Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstravizArada jainAcAryazrIvijayadharmasUrigurubhyo namaH | * 26 // arham // zrIyazovijayajainagranthamAlA [35] zrIjinabhadragaNikSamAzramaNapAdaviracitam vizeSAvazyakabhASyam / maladhArizrIhemacandrasUriviracitayA ziSyahitAnAmnyA bRhadvRttyA vibhUSitam / (SaSTho vibhAgaH ) rAjadhanyapuranivAsinA zreSThivaryatrikamacandratanujanuSA zrAvakaharagovindena pariSkRtya saMzodhitam / Printed and Published by Shah Harakhchand Bhurabhai at The Dharmabhyudaya Press Benates City. vIrasaMvat 2439 / For Personal and Private Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ For Personal and Private Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA vRhadvattiA jIvamajIvaM dAuM nojIvaM jAio puNarajIvaM / dei carimammi jIvaM na u nojIvaM sa jIvadalaM // 2504 // 'jIvaM dehi' iti yAcitaH suro jIvaM zuka-sArikAdika davA 'ajIvaM dehi' iti yAcitastvajIvamupalakhaNDAdikaM dattvA kRtArtho jAyate / nojI yAcitaH punarajIvamupalakhaNDAdikameva dadAti, nozabdasya sarvaniSedhaparatvAt / carame tu noajIvalakSaNe vikalpe jIvameva zukAdikaM dadAti, dvayornaoH prakRtArthagamakatvAt , nozabdasya ca sarvaniSedhakatvAditi, na tu sa kutrikApaNadevo jIvaM jIvadalaM jIvakhaNDarUpaM kvApi vikalpe dadAti / iti jIvA-jIvalakSaNo dvAveva rAzI, na tu tRtIyaH, asattvAt, kharaviSANavaditi // 2504 // tataH kimabhUt ? ityAha-- to niggahio chaluo gurU vi sakkAramuttamaM patto / dhiddhikkArovahao chaluo vi sabhAhiM nicchuDho // 2505 // ___ tato yadA kutrikApaNasureNa jIvavyatirikto nojIvo na dattaH, asattvAt , tadA nigRhIto nirjitaH SaDulUkaH / gururapi zrIguptAcAryo naranAthAllokAcca satkAramuttamaM prAptaH / SaDulUko'pi gurupatyanIkaravAjanaprayuktadhikAropahato rAjasabhAto niSkAsita iti // 2505 // tataH kim ? ityAhavAe parAjio so nivisao kArio nariMdeNa / ghosAviyaM ca nayare jayai jiNo vaDamANo tti // 2506 // teNAbhinivesAo samaivigappiyapayatthamAdAya / vaisasiyaM paNIyaM phAIkayamaNNamaNNehiM // 2507 // sa rohagupto guruNA vAde parAjitaH san narapatinA nirviSayaH samAjJAtaH, paTahakena ca vAdyamAnena ghoSApitaM samastanagare 'jayati jinaH zrImAn vardhamAnaH' iti / rohaguptasya ca vAde nirjitasyApi pratyanIkatodvejitena guruNA khelamallakaH zirasi sphottitH| jIvamajIvaM davA nojIvaM yAcitaH punarajIvam / dadAti carame jIvaM na tu nojIvaM sa jIvadalam // 2504 // 2 tato nigRhItaH pahalUko gururapi satkAramuttamaM prAptaH / dhidhikkAropahataH paDulUko'pi sabhAto niSkAsitaH // 2505 // 3 vAde parAjitaH sa nirviSayaH kArito narendreNa / ghoSitaM ca nagare jayati jino vardhamAna iti // 2506 // tenAbhinivezAt svamativikalpitapadArthamAdAya / vaizeSikaM praNItaM sphAtIkRtamanyAnyaiH // 2507 // 1001 // Jan Education inte For Personal and Price Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhadvRttiH / tato bhasmakharaNDitavapuSA tenAbhinivezAt svapatikalpitAn dravyAdipadArthAnAzritya vaizeSikamataM praNItam / taccAnyAnyaistacchiSyAvizeSAdibhiriyantaM kAlaM yAvat khyAtimAnItamiti // 2506 // 2507 // nanu rohagupta ityevAsya nAma, tat kathaM SaDulUka ityasakRt prAgukto'sau ? ityAha--- // 1002 // nAmeNa rohagutto gutteNa lappae sa coluuo| davvAichappayatthovaesaNAo chalUu tti // 2508 // nAmnA'sau rohagupto gotreNa punarulUkagotrasaMbhUtatvAdasAvulUka ityAlapyate-dravya-guNa-karma-sAmAnya-vizeSa-samagayalakSaNaSaTpadArthaprarUpaNena padapadArthapradhAna ulUkaH SaDulUka ityayaM vyapadizyate / / ityaSTapazcAzadgAthArthaH // 2508 // // iti rohaguptanAmA SaSThanihavaH samAptaH // atha saptamamabhidhitsurAha paMca sayA culasIyA taiyA siddhiM gayassa vIrassa / to abaddhiyadiTThI dasauranayare samuppannA // 2509 // paJca varSazatAni caturazItyadhikAni tadA siddhiM gatasya mahAvIrasya tato'vaddhikanivadRSTidazapuranagare samutpanneti // 2509 // kathaM punariyamutpannA ? ityAha-- desauranagarucchughare ajjarakkhiya pUsamittatigayaM ca / goTThAmAhila navama-Thamesu pucchA ya viMjharasa // 2510 // dazapuranagara ikSugRhe AryarakSitaH 'dIkSAM jagrAha' iti zeSaH / tasya ca ghRtapuSpamitra-vastrapuSpamitra-durvalikApuSpamitralakSaNaM ziSyatrayaM / babhUva / goSThAmAhilazca tacchiSyo'STame karmapravAdapUrve navame ca pratyAkhyAnapUrve vyAkhyAyamAne karmavandhavicAre pratyAkhyAnavicAre ca vipratipano vidhi preritavAniti / / 2510 // 1 nAnA rohagupto gotreNa kaSyate sa colUkaH / dravyAdiSaTpadArthopadezanAt paDulUka iti // // 2508 // 2 paJca zatAni caturazItyadhikAni tadA siddhiM gatasya vIrasya / tato'vaddhikadRSTidazapuranagare samutpannA // 2509 // 3 dazapuranagara ikSugRhe AryarakSitaH puSpamitratrikakaM ca / goSThAmAhilo'STama-navamayoH pucchA ca vindhyasya // 25 // RSS shaaNttN tN raaNrN sAha // 1002 // Per Personal and Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvArI vizeSA0 // 1003 atra bhASyam soUNa kAladhammaM guruNogacchammi pUsamittaM ca / ThaviyaM guruNA kila goTThamAhilo macchariyabhAvo // 2511 // iha ca sarvAsAmapi gAthAnAM bhAvArtha AryarakSitakathAnakAdavaseyaH / tacca vistarato mUlAvazyakAdavagantavyam / saMkSepatastvihApi kizciducyate tadyathA dazapuraM nAma nagaram / tatra ca somadevo nAma brAhmaNaH / tasya ca rudrasomA nAma bhAryA / sA ca jinavacanapratibuddhA zrAvikA / tayozca rakSito nAma caturdazavidyAsthAnapAragaH putro babhUva / tena ca mAtRpreritena tosaliputrAcAryANAM samIpe dIkSA pratipannA / ekAdazAGgAni dRSTivAdo'pi yAvAn gurusamIpa AsIt tAvAn sarvo'pi gRhiitH| zeSastvAryavairasvAminaH samIpe'dhIto yAvad nava pUrvANi, tathA caturviMzatiyavikAni / tataH phalgurakSito nAma tadvandhurAkAraNArtha mAtrA preSitaH pravAjitazca / tato dvAvapi mAtApitRsamIpe samAyAtau / tatazcAryarakSitena mAtApitarau tathA mAtulagoSThAmAhilapramukhaH sarvo'pi khajanavargaH pravAjitaH / evamaparAparAMzca pratrAjayata AryarakSitasUremahAn gaccho jAtaH / tatra ca gacche durbalikApuSpamitra-ghRtapuSpamitra-vastrapuSpamitrasaMjJAstrayaH puSpamitrA Asan / tatra durbalikApuSpamitreNa nava pUrvANyadhItAni / iha ca gacche catvAraH puruSAH pradhAnatarAH, tadyathA- durbalikApuSpamitraH, vindhyaH, phalgurakSitaH, goSThAmAhilazceti / tatraH mUribhidubelikApuSpamitro vindhyasya vAcanAM daapitH| tasya ca tAM prayacchato guNanAbhAvAdAtmano navamapUrva galati / tataH mUribhirevaMbhUtasyApi prAjJasya yaditthaM mUtrArthavismRtiH saMpadyate tadA'zeSANAM mUtrANAM duruddharaH mUtrArthaH saMpatsyate, iti vicintya pUrvoktakrameNAnuyogaH pArthakyena vyavasthApitaH / nayAzca prAyo nigRhitavibhAgAH kRtA iti / anyadA ca te AyarakSitamUrayo vihArakrameNa mathurAnagarI gatAH / tatra ca bhUtaguhAyAM vyantaragRhe sthitAH / itazca zakro mahAvidehe sImandharasvAmitIrthakarasamIpe nigodavaktavyatAM zrutvA vismitaH pRSTavAn- kiM bhagavan ! bharatakSetre'pi sAMpratamamumatIva sUkSma nigodavicAraM ko'pi budhyate prarUpayati c| tato bhagavatA proktam- prruupyntyaayrkssitmuuryH| etacca zrutvA vismaya-kautuka-bhaktibharapUryamANamAnaso devendraH sthavirabrAhyaNarUpaM kRtvA sAdhuSu bhikSAca- gtessvaayrkssitsmiipmupyyau| tatastenAyarakSitamUrayo vanditvA pRSTAH- bhagavan ! mahAn vyAdhirvatate, tenAhamanazanaM kartumicchAmiH tat kathayata mama kiyadAyuSkam ? iti / 3 zrutvA kAladharma gurorgacche puSpamitraM ca / sthApitaM guruNA kila goSThAmAhilo matsaritabhAvaH // 2511 // SEARNaac // 1003 /
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ dRhdvaattH| tato yavikeSvAyuHzreNAvupayogaM datvA mUribhirvijJAtam- nAyaM manuSyo vyantarAdirvA, kintu dvisAgaropamasthitiko'sau saudharmAdhipatiH / vishessaa| tatazca vArdhakyenAdhApatite kareNa bhuvAvukSipya nirIkSya ca proktam- 'zako bhavAn' / evaM cAbhihite tuSTena devAdhipatinA niveditaH sarvo'pi tIrthakarasamIpanigodazravaNAdivyatikaraH / tataH pRSTAH zakreNa nigodajIvAH / prarUpitAzca vistarataH / tatastuSTamAnasena // 1004 // surapatinA praNamya 'bajAmi' iti prokte'bhihitaM gurubhiH-tiSThata kSaNamekaM, yAvat sAdhavaH samAgacchanti yena yuSmAbhidRSTairidAnImapi devendrAgamanamastIti vijJAya sthairyamutpadyate teSAmiti / tatastridazapatinA proktam- bhadanta ! karomyevam , kevalaM svAbhAvikaM matsvarUpaM dRSTA'lpasattvA nidAnaM kariSyanti / tato guruNA proktam- tarhi nijAgamanasUcakaM kimapi ciraM kRtvA vrajata / tatastasyopAzrayasyAnyato'bhimukhaM dvAraM kRtvA gatastridazapatiH / Agataizca sAdhubhirAnyatvadarzanavismitaiH pRSTe kathitaM sarva mUribhiriti / anyadA ca te viharanto dshpurngrmaagtaaH| itazca mathurAnagaryA 'mAtApitrAdikamapi nAsti' ityAdinAstikavAdaM prarUpayan vAdI samutthitaH / tatra ca prativAdinaH or kasyacidabhAvAt saMghenAryarakSitasUraya evaM sAMprata yugapradhAnA iti kRtvA tatsamIpe prastutavyAtakarakathanAya sAdhusaGghATakaM preSitam / / svayamatIva vRddhatvAd gantumazaktaiH 'vAdalabdhisaMpannaH' iti kRtvA goSThAmAhilo nirUpitaH / tatra ca tena gatvA nigRhIto'sau vAdI / zrAvakaizcAyaM tatraiva varSAkAlaM kaaritH| itazcAryarakSitasUribhirnijapaTTe durbalikApuSpamitraH sthaapyitumdhyvsitH| zeSastu svajanabhUtaH sAdhuvargo goSThAmAhilaM phalgurakSitaM ki vA tamIhate / tatazca sarvamapi gacchamupavezya sUrayaH saMbodhayanti, tadyathA-iha kila trayo ghaTA bhRtaaH| tatraiko vallAnAm , dvitIyo tilasya, tRtIyastu ghRtasya / eteSu cAvAGmukheSu kRteSu vallAH sarve'pi nirgacchanti / tailaM tu kiJcid ghaTe'pi lagati / ghRtaM tu bahutaraM tatra la gati / tadahaM durbalikApuSpamitraM prati sUtrArthoM samAzritya vallaghaTakalpaH saMjAtaH, madtayoH samastayorapi tayostena grahaNAt / phalguKO rakSitaM tu prati tilaghaTakalpo'haM saMpannaH, sarvayorapi sUtrA-'rthayostenAgrahaNAt / goSThAmAhilaM tu prati ghRtaghaTakalpo'hamabhUvam , bahutarayoH sUtrArthayormamApi pArthe'vasthAnAt / tasmAd madgatAzeSamUtrArthasaMpannatvAd durbalikApuSpamitra eva bhavatAM mUrirbhavatu / tataH 'icchAmaH' iti bhaNitvA taiH sarvairapi pratipannamidam / mUribhirapyabhihito durbalikApuSpamitro 'yathA'haM vartitaH phalgurakSite goSThAmAhile ca tathA bhavatA 11004|| mapi vartitavyam / gaccho'pyabhihitaH- 'yathA mayA sArdhaM bhavadbhirvartitaM tathA'nenApi sArdhaM vartitavyam / api ca, ahaM kRte'kRte vA nAruSyam , ayaM tu na sahiSyati, tataH sutarAmasya vinayena vartitavyam / ityAdyanuzAsti pakSadvayasyApi dattvA bhaktaM pratyAkhyAya devaloka Jan Education Intem For Personal and Price Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Craterdiceleso vizeSA // 1005 // mupagatAH suuryH| goSThAmAhilena ca zrutamidaM yathA- 'guravaH paralokaM gtaaH| tato mathurAtaH samAgatena pRSTamanena yathA- 'ko gaNadharaH svapade / mUribhinivezitaH ?' / tataH sarvo'pi vallAdighaTaprarUpaNAdiko vyatikaraH samAkarNito lokAt / tacchravaNAcAtIva duno'so sthitvA pRthak pratizraye durbalikApuSpamitropAzraye taccaryopalambhArthaM gataH / taizca sarvairapyabhyutthito'sau, bhaNitazca yathA-tiSThata yUyamatravopAzraye, kimiti pRthag vyavasthitAH / tacca necchatyasau / pRthagupAzrayavyavasthitazca durbalikApuSpamitrApavAdagrahaNAdinA vyudgrAhayati sAdhUn , na ca vyudgrAhayituM zaknoti / dubailikApuSpamitrasamIpe cAbhimAnato na kiJcit zRNoti, kintu vyAkhyAnamaNDalikAsthitasya cintanikAM kurvato vindhyasyAntike samAkarNayati / anyadA cASTama-navamapUrvayoH karma-pratyAkhyAnavicArebhinivezAd vipratipano vakSyamANanItyA nidvavo jAta iti / / atha prakRtagAthAkSarArtho'nuzrIyate-kAlo maraNaM tallakSaNo dharmaH paryAyaH kAladharmastaM gurorAryarakSitasya zrutvA, tathA puSpamitraM ca gacche'dhipatiM sthApitamAkarNya goSThAmAhilo matsaritabhAvaH saMjAtaH // 2511 // matsarAdhyavasAyaH kiledaM cakAra / kim ? ityAha 'vIsu vasahIe Thio chiddannesaNaparo ya sa kayAe / vijhassa suNNai pAse'NubhAsamANassa vakkhANaM // 2512 // viSvagvasatau sthitazchidrAnveSaNaparaH sa goSThAmAhilaH kadAcid vindhyasyAnubhASamANasya cintanikAM kurvataH pArthe vyAkhyAnaM zRNotIti // 2512 // tataH kim ? ityAha kammappavAyapuvve baddhaM puDhe nikAiyaM kammaM / jIvapaesehiM samaM sUIkalAvovamANAo // 2513 // ubaTTaNamukkero saMthobho khavaNamaNubhavo vAvi / aNikAiyammi kamme nikAie pAyamaNubhavaNaM // 2514 // // 1005 viSvagvasatau sthitazchidrAnveSaNaparazca sa kadAcit / vindhyasya zRNoti pArve'nubhASamANasya vyAkhyAnam // 2512 // 2 karmapravAdapUrve baddhaM spRSTaM nikAcitaM karma / jIvapradezaH samaM sUcIkalApopamAnAt // 2513 // apavartamamuskarA saMstabhiH kSapaNamanubhavo vApi / anikAcite karmaNi nikAcita prAyo'nubhavamam // 2514 // Jan Education Intem For Personal and Price Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ PRINS bRhadattiH / vizeSA0 // 1006 // satAuMaralore souM bhaNai sadosaM vakkhANamiNaM ti pAvai jobhe| mokkhAbhAvo jIvappaesakammAvibhAgAo // 2515 // ___ iha karmapravAdanAmnyaSTame pUrva karmavicAre prastute durvalikApuSpamitra evaM vyAkhyAnayati, tadyathA- jIvapradezaiH samaM baddhaM baddhamAtrameva karma bhavati, yathA'kapAyasyeryApathapratyayaM karma / tacca kAlAntarasthitimavApyava jIvapradezebhyo vighaTate, zuSkakuDyApatitacUrNamuSTivaditi / anyattu 'puDhe ti' 'baddham' ityatrApi saMbadhyate / tatazca baddhaM spRSTaM cetyarthaH / tatra baddhaM jIvena saha saMyogamAtramApanam , spRSTaM tu jIvapradezairAtmIkRtam / etaccesthaM baddhaM sat kAlAntareNa vighaTate, ArdralepakuDye sasnehacUrNavaditi / 'nikAiyaM ti' 'baddhaM' | spRSTaM ca' ityatrApi saMbadhyate / tatazcAparaM kimapi karma baddhaM spRSTaM nikAcitaM bhavatItyarthaH / tatra tadeva baddhaspRSTaM gADhatarAdhyavasAyena | baddhatvAdapavartanAdikaraNAyogyatA nItaM nikAcitamucyate / idaM ca kAlAntare'pi vipAkato'nubhavamantareNa pAyo nApagacchati, gADhata| rabaddhatvAt , AIkuDyAzleSitanibiDaceTikAhastakavaditi / ayaM ca trividho'pi bandhaH sUcIkalApopamAnAd bhAvanIyaH, tadyathA guNA''veSTitamUcIkalApopamaM baddhamucyate, lohapaTTabaddhamUcIsaMghAtasadRzaM tu baddhaspRSTamityabhidhIyate, baddhaspRSTanikAcitaM tvagnitaptaghanAhatikroDIkRtasUcInicayasaMnibhaM bhAvanIyamiti / nanvanikAcitasya karmaNaH ko vizeSaH ? ityAha- 'ubaTTaNetyAdi' iha karmaviSayANyaSTau karaNAni bhavantiH uktaM ca-- "baMdhaNa-saMkamaNu-vvaTTaNA ya uvaTTaNA uIraNayA / uvasAvaNA nivattI nikAyaNA ca tti karaNAI // 1 // " tatra nikAcite karmaNi sthityAdikhaNDanarUpA 'uvvaTTaNaM ti' apavartanA pravartate / tathA 'ukkero ti' sthityAdivardhanarUpa utkoca udvartanA / tathA 'saMthobho ti' asAtAdeH sAtAdau kSepaNarUpaH saMkramaH / tathA 'khavaNaM ti' prakRtyantarasaMkramitasya karmaNaH pradezodayena nirjaraNaM kSapaNam / tathA 'aNubhavo tti' khena skhena rUpeNa prakRtInAM vipAkato vedanAnubhavaH / idaM copalakSaNamudIraNAdInAm / tadetAnyapavartanAdIni sarvANyanikAcite karmaNi pravartante, nikAcite tu prAyo vipAkenAnubhava eva pravartate, na punarapavartanAdIni, ityanayodhizeSaH / samAkIrNavikRSTatapasAmutkaTAdhyavasAyavalena 'taivasA u nikAiyANaM pi' iti vacanAd nikAcite'pi karmaNyapavartanAdikaraNapravRttirbhavatIti prAyograhaNam / , zrutvA bhaNati sadoSaM vyAkhyAcAmidamiti prAmoti yato bhavatAm / mokSAbhAvo jIvapradezakarmAvibhAgAt // 2515 // 2 bandhana-saMkramaNA-upavartanAcodvartanodIraNA / upazrAvaNA nivRttinikAcanA ceti karaNAni // 1 // 3 tapasA tu nikAcitAnAmapi / // 1006 // PORD For Personal and Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1007 // tadatra vyAkhyAne kSIranIranyAyena vahnitaptAyogolakanyAyena vA jIvapradezaiH saha karma saMbaddhamiti paryavasitaM vindhyasamIpe zrutvA tathAvidhakarmodayAdabhinivezena vipratipanno goSThAmAhilA pratipAdayati-nanu sadoSamidaM vyAkhyAnam , yasmAdevaM vyAkhyAyamAne bhavatAM mokSAbhAvaH pAmoti, jIvapradezaiH saha karmaNAmavibhAgena tAdAtmyenAvasthAnAditi // 2513 // 2514 // 2515 // amumevArtha pramANataH sAdhayannAhana hi kammaM jIvAo abei avibhAgao paeso vv| tadaNavagamAdamukkho juttamiNaM teNa vakkhANaM // 2516 // 'na hi- naiva karma jIvAdapaiti' iti prtijnyaa| avibhAgAt- vayayogolakanyAyena jIvena saha tAdAtmyAdityarthaH, eSa hetuH / 'paeso vva tti' jIvapradezarAzivadityarthaH, eSa dRSTAntaH / iha yad yena sahAvibhAgena vyavasthitaM na tat tato viyujyate, yathA jIvAt tatpradezanikurambam , iSyate cAvibhAgo jIva-karmaNorbhavadbhiH, iti na tat tasmAd viyujyate / tatastadanapagamAt tasya karmaNo jIvAdanapagamAdaviyogAt sarvadaiva jIvAnAM sakarmakatvAd mokSAbhAvaH / tena tasmAdidamiha madIyaM vyAkhyAnaM kartuM yuktamiti // 2516 // kiM tat ? ityAha- puTTho jahA abaddho kaMcuiNaM kuMcuo samannei / evaM puTThamabaddha jIvaM kammaM samannei // 2517 // yathA spRSTaH sparzanamAtreNa saMyukto'vaddhaH kSIranIranyAyAdalolIbhUta eva kaJcuko viSadharanirmokaH kaJcukinaM viSadharaM samanveti samanugacchati, evaM karmApi spRSTaM sarpakaJcukavat sparzanamAtreNaiva saMyuktamabaddhaM vahnayayaHpiNDAdinyAyAdalolIbhUtameva jIvaM samanveti, evameva mokSopapatteriti // 2517 // tadevaM karmavicAre vipratipattimupadaryedAnI pratyAkhyAnaviSayAM vipatipattimupadarzayannAhasoUNa bhannamANaM paccakkhANaM puNo navamapuvve / so jAvajjIvavihiyaM tivihaM tiviheNa sAhUNaM // 2518 // RSSBharaaa 1 na hi karma jIvAdapaiyavibhAgataH pradeza iva / tadanapagamAdamokSo yuktamidaM tena vyAkhyAnam // 2516 // 2 spRSTo yathA'vataH kancukina kancukaH samanveti / evaM spRSTamabaddha jIvaM karma samanveti // 2517 // bhutvA bhaNyamAnaM pratyAkhyAnaM punarnavamapUrve / sa yAvajjIvavihitaM trividhaM nividhena sAdhUnAm // 2514 // 1007 //
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ NION bRhdvttiH| vizeSA0 // 1008 // sa goSThAmAhilaH karmavicAre vipratipannaH punaranyadA navamapUrve "karemi bhante ! sAmAiyaM sarva sAvaja jogaM paccakkhAmi" ityAdi yAva jIvAvadhikaM sAdhUnAM saMbandhi pratyAkhyAnaM bhaNyamAnaM vindhyasamIpe vicAryamANaM zRNoti / / 2518 // tadevaM zrutvA kiM karoti ? ityAhajaMpai paccakkhANaM aparimANAe hoi seyaM tu / jesiM tu parimANaM taM duLaM AsasA hoi // 2519 // goSThAmAhilo jalpati,- nanu pratyAkhyAnaM sarvamapyaparimANatayA'vadhirahitameva kriyamANaM zreyohetutvAt zreyaH zobhana bhavati / | yeSAM tu vyAkhyAne yAvajjIvAdiparimANamavadhividhIyate, teSAM matena tat pratyAkhyAnamAzaMsAdoSaduSTatvAd duSTaM sadoSaMpAmoti // 2519 // atra bhASyam AsaMsA jA puNNe sevissAmi tti dUsiyaM tIe / jeNa suyammi vibhaNiyaM pariNAmAo asuddhaM tu // 2520 // 'AzaMsAtaH pratyAkhyAnaM duSTam' ityuktam / tatrAzaMsA kA? ityAha- 'jatti' yaivaMvidhapariNAmarUpA / kathaMbhUtaH pariNAmaH ? ityAha- 'pUrNe pratyAkhyAne devalokAdau surAGganAsaMbhogAdibhAgAnahaM seviSye' ityevaMbhUtapariNAmarUpA ca yA''zaMsA tayA pratyAkhyAnaM dUSitaM bhavati / kutaH? ityAha- yena zrute'pyAgamepi bhaNitam- duSTapariNAmAzuddheH pratyAkhyAnamazuddhaM bhavati; tathAcAgamaH "sohI saddahaNA jANaNA ya viNae'NubhAsaNA ceva / aNupAlaNA visohI bhAvavisohI bhave chaThTho // 1 // " tatra "paMcakkhANaM savvannudesiyaM" ityAdinA zraddhAnAdiSu vyAkhyAteSu bhAvavizuddheryad vyAkhyAnaM tat prakRtopayogIti dazyate "geNa va doseNa va pariNAmena va na dUsiyaM jaM tu / taM khalu paccakkhANaM bhAvavisuddhaM muNeyavvaM // 1 // " iti / 1 karomi bhagavan ! sAmAyikaM sarva sAvayaM yoga pratyAkhyAmi / 2 jalpati pratyAkhyAnamaparimANatayA bhavati zreyastu / yeSAM tu parimANaM tad duSTamAzaMsA bhavati // 2519 // 3 AzaMsA yA pUNe seviSya iti dUSitaM tayA / yena zrute'pi bhaNitaM pariNAmAdadhuvaM tu // 2520 // 4 zuddhiH zraddhAnaM jJAnajJA ca vinaye'nubhASaNA caiva / anupAlanA vizuddhirbhAvavizuddhirbhavet SaSThIH // 2521 // 5 pratyAkhyAnaM sarvajJadezitam / 6 rAgeNa doSeNa yA pariNAmena vA na dUSitaM yattu / tat khalu pratyAkhyAnaM bhAvavizuddha jJAtavyam // 2522 // // 1008 // Jain Educationa.Inte For Personal and Price Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jeee SHRIRIDORE bRhadRttiH / vizeSA* // 1000 // tadevaM vipratipannena goSThAmAhilena yat pUrvapakSIkRtaM tad vindhyena gatvA gurordulikApuSpamitrasya niveditam / guruNA cAttarapakSabhUtaM sarvamapi pratividhAnaM tasyopadiSTam , tenApi gatvA gurUpadezena sarva goSThAmAhilasya pratipAditam / sa ca mithyAbhimAnAd gADha- mAviSTo yAvad na kizcit pratipannavAn , tAvad guruNA svayamAbhimukhyenokta iti // 2520 // etadevAha biMjhaparipucchiyagurUvaesakahiyaM pi na paDivanno so / jAhe tAhe guruNA sayamutto pUsamitteNaM // 2521 // gatArthA // 2521 // kimuktaH ? ityAha kiM kaMcuo vva kammaM paippaesamaha jIvapajjaMte / paidesaM savvagayaM tadaMtarAlANavatthAo // 2522 // aha jIvabahiM to nANuvattae taM bhavaMtarAlammi / tadaNugamAbhAvAo bajhaMgamalo va suvbattaM // 2523 // evaM savvavimukkho nikkAraNau vva savvasaMsAro / bhavamukkANaM ca puNo saMsaraNamao aNAsAso // 2524 // vyAkhyA-'puDho jahA abaddho kaMcuiNaM' ityAdigAthAyAM kaJcukavat spRSTameva jIve karma na tu baddhamiti yaducyate bhavatA, tad vicAyate-ki kaJcukavat spRSTaM karma jIvasya pratipadezaM vRttaM saducyate, AhosvijjIvaparyante tvakparyanta eva vRttaM spRSTamiSyate ? iti dvayI gtiH| tatra yadi pratidezaM vRttatvAt spRSTamiSTam , tarhi jIve sarvagataM karma pAmoti, nabhovat / kutaH sarvagatam ? ityAha- "tadantarAle| tyAdi' tasya jIvasyAntarAlaM madhyaM tadantarAlaM tasyAnavasthAtaH tasya kAvyAptasyAnavasthAnAdanudhAraNAdityarthaH / na hi pratipadezaM vRtte karmaNi jIvasya ko'pi madhyapradeza uddharati / yena karmaNastatrAsarvagatatvaM syAt / tasmAdAkAzeneva karmaNA jIvasya pratidezaM vyAptatvAta | tasya jIce sarvagatatvaM siddhameva / evaM ca sati sAdhyavikalatvAt kaJcukadRSTAnto'saMbaddha eva prAmoti, sAdhyasya yathoktasparzanasya DOHDCHOURS e eese vindhyaparipRSTagurUpadezakathitamapi na pratipannaH saH / yadA tadA guruNA svayamuktaH puSpamitreNa // 2521 // 2 kiM kancuka iva karma pratipradezamatha jIvaparyante / pratidezaM sarvagataM tadantarAlAnavasthAtaH // 2522 // atha jIvabahistato nAnuvartate tad bhavAntarAle / tadanugamAbhAvAd bAhmAjamala iva suvyaktam / / 2523 // evaM sarvavimokSo niSkAraNako vA sarvasaMsAraH / bhavamuktAnAM ca punaH saMsaraNamato'nAzvAsaH / / 2524 // 3 gAthA 2517 / 1009 // Jain Educationa.Inter For Personal and Price Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1010 // Jain Education Inter kaJcuke'bhAvAditi / dvitIyavikalpamadhikRtyAha - 'ahetyAdi' atha jIvasya vahistvakparyante vRttatvAt kaJcukavat spRSTaM karmedhyate, tarhi bhavAd bhavAntaraM saMkrAmato'ntarAle tad nAnuvartate tadanuvRttirna prAmoti tvakparyante vRttatvena tadanugamAbhAvAt, bAhyAGgalavaditi suvyaktameva, bAlAnAmapi pratItatvAditi / bhavatvananuvRttiH karmaNo bhavAntarAle ko doSaH ? ityAha- 'evamityAdi' evaM karmaNo'nanuvRttau satyAM sarveSAmapi jIvAnAM vimokSaH saMsArAbhAvaH prApnoti, saMsArakAraNasya karmaNo'bhAvAt / atha niSkAraNo'pi saMsAra iSyate, tarhi ye vratapo-brahmacaryAdikaSTAnuSThAnAni kurvate teSAmapi sarveSAM saMsAra eva syAt, niSkAraNatvAvizeSAt / niSkAraNaM ca jAyamAnaM bhavamuktAnAmapi siddhAnAmapi punarapi saMsaraNaM saMsAraH syAditi muktAvapyanAzvAsa iti / / 2522 / / 2523 / / 2524 / / kiJca paryantavartini karmaNISyamANe'paro'pi doSaH / kaH ? ityAha- dehaMto jAviyaNA kammAbhAvammi kiMnimittA sA ? / nikkAraNA vA jai to siddho vi na veyaNArahio / / 25.25 / / jai bajjhanimittA sA tadabhAve sA na hujja to aMto / diTThA ya sA subahuso bAhiM nivveyaNassAvi || 2526|| javA vibhiNNasaM piveyaNaM kuNai kammamevaM to| kahamaNNasarIragayaM na veyaNaM kuNai aNNassa ? || 2527|| vyAkhyA- yadi kaJcukavad bahireva vartate karma, tadA dehasyAntarmadhye yA zUla-nAlagulmAdivedanA sA kiMnimitteti vaktavyam, madhye tatkAraNabhUtasya karmaNo'bhAvAt ? / atha niSkAraNApi dehAntarvedanA'bhyupagamyate, tatastarhi siddho'pi na vedanArahitaH syAt, niSkAraNatvAvizeSAditi / atha bAhyavedanAnimittA sAntarvedanA'bhyupagamyate, bahirvedanA hi laguDaghAtAdijanyA prAdurbhavantI madhyespi vedanAM janayatyeveti yadi tavAbhiprAyaH, tarhi tadabhAve laguDaghAtAdijanyavedanAvirahe sAsntarvedanA na bhaved na jAyeta / astvevamiti cet / tadayuktam, yato dRSTA'sau bahuzaH zUlAdiprabhavAntarvedanA / kasya ? ityAha- 'vAhimityAdi' bahirnirvedanasyApi bahila guDAdighAtajanya vedanArahitasyApItyarthaH / yadi hyayaM niyamaH syAd yaduta - vahile guDaghAtAdivedanA sadbhAva evAntarvedanA prAdura stIti, tadA syAdapi tvadabhipretam / na caivam, yato'nubhUyate dRzyate ca vahirvedanA'bhAve'pi yathoktAntarvedanA, tatastatkAraNabhUtena 1 dehAntaryA vedanA karmAbhAve kiMnimittA sA ? / niSkAraNA vA yadi tataH siddho'pi na vedanArahitaH // 2525 // yadi bAhyanimittA sA tadabhAve sA na bhavet tato'ntaH / dRSTA ca sA subahuzo bahirnirvedanasyApi // 2526 // yadivA vibhinnadezAmapi vedanAM karoti karmaivaM tataH / kathamanyazarIragatAM na vedanAM karotyanyasya ? // 2567 // Private Use Only deeparpopogas For Personal and Pri bRhadvattiH / // 1010 //
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa sarakAra kA ROTICE madhye karmaNApi bhAvyamiti siddho'smatpakSa iti / athaivaM manyase-bahistvaparyantavartyapi karma madhye'pi zUlAdivedanAM janayati na punarmavizeSA dhye karmAsti / tadayuktam , yato yadi vahivartivibhinnadezasthitamapi karmAnyasmin madhyalakSaNe dezAntare vedanAM karotItyabhyupagamyate, evaM tarhi kathaM kena hetunA'nyazarIragataM karmAnyasya yajJadattAdervedanAM na karoti ?- nanu karotu nAma, evamapi dezAntaratvAvizeSAditi // 1011 // bhAvaH // 2525 // 2526 // 2527 // atra parAbhiprAyamAzaGkaya parihartumAhaaha taM saMcarai maI na bahiM to kaMcugo vva niccatthaM / jaM ca jugavaM pi viyaNA savvAmma vi dIsaI dehe // 2528 // atha bhavato matiH- ekasya devadattazararisya bahirantazca saMcarati tatkarma, tatastatra bahirantazca vedanAM janayati, na zarIrAntare, EM svAdhArazarIre bahirantazca saMcaraNAt , anyazarIre svasaMcaraNAditi / atrocyate- 'na bahimityAdi' tatastarhi sarpasya kaJcukava jjIvasya bahireva karma nityaM tiSThatIti nityasthamiti yad bhavato mataM tad na pAmoti, kintu kadAcid bahiH, kadAcit tvantaH | karmaNaH saMcaraNAbhyupagamAt 'kaJcukavad bahireva tiSThati' iti niyamasyAghaTanAt 'lavata eva taditi bhAvaH / kiJca, karmaNaH saMcaraNe bahirantazca krameNaiva vedanA syAt , na caitadasti, laguDAyabhighAte bahirantazca yugapadeva vedanAdarzanAt , tasmAd na karmaNaH saMcaraNamupapadyata iti // 2528 // karmaNaH saMcaraNe dUSaNAntaramapyAha-- nai bhavaMtaramaNNei ya sarIrasaMcArao tadanilo vva / caliyaM nijariyaM ciya bhaNiyamakammaM ca jaM samae // 2529 // kiJca, yadi saMcariSNu karmAbhyupagamyate, tarhi mRtasya tad bhavAntaraM nAnveti- bhavAntare tasyAnugamanaM na prAmotItyarthaH / zarIre saMcaraNAditi hetuH| anilavaditi dRSTAntaH / iha yat zarIre bahirantazca saMcarati na tad bhavAntaramanveti, yathocchAsa-niHzvAsAnilaH, tathA ca karma, tasmAd na bhavAntaramanvetIti / Aha- nanvAgame'pi "calamANe calie" iti vacanAt karmaNazcalanamuktam , 1 atha tat saMcarati matinaM bahistataH kancuka iva nityastham / yacca yugapadapi vedanA sarvasminnapi dRzyate // 2528 // 2 na bhavAntaramanveti ca zarIrasaMcAratastadanila iva / calitaM nirjINameva bhANitamakarma ca yat samaye // 2529 // 3 calyamAnaM calitam / 4 bhagavatyA prathamazatake prthmodeshe| 1011 // For Posod e On
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA lama hru // 1012 // calanaM ca saMcaraNamevocyate, tat kimiti tadiha niSidhyate / tadayuktam , abhiprAyAparijJAnAdityAha- 'caliyamityAdi "neraIe jAva bemANie jIvAu caliyaM kammaM nijaraI" ityAdivacanAt , tathA "nirjIyamANaM nirjIrNam" iti vacanAcca yad yasmAt samaye Agame calitaM karma nirjINamuktaM tadakamaiva bhaNitam , tacca madhye gatamapi na vedanAM janayitumalam , akarmaNo nabhaH-paramANvAderiva tatsAmayAbhAvAt / tasmAditthamanekadoSaduSTatvAdayuktaM karmaNaH saMcaraNamiti / ato madhye vyavasthitaM karmAstIti sthitam // 2529 // madhye karmAvasthAnasAdhanArthameva pramANayannAhaaMto vi Atthi kammaM viyaNAsambhAvao tayAe vva / micchattAIpaccayasabbhAvao ya savvattha // 2530 // ___ antamadhye'pyasti karmeti pratijJA | vedanAsadbhAvAditi hetuH / tvacIvati dRSTAntaH / iha yatra vedanAsadbhAvastatrAsti karma, yathA tvaparyante, asti cAntarvedanA, tataH karmaNApi tatra bhavitavyameveti / kiJca, mithyAtvAdibhiH pratyayaiH karma badhyate, te ca jIvasya yathA bahistanapradezeSu tathA madhyapradezeSvapi, yathA madhyapradezeSu tathA bahiSpadezeSvapi sarvatra santi, teSAmadhyavasAyavizeSarUpatvAt , adhyava sAyasya ca samastajIvagatatvAditi / tasmAd mithyAtvAdInAM karmabandhakAraNAnAM jIve sarvatra sadbhAvAt tatkAryabhUtaM kamApi sarvatraiva - tatrAsti, na punarbahireva / tasmAd vanyayApiNDa-kSIranIrAdinyAyAjIvena sahAvibhAgaMnaiva sthitaM karmeti pratipadyatAM satpakSaH, tyajyatAM mithyAbhimAna iti // 2530 // Aha- nanu yadi jIva-karmaNoravibhAgaH, tarhi tadviyogAbhAvAd mokSAbhAva ityuktayeva dRSaNamityAzajhyAhaavibhAgatthassa vi se vimAyaNaM kaMcaNo-valANaM va / nANa-kiriyAhiM kIrai micchattAIhiM cAyANaM // 2531 // _ 'se tasya karmaNo jIvena sahAvibhAgena sthitasyApi kAzcano-palayoriva vimocanaM viyogo jJAna-kriyAbhyAM kriyate / tathA, tasyaiva karmaNo mithyAtvAdibhirAdAnaM grahaNaM jIvena saha saMyogo vidhIyata ityarthaH / idamatra hRdayam- iha jIvasyAvibhAgenAvasthAnaM dvidhA vidyate- AkAzena saha, karmaNA ca / tatrAkAzena saha yadavibhAgAvasthAnaM tad na viyujyata eva, savoddhayavadhAnAt / yatu 1 nairayikA yAvad paimAnikA jIvAzcalitaM karma nirjIyanti / 2 antaraSyasti karma vedanAsajAvatastva cIva / mithyAvAdipratyayasanAvAca sarvatra // 2530 // 3 avibhAgastharayApi tasya vimocanaM kAno-palayoriva / jJAna-kriyAbhyAM kriyate mithyAtvAdibhizcAdAnam // 2531 / / 1012 // JanEducatara Per Personal and Use Only www.jainmsbrary.org
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ BHAROO her vizeSA0 du // 1013 // karmaNA sahAvibhAgAvasthAnaM tadapyabhavyAnAM na viyujyate / bhavyAnAM tu karmasaMyogastathAvidhajJAna-darzana-cAritra-tapaHsAmagrIsadbhAve viyujyate, vahanyau-padhyAdisAmagrIsatve kAJcano-palasaMyogavaditi / tathAvidhajJAnAdisAmagyabhAve tu bhavyAnAmapi karmasaMyogaH kadApi na nivartate, | "no ceva NaM bhavasiddhiyavirahie loe bhavissa" iti vacanAt / tarhi bhavyAH kathaM te vyapadizyante ? iti cet / ucyate- yogyatAmAtreNa / na ca yogyaH sarvo'pi vivakSitaparyAyeNa yujyate, pratimAdiparyAyayogyAnAmapi tathAvidhadAru-pASANAdInAM tadvidhasAmagyabhAve keSAzcita tadayogAdityalaM vistareNa, prAgeva gaNadharavAde'syArthasya vistareNoktatvAt / tasmAt 'karma jIvAd na viyujyate, anyonyAvibhAgenAvasthitatvAt , ityanaikAntikam , upAyato dRzyamAnaviyogaiH kSIranIra-kAJcanopalAdibhibhicArAt / nanu prastuto jIva-karmAvibhAgaH kenopAyena vighaTata iti cet / nanvabhihitameva 'jJAna-kriyopAyataH' iti / mithyAtvAdibhirhi jIva-karmasaMyogaH kriyate, mithyAtvAdivipakSabhUtAzca samyagjJAnAdayaH, atastaistadviyogo yuktiyukta eva, annabhojanAdivipakSabhUtailaGgAnAdibhista janitAjIrNasaMyogavaditi // 2531| ___ athAdevAdiSu devAdibuddhyA'bhigamana-vandanAdibhihiMsAdibhizca kriyAbhirjIvasya karmaNA saMyoga iSyate, na tu dayA-dAna pAlana-zIla-samiti-guptyAdikriyAbhistadviyoga ityAzaGkayAha keha vAdANe kiriyAsAphallaM neha tabighAyammi / kiM purisagArasajjhaM tassevAsajjhamegaM to // 2532 // asubho tivvAIo jaha pariNAmo tdjnne'bhimo| taha taviho cciya subho kiM neTTho tavioge vi?||2533|| vAzabdo yuktarabhyuccaye / kathaM vA hanta ! karmaNa AdAne grahaNe hiMsAdikriyANAM sAphalyamiha tvayeSyate ?,- na tu dayA-dAnAdikriyANAM tadvidhAte sAphalyamabhipreyate, kimatra rAjJAmAjJA prabhavati, na tu yuktiH / kiJca, idamapi praSTavyo'si, kiM pApasthAnavyApRtapuruSakArasAdhyaM 'ege' itIhApi saMbadhyate, ekaM karmaNa AdAnamiSyate, ekaM tu yat tasya nirjaraNaM tat tasyaiva saMyamAdisthAnavihitapuruSakArasyAsAdhyamiSyate ? ityetadapi vyaktamevezvaraceSTitaM bhavataH, rUcchApravRtteH / upasaMharannAha- 'to ti' tasmAd yathA yena prakAreNa tIvra-manda-madhyamabhedabhinno'zubhaH pariNAmastadarjane tasya karmaNo'rjanamupAdAnaM grahaNaM tatra heturbhavato'bhimataH, tathA tenaiva , no caiva bhavAsaddhikavirahita loke bhavinaH / 2 kathaM vA''dAne kriyAsAphalya neha tadvighAte / kiM puruSakArasAdhyaM tasyaivAsAdhyamekaM, tataH // 2532 // anubhastIvAdiko tathA pariNAmastadane'bhimataH / yathA tadvidha evaM zubhaH kiM neSTastadviyoge'pi ? // 2533 // paTaSaxi 1013 // PORN For Personal d e sent
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvattiH / Fol prakAreNa tadvidha eva tIvrAdibhedabhinnaH zubhapariNAmo'zubhavipakSatvAt karmArjanavipakSabhUtaitadviyoge'pi hetuH kiM neSTaH ?- nanu yuktiyuktavizeSA0 tvAdeSTavya eveti bhAvaH / tasmAjIvena sahAvibhAgena sthitasyApi karmaNaH siddho viyoga iti / tadevaM nirAkRtA karmavicAraviSayA viprtipttiH||2532 // 2533 / / / // 1014 // atha pratyAkhyAnaviSayAM tAmapAkartumAha'kimaparimANaM sattI aNAgayahA ahApariccheo ? / jai jAvadatthi sattI to naNu sacceya parimANaM // 2534 // satti-kiriyANumeo kAlo sUrakiriyANumeo vva / naNu aparimANahANI AsaMsA ceva tadavatthA // 2535 // yaduktam-'pratyAkhyAnaparimANameva vidhIyamAnaM zreyo bhavati' iti| tatra pratividhIyate-kimidaM nAmAparimANaM ?-kiM zaktiryAvaccha. nomItyaparimANam ?, uta sarvA'pyanAgatAddhA, AhoskhidaparicchedaH? iti trayI gtiH| tatra yadi 'yAvadasti zaktistAvadahamidaM na sevi pye' ityaparimANamiSyate, tatastarhi nanu saiva zaktiH parimANamApannam , ato yadeva niSidhyate tadevAbhyupagatamiti | kutaH ? ityAhaFOR 'sattItyAdi' 'yAvacchanomi tAvadidaM na seviSye' ityevaMbhUtayA hi zaktikriyayA pratyAkhyAnasyAvadhibhUtaH kAla evAnumIyate- yAvantaM kAlaM zaktistAvantaM kAlamidaM na seviSya ityarthaH / dRSTAntamAha- yathA sUryAdigatikriyayA samayA-''valikAdiH kAlo'numIyate tathA| vApi zaktikriyayA pratyAkhyAnAvadhikAla ityarthaH / astvevamiti cet / tadayuktam , yato nanvevaM sati tvayA pratijJAtasyAparimANapakSasya hAniH prAmoti, zaktikriyAnumitakAlaparimANasyedAnI vayamevAbhyupagamAditi / yaduktam-'taM duDhe AsasA hoI' iti, tatrAha'AsaMsetyAdi' nanu zaktirUpe'parimANe'pi tvayeSyamANe AzaMsAdoSastadavastha eva, 'zaktaruttarakAlamidaM seviSye' ityAzaMsAyAstadavasthatvAditi // 2534 // 2535 // zaktirUpe'parimANe'bhyupagamyamAne na kevalaM bhavataH svapakSahAniH, kintvanye'pi doSAH / ke ? ityAhajaha na vayabhaMgadoso mayassa taha jIvao vi sevAe / vayabhaMganibbhayAo paccakkhANANavatthA y||2536|| 1 kimaparimANaM zaktiranAgatAdvA'thAparicchedaH / yadi yAvadasti zaktistato nanu saiva parimANam // 2534 // zakti kriyAnumeyaH kAlaH sUrakriyAnumeya iva / navaparimANahAnirAzaMsA caiva tadavasthA // 2535 // 2 gAthA 2517 // 2 yathA na pratabhaGgadoSo mRtasya tathA jIvato'pi sevAyAm / vratabhaGganirbhayAt pratyAkhyAnAnavarathA ca // 2536 // // 1014 // For Personal and Price Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1015 / Jain Education Intern bRhadvattiH / ttiyamittI sattitti nAiyAro na yAvi pacchittaM / na ya savvavvayaniyamo egeNa vi saMjayatta tti // 2537|| la yathA mRtasya paJcatvamupagatasya suralokAdau surakAminIsaMbhogAdibhogAn bhuJjato'smatpakSe doSo na bhavati tathA zaktirUpamaparimANamabhyupagacchatastava mate jIvato'pi bhogopasevAyAM na doSaH prApnoti, 'etAvatyeva mama zaktiH, ato matpratyAkhyAnasya pUrNa - tvAjjIvannapi najma bhogAn' ityabhiprAyavatastadabhyupagamena javito'pi bhogAnAsevamAnasya doSAnuSaGgo na syAdityarthaH / na caitad dRSTiM vA jinazAsane / kiJca, itthamabhyupagame 'etAvatI mama zaktiH' ityavaSTambhavato vratabhaGganirbhayatvAt pratyAkhyAnAnavasyaiva syAt, 'etAvatI mama zaktiH' iti bhogAsevanAt punaH pratyAkhyAnAt punarapyAsevanAt punaH pratyAkhyAnAditi / kiJca vratAnAmaticAraH, tadAcaraNe ca prAyazcittam, ekatratabhaGge sarvavratabhaGganiyamena sarvANyapi vratAni pAlanIyAni, iti yadAgamarUDhaM tat sarvamapi bhavadabhiprAyeNa na prApnotIti sayuktikaM darzayannAha - 'ittiyamittItyAdi' 'etAvatyeva mama zaktirnAdhikA' ityadhyavasAyena pratisevAM kurvato'pi sAdhoH zaktyaparimANavAdino bhavato'bhiprAyeNa nAticAraH, na cApi vratabhaGgaH, na cApi prAyazcittam, tathA sarvatra paripAlananiyamazca na syAt, zaktyavaSTambhAt, ekavrataparipAlanenApi tvadabhiprAyeNa saMyatatvAditi / / 2536 / / 2537 / / atha sarvApyanAgatAddhA'parimANamiti dvitIyo vikalpa iSyate, so'pi na yukta iti darzayannAha- ahavA~ savvANAgayakAlaggahaNaM mayaM aparimANaM / teNApuNNapaiNNo mao vi bhaggavao nAma || 2538 // siddho vi saMjao cciya savvANAgayasaMvaradharo tti / uttaraguNa- saMvaraNAbhAvo cciya savvahA ceva || 2539 // vyAkhyA - atha sarvasyApyanAgatakAlasya grahaNamaparimANaM bhavataH, tena tarhi mRto'pi devalokAdau bhogAnAsevamAnaH, 'nAma' ityAmantraNe, aho ! bhagnavrata evaM sAdhuH, apUrNapratijJatvAt sarvamapyanAgatakAlaM tadaparipAlanAditi suvyaktameveti / apica, evaM siddho'pi saMyata eva prApnoti, sarvAnAgatAddhAsaMvaradharatvAt, asyApi sarvAddhagRhIta pratyAkhyAnakAlAbhyantaravartitvAdityarthaH, yAvajjIvagRhItavira 1 etAvanmAtrA zaktiriti nAticAro na cApi prAyazcittam / na ca sarvavrataniyama ekenApi saMyatatvAditi // 2537 // 2 athavA sarvAnAgatakAlagrahaNaM matamaparimANam / tenApUrNa pratijJo mRto'pi bhavato nAma | 2538 // siddho'pi saMyata eva sarvAnAgatAddhA saMvaradhara iti / uttaraguNasaMvaraNAbhAva eva sarvadhA caivam / / 2539 // For Personal and Private Use Only asu dao an t // 1015 //
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1016 / Jain Educationa Inte aapp tikAlAbhyantaravArtasAdhuvaditi dRSTAntaH svayameva draSTavyaH / bhavatu siddhaH saMyataH, ko doSaH ? iti cet / tadayuktam, "siddhe no saMjae no asaMjae, no saMjayAsaMjae" iti vacanAditi / api ca, anyo'pi doSaH / kaH ? ityAha- 'uttaraguNetyAdi' uttaraguNaH pauruSI-purimA - kAsanako - pavAsAditaporUpaH saMvaraNaM bahubhirAkArairgRhItasyaikAsanAdipratyAkhyAnasya bhojanAnantaramAkArasaMkSepeNa svarUpam, uttaraguNazca saMvaraNaM cottaraguNa- saMvaraNe tayorevaM sarvAnAgatAddhApratyAkhyAnapakSe'bhyupagamyamAne sarvathaivAbhAvaH prAmoti pauruSyAdiSu sarvAnAgatAddhApratyAkhyAnatvAnupapatteH, ekAsanAdiSu punaMstvadabhiprAyeNa sarvAddhApramANeSu saMvaraNaM kadAcidapi na ghaTata iti vyaktameveti / / 2538 / / 2539 / / athAparicchedo'parimANamiti tRtIyapakSamapAkartumAha- paricchevi samANa esa doso jao sue teNaM / vayabhaMgabhayAu cciya jAvajjIvaM ti niddiTThe || 2540 // yatospariccheda rUpe'pyaparimANe'bhyupagamyamAne eSa sarvAnAgatAddhApratyAkhyAnoktadoSaH samAna evaH tathAhi--- kAlAparicchedenApi pratyAkhyAne kRte kiM ghaTikAdimAtraM kaJcit kAlaM pratakSya pratisevAM karotu, Ahosvit sarvamapyanAgatAddhApratyAkhyAnaM pAlayatu ? | yadyAdyaH pakSaH, tarhyanavasthA, yAvad hi ghaTikAM pratIkSate tAvad dve api ghaTike kiM na pratIkSate, yAvacca dve pratIkSate tAvat tisro'pi kiM na pratIkSate / ityAdi / atha dvitIyapakSaH, tarhi mRtasyApi bhogAnAsevamAnasya vratabhaGga eva, siddhasyApi saMyatatvam, uttaraguNasaMvaraNAbhAvazceti ta eva doSAH / upasaMharannAha - 'sue teNetyAdi' tenaitAnaparimANapratyAkhyAnadoSAnabhivIkSya vratabhaGgabhayAdeva tripakSaparihAreNa zruta Agame "saibdhaM sAvajjaM jogaM paJcakkhAmi jAvajjIvAe" ityatra sAdhupratyAkhyAnasya "yAvajjIvam' iti parimANamAdiSTam / ato mucyatAmaparimANatAgraha iti / / 2540 / / Aha- nanu saparimANe pratyAkhyAne mayA''zaMsA lakSaNo doSa ukta eva sa katham ? ityAha nAsA sevisAmi kiMtu mA me mayassa vayabhaMgo / hohI, sureSu ko vA vyAvagAso vimukkassa ? // 2541 // 1 siddho no saMyataH, no asaMyataH, no saMyatAsaMyataH / 2 aparicchede'pi samAna eSa doSo yataH zrute tena / bUtabhaGgabhayAdeva yAvajjIvamiti nirdiSTam || 2540 // 3 sarva sAvadhaM jogaM pratyAtyAmi yajIvam / 4 nAzaMsAM viSaye kintu mA me mRtasya pratabhaGgaH bhUn sureSu ko vA vratAvakAzo vimuktasya ? | 2541 // For Personal and Private Use Only bRhadattiH / // 1016 //
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. Aru / / 1017 // yAvajjIvAvadhinA pratyAkhyAnaM kurvataH 'maraNAnantaramahaM bhogAn seviSye' ityevaMbhUtA hanta ! na kacidAzaMsA vartate- nairvabhUtena pariNAmena sAvadhikaM pratyAkhyAnaM karotItyarthaH, kintu 'mA me mRtasya-'sureqhtpannasya sato bhogAnAsevamAnasya vratabhaGgo bhaviSyati' ityadhyavasAyena mA me vratabhaGgastatra bhUyAt' ityevaMbhUtenaiva zubhapariNAmenetthaMbhUtaM pratyAkhyAnaM karotItyarthaH / atastatra kA''zaMsA ? | sa hi viratyAvArakakarmaNaH kSayopazapAvasthatvAdatra svAyattaH, suraloke tvavazyaM tadudayAt parAyatta ityataH zakyatvAd yAva jIvAvadhinA pratyAkhyAti, paratastvazakyatvAd na pratyAkhyAti, iti kathamAzaMsAdoSavAnayam ? iti / athaivaM brUyAstvam- kimitItthaM vratabhaGgAd vibhetyasau / ayaM hi mRto muktiM yAsyati, tatra ca kAmabhogAbhAvAd vratabhaGgAsaMbhava eva, iti kastasya vratabhaGgasaMkSobhaH / tadayuktam , sAMpratamiha muktigamanAsaMbhavAt , mahAvideheSvapi sarvasyApi tadgamananizcayAyogAditi / atha ko'pi tAvad muktiM gacchati, tasya ca vimuktasya madabhimate'parimANe pratyAkhyAne gRhyamANe muktAvapi mahAvratAnugamAdaparimANapratyAkhyAnasya saphalatA bhaviSyatIti cedityatrAha'ko vA vayetyAdi' yo'pi muktiM gacchati tasyApi vimuktasya niSThitArthasya ko batAnAmavakAzaH? kiM batAnAM sAphalyam ?- tatkAryasya siddhatvAd na kizciditi bhAvaH / tasmAd muktigAminamapi pratyasaMgatamevAparimANapratyAkhyAnamiti / tadevaM mugdhamabhijJa vA vyaktyA'napekSya sAmAnyenaivAparimANapratyAkhyAne dUpaNAnyuktAni // 2541 // atha nirdhArya kizcidabhijhaM prati dUpaNamAha jo puNaravyayabhAvaM muNamANo'vassabhAvina bhaNai / vayamaparimANamevaM paJcakkhaM so musAbAI // 2542 // yaH punaragre'pi kizcit zAstraparikarmitamatirvijJo vrataM gRhNAti, vijJatvAdeva ca 'cIrNavrataH suralokameva gacchati' ityavabudhyamAnaH sureSu cAvatabhAvamaviratibhAvamavazyaMbhAvinaM muNan jAnAno'pi vrataM pratyAkhyAnamaparimANaM yAvajjIvaparimANarahitaM bhaNatyuccarati, sa evaM bruvANaH pratyakSaM sAkSAdeva mRSAvAdI, anyathA bhaNitvA'nyathA karaNAditi / / 2542 // api ca, bhovo paccakkhANaM sojai maraNaparao vi to bhaggaM / aha natthina nihissai jAvajjIvaM ti to kIsa? // 2543 // bhAvaMzcaitasiko viratipariNAmaH pratyAkhyAnamucyate, saca pratyAkhyAturyAvajjIvAvadhimevAsti, uta maraNaparato'pIti vaktavyam / 1 yaH punaravatabhAvaM jAnamavazyaMbhAvina bhaNati / vratamaparimANamevaM pratyakSaM sa mRpAvAdI // 2542 // 2 bhAvaH pratyAkhyAnaM sa yadi maraNaparato'pi tato bhagnam / atha nAsti na nirdizyate yAvajjIvamiti tataH kasmAt ? // 2553 / / 1017 // Jan Educationainta For Personal and Pre Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvattiH / vizeSA0 // 1018 // PLEARSAPPOINOPIERRORREARRANATARATALABIBER ARCHETTITYTTURA yaghanantarapakSaH, tarhi bhagnaM tasya pratyAkhyAnam , suralokAdau bhogasevanAdavazyaMbhAvI tadbhaGga ityrthH| athAdyaH pakSaH, tarhi vacanenApi 'yAvajjIvam' iti parimANaM praguNena nyAyena kiM na nirdizyate- kiM na kriyate, yenAnyaccetasyanyattu vacanenocyate ? iti / / 2543 // atha bhAvo'nyathA, vacanaM tvanyathA mocyate; tarhi mAyaiva kevalamiti darzayannAha jaii annaheva bhAvo ceyao vayaNamannahA mAyA / kiM vA'bhihie doso bhAvAo kiM vao guruyaM ? // 2544 // hanta ! yadyanyathaiva yAvajjIvAvadhika eva cetasi bhAvaH pratyAkhyAnapariNAmaH, anyathaiva ca yAvajjIvAvadhipariNAmarahitameva vacanam , tarkhetaccatayato jAnataH kevalaiba mAyA nizcIyate nAnyat phalaM dRzyate, anyathA vicintyAnyathA bhASaNAditi / athavA, | praSTavyo'si tvam- kiM bhAve tathAsthite'pi 'yAvajjIvAe' ityabhihite doSaH kazcid vIkSyate bhavatA, yena vacanenApi nedamabhidhIyate / yadivA, kiM bhAvAt sakAzAd 'vau tti' vacanaM gurukaM pradhAnaM pazyasi tvaM, yena bhAve'nyathAsthite'pi vacanamanyathA'bhidadhAsi / etaccAyuktam , Agame bhAvasyaiva prAmANyena, vacanasya tvaprAmANyanAbhidhAnAditi // 2544 // kaH punarayamAgamaH ? ityAha__ annattha nivaDievaMjaNammi jo khalu maNogao bhAvo / taM khalu paccakkhANaM, na pamANaM vaMjaNaM chalaNA // 2545 // iha kenApi trividhAhArAdipratyAkhyAnaM kartumadhyavasitam , adhikatarasaMyamakaraNAkSiptacetasA punaH 'caturvidhamAhAraM pratyAkhyAmi' ityAdi vyaJjanaM zabda uccritH| evaM ca mAnasabhAvAnanuvRttyA vyaJjane zabde'nyatra nipatite'nyaviSaye samuccArite yaH khalu pratyAkhyAnaviSayAnekasUkSmavivakSAtikAntaH spaSTaH pratyAkhyAturmanogato bhAvastadeva pratyAkhyAnaM pramANaM- sa eva pratyAkhyAtRvivakSita| pratyAkhyAnaviSayo manogato bhAvaH pramANam , na tu vyaJjanaM zabda ityrthH| kuto na vyaJjanaM pramANam ? / yatazchalanA chalamAtraM tad vyaJjanamato'pramANam , bhAvAnanurodhena pravRttatvAt / tadevamAgame'pi vacanasyAprAmANyenoktatvAd yadi yAvajjIvAvadhiko manaso bhAvastvayeSyate tadA vacanenApi 'yAvajjIvam' ityuccAryatAm , kiM mithyAgraheNa ? iti // 2545 // evaM yuktibhiH prajJApito'pi yAvadasau na kizcit pratipadyate, tataH kiM tatra saMjAtam ? ityAha-- 1 yadyanyathaiva bhAvazcetayato vacanamanyathA mAyA / kiM vA'bhihite doSo bhAvAt kiM vaco gurukam // 2544 / / 2 anyatra nipatite vyAnaM yaH khalu manogato bhAvaH / tat khala pratyAkhyAnaM, na pramANaM vyaJjanaM chalanA // 2545 // / // 1018 // sArasvaTara Jain Educationa.Inten For Personal and Price Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 1019 // iya paNNavio vi na so jAhe saddahai pUsamitteNa / annagaNattherehi ya kAuM to saMghasamavAyaM // 2546 / / AhRya devayaM bei jANamANo vi paccayanimittaM / vacca jiNidaM pucchasu gayA''gayA sA parikahei // 2547 // saMgho sammAvAI gurUpurogo tti jiNavaro bhaNai / iyaro micchAvAI sattamao nihnavo'yaM ti // 2548 // eIsaM sAmatthaM katto gaMtuM jiNidamUlammi / beI kaDapUyaNAe, saMgheNa tao kao bajjho // 2549 // ___ catasRNAmapyAsAmakSarArthaH sugama eva, bhAvArthastu kathAnakazeSAdavaseyaH; taccedam- evaM yuktibhiH prajJApyamAno yAvadasau na kimapi zraddhatte, tAvat puSpamitrAcAryairanyagacchagatabahuzrutasthavirANAmantike nItaH / tatastairapyukto'sau yAdRzaM sUrayaH prarUpayanti, AyarakSitamUribhirapi tAdRzameva prarUpitam , na hInAdhikam / tato goSThAmAhilenoktam- kiM yUyamRSayo jAnItha ?, tIrthakaraistAdRzameva prarUpitam , yAdRzamahaM prarUpayAmi / tataH sthavirairuktam- mithyAbhiniviSTo mA kArSIstIrthakarAzAtanAm , na kimapi tvaM jAnAsi / tataH sarvavipratipanne tasmin sarvairapi taiH saMghasamavAyaH kRtH| sarveNApi ca saMghena devatAhAnArtha kAyotsargo vihitH| tato bhadrikA kAcid | devatA samAgatA / sA vadati- saMdizata, kiM karomi / tataH saMghaH prastutamartha jAnannapi sarvajanapratyayanimittaM bravIti- mahAvidehe gatvA / tIrthakaramApRcchasva,- kiM durvalikApuSpamitrapramukhaH saMgho yad bhaNati tat satyam , uta yad goSThAmAhilo vadati / tatastayA proktammama mahAvidehe gamanAgamanaM kurvatyAH pratyUhapratighAtArthamanugrahaM kRtvA kAyotsarga kuruta, yenAhaM gacchAmi / tatastathaiva kRtaM saMghena / gatA ca sA / pRSTrA ca bhagavantaM pratyAgatA kathayati yaduta-tIrthakaraH samAdizati,-'durbalikApuSpamitrapurassaraH saMghaH samyagvAdI, goSThAmAhilastu mithyAvAdI, saptamazcAyaM nidbhavaH' iti| tadetat zrutvA goSThAmAhilo bravIti-nanvalparddhikeyaM varAkI, kA nAmaitasyAH kaDapUtanAyAstIrthakarAntike gamanazaktiH ? iti / evamapi yAvadasau na kiJcid manyate tAvat saMghenodvAhya bAhyaH kRtaH / anAlocitapratikrAntazca kAlaM 1 iti prajJApito'pi na sa yAvat zraddhatte puSpamitreNa / anyagaNasthaviraizca kRtvA tataH saMghasamavAyam // 2546 / / AhUya devatAM bravIti jAnanapi pratyayanimittam / braja jinendra pRccha gatA''gatA sA parikathayati // 2547 // saMghaH samyagvAdI gurupuroga iti jinabaro bhaNati / itaro mRSAvAdI saptamako nihavo'yamiti // 2548 // IzaM sAmaya kuto gantuM jinendramUle / bravIti kaDapUtanAyAH, saMghena tataH kRto bAhyaH // 2549 // Jan Education Intem For Personal and Price Use Only T
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1.20 // Jain Educationa Internat gataH / ityekacatvAriMzadgAthArthaH || 2546 / / 2547 / 2548 / 2549 / / // iti goSThAmA hilanAmA saptamo nihnavaH samAptaH // tadevamuktA dezavisaMvAdinaH sapta nihnavAH / atha sarvavisaMvAdinaH 'baihuraya paesa avvatta samucchA duga tiga abaddhiyA ceva' ityAdigAthAyAM cazabdasaMgRhItAnaSTamAn voTikanihnavAnabhidhitsurAha-- chaivvAsasayAiM navuttarAI taiA siddhiM gayassa vIrassa / to boDiyANa diTThI rahavIrapure samuppaNNA // 2550 // subodhArthA / / 2550 / / atha voTikotpattereva saMgrahagAthAdvayamAha rahavIrapuraM nagaraM dIvagamujjANamajjakaNhe ya | sivabhUissuvahimmi pucchA therANa kahaNA ya || 2551 // boDiyasa bhUIo voDiyaliMgassa hoi uppattI / koDinna- koTTavIrA paraMparAphAsamuppannA || 2552 // etadbhAvArthaH kathAnakagamyaH, taccedam- rathavIrapuraM nAma nagaram / tadbahizca dIpakAbhidhAnamudyAnam / tatra cAryakRSNanAmAnaH sUrayaH samAgatAH / tasmiMzca nagare sahasramallaH zivabhUtirnAma rAjasevakaH samasti / sa ca rAjaprasAdAd vilAsAn kurvan nagaramadhye paryaTati / rAtreva maharadvaye'tikrAnte gRhamAgacchati / tata etadIyabhAryA tanmAtaraM bhaNati - 'nirveditA'haM tvatputreNa na khalveSa rAtrau velAyAM kadAcidapyAgacchati / tata ujjAgarakeNa bubhukSayA ca bAdhyamAnA pratyahaM tiSThAmi / tatastayA proktam- 'vatse ! yadyevaM, tarhi tvamaya svapihi, svayamevAhaM jAgariSyAmi' / tataH kRtaM vadhvA tathaiva itarasyAstu jAgratyA rAtrimaharadvaye'tikrAnte samAgatya zivabhUtinA proktam'dvAramudghATayata' / tataH prakupitayA mAtrA proktam- 'durnayavidhe ! yatraitasyAM velAyAM dvArANyuddhATitAni bhavanti tatra gaccha, na punarevaM tava pRSThalagnaH ko'pyatra mariSyati' / tataH kopA-'haGkArAbhyAM preryamANo'sau nirgataH / paryaTatA codghATitadvAraH sAdhUpAzrayo dRSTaH / tatra ca sAdhavaH kAlagrahaNaM kurvanti / teSAM ca pArzve tena vanditvA vrataM yAcitam / taizva 'rAjavallabhaH, mAtrAdibhiramutkalitazca' iti na dattam / tataH 1 gAthA 2300 | 2 paD varSa zatAni navottarANi tadA siddhiM gatasya vIrasya / tato boTikAnAM dRSTI rathavIrapure samutpannA // / 2550 // 3 ja. 'va gA' / 4 rathavIrapuraM nagaraM dIpaka mudyAna mArya kRSNazca / zivabhUterupadhI pRcchA sthavirANAM kathanA ca / / 2551 // boTika zivabhUteboMTikaliGgasya bhavatyutpattiH / kauNDinya-koSTavIrat paramparAsparzamutpannA || 2552 // T For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 1.20 //
