-ranyAyena vivrddhissuH| zreyaHpAtheyamukto'nte, nAtithi : sugatenaraH // 436 // artha je mANasa dharmane draha karIne sukhanI IcchA kare, pote anyAya karI vadhavAnI vAMchA rAkhe, tathA aMtakALa Ave puNyarUpa bhAtuM pAse na rAkhe, te purUSa sugatie na jAya. (36) "Aho Shrutgyanam Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse'STama ullaas| vikRtaH saMpadA prAsyA, zaMmanyo mukhrtvtH|| daivajJotyA nRpatveccha-(madbhirna prazasyate // 437 // artha -je mANasa lakSmInI prApti thavAthI vikAra pAme, vAcoLatAthI pitAne paMDita mAne, ane jozInA kahevAthI pote rAjapada pAmavAnI vAMchA kare, tene DAhyA mANase vakhANatA nathI. (437) kliSToktyApi kavimanyaH, svazlAdhI prAjJaparSadi / / cAra vAta zAra, cattAkya mata namaH 428 artha je mANasa kaI na samaje evAM kliSTa vacana bolI pitAne kavi mAne, paMDita purUSonI sabhAmAM pitAnAM piote ja vakhANa kare, tathA aNasAMbhanelA zAstranI vyAkhyA kare, te purUSanI buddhine namarakAra thAo. (438) uddhejako ticAttyA, marmasparzI isannapi // nirguNo yuNinindAkR-krakacapratimaH pumAn // 439 // arthe--je ghaNAM mIThAM vacana bolIne trAsa upajAve, hasatAM hasatAM pArakAM mama bele, ane pote nirguNI chatAM guNa purUSonI nindA kare, te purUSa karavata sarakho hoya. (439) prasabhaM paatthkovidaa-ndaaturbhilaassukH|| gAtAnavasarajJazca , kapikacchUsamA ime|| 440 // artha --je pote avidvAn chatAM moTA svarathI bhaNe, je kRpaNa purUSa pAsethI dhananI abhilASA rAkhe, tathA je avasara jANyA vinA jAya te traNe purUSe kAMca sarakhA hoya. (440) dUto vAcikavismArI, gItakArI khrsvrH|| gRhAzramarato yogI, mahodvegakarAstrayaH // 441 // artha - dUta thaI saMdeze bhUlI jAya, je gaye thaI kaThora svare gAya, tathA je yogI thaI gRhasthAzramamAM rahe, te traNe purUSa ghaNA udvegane karanAra jANavA. ( 41 ) "Aho Shrutgyanam Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, navame ullAsa. > jJAtadoSajanazlAghI, guNinAM guNanindakaH // rAjAdyavarNavAdI ca sadyo'narthasya bhAjanam // 442 // artha:----jenA doSa prakaDha dekhAya tenAM paNa je vakhANa kare, guNI purUSanI nihA rai, bhane rAjya vigeren| avavAha zreote, te turata saMuTabhAMDe. (442 ) gRhaduzcaritaM matraM, vittAyurmarmavaJcanam || apamAnaM svadharmaM ca, gopayedaSTa sarvadA // 443 // arthaH-- 1 dharanAM chidra, 2 maMtra, 3 dhana, 4 AyuSya, pa bharma vanyana 6 - gAi, 7 apamAna ane 8 peAtAnA dharma e ATha vAnAM haMmezAM geApavavAM. (443) ityevaM kathitamazeSajanmabhAjAmAjanma pratipadamatra yadvidheyam // kurvantaH satatamidaM ca kespi dhanyAH, sAphalyaM vidadhati janmano nijasya || 444 // iti zrIjinadattasUriviracite vivekavilAse janmacaryAyAM vizeSopadezo nAmASTama ullAsaH // 8 // artha:-manuSyAne AkhA janmamAM page page je kRtya karavuM paDe che, te meM A rIte kahyuM. kAi dhanya purUSA upara kahyA pramANe jo AcaraNe, te te ghotAne manuSya va sa 2. (444 ) 223 iti zrI jInadattasUri viracita vivekavilAsanI gUrjara bhASAnA Ame ubAsa saMpUrNa. ( 8 ) atha navama ullAsaH / pratyakSamapyamI lokAH, prekSya pApavijRmbhitam // mUDhAH kiM na virajyante, mahilA iva durgrahAt // 1 // arth::~>A mUDha laoNkA pApanuM phUla pratyakSa jIve che, tApaNa kadAcahuthI ghelA jevA thAya che, paNa saMsAra upara vairAgya kema nathI pAmatA ? ( 1 ) "Aho Shrutgyanam" Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse navama ullAsa / vadhena prANinAM mdy-paanenaanRtjlpnaiH|| cauryaiH pizunabhAvaiH syA-tpAtakaM zvabhrapAtakam // 2 // artha-jIvahiMsA, madyapAna, asatya bhASaNa, corI ane cADI e pAMca manuSya narakamAM pocADanAruM azubha karma bAMdhe che. (2) paravaJcamahArambha-parigrahakadAgrahaiH // paradArAbhiSaGgaizca , pApaM spAttApavarddhanam // 3 // artha-pArakAne ThagavAthI, meTo AraMbha karavAthI, parigraha rAkhavAthI, kadAgrahathI ane parastrInA saMgathI saMtApane vadhAranAruM pApa karma baMdhAya che. (3) abhakSyairvikathAlApai-rasanmArgaprarUpaNaiH // anAtmayantraNaizcApi, syAdenastena tattyajet // 4 // artha--abhakSya vastunuM bhakSaNa, vikathA ane khoTI prarUpaNa karavAthI tathA pitAnA AtmAne vaza na rAkhavAthI pApa baMdhAya che, mATe teno tyAga karavo.(4) lezyAbhiH kRSNakApota-nIlAbhirduSTacintanaiH // dhyAnAbhyAmArtaraudrAbhyAM , duHkhakRtkaluSaM bhavet // 5 // artha -kRSNa, kApata ane nIla e traNa lezyAthI, mAThA adhyavasAyathI tathA Arta rezadra dhyAnathI duHkhane upajAvanAruM pApa baMdhAya che. (5) krodho vijitadAvAmiH, svasyAnyasya ca ghAtakaH // durgataH kAraNaM krodha-stasmAdajyoM vivekibhiH // 6 // artha -krodha dAvAnala karatAM caDhiyAto che. kAraNa ke, te pitAne tathA parano nAza kare che, ane durgatinuM kAraNa che, mATe vivekI purUSoete vaje. (6) kulajAtitaporUpa-balalAbhazrutazriyAm // madAtyAmoti tAnyeva , prANI hInAni mUDhadhIH // 7 // artha--aNasamaju mANasa; 1 kula 2 jAti, 3 tapasyA, 4 rUpa, 5 bala, 6 lAbha, 7 zAstra ane 8 lakSmI e ATha vastumAM je vastune mada kare, teja vastu parabhave ghaNuM halakI pAme. (7) "Aho Shrutgyanam Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 25 vivekavilAsa, navame ullAsa. daurbhAgyajananI mAyA, mAyA durgtivrtnii|| nRNAM strItvapradA mAyA, jJAnibhistyajyate tataH // 8 // artha-mAyA (kapaTa) darbhagyane utpanna karanArI, durgatine pahoMcADanArI tathA purUSane strIno janma ApanArI che, mATe jJAnI purUSe teno tyAga kare che. (8) kajalena sitaM vAso, dugdhaM sUktena yAdRzam // kriyate guNasaMghAtaH, puMsAM lobhena tAdRzaH // 9 // artha-sapheda vastra kAjaLamAM baLavAthI jema malina thAya che, tathA dUdha AchaNathI jema bagaDe che, tema purUSanA sarve guNa lebhathI malina thAya che, tathA bagaDe che. (9) bhave kArAgRhanibhe, kaSAyA yAmikA iva // jIvaH kiM teSu jAgratsu, mokSamAmoti bAlizaH // 10 // artha-saMsAra baMdIkhAnA sarakho che, ane krodhAdika cAra kaSAya piLiyA sarakhA che. mATe jyAM sudhI kaSAyarUpa piLiyA jAgatA hoya, tyAM sudhI jIva saMsArarUpa baMdIkhAnAmAMthI zI rIte chUTe ? ( 10 ) zaurya gAmbhIryamaudArya, dhyAnamadhyayanaM tpH|| sakalaM saphalaM puMsAM, yadi cendriyanigrahaH // 11 // artha-je mANase potAnAM Iddhi jItyAM hoya, to tenI zUravIratA, gaMbhIratA, udAratA, zubha dhyAna, bhaNavuM gaNavuM ane tapasyA e sarve saphala che. (11) pApAtpaGaH kuNiH pApA-pApAdviSayalolupaH // durbhagaH puruSaH pApA-tpApASaNDhazca dRzyate // 12 // artha-mANasa pUrva bhave karelA pApathI pAMgaLa, sUMThA, ghaNe viSayI, dubhaMgI ane napuMsaka thAya che. (12) "Aho Shrutgyanam Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 vivekavilAse navama ullAsa preSyaH pApAnmalI pApA-tkuSThI pApAjano bhavet // pApAdasphuTavAkpApA-mUkaH pApAca nirdhanaH // 13 // artha-mANasa pApathIja pArake dAsa, malina, koDhiye, bebaDe, mUgo bhane riTI thAya che. ( 13) jAyate nArakastirya-gakulIno vimUDhadhIH // caturvargaphalairvandhyo, rogagrastazca pApataH // 14 // artha-mANasa pApathI ja nArakI, tiryaMca, hInakulane, matimaMda tathA dharma, sartha, hama mokSa se yA pu3SArthathI zraSTa sane bhI thAya che. (14) yadanyadapi saMsAre, jIvaH prApnotyasundaram // tatsamastaM manoduHkha-hetuH pApavijRmbhitam // 15 // artha -A saMsAramAM bIjuM paNa jIvane je mAThuM tathA manane duHkha denArUM thAya cha, te sarva pArnu 3 . (15) iti gaditamazeSa kAraNaM pAtakasya, pratiphalamapi tasya zvabhrapAtAdi duSTam // sakalasukhasamUhollAsakAmairmanuSyai nai khallu manasi dhAryaH pApahetUpadezaH // 16 // iti zrIjinadattariviracite vivekavilAse pApotpattikAraNaM nAma navama ullAsaH // 9 // artha --A rIte pApanuM sarva kAraNa ane tenuM narakapAtAdi duSTa phala paNa kahyuM. je purUSo sarva sukhanA samudAyane udaya pamADavAnI vAMchA rAkhatA hoya, temaNe pApane hetu evo upadeza manamAM na rAkhavo. (16) iti zrIjInadattasUriviracita vivekavilAsanI gurjara bhASAne nava SAIR saMkSa. (8) - --------- ----- -- - - - - "Aho Shrutgyanam" Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, dazama ullAsa. 