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1022 // khelamallakAd dIkSAM gRhItvA svayameva locaH kRtH| sAdhubhiliGgaM smrpitm| vihRtAzca sarve'pyanyatra / kAlAntareNa punarapi ca ttraagtaaH| tato rAjJA zivabhUtebahumUlyaM kambalaranaM dattam / tata AcAryaiH zivabhUtiruktaH- 'kimanena tava sAdhUnAM mArgAdiSvanekAnarthahetunA gRhItena ? / tatastena gurvapratibhAsenApi saMgopya mUrchayA tad vidhRtam / gocaracaryAbhizcAgataH pratyahaM tadasA saMbhAlayati, na tu kvacidapi vyApArayati / tataH 'gurubhirmacchito'yamatra' iti jJAtvAjyatra dine tamanApRcchayaiva vahirgatasya parokSe tat kambalaratnaM pATayitvA sAdhUnAM pAdapoJchanakAni kRtAni / tato jJAtavyatikaraH kaSAyito'sau tiSThati / anyadA ca mUrayo jinakalpikAn varNayanti, tadyathA jiNakappiyA ya duvihA pANipAyA paDiggadharA ya / pAuraNamapAuraNA ikikA te bhave duvihA // 1 // duga tiga caukka paNagaM nava dasa ekAraseva bArasagaM / ee aTTha vigappA jiNakappe hoti ubahissa // 2 // " iha keSAzcijinakalpAnAM rajoharaNaM, mukhavastrikA ceti dvividha upadhiH, anyeSAM tu kalpena saha trividhaH, kalpadvayena tu saha caturvidhaH, kalpatrayeNa saha pazcavidhaH / keSAzcittu mukhavatrikA, rajoharaNaM ca, tathA pattaM pattAbaMdho pAyaTThavaNaM ca pAyakesariyA / paTalAI rayattANaM ca gocchao pAyanijjogo // 1 // " iti saptavidhaH pAtraniyoga iti, evaM ca navavidhaH / kalpena tu saha dazavidhaH, kalpadvayena sahakAdazavidhaH, kalpatrayeNa tu samaM dvAdazavidha upadhiH keSAnijinakalpinAmiti / tadetat zrutvA zivabhUtinA proktam- 'yadyevara, tarhi kimidAnImaudhika aupagrahikazcaitAvAnupadhiH parigRhyate / sa eva jinakalpaH kiM na kriyate ?, / tato gurubhiruktam- 'jambUsvAmini vyavacchinno'sau, saMhananAdyabhAvAt , sAMprataM na zakyata eva kartum / tataH zivabhUtinA proktam- 'mayi jIvati sa kiM vyavacchidyate ?, nanvahameva taM karomi, paralokArthinA sa eva niSparigraho jinakalpaH kartavyaH, kiM punaranena kaSAya-bhaya-mUrchAdidoSavidhinA parigrahAnarthena ? / ata eva zrute niSparigrahatvamuktam , acelakAzca jinendrAH, ato'celataiva sundareti' / tato guruNA proktam- 'hanta ! yadyevam , tarhi dehe'pi kaSAya-bhaya-mRcchAdayo doSAH kasyApi saMbhavanti, iti so'pi vratagrahaNAnantarameva tyaktavyaH prAmoti / yacca zrute niSparigraha , jinakalpikAzca dvividhAH pANipAnAH pratigrahadharAzca / prAvaraNA-prAvaraNA ekakAste bhaveyudvividhAH // 1 // dvikaM trikaM catuSkaM paJcakaM nava dazaikAdazaiva dvAdazakam / ete'STa vikalpA jinajalpe bhavantyupadheH // 2 // 2 pAtra pAtrabandhaH pAtrasthApanaM ca pAtrakesaritA / paTalAdi rajanANaM ca gucchakaH pAyaniyogaH // 1 // // 1021 // aHC Jan E inema For Personal and Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1022 // tvamuktaM tadapi dharmopakaraNeSvapi murchA na kartavyA, mR bhAva eva niSparigrahatvamavaseyam , na punaH sarvathA dharmopakaraNasyApi tyAgaH / jinendrA api na sarvathaivAcelakAH "savve vi egadUseNa niggayA jiNavarA cauvvIsaM" ityAdivacanAt / tadevaM guruNA sthaviraizca vRhadvAttiH / yathoktAbhirvakSyamANAbhizca yuktibhiH prajJApyamAno'pi tathAvidhakaSAyamohAdikarmodayAd na svAgrahAd nivRtto'sau, kintu cIvarANi parityajya nirgtH| tatazca bahirudyAne vyavasthitasyAsyottarA nAma bhaginI vandanArtha gtaa| sA ca tyaktacIvaraM taM bhrAtaramAlokya svayamapi cIvarANi tyaktavatI / tato bhikSArtha nagaramadhye praviSTA gaNikayA dRSTA / tata itthaM vivastrAM bIbhatsAmimAM dRSTA 'mA loko'smAsu virAsIt' ityanicchantyapi tayA vastraM paridhApitA'sau / tata eSa vyatikaro'nayA shivbhuuteniveditH| tato'nena 'vivastrA yoSid nitarAM bIbhatsAtilajjanIyA ca bhavati' iti vicintya proktA'sau- 'tiSThatvitthamapi, na tyaktavyaM tvayaitad vastram / devatayA hi tavedaM madattamiti' / tataH zivabhUtinA kauNDinya-koTTavIranAmAnau dvau ziSyau dIkSitau / __gAthAkSarArtho'pi kizciducyate- 'koTinnetyAdi' kauNDinyazca koTTavIrazceti 'sarvo dvandvo vibhASayakavad bhavati' iti vacanAt / kauNDinya-koTTavIram , tasmAt kauNDinya-koTTavIrAt paramparAsparzamAcArya ziSyasaMbandhalakSaNamadhikRtyotpannA saMjAtA 'boTakadRSTiH' ityadhyAhAraH / ityevaM boTikAH samutpannAH // 2551 // 2552 // atra bhASyamuvahivibhAgaM souM sivabhUI ajakaNhagurumUle / jiNakappiyAiyANaM bhaNai guruM kIsa neyANi ? // 2553 // jiNakappo'Nucarijainocchinno tti bhaNie punnobhnni| tadasattassocchijjauvucchijjai kiM samatthassa ? // 2554 // pucchassa puvvmnnaapucchchinnnnkNblksaayklusiocev|so bei pariggahao ksaay-mucchaa-bhyaaiiyaa||2555|| BeeGISTERBARSAROICER O 1 sarve'pyekadRSyeNa nirgatA jinavarAzcaturviMzatiH / 2 upadhivibhAgaM zrutvA shivbhuutiraaykRssnngurumuule| jinakalpikAdikAnAM bhaNati guruM kasmAd nedAnIm // 2553 // jinakalpo'nucaryate nocchinna iti bhaNite punrbhnnti| tadazaktasyocchidyatAM vyucchidyate kathaM samarthasya ? // 2554 // pRSTasya pUrvamanApRSTacchinakambalakaSAyakaluSita eva / sa bravIti parigrahataH kaSAya-mULa-bhayAdikAH // 2555 // // 1022 // For Personal and Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa vizeSA0 // 1023 // S dosAjao subahuyA sue ya bhaNiyamapariggahattaM ti| jamacelA ya jiNiMdA tadabhihiojaM ca jinnkppo||2556|| jaM ca jiyAcelaparisaho muNI jaM ca tIhiM ThANehiM / vatthaM dharija negaMtao tao'celayA seyA // 2557 // sarvA apyuktArthA eva, navaraM 'jaM ca jiNAceletyAdi' yasmAca 'jitAcelapariSaho muniH' ityAgame'bhihitam / jitAcelaparipahatvaM ca kila tyaktavastrasyaiva bhavatItyabhiprAyaH / yasmAcca tribhireva sthAnairvasvadharaNamanujJAtamAgame naikAntataH, tathA cAgamavacanam - "tihiM ThANehiM vatthaM dharijA-hIrivattiyaM, durgacchAvattiyaM, parIsahavattiyaM" / tatra hIlajjA saMyamo vA pratyayo nimittaM yasya dhAraNasya tat tathA, jugupsA lokavihitA nindA sA pratyayo yasya tattathA, evaM parISahAH zIto-SNa-daMzamazakAdayaH pratyayo yatra tattathA / upasaMharabAha- tatastasmAduktayuktibhyo'celataiva zreyaskarIti pUrvapakSaH // 2553 / / 2554 // 2555||2556 / / 2557|| atrottarapakSamabhidhitsurAha guruNA'bhihio jai jaM kasAyaheU pariggaho so te| to so deho cciya te kasAyauppattiheu tti // 2558 // guruNA''ryakRSNenAbhihitaH zivabhUti:- yadi hanta ! yad yat kapAyahetuH, tat tat te tava parigrahaH, sa ca mumukSuNA parihartavya evetyekAntaH / 'to so ityAdi' tatastarhi svakIyo deha eva te tava svasyAtmano'pi kapAyotpattiheturiti parigrahaH pariharaNIyazca mAmoti / ato'parigrahatvasya parigrahANAM cotsanA katheti // 2558 / / athavA, kimeko deha eva, nanu vyAptyApi brUmaH, tadyathAatthi va kiM kiMci jae jassa va tassa va kasAyabIyaM jaM / vatthu na hoja evaM dhammo vi tume na ghetavvo // 2559 // doSA yataH subahukAH zrute ca bhaNitamaparigrahatvamiti / yadacelA jinendrAstadabhihito yacca jinakalpaH // 2556 // yaca jitAcelaparISaho muniryacca tribhiH sthAnaiH / vastraM dhArayed naikAntatastato'celatA zreyasI // 2557 // 2 tribhiH sthAnavakhaM dhArayet-hIpratyayam , jugupsApratyayam, pariSahapratyayam / 3 guruNA'bhihito yadi yat kaSAyahetuH parigrahaH sa te / tataH sa deha eva te kaSAyotpattiheturiti // 2558 // 4 asti vA kiM kiJcijagati yasya vA tasya vA kapAyabIjaM yat / vastu na bhavedevaM dharmo'pi svayA na grahItavyaH // 2559 / // 1023 / Jan Education Internal For Personal and Price Use Only Sewalsww.jaineibrary.org
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ COOOOL vRhadatiH / jaNa kasAyanimittaM jiNo vi gosAla-saMgamAINaM / dhammo dhammaparA vi ya paDiNIyANaM jiNamayaM ca // 2560 // vizeSA kiM hi nAmaitAvati jagati tad vastu, yad yasya vA tasya vA kaSAyANAM bIjaM kAraNaM na bhavet / evaM ca sati zruta-cAritrabhedabhinno // 1024 // dharmo'pi tvayA na grahItavyaH, tasyApi kasyacit kaSAyahetutvAt / kutaH ? ityAha-'jeNetyAdi' yena yasmAdAstAM tatmaNIto dharmaH, kintu sa tribhuvanavandhuniSkAraNavatsalaH sarvasattvAnAM jino'pi bhagavAMstIrthakaro'pi kliSTakarmaNAM gozAlaka saMgamakAdInAM kaSAyanimittaM saMjAtaH / evaM dharmastatpraNItaH, taduktadharmaparA api tadekaniSThAH sAdhavaH, jinamataM ca dvAdazAGgIrUpam , sarvamapyetad gurukarmaNAM duHkhaikarUpadIrghabhatrabhramaNabhAjAM pratyanIkAnAM jinazAsanapratikUlavartinAM kaSAyanimittameva, ityetadapyagrAhyaM prAmoti, na caitadasti / tasmAt 'yat kaSAyahetustat parihatavyam' ityanekAnta eveti // 2559 / / 2560 // arthatadoSaparijihIrNoH parasyAbhiprAyamAzaGkaya pariharanAha__aha te na mokkhasAhaNamaIe gaMtho kasAyaheU vi / vatthAi mokkhasAhaNamaIe suddhaM kahaM gaMtho ? // 2561 // atha manyethAH- te dehAdayo jinamatAntAH padArthAH kaSAyahetavo'pi santo na grantho na parigrahaH, mokSasAdhanamatyA gRhyamANasvAditi / hanta ! yadyevam , tarhi vasa-pAtrAdikamapyupakaraNaM zuddhameSaNIyaM mokSasAdhanabuddhyA gRhyamANaM kathaM granthaH-na kathazcidityarthaH, nyAyasya samAnatvAditi // 2561 // tadevaM kaSAyahetutvAdagrAhya vastrAdikamityetad nirAkRtam / atha mUrchA hetutvena tat pariharaNIyamityetadapAkartumAhamu~cchAheU gaMtho jai to dehAio kahamagaMtho / mucchAvao, kahaM vA gaMtho vatthAdasaMgassa ? // 2562 // aha dehA-''hArAisu na mokkhasAhaNamaIe te mucchA / kA mokkhasAhaNesuM mucchA vatthAiesuM to ? // 2563 // accesscdaidoe obo lolote 1yana kapAyanimittaM jino'pi gozAla-saMgamAdInAm / dharmoM dharmaparA api ca pratyanIkAnAM jinamataM ca // 2560 // 2 atha te na mokSasAdhanamatyA granthaH kapAyahetavo'pi / vaskhAdi mokSasAdhanamatyA zuddhaM kathaM granthaH // 2561 // 3 mUcha heturgrantho yadi tato dehAdikaH kathamagranthaH / mUrchAvataH, kathaM vA grantho vastrAdyasaGgasya ? // 2562 // atha dehA-5'hArAdiSu na mokSasAdhanamatyA te mUrchA / kA mokSasAdhaneSu mULa vastrAdikeSu tataH // 2563 // 1024 // hAlavAlA Jan Education inte For Personal and Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1025 // Jain Educators inted aha kuNasiddhatthAsu mucchaM dhuvaM sarIre vi / akkejadubhayare kAhisi mucchaM viseseNaM // 2564 // vatthAigaMtharahiyA dehA-SShArAimittamucchAe / tiriya - sabarAo naNu havaMti niraovagA bahuso || 2565 // apariggahA vi parasaMtie mucchA - kasAya-dosehiM ! aviNiggahiyappANo kammamalamaNaMtamajaMti // 2566 // dehatthavattha-mallA- 'NulevaNA-''bharaNadhAriNo kei / uvasaggAisu muNao nissaMgA kevalamuviMti || 2567 // etAH sugamA eva, navaraM yadi yo mUrcchAhetuH sa granthaH parigrahaH, parigrahatvAdeva ca tyAjyaH; tatastarhi 'mucchAvara tti' mUrcchAto vakSyamANayuktyA mUrcchAyuktasya dehA''hArAdikastatra hanta ! kathamagranthaH ? api tu grantha eva, tataH so'pi parityAjyaH prApnoti / kathaM vA mamatvamUrcchArahitatvenAsaGgasya saGgavipramuktasya sAdhorvastrAdikaM grantho gIyate bhavatA ? - na bhavatyeva tathAbhUtasya tad grantha iti / atha dehA''hArAdiSu te tava mUrcchA nAsti, mokSasAdhanamatyA teSAM grahaNAt tarhi mokSasAdhanatvena tulyeSvapi vastrAdiSu tava hanta ! kA mUrcchA ? iti / atha sthUleSu vAhyatvAt, kSaNamAtreNaivAni taskarAyupadravagamyatvAt sulabhatvAt, katipayadinAnte svayameva vinAzadharmakatvAt zarIrAd nitarAM niHsAreSu vastrAdiSu mUrcchA karoSi svam tarhi dhruvaM nizcitaM zarIre'pi vizeSato mUrcchA kariSyasi / kuto vizeSeNa tatra tatkaraNamityAha- 'akkejja dullabhayare tti' vibhaktivyatyayAt zarIrasyAkrayyatvAt krayeNAlabhyatvAt / na hi vastrAdivat zarIraM krayeNa kvApi labhyate / ata eva vastrAdyapekSayA durlabhataratvAt, tathA, tadapekSayaivAntaraGgatvAt, bahutaradinAvasthAyitvAt, triziSTatarakAryasAdhakatvAcca vizeSeNa zarIre sUrcchA kariSyasIti / atha dehAdimAtre yA mUrcchA sA svalpaiva, vastrAdigranthamUrcchA tu vahI, tato dehAdimAtramUrcchAsaMbhave'pi namazramaNakAH setsyanti, na bhavantaH, bahuparigrahatvAdityAha - 'batthAi -' ityAdi gAthAtrayam / ayamiha saMkSepArthaH - tiryak zavarAdayo'parigrahA api, tathA zeSamanuSyA api mahAdAridryopahatAH kliSTamanaso'vidyamAnatathAvidhaparigrahA apyanivigRhItAtmAno lobhAdikaSAyavargavazIkRtAH parasatkeSvapi vibhaveSu mUcchIkapAyAdidoSaiH karmamalamanantamarjayanti, 129 1 atha karoSi sthUlavastrAdikeSu mUcchI dhruvaM zarIre'pi / akreyadurlabhatare kAriSyasi mUccha vizeSeNa || 2564 // vastrAdigrantharahitA dehA-s'hArAdimAtramUrcchayA / tiryak zavarAdayo nanu bhavanti nirayopagA bahuzaH // 2565 // aparigrahA api parasAkeSu mUrcchA-kaSAya-doSaH / avinigRhItAtmAnaH karmamalamananta narjayanti / / 2566 / / dehasthavastra-mAlyA-'nulepanA-''bharaNadhAriNaH kecit / upasargAdiSu munayo niHsaGgAH kevalamupayanti // 2567 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 1025 //
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1026 // Jain Educator Intem 0000 tad bahuzo nirayopagA bhavanti, na mokSamApakAH / anye tu mahAmunayaH kenacidupasargAdibuddhyA zarIra |sjjitmhaamuly vastrA bharaNamAlya- vilepanAdisaMyuktA api sarvasaGgavinirmuktA nigRhItAtmAno jitalobhAdikapAyaripavaH samAsAditavimala kevalA lokAH siddhimupagacchanti / tasmAdavazyAtmanAM kliSTamanasAM nAgnyamAtramidamakiJcitkarameveti || 2562||2563||2564||2565||2566 / 2567 // atha yaduktam- 'bhayahetutvena vastrAdayastyAjyAH' iti / tatra pratividhAnamAha- ts bhayaU gaMtho to nANAINa tadubaghAIhiM / bhayamii tAiM gaMtho, dehassa ya sAvayAIhiM // 2568 // aha mokkhasAhaNamaIe na bhayaheU vi tANi te gaMtho / vatthAi mokkhasAhaNamaIe suddhaM kahaM gaMtho ? || 2569 // yadi yad bhayahetustad granthaH, tarhi jJAna darzana cAritrANAmapi tadupadhAtakebhyaH, dehasya ca zvApadAdibhyo bhayamasti iti tAnyapi granthaH prApnuvanti / zeSaM vyAkhyAtaprAyam || 2568 / / 2569 / / atha yaduktam -- 'pairiggahao kasAya- mUcchA bhayAIya tti' / tatrAdizabdasaMgRhItaM vastrAdInAM raudradhyAnahetutvamabhyupadarzya pariharannAha - saurakkhaNANubaMdho rojjhANaM ti te maI hujjA / tullamiyaM dehAisu pasatthamiha taM tahahAvi || 2570 // je jattiyA pagArA loe bhayaheavo avirayANaM / te cetra ya virayANaM pasatthabhAvANa mokkhAya // 2571 // vyAkhyA - ihAgame raudradhyAnaM caturvidhamuktam, tadyathA-"" se kiM taM rojjhANaM ? / roddajjhANe caubbihe paznatte; taM jahA- hiMsANubaMdhI, mosANubaMdhI, teyANubaMdhI, sArakkhaNANubaMdhI" / tatra hiMsAyAH savavadhAdirUpAyA anubandhaH sAtatyena cintanaM yatra tad hiMsAnubandhi | 1 yadi bhayaheturgranthastato jJAnAdInAM tadupadhAtibhyaH / bhayamiti tAni grantho dehasya ca zvApadAdibhyaH // 2568 // atha mokSasAdhanamatyA na bhayahetavo'pi tAni te granthaH / vastrAdi mokSasAdhanamatyA zuddhaM kathaM granthaH ? / / 2569 // 2 gAthA 2555 / / 3 saMrakSaNAnubandho raudradhyAnamiti te matirbhavet / tulyamidaM dehAdiSu prazastamiha tat tathehApi / / 2570 // ye yAvantaH prakArA loke bhayahetavo'viratAnAm / ta eva ca viratAnAM prazasta bhAvAnAM mokSAya / / 2571 // 4 atha kiM tad raudradhyAnam ? raudradhyAnaM caturvidhaM prajJaptam tadyathA- hiMsAnubandhi, mRSAnubandhi, steyAnubandhi, saMrakSaNAnuvandhi / For Personal and Private Use Only ISS bRhadvRttiH / ||1026 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ B vizeSA0 // 1027 // IHARIRADIO pApA bananA mRSA'satyaM tasyAnubandho yatra tat tathA / steyaM caurya tasyAnuvandho yatra tat tathA / saMrakSaNaM sAraNAdyupAyaistaskarAdibhyo nijavittasya saMgopanaM tasyAnuvandhaH sAtatyena cintanaM yatra raudradhyAne tat tathA / evaM ca sati saMrakSaNAnubandho raudradhyAnasya caturtho bhedH| sa ca vastrAdau gRhIte kilAvazyaMbhAvI, raudradhyAnabhedatvAca raudradhyAnamiti / evaM raudradhyAnahetutvAd vastrAdikaM durgatihetuH, zastrAdivat , tato na grAhyamiti tava buddhirbhavet : tarhi yaduktayuktyA raudradhyAnaM tadidaM devAnAMpiya ! dehAdiSvapi tulyam , teSvapi jalajvalana-malimluca-zvApadA-hi-viSa-kaNTakAdibhyaH saMrakSaNAnubandhasya tulyatvAt / ataste'pi parityAjyAH prApnuvanti / atheha dehAdermokSasAdhanAGgatvAd yatanayA tatsaMrakSaNAnubandhavidhAna prazastaM na doSAya / yadyevam , tarhi tathA tenAgamaprasiddhena yatanAprakAreNehApi vastrAdau saMrakSaNAnubandhavidhAnaM kathaM na prazastam / tataH kathaM vastrAdayo'pi parityAjyAH ? iti / athavaM brUSe- vastrAdiparigraha eva mUrchAdidoSahetutvAllokasya 'bhavabhramaNakAraNam' ityetadati pratItaM vastrAdiparigrahavataH sAdhorapi kathaM na syAt ? ityAha- 'je jattiyetyAdi / iha ye yAvantaH zayana-pAna-bhojana-gamanA-'vasthAna-mano-vAk-kAyaceSTAdayaH prakArA aviratAnAmasaMyatAnAmaprazastAdhyavasAyavatAM loke bhayahetavo jAyante, ta eva tAvantaH prakArA viratAnAM saMyatAnAM prazastAdhyavasAyAnAM mokSAyaiva saMpadyante / tasmAd vastrAdisvIkAre'pi netarajanavat sAdhUnAM mUloccheditalobhAdikaSAya-bhaya-mohanIyAdidoSANAM tadudbhAvitadoSaH ko'pyanuSajyata iti // 2570 // 2571 // apica, yadi vastrAdikaM granthaH, mUrchAdihetutvAt , kanakAdivaditi hetu-dRSTAntopanyAsamAtreNaiva vakhAdegranthatvaM sAdhayati bhavAn , | tarhi vayamapi tadupanyAsamAtreNa kanakAderapyagranthatvaM sAdhayAmaH / katham ? ityAha---- AhAro vva na gaMtho dehatthaM visaghAyaNaTThAe / kaNagaM pi tahA jubaI dhammatevAsiNI me tti // 2572 // kanakaM tathA yuvatizca dharmAntevAsinI me mameti buddhayA parigRhNato na grantha iti sevandhaH, eSA kila pratijJA / kutaH ? ityAhadehArthamiti kRtvA, ayaM ca hetuH, dehArthatvAt- dehaprayojanatvAt-dehopakAritvAdityarthaH / nanu yuvatedeMhopakAritvaM kila pratItam , kanakasya tu tat katham ? ityAha- 'visaghAyaNaDhAe tti' viSaghAtakatvAdityarthaH; uktaM ca___"visaghAya-rasAyaNa-maMgala-cchavi-NayA-payAhiNAvatte / gurue a DhajjhakuTTe aTTha suvaNNe guNA hoMti // 1 // " AhAra iva na pranyo dehAthai viSaghAtanArthatayA / kanakamapi tathA yuvatidharmAntevAsinI mameti // 2572 // 1 viSaghAta-rasAyana-majala machavi-naya-pradakSiNAvartAH / gurutA ca dacakuSThatA'Ta suvarNe guNA bhavanti // 3 // 1027|| For Personal and Use Only www.janesbrary.org
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 1028 // irutrutu AhAravaditi dRSTAntaH / kanaka-yuvatyAdayo'pi na granthaH, dehArthatvAta , AhAravaditi tAtparyam // 2572 // atrAha- nanu yadyevam , tarhi samucchinnA granthA-'granthavibhAgakathA, granthatvena prasiddhasya kanakAdestvayA'granthatvasAdhanAt , | agranthatvena ca mamAbhimatasya dehasya 'grantho dehaH, kaSAyAdihetutvAt , kanakAdivat' ityevaM granthatvasya sAdhanAt / tato bhavanta eva kathayantu- ko granthaH, kazcAgrantha iti ? / taditthamupasannasya parasya vacanamAzaGkayopasaMhArapUrvakaM granthA-'granthavibhAgamupadidarzayiSurAha tamhA kimatthi vatthu gaMtho'gaMtho va savvahA loe ? / gaMtho'gaMtho va mao mucchamamucchAhiM nicchyo||2573|| vatthAI teNa jaM jaM saMjamasAhaNamarAga-dosassa / taM tamapariggaho ciya pariggaho jaM taduvaghAiM // 2574 // vyAkhyA- tasmAt kiM nAma tad vastvasti loke yadAtmasvarUpeNa sarvathA grantho'grantho vA ?- nAstyevaitadityarthaH / tatazca "mucchA pariggaho vutto ii buttaM mahesiNA" ityAdivacanAd yatra vasu-dehA-''hAra-kanakAdau mUrchA saMpadyate tad nizcayataH paramArthato grnthH| yatra tu sA nopajAyate tadagrantha iti / etadeva vyaktIkaroti-'vatthAI teNetyAdi' tena tasmAt / zuSaM sugamamiti // 2573 / 2574 // atha parapraznamAzajhyottaramAha-- kiM saMjamovayAraM karei vatthAI jai maI suNasu / sIyattANaM tANaM jalaNa-taNagayANa sattANaM // 2575 // taha nisi cAukAlaM sajjhAya-jhANasAhaNamisINaM / mahi-mahiyA-vAso-sA-rayAirakkhAnimittaM c||2576|| mayasaMvarujjhaNatthaM gilANapANovagAri vAbhimayaM / muhaputtiyAi cevaM parUvaNijaM jahAjogaM // 2577 // saMsattasattu-gorasa-pANayapANIyapANarakkhatthaM / parigalaNa-pANaghAyaNa-pacchAkammAiyANaM ca // 2578 // 1 tasmAt kimasti vastu andho'grantho vA sarvathA loke ? / andho'grantho vA mato mUchA- mUcchAbhyAM nizcayataH // 2573 / / vastrAdi tena yad yat saMyamasAdhanamarAga-dveSasya / tat tadaparigraha eva parigraho yat tadupadhAti // 2574 // 2 mUcchA parigraha ukta ityuktaM mhrssinnaa| 3 kiM saMyamopakAraM karoti vastrAdi yadi matiH zRNu / zItatrANaM trANa jvalana-tRNagatAnAM sacAnAm // 2575 // tathA nizi catuSkAlaM svAdhyAya-dhyAnasAdhanamRSINAm / mahI-mahikA-varSoM-na-rajaAdirakSAnimittaM ca // 2576 // mRtasaMvarojAnA glAnamANopakAri cAbhimatam / mukhavastrikAdi caivaM prarUpaNIyaM yathAyogam / / 2577 / / saMsaktasaktu-gorasa-pAnaka pAnIyaprANirakSArdham / parigalana-prANaghAtana-pazcArakarmAdikAnAM ca // 2578 // 1028 // Jain Educationa.Inter For Personal and Price Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1029 // Jain Education Intern parihAratthaM pattaM gilANa - bAlAduvaggahatthaM ca / dANamayadhammasAhaNaM samayA cevaM parupparao || 2579 / / vyAkhyA - kaM nAma saMyamopakAraM karoti vastrAdikam ' iti yadi taba matiH, tarhi kathyate zRNu sautrikoNika kalpaistAvat zItAtanAM trANaM sAdhUnAmArtadhyAnApaharaNaM kriyate / tathA jvalana-tRNAdIndhanagatAnAM saccAnAM trANaM rakSaNaM 'kriyate' itIhApi dRzyam / idamuktaM bhavati- yadi kalpA na bhaveyuH, tadA zItArtAH sAdhavo'gni- tRNAdIndhanajvalanaM kuryuH / tatkaraNe cAvazyaMbhAvI tadgatasattvopaghAtaH / kalpaistu prAnRtaireSa na bhavatyeva, agni- tRNAdijvalanamantareNApi zItArtinivRtteriti / tathA "kAlacakaM ukkosae jahanne tiyaM tu bodhavvaM " ityAdivacanAt samastarAtrijAgaraNaM kurvadbhiH sAdhubhizvatvAraH kAlA grahItavyAH / tacca himakaNavarSiNi zIte patati catuSkAlaM gRhata teSAmRSINAM / kalpAH prAvRtAH santo nirvighnaM svAdhyAyadhyAnasAdhanaM kurvanti, zItArtyapaharaNAditi / tathA 'mahi tti' mahArAtrAtkSipta saci pRthivI tasyAH patantyA rakSAnimittaM prAvRtAH kalpAH saMjAyante, mahikA dhUmikA; 'vAsa tti' varSA vRSTiH 'usa tti' avazyAyaH pratItaH, rajo'pi sacittamapadAtAmranabhasaH patatIti pratItameva, AdizabdAt pradIpa tejaHprabhRtInAM parigrahaH / eteSAM ca mahikAdigatAnAM savAnAM rakSAnimittaM kalpAH saMjAyanta iti / tathA, mRtasya saMvaraNaM saMvara AcchAdanam, ujjhanaM vahirnayanaM tadarthaM vA zvetojjvalamacchAdanapafearfarabhamatam / glAnaprANopakAri ca tadabhimataM paramagurUNAm / evaM mukhavastrikA - rajoharaNAdi copakaraNaM samayAnusArataH saMyamopakAritvena yojyaM bhaNanIyam; tathA coktaM kalpabhASyAdiSu "kaippA AyappamANA aDDAijjhAivitthaDAhatthA | do ceva sottiyA unnio ya taio muNeyavvo // 1 // taNagahaNANalasevAnivAraNAdhammamukkajjhANaTTA / diTTha kappAhaNaM gilANa maraNaTTayA ceva // 2 // saMpAyamarayareNupamajjaNavA vayaMti muhapattiM / nAsaM ca muhaM ca baMdhai tIe vasahiM pamajjeto // 3 // AyANe nikkheve ThANa nisIe suyapaTTasaMkoe / puvvaM pamajjaNaTThA liMgaTThA caiva rayaharaNaM // 4 // 1] parihArArthaM pAtraM glAna bAlAdyupagrahArthaM ca dAnamayadharmasAdhanaM samatA caivaM parasparataH // 2579 // 2 kAlacatuSkamutkRSTe jaghanye trikaM tu boddhavyam / 3 kalpA AtmapramANA aSTAdiSyAdivistRtArthAH / dvAveva sautrikAvarNikaca tRtIyo jJAtavyaH // 1 // tRNagrahaNAnalasevAnivAraNAdharmamuktadhyAnArtham / diSTaM karUpagrahaNaM glAna maraNArthatayA caiva // 2 // saMpAtamarakareNupramArjanArthatayA vadanti mukhavastram / nAsAM ca mukhaM ca badhnAti tayA vasatiM pramArjayan // 3 // AdAne nikSepe sthAne nizAyAM zrutapaTTasaMkoce / pUrva pramArjanArthaM liGgArthaM caiva rajoharaNam // 4 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 1029 //
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Keera vizeSA. vRhadvattiH / // 1030 // PAPILPAPARMARATHIARRIAREASSARHPERIATRRNRARE svAsamatAnumAnamAramAdhyama 'dheuvve'vAyaDe vAie hIkhadde pajaNaNe ceva / tasiM aNuggahaTTA liMgudayaTThA ya paTTo o // 5 // " tatra prajanane mehane 'veubdhi tti' vaikriye vikRte; tathA, aprAkRte'nAvRte, vAtike cotsUnatvabhAjane, hiyA lajjayA satyA khaDDe bRhatpamANe 'liMgudayaha tti' strIdarzane liGgodayarakSaNArthaM ca paTazcolapaTTo mata iti / atha pAtrasya mAtrakasya ca saMyamopakAritvaM darzayannAha-'saMsattetyAdi / saMsaktasaktu-gorasa-drAkSAdipAnaka-pAnIyagatasattvaprANarakSaNArthaM pAtramiti saMbandhaH / pAtrAbhAve hi saMsaktagorasAdayo hasta evAnAbhogAdikAraNAd gRhItAH ka kriyeran ?, tadgatasattvAnAM prANavipattireva syAt / pAtre tu sati samayoktavidhinA te paristhApyante / tathA ca sati tadgatasattvaprANarakSA pAtreNa sidhyatIti / tathA pAtrAbhAve pANipuTa eva gRhItAnAM ghRtagorasAdirasAnAM parigalane sati yat kunthu-kITakAdiprANaghAtanam , ye ca bhAjana-dhAvanAdibhiH pazcAtkarmAdayo doSAsteSAM parihArArthaM ca pAtramiSyate jgdgurubhiH| tathA, glAna-bAla-durbala-vRddhAdyupagrahArthaM ca tadinyate / pAtre hi sati gRhasthebhyaH pathyAdikaM samAnIya glAna-bAlAdInAmupagraha upaSTambhaH kriyate, tadabhAve punarasau na syAdeveti / aparaJca, pAtre sati bhaktapAnAdikaM samAnIyAnyasya prayacchatAM sAdhUnAM dAnamayadharmasya sAdhanaM siddhirbhavati, pAtrAbhAve caitad na syAt / tadasattve kasyApi kenacid bhakta-pAnAdidAnAsaMbhavAt / 'samayA cevaM paruSparau tti evaM ca pAtre parigrahe sati labdhimatAmalabdhimatAM ca, zaktAnAmazaktAnAM ca, vAstavyAnAM prAghUrNakAnAM ca sarveSAmapi sAdhUnAM parasparaM samatA svAsthyaM tulyatA bhavati / pAtre hi sati labdhimAn bhakta-pAnAdikaM samAnIyAlabdhimate dadAti / evaM zakto'zaktAya, vAstavyaH prAghUrNakAya tat prayacchati / iti sarveSAM sausthyam , pAtrAbhAve tu naitat syAditi / iha ca pAtragrahaNasya guNakathanena mAtrakasyApi tatkathanaM kRtameva draSTavyam , prAyaH samAnaguNatvAt / uktaM ca"chakkAyarakkhaNaTThA pAyaggahaNaM jiNehiM pannattaM / je ya guNA saMbhoe havaMti te pAyagahaNe vi // 1 // ataraMta-bAla-vuDhA-sehAesA gurU a sahuvaggA / sAhAraNuggahA aladdhikAraNA pAyagahaNaM tu // 2 // , vaikriye'prAvRte vAtike hriyA bRhati prajanane caiva / teSAmanugrahArtho liGgodayArthazca paTTastu // 5 // 2 SaTkAyarakSaNArthaM pAtragrahaNaM jinaiH prajJaptam / ye ca guNAH saMbhoge bhavanti te pAtragrahaNe'pi // 1 // azakta-bAla-vRddha-zaikSAdezAd gurozca sAdhuvargAt / sAdhAraNodgrahAbalabdhikAraNAt pAtragrahaNaM tu // 2 // 1030 // Jain Educationa.Inte For Personal and Price Use Only www.jaineibrary.org
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvattiH / vizeSA. // 1031 // Ayarie ya gilANe pAhuNae dullahe sahasadANe / saMsattabhattapANe mattagaparibhogaNuNNA u // 3 // iti / / 2575 // 2576 // 2577 // 2578 / / 2571 // yaduktam 'sue bhaNiyamapariggahattaM' iti, tatrAha apariggahayA sutte tti jA ya mucchA priggho'bhimo| savvadavvesu nasA kAyavA suttsbbhaavo||2580|| yA ca "savvAo pariggahAo veramaNa" ityAdinA'parigrahatA sUtre prokteti tvayA gIyate, tatrApi mRcchaica parigrahastIrthakRtAmabhimato nAnyaH, sA ca mUrchA yathA vastre tathA sarveSvapi zarIrA-''hArAdiSu dravyeSu na kartavyeti sUtrasadbhAvaH sUtraparamArthaH, na punastvadabhimataH sarvathA vastraparityAgo'parigrahateti sUtrAbhiprAyaH / tasmAdaparijJAtamUtrabhAvArtho mithyaiva khidyase tvamiti hRdayam // 2580 // yaccoktam- 'jamacelA ya jiNiMdA' iti, tatpatividhAtumAha"nirupamadhiisaMghayaNA caunANAisayasattasaMpaNNA / acchiddapANipattA jiNA jiyaparisahA savve // 2581 // tamhA jahuttadose pAvaMti na vattha-pattarahiyA vi / tadasAhaNaM ti teMsi to taggahaNaM na kuvvati // 2582 // tahavi gahiegavatthA savatthatitthovaesaNatthaM ti / abhinikkhamaMti savve tammi cue'celayA haMti // 2583 // vyAkhyA- yasmAjjinAstIrthakarAH sarve'pi nirupamadhRtisaMhananAzchadmasthAvasthAyAM caturjJAnAH, atizayasattvasaMpannAH, tathA'cchidraH pANireva pAtraM yeSAM te'cchidrapANipAtrA jitasamastapariSahAzca, 'tamha tti tasmAd vastrAbhAve ye saMyamavirAdhanAdayo doSAH proktAstAn yathoktAn doSAMste vastra-pAtrarahitA api na prApnuvanti, ityatastadvastrAdikaM na sAdhanaM na sAdhakaM saMyamasya teSAM tIrthakarANAm / 'to ti' tasmAdakiJcitkaratvAt tasyAtmagatasaMyamasyAnupakAriNo vastrAdeohaNaM na kurvanti tIrthakarA iti / nanu sApaka , AcArya ca glAne prApUrNake durlabhe sahasAdAne / saMsaktabhaktapAne mAtrakaparibhogAnujJA tu // 3 // 2 gAthA 2556 / 3 aparigrahatA sUtre iti yA ca mUrchA parigraho'bhimataH / sarvagavyeSu na sA kartavyA sUtrasadbhAvaH // 2580 // 5 sarvasmAt parigrahAd viramaNam / 5 nirupamatisaMhananAzcatujJAMnA atizayasattvasaMpannAH / acchidrapANipAtrA jinA jitaparISahAH sarve // 2581 // tasmAd yathoktadoSAn prApnuvanti na vastra-pAvarahitA api / tadasAdhanamiti teSAM tatastadgrahaNaM na kurvanti // 2583 // tathApi gRhItakavastrAH savalatIrthopadezanArthamiti / abhiniSkAmanti sarve tasmizcyute'celakA bhavanti // 2583 / / FOSS
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 1032 // OOO yadi te vastrAdergrahaNaM na kurvantItyucyate, tarhi "sace vi egadasaNa niggayA" ityAdi virudhyata ityAzaGkayAha- 'taha vItyAdi' yadyapi tatsaMyamasyAnupakAri vastram , tathApi savastrameva tIrtha 'savastrA eva sAdhavastIrthe ciraM bhaviSyanti' ityasyArthasyopadezanaM jJApana tadartha gRhItaikavastrAH sarve'pi tIrthakRto'bhiniSkrAmantIti / tasmiMzca vastre cyute kApi patite'celakA vastrarahitAste bhavanti, na punaH sarvadA / tataH 'acelakAzca jinendrAH' ityaikAntikaM yaduktaM tad bhavato'nabhijJatvamUcakameveti bhAvaH // 2581 // 2982 // 2583 // jinakalpikAdayastu sadaiva sacelakA iti darzayannAha jiNakappiyAdao puNa sovahao savvakAlamegaMto / uvagaraNamANamesiM purisAvikkhAe bahubheyaM // 2584 // ayamatrAbhiprAyaH- tIrthakaradRSTAntAvaSTambhena, jinakalpikodAharaNAvaSTambhena ca tvamacelakatvaM pratipadyase / etacca sarva bhavato durbodhavilasitameva, yatastIrthakarA api pUrvoktanyAyena na tAvadekAntato'ce lakAH / jinakalpika-svayaMbuddhAdayaH punaH sarvakAlamekAntena sopadhaya eveti / ata eva "duga tiga caukka paNagaM" ityAdinA pUrvameteSAmupakaraNamAnaM puruSApekSayA bahubhedamuktam , na punaH sarvathA nirupakaraNatA / tadayaM yastvayA sarvathopakaraNatyAgaH kRtaH sa dRSTAntIkRtAnAM tIrthakara-jinakalpikAdInAmapi na dRzyate, kevala nUtanaH ko'pi tvadIya evAyaM mArga iti // 2584 // atha prakArAntareNa paramatamAzaGkaya pariharanAha arahaMtA jamacelA teNAcelattaNaM jai mayaM te / to tavvayaNAu cciya niratisao hohi mA'celo // 2585 // yad yasmAdarhanto'celAcalarahitA nAgnyadhAriNastena tasmAt kAraNAdacelatvaM nagnatvaM yadi taba mataM saMmatam , ___"jArisayaM guruliMgaM sIseNa vi tAriseNa hoyavvaM / na hi hoi buddhasIso seyavaDo naggakhavaNo vA // 1 // " iti vacanAditi / tatastarhi tadvacanAdeva tIrthakaropadezAdeva nirupamadhRti-saMhananAdyatizayarahito'celo nagno mA bhUstvam / idamuktaM bhavati- yadi tIrthakaraziSyatvAt tadveSastava pramANam , tarhi tata eva hetostadupadezo'pi bhavataH pramANameva / na hi gurUpadeza1 pR0 1022 / 2 jinakalpikAdayaH punaH sopadhayaH sarvakAlamekAntaH / upakaraNamAnameSAM puruSApekSayA bahubhedam // 2584 // 3 pR0 1029 / 4 arhanto yadacelAstenAcelatvaM yadi mataM te / tatastadvacanAdeva niratizayo bhUmA'celaH // 2585 // 5 yAdRzaM guruliGgaM ziSyeNApi tAdRzena bhavitavyam / na hi bhavati buddhaziSyaH zvetapaTo nagnakSapaNo vA // 1 // |1032 // Jan Education inte For Personal and Price Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1033 / Jain Educationa International matikramya pravartamAnaH ziSyo'bhISTArthasAdhako bhavati / paramagurUpadezazcaivaM vartate nirupamadhRtisaMhananAdyatizayarahitenAcelakena naiva bhavitavyam / tat kiM tvamitthaM gurUpadezabAhyena nAgnyenAtmAnaM vigopayasIti / / 2585 / / atha yathA gurorupadezaH kartavyastathA tadveSa-carite apyavazyamAcaraNIye / tadayuktam, tadupadezAnuSThAnasyaiva kAryasAdhakatvAditi darzayati 'rogI joari karei vejjassa hoarogo ya / na u vesaM cariyaM vA karei na ya pauNai karato // 2586 // taha jivejjAsaMkuNamANo'vei kammarogAo / na u tannevatthadharo tesimAesamakaraMto // 2587 // vyAkhyA - iha yathA rogI vaidyasyopadezaM karoti, tatkaraNamAtreNaiva ca rogAd vimucyate, na punarasau tadveSaM karoti, nApi taccaritamAcarati, na ca tat kurvANo'pyasau praguNIbhavati, pratyuta kSapaNakAdau vaidye nAgnyAdikaM tadveSaM kurvan sarvarasAMzca svecchayA tadvad bhuJjAnastaccaritAnuSThAyI saMnipAtasyaiva bhriyate / tasmAd vaidyopadezAnuSThAnameva rogiNo rogApagamahetuH / prastutayojanAmAha - 'tahetyAdi' tathA tenaiva prakAreNa jinavaidyasyAdezaM kurvANastadveSa-carite anAcarannapi karmarogAdapaiti viyujyate, na punasteSAmAdezamakurvANastannepathya-carite vibhrANo'pi tasmAd viyujyate, kevalaM tadyogyatArahitatvAttannepathya-caritAbhyAM bhavartamAna unmAdAdibhAjanameva bhavatIti / / 2586 / / 2587|| kiJca, yadi tIrthakaraveSa-caritAnuSThAnavartI bhavAn, tarhi kiM sarvathA taiH saha veSa-caritAbhyAM sAdharmya bhavataH, uta dezata: ? / yadyAdyaH pakSaH, tarhi yat te kurvanti, tat sarvamapi bhavatA kartavyaM prApnotiH kiM punastat 1 ityAha ne parovaesavasyA na ya chaumatthA parovaesa pi / diti, na ya sIsavaggaM dikkhaMti jiNA jahA savve // 2588 // taha sesehi vi savvaM kajjaM jai tehiM savvasAhammaM / evaM ca kao titthaM na cedacelo tti ko gAho ? || 2589 // vyAkhyA- yadi tairjinaistIrthakaraiH saha liGga-caritAbhyAM sarvasAdharmyam, tarhi yathA te svayaMbuddhatvAd na paropadezavazagAH- na 130 1 rogI yathopadezaM karoti vaidyasya bhavatyarogazca / na tu veSaM caritaM vA karoti na ca prakaroti kurvan // 2586 // tathA jinavaidyAdezaM kurvANo'vaiti karmarogAt / na tu tannepathyadharasteSAmAdezamakurvan // 2587 // 2 na paropadezavazagA na ca cchadmasthAH paropadezamapi / dadati na ca ziSyavargaM dIkSante jinA yathA sarve // 997 // tathA zeSairapi sarva kArye yadi taiH sarvasAdharmyam / evaM ca kutastIrthaM na cedacela iti ko mahaH ? // 2589 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 1033 // www.janbrary.org
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ datiH / vizeSA0 // 1034 // paropadezena vartante, na ca cchamasthAvasthAyAM pratibodhArtha parasyApyupadezaM dadati, na ca ziSyavarga dIkSante; tathA zeSairapi tacchiSya-praziSyaiH sarvametat tvadabhiprAyeNa kArya karaNIyaM pAmoti / bhavatvevaM tarhi, ko dopaH ? iti cet / ityAha- evaM ca sati kutastIrtham , kasyApi | pratibodhAbhAvAd dIkSAdyabhAvAcca / 'na cediti' atha na taiH saha sarvasAdharmyamityucyate, tarhi 'acelo bhavAmyaham' iti kastava grahaH 1, acintyatvAt tacaritasyeti // 2588 // 2589 // atha tIrthakaraiH saha sarvasAdhAbhAve'celatAgrahaH kimiti na kartavyaH ? ityAha jaha na jiNidehiM samaM sesAisaehiM savvasAhammaM / taha liMgeNAbhimayaM carieNa vi kiMci sAhammaM // 2590 // yathA jinendraiH saha 'niruvamadhiisaMghayaNA caunANAisayasattasaMpaNNA' ityAdinA granthena pratipAditaliGgAcaritAca zepairatizayaiH sarvasAdhamrya nAbhimataM bhavataH, kiM tarhi ? kizcit sAdharmyameva, tathA teneca prakAreNa liGgena caritena ca kizcit sAdharmyameva taiH sahAbhimatamasmAkam , na tu sarvasAdharmyam , tacca kiJcit sAdharmya liGgato locakaraNamAtreNa na punaracelatvena; caritreNa tveSaNIyAhAraparibhogA-'niyatavAsAdinA, na tu pANibhaujitvena, niratizayatvena tadayogyatvAdasmadAdInAm / tasmAt kizcit sAdharmyasyoktanyAyenAnyathApi siddheH ko'celatAdyAgraho bhavataH ? iti // 2590 // yaccoktam- 'tadabhihio jaM ca jiNakappo' iti, tatra ko vai na manyate- 'tIrthakarairabhihito jinakalpaH' iti / kevalaM yAhazAnAM puruSANAM yena vidhinA tairabhihito jinakalpaH, tadetadAkarNaya / kiM punastat ? ityAha uttamadhiisaMghayaNA puvvavido'tisaiNo syaakaalN| jiNakappiyA vi kappaM kayaparikammA pavajaMti // 2591 // taM jai jiNavayaNAo pavajjasi,pavaja tosa chinno tti / asthi tti kaha pamANaM kaha vucchinno tina pmaannN?||2592|| vyAkhyA- uttamadhRtisaMhananAH pUrvavedino jaghanyato'pi kiJcinnyUnanavapUrvapAThakA ityarthaH sarvadaiva nirupamazaktyAyatizayasaMpannA jinakalpikA api "taiveNa sutteNa satteNa" ityAdi pUrvoktavidhinA kRtaparikarmANa evaM jinakalpaM pratipadyante, nAnyatheti na rathyApuru 1 yathA na jinendraH samaM zeSAtizayaH sarvasAdhamryam / tathA liGganAbhimataM caritenApi kiJcit sAdhamryam // 2590 // 2 gAthA 2581 / 3 gAthA 2556 / 4 uttamatisaMhananAH pUrvavido'tizayinaH sadAkAlam / jinakalpikA api kalpaM kRtaparikarmANaH prapadyante // 2591 // tad yadi jinavacanAt prapadyase, prapadyasva tataH sa cchinna iti / astIti kathaM pramANa kathaM vyucchinna iti na pramANam ? // 2592 // 5 pR011| // 1034 // Per Personal e n
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 1035 // pakalpAnAM bhavAdRzAM jinakalpastIrthakarairanujJAta iti / tat tasmAd yadi jinavacanAdarhadupadezAjinakalpaM pratipadyase tvam , tatastahi 'sa jinakalpo vyavacchinnaH' itIdamapi pratipadyasva / athaitad na pratipadyase, tarhi 'jinakalpo'sti' iti kathaM tIrthakaravacanaM tava pramANam / kathaM ca 'vyavacchinno'sau' iti na pramANam / nanvAgrahapizAcikAgrastaceSTitamidam , svecchAmAtrapravRttatvAditi // 2591 // 2592 // ___ atha jinakalpAstitvamAgame pratItam , tadvayavacchedastu kena vacanena tIrthakararutaH ? iti cet / ityAhamaNa-paramohi-pulAe AhAraga-khavaga-uvasame kappe / saMjamatiya-kevali-sijjhaNA ya jaMbummi vucchiNNA // 2593 // manaHparyAyajJAnam , paramAvadhiH, pulAkalabdhiH, AhArakazarIram , kSapakazreNiH, upazamazreNiH, jinakalpaH, parihAravizuddhikasUkSmasaMparAya-yathAkhyAtalakSaNaM saMyamatrikam , kevalI, mokSagamanalakSaNA siddhizcati sarve'pyete padArthA jambUsvAmini vyavacchinnA jambUsvAminaM yAvat pravRttAH, na tUttaratreti // 2593 // yaccoktam 'jaM ca jiyAcelaparisaho muNI' ityAdi, tatrAha jai celabhogamettAdajiAcelayaparIsaho teNa / ajiyadigiMchAiparIsaho vi bhattAibhogAo // 2594 // evaM tuha na jiyaparIsahA jiNiMdA vi savvahAvannaM / ahavA jo bhattAisu sa vihI cele vi kiM neho ? // 2595 // jaha bhattAi visuddhaM rAga-dosarahio nisevato / vijiyadigiMchAiparIsaho muNI sapaDiyAro vi // 2596 // taha celaM parisuddhaM rAga-dosarahio suyavihIe / hoi jiyAcelaparIsaho muNI sevamANo vi // 2597 // vyAkhyA- jitAcelaparISaho munirbhavatIti vayamapi manyAmahe / kevalamidaM praSTavyo'si- kiM celabhogamAtreNApyajitAcelaparIpahatvaM bhavati yena bhavatA sarvathA vastraparityAgaH kriyate, AhosvidanepaNIyAdidoSaduSTavastraparibhogeNa ? / tatrAdyapakSe duSaNamAha / manaH-paramAvadhi-pulAkA AhAraka-kSapako-pazamAH kalpaH / saMyamatrika-kevali-siddhayazca jambo vyucchinnAH // 2593 // 2 gAthA 2556 / yadi celabhaugamAnAdajitAlakaparIpahastena / ajitakSadAdiparIpaho'pi bhaktAdibhaugAt // 2594 // evaM tava na jitaparISahA jinendrA api sarvadhApanam / athavA yo bhaktAdiSu sa vidhizcele'pi kiM neSTaH 1 // 2595 / / yathA bhaktAdi vizuddha rAga dveSarahito niSevamANaH / vijitakSadAdiparISaho muniH saprartAkAro'pi // 2596 // tathA celaM parizuddha rAga-dveSarahitaH zrutavidhinA / bhavati jitAcelaparISaho muniH sevamAno'pi // 2597 / / SSSSSSSSSCRIBE For Personal and Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1036 // Jain Education Inter 'jaItyAdi' yadi celabhogamAtrAdapi tena sAdhunA''celakyaparISo na jita iti tvayA procyate, tarhi bhaktAdiparibhogamAtrAdajitadigichAdipaSo'pi tvadabhiprAyeNaiSa sAdhuH syAt / etaduktaM bhavati iha dezIvacanatvAd digicchAzabdena kSut procyate, AdizabdAt pipAsAdiparigrahaH / tatazca yadyeSaNIyAdiguNopetavastra pAtraparibhogAjjitAcelaparISaho neSyate, topaNAdiguNasaMpannabhaktapAnAdiparibhogAjjitakSut-pipAsAdiparISaho'pi na kazcijjagati syAt / bhavatvevam, na kiJcid naH kSUyata iti cet / atrAha'evamityAdi' evaM sati tvadabhiprAyeNa jinendrA api bhagavanto nirupamadhRtisaMhananAH sasvaikanidhayo na jitaparIpahA iti sarvaprakArairApannam / ardhodgamAdidoSavipramuktaM vizuddhameSaNIyaM rAga-dveSarahito bhakta pAnAdikaM sevamAno'pi jitakSut-pipAsAdiparISaho munirbhavati, tarhi yo'yaM bhaktAdiSu vidhirucyate sa celespi vastre'pi bhaNyamAnaH kiM naSTaH kApi 1- nanu tadapyeSaNIyaM rAgAdidoSarahitaH paribhuJjAno jitAcelaparISaho muniH syAdeveti bhAvaH / etadeva vyaktIkurvannAha - 'jaha -' ityAdi gAthAdvayaM spRSTam / navaraM 'paDiyAro vitta' bubhukSA- pipAsA - zItoSNAdInAM bhakta-pAna-vastrAdibhiH sUtroktayatanayA kRtaH pratIkAraH pratividhAnaM yena sa tathA / idaM ca DamarukamaNinyAyena gAthAdvaye'pi saMbadhyate / tasmAdaneSaNIyAdidoSaduSTavastra paribhogeNaivAjitAcela parISahatvaM bhavati, na tu sUtravidhinA tadupabhuJjata iti / / 2594 / / 2595 / / 2596 / / 2597 / / Aha - nanu yadi vastraM paribhukte sAdhuH tarhi tasya kathamacelaparISadasahiSNutvam, celAsacca eva tadupapatteH 1 / tadayuktam, sati, asati ca cele'celakatvasyAgame loke ca rUDhakatvAt ; etadevAha--- sadasaMtacalago'calago ya jaM loga samayasaMsiddho / teNAcelA muNao saMtehiM, jiNA asaMtehiM // 2598 // saccAsacca sadasatI cele yasyAsau sadasaccalo yad yasmAlloke samaye cAlakaH saMsiddhaH prasiddhaH / cazabdaH prastAvanAyAm / sA ca kRtaiva / tena tasmAdiha munayaH sAmAnyasAdhavaH sadbhireva celairupacArato'celA bhaNyante, jinAstu tIrthakarA asadbhivelairmukhyavRttyA'celA vyapadizyante / idamuktaM bhavati- ihAcelatvaM dvividham- mukhyam, upacaritaM ca / tatredAnIM mukhyamacelatvaM saMyamopakAri na bhavati, ata aupacArikaM gRhyate, mukhyaM tu jinAnAmevAsIditi / / 2598 / / idamevaupacArikamacalatvaM bhAvayati 1 sadasazcelako'celakazca yaloka - samayasaMsiddhaH / tenAcelA munayaH sadbhiH, jinA asadbhiH // 2598 // For Personal and Private Use Only acccca bRhadvRttiH / ||1036 / /
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1037 // Jain Educator Interna perisuddha juNNa kucchiya thovA'niyayannabhogabhogehiM / muNao mucchArAhiyA saMtehiM acelayA hoMti // 2599 // munayaH sAdhavo mUrcchArahitAH sadbhirapi celairupacArato'celakA bhavanti / kathaMbhUtailaiH ? ityAha- 'parisuddha ti' luptavibhaktidarzanAt parizuddhaireSaNIyaiH, tathA jIrNairbahudivasaiH kutsitairasAraiH stokairgaNanApramANato hInaistucchairvA 'aniyayannabhoga bhoge hiM ti' aniyatamogena kAdAcitkAsevanena bhogaH paribhogo yeSAM tAni tathA taiH / evaMbhUtaivelaiH sadbhirapyupacArato'celakA munayo bhaNyate / tathA, 'annabhogabhogehiM ti' evamapi yojyate / tatazca lokarUDhaprakArAnyaprakAreNa bhoga Asevanam prakAralakSaNasya madhyapadasya lopAta, anyabhogastenAnyabhogena bhogaH paribhogo yeSAM tAni tathA tairapyevaMbhUtaivelairacelakatvaM loke prasiddhameva, yathA kaTIvastreNa veSTitaziraso jalAvagADhapuruSasya / sAdhorapi kacchAbandhAbhAvAt, kUrvarAbhyAmagrabhAga eva colapaTTakasya dharaNAt, mastakasyopari prAvaraNAdyabhAvAcca lokarUDhaprakArAdanyaprakAreNa celabhogo draSTavyaH / tadevaM 'parisuddha- juNNa-kucchiya' - ityAdivizeSaNaviziSTaiH sadbhirapi celaistathAvidhavastrakAryAkaraNAt teSu mUcchI'bhAvAcca munayo'celakA vyapadizyanta itIha tAtparyam / / 2599 / / Aha- nanu celasyAnyathA paribhogeNa kimacelakatvavyapadezaH kvApi dRSTaH ? ityAzaGkaya tadupadarzanArthamAha jeha jalamavagAhaMto bahucelo vi siravehiyakaDillo / bhaNNai naro acelo taha muNao saMtacelA vi // 2600 // gatArthA / / 2600 / / jIrNAdibhirapi vastrairacelakatvaM lokarUDhameveti bhAvayati-- taiha thova-junna-kucchiyacelehi vi bhannae acelo ti / jaha tara sAliya ! lahuM do pottiM naggiyA moti // 2601 // iyamapi sugamA, navaraM 'jaha taretyAdi' dRSTAntaH, yatheha kApi yoSit kaTIveSTitajIrNabahucchidaikasATikA kaJcit kolikaM vadati, - 'tvarasva bhoH zAlika ! zIghro bhUtvA madIyapotIM zATikAM nirvApya dadasva samarpaya, nagnikA varte'ham' / tadiha savastrAyAmapi 1 parizuddhaH kutsitaiH stokera niyatabhogabhogaiH / munayo mUcchAMrahitAH sadbhiracelakA bhavanti / / 2599 // 2 yathA jalamavagAhamAno bahucelo'pi ziroveSTitakaTikaH / bhaNyate naro'velastathA munayaH sacelA api // 2600 / / 3 tathA stoka- jIrNa-kusitava khairapi bhavyate'cela iti / yathA svarasya zAlika ! laghu dadasya zAdikAM nagnikAhamiti // 2601 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 1037 //
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 ttiH / paataide // 1038 // yoSiti nAgnyavAcakazabdapravRtteH "jassahA kIrai naggabhAvo muMDabhAvo ahAya, adattavaNaya" ityAdyapi na virudhyata iti // 2601 // atha yaduktam- 'jaM ca tIhiM ThANehiM vatthaM dharejja' ityAdi, tatra pratividhAnamAha'vihiyaM sue cciya jao dhareja tihiM kAraNehiM vatthaM ti| teNaM ciya tadavassaM niratisaeNaM dhreyvv|2602|| jiNakappAjoggANaM hI-kuccha-parIsahA jo'vssN| hI lajja tti va so saMjamo tadatthaM viseseNaM // 2603 // vyAkhyA- nanu 'tribhiH kAraNairvastraM dharaNIyam' ityAgamoktaM darzayatA bhavatA'smatpakSa eva samarthito bhavati, paraM zUnyahRdayatvAd bhavAn na lakSayati; tathAhi- idAnIM ghayamapi vaktuM zaknumaH-'tribhiH kAraNairvastra dharet' iti sUtre'pi vihitaM pratipAditaM yato yasmAt , tenaiva prakAreNa tad vastraM niratizayena tathAvidhadhRtisaMhananAdirahitena sAdhunAvazyaM dharaNIyamiti / kutaH ? ityAha- yato yasmAd niratizayatvena jinakalpAyogyAnAM sAdhUnAM hI-kutsA-parISahalakSaNaM vastradharaNakAraNaM pUrvAbhihitasvarUpamavazyameva saMbhavati / tato dharaNIyameva vastram / yadivA, kutsA-parISahArthaM tad na dhriyate tathApi hIrlajjA, sa ca saMyamastadarthaM tAvad vizeSeNaiva vastraM dharaNIyam , anyathA'gnijvalanAdinA bRhadasaMyamApatteriti / / 2602 // 2603 // athopasaMhArapUrvakaM saMkSipyopadezamAhajaii jiNamayaM pamANaM tuha to mA muyasu vtth-pttaaii| puvvuttadosajAlaM lambhisi mA samiighAyaM c||2604 aNuvAleumasatto'patto na samattamasaNAsamiI / vattharahio na samio nikkhevAdANavosaggA // 2605 // yadi jinamataM tava pramANam , tato vastra-pAtrAdi mA muzca mA tyaakssiiH| kutaH ? ityAha-'teNagahaNAnalasevA-' ityAdinA pUrvamukta doSajAlaM mA labdhAH / tathA, samitighAtaM ca tatparityAge mA''pnuhi tvamiti / kasyAH punaH samiteH pAtrAdhabhAve vighAtaH ? ityAha ya 1 yasyArtha kriyate namabhAvo muNDabhAvovAya, adattavanakam / 2 gAthA 2557 / 3 vihitaM zruta evaM yato dharet tribhiH kAraNairvastramiti / tenaiva tadavazyaM niratizayena dhartavyam / / 2602 // jinakalpAyogyAnA hI kussA-parIpahA yato'vazyam / hIrlajjeti vA sa saMyamastadartha vizeSeNa // 2603 // yadi jinamataM pramANa tava tato mA muJca vastra-pAtrAdi / pUrvoktadoSajAlaM labdhA mA samitighAtaM ca / / 2604 / / anupAlayitumazakto'pAtro na samastAmeSaNAsamitim / vastrahito na samito nikSepAdAnavyutsargaH / / 2505 // 5 pR. 1029 / // 1038 //
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhadvAttaH / 'aNuvAleumityAdi' azakto'samartho bhavet / kiM kartum ? / sapastAM paripUrNAmeSaNAsamitimanupAlayitum / kathaMbhUtaH ? apAtraH vizeSApAtravirahitaH / punarnikSepAdAnasamityA vyutsargasamityA ca samito na bhavet , upalakSaNatvAd bhASAsamityApi samito na bhavet , vastrA- 11.39dhabhAve rajoharaNa-mukhavatrikAdhabhAvAt , tadabhAve ca yathoktasamititrayAsiddheriti // 2604 // 2605 // evaM prajJApito'sau kiM kRtavAn ? ityAhaiya paNNavio vi bahuM so micchattodayAkuliyabhAvo / jiNamayamasadahaMto chaDDiyavattho smujjaao||2606|| tassa bhagiNI samujhiyavatthA taha ceva tadaNurAgeNaM / saMpatthiyA niyatthA to gaNiyAe puNo muyai // 2607 // tIe puNo vi baddhorasegavatthA puNo vichddiNtii|acchu te teNaM ciya samaNuNNAyA dharesI ya // 2608 // koDinna-koTTavIre pajjAvesI ya doNi so sIse / tatto paraMparAphAsao'vasesA samuppannA // 2609 // etAzcatasro'pi gatArthAH, navaraM 'samujjAu tti' tyaktavastra upAzrayAt samudyAto nirgataH / 'niyatthA ti tato gaNikayA nivasitA vastra paridhApitetyarthaH / 'tIe tti' tayA gaNikathA 'baddhorasegavattha ti' baddhamurasyeka vastraM yasyAH sA tatheti / 'tatto paraMparetyAdi' tataH paramparayA yo'sau sparzo guruziSyasaMbandhastasmAd boTikasaMtAnavartino'vazeSA boTikAH samutpannA iti / etAsAM ca boTikavyatikarasaMvaddhAnAM sarvAsAmapi gAthAnAmartha saMkSipya 'iha yo yadarthI na sa tannimittopAdAnaM pratyanAhataH, yathA ghaTArthI mRtpiNDopAdAnaM prati, cAritrArthinazca yatayaH, tannimittaM ca cIvaramiti, na cAsyAsiddhatvam' ityAdinA sUtra-vastra-pAtraparigrahaviSayaM vAdasthAnakaM vRddhaviracitamAste, taccottarAdhyayaneSu dvitIye paripahAdhyayane AcelakyaparISahe bRhaTTIkAyAM tadathinAnveSaNIyam / tathA, 'iha khalu yasya yatrAsaMbhavo na tasya tatra kAraNAvaikalyam , yathA zuddhazilAyAM zAlyakurasya, asti ca tathAvidhastrISu mukteH kAraNAcaikalyam , na iti prajJApito'pi bahu sa midhyAtvodayAkulitabhAvaH / jinamatamazradhAnazcharditavanaH samudyAtaH // 2606 / / tasya bhaginI samujijhatavastrA tathaiva tadanurAgeNa / saMsthitA nivasitA tato gaNikayA punarmuJcati // 2607 // tathA punarapi baddhoraekavasvA punazchardayantI / tiSThatu te tenaiva samanuzAtA'dhASIca // 2508 / / kauNDinya-kohavIrI prAmAjayaca dvau sa ziSyau / tataH paramparAspadavazeSAH samutpannAH // 2609 // pi||1039|| aag
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 1040 // Jain Educatora Internati cAyamasiddho hetuH' ityAdinA viracitaM strInirvANaviSayamapi vAdasthAnakaM tatraiva SaTtriMzattamAdhyayane draSTavyam // iti SaSTigAthArthaH / / 2606 / / 2607 || 2608 / / 2609 // // iti boTikAbhidhAnAnAmaSTamanihnavAnAM vAdaH parisamAptaH // sAMprataM nivaktavyatAM nigamayannAha - evaM ee bhaNiyA usappiNIe u niNhagA satta / vIravarassa pavayaNe sesANaM pavayaNe natthi // 2610 // evamuktena prakAreNaite'nantaroktAH kathitAH pratipAditA avasarpiNyAmeva nihnavAH sapta, aSTamastu boTika zvazabdasamuccitAdikAraNAd na vivakSitaH / vIravarasya pravacane tIrthe / zeSANAmarhatAM pravacane 'na sthi tti' na santi yadvA nAsti, 'nihnavasattA' iti zeSaH // tatra mottUrNatto ekkaM sANaM jAvajIviyA diTThI / ekkekkrasa ya etto do do dosA muNeyavvA // 2611 // muktvaiSAmekaM goSThAmAhilaM nihnavAdhamaM zeSANAM jamAliprabhRtInAM pratyAkhyAnamaGgIkRtya yAvajjIvikA dRSTiH, nAparimANaM pratyAkhyAnaM te manyanta iti bhAvanA / Aha- nanu pUrvoktAnusArata evedamavasIyate, kimarthamasyopanyAsaH 1 iti / ucyate- pratyahamavazyaM karaNIyatvena pratyAkhyAna|syopayogitvAd mA kazcit tathaiva pratipadyeta, tato jJApyate - nihRvAnAmapi pratyAkhyAne yAvajjIvikaiva dRSTiH, ato nAparimANaM pratyAkhyAnaM vidheyamiti / 'eto ci' ato'mISAM madhya ekaikasya nihnavasya dvau dvau doSau muNitavyau jJAtavyau, sadoSasyApi svamatasyAbhyupagamaH, paramatasya punaranabhyupagama iti / iha ca bhAvArtha bhASyakAra eva vakSyati / / iti nirmuktigAthAdvayArthaH // 2611 // atha bhASyam 1 evamete bhaNitA avasarpiNyAM tu nihnavAH sapta / vIravarasya pravacane zeSANAM pravacane na santi // 2610 // 2 muktveta ekaM zeSANAM yAvajjIvikA dRSTiH / ekaikasya caitasmAd dvau dvau doSo jJAtavyau // 2611 // For Personal and Private Use Only bRhadvattiH // 1040/
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1041 // Jain Education Inter 'mottUNa goDamA hilamannesiM jAvajIvasaMvaraNaM / kammaM ca baddhapuDhaM khIrodavadattaNA samayaM // 2612 // mottuM jamAlimanne beMti kaDaM kajjamANametraM tu / ekkekko ekkekkaM necchai abaDio donni // 2613 // avaropparaM sameyA do dose detiM ekkamekkassa / paramayasaMpaDivattiM vipaDivattiM ca samayammi // 2614 // vyAkhyA - eteSAM madhye goSThAmAhilaM muktvA zeSANAM yAvajjIvaM saMvaraNaM yAvajjIvaM pratyAkhyAnaM vidheyamityabhyupagama ityarthaH / tathA, goSThAmAhilAdanyeSAM karma ca saMmatam / kathaMbhUtam ? AtmanA samakaM jIvena saha vaddhaspRSTam / kiMvat 1 kSIrodakavaditi / goSThAmAhilastvetadvitayamapi na manyata iti / jamAliprabhRtayastarhi kiM manyante 1, kiMvA na manyante ? ityAha- 'motuM jamAlimityAdi' jamAliM muktvA'nye tiSyaguptAdayaH kriyamANaM kRtaM manyante, jamAlistvetad na manyate, kintu kRtameva kRtamabhyupagacchati / evaM tiSyaguptaM muktvA zeSAH paripUrNa jIvamicchanti tiSyaguptastu caramameva pradezaM jIvaM manyata ityAdyagretaneSvapi sudhiyA'bhyUhya vAcyam / evaM 'tu ti' tuzabdasya cazabdArthatvAdevaM ca sati kiM siddham ? ityAha- 'ekkekko ityAdi' ekaiko nihnavaH zrImajjinoktapadArthAnAM madhye darzitanyAyenaikaikaM padArtha necchati / avaddhikastu goSThAmAhila: pUrvadarzitau dvau padArthoM necchati, uktazeSAMstu padArthAn sarvAnapIcchatIti / tataH kim ? ityAha- 'avaropparamityAdi' evaM ca satyekatra sametA militAH sarve'pi nihnavA vivadantaH parasparamekaikasya dvau dvau doSau dadati prayacchanti / tatra bahuratAdeH prAdezikAdi: parastasya parasya yad mataM nijo'bhiprAyastadabhyupagamarUpA yA saMpratipattiH sA paramatasaMpratipattistAM parasparaM dUSayanti tathA, bahuratAdeH svasyAtmano yad mataM tatra yA tadanabhyupagamarUpA parasya prAdezikAdervipratipattistAM dUSayanti / evaM ca satyekasya dvau dvau doSau saMbadhyate / ayamatra bhAvArtha:- bahurataH prAdezikaM vakti, tatra dvau doSau- ekaM tAvat 'kRtameva kRtam' iti madIyamataM nirdoSamapi na manyase, 'carama eva pradezo jIvaH' ityAtmIyamataM tu sadoSamapi manyasa iti / evaM prAdeziko'pi bahuratasya vyatyayena dvau doSau dadAti / 131 1 muktvA goSThAmA hilamanyeSAM yAvajjIvasaMvaraNam / karma ca baddhaspRSTaM kSIrodakavadAtmanA samakam // 2612 // muktvA jamAlimanye bruvanti kRtaM kriyamANamevaM tu / ekaika ekaikaM necchatyavaddhiko dvau / / 2613 / / parasparaM sametA dvau doSo dadati ekaikasya / paramatasaMpratipattiM vipratipattiM ca svamate / / 2614 / / For Personal and Private Use Only 15000 bRhadvRttiH / // 1041 // www.jainbrary.org
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2885-90 tathA, ayameva prAdeziko'vyaktavAdinaM vadati, tatra dvau doSau- sadoSasvamatAbhyugapagamaH, nirdoSamadIyamatAnabhyupagamazceti / evamavyavizeSA0 Prise prAdezika vyatyayena dvau doSau dadAti / evaM tAvad neyaM yAvat trairAziko'vAddhikaM vakti dvau doSau- sadoSa svamatAbhyupagamaH, nirdoSamadIyamatAnabhyupagamaceti / evamavaddhiko'pi trairAzikaM vyatyayena dvau doSau dadAtIti / evaM bahuratAdayo'vyaktAdibhirapi saha dvikayogena kramazavAraNIyAH, sarvatra ca dvikayoge yathoktadoSadvayapradAnaM parasparato vaktavyam / // 1042 // Jain Education Inter Aha- nanvavaddhikaH spRSTAvaddhaM karma, parimANarahitaM ca pratyAkhyAnamiti dvau padArthoM necchatIti prAguktam / tatazvAsau pratiyogino nivasya trIn doSAn dadAti pratiyogyapyasya trIneva doSAn prayacchatIti prApnotiH tathAhi avaddhiko bahurataM vakti- tava yo doSAH, ekaM tAvad nirdoSamapi madabhyupagatapadArthadvayaM necchasi, aparaM ca svayaM sadoSamapi svAbhimataM padArtha kalpayasIti / evaM bahurato'pyaddhikasya vyatyayena doSatrayaM dadAtIti / evamavaddhikena saha pratiyoginAM vicAre sarvatra doSatrayaM prApnoti, tat kathaM 'ekaikasya dvau dvau doSI' iti vyAptyA procyate / satyam, yadyavaddhikasya vyaktivivakSayA padArthadvayabhedena bhinnaM mataM vivakSyate, tadA yat tvaM vadasi tattathaiva manyAmahe / yadA tu padArthadvayabhedena bhinnamapi tasya sAmAnyenaikaM matamAtraM vivakSyate tadA darzitanyAyenaikaikasya dvau dvau doSAviti sarvatra na virudhyata ityalaM vistareNeti / / 2612 / / 2613 / / 2614 // idaM cAddhikamAzritya vyaktivivakSayA doSatrayaM bhASyakRto'pi saMgatam, tathA cAha aba yassa dose diti tao so vi tinni annarasa / tippabhiI tu sameyA dose tippabhiie ditiM // 2615 // 'tara tti' vyaktivivakSArUpeNa pUrvadarzitavidhinA zrIn doSAnavaddhikasya bahuratAdayaH pratyekaM dadati, so'pyavaddhikastrIn doSAnanyasya bahuratAdeH pratyekaM dadAti / tadevaM dvayoH samuditayoreSa vidhirdarzitaH / yadA tu triprabhRtayaH samuditA bhavanti tadA ko vidhi: ? ityAha- 'tipabhiItyAdi ' triprabhRtayastu samuditAstriprabhRtIn doSAn dadati / idamatra hRdayam - bahuratAdiSu triSu samuditeSu bahurataH zeSAn vakti- nanu bhavatastrayo doSAH kutsitanijanijapataprarUpaNAkRtau dvau nirdoSamadIyamatavipratipattikRtastveka iti / evaM sarvatra triyoga upayujya vaktavyam / kevalamavaddhikena saha yastrikayogastatra vyaktivivakSAyAmekadoSaddhezvatvAro doSA vaktavyAH / tathA prabhRtigrahaNAccatuSka- paJcaka- paSThaka- saptaka yogeSvapi yathAsaMkhyaM catuSpaJca-pada-saptadoSA uktAnusArato bhaNanIyAH / kevalamabaddhikena saha 1 avadvikasya doSAn dadati tataH so'pi zrInanyasya / triprabhRtayastu sametA doSAMviprabhRtIn dadati // 2615 // For Personal and Private Use Only bRhadvattiH / // 1042 //
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1043 // Jain Education Internat catuSkAdiyoge vyaktivivakSAyAmekadoSavRddhyA pazcAdayo doSA vAcyAH // iti gAthAcatuSTayArthaH / / 2615 / / nanveSAM nihnavAnAM dRSTayaH kiM saMsArAya, AhosvidapavargAya ? ityAzaGkAnivRttyarthamAha satyA diTThIo jAi-jarA-maraNagabbhava sahINaM / mUlaM saMsArassa u havaMti niggaMtharuveNa // 2616 // saptaitA dRSTayaH sapta nihnavadarzanAni, boTikAstu pUrvoktakAraNAd na vivakSitAH, mUlaM kAraNaM bhavatIti saMbandhaH / kAsAm ? ityAha- jAti-jarA-maraNa-garbhavasatInAm / jAtirnArakAdiSu yat pramRtimAtraM tadrUpA gRhyate, garbhavasatistu paJcendriyatiryag-manuSyeSu garbhAvAsa iti na paunaruktyam / tathA, saMsaraNaM nArakAdiSu punaH punabhramaNaM saMsArastasya ca mUlametAH sapta nivadRSTayo nirgrantharUpamAtreNa / / iti niryuktigAthArthaH // 2616 / / Aha- ete nihavAH kiM sAdhavaH, uta tIrthAntarIyAH, Ahosvid gRhasthAH / ucyate na sAdhavaH yasmAt sAdhUnAmekasyAyarthAya kRtamazanAdi zeSANAmakalpyam, naivaM nihnavAnAm ; tathA cAha peyaNanihUyANaM jaM tesiM kAriyaM jahiM jattha / bhajjaM pariharaNAe mUle taha uttaraguNe ya || 2617 // 'nihUya tti' dezIvacanamakiJcitkarArthe, pravacane yathA bhaNitaM kriyAkalApaM pratyakiJcitkarANAM yadazanAdi teSAM nihnavAnAM kAritaM yasmin kAle yasmin kSetre, tad bhAjyaM vikalpanIyam / kayA ? / pariharaNayA varjanayA / kadAcit parihiyate varjyate, kadAcid neti / yadi loko na jAnAti yathaite nihnavAH sAdhubhyo bhinnAstadA parihiyate / atha tu jAnAti tadA na parihiyata iti / athavA, pariharaNA paribhogo'bhidhIyate, yata uktam- "dhAraNayA uvabhogo pariharaNA tassa hoi paribhogo" iti / tatazca kadAcit parihiyate paribhujyate, kadAcid na, ityevaM pariharaNA / kiM punaritthaM bhAjyam ? ityAha- mUle mUlaguNaviSayamAdhAkarmAdi, tathA uttaraguNe cottaraviSayaM krIta- kRtAdi / tato naite nihnavAH sAdhavaH, tadarthAya kRtasyaikAntenAkalpyatvAt / nApi gRhasthAH, na vA tIrthAvarIyAH, tadarthAya kRtasyAsAdhUnAmekAntena kalpyatvAt / tasmAdavyaktA evaite / / iti niyuktigAthArthaH / / 2617 // 1 saMtA dRSTayo jAti-jarA-maraNa-garbhavasatInAm / mUlaM saMsArasya tu bhavanti nirmantharUpeNa // 2616 // 2 pravacanAkiJcirANAM yat teSAM kAritaM yadA yatra bhAjyaM pariharaNena mUle tathottaraguNe ca // 2617 // 3 dhAraNayopabhogaH pariharaNaM tasya bhavati paribhogaH / For Personal and Private Use Only socoor bRhadvRttiH / // 1043 /
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // / 1044 // Jain Education Internati 'bhajjaM pariharaNAe' ityatra kAraNaM bhASyakAro'pyAha jattha visesaM jANai logo tesiM ca kuNai bhattAI / taM kappai sAhUNaM sAmannakayaM punarakappaM // 2618 // gatArthA, navaraM 'sAmanakayaM ti' nihnavarUpatAM vizeSeNa teSAmajJAtvA sAmAnyena yat kRtaM tadakalpyamityarthaH / / 2618 / / Aha-- boTikAnAM yat kAritam, tatra kA vArtA 1 ityAha micchAddihiyANaM jaM tesiM kAriyaM jahiM jattha / savvaM pi tayaM suddhaM mUle taha uttaraguNe ya // 2619 // mithyAdRSTInAM voTikAnAM yadazanAdi teSAM kAritaM yasmin kAle yatra kSetre tad mUlaguNaviSayam, uttaraguNaviSayaM ca sarvamapi zuddhaM sAdhUnAM kalpanIyam / / iti niyuktigAthArthaH // 2619 // bhASyam "bhinnamaya-liMga-cariyA micchaddiTThitti boDiyA'bhimayA / jaM te kayamuddisiuM taM kappai jaM ca jaijoggaM // 2620 // mataM ca liGgaM ca bhikSAgrahaNAdiviSayA caryA ca mata-liGga-caryA:, bhinnA mata-liGga-caryA yeSAM te tathAbhUtAH santo boTikA mithyAdRyosbhimatAH, bhinnamatatvAdikAraNAt te nirmuktikRtA mithyAdRSTitvena nirdiSTA ityarthaH / yacAzanAdi tAnuddizya kRtaM tat sAdhUnAM kalpate / Aha- nanu voTikAnuddizya sacittaM karkaTikA - dADimAdyapi kriyate, acittaM cAnantakAya vRntAkAdyapi saMskRtya vidhIyate, tat kiM sarvamapi sAdhUnAM kalpate / na, ityAha- 'jaM ca jaDjogaM ti' tAnuddizya kRtamapi yadeva yatInAM sAdhUnAM yogyamuktaM prAzukameSaNIyaM samaye cAnujJAte, tadeva kalpate nAnyat / iti gAthArthaH // 2620 // // tadevamavasitA nihnavavaktavyatA // // tadavasAne cAvasitaM saprasaGgaM samavatAradvAram // 1 yatra vizeSaM jAnAti lokasteSAM ca karoti bhaktAdi / tat kalpate sAdhUnAM sAmAnyakRtaM punarakarUpyam // 2618 // 2 midhyAdRSTikAnAM yat teSAM kAritaM yadA yatra / sarvamapi tat zuddhaM mUle tathottaraguNe ca // 2619 // 3 mata liGga caryA mithyAdRSTaya iti boTikA abhimatAH / yat tAn kRtamuddeizya tat kalpate yacca yatiyeogyam // 2620 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 1044 //
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1045 / / Jain Education Internati atha yasya nayasya yat sAmAyikaM mokSamArgatvenAnumatam, taddarzanasvarUpamanumatadvAraM vibhaNipurAha - daijamo'Numao neggaMthaM pavayaNaM ca vavahAro / sadu-jjusuyANaM puNa nivvANaM saMjamo ceva || 2621 // tApayatIti tapastatpradhAnaH saMyamastapaHsaMyamazcAritrasAmAyikamityarthaH / tathA, nirgranthAnAmidaM nairgranthyamArhatamiti bhAvanA, pravacanaM, zrutasAmAyikamityarthaH / cazabdo'nuktasamyaktvasAmAyikaparigrahArthaH / etAni trINyapi sAmAyikAni mokSamArgatvena mamAnumatAnIti brUte vyavahAranayaH / etadgrahaNe cAdhovartinau naigama-saMgrahAvapi gRhItau draSTavyau / tatazcedamuktaM bhavati -- naigama-saMgraha-vyavahArAstravidhamapi sAmAyikaM mokSamArgatayA'numanyante / zabda-rjumUtrayoH punarnirvANaM nirvANamArgo'bhimataH saMyama eva cAritrasAmAyikamevetyarthaH, netare dve, sarvasaMvararUpacAritrAnantarameva mokSaprApteH // iti niyuktigAthAsaMkSepArthaH // 2621 // vistarArthaM bhASyakAraH prAha are nayassANumayaM kiM sAmAiyamiha mokkhamaggo ti / bhannai negama-saMgaha vavahArANaM tu savvAiM // 2622 // tavasaMjamo ti caritaM niggaMtha patrayaNaM ti suyanANaM / taggahaNe sammattaM caggahaNAo ya boddhavvaM // 2623 // gAthAdvayamapi gatArtham, navaraM 'savvAI ti' samyaktva zruta cAritrarUpANi trINyapi sAmAyikAnItyarthaH // // 2622||2623 // atha parapreryamAzaGkaya pariharannAha - tinnivi sAmaiyAiM icchaMtA mokkhamaggamAillA / kiM micchaddiDIyA, vayaMti jaM samuiyAI pi // 2624 || Aha- nanvAyA naigama-saMgraha-vyavahAra lakSaNAstrayo nayA uktanyAyena cAritra zruta-samyaktvarUpANi sAmAyikAni mokSamArgatvecchantaH kimiti midhyAdRSTayaH :- kimiti nayamatamidaM gIyate ?- saMpUrNa jinamatameva kasmAdetad na bhavati ? ityarthaH / na hi jainarapi jJAna-darzana- cAritrebhyo'nyadUnamadhikaM vA kimapi mokSamArgatveneSyate ? / atrottaramAha- 'vayaMtItyAdi' yad yasmAdasamuditAnyapye 1 tapaH saMyamo'numato naigranthyaM pravacanaM ca vyavahAraH zabda-jusUtrayoH punarnirvANaM saMyama eva // 2621 // 2 kasya nayasyAnumataM kiM sAmAyikamiha mokSamArga iti bhaNyate naigama-saMgraha-vyavahArANAM tu sarvANi / / 2622 / / tapaHsaMyama iti caritaM nainthyaM pravacanamiti zrutajJAnam / tadgrahaNe samyaksvaM cagrahaNAcca voDhavyam // 2623 / / 3 trINyapi sAmAyikAnIcchanto mokSamArgamAdyAH / kiM mithyAdRSTayo, vadanti yadasamuditAnyapi // 2624 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / / / 1045 / /
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1046 // tAni mokSamArgatvena vadanti naigamAdayaH, na tu 'jJAnAditrayAdeva mokSaH' iti niyamaM kurvate, nayatvahAniprasaGgAt / ata ete mithyAdRSTaya iti / / 2624 // 'saidu-jjusuyANaM puNa' ityAdi gAthAdalaM vyAkhyAtumAha ujjusuyAimayaM puNa nivvANapaho carittamevegaM / na hi nANa-daMsaNAI, bhAve vi na tesiM jaM mokkho // 2625 // RjusUtrasya, trayANAM ca zabdanayAnAM punazcAritrasAmAyikamevaikaM nirvANamArga iti hi matam, hi zabdaH punararthe; na punaH zrutajJAnasAmAyikaM samyagdarzana sAmAyikaM ca mokSamArgasteSAmanumata ityarthaH yad yasmAt tayorjJAna darzanasAmAyikayoH sadbhAve'pi cAritramantareNa na mokSaH / tasmAdanvayavyatirekAbhyAM cAritrasAmAyikamevaikaM tanmatena mokSamArga iti / / 2625 / / etadeva bhAvayati- savvANadaMsaNalaM vi na takkhaNaM ciya vimokkho / mokkho ya savvasaMvaralAbhe maggo sa evAo || 2626 // yadyasmAt sarve paripUrNa jJAnaM sarvajJAnaM kSAyikaM jJAnaM kevalajJAnamiti yAvat tathA, sarva saMpUrNa darzanaM sarvadarzanaM kSAyikasamyaktvamityarthaH, tayorlAbhe'pi na tatkSaNameva vimAkSo muktisadbhAvaH / bhavati ca mokSaH, kadA ? ityAha- sarvasaMvararUpacAritrasAmAkilAbhe / ato'nvayavyatirekAbhyAM sa eva sarvasaMvararUpacAritralAbho mokSamArga iti // 2626 // atra para mAha A na nANa- daMsaNarahiyasseva savvasaMvaro diTTho / tassahiyasseva tao tamhA titayaM pi mokkhapaho // 2627 // Aha- nanu sospi sarvasaMvararUpacAritralAbho jJAna- darzana rahitasyAkasmAdevopajAyamAno na kasyApi dRSTaH, kintu tatsahitasyaiva prAgutpannajJAna- darzanasyaiva tako yathoktacAritralAbhaH saMjAyate / tasmAt tritayamapIdaM mokSamArga iti / ato'yuktamuktam- "nivvANaM saMjamo ceva' iti // 2627 // 1 gAthA 2621 / 2 RjusUtrAdimataM punarnirvANapathazcAritramevaikam / na hi jJAna darzane, bhAve'pi na tayoryad mokSaH // 2625 // 3 yat sarvajJAna darzanalAbhe'pi na tatkSaNameva vimokSaH / mokSazca sarvasaMvaralAbhe mArgaH sa evAtaH // 2626 // 4 Aha nanu jJAna darzanarahitasya na sarvasaMvaro dRSTaH / tatsahitasyaiva sakastasmAt tritayamapi mokSapathaH // 2627 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 1046 //
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ C evaM naigamAdibhirukta RjumUtra-zabdAvAhatuH-- vizeSA0 jai tehiM viNA Natthi tti saMvaro teNa tAI tasseva / juttaM kAraNamiha na u saMvarasajjhassa mokkhassa // 2628 // yadi 'tAbhyAM jJAna-darzanAbhyAM vinA sarvasaMvararUpacAritralAbho nAsti' ityucyate bhavatA, 'teNa tti' tarkhetAvatA hanta ! 'tAI ti' // 1047 // te jJAna-darzane tasyaiva sarvasaMbaracAritrasya kAraNamiha yuktamabhidhAtum, na tu sarvasaMvararUpacAritrasAdhyasya mokSasya, tadanantaramAtrabhAvitvAt , jJAna-darzanadvayAnantaramabhUtatvAceti // 2628 // punarapi parAbhiprAyamAzaGkaya pariharannAha aha kAraNovagAri tti kAraNaM teNa kAraNaM savvaM / bhuvaNaM nANAINaM jaiNo neyAibhAveNaM // 2629 // taha sAhaNabhAveNa vi dehAi paraMparAibahubheyaM / nivvANakAraNaM te nANAitiyammi ko niyamo ? // 2630 // aha paccAsaNNataraM heU neyaramihAvagAriM pi / to savvasaMvaramayaM cArittaM ceva mokkhapaho // 2631 // / vyAkhyA- atha brUSe- kAraNasya sarvasaMvaracAritrasyopakAriNI jJAna-darzane, iti te tasya kAraNam , 'teNa tti' tarhi hanta ! sarvamapi bhuvanaM yateni-darzana-cAritrANAM kAraNaM prAmoti, jJeya-zraddheyapravRtti nivRttibhAvena sarvasyApi bhuvanasya tadupakAritvAditi / na RO kevalaM jJeyAdibhAvenopakAramAtrAt tathA, sAdhanabhAvenApi sAdhakatamatvanApi deha-mAtA-pitR-vastra-pAtrA-''hAra-bheSajAdika paramparayA bahubhedaM bahuprakAraM nirvANasya mokSasya kAraNaM vidyate / tataste tava jJAnAditrike ko niyamaH ?- 'jJAna-darzana-cAritrANi mokSamArgaH' ityevaMbhUtaH ko nizcayaH, anyasyApi paramparayA dehAdevahuprakArasya tatkAraNasya vidyamAnatvAditi / atha bahumakArakAraNasaMbhave'pi yadeva pratyAsannataraM kAraNaM tadeva mokSasya heturiSyate, na punaritarad dehAdikamapi paramparayopakArakamapi taddhetutayA'bhidhIyate, tato jJAnAditrayameva mokSaheturiti niyamaH / atrocyate- yadi hanta ! pratyAsannatayA yadupakurute tadeva mokSakAraNam , na vyavAhitam , nAnAsAases yadi tAbhyAM vinA nAstIti saMvarastena te tasyaiva / yuktaM kAraNamiha na tu saMvarasAdhyasya mokSaspa // 2628 / / 2 atha kAraNopakAriNI iti kAraNaM tena kAraNaM sarvam / bhuvanaM jJAnAdInAM yate yAdibhAvena // 2629 // tathA sAdhanabhAvanApi dehAvi paramparAdibahubhedam / nirvANakAragaM te jJAnAdinike ko niyamaH? // 2630 // adha pratyAsanatara hetuneMtaravihopakAryapi / tataH sarvasaMvaramaya cAritrameva mokSapathaH // 2631 / / JORS // 1047 // Jan Education Intemat For Personal and Price Use Only Emww.jaineibrary.org
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. bRhadAntaH // 1048|| tatastarhi sarvasaMvarAtmakaM cAritrameva mokSamArgo nAnyaditi pratipadyasva, tasyaivAtipratyAsannatvAditi / / 2629 / 2630 // 2631 // Aha- nanu yadyetadanantaroktaM naigamAdinayamatam, tarhi sthitaH pakSaH kaH ? ityAha iMdrutthasAhayAI sadahaNAiguNao sameyAI / sammakiriyAurasya va iha puNa nivvANamiTThattho // 2632 // iha naigamAdaya ekaikazo vyastAnyapi trINi sAmAyikAni mokSakAraNatvenecchanti, RjumUtrAdayastu cAritramevaikaM taddhetutvena pratipadyante, iti tAvad nayamataM pratipAditam / sthitapakSe tu trINyapi jJAnAdIni sAmAyikAni samuditAnyeveSTArthasAdhakAni, na tvekam , vyastAni vA; yathA''turasya vaidya-bhaiSajA-''tura aticArakalakSaNasamuditacaturaGgasamyakriyA / samyaktvena hi samyaktvaM zraddhatte, jJAnena tu jAnAti, cAritreNa tu sarvasAvadyAd viramatIti / ataH 'sadahaNAiguNau ti zraddhAnAdiguNayuktatvAt samuditebhya eva jJAnAdibhya iSTArthasiddhirnAnyathA / atra prayogaH- iheSTArthasya sAmagyeva sAdhikA na tvekaM kiJcit , tathaivopalambhAt , yathA''turasya caturaGgasamyakriyAsAmagrI tadiSTArthasya sAdhikA / sa ceSTArthaH punariha prastute nirvANaM mokSo mantavya iti // tadevamuktamanumatadvAram / tadbhaNanenaiva samAptA 'udde se niddese ya niggame' ityAdyupodghAtaprathamadvAragAthA // 2632 / / atha "kiM kaiviha' ityAdidvitIyadvAragAthAvayavabhUtaM prathamaM 'kim' ityetad dvAraM vyAkhyeyam / atastatyatipAdakaniyuktigAthAyAH prastAvanAM kurvannAha kiM sAmaiyaM jIvo arjAvo davbamaha guNo hojjA / kiM jIvAjIvamayaM hoja tadatyaMtaraM va tti ? // 2633 // kiM sAmAyika jIvaH, utAjIvaH ?, jIvAjIvatve'pi kiM dravyaM guNo vA bhavet , AhokhijjIvAjIvamayamubhayam , atha jIvA'jIbo-bhayebhyo'rthAntaraM kharaviSANa-vandhyAputrakalpaM kimapi tad bhavet ? // iti dvAdazagAthArthaH / / 2633 // anantaroktAzaGkAsaMbhave satyAha-- AyA khalu sAmaiyaM paccakkhAyaM tao havai aayaa| taM khalu paJcakkhANaM AyAe savvadavvANaM // 2634 // 1 iSTArthasAdhakAni zraddhAnAdiguNataH sametAni / samyakkiyA''turasyeveha punarnirvANamiSTArthaH // 2632 // 2 gAthA 1404 / 3 gAthA 1485 / 5 kiM sAmAyika jIvo'jIvo dravyamatha guNo bhavet / kiM jIvAjIvamayaM bhavet tadarthAntaraM veti / / 2633 / / 5 AtmA khalu sAmAyikaM pratyAcakSANastato bhavatyAtmA / tat khalu pratyAkhyAnamApAte sarvadalyANAm / / 2634 // 1048 // TERROREntre Jan Education Internat For Personal and Price Use Only ARTww.jainmibrary.org
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1049 // Jain Educationa Internat iha sAmAyikaM kaH ? ityAha- 'AyA khalu ti' Atmaiva jIva eva sAmAyikam, na tvajIvAdiriti bhAvaH ' paccakkhAyaM tao havai Ayati' sa cAtmA sAvadyayogaM pratyAcakSANastatpratyAkhyAnaM kurvan pratyAkhyAnakriyAkAle sAmAyikaM bhavati, nizcayanayamatena 'kriyamANaM kRtam' iti kriyAkAla-niSThAkAlayorabhedAt / na kevalaM pratyAcakSANo'sau vartamAnakAle sAmAyikaM bhavati, kintUpalakSaNatvAt kRtapratyAkhyAno'pi sAmAyikaM bhavatIti draSTavyam / dvitIyamAtmagrahaNaM kimartham ? iti cet / ucyate- sa eva sAvadyayogapratyAkhyAnayuktaH paramArthata AtmA, zraddhAna-jJAna-sAvadyanivRttilakSaNasvasvabhAvAvasthitatvAt; zeSasaMsAro punarAtmaiva na bhavati, pracuraghAtikarmabhistasya svAbhAvikaguNatiraskaraNAditi jJApanArthaM punarAtmagrahaNamiti / 'taM khalu paccakkhANaM ti' khaluzabdaH sAmAyikasya jIvapariNatitvajJApanArthaH / tato'yamartha:- tacca pratyAkhyAnaM jIvapariNatirUpatvAd viSayamadhikRtya 'AvAe savvadavvANaM ti' sarveSAmapi jIvAdidravyANAmApAte Abhimukhyena samavAye 'niSpadyate ' iti zeSaH / sarvANi jIvAdidravyANi sAmAyikapratyAkhyAnasya zraddheyajJeya-pravRtti-nivRttibhAvenopayujyante, atastatsamavAye tad niSpadyata ityabhidhIyate / na ca sAmAyikaprarUpaNe prastute tadviSayanirUpaNamasaMbaddhamiti vaktavyam, tadaGgatvAt, tatsvarUpavat // iti niyuktigAthArthaH || 2634 / / nanu kasmAjjIva eva sAmAyika nAjIvAdiH ? ityAzaGkAyAM bhASyakAraH prAha 'sadahai jANai jao paccakkhAyaM tao jao jIvo / nAjIvo nAbhAvo so cciya sAmAiyaM teNa // 2635 // yato yasmAt samyaktva zrutasAmAyikAbhyAM zraddhatte jAnAti ca jIva eva, nAjIvAdiH, pratyAcakSANazca cAritrI yato jIva eva bhavati, nAjIvo nApyabhAvaH, zraddhAna- jJAna pratyAkhyAnAnAM prekSAvatyeva saMbhavAt, ajIvA-bhAvayozca prekSA'bhAvAt tena tasmAt sa eva jIvaH sAmAyika nAjIvAdiriti / / 2635 // 'taM khalu paccakkhANaM' ityAdervyAkhyAnamAha 132 sAmAiyabhAvapariNaibhAvAo jIva eva sAmaiyaM / saddheya-neya-kiriovaogao savvadavvAI // 2636 // 'khaluzabdaH sAmAyikasya jIvapariNatitvajJApanArthaH' ityuktameva / tatazca sAmAyikabhAvapariNatibhAvAt sAmAyikapariNAmAna 1 zraddhatte jAnAti yataH pratyAcakSANaH sako yato jIvaH / nAjIvo nAbhAvaH sa eva sAmAyikaM tena // 2635 // 3 sAmAyikabhAvapariNatibhAvAjjIva eva sAmAyikam / zraddheya-jJeya-kriyopayogataH sarvadravyANi // 2636 // For Personal and Private Use Only 2 gAthA 2634 / bRhadvRttiH / // 1049 // ww.jainelibrary.org
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1050 // Jain Education Internal nyatvAjjIva evaM sAmAyikam / tasya ca jIvapariNatirUpasya sAmAyikasya ko viSayaH 1 ityAha- sarvadravyANi / kutaH 1 / 'saddheyaneya-kiriovaogaDa tti' yathAsaMkhyaM samyaktva- zruta cAritrasAmAyikAnAM zraddheyatvena, jJeyatvena, mavRttinivRttikriyayA ca sarvadravyANAmmupayogAt / iti gAthAdvayArthaH / / 2636 / / tatraikasminnapi tAvad mahAvratAtmake cAritrasAmAyike nirmuktikRdeva sAkSAt sarvadravyopayogaM darzayati pemammi savvajIvA bIe carime ya savvadavvAiM / sesA mahavvayA khalu tadegadeseNa davvANaM // 2637 // prathame prANAtipAtanivRttirUpe vrate viSayadvAreNa cintyamAne sarvajIvAstrasa-sthAvara sUkSme-tarabhedA viSayatvena draSTavyAH, tadanupAlanarUpatvAt tasyeti / tathA, dvitIye mRSAvAdanivRttirUpe, carame ca parigrahanivRttirUpe mahAtrate sarvadravyANi viSayatvena draSTavyAni / katham ? / 'nAsti paJcAstikAyAtmako lokaH' iti mRSAvAdasya sarvadravyaviSayatvAt tannivRttirUpatvAcca dvitIyatratasya / tathA, mUrcchAdvAreNa parigrahasyApi sarvadravyaviSayatvAt, caramavratasya ca tannivRttirUpatvAdazeSadravyaviSayateti / 'sesA ityAdi' khalu sando'vadhAraNe, tasya ca vyavahitasaMbandhaH / tatazca zeSANi mahAvratAni dravyANAM tadekadezenaiva 'bhavanti' iti kriyAdhyAhAraH / teSAM dravyANAmekadezastadekadezastenaiva hetubhUtena viSayatvena bhavanti, na tu sarvadravyairiti bhAvaH / katham ? iti cet / ucyate- tRtIyasya grahaNIyadhAraNIyadravyAdattAdAnaviratirUpatvAt, caturthasya tu "rutresu vA rUvasahagesu vA davtresu" ityAdivacanAd rUpa-rUpasaha gatadravyasaMbandhyatrajhaviratirUpatvAt, SaSThasya ca rAtribhojanaviramaNasvarUpatvAditi / evamamISAM sarvadravyaikadezaviSayatA || iti niyuktigAthArthaH || 2637 // kutaH punarevam ? ityAzaGkya bhASyakAro'pyAha maiM savvajIva pAlaNavisayaM pANAivAyaveramaNaM / micchA-mucchovaramA savvadavveSu viNiuttA // 2638 // rUvesu sahagaesu baMbhavayaM gahaNa - dhAraNijjesu / taiyaM, chahavayaM puNa bhoyaNaviNivittivAvAraM // 2639 // 1 prathame sarvajIvA dvitIye carame ca sarvadravyANi / zeSANi mahAvratAni khalu tadekadezena dravyANAm // 2637 // 2rUpeSu vA rUpasahageSu vA dravyeSu / 3 yat sarvajIvapAlanaviSayaM prANAtipAtaviramaNam / mithyA-mUcchaparamau sarvadravyeSu viniyukta / / 2638 // rUpeSu sahagateSu brahmamataM grahaNIya dhAraNIyeSu / tRtIyaM SaSThavataM punabhojanavinivRttivyApAram // 2639 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 1050 //
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ janamata vizeSA vRhadvA // 1051 // evaM cArittamayaM sambadavvavisayaM taha suyaM pi / dese desovaraI sammattaM savvabhAvesu // 2640 // vyAkhyA- yad yasmAt trasa-sthAvara-mUkSma-sthUlasarvajIvapAlanaviSayaM prANAtipAtavirativratam, tasmAt prathame vrate sarvajIvA viSaya- svena saMgRhItAH / mithyA, anRtam , mRti pryaayaaH| mUrchA, gRddhiH, parigraha ityekArthAH / uparamaNamuparamo niyamaH / ayaM cauparamazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate / tatazca mithyoparamo mRSAvAdaniyamo dvitiiyvrtmityrthH| mUjheparamaH parigrahaniyamazcaramavratamityarthaH / etau mithyoparama-mUchoparamau dvitIya-caramavratavizeSau sarvadravyeSu viniyuktau sarvavyANi pratyekaM tayorviSaya ityarthaH / katham ? iti cet / ucyatezUnyavAde sarvadravyApalApena, anyathA prarUpaNena vA mRSAvAdasya sarvadravyaviSayatvAt , dvitIyavratasya ca tannivRttirUpatvAt sarvadravyaviSayatA / paJcapavratasyApi 'tribhuvanAdhipatiraham' 'sarvamapi madIyam' ityevaMbhUtamUrchAnivRttirUpatvAt srvdrvyvissyteti| rUpeSutiryagmanuSya-devastrI-paNDakAdilakSaNeSu mUrtavastupu, rUpasahagateSu ca stana-nayana-jaghanAdiSu viSaye tatsevAnivRttirUpatvena brahmavataM caturthavrataM pravatate, na punaH sarvadravyeSu / tRtIyaM tvadattAdAnavrataM grahaNIya-dhAraNIyeSu mRrteSu grahaNa-dhAraNayogyeSu hiraNyadraviNAdipu viSaye tadapahAranittidvAreNa pravartate, na sarvatra / SaSThamapi rAtribhojanaviramaNavataM rAtribhojanavinivRttimAtravyApAraparatayA na sarva viSayam / atastrayANAmapyeteSAM sarvavyaikadezaviSayateti / evamuktaprakAreNedaM cAritrasAmAyika sAmAnyena sarvadravyaviSayaM vratavibhAgavizeSaviSayamavagantavyam / tathA, zrutasAmAyikamapi "sarvavyeSvasarvaparyAyeSu zrutam" itivacanAt sarvadravyaviSayamavaseyam / dezoparatirdezaviratisAmAyikaM tu tadrUpatvAdeva deze sarvadravyaikadezaviSayameva mantavyam / samyaktvasAmAyikaM tu yathAvasthitasamastavastustomazraddhAnarUpatvAt sarvadravyaviSayameva bodavyam / atastrINyapi sAmAyikAni pratyeka samuditAni ca sarvadravyaviSayANIti siddham / tatsiddhau ca siddhamidam - 'taM khalu paccakkhANaM AvAe savvadavvANaM' iti // 2638 / / 2639 / / 2640 / / atha paramatamAzaGkaya pariharanAha*kiM taM ti patthue kiM tha visayaciMtAe, bhaNNai tao vi / sAmAiyaMgabhAvaM jAi jaoteNa tgghnnN||2641|| kiM tat sAmAyikam ?' iti jJeyatvena prastute kimatra viSayacintayA ? iti prerye bhaNyate pratividhIyate-tako'pi viSayaH 1 evaM cAritramayaM sarvavyaviSayaM tathA zrutamapi / deze dezoparatiH samyaktvaM sarvabhAveSu // 2640 // 2 gAthA 2634 / 3 kiM taditi prastute kimatra viSayacintayA, bhaNyate sako'pi / sAmAyikAGgabhAvaM yAti yatastena tanmahaNam // 2651 // 1051 // Jain Educationa.Intern For Personal and Price Use Only www.jaintibrary.org
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSA. // 1052 // awa04044 sAmAyikasyAGgabhAvaM hetubhAvaM yAti yasmAt , tena tasya viSayasya grahaNamiha prarUpaNaM kRtamiti na tasyAmastutatvamiti // 2641 // atha vakSyamANaniyuktigAthAyAH prastAvanAmAha devvaM guNo tti bhaiyaM sAmaiyaM savvanayamayAdhAraM / taM dadhva-pajavaTTiyanayamayamaMgIkareUNaM // 2642 // iha sAmAyika sarvanayamatAdhAraM sarvanayavicAraviSaya ityarthaH, tatastanmatena bhAjyaM bhajanIyaM dravyaM guNo vA bhavati / tatastad dravyArthika-paryAyAstikanayadvayamatamaGgIkRtya vicAryate // iti gAthApacakArthaH // 2642 // kathaM vicAryate ? ityAha jIvo guNapaDivanno nayassa davvaTThiyassa sAmaiyaM / so ceva pajjavaThiyanayassa jIvassa esa gunno||2643|| jIva AtmA guNaiH pratipanna AzritaH, dravyamevArtho yasya na tu paryAyAH sa dravyArthikastasya dravyArthikasya nayasya matena sAmAyikam / idamuktaM bhavati - guNAH khalvaupacArikatvAdasanta eva, dravyavyatirekeNa teSAmanupalambhAt / tatazca nyagbhUtaguNagrAmo jIva eva mukhyavRttyA sAmAyikaM na tu paryAyA iti dravyArthikanayo manyate / Aha-nanu rUpAdayo guNA yadi na santi, tarhi kathaM lokasya dravye tatpatipattiH / ucyate-bhrAntaveyam , citre nimnonapratipattivat / ityasya nysyaabhipraayH| sa eva sAmAyikAdiguNaH payoMyArthikanayasya paramArthato'sti, na tu jIvadravyam , yaspAjIvasyaipa guNaH, jIva iti tatpuruSo'yam , sa cottarapadapradhAnaH, yathA tailasya | dhArA tailadhAreti, na cAtra dhArAtiriktaM kimapi tailapasti / evaM jJAnAdiguNAtirikta jIvadravyamapi nAstIti pryaayaarthiknyaabhinaayH|| iti niyuktigAthArthaH // 2643 / / atra bhASyamicchai jaM davvanao davvaM taccamuvayArao ya guNe / sAmaiyaguNavisiTTho to jIvo tassa saamiy||2644|| . dravyaM guNa iti bhAjya sAmAyika sarvanayamatAdhAram / tad dravya-paryavAstikanayamatamaGgIkRtya // 2642 // 2 jIvo guNapratipano nayasya cyAstikasya sAmAyikam / sa eva paryavAstikanayasya jIvasyaiSa guNaH // 2653 // 3 icchati thad dravyanayo dravyaM tathyamupacAratazca guNAn / sAmAyikaguNaviziSTastato jIvastasya sAmAyikam // 2644 // // 1052 // / For Personal and Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1053 // Jain Educatora Internat pejjAo cciya vatthaM taccaM davvaM ca tadubayArAo / pajjavanayassa jamhA sAmaiyaM teNa pajAo || 2645 || vyAkhyA -- yad yasmAd dravyArthikanayastathyaM satyaM dravyamevecchati, guNAMstUpacArata evaM manyate na tu satyAn; tatastasmAt sAmAyika guNaviziSTa upasarjanIbhUtasAmAyikA diguNo mukhyatayA jIva eva tasya dravyArthikanayasya sAmAyikamiti / yasmAt paryAyA kinayasya matena paryAya evaM tathyaM nirUpacaritaM vastu, dravyaM punasteSveva pUrvAparIbhUta paryAyeSUpacArato vyavahiyate, na tu paramArthatastadasti teSu paryAyeSUpacArastadupacArastasmAditi samAsaH / tena tasmAt kAraNAt paryAya evAsya mukhyatayA sAmAyikam, na tu jIvadravyamiti / / 2644 / / 2645 / / idameva paryAyArthikanayamataM yuktitaH samarthayannAha pejjAyanayamayamiNaM pajjAyatyaMtaraM kao davvaM / uvalaMbha vvavahArAbhAvAo kharavisANaM va ? | 2646 // jaha ruvAi visiTThI na ghaDo savvaSpamANavirahAo / taha nANAivisiTThI ko jIvo nAmaNakkheo ? || 2647 // vyAkhyA - paryAyanayasyedaM matam - paryAyeSveva pUrvAparabhAvataH sadaiva sAtatyena pravRtteSu bhrAntyA dravyopacAraH kriyate, na punaH paryAyebhyo'rthAntaraM bhinnaM dravyamasti / prayogaH- nAsti parakalpitaM dravyam, paryAyebhyo'rthAntaratvAt kharaviSANavaditi / athavA, nAsti paraparikalpitaM dravyam, paryAyebhyo bhedenAnupalabhyamAnatvAt, vyavahAre'nupayujyamAnatvAd vA, kharaviSANavaditi, yathA vA rUparasagandhasparzebhyo viziSTa bhinno ghaTo nAsti, sarvapramANavirahAt sarvapramANairgrahaNAbhAvAdityarthaH, kharaviSANavaditi tathA tenaiva prakArenAnAkhyeyaH paryAyaviraheNa sarvopAkhyArahito jJAnAdibhyo viziSTo vyatiriktaH ko nAma jIvaH ?, pUrvoktaMbhya eva hetubhyastavyatirikto nAsti kazcanApyasAviti bhAvaH // iti gAthAcatuSTayArthaH || 2646 / / 2647 // athedameva paryAyArthikamataM niyuktikAro'pi kiJcit samarthayannAha - 1 paryAya eva vastu tathyaM dravyaM ca tadupacArAt paryavanayasya yasmAt sAmAyikaM tena paryAyaH / / 2645 // 2 paryAyanayamatamidaM paryAyAntaraM kuto dravyam ? upalambha-vyavahArAbhAvAt kharaviSANamiva || 2646 // yathA rUpAdiviziSTo na ghaTaH sarvapramANavirahAt / tathA jJAnAdiviziSTaH ko jIvo nAmAnAkhyeyaH ! // 6647 // For Personal and Private Use Only bRhadvattiH / // 1053 //
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 1054 / / Jain Education inte @ @ K uppajjaMti viyaMtiya pariNamaMti ya guNA na davvAI / davvapyabhavA ya guNA na guNappabhavAiM davvAI // 2648 // utpadyante vyayante ca, tathA, anenotpAda-vyayarUpeNa pariNamanti guNAH / cazabda evakArArthaH / tasya caivaM prayoga:- guNA evotpAda vyayarUpeNa pariNamanti, na tu dravyANi, atasta evaM santi, utpAda vyayapariNAmavasvAt, patranIlaraktAdivat, tadvyatiriktastu guNI nAstyeva, utpAda vyaya pariNAmarahitatvAt vandhyAsutAdivaditi / kiJca, 'davvapyabhavA ya guNA na tti' dravyAt prabhavo yeSAM te dravyaprabhavA guNA na bhavanti / cazabdo'pyarthaH / tasya caivaM saMbandha: - nApi guNebhyaH prabhavo yeSAM tAni guNaprabhavAni dravyANi bhavanti, nakArasyobhayatrApi saMbandhAt / tatazca na kAraNatvam, nApi kAryatvaM dravyANAm, tatasteSAmabhAvaH, sataH kArya-kAraNarUpatvAditi / athavA, anyathA vyAkhyAyate - dravyaprabhavAzca guNA na bhavanti, guNaprabhavAni tu dravyANi bhavanti, pUrvAparIbhAvena pratItyasamutpAdasamutpannaguNasamudAye dravyopacAramavRtteH / tasmAd guNa eva sAmAyikam / / iti niyuktigAthArthaH || 2648 // atra bhASyam - upAya - vigamapariNAmao guNA pattanIlayAi vva / saMtina u davvamiTThe tavvirahAo khapuSpaM va || 2649 // te jappabhavA jaM vA tappabhavaM hojja hojja to dRvvaM / na ya taM te ceya jao paropparapaccayappabhava || 2650 // vyAkhyA - guNA eva santi, utpAda - vigamapariNAmataH- utpAda vyayapariNAmavacvAt, patranIlatAdivaditi / anabhimatapratiSedhamAha - 'na u ityAdi' 'santi' iti bahuvacanavyatyayAdekavacanAntamihApi saMbadhyate, na tu 'dravyamasti' ityabhISTaM paryAyArthikanayasya, tadvirahAt - utpAda vyaya pariNAmAbhAvAt khapuSpavaditi / yadi hi yasmAt prabhavo yeSAM te yatprabhavAste prasiddhA nIlatAdayo guNAH, 'jaMvA tappabhavaM ti' yadvA tatprabhavaM tebhyo guNebhyaH prabhavo yasya tat tatprabhavaM guNebhyo vyatiriktaM kimapi vastu 'hojja tti' bhavedityarthaH, 'hojja to davvaM ti' tatastadeva vastu pAramArthikaM dravyaM bhavediti; 'na ya tamityAdi' na ca tad guNAnAM kAraNabhUtaM kAryabhUtaM vA guNebhyo vyatiriktaM kimapi vastvasti, yatasta eva nIla-raktatAdayo guNAH pUrvAparIbhAvataH sAtatyena pravRttA dRzyante, na punastadatiriktaM 1 utpadyante vyayante ca pariNamante ca guNA na dravyANi / dravyaprabhavAzca guNA na guNaprabhavAni dravyANi // 2648 / / 2 utpAda vigamapariNAmato guNAH patranIlatAdiriva / santi na tu dravyamiSTaM tadvirahAt khapuSpamiva / / 2649 / / te yatprabhavA yad vA tatprabhavaM bhavet bhavet tato dravyam / na ca tat ta eva matAH parasparapratyayaprabhavA // 2650 // For Personal and Private Use Only bRhadvAttaH // 1054 //
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA kimapi dravyamIkSyate / kathaMbhUtA guNAH? ityAha- 'paropparetyAdi' parasaramanyonyaM pratyayaH pratyayabhAvaH pratyayatvamityarthaH, tasmAt prabhavo janma yeSAM te parasparapratyayaprabhavAHpratItyasamutpAdenotpannA ityarthaH / tasmAd na guNebhyo'tiriktaM dravyamastIti // 2649 // 2650 / / atra kazcidAcAryadezIyaH svAtmanyeva vyAkhyAvettRtvamavagacchannAha AhAvakkhANamiyaM icchai davvamiha pajjavanao vi| kiMtacaMtavibhinne mannai so davva-pajjAe // 2651 // uppAyAisahAvA pajjAyA jaM ca sAsayaM davvaM / te tappabhavA na tayaM tappabhavaM teNa te bhinnA // 2652 / / jIvassa ya sAmaiyaM pajjAo teNa taM tao bhinnaM / icchai pajjAyanao vakkhANamiNaM jahatthaM ti // 2653 // vyAkhyA- vyAkhyAnikAmAsaH kazcidAha-nanu paryAyArthikanayamatena yadidaM sarvathA dravyAbhAvavyAkhyAnaM bhavadbhiH kRtam / tadayuktameva, yata iha paryAyanayo'pi dravya micchatyeva, kintu parasparamatyantabhinnAveva dravya-paryAyAvasau manyate na punaH kathazcit , ityetAvatA siddhAntAdasya bheda iti / kutaH punaH parasparaM dravya-paryAyayoratyantaM bhedaH ? ityatra yuktimAha- 'uppAyetyAdi' yasmAdutpAdavyayapariNAmasvabhAvAH paryAyAH, zAzvataM nityaM punadravyam / aparaM ca, te guNAstatprabhavA dravyAlubdhAtmalAbhAH, na punastad dravyaM tatpabhavaM guNebhyo labdhAtmasvarUpam / tena tasmAduktanyAyena parasparaM bhinnasvabhAvatvAd bhinnAste dravya-paryAyA anyonpavyatirekiNa iti / yasmAcca jIvasya zAzvatasya tad vyatiriktaM sAmAyika paryAyA dharmAstena tasmAt sAmAyika tato jIvAdatyantaM bhinnamicchati paryAyanayaH / ato madIyaM vyAkhyAnamidaM yathArtha ghaTamAnakamiti // 2651 // 2652 // 2653 // atra mUriretad vyAkhyAnamapAkurvanAha jei pajjAyanau cciya saMmannai do vi dvvpjjaae| davvaDhio kimatthaM jai va maI do vi jamabhinne // 2654 // CORRECIPESCOR , AhAvyAkhyAnamidamicchati danyamiha paryavanayo'pi / kintvatyantavibhinnI manyate sa dravya-paryAyau / / 2651 // utpAdAdisvabhAvAH paryAyA yacca zAzvataM dravyam / te tatprabhavA na tat tatprabhavaM tena te bhinnAH // 2652 // jIvasya ca sAmAyikaM paryAyastena tat tato bhinnam / icchati paryAyanayo pANyAnamidaM yathArthamiti // 2653 // 2 yadi payAyanaya eva saMmanyate dvAvapi dravya-paryAyau / dravyAstikaH kimartha yadivA mativipi yadabhidau // 2654 // fo // 1055 // araa For Posod e On
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1056 // Jain Educationa Internationa Iccha so teNobhayamubhayaggA he vi sayaM pihRnbhUyaM / micchattamihegaMtAdegattannattagAhAo || 2655 // vyAkhyA - yadi bhoH ! paryAyanaya eva dravya-paryAyau dvAvapi saMmanyate'bhyupagacchati, tarhi dravyArthikaH kimarthaM 'dravyaparikalpanA tvayeSyate' iti zeSaH, paryAyanayAbhyupagamenApi dravyasya siddhatvAditi / yadi vA evaMbhUtA matiH syAt parasya / kathaMbhUtA ? ityAha-dvApi dravya-paryAyau yad yasmAdabhinnau parasparamekatvamApannAvicchati sa dravyArthikanaya iti saMbandhaH tena tasmAdidamubhayaM dravya-paryAyApati pratyekaM dravya-paryAyAbhyupagame'pi satItyarthaH / kim ? ityAha- 'pihanbhUyaM ti' pRthagbhUtaM bhinnaM - dravyArthikAt paryAyArthikaH, tasmAcca dravyArthiko bhedavAn, na punaranayorekateti, ekasya dravya paryAyayoratyantamabhedAbhyupagamAt anyasya tvatyantaM tayorbhedAbhyupagamAditi / nApi pratyekaM dravya-paryAyAbhyupagame'pyetayoH samagrarUpatA, kintu midhyAtvam / dvayorapi midhyAdRSTirUpatA kasmAt ? / ucyate- ihaikAntAdekAntenaikatvagrahAdanyatvagrahAceti / idamatra hRdayam- dravyArthiko dravya-paryAyau parasparamabhinnA vicchati, dravyAdavyatiriktameva paryAyamicchati, ata etasya vizeSasya prAptaye paryAyArthikAd dravyArthiko bhinnaH parikalpitaH / paryAyAkastu dravya-paryAya parasparaM bhinnAtreva manyate, ato'sau dravyArthikAd bhinna iSyate / mithyAdRSTIca pratyekametau dravyArthiko dravya-paryAyayorekatvagrahAt, paryAyArthikastu tayoranyatvagrahAditi / / 2654 / / 2655 / / evaMbhUtA yadi parasya matistadA pratividhIyate / katham ? ityAha- ganaNu davvaM guNatti pajjAyavayaNamittamiyaM / tamhA taM davvaM vA guNo va dvvtttthiyggaaho| 2656 // i bhinnobhayagAhI pajjAyanao tadegapakkhammi | aviruddhaM caiva tayaM kimao vyaTThiyanaeNa ? || 2657 // vyAkhyA- nanu dravya-paryAyayorekatve svadabhinAyato dravyArthikeneSyamANe 'dravyaM' 'guNaH' iti dhvanidvayamidamekArthavAcakatvAdindrapurandarAdidhvanivat paryAyavacanamAtrameva syAt / tasmAt tat sAmAyikaM dravyaM vA guNo veti dravyArthikanayagrahaH syAt na punastad dravyameveti tadgraho bhavet ; na caivamiSyate, dravyArthikanayamatena dravyarUpasyaiva tasya prasiddheriti / tathA, yadi parasparamatyantabhinnasya dravya 1 icchati sa tenobhayamubhayagrahe'pi sati pRthagbhUtam / mithyAtvamihaikAntAdekatvAnyatvagrahAt / / 2655 // 2 ekatve nanu dravyaM guNa iti paryAyavacanamAtramidam / tasmAt tad dravyaM vA guNo vA dravyAstikagrahaH // 2656 // yadi bhinnabhayagrAhI paryAyanayastadekapakSe avirudvameva tat kimato duvyArthikanayena ? / / 2657 // For Personal and Private Use Only poooooooobepage OOOOOOOOOOOOOC bRhadvRttiH / / / 1056 / /
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 1057 // pada bhinnaM tat , isa ityAha- 'ubhaya graha sarva ghara paryAyobhayasya grAhakaH paryAyanayastvayeSyate, tadA hanta ! ekasmin dravyapakSe tat sAmAyikamaviruddhameva 'dravyatvena' iti zeSaH, 'dravyaM sAmAyikam' iti dravyapakSe gAyanayamatenApyavirodhataH siddhamevetyarthaH, ataH kiM dravyArthikanayenopanyastena ? iti // 2656 / 2657 // bRhadvattiH / tasmAd yathAvihitameva vyAkhyAnaM zreya iti darzayannAha tamhA kiM sAmaiyaM havejja davvaM guNo tti ciNteyN| davaTThiyassa davvaM guNo ya taM pajjavanayassa // 2658 // iharA jIvANannaM danvanayasseyarassa bhinnaM ti / ubhayanaobhayagAhe ghaDejja nekkevagAhammi // 2659 // vyAkhyA- tasmAt kiM dravyaM guNo vA sAmAyikam ? itIyaM cintAtra prastutA / asyAM tu cintAyAmucyate- dravyArthikanayasyAbhiprAyeNa dravyam , paryAyArthikanayasya matena guNazca tat sAmAyikamiti / itarathA'nyathA punadravyArthikasya jIvAdananyat sAmAyikam , itarasya tu paryAyArthikasya jIvAd bhinnaM tat , ityevamekaikasya nayasya grahe bhyupagame sati 'jaii pajjAyanau ciya' ityAdi pUrvotayuktibhyo na 'ghaTate' iti shessH| kathaM punastarhi ghaTeta ? ityAha- 'ubhayanaobhayagAhe ghaDeja tti' ubhayanayasya dravyArthikaparyAyArthikalakSaNasya nayadvayasya militasya dravya-guNarUpasAmAyikalakSaNasyobhayasya grahe sarva ghaTeta / idamuktaM bhavati- yadi dravyanayo dravyarUpaM, paryAyanayastu paryAyarUpaM sAmAyikamicchati, taditthamubhayorapi nayayoH samuditayoryathoktobhayagrahe sarva susthaM bhavati, na punrekaiksy| nayasyobhayagrahe satIti // 2658 // 2659 // atha yaduktam- 'so ceva pajjavaTThiyanayassa jIvassa esa guNo' iti, etadavaSTambhena punarapi paraH pAha naiNu bhaNiyaM pajjAyaTThiyassa jIvassa esa hi guNo tti / chaThThIe tao davvaM sotaM ca guNo tao bhinno||2660|| nanu 'so ceva panjava-' ityAdau niyuktigAthottarArdhe bhaNitaM pratipAditaM niyuktikRtA paryAyArthikanayamatena jIvasyaiSa sApAyikalakSaNo guNa iti / hiryasmAdevamuktam , tatastasmAjIvasyaiva guNa iti SaSThayA paSThInirdezAdavasIyate- 'davvaM so tti' sa jIvo dravyaM, 1 tasmAt kiM sAmAyikaM bhaved gavyaM guNa iti cintayam / dravyArthikasya dravyaM guNazca tat paryavanayasya // 2658 // itarathA jIvAnanyad dravyanayasyetarasya bhinnamiti / ubhayanayobhayagrahe ghaTeta naikaikamahe / / 2659 // 2 gAthA 2654 / fou1057 // 3 gAthA 2643 / 7 nanu bhaNitaM paryAyArthikasya jIvasyaiSa hi guNa iti / SaSTyA tato dravyaM sa taca guNo tato bhinnaH // 266. // EDU112 Jan Education inte For Personal and Price Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. vRhdvaattiH| // 1058 // taca sAmAyikam , 'guNo tao bhinno tti' sa ca sAmAyikaguNastato jIvadravyAd bhinnaH, SaSThInirdezAnyathAnupapatteH / tasmAt paryAyanayamatena bhinnadravya-paryAyobhayasadbhAvAd madIyameva vyAkhyAnaM zreya iti parasyAkUtamiti // 2660 // atrottaramAhauppAya-bhaMgurANaM paikkhaNaM jo guNANa saMtANo / davyovayAramettaM jai kIrai tammi tannAma // 2661 // tabbheyakappaNAo taM tassa guNo tti hou sAmaiyaM / pattassa naliyA jaha tassaMtANodiyatthamiyA // 2662 // vyAkhyA-- atra paraM pRcchAmaH- nanu paryAyArthikanayamatena dravyaM pAramArthikaM tvayeSyate, kalpanAzilpinirmitaM vA / yadyAdyaH pakSaH, sa na yuktaH, 'jaha pajAyanau ciya' ityAdinA prativihitatvAt / atha dvitIyapakSaH, tatrocyate- guNAnAM yaH saMtAno guNAnAM yA sabhAgasaMtatAvanavaratapravRttiH / kiMviziSTAnAm / pratikSaNamutpAdabhaGgurANAm / tasmin yadi samAnabuddhayabhidhAnahetutvena nivandhanena dravyopacAramAtraM kriyate SaSThIvAdinA bhavatA, tadA 'tannAma tti' 'nAma' ityabhyupagame, manyAmahe tdityrthH| na hi kalpitasadbhAvApAdane'smAkaM kizcit kSyata iti / tatazca 'tambheyakappaNAu ti' tena kalpitadravyeNa saha bhedasta dastasya kalpanaM tadbhedakalpanaM tasmAt sakAzAt tat sAmAyikaM tasya kalpitajIvadravyasya guNo bhavatu, ko nivArayitA ? | kasya yathA ko guNaH ? ityAha- 'pattassetyAdi' yathA guNasamudayavyatiriktasya kalpitasya patradravyasya nIlatAdirguNaH / kathaMbhUtA nIlatA? ityAha- 'tassaMtANetyAdi' tasminneva patrasaMtAna uditA samutpannA, astamitA ca vinaSTeti / idamuktaM bhavati- yathA kalpitasya patrAdevyasya nIlatAdayo guNA bhinnA vyapadizyante tathA yadyatrApi parikalpitasya jIvadravyasya sAmAyika guNa ucyate tadA siddhasAdhyataiveti / na ca vaktavyam- vAstava eva saMbandhivastudvaye SaSThI dRzyate, yathA 'devadattasya gAvaH' ityAdi, evamatrApi vAstavayoreva dravya-guNayoH saMbandhe SaSThI yujyate na tu dravyasya kalpanAyAmiti; 'rAhoH ziraH' 'zilAputrakasya zarIram' ityAdibhirvyabhicArAditi / / 2661 // 2662 // ___ Aha- nanu guNa-saMtAnayorabheda eva tadbhedanibandhanadharmabhedAbhAvAd ghaTate, tatsvarUpavat , tat kathaM kalpitasyApi gunnvyti| rekiNo dravyasya sadbhAvaH / tadayuktam , 'dharmabhedAbhAvAt' ityetasya hetorasiddhatvAt / katham ? ityAha1 utpAda-mIrANAM pratikSaNaM yo guNAnAM saMtAna: / dravyopacAramAna yadi kriyate tamistanAma // 2661 // // 1058 // tabhedakalpanAt tat tasya guNa iti bhavatu sAmAyikam / patrasya nIlatA yathA tatsantAnoditAstamitA // 2662 // PRE Jan Education Internage For Personal and Price Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 / / 1059 / / Jain Education internat upAya-bhaMgurA jaM guNA ya na ya so tti te ya tappabhavA / na ya so tappabhavo tti ya jujjai taM taduvayArAo // yad yasmAdutpAdabhaGgurA guNA utpadyante vyayante cetyarthaH / 'na ya so tti' na punarasau saMtAna utpAdabhaGguraH, tasya pravAhanityatayA sthitatvAt ityeko guNa- saMtAnayordharmabhedaH / tathA, 'te ya tappabhavetyAdi' te sAmAyikAdayo nIlatAdayo vA guNAstatraiva saMtAne samutpannatvAt tatprabhavAstasmAt saMtAnAllabdhAtmajanmAnaH, na punarasau saMtAnastatprabhavo guNebhyo labdhAtmalAbhaH, tasya guNasAdRzyanibandhanatvAt / tadevaM kAraNameva saMtAno na kAryam, kAryamaiva ca guNA na kAraNam, ityevamapi guNa-saMtAnayordhabhede yujyate ghaTate tat- jIvAdidravyam / kutaH 1 / tatra guNasaMtAne samAnabuddhyabhidhAnanibandhanatvenopacAraH kalpanA tadupacArastasmAditi / tadevaM paryAyArthikanayamataM samarthya pUrva 'tamhA kiM sAmaiyaM havejja' ityAdinopasaMhAraH kRtaH / / 2663 // atha prakArAntareNa taM kurvannAha-- ahavodAsINamayaM davvanayaM pai na jIvao bhinnaM / bhinnamiyaraM pai jao natthi tadatthaMtaraM jIvo || 2664 || idamatra hRdayam- tasmAt 'kiM sAmAyikaM dravyaM guNo vA bhavet ?" ityasyAM cintAyAmuktam- 'devvadviyassa davvaM guNo yataM pajjavanayassa' iti / athavA, nAsyAM dravya-guNacintAyAmidamuktam, kintu 'kiM sAmAyikam ?" iti dvAre prastuta udAsInamatamidamdravya-paryAyAstikayorekataramate'bhiniviSTavata udAsInavRttinA''vAryeNa ziSyAn pratyabhihitaM yuktibhizca samarthitamidamityarthaH / kim ? ityAha- 'davvanayamityAdi' dravyanayaM prati dravyanayAbhiprAyeNetyarthaH, jIvAt sAmAyikaM na bhinnam, kintu jIva eva sAmAyikam, tadabhiprAyeNa vakSyamANayuktyA jIvAderdravyasyaiva sattvAt, guNAnAM tu tadvyatirekiNAM paramArthato'sattvAditi / itaraM tu paryAyArthikanayaM prati paryAyArthikanayAbhiprAyeNa bhinnaM jIvadravyAt sAmAyikam yato yasmAt pUrvoktayuktibhirnAsti tebhyaH sAmAyikAdiguNebhyo'rthAntaraM bhinno jIvaH, tanmatena jIvAderdravyasya kalpanAmAtreNaiva sattvAditi / tatra 'paeNjjAyanamayamiNaM' ityAdinA granthena vistarataH paryAyArthikanayamatamupadarzitam || 2664 // 1 utpAda bhakurA yad guNAzca na ca sa iti te ca tatprabhavAH / na ca sa tatprabhava iti ca yujyate tat tadupacArAt // 2663 / / 2 gAthA 2658 / 3 athavodAsInamataM dravyanayaM prati na jIvato bhinnam / bhinnamitaraM prati yato nAsti tadarthAntaraM jIvaH / / 2664 // 4 gAthA 2646 / For Personal and Private Use Only baMbava bRhadvattiH / // 1059 / /
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhdvttiH| vizeSA // 1060 // atha dvitIyasya dravyArthikanayasyAbhiprAya savistara didarzayiSurAhabIyassa davvamet natthi tadatthaMtaraM guNo nAma | sAmannAvatthANAbhAvAo kharavisANaM va // 2665 // AvibbhAva-tirobhAvamettapariNAmi davvameveyaM / niccaM bahurUvaM pi ya naDo bva vasaMtarAvanno // 2666 // vyAkhyA-prathamanirdiSTaparyAyArthikanayApekSayA dvitIyasya dravyArthikanayasya sarva suvarNa-rajatAdikaM dravyamAtramevAsti, guNastu raktatva-vatatvAdikastadarthAntarabhUto nAsti, tasya sAmAnyarUpatayA'vasthAnAbhAvAt , kharaviSANavaditi / etadevAha- AvirbhAvazca | kuNDalAdirUpeNa, tirobhAvazca mudrikAdibhAvena, AvirbhAva-tirobhAvI, tAveva tanmAtram , tena pariNantuM parivartituM zIlaM yasya tadAvirmAva-tirobhAvamAtrapariNAmi suvarNAdikaM dravyamevedamasti, na tu tadatiriktA guNAH / kathaMbhUtaM dravyam / nityamavicalitasvabhAvam , bahurUpaM ca kaGkaNA-da-kuNDala-mudrikAdibahupariNAmam , rAma-rAvaNa-bhImA-'rjunAdisaMbandhIni veSAntarANyApannaH prApto naTa iveti / yathA hi bahUn veSAn kurvannapi naTo nijaM devadattAdisvabhAvaM na jahAti, sarvAvasthAsvapi tasyaikasvarUpatvAt ; evaM suvarNAdikaM dravyamapi kaGkaNAdibahurUpANyApannamapi suvarNAdirUpatA na parityajatIti na tavyatirekiNaH kecanApi guNAH // ityaSTAdazagAthArthaH // 2665 // 2666 // asyaiva dravyArthikanayamatasya samarthanArtha niyuktikAro'pyAha jaM jaM je je bhAve pariNamai paoga-vIsasAdavvaM / taM taha jANAi jiyo apajjave jANaNA natthi // 2667|| prayogazcetanAvato vyApAraH, visrasA svabhAvastAbhyAM niSpannaM dravyaM prayoga-vilasAdravyamucyate / tatra prayoganiSpanna ghaTa-paTAdi, visasAniSpanna tvbhre-ndrdhnuraadi| tatra prayoga-visrasAdravyaM kartR yAn yAn kRSNa-rakta-pIta-zuklatvAdIn bhAvAn paryAyAn pariNamati pratipadyate, 'taM taha tti' vIpsApradhAnatvAd nirdezasya tat tat tathA tena tena rUpeNa pariNamad dravyameva jAnAti, jinaH kevalI, na punastadatiriktAn paryAyAniti bhAvaH, teSAmutprekSAmAtreNaiva sattvAt / na jhutphaNa-viphaNa-kuNDalitAdyavasthAyAmapi sarpAdidravyasya . dvitIyasya dravyamA nAsti tadarthAntaraM guNo nAma / sAmAnyAvasthAnAbhAvAt kharaviSANamiva // 2665 // bhAvibhAva-tirobhAvamAprapariNAmi dravyamevedam / nityaM bahurUpamapi ca bhaTa iva veSAntarApanaH // 2656 // 2 yad yad yAn vAn bhAvAn pariNamate prayoga-visrasAnagyam / sUta tathA jAnAti jino'paryave jJAnazA nAsti // 26 // / // 1060 //