220 atha dazama ullaasH| pratyakSamantaraM dRSTvA , zrutvA vA pApapuNyayoH // sadaiva yujyate kartu, dharma eva vipazcitA // 1 // artha-pApa puNyamAM rahelI taphAvata pratyakSa joine athavA gurUnA upadezathI sAMbhaLIne DAhyA mANasane hamezAM dharmaja Acare joIe. (1) dhigmUDhAn janmino janma , gamayanti nirarthakam // dharmAnuSThAnavikalaM, suptA iva nizIthinIm // 2 // artha-sutelA mANase rAtri phegaTa gumAve che, tema je dharmanuM AcaraNa na karatAM mAnava bhavane vyartha gumAve che, te mUDha lene dhikkAra thAo. (2) nRpacittadhanasneha-dehaduSTajanAyuSAm // vighno vighaTamAnAnAM, nAstyato dharmamAcaret // 3 // artha-rAjAnuM citta, dhana, prIti, deha, durjana ane AyuSya eTalI vastu vighaTatAM kAMI harakata Ave tema nathI, mATe dharma Acara. (3) dharmo'styeva jagajaitraH, paralokosti nizcitam // devo'sti tattvamastyeva , sattvaM nAsti tu kevalam // 4 // artha-jagatamAM jayavaMte dharma, paleka, deva ane tattva e cAre cheja. emAM balakUla saMzaya nathI. paNa manuSyamAM sattva mAtra nathI. (4) kuguroH kukriyAtazca , pratyUhAtkAladoSataH // na siddhayantyAptavAcazce-ttattAsAM kimu vAcyate // 5 // artha -gurU hevAthI, kakriyAthI, pUrvabhavanA aMtarAyathI tathA kAladevathI kevalinAM vacana pramANe phala na Ave to temAM kevalinA vacanane zuM doSa? (5) .. * analpakuvikalpasya , manasaH sthiratA nRNAm // na jAyate tato devAH, kutaH syustadazaMvadAH // 6 // arthe aneka prakAranA mAThA adhyavasAyathI mANasenA mananI sthiratA rahetI nathI. tethI devatAo temane vaza kyAMthI thAya? (6) "Aho Shrutgyanam Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse dazama ullAsa : / AgatApyantikaM siddhi-vikalpairnIyate'nyataH // anAdarakhatAM pArthe, kathaM ko vAvatiSThate // 7 // arthaH--samIpa AvelI siddhipaNa mAThA adhyavasAyathI bIjI tarapha jatI rahe che. rADe, vyAharana uranAza bhANUsa pAse Ae raDe, mane zI rIte rahe ? ( 7 ) vizvazlAghyaM kulaM dharmA - dvarmAjjAtirmanoramA || bhaveddharmAddharmAtsaubhAgyamadbhutam // 8 // kAmyaM rUpaM arthaH-dharmathI jagatamAM prazaMsA karavA yogya kula, uttama jAti, manehara rUpa ane AzcaryakAri sAbhAgya maLe che. ( 8 ) nIrogatvaM bhaveddharmAddharmAddIrghatvamAyuSaH // dharmAdartho bhavedbhogyo, dharmAjjJAnaM vapuSmatAm // 9 // artha:--dharmathI manuSyAne nIrAgipaNuM, lAMbuM AyuSya, bhAgavavA yogya dhana ane jJAna maLe che. ( 9 ) -228 meghavRSTirbhaveddharmA-rddharmAddivyeSu zuddhayaH // dharmAnmudrAM samudrazva, nojjhatyeva kadAcana // 10 // arcaH-dharmathI vRddhi thAya che, dharmathI divyane viSe zuddhi thAya che, ane dharmathIja samudra peAtAnI maryAdA kAi kALepaNa cheADatA nathI. ( 10 ) dharmaprabhAvato yAti na rasApi rasAtalam // " 7 dharmArthakAmamokSANAM siddhirdharmAccharIriNAm // 11 // artha:-dharmanA prabhAvathI pRthvI rasAtase (pAtANe) naMtI nathI. tathA dhrmthIja manuSyane dharma, artha, kAma ane meAkSa e cArenAM phUla prApta thAyache. (11) yadanyadapi saddhastu prApnoti hRdayepsitam // jIvaH svargApavargAdi, tatsarvaM dharmaceSTitam // 12 // * arthaH--ravarga, meAkSa vigere bIjI je kAI managamatI cIja jIvane maLe che, te sarva dharmanA pralAvadhI sebha bhaevu. ( 12 ) "Aho Shrutgyanam" Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, dazame ullAsa. 229 dAnazIlatapobhAvai- daibhinnaH sa dRzyate // kAryastataH sa eveha, mukteryaH kAraNaM param // 13 // artha -te dharmanA dAna, zIla, tapayA ane bhAvanA e cAra prakAra che, ane tethI mukti thAya che. mATe vivekI purUSe dharmaja Aca. (13) zreSTho me dharma ityuccai , brUte kaH ko'tra noddhataH // . bhedo na jJAyate tasya, dUrasthairAgranimbavat // 14 // artha -"mAre dharma zreSTha che." ema kaNa dhIThe mANasa kahete nathI ? paNa jema dUra ubhA rahelA mANasathI AMbAno athavA lIMbaDAno bheda jANI zakAtuM nathI, tema dharmano bheda te mANasathI jANI zakAto nathI. (14) mAyAhaMkAralajjAbhiH-pratyupakriyayAthavA // . yatkiMciddIyate dAnaM, na taddharmasya sAdhakam // 15 // artha---je dAna kapaTathI, ahaMkArathI, zaramathI athavA upakArano badalo vALavAne arthe devAya che, tethI dharma thato nathI. (15) asadbhayo'pi ca yaddAnaM , tanna zreyaskara viduH // sukhane munnAnAM, gAya viSavRddha ? artha -kupAle dAna ApavuM te paNa kalyANakAri nathI. kAraNa ke, sarpane dUdha pAvAthI kevaLa viSanI ja vRddhi thAya che. (16) prasiddhirjAyate dharmA-nna dAnAdyaM prasiddhaye // . kaizcidvitIryate dAnaM, tajjJeyaM vyasanaM budhaiH // 17 // artha- dharmathIja prasiddhi thAya che; kevaLa dAnathI ja thatI nathI. keTalAka leke prasiddhine arthe dAna Ape che, te temanuM eka vyasana samajavuM. (17) - yajjJAnAbhayayoryaJca, dhrmossssttmbhvstunH||.. yaccAnukampayA dAnaM, tadeva zreyase bhavet // 18 // artha-jJAnadAna, abhayadAna, dhamapara (vastrapAtrapramukha) vastunuM dAna ane anukaMpAdAna e cAre dAnathI kalyANa thAya che. (18) "Aho Shrutgyanam Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekakliAse dazama ullaas:| sa vivekadhuroddhAra-dhaurayo yaH svamAnase // viraktahRdayo vetti, lalanAM zRGkhalopamAm // 19 // artha --je hRdayamAM vairAgya hovAthI strIne zRMkhalAsamAna gaNe, te purUSa mATe vivekI jANo. (19) AstAM sarvaparityAgA-laMkRtasya mahAmuneH // gRhiNopi hittaM brahma , lokdysukhaissinnH|| 20 // artha-sarvathA tyAgI mahAmuninI vAta dUra rahI. paNa A lokamAM sthA paralokamAM sukhanI vAMchA karanAra gRharAne paNa brahmavrata pALavuM hitakAri che. (20) tiryagdevAsurastrIzca, parastrIzcApi yastyajet // so'pi dhImAn sa tu stutyo, yaHsvadAraratiH sadA // 21 // artha -je mANasa potAnI strI upara icachA rAkhI tiryaMcanI, devatAnI ane bhavanapatinI strIone tathA manuSyamAM para strIne tyAga kare, teja buddhimAna ane teja prazaMsA karavA yogya samajo. ( 21 ) tanau yadi nitambinyAH, prmaadaadRkpttyho|| cintanIyA tadaivAtra, malamUtrAdisaMsthitiH // 22 // artha --je pramAdathI kAI samaye strInA zarIra upara dRSTi jAya, to teja vagate tenA (strInA) zarIramAM mala, mUtra vigere kharAba vastu rahelI che, te dhyAnamAM levI (22) ajJAtaparamAnando, loko'yaM vissyonmukhH|| adRSTanagaremiH , pAmarairupavarNyate // 23 // artha -paramAnaMda svarUpane na jANanArA leke viSaya sukhamAM tallIna thAya che. zaherane na jenArA gAmaDiyA leke gAmaDAnAM vakhANa kare che. (3) parAnandasukhAsvAdI, viSayairnAbhibhUyate // jAGgulIjayaniSkampaH, kiM sarparupasaryate // 24 // artha - viSaya paramAnaMda sukhane cAkhanArA mANasane vaza karI na zake, gArUDI vighAmAM nipuNa evA mANasa AgaLa sarpa potAnI meLe Ave ke zuM? (24) "Aho Shrutgyanam Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231 vivekavilAsa, dazame ullAsa. rasatyAgastanukleza, aunodaryamabhojanam // lInatA vRttisaMkSepa-stapaH SoDhA bahirbhavam // 25 // artha-1 sane tyAga, 2 kAyAne kaleza, 3 unedarI (pramANa karatAM e che AhAra), 4 upavAsa, 5 aMgopAMga saMkocIne besavuM ane 6 vRttino saMkSepa e cha prakAra bAhyatapanA che. (25) prAyazcittaM zumadhyAnaM , svAdhyAyo vinayastathA // vaiyAvRttyamathotsarga-stapaH SoDhAntaraM bhavet // 26 // artha-1 prAyazcitta, 2 zubhadhyAna, 3 svAdhyAya, vinaya, dayAvacca ane 6 kAusaga e cha prakAra aMtaraMga tapanA che. (16) duHkhavyUhAvahArAya , sarvendriyasamAdhinA // ArambhaparihAreNa , tapastapyeta shuddhdhiiH|| 27 // artha-pitAnAM mananAM pariNAma zuddha rAkhanAre mANasa sarva Idriyane samAdhimAM rAkhI sarve AraMbha cheDI duHkhane samudAya TALavAne arthe tapasyA kare che. ( ra7) pUjAlAbhaprasiddhyartha, tapastapyeta yo'lpdhiiH|| zoka vi zarie taya tapaH 4 28 artha - alpabuddhivALo mANasa pUjanIka thavAne arthe, lAbhane arthe athavA prasiddhine artha tapasyA kare, te kevaLa zarIraneja sukave che, paNa tene tapasyAnuM phaLa maLatuM nathI. (28) - vivekena vinA yaca , tattapastanutApakRt / / ajJAnakaSTamevedaM, na bhUriphaladAyakam // 29 // artha_viveka vagara tapasyA karavAthI mAtra zarIrane tApa upaje che. te kevaLa ajJAnakaja che. tethI bahu phaLa prApta thatuM nathI. (29) "Aho Shrutgyanam Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse dazama ullAsa : / dRSTihInasya paGgozca saMyoge gamanAdikam // yathA pravartate jJAna - kriyAyoge zivaM tathA // 30 // artha:-dhajAnA bhane pAMgaNAnA bhesAthI nema ( annenuM ) na - vavuM vigere thAya che, tema jJAnane ane kriyAne yega maLavAthI mekSa thAya che. (30) zarIraM yauvanaM vittaM, saMyogaM ca svabhAvataH // idaM nityamanityatvA - prAtaM jAnIhi sarvataH // 31 // 232 " artha:hai jIva ! zarIra, yuvAvasthA, dhana ane sarve prakAranA saMcetra e sarve svabhAvathIja sadAkALa anitya che ema tuM sarvathA jANu, (3) zakracayAdayo'pyete, mriyante kAlayogataH // tadatra zaraNaM yAtu, kaH kasya maraNAgame // 32 // artha:-iMdra tathA cakravartI vigere paNa kAlamaryAdA pUrI thae maraNa pAme che. mATe A jaMgamAM maraNasamaya Ave kANu kAne zaraNu jAya? (32) saMsAranATake jantu - ruttamo madhyamo'dhamaH // naTavatkarmasaMyogA- nAnArUpo bhavatyaho // 33 // arthaH--jIva saMsArarUpa nATakamAM nATakInI peThe karmane ceAge uttama, madhyama tathA adhama evA nAnAvidha veSa dhAraNa kare che, e dhaNI khedanI vAta che! (33) eka eva dhruvaM jantu jayate mriyate'pi ca // eka eva sukhaM duHkhaM, bhuGkte cAnyo'sti no sakhA // 34 // arthaH-jIva ekalAja janme che, maraNa pAme che, ane sukha duHkha bheTaaave che. mI hAya ten| sabhI nathI. ( 34 ) dehArthabandhumitrAdi, sarvamanyanmanasvinaH // yujyate naiva kutrApi, zokaH kartuM vivekinA // 35 // artha:--bhaga 53So heDa, dhana, adhiva, bhitra vigere sarva pArahuM samane che, mATe vivekI purUSe dehAdikane arthe zeka karavA ceogya nathI. (35) "Aho Shrutgyanam" Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 vivekavilAsa, dazama ullAsa. rasAsRmAMsadosthi-majazukramaye pure // navasrotaHparIte ca, zaucaM nAsti kadAcana // 36 // artha -rasa, lohI, mAMsa, meda, hADakAM, majajA ane vIrya e sAta dhAtuthI baneluM anenavAdvArathI vIMTAyaluM evA zarIramAM pavitratA koI kALe naja heya.(36) kaSAyairviSayairyogaiH, pramAdairaGgibhirnavam // raudrA niyamAjJatvai-zvAtra karma prabadhyate // 37 // artha -- A lokamAM kaSAyathI, viSayethI, yogathI, pramAdathI, raudradhyAnathI, ArtadhyAnathI, viratinA abhAvathI ane ajJAnathI navuM karma bAMdhe che. (37) karmotpattivighAtAya , saMvarAya nato'smyaham // yazchinatti zamAstreNa , zubhAzubhamayaM drumam // 38 // artha: -navA karmanI utpattine aTakAvanAra saMvarane huM namaskAra karuM chuM. kAraNa ke, te saMvara samatArUpa zastrathI zubhAzubha karmane toDI nAMkhe che. (38) susNymairvivekaacai-rkaamogrtpominaa|| saMsArakAraNaM karma , jaraNIyaM mahAtmabhiH // 39 // artha -- mahAtmA purUSoe sArA saMyamathI ane niSkAma tapasyA rUpa ane gnithI saMsArane vadhAranArA karmanI nirjarA karavI. (38) zarAvasaMpuTAdhasthA-dhomukhaikazarAvavat // pUrNa cintyaM jagadvyaiH, sthittyutpttilyaatmbhiH||40|| artha -rasIdhe sarAvaLa nIce ane uMdhe sarAvaLo upara rAkhyo hoya to te zarAvasaMpuTa kahevAya che, te zarAvasaMpuTanI nIce eka UMdhe sarAvale rAkhe hoya tevA AkAramAM raheluM A jagata; utpatti, sthiti ane laya pAmanArA jIva, ajIva pramukha dravyathI paripUrNa bhareluM che, ema sAdhake ciMtavavuM. (40) saMpUrNe'pi manuSyatve, prApte jIvaH shrutaadibhiH|| AsannasiddhikaH kazci-buddhayate tattvanizcayAt // 41 // artha -koikaja Asannasiddhi jIva paripUrNa idricavALa manuSyabhava "Aho Shrutgyanam Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 vivekavilAsa dazama ullaas:| pAmI zruta, gurU vigere sAmagrIno vega maLavAthI tanizcaya karI bodha pAme che. (41 ) zreSTho dhrmstpHkssaanti-maardvaarjvsuunRtaiH|| zaucAkiMcanyakaraNA-brahmatyAgaizca sNmtH|| 42 // artha --1 tapasyA, 2 kSamA, kamaLapaNuM, 4 saralatA, pa satyabhASaNa, 6 pavitratA, 7 parigrahano tyAga, 8 dayA, 9 brahmacarya ane 10 dAna e dasa vatu jemAM hoya te dharma zreSTha kahevAya che. (42) bhAvanIyAH zubhairdhyAna-bhavyairdAdaza bhAvanAH / / etA hi bhavanAzinyo , bhavanti bhavinAM kila // 43 // artha:---bhavya jIvoe zubha dhyAnathI bAra bhAvanAo bhAvavI. kAraNake, teo bhavyajIvonA saMsAranI nAza karanArI che. (43) godugdhasyArkadugdhasya , yadvatsvAdAntaraM mahat // dharmasyApyantaraM tadva-phale'muSyAparasya ca // 44 // artha --gAyanA dUdhanA ane AMkaDAnA dUdhanA svAdamAM jema ghaNI taphAvata che, tema upara kahelA dharmanA ane bIjA dharmanA phaLamAM ghaNuM ja taphAvata che. (4) ityanena vidhinA karoti yaH, karma dhrmmymiddhvaasnH|| tasya sUtrAMti muktikAminI-kaNThakandalahaThagrahakriyAm // 45 // iti zrIjinadattasAraviracite vivekavilAse dharmotpattiprakaraNaM nAma rAma 3 20 . artha -zuddha pariNAmavALe je mANasa upara kahelI rIta pramANe dharmakRtya kare che. tenA kaMThane muktirUpa strI balAtkArathI AliMgana kare che. arthAta te mukti pAme che. (45) Iti zrI jinadatta sari vicita vikavilAsanI gurjara bhASAne dasamo ullAsa saMpUrNa. (10) "Aho Shrutgyanam Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, agyAramo ullAsa. ra3pa athaikAdaza ullAsaH / pUrvoktayatnasaMdohaiH, pAlitaM dehapaJjaram // zlAghyaM syAbrahmahaMsasya, yaSTyAdhAro vRthAnyathA // 1 // artha-jIvarUpa haMsanuM deharUpa pAMjaruM upara kahelAM