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 vRttiH // 1061 // svasvarUpavyatiriktaH ko'pi paryAyaH saMlakSyate, sarvAvasthAsvavicalitasvarUpasya sarpAdidravya syaiva saMlakSaNAditi / yadi paryAyA na Lal vidyante, tarhi kathamucyate 'je je bhAce parimaNaI ? ityAzakyAha- 'apajave jANaNA natthi tti' aparyAye paryAyarahite vastuni kevasvAdInAM parijJA nAstIti manyAmahe, kevalamutprekSAmAtreNaiva te paryAyAH, na punavvyavyatirekiNaH kecanApi vAstavAste vidyante / ato dravyameca paramArthasat // iti niyuktigAthArthaH / / 2667 // atha bhASyeNatA byAcaSTe je jAhe jaM bhAvaM parimaNai tayaM tayA tao'NannaM / pariNaimettavisiha davvaM ciya jANai jiNiMdo // 2668 // iha yad ghaTe-ndradhanurAdi dravyaM yadA yasmin kAle yaM rakta-zvetAdibhAvaM paryAyaM pariNapati pAmoti tat tadA tataH paryAyAdananyadabhinnaM sad dravyameva, pariNatimAtraviziSTamavicalitasvarUpaM jAnAti jinendraH kevalIti // 2668 // nanu yadi paryAyA vastusanto na bhavanti, tarhi kathamaviziSTe'pi suvarNAdidravye kuNDalA-'GgulIyaka-nUpurAdayo vyapadezAH pravartante / na caite nirnibandhanA eva, atiprasaGgAdityAzaDkyAha ne suvaNNAdannaM kuMDalAi taM ceya taM tamAgAraM / pattaM tavyavaesa labhai sarUvAdabhinnaM ti // 2669 // na suvarNAdanyo vyatiriktaH kuNDalAdirartho'sti, yena suvarNAdidravyavyatirekiNaH kuNDalAdiparyAyA bhaveyuH, kintu tadeva suvarNAdi dravyaM taM taM kuNDala-kaGkaNAdyAkAraM prAptaM sat tasya tasya kuNDalAdyAkArasya vyapadezaM labhate / kayaMbhUtam / pUrvAvasthAsvarUpAduttarAvasthAyAmabhinnapapyavicalitasvabhAvamapIti / tatazca naite suvarNAdidravye kuNDala-kaGkaNAdayo vyapadezA nirnibandhanAH, tattadviziSTAkAranibandhanatvAt / na ca tadAkArasya dravyAd bhinnatvam , dravyasya nirAkAratvaprasaGgAt / tasmAdananyatvaM guNAnAmiti / / 2669 // athAnyatvamiSyate, tatrAha-- jaii vA vvAdanne guNAdao nUNa sappaesattaM / hojja va rUvAINaM vibhinnadesovalaMbho vi // 2670 // 1061 // , yad yadA yaM bhAvaH pariNamate tat tadA tato'nanyat / pariNatimAtraviziSTaM dravyameva jAnAti jinendraH // 2668 // 2 na suvarNAdamyat kuNDalAdi tadeva taM tamAkAram / prAptaM tadyapadezaM labhate svarUpAdabhinnAmiti // 2619 // / yadi vA dravyAdanye guNAdayo nUnaM sapradezasvam / bhaved vA rUpAdInAM vibhinna dezopalambho'pi // 2670 // For Personal and Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ O vizeSA. // 1062 // PAPSPIRO olories yadi punadravyA rUpAdayo guNAH, AdizabdAd nava-purANAdayaH paryAyA anye vyatirekiNa iSyante, tadA nUnaM nizcitaM guNAdInAM sapradezatvameSTavyaM bhavatA / idamuktaM bhavati-dravyapradezA guNAdaya iti rUDham , yadA ca te dravyAd bhinnA iSyante, tadA'nanyazaraNAH santaH svasyAtmana evaM pradezA avayavA bhaveyuH / na caitad dRSTam , iSTaM vA, guNAdInAM sadaiva pAratantryeNa parapradezatvasyaiva rUDhatvAt / na hi vastu vAtmana eva svayamavayavo bhavatIti kyApi dRzyate, yujyate veti / kizca, guNAdInAM dravyAd bhinnatva iSyamANe rUpa-rasa-gandhAdInAM ghaTAdidravyAd bhinne'pi deza upalabdhiH syAt / tathAhi- yad yato bhinnaM tat tato bhinnadeza upalabhyate, yathA ghaTAt paTaH, na caivaM rUpAdayaH, tasmAt te ghaTAdidravyAdabhinnA eveti dravyamevAsti na paryAya iti // 2670 / / athopacArataste'pISyante, tarhi siddhasAdhyateti darzayannAha jai pajjavovayAro laya-ppayAsapariNAmamettassa / kIrai tannAma na so davvAdatthaMtarabbhUo // 2671 // layaH, lInatA, tirobhAva ityanarthAntaram / prakAzaH, prakaTatvam , AvirbhAva ityapyabhinnArtham / layazca prakAzazca laya-prakAzI | payoMyANAmAvibhova-tirobhAvau laya-prakAzAbhyAM laya-prakAzarUpatayA pariNamanaM pariNAmo laya-prakAzapariNAmaH sa eva tanmAtraM tasya yadi tattadvizeSabuddhacabhidhAnanivandhanatvena paryAyopacAraH kriyate, tadA tannAmeti nAmazabdo'bhyupagame, manyAmaha tadityarthaH, kevalaM nAso paryAyo vAstavaH ko'pi dravyAdarthAntarabhUto vidyata ityetadeva bhujamutkSipya brUma iti / / 2671 // yadi na vAstavaH payoya: kintu kalpitaH, tarhi kharaviSANasyApyasau kathaM na bhavati, kalpanAmAtrasya tatrApi sukaratvAt / ityAha devvapariNAmamettaM pajjAosI ya na kharasiMgassa / tadapajjavaM na najjai jaM nANaM neyavisayaM ti||2672|| viziSTo dravyapariNAma eva dravyapariNAmamAtraM paryAyo nAnyaH / sa ca na dravyAd bhinnaH, tathA'nupalambhAt / nApyasau kharazRGgasya, paryAyasya dravyapariNAmatvAt , kharazRGgasya ca dravyatvAbhAvAt / ata eva tat kharazRGgamadravyatvAdapayoyaM sad na jJAyate kevalinA, yato jJAnaM jJeyaviSayaM jJeyagrAhitvena pravartate / tacceha jJeyaviSayaM nAsti, kharaviSANasyAbhAvarUpatvAt / ata eva niyuktikRtA proktam-'apajjave jANaNA natthi' iti // iti gAthApazcakArthaH / / 2672 // tadevamavAsitaM samasaGga "kiM sAmAyikam ?' iti dvAram / / , yadi paryavopacAro laya-prakAzapariNAmamAtrasya / kriyate tamAma na sa dravyAdarthAntarabhUtaH / / 2671 // 2 dravyapariNAmamAtraM paryAyaH sa ca na kharajasya / tadaparyavaM na jJAyate yajjJAnaM zeSaviSayamiti // 2672 // 3 gAthA 2667 / // 1062 // Jain Educationa.Intemals For Personal and Price Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1063 // atha 'katividhaM sAmAyikam ?' iti dvAraM vyAcikhyAsurAha sAmAiyaM pi tivihaM sammatta suyaM tahA carittaM ca / duvihaM ceva caritaM agAramaNagAriyaM ceva // 2673 // trividhaM tribhedaM sAmAyikam , anusvAralopAt samyaktvaM samyaktvasAmAyikam , zrutaM zrutasAmAyikam , tathA cAritraM cAritrasAmAyikam / cazabdaH pratyekaM svagatAnekabhedasUcanArthaH / tatra saMkSepeNa mUlabhedatazcAritraM cAritrasAmAyikaM dvividhameva dvibhedameva; tadyathA- agA vRkSAstaiH kRtamagAraM gRhaM tadasyAstIti matublopAdagAro gRhasthastasyedamagArikaM dezacAritrasAmAyikaM dezaviratisAmAyikamiti yAvat / etacca punarapyanekabhedam , dezaviratezcitrarUpatvAt / na vidyate'gAraM gRhaM yasyAsAvanagAraH sAdhustasyedamanagArika sarvacAritrasAmAyika sarvaviratisAmAyikamityarthaH / idamapi svasthAne'nekabhedameveti // 2673 // zrutasAmAyikasyApi saMkSepato bhedakathanArthamAha__ajjhayaNaM pi ya tivihaM sutte atthe a tadubhae ceva / sesesu vi ajjhayaNesu hoi eseva nijjuttI // 2674 // adhIyate vinayAdikrameNa gurusamIpa ityadhyayanaM sAmAnyena zrutamiha gRhyate zrutasAmAyikamityarthaH, tadapi trividhaM tribhedam'suttetyAdi sUtrataH, arthataH, tadubhayatazcetyarthaH / upalakSaNatvAt , apizabdAd vA samyaktvasAmAyikamapyaupazamika-kSAyika-kSayopazamabhedAt trividhaM draSTavyam / atha prakrAntopoddhAtaniyukterazeSAdhyayanavyApitAM darzayannAha- 'sesesu vItyAdi prastutasAmAyikAdhyayanAt zeSeSvapi caturviMzatistavAdiSvanyeSu cAdhyayaneSveSaivoddeza-nirdezAdikA niruktiparyavasAnopodghAtaniyuktirbhavati / eSaiva sarvatra draSTavyetyarthaH / Aha-nanUpoddhAtaniyuktau sarvasyAmapi samarthitAyAmitthamatidezo dAtuM yujyate, na ceyamadyApi samarthyate 'bhavAgarisa| phosaNa-niruttI' iti niruktidvAra eva tasyAH samarthayiSyamANatvAt / satyam , kintUpoddhAtaniyuktimadhyamidam , madhye cAtidezaH kRtaH paryante'pi labhyate, "madhyagrahaNa AdyantayograhaNam" iti nyAyAt // iti niyuktigAthAdvayArthaH // 2674 // atha bhASyakAraH samyaktvAdisAmAyikAnAM bhedanirUpaNArthamAha sAmAyikamapi trividhaM samyakravaM zrutaM tathA cAritraM ca / dvividhameva cAritramagArikapanagArikaM caiva // 2673 // 2 adhyayanamapi ca trividhaM sUtre'rthe ca tadubhaya eva / zeSevappadhyayaneSu bhavetyaSaiva niyuktiH // 2674 // 3 gAthA 1485 / // 1063 // aadeo For Personal and Price Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 1064 // sammaM nisaggao'higamao ya dasahA tppbheyaao| kAraya-royaga-dIvagamahavA khaiyAiyaM tivihaM // 2675 // sutta-ttha-tadubhayAI bahuhA vA suttamakkharasuyAI / khaiyAI tihA ya sAmAiyAI vA paMcahA caraNaM // 2676 // vRhdvttiH| duvihativihAiNANuvvayAiM bahu-egadesacArittaM / vIsuM savvAiM puNa pajAyao'NaMtabheyAiM // 2677 // vyAkhyA- samyaktvaM tAvad nisargato'dhigamatazcetyevaM dvidhA bhavati / tatra nisargaH svabhAvastasmAt samyaktvaM bhavati, yathA nArakAdInAm , adhigamastIrthakarAdInAM samIpe dharmazravaNaM tasmAt samyaktvaM bhavatIti pratItameva, yathA skandakAdInAm / athavA, 'tappabheyAu tti' tasya samyaktvasya prakRSTaH mUkSmo bhedastasmAt prabhedatazcintyamAnamidaM dvividhamapi samuditaM dazadhA bhavati / tatraupazamika-sAsvAdana-kSAyopazamika-vedaka-kSAyikabhedAd nisarga paJcadhA, evamadhigamasamutthamapi paJcadhaiva / tadevaM samuditaM sad dazadhA bhavati / athavA, kAraka-rocaka-dIpakabhedAt kSAyika-kSAyopazamiko-pazamikabhedAd tridhA samyaktvaM bhavati / tatra kSAyikAdayo bhedAH pratItA eva / kArakAdInAM tvayamarthaH- yasmin samyaktve sati sadanuSThAnaM zraddhatte, samyak karoti ca, tat kArayati sadanuSThAnamiti kArakaM samyaktvamucyate / etacca sAdhUnAM draSTavyam / yattu sadanuSThAnaM rocayatyeva kevalam , na punaH kArayati tad rocakam , yathA zreNikAdInAm / yattu svayaM tattvazraddhAnarahita eva mithyAdRSTiH parasya dharmakathAdibhistatvazraddhAnaM dIpayatyutpAdayati tatsaMbandhi samyaktvaM dIpakamucyate, yathA'GgAramardakAdInAmidaM samyaktvamucyate, paramArthatastu mithyAtvameveti / mUtrA-'rtha-tadubhayabhedAt sUtra zrutasAmAyikaM tridhA bhavati / 'akkhara saNNI samma sAiyaM khalu sapajjavasiyaM ca, gamiyaM aGgapavilu' ityAdinA pratipAditAdakSa| razrutA-'nakSarazrutAdibhedAd bahudhA vA zrutasAmAyikaM bhavati / caraNaM cAritrasAmAyikaM punaH kSAyikam , kSAyopazamikam , aupazamikamityevaM tridhA bhavati / yadi vA, sAmAyika-cchedopasthApanIya-parihAravizuddhika-mUkSmasaMparAya-yathAkhyAtabhedAt paJcadhA tad bhavati / yat tvaNuvratAyekadezaviSayaM cAritraM dezaviratisAmAyikamityarthaH, tad bahudhA bahubhedaM bhavati / kena? ityAha- 'duvihativihAiNa ti| 1 samyaktvaM nisargato'dhigamatazca dazadhA tatprabhedAt / kAraka-rocaka-dIpakamathavA kSAyikAdikaM vividham // 2675 // sUtrA'rtha-tadubhayAni bahudhA vA sUtramakSaradhutAdi / kSAyikAdi tridhA ca sAmAyikAdi vA patradhA cAritram // 2575 // dvividha-trividhAdinANuvatAni baDheka-dezacAritram / viSvak sarvANi punaH paryAyato'nantabhedAni / / 2677 // 2 gAthA 454 / 1064 // For Posod e On
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1065 // Jain Educators Internat "duvihaM tividdeNa paDhamao duvihaM duviheNa bIyao hoI / duvihaM ekkavihaNaM egavihaM caiva tiviheNaM // 1 // " ityAdigranthapratipAditabhaGgajAlena hetubhUtenetyarthaH / 'vIsuM ti' eteSAM sAmAyikAnAmete pUrvoktA bhedA vizvakaikazazcintyamA nAnAM draSTavyAH / yadA tu sarvANyapyetAni samuditAni bhedatazcintyante tadA paryAyataH paryAyAnAzrityAnantabhedAni draSTavyAni / saMyamaNyAmadhyavasAyasthAnAnAmasaMkhye yalo kA kAzapradezapramANatvAt ekaikasya cAdhyavasAyasthAnasyAnantaparyAyatvAditi / / 2675-77 / / "sesesu vi ajjhaNesu' ityAdervyAkhyAnamAha caiuvIsayatthayAisu savvajjhayaNesu yANuogammi / esa cciya nijjuttI uddesAI niruttatA // 2678 // zeSeSvapi caturviMzatistavAdiSu cazabdAdanyeSu ca zastraparijJAdiSvadhyayaneSvanuyoge vidhIyamAna AdAvevaidoddezAdikA niruktyantopodvAtaniryuktirdraSTavyA / / iti gAthAcatuSTayArthaH / / 2678 / / sAMprataM 'kasya sAmAyikaM bhavati ?" iti dvAre prastute yasya tad bhavati tadabhidhitsayA mAha jaissa sAmANio appA saMjame niyame tave / tassa sAmAiyaM hoi iI kevalibhAsiyaM // 2679 // jo samosavvabhUesu tasesu thAvaresu ya / tassa sAmAiyaM hoi iI kevalibhAsiyaM // 2680 // vyAkhyA - yasya sAmAnikaH saMnihito'proSita ityarthaH, AtmA jIvaH / ka ? / saMyame mUlaguNarUpe, niyama uttaraguNAtmake, tapasi - anazanAdilakSaNe / tasyaivaMbhUtasyApramAdinaH sAmAyikaM bhavatItyevaM kevalibhirbhASitamiti / tathA, yaH samo madhyastha AtmAnamitra paraM pazyatItyarthaH sarvabhUteSu sarvaprANiSu traseSu dvIndriyAdiSu, sthAvareSu ca pRthivyAdiSu tasya sAmAyikaM bhavatItyetacca kevalibhirbhASitamiti / / 2679 / / 2680 // sAMprataM phalapradarzanadvAreNAsya karaNavidhAnaM pratipAdayannAha - 134 1 dvividhaM trividhena prathamato dvividhaM dvividhena dvitIyato bhavati / dvividhamekavidhenaikavidhaM caiva trividhena / / 1 / / 2 gAthA 2674 / 3 caturviMzatistavAdiSu sarvAdhyayaneSu cAnuyoge / eSaiva niryuktiruddezAdirniruktyantA // 2678 // 4 yasya sAmAnika AtmA saMyame niyame tapasi / tasya sAmAyikaM bhavatIti kevalibhASitam // 2679 // yaH samaH sarvabhUteSu zraseSu sthAvareSu ca / tasya sAmAyikaM bhavatIti kevalibhASitam // 2680 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 1065 // ww.jainelibrary.org
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhdvRttiH| vizeSA // 1066 // ba sAvajjajogaMparirakkhaNaTThA sAmAiyaM kevaliyaM pasatthaM / gihatthadhammA paramaM ti naccA kujjA buho AyahiyaM paratthA // 2681 // sAvadyayogaparirakSaNArtha sAmAyika kevalika paripUrNa prazasta pavitram , etadeva hi gRhasthadharmAt paramaM pradhAna jyeSTham , ityevaM jJAtvA kuryAd budho vidvAnAtmAhitamAtmopakArakamiha loke paratra ca / athavA, paro mokSastadartha kuryAd na tu suralokAdyartham // iti niyutirUpakatrayArthaH // 2681 // atha bhASyagAthA kevaliyaM paDipunnaM paramaM jeThaM gihatthadhammAo / taM hiyamio paratthA sivaM paraM vA tadatthaM vA // 2682 // gatArthA / navaraM 'taM hiyamio parattha tti' tat sAmAyikamAtmano hitam / kva ? ityAha- ita ihaloke, paratra paraloke ceti // 2682 // atha vakSyamANagAthAyAH prastAvanAM kurvan bhASyakAra evAha'gihiNA vi savvavajjaM duvihaM tiviheNa chinnakAlaM tN| kAyavvamAha savve ko doso bhaNNaeNumaI // 2683 // iha paripUrNasAmAyikakaraNazaktyabhAve saMpUrNasaMyamAGgIkArabhAvasAmAbhAve gRhiNApi gRhasthenApi satA tat sAmAyika chinnakAlaM vighaTikAdikAlamAnopetaM sarvavaje sarvazabdoccAraNarahitaM dvividhaM trividhena kartavyameva / atrAha paraH- sarve- sarvazabdoccAraNe ko doSaH, yena 'sarvavarjam' iti viziSyate ? / bhaNyatetrottaram- sarvazabdoccAraNaM kurvatastasya sAvadhayogAnumatilakSaNo doSaH, tena hi gRhAdiSu prAganeka ArambhAH pravartitAH santi, tadanumatizca sAmAyika tiSThatastasyAnuvartata eva / tataH sarvasAvadhayoganiSedhaM kurvato gRhasthasya vratabhaGga eva syAditi bhAvaH // iti gAthAdvayArthaH / / 2683 // etadevAha sAvadhayogaparirakSaNArtha sAmAyika kevalikaM prazastam / gRhasthadharmAt paramamiti jJAtvA kuryAda budha AtmahitaM parArtham / 2681 // 2 kebalika paripUrNa paramaM jyeSThaM gRhasthadharmAt / tad hitamitaH paratra zivaM paraM vA tadarthaM vA // 2682 // 3 gRhiNApi sarvavajai dvividhaM trividhena cchinnakAlaM tat / kartabyamAha sarve ko doSo bhaNyate'numatiH // 2683 // // 1066 / / For Posod e On
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1067 // savvaM ti bhANiUNaM viraI khalu jassa sabbiyA natthi / so savvaviraivAI cukkai desaM ca savvaM c||2684|| 'savvaM ti' asyopalakSaNatvAt 'sarva sAvadyayogaM pratyAkhyAmi trividhaM trividhena' ityevaM bhaNitvA'bhidhAya viratiH sAvadyayo- bRhdvaattiH| gAd nivRttiH khalu yasya sarvikA sarvA nAsti, pravRttakArambhAnumatisadbhAvAt / sa sarvavirativAdI 'cukkaDa tti' nAzayati 'desaM ca savvaM ca tti' dezaviratiM sarvaviratiM ca, pratijJAtAkaraNAt // iti niyuktigAthArthaH / / 2684 // atrAkSepa-parihArau bhASyakAraH pAhaAhANamaI va na so kiM paJcakkhAi tti, bhannai na satto / puvvapauttasAvajjakammasAijjaNaM mottuM // 2685 // ___ vAzabdo'pyarthaH, Aha para:- nanu yathA sAvadyayogasya karaNa-kAraNe tathA'numatimapyasau kimiti na pratyAkhyAti ? / bhaNyate'trottaram- nAsau gRhI zaktaH samarthaH / kiM kartum ? / moktum / kiM tat ? ityAha- pUrvamayuktasya mAga gRhAdiSu pravartitasya sAvadyakarmaNaH sAvadyayogasya 'sAijaNaM ti' abhiSvaJjanaM pratibandhavidhAnamityarthaH / zakyameva dhanuSThAna vidhIyate nAzakyam / pUrvapravRtte ca sAvadhayoge gRhastho'bhiSvaGga moktuM na zaknoti / ato na sAvadhayogAnumatimasau pratyAkhyAti, vratabhaGgamasaGgAditi // 2685 // punarapi parAbhiprAyamAzaGkaya pariharabAhanaNu tivihaM tiviheNaM paccakkhANaM suyammi gihiNo vi / taM thUlavahAINaM na savvasAvajajogANaM // 2686 // nanu gRhasthasya sAvadhayogAnumatipratyAkhyAnaniSedhaM kurvatastava zrutavirodhaH, yataskhividhaM trividhena pratyAkhyAnaM zrute gRhiNo'pi 'bhaNitam' iti zeSaH, tathA ca bhagavatyAmuktam- "saMmaNovAsagassa NaM bhaMte ! puvvameva thUle pANAivAe apaccakkhAe bhavai, saNaM samiti bhaNitvA viratiH khala yasya sarvikA nAsti / sa sarvavirativAdI nAzayati dezaM ca sarvaca // 2685 / 3 AdAnumatimapi na sa ki pratyAkhyAtIti, bhaNyate na shktH| pUrvaprayuktasAvadyakAbhiSvajanaM moktum // 2685 // 3 nanu vividha vividhana pratyAkhyAnaM zrute gRhiNo'pi / tat sthUlabadhAdInAM na sarvasAvadyayogAnAm // 2686 // 4 zramaNopAsakasya bhagavan ! pUrvameva sthUlaM prANAtipAtamapratyAkhyAtaM bhavati, sa bhagavan ! pazcAt pratyAkhyAyamAne kiM karoti / gautama ! atItaM pratikAmati, pratyutpannaM saMvRNoti, bhanAgataM pratyAkhyAti / atItaM pratikrAman kiM trividha vividhana pratikrAmati, trividhaM dvividhana pratikAmati, vividhamekavidhena pratikAmati, bAvadekavidhamekavidhena pratikrAmati? / gautama ! trividhaM trividhena pratikAmati, yAvadekavidhamekavidhena vA pratikAmati / 1067 // For Personal and senty
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ce vizeSA0 vRhadvAttaH / // 1068 // CHOICE bhaMte ! pacchA paccAikkhamANe kiM karei / goyamA! tIyaM paDikkamai, paDuppanna saMvarei, aNAgayaM pcckkhaai| tIyaM paDikkamamANe kiM tivihaM tiviheNa paDikkamai, tivihaM duviheNa paDikamai, tivihaM egaviheNa paDikamai, jAva ekavihaM ekaviheNa paDikkamai / goyamA tivihaM tiviheNa paDikkamai jAva ekavihaM ekaviheNa vA paDikkamai" / tadevamiha zrute trividhaM trividhenApi gRhasthasya pratyAkhyAnamuktam , tat kathamasya niSedho bhavatA vidhIyate ? iti / satyam , kintu trividhaM trividhena zrutoktaM pratyAkhyAnaM sthUlavadha-mRSAvAdAdInAmeva draSTavyam , yathA ko'pi siMha-sarabha-gajAdInAM vadhAdInatibAdarAMkhrividhaM trividhena pratyAkhyAti; na punastat sAmAnyena sAvadyayogaviSayamavagantavyamiti // 2686 // ato vizeSita eva kacid vivakSitasAvadyayoge trividhaM trividhenApi pratyAkhyAnamadoSAya bhavatIti darzayatijeDa kiciMdappaoyaNamappappaM vA visesiyaM vatthaM / paccakkhajja na doso sayaMbhUramaNAimaccha bva // 2687 // jo vA nikkhamiumaNo paDimaM puttAisaMtainimittaM / paDivajjejja tao vA karejja tivihaM pi tivihenn||2688|| jo puNa puvvAraddhANujjhiyasAvajjakammasaMtANo / tadaNumaipariNaI so na tarai sahasA niyatteuM // 2689 // vyAkhyA- na vidyate prayojanaM yena tadaprayojanaM kAkamAMsAdikaM vizaSitaM vastvAzritya, aprApyaM vA manuSyakSetrAd bahirdantidanta citrakacarmAdikaM kimapi viziSTaM vastvadhikRtya yadi trividhaM trividhana pratyAcakSIta tadA na kazcid dopaH, yathA kazcit svayaMbhUramaNAdimatsyAnadhikRtya tadvadhaM trividhaM trividhena pratyAcaSTa iti| yo vA vrataM jighRkSuH putrasantatyAdinimittaM vilambamAna ekAdazI pratimA pratipadyate tako vA'sau trividhaM trividhenApi sAvadyayogapratyAkhyAnaM kuryAd na doSa iti / yaH punaH pUrvArabdhAnujjhitasAvadyakarmasaMtAnastadanumatipariNatiM na zaknoti sahasA nivartayitum , atastrividhaM trividhana nAsau pratyAkhyAti // iti gAthApaJcakArthaH // 2687 // 2688 // 2689 // tathApi gRhasthasAmAyikamapi paralokArthinA kAryameva, tasyApi viziSTaphalasAdhakatvAdityAha , yadi kizidaprayojanamaprApyaM vA vizeSitaM vastu / pratyAcakSIta na doSaH svayaMbhUramaNAdimatsyAniva // 2687 // yo vA niSkAntumanAH pratimA putrAdisaMtatinimittam / pratipayeta sako vA kuryAt vividha vividhana // 2688 / / paH punaH pUrvArabdhAnujitasAvadharmasatAnaH / tadanumatipariNati sa na zaknoti sahasA nivartayitum // 2689 // PROpesolenometeo 1068 // w.janabrary.org
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1069 / Jain Educatora Intern sAmAiyammi u kae samaNo iva sAvao havai jamhA / eeNa kAraNeNaM bahuso sAmAiyaM kujjA || 2690 || kRte punargRhasthasAmAyike'pi zramaNa iva zrAvako bhavati, yasmAt prAyo'zubhayogarahitatvAd bahutarakarmanirjaro'sau bhavatIti bhAvaH / anena kAraNena bahuzo'nekadhA sAmAyikaM kuryAd madhyastho bhUyAditi / / 2690 / / madhyasthasyaiva lakSaNamAha jo na vivai rAge navi dose doNha majjhayArammi / so hoi u majjhattho sesA sandhe amajjhatthA // 2691 // sugatA, navaraM madhye rAga-dveSayorantarAle tiSThatIti madhyasthaH, na rAgeNa spRzyate, nApi dveSeNeti bhAvaH // iti niyuktigAthAdvayArthaH / / 2691 / / atha 'kva kiM sAmAyikam / iti nirUpaNArtha dvAragAthAtrayamAha - kheta - disi kAla-gaI bhaviya- sanni - UptAsa - diTThi -mAhAre / pajjatta-sutta - jamma- DiI veya saNNA - kasAyA -''uN||2692 // nANe jogu-vaoge sarIra-saMThANa saMghayaNa-mANe / lesApariNAmaM veyaNA ya samugdhAyakamme ya || 2693 // nivveTTaNamuvvaTTe AsavakaraNaM tahA alaMkAraM / sayaNA-saNa-hANaDe caMkamaMte ya kiM kahiyaM // 2694 // AsAM samudAyArthaH kSetra-dik-kAla- gati-bhavya-saMjJi ucchrAsa-dRSTi- AhAra kAnaGgIkRtyAlocanIyaM 'kiM kahiyaM ti' 'kiM kasAmAyikam 1' iti saMbandhaH; tathA paryApta supta-janma-sthiti-veda-saMjJA- kaSAyA''yUMSi ceti / tathA, jJAnaM yogo-payogo, zarIra-saMsthAna-saMhanana-mAnAni, lezyApariNAmaM vedanAM samuddhAtakarma cAzrityAlocanIyaM 'kiM ka sAmAyikam ?' iti / tathA, niveSTanodvartane AzravakararNam, tathA'laGkAram, zayanA - Sssana sthAnasthAMzcaGkramatazcAzritya cintanIyaM 'kiM ka sAmAyikam ?' iti || 2692||2693 // 2694 // 1 sAmAyiketu kRte zramaNa iva zrAvako bhavati yasmAt / etena kAraNena bahuzaH sAmAyikaM kuryAt // 2690 // 2 yo na vivartate rAge nApi dveSe dvayormadhye sa bhavati tu madhyasthaH zeSAH sarve'madhyasthAH // 2691 // 3 kSetra-dik-kAla-gatIrbhavika-saMjJi- ucchrAsa-dRSTyA SShArAn / paryApta supta-janma-sthitIrveda saMjJA- kaSAyA-''yUMSi / / 2692 / / jJAnaM yogo-payogau zarIra-saMsthAna saMhanana-mAnAni / lezyApariNAmaM vedanAM ca samuddhAta karma ca / / 2693 / / nirveSTana mudrartanamAtravakaraNaM tathA'laGkAram | zayanA-''sana sthAnasthazcakamatazca kiM cha ? / / 2694 / / For Personal and Private Use Only bRhadvattiH / // 1069 //
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1070 // Jain Educatora Interna idAnImavayavArtha ucyate / tatrordhvalokAdikSetramaGgIkRtya samyaktvAdisAmAyikAnAM lAbhAdibhAvamabhidhitsurAha samma suyANaM lAbho uDM ya ahe ya tiriyaloeya / viraI maNussaloe virayAviraI ya tirie || 2695 // samyaktva zrutasAmAyikayorlAbhaH prAptirUrdhvaM cAdhatha tiryagloke bhavati, tatrordhvaloke meru-suralokAdiSu nisargato'dhigamAd vA samyaktva sAmAyikasya, tathA zrutAjJAnasya tatsamakAlameva zrutajJAnatayA pariNAmAt zrutasAmAyikasya ca lAbho bhavati / evamadholoke'pyadholaukikagrAmeSu narakeSu ca ye samyaktvaM pratipadyante teSAM yathoktasAmAyikadvayalAbho vaktavyaH / evaM tiryagloke'pi yathosAmAyikadvaya lAbho vaktavyaH / iha ca triSvapi lokeSu yathoktasAmAyikadvayaM labhyata evetItthamavadhAraNIyam, na punaryathoktasAmAyikadrayameva labhyata iti yata Aha- 'viraI maNussaloe tti' tiryaglokavizeSabhUte'rdhatRtIyadvIpa samudralakSaNe manuSyaloke viratiH sarvaviratisAmAyikamapi labhyate / idaM caiva labhyate nAnyatreti draSTavyam, manuSyA evaitatpratipattAro nAnya ityarthaH / kSetraniyamaM tu viziSTa vida vidanti / viratAviratizva dezaviratisAmAyikalakSaNA lAbhavicAre tiryakSu bhavati, manuSyeSu ca keSuciditi || 2695 // puvvapaDivaNNayA puNa tIsu vi loesu niyamao tinhaM / caraNassa dosu niyamA bhayaNijjA uDDhalogammi || 2696 // pUrvapratipannAstu trayANAM sAmAyikAnAM niyamena triSvapi lokeSu vidyante / caturthasya sAmAyikasya dvayorevAdholoka-tiryalokayoH pUrvapratipannA niyamataH santi / Urdhvaloke punarbhAjyAH kadAcid bhavanti kadAcid neti / gataM kSetradvAram || 2696 / / atha digdvAraM pratipipAdayiSurdiksvarUpaM tAvad nirUpayannAha - nAmaM ThavaNA davie khetta - disA tAvakhetta- paNNavae / sattamiyA bhAvadisA parUvaNA tassa kAyavyA || 2697|| iha nAma- sthApanAdika, tathA, dravya-kSetradik tApakSetra - prajJApakaviSayA dig vaktavyA / tathA, saptamI ca bhAvadig vaktavyA / tatra tasya nAmadigAdisaptakasya prarUpaNA kartavyA / / iti niyuktigAthASaTkArthaH / / 2697 / / atha nAma-sthApane kSuNNe, dravyadiksvarUpavicAraNArthamAha- 1 samyaktva- zrutayorlAbha UrdhvaM cAdhazca tiryagloke ca / viratirmanuSyaloke viratAvitizca tiryakSu / / 2695 // 2 pUrvapratipannakAH punastriSvapi lokeSu niyamatastrayANAm / caraNasya dvayorniyamAd bhajanIyA Urdhvaloke / / 2696 / / 3 nAma sthApanA ye kSetra dikU tApakSetra- prajJApakayoH / saptamI bhAvadik prarUpaNA tasya kartavyA | 2697 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 1070 //
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'terasapaesiyaM jaM jahaNNao dasadisAgiI davvaM / ukkosamaNaMtapaesiyaM ca sA hoi davadisA // 2698 // vizeSA0 dravyameva dazadigutthAnahetutvAd dig dravyadik, dravyapradhAnA dravyaviSayA vA dig dravyadik / tatra jaghanyatastrayodazapradezikama. utkRSTatastvanantapradezikaM dazadigAkRti dazadiksthAnanibandhanaM yad dravyaM sA dravyadig bhavati / idamatra hRdayam- jghnytstryodshpde||1071|| zAvagADhAta trayodazapradezikAta , utkRSTatastvasaMkhyeyapradezAvagADhAdanantapradezikAd dravyAd daza diza uttiSThanti / etacca dravyaM saMpUrNadazadigutthAnakAraNatvAd dravyadigucyata iti // 2698 / / etadeva bhAvayannAha-- aikkeko vidisAsu majjhe ya disAsumAyayA do do / biMti dasANugamaNNe dasadisamekkekkayaM kAuM // 2699 // taM na dasadisAgAraM jaM caurassaM ti tanna dvvdisaa| khettadisaTThapaesiyaruyagAo merumajjhammi // 2700 // vyAkhyA- 'ekeko vidisAsu majjhe yatti' ekaH paramANumadhye'vadhau vyavasthApyate, ekaikastu paramANuzcatasRSvapi vidikSu sthApyate; To evamete paJca paramANavaH paJcasu pradezeSvavagADhAH / tathA, 'disAsumAyayA do do tti' aparau ca tisRSvapi dikSvAyatAvavasthitau dvau dvau paramANU sthApyate / evametat trayodazapradezikaM skandharUpatvenaikapariNAmApanaM trayodazasu nabhaHpradezeSvavagADhaM dazadigutthAnahetutvAd dazadika dravyaM jaghanyato dravyadigucyate / atra sthApanA palalalaDIOlea Leagee | |*| |*|0|1011 | | a SARAN trayodazapradazikaM yajaghanyato dAdigAkRti dravyam / utkRSTamanantapradezikaM ca sA bhavati dravpAdik // 2698 // 2 ekaiko vidikSu madhye ca dizvAyatI dvau dvau / buvanti dazANugamanye dazadikkamekaikaM kRtvA // 2699 // tad na dazadigAkAraM yaccaturakhamiti tad na dravyadik / kSetradigaSTapradezikarucakAd merumadhye // 2700 // For Personal and Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ iha caikaikaparamANusthAne yadi dvayaNukAdInAmanantANukaparyantAnAM skandhAnAmavagAhanA kriyate tadApi dravyadigiyaM bhavati vizeSA dazadigutthAnanibandhanatvAt / ata uktamutkRSTamanantapradazikamiti / asyApi jaghanyatastrayodazasveva pradezeSvavagAhaH, utkRSTatastvasaM khyeyeSvapi // // 1072 // ___ Aha- nanvatra yato dravyAd dazAnAM dizAM prabhava unmIlanA bhavati tad dravyaM diktvena vivakSitam , tadatra pRcchAmaH- tajjaghanyatastrayodazabhireva pradezairbhavati na hInAdhikarityatra kA yuktiH / atrocyate- iha madhye tAvadekaparamANuravadhau vyavasthApya eva, tamantareNa digvyavasthAyAH kartumazakyatvAt / tasya ca catasRSvapi divekakasmin vyavasthApite paNNAM dizAmevonmIlanA bhavati, na vidizAm , ekasmAt paramANorvidigutthAnAbhAvAt , SaDdisaMbandhasyaiva paramANorabhidhAnAt , "eMgapaesogADhaM sattapaesA ya se phusaNA" iti vacanAt / yadi hi paramANorvidisaMbandhaH syAt tadaikAdazapradezava sparzanA syAt , na saptapadezeti bhAvaH / For ato'nye'pi catasRSvapi dikSu catvAraH paramANavo vyavasthApyanta ityevamete nava bhavanti / na cetthamapi vidigunmIlanA saMpadyate / ye hyapare'pi dikSu catvAro vyavasthApitAstaiH punarapi diza eva uttiSThanti na vidizaH, koNAnAmantarniviSTatvAt / ato vidigunmIlanArthamapare'pi catvAraH koNeSu vyavasthApyanta iti dazadikprabhavaM kSetraM jaghanyatastrayodazabhirevANubhirbhavati, na hInAdhikairiti / sthApanApyatra | paramArthatazcetasyevAvadhAraNIyA / yacceha tadupadarzanaM tad mugdhavineyajanAnugrahArthamevAvagantavyam , yathAvadasyA darzayitumazakyatvAdityalaM prasaGgena / prakRtaM prastumaH- 'biMti dasANugamityAdi' anye tu vyAkhyAtAro dazasvapi vizvakaikaM paramANu vyavasthApya jaghanyato dazANukaM dravyaM dravyAdagiti bruvate / tadetad na yuktam , yasmAd dazadigAkAraM dazadikaM dravyamanuyogavedibhizcaturasrameva dRSTam , tacca pUrvadarzitasthApanAnusArato bhAvanIyam / yattu dazANukaM dravyaM dazasu dikSu sthApyate tad vRttAkArameva bhavati, ato-'caturastratvAt tad dravyAdigU na bhavati / kizca, yadyavadhau paramANuna vyavasthApyate tadA tannirapekSA dikalpanA kartuM na zakyate, tavyavasthApane vekAdazaparamANusaMkhyAmApterdazANukatvahAniH prApnoti / ato yat kizcidetaditi / tadevamuktA dravyadik // sAMprataM kSetradizamabhidhitsurAha- 'khetadisetyAdi' atha kSetradigucyate / sA ca merumadhye'STapradazikarucakAd bhAvanIyA; tathAhi - tiryaglokasya madhyabhAge AyAma-viSkambhAbhyAM pratyeka rajjupramANau sarvapratarANAM kSullako dvau nabhaHpradezapatarau vidyate / tayozca merumadhyapradeze madhyaM labhyate / tatra ca madhya uparitanapatarasya ye catvAro nabhaHpradezAstathA'dhastanapratarasya tu ye catvAro vyomapradezAsteSAma 1 ekapradezAvagAvaM saptapadezA ca tasya sprshnaa| 2. hi ratnaprabhAvRthivyA madhya' / RSSsamApana samAra P ROCTO // 1072 // Jan Education Internadae For Personal and Price Use Only walwww.jainabrary.org
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhdvttiH| vizeSA0 // 1073|| maSTAnAmapi pradezAnAM samaye rucaka iti paribhASA / ayaM cASTapradeziko rucakaH samastatiryaglokamadhyavartI gostanAkAraH kSetrataH paNNAmapi dizAM catasRNAmapi ca vidizAM prabhavo mantavyaH; uktaM ca "aTThapaeso ruyago tiriyaloyassa majjhayArammi / esa pabhavo disANaM eseva bhave aNudisANaM // 1 // " ___amAcca rucakAd dizo vidizazca yathA prabhavanti tathocyate- yathoktarucakAd bahizcatasRSvapi dikSu pratyekamAdau dvau dvau namaHpradezau bhavataH, tadaatazcatvAraH, tatpurataH pad, tato'pyagrato'STau vyomapradezA ityevaM dvayAdivyuttarazreNyA catasRSvapi dikSu pRthaga netavyam / tata etAH zakaTodvisaMsthAnAH pUrvAdikA mahAdizazcatasro bhavanti / etAsAM ca catasRNAmapi dizAM caturvantarAlakoNeSvekaikanabha-pradezaniSpanA anuttarA yathottaraM vRddhirahitAzchinnamuktAvalIsaMsthitAzcatasra eva vidizo bhavanti / UrdhvaM tu caturo nabhanmadezAnAdau kRtvA yathottaraM vRddhirahitatvAccatuHpradezikaiva rucakanibhA ca caturasradaNDAkArakaiva bhavati, adho'pyevaMprakArA dvitIyeti; uktaM ca "paesAiduruttara egapaesA aNuttarA ceva / cauro cauro ya disA cauro ya aNuttarA doNi // 1 // sagaDadisaMThiyAo mahAdisAo havaMti cattAri / muttAvalIva cauro do ceva ya hoti ruyaganibhA // 2 // " atra sthApanA TTER , aSTapradezo rucakastiyaglokasya madhye / eSa prabhavo dizAmeSa eva bhavo'nudizAm // 1 // 2 dvipradezAdiyuttarakapradezA anuttarA caiva / catasrazcatasrazca dizazcaturazcAnuttare dve // 1 // zakaTodvisaMsthitA mahAdizo bhavanti catasraH / muktAvalIva caturoTe eva ca bhavato rucakanibhe // 2 // RPORA // 1073 // For Personal
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA bRhdvaattH| // 1074 // AsAM ca dazAnAmapi pUrvAdidizAmetAni nAmAni bhavanti; tadyathA 'iMdaggeijammA ya neraI vAruNI ya vAyavvA / somA IsANA cciya vimalA ya tavA ya bodhavvA // 1 // iMdA vijayaddArANusArao sesiyA paikkhaNao / aTTha vi tiriyadisAo uDDhaM vimalA tavA cAho // 2 // " idaM ca gAthAdvayaM bhASyeSvapi bahu likhitaM dRzyate, paraM prakSepo'sau saMbhAvyate, pUrvaTIkAyAM mUlAvazyakaTIkAyAM cAvyAkhyAtatvAt // iti gAthAtrayArthaH // tadevamuktA kSetradik // 2700 // idAnIM tApakSetradigucyate- tatra tapatIti tApa iha savitA gRhyate, tadupalakSitA kSetradik tApakSetradik / sA cAniyatetyAha jesiM jatto sUro uei tesiM taI havai puvvA / tAvakkhittadisAo payAhiNaM sesiyAo siM // 2701 // yeSAM bharatAdikSetranivAsinAM puMsAM yato yasyAM dizi sUrya udetyudgacchati sA teSAM pUrveti vyapadizyate / iha ca mUryamAzrityaitadvayapadezapravRttestApakSetradigiyamucyate / etasyAzca pradakSiNataH zeSA api dakSiNAdyA dizo'vagantavyAH, tadyathA-dakSiNabhujapakSe dakSiNA, pRSThataH pazcimA, vAmabhujapakSe punaruttareti // 2701 // ___ 'paNNavae tti' prajJApayati sUtrArtha prarUpayati prajJApako vyAkhyAtA tadapekSA tamAzritya dik prajJApakadigucyate / tatsvarUpanirUpaNArthamAha peNNavao jadabhimuho sA puvvA sesiyA pyaahinno| aTThArasa bhAvadisA jIvarasa gamAgamo jesu // 2702 // prajJApako yadabhibhukhaH sUtrArtha kathayati sA pUrvA, zeSAstu dakSiNAdyAH pUrvavata pradakSiNato vaacyaaH| atha saptamI bhAvadizamabhidhitsurAha- 'aTThArasetyAdi' yeSu pRthivyAdisthAneSu karmaparatantrasya jIvasya gamA-''gamau saMpadyate sA bhaavdigucyte| sA punaraSTAdazabhedA bhavatIti // 2702 // aindrI AjheyI yAmI ca naikaratI ghAruNI ca vAyavyA / saumIzAnyeva vimalA ca tapA ca boddhavyA // 1 // aindrI vijayadvArAnusArataH zeSikAH pradakSiNataH / aSTApi tiyegdiza Urva vimalA tapA cAdhaH // 2 // 2 yeSAM yataH sUra udeti teSAM sA bhavati pUrvA / tApakSetradizaH pradakSiNaM zeSikA asyAH // 2701 // 3 prajJApako yadabhimukhaH sA pUrvA zeSikAH pradakSiNataH / aSTAdaza bhAvadizo jIvasya gamA-''gamI yeSu // 2702 // // 1074 // Jan E inema For Personal and Price Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 1075 tAneva bhAvadigbhedAn darzayati puDhavi-jala-jalaNa-vAyA mUlA-khaMdha-gga-porabIyA y| bi-ti-cu-pNciNdiy-tiriy-naargaa-devsNghaayaa||2703|| saMmucchima-kammA-'kammabhUmaganarA tahaMtaraddIvA / bhAvadisA dissai jaM saMsArI niyayameyAhiM // 2704 // vyAkhyA-pRthivI-jala-jvalana-vAyavaH, vanaspatibhedAstu bIjazabdasya pratyekamabhisaMbandhAd mUlaM bIjaM yeSAM te mUlabIjA utpalakandalAdayaH, skandho bIjaM yeSAM te skandhavIjAH zallakyAdayaH, agaM bIjaM yeSAM te'gravIjAH koraNTakAdayaH, parva bIja yeSAM te parvabIjA ikSvAdayaH / dvi-tri-caturindriyAH kRmi-kITaka-bhramarAdayaH, pazcendriyAstu mIna-makara-zarabha-siMha-go-mahiSya-jA-haMsa-cakravAkAditiryaksaMghAtAH, nArakasaMghAtAH, devsNghaataaH| manuSyabhedAstu saMmUrchajAH, karmabhUmijAH, akarmabhUmijAH, antIpajAzceti evamaSTAdazavidhA bhAvataH pRthivyAdiparyAyataH paramArthato vA bhAvadig bhavati / kutaH ? ityAha- 'dissai jamityAdi' yad yasmAt 'amuko'yaM pRthivIkAyikaH, apkAyiko vA' ityAdibhiH payAyaiH saMsArI jIvo niyataM naiyatyena dRzyate vyapadizyata etAbhiH pRthivyAdiparyAyarUpAbhirdibhirhetubhUtAbhiH / tata etA eva bhaavdishH|| iti niyuktigAthAcatuSTayArthaH // 2703 // 2704 // atha bhASyakAro vakSyamANaniyuktigAthAyAH prastAvanAmAha khettadisAsuM pagayaM sesadisAo pasaMgao'bhihiyA / saMbhavao vA vaccaM sAmaiyaM jattha jaM hujjA // 2705 // iha digdvAre vicAryamANe rucakAdArabhya yA- pUrvAdikA dizaH prarUpitAstAbhireveha prakRtaM prayojanam , zeSAstu nAma-sthApanAdikA dizo diksAmyAt prasaGgato'bhihitAH / yadivA, azeSadizA madhye yasyAM dizi yat sAmAyika saMbhavati tadabhyUhya vAcyam , mUlAvazyakAd vA'vaseyam // iti gAthArthaH // 2705 // ___ 'iha kSetradigbhiH prayojanam' ityuktam , kiM punastat ? ityAha--- , pRthivI-jala-jvalana-vAyavo mUla-skandhA-'na-parvavIjAzca / dvi-tri-catuSpaJcendriya-tiyag-nAraka-devasaMghAtAH // 2703 // saMmUrSichama-karmA-'karmabhUmiganarAstathAntaradvIpAH | bhAvadig razyate yat saMsArI niyatametAbhiH / / 2004 // 2 kSetradibhiH prakRtaM zeSadizaH prasaGgato'bhihitAH / saMbhavato vA vAcyaM sAmAyikaM yatra yad bhavet // 2715 // 1075 For Personal and Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ puvvAiyAsu mahAdisAsu paDivajamANao hoi / puvapaDivaNNao puNa aNNayarIe disAe u // 2706 // vizeSA. pUrvAdyAsu zakaTodvisaMsthitAsu pUrvoktAsu catasRSu mahAdikSu vivakSite kAle caturNAmapi sAmAyikAnAM pratipadyamAnako bhavati, GENERI tatsaMbhavastAsvasti, na punarbhavatyeva, kadAcit tasya tAsu bhavanAt kadAcidabhavanAditi / pUrvapratipannakaH punaranyatarasyAM dizi bhavatyeva // iti niyuktigAthArthaH // 2706 // UrdhvA-dhodigdvaye vidikSu ca tarhi kA vArtA ? ityAzakya bhASyakAraH prAha-- chiNNAvali-ruyagAgIdisAsu sAmAiyaM na jaM tAsu / suddhAsu nAvagAhai jIvo tAo puNa phusijA // 2707 // ekamadezikatvena cchinnamuktAvalIkalpAsu catasRSvapi vidikSu 'ruyagAgi tti' rucakAkArayoH pratyekaM catuSpadezikayorU;'dhodizozca 'sAmAiyaM na tti' sarvamapi sAmAyikaM saMpUrNa na 'labhyate' iti zeSaH / kutaH ? ityAha-'jaM tAsvityAdi' yad yasmAt tAsu zuddhAsu kevalAsu padaskhapi jIvaH saMpUrNo nAvagAhate, tasya jaghanyato'pyasaMkhyeyapradezAvagAhitvAt , etAsAM caikapradezikatvena catuSpadezikatvena caitAvatpramANAvagAhAsaMbhavAt / itastataH saMcaraNAdau punaH sAmAyikavAjIvastAH SaDapi dezataH spRzed na virodhaH // iti / gAthArthaH // uktaM digdvAram / / 2707 // sAMprataM kAladvAramabhidhitsurAha-- sammattassa suyassa ya paDivattI chavihe vi kaalmmi| viraiM virayAviraiM paDivajjai dosu tisu vAvi // 2708 // samyaktvasya zrutasya ca dvayorapyanayoH sAmAyikayoH pratipattiH SaDvidhe'pi suSamaduHSamAdike kAle saMbhavati / pUrvapratipannakAstvanayorvidyanta eva / viratiM samagracAritralakSaNAM tAM, tathA, viratAviratiM dezacAritrAtmikAM pratipadyate kazcidutsarpiNyA dvayoH kAlayoH duHSamasuSamAyAM, suSamaduHSamAyAM ceti; avasarpiNyAM tu triSu kAleSu suSamadumpamAyAM, duHSamasuSamAyAm , duHSamAyAM ceti / pUrvapatipannastviha vidyata eva / apizabdAt saMharaNaM pratItya pUrvapratipannakaH sarvakAleSveva saMbhavati / pratibhAgakAleSu tu triSu samyaktva-zrutayoH , pUrvAdikAsu mahAdikSu pratipadyamAnako bhavati / pUrvapratipannakaH punaranyatarasyAM dizi tu // 2706 // // 1076 // 2 chinAvalI-rucakAkRtidikSu sAmAyikaM na yat tAsu / zuddhAsu nAvagAhate jIvastAH punaH spRzet // 27.0 // 3 samyaktvasya dhutasya ca pratipattiH patidhe'pi kAle / viratiM viratAvirati pratipadyate iyostisRSu vApi // 2708 // For Personal Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 1077 pratipadyamAnakaH saMbhavati, pUrvapratipannastvastyeva, caturthe ca pratibhAge caturvidhasyApi sAmAyikasya pratipadyamAnakaH saMbhavati, pUrvapratipavastu vidyata eva / bAhyadvIpa-samudreSu tu kAlarahiteSu trayANAM sAmAyikAnAM pratipadyamAnakaH saMbhavati, pUrvapratipannastvastyeva, caraNasyApi bRhdvaattiH| nandIzvarAdau vidyAcAraNAdigamane pUrvapratipannaH saMbhavati // iti niyuktigAthArthaH // 2708 // atha bhASyamtaiiyAisu tisu osappiNIe ussappiNIe dosuM tu / noussappusappiNikAle tisu samma-suttAI // 2709 // palibhAgammi cautthe caubihaM caraNavajjiyamakAle / caraNaM pi hujja gamaNe savvaM savvattha sAharaNe // 2710 // vyAkhyA- 'taiyAisu tisu osappiNIe tti' avasarpiNyAM tRtIyAdiSu triSu kAleSu suSamaduHSamAdiSu tridhvarakevityarthaH 'sarvavirati-dezaviratisAmAyikayoH pratipattA labhyate' itydhyaahaarH| pUrvapratipannastviha caturNAmastyeva / evamuttaratrApi pUrvapratipanno yathAsaMbhavamabhyUhya vaktavya iti / 'ussappiNIe dosu ti' utsarpiNyAM punayorduHSamasuSamA-suSamaduHSamAlakSaNayoH kAlavizeSayostatmatipattA prApyate / 'no ityAdi' iha devakurU-ttarakuruSu suSamasuSamApratibhAgaH, harivarSa-ramyakeSu suSamApratibhAgaH, haimavatai-raNyavateSu suSamaduHSamApratibhAgaH, paJcasu mahAvideheSu duHSamasuSamApratibhAgaH / iha caturvapi sthAnepRtsarpiNya-vasarpiNyabhAvAd noutsarpiNyavasarpiNIkAlo'yamabhidhIyate, yathAkramaM ca suSamasuSamAdibhiH kAlavizeSaiH saha pratibhAgasya sAdRzyasya vidyamAnatvAccatvAraH suSamasupamAdayaH pratibhAgA ete bhaNyante / tadasmin pratibhAgacatuSTayalakSaNe noutsarpiNyavasarpiNIkAle cintyamAne 'tisu tti' AyeSu suSamasuSamApratibhAgAdiSu triSu pratibhAgeSu dve samyaktva-zrutasAmAyike jIvaH pratipadyate / 'palibhAgammi cautthe caubvihaM ti' mahAvideheSu caturthe duHpamasuSamApratibhAge caturvidhamapi sAmAyika pratipadyate / 'caraNavajjiyamakAle tti' akAle kAlAbhAve bAhyadvIpa-samudreSu caraNavarjitamAcaM sAmAyikatrayaM matsyAdayaH pratipadyante / 'caraNaM vi huja gamaNe tti' nandIzvarAdau vidyAcAraNAdInAM gamane caraNamapi pUrvapratipannaM sarvaviratisAmAyikamapi bhavedityarthaH / 'savaM samvattha sAharaNe ti devAdinA tu saMharaNaM pratItya sarvaM caturvidharmapi sAmAyikaM sarvatra niHzeSe'pi kAle prApyate // iti gAthAdvayArthaH / gataM kAladvAram // 2709 // 2710 // SE1077|| tRtIyAdiSu trivavasarpiNyAmutsarpiNyA yostu / noutsarpiNyavasarpiNIkAle triSu samyaktvazrute // 27.5 // pratibhAge caturthe caturvidha caraNavarjitamakAle / caraNamapi bhaved gamane sarva sarvagna saMharaNe // 2710 // For Personal and Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ gatidAraM vibhaNipurAsammattamuyassa hoi padhunasAmANikaponiyamatityatipattarihai, nAtyAtara, pUrvapati, pUrvapratipacAra vizeSA0 // 1078 // idAnI gatidvAraM vibhaNipurAhacausu vi gaIsu niyamA sammattasuyassa hoi pddivttii| maNuesu hoi viraI virayAviraI ya tiriesu // 2711 // catasRSvapi nAraka-tiryag-narA-'maragatiSu samyaktva-zrutasAmAyikayoniyamAt pratipattirbhavati, na punarna bhavatItyevaM niyamo draSTavyaH, bhavatyeva sadaiva tatpratipattirityevaM tu na niyamaH, kadAcidantarasyApi tatpratipatterihaiva vakSyamANatvAditi / pUrvapratipabAstu sadaiva labhyanta iti / tathA, manuSyeSu pratipattimaGgIkRtya bhavati viratizcAritrAtmikA, nAnyagatiSu, pUrvapratipannAstu tasyAH sadaiveha vidyanta iti / viratAviratizca dezaviratistiryakSu 'bhavati' ityanuvartate, ihApi saMbhavatastatmatipattidraSTavyA, pUrvapratipannAstu sadaiva santIti // 2711 // atha bhavya-saMjJidvAradvayamabhidhAtumAhabhavasiddhio ya jIvo paDivajai so cauNhamaNNayaraM / paDiseho puNa asaNNi-mIsae saNNi pddivje||2712|| bhavA bhAvinI siddhiryasyAsau bhavyasiddhiko bhavyo jIvaH, sa caturNA sAmAyikAnAmanyatarat sAmAyika pratipadyate / idamuktaM bhavati- kadAcit samyaktva-zrutasAmAyike pratipadyate, kadAcid dezaviratim , kadAcit sarvaviratimapi pratipadyata iti / pUrvapratipabAstu nAnAbhavyAzcaturNAmapi sAmAyikAnAM sadaiva labhyanta iti / evaM saMjyapi caturNAmapi sAmAyikAnAM kadAcit kizcit pratipadyate / tathAcAha- 'saNNi paDivajje tti' pUrvapratipannAstu saMjJino'pi bhavyavat sadaiva prApyanta iti / 'paDiseho ityAdi' pUrvapatipannAn pratipadyamAnakAMzcAzritya caturNAmapi sAmAyikAnAM pratiSedhaH kaaryH| ka ? ityAha- asaMjJini, mizrake, abhavye ca "siddhe no saNNI, no asaNNI; no bhavve, no abhabve" iti vacanAd mizrakaH siddho'bhidhIyate / tatazcaite trayo'pyasaMjya-bhavya-mizrakAzcaturNAmapi sAmAyikAnAM na pUrvapratipannA nApi pratipadyamAnakA labhyanta iti bhAvArthaH / punaHzabdAdasaMjJI sAsvAdanamAzritya samyaktva-zrutasAmAyikayoH pUrvapratipanno bhavediti draSTavyam , tathA mizro'pi bhavasthakevalI samyakatva-cAritrasAmAyikayoH pUrvapratipanno . catasRSvapi gatiSu niyamAt samyaktvazrutayorbhavati pratipattiH / manujeSu bhavati viratirviratAviratizca tiryakSu // 2711 // 2 bhavasiddhikA jIvaH pratipadyate sa caturNAmanyatarat / pratiSedhaH punarasaMjJi-mizrakayoH saMzI pratipa gheta // 2712 // 3 siddho no saMjJI, no asaMzI, no bhavyaH, no abhavyaH / 1078 // For Personal and Pre Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 bRhadvattiH / // 1079 // bhavedityapi dRzyam / ayaM ca na saMjJI nApyasaMjJIti mizratA draSTavyA / Aha- yadyevaM siddho'pi samyaktvasAmAyikasya pUrvapratipanno labhyate, ato'syApi kimiti sarvasAmAyikaniSedhaH kriyate ? / satyam , kintu samyaktvavarja sAmAyikatrayaM saMsArasthAnAmevaM | saMbhavati, tatsAhacaryAt samyaktvasAmAyikamapi saMsAriNAM saMvandhi vicAryate, tathAbhUtaM tu siddhe nAstIti niSidhyata ityadoSaH // iti niyuktigAthAdvayArthaH // 2712 // punaHzabdasya vyAkhyAnaM bhASyakAro'pyAhapuNasahAdasaNNI samma-sue hojja puvvapaDivanno / mIso bhavatthakAle sammatta-cArittapaDivanno // 2713 // gatArthA / / 2713 // athocchAsaniHzvAsaka-dRSTidvAradvayAbhidhitsayA pAhaUsAsaya-nIsAsaya mIse paDiseho duvihpddivnnnno| diTThI ya do nayA khalu vavahAro nicchao ceva // 2714 // ucchvAsitItyucchvAsakaH, niHzvasitIti niHzvAsaka AnApAnaparyAptipariniSpanna ityarthaH / sa caturNAmapi sAmAyikAnAM patipadyamAnakaH saMbhavati, pUrvapratipannakastvastyeva' iti vAkyazeSaH / mizraH khalvAnApAnaparyAptyaparyApto bhaNyate / tatra pratipattimaGgIkRtya pratiSedhaH, nAsau caturNAmapi pratipadyamAnakaH saMbhavatIti bhaavnaa| 'duvihapaDivaNNo tti' sa eva dvividhasya samyaktva-zrutasAmAyikasya pratipannaH pUrvapratipanno bhavati devAdirjanmakAla iti / athavA mizraH siddhaH, tatra caturNAmapi sAmAyikAnAM pUrvoktayuktarubhayathApi pratiSedhaH / 'duvihapaDivaNNo tti' iha mizraH zarIrarahitatvAd noucchvAsa-nizvAsakatvena zailezIgato'yogikevalI gRhyate, sa dvividhasya samyaktvacAritrasAmAyikasya pUrvapratipanno bhavati / dRSTau vicAryamANAyAM dvau nayau khalu vicArakau- vyavahAro nizcayazcaiva / tatrAdyasya yathA patijJAnavicAre'jJAnI jJAna pratipadyate, tathehApyasAmAyikI- asAmAyikavAn sAmAyika pratipadyate, tathA'sAmayikI dIrghakAlikI tatyatipattiH / dvitIyasya tu yathA jJAnI jJAna pratipadyate tathAtrApi sAmAyikI sAmAyikavAn sAmAyika pratipadyate, sAmAyikI ca tatmatipattiH, kriyAkAla-niSThAkAlayorabhedAt // iti niyuktigAthArthaH // 2714 // punaHzabdAdasaMjJI samyaktva-zrutayorbhavat pUrvapratipannaH / mizro bhavasthakAle sampakatva-cAritrapratipannaH // 2713 // 2 ucchvAsaka-niHzvAsako mizre pratiSedho dvividhapratipannaH / dRSTau ca dvau nayI khalu vyavahAro nizcayazcaiva // 27 // // 1079 // SERI For Personal and Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1080 // mizrazabdabhAvArtha vyavahAra- nizcayanayamatavicAraM ca bhASyakAro'pyAha sonoussAsanIsAso tehiM jo apajjatto / hujja pavaNNo donni u selesigao caritaM ca // 2715 // paDhamassAsAmaigI paDivajjai biiyagassa sAmaigI / vavahAra- nicchayamayaM neyaM mainANalAbho vva // 2716 // vyAkhyA - iha mizro noucchrAsaka-niHzvAsako'yogikevalI gRhyate / tathA, tAbhyAmucchrAsaniHzvAsAbhyAmaparyAptakaveha mizraH / sa cAparyAptako devAdirjanmakAle dvividhasya samyaktvazrutasAmAyikasya pUrvapratipanno labhyate / yastu noucchvAsaka - niHzvAsako mizraH zailezIgato'yogikevalI, sa cAritrasAmAyikaM cazabdAt samyaktvasAmAyikaM cAzritya pUrvapratipannaH prApyata iti / dRSTau nayavicAre prathamasya vyavahAranayasyAsAmAyikI asAmAyikavAn sAmAyikaM pratipadyate, dvitIyasya tu nizcayanayasya sAmAyikI sAmAyikavAn sAmAyikaM pratipadyata ityevamAdi vyavahAra- nizcayanayamataM matijJAnalAbha ivAtrApi vijJeyam / / iti gAthAdvayArthaH / / 2715 / / 2716 // athAhAraka- paryAptadvAradvayamAha - AhArago u jIvo paDivajjai so cauNhamaNNayaraM / emeva ya pajjatto sammatta sue siyA iyaro // 2717 // AhArayatItyAhArakastu yo jIvaH sa caturNAM sAmAyikAnAM prAgvadanyatarat pratipadyate, pUrvapratipannastvastyevaH padbhiH paryAptibhiH paryApto'pyevameva caturNAmanyatarat pratipadyate, pUrvapratipannastvastyeva / 'sammatta-sue siyA iyaro ti' itaro'nAharako paryAptakatha tatrAnAhArakospAntarAlagatau samyaktva zrute aGgIkRtya syAd bhavet 'pUrvapratipannaH, pratipadyamAnastu naiva' iti vAkyazeSaH / kevalI tu samuddhAta - zailezyavasthAyAmanAhArako darzana-caraNa- sAmAyikadvayasya pUrvapratipanno labhyate, aparyApto'pi samyaktva zrute adhikRtya syAt pUrvapratipannaH // iti niryuktigAthArthaH // 2717 // atra bhASyam - 1 mizrono ucchvAsakaniHzvAsastAbhyAM yo'paryAptaH / bhavet prapanno dve tu zailezIgatazcaritraM ca // 2715 // prathamasyA sAmAyikI pratipadyate dvitIyasya sAmAyikI vyavahAra- nizcayamataM jJeyaM matijJAnalAbha iva // 2716 // 2 AhArakastu jIvaH pratipadyate sa caturNAmanyatarat / evameva ca paryAptaH samyaktva zrutayoH syAditaraH // 2717 // For Personal and Private Use Only bRhadvattiH / // 1080 //
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Receolacsca bdttiH| puvapavaNNo'NAhArago dugaM so bhavaMtarAlammi / caraNaM selesAisu iyaro tti dugaM apajatto // 2718 // vizeSA. gatArthA, navaraM 'caraNa selesAisu tti' AdizabdAt samuddhAtaparigrahaH / tatazca zailezyAM samuddhAte ca kevalpanAhArakazcaraNasyopa lakSaNatvAt samyaktvasAmAyikaM cAritrasAmAyikaM cAzritya pUrvapratipannaH prApyate / itarastvaparyAptako devAdijanmakAle samyaktva shrutlkssnn||1081|| sAmAyikadvikamAzritya pUrvapratipanno labhyata iti // 2718 // sAMprataM supta-janmadvAradvayavyAcikhyAsa yedamAha nidAi bhAvaovi ya jAgaramANo cauNhamaNNayaraM / aMDayaM taha poya-jaro-vavAi do tiNi cauro vaa||2719|| iha supto dvividhaH- dravyasuptaH, bhAvamuptazca / evaM jAgradapIti / tatra dravyasupto nidrayA, bhAvasuptastu mithyaadRssttiH| tathA dravya jAgaro nidrArahitaH, bhAvajAgaraH samyagdRSTiH / tatra nidrayA bhAvato'pi ca jAgracaturNA sAmAyikAnAmanyatarat pratipadyate / 'pUrvaprati pannastvastyeva' ityadhyAhAraH / apizabdo vizeSaNe / kiM vizinaSTi / / bhAvajAgaraH samyagdRSTi AdyasAmAyike pratItya pUrvapratipanna KO eva vyavahAranayamatena bhavet , nizcayanayamatena tu tatpratipattApi bhavati / caraNaM dezaviratiM cAzritya pUrvapratipannaH pratipadyamAnakazca | bhavati / nidrAsuptastu caturNAmapi pratipano bhavati, na tu pratipadyamAnakaH, nidrAsuptasya tathAvidhavizuddhayAdisAmagyabhAvAt / bhAvasuptastUbhayavikalaH, tasya mithyAdRSTitvAta : vakSyati ca- "miccho u bhAvasutto na pavajaI" iti / athavA, niyamato nizcaya-vyavahAranayAbhiprAyAt sa bhAvasuptaH samyaktva-zrutasAmAyikadvayapratipattikAle samyagdRSTiA mithyAdRSTiA'bhihitaH; tathA ca vakSyate- 'so'havA nayamayAo, sammo vA miccho vA nicchaya-vavahArao'bhihio' iti / idamuktaM bhavati-nizcayanayasya samyagdRSTiH samyaktvaM pratipadyate, vyavahAranayasya tu mithyAdRSTiH samyaktvaM pratipadyate / ato vyavahAranayamatena bhAvasupto mithyAdRSTiH samyaktvAdisAmAyikadvayasya pratipattA labhyata iti / janma caturvidham- aNDa jam , potajam , jarAyujam , aupapAtikaM ceti / tatrANDajA haMsAdayaH, potanA hastyAdayaH, jarAyujA manuSyAH, aupapAtikA deva-nArakAH / eteSAM yathAsaMbhavaM dve, trINi, catvAri vA sAmAyikAni bhavanti / tatra haMsAdayo dve trINi vA''dyasAmAyikAni kadAcit pratipadyante pUrvapratipannAstveSAM te niyamataH sanyeva / evaM potajA hastyAdayo'pi vaktavyAH / // 1081 // Paneer p esaas pUrvaprapanno'nAhArako dvikaM sa bhavAntarAle / caraNaM zalezyAdivitara iti hikamaparyAptaH // 2718 // 2 nidyA bhAvato'pi ca jAgaccaturNAmanyatarat / aNDa tathA pota-jaro-papAtA de trINi catvAri vA // 2719 // 3 gAthA 2721 / Jain Educationa.Inte For Personal and Price Use Only aalaww.jainelibrary.org
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhadvattiH / jarAyujAstu manuSyAzcatvAryapi sAmAyikAni pratipadyante, pUrvapratipannAstu teSAM niyamataH santi / deva-nArakAH punarAye dve sAmAvizeSAyika pratipadyante. pratiSa yike pratipadyante, pratipannAstvasya sAmAyikadvayasya te niyamataH santi / iha camUlAvazyakaniyuktyAmevaM pATho dRzyate- "aMDaja-poyaja- jarAuya tiga-tiga-cauro bhave kamaso" iti; TIkAyAM tu tatraivaM vyAkhyAnamabhivIkSyate- janma trividham- annddj-potj-jraayujbhed||1082|| bhinnam / tatra yathAsaMkhyaM 'tiga-tiga-cauro bhave kamaso' / tato'NDajAdInAM trayANAmapi vyAkhyAne kRte pazcAd vyAkhyAtam - 'au. papAtikAstu prathamayoyoreva' iti / bhASyaTIkAkRtA'pyetad mUlAvazyakaTIkAgataM sarva prAyastadavasthameva likhitam / bhASye tu gAthAyAmapyaupapAtikAnAmupAdAnaM kRtaM dRzyate / tato'syA gambhIrokteH samAdhAnaM bahuzrutA eva vidanti / asmAbhistu yathA bhASye dRSTaM tathA vyAkhyAtam , saMgatamasaMgataM veti punasta eva jAnanti / / iti niyuktigAthArthaH // 2719 // atha bhASyavyAkhyAnamsammaviTThI kira bhAvajAgaro duNNi puvapaDivanno / hojja paDivajjamANo caraNaM so desaviraI ca // 2720 // miccho u bhAvasuttona pavajjai so'havA nymyaao| sammo vA miccho vA nicchy-vvhaaro'bhihio||2721|| cauro jarAujamme hujja pavaNNo pavajjamANo vA / sese tinni pavaNNo doNNi ta ovA pavajjejja // 2722 // tisro'pyuktArthA eveti / navaraM 'sese tinni pavaNNo ityAdi' iha zeSagrahaNenANDaja-potajalakSaNaM janmadvayameva gRhyate, aupapAtikAstu pUrvapratipannAH pratipadyamAnakAzcAdyayoyoreva bhavantIti draSTavyamiti // 2720 // 2721 // 2722 // atha sthitidvAramAhaukkosayaTThiIe paDivajjate ya natthi paDivaNNo / ajahaNNamaNukkose paDivajje yAvi paDivaNNe // 2723 // PERCISE DIGIRRIAGIRIODictioIRRORNINGHARSHAN 1 aNDajAH potajA jarAyujAstrINi trINi catvAri bhaveyuH kramazaH / 2 samyagdRSTiH kila bhAvajAgaro dve pUrvapratipannaH / bhavet pratipadyamAnazcaraNaM sa dezaviratiM ca // 2720 // mithyastu bhAvasupto na prapadyate so'thavA nayamatAt / samyag vA mithyA vA nizcaya-vyavahArato'bhihitaH // 2721 // catvAri jarAyujanmani bhavet prapannaH prapaJcamAno vA / zeSastrINi prapanno dve te aupapAtikA prapadyeran // 2722 // 3 utkRSTasthitI pratipadyamAnazca nAsti pratipannaH / ajaghanyAnuskRSTa pratipayeta cApi pratipannaH // 2723 / / AC1082 // Jan Education Intema For Personal and Price Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 / / 1083 Bamoole AyurvarjAnAM jJAnAvaraNAdikarmaNAM triMzatsAgaropamakoTIkovyAdikAyAmutkRSTasthitau vartamAno jIvazcatuNImapi sAmAyikAnAM na pratipadyamAnako na cApi pUrvapratipannaH prApyate, tasyAtisaMkliSTatvena tadasaMbhavAt / AyuSastrayastriMzatsAgaropamalakSaNAyAmutkRSTasthitI bRhadvA vartamAno'nuttarasuraH pUrvaprathamasAmAyikadvayasya pratipannaH prApyate, saptamapRthivyapratiSThAnanArakastu SaNmAsAvazeSAyustathAvidhavizuddhiyukta. svAdasyaiva sAmAyikadvayasya pratipadyamAnakaH pUrvapratipannazca labhyate; tathA ca vakSyati- 'Aukkose doNNi u pavajjamANo pavaNNo vA' iti / jaghanyAyAM tu kSullakabhavagrahaNalakSaNAyAmAyuHsthitau vartamAno nigodAdizcaturNAmapi na pratipadyamAnako nApi pUrvapratipannaH prApyate, tasyAvizuddhatvena tadayogyatvAditi / zeSe tu jJAnAvaraNAdikarmasaptake jaghanyAmantarmuhUrtAdikAM sthiti banan darzanasaptakAtikrAnto'ntakRtkevalitva prApsyan kSapako dezavirativarjitasya samyaktva-zruta-sarvaviratilakSaNasAmAyikatrayasya pUrvapratipanno labhyate, tasyAtivizuddhatvenAtijaghanyasthitibandhakatvAt , kSapakasya ca dezaviraterasaMbhavAt , samyaktvAdipratipattezca pUrvameva saMjAtatvAditi / jaghanyasthitikarmavandhakatvena ceha jaghanyasthitikatvaM gRhyate, na tUpAtakarmasattApekSayeti, vyAkhyAnato vizeSapratipatteriti / 'ajahaNNamaNukose ityAdi' ajaghanyotkRSTe tu karmaNyaSTAnAmapi karmaNAM madhyamAyAM sthitau vartamAno jIva ityarthaH / caturNAmapi sAmAyikAnAM pratipadyamAnakaH pUrvapratipannazca labhyate / / iti niyuktigAthArthaH // 2723 // atha bhASyamukosahiikammo na pavato na yAvi pddivnnnno| Aukkose duNNi u pavajamANo pavaNNo vA // 2724 // na jahaNNAuTThiIe paDivajai neya puvvapaDivaNNo / sese puvvapavaNNo desaviraivajjie hoja // 2725 // vyAkhyAtAthai eva / / 2724 // 2725 // sAMprataM veda-saMjJA-kaSAyadvAratrayaM vyAcikhyAsurAhacauro vi tivihavee causu visaNNAsu hoi paDivattI / heTThA jahA kasAesu vaNiyaM taha ya ihayaM pi // 2726 // 1 ka. ga. gha. 'thiviinaa'| 2 utkRSTasthitikarmA na prapadyamAno na cApi pratipannaH / AyurutkarSe dve tu prapadyamAnaH prapanno vA / / 2724 // om1083 // na jaghanyAyuHsthitau pratipadyate naiva pUrvapratipannaH / zeSe pUrvaprapanno dezavirativarjite bhavet // 2725 // 3 catvAryapi nividhavede catasRSvapi saMjJAsu bhavati pratipattiH / adho yathA kaSAyeSu varNitaM tathA cehApi // 2726 // For Personal and Price Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1084 // Jain Education Interna catvAryapi sAmAyikAni strI-puM-napuMsakalakSaNe trividhe'pi vede prApyante / idamuktaM bhavati catvAryapi sAmAyikAnyadhikRtya trividhavede vivakSite kAle pratipadyamAnakaH saMbhavati, pUrvapratipannastvastyeva / avedastu dezaviratirahitAnAM trayANAM pUrvapratipannaH syAt, na tu pratipadyamAnakaH / tathA, catasRSvapi saMjJAsvAhAra-bhaya-maithuna - parigraharUpAsu caturvidhasyApi sAmAyikasya bhavati pratipattiH- pratipadyamAnako bhavati, na na bhavatItyarthaH, pUrvapratipannakastvastyeva / 'heva tti' adho yathA 'peDamilluANa udae niyamA saMjoyaNAkasAyANaM, ityAdinA kaSAyeSu varNitaM tathehApi varNayitavyam, sAmAnyena tu sakaSAyI caturNAmapi pratipadyamAnakaH, pUrvapratipannazca bhavati / akapAyI tu cchadmasthavItarAgo dezavirativarjasAmAyikatrayasya pUrvapratipanno bhavati, na tu pratipadyamAnaka iti / gataM vedAdi dvAratrayam / / 2726 / sAMpratamAyurjJAnadvAradvayAbhidhitsayA prAha seMkhejjAU cauro bhayaNA samma sue saMkhavAsANaM / oheNa vibhAgeNa ya nANI ya paDivajjae cauro // 2727 // saMkhyAtavarSAyurjIvacatvAri sAmAyikAni pratipadyate, 'pratipannastvastyeva' iti zeSaH / 'bhayaNetyAdi' bhajanA vikalpanA samyaktva- zrutasAmAyikayorasaMkhyeyavarSAyuSAm / iyamatra bhAvanA vivakSitakAle'saMkhyeyavarSAyuSAM samyaktva- zrutayoH pratipadyamAnakaH saMbhavati pUrvapratipannastvastyeveti dvAram / 'oheNetyAdi' odhena sAmAnyato nizrayanayamatena jJAnI catvAryapi sAmAyikAni pratipadyate, vyavahAra nayamatena tvajJAnina eva samyaktva zrutapratipatteH / pUrvapratipannastu jJAnI caturNAmapyastyeva / vibhAgena ca bhedena yadA jJAnI cintyate tadA mati zrutajJAnI dve samyaktva- zrutasAmAyike yugapat prtipdyte| deza- sarvaviratisAmAyike tu bhajanayA pratipadyate / pUrvapratipannastu caturNAmapyastyeva / avadhijJAnI tu samyaktva zrutasAmAyikayoH pUrvapratipanna eva, na pratipadyamAnakaH / dezaviratisAmAyikaM tu na pratipadyate / deva nAraka-yati-zrAvakA hi catvAro'vadhisvAminaH / tatrAdyatrayasya dezaviratipratipatterasaMbhava eva, zrAvako'pyavadhijJAnaM prApya dezaviratiM pratipadyata ityevaM na, kintu pUrvamabhyastadezaviratiguNaH pazcAdavadhiM pratipadyate, dezaviratyAdiguNamAptipUrvakatvAdavadhijJAnapratipatterityetAvad gurubhyo'smAbhiravagatam, tatvaM tu kevalino vidanti / sarvaviratisAmAyikaM tu pratipadyate / pUrvapratipannastu sarveSAmapyastyeva / manaHparyAyajJAnI tu dezaviratirahitasAmAyikatrayasya pUrvapratipanna eva na tu pratipadyamAnaH, yugapadvA saha tena vA cAritraM 1 gAthA 1226 / 2 saMkhyeyAyuzvavAri bhajanA samyak zrutayorasaMkhyavarSANAm odhena vibhAgena ca jJAnI ca pratipadyate catvAri // / 2727 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 1084 //
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhdvaattiH| ji pratipadyate tIrthakRtaH uktaM ca- "paMDibannammi caritte caunANI jAva chaumattho" iti / bhavasthakevalI samyaktva-cAritrasAmAyikayoH vizeSA. pUrvapratipanno bhavati, na tu pratipadyamAnakaH // iti niyuktigAthAdvayArthaH // 2727 // bhaassym||1085|| dosu jugavaM ciyadugaMbhayaNA desaviraie ya caraNe y| ohimmi na desavayaM paDivajjai hoi paDivanno // 2728 // desavvayavajja mANase pavanno samaM pi ca carittaM / bhavakevale pavanno puvvaM sammatta-cArittaM // 2729 // uktArthe eva, navaraM 'dosu jugavaM ciya dugaM ti' dvayomatijJAna-zrutayoniyoyugapadeva pratipattimAzritya samyaktva-zrutasAmAyikadvikaM prApyata iti // 2728 // 2729 // atha yogo-payoga-zarIradvAratrayAbhidhitsayA pAha cauro tivihajoe uvaogadugammi cauro paDivaje / orAlie caukaM samma-suya viuvvie bhayaNA // 2730 // catvAryapi sAmAyikAni sAmAnyatasvividhayoge mano-cAk-kAyalakSaNe sati pratipattimAzritya vivakSite kAle saMbhavanti, prAkpratipannatAM tvadhikRtya vidyanta eva / vizeSatastvaudArikakAyayogavati yogatraye catvAyubhayathApi labhyante / vaikriyasahite tu yogatraye samyaktva-zrute ubhayathApi prApyate, deza-sarvaviratI tu pUrvapratipanne labhyate / AhArakayukte tu yogatraye dezaviratirahitAni trINi pUrvapratipannAni bhavanti / tejasa-kArmaNayoga eva kevale'pAntarAlagatAvAdyaM sAmAyikadvayaM prApratinnatAmadhikRtya prApyate / kevalisamuddhAte tu samyaktva-cAritrasAmAyike pUrvapatipanne prApyate / manoyoge kevale na kiJcit , tasyaivAbhAvAt / evaM vAgyoge'pi / kAya-vAgyogadvaye dvIndriyAdiSUtpannamAtrasya sAsvAdanasya pUrvapratipanne samyaktva-zrute prApyate / ityalaM vistareNa / 'uvaogetyAdi' sAkArA-'nAkArabheda upayogadvaye catvAri pratipadyate, prAkpratipannastu vidyata eva / atrAkSepa-parihArau bhASyakAra eva vakSyati / 'orAlie ityAdi' audA / pratipanne cAritre catuAno jIvazchamasthaH / 2 dvayoyugapadeva dvikaM bhajanA dezaviratA ca caraNe ca / avadhau na dezavataM pratipayate bhavati pratipannaH // 2724 // dezavratavarja mAnase prapanAH samamapi ca cAritram / bhavakevale prapannaH pUrva samyaktva cAritre // 2729 / / 3 catvAryapi nividhayoge upayogadvike catvAri pratipadyate / audArike catuSkaM samyak zrutayovai kiye bhajanA / / 2730 // PopCORPORATEDOSERIASIA vaha kAma 1085 //
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 1086|| rikazarIre sAmAyikacatuSkamubhayathA'pyasti / samyaktva-zrutayokriyazarIre bhajanA vikalpanA kAryA- devAdi kadAcit te pratipadyate, kadAcid neti / dezavirati-sarvaviratisAmAyike tu vaikriyazarIriNastiryag-manuSyA api na pratipadyante, vikriyApravRttitvena kila teSAM pramattatvAditi / pUrvapratipannastu vaikriyazarIre caturNAmapi prApyata eva / zeSazarIravicAraH prastutagAthAyAmevAdau nirUpitayogadvArAnusArata eva bhaavniiyH|| iti niyuktigAthArthaH // 2730 // yaduktam ' uvaogadugammi cauro paDivajje' iti / tatra bhASyakAraH preryamutthApayannAha savvAo laDIo jai sAgArovaogabhAvammi / iha kahamuvaogaduge labbhai sAmAiyacaukkaM ? // 2731 // Aha- nanu, "sabAo laddhIo sAgArovaogovauttassa bhavaMti" ityAgame proktam , tato yadyetasmAdAgamAt sarvA api labdhayaH sAkAropayoga eva bhavanti tarhi kathamiha pocyate- 'upayogadvaye'pi sAmAyikacatuSTayaM labhyate' iti ? // 2731 // atra parihAramAhaso kira niamo parivaDDhamANapariNAmayaM pai, ihaM tu / jo'vaTThiyapariNAmolabhejja salabhijja bIe vi||2732|| 'savvAo laddhIo' ityAdiko yastvayA''gamoktaniyamo'bhidhIyate sa phila parivardhamAnapariNAmakaM jIvaM pati draSTavyaH / iha ca prastute yo'vasthitapariNAmo jIvaH sAmAyikAni labhate, sa dvitIye'pyanAkAropayoge labheta tAni, iti na virodhaH // 2732 // Aha-nanu yadyevamanAkAropayoge'pi labdhau satyA 'savAo laddhIo sAgArovaoga-' ityAdyAgame sAkAropayogasyaiva grahaNaM kimartham ? ityAzaGkayAha pAyaM pavaDDhamANo labhae sAgAragahaNayA teNa / iyaro u jaicchAe uvasamasammAilAbhammi // 2733 // pAyo bAhulyena vardhamAnaH pravardhamAnapariNAma eva jIvo labdhIlabhate, tenAgame sAkAropayogasyaiva grahaNaM kRtam / itarastvavasthitapariNAmo yadRcchayA sakRt kadAcidevaupazamikasamyaktvAdilAbhakAle prApyate, ityanAkAropayogasya svalpatvena sato' 1sarvA labdhayo yadi sAkAropayogabhAve / iha kathamupayogabike labhyate sAmAyikacatuSkam ? // 2731 // 2 sarvA labdhayaH sAkAropayogopayuktasya bhavanti / / 3sa kila niyamaH parivardhamAnapariNAmakaM prati, iha tu / yo'vasthitapariNAmo lameta sa labheta dvitIye'pi // 2732 // 4 mAyaH prabardhamAno labhate sAkAragrahaNaM tena / itarastu yadarachayopazamasamyaktvAdilAme // 2733 // // 1086 // For Personal and Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 1087 // pyavivakSitatvAt sUtre'grahaNam / AdizabdAt zruta-deza-sarvaviratisAmAyikalAbhaparigrahaH / ayamatra bhAvArthaH- yathA "savvAo laddhIo sAgArovaoga-" ityAdika AgamaH, tathA 'uvaogadugammi cauro paDivajje' ityayamapyAgama eva, ataH parasparapratisparddhisaiddhAntikavacasA vyavasthA nyAyyA, sA ceyam - yAH samyaktvaM labdhvA mithyAtvaM gatAnA punarapi kutazcit zubhodayAt pratikSaNaM pra. vardhamAnAdhyavasAyavatAM samyaktva-cAritrAdilabdhayo bhavanti, yAzcAvadhyAdilabdhaya utpadyante tAH sarvAH sAkAropayogopayuktasya drssttvyaaH| yAstu prathamasamyaktvalAbhakAle'ntarakaraNapaviSTasyAvasthitAdhyavasAyasya samyaktvAdilabdhayo bhavanti tA anAkAropayoge'pi bhavanti na kazcid doSaH / antarakaraNe ca vartamAnaH samyaktva-zrutasAmAyikalAbhasamakAlameva kazcidativizuddhatvAd dezaviratim , aparastvativizuddhatvAt sarvaviratimapi pratipadyate, ityaupazamikasamyaktvalAbhakAle'vasthitapariNAmasyAnAkAropayogavartino'pi catvAryapi sAmAyikAni bhavanti, svalpatvAccaitadatrAgame na vivakSitamiti // 2733 // kathaM punaridamaupazamikasamyaktvaM jIvasyAbhyupagantavyam ? ityAha UsaradesaM davillayaM va vijjhAi vaNadavo pappa / iya micchassa aNudae uvasamasammaM muNeyavvaM // 2734 // yathoparadezaM pUrvavadadagdhapradeza vA prApya vanadavo vidhyAyati, ityevamantarakaraNaM prApya mithyAtvasyAnudaye mithyAtvodayavahAvupazAnta aupazamikaM samyaktvaM jIvasya muNitavyamiti // 2734 / / kadA punaridaM bhavati ? ityAha ThevasAmagaseDhigayassa hoi uvasAmagaM tu sammattaM / jo vA akayatipuMjo akhaviyamiccho lahai sammaM // 2735 // prAguktArthA / / 2735 // kathaM punarasyApazamikasamyaktvalAbhe'vasthitapariNAmatvam ? ityAhajaM micchassANudao na hAyae teNa tassa prinnaamo| jaM puNa sayamuvasaMtaM na vaDDhae teNa pariNAmo // 2736 // , UparadezaM dagdhamiva vidhyAyati vanadavaH prApya / iti mithyAtvasyAnudaya upazamasamyaktvaM jJAtavyam // 2034 // 2 upazamakazreNigatasya bhavatyupazAmakamatra samyakvan / yo vA'kRtatripuJjo'kSapitamithyAtvo labhate samyaktvam // 2035 // 3 yad mithyAtvasyAnudayo na hIyate sena tasya prinnaamH| yat punaH sadupazAntaM na vadhate tena pariNAmaH // 2736 // 1087 // For Personal and Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1088 // Jain Educatora Internat yad yasmAdantarakaraNe mithyAtvasyAnudayastena tasmAd na hIyate tasya pariNAmaH, hAnikAraNAbhAvAt / yasmAt punaH sattAgataM mithyAtvamupazAntaM viSkambhitodayamapanItamidhyAsvabhAvaM ca tenAsya pariNAmo na vardhate / yathA hi vanadavo dAhyAbhAvAd na vardhate kintu vidhyAyati, ityevaM vedyasya mithyAtvasyAbhAvAt tatkSapaNAyAnivRttikaraNavad nopazamikasamyagdRSTeH pariNAmo vardhate, kintvavasthita evAste, ato'vasthitapariNAmatvamiti / / 2736 / / 'orAlie cakka ' ityAdervyAkhyAnamAha - dugapaDittI ubviyammi savvAiM puvtrapaDivanno / desavvayavajjAI AhArAIsu tIsuM tu // 2737 // uktArthA, navaramAhArakazarIre dezavirativarjasAmAyikatrayaM pUrvapratipannamavApyate, caturdaza pUrvavido dezaviraterabhAvAt zeSANAM tu pUrvapratipannatvena pratipatterasaMbhavAditi / taijasa-kArmaNayostu kevalisamudvAte caturtha- paJcama- tRtIyasamayeSu samyaktva cAritrasAmAyikasya, vigrahagatau tu samyaktva- zrutayoH pUrvapratipannaH prApyate / / iti gAthAsaptakArthaH // 2737 // atha saMsthAnAdidvAratrayamAha - sevvasu vi saMThANesu lahai emeva savvasaMghayaNe / ukkosajahannaM vajjiUNa mANe labhe maNuo // 2738 // saMsthitiH saMsthAnamAkAravizeSalakSaNaM, tacca 'samacaurase niggohamaMDale' ityAdibhedAt SoDhA / tatra sarveSvapi saMsthAneSu labhate pratipadyate catvAryapi sAmAyikAni, 'prAk pratipanno'pyasti' ityadhyAhAraH / 'emeva savvasaMghayaNe tti' saMhatiH saMhananamasthisaMcayavizeSaH, tAni ca vajrarSabhanArAcAdibhedAt SaD bhavanti / eteSu ca yathA saMsthAneSvevameva niravazeSo vicAraH kartavyaH, pUrvapratipannAni pratipadyamAnAni caiteSvapi catvAri labhyanta ityarthaH / 'ukkosetyAdi' mIyate iti mAnaM zarIrasya pramANamavagAhanetyarthaH / tatra manuSyasyotkRSTamAnaM trINi gavyUtAni, jaghanyaM tvaGgulAsaMkhyeyabhAgaH, etadutkRSTaM jaghanyaM ca mAnaM varjayitvA madhyamazarIramAne vartamAno manuSyo labhate pratipadyate ' catvAryapi sAmAyikAni' iti prakramAd gamyate / pUrvapratipannastvastyeva / jaghanyAvagAhastu garbhajamanuSyaH samyaktva- zrutayoH pUrvapratipannaH saMbhavati, na tu pratipadyamAnakaH / utkRSTAvagAhanastu trigavyUtaH samyaktva zrutayordvidhA'pyasti / nAraka devA api jagha 1] dvipratipattikriye sarvANi pUrvapratipannaH / dezavratavajImyAhArakAdiSu triSu tu // 2737 // 2 sarveSvapi saMsthAneSu labhata evameva sarvasaMhanane / utkarSa jaghanye varjayitvA mAne labhate manujaH // 2738 // 3 samacaturasra nyagrAdhamaNDalam / For Personal and Private Use Only bRhadvattiH / // 1088 //
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA nyAvagAhanAH samyaktva-zrutayoH pUrvapratipannAH saMbhavanti, na tu pratipadyamAnakAH / madhyamo-skRSTAvagAhanAstvetayoH pratipadyamAnakAH saMbhavanti, pUrvapratipannAstu santyeva / tiryazcastu paJcendriyA jaghanyAvagAhanAH samyaktva zrutayoH pUrvapratipannAH saMbhavanti na tu prtip||1089|| dyamAnakAH, utkRSTAvagAhanAstu SaDgavyUtAstayodhiApi labhyante / madhyamAvagAhanAstu dvayostrayANAM vA sarva virativarjitAnAM pratipadyamAnakAH saMbhavanti pUrvapratipannAstu trayANAM santyeva // iti niyuktigAthArthaH // 2738 / / atha bhASyam ne jahannogAhaNao pavajae, doNNi hojja pddivnno| ukkosogAhaNago duhA vi do tinni u tirikkho||2739|| jaghanyAvagAhano garbhajamanuSyastiryak ca na kizcit pratipadyate, dvayostvAdyayoH pUrvapratipanno bhavet / utkRSTAvagAhanastvanayo. vidhApi pUrvapratipannaH pratipadyamAnakazca bhavati / madhyamAvagAhano manuSyazcaturNAmapi sAmAyikAnAM pUrvapratipannaH pratipadyamAnazca labhyata FO iti draSTavyam / pazcendriyatiryak punayorAdyayoH, trayANAM vA sarvavirativarjitAnAM 'dvivApi' ityatrApi vartate, pUrvapratipannaH pratipadyamAnazca bhavati / / iti gAthArthaH / / 2739 // atha lezyAdvAramAha sammatta suyaM savvAsu lahai suddhAsu tIsu ya carittaM / puvapaDivannao puNa annayarIe u lesAe // 2740 // samyaktva-zrutasAmAyike sarvAsvapi kRSNAdikAsu zuklAntAsu SaTsvapi lezyAsu labhate pratipadyate naarkaadiH| cAritraM tu deza-sarvaviratilakSaNaM zuddhAsvevoparitanISu taijasI-padma-zuklalakSaNAsu tisRSu lezyAsu pratipadyate / pUrvapratipannaH punaH SaNNAmanyatarasyAmapi lezyAya cAritrI samyagdRSTizca prApyate / / iti niyuktigAthArthaH // 2740 // atha bhASyakAraH preryamutthApayannAhanaNu mai-suthAilAbho'bhihio suddhAsu tiisulesaasu|suddhaasu asuddhAsu ya kahamiha smmtt-suylaabho?||2741|| 1089 // na jaghanyAvagAhanakaH prapadyate, he bhavet pratipannaH / utkRSTAvagAhanako dvidhApi dve trINi tu tiryak // 2739 // 2 samyaktvaM zrutaM sarvAsu labhate zuddhAsu triSu ca cAritram / pUrvapratipannakaH punaranyatarasyAM tu lezyAyAm // 2740 // 3 nanu mati zrutAdilAbho'bhihitaH zuddhAsu tisRSu lezyAsu / zuddhAsvazuddhAsu ca kathamiha samyaktva-zrutalAbhaH ? // 2741 // Jan Education Intemat For Personal and Price Use Only Alww.jainabrary.org
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ nanu pUrva jJAnapaJcakavicAre mati-zrutAdijJAnalAbhaH zuddhAveva tainasIprabhRtiSu tisRSu lezyAkhabhihitaH, iha tu 'zuddhAkhazuddhAsu ca vizeSA0 paTkhapi samyaktva-zrutalAbho'bhidhIyamAnaH kathaM na virudhyate ? iti // 2741 // vRhdvttiH| atra prihaarmaah||1090|| sura-neraiesu dugaM labbhai ya, dabalesayA savve / nANesu bhAvalesA'higayA iha davvalesAo // 2742 // iha tAvat sura-nArakeSvapi samyaktva-zrutasAmAyikadvayaM labhyata eva / te ca sura-nArakAH sarve'pyavasthitadravyalezyA bhavanti, yathAsaMbhavaM paDapi kRSNAdidravyalezyAsteSvavasthitAH zrute pratipAdyanta ityarthaH / bhAvalezyAstu teSAM parAvRtyA kasyacit kAcideva bhavati / tiryagmanuSyANAM tvavasthitA dravyalezyA na bhavanti, kintu dravyalezyA bhAvalezyA ca sarveSAM parAvartate / deva-nArakANAmapi dravyalezyaivAvasthitA, bhAvalezyA tu teSAmapi parAvRttyA kadAcit kAcideva bhavati / tatazca sura-nArakA api yadA samyaktvAdikaM labhante tadA bhAvalezyA taijasyAdInAmanyatarA zuddhaiva bhavati, azuddhA tu nityAvasthitatvAt teSAM dravyalezyaiva draSTavyA na tu bhAvale2 zyA / evaM ca sthite jJAneSu matyAdiSu pUrva lAbhacintAyAM bhAvalezyaivAdhikRtA- bhAvalezyAmevAGgIkRtya zuddhalezyAzaye tallAbha ukta ityarthaH / iha tu samyaktva-zrutasAmAyikalAbhacintAyAM deva-nArakAnAzritya dravyalezyA adhikRtAH, tena zuddhAsvazuddhAsu ca sarvAsu | a lezyAsu tallAbha ukta iti bhAvaH / bhAvalezyAmaGgIkRtya punarihApi zuddhAveva tisRSu taijaspAdilezyAsu tallAbho'vagantavyaH / iti na . 1 kazcid virodhH| 1 Aha-nanu yadi deva-nArakANAM kRSNAdikA azubhA dravyalezyAH sadA'vasthitA bhavanti tadA samyaktvAdilAbhakAle kathaM | - teSAM zubhabhAvalezyAsaMbhavaH / dravyalezyA hi bhAvalezyA janayanti / tataH kRSNAdileNyAdravyANyazubhAni kathaM zubhabhAvalezyA jana yeyuH, azubhakAraNAt zubhakAryAyogAt ? iti / satyam , kintu nArakAdInAmapi samyaktvAdilAbhakAle kathamapi yathApravRttikaraNena zubhAni taijasyAdidravyalezyAdravyANyAkSipyante / tato yathA''darzaH zveto'pi japA-kusumAdivastuprativimbasaMkrAntau raktAdirUpatA pratipadyate tathA kRSNAdyazubhadravyANyapi taijasyAdizubhadravyaprativimbasaMkrame nijarUpotkaTatAM parityajya tadAbhAsatAM pratipadyante / tato nArakAdInAmapi kRSNAdyazubhadravyAnubhAvaM mandatAM nItvA zubhAni tejasyAdidravyANi zubhAM bhAvalezyAM janayanti / R // 1090 // 3 sura-naraSikeSu dvikaM labhyate gha, dravyalezyakAH sarve / jJAneSu bhAvalezyA adhikRtA iha impalezyAH // 2742 // OPPERelalekoooosicepotoa
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1091 // Jain Education Internats rasasthitAyAmapi kRSNAdidravyalezyAyAM nAraka devAnAM samyaktvAdilAbhakAle zubhabhAvalezyAsaMbhavo na virudhyate / ityalaM vistareNa / tadarthinA tu " 'se nUNaM bhaMte ! kiNhalesA nalilesaM pappa no tArUvattAe, no tAvannattAe" ityAdi prajJApanAsUtraM mUlAvazyakaTIkA dilikhitamanusaraNIyam // iti gAthAdvayArthaH // 2742 // atha pariNAmadvAramAha vaiDDhate pariNAme paDivajjai so cauNhaNNayaraM / emeva vaDDhiyammi vi hAyaMte na kiMci paDivajje ||2743 // pariNAmo'dhyavasAyavizeSaH / tatra zubha-zubhatararUpatayA vardhamAne pariNAme pratipadyate sa vardhamAnapariNAmo jIvazcaturNAM samyaktvAdisAmAyikAnAmanyataraditi / evametra pUrvoktanyAyenAntarakaraNAdAvavasthite'pi zubhe pariNAme pratipadyate sa caturNAmanyataraditi / tyamAne tu kSIyamANe zubhe pariNAme na kizcit sAmAyikaM pratipadyate, saMkliSTatvAt / prAkpratipannastu triSvapi pariNAmeSu bhavatIti / / 2743 / / atha vedanA samudvAtakarmadvAradvayamAha - duvihAra veNA paDivajjai so cauNhamaNNayaraM / asamohao vi emeva puvvapaDivaNNae bhayaNA // 2744 // dvividhAyAM vedanAyAM sAtA-sAtarUpAyAM satyAM pratipadyate sa caturNAmanyatarat prAkmItapannazca bhavatIti dvAram / samekIbhAve, ut- prAbalye, vedanA- kaSAyAdyanubhavapariNAmena sahaikI bhAvamApatnasya jantorvedanIyAdikarmapudgalAnAM prAbalyena hananaM ghAtaH samudvAtaH / sa ca kevalisamudvAtAdibhedAt saptavidhaH / uktaM ca ""kevali kasAya - maraNA veyaNa- veDavviteya Ahora / sattavihasamugdhAo pannatto vIyarAgehiM // 1 // " samuddhAta eva karma kriyA samudvAtakarma taddvAramitaH procyate / tatra kevalyAdisamudghAtena samavahatasya vipakSo'samavahataH / so 1 atha nanaM bhagavan ! kRSNalezyA nIlalezyAM prApya no tadrUpatayA no tadvarNatayA / 2 vardhamAne pariNAme pratipadyate sa caturNAmanyatarat / evameva vardhite'pi hIyamAne na kiJcit pratipadyeta // 2743 // 3 dvividhAyAM vedanAyAM pratipadyate sa caturNImanyatarat / asamavato'pyevameva pUrvapratipannake bhajanA // 2744 // 4 kevali - kaSAya-maraNAni vedanA vaikriya teja AhArAH / saptavidhasamudrAtaH prajJapto vItarAgaiH // 1 // For Personal and Private Use Only bRhadvattiH / // 1091 //
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 1092 // 'pyevameva vedanAvad vAcyaH, caturNA pratipadyamAnakaH pUrvapratipannazca bhvtiityrthH| 'puvvapaDivaNNae bhayaNa tti' idaM sAdhyAhAraM vyAkhyeyam , tadyathA- yastu kevalyAdisaptavidhasamudghAtena samavahataH sa na kizcit sAmAyika pratipadyate / pUrvapratipannake tu bhajanA sevanA samarthanA vidhiH kArya iti yAvat / samavahato hi sAmAyikadvayasya trayasya vA pUrvapratipannako bhavati / tatra kevalisamuddhAte samyaktva-cAritrasAmAyikadvayasya pUrvapratipannako labhyate / zeSasamuddhAteSu punardezavirativarjasAmAyikatrayasya cAritravarjasya vA sAmAyikatrayasya pUrvapratipannaH prApyate / / iti niyuktigAthArthaH / / 2744 // nirveSTano-dvartanadvAradvayamAha devveNa ya bhAveNa ya nivveTTato cauNhamaNNayaraM / naraesu aNubaTTe duga tiga cauro siuvvaTTe // 2745 // dravyataH sAmAnyena sarvakarmapradezAn , vizeSatastu tasya caturvidhasya sAmAyikasya yadAvaraNaM jJAnAvaraNa-mohanIyalakSaNaM tatpadezAn nirveSTayana nirjarayan , bhAvatastu krodhAdyadhyavasAyAn nirveSTayana hAyayaMzcaturNAmanyarat pratipadyate, pUrvapratipannastvastyeva / saMveSTayaMstvanantAnuvandhyAdIn na pratipadyate, zeSakarma tvaGgIkRtyobhayathApyasti / narakeSvadhikaraNabhUteSvanudvartayaMstatrastha evetyarthaH, AyaM sAmAyikadvayaM pratipadyate, tadeva cAdhikRtya pUrvapratipanno bhavati / tata uddhRttaH syAt kadAcit tiryakSutpannaH sarvavirativarje sAmAyikatrayaM pratipadyate, kadAcittu manuSyeSUtpannazcatvAryapi pratipadyate, pUrvapratipannastvastyeva / / iti niyuktigAthArthaH // 2745 // bhASyam - kaimmaM nivveda'to pavajjai visesao tadAvaraNaM / davvaM kammapaese bhAve kohAi hAvito // 2746 // uktArthaiva // 2746 // tadevodvartanAdvAraM tiryagAdInadhikRtyAha'tiriesu aNuvbaTTe tigaM caukkaM siyA u ubaTTe / maNuesu aNuvvaTTe cauro bi tiyaM siuvvaTTe // 2747 // dravyeNa ca bhAvena ca niveSTayacaturNAmanyatarat / narakaMpvanuvartayan he trINi catvAri syAduvRttaH // 2745 // 2 karma nirveSTayan prapadyate vizeSatastadAvaraNam / vyaM karmapradezAn bhAve krodhAdi jahat // 2756 // 3 tiyakSvanuvRttastrikaM catuSkaM syAt tUvRtte / manujeSvanuvRttazcatvAri dvikaM trikaM syAduvRtte // 2747 // // 1092 // Jan Education Intem For Personal and Price Use Only PALTiww.jainabrary.org
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 1093 // Jain Educationa Interna 'deve aNuvvaTTe duga tiga cauro siyA u ubvaTTe / uvvaTTamANao puNa savvo vina kiMci paDivajje // 2748 // vyAkhyA -- tiryakSu garbhajeSvanudvRttaH saMtrikamArtha sAmAyikatrayamadhikRtya 'pratipattA pUrvapratipannazca bhavati' ityadhyAhAraH / 'cakamityAdi' tiryagbhya udvRtto manuSyAdiSvAyAtaH syAt kadAciccatuSkam, syAdgrahaNAdidamapi draSTavyam - syAt trikam syAd dvikamadhikRtyobhayathApi bhavatIti / 'maNuesa aNubbaTTe cauro tti' manuSyeSvanuvRttaH saMvatvAri pratipadyate, prAkpratipannazca bhavati / 'ci tiyaM siuvvaTTe' manuSyebhya uTTatto deva-nArake pUtpannaH prathamaM sAmAyikadvayamadhikRtyobhayathApi labhyate / tiryakSUtpannaH punaH sarvavirativarjasAmAyikatrikamAzritya dvidhApi bhavatIti / 'devesu aNubvaTTe durgA tti' deveSvanudvRttaH sannAdyaM sAmAyikadvayamAzrityobhayathApi bhavati / 'tiga cauro siyA u ubbaTTe tti' devebhya uttastiryakSvAyAtaH sarvaviratisAmAyikatrikaM, manuSyeSu svAyAtaH sAmAyikacatukamapyAzritya bhayathApi syAditi / udvartamAnaH punarapAntarAlagatau sarvo'pyamarAdirna kiJcita pratipadyate prAkapratipannasta dvayorbhavatIti / / 2747 / / 2748 // AsravakaraNadvAra mAha--- nIsavamANo jIvo paDivajjai so cauNhamaNNayaraM / puvvapaDivannao puNa siya Asavao va nIsavao || 2749 // yat samyaktvAdisAmAyikaM pratipadyate tadAvArakaM mithyAtvamohanIyAdikarma nizrAvayan nirjarayanneva zeSakarma tu vannannapi jIvaH pratipadyate sa caturNAmanyataraditi / yastu pUrvapratipannaH saH, vAzabdasya vyavahitasaMbandhAt syAdAzrAvako bandhaka ityarthaH, nizrAvako vA nirjarakaH syAt / nirveSTanadvArokta evArtho'tra paryAyAntareNoktaH, paramArthatastvAtyantika bhedAbhAvAditi / / 2549 / / athAlaGkAra- zayanA-sssana-sthAna- caGkramaNadvArakadambakaM vyAcikhyAsurAha - ummukamaNamukke ummuccate ya kesalaMkAre / paDivajjijjannayaraM sayaNAIsuM pi emeva // 2750 // kezopalakSitakaTaka-keyUra-hAra- kaGkaNa-vastra-tAmbUlAdyalaGkAraH kezAlaMkArastatronmukte parityakte, anunmukte cAparityakte, 1 deveSvanuvRtte dve trINi catvAri syAsUvRtte / udvartamAnakaH punaH sarvo'pi na kiJcit pratipadyeta || 2748 2 mizrAvayajIvaH pratipadyate sa caturNAmanyatarat / pUrvapratipannakaH punaH syAdAzrAvako vA nizrAvakaH // 2049 // 3 unmukte'nunmukta unmuJcaMzca kezAlaGkAram / pratipadyetAnyatarat zayanAdiSvapyevameva // 2750 // For Personal and Private Use Only bRhadvattiH / ||1093 //
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 1094 // PERPRIORDPRPeppecar tathA, unmuJcazca kezAdhalaGkAraM caturNAmanyatarat sAmAyika pratipadyate / atra ca bharatacakravartyAdaya udAharaNaM mntvyaaH| evaM zayane, Asane, sthAne, cakramaNe ca parityakte'parityakte parityajyamAne caitAsu tisRSvapyavasthAsu caturNAmanyatarat pratipadyate / prAkSatipannazca sarvatra labhyate // iti niyuktigAthAcatuSTayArthaH // tadevamuktaM vistarataH 'kahi' iti dvAram / / 2750 // ___ atha 'keSu' iti dvAramabhidhAtumAha savvagayaM sammattaM suya-caritte na pajjavA savve / desaviraI paDuccA doNha vi paDisehaNaM kujjA // 2751 // atha 'keSu dravyeSu paryAyeSu ca sAmAyikam ?' iti jijJAsAyAmucyate- sarvadravya-paryAyagataM samyaktvam , sarvadravya-paryAyazraddhAnarUpatvAt tasya / tathA, zrute zrutasAmAyike, cAritre cAritrasAmAyike dravyANi sarvANyapi bhavanti, viSayaparyAyAstu na sarve tadviSayaH, zrutasyAbhilApyaviSayatvAt , paryAyANAM cAbhilApyA-'nabhilApyarUpatvAditi ; cAritrasyApi 'paMDhamammi savvajIvA' ityAdinA sarvadravyA-'sarvaparyAyaviSayatAyAH pratipAditatvAditi / dezaviratiM pratItya yorapi sakaladravya-paryAyayoH pratiSedhanaM kuryaat-n| sarvadravyaviSayam , nApi sarvaparyAyaviSayaM dezaviratisAmAyikamiti bhAvaH / / iti niyuktigAthArthaH / / 2751 // atha bhASyakAravyAkhyA-- aigaM pi asadahao jaM davvaM pajjavaM ca micchattaM / viNiuttaM sammattaM to savvadavva-bhAvesu // 2752 // nANabhilappesu suyaM jamhA na ya davvamaNabhilappaM ti / savvaddavvesu tayaM tamhAna usavvabhAvesu // 2753 / / biiya-carimavvayAI pai cArittamiha savvadavvesu / na u savvapajjavasuM savvANuvaogabhAvAo // 2754 // vyAkhyA- yad yasmAdekamapi dravyaM paryAya vA jinapraNItamazraddadhataH sato mithyAtvamuktam / tataH samyaktvaM viniyuktaM sarvadravyaparyAyeSu 'zraddhAnabhAvena' iti zeSaH / yasmAcca zrutajJAnamanabhilApyeSu na pravartate, aviSayatvAt teSAm ; kintvabhilApyeSvevArtheSu tat , sarvagataM samyaktvaM zruta-cAritre na paryavAH sarve / dezaviratiM pratItya dvayorapi pratiSedhanaM kuryAt // 2757 // 2 gAthA 2637 / 3 ekamapyazraddadhato yad dravyaM paryavaM ca mithyAtvam / viniyukkaM samyaktvaM tataH sarvadravya-bhAveSu // 2752 // mAnabhilApyeSu zrutaM yasmAd na ca dravyamanabhilApyamiti / sarvadamyaSu tat tasmAd na tu sarvabhAveSu // 2053 // // 1094 // dvitIya caramavrate prati cAritramiha sarvadravyeSu / na tu sarvaparyaveSu sarvAnupayogabhAvAt // 2755 / / Jan E inema
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 1095|| pravartate / na ca dravyaM dharmA'stikAyAdikamanabhilApyam , kintvabhilApyameva / tataH sarvadravyeSu zrutaM pravartate, abhilApyaviSayatvAt / tasya, na punaH sarvabhAveSu sarvaparyAyeSu, teSAmabhilApyA-'nabhilApyatvAt , zrutasya cAmilApyamAtraviSayatvAt , abhilApyAnAM cAnabhi- bRhadvattiH / lApyebhyo'nantabhAgamAtravRttitvAditi / 'viiyetyAdi' dvitIya caramavrate-dvitIyaM mRSAvAdavratam , caramaM tu parigrahavratamAzrityeha prakrame cAritraM sarvadravyeSu pravartate na tu sarvaparyAyeSvityuktam , mRSAvAdasya vacanarUpatvena, parigrahasya ca mUrchAvikalpAtmakatvena dravyeSveva sarveSu pravRtteH, teSAmevAbhilApyaviSayatvAt , paryAyANAM tvabhilApyA-'nabhilApyatvAt / ata evAha- sarveSAM paryAyANAM cAritra'nupayogabhAvAt , anupayogazcAnabhilApyAnAzritya mntvyH| zeSANi tu trINi mahAvratAni sarvadravyaviSayANyapi na bhavanti, kimuta sarvaparyAyaviSayANi ? / ato dvitIya-caramavrate evAzritya sarvadravyAsarvaparyAyaviSayatA cAritrasya bhAviteti // 2752-54 // 'sarvaparyAyANAM cAritre'nupayogabhAvAt' iti yaduktaM tadupajIvya paraH preryamAhanaNu savvanahapaesANaMtaguNaM paDhamasaMjamaTThANaM / chavihaparivaDDhIe chaTThANA saMkhayA seDhI // 2755 / / aNNe ke pajAyA je'NuvauttA carittavisayammi / je tatto'NaMtaguNA jesiM tamaNaMtabhAgammi // 2756 / / anne kevaligamma tti te maI, te vi ke tadabbhahiyA / evaM pi hunja tullA nANataguNattaNaM juttaM // 2757 / / vyAkhyA, Aha- nanu saMyamazreNyA sarvajaghanyatvena yat prathamamAyaM saMyamasthAnaM tadapi paryAyAnAzritya sarvanamaHpradezAnantaguNamAgame proktam- yAvantaH sarvasyApi lokAlokanabhasaH pradezAstadanantaguNaparyAyarAziyuktaM prathamamapi saMyamasthAnaM shrute'bhihitmityrthH| tato'nyad vizuddhito'nantabhAgavRddham , tadaparaM tvasaMkhyAtabhAgaddham , anyattu saMkhyAtabhAgaddham , tadaparaM tu saMkhyAtaguNavRddham , anyat tvasaMkhyAtaguNavRddham, tadaparaM tvanantaguNavRddhamityevaM punaH punaH kriyamANayA padhiparivRddhyA'saMkhyeyalokAkAzapadezapramANaiH padasthAnakaniSpannA saMyamazreNirbhavatIti / tatazca ke nAma te'nye samadhikAH paryAyAH, ye 'sarvAnupayogabhAvAt' iti vacanAccAritraviSayAnupayuktAH pratipAdyanta ?, ye ca 'ne u savvapajjavasuM' ityuktAbhiprAyAt tatazcAritrAdanantaguNAH, yeSAM ca 1 nanu sarvanabhaHpradezAnantaguNaM prathamasaMyamasthAnam / SaDvedhaparivRkSamA pamthAnA saMkhyAtA zreNiH // 2755 / / ambe ke paryAyA ye'nupayuktAzcAritrAviSaye / ye tato'nantaguNA yeSAM tadanantabhAge / / 2756 / / 1095 anye kevaligamyA iti te matiH, te'pi ke tadanyadhikAH / evamapi bhaveyustulyA nAnantaguNatvaM yuktam // 2757 / / 2 gAthA 2754 / vApasa JainEducational Intern For Personal and Use Only OTww.jaineibrary.org
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA vRha // 1096 // 30.OOOHOICICIROOOOile paryAyANAM taccAritramanantabhAge'bhidhIyate / abhilApyaparyAyaviSayaM hi kila cAritram , te cAnabhilApyAnAmanantabhAga eva vartante, ato 'na u savvapajjavasuM' ityukte'nupayuktAH paryAyAzcAritrAdanantaguNAH, cAritraM tu teSAmanantabhAge, ityanuktamapi sAmarthyAd gamyata iti / etaca kila paro na manyate, sarvajaghanyasyApi saMyamasthAnasya sarvanabhaHpradezAnantaguNaparyAyatvAt , paryAyANAM ca tribhuvane'pyetAvanmAtratvAt , cAritrAnupayuktaparyAyANAmasaMbhavAditi / 'anne ityAdi' atrAcArya ! te tavaivaMbhUtA matirbhaveccAritropayuktabhyo'nye'pi kevalajJAnagamyA anabhilApyA anantaguNAH paryAyAH santi, ye cAritrAdanantaguNAH, cAritraM tu yepAmanantabhAga iti / prH| pAha- 'te vi ke tadabbhahiya tti' te'pi kevalajJAnagamyA jJeyagatA anabhilApyAH paryAyAH ke tadabhyadhikA:- tebhyazcAritropayuktabhyo'bhyadhikA atiriktAH syuH na kecanetyartha, saMyamasthAnaparyAyaiH sarvasyApi trijagatparyAyarAzeH kroDIkRtatvAt tadanupayuktatvAsaMbhavAditi / kiJca, evamapi cAritraparyAyAH kevalajJAnagamya yagataiH paryAyaistulyA eva bhaveyuH, na punasteSAM kevalajJAnagamyaparyAyANAmanantaguNatvaM yuktam / yAvanto hi jJeyasya paryAyAstAvantastadavabhAsakatvena jJAnasyApyeSTavyAH, anyathA tadavabhAsakavAyogAt / tatazca jJAna-darzana-cAritrAdhyavasAyAtmikAyAH saMyamazreNerantargatatvAt kevalajJAnasya saMyamazreNyAtmakaM cAritraM paryAyaiH kevalajJAnagamyAnAM jJeyagataparyAyANAM tulyameva yuktaM na hInamiti // 2755 / / 2756 // 2757 // evaM parasyAtipreryanipuNatvamavalokya mUriratinipuNameva pratividhAnamAha 'seDhIya nANa-dasaNapajAyA teNa tappamANA sA / iha puNa carittamattovaogiNo teNa te thovA // 2758 / / zreNyA jJAna-darzana-cAritrAdhyavasAyAtmikAyAM saMyamazreNI jJAna-darzanaparyAyA madhye saMlulitA vivakSitAH, tena tatpamANAsau sarvanabhaHpradezAnantaguNaparyAyarAzimamANA'sau proktA / iha tu ye cAritropayoginasta eva vivakSitAH, te ca grahaNa-dhAraNAdiviSayabhUtA eva kecit , tena stokA iti na doSaH // 2758 // athAnyat preryamutthApayannAhaneNu sAmAiyavisao kiMdArammi viparUvio pubbiM / kaha na puNaru tadoso hoja ihaM ko viseso vA // 2759 // // 1096 // 1 zreNyA jJAna-darzanaparyAyAstena tatpramANA sA / iha punazcAritramAnopayoginastena te stokAH // 2758 / / 2 nanu sAmAyikaviSayaH kiMdvAre'pi prarUpitaH pUrvam / kathaM na punaruktadoSo bhavediha ko vizeSo vA // 2759 / / sASEARRAHASRAkahA inte ! For Personal and Use Only www.jaintibrary.org
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 1097 // vAlahAvAbAhAra para nanu pUrva kiMdvAra eva "taM khalu paJcakkhANaM AvAe' ityAdinA sAmAyikAnAM viSayaH prarUpita eva, iha punarapi 'savvagayaM sammattaM' ityAdinA tadviSayanirUpaNaM kurvataH kathaM na punaruktadoSo bhavet ?, ko vA vizeSo'tra, yamAzritya punarapyevamucyate ? iti // 2759 // atrottaramAha kiM taM ti jAibhAveNa tattha iha neyabhAvao'bhihiyaM / iha visaya-visaibheo tatthAbheovayAro ti||2760|| kiM tat sAmAyikam ? iti jAtibhAvena viSaya-viSayiNorabhedaM cetAsa vidhAya sAmAyikajAtimAtrameva tatra pUrva kiMdvAre'pareNa jijJAsitam , tataH 'AyA khalu sAmaiyaM' ityanena tadeva mukhyatayA proktam , tadviSayastu pareNa jijJAsito'pi viSayiNi pRSTe tadabhinnatvAd gauNavRttyaiva proktH| iha tu 'keSu' iti dvAre viSaya eva mukhyatayA pareNa jijJAsitaH, atastasyaiva viSayasya jJeyabhAvena jJAtavyatayA'bhihitaM svarUpamityupaskAraH / pAThAntaraM vA 'abhihiu tti' tatrAyamarthaH- iha tu jJeyabhAvena jJAtavyatayA viSaya evAbhihitaH / kimuktaM bhavati ? ityAha- 'ihetyAdi' iha 'keSu' iti dvAre viSaya-viSayiNoAMdo vivakSita ityato niSkRSya viSaya eva jJeyabhAvenoktaH, tatra tu kiMdvAre viSaya| viSayiNorabhedopacAra ityato viSayibhUtaM sAmAyikameva jJeyabhAvena mukhyatayA nirdiSTam // iti gAthAnavakArthaH / / 2760 // sAMprataM 'kathaM sAmAyika labhyate ?' itidvAre mahAkaSTalabhye tallAbhakramaM darzayannAha- 'mANussa' ityAdikAH 'abbhuTThANe viNae' iti paryantA assttaaviNshtigaathaaH| etAzca pAThasiddhA eva, kacid vaiSamyasaMbhave mUlAvazyakaTIkAto boddhavyA iti dvAram / 'katham' iti dvAraM gatam // 2760 // sAMprataM tadityaM labdhaM kiyaciraM kAlaM bhavati ?' iti kAladvAre jaghanyotkRSTa sAmAyikakAlamabhiSitsurAha sammattassa suyassa ya chAvaTThI sAgarovamAI ThiI / sesANa puvakoDI desUNA hoi ukkosA // 2761 // samyaktvasya zrutasya ca labdhimaGgIkRtya 'do vAre vijayAisu' ityAdivakSyamANanyAyena SaTpaSTisAgaropamANi pUrvakoTIpRthaktvAdhikAni sthitirbhavati / zeSayordezavirati-sarvaviratisAmAyikayoH pUrvakoTI dezonA bhavati / 'ukosa tti' eSA sAmAyikalabdherutkRSTA sthitiH // iti niyuktigAthArthaH // 2761 // 1 gAthA 2634 / 2 gAthA 2751 / 3 kiM taditi jAtibhAvena tatreha jJeyabhAvato'bhihitam / iha viSaya-viSayibhedastatrAbhedopacAra iti // 2760 // 4 A0ni0pR0154-157 / 5 samyaktvasya zrutasya ca SaTSaSTiH sAgaropamANi sthitiH / zeSayoH pUrvakoTirdezonA bhavatyutkRSTA // 2061 // 6 ja. vijayAisu do vaare'| 1097 // For Personal Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. aadaideos // 1098 // bhAdhyakAravyAkhyA 'do vAre vijayAisu gayassa tiNNaccue ya chAvaTThI / narajammapucakoDIpuhuttamukkosao ahiaN||2762|| iyaM prAgihaiva vyAkhyAtA // 2762 // atha caturNAmapi sAmAyikAnAM jaghanyasthitiM bhASyakAra evAha aMtomuhuttamittaM jahannayaM caraNamegasamayaM tu / uvaogaMtamuhuttaM nAnAjIvANa savvaddhaM // 2763 // jaghanyAM tu labdhimAzrityAdyasAmAyikatrayasyAntarmuhUrta sthitiH / sarvaviratisAmAyikasya tu samayam, cAritrapariNAmArambhasamayAnantaramevAyuSkakSayasaMbhavAt / dezaviraterapyevaM kasmAd na bhavati ? iti cet / tadayuktam , tasyAH pratiniyataprANAtipAtAdinivRttirUpatvAt , tadAlocanapariNatezca jaghanyato'pyAntauhUrtikatvAt / tadeSa labdheH sthitikAlaH / upayogatastu sarveSAmantarmuhUrta sthitiH / nAnAjIvAnAM tu sarvANi sarvAddhA // iti gAthAdvayArthaH // 2763 // _ atha katidvAramucyate / tatra samyaktvAdisAmAyikAnAM vivakSitasamaye kati pratipattAraH, pratipannAH, pratipatitA vA bhavanti ? ityAha sammatta-desavirayA paliyassa asNkhbhaagmettaao| seDhIasaMkhabhAgo sue sahassaggaso viraI // 2764 // __samyaktva-dezaviratAH prANinaH kSetrapalyopamasyAsaMkhyeyabhAgamAtrA eva / iyamatra bhAvanA- kSetrapalyopamasyAsaMkhyeyabhAge yA vantaH pradezAstAvanta evotkRSTataH samyaktva-dezaviratisAmAyikayorekadA pratipattAro bhavanti / kintvayaM vizeSaH- dezaviratipratipatRbhya: samyaktvapratipattAro'saMkhyeyaguNA iti / jaghanyatastveko do veti / 'seDhIasaMkhabhAgo sue tti' iha saMvartitacaturastrIkRtalokasyaikaprAdezikI saptarajjupramANA zreNirgRhyate / zrutamapi samyaga-mithyAzrutabhedarahitaM sAmAnyenAkSarAtmakamatrAGgIkriyate / tato yathoktAyAH zreNerasaMkhyAtatame bhAge yAvanto nabhaHpradezAstAvanto vivakSitakAle sAmAnyazrutasyotkRSTataH pratipattAro labhyante, jaghanyatastveko dvau veti / savArI vijayAdiSa gatasya zrInacyate ca SaTaSaSTiH / narajanmapUrvakoTIpRthaktvamuskarvato'dhikam // 2762 // ja. 'vijayAisu do vAre g'| 2 antamuhUrtamAnaM jaghanyakaM caraNamekasamayaM tu / upayogo'ntamuhUrta nAnAjIvAnAM sarvAhA // 27 // 3 // 3 samyaktva-dezaviratAH palyasyAsaMkhyabhAgamAtrAH / zreNyasaMkhyabhAgaH zrute sahasAprazo viratiH // 2064 // RolloTOOTTOTS // 1098 // For Personal and Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1099 // Jain Education Internat 'sahassaggaso viraitti' kadAcid vivakSitakAle utkRSTataH sahasrAyazaH sahasraparigaNanayA sahasrapRthaktvaM virateH pratipattAro bhavanti, jaghanyatastveko dvau veti / tadevamuktAH pratipadyamAnakAH / / 2764 // atha pUrvapratipannAn pratipAdayannAha - sammata desavirayA paDavaNNA saMpaI asaMkhejjA | saMkhejjA ya carite tIsu vipaDiyA anaMtaguNA ||2765 // samyaktva - dezaviratAH pUrvapratipannAH sAMmataM vartamAnasamaye jaghanyata utkRSTatazcAsaMkhyeyAH prApyante, kintu jaghanyapadAdutkRSTapade vizeSAdhikAH / ete ca pratipadyamAna kebhyo'saMkhyeyaguNAH / saMkhyeyAcAritre prAkpratipannAH / ete tu svasthAne pratipadyamAnakebhyaH saMkhyeyaguNAH / tribhyo'pi caraNa-deza- samyaktvebhya etAneva caraNaguNAn prApya ye pratipatitAste'nantaguNAH / tatra samyagdRSTayAdibhyaH pratipadyamAnakebhyaH pUrvapratipannebhyazca caraNapratipatitA anantaguNAH, dezaviratipratipatitAstu tebhyo'saMkhyeyaguNAH, samyaktvapratipatitAH punastebhyo'saMkhyeyaguNA iti vizeSo draSTavya iti / / 2765 / / tadevamatra zrutavarjasAmAyikatrayasya pUrvapratipannAH pratipatitAzvoktAH / atha zrutamAzrityAha paDavaNNA saMpa parassa asaMkhabhAgamettAo / sesA saMsAratthA suyapaDivaDiyA hu te savve // 2766 // samyag-mithyArUpasya sAmAnyato'kSarAtmakasya zrutasya ye pUrvapratipannAste sAMprataM vartamAnasamaye pratarasyAsaMkhyeyabhAgamAtrA bhavanti / ghanasamacaturastrIkRtalokapratarasyAsaMkhyeya bhAgavartinIdhvasaMkhyeyAsu zreNiSu yAvanto nabhaH pradezAstAvanto vivakSitasamaye sAmAnyazrutasya pUrvapratipannA labhyanta ityarthaH / zrutapratipanna pratipadyamAna kebhyastu ye zeSAH saMsArasthA jIvA bhASAlabdhirahitAH pRthivyAdaya ityarthaH, te sarve'pi bhASAlabdhi prApya pratipatitatvAt sAmAnyazrutAt pratipatitA mantavyAH / na hi nirAdike saMsAre bhrAmyadbhistairbhApAlabdhiH pUrva na labdheti / te ca samyaktvAdipratipatitebhyo'nantaguNA iti svayameva draSTavyam / iti niyuktigAthAtrayArthaH / / 2766 / / sedI asaMkhabhAgo sue ti' ityasya vyAkhyAnaM bhASyakAraH prAha 1 samyaktva dezaviratAH pratipannAH saMpratyasaMkhyeyAH / saMkhyeyAzca cAritre triSvapi patitA anantaguNAH || 2765 // 2 zrutapratipacAH saMprati pratarasyAsaMkhya bhAgamAnnAH / zeSAH saMsArasyAH zrutapratipatitAH khalu te sarve // 2766 // For Personal and Private Use Only 3 gAthA 2764 | bRhadvattiH / // 1099 //
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1100 // Jain Education Intern saMvaTTiyacaurassIkayassa logassa satta rajjUo / seDhI, tadasaMkhijjaibhAgo samae suyaM lahai || 2767 // uktArthA / / 2767 // 'suyapaDivaNNA saMpara parassa' ityAdervyAkhyAnamAha saseDhI seDhIguNA paraM tadasaMkhabhAgaseDhINaM / saMkhAIyANa parasarAsimANA suyapavannA // 2768 // iyamapi gatArthA, navaraM zreNiH zreNyA guNitA prataro mantavyaH / / 2768 / / 'sammatta - desavirayA pachiyassa' ityAdyuktam, tatra samyaktvapratipadyAnakAdInAM saMkhyAtItatvasya tulyatvAdalpabahutvaM pUrva na vijJAtam, tad bhASyakAraH prAha saii saMkhAIyate thovA desavirayA duvihaM pi / tadasaMkhaguNA sammadiTThI tatto ya suyasahiyA || 2769 // mIse pavajjamANA suyarasa sesapaDivannaehiMto / saMkhAIyaguNa cciya tadasaMkhaguNA suyapavannA // 2770 // vyAkhyA - samyaktva - dezaviratAnAmubhayeSAmapi pratipadyamAnakAnAM palyopamAsaMkhyeyabhAgavartitvena saMkhyAtItatve'saMkhyeyatve tulye'pi sati dvayorapyanayo rAjyoH stokA dezaviratAH pratipadyamAnakAH, samyagdRSTayaH pratipadyamAna kAstebhyo'saMkhyeyaguNAH, tebhyazca pratipadyamAna samyagdRSTibhyaH zrutasahitAH sAmAnyazrutapratipadyamAnakA asaMkhyeyaguNAH / mithe milite samudite'pItyarthaH, samyagdRSTi- dezaviratarAzidvaye'vadha vyavasthApite sAmAnyazrutasya ye pratipadyamAnakAste, zeSebhyaH samyagdRSTi- dezaviratebhyo militebhyaH pratipannakebhyaH pUrvapratipannebhya iti bhAvaH 'saMkhAIyaguNa thiya ti' saMkhyAtItaguNA evAsaMkhyAtaguNA evetyarthaH / tadanena zreNerasaMkhyAta bhAgavRttitvAt sAmAnyena zrutapratipadyamAnakAnAM prAcurye sUcitam / evaM nAma te sAmAnyazrutapratipadyamAnakA bahavo yena zeSebhyaH samuditasa 1 saMvartitacaturastrIkRtasya lokasya sapta rajjvaH / zreNI, tadasaMkhyeyabhAgaH samaye zrutaM labhate / / 2767 || 2 gAthA 2766 / 3 sA zreNiH zreNiguNA prataraM tadasaMkhyabhAgazreNInAm / saMkhyAtItAnAM pradezarAzimAnA zrutaprapannA / / 2768 / / 4 gAthA 2764 5 sati saMkhyAtItatve stokA dezaviratA dvayorapi / tadasaMkhyaguNAH samyagdRSTayastatazca zrutasahitAH / / 2769 / / mizra prapacamAnAH zrutasya zeSapratipannakebhyaH / saMkhyAtItaguNA eva tadasaMkhyaguNAH zrutaprapannAH // 2770 / / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 1100 //
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ JODOC vizeSA0 // 1101 // myagdRSTi-dezaviratebhyaH puurvprtipntrebhyo'pysNkhyaatgunnaaH| 'tadasaMkhaguNA suyapavanA ti tebhyo'pi zrutapratipadyamAnakebhyastasyaiva zrutasya / ye pUrvapratipannAste'saMkhyAtaguNA iti // 2770 // badvAttiH atha pUrvapratipannAnAM pratipadyamAnakAnAM ca samyagdRSTayAdInAM khasthAne'lpa-bahutvamAha sahANe sahANe puvvapavaNNA pavajamANehiM / huti asaMkhijjaguNA saMkhijaguNA carittassa // 2771 // samyaktvayuktazruta-dezaviratAnAM svasthAne svasthAne pUrvapratipannAH pratipadyamAnakebhyo'saMkhyeyaguNAH, cAritriNAM tu vizeSaH, tadyathA-sarvastokAH svasthAne cAritriNaH pratipadyamAnakAH, pUrvapratipannAstu saMkhyeyaguNA iti // 2771 // atha samyaktvAdipatipatitAnAmalpa-bahutvamAha caraNapaDiyA aNaMtA tadasaMkhaguNA ya desviriio| sammAdasaMkhaguNiyA tao suyAo anntgunnaa||2772|| cAritraM prApya ye pratipatitAste samyaktvAdipatipadyamAna-pUrvapratipannakebhyaH sarvebhyo'pyanantA anantaguNAH, dezaviratipratipatitAstebhyo'saMkhyAtaguNAH, samyaktvapratipatitAstebhyo'saMkhyAtaguNAH, tebhyo'pi zrutAt pratipatitA anantaguNA iti // 2772 / / 'seDhIasaMkhabhAgo sue' ityAdi yaduktam , tacca kiM sAmAnyazrutaM samyakazrutaM veha gRhyate, ityAzaGkAyAmAha sAmaNNaM suyagahaNaM ti teNa savvattha bahutarA tammi / iharA pai sammasuyaM sammattasamA muNeyavvA // 2773 / / uktArthaprAyA, sugamA ceti / / 2773 // iha samyaktva-zruta-dezaviraticAritralakSaNeSu caturvapi sAmAyikeSu pUrvapratipanna-pratipatitapadayorjaghanyotkRSTabhedabhinnatvAt tadvizeSapratipAdanArthamAha paMDiya-paDivannayANaM saTThANe samahiaM jahannAo / savvatthukkosapayaM pavajjai jahaNNao cego // 2774 // 1 svasthAne svasthAne pUrvaprapannAH prapadyamAnebhyaH / bhavantyasaMkhyeyaguNAH saMkhyeyaguNAzcAritrasya // 2771 // 2 caraNapatitA anantAstadasaMkhyaguNAica dezavirateH / samyaktvAdasaMkhyaguNitAstataH zrutAdanantaguNAH / / 2772 // 3 gAthA 2764 / 4 sAmAnya zrutagrahaNamiti tena sarvana bahutarAstasmin / itarathA prati samyakzrutaM samyaktvasamA jJAtavyAH // 2773 // // 1101 // 5patita-pratipakSakAnAM svasthAne samadhikaM jaghanyAt / sarvatrotkRSTapadaM prapadyate jaghanyatazcaikaH // 2771 // kahaBalee Jain Educationa.Internatil For Personal and Price Use Only Tautww.jainelibrary.org
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1102 // Jain Educatora Intern iha samyaktvAdipratipatitAnAM yajjaghanyapadaM tasmAt svasthAne yadutkRSTapadaM tat sarvatra samadhikaM vizeSAdhikamavagantavyam / evaM pUrvapratipannAnAmapi jaghanyapadAdutkRSTapadaM vizeSAdhikameva / pratipadyamAnAnAM tarhi kA vArtA : ityAha, 'pavajjaItyAdi ' pratipadyate samyaktvAdiguNaM jaghanyata eko dvau vA utkRSTatastvAdya sAmAyikatrayamasaMkhyAtAH, cAritraM tUtkRSTataH saMkhyAtAH pratipadyante / ata iha jaghanyapadAdutkRSTa padama saMkhyeyaguNaM saMkhyayeguNaM vA draSTavyam / / iti gAthA'STakArthaH // 2774 // aya sAntaradvAramAha- kAlamaNataMca sue addhApariyaTTao ya desUNo / AsAyaNabahulANaM ukkosaM antaraM hoi // 2775 // iha jIva ekadA samyaktvAdisAmAyikamavApya tatastatparityAge yAvatA kAlena punarapi tadavApnoti so'pAntarakAlo'ntaramucyate / tacca sAmAnye'kSarAtmake zrute jaghanyato'ntarmuhUrtam, utkRSTatastvanantaM kAlaM bhavati / idamuktaM bhavati -- iha dvIndriyAdiH kazcit zrutaM labdhvA mRto yaH pRthivyAdiSUtpadya tatrAntarmuhUrta sthitvA punarapi dvIndriyAdiSvAgataH zrutaM labhate tasya jaghanyato'ntarmuhUrtamantaraM bhavati / yastu dvIndriyAdirmRtaH pRthivyaptejo vAyu-vanaspatiSu punaH punarutpadyamAno'nantaM kAlamavatiSThate, tataH punarapi dvIndriyAdiSvAgatya zrutaM labhate, tasyAyamekendriyAvasthitikAlalakSaNo'nantakAla utkRSTato'ntaraM bhavati / ayaM cAsaMkhyAtapudgalaparAvartamAno draSTavyaH / zeSasya tu samyaktva deza virati sarvaviratisAmAyikatrayasyeti dRzyam - jaghanyato'ntarmuhUrtam, utkRSTatastu dezona upApudgala parAvarto'ntaraM bhavati / idaM cotkRSTamantaramAzAtanAbahulAnAM jIvAnAM draSTavyam; uktaM ca- '' titthayara patrayaNa suyaM AyariyaM gaNahara mahiDDhIyaM / AsAyaMto bahuso aNatasaMsArio hoi || 1 ||" iti niryuktigAthArthaH // 2775 // bhASyam - micchayassa vaNarasaikAlo sesassa sesasAmaNNI / hIrNa bhiNNamuhuttaM sabvesimihegajIvassa // 2776 // 1 kAlamanantaM ca zrute'rdhaparAvartakazca dezonaH / AzAtanabahulAnAmutkRSTamantaraM bhavati / / 2775 / / 2 tIrthaMkara pravacanaM zrutamAcArya gaNadharaM mahardikam / AzAtayan bahuzo'nantasaMsArako bhavati // 1 // 3 mithyA zrutasya vanaspatikAlaH zeSasya zeSasAmAnyaH / hInaM bhinnamuhUrtaM sarveSAmi haikajIvasya || 2776 // For Personal and Private Use Only bRhadvattiH / ||110shaa