saMpUrNa yatnathI pALavuM, eja prazaMsA karavA yogya che. te vinA lAkaDIno AdhAra le nakAmo che. (1) mugdhAnAM varddhate kssetr-paatraadyairbhvvaaridhiH|| dhImatAmapi zAstraudhai-radhyAtmavikalairbhazam // 2 // artha--ajJa lekono saMsAra kSetra (khetara), pAtra (vAsaNuM) vigere vatuthI vadhe che, ane paMDita lokone to adhyAtmajJAna vagaranA bIjA nakAmA ghaNA zAstrothI vadhe che. (2) kiM romanthanibhaiH kArya, bahubhirgranthagumphanaiH // vidvadbhistattvamAlokya-mantajyotimayaM mahat // 3 // artha-ogALa sakhA ghaNuM graMtha racavAthI zuM lAbha che ? paMDita lekoe to zarIranI aMdara rahelA divyajatirUpa moTA jIva tattvane vicAra kare. (3) janmAntarasusaMskArAprasAdAdathavA guroH|| keSAM cijjAyate tattva-vAsanA vizadAtmanAm // 4 // artha-pUrvabhavanA zubha saMrakArathI athavA sarNarUnA prasAdathI keTalAka zuddha manavALA jIvone tattva jANavAnI vAsanA utpanna thAya che. (4) ahaM bata sukhI duHkhI, gauraH zyAmo dRDho'dRDhaH // isvo dI| yuvA vRddho, dustyajeyaM kuvAsanA // 5 // artha --huM sukhI athavA duHkhI, gore athavA kALe, majabUta athavA nabaLe, ke athavA lAMbo, tarUNa athavA gharaDe evI khoTI vAsanA (adhyasAya) pratyeka manuSyamAM rahI che te cheDavI kaThaNa che. (5) "Aho Shrutgyanam Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa ekAdaza ullaas| jAtipAkhaNDayoryeSAM , vikalpAH santi cetasi // vArtAbhistaiH zrutaM tattvaM, na punaH paramArthataH // 6 // artha-jAtinA ane pAkhaMDanA vicAra jemanA cittamAM vasatA hoya, temaNe tattva sAMbhaLyuM hoya to kadAca vArtArUpe sAMbhaLyuM haze, paNa paramArthathI nahIM. (6) tAvattattvaM kuto yAva-dbhedaH svaparayorbhavet // nagarAraNyayorbhade, kathamekatvavAsanA // 7 // artha-jyAM sudhI piti ane pArakuM evo bheda rahyA che, tyAM sudhI tattvanI vAta kyAMthI? jayAM sudhInagaramAM ane gAmaDAmAM taphAvata dekhAya, tyAM sudhI aikya suddhi jyAMthI thAya ? (7) dharmaH pitA kSamA mAtA, kRpA bhAryA guNAH sutaaH|| kuTumba sudhiyAM satya-metadanye tu vibhrmaaH||8|| artha-sapurUSono dharma teja pitta, kSamA teja mAtA, dayA teja bhAryA ane sadguNa teja putra che. purUSonuM eja kharekhara kuTuMba che. bAkI sarva zrama cha. (8) pAdabandhadRDhaM sthUla-kaTIbhAgaM bhujaarglm|| dhAtubhitti navarAraM, dehaM gehaM suyoginH|| 9 // artha-pagarUpa majabUta pAyAvALuM, keDarUpa madhyabhAga vALuM, bhujArUpa bhuMgaLavALuM, sAta dhAturUpa bhIMtavALuM, ane nava dvAravALuM evuM zarIra teja bhalA yogAne gha2 che. (8) kAntaM prazAntamekAntaM, pavitraM vipulaM samam / / samAdhisthAnamanveSyaM, sadbhiH sAmyasya sAdhakam // 10 // matha:--manoDa2, zAMta, me vANu, pavitra, [4] tathA sIdhu mej smatAne sAdhanAruM thAnaka satparUe samAdhine arthe zodhI kADhavuM. (10) samAmiH samadoSazca , samadhAtumalaH pumAn / / suprasannandriyamanAH, svastha ityabhidhIyate // 11 // artha - jeno jaTharAgni, kaphAdi deSa, rasAdi dhAtu ane mala samAna hoya, "Aho Shrutgyanam" Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, agyArame ullAsa. arthAta vaidyazAstramAM jenuM jeTaluM pramANa kahyuM che te teTalAja pramANamAM hoya, tathA jenAM iMdriya ane mana suprasanna hoya, te purUSa svarathe (sA) kahevAya che. (11) svasthaH padmAsanAsInaH, sNymaikdhurNdhrH|| krodhAdibhiranAkAntaH, zItoSNAdyairanirjitaH // 12 // bhogebhyo virataH kAma-mAtmadehepi niHspRhaH // bhUpatau durgate vApi, samamAnasavAsanaH // 13 // samIraNa ivAbaddhaH, sAnumAniva nizcalaH // induvajagadAnandI, zizuvatsaralAzayaH // 14 // sarvakriyAsu nirlepaH, svasminnAtmAvabodhakRt // jagadapyAtmavajAnan , kurvannAtmamayaM manaH // 15 // muktimArgasto nityaM, saMsArAca viraktibhAk // gIyate dharmatattvajJai-(mAn dhyaankriyocitH|| 16 // artha -dharma tattvanA jANa purUSo upara kahyA pramANe svastha, padmAsana vALIne beThele, Idriyone vaza rAkhavAmAM nipuNa, krodha vigere kaSAyone vaza na thaelo, zIta,uSNa pramukha parISahathI na jitAyele, viSaya bhogathI vairAgya pAmele, patAnA deha upara paNa bilakula IcchA na rAkhanAro, rAjAne tathA raMkane sarakhI daSTithI jonAro, pavananI peThe koI ThekANe pratibaMdha na rAkhanAro, parvatanI peThe nizcala, caMdramAnI peThe jagatane AnaMda upajAvanAro, bALakanI peThe sarala svabhAvane, sarve kriyAomAM nirlepa rahenAra, pitAne viSe pitAne jANanAre, jagatane Atmatulya jANanAra, manane AtmAkAra karanAro, mokSamArgane viSe - sakta thaele tathA saMsArathI vairAgya pAmele evA buddhizALI purUSane dhyAnakriyA karavA yogya kahe che. (12) (12) (14) (15) (16) vizvaM pazyati zuddhAtmA , yadyapyunmattasaMnibham // tathApi vacanairo, maryAdAM naiva lavayet // 17 // artha--dhyAnamAM tallIna thaelo zuddha jIva je paNa jagatane ghelA mAphaka jANe che, to paNa te gaMbhIra hovAthI vacanavaDe maryAdAno bhaMga na kare. (17) "Aho Shrutgyanam Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa ekAdaza ullaasH| kulInA : sulabhAH prAyaH, sulabhAH zAstrazAlinaH // suzIlAzcApi sulabhA, durlabhA bhuvi taattvikaaH||18|| artha -kulIna, paMDita tathA suzIla purUSo prAye sukhe maLI zake evA che. paNa tattvanA jANa purUSa jagamAM durlabha che. (18) apamAnAdikAn doSAn , manyate sa pumAn kil|| savikalpaM mano yasya , nirvikalpasya te kutaH // 19 // arthaH--jenA manamAM vikalpa hoya te purUSa apamAna vigere doSone gaNe che. paNa jeNe vikalpa chayA tene apamAna vigere kayAMthI hoya? (18) mayi bhakto janaH sarva , iti hRSyena saadhkH|| mayyabhakto janaH sarva, iti kupyenna vA punH|| 20 // artha:--sAya 535 "mArA sarva so lata cha" ll tell orSa na pAme, tathA "bhAre 15 mata nathI" mema Meii zeSa pANu na 42. (20) antazcittaM na cecchuddhaM, bahiH zauce na zaucabhAk / / supakamapi nimbasya, phalaM bIje kaTu sphuTam // 21 // artha --aMdarathI mana zuddha na hoya to kevaLa uparanI cokhAI zA kAmanI ? kAraNake, pAkelI lIMboLInuM paNa bIja kaDavuMja hoya che. (21) yasyAtmamanasorbhinna-rucyomaitrI vivartate // yogavineH samaM mitra-stasyecchA kautukasya kA // 22 // arthaH--je mANasane judI judI rucivALA AtmAnI ane mananI sAthe mitroI baMdhAi hoya, te mANasane vegamAM vinna karanAra mitronI sAthe ketuka karavAnI IcchA ja kyAthI thAya ? (22) kAlena bhakSyate sarva, sa kenApi na bhakSyate // abhakSyabhakSako yogI, yenAsAvapi bhakSyate // 23 // arthakAla sarve vastuone bhakSaNa kare che, paNa kAlane ke bhakSaNa karato "Aho Shrutgyanam" Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, agyArame ullAsa. 238 nathI. paNa gI to tene (kAlane) paNa bhakSaNa kare che, mATe teja (yogI) abhakSya vastune bhakSaka che. (23) yA zakyate na kenApi, pAtuM kila parA kalA // yastAM pibatyavizrAntaM , sa evaapeypaaykH|| 24 // artha - koIthI pI zakAya nahIM, evI parama kalAne (brahmAmatane) yogI hamezAM pIe che. mATe te (yogI) apeya vastuno pInAra che. (24) agamyaM paramaM sthAnaM, yatra gantuM na pAryate // tatrApi lAghavAdgaccha-nagamyagamako mtH||25|| artha-jyAM koIthI jaI zakAya nahIM, evA parama padarUpa agamya sthAnake yegI turata jAya che, mATe te (yogI) agamyagAmI kahevAya che. (25) brahmAtmA tadvicArI yo, brahmacArI sa ucyate // amaithunaH punaH sthUla-stAdRk SaNDho'pi yadbhavet // 26 // artha --AtmA brahma kahevAya che. tathA brahmano vicAra karanAra teja khare brahmacArI kahevAya che. paNa kAmagane varjanAre mANasa mAtra skUla brahmacArI kahevAya. kAraNa ke, te to napuMsaka paNa hoya che. (26) anekAkAratAM dhatte, prANI karmavazaM gtH|| maimustu no jo, tame vAgaramAdri zera 27 artha-jIva karmanA vazathI aneka AkAra dhAraNa kare che. paNa karmathI chUTAyale jIva tema karato nathI. mATe te mukta jIvane ""ekAkAra " kahe. (27) duHkhI kimapi ko'pyatra, pApaM kopi karoti kim // -muttirmavastu vizvastha, matiti thya 28 artha -"A jagatmAM koIpaNa jIva duHkhI kema che ? tathA keIpaNa jIva pApa kema kare che? saMpUrNa jagatUne mokSa prApti thAya to sAruM." evI je mati te "manI bhAvanA" kahevAya che. (28) "Aho Shrutgyanam Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 vivekavilAsa ekAdaza ullaas| doSanirmuktavRttAnAM, dharmasarvasvadarzinAm // yo'nurAgo guNepUccaiH, sa pramodaH prkiirtitH|| 29 // artha --doSarahita AcaraNa karanArA ane dharmanA sarva svarUpanA jANa evA purUSone je guNa upara rAga te "pramoda bhAvanA" kahevAya che. (29) bhItArttadInalIneSu,jIvitArthiSu vAJchitam // zaktyA yatpUryate nityaM, karuNA sAtra vizrutA // 30 // - artha-DarI gaelA, rogathI pIDAelA, dIna ane lIna thaelA evA potAnA jIvitanA artho lekanI vAMchA zakitamAphaka pUrNa karavI, te "karUNa bhAvanA' zAstramAM prasiddha che. (30) mohAtpradviSatAM dharma, nirbhayaM kurvatAmagham // svazlAdhinAM ca yopekSA, mAdhyasthyaM tadudIritam // 31 // artha-mohathI dhamano vaiSa karanArA, bIka na rAkhatAM pApa karanArA ane pitAnAM piteja vakhANa karanArA evA lokonI upekSA karavI, eTale temanI tarapha dhyAna na ApavuM, te "mAdhyastha bhAvanA" kahevAya che. (31) vibhavazva zarIraM ca , bahirAmA nigadyate // tadadhiSThAyako jIva-stvantarAtmA sakarmakaH // 32 // artha - lakSmI ane zarIra te "bahirAbhA" kahevAya che. ane zarIrane adhiSThAyaka jIva "aMtarAtmA" kahevAya che. tejIvaja karma vaDe baMdhAyela che. (12) nirAtako nirAkAGko, nirvikalpo niraJjanaH // paramAtmAkSayo'tyakSo, jJeyo'nantaguNo'vyayaH // 33 // artha ---bhaya, AkAMkSA, vika95 ane karmano lepa e cAra vAnAM jenAM jatAM rahyAM, tathA anaMta jenA guNa, ane jeno nAza athavA kSaya nathAya, evo jIva paramAtmA kahevAya che. (33) "Aho Shrutgyanam" Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 vivekavilAsa, agyArame ullAsa. yathA lohaM suvarNatvaM, prAmotyauSadhayogataH // AtmadhyAnAttathaivAtmA, paramAtmatvamaznute // 34 // artha:--jema vanaspatinA vegathI lohaDAnuM senuM thAya che, tema jIva paramAtmAnA dhyAnathI pote ja paramAtmA bane che. (34) adhyAtmavarjitairdhyAnaiH, zAstrasthaiH phalamasti na // bhavennahi phalaistRptiH, pAnIyapratibimbitaiH // 35 // artha -AtmavicAra vinA kevala zAstramAM rahelA dhyAnathI kAMIpaNa phala nIpajatuM nathI. kAraNa ke pANImAM pratibiMbita thaelAM (paDachAyAmAM paDelA) phalothI kAI kALe vRpti na thAya. (35) rUpasthaM ca padasthaM ca , piNDasthaM rUpavarjitam / / sthAne virSa , saMsarAvatAra che rUtha che artha -rUpa, padaratha, piMDaratha ane rUpAtIta e rIte cAra prakAdanuM dhyAna saMsArarUpa samudrathI pAra utAranAruM kahevAya che. (36) pazyati prathamaM rUpaM, stauti dhyeyaM tataH padaiH // tanmayaH syAttataH piNDe , rUpAtItaHkramAdbhavet // 37 // arthe -sAdhaka prathama dhyeya vastunuM rUpa ja che, pachI pade karI tenI (dayeya vastunI) stavanA kare che, te pachI piMDane viSe tanmaya thAya, ane pachI anukrame rUpAtIta thAya. (37) yathAvasthitamAlambya , rUpaM trijgdiishituH|| kriyate yanmudA dhyAnaM , tadrUpasthaM nigadyate // 38 // artha -tIrthakara bhagavAnanuM jevuM rUpa che tevA rUpanuM AlaMbana laIne je bhagavAnanuM harSathI dhyAna karavuM, te rUpatha kahevAya che. (38) vidyAyAM yadi vA manne , gurudevastutAvapi // padasthaM kathyate dhyAnaM , pavitrAnyastutAvapi // 39 // artha-vidhAmAM, maMtramAM, gurUnI tathA devanI stutimAM ane bIjI paNa pavitra vastunI stutimAM "padastha" dhyAna kahevAya che. (39) "Aho Shrutgyanam Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 vivekavilAsa ekAdaza ullaasH| stambhe suvarNavarNAni, vazye raktAni tAni ca // kSobhe vidrumavarNAni , kRSNavarNAni mAraNe // 40 // dveSaNe dhUmravarNAni, zazivarNAni zAntike // AkarSe'ruNavarNAni , smarenmantrAkSarANi tu // 41 // sartha:--stalana (244) 42 hAya to sonA sa25 pINA, pazI291 karavuM hoya to rAtA, koIne bha pamADavo hoya te paravALA sarakhA gulAbI raMganA, mAraNa karavuM hoya to kALA, Sa upajAvavo hoya to dhumADA jevA - gane, zAMti karavI hoya to caMdramA sarakhA sapheda, AkarSaNa (kheMcavuM) karavuM hoya te| sht| 20 maMtrAkSara tivA. (40) (41) yatkiMcana zarIrasthaM , dhyAyate devatAdikam // tanmayIbhAvazuddhaM tat , piNDasthaM dhyAnamucyate // 42 // artha --tanmaya bhAvathI zuddha evuM je kAMI zarIramAM devatAdikanuM dhyAna ka2|5 cha, te "piMDastha" dhyAna sevAya che. (42) . Arya vAmamArgeNa , zarIraM prANavAyunA // tenaiva recayitvA ca, nayedbrahmapadaM manaH // 43 // artha -DAbI bAjuthI prANavAyune zarIramAM bharI teja bAjuthI pAcho tene (vAyune) 12 4. sabha rI bhanane zramapa sa j. (43) abhyAsAdrecakAdInAM, vinApIha svayaM marut // sthirIbhavenmanaHsthairyA-yuktirnoktA tataH pRthak // 44 // artha--mananI sthiratA hoya te recakAdikanA abhyAsa vinA paNa vAyu pitAnI meLe ja rathara rahe che. mATe vAyu sthira karavAnI yukti judI kahInathI. (4) nimeSArdhArdhamAtreNa , bhuvaneSu bhrmtyho|| manazcaJcalasadbhAvaM, yuktyA bhavati nizcalam // 45 // artha:-caMcaLa svabhAvanuM mana pratyeka ardha nimeSamAM traNe lekamAM pharI vaNe cha t|pnn te yustithI sthira thAya cha, ye mAzcarya cha ! (45) 1-~-AMkha mIcatAM jeTalo kALa lAge che, te nimeSa kahevAya che. "Aho Shrutgyanam" Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, agyArame ullAsa. lIyate yatra kutrApi, svecchayA capalaM manaH // niAvAyaM tathaivAjI, vyAnullaM tti vAjitam // 26 // artha: caMcaLa mana kAMi khAdhA nahAya te sarpanI peThe peAtAnI icchA mAphaka game tyAM bharAi jAya che. ane vALiye teA sarpanI peThe kSeAbha pAme che. ( 46 ) 243 manazcakSuridaM yAva - dajJAnatimirAvRtam // tattva na vIkSyate tAva-viSaceSvava mudyute // 47 // arthaH- H----manarUpa netra jyAM sudhI ajJAnarUpa aMdhakArathI. vITAyaluM che, tyAM sudhI tattva rRkhe nahI; viSayamAMja mujhAya. (47) ; janma mRtyurdhanaM dausthyaM sve sve kAle pravarttate // tasmina biyate nta, cezcintA yaM tvacA 548 // arthaH--janma, maraNa, dhana ane dAridha e peAtAtAne avasare enI meLe thAya che. mATe he mana ! tuM phegaTa A vAtamAM ciMtA zuM karavAM kare che? (48) yathA tiSThati niSkampo, dIpo nirvAtavezmagaH // 7 tathehApi pumAnityaM kSINAdhiH siddhavatsudhIH // 49 // artha:jema pavana vinAnA gharamAM dvIpa sthira rahe che, tema paMDita puzke mananI sarva vAsanAene laya karI A jagatamAM siddhanI peThe niraMtara sthira rahe che. ( 49 ) vikalpavirahAdAtma - jyotirunmeSavadbhavet // taraGgavigamAddUraM, sphuTaratna ivAmbudhiH // 50 // arthaH--jema uchaLatA meAjA bilakula baMdha thayAthI samudranI aMdara rahelAM ratnA prakaTa dekhAya che, tema vikalpanA sarvathA abhAva thavAthI caitanyayAti prakaTa thAyache. ( 50 ) viSayeSu na yuJjIta, tebhyo nApi nivArayet // indriyANi manaH sAmyA-cchAmyanti svayameva hi // 51 // artha:-iMdriyAne viSayane viSe joDavAM nahIM, ane viSayathI vAravAM paNa "Aho Shrutgyanam" Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa ekAdaza ullAsa / nahIM. kAraNa ke, manamAM samatA upaje chate Idriye pitAnI meLe ja zAMta thAya che. (51) indriyANi nijArtheSu , gacchantyeva svbhaavtH|| svAnte rAgo virAgo vA, nivAryastatra dhImatA // 52 // artha-iMdriya svabhAvathI ja pota potAnA viSayane viSe jAya che. paNa vivedI purUSe viSayanA saMbaMdhathI manamAM rAga athavA TreSa na rAkhavo. (5ra ) yAtu nAmendriyagrAmaH, svAntAdiSTo yatastataH // na vAlanIyaH paJcAsya-saMnibho vAlito bhavet // 53 // artha-mananA AdezamAM rahele Idriyano samUha pitAnI icchA mAphaka bhale game te viSayane viSe jAo. paNa tene vALa nahIM. kAraNake, balAtkArathI vALiyeM to te siMhasarakhe kSobha pAme che. (53) nirlepasya nirUpasya , siddhasya prmaatmnH|| cidAnandamayasya syA-dvayAnaM rUpavivarjitam // 54 // artha -kalepa vinAnA, nirAkAra ane cidAnaMdamaya evA siddha paramAtmAnuM dhyAna karavuM, te "rUpAtIta" dhyAna kahevAya che. (54) svarNAdibimbaniSpattauM, kRte nirmadane'ntarA // jyotiHpUrNe ca saMsthAne, rUpAtItasya kalpanA // 55 // arthasuvarNa vigerenuM biMba banAvyuM hoya, tenA dvAranI polANa kADhI nAMkhI heya, tathA biMbanuM saMsthAna' tejomaya hoya, evA svarUpane viSe rUpAtItanI kalpanA thAya che. (15) yadRzyeta na tattattvaM, yattattvaM tanna dRzyate // dehAtmAntardayormadhya-bhAvastattvaM vidhIyate // 56 // artha --je dekhAya che te tattva nahIM, ane je tattva che te dekhAya nahIM. deha ane AtmA e banneno madhyasthabhAva teja tattva kahevAya che. (56) ha - "Aho Shrutgyanam Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, agyAramo ullAsa. 245 alakSyaH paJcabhistAva-dindriyainikaTairapi // sa tu lakSayate tAni , kSetrajJo'lakSya ityasau // 57 // artha -nikaTa rahelAM Idriya paNa AtmAne dekhatAM nathI. paNa AmA Idriyone dekhe che. mATe ja kSetrajJa (AtmA) alakSya (na jaNAya evo ) kahevAya che. (57) AgataM bIjamanyasya , kSetre'nyasya nidhIyate // citraM kSetrajJa evAtra, prarohati yadA tadA // 58 // artha--anya kSetranuM AveluM bIja anyanA kSetramAM vavAya che. ane te kSetramAM kSetrajJa (kSetrane jANa AtmA) uge che, e meTuM Azcarya che! (58) paramANuratisvalpaH, khamativyApakaM kila // tau jitau yena mAhAtmyA-namastasmai parAtmane // 59 // artha--ati sUkSma paramANu ane sarvavyApI AkAza e banne vastune pitAnA mAhAsyathI jItanArA paramAtmAne namarakAra thAo. (59). Atmadravye samIpasthe , yo'paradravyasaMmukhaH // bhrAntyA vilokayatyajJaH, kastasmAdvAlizo'paraH // 60 // artha -- ajJa jIva AtmArUpa dravya samIpa chatAM bIjA dravya (dhana) tarapha bhrAMtithI juve che, tenA karatAM bIje kaNa mUrkha haze ? (60) paramAtmAgatyasmRtyA, citraM sNsaarsaagrH|| asaMzayaM bhavatyeva, prANinAM cullukopmH||61 // artha-bhavyajIvone paramAtmArUpa agatya SinA smaraNathI saMsArarUpa samudra nizcayathI kogaLA sarakho thAya che. e meTuM Azcarya che! (61) AtmAnameva saMsAra-mAhuH karmAbhiveSTitam // tameva karmanirmuktaM, sAkSAnmokSaM manasvinaH // 62 // artha-paMDita purUSa karmathI vITAyalA jIvane ja saMsAra ane karmathI mUkAyaelA jIvane ja sAkSAt mikSa kahe che. (62) "Aho Shrutgyanam Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 vivekavilAsa ekAdaza ullaas:| ayamAtmaiva niHkarmA, kevljnyaanbhaaskrH|| lokAlokaM yadA vetti , procyate sarvagastadA // 63 // artha--e jIvaja karma karIne rahita ane kevaLa jJAnathI sUryasamAna thai lokane tathA alokane jyAre jANe che, tyAre te kevalI jIvaja "sarvagAmI DevAya che. (83) zubhAzubhaiH parikSINaiH, karmabhiH kevalo yadA // ekAkI jAyate zUnyaH, sa evAtmA prakIrtitaH // 64 // artha -jIva zubhAzubha karmane atyaMta kSaya thavAthI jayAre kevaLa ekAkI thAya che, tyAre te 75 " zUnya" (DevAya cha. (64) liGgatrayavinirmuktaM , siddhamekaM niraJjanam // nirAzrayaM nirAhAra-mAtmAnaM cintayedbudhaH // 65 // artha-DAhyA purUSe traNe liMgathI mUkAele, siddha, eka, niraMjana zramavinAno ane AhAra vinAne evA AtmAnuM dhyAna karavuM. (65) jitendriyatvamArogyaM, gAtralAghavamArdave // manovacanavatkAya-prasattizcetanodayaH // 66 // bubhukSAmatsarAnaGga-mAnamAyAbhayakrudhAm // nidrAlobhAdikAnAM ca, nAzaH syAdAtmacintanAt // 67 // artha:--mAtmAnA dhyAnathI driyo 12 yAya, zarIra garbu thAya, haamLatA utpanna thAya, mana, vacana ane kAya prasanna thAya, cetanA udaya Ave, tayaa kSudhA, matsara, mivi2, 2, 58, laya, dha, nidrA mane sona atyAdhi vijArane nAza thAya. (66) (17) layastho dRzyate'bhyAsA-jAgarUko'pi nishclH|| prasupta iva sAnando, darzanAtparamAtmanaH // 68 // artha -abhyAsathI dhyAnamAM layalIna thaelo ane paramAtmAnA darzako "Aho Shrutgyanam" Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa, agyAramo ullAsa. 247 AnaMda pAmelo jIva jAgRta hoya to paNa sutelAnI peThe nizcala dekhAya che. (68) __ manovacanakAyAnA-mArambho naiva sarvathA // kartavyo nizcalairbhAvya-maudAsInyaparAyaNaiH // 69 // artha-vivekI purUSoe mana vacana kAyAthI sarvathA AraMbha vaje, ane sarvatra udAsInapaNuM rAkhI nizcala rahevuM. (69) puNyArthamapi nArambha, kuryaanmuktipraaynnH|| puNyapApakSayAnmuktiH, syAdataH smtaaprH||70 // artha-muktine arthe yatna karanAra purUSe puNyane arthe paNa AraMbha na ka. ra. kAraNa, puNyane tathA pApane samULa nAza thAya tyAreja mukti thAya che. mATe bannene viSe samatA rAkhavI. (30) saMsAre yAni saukhyAni, tAni sarvANi ytpunH|| na kiMcidiva dRzyante, tadaudAsInyamAzrayet // 71 // artha-saMsAramAM je kAMI sukha che te nahIM jevuM dekhAya che, mATe udAsInapaNuM svIkAravuM. (71) vedA yajJAzca zAstrANi, tapastIrthAni sNymH|| samatAyAstulAM naiva , yAnti sarve'pi melitAH // 72 // artha-veda, yajJa, zAstro, tapasyA, saMyama e sarvene ekaThA karIe to paNa te sarve samatAnI barAbarI karI na zake. (72) ekavarNaM yathA dugdhaM , bahuvarNAsu dhenuSu // tathA dharmasya vaicitryaM , tattvamekaM paraM punaH // 73 // artha --jema judA judA raMganI sarve gAyane viSe dUdha ekaja raMganuM hoya che, tema dharmanuM bAhya svarUpa judA judA prakAranuM che, paNa te sarvene viSe parama tattvato eka ja che. (73) "Aho Shrutgyanam Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248. vivekavilAsa ekAdaza ullaasH| ( phA) AtmAnaM manyate naikazcArvAkastasya vAgiyam // jatunIrandhrite bhANDe , kSiptazcoro mRto'tha saH // 74 // nirjagAma kathaM tasya , jIvaH pravivizuH katham // apare kRmirUpAzca , nizchidre tatra vastuni // 75 // artha---eka cArvAka (nAstika) mAtra jIva mAnato nathI, te ema kahe che ke-"meDhe lAkha coTADI majabUta baMdha karelI koThImAM cAra rAkhyo hato, te maraNa pAmyuM. have chidra vinAnI te vastumAMthI cArano jIva bahAra zI rIte nIkaLe ? tathA tene zarIre bIjA kRmirUpa jIva paDyA hatA te zI rIte - dara peThA" (74) (75) (3 ) tathaiva mudrite bhANDe, kSiptaH zaGkhayuto nrH|| zaGkhAttadAditAnnAdo, niSkAmati kathaM bahiH // 76 // artha -(uparalI zaMkAno uttara.)jevI koThImAM cora rAkhyo hato, tevI ja moDha lAkha coTADI baMdha karelI koThImAM zaMkha vagADanAra mANasa rAkhe. teNe vagADelA zaMkhano dhvani (sAda) bAhAra zI rIte nIkaLe ? (76) anirmUrtaH kathaM dhmAte, lohagole vishtyho|| amUrtasyAtmanastakki, vihanyetAM gamAgamau // 77 // artha -temaja Azcarya che ke, tapAyelA lehaDAnA goLAmAM sAkAra agni zI rIte pese che ? ema sAkAra vastunA praveza, nigama (pesavuM, nIkaLavuM) thAya che, to pachI nirAkAra jIvanA thavAne zI harakata ? (77) (zA ) dasyoranyasya kAye ca, zatazaH zakalIkRte // na dRSTaH kacidapyAtmA, so'sti cekiM na dRshyte||78|| artha -(zaMkA.) bIjA eka cAranA zaikaDo kaTakA karI nAMkhyA, topaNa jIva dekhAya nahIM. je jIva che, to te dekhAto kema nathI ? (78) "Aho Shrutgyanam Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 vivekavilAsa, agyArame ullAsa. ( uttara! ) khaNDite'pyaraNeH kASThe, mUrto vahnirvasannapi // na dRSTo dRzyate kiM vA, jIvo mUrti vivarjitaH // 79 // artha (uttara) araNi vRkSanA kASThanA kaTakA kaTakA karIeM topaNa tenI aMdara rahelo sAkAra agni dekhAto nathI. to pachI zarIramAM rahelo nirAkAra jIva kyAMthI dekhAya ? (79) ( phA ) jIvannanyatarazcora-stolito mArito'thaca // zvAsarodhena kiM tasya , tolane na ghanonatA // 8 // artha --(zaMkA.) eka jIvato cora to, ane tene zvAsa rUMdhIne mAyA pachI tolyo. paNa te tolamAM kema vo ghaTaye nahIM ? (80) ( 3 ). dRteH pUrNasya vAtena , riktasyApi ca tolane // tulA samA tathAGgasya, sAtmano'nAtmano'pi ca // 81 // artha -(uttara.) pANInI mazaka pavanathI bharelI athavA khAlI tolI toe te tolamAM sarakhIja utare che. tema zarIra jIva hoya athavA na hoya to tolamAM sarakhuMja utare che. ( 81 ) (za ) jalapiSTAdiyogasya, madyasya madazaktivat // acetanebhyazcaitanyaM, bhUtebhyastadradeva hi // 82 // artha-(zaMkA.) jema jala, leTa (A) vigere vastunA mizraNathI madhamAM mAdaka zakita (kepha upajAvavAnI sattA) Ave che, tema acetana paMca mahAbhUtonuM mizraNa thavAthI caitanya utpanna thAya che. (82) (uttara ) zaktinavidyate yeSAM , bhinnabhinnasthitispRzAm // samudAye'pi no teSAM , zaktiIruSu zauryavat // 83 // artha -(uttara) vastuo judI judI chatAM je temAM zakita nathI, te zakti "Aho Shrutgyanam Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 vivekavilAsa ekAdaza ullaas:| teja vastuonA samudAyamAM naja hoya. jema judA judA bIkaNa lekamAM zUravIrapaNuM nathI, tethI te teonA samudAyamAM paNa hotuM nathI. (83) pratyakSakapramANasya, nAstikasya na gocaraH // AtmA jJeyo'numAnAdyai-vAyuH kampraiH paTairiva // 84 // artha eka pratyakSa pramANane ja mAnanArA nAstikane jIva jaNAya nahIM. kAraNa ke, jema hAlanArAM lugaDAM uparathI vAyunuM anumAna (kalpanA) karI zakAya che, tema jIvapaNa anumAna vigerethIja jaNAya che. (84) aGkaraH sundare bIje, sUryakAnte ca pAvakaH / / salilaM candrakAnte ca , yuktyAtmAGgepi sAdhyate / / 85 // arthaH- jema suMdara bIjamAM aMkura, sUryakAMta maNimAM agni, ane caMdrakAMta maNimAM jala che, ema yukitathI siddha karAya che, tema zarIramAM jIva che te paNa yukitathI ja siddha karAya che. (85) pratyakSeNa pramANena , lakSyate na janairyadi // tannAstika tavAGge kiM , nAsti buddhiH kurUttaram // 86 // artha- "lekone pratyakSa pramANathI jIva jaNAto nathI." ema tuM kahIza to ame pUchiyuM ke, "he nAstika ! tArA zarIramAM buddhi che ke nahIM, te kahe." (86) apratyakSA tavAmbA ce-dUradezAntaraM gatA // jIvantyapi mRtAhanta, nAsti nAstika sA kthm|| 87 // artha-he nAstika! dUra dezAMtare gaelI tArI mAtA pratyakSa dekhAtI nathI, tyAre tArA mata pramANe te jIvatI marI gaI nahIM ke zuM ? (87) tilakASThapayaHpuSpe-dhvAsate kramazo yathA // tailAnighRtasaurabhyA-NyevamAtmApi vigrahe // 88 // artha -jema tiLamAM tela, lAkaDAmAM agni, dUdhamAM ghI ane pulamAM sugaMdhI rahe che, tema jIva paNa zarIramAM rahe che. (88) sava niyata nava, RLajJa punaH saMjJAvijJAnacaitanya-cittaprabhRtibhirbhRzam // 89 // artha-pratyeka jIvatA zarIramAM jIva niyamathI che ja. te saMjJA, vijJAna, "Aho Shrutgyanam Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251 vivekavilAsa, agyAramo ullAsa. caitanya, citta vigere lakSaNathI jaNAya che. (89) payaHpAnaM shishobhotiH, saMkocinyAM ca maithunam // azoke'rthagraho bilve , jIve saMjJAcatuSTayam // 90 // artha -bALakane viSe dhAvavAnI, sacinI (saMkorANI) vanaspatine viSe bhaya, azoka vRkSane viSe maithuna tathA bilva vRkSane viSe dhanano saMgraha e cAre sNshaay| 0ne viSe lAvI. (60) indriyApekSayA prAyaH, stokamastokameva ca // carAcareSu jIveSu, caitanyamapi nizcitam // 91 // artha-sthAvara jaMgama jIvomAM IdriyonI apekSAe thoDuM tathA ghaNuM caitanya prAye nizcaye ch|. (81) antarAyatruTeniM, kiyatvApi pravartate // matizrutaprabhRtikaM , nirmalaM kevalAvadhi // 92 // yarthaH-mati, zruta, avadhi, manaparya tathA upasa ye pAMya nirbhaya jaaniimAM keTaluMka koI ThekANe jJAnAMtarAyanA tuTavAthI thAya che. (92) trikAlaviSayavyakti-cintAsaMtAnadhArakam // nAnAvikalpasaMkalpa-rUpaM cittaM pravartate // 93 // artha --atIta, anAgata ane vartamAna traNe kAlanA viSayanI ciMtAne hamezAM dhAraNa karanAruM tathA nAnAvidha saMkalpavikalparUpa citta heAya che. (93) nAstikasyApi nAstyeva, prasaraHprazrakarmaNi // nAstikatvAbhimAnastu , kevalaM balavattaraH // 94 // artha-nAtikane paNa prazna karavAne avakAza nathI ja. paNa tene kevaLa naastipnnaane| pa 22 . (84) dhyAtuna prabhavanti duHkhaviSamavyAdhyAdayaH sAdhayaH, siddhiH pANitale sthiteva purataH zreyAMsi saMrvANyApa / / "Aho Shrutgyanam" Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 vivekavilAse dvAdaza ullAsa / truTyante ca mRNAlanAlamiva vA marmANi duSkarmaNAM , tena dhyAnasamaM na kiMcana jane kartavyamastyadbhutam // 95 // iti zrIjinadattamUriviracite vivekavilAse dhyAnasvarUpanirUpaNaM naamrAtarA vAsaH che ?? || artha -dhyAna karanAra mANasa upara duHkha, kaThaNa roga tathA mananA vikAra pitAne jera calAvI zakatA nathI, siddhi tenA hAthamAM rahelI jevI hoya che, sarva kalyANe mukha AgaLa cAkaranI peThe ubhA rahelA jevA hoya che, ane mAThA karmanA marma kamalataMtunI peThe sahajamAM tUTI jAya che. mATe jagatmAM dhyAna sarakhuM bIjuM AzrayakAri koIpaNa kartavya nathI. (95) Ita zrIjinadattasUriviracita vivekavilAsanI garjara bhASAne agyArame ullAsa saMpUrNa. (11) atha dvAdaza ullaasH| duHsvapraiH prakRtityAgai-dunimittaizca durgrahaiH // haMsapracArAnyatvaizva, jJeyo mRtyuH samIpagaH // 1 // artha-mAThAM svamathI, potAnI prakRtinA badalavAthI, mAThAM nimittathI, mAThA grahathI tathA haMsacAranA (varanA pheraphArathI maraNa samIpa AveluM jANavuM. (1) prAyazcittaM vratocAraM, saMnyAsaM jantumocanam // gurudevasmRti mRtyau , spRhayanti vivekinaH // 2 // artha ---vivekI purUSo maraNa najIka Ave prAyazcitta ( AloyaNA), vratanuM uccaravuM, tyAga karo, jIva chuDAvavA tathA devagurUnAM smaraNa karavAM eTalAM vAnAM vAMke che. (2) anArtaH zAntimAna mRtyau , na tiryaG nApi nArakaH / / dharmadhyAnI suro maryo-'nazanI tvamarezvaraH // 3 // artha-je mANasa maraNa samaye ArtadhyAna na kare, tathA zAMtimAM rahe, te mANasa tiryaMca athavA naraka gatimAM jato nathI. je dharmadhyAna kare te devatA thAya che, ane je anazana kare te devatAne svAmI thAya che. (3) "Aho Shrutgyanam Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikavilAsa, bAramo ullAsa. 253 taptasya tapasaH samyak , paThitasya zrutasya ca / / pAlitasya vratasyApi, phalaM mRtyuH samAvinA // 4 // artha -AcarelI tapasyA, samyak prakAre bhaNeluM zAstra ane sArI peThe pALeluM vrata e traNenuM phaLa samAdhimaraNa che. (4) ajaDenApi martavyaM , jaDenApi hi sarvathA // avazyameva martavyaM, kiM bibhyati vivekinaH // 5 // artha-vidvAn hoya ke jaDa heya, sarve jIvone avazya karavuM to cheja. mA2 vivekI purUSone zA mATe bIvuM joIe. (5) ditsA svalpadhanasyAthA-vaSTambhaH kaSTitasya ca / / gatAyuSo'pi dhIratvaM , svabhAvo'yaM mahAtmanAm // 6 // artha -alpa dhana chatAM dAna devAnI irachA, du:kha Ave mananI ritharatA tathA maraNa samIpa Ave dhIratA e satparUSono svabhAva che. (6) nAsti mRtyusamaM duHkhaM , saMsAre'tra zarIriNAm // tataH kimapi tatkAryaM , yenaitanna bhavetpunaH // 7 // artha - ane A saMsAramAM maraNa samAna du:kha nathI. mATe jethI pharIvAra maraNa na Ave, evuM kAMI paNa kRtya avazya karavuM. (7) zubhaM sarva samAgaccha-cchAghanIyaM punaH punH|| kriyAsamabhihAreNa , maraNaM tu trapAkaram // 8 // artha ---sarve zubha bhAva vAraMvAra AvatA hoya te vakhANavA lAyaka che; paNa avirata jIvane vAraMvAra maraNa Ave che te zaramabhareluM che. (8) - sarvavastakamAvaH, saMpannavavastumiH | AyuH pravardhanopAyo, jinai jJAyi tairapi // 9 // artha-sarve vastuonI zakita jANanArA tathA sarve vastuo pAmelA evA zrI jinamahArAjanI jANamAM paNa AyuSya vadhAravAno upAya nahIM. (9) "Aho Shrutgyanam Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAse dvAdaza ullAsa / sarveSAM pUrvajAH sarve, nRNAM tiSThantu duurtH|| ekaiko'pi sthirazcetsyA-llokaH pUryeta tairapi // 10 // artha-sarve jInA sarve pUrvaja to dUra raho, paNa dareka jIva je jagatamAM sthira rahe topaNa Akho leka tethI bharAI jAya. (10) AbAlyAtsukRtaiH svajanma sakalaM kRtvA kRtArtha ciraM, dharmadhyAnavidhAnalInamanaso mohvypohoctaaH|| paryantaM pratibhAvizeSavazato jJAtvA nijasyAyuSaH, kAyatyAgamupAsate sukRtinaH pUrvoktayA zikSayA // 11 // artha-bAlyAvasthAthI mAMDI cirakALa sudhI karelA sukRtavaDe pitAnuM janma saphala karIne dharmadhyAnane viSe potAnuM mana tallIna rAkhanArA ane mohano nAza karavAne arthe prayatna karanArA evA puNyazAlI leka avasara Ave pitAno AyuSyano cheDe vizeSa jJAnathI jANune upara kahelI rIta pramANe dehane sAgare cha. (11) sa zreSThaH puruSAgraNIH sa subhaTottaMsaHprazaMsAspadaM , sa prAjJaH sa kalAnidhiH sa ca muniH sa kSmAtale yogvit|| sa jJAnI sa guNivrajasya tilakaM jAnAti yaH svAM mRti, nirmohaH samupArjayatyatha padaM lokottaraM zAzvatam // 12 // iti zrIjinadattasUriviracite vivekavilAse paramapadanirUpaNaM nAma dvAdaza ullAsaH // 12 // artha -je purUSa potAnuM maraNa jANe, ane mAhinI karmane atyaMta kSaya karI lekane aMte rahelA zAzvata padane (muktipadane pAme, teja purUSa jagatamAM zreSTha, bhatubhyobhA ziromaNI, subhttaan| sagresa2, 5pAvA sAya, paMDita, - lAmAM kuzala, munirAja, yogI, jJAnI tathA guNI lAkamAM zreSTha hoya. (12) iti zrIjinadattasUriviracita vivekavilAsanI garjara bhASAno paramapadyanirUpaNa nAme dvAdaza ullAsa saMpUrNa. (12) "Aho Shrutgyanam" Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekavilAsa; prazasti, ( atha prazastiH|) Asti prItipadaM gaccho, jagataH sahakAravat // janapuMskokilAkIrNo, vAyaDasthAnakasthitiH // 1 // arthaH--AMbAnA vRkSanI peThe jagane prIti upAvanAra ane zreSTha purUSarUpa keAkilapakSIthI vyApta eve 'vAyaDa" nAme gaccha che. ( 1 ) arhanmatapurIvapra - statra zrIrAzilaH prabhuH // anuiH prati vare dhairyacandraH // 2 // artha:--te gacchamAM, jainamata rUpa nagarInuM rakSaNa karanArA eka kATaja DhAya nI ? evA, vAdirUpa virAthI hAra na pAme evA ane sthiratA vigere kuMNAnuM vasatisthAna evA zrIrAzila prabhu thayA. ( 2 ) guNAH zrIjIvadevasya prabhodbhutakelayaH // vidvajjanazirodolAM, yannojjhanti kadAcana // 3 // artha:zrI jIvadeva gurUmahArAjanA guNeAnI lIlA kAMI adbhuta che. kAraNa ke, te (guNeA) vidhrUjjaneAnA matakarUpa deAlAne (hi dALAne) kAi kALe suphatA nathI. arthAt vidvAna laoNkA haMmezAM mAthuM dhuNAvIne zrI jIvadeva gurUmahArAjanA guNenI prazaMsA kare che. ( 3 ) , 15 asti tacaraNopAsti - saMjAtasvastivistaraH // mUrti: zrIninattAThya, vyAtaH sUrijI mUrijI // 2 // artha:--te jIvadeva gurUmahArAjanI carasevAthI kalyANanI paraMpara pAmelA zrI jinadattasuri nAme AcArya sarve AcAyAmAM prasiddha che. ( 4 ) bAhumAnvayapAthodhi-saMvardhanavidhau vidhuH // zrImAnudayasiMho'sti, zrIjAbAlipurAdhipaH // 5 // artha:--bAhumA" vaMzarUpa samudrane ullAsa pamADavAne caMdramA samAna evA zrI udayasiMha nAme jAbAlipurane rAjA che. ( 5 ) tasya vizvAsasadanaM, kozarakSAvicakSaNaH // devapAlo mahAmAtyaH, prajJAnandanacandanaH // 6 // artha:te udayasiha rAjAne ghaNuA vizvAsu ane tenA bhAMDAgAranI rakSA "Aho Shrutgyanam" Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 vivekavilAse prshstiH| karavAmAM nipuNa he devapAla nAme moTe maMtrI; buddhirUpa naMdana vanamAM caMdana so athAt 2 zuddhizAsI che. (6) AdhAraH sarvadharmANA-mavadhi nazAlinAm // AsthAna sarvapuNyAnA-mAkaraH sarvasaMpadAm // 7 // pratipannAtmajastasya , vaayddaanvysNbhvH|| dhanapAlaH zucirdhImAn , vivekollAsimAnasaH // 8 // artha-sarva dharmano AdhAra, jJAnazAlI lekamAM agresara, sarva punuM vasatisthAna, sarva saMpadAonI jANe khANa ja hAyanIH e, pavitra, buddhizAlI, vivekathI vikAsa pAmatA mRnane dhAraNa karanAra ane vAyaDa vaMzamAM utpanna thata "pAra" nAme devapAsanebhAne putra che. (7) (8) tanmanastoSapoSAya , jinaadyairdttsuuribhiH|| zrIvivekavilAsAkhyo, grantho'yaM nirmame'naghaH // 9 // artha -zrI jInadattasUrijIe te dhanapAlanuM mana saMtuSTa karavAne atha 22 " vivevisAsa" nAme pavitra atha 28yA. (8) devaH zrIdharaNo bhujaMgamaguruyAvAgAdiprabhoH, zrImadvizvavidaH pravisphurakalAlaMkArazRGgAriNaH // bhaktivyaktivizeSameSa kurute tAvaciraM nandatAt , grantho'yaM bhRzamazlathAdaraparaiH pApaThyamAno budhaiH // 10 // artha ---nAgakumArano svAmI zrI dharaNendra deva; phuraNa pAmatI sarve kalAene zobhAvanAra ane sarvajJa evA zrI yugAdinAtha baSabha bhagavAnanI atizaya bhakti kyAM sudhI prakaTa kare che, tyAMsudhI paMDita purUSoe AdarathI ane vAraMvAra paThana karAto e e (vivekavilAsa) graMtha cirakALa AbAda raho. (10) vivekavilAsa 8 saMpUrNa. "Aho Shrutgyanam"