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ __ iha yo'yaM vanaspatikAlo vanaspatarupalakSaNatvAdekendriyakAlo'saMkhyAtapudgalaparAvartAtmakaH zrutasyotkRSTo'ntaraM proktaH, sa vizeSA0mithyAzrutasya mithyAzrutamaGgIkRtya draSTavyaH / 'sesassa sesasAmaNNo tti' zeSasya tu samyakzrutasya zeSaH samyaktvAdisAmAyikaiH sAmAnyastulyo dezonopArdhapudgalaparAvartalakSaNa utkRSTo'ntarakAlo draSTavyaH / 'hINaM ti' hInaM jaghanyamantaraM sarveSAmapi samyaktvAdisAmAyikAnAM niyuktigAthAyAmanuktatvAd bhinnamuhUrtamantarmuhUrta draSTavyam / idaM ca jaghanyamutkRSTaM cAntaramekajIvasya mantavyam , nAnAjIvAnAM samyaktvAdyantarAbhAvAditi gAthArthaH // 2776 // sAMpratamavirahitadvAramAha-- samma-suyAgArINaM aavliyasNkhbhaagmettaao| aTTa samayA caritte savvesiM jahaNNa do samayA // 2777 // samyaktva-zrutA-gAriNAM samyaktva-zruta-dezaviratisAmAyikAnAmityarthaH, ekaikasmin dayAdiSu vA pratipattaSu pratipadyamAnevAvalikAsaMkhyeyabhAgamAtrAH samayA avirahitaM nairantaryeNa pratipattirbhavati / idamuktaM bhavati- samyaktva-zruta-dezaviratInAM sarvasminnapi loka utkRSTata AvalikA'saMkhyeyabhAgavartinaH samayAnavirahitaM nairantaryeNaikaiko yAdayo vA pratipattAraH prApyante, tataH paraM tatpatipattaravazyamuparamAd virahakAlo bhvti| cAritre tvaSTau samayAn yAvadeka-yAdInAM nirantaraM pratipattiH, sarvatra tataH paraM virahakAlaH / jaghanyatastu sarveSvapi sAmAyikeSu dvau samayau pratipattiH / tataH paraM virahakAla iti // 2777 // avirahitakAlasya pratipakSabhUtatvAd virahakAlo dvAragAthAyAmanupadiSTo'pi labhyate, ataH samyaktvAdipratipattivirahakAlamAha suya-samma sattayaM khalu virayAviraIya hoi bArasagaM / viraIe paNNarasagaM virahiyakAlo ahorattA // 2778 // iha samyaktva-zrutayoH sarvasminnapi loka utkRSTataH saptAhorAtrANi pratipattivirahakAlo bhavati, etAvantaM kAlamanayorutkRSTato loke ko'pi pratipattA na labhyata ityarthaH, tataH paraM kazcidavazyaM te pratipadyate, evamuttaratrApi / viratAviratestu dezaviratedvAdazAhorAtrANyutkRSTataH sarvatra virahakAlo bhavati, viratestu cAritrasya paJcadazA'horAtrANyutkRSTataH pratipattivirahakAlo bhavati // 1 ja, 'kAlaH pratipattavyaH' / 2 samyaktva-zrutA-gAriNAmAvalikAsaMkhyabhAgamAtrAH / aSTa samayAzcAritre sarvego jaghanyato dvau samayau // 2777 // 2 zruta-samyaksvayoH saptakaM khalu viratAviraterbhavati dvAdazakam / virataH paJcadazakaM virahitakAlo'horAtrANAm // 2778 // P // 1103 // Sease For Personal and Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ -CHIER vizeSA. E bRhadvattiH / // 1104 // ael daemmlkaanti iti niyuktigAthAdvayArthaH // 2778 / / atha bhavadvAramucyate / tatra kiyato bhavAnekajIvaH sAmAyikacatuSTayamutkRSTataH pratipadyate ? ityAha-- sammatta-desavirayA paliyassa asaMkhabhAgamettAo / aThTha bhavA u caritte aNaMtakAlaM ca suysme||2779|| samyagdRSTayo dezaviratAzca pratyeka kSetrapalyopamAsaMkhyayabhAgamAtrAn bhavAn yAvad bhavanti / idamuktaM bhavati-kSetrapalyopamasyAsaMkhyeyabhAge yAvanto nabhaHpradezAstAvato bhavAnutkRSTataH samyaktvaM dezaviratiM ca pratipadyante, jaghanyatastvekaM bhavam / tataH paraM sidhyanti / iha ca samyaktvabhavAsaMkhyeyakAd dezaviratibhavAsaMkhyeyaka laghutaraM draSTavyam / cAritre tu vicArye'STau bhavAnutkRSTatastat pratipadyate, utkRSTato'STau tasyAdAnabhavAH, jaghanyatastvekaH, tataH sidhyati / 'aNaMtakAlaM ca suyasamae tti' anantakAlo'nantabhavarUpastamanantakAlapeva pratipattA bhavatyutkRSTataH sAmAnyazrutasAmAyike, jaghanyatastvekabhavameva, marudevIvat / / iti niyuktigAthArthaH // 2779 // athAkarSadvAramAha-- tiNhaM sahassapuhattaM sayapuhattaM ca hoi viraIe / egabhave AgarisA evaiyA huMti nAyavvA // 2780 // AkarSaNamAkarSastatprathamatayA, muktasya vA grahaNamityarthaH / tatra trayANAM samyaktva-zruta-dezaviratisAmAyikAnAmekabhave sahasraSathaktvamAkarSANAM bhavati / viratestu cAritrasyaikabhave zatapRthaktvamAkarSANAM bhavatIti / evameta utkRSTata ekabhavikA AkarSAH proktAH / jaghanyastveka eva sarveSAmAkarSa iti / / 2780 // nAnAbhavagatAnAha doNha pa~hattamasaMkhA sahassapuhattaM ca hoi viraIe / nANabhave AgarisA sue aNaMtA u nAyavvA // 2781 // dvayoH samyaktva-dezaviratisAmAyikayo nAbhavetkRSTato'saMkhyayAni sahasrapRthaktvAnyAkarSANAM saMbhavanti / eka hi sahasrapRthaktvamasaMkhyeyaistatpatipattibhavaguNitamasaMkhyeyAni sahasrapRthaktvAni bhavanti / tathA, viratazca cAritrasya nAnAbhaveSvAkarSANAM sahasrapRthaktvaM 1 samyaktva-dezAviratAH palyasyAsaMkhyabhAgamAtrAn / aSTa bhavAMstu cAritre'nantakAla ca zrutasAmAyike / / 2779 / / / 2 prayANAM sahasrapRthaktvaM zatapRthaktvaM ca bhavati virateH / ekabhava AkarSA etAvanto bhavanti jJAtavyAH / / 2780 / / 3 dvayoH pRthaktvamasaMkhyAnAM sahasapRthaktvaM ca bhavati virateH / nAnAbhava AkarSAH zrute'nantAstu jAtapAH / / 2781 / / 4 ' sahassamasaMkhA' iti niyuktI / ROOO |1104 // Jan E inema Personal and Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhadattiH / | bhavati, zrute tu sAmAnyanAkSarAtmake'nanteSu bhaveSvanantA AkarSA bhavanti // iti niyuktigAthAdvayArthaH // 2781 // vizeSA sparzanAdvAramAha sammatta-caraNasahiyA savvaM logaM phuse niravasesa / satta ya coisabhAgA paMca ya suya-desaviraIe // 2782 // // 1105 // samyaktva-caraNasahitAH samyaktva-caraNayuktAH prANina utkRSTataH sarva lokaM spRzanti / kiM bahirvyAptyA ? netyAha-niravazeSa prtiprdeshvyaapyaa'sNkhpeyprdeshaatmkmpiityrthH| ete ca kevalisamuddhAtAvasthAyAM kevalino drssttvyaaH| 'jaghanyatastvasaMkhyeyabhAgaM spRzanti' fol iti svayameva draSTavyam / 'satta ya codasabhAgA paMca ya suya-desaviraie tti' zruta-dezaviratyoriti yathAsaMkhyena saMvadhyate, tadyathA-zrute zrutasya sapta caturdazabhAgAH sparzanIyAH, cazabdAt paJca ca; dezavirato dezaviratasya paJca caturdazabhAgAH sparzanIyAH, cazabdAd yAdayazceti / iyamatra bhAvanA- kazcit tapodhanaH zrutajJAnI anuttarasuroSvilikAgatyA samutpadyamAno lokasya sapta cartudazabhAgAn spRzati, ekA rjjuloksy caturdazabhAga ucyate, tatazca sapta rajjU sRzatItyuktaM bhavati / evamuttaratrApi bhAvArtho vijnyepH| cazabdAt ko'pi samyagdRSTiH zrutajJAnI pUrva narake badAyuSkaH pazcAd virAdhitA tyaktasamyaktvaH SaSThapRthivyAmilikAgatyA samutpadyamAno lokasya pazca caturdazabhAgAn spRzati / dezaviratastvacyutasureSvilikAgatyA samutpadyamAno lokasya paJca caturdazabhAgAn spRzati, cazabdAt zeSasurAlayeSvilikAgatyA samutpadyamAno lokasya yAdIMzcaturdazabhAgAn spRzati / Aha-nanvanyatra 'chalaccue' iti paThyate, tat kathamihAcyute samutpadyamAnaH paJcaiva rajjUH spRzatIti nigadyate ? / satyam , kintvacyuta-veyakApAntarAlamapekSyAnyatra SaD rajavaH pazyante, iha tvacyutadevalokamapekSya pazceti vRddhsNprdaayH| adhastu ghaNTAlAlAnyAyenApi taM pariNAmamaparityajya dezaviratA na gacchanti / ata Urdhvaloka eva tatsparzanA darzitA nAdhastAditi // tadevaM kSetramadhikRtya sparzanA moktA / / 2782 // atha bhAvamadhikRtya tAmupadarzayannAha-- savvajIvahiM suyaM samma-carittAI savvasiddhehiM / bhAgehiM asaMkhijjehi phAsiyA desaviraI u // 2783 // iha jIvA dvividhAH- saMsArasthAH, siddhAzca / saMsArasthA api dvividhAH- saMvyavahArarAzigatAH, asaMvyavahArarAzigatAzca / 1 samyavasva-caraNasahitAH sarva lokaM spRzed niravazeSam / sapta ca caturdazabhAgAn paJca ca zruta-dezaviratyoH // 2742 // 2 SaDacyute / 3 sapaMjIvaH zrutaM samyaktva cAritre sarvasiddha / bhAgairasaMkhyaH spRSTA dezavitistu / / 2783 // // 1105 // BISASH For Personal and Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatra saMvyavahArarAzigataiH sarvairapi jIvaiH sAmAnyanAkSarAtmakaM zrutaM spRSTam , dvIndriyAdibhAvasya sarvairapi taiH spRSTatvAt , tatra ca sAmAnyavizeSA. 8 zrutasadbhAvAt / saMvyavahArarAzigatavizeSaNaM ceha pUrvaTIkAkAraiH kRtam, iti nAmAkaM svamanISikA saMbhAvanIyeti / samyaktva cAritre tu sarvairapi siddhaiH pUrva spRSTe, tatsparzanAmantareNa siddhatvAyogAt / dezaviratistu sarvasiddhAnAM buddhiparikalpitarasaMkhyAtai gaiH pUrva // 1106 // spRSTA, ekena tu tadasaMkhyeyabhAgenAsau prAg na spRSTA, yathA merudevIkhAminyA / iha ca samyaktvAdayo jIvaparyAyatvAd bhAvAH, tatasteSAM 5 sparzanAbhAvaH sparzanocyate // iti niyuktigAthAdvayArthaH // 2783 // . atha niruktidvAramucyate / caturvidhasya sAmAyikasya kriyA-kArakabheda-paryAyaiH zabdArthakathanaM nirvacanaM niruktiH| tatra samyaktvasAmAyikaniruktimabhidhitsurAha sammaviTThI amoho sohI sabbhAvadasaNaM bohI / avivajao sudiTThI evamAI niruttAI // 2784 // 'samyam' iti prazaMsArthaH, darzanaM dRSTiH, samyagaviparItA dRSTiH samyagdRSTiH 'arthAnAm' iti gamyate / mohanaM moho vitathagrAhaH, na moho'moho'vitathagrAhaH / zodhanaM zuddhirmithyAtvamalApagamAt samyaktvaM zuddhirucyate / sat-jinAbhihitaM pravacanaM, tasya bhAvaH sadbhAvaH, tasya darzanamupalambhaH, sadbhAvadarzanam / bodhanaM bodhirityauNAdika in paramArthabodhaH / atasmistadathyavasAyo viparyayo na viparyayo'viparyayastatvAdhyavasAya ityarthaH / suzabdaH prazaMsAyAm , zobhanA dRSTiH sudRssttiH| ityevamAdIni samyagdarzanasya niruktAnIti // 2784 // zrutasAmAyikaniruktipradarzanAyAha akkhara sannI sammaM sAiyaM khalu sapajjavasiyaM ca / gamiyaM aMgapaviTTha satta vi ee sappaDivakkhA // 2785 // iyaM ca pIThe vyAkhyAtatvAd na viviyate // 2785 // dezavirAtisAmAyikaniruktimAha-- virayAviraI saMvuDamasaMvuDe bAlapaMDie ceva / desikkadesaviraI aNudhammo'gAradhammo ya // 2786 / / , samyagdRSTiramohaH zuddhiH sadbhAvadarzanaM bodhiH / aviparyayaH suraSTirevamAdIni niruktAni // 2784 // 2 gAthA 454 / 3 viratAviratiH saMvRtAsaMvRtaM bAlapaNDitaM caiva / dezaikadezaviratiraNudharmo'gAradharmazca // 2006 // // 1106 // Aas For Personal d e
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 11107 // viramaNaM virataM, na viratiraviratiH, virataM cAviratizca yasyAM nivRttau sA viratAviratiH / saMdRtAsaMdRtAH sthgitaasthgitaaH| parityaktAparityaktAH sAvadhayogA yasmin sAmAyike tat saMvRtAsaMdRtam / evamubhayavyavahArAnugatatvAd bAla-paNDitam / dezaH prANA- bRhadvA tipAtAdiH,ekadezastu vRkSacchedanAdistayorviramaNaM viratiryasyAM nivRttau sA dezaikadezaviratiH / bRhatsAdhudharmApekSayA'Nuralpo dharmo'Nudharmo dezaviratilakSaNaH / na gacchantItyagA vRkSAstaiH kRtamagAraM gRham , tadyogAdagAro gRhasthastaddharmazceti // 2786 // sarvaviratisAmAyikaniruktimupadarzayabAha sAmAiyaM samaiyaM sammAvAo samAsa saMkhevo / aNavajjaM ca parinnA paccakkhANaM ca te aTThA // 2787 // samo rAga-dveSarahitatvAd madhyasthaH, ayanamayo gamanamityarthaH samasyAyaH samAyaHsa eva saamaayikmekaantprshmgmnmityrthH| sAmayikamiti-'sam' iti samyakzabdArtha upasargaH, samyagayaH samayaH, samyag dayApUrvakaM jIveSu viSaye gamanaM pravartanamityarthaH, samayo'syAstIti sAmayikam / 'sammAvAu tti' samyakzabdaneha rAga-dveSaviraha ucyate, tena tatpradhAno cAdo vadanaM samyagvAdo rAgAdiviraheNa yathAvad vadanamityarthaH / 'samAsa tti' saMzabdaH prazaMsAyAm , asu kSepaNe, zobhanamasanaM saMsArAd bahirjIvasya jIvAt karmaNo vA kSepaNaM samAsaH, athavA, saMzabdaH samyagarthaH, samyagAsaH samAsaH / rAgadveSarahitasya samasya vA AsaH samAsaH / 'saMkhevo tti' saMkSepaNaM saMkSepaH sAmAyikamucyate, mahArthasyApi stokAkSaratvAdasyeti / 'aNavajaM ti' avadyaM pApaM nAsminnavadyamastItyanavayaM sAmAyikam / 'paripaNa ti' paritaH samantAjjJAnaM pApaparityAgena parijJA sAmAyikam / 'paJcakkhANaM ti' prati haraNIyaM vastu AkhyAnaM gurusAkSikaM nivRttikathanaM pratyAkhyAnam / ete'STau sAmAyikaparyAyAH // iti niyuktigAthAcatuSTayArthaH // 2787 // atha 'sammadiTThI amoho' ityAdigAthAM bhASyakAro vyAcaSTe teccA samma dihi tti dasaNaM teNa sammadihi tti / moho vitathaggAho tadannahA dsnnmmoho||2788|| micchattamalAvagamo sohI sambhAvayA jiNAbhihiyaM / dasaNamiha taggAho bohI taccatthasaMboho // 2789 // , sAmAyika sAmayikaM samyagvAdaH samAsaH saMkSepaH / anavadya ca parijJA pratyAkhyAnaM ca te'STa / / 2787 // 2 sadhyA samyag dRSTiriti darzanaM tena samyagdRSTiriti / moho vitathagrAhastadanyathA darzanamamohaH // 2788 // mithyAtvamalApagamaH zuddhiH sajAvatA jinAbhihitam / darzanamiha tagrAho bodhistadhyArthasaMbodhaH // 2789 // KAT1107 // Jan Educationa.Intem For Personal and Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1108 // Join Educator Interna poooooooooc avivarIya avivajjao sudiTThi tti sohaNA diTThI / sammattaniruttAiM vaccANIhebamAINi // 2790|| tisro'pi gatArthAH, navaraM 'taca ti' tathyA'viparIteti / 'sambhAvaya tti' sadbhAva evaM sadbhAvateti svArthikapratyayopAdAnAt sadbhAva eveha pratyetavyaH / sa ca kaH ? ityAha- jinAbhihitaM pravacanam, darzanaM tu tadgrAhaH 'idameva pramANam' ityAdirUpeNa tadupalambha ityarthaH / / 2788 / / 2789 / / 2790 / / atha zeSayoH zruta- dezaviratisAmAyikayorniruktivyAkhyAnAtidezamAha aimeva sesasAmAiyANa savvapariyAyavayaNANaM / vaccAiM nirutAI niruttasaddatthamaggeNa // 2791 // sugamA / / 2791 // 'sAmAiyaM samaiyaM' ityAdicAritraniruktestu vyAkhyAnaM sAkSAdevAha roga-dosavirahio samo tti, ayaNaM AuttigamaNaM ti / samayAgamo samAo sa eva sAmAiyaM hoi // 2792 // sampamao samauttiya sammaM gamaNaM ti savvabhUesu / so jassa taM samaiyaM jammi ya bheovayAreNa // 2793 || rAgAiraho sammaM vayaNaM vAo'bhihANamuttiti / rAgAirahiyavAo sammAvAo ti sAmaiyaM || 2794 // appakkharaM samAso ahavA''so'saNa mahAsaNaM savvA / sammaM samassa vAso hoi samAsotti sAmaiyaM // 2795|| saMkhivaNaM saMkhevo so jaM thovakkharaM mahatthaM ca / sAmaiyaM saMkhevo codasapuvvatthapiMDoti || 2796 || 3 gAthA 2787 / 1 aviparItamaviparyayaH sudRSTiriti zobhanA dRSTiH / samyaktvaniruktAni vAcyAnahevamAdIni // / 2790 // 2 evameva zeSasAmAyikAnAM sarvaparyayavacanAnAm / vAcyAni niruktAni niruktshbdaarthmaargnnH| 2791 // 4 rAga-dveSavirahitaH sama iti, ayanamAya iti gamanamiti / samatAgamaH samAyaH sa eva sAmAyikaM bhavati / / 2792 // samyagayaH samaya iti ca samyag gamanamiti sarvabhUteSu sa yasya tat sAmayikaM yasmiMzra bhedopacAreNa // / 2793 / / rAgAdirahaH samyag vadanaM vAdo'bhidhAnamuktiriti / rAgAdirahitavAdaH samyagvAda iti sAmAyikam // 2794 // alpAkSaraM samAso'thavA''so'sanaM mahAsanaM sad vA / samyak samasya vA''so bhavati samAsa iti sAmAyikam / / 2795 // saMkSepaNaM saMkSepaH sa yat stokAkSaraM mahArthaM ca sAmAyikaM saMkSepazcaturdaza pUrvArdhapiNDa iti / 2796 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / / / 1108 / /
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ Soon vizeSA // 1109 // pAvamavajjaM sAmAiyaM apAvaM ti to tadaNavajaM / pAvamaNaM ti va jamhA vajijai teNa tadasesaM // 2797|| pAvaparicAyatthaM parito nANaM mayA pariNa tti / paivatthumihakkhANaM paccakkhANaM nivitti tti // 2798 // saptApi vyAkhyAtArthAH, navaraM dvitIyagAthAyAM 'so jassetyAdi' sa yathoktasamayo yasya yasmin vA sAmAyika tat sAmAyikam / Aha- nanu yathoktasamayAdanyasAmAyikaM na kimapyasti, tat kathamiha SaSThI-saptamIbhyAM bhedanirdezaH kriyate ? ityAha- bhiovayAreNa tti' yathA 'rAhoH ziraH' 'tarau zAkhA' ityAdiSvabhede'pi bhedopacArastathehApIti bhAvaH / caturthagAthAyAM 'appakkharaM samAso tti' mahArthatve'pyalpAkSaratvAt sAmAyikaM samAsa ucyate / 'ahavA''so'saNa tti' 'athavA, 'asu kSepaNe' ityasya dhAtoyutpAdyate AkArazceha pazliSTo draSTavyaH, tatazcAsanamAso jIvAt karmaNaH kSepa ityrthH| NakArasyAnusvArazceha lupto dRzyaH / samazabdArthamAha- 'mahAsaNaM savva tti' avyayAnAmanekArthatvAd mahat karmaNo'sanaM samasanaM smaasH| 'vA' ityathavA, sat zobhanamasanaM samAsaH, krmkssepnnsy| zobhanatvAditi / athavA, samyagarthe samarthe vA smshbdH| tataH kim ? ityAha- 'sammaM samassa vAso tti' samyak samasya vA rAgadveSarahitasyA''saH kamakSepa iti kRtvA sAmAyikaM samAso bhavati / SaSThagAthAyAM 'pAvamaNaM ti vetyAdi' 'vA' ityathavA, aNazabdasya kutsitArthatvAdaNanti kutsitAni karaNAni zabdayanti, aNantyaneneti vyutpattervA aNaM pApamucyate, tadazeSa sarvamapi vaya'te parihiyate yasmAt tena sAmAyikena, aNaM varjayatIti vA, tataH sAmAyikamaNavamiti 'ucyate' iti zeSaH / saptamagAthAyAM 'parito nANaM ti' pApaparityAgArtha paritaH samantAt sarveSvapi heyo-pAdeyavastuSu jJAnaM parijJA matA'bhipretA sAmAyikamiti // 2792 // 2793 - 2798 / / _ atha 'sAmAiyaM samaiyaM sammAvAoM' ityAdigAthoktAnAmaSTAnAmapyarthAnAM yathAsaMkhyamaSTAveva mahAtmAno dRSTAntabhUtAnanuSThAtRn pratipAdayannAha damadate meyajje kAlagapucchA cilAya atteya / dhammarui ilA teyala samAie aTTha udAharaNA // 2799 // sAmAyikArthasyAnuSThAne damadanto maharSidRSTAntaH, sAmAyikArthAnuSThAne tu metAryaH, samyagvAde punaH kAlakAcAryapRcchA midarzanam , , pApamavayaM sAmAyikamapApamiti tatastadanavadyam / pApamaNamiti yasmAd vaya'te tena tadazeSam // 2797 // pApaparityAgAthai parito jJAnaM matA parikSeti / pratibastvihA''khyAnaM pratyAkhyAnaM nivRttiriti // 2798 // 2 gAthA 2787 / R1109 // 3 damadanto metAryaH kAlakacchA cilAtirAneyaH / dharmarucirilA tataliH sAmAyike'STodAharaNAni // 2799 / / Jan Education Intemat For Personal and Price Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAse tu cilAtIsutaH, saMkSepe AtreyaH, ayaM copalakSaNaM kapilAdInAm , anavadye dharmaruciH, parijJAyAmilAputraH, pratyAkhyAne tu vizeSA0 tetalisuto nidarzanam // iti niyuktigAthAsaMkSepArthaH / vistarArthastu damadantAdimaharSikathAnakamUcikAbhyo "nikkhaMto hatthisIsAo bRhadvattiH / KO ityAdikAbhyaH 'paJcakkhaM daNaM ityAdigAthAparyantAbhyaH saptadazagAthAbhyo mUlAvazyakalikhitavivaraNasahitAbhyo mantavyaH / ityavasitaM // 1110 // niruktidvAram / tadavasAne ca 'uddese ya nidese niggame' ityAdigAthAdvayoktadvArakalApAtmikopoddhAtaniyuktiH samAptA // 2799 / / atha sUtrasparzikA niyuktirvaktavyA; tataH pUrvoktimupasaMharannuttaravaktavyasaMvandhanArtha bhASyakAraH prAha Ii esa uvagyAo'bhihio sAmAiyassa tasseva / ahuNA suttapkAsiya nijjuttI suttavakkhANaM // 2800 // iti pUrvoktakrameNaSa upoddhAto'bhihitaH sAmAyikasya / atha tasyaivAdhunA sUtrasparzikA niyuktirucyate sUtravyAkhyAnamabhidhIyata ityarthaH // 2800 // nanu sUtrasparzakaniyuktyA sUtraM spRzyate / tacca ka sati bhavati ? ityAha suttaM suttANugamo taM ca namokkArapubvayaM jeNa / so savvasuyakkhaMdhabhaMtarabbhUu tti niddiTTho // 2801 // 'keremi bhaMte ! sAmAiyaM' ityAdi sUtra, sUtrAnugama etayAkhyAnarUpe prakrAnte sati bhavati / tacca namaskArapUrvakameva paThyate / katham ? ityAha- yena yasmAt sa namaskAraH sarvazrutaskandhAbhyantarabhUtaH pUrvamideva nirdiSTaH / tato namaskAraM vyAkhyAya pazcAt sAmAyikasUtraM vyAkhyAsyata iti bhAvaH // 2801 // anye tu sAmAyikasUtrAdinamaskAraM na manyante, kintvanyadeva kiJcid bruvate / kiM punastat ? ityAha taM cAvasANamaMgalamanne mannati taM ca satthassa / savvassa bhaNiyamaMte iyamAIe kahaM juttaM? // 2802 // taM ca namaskAramupoddhAtaniyuktizAstrasyAvasAnamaGgalaM kacid manyante, na punaH sUtrAdim / idamuktaM bhavati- zAstrasyAdau madhye , A. ni. pR0 159-16 / 2 gAthA 1484 / 3 ityeSa upAdAto'bhihitaH sAmAyikasya tasyaiva / adhunA strasparzikA niyuktiH sUtragyAkhyAnam // 2800 // 4 sUtraM sUtrAnugamastacca namaskArapUrvakaM yena / sa sarvazrutaskandhAbhyantarabhUta iti nirdiSTaH // 2801 // 5 karemi bhagavan ! sAmAyikam / P // 1110 // 6 cAvasAnamaGgalamanye manyante tazca zAstrasya / sarvasya bhaNitamanta ityAdI kathaM yuktam / // 28.2 // Jain Educationa.Inte For Personal and Price Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1111 / / Jain Educatoria Intern 10000000 'vasAne ca maGgalamiSyate, tatropodghAtaniryukterAdau nandimaGgalam madhye tu jina- gaNadharotpatyAdiguNakIrtanam, avasAne tu kilaiSa nama|skAro maGgalamityanyeSAM buddhiH / sA ca na yuktA / kutaH ? ityAha- 'taM ca satyassetyAdi' iyamatra bhAvanA - yat zAstrasyAvasAnamaGgalaM tairgIyate, tadbhaNitameva bhadrabAhusvAminA sarvasyApi SaDadhyayanAtmakasyAvazyakazAstrasyAnte pratyAkhyAnalakSaNaM maGgalam / pratyAkhyAnaM hi tapaH, tacca "dhammo maMgalamukkuTTa" ityAdivacanAd maGgalameva / tatakhedaM namaskAralakSaNaM maGgalaM sAmAyika syAdau kathamabhidhAtuM yuktam, aprastutatvAt ? / aprastutatvaM cehAdi-madhyAvasAnatvAbhAvAditi / / 2802 // punarapi paramatamAzaGkaya pariharannAha hojAi maMgalaM so taM yamAIe kiM puNo teNaM / athavA kayaM pi kIrai katthAvatthANametraM ti ? // 2803 // atha sAmAyikasyAdau nirdiSTatvAdAdimaGgalamasau namaskAro bhavedityucyate, tadayuktam, yatastadAdi maGgalaM kRtamevAdau nanyabhidhAnataH, kiM punarapyatra tena vihitena ? / atha kRtamapyAdimaGgalaM punarapi kriyate, tarhyevaM sati kvAvasthAnam ? punaH punastatkaraNamasaGgAnavasthAprApterna kvacidavasthAnaM syAditi / / 2803 // tarhi bhavanta eva kathayantu - kimiha namaskAravyAkhyAne kAraNam ? ityupasanne prerake sUrirAha- tumhA so suttaM ciya tadAibhAvAdao tayaM caiva / putrtraM vakkhANeuM pacchA vocchAmi sAmaiyaM ||2804|| tasmAd namaskArastattvataH sAmAyikasUtrameva, tadAdibhAvAt- sAmAyikAdAvupanyAsasadbhAvAt, "karemi bhaMte ! sAmAiyaM" |ityAdisAmAyika sUtrAvayavavaditi / ataH paramArthena sAmAyikasUtratvAd na punarmaGgalArthatvAt tameva namaskAraM pUrvamAdau vyAkhyAya pazcAt sAmAyikArthaM vakSyAmi / / iti gAthApaJcakArthaH // 2804 // namaskAravyAkhyAnaM cotpannAdyanuyogadvArairvijJeyam, tAni cAmUni uppattI nikkhevo payaM payattho parUvaNA vatyuM / akkheva pasiddhi kamo paoyaNa phalaM namukkAro || 2805 // 1 dharmo maGgalamutkRSTam / 2 bhaved maGgalaM sa tat kathamAdau kiM punastena / athavA kRtamapi kriyate kvAvasthAnamevamiti ? / / 2803 / / 3 tasmAt sa sUtrameva tadAdibhAvAdatastadeva / pUrvaM vyAkhyAya pazcAd vakSyAmi sAmAyikam / / 2804 / / 4 utpattinikSepaH padaM padArthaH prarUpaNA vastu AkSepaH prasiddhiH kramaH prayojanaM phalaM namaskAraH // 2805 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / | // 1111 //
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ PAREPURE vizeSAH GUSICROPPED // 1112 // utpadanamutpattiH prasUtiH, sA'sya namaskArasya nayAnusAreNa cintyA / tathA, nikSepaNaM nikSepo nyAsaH, sa cAsya kAryaH / padyate gamyate'rtho'neneti padaM nAmikAdi, tacceha cintanIyam / padasyArthaH padArthaH, sa cAsya vaktavyaH / prakRSTA rUpaNA prarUpaNA, sAbRhadvattiH / cAsya dvividhAdibhedato vidheyA / vasantyasmin guNA iti vastu, tacca namaskArArha vAcyam / AkSepaNamAkSepaH pUrvapakSo vAcyaH / prasiddhistatparihArarUpA vaktavyA / krmo'hNdaadirbhidheyH| prayojanamarhadAdikramasya kAraNaM vAcyam / athavA, yena prayuktaH pravartate tad namaskArasya prayojanamapavargAkhyaM vAcyam / tathA, phalaM ca namaskaraNAdikriyAnantarabhAvi svargAdikaM nirUpaNIyam / anye tu vyatyayenaM prayojana-phalayAretha pratipAdayanti / 'namukkAro tti' namaskAraH khlvebhirshcintniiyH|| iti niyuktigAthAsaMkSepArthaH // 2805 // atha niyuktikAra evotpattidvAraM vistareNAhauppannAnuppaNNo ittha nayA NegamassaNuppaNNo / sesANaM uppaNNo jai katto tivihasAmittA // 2806 // samuTThANa-vAyaNA-laDio ya paDhame nayattie tivihaM / ujjusuya-paDhamavajaM sesanayA lddhimicchti||2807|| vyAkhyA- utpannazcAsAvanutpannazcetyutpannAnutpanno namaskAro mantavyaH / Aha- kathameka evotpanno'nutpannazca bhavati, virodhAt ? ityAha- 'itthetyAdi' atra nayAH pravartante / te ca naigamAdayaH sapta / naigamo dvividhaH- sarvasaMgrAhI, dezasaMgrAhI ca / tatrAdinaigamasya sAmAnyamAtrAvalambitvAt , tasya cotpAda-vyayarahitatvAd namaskArasyApi tdntrgttvaadnutpnnH| 'sesANaM utpaNNo tti'| zeSA vizeSagrAhiNa|steSAM zeSANAM vizeSagrAhitvAt , tasya cotpAda-vyayavattvAt , utpAda-vyayazUnyasya vAndhyeyAdivadavastutvAt , namaskArasya tu vastutvAdutpanna iti / 'jai katto tti' yadyutpannaH, kutaH ?, ityAha- 'tivihasAmittA' trividhaM ca tat svAmitvaM ceti samAsastasmAt trividha svAmitvAt trividha svAmibhAvAt trividhkaarnnaaaadityrthH| tadeva trividha svAmitvaM darzayati- 'samuTThANetyAdi' samutthAnataH, vAcanataH, labdhitazca 'namaskAra utpadyate' iti vAkyazeSaH / tatra samyak saMgataM vottiSThate'smAditi samutthAnaM nimittamityarthaH / kiM punastadidaiti / ucyate- anyasyAzratasvAta, tadAdhAratayA pratyAsannatvAd dehotra parigRhyate deho hi namaskArakAraNam , tadbhAvabhAvi2 utpannAnutpano'tra nayA naigamasyAnutpannaH / zeSANAmutpano yadi kutasvividhasvAmitvAt // 2806 // // 1112 // samutthAna-vAcanA-labdhitazca prathame nayatrike trividham / RjusUtra-prathamavarje zeSanayA labdhimicchanti / / 2805 Jain Educationa.Inte For Personal and Price Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 1113 // POSTALAB tvAt , bIjavadaGkarasya, ityevaM dehalakSaNAt samutthAnAd namaskAra utpadyate / tathA, vacanaM vAcanA gurubhyaH zravaNamadhigama ityarthaH, tasyAzca vAcanAyAH sakAzAd namaskAro jAyate / tathA, labdhistadAvaraNakSayopazamalakSaNA tasyAzcAyamupajAyate / ityetat trividha kAraNaM prathame naigama-saMgraha-vyavahAralakSaNe trike naigamAdinayatrayamatenAvagantavyamityarthaH / tathA, RjusUtrasya prathamavarja vAcanA-labdhiyaM namaskArasya kAraNam, tacchUnyasya jantodehamAtrasadbhAve'pi namaskArAkhyakAryotpattivyabhicArAt / zeSanayAstu zabdAdayo labdhimekAM namaskArakAraNatvenecchanti, vAcanAyA api labdhizUnyeSvabhavyAdiSu namaskArAjanakatvAt , labdhiyukteSu tu pratyekabuddhAdiSu tadabhAve'pi tatsadbhAvato vyabhicAritvAt // iti niyuktigAthAdvayArthaH // 2806 // 2807 // __'uppaNNANuppanno' ityatra bhASyam sattAmettaggAhI jeNAimanegamo tao tassa / uppajjai nAbhUyaM bhUyaM na ya nAsae vatthu // 2808 // to tassa namokkAro vatthuttaNao tahaM ca so nicco| saMtaM pi na taM savvo muNai sarUvaM vavaraNAo // 2809 // vyAkhyA- yena yasmAt kAraNAdAyanaigamaH sattAmAtragrAhI, tatastasyAdyanaigamasya matena sarva vastu nAbhUtaM nAvidyamAnam , kintu sarvadaiva sarva sadeva / tataH kim ? ityAha- 'uppajjai na' ityevamihApi na saMbadhyate, AvRttivyAkhyAnAt / idamuktaM bhavatiyat sarvadaiva sat tad notpadyate, yathA nabhaH, tasyApyutpAdAbhyupagama utpannasyApyutpAdaprasaGgenAnavasthAprApteH / tathA, yad bhUtaM vidyamAna sarvadaiva sad vastu tad na nazyati, sarvathA sarvadaiva sato vinAzAyogAditi / yata evam , tatastasyAdyanaigamasya sa namaskAro nitya eva, | vastutvAda, nabhovat, notpadyate, nApi vinazyatItyarthaH, ata evaitanmatenAnutpanno'sAvabhidhIyate / Aha-nanu yadi namaskAraH sarvadaiva san tadA mithyAdRSTayavasthAyAM kipityasau na lakSyate ? ityAha- 'saMta pItyAdi' sarvAvasthAsu santamapi namaskAramatizayajJAninaM vi| hAya na sarvo'pi muNati jAnAtIti pratijJA / 'varaNAu tti' AvaraNakarmasadbhAvAditi hetuH / AtmanaH svarUpavaditi dRssttaantH| idamuktaM | bhavati- mithyAdRSTayavasthAyAmapi dravyarUpatayA namaskAro'sti, sarvathA'sataH kharaviSANasyeva pazcAdapyutpAdAyogAt , kevalaM jJAnAvaraNenAvRtatvAcchadmasthajantavastadrUpatayA santamapi taM namaskAraM na lakSayanti, yathA''tmanaH svarUpam / na hyAtmanaH svarUpaM nAsti, RISTIAS 1 gAthA 2806 / 2 sattAmAtramAhI yenAdimanaigamastatastasya / utpadyate nAbhUtaM bhUtaM na ca nazyati vastu // 2808 // tatastasya namaskAro vastusvatastathA ca sa nityaH / santamapi na taM sarvaH jAnAti svarUpamivAvaraNAt // 2809 // // 1113 // banavala For Personal and Jan Educationa inter www.jaineibrary.org Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9appbpbs kevalamamUrtasvAt sarvadA sadapi tat kevalinaM vihAya na ko'pi lakSayati / evaM namaskAro'pi / ityataH sarvadaiva saccAdasAvAdinaigamAvizeSA0 bhiprAyeNAnutpanna ucyata iti / / 2808 / / 2809 // // 1114 // Jain Education inte "sesANaM uppaNNI' ityetad vyAcikhyAsurAha-- samayaM natthitaosppAya -viNAsao khapuSkaM va / jamihatthi taduppAya vvaya dhuvadhammaM jahA kuMbho // 2810 // zeSANAM vizeSavAdinayAnAmetadmatam tako'sau parAbhimato namaskAro nAstIti pratijJA / anutpAda- vinAzAt- utpAda-vi nAzAbhAvAditi hetuH / khapuSpavaditi dRSTAntaH / iha yadasti tat sarvamutpAda-vyaya-dhruvardhamakam, yathA kumbhaH yasya punarutpAdAdayo na santi tat sadapi na bhavati, yathA kharaviSANam, utpAda - vinAzAzUnyazca parairnamaskAro'bhyupagamyate / tato nAstyAvapi // 2810|| * yaduktam- AvaraNAt sato'pyasyAgrahaNam, tatrAha - AvaraNAdragahaNaM nAbhAvAu ti tattha ko heU ? | bhattI ya namokkAro kahamatthi ya sA na ya ggahaNaM ? // 2811 / nanvAvaraNAjjJAnAvaraNodayAt sannapi namaskAraH sarveNa na gRhyate, na punarabhAvAdityatra ko hetuH kiM niyAmakam - na kiJcidityarthaH / abhAvAdevAyaM sarveNa sarvadA na gRhyate, na punarAvaraNodayAditi zeSanayAbhiprAyaH / kiJca tIrthakarAdiSu bhaktirnamaskAro'bhidhIyate sA ca sarvadAsti, na ca mithyAdRSTayavasthAyAM gRhyata iti parasparavyAhatamidam / tasmAdutpanno'sau gRhyate, anutpannastu na gRhyate, ityetadeva sundaram kimAvaraNAdikalpanayA ? ityabhiprAyaH / / 2811 / / athAdyanaigamanayamatamAzaGkaya pariharannAha aha parasaMto tti tao saMto, kiM nAma kassa nAsaMtaM ? / ahaNAivvavaeso nevaM na ya paradhaNAphalayA // 2812 // athaivaM brUpe - 'para saMto ti tao saMto tti' parasaMtAne sarvadaivAsti namaskAraH, nAnAjIveSu tasya sarvakAlamavyavacchedAt / yo'yamatra nopalabhyate tatrApyasau 'saMto tti' sannucyate / atrottaramAha- 'kiM nAma kassa nAsaMtaM ti' yadi dhanyasaMtAnavartyapi vastvanyasya 1 gAthA 2806 / 2 zeSamataM nAsti sako'nutpAda- vinAzataH khapuSpamiva / yadihAsti tadutpAda-vyaya-dhruvadharma yathA kumbhaH // 2810 // 3 AvaraNAdagrahaNaM nAbhAvAditi tatra ko hetuH ? bhaktizca namaskAraH kathamasti ca sA na ca grahaNam 1 // 2811 // atha parasanniti sakaH san kiM nAma kasya nAsat ? athanAdivyapadezo naivaM na ca paradhanAphalatA // 2812 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH // / / 1114 //
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 1115 // saducyate, tarhi kiM nAma vastu dhanAdhikaM kasya nAsat ? -api tu sarva sarvasyAsat prAmoti / asya copalakSaNatvAt 'itthaM sarva sarvasya sat prApnoti' ityapi draSTavyam / tatazcaivamIzvaradhanena daridrANAmadhanAnAmapi dhanavavAdadhanavyapadezaH kasyApi na syAt / na cetthaM paradhanasyAphalatA bhavet , anyadhanasyAnyatrApi sattvAt , tathAca tatphalasyApi sadbhAvAditi // 2812 // tataH kiM bhavet ? ityAha savvadhaNaM sAmannaM pAvai bhattIphalaM va sesaM ca / kiriyAphalamevaM cA'kayAgamo kayaviNAso ya // 2813 // evaM sati yadekasyezvarasya saMbandhi tat sarveSAM daridrANAmapi dhanaM sAmAnyaM sAdhAraNa prApnoti, yadvA, yadekasya namaskAravato'haMdAdibhaktiphalaM tad mithyAdRzAmapi namaskArazUnyAnAM sAmAnyaM prApnoti / tathA zeSaM ca yad dAna-dhyAna-hiMsA-mRSAvAdAdikriyAphalaM tat sarveSAM sAmAnyaM prAmoti / evaM ca satyakRtasyApi puNya-pApa-sukha-duHkhAderAgamaH, kRtasyApi ca puNya-pApAdevinAzaH syAditi // 2813 // punarapi naigamamatamAzaGkaya parijihIrSavaH zeSanayAH prAhuHaha bhattimaMtasaMtANao sa nicco tti kahamaNuppanno? / naNu saMtANittaNao sa hoi bIyaMkurAi vva // 2814 // athAnutpannanamaskAravAdina ! evaM brUSe- bhaktimatAM samyagdRSTInAM yaH santAnaH pravAhastasmAt tamAzritya nityo nmskaarH| samyagdRSTInAM hi saMtAno na kadAcid vyavacchidyate / avyavacchinnatvAcca nityo'sau, yacca nityaM tadAkAzavad notpadyate / tataH kilAnutpanno namaskAra iti parasyAkUtam / atrottaramAha- 'kahamaNuppanno tti' nanvevamapi kathamanutpanno namaskAraH, na kathazcidityarthaH / kutaH ? ityAha- 'naNu ityAdi' nanu yadyapi samyagdRSTInAM saMtAno nityaH, tathApi samyagdRSTayaH santAnino'nityA eka, manuSyAdibhAvena teSAmutpAda-vinAzAditi / samyagdRSTyavyatirekAcca namaskAro'pi saMtAnI, saMtAnitvAcca 'sa hoi tti' sa namaskAro bhavatyutpadyate, bIjAGkurAdisaMtAnivaditi / iha yaH saMtAnI sa utpadyate, yathA bIjAkurAdiH, samyagdRSTisaMtAnyavyatirekAt, saMtAnI ca namaskAraH, ityutpadyata eva / tataH kathamanutpanno'sau ? iti / / 2814 // ARMER sarvadhanaM sAmAnya prApnoti bhaktiphalaM vA zeSaM ca / kriyAphalamevaM cAkRtAgamaH kRtavinAzazca // 2813 // 2 atha bhaktimatsaMtAnataH sa nitya iti kathamanutpannaH / nanu saMtAnitvataH sa bhavati bIjA-kurAdiriva // 2814 // Jain Educationa.Internal For Personal and Price Use Only H ww.jaineibrary.org
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA bRhadattiH / kiJca, hi namokkAro NANaM saho va kAyakiriyA vaa| ahavA tassaMjogo na sambahA so aNappattI // 2815 namaskAro hi jJAna vA bhavet , 'namo arihaMtANaM' ityAdizabdo vA, zironamana-karakuDmalamIlana-vivakSitAvayavasakocanAdilakSaNA kAyAkriyA vA, dvikAdiko vA jJAnAdisaMyogo bhavediti catvAraH pakSAH / kizcAtaH? ityAha- 'na savvahA so aNupatti tti' sarvathA sarvairapi prakArai yamanutpattirnAnutpanno ghaTata ityarthaH, jJAnAdInAM caturNAmapyutpAdAdidharmakatvAditi // 2815 // atha naigamaH pAha- nanu jJAnAdInAmutpAdAdidharmakatvamasiddham , nityatvAt , AkAzavat / tatra jJAnasya tAvad nityatvaM sAdhayannAha neNu jIvAo'NannaM nANaM, Nicco ya so tao taM pi| niccugghADo ya sue jamakkharANaMtabhAgo tti // 2816 // ___ahavA arUvaguNao nANaM niccaM nahAvagAho vva / layaNa-ppayAsapariNAmao ya savvaM jahA aNavo // 2817 // vyAkhyA-- nanu jIvAdananyadabhinnaM jJAnam , nityazcAsau jIvaH , tatastadavyatirekAt tadapi 'nityam' iti zeSaH / tato notpAdAdidharmakaM jJAnam , nityatvAt , nabhovaditi bhAvaH / evamuttaratrApi bhAvArtho vktvyH| kiJca, "sabajIvANaM pi ya gaM akkharassa aNaMtabhAgo niccugghADiyao" iti vacanAd na kSarati na vinazyatItyakSaraM kevalajJAnaM, tasyAnantabhAgo nityodghATo nityAvasthito'nAvRta eva sarvadA tiSThatIti yad yasmAt zrute'bhihitam , tasmAcca nityaM jJAnam , nityAnAvRtatvAt , nabhovaditi / athavA, nityaM jJAnam , arUpadravyaguNatvAt , yathA nabhovyasyAvagAhaguNaH / athavA, sarvamapi jJAna-zabdAdikaM nityam , layanaprakAzapariNAmatvAt , tirobhAvA-''virbhAvadharmakatvAdityarthaH, yathA paramANava iti // 2816 / / 2817 // ____ atha vizeSato'pi zabdasya nityatvaM sAdhayannAha . bhaved namaskAro jJAna zabdo vA kAyakriyA vA / athavA tatsaMyogo na sarvathA so'nutpattiH // 2815 // 2 namo'IdbhyaH / 3 nanu jIvAdananyajjJAnaM nityazca sa tatastadapi / nityodghATazca zrute yadakSarAnantabhAga iti // 2016 / / __athavA'rUpaguNato jJAna nitya nabhovagAha iva / layana prakAzapariNAmatA sabai yathA'NavaH / / 2817 // 4 sarvajIvAnAmapi cAkSarasthAnantabhAgo nisyodghATitaH / 1916 // For Personal and Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 1117|| mahAsakA darisaNaparatthayAo aiNdiytthtto'nnvtthaao| saMbaMdhaniccayAo sdaavtthaannmnnumeaN|| 2818 // iha zabdasyAvasthAnaM sadAvasthitatvaM nityatvamanumeyaM sAdhyam / 'darisaNaparatthayAu tti' darzanaM prakaTanaM zabdasyoccAraNaMbaha vyApAraNaM prayoga iti yAvat , tasya darzanasya zabdaprayogasya parArthatvaM parapratyAyakatvaM tasmAd darzanaparArthatvAditi hetuH / idamuktaM bhavati- na khalu baktRbhiH zabdotpAdanamAtrArthameva zabdaprayogaH kriyate, kintu parArthatvAt paramatyAyananimittatvAditi; yacca parArtha vyApAryate tat tadvayApArakAlAt mAgapyasti, yathA vRkSAdicchedanakriyAnimittaM vyApAryamANaH kuThArazchedanakriyAvyApArakAlAt prAgapyasti / tataH zabdaH sadAvasthitatvAd nityaH siddhH| ___ atraiva dvitIyaM hetumAha- 'aiMdiyatthattau tti' atIndriyA meru-svargAdayo'rthA abhidheyatvena yasyAsAvatIndriyArthastadbhAvo'tIndriyArthatvam, tasmAdatIndriyArthatvAd nityaH zabdaH, kevalajJAnavat / idamuktaM bhavati- ya indriyagrAhyA ghaTAdayo'rthAsteSu saMketavazAt kRtaka eva kila vAcyavAcakatvasaMbandhaH, atastasmAt zabdasya nityatvaM na sidhyati; ye tvatIndriyA meru-svargAdayo'rthAstepAmatIndriyatvenaiva kila saMketaH kartuM na zakyate, ato'nAdikAryasaMsiddho'kRtaka evaM zabdasya teSu vAcyavAcakatvasaMbandhaH / ato'tIndriyArthaiH sahAnAdikAlasaMsiddhAdakRtakatvena nityAd vAcyavAcakabhAvasaMbandhAt siddhaM kila zabdasya nityatvam / na hi svayamanityasyAnAdikAlasaMsiddhairnityairmevAdibhirathaiH saha vAcyavAcakabhAvasaMbandhaH sidhyatIti bhAvaH / tarhi ghaTAdivAcakazabdAnAM kathaM nityatvaM sidhyati' iti cet / ucyate-me,divAcakazabdAnAM nityatve siddhe teSAmapi tat sAdhyate tadyathA-nityA ghaTAdivAcakazabdAH, zabdatvAt , mervAdizabdavaditi / atraiva tRtIyahetumAha- 'aNavatthAu tti' ayaM ca viparyaye bAdhaka eva hetuH / mUlahetustvitthaM draSTavyaH- nityAH sarve'pi ghaTAdivAcakazabdAH, anAdikAlAt tadvAcakatvena teSAM siddhatvAt , iha yadanAdikAlasiddhaM tad nityaM dRSTam , yathA candrA-'rkavimAnAdayaH, anAdikAlasiddhAzca ghaTAdivAcakazabdAH, tasmAd nityA iti / nanu sAMketikA eva ghaTAdivAcakazabdAstato'siddhamamISAmanAdikAlasiddhatvamiti cet / tadayuktam , saMketasya kartumazakyatvAt / kutaH ? ityAha- anavasthAtaH, anavasthAprasaGgo'tra bAdhaka pramANamityarthaH, tathAhi- yena zabdena saMketaH kriyate, tatrApi saMketakAraka zabdAntaramapekSaNIyam , tatrApyanyat , punastatrApyaparam , / darzanaparAdhatAto'tIndriyArthatvato'navasthAtaH / saMbandhanityatAtaH zabdAvasthAnamanumeyam // 2818 // Jan E inema For Personal and Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ evamanavasthAprasaGgato'zakyaM saMketakaraNam / atha paryante kazcidakRtasaMketo'pi dhvaniriSyate, tarhi prAktanA api sarve dhvanayo'kRtasaMvizeSA0 ketAH, zabdatvAt , paryantadhvanivat / ityasAMketikatvAt siddhaM ghaTAdivAcakazabdAnAmanAdikAlasiddhatvamiti / / // 1118 // caturtha hetumAha- 'saMbaMdhaniccayAu tti' nityaH zabdaH, uktanyAyena tasya ghaTAdibhiH saha vAcyavAcakabhAvasaMbandhasya nityatvAt / ER tasyAnityatve vAcya-vAcakabhAvasaMbandhanityatvAnupapatteriti / itthaM ca jJAnAdInAM nityatve siddha siddho'nutpannastadAtmako namaskAra ityAdyanagamAbhiprAya iti // 2818 // atha zeSanayA etairava jIvAnanyasvAdihetubhirjJAnAdInAmanityatvaM sAdhayanti 'jeNaM ciya jIvAo'NannaM taNeya nANamuppAiM / uppajjai jaM jIvo bahuhA devAibhAveNa // 2819 // yenaiva kAraNena jIvAdananyadabhinnaM jJAnaM tenaiva tadutpadyate, yad yasmAd bahudhA jIvo devAdibhAvanotpayate, tadutpAde ca jJAnasyApyutpAdAditi // // 2819 // yaduktam- 'nizcugghADo ya sue' iti tatrAha avisiTaThakkharabhAgo sutte'bhihio na sammanANaM ti| ko'vasaro tassa ihaM sammaMnANAhigArammi ? // 2820 // akSarasya yo'nantatamo bhAgo nityodghATaH zrute'bhihitaH, so'viziSTa eva samyag-mithyAvizeSarahita evoktaH, na tu samyagjJAnarUpaH / tataH samyagjJAnavicAre'tra prastute kastasyAdhikAraH / idamuktaM bhavati - yadyaviziSTajJAnarUpo'kSarAnantabhAgo nityoddhATatvena nityaH, tarhi namaskArarUpasya samyagjJAnasya nityatve kimAyAtam , ato yat kiJcidetaditi // 2820 // yaduktam- 'ahavA arUvaguNao nANaM niccaM' ityAdi, tatrAha avagAhaNAdao naNu guNattao ceva pattadhamma vv| uppAyAisahAvA taha jIvaguNA vi ko doso ? // 2821 // , naitra jIvAdananyat tenaiva jJAnamutpAdi / utpadyate yajjIvo bahudhA devAdibhAvena // 2819 // 2 gAthA 2816 / 3 aviziSTAkSarabhAgaH sUtre'bhihito na samyagjJAnamiti / ko'vasarastasyeta samyagjJAnAdhikAre ? // 2820 // 4 gAthA 2017 / 5 avagAhanAdayo nanu guNatvatazcaiva patradharma iva / utpAdAdisvabhAvAstathA jIvaguNA api ko doSaH // 2821 // // 1118 // For Personal Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. bRhadvattiH / nanvavagAhanAdaya utpAdAdidharmakA eva, guNatvAt , patranIlatAdiguNavat ; evaM 'jIvaguNA api namaskArAdaya utpAdAdidharmakA eva, guNatvAt , patradharmavat' ityapi tvaduktaviparItaM bruvatAM ko doSaH ?- na kazciditi // 2821 // kizca, avagADhAraM ca viNA kuo'vagAho tti teNa saMjogo / uppAI so'vassaM gaccuvagArAdao cevaM // 2822 // avagADhAraM cAvagAhakaM jIva-paramANvAdikaM vinA vicAryamANaH kuto'nyo'vagAha iti vaktavyam / tenAvagAyana namasA sahAvagAhakasya jIvAdeH, tena vAvagAhakena jIvAdinA sahAvagAhyasya nabhasaH saMyogo'vagAha iti cet / nanu yadyevam , jitamasmAbhiH, yato'vazyamutpAdyasau, saMyogatvAt , vyaGgulAdisaMyogavaditi / evaM gatarupakAro gatyupakAraH sa AdiryeSAM sthityupakArAdInAM te gatyupakArAdayo dharmAstikAyAdiguNAste'pyevamevotpAdavanto draSTavyAH, guNatvAt , avagAhaguNavaditi // 2822 // apica, AkAza-paramANvAdidRSTAntato bhavatA nityatvaM sAdhyate, taccAkAzAdInAM nityatvamasmAkamasiddham / kutaH? ityAha ne ya pajavao bhinnaM davvamihegaMtao jao teNa / tannAsammi kahaM vA nahAdao savvahA niccA ? // 2823 // na ca paryAyAd ghaTAdisaMyoga-varNa-gandhAdeH sakAzAd yato yasmAd dravyamekAntato bhinnam , kintvabhinnamapi tat tasmAdipyate, tena tasmAt kAraNAt tamAze paryAyavinAze kathaM vA kena vA prakAreNa nabhaH-paramANvAdayaH sarvathA nityaaH?| kathaJcid yadi nityA bhavanti, tarhi bhavantu / yattu sarvathA nityatvaM tat teSAM na ghaTate, paryAyavinAze tadrUpatayA teSAmapi vinAzAditi bhAvaH / tata ekAntanityatve sAdhye naiteSAM dRSTAntatvaM yuktamiti // 2823 // __ yaduktam- 'darisaNaparatthayAoM' ityAdi, tatra dUSaNAtidezamAha"niccattasAhaNANi ya sahassAsiddhayAiduTThAI / saMbhavao baccAI pakkho-dAharaNadosA ya // 2824 // 1 avagADhAraM ca vinA kuto'vagAha iti tena saMyogaH / utpAdI so'vazyaM gatyupakArAdayazcaivam // 2822 // 2 naca paryavato bhinna vyamihakAntato yatastena / tamAze kathaM vA nabhaAdayaH sarvathA nityAH // 2823 // 3 gAthA 2818 / 4 nityatvasAdhanAni ca zabdasyAsiddhatAdiduSTAni / saMbhavato vAcyAni pakSI-dAharaNadoSAzca // 2824 / / For Personal and Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 1120 // darzanaparArthatvAdIni zabdasya nityatvasAdhanAni yAnyuktAni tAni nyAyamArgAnusAribhiH svayamevAbhyUhya yathAsaMbhavamasiddhatAdidoSaduSTAni vAcyAni; tathAhi- darzanaparArthatvAdityasiddho hetuH, svAvabodhArthamapi kacicchabdaprayogadarzanAt / tathA'naikAntikazca, viparyaye bAdhakapramANAbhAvAt / viruddho vA, prayogAnantarameva vizarArutvadarzanAt kRtakatvAd vA zabde'nityatvasyaiva darzanAt / ityAdi| dUSaNAni sarvatrAbhyUddha vaktavyAni / tathA, pakSo-dAharaNadoSAzca vAcyAH, vayaM tu sAkSAd na brUmaH, granthavistarabhayAt / tatra pratyakSAdibAdhitaH pakSaH, sAdhyasAdhanavikalamudAharaNamityAdidoSAH svayameva draSTavyA iti // 2824 / / tadevaM naigamoktaM dUSayitvA svapakSasiddhyarthaM zeSanayAH mAhuH dhaNiruppAI iMdiyagajjhacAo pyttjttaao| puggalasaMbhUIo paccayabhee ya bheyAo // 2825 // uppAi nANamiDhaM nimittasabbhAvao jahA kuMbho / taha sadda-kAyakiriyA tassaMjogoya jo'bhimo||2826|| vyAkhyA- utpadyata ityutpAdI dhvaniriti pratijJA, indriyagrAhyatvAt , ghaTavaditi / tathA, prayatnAjAyata iti prayatnajastadbhAvaH prayatnajatvaM tasmAt prayatnajatvAt / tathA, pudgalebhyaH saMbhUteH / tathA, tAlvAdipratyayabhedabheditvAdutpAdI zabdo ghaTavat' iti sarvatra draSTavyam / yazcotpAdI sa vinAzitvAdanitya iti siddhameveti / tathA, utpAdi jJAnaM namaskArajJAnamiSTamiti pratijJA / nimittasadbhAvAditi hetuH, jinAdiviSayAjjAyamAnatvAdityarthaH / yathA kumbha iti dRssttaantH| na kevalaM jJAnaM tathA, zabda-zironamanAdikA kAyakriyA, teSAM ca jJAnAdInAM yo dvikAdisaMyogo nityatvenAbhimataH parasya, etat sarvamutpAdi, nijanijanimittAjjAyamAnatvAt , yathA kumbhaH / tato jJAnAdyAtmako namaskAra utpanna iti siddham / tadevaM 'saMsANaM uppaNNo' iti vyAkhyAtam / / 2826 / / 'jai katto tivihasAmittA' ityetad vyAcikhyAsurAha uppattimao'vassaM nimittamassa u nayattiyaM tivih| icchai nimittamettI jamaNNahA natthi sNbhuuii||2827|| yadi nAmotpanno namaskArastataH kim ? / atrocyate- utpattimatazca vastuno'zyaM nimittam 'asti' iti kriyAdhyAhAra: 1 dhvanirutpAdIndriyagrAhyatvAt prayatnajatvAt / pudgalasaMbhUtitaH pratyayabhede ca bhedAt // 2825 // utpAdi jJAnamiSTaM nimittasadbhAvato yathA kumbhaH / tathA zabda-kAyakriye tatsaMyogazca yo'bhimataH // 2826 // 2 gAthA 2806 / 3 utpattimato'vazya nimittamasya tu nayatrikaM trividham / icchati nimittametasmAd yadanyathA nAsti saMbhUtiH // 2828 // // 1120 // For Personal and Use Only
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA ca satyasya namaskArasyotpattimatvAdavizuddha naigama-saMgraha-vyavahAralakSaNaM prathamanayatrikaM samutthAna-vAcanA-labdhisvarUpaM trividha vizeSA nimittamicchati / kutaH? ityAha- 'etto ityAdi' yad yasmAd yatasvividhAd nimittAdanyathA'nyena prakAreNa namaskArasya nAsti // 1121 // ADE saMbhUtirutpattiriti // 2827 // tatra samutthAnalakSaNaM nimittaM vyAcikhyAsurAha 'dehasamutthANaM ciya heU bhavapaccayAvahisseva / puvvuppaNNassa vi se ihabhavabhAvo samutthANaM // 2828 // samyak saMgataM vottiSThati jAyate'smAditi samutthAnam , deha eva samutthAnam , tadeva tAvad heturnimittaM 'se' tasya namaskArasya / Aha- yadAjyamanyabhava eva svAvaraNakSayAdutpannaH syAt tadA kathamayaM deho hetuH ? ityAzaGkayAha- 'puvvuppannassa vi se ihabhavabhAvo samutthANaM ti' prAgbhava utpannasyApi namaskArasyehabhavabhAva ihabhavazarIraM samutthAnaM kAraNaM bhavati, etadbhAvabhAvitvAt tasya / dRSTAntamAha- 'bhavapaccayAvahisseva tti' yathA hi bhavapratyayo'vadhistIrthakarAdisaMbandhI prAgutpanno'pyetadbhavazarIramantareNa na bhavati / tatazcehabhavazarIraM tasya samutthAnamevaM namaskArasyApIti / etaduktaM bhavati- yathA pUrvotpannA api ghaTAdayo dIpenAbhivyajyante, evaM pUrvotpanno'pi namaskAra ihabhavadehenAbhivyajyate, ityasau tasya nimittaM vyapadizyata iti // 2828 / / atra paramatamAzaGkaya pariharannAha aNNe sayamutthANaM saviriyamannovagAravimuhaM ti / tadajuttaM tadavatthe cuyaladdhe laDio NaNaM // 2829 // anye mUrayaH svakamutthAnaM svamutthAnaM svavIryamityAcakSate / kutaH ? ityAha- 'annovagAravimuhaM ti' anyenApAntarAlavartinA kAraNAntareNa kRta upakAro'nyopakArastadvimukhaM tannirapekSaM yato'nantarakAraNamityarthaH, tasmAdanyopakAravimukhatvAdanantarakAraNatvAt khavIryanamaskArasya samutthAnaM kAraNamiti / etannirAsArthamAha- 'tadajuttaM ti' tad vIryamayuktam , namaskArAnantarakAraNatayA vyabhicAritvAt / kutaH ? ityAha- 'tadavatthe ityAdi' yatastadavasthe'pi vidyamAne vIrya kasyApi labdho'pi namaskAraH svAvaraNodayAt punarapi cyavate bhrasyati; cyuto'pi kadAcit tadAvaraNakSayopazamAt punarapi labhyate / tata evaM tadavasthe'pi vIrye cyutalabdhe namaskAre sati , dehasamutthAnameva heturbhavapratyayAvadheriva / pUrvotpannasyApi tasyehabhavabhAvaH samutthAnam // 2828 // 2 anye khakamutthAnaM svavIryamanthopakAvimukhamiti / tadyuktaM tavasthe cyutalabdhe lamdhito nAnyat // 2829 // 1121 // For Personal and Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ hadattiH vizeSA0 / / 1122 // - vijJAyate- labdhito nAnyad vIryaM kimapi namaskArakAraNamasti, vyabhicAritvAt / vyabhicAritvaM ca namaskArasya tadanvaya-vyatirekAnanuvidhAyitvAt / labdhistu tasyAvyabhicAri kAraNam , tadanvaya-vyatirekAnuvidhAyitvAditi // 2829 / / tadevaM samutthAnaM vyAkhyAya vAcanA-labdhisvarUpaM vyAcikhyAsurAha-- pairao savaNamahigamo parovaeso tti vAyaNA'bhimayA / laddhI ya tayAvaraNakkhaovasamao sayaM lAbho // 2830 // parato gurubhyo yat zravaNaM, tathA'dhigamaH, paropadezazca, sA vAsanA'bhidhIyate / labdhistu kA ? ityAha- parato vAcanAmantareNa namaskArasya yaH svayaM lAbhaH / kutaH punaryA labdhiH ? ityAha- tadAvaraNakSayopazamAt- namaskArAvaraNakarmakSayopazamAdityarthaH / Aha- nanu tadAvaraNakSayopazama eva labdhiranyatra prasiddhA, tat kathamiha tatkAryabhUto namaskAralAbho labdhitvenocyate, namaskArakAraNasyaiveha cintayituM prastutatvAd yathoktAyA eva ca labdhenamaskArakAraNatvAt ? | satyam , kintu tatkAryabhUto'pi namaskAralAbho'tra labdhiruktA, kArya kAraNopacArAditi / etadavizuddhanaigama-saMgraha-vyavahAranayamatena trividha namaskArakAraNaM mantavyamiti // 2830 // RjumUtramatena tu dvividhameva kAraNamiti darzayannAha-- ujjusuyaNayamayamiNaM puvvuppannassa kiM samutthANaM / aha saMpaimuppajai na vAyaNA laDibhinnaM taM // 2831 // RjumUtranayasyedaM matam- yadi pUrvabhavotpanno namaskAraH, tadehabhavadehalakSaNaM samutthAnaM tasya kiM karoti ?- na kiJcidityabhiprAyaH, utpannasya kAraNApekSA'yogAt / atha sAMpratamihamave samutpadyate namaskAraH, tarhi yastasya kAraNaM tad vAcanA-labdhibhyAM bhinnaM vyatiriktaM na kizcit pazyAmaH / ata idamevaM dvividhaM tasya kAraNamiti // 2831 // idameva bhAvayannAha pairao sayaM va lAbho jai parao vAyaNA, saya laddhI / ja na parao sayaM vA tao kimannaM samutthANaM // 2832 // namaskArasya hi lAbho jAyamAnaH parato'pi bhavet , svayaM vA ? iti dvayI gtiH| tatra yadi parata iti pakSaH, tarhi 'vAyaNa 1 parataH zravaNamadhigamaH paropadeza iti vAcanAbhimatA / labdhizca tadAvaraNakSayopazamataH svayaM lAbhaH // 2830 // 2 jusUtranayamatamidaM pUrvotpanasya kiM samutthAnam / atha saMpratyutpadyate na vAcanA-labdhibhinnaM tat // 2831 // 3 parataH svayaM vA lAbho yadi parato vAcanA, khayaM labdhiH / yad na parataH svayaM vA tataH kimanyat samutthAnam // 2032 / / 1122 // sa.08 Jan E inema For Personal and Price Use Only Howw.jaineibrary.org
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvattiH / PacKPee ti' gurUpadezalakSaNA vAcanaiva tatra kAraNam / atha svayamiti pakSaH, tarhi 'laddhi tti tadAvaraNakSayopazamalakSaNA labdhireva tatra kAravizeSA ONaM nAparam / yacca parataH svayaM vA notpadyate 'tat kharaviSANakalpamavastveva' ityadhyAhAraH, vastuna utpattau yathoktaprakAradvayasyaiva saMbhavAt , anutpannasya cAvastutvAditi / tatastasmAd vAcanA-labdhibhyAmanyat kiM nAma samutthAnam , yat svayaM parato vA'nutpannasyAvastunaH ||1123 // kAraNaM bhavet / iti / / 2832 // atha parabhave samutpannasya namaskArasyehabhave svataH parato vA'nutpannasya tasyAbhivyaktilakSaNAyA utpatteH kAraNaM samutthAna bhaviSyati / tadapyayuktam / kutaH ? ityAha uppajai nAIyaM takkiriovaramao kayaghaDo vya / ahavA kayaM pi kIrai kIrau niccaM kao NihA ? // 2833 // ihAtItotpAdakriyaM vastvatItamabhipretam / tadevaMbhUtaM pUrvabhave'tItotpAdakriyamatIta namaskAralakSaNaM vastvihabhave punarapi notpadyata iti pratijJA / 'takiriovaramau tti' tasya namaskArasyotpAdalakSaNA kriyA takriyA tasyA uparamo virAmastakriyoparamastasmAditi hetuH / kRtaghaTavaditi dRSTAntaH / iha yasyotpattikriyoparatA tat punarapi notpadyate, yathA pUrvakRto ghaTaH; uparatotpattikriyazca pUrvabhavotpanno namaskAra iSyate, tata iha bhave punarapi notpadyata iti / atha pUrva kRtamapi punaH kriyate, tarhi punaH punarnityameva kriyatAm , pUrvakRtatvAvizeSAt / tathA ca sati kutaH karaNakriyAyA niSThA ? iti / tadevaM ya ihotpadyate nAsau pUrvotpanna iti sAmarthyAduktam // 2833 // athavA, bhavatu pUrvotpannaH, tathApi matpakSasiddhiriti darzayannAhahou va puvvuppAo taha vi na so laddhi-vAyaNAbhinno / jeNa purA vi sayaM vA parao vA huja se laabho||2834|| bhavatu vA namaskArasya pUrvajanmanyutpAdaH, tathApi na sa tadutpAdo labdhi-vAcanAbhyAM bhinnaH-na labdhi-vAcanAlakSaNakAraNadvayavyatirekeNa samutthAnalakSaNena kAraNena namaskAro janyata ityarthaH / kutaH ? ityAha- yena yasmAt purA parabhave'pi praSTavyo'si tvaMsvayaM vA parato vA 'se' tasya namaskArasya lAbha iti vaktavyam / yadi svayam , tarhi labdhireva tatkAraNam / atha parataH, tarhi vAcanA taddhe turiti na kimapyetat kAraNadvayavyatiriktaM samutthAnalakSaNaM kAraNaM pazyAma iti // 2834 // , utpadyate nAtItaM takriyoparamataH kRtaghaTa iva / athavA kRtamapi kriyate kriyatAM nityaM kutto niSThA ? // 2833 / / 1 bhavatu vA pUrvotpAdastathApi na sa labdhi-vAcanAbhinnaH / yena purApi svayaM vA parato vA bhavet tasya lAbhaH // 2834 // hAsaeelees // 1123 // PARSAPPS Jain Educationa.Intern For Personal and Price Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 / / 1124 // Jain Education Interna atha 'sesanayA laddhimicchaMti' ityetad vyAMcikhyAsurAha-- saidAimayaM na lahai jaM gurukammA pavAyaNAe vi / pAvai ya tayAvaraNakkhaovasamao jao'vassaM // 2835 // to heU laDi cciyana vAyaNA jai maikkhaovasamo / takkAraNoti tammi vi nanu sA'NegaMtigI diTThA // 2836 // zabda-samabhirUDhai- baMbhUtanayAnAmetad matam - yad yasmAt kAraNAd gurukarmA prANI gurubhyaH pravAcanAyAM satyAmapi namaskAraM na labhate, laghukarmA tu vAcanAmantareNApi tadAvaraNakarmakSayopazamAd yato'vazyameva namaskAraM prApnoti / 'to heU laddhi cciya ti tatastasmAd vAcanAyA namaskArajanane vyabhicAritvAt tadAvaraNakSayopazamalakSaNA labdhireva taddheturna vAcaneti / yadi tu RjumUtraH kathamapyevaM brUyAt nanu matijJAnAvaraNAdikarmakSayopazamastatkAraNo vAcanAjanyaH tathA ca sati tatkSayopazamajanyasya namaskArasya pAramparyeNa vAcanApi kAraNaM bhavati / atrocyate nanu tasminnapi matijJAnAvaraNAdikarmakSayopazame janye sA vAcanA'naikAntikI dRSTA, gurukarmaNAM vAcanAtospi yathoktakSayopazamAdarzanAditi / / 2835 / / 2836 / / atha kasyApi tAvad vAcanAtaH karmakSayopazamo bhavannupalabhyate, tamAzritya vAcanA namaskArakAraNaM bhaviSyati / tadapyayuktam / kutaH ityAha jaissa vi sa tannimitto tassa vi tammattakAraNaM hojjA / na namokkArassa taI kammakkhaovasamalambhassa // 2837 // yasyApi jIvasya sa matijJAnAvaraNAdikarmakSayopazamastannimitto vAcanAhetuko dRzyate tasyApi tanmAtra kAraNaM yathoktakSayopazamanimittaM 'taiti' sA vAcanA bhavet na tu namaskArasya kAraNaM sA yujyate / kathaMbhUtasya / karmakSayopazamalabhyasya / idamuktaM bhavati evamapi matijJAnAvaraNAdikSayopazamAdevAnantaraM namaskAra utpadyate, na tu vAcanAtaH, tato'sAveva tatkAraNaM yujyate, na tu vAcanA, tasyA yathoktakSayopazamajanakatvenAnyakAraNatvAditi // 2837 // 1 gAthA 2807 / 2 'vyAkhyAnArthamAha' | 3 zabdAdimataM na labhate yad gurukarmA pravAcanAyAmapi / prApnoti ca tadAvaraNakSayopazamato yato'vazyam // 2835 // tato heturlabdhireva na vAcanA yadi matikSayopazamaH / tatkAraNa iti tasminnapi nanu sA'naikAntikI dRSTA // 2836 // 4 yasyApi sa tannimittastasyApi tanmAtrakAraNaM bhvet| na namaskArasya sA karmakSayopazamalabhyasya // 2837 // For Personal and Private Use Only bRhadvaciH / // 1124 //
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ vahA vizeSA0 // 1125 // punarapi paramatamAzakya pariharannAhaaha kAraNovagAri ti kAraNaM teNa kAraNaM savvaM / pAeNa bajjhavatthu ko niyamo samettammi ? // 2838 // aha paccAsaNNataraM kAraNamegaMtiyaM tao laDiM / paDivajja, na cedevaM, na vAyaNAmittaniyamo te // 2839 // atha kAraNasya yathoktakSayopazamasyopakAriNI vAcaneti, ataH kAraNakAraNatvAdasau namaskArasya kAraNamiSyate / atrocyate'teNetyAdi' tena tarhi prAyeNa sarvamapi kSiti-zayyA-''sanA-''hAra-vakha-pAtrAdikaM bAhyaM vastu namaskArakAraNasya yathoktakSayopazamasyopakAritvAt paramparayA namaskArasya kAraNaM praapnoti| ataH ko nAma vAcanAlakSaNe zabdamAtre tatkAraNatvaniyamaH? iti / atha paramparayA sarvasya vAdyavastuno namaskArakAraNopakAritve satyapi yadeva pratyAsannataraM vAcanAkSalaNaM vastu tadevAsannopakAritvAd namaskArasya kAraNamiSyate / nanu tathApi namaskArajanane tadevaikAntikamityuktameva / tata aikAntikamAnantaryeNAtipratyAsannataraM labdhimeva tatkAraNaM pratipadyasva / na cedevaM pratipadyase, tarhi na vAcanAmAtrasya namaskArakAraNatvaniyamaste taba sidhyati, kSityAderapi pUrvoktanItyA tatkAraNatvamAptaH / tadevaM prathamanayatrayasya trividhaM kAraNam , RjumUtrasya dvividham , zabdanayAstu labdhimebaikAM namaskArakAraNamicchantIti sthitam // iti dvAtriMzadgAthArthaH / tadevamabhihitamutpattidvAram / / 2838 // 2839 // idAnIM nikSepadvAramucyate-tatra namaskArasya nikSepazcatuoM-nAmanamaskAraH, sthApanAnamaskAraH, dravyanamaskAraH, bhAvanamaskArazceti / tatra nAma-sthApane kSuNNe / jJa-bhavyazarIravyatiriktadravyanamaskArAbhidhitsayA punarAha nihaNAi davya bhAvovautta jaM kuja sammadiTThI u / nevAiyaM payaM davva-bhAvasaMkoyaNa payattho // 2840 // namaskAra-tadvatorabhedopacArAd nivAdidravyanamaskAraH, AdizabdAd yo dravyAtha vidyA-mantradevatAdInAM namaskAraH kriyate | so'pi drvynmskaarH| nivAdinamaskArasya ca dravyatvamaprAdhAnyAt , aprAdhAnyaM ca teSAM mithyAtvAdikaluSitatvAditi / bhAvanamaskArastvAgamataH sa vijJeyo yamupayuktaH samyagdRSTirahadAdInAM kuryAditi dvAram // 1 atha kAraNopakArIti kAraNaM tena kAraNaM sarvam / prAyeNa bAhyavastu ko niyamaH zabdamAne ? // 2838 // atha pratyAsanataraM kAraNamaikAntikaM tato labdhim / pratipadyasva, na cedevaM, na vAcanAmAvaniyamaste // 2839 // 2 nivAdi dravyaM bhAva upayukto yaM kuryAt samyagdRSTistu / naipAtikaM padaM dravya-bhAvasakocanaM padArthaH // 2847 // 1125 //
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 1126 atha padadvAramucyate / padyate gamyate'rtho'neneti padam / tacca paJcadhA- nAmikam , naipAtikam , aupasargikam , AkhyAtikam , mizraM ceti / tatra 'azvaH' iti nAmikam , 'khalu' iti naipAtikam , 'pari' ityaupasargikam , 'dhAvati' ityAkhyAtikam , 'saMyataH' itivRhadvattiH / mizram / evaM nAmikAdipazcaprakArapadasaMbhave satyAha- 'nevAiyaM payaM ti' nipatatya haMdAdipadAnAmAdiparyantayoriti nipAtaH, nipAtAdAgatam , tena vA nivRttam , sa eva vA svArthikapratyayavidhAnAd naipAtika 'namaH' iti padam / iti padadvAram // atha padArthadvAramucyate- 'davva-bhAvasaMkoyaNa payattho tti' iha 'namo'hadbhayA' ityAdiSu yad 'namaH' iti padaM tasya 'namaH' | iti padasyArthaH padArthaH, sa ca pUjAlakSaNaH / sA ca kA ? ityAha- 'davyabhAvasaMkoyaNa tti' dravyasaMkocanam , bhAvasaMkocanaM ca / tatra dravyasaMkocanaM kara-ziraH-pAdAdisaMkocaH, bhAvasaMkocanaM tu vizuddhasya manaso'haMdAdiguNeSu niveshH| atra ca bhaGgacatuSTayam , tadyathA-dravyasaMkoco na bhAvasaMkocaH, yathA pAlakAdInAm, bhAvasaMkoco na dravyasaMkoca ityanuttarasurAdardAnAm ; dravyasaMkoco bhAvasaMkocazca yathA zambasyaH na dravyasaMkoco na bhAvasaMkoca iti zUnyaH / iha ca bhAvasaMkocapradhAno dravyasaMkocopi tacchaddhinimittaH / / iti niyuktigAthAsaMkSepArthaH // 2840 // atha namaskArasya bhASyakAro nAmAdinikSepaM vistarato vyAcikhyAsurAha nAmAicaunbheo nikkhevo maMgalaM ca so neo / nAma namobhihANaM ThavaNA nAso'havAgAro // 2841 // nAma-sthApanAdicaturbhedo namaskArasya nikSepaH / sa cAdhastAduktamaGgalasyeva vistarato vijnyeyH| saMkSepatastvihApyucyate'nAmaM ti' nAmanamaskAro 'namaH' ityabhidhAnam / sthApanAnamaskArastu 'namaH' ityakSaradvayasya vinyAsaH / athavA, namaskArakaraNapravRttasya saMkocitakaracaraNasya kASTha-pustaka-citrAdigatasya sAdhvAderAkAraH sthApanAnamaskAra iti // 2841 // dravyanamaskAramAha Agamao'Nuvautto ajjhayA davao namokAro / noAgamao jANaya-bhavvasarIrAiritto'yaM // 2842 // dravyanamaskAro dvedhA- AgamatA, noAgamatazca / tatrAnupayukto namaskArasyAdhyetA Agamato dravyanamaskAraH / noAgamato'yaM 1 nAmAdicaturbhedo nikSepo maGgalaM ca sa zeyaH / nAma namobhidhAnaM sthApanA myAso'dhavAkAraH // 2841 // 26 // 2 Agamato'nupayukto'dhyetA dravyato namaskAraH / noAgamato jJAyaka-bhavyazarIrAtirikto'yam // 2842 // STORE Jan Education inte For Personal and Price Use Only
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ BIReal vizeSA // 1127 // nAmasavAlamApanARAAPASES dravyanamaskAro jJazarIra-bhavyazarIra-tadyatiriktabhedAt trividha iti // tatra jJazarIra-bhavyazarIravaktavyatA kSuNNA // 2842 / / tadyatiriktaM tu dravyanamaskAramAha-- 'micchovahayA jaM bhAvao vi kuvvanti niNhavAIyA / so davanamokkAro sammANuvauttakaraNaM ca // 2843 / / mithyAtvopahatA nigavAdayo bhAvato'pi yaM namaskAraM kurvanti sa jJazarIra-bhavyazarIravyatirikto'pradhAnatvAd dravyanamaskAraH / tathA, samyagdRSTirapyanupayukto yaM namaskAraM karoti sa tavyatirikto dravyanamaskAra iti // 2843 // Aha- nanu bhAvato'pi kurvatAM nihnavAdInAM kimiti dravyanamaskAraH ? / atrocyate- ajJAnitvAt / ajJAnitvaM ca teSAM / mithyAdRSTitvAt , 'mithyAdRSTerajJAnam' ityetadapi kutaH ? ityAha sadasadavisesaNAo bhavaheU jdicchiovlNbhaao| nANaphalAbhAvAo micchadihissa annANaM // 2844 // prAgasakRd vyAkhyAtArthA // 2844 // prakArAntareNApi dravyanamaskAramAha jo vA dabatthamasaMjayassa va bhayAiNA'havA so vi / davanamokAro cciya kIrai damaeNa raNo vva // 2845 // yo vA dravyAtha kriyate sa dravyanamaskAraH / athavA, dravyalAbha vinApi yo'saMyatasya rAjArdarbhayAdikAraNato dramakAdinA kriyate so'pi tadvyatirikto dravyanamaskAra iti / / 2845 // athAgamato noAgamatazca dvividhaM bhAvanamaskAramAha Agamao vinnAyA taccitto bhAvao nmokkaaro| noAgamao so cciya sesayakaraNovautto tti // 2846 // tasmin namaskArArthe cittamupayogo yasya nAnyatra, asau taccitto vijJAtA Agamato bhAvanamaskAraH, sa eva manaskaraNenopayukto RRRR // 1127 // 1 mithyAtvopahatA yaM bhAvato'pi kurvanti nidvavAdikAH / sa dravyanamaskAraH samyaganupayuktakaraNaM ca / / 2843 // 2 gAthA 115 / 3 yo vA daNyArthamasaMyatasya vA bhayAdinA'thavA so'pi / dravyanamaskAra evaM kriyate pramakeNa rAjJa iva / / 2845 / / 4 Agamato vijJAtA taricatto bhAvato namaskAraH / noAgamataH sa eva zeSakakaraNopayukta iti // 2846 // Jan Education Intem For Personal and Price Use Only POPaww.jainelibrary.org
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA bRhadvAttiH / // 1128 // namaskArakartA yadA zeSakAbhyAmapi vAk-kAyakaraNAbhyAmupayukto namaskAra karoti- bacanena 'namo'hadbhayaH' iti bruvANaH, kAyana tu saMkocitakara-caraNo yadA namaskAraM karotItyarthaH, tadA'sau noAgamato bhAvanamaskAra ucyate, upayogalakSaNasyAgamasya vAk-kA- yakaraNakriyAmizratvAt , nozabdasya ceha mizravacanatvAditi / / 2846 // athAmuM nAmAdinikSepamapi nayairvicArayannAha-- bhAvaM ciya sadanayA sesA icchaMti savvanikkheve / ThavaNAvajje saMgaha-vavahArA kei icchati // 2847 // bhAvameva bhAvanamaskAramevecchanti trayo'pi zabdanayAH, zuddhatvAt / zeSAstu RjumUtrAntAzcatvAro nayAH sarvAzcaturo'pi nikSepAnicchanti, avizuddhatvAt / kecittu vyAcakSate-saMgraha-vyavahArau sthApanAvajAstrAnikSepAnicchataH, sadbhAvA-'sadbhAvasthApanAyAH kila sAMketikanAmAbhidheyatvena nAmanikSepa evAntarbhAvAditi / / 2847 // tathA, devva-DhavaNAvaje ujjusuo, taM na jujjae jamhA / icchai suyammi bhaNiyaM so dabbaM kiMtu na puhattaM // 2848 // dravya-sthApanAvoM zeSau dvAveva nAma-bhAvanikSepAvicchati RjumUtraH / tadetad vyAkhyAnaM na yujyate, yasmAdasau RjusUtro dravyamicchatyeva, kevalaM pRthaktvaM necchati- bahUni dravyAvazyakAdIni necchatItyarthaH / etazca sUtre'nuyogadvAralakSaNe bhaNitaM pratipAditam , tadyathA- "ujjusuyassa ege aNuvautte Agamao ege davAvassae puhattaM necchai" iti / / 2848 // sthApanecchAmapyasyAha icchaMto ya sa davvaM tadaNAgAraM tu bhAvaheu tti / neccheja kahaM ThavaNaM sAgAraM bhAvaheu tti ? // 2849 // icchaMzca RjumUtrastatprasiddhaM suvarNAdikaM dravyaM piNDAvasthAyAmanAkAraM tathAvidhakaTaka-keyUrAyAkArarahitaM / viziSTendrAdyA bhAvameva zabdanayAH zeSA icchanti sarvanikSepAn / sthApanAvIna saMgraha-vyavahArI kecidicchanti // 2847 // 2 dravya-sthApanAvAMvRjusUtrastadna yujyate yasmAt / icchati zrute bhaNitaM sa dravyaM kintu na pRthaktvam // 2848 // 3 jusUtrasyaiko'nupayukta Agamata eka dravyAvazyaka pRthaktvaM necchati / icchazca sa vyaM tadanAkAraM tu bhAvaheturiti / necchet kathaM sthApanA sAkAra bhAvaheturiti ? / / 2859 / / 1128 // For Personal and Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 1129 // kArarahitaM vA / kuta icchan ? ityAha- bhAvaheturyatastat- bhaviSyatkuNDalAdiparyAya lakSaNabhAvahetutvAdityarthaH, kathaM nAma necchet sthApanAm ? / kathaMbhUtAm ? / sAkArAM viziSTendrAdyAkArasahitAmapItyarthaH / punarapi kiMviziSTAm ? ityAha- bhAvahetubhUtAM sAkAratvena | viziSTendrAdyabhiprAyakAraNabhUtAmityarthaH / idamuktaM bhavati- yo hyanAkAramapi bhAvahetutvAd dravyAmicchati RjusUtraH, sa sAkArAmapi viziSTendrAdibhAvahetutvAt sthApanA kimiti necchet ?- icchedeva, nAtra saMzaya iti / / 2849 / / upapattyantareNApi dravya-sthApanecchAmasya sAdhayannAha-- nAma pi hoja sannA tavvaccaM vA tadatthaparisunnaM / heu tti tadicchaMto davva-TThavaNA kahaM necche ? // 2850 // aha nAmaM bhAvammi vi to Necchai teNa dava-ThavaNA vibhAvassAsannayarA heU saddo u bjjhyro||2851|| vyAkhyA-nanu RjumUtrastAvad nAma nirvivAdamicchati / tacca nAmendrAdisaMjJAmAtra vA bhavet , tadvAcyaM vA tadarthaparizUnyam-indrazabdavAcyaM vA, indrArtharahitaM vA gopAladArakAdi vastu bhavediti dvayI gatiH / idaM cobhayarUpamapi nAma heturbhAvakAraNamiti kRtvecchannasau RjusUtro dravya sthApane kathaM nAma ne chet ?, bhAvakAraNatvAvizeSAditi bhaavH| athendrAdikaM nAma bhAve'pi bhAvendre'pi saMnihitamasti,tena tasmAdicchati tahajusUtraH / tena tarhi jitamasmAbhiH, asya nyAyasya dravya-sthApanApakSe sulabhataratvAt ; tathAhi- dravya-sthApane api bhAvasyendraparyAyasyAsannatarI hetU, zabdastu tannAmalakSaNo bAhyatara iti / etaduktaM bhavati- indramUrtilakSaNaM dravyaM, viziSTatadAkArarUpA tu sthApanA, ete dve apandriparyAyasya tAdAtmyasaMbandhenAvasthitatvAt saMnihitatare, zabdastu nAmalakSaNo vAcyavAcakabhAvasaMbandhamAtraNeca sthitatvAd bAhyatara iti / ato bhAve saMnihitatvAd nAmecchannRjusUtro dravya-sthApane saMnihitataratvAt sutarAmicchediti / tadevamRjumUtrasya caturvidhanikSepecchAsAdhanenAnantaroktatvAt parihRtaM tadviSayaM durvyAkhyAnam // 2850 // 2851 // atha prAg yaduktam- 'ThevaNAvajje saMgaha-vavahArA' ityAdi, tat pariharannAhasaMgahiu asaMgahiosavvo vA negamo tthvnnmicche| icchai jai saMgahio taM necche saMgaho kIsa ? // 2852 // E1129 // nAmApi bhavet saMjJA tadvAcyaM vA tadarthaparizUnyam / heturiti tadicchan damya sthApane kathaM necchet / // 2850 // atha nAma bhAve'pi tato nepachati tena damya sthApane api / bhAvasyAsanatarI hetU pAradastu bAyataraH // 2851 // 2 gAthA 2845 / 3 saMgrahiko'saMprahikaH soM vA gamaH sthApanAmicchet / icchati yadi saMgrahikastAM necchet saMgrahaH kasmAt / // 2852 // 142 For Personal and Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1130 // ahava mayamasaMgahio to vavahAro vi kiM na tahammA / aha savvo to tassamadhammANo do vi te juttaa||2853|| vyAkhyA- iha saMgrahiko'saMgrahikaH sarvo vA naigamastAvad nirvivAdaM sthApanAmicchatyeva / tatra saMgrahikaH saMgrahamatAvalambI sAmAnyavAdItyarthaH, asaMgrahikastu vyavahAranayamatAnusArI vizeSavAdItyarthaH, sarvastu samuditaH / tatazca yadi saMgrahikA saMgrahamatAvalambI naigamastA sthApanAmicchati, tarhi saMgrahastatsamAnamato'pi tAM kimiti necchati-? icchedevetyarthaH / 'ahava mayamityAdi' 'athavA' ityavyayo'thArthe / atha parasya matam- yadyapi sAmAnyena sarvo naigamaH sthApanAmicchati, tathApi vyAkhyAnato vizeSapratipatterasaMgrahiko'sau tAmicchatIti pratipattavyam , 'na saMgrahikaH' ityadhyAhAraH, na tataH saMgrahasya sthApanecchA niSidhyata iti bhAvaH / atrottaramAha- 'to ityAdi tarhi ekatra saMdhisato'nyatra pracyavate, evaM hi sati vyavahAro'pi sthApanAM kimiti 'necchati' iti zeSaH / kutaH ? ityAha- yatastadharmA'sau- asaMgrahikanaigamasamAnadharmA vyavahAranayo'pi vartate, vizeSavAditvAt / tatazcaiSo'pi sthApanAmicchadeveti, niSiddhA cAsyApi tvayA, 'ThevaNAvajje saMgaha-vavahArA' iti vacanAditi / atha sarvo'khaNDaH paripUrNo naigamaH sthApanAmicchati, na tu saMgrahiko'saMgrahiko veti bhedavAn , atastadRSTAntAt saMgraha-vyavahArayorna sthApanecchA sAdhayituM yukteti bhAvaH / atrocyate- 'to ityAdi tatastarhi tatsamadharmANI naigamasamAnadharmANau dvAvapi samuditau tAviti saMgraha-vyavahArau yuktAveva / idamatra hRdayam- tarhi pratyeka tayorekataranirapekSayoH sthApanAbhyupagamo mA bhUditi samuditayostayoH saMpUrNanaigamarUpatvAt tadabhyupagamaH kena vAryate, avibhAgasthAd naigamAt pratyekaM tadekaikatAgrahaNAt ? iti // 2852 // 2853 // itazca sthApanAbhyupagamaH sNgrh-vyvhaaryoryuktH| kutaH ? ityAhajaM ca paveso negamanayassa dosu bahuso smkkhaao| to tammayaM pi bhiNNaM mayamiyaresiM vibhinnANaM // 2854 // yacca yasmAt pravezo'ntarbhAvaH 'jo sAmannaggAhI so negamo saMgahaM gaoM' ityAdinA granthena prAgatrAnyatra ca naigamanayasya dvayoH saMgraha-vyavahArayorbahuzo'nekadhA samAkhyAtaH pratipAditaH / tatastanmatamapi sthApanAbhyupagamalakSaNaM naigamanayamatamapItarayoH saMgraha-vyavarayovibhinayAM davatobhinnaM pRthaga mataM saMmatamiti / idamuktaM bhavati- yathA vibhinnayoH saMgraha-vyavahArayo gamo'ntarbhUtastathA sthA1 athavA matamasaMgrahikastato vyavahAro'pi kiM na taddharmA / atha sarvastatastatsamadharmANoM dvAvapi te yuktau // 2853 // 2 gAthA 2847 E1130 // 3 yacca pravezo naigamanayaraya huyobahuzaH samAkhyAtaH / tatastanmatamapi bhinnaM matamitareSAM vibhinnAnAm // 2854 // 4 yaH sAmAnyamAhI sa naigamaH saMgrahaM gtH| Palas Jain Educationa.Inte For Personal and Price Use Only
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. vRhdvttiH| // 1133|| kiM hojja namokkAro jIvo'jIvo'havA guNo davvaM / jIvo no khaMdho tti ya taha nogAmo namokkaro // 2863 // ki vastu namaskAro bhavet ?- jIvaH, ajIvo vA / jIvAjIvatve'pi kiM guNo dravyaM vA namaskAraH? iti prazne naigamAdyapi zuddhanayamatamaGgIkRtyAha-jIvo namaskAraH, nAjIvaH / sa ca saMgrahana yApekSayA mA bhUdaviziSTaH pazcAstikAyamayaH skandhaH, yathAstanmatAvalambina:- "puruSa evedaM ni sarvaM yad bhUtaM yacca bhAvyaM utAmRtatvasyezAno yadannanAtirohati" ityAdi / tathA saMgrahanayavizeSApekSayaiva mA bhUdaviziSTagrAma iti, ato 'noskandho nogrAmaH' iti niyuktigAthAyAM vAkyazeSaH, pazcAstikAyamayaskandhaikadezatvAd nozabdasya ca dezavacanatvAd noskandho jIvo namaskAraH, tathA, caturdazavidhabhUtagrAmaikadezatvAd nozabdasya ca dezavacanatvAd nogrAmarUpaH pratiniyataH ko'pi jIvo namaskAra iti / / 2863 // nanu kasmAjjIvo namaskAro nAjIvaH ? ityAha-- jeM jIvo nANamao'Nanno nANaM ca jaM namokAro / to so jIvo davvaM guNo ti sAmAie'bhihiyaM // 2864 // yad yasmAjjJAnamayo jIvaH, jJAnaM ca yasmAt zrutajJAnarUpo namaskAraH / ananyazcAvyatiriktazca jJAnAjjIvaH / tataH sa namaskAro 'jIvo tti' jIva eva, nAjIvaH, tasya jJAnazUnyatvAditi / bhavatu jIvo namaskAraH, kevalaM dravyamasau gugo vA ? iti vaktavyamityAha- 'dravyaM guNo vA namaskAraH' ityetat sAmAyike 'kiM sAmAyikam' iti dvAre jIvo guNapaDivanno nayassa davaTThiyassa sAmaiyaM / so ceva pajjavaTThiyanayassa jIvassa esa guNo // 1 // ityAdinA granthenAbhihitameva, kevalaM sAmAyikasthAne namaskAro vAcya iti // 2864 // bhavatu jIvo namaskAraH, kintu noskandho nogrAmazca kathamasau ? ityAhasavvatthimao khandho tadekkadeso ya jaM namukkAro / desapaDisehavayaNo nosaddo teNa nokhaMdho // 2865 // kiM bhaved namaskAro jIvo'jIvo'dhavA guNo dravyam / jIvo noskandha iti ca tathA nogrAmo namaskAraH // 2853 // 2 yajjIvo jJAnamayo'nanyo jJAnaM ca yad namaskAraH / tataH sa jIvo dravyaM guNa iti sAmAyike'bhihitam // 2864 // 3 gAthA 2643 / 4 sarvAstimayaH skandhastadekadezazca yad namaskAraH / dezapratiSedhavacano nozabdastena moskandhaH / / 2865 / / // 1133 // For Personal use only
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1134 // bhUyaggAmo gAmo tadekkadeso tautti nogAmo / deso tti so kimekko'Nego neo nayamayAo // 2866 // vyAkhyA- sarve pazcAstikAyAstanmayastairnittaH paripUrNaH skandha ucyate, tadekadezazca yasmAd namaskAravAn jIvaH, namaskAra-vRhadattiH / tadvatozcAbhedopacArAd namaskAro'pi tadekadezaH / dezapratiSedhavacanazca nozabdaH, tena tasmAt skandhaikadezo jIvaH, abhedopacArAd namaskAraca noskandha iti / tathA, "aigeMdiya suhumiyarA sanniyarapaNiMdiyA sabi-ti-caU / pajjattA'pajjattA bheeNa caudasa ggAmA // 1 // " iti vacanAccaturdazavidho bhUtagrAmo grAma ucyate / tadekadezazca yasmAt tako'sau namaskAravAn deva-manuSyAdijIvo'bhedopacArAd namaskAro'pi tadekadeza ityato'sau nogrAmo'bhidhIyate / 'deso tti' pRcchati vineyaH- bhUtagrAmasya dezaH san sa namaskAraH kimeko'neko vA ? iti vaktavyam / gururAha- jJeyo nayamatAt- ekatvamanekatvaM ca tasya nayamatAd vijJeyamityarthaH / tadetAvatA 'kiM jIvA' iti vyAkhyAtam // 2865 // 2866 // atha 'tappariNao' ityetad vyAcikhyAsurAha--- teppariNaucciya jayA saddAINaM tayA namokkAro / sesANamaNuvautto vilaDisahio'havA joggo // 2867|| tatpariNata eva namaskArapariNAmapariNata evaM yadA jIvo bhavati tadA'sau zabdAdinayatrayamatena namaskAro'bhidhIyate / zeSANAM tu naigamAdinayAnAmanupayukto'pi namaskAro jIvo namaskAra ucyate / kiM sarvaH ? netyAha- labdhisahitastadAvaraNakarmakSayopazamayuktaH, athavA, yogyo bhavyazarIrAdiko rAjyAIkumArarAjavaditi // 2867 // atha kathaM punarnayamatena namaskArasyaikatvamanekatvaM ca jJeyam ? ityAhasaMgahanao namokkArajAisAmaNNao sayA egaM / icchai vavahAro puNa egamihagaM bahU bahvo // 2868 // 1 bhUtagrAmo prAmastadekadezaH saka iti naugrAmaH / deza iti sa kimeko'neko jJeyo nayamatAt // 2866 // 2 ekendriyAH sUkSmetarAH saMjJItarapaJcendriyAH sadvi-tri caturindriyAH / paryAptA 'paryAptA bhedena caturdaza prAmAH // 1 // 3 tatpariNata evaM yadA zabdAdaniAM tadA namaskAraH / zeSANAmanupayukto'pi labdhisahito'thavA yogyaH // 2857 // 4 saMgrahanayo namaskArajAtisAmAnyataH sardakam / icchati vyavahAraH punarekamihaka bahUn pahun // 2858 / / // 1134 // STRESS For Personal and Oy
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhaddhattiH panA'bhyupagamalakSaNaM tanmatamapi tayorantarbhUtamevaH tato bhinna bhedena to tadicchata eva- sthApanAsAmAnya saMgraha icchati, sthApanAvi. vizeSA0 zeSAMstu vyavahAra ityetadeva yuktam , tadanicchA tu sarvathA'nayorna yukteti // 2854 // atraivopcymaah||1131|| sAmaNNAivisiTuM bajhaM pi jamujjusuttapajjaMtA / icchaMti vatthudhamma to tesiM sambanikkhevo // 2855 // yasmAca sAmAnyAdiviziSTaM bAhyamapi ca vicitraM bahuprakAramRjumUtraparyantA nayA vastudharmamicchanti / tatasteSAM sarve'pi nAmAdiyo nikSepAH saMmatA eveti / ataH 'ThevaNAvaje saMgaha-vavahArA' ityAdinA yat keSAzcid mataM tadasaMgatameveti // 2855 / / 'nevAiyaM parya' ityetad vyAcikhyAsurAha"nivayai payAipajjatao jao to namo nivAu ti / so cciya niyayatthaparo payamiha nevAiyaM naam||2856|| pUyatthAmiNaM sA puNa sir-kr-paayaaidvvsNkoo| bhAvassa ya saMkoo maNasA suddhassa viNiveso // 2857 / / yato yasmAd nipatati padAdiparyantayosta to 'namaH' iti padaM nipAto bhaNyate / sa eva 'namaH' iti nipAto nijakArthaparaH svArthikapratyayopAdAno naipAtikaM padamityucyata iti / idaM ca 'namaH' iti padaM pUjArtham / zeSaM sugamam // 2856 // 2857 // atra ca bhAvasaMkocalakSaNaM bhAvakaraNameva pradhAnamiti darzayannAhaaitthaM tu bhAvakaraNaM pahANamegaMtiyaM ti tasseva / bajhaM suddhinimittaM bhAvAveyaM tu taM viphalaM // 2858 // jaM jujaMto vi tayaM na tapphalaM lahai pAlagAi vv| tabbirahiyA lahati ya phalamiha jamaNuttarAIyA // 2859 // sAmAnyAdiviziSTaM bAhyamapi yajusUtraparyantAH / icchanti vastudharma tatasteSAM sarvanikSepaH // 2455 // 2 gAthA 2847 / 3 gAthA 2840 / 4 nipatati padAdiparyantato yatastato namo nipAta iti / sa eva nijakArthaparaH padamiha naipAtikaM nAma // 2856 // pUjArthamidaM sA punaH ziraH-kara-pAdAdidravyasaMkocaH / bhAvasya ca saMkoco manasaH zuddhasya vinivezaH // 2857 // 5 itthaM tu bhAvakaraNaM pradhAnamaikAntikamiti tasyaiva / bAhyaM zruddhinimittaM bhAvApetaM tu tad viphalam // 2858 // yad yujAno'pi tadna tatphalaM labhate pAlakAdiriva / tadvirahitA labhante ca phalamiha yadanuttarAdikAH // 2859 // Jain Educationa Internatil For Personal and Price Use Only INTww.jainelibrary.org
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeza ||1132 // teha vi visuddhI pAeNa bajjhasahiyassa jA na sA iharA / saMjAyai teNobhayamiDhe saMbassa vA namao // 2860 // sugamAH, gatArthAzca / navaraM bhAvApetaM bhAvarahitaM tad bAhyakaraNaM viphalameva / / iti viMzatigAthArthaH // 2858 // 2859 // 2860 // atha prarUpaNAdvAramAha- duvihA parUvaNA chappayA ya navahA ya chappayAi Namo / kiM kassa keNa va kahiM kevaciraM kaiviho va bhve?||2861|| dvividhA dvipakArA prakRSTA pradhAnA pragatA vA rUpaNA varNanA prarUpaNeti / tadeva dvaividhyamAha- paTpadA ca SanakArA, navadhA ca navaprakArA / cazabdAt paJcapadA, catuSpadA ca / tatra SaTpadA- 'Namo' iti padaM kim , kasya, kena vA, ka vA, kiyaciraM, katividho vA bhaved namaskAraH / / iti niyuktigAthAsaMkSepArthaH / / 2861 // tatra dviAravyAkhyAnArthamAha - kiM jIvo tappariNao puvapaDivaNNao ya jIvANaM / jIvassa ya jIvANa ya paDucca paDipajjamANaM tu||2862|| kiM vastu namaskAraH ? ityAha- 'jIvo tti' sAmAnyenAvizuddhanagamAdinayAnAM jIvastajjJAnalabdhiyukto yogyo vA nmskaarH|| zabdAdizuddhanayamataM tvadhikRtyAha- 'tappariNautti' zabdAdivizuddhanayamatena tu jIvastatpariNato namaskArapariNAmapariNata evaM namaskAro nApariNata iti / uktaM kiMdvAram / atha 'kasya' iti dvAramucyate / tatra ca yadA pUrvapratipanno namaskArazcintyate, tadA jIvAnAmasau vijJeyaH, bahujIvasvAmika ityarthaH / pratipadyamAnaM tu namaskAraM pratItya yadaiko jIvastaM pratipadyate tadA jIvasyAsau vijJeyaH, ekajIvasvAmika ityarthaH, yadA tu bahavo jIvAstaM pratipadyante tadA jIvAnAmeSa jJAtavyaH, bahujavisvAmika ityarthaH // iti niyuktigAthAsaMkSepArthaH / / 2862 // atha kiMdvAraviSayaM bhASyam 1 tathApi vizuddhiH prAyeNa bAhyasahitasya yA na setrthaa| saMjAyate tenobhayamiSTaM zambasyeva namataH // 2860 // 2 dvividhA prarUpaNA SaTpadA ca navadhA ca SaTapadAdinamaH / kiM kasya kena vA ka kiyaricaraM katividho vA bhavet ? // 2861 / / 3 kiM jIvastatpariNataH pUrvapratipannakazca jIvAnAm / jIvarUpa va jIvAnAM ca pratItya pratipadyamAnaM tu // 2862 // // 1132 // For Personal and Price Use Only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 / / 1135 / / Join Educatora Inter 100000 ujjusyAINaM puNa jeNa sayaM saMpayaM va vatyuM ti / patteyaM patteyaM teNa namokkAramicchati // 2869 // dve api sugame / navaraM vyavahAranayaH punarekaM namaskAravantaM jIvamekaM namaskAra micchati, bahuMstadvato bahUn namaskArAnicchati, lokavyavahAraparatvAt, loke cetthaM darzanAditi / RjumUtrAdayastu bahutvaM necchanti, vartamAnasamayavartinaH svakIyasyaivaikasya pratyekaM pratyekamabhyupagamAditi // vyAkhyAtaM 'kim' iti prarUpaNAdvAram || 2868 || 2869 / / atha 'kasya' iti dvAre 'vapaDivaNNao ya jIvANaM' ityAdivyAcikhyAsayA prAha paiDivajjamANao puNa ego'Nege va saMgahaM motuM / iTTho sesanayANaM paDivannA niyamaoge || 2870 // pratipadyamAnako namaskArasyaiko'neke vA jIvA bhavantItyayaM pakSaH saMgrahanayaM muktvA zeSanayAnAmiSTaH saMmataH, pUrvapratipannAstu niyamenAneke teSAmiSTAH, gaticatuSTaye'pi pUrvapratipannasya samyagdRSTInAmasaMkhyeyAnAM sadaiva lAbhAt / saMgrahanayastu bahutvaM sarvatra necchatIti tadvarjanamiti / tadevaM 'kasya namaskAraH ?' iti pRSThe ekAnekajIvasvAmiko namaskAra iti nirNItam / / 2870 / / atha jIvasvAmike satyapi 'kiM namaskAryajIvasvAmiko namaskAraH, namaskartRjIvasvAmiko vA ? iti jijJAsAyAM naye nirNayamAha- kaissa tti namakkAro pujjarasa ya saMpayANabhAvAo / negama-vavahAramayaM jaha bhikkhA kassa jaiNoti // 2871 // kasya namaskAraH - kiMsvAmiko'sau ? iti pRSTe gururAha - naigama-vyavahAranayamatamidam - pUjyasya namaskAryasya namaskAraH, na punastatkartuH / kutaH ? / tena pUjyasyaiva saMpradIyamAnatvAt / loke'pi vaktAro bhavanti - kasya bhikSA ?, 'yateH' iti, na punastaddAtuH / / 2871 // hetvantareNApi namaskAryasvAmikatvaM namaskArasyaitau samarthayataH / katham 1 ityAha 1 RjutAdInAM punaryena svakaM sAMprataM vA vastviti / pratyekaM pratyekaM tena namaskAra micchanti // 2869 // 3 pratipadyamAnakaH punareko'neke vA saMgrahaM moktum / iSTaH zeSanayAnAM pratipannA niyamato'neke // 2870 // 4 kasyeti namaskAraH pUjyasya ca saMpradAnabhAvAt / naigama-vyavahAramataM yathA bhikSA kasya yatina iti // 2871 // For Personal and Private Use Only 2 gAthA 2862 / bRhadvattiH / / / / 1135 //
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1136 // Jain Education Internation pujjarasava pajjAo tappaccayao ghaDAyadhamma vva / taddheubhAvao vA ghaDaviNNANAbhihANaM va // 2872 // athavA, pUjyasyaiva paryAyo namaskAra iti pratijJA / 'tappaJcayau tti' pUjye 'pUjyo'yam' iti pratyayajanakatvAditi hetuH / 'ghaDAyadhamma vvati' ghaTasyAtmIyarUpAdivaditi dRSTAntaH, yathA ghaTe ghaTapratyayajanakatvAt tadrUpAdayastatparyAyA ityarthaH / athavA, asyAmeva pratijJAyAM 'taddhetubhAvAt' iti hetuH - namaskArotpattihetutvAdityarthaH / ghaTavijJAnA-'bhidhAnavaditi dRSTAntaH / iyamatra bhAvanA - namaskArye'IdAdau dRSTe bhavyajantorviziSTollAso namaskAra karaNA'bhiprAya utpadyate, tatastannamaskArasya namaskAryoM hetuH tatastaddhetubhAvAd namaskAryasyaiva pUjyasyaiva paryAyo namaskAraH yathA ghaTaviSayavijJAnA-'bhidhAne ghaTahetukatvAd ghaTaparyAyAviti / / 2872 / / kiJca, yuktyantareNApi pUjyasvAmika evaM namaskAraH katham ? ityAha ahavAsa karito caitra tassa jaM bhicca bhAvamAvanno / kA tassa namokkAre ciMtA dAsakharovamme // 2873 // athavA, yadyasmAt sa namaskArakartA namaskAraM kurvANa eva tasya namaskAryasyA hadAderbhRtyabhAvaM dAsatvamApannaH / tatastasya namaskAra karturnamaskAre kA cintA ? - kiM mamatvam 1 / nanu namaskArastAvad dUre tiSThatu, tasyAtmApi nAtmIyaH pUjyasya bhRtyabhAvena samarpaNAt / kiMviziSTe namaskAre cintA na vidheyA ? ityAha- 'dAsakharovamme tti' dAsasaMbandhinA khareNaupamyamupamAnaM yasya tasmiMstathAbhUte / idamuktaM bhavati- "dauseNa se kharo kIo dAso vi se kharo vi se" iti siddhAntoktanyAyAd dAsakalpo namaskArakartA kharakalpastu namaskAraH, dvAvapyetau namaskAryasyAIdAdekhe, na punarnamaskArakartuH kiJciditi kiM tasya cintayA ! iti / tadevaM pUjyasyaiva namaskAra iti naigama-vyavahAranayamatena pratiSThitam // 2873 // pUjyaM ca vastu dvividham- jIvarUpaM jinAdi, ajIvarUpaM ca tatpratimAdi / asya ca jIvAjIvapadadvayasyaikavacana bahuvacanAbhyAmaSTau bhaGgA bhavanti, tadyathA- jIvasya, ajIvasya jIvAnAm, ajIvAnAm, jIvasyAjIvasya ca, jIvasyAjIvAnAM ca jIvAnAmajIvasya ca, jIvAnAmajIvAnAM ca / imAmevASTabhaGgIM sodAharaNAM bhASyakAraH prAha 1 pUjyasyaiva paryAyastatpratyayato ghaTAtmadharma iva / taddhetubhAvato vA ghaTavijJAnAbhidhAnamiva // 2872 // 2 athavA sa kurvanneva tasya yad bhRtyabhAvamApannaH / kA tasya namaskAre cintA dAsakharopamye 1 // 2873 / / 3 dAsena tasya kharaH krIto dAso'pi tasya kharo'pi tasya / For Personal and Private Use Onty vRhadvRttiH / ||1136 //
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 1137 // jIvassa so jiNassa va ajIvassa ujinniNdpddimaae| jIvANa jaINaM piva ajIvANaM tu paDimANaM // 2874 // jIvarasAjIvarasa ya jaiNo biMbassa cegao samayaM / jIvarasAjIvANa ya jaiNo paDimANa cegatthaM // 28756 bRhdttiH| jIvANamajIvassa ya jaINaM bimbassa cegao samayaM / jIvANamajIvANa ya jaINa paDimANa cegatthaM // 2876 / / timro'pi gatArthAH / / 2874 // 2875 / / 2876 / / atra paramatamAzaGkya pariharannAha jIvo tti namokkAro naNu savvamayaM kahaM puNo bheo| iha jIvasseva sao bhaNNai saamittciNtey||2877|| nanu 'kiM jIvo tappariNao' ityatra pUrva jIvo namaskAra iti sarvanayasaMmataM samAnAdhikaraNamuktam , iha tu 'jIvassa so jiNassa va' ityAdi SaSThInirdezAt kathaM bhedo'bhidhIyate / atrocyate- 'ihetyAdi' ihAsyAmaSTabhajhyA jIvasyaiva sato namaskArasya tathaiva samAnAdhikaraNabhAjaH sato namaskArasyetyarthaH, kim ? ata Ai- svAmitvacintayaM bhaNyate- 'sa jIvarUpo napaskAraH kiM namakAryasya saMbandhI, napaskarturvA ?' ityetadiha cintyata iti bhAvaH / etacca naigama-vyavahAranayamatena cintitam / / 2877 // atha saMgrahanayamatena cintayannAhasAmaNNamettagAhI sa-parajie-yaravisesaniravekkho / saMgahanao'bhimaNNai tamihegassAvisiTThassa // 2878 // jIvassAjIvassava sassa parassa va visesnne'bhinnnno| na ya bheyamicchai sayA sa nmosaamnnnnmettss||2879|| , jIvasya sa jinasyevA'jIvasya tu jinendrapratimAyAH / jIvAnAM yattinAmivAjIvAnAM tu pratimAnAm // 2874 / / jIvasthAjIvasya ca yatino virasya caikataH samakam / jIvasyAjIvAnAM ca yatinaH pratimAnAM caikArtham // 2875 // jIvAnAmajIvasya ca yatInAM bimbasya cakataH samakam / jIvAnAmajIvAnAM ca yatInAM pratimAnAM caikArtham // 2876 // 2 jIva iti namaskAro nanu sarvamataM kathaM punarbhedaH / iha jIvasyaiva sato bhaNyate svAmitvacintayam // 2877 // 3 gAthA 2862 / sAmAnyamAtramAhI sv-prjiive-trvishessnirpekssH| saMgrahanayo'bhimanyate tamihaikasyAviziSTasya // 2878 // // 1137 // jIvasthAjIvasya vA svastha parasya vA vizeSaNe'bhinnaH / na ca bhedamicchati sadA sa namaHsAmAnyamAnasya // 2879 // Einen
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 1138 // jIvo namutti tullA'higaraNaM bei na u sa jIvassa / icchai vA'suddhayaro taM jIvasseva nannassa // 2880 // vyAkhyA- sAmAnyamAtragrAhI saMgrahanayo'bhimanyate tamiha namaskAram , saMbandhitayA kasya ? ityAha- ekasya / kathaMbhUtasya ? / bRhdvaattiH| aviziSTasya jIvAjIvavizeSaNarahitasyaikasyaivAviziSTasya sattAmAtrarUpasya saMbandhitayA namaskAramasau manyate, na tu dvayoH, bahUnAM cetyarthaH / atropapattimAha- 'sa-parajie-yaravisesaniravekkho tti' svazca parazca sva-parau, svaparau ca tau jIvau ca sva-parajIvau, to cetare'jIvAzca sva-parajIve-tarAH, teSAM vizeSA eka-dvi-vyAdayaH sva-parajIve-tarAzca te vizeSAzca sva-parajIve-taravizeSAH, tannirapekSo yato'sau, tatastanirapekSatvAt sAmAnyamAtrasyaiva saMgraho namaskAraM manyata iti / etadeva bhAvayati- 'jIvassetyAdi' jIvasyAjIvasya vA khasya parasya vA namaskArasyetyevaM vizeSaNe kartavye'bhinno'bhedavAnasau etarbhedainamaskAraM na vizeSayati, kintu sAmAnyamAtragrAhitvAt sAmAnyamAtrasyaiva namaskAramasau manyata ityrthH| bhavatvevam , kintu namaHzabdarUpaM namaskAraM svasvarUpeNAdhArAdibhedAd bhinnamasau manyate, abhinnaM vA ? ityAzaGkayAha-na ca namaskArasAmAnyamAtrasyAdhAArAdibhede'pi sadA sarvakAlaM sa saMgrahanayo bhedamicchati, sarvataH sAmAnyamAtragrAhitvAditi / athavA jIvasya namaskAra iti SaSThayA bhedanirdezaM mUlataH saMgraho na manyata eva, kimanayA tasya svAmitvacintayA? iti darzayannAha-'jIvo ityAdi' saMgraho 'jIvo namaskAra' iti tulyAdhikaraNAM samAnAdhikaraNatAmeva bravIti, na punarasau jIvasya namaskAra iti vyadhikaraNamicchati, jIva-namaskArAdyarthAnAM sarveSAmapyabhedavAditvAditi / kimayameka eva prakArastasya ! netyAha- 'icchaItyAdi' icchati vA'zuddhatarasaMgrahanayastaM namaskAraM saMbandhitayA, kasya ? jIvasya-jIvasAmAnyasyaiva, na punaranyasyAdyabhaGgarahitasya zeSasaptabhaGgIgatasyAjIvAderiti // 2878 // 2879 // 2880 // atha RjusUtramadhikRtyAhaujjusuyamayaM nANaM sado kiriyA ca jaM namokkAro / hojja nahi savvahA so jutto tkktturnnss||2881|| nANaM jIvANannaM taM kahamatthaMtarassa pujassa / jIvassa hou kaha vA paDimAe jIvarahiyAe ? // 2882 // jIvo nama iti tulyAdhikaraNa manIti na tu sa jIvasya / icchati vA'zuddhatarastaM jIvasyaiva nAmyasya // 2880 // 2 masUtramata jJAnaM zabdaH kriyA ca yad namaskAraH / bhaved nahi sarvathA sa yuktastaskarturanyasya // 2881 // LO // 1138 // jJAnaM jIvAnanyat tat kathamarthAntarassa pUjyasya / jIvasya bhavatu kathaM vA pratimAyA jIvarahitAyAH // 2882 // vaDaya Per Personal and Use Only
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadattiH / vizeSA // 1139 // evaM saddo kiriyA ya saha-kiriyAvao jao dhammo / na ya dhammo davvaMtarasaMcArI to na pujjassa // 2883 // vyAkhyA- RjusUtranayasyedaM matam- yad yasmAjjJAnamupayogarUpam , zabdo vA 'namo'rhadbhyaH' ityAdikaH, kriyA vA ziro- namanAdirUpA namaskAro bhavet ? iti trayI gtiH| tato nahi naiva sarvathA sarvairapi prakAraistatkartAraM vinA'nyasya yuktaH sa nmskaarH| tasmAd namaskartRvAmika evAsau yujyate, na tu namaskAryasvAmika itIha bhAvArthaH / kutaH ? ityAha- 'nANamityAdi' yadi jJAnaM namaskArastadA guNatvena tad namaskartRjIvAdananyadavyatiriktaM vartate, tat kathamarthAntarasya pUjyasya namaskAryasyAhadAdeH saMbandhI vaktuM yujyte|| yadi vA, aghaTamAnakamapyabhyupagamya brUmaH- jIvasya pUjyasyApi saMbandhI tad bhavatu, jIvarahitAyAstvacetanAyAH pratimAyAH kathaM vA kena prakAreNa tad bhavet - tasyAH sarvathA jJAnazUnyatvena kaSTataraM mahAsAhasamidamityabhiprAyaH / evaM zabdaH kriyA ca yasmAcchabdakriyAvato namaskaturdharmaH, dharmazca na dravyAntarasaMcArI, tato na pUjyasya namaskAryasya namaskAra iti // 2881 // 2882 // 2883 // kutaH punardharmo dravyAntarasaMcArI na syAt ? ityAhaaivaM ca kayaviNAsA-'kayAgame-gatta-saMgarAIyA / annassa namokkAre dosA bahavo pasajjati // 2884 // evaM banena pUjakena kRte namaskAre'nyasya pUjyasyAbhyupagamyamAne bahavo doSAH prasajanti / ke ? ityAha- kRtanAzA-kRtAgamai-katva-saMkarAdayaH / tatra yena kRtastasyAnabhyupagamAt kRtanAzaH, yena ca na kRtaH pUjyena, tatsvAmitvAbhyupagame'kRtAgamaH / tathA, dvayorapyabhinnanamaskAradharmakatvAdekatvam , saMkaro vA / AdizabdAt sahotpatti-vinAzAdaya iti // 2884 // naigamAdinayavAdI pUrvapakSayannAhajaii sAmibhAvao hojja pUyaNijassa so to ko doso ? / atyaMtarabhUyassa vi jaha gAvo devadattassa // 2885 // yadi pUjakAdarthAntarabhUtasyApi pUjanIyasya pUjake sthito'pi svAmibhAvena sa namaskAro bhavet , tarhi ko doSaH syAt ?dharmasya dravyAntare saMcaraNAbhyupagamAd na kazcidityarthaH / yathA'nyatra sthitAnAmapi gavAM devadattaH svAmIti // 2885 // evaM zabdaH kriyA ca zabda-kriyAvato yato dharmaH / na ca dharmo nagyAntarasaMcArI tato na pUjyasya // 28 // 2 evaM ca kRtavinAzA-kRtAgama-katva-saMkarAdikAH / anyasya namaskAre doSA bahavaH prasajjyante // 2884 // 3 yadi svAmibhAvato bhavet pUjanIyasya sa tavaH ko dossH| bharthAntarabhUtasyApi yathA gAvo devadattasya // 2885 // 1139 //
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA bRhadvattiH / // 1140 // RjumUtra uttaramAha-- assedaM vavaeso havejja davvammi na u guNe jutto / paDayassa sukkabhAvo bhannai na hi devadattassa // 2886 / / anyatra sthite'pi gavAdike dravye'nyatra sthitasyApi devadattAdeH 'asyedam' iti svAmitvavyapadezo bhaved yujyate, guNe tvayaM nyAyo na yuktaH, na hi paTasya zuklabhAvaH zuklaguNo devadattasya bhaNyate, sAMkaryaikatvAdidoSaprasaGgAditi // 2886 // punarapi paraH prAhavaivaesAbhAvammi vi naNu sAmittamaNibAriyaM ceva / annAdhArANaM pi hu saguNANa va bhogabhAvAo // 2887 / / nanu guNeSvapyayaM nyAyo dRzyata eva; tathAhi- anyAdhArANAmapi devadattasaMbandhipaTAdigatAnAmapi 'zuklAdiguNAnAm' iti zeSaH, 'devadattasyaite zuklAdiguNAH' iti vyapadezAbhAve'pi nanu tasya tatsvAmitvamanivAritameva / kutaH ? ityAha- bhogabhAvAditi, nijapaTAdigatazuklAdiguNAnAM devadattena bhujyamAnatvAdityarthaH / keSAM yathA kasya svAmitvam ? ityAha- yathA svaguNAnAM rUpAdInAM devadattasya svAmitvam / tataH pUjake sthitasyApi namaskArasya yadi pUjyaH svAmI bhavet tadA ko doSaH ? iti prakRtam // 2887 / / RjusUtraH pAda- tathApi pUjyasya namaskAra iti na manyAmahe / kutaH ? ityAha-- aivaM pi na so pujjassa tapphalAbhAvao paradhaNaM va / jutto phalabhAvAo sadhaNaM piva pUjayaMtassa // 2888 // evamapi na sa namaskAraH pUjyasya yuktaH, tatphalasya svargAderabhAvAt , paradhanavaditi / yuktaH punarasau pUjakasya, svargAdeH | phalasya sadbhAvAt , svadhanavaditi // 2888 / / punarapi naigamAdinayamatamAzaGkaya RjumUtraH pariharanAha-- naiNu pujjasseva phalaM dIsai pUjA na pUjayaMtassa / nANuvajIvittaNao taM tassa phalaM jahA nabhaso // 2889 // , akhedaM vyapadezo bhaved mabve na tu guNe yuktaH / paTakasya zuklabhAvo bhaNyate na hi devadattasya // 2886 // 2 vyapadezAbhAve'pi nanu svAmitvamanivAritameva / anyAdhArANAmapi khalu svaguNAnAmiSa bhogabhAvAt // 2887 // 3 evamapi na sa pUjyasya tatphalAbhAvataH paradhanamiva / yuktaH phalabhAvAt khadhanamiva pUjayataH // 2888 // 4 nanu pUjya yeva phalaM dRzyate pUjA na pUjayataH / nAnupajIvitvatastan tasya phalaM yathA nabhasaH // 2889 // W atchudhi 855 1140 // Jan Only a For Personal and Internation
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. ttiH / // 1141 // ne ya diTThaphalattho'yaM jutto pujjassa vovagArAya / kiMtu pariNAmasuddhI phalamiTuM sA ya pUjayao // 2890 // katturahINattaNao tagguNAo tapphalovabhogAo / tassakkhaovasamao tajjogAo ya so tassa // 2891 // vyAkhyA- nanu pUjyasyaiva pUjAlakSaNaM phalaM pratyakSato dRzyate na tu pUjakasya, tataH 'tatphalAbhAvAt' ityasiddho hetuH / evaM naigamAdivAdinA prokta RjumUtraH pAha-na tat tasya pUjyasya pUjAlakSaNaM phalam , anupajIvitvAt , yathA nabhasaH / iha yo yasyAnupajIvI na tat tasya phalam , yathA nabhaso dahyamAnAguru-karpUrAdidhUmapaTalaprasaratsumanogandhAdiphalaM na bhavati, kintu tadupajIvakasya devadattAdereva, anupajIvI ca pUjAyA vItarAgaH, ato na tasya tat phalam, kintu pUjakasyaiveti / na ca dRSTameva pratyakSaM pUjAdikaM phalamarthaH prayojanaM yasyAsau dRSTaphalArtho'yaM namaskartunamaskAraH, nApi ca pUjyopakArAyAsau, kintvanantaraM pariNAmavizuddhiH phalamiSTa namaskArasya, paramparAphalaM tu svargA-'pavargAdi / sA ca pariNAmazuddhiH, tacca svargaprAptyAdikaM phalaM pUjayataH pUjakasyaiva bhavati, na tu pUjyasyeti / tasmAt sa namaskArastasya namaskartureva na namaskAryasyeti / RjusUtranayapatijJAhetUnAha- karturevAdhInatvAt , tadadhInataM ca tenaiva kriyamANatvAditi / tathA, tadguNatvAt , jJAna-zabda-kriyArUpatvena namaskArasya karturguNatvAdityarthaH / tathA, tasya namaskArasya yatphalaM vargAdikaM tadupabhogAditi / tathA, tasya namaskArasya yaH kAraNabhUtaH karmakSayopazamastasya kartavaM sadbhAvAt , kAraNaparityAgena ca kAryasthAnyatrAyogAditi / tathA, tadyogAt- tatpariNAmarUpatvAditi / dRSTAntAstu pazcakhapi hetupu 'svadhanavat' ityAdayaH svayamabhyUhyA iti // 2889 // 2890 // 2891 / / atha zabdAdinayatrayamatena svAmitvacintAmAha je nANaM ceva namo sadAINaM na saha-kiriyAo / teNa viseseNa tayaM bajjhassa na te'NumaNNaMti // 2892 // yasmAd namo namaskAraH zabdAdinayamatenopayogarUpaM jJAnameva, na tu zabda kriye, zuddhatvena jJAnavAditvAt teSAmiti bhAvaH / tena vizeSata eva taM namaskAra te zabdAdayo bAhyasya jinendrAdestatmatimAdervA nAnumanyante necchanti, kintu tadupayogavato'ntaraGgasyaiva 1 na ca dRSTaphalArtho'yaM yuktaH pUjyasya vopakArAya / kintu parimANazuddhiH phalamiSTaM sA ca pUjayataH // 2850 // karturadhInatvatastadguNAt tatphalopabhogAt / tasya kSayopazamatastadyogAca sa tasya // 2891 // 2 yajJAnameva namaH zabdAdInAM na zabda-kriye / tena vizeSeNa tad bAsasya na te'numanyante // 2812 // // 1141 // SPORPIRNO For Personal use only
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 1142 // pUjakajIvasya te tamicchanti // iti triMzaddAthArthaH // gataM 'kasya' iti prarUpaNAdvAram // 2892 // ___ atha 'kena' iti dvAramAha bRhadvattiH / nANAvaraNijjassa ya dasaNamohassa jo khovsmo| jIvamajIve aThThasu bhaMgesu ya hoi savvattha // 2893 // 'jJAnAvaraNIyasya' ityanena mati-zrutajJAnAvaraNadvayaM gRhyate, namaskArasya mati zrutajJAnAntargatatvAt / jJAnasya ca samyaktvasahacaritatvAd darzanamohanIyamapyAkSipyate / tato mati-zrutajJAnAvaraNadvayasya darzanamohanIyasya ca karmaNo yaH kSayopazamaH 'tena hetubhUtena namaskAro labhyate' ityadhyAhAraH / tasya cAvaraNasya dvividhAni spardhakAni bhavanti- sarvopaghAtIni, dezopaghAtIni ca / tatra sarveSu saveghAtiSu hateSu dezopaghAtinAM ca pratisamayamanantai gairvimucyamAnaH krameNa namaskArasya prathamaM namaskAralakSaNamakSaraM labhate / evamaikaikavarNamAptyA samastanamaskAraM prAmotIti / gataM 'kena' iti dvAram // atha 'kasmin' iti dvAramabhidhitsurAha- 'jIvamajIve ityAdi' makAro'lAkSaNikaH / namaskArasya jIvaguNatvAjjIvaH, tato namaskAravAn jIvo yadA gajendrAdau jIve'dhikaraNe vartate tadA jIve namaskAro'bhidhIyate, yadA tu kaTAdyajIve tadA'jIve'sau vyapadizyate / yadA tu jIvA-jIvobhayAtmake vastuni tadA jiivaa-5jiivyoH| ityeka-bahuvacanAbhyAM prAgukteSvaSTasu bhaGgeSu sarvatrAyaM bhavati // iti niyuktigAthAsaMkSepArthaH // 2893 // vistarArtha tvabhidhitsurbhASyakAraH prAhakeNaM ti namokkArosAhijjai labbhae va bhaNiyammi / kammakkhaovasamao kiM kamma ko khaovasamo? // 2894 // kena hetunA namaskAraH sAdhyate, labhyate vA ? iti bhaNite gururAha- karmakSayopazamato'sau labhyate / vineyaH prAha- kiM tat kazca kSayopazamaH ? iti // 2894 // ___ tatra karma tAvadAhajJAnAvaraNIyasya ca darzanamohasya yaH kSayopazamaH / jIve'jIve'STasu bhaneSu ca bhavati sarvatra // 2893 // E01142 // 2 keneti namaskAraH sAdhyate labhyate vA bhaNite / karmakSayopazamataH kiM karma kaH kSayopAmaH // 2894 //
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1143 // Jain Educationa Interna i-nANAvaraNaM daMsaNamohaM ca taduvadhAINi / tapphaDDayAI duvihAI savva desovadhAINi // 2895 // savveSu savvadhAisu hasu desovaghAiyANaM ca / bhAgehiM muccamANo samae samae aNatehiM // 2896 // paDhamaM lahai nakAraM ekkekkaM vannamevamannaM pi / kamaso visujjhamANo lahai samattaM namokkAraM // 2897 // tisro'pi gatArthAH, navaraM matijJAnAvaraNAdispardhakAni tIvra - manda-madhyamAdi bhedabhinnarasavizeSarUpANi sthAnAntarAdava seyAnIti / / 2895 / / 2896 / / 2897 / / yaduktam- 'kazca kSayopazamaH ?' iti, tatrAha khINamuinnaM sesayamuvasaMtaM bhaNNai khaovasamo / udaya-vighAya uvasamAM jA samuinnarasa ya visuddhI || 2898 // pUrvArdhamevottarArdhena vyAcaSTe - anuditasyodayavighAta upazamaH, samudIrNasyoditasya punaryA vizuddhiH kSapaNaM sa 'kSayaH' iti zeSaH, kSayeNopalakSita upazamaH kSayopazama iti samAsaH / / 2898 / / atha mati zrutAvaraNadvayasya darzanamohanIyasya ca kSayopazama iha kimiti gRhyate ? ityAha so suyanANaM maimaNugayaM ca taM jaM ca sammadiDissa / to tallAbhe jugavaM mai-suya-sammattalAbho tti // 2899 // sa namaskArastAvat svayaM zrutajJAnam, tacca zrutajJAnaM 'maiipubvaM jeNa suyaM' ityAdivacanAd matyanugataM matipUrvameva bhavati / ete ca mati zrute yasmAt samyagdRSTareva bhavataH / tatastallAbhe namaskAralAbhe yugapat samakAlaM mati zruta-samyaktvAnAM lAbho bhavatIti / ato mati zrutajJAnAvaraNIyadvayasya, darzanamohanIyasya ca kSayopazamo'tra gRhyata iti / tadevaM vyAkhyAtaM 'kena' iti dvAram // 2899 / / atha 'kasmin' iti dvAraM vyAcikhyAsurAha 1 mati-zrutajJAnAvaraNe darzanamohazca tadupaghAtIni / tatspardhakAni dvividhAni sarva dezopaghAtIni // 2895 // sarveSu sarvaghAtiSu hateSu dezopaghAtikAnAM ca bhAgamucyamAnaH samaye samaye'nantaiH // 2896 // prathamaM labhate nakAramekaikaM varNamevamanyamapi / kramazo vizudhyamAno labhate samastaM namaskAram // 2897 // 2 kSINamudIrNa zeSakamupazAntaM bhaNyate kSayopazamaH / udayavidhAta upazamo yA samudIrNasya ca vizuddhiH // 2898 // 3 sa zrutajJAnaM matyanugataM ca tad yacca samyagddaSTheH / tatastallAbhe yugapad mati zruta-samyaktvalAbha iti // 2899 // For Personal and Private Use Only 4 matipUrva yena zrutam / bRhadvattiH / // / 1143 //
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 1144 // kaimhi namokkAro'yaM bAhiravatthummi katturAhAro / negama-vavahAramayaM jIvAdAvaTThabheyammi // 2900 // jaM so jIvANanno teNa tao jattha so vi tattheva / egammi aNegesu ya jIvAjIvobhaesuM ca // 2901 // vyAkhyA-- kasmin vastunyAdhArabhUte namaskAro'yaM bhavatIti vineyena pRSTe gururAha- naigama-vyavahAramataM tAvadidam- aSTabhede pUrvoktabhaGgASTakanirdiSTe namaskanujIvasyAdhArabhUte jIvAdau bAhyavastuni namaskAro bhavatIti / kasmAt punarnamaskartRjIvAdhAre vastunyayaM bhavati ? ityAha- 'jamityAdi' yasmAdasau namaskAro namaskartRjIvAdananyastena tasmAt tako'sau namaskajIvo yatraikasmiJjIve, ajIve, ubhaye vA; anekeSu jIveSu, ajIveSu, ubhayeSu vA bhavati, so'pi namaskArastatraiva syAt , anyathA'bhedAyogAditi // 2900 / 2901 // evamukte pUrvAparavirodhamudbhAvayannAha-- neNu negamAivayaNaM pujassa tao kahaM na tattheva / tassa ya na ya tammi tao dhannaM va narassa khettmmi||2902|| nanu naigamAdivacanaM pUrvamevaM vyAkhyAtam- pUjyasya saMbandhI tako'sau namaskAraH, tat kathamasau tatraiva pUjye na bhavati / satyam , 'tassa yatti' tasyaiva pUjyasya naigamAdimatena namaskAra iti manyAmahe, na hi kizcid vismRtamidam , kevalaM 'na ya tammi tau tti' tasminneva pUjye tako'sau namaskAra iti na niymH| na hi yad yasya saMbandhi tasya sa evAdhAraH, anyathApi darzanAt , yathA dhAnya bhavati devadattAdinarasya saMvandhi, na ca tat tatraiva, kintu kSetra AdhArabhUte taditi / / 2902 // saMgrahamatena namaskArasyAdhAramAha sAmannamattagAhI sa-parajie-yaravisesaniravekkho / saMgahanao'bhimannai AhAre tamavisiTThammi // 2903 // vyAkhyA- pUrvavat , navaramaviziSTe sAmAnye AdhAre saMgrahastaM namaskAraM manyata iti // 2903 // etadeva bhAvayati 1 kasmin namaskAro'yaM vAjhavastuni karturAdhAraH / naigama-vyavahAramataM jIvAdAvaSTabhede // 2900 // yat sa jIvAnanyastena sako yatra so'pi tatreva / ekasmijhanekeSu ca jIvA-ujIvo-bhayeSu ca // 29.1 // 2 nanu naigamAdivacanaM pUjyasya tataH kathaM na tatraiva / tasya ca na ca tasmin sako dhAnyamiva narasya kSetre // 2902 // 3 sAmAnyamAnamAhI va parajIve taravizeSanirapekSaH / saMgrahanayo'bhimanyata AdhAre tadaviziSTe // 2903 / / upakhalAsakAsAra 1144 // / For Personal and Use Only
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. bRhdvaattiH| // 1145 // jIvammi ajIvammi va sammi parammi va visesaNe'bhinno / na ya bheyamicchai sayA namosAmannamettassa // 2904 // AdhArasya jIvAdivizeSaNe kartavye sAmAnyavAditvAd yasmAdabhinno'bhedatatparo'sau, tasmAdaviziSTe AdhAre namaskAraM manyata iti / na cAdhArAdibhedena namaskArasAmAnyamAtrasyApi sadA bhedamicchatyasau, kintvabhedamevecchati, sAmAnyavAditvAdeveti / / 2904 // ___ athavA, anyo'nyatra vartata iti vyadhikaraNaM saMgraho mUlata eva necchati, icchati vA ko'pyazuddhataro namaskAraM jIva eva, nAjIve, ityetad darzayannAha jIvo namo tti tullAhigaraNayaM bei na u sa jIvammi / icchai vA'suddhayaro taM jIve ceva nannammi // 2905 // gatArthA / 2905 // atha RjumUtranayamatenAdhAracintAmAha ujjusuyamayaM nANaM saho kiriyA ca jaM namokAro / hoja na hi savvahA so mao tdtthNtrbbhuo||2906|| pAguktArthA, navaraM na khalu sarvathAsau namaskArastasmAt karturantarabhUto mataH, kintu kartaryevAdhAre namaskAra iti bhAvaH // 2906 // etadeva samarthayati saMguNimmi namokAro tagguNao nIlayA va pattammi / iharA guNasaMkarao savvegattAdao dosA // 2907 // khasyAtmano guNI svaguNI tasmin svaguNini kartari namaskAraH, nAnyatreti pratijJA / tadguNatvAditi hetuH / patre nIlatAvaditi | dRSTAntaH / viparyaye bAdhakamAha- itarathA- anyaguNasyAnyatra gamane, guNAnAM parasparaM sAMkaryAt , guNinAM sarveSAmapi sAMka-katvAdayo | doSA bhaveyuriti / / 2907 // BOHOLOR jIve'jIve vA svasmin parasmin vA vishessnne'bhinnH| na ca bhedamicchati sadA namaHsAmAnyamAtrasya // 2904 // 2 jIbo nama iti tulyAdhikaraNatA pravIti na tu sa jIve / icchati vA'zuddhatarastaM jIva evaM nAnyasmin // 2905 masUtramataM jJAnaM zabdaH kriyA ca yad namaskAraH / bhaved na hi sarvathA sa matastadarthAntarabhUtaH // 290 // khaguNini namaskArastadguNato naliteva patre / itarathA guNasaMkarataH savaikatvAdayo doSAH // 29 // // 1145 // RESTRIESTABLE For Posol s en
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1146 // Jain Education Intern atra kazcit prerayati -- 'bhinnAdhAraM picchai naNu riusuto jahA vasai khammi / davvaM tatthAhigayaM guNa-guNisaMbaMdhaciMteyaM // 2908 // nanu bhinnAdhAramapyanyasyAnyamapyAdhAramRjusUtra icchatyeva yathA'nuyogadvAreSu vasatidRSTAntamRjusUtramatenAbhidadhatA proktam'kva vasati bhavAn ?' 'khe AkAze vasAmi iti / tat kathamiha bhinnAdhAratA niSidhyate ? iti / atrottaramAha - 'davvamityAdi' idamatra hRdayam - dravyaM devadattAdikaM dravyAntara AkAze vartata iti manyata eva RjusUtraH / iha tu guNa- guNisaMbandhacintA prastutA | tato'nyaguNo'nyatra vartata itIhAsau na manyata iti na kazcid virodha iti / / 2908 // etadeva vyaktIkaroti - so saMmannai na guNaM niyayAhAraM tayA sayaM iharA / ko doso jai davvaM havejja davvaMtarAhAraM ? // 2909 // gatArthA, navaraM nijAdAdhArAdAdhArAntaramAzrayo yasya sa tathA tamevabhUtaM guNaM na saMmanyate'sAviti // 2909 // zabdAdinayamatamadhikRtyAha - maiM nANaM bei ya namo saddAI NaM na sadda- kiriyA vi / teNa viseseNa tayaM bajjhammi na te'numannati // 2910 // icchai avi ujjusuo kiriyaM pi sa teNa tassa kAe vi / icchaMti na saddanayA niyamA to tesiM jiivmmi|| 2911 // vyAkhyA- yasmAt zabdAdimatena namo namaskAro jJAnameva, na tu zabda kriye api, tena vizeSata evaM taM namaskAraM tatkartuvAd bAhye vastuni te zabdAdayo nAnumanyanta iti / tarhi RjusUtrAt zabdAdInAM na kazcid bhedaH, sarvairapi kartari namaskArasyAbhyupagamAt / tadayuktam, yata icchatyapi RjusUtra: 'kiriyaM pi' kriyArUpamapi, apizabdAt zabdarUpamapi namaskAram, tena tasya mate 'namo'rhadbhyaH' ityAdizabdamuccArayataH zironamanAdikriyAM ca kurvataH kartuH kAye'pi sa namaskAro bhavati / zabdanayAstu zabda kriyArUpaM namaskAraM 1 bhicAdhAramapIcchati nanu RjusUtro yathA vasati khe / dravyaM tatrAdhikRtaM guNa-guNisaMbandhacinteyam // 2908 // 2 sa saMmanyate na guNaM nijakAdhAraM tadA svakamitarathA ko doSo yadi dravyaM bhaved dravyAntarAdhAram ? // 2909 // 3 yajjJAnaM bruvanti ca namaH zabdAdayo na zabda kriye api / tena vizeSeNa taM bAhye na te'numanyante // 2910 // icchatyapi RjuzrutaH kriyAmapi sa tena tasya kAye'pi / icchanti na zabdanayA niyamAt tatasteSAM jIve // 2911 // For Personal and Private Use Only bRhadvatiH / // 1146 //
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 1147 // necchantyeva / kintUpayogarUpaM jJAnameva tamicchanti / atasteSAM matena niyamAt tadupayogavati kajIva eva namaskAro na kAya iti / vishessH|| ityaSTAdazagAthArthaH // vyAkhyAtaM 'kasmin' iti dvAram // 2910 / / 2911 / / bRhadvRttiH / atha kiyacciraM kAlaM namaskAro bhavatIti dvAram , tabAha uvaoga paDuccaMtomuhutta laDIe u hoi jahannA / ukkosahiyA chAvahi sAgarA, arihAi paMcaviho // 2912 // upayogaM pratItya jaghanyata utkRSTataca namaskArasyAntarmuhUrte sthitirbhavati / labdhestu tadAvaraNakSayopazamarUpAyA jaghanyA antarmuhUrtameva sthitiH / utkRSTatastu sAdhikAni pakSaSTiH sAgaropamANi sthitirbhavati / iyaM ca 'do' vAre vijayAisu' ityAdinA matijJAnAdInAmiva bhAvanIyeti dvAram / atha katividho namaskAra iti dvAramAha- 'arihAItyAdi' aI-siddhAdipaJcapadAnAmAdau nama iti padasya nipAtAt paJcavidho namaskAraH // iti niyuktigAthArthaH // 2912 / / atra bhASyamso kaiviho tti bhaNie paMcaviho bhaNai naNu purAbhihiyaM / ikkaM namo'bhihANaM keNa vihANeNa paMcavihaM ? // 2913 // sa namaskAraH katividhaH ? iti bhaNite pRSTe gururAha- paMcavidha iti / atra bhaNati preraka:- nanu purA pUrva 'nevAiyaM parya' ityatrAbhihitaM pratipAditamekameva 'namaH' ityabhidhAnam / tat kena vidhAnena kena bhedena paJcavidhamucyate ? iti // 2913 // atrottaramAhaaigaM namo'bhihANaM tdruhyaaiysNnivaayaao| jAyai paMcavigappaM pNcvihtthovogaao|| 2914 // satyam , ekavidhameva namo'bhidhAnam , kintvahaMdAdipazcapadAnAmAdau saMnipAtAt paJcavidhe'haMdAdike'rthe upayogAd namaskaraNakriyayopayujyamAnatvAt paJcavikalpaM paJcabhedaM jAyata iti // 2914 // athavA, 'eka namo'bhidhAnam' ityasiddhaM naipAtikamiti, sAnvarthAbhidhAnenaiva prAgapi tasyAnekavidhatvasUcanAditi darzayannAha // 1147 1 upayogaM pratIsyAntarmuhUrsa labdhestu bhavati jaghanyA / utkRSTato'dhikAH SaTpaSTiH sAgarA ahaMdAdiH paJcavidhaH // 2912 // 2 gAthA 2762 / 3 sa katividha iti bhaNite paJcavidho bhaNati nanu purAbhihitam / eka namo'bhidhAnaM kena vidhAnena paJcavidham ? // 2913 // 4 gAthA 2840 / 5 eka namo'bhidhAcaM tadaIdAdipadasAMnapAtAt / jApate paJcavikarUpaM paJcavidhArthopayogAt // 2914 // Jan Education Internat For Personal and Price Use Only LIKliww.jainabrary.org
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 1148 // ahavannapayAinivAyaNAhi nevAiyaM ca tAI ca / paJcAruhayAINi payANi taM nivayae jesu // 2915 // athavA, anyapadAnAmAdau nipAtanAd naipAtikaM padamidaM prAguktam / tacca yeSvanyapadeSvAdau nipatati tAnyaIt-siddhAdIni paJca padAni / ataH pazcAnAmanyapadAnAmAdau nipatanAd naipAtikamityanvarthata evaM paJcavidhamidaM sAmathyot prAgapyuktam / atra tu katividho namaskAra iti dvAre sa evArtho vyaktIkRta iti // 2915 // ___ athavA, pUrva padadvAra eva paJcavidho namaskAra uktaH, iha tu katividho bhavet / iti dvAre paJcavidhAnAmaIdAdipadAnAmarthaH kathyata ityetad darzayannAha ahavA nevAiyapayapayatthamettAbhihANao puvvaM / ihamarihadAipaJcavidhapayapayatthovadesaNayA // 2916 // ___ athavA, naipAtikaM yat padaM tasya yat padArthamAtraM paJcAnAmahaMdAdipadAnAmAdau nipatanAd naipAtikamityeva svarUpaM tasya yadabhidhAnaM kathanaM tasmAd naipAtikapadapadArthamAtrAbhidhAnAt pUrvameva padadvAre sAmarthyAt 'paJcavidho namaskAra uktaH' iti zeSaH / iha tu katividho namaskAraH ?' iti dvAre teSAmeva pazcAnAmarhadAdipadAnAM 'namo'hadbhaya' 'namaH siddhebhyaH' 'nama AcAryebhyaH' ityAdiko yaH padArthastasyavopadezanAM kathanA kAryA, tasyA eva mAganuktatvAditi // 2916 // atra parasya preryamAzaGkaya pariharabAhanaiNu vatthummi payattho na jao taccakahaNaM tahiM juttaM / taha vi payatthaM tattheva lAghavatthaM pavocchihii // 2917 // navagre vastudvAre'haMdAdipadAnAmoM vakSyate, tat kathamucyate- 'ihAIdAdipadAnAmarthopadezanA' iti / tadetat paroktaM na, yato yasmAdiha 'namo'hadbhavaH' ityAdike padArthe kathite sati tatastatra vastudvAre'haMdAdInAM 'devAsura-maNuesuM arihA pUrvasuruttamA jamhA | ariNo haMtA rayaM haMtA arihaMtA teNa vuccati // 1 // , adhavAnyapadAdinipAtanAd naipAtikaM ca tAni ca / paJcAhaMdAdIni padAni tad nipatati yeSu // 2915 // 2 athavA naipAtikapadapadArthamAtrAbhidhAnataH pUrvam / ihAIdAdipaJcavidhapadapadArthopadezanA // 291 / / / nanu vastuni padArtho na yatastatvakathanaM tatra yuktam / tathApi padArtha tatraiva kAdhavAthai pravakSyate // 29 // . devA-sura-manujeSvahantaH puruSottamA yasmAt / marIn hantAro rajo hantAro'Intastenocyante // 1 // 118 // Jan Education inte For Personal and Use Only 20Mw.jainmbrary.org
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadattiH / vizeSA. // 1149 // karanAala ityAdikam , 'taccakahaNaM ti' tattvakathanaM svarUpanivedanaM yuktaM bhavati / kriyatAM taddevam , kathyatAmatra padArtha iti cet / atrAha'taha vItyAdi' yadyapyatra padArthe kathite sati tatra svarUpakathanaM yujyate, tathApi neha padArthaH kathyate kintu granthalAghavArtha tatraiva vastu- dvAre padArtha vakSyatIti; anyathA hyatrAhadAdipadAnAmarthaH, tatra tvahaMdAdInAM svarUpakathanamiti granthagauravameva syAt / iti gaathaapnyckaarthH|| tadevamuktA pavidhaprarUpaNA // 2917 // atha navavidhAM tAmabhidhitsurAha-- 'saMtapayaparUvaNayA davvapamANaM ca khetta phusaNA ya / kAlo ya aMtaraM bhAga-bhAva-appAbahaM ceva // 2918 // iti dvAragAthA / etaiH satpadamarUpaNatAdibhirnavabhirainamaskArasya navavidheyaM prarUpaNA mocyate // 2918 / / tatra prathamadvAramadhikRtyAhasaMtapayaM paDivanne paDivate ya maggaNA gaIsu / iMdiya kAe joe vee ya kasAya-lesAsu // 2919 // sammatta-nANa-dasaNa-saMjaya-uvaogaoya aahaare|bhaasg-pritt-pjjtt-suhum-snnnniiy bhavacarime // 2920 // sacca tatpadaM ca satpadaM vidyamAnArtha padamityarthaH / tacceha namaskAralakSaNam / tasya namaskAralakSaNasya satpadasya pUrvapratipannAn pratipadyamAnakAMcAzritya 'maggaNa ti' mArgaNA'nveSaNA kartavyA / kaasu| catasRSvapi gatiSuH tadyathA-namaskAraH kimasti nvaa| astIti brUmaH / tatra catuSpakArAyAmapi gatau namaskArasya pUrvapratipannA niyamato vidyante, pratipadyamAnAstu vivakSitakAle bhAjyA:kadAcid bhavanti, kadAcid neti / evamindriyAdiSvapi caramAnteSu dvAreSu yathA pIThikAyAM matijJAnasya satpadamarUpaNatA kRtA tathA namaskArasyApi kartavyA, tayorabhinnavAmitvenaikavaktavyatvAditi // tadevaM gataM satpadamarUpaNatAdvAram // 2919 // 2920 // atha dravyapramANadvAramucyate / tatra namaskAravajjIvadravyapramANaM vaktavyam- ekasmin samaye kiyanto namaskAraM pratipadyante, sarve vA kiyanta iti / kSetramiti kSetraM vaktavyam-kiyati kSetre namaskAraH saMbhavati / sparzanA ca vaktavyA-kiyaddhavaM namaskAravantaH spRza , satpadanarUpaNatA dravyapramANaM ca kSetra sparzanA ca / kAlazcAntaraM bhAga-bhAvA-upa-bahutvAni cApi // 2918 // 2 satpadaM pratipannAn pratipacamAnAMzca mArgaNA gatiH / indriye kAye yoge vede ca kapAya-lezyAsu // 2919 // samyaktva-jJAna-darzana-saMyato-payogeSu cAhAre / bhASaka-parIta-paryApta-sUkSmasaMziSu ca bhava-gharamayoH // 2920 // // 1149 // g asenile
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 1150 // ESSABHARATRA nti / idaM ca dvAratrayamadhikRtyAha paliyamasaMkhejjaimo paDivanno hojja khitta logassa / sattasu codasabhAgesu hojja phusaNA vi emeva // 2921 // 'paliyetyAdi' iha sUcanAt sUtrasyAyamarthaH- namaskArasya pratipattimaGgIkRtya loke kadAcid bhavanti kadAcid neti / yadi bhavanti jaghanyata eko dvau trayo vA, utkRSTatastu sUkSmakSetre palyopamAsaMkhyeyabhAgapradezazitulyA iti / pUrvapratipannAstu jaghanyataH mUkSmakSetrapalyopamAsaMkhyeyabhAgapradezarAziparimANA eva, utkRSTatastvebhyo vizeSAdhikA iti // 'khetta tti' kSetradvAramucyate-- tatra namaskAravAn jIva UrdhvamanuttarasureSu gacchallokasya saptasu caturdazabhAgeSu bhavati, adhastu SaSThapRthivyAM gacchan paJcasu caturdazabhAgeSu bhavatIti draSTavyam / sparzanAdvAramapyevaM vaktavyam / kSetra-sparzanayostu prAgukto vizeSa iti / / 2921 // kAlA-'ntara-bhAvalakSaNaM dvAratrayamadhikRtyAhaaigaM paDucca heTThA jaheva nANAjiyANa sabbaDA / aMtaraM paDuccamegaM jahannamaMtomuhattaM tu // 2922 // ukkosaNaMtakAlaM avaTTapariyaTTagaM ca desUNaM / NANAjIve Natthi o bhAve ya bhave khaovasame // 2923 // eka namaskAravantaM jIvaM 'heTA jaheva tti' yathaivAdhastAdanantaramihaiva 'uvaoga paDuccaMtomuhuttaladdhIe u hoi jahannA' ityAdinA kAla uktastathehApi vaktavyaH / nAnAjIvAnAM tu namaskAraH sarvAddhA sarvakAlaM bhavati, loke tasya sarvadAvicchedAditi / pratipatitasya punarlAbhe'ntaramapyekaM jIvaM pratItya jaghanyato'ntarmuhUrtaM bhavati, utkRSTatastvupArdhapudgalaparAvartalakSaNo'nantakAla iti / nAnAjIvAMstu pratItya nAstyantaram , tadavicchittereveti / bhAve tu kSAyopazamike namaskAro bhavediti prAcuryamaGgIkRtyaitaduktam, anyathA kSAyikopazamikayorapyeke vadanti, kSAyike yathA zreNikAdInAm , aupazamike zreNyantargatAnAmiti / / 2922 // 2923 / / bhAgadvAramAhajIvANaNaMtabhAgo paDivanno sesagA aNaMtagaNA / vatthu tarahaMtAI paMca bhave tesimo heU // 2924 // 1 palyAsaNyAtatamaH pratipako bhavet kSetraM lokasya / saptasu caturdazabhAgeSu bhavet sparzanApyevameva // 2921 // 2 ekaM pratItyAdhastAd yathaiva nAnAjIvAnAM sAdA / antaraM pratItyaikaM jaghanyamantarmuhUrtamiti // 2922 // utkRSTamanantakAlamapArdhaparivartakaM ca dezonam / nAnAjIvAn nAsti tu bhAve ca bhavet kSayopazame // 2923 // 3 gAthA 2912 / jIvAnAmanantabhAga pratipakSaH zeSakA anantaguNAH / vastu tadahadAdayaH paJca bhaveyusteSAmayaM detuH / / 2924 // 1150 // Jain Educationa.Intern For Personal and Price Use Only
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA* // 1151 // jIvAnAmanantatamo bhAgo namaskArasya pratipannaH prApyate / zeSakAstu tamapratipannA mithyAdRSTayo'nantaguNAH / idaM ca bhAgadvAra gAthAyAM bhAvadvArAt pUrvamupanyastamapi vyatyayena nirdiSTam , vicitratvAt sUtragateH / alpa-bahutvadvAramapi neha vikRtam / pIThikAyAM mati- bRhadvattiH / jJAnasyeva ca bhAvanIyamiti // sAMprataM cazabdAkSiptAM paJcavidhAdiprarUpaNAmanabhidhAya vastudvAraM tAvadAha- 'vatthumityAdi' vastu dravyaM dalikaM namaskArasya yogyamaImityanAntaram , tacceha namaskArAhAH pazcAIdAdayo mntvyaaH| teSAM ca vastutvena namaskArArhatve'yaM vakSyamANalakSaNo hetuH|| iti niyuktigAthAsaptakArthaH // 2924 // iha 'ega paDucca heTThA jaheba' ityAdinA namaskArasya kAladvAraM nirUpitam / athavA, anyathA taccintanIyam , katham ? ityAhI bhASyakAra: ahavosappu-sappiNikAlo niyao ya tavisiTTho ya / tatthathi namokAro nava tti neyaM jahA suttaM // 2925 // ___ athavA, atrotsarpiNya-'vasarpiNIlakSaNaH kAlo gRhyate / sa ca bharatai-ravateSu niyataH pratiniyatena nijasvarUpeNa vartate, haimavataharivarSa-devakurU-tarakuru-mahAvideha-ramyakai-raNyavateSu punastadviziSTaH / tasmAdutsarpiNya-'vasarpiNIkAlAd viziSTo vizeSitastatpratibhAgarUpa eva kAlo'sti / tatra dvividhe'pi kAle namaskAro'sti na vA? iti cintAyAM yathA zrutaM zrutasAmAyika pUrvamuktam , tathA'trApi jJeyam , namaskArasyApi zrutavizeSarUpatvAditi // 2925 // iha ca 'saMtapayaparUvaNayA' ityAdinavadvArANAM kizcid vyAkhyAtam, kizcid neti, ato bhASyakAro'tidezamAha maii-suyanANaM navahA naMdIe jaha parUviyaM putvaM / taha ceva namokkAro so vi suyabbhataro jamhA // 2926 // sugamA // 2926 // atha cazabdasUcitAM paJcavidhaprarUpaNAmAha 1151 // 1 gAthA 2922 / 2 athavotsarpiNya-'vasarpirNAkAlo niyatazca tadviziSTazca / tatrAsti namaskAro naveti jJeyaM yathA sUtram // 2925 // 3 gAthA 2918 / 4 matti-vatajJAnaM navadhA nandyAM yathA prarUpitaM pUrvam / tathaiva namaskAraH so'pi sUtrAbhyantaro yasmAt // 2926 // Jan Education Internal For Personal and Price Use Only diww.jainmibrary.org
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ hadatiH / vizeSA. // 1152 // AroyaNA ya bhayaNA pucchA taha dAyaNA ya nijavaNA / esA va paMcavihA parUvaNA rovaNA tattha // 2927 // AropaNA ca bhajanA, pRcchA tathA dAyanA darzanA dApanA vA, niryApanA vakSyamANarUpA, eSA vA prarUpaNA pazcavidhA jJeyeti // 2927 // tatrAropaNA kA? ityAha kiM jIvo hoja namo namo va jIvotti jNproppro| ajjhArovaNameso pajjaNujogo mayAruvaNA // 2928 // kiM jIva eva bhaved namaskAraH, namaskAra eva vA jIva iti yat parasparAvadhAraNAdadhyAropaNaM paryanuyojanameSa paryanuyoga AropaNA matA saMmateti // 2928 // bhajanAvyAkhyAnamAha jIvo namo'namo vA namou niameNa jIva iti bhynnaa| jaha cUo hoi dumo dumo ucuuo'cuuovaa||2929|| jIvastAvadanavadhArita eva namo namaskAro vA syAt samyagdRSTiH, anamo'namaskAro vA syAd mithyAdRSTiH / namo namaskArastvavadhArito niyamena jIva eva bhavati, ajIvasya namaskArAsaMbhavAt / yathA cUto druma eva bhavati, dumastu cUto'cUto vA khadirAdiH syAditi / eSaikapadavyabhicArAd bhajaneti // 2929 / / pRcchAkharUpamAha to jai savvo jIvo na namokkAro to mayA pucchaa|so hojja kiMvisiTTho ko vA jIvonamokkAro? // 2930 // tato yadi sarvo'pi jIvo na namaskAraH, kiM tarhi ?, kazcideva / tataH pRcchA matA pRcchAmo bhavataH- yo jIvo namaskAraH sa kiMviziSTo bhavediti kathyatAm , ko vA jIvo namaskAraH ? ityapi nivedyatAmiti / eSA pRcchati // 2930 // 1 AropaNA ca bhajanA pRcchA tathA dApanA ca niryaapnaa| eSA vA paJcavidhA prarUpaNA tatra kartavyA // 2520 // 2 kijIvo bhaved namo namo vA jIva iti yat parasparataH / adhyAropaNameSa paryanuyogo matA''ropaNA // 2928 // 3 jIvo namo'namo vA namastu niyamena jIva iti bhajanA / yathA cUto bhavati dumo drumastu cUtoucUto vA // 2929 // // tato yadi soM jayo na namaskArastato matA pRcchA / sa bhavet kiMviziSTaH ko vA jIvo namaskAraH // 2930 // // 1152 // hAbAda Jan Eda Internat For Personal and Price Use Only mwww.jaineibrary.org
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ PHOTOS vizeSA. // 1153 // dApanA-niryApanayovyAkhyAnamAha aha dAyaNA namokkArapariNao jo tonmokkaaro| nijjavaNAe so ciya jo so jIvo nmokkaaro||2931||bRhdvaattiH| athAnantaroktamanasya nirvacanarUpA dApanocyate / kiM punastad nirvacanam ? yo namaskArapAraNato jIvastako'sau namaskAraH, yastu tadapariNataH sa khallanamaskAra iMti niryApanAyAM sa eva namaskArapariNata evaM yo'sau jIvaH sa eva namaskAraH, namaskAro'pi jIvapariNAma eva nAjIvapariNAma iti / / 2931 // atha dApanA-niryApanayoH ko vizeSaH? ityAha dAyaNa-nijjavaNANaM ko bheo dAyaNA tayasthassa / vakkhANaM nijjavaNA paccabbhAso nigamaNaM ti||2932|| dApanA-niryApanayoH ko bhedaH kaH prativizeSaH / atrocyate- dApanA tadarthasya 'sI hojna kiMvisiTTho ko vA jIvo namo. kAro' ityevaM pRcchApRSTasya namaskArasyArthastadartho bhaNyate, yathA 'namokArapariNao jo to namokkAro' iti / niryApanA tu dApanAdarzitasyaivArthasya pratyAbhyAsaH pratyuccAraNaM nigamanam , yathA- sa eva namaskArapariNata evaM yo'sau jIvaH sa eva namaskAraH, namaskAro'pi jIvapariNAma eva nAjIvapariNAma iti / evaM ca nigamanIyam / nigamanakRta eva ca dApanA-niryApanayorbhedaH, na tvAtyantika iti bhAvanIyam / / 2932 / / athavA, anyathA'nayorbhedo darzyate / kathamityAhateppariNaya eva jahA jIvo avahio vA tahA bhujjo| tappariNao sa eva hi nijjavaNAemao'Nanno // 2933 // athavA, yathA dApanAyAM jIvo 'avahiu tti' jIvo'vadhRto niyamitaH, tadyathA- tatpariNata eva namaskArapariNata eva jIvo namaskAro nAnya iti / 'tahA bhujo tti tathA tenaiva prakAraNa niryApanAyAM bhUyo'pi prakArAntarato'vadhAryate / katham ? ityAha'tappariNao sa eva hi tti' yathA dApanAyAM namaskArapariNata eva jIvo namaskAra ityavadhRtam , tathAtra niryApanAyAM tatpariNato 1 atha dApanA namaskArapariNato yaH sako namaskAraH / niryApanAyAM sa eva yaH sa jIvo namaskAraH // 2931 // 1153 // 2 dApanA-niryApanayoH ko bhedo dApanA tadarthasya / vyAkhyAnaM niryApanA pratyabhyAso nigamanamiti // 2932 // 3 gAthA 2930 / 4 gAthA 2931 / 5 tatpariNata evaM yathA jIvo'vadhRto vA tathA bhUyaH / tatpariNataH sa eva hi niryApanAyo mato'nanyaH // 2933 // 145 Jan Education Intemat For Personal and Price Use Only Nwww.jaintibrary.org
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhdvaattiH| FO namaskArapariNato jIvaH sa eva mato namaskAra eva mata iti bhuuyo'vdhaaryte| kutaH ? ityAha- ananya iti kRtvA'nanyatvAdabhinnatvAvizeSAdityarthaH / idamuktaM bhavati- yathA'gnyupayukto mANavakastadupayogAnanyatvAdAgnireva bhavati tathA namaskArapariNato jIvastadupayogAnanyatvAd namaskAra eva niryApanAyAM bhavati / iti dApanA-niryApanayorvizeSa iti / tadevamabhihitA paJcavidhApi prarUpaNA // 2933 // // 1154 // athavA, caturvidhA prarUpaNA sA / katham ? ityAhapayaIe agAreNa ya nogAro-bhayanisehao vAvi / iha cintijjai bhujjo ko hojja tao namokkAro ? // 2934 // prakRtyA svabhAvena, akAreNa ca pratiSedhavAcakena, nokAreNa, niSedhobhayena ca sahitotra bhUyo'pi namaskArazcintyate / tatra prakRtipakSe namaskAraH, akArasahitastvanamaskAraH, nokArayuktastu nonamaskAra, niSadhobhayasahitastu noanamaskAra iti / evaM ca cintyamAne tataH kaH kiM vastu namaskAro bhavet / upalakSaNaM cadam , ko vA'namaskAraH, kazca nonamaskAraH, ko vA noanamaskAra ityapi draSTavyamiti / / 2934 // evaM ca jijJAsite sati bhASyakAraH prAhapaiyaitti namokkArojIvo tappariNaosa caabhihio| anamokkAro pariNairahio tallaDirahio vaa||2935|| prakRtistAvad namaskAraH / sa ca kaH? iti yadi pRcchayate, tadAsau jIvastatpariNato namaskArapariNato namaskAra iti prAgabhihitameva / anamaskArastu pariNatirahito namaskArapariNativarjito'nupayuktaH samyagdRSTiH / tallabdhivirahito vA namaskArakAraNakarmakSayopazamazUnyo vA mithyAdRSTiriti // 2935 // nonamaskArastarhi kaH ? ityAha nopuvo tappariNayadeso desapaDisehapakkhammi / puNaranamokkAro cciya so savvanisehapakkhammi // 2936 // nopUrvastu nozabdopapado namaskAro nonamaskAra ityarthaH 'tappariNayadeso tti' dezapratiSedhavacane nozabde tatpariNatasya namaskAra 1154 // , prakRtyA'kAreNa ca nokAro bhayaniSadhato vApi / iha cintyate bhUyaH ko bhavet sako namaskAraH // 2934 // 2 prakRtiriti namaskAro jIvastatpariNataH sa cAbhihitaH / anamaskAraH pariNatirahitastallabdhirahito vA // 2935 / / nopUrvastapariNatadezo dezapratiSedhapakSe / punaranamaskAra eva sa sarvaniSedhapakSe // 293.6 // Jan Ed a Internatio For Personal and Price Use Only
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariNAmayuktasya samyagdRSTijIvasya deza ekadezo bhaNyate / sarvaniSedhavacane tu nozabde sa nInamaskAraH punarapyanamaskAra evaM gamyata vizeSA. iti // 2936 // bRhadvattiH / noanamaskAraH kaH ? ityAha-- noanamokkAro puNa dunisehpgigmybhaavaao| hoi namokkAro ciya, desanisehammi taddeso // 2937 // noanamaskAraH punaHzabdasya sarvaniSedhapakSe namaskAra eva bhavati, yoniSedhayoH prakRtigamakabhAvAt "dvau nau prakRtyartha gamayataH" iti nyAyAdityarthaH / dezaniSedhavacane tu nozabde tasya pUrvoktasvarUpasya namaskArasyaikadezaH pratIyata iti // 2937 // iha ca 'namaskAraH' 'anamaskAraH' ityAdibhaGgacatuSTaye yaduSacaritaM yacca vAstavam , tad nirdhArayannAha-- uvayAradesaNAo desa paesa tti nonamokAro / noanamokkAro vA payainisehAu sabbhUyA // 2938 // 'desa paesa tti' iha yathAsaMkhyena saMbandhaH / tRtIyabhaGge yo dezo namaskAraikadezo 'nonamokAro tti' nonamaskAra uktaH, yazca caturthabhane pradezo'namaskAraikadezo 'noanamokAro tti' noanamaskAra uktaH, sa upacAradezanAditi saMbandhaH / aupacArikatvaM ceha nonamaskArarUpasya noanamaskArarUpasya ca dezapratiSedhavacane nozabde saMpUrNasya vastuno'bhAvAditi / atha sadbhUtabhaGgakapatiki pAdanArthamAha- 'payaItyAdi' prakRtiH prathamo bhaGgaH, niSedhastu dvitIyabhaGgaH, evau dvAvapi sadbhUto nirupacaritI, etadbhaGgavAcyasya namaskA rAnamaskArarUpasya vastunaH saMpUrNasya sadbhAvAditi / tuzabdAduparimAvapi dvau bhaGgau sarvaniSedhavacane nozabde sati sadbhUtAviti draSTavyam , tadvAcyasyApi namaskArAnamaskArarUpasya vastunaH saMpUrNasya sadbhAvAditi // 2938 / / arthatAMzcaturo bhaGgAn nayairnirUpayannAha-- savvo vi namokkAro anamokkAro yavaMjaNanayassa / houM caurUvo vi hu sesANaM savvabheyA vi // 2939 // iha zabdanayAstrayo'pi zuddhatvAdakhaNDaM saMpUrNa deza-pradezarahitameva vastvicchanti / zeSAstu naigamAdayo'vizuddhatvAd deza-pradeza . noanamaskAraH punardiniSedhaprakRtigamakabhAvAt / bhavati namaskAra eva dezaniSedhe taddezaH // 213 // 2 upacAradezanAd dezaH pradeza iti nonamaskAraH / nobhanamaskAro vA prakRti-niSedhau sadbhUtau // 2938 // E1155 // 3 savo'pi namaskAro'namaskArazca vyaJjananayasya / bhUtvA catUrUpo'pi khalu zeSANAM sarvabhedA api // 2939 // Jain Educationa.Intern For Personal and Price Use Only
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 / / 1156 // Jain Educator Internal pass rUpamapi manyanta iti / evaM ca sthite vyaJjananayasya trividhasyApi zabdanayasya bhaGgakaprarUpaNAmAtreNa prakRtya-kAra- nokAra tadubhayayogAccatUrUpo'pi namaskAro bhUtvA pariziSTaH sarvo'pi namaskAro'namaskArazceti dvirUpa evAvaziSyate prathama dvitIyabhaGgavAcya evAvatiSThate / tRtIya- caturthabhaGga tu tanmatena zUnyAveva tadvAcyasya dezasya pradezasya cA'satvAditi / zeSANAM tu naigamAdinayAnAM sarve catvAro'pi bhaGgarUpA bhedAH sadbhUtArthA eva, tanmatena dezasya pradezasya ca savAditi / tadevamuktA caturvidhApi prarUpaNA, tadbhaNane ca gataM saprasaGgaM prarUpaNAdvAram || 2939 // atha yaduktam- 'vaitthaM tarahaMtAI paMca bhave tesimo heU' iti, tadetat prarUpaNAyAmasamarthitAyAmantarAle prAgupanyastatvAt sAMnyAsikaM kRtamAsIt / tatredAnIM prarUpaNAyAH samarthitatvAd yathAvasarAyAtaM vastudvAraM vistareNa vyAcikhyAsurAha vetyuM arahA pujjA joggA ke je namo'bhihANassa / saMti guNarAsao te paMcAruhayAijAiyA // 2940 // vastu dalikam, arhAH pUjyA yogyA namo'bhidhAnasya ke ? iti pRSThe gururAha- ye namo'bhidhAnasya yogyAste paJca santIti saMvandhaH / kiMviziSTAste ! guNarAzayo guNasamUhAH / punaH kimakArAH ? ityAha- aIdAdijAtIyA arhadAdiprakArAH - arhat-siddhA''cAryopAdhyAya-sAdhava ityarthaH / tadevamatra vastvaIdAdayo guNarAzayaH santi iti guNa-guNinorabheda uktaH // 2940 // atha tayorbhedopacArAdidamAha - ovayArao vA vasanti nANAdao guNA jattha / taM vatthumasAhAraNaguNAlao paJcajAIyaM // 2941 // subodhA, navaraM 'ghaTe rUpAdayaH' ityAdiSviva guNa-guNinorbhedopacArAdihaivamucyate - vasanti jJAnAdayo guNA yatra tat paJcamakAraM vastvastIti / / 2941 // atha tAneva vizeSeNAha - * arihaMtA ya siddhA-yario vajjhAya- sAhavo neyA / je guNamathabhAvAo guNA vva pujjA guNatthINaM // 2942 // 1 gAthA 2924 / 2 varasvarhantaH pUjyA yogyAH ke ye namo'bhidhAnasya / santi guNarAzayaste paJcAhaMdAdijAtIyAH // 2940 // 3 bhedopacArato vA vasanti jJAnAdayo guNA yatra / tad vastvasAdhAraNaguNAlayaH paJcajAtIyam // 2941 // 4 te'nta sikhA-cAya-pAdhyAya sAdhavo jJeyAH / ye guNamayabhAvAd guNA iva pUjyA guNArthinAm // 2942 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / 6 // 1156 // www.janbrary.org
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. bRhadvAttiH / ||1157 // te paJcavidhavasturUpA arhat-siddhAdayo jJeyA ye jJAnAdiguNasamUhamayatvAd mUrtajJAnAdiguNA iva guNArthinAM jJAnAdiguNAbhilASiNAM bhavyajIvAnAM pUjyA iti / tadatrAhadAdInAM pUjyatve 'guNamayatvAt' iti heturuktaH // 2942 // athavA, hetvantaramapyAha-- mokkhatthiNo va jaM mokkhaheyavo dasaNAditiyagaM va / to te'bhivaMdaNijjA jai va maI heyavo kaha te ? // 2943 // yasmAd vA mokSArthino bhavyasattvasya mokSahetavo'haMdAdayastataste'bhivandanIyAH pUjyAH, mokSahetutvAt , darzanAditrikavAditi / yadi vehevaMbhUtA parasya matiH syAt- kathaM kena hetunA te mokSahetavaH ?, tadA tamapi hetuM kathayAmaH / / iti saptadazagAthArthaH // 2943 // yA te hetavastathauhamaeNggo avippaNAso AyAre viNayayA sahAyattaM / paJcavihanamokkAraM karomi eehiM heUhiM // 2944 // 'magge tti' arhatAM namaskArArhatve mArgaH samyagdarzanAdilakSaNo hetuH, yasmAdasau taiH pradarzitaH, tasmAcca muktiH, tatazca pArampayeNa muktihetutvAt pUjyAsta iti / 'avippaNAso tti' siddhAnAM tu namaskArAItve'vipraNAzaH zAzvatatvaM hetuH, tathAhi-tadavipraNAzamavagamya | pANinaH saMsAravaimukhyena mokSAya ghaTanta iti / 'AyAre tti' AcAryANAM tu namaskArArhatve AcAra eva hetuH, tathAhi-tAnAcAravata AcArakhyApakAMzca prApya prANina AcArasya vijJAtAro'nuSThAtArazca bhavantIti / 'viNayaya tti' upAdhyAyAnAM tu namaskArAItve vinayatA vinayoM hetuH, yatastAn svayaM vinItAn prApya karmavinayanasamarthasya jJAnAdivinayasyAnuSThAtAro bhavanti / 'sahAyattaM tti' sAdhUnAM tu namaskArArhatve sahAyatvaM hetuH, yataste siddhivadhUsaMgamaikalAlasAnAM jantUnAM tadavAptikriyAsAhAyyamanutiSThantIti / ata evAha-pazcavidhanamaskAra karomyebhirhetubhiH // iti niyuktigAthAsaMkSepArthaH / / 2944 // vistarArthaM tvabhidhitsurbhASyakAraH prAha maiggovaesaNAo arihaMtA heyavo hi mukkhassa / tabbhAve bhAvAo tayabhAve'bhAvao tassa // 2945 // mokSArthino vA yad mokSahetavo darzanAditrikakamiva / tataste'bhivandanIyA yadivA matihetavaH kathaM te // 2943 // 2 ja. 'thA he| 3 'ja. thA caah'| 5 mArgo'vipraNAza AcArI vinayaH sahAyatvam / paJcavidhanamaskAra karomyetatubhiH // 2944 // 5 mArgopadezanAdahanto hetavo hi mokSasya / tadAve bhAvAt tadabhAve'bhAvatastasya // 2945 // FICE1157 // Jan G inema For Personal and Use Only
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 1158 // polities arhanto yasmAd mokSahetavastasmAt pUjyA iti prakramaH / samyagdarzanAdestanmArgasyopadezanAditi hetuH / 'zrutajJAnavat' iti vizeSAdRSTAntaH svayaM draSTavyaH / yadi nAma te tanmArgamupadizanti tathApi kathaM mokSahetavaH ? ityAha- 'tabbhAve ityAdi' tasya samyagdarzanA-bRhadvRttiH / dimArgasya bhAve bhAvAt , tadabhAve cAbhAvAt tasya mokSasyeti // 2945 // yadyevam , tarhi samyagdarzanAdimArga eva mokSahetuH, tadanvaya-vyatirekAnuvidhAyitvAt tasya; ye tu tadupadezakatvena tasya mArgasya hetavo'rhantaste kathaM mokSahetabo yuktAH ? ityetat preryamAzaGkaya pariharannAha| maggo cciya sivaheU jutto ta yavo kahaM juttA ? / tadahINataNao'hava kAraNa kajjovayArAo // 2946 // prerakopanyastaM pUrvArdhamuktArthameva / uttaramAha- 'tadahINataNao ityAdi / satyam , mArga eva mokSahetuH, kevalamahanto'pi taddhatava eva, tasyApi mArgasya tadupadezajJeyatvena tadadhInatvAditi / athavA, mokSahetavo'hantaH, kAraNe'hallakSaNe mArgalakSaNakAryadharmasya mokSahetutvasyopacArAdadhyAropAditi / / 2946 // EM Aha- nanvetAvatA mArgasyopadezakatvenopakAriNo'hantastato mArgajanyasya mokSasya te'pi hetavo'bhidhIyanta eva ityuktam , evaM cAtiprasaGgaH / katham ? ityAha __meggovayAriNo jai pujjA gihiNo vi to taduvagArI / tassAhaNadANAau savvaM pujjaM paraMparayA // 2947 // 'tassAhaNadANAu tti' tasya mArgasya sAdhanAni yAni vastra-pAtrA-''hAra-zayyA-''sanAdIni taddAnAditi / zeSaM sugamam / / atrottaramAha jaM paccAsannataraM kAraNamegaMtiyaM ca nANAI / maggo tadAyAro sayaM ca maggo tti te pujA // 2948 // satyapi vizvatrayasya paramparayA mArgopakAritve yat pratyAsannataramaikAntikaM ca mokSasya kAraNaM jJAnAditrayaM mokSasya mArga iti tasya dAtArastAvadarhanta eva na tu gRhasthAH, nApi vastrA-''hAra-zayyA-5'sanAdIni tatsAdhanAni, teSAmahadbhyo labdhasya . mArga evaM zivahetayuktastadetavaH kathaM yuktAH / tadadhInatvato'thavA kAraNe kAryopacArAt // 2946 // 2 mArgopakAriNo yadi pUjyA gRhiNo'pi tatastadupakAriNaH / tatsAdhanadAnAt sarva pUjyaM paramparayA // 2947 // / yat pratyAsanataraM kAraNamaikAntikaM ca jJAnAdi / mArgastahAtAraH svayaM ca mArga iti te pUjyAH // 2948 // // 1158 // Jan Eduto intem For Personal and Price Use Only
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ Hd jJAnAditrayasyopakAritvamAtra eva vartanAditi / svayamapi ca mokSasya mArgo'rhantaH, darzanamAtreNaiva bhavyajantUnAM tatprAptihetutvAt / vizeSA0 ato jJAnAdimArgadAtRtvAt , svayamapi ca mArgatvAt te'rhanta eva pUjyA na tu gRhasthAdaya iti nAtiprasaGgaH // 2948 // etdevaah||1159|| bhattAI bajjhayaro heU na ya niyamao sivasseva / taddAyAro gihiNo sayaMna maggo tti no pujjA // 2949 // bhakta-pAna-vastrAdibhirbAhyataro dUravartI paramparayA mokSasya hetuH| na ca jJAnAditrayavadasAveva niyamataH zivasya mokSasya hetuH, tamantareNApyantakRtkevalyAdInAM tatsiddheH / atastasya bAhyatarAnaikAntikahetAbhakta-pAnAderdAtArastadAtAro gRhiNo na pUjyAH, arhatAmiva teSAmantaraGgai kAntikamokSahetujJAnAditrayadAtRtvAbhAvAditi / na ca te'rhanta iva svayaM mokSamArgaH, taddarzanAdinA muktyanavApteH, ityato'pi na te pUjyA iti // 2949 // athAvipraNAzalakSaNaM siddhanamaskArArhatvahetuM vyAcikhyAsurAha maiggeNANeNa sivaM pattA siddhA jamavippaNAseNaM / teNa kayatthattaNao te pujA guNamayA jaM ca // 2950 // yad yasmAt siddhAH saMprAptanirvANasukhA anena mArgeNa jJAna-darzana-cAritralakSaNena zivaM mokSaM praaptaaH| katham ? / avipraNAzenAnucchinnasaMtAnabhAvena / tasmAt kRtArthatvAt te puujyaaH| atra prayogaH- pUjyAH siddhAH, avipraNAzabuddhijanakatvena mArgopakAritvAt , jinendravaditi / 'guNamayA jaM ca tti' itazca te pUjyAH- jJAnAdiguNasamUhAtmakatvAt , jinA ''cAryAdivaditi // 2950 // atra prerakaH prAha guNapUyAmettAo phalaM ti tappUyaNaM pavajAmo / jaM puNa jiNu vva maggovayAriNo te tayaM katto ? // 2951 // guNAnAM samyagjJAnAdInAM pUjAmAtrato'pi phalaM viziSTaM svargA-upavargAdikamastIti tatpUjanaM teSAM guNavatA siddhAnAM pUjana pratipadyAmahe / yat punarucyate- 'jinavat te siddhA api mArgopakAriNaH' iti, tat teSAM siddhAnAM kutaH ? na manyAmaha etadityarthaH, , bhaktAdirbAhyatarI heturna ca niyamataH zivasyeva / tahAtAro gRhiNaH svayaM na mArga iti no pUjyAH // 2949 // 2 mArgeNAnena zivaM prAptAH siddhA yadavipraNAzena / tena kRtArthatvataste pUjyA guNamayA yacca // 2950 // 3 guNapUjAmAtrAt phalamiti tarapUjanaM prapadyAmahe / yat punarjina iva mArgopakAriNaste tat kutaH // 2951 // 1159 // Jain Educationa.Intern For Personal and Price Use Only
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ iha teSAmabhAvAt , asatazcopakArAyogAdityabhiprAyaH // 2951 // vizeSA0 atrottrmaah||1160|| jai tagguNapUyAo phalaM pavannaM naNUvagAro so / tehiMto tadabhAve kA pUyA kiM phalaM vA se ? // 2952 // yadi tadguNapUjAto guNavatsiddhaguNapUjanAt phalamastIti tvayA pratipannam , tarhi nanvasAveva tebhyaH siddhebhya upakArastvayApi pratipannaH, anyathA tadabhAve siddhAbhAve kA teSAM pUjA, kiM vA 'se' tasya pUjakasya phalam ? / evaM ca sati nistAvavipraNAzabuddhirapi siddhAbhAve na bhavatItyayamupakArastebhyaH kiM neSyate iti / / 2952 / / athavA, 'avipraNAzabuddhihetutvAd mArgopakAriNaH siddhAH' ityayamartho'nyathApi sAdhyate / katham ? ityAha geMturaNAsAo vA sammaggo'yaM jahicchiyapurassa / siddho siddhehiMto tadabhAve paccao katto ? // 2953 // ___ athavA, ayaM samyagdarzana-jJAna-cAritralakSaNo mArgo yathepsitapurasya mokSanagarasya sanmArga ityevaM siddhebhya eva siddho nizcitaH, nAnyasmAt / kutaH ? ityAha- 'gaMturaNAsAu ti 'mokSapuraM ganturmumukSorapAyAbhAvato'nAzAdaviSaNAzAt / tadanAze ca sanmArgo'yaM samyagdarzanAdiko mokSapurasya mArga ityevaM mumukSUNAM pratyayotpAdAta, tadabhAve tu siddhavipraNAze kuto'yaM pratyayaH syAt ?Modna kutazcidityarthaH / idamatra hRdayam- yathA pATaliputrAdinagaramArgaH kazcid yathepsitapuraM gantuH sArthavAhasya nirapAyagamanenAvi praNAzAt 'sanmArgo'yam' iti nizcIyate / evaM samyagdarzanAdiko mokSapuramArgo'pi tadabhISTaM mokSapuraM ganturbhadhyajantusArthasya nirapAyagamanenAvipraNAzAta 'sanmArgo'yam' iti nizcIyate / ata evaMbhUtanizcayajanakatvAd mArgopakAriNaH siddhAH, tataH pUjyA iti // 2953 / / api ca, maiggammi ruI tadavippaNAsao tpphlovlNbhaao| jaM jAyai tehiMto neyarahA taduvagAro se // 2954 // E116 // 1 yadi tadguNapUjAtaH phalaM prapannaM nanapakAraH saH / tebhyastadabhAve kA pUjA kiM phalaM vA tasya ? // 2952 // 2 ganturanAzAd vA sanmArgo'yaM yathepsitapurasya / siddhaH siddhabhyastadabhAve pratyayaH kutH| // 2953 // 3 mArge rucistadavipraNAzatastatphalopalambhAt / yajjAyate tebhyo netarathA tadupakArastasya // 2954 // Jain Educationa.Inte For Personal and Price Use Only
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1161 // Jain Education Inter Masa yad yasmAt samyagdarzanAdiko mokSamArgoM 'yathAvadayam' ityevaM ruciH prItirjAyata utpadyate bhavyajantUnAM 'tehiMto tti' tebhyaH siddhebhya eva, netarathA nAnyathA / kutaH 1 ityAha- tadavipraNAzAt teSAM siddhAnAM zAzvatabhAvopagamAt tathA, tatphalopalambhAt teSAmeva siddhAnAM zAzvatAnupama sukhalakSaNasya phalasyopalambhAt / tatastadupakAro'sau mArge rucyAvirbhAvalakSaNaH siddhakRtosangpakAra iti / / 2954 // atra paramatamAzaGkaya pariharannAha jiNavayaNAu cciya tadatthiyA tapphalovalaMbho ya / sacca tahAvi tapphalasanbhAvAo ruI hoi // 2955 // nanu jinavacanAjjinopadezAdeva tadarthitA tatra mArge rucilakSaNArthitA, tasya mArgasya yat phalaM siddhisukhalakSaNaM tadupalambhava sarvamidaM jAyate, tat kimavipraNAzahetUpanyAsena ? / satyam, tathApi tasya mArgasya yat phalaM siddhatvaprAptilakSaNaM tasya sadbhAvAdavipraNAzAt zAzvatabhAvAd vizeSitatarA mArge rucirbhavatIti / ato vaktavya eva siddhAnAmavipraNAzalakSaNo heturiti / / 2955 // punarapi paramatamAzaGkaya pariharannAha are far fearggo nicchayao taha ruI sammattaM ti / maggovayAriNo jaha jiNA tahA khINasaMsArA // 2956 // nanu 'duppatthio amittaM appA supatthio havai mittaM' ityAdivacanAd nizcayato nizcayanayamatenAtmaiva zivamArgo mokSamArgaH, tathA, rucizca samyaktvamAtmaiva nApara iti, ataH kimatra bAhyenAvipraNAzahetu nopanyastena 1 / satyam, tathApi vyavahAranayamatena yathA mArgopadezanAjjinAstIrthakarA mArgopakAriNa ucyante tathA kSINasaMsArA api siddhA avipraNAzena mArgopakAriNo'bhidhIyanta iti na doSaH / / 2956 / / aAcAryANAmupAdhyAyAnAM ca namaskArArhahetutvaM vyAcikhyAsurAha- AyAsaNAo pujjA paramovagAriNo guravo / viNayAigAhaNA vA uvajjhAyA suktayA jaM ca // 2957 // 146 1 nanu jinavacanAdeva tadarthitA tatphalopalambhazca / satyaM tathApi tatphalasadbhAvAd rucirbhavati // 2955 // 2 AraMbhava zivamArge nizcayatarasadhA ruciH samyavatvamiti / mAgapakAriNo yathA jinAstathA kSINasaMsArAH // 2956 / / 1161 // duSprArthito'mitramAtmA suprArthito bhavati mitram / 4 AcAradezanAt pUjyAH paramopakAriNo guravaH / vinayAdiprAhaNAd vopAdhyAyAH sUtradA yacca // 2957 // For Personal and Private Use Onty bRhadvattiH / prava
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ R bRhdvRttiH| vizeSA. // 1162 // pUjyAH paramopakAriNo guravaH, svayamAcAraparatvAt , parebhyazcAcAradezanAditi / tathA, pUjyA upAdhyAyAH, svayaM vinayavatvAt , ziSyANAM ca vinayagrAhaNAd vinayazikSaNAt / yatazca sUtrapAThadAste, ato'pi pUjyA iti / / 2957 / / atha sAdhUnAM pUjAhatvakAraNam , tathA, pazcAnAmapyahaMdAdInAM sAmAnyaM tatkAraNamupadarzayannAha-- AyAra-viNaya-sAhaNasAhajjaM sAhabo jao diti / to pujjA te paMca vi tagguNapUyAphalanimittaM // 2958 // tataH sAdhavaH pUjyA; yataH kim ? ityAha- 'AyAretyAdi' AcAravatvAt , vinayavatvAt , mokSasAdhane sAhAyyadAnAt pUjyAsta iti bhAvArthaH / tathA, sAmAnyena pazcApyarhadAdayaH pUjyAH, tadguNAnAM jJAnAdInAM yA pUjA tasyA yat phalaM svargA-'pavargAdikaM tanimittaM te bhavantIti kRtvA, tadguNapUjAphalanipittatvAdityarthaH / / iti caturdazagAthArthaH // 2958 // evaM tAvat samAsenArhadAdInAM namaskArArhatvadvAreNa mArgadezakatvAdayo guNA uktAH / sAMprataM saMsArATavImArgadezakatva-bhavasamudraniryAmakatva-pavidhajIvanikAyagopanatvaprarUpaNAdinA prapaJcenArhatA guNAnupadarzayannAha aDavIe desayattaM taheva nijAmayA samudammi / chakkAyarakkhaNaTThA mahAgovA teNa vucaMti // 2959 // bhavATavyAM dezakatvaM mArgopadezakatvaM kRtamahadbhiH, tathaiva niryAmakAH saMsArasamudre bhagavanta eva padkAyarakSaNArthaM yataH prayatnaM cakrurmahAgopAstenocyante // iti niyuktigAthAsaMkSepArthaH // 2959 // atha 'jaha nivvuipuramaggaM' ityAdikA vistarArthapratipAdanaparAH saptadaza gAthAH sugamAH / sati ca vaiSamye mUlAvazyakaTIkAnusArato bhAvanIyA iti na prtipaaditaaH|| tadevamuktaprakAreNAhatAM namaskArArhatve hetavo guNAH, sAMprataM tu prakArAntareNa taddhetubhUtAneva guNAn pratipAdayannAha roga-dosa-kasAe ya iMdiyANi ya paMca vi / parImahe uvasagge nAmayaMtA namorihA // 2960 // rAga-dveSa-kaSAyAn , indriyANi ca pazcApi, parISahAn , upasargAn namayanto'rhanto namo'rhAH // iti niyuktigAthAsaMkSe , AcAra-vinaya-sAdhanasAhAyyaM sAdhayo yato dadati / tataH pUjyAste paJcApi tadguNapUjAphalanimittam // 2958 // 2 aTavyA dezAkaravaM sadhaiva niryAmakAH samudra / SaTkAyarakSaNA mahAgopAnocyante // 2959 // 3 rAga iMpa-kapAyAvandriyANi ca paJcApi / parISahAnupasagAn namayanto namo'hoH // 2910 // // 1162 // hAla For Personal and Use Only STww.janesbrary.org
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. bRhadvRttiH / // 1163 // pArthaH // 2960 // vistarArthamabhidhitsustAvad rAgasvarUpaM vikRNoti rajati teNa tammi va raMjaNamahavA nirUvio raao| nAmAi caubbheo dave kammeyaravibhiNNo // 2961 // rajyante tena, tasmin vA sati kliSTasattvAH prANinaH stryAdiSviti raagH| athavA, raJjanaM rAgaH / sa ca nAmAdicaturbhedaH sthAnAntare nirUpito rAgaH / tatra nAma-sthApanA-jJazarIrabhavyazarIradravyarAgavicAraH sujJeya eva / jJa-bhavyazarIravyatirikta tu dravye vicArya ko rAgaH? ityAha- 'kammeyaravibhinno tti' karmadravyarAgaH, nokarmadravyarAgazcetyarthaH // 2961 / / tatra 'karmadravyarAgaM vyAcikhyAsurAha-- juggA baDA bajhaMtayA ya pattA uIraNAvaliyaM / aha kammadavvarAo caubvihA poggalA haMti // 2962 // 'aha tti' arthatadvyAkhyAnamucyate- tatra karmadravyarAgacaturvidhAH pudgalA bhavanti; tadyathA- yogyA bandhapariNAmAbhimukhAH, badhyamAnAH prArabdhavandhakriyAH, baddhA uparatavandhakriyAH / gAthAvadhAnulomyAca vyatyayenopanyAsaH / tathA, udIraNAkaraNenAkRSyAdIraNAvalikAM prAptA yAvadadyApyudayaM na gacchanti, udayena vedyamAnAnAM bhAvarAgatvena vakSyamANatvAditi // 2962 // nokarmadravyarAgamAha nokammadavvarAo paogao so kusuMbharAgAI / bIo ya vIsasAe neo saMjhabbharAgAI // 2963 // nokarmadravyarAgastu dvividhaH-prayogataH, visrasAtazca / tatra prayogataH kusumbharAgAdiH, virasAtastu sndhyaabhrraagaadiriti||2963|| bhAvarAgamAha jaM rAyaveyaNijja samuiNNaM bhAvao tao rAo / so didvi-visaya-nehANurAyarUvo abhirasaMgo // 2964 // 1 rajyante tena tasmin vA rajanamadhavA nirUpito rAgaH / nAmAdizcaturbhado dravye karmataravibhinnaH // 2961 // 2 yogyA baddhA badhyamAnAzca prAptA udAraNAvalikAm / atha karmadravyarAgazcaturvidhAH pudgalA bhavanti // 2962 // 3 nokarmadravyarAgaH prayogataH sa kusumbharAgAdiH / dvitIyazca vikhasAto jJeyaH samyArAgAdiH // 2963 // 5 yad rAgavedanIyaM samudIrNa bhAvataH sako rAgaH / sa dRSTi-viSaya-snehA-'nurAgarUpo'bhiSvaGgaH // 2964 / / 1163 // Jan E in For Personal and Use Only
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. hAvA // 1164 // kuppavayaNesu paDhamo biio sahAiesu visesu| visayAdanimitto vi hu siNeharAo suyAIsu // 2965 // yad rAgeNa vedyata iti rAgavedanIyaM mAyA-lobhalakSaNaM karma samudIrNamudayaprAptaM vipAkena vedyate, tajjanitazca jIvapariNAmarUpo'bhiSvaGgastako'sau bhAvato rAgo bhAvarAgaH / sa ca trividhAbhiSvaGgarUpaH, tadyathA- dRSTayanurAgaH viSayAnurAgaH, snehAnurAgazceti / tatra prathamaH kupravacaneSu draSTavyaH, dvitIyastu zabdAdiviSayeSu, sneharAgastu viSayAnimitto'vinIteSvapi suta-bAndhavAdi. viti // 2964 // 2965 / / atha doSasya dveSasya vA vyAkhyAnamAha saMti teNa tammi va dUsaNamaha desaNaM va deso ti / deso ca so cauddhA davve kmmeyrvibhinno||2966|| 'duSa vaikRtye' duSyanti vikRtiM bhajanti' tena tasmin vA pANina iti doSaH / dUSaNaM vA 'doSaH' iti svayameva draSTavyam / athavA, 'dviSa apItI' dviSanti- aprItiM bhajanti tena tasmin vA prANina iti dveSaH / dveSaNaM vA 'dveSaH' ityapi svayameva dRzyam / kutaH punaridaM dRzyata ityAha- 'aha desaNaM va deso tti' athavA dveSaNaM dveSa iti bhAvasAdhanapakSopanyAsAdanantaroktaH svayameva dRzyate / 'deso va so cauddha tti' sa ca dveSaH, vAzabdAd doSo vA nAmAdibhaMdAccaturdhA draSTavyaH / tatra jJa bhavyazarIravyatirikta dravye vicArye 'kammeyaravibhinno tti' karmadravyadoSaH, nokarmadravyadoSazca bhavatItyarthaH // 2966 // asya ca dvividhasyApi svarUpamAha-- juggA baddhA bajhaMtagA ya pattA udIraNAvaliyaM / aha kammadavvadoso iyaro duhavvaNAIo // 2967 // pUrvavaccaturvidhAH pudgalAH karmadravyadoSaH, nokarmadravyadoSastu duSTatraNAdiriti // 2967 // bhAvadoSaM bhAvadveSaM vA pAha-- // 1164 // kupravacaneSu prathamo dvitIyaH zabdAdikeSu viSayeSu / viSayAdyanimitto'pi khalu sneharAgaH sutAdiSu // 2965 // 2 duSyanti tema tasmin vA dUSaNamatha dveSaNaM vA dveSa iti / dvepazca sa catudhI dravya karmataravibhinnaH // 2956 // 3 yogyA vaddhA vadhyamAnAzca prAptA udIraNAvalikAm / atha karmadravyadoSa itarI duSTatraNAdikaH // 2967 // / Police For Personal and Use Only
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 1165 // 'jaM dosaveyaNijja samuiNNaM esa bhAvao doso / vatthuvikiissahAvo'nicchiyamappIiliMgo vA // 2968 // yad doSavedanIyaM dveSavedanIyaM vA karma samudIrNamudayamAptameSa bhAvadoSo bhAvadveSo vA / ayaM ca svabhAvasthasya vastunaH zarIradezAde- bRhdvRttiH| vikRtisvabhAvaH kArye kAraNopacArAt prakRtyanyathAbhAvarUpaH / tatra bhAvadoSo'nIpsitaliGgo'niSTaduSTatraNAdikAryagamyaH / bhAvadveSastvaprItiliGga iti // 2968 // ___atra ca krodha-mAnayoH ko'pi mizrapariNAmo'prItijAtisAmAnyataH saMgrahamatena dveSaH, mAyA-lobhau tu prItijAtisAmAnyataH sa eva rAgamicchatIti darzayannAha-- kohaM mANaM vA'pIijAIo bei saMgaho dosaM / mAyA-lobhe ya sa pIijAisAmaNNao rAgaM // 2969 // gatArthA // 2969 // vyavahAranayamAzrityAha-- ___ mAyaM pi dosamicchai vavahAro jaM parovaghAyAya / nAovAdANe cciya mucchA lobho tti to raago||2970|| na kevalaM krodha-mAnau, kintu mAyAmapi dveSamicchati vyavahAranayaH, yasmAdiyamapi paropaghAtAya paravaJcanAyaiva vidhIyate / tato | mAyA dveSaH, paropaghAtahetutvAt , krodha-mAnavaditi / nyAyena nItyA mAyAmantareNopAdIyata upAyaMta iti nyAyopAdAnaM tasmin nyAyopAdAne'pi vitte yato mUrchA bhavati, tatastadAtmako lobho rAgaH / anyAyopAtte tu vitte mAyAdikaSAyasaMbhavena dveSa eva / syAditi nyAyopAdAnavizeSaNamiti bhAvaH / / 2970 // RjusUtramatamAha-- ujjusuyamayaM koho doso sesaannmymnnegNto|raago tti va doso tti va pariNAmavaseNa u vaseo // 2971 // yad doSavedanIyaM samudIrNameSa bhAvato doSaH / vastuvikRtisvabhAvo'nIpsitA-prItiliGgo vA // 2968 / / 2 krodhaM mAnaM vA'prItijAtIyo avIti saMgraho doSam / mAyA-lobhau ca sa prItijAtisAmAnyato rAgam // 2969 // Hom1165 // 3 mAyAmapi doSamicchati vyavahAro yat paropaghAtAya / nyAyopAdAne'pi mUrchA lobha iti tato rAgaH / / 2970 // * majuzrutamataM krodhI doSaH zeSANAM matamanekAntaH / rAga iti vA dveSa iti vA pariNAmavarzana svavaseyaH // 29.1 // bachichisex Jain Educationa.Inte For Personal and Price Use Only
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 1166 // RjunayasyedaM matam - krodhaH prathamakapAyo dveSaH, amItyAtmakatvAt / zeSANAM tu mAna-mAyA lobhAnAM rAga-dveSatvavicAraM pratyetat tasya matam ; kim ? ityAha- anekAnto'nizcayaH / etadeva vyAcaSTe zeSe mAnAdikaSAyatrayavarge ko'pi rAgaH, ko'pi vA dveSaH, ityayaM pariNAmavazenaivAvaseyo nizreyo nAnyatheti / / 2971 / / kutaH 1 ityAha- 'saMpayagAhitti nao na uvaogadugamegakAlammi / appIi-pIimettova ogao taM tahA disai // 2972 // yataH sAMpratagrAhI vartamAnaikSaNavastugrAhI tako'sau RjumUtraH / tataH krodha- mAnau dveSaH, mAyA-lobhau tu rAga ityevamasau na manyate, mAnAdikSaNakAle krodhAdikSaNAbhAvAt tadabhAvazca tayoH kramabhAvitvAt prAktanasya cotpazyanantarameva vinAzAditi / sa eva ca mAno dveSo bhavati, kadA ? paraguNeSu yo dveSo'mItistadupayoge tadadhyavasAya pariNatikAla ityarthaH / astu vA, krodha mAnAdInAM samakAlabhAvitA, tathApyupayogadvayamasAvekakAlaM na manyata iti kathaM mizrakaSAyadvayopayogAd dveSo rAgo vA syAt ? / etadevAha - 'na uvaogadugamegakAlampi tti' na ca kaSAyadvayopayogamekakAlamasau manyate yena krodha mAnau dveSo mAyA-lobhau tu rAgaH syAditi / tarhi kimasau manyate 1 ityAha- 'appIItyAdi' aprIti-prItimAtropayogatastaM taM mAnAdikaSAyaM tathA tathA vyapadizati // 2972 // etadeva bhAvayati mANo rAgoti mao sAhaMkArovaogakAlammi / so cciya hoi doso paraguNadosovaogammi ||2973 // mAyA lobho cevaM parovaghAovaogao doso | mucchovaogakAle rAgo'bhissaMgaliMgo ti // 2974 // arrot- mAno rAga iti RjusUtrasya saMmataH / ka ? sAhaMkAropayogakAle- svasminnAtmani 'aho aham' 'namo mahAm' ityevaM yo'sAvahaGkAro nijaguNeSu bahumAno'bhiSvaGgastadupayogakAle tadupayogasamaya ityarthaH, evaM paropaghAtAya vyApriyamANau mAyA-lobhau dveSaH, svazarIra svadhana - svajanAdiSu mUrcchapayogakAle tu tAveva rAgaH / kutaH ? ityAha- abhiSvaGgaliGga iti kRtvA / abhiSvaGgo hi rAgaH, yazca svaza 1 sAMpratamAhIti nayo nopayogadvikamekakAle aprIti prItimAnopayogatastaM tathA dizati // 2972 // 2 mAno rAga iti mataH saahNkaaropyogkaale| sa eva bhavati doSaH paraguNadoSopayoge // 2973 // mAyA kobhazcaivaM paropaghAtopayogato doSaH / mUcchapayogakAle rAgo'bhiSvaGgaliGga iti / / 2974 // For Personal and Private Use Only bRhadvattiH / / / 1166 / /
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 1167 // rIrAdiSu mUryopayogaH sa vyakto'bhiSvaGga iti yuktamasya rAgatvamiti bhAvaH // 2973 / / 2974 / / atha zabdAdinayatrayamatamAha saddAimayaM mANe mAyAe ciya guNovagArAya / uvaogo lobho cciya jao sa tattheva avruho||2975|| sesaMsA koho vi ya parovaghAyamaiya tti to doso / tallakkhaNoya lobho aha mucchA kevalo raago||2976|| mucchANuraMjaNaM vA rAgo saMdUsaNaM ti to doso / sadassa va bhayaNeyaM iyare ekkekkaThiyapakkhA // 2977 // vyAkhyA-zabdAdinayAnAmidaM matam-mAne mAyAyAM ca svaguNopakArAya Atmana upakArAya vyApriyamANAyAM ya upayogaH sa lobha eva, yataH sa svaguNopakAropayogaH svAtmani mUchAtmakatvAt tatraiva lobhe'varuddho'ntarbhUtaH / tathA ca sati sa mAna-mAyayoH svaguNopakAropayogaH svAtmani mUtmikatvAllobha iva rAga ityabhiprAyaH / zeSAstu paropaghAtopayogarUpA mAna-mAyayoraMzAH, krodhazca sarvaH, ete sarve paropaghAtamayAstato dveSa iti mntvyaaH| na kevalamete tathA lobho'pi dvessH| kiM sarvaH / netyAha- yatastallakSaNaHparopaghAtopayogarUpaH / atha parAnupaghAtopayogarUpo mUryopayogAtmako lobhaH pRcchyate tatrAha- kevalo rAga evAsAviti / ayavA, kiM bahunoktena ?, saMkSipya brUmaH / kim ? ityAha-'mucchetyAdi' iha sarveSvapi krodhavyatirikteSu mAna-mAyA lobhakapAyeSu yad mUrchAtmakamanuraJjanaM yaH kazcid mUchopayoga ityarthaH sa rAgo mantavyaH / atha saMdUSaNamaprItyupayogasta to'sau dveSo jJAtavyaH / zabdanayasyeyaM bhajanA vikalpanA / vAzabdAjusUtrasya ca / zeSau tu saMgraha-vyavahAranayo, naigamasyAnayorevAntarbhAvAt , ekai kasthitapakSau- ekaikaH sthito niyamitaH pakSo yayostAvekakasthitapakSI; tathAhi-saMgrahanayaH krodha-mAnau dveSamevecchati, mAyA lobhau tu rAgam / vyabahAranayo'pi lobhaM rAgameva manyate, zeSakaSAyatrayaM tu dveSameveti / ataH zabdAdinayA bhajanAbhyupagamaparatvAdekaikasthitapakSavAdibhyAM tAbhyAM bhinnA iti / / tadevaM vyAkhyAtau rAga-dveSau // 2975 / 2976 // 2977 // atha kaSAyAn vyAcikhyAsurAha zabdAdimataM mAne mAyAyAmeva guNopakArAya / upayogo lobha evaM yataH sa tatraivAvaruddhaH // 2975 // koSAMzAH krodho'pi ca paropaghAtamaya iti tato doSaH / tallakSaNazca lobho'tha mULa kevalo rAgaH // 2976 // R // 1167 // mUrdhAnurajanaM vA rAgaH saMdUSaNamiti tato doSaH / zabdasya bA bhajaneyamitara evaikasthitapakSI // 2977 // Kailalalalaie For Posol s en
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1168 // kemmaM kasa bhavo vA kasamAo siM jao kasAyA to / kasamAyayaMti va jao gamayaMti kasaM kasAya tti // 2978 // Au va uvAyANaM teNa kasAyA jao ksrsaayaa| jIvapariNAmarUvA jeNa u nAmAiniyamo 'yaM // 2979 // vyAkhyA- 'kaSa ziSa' ityAdihiMsArtho daNDakadhAtuH kaSyante bAdhyante prANino'neneti karSaM karma bhavo vA tadAyo lAbha eSAM yatastataH kaSAyAH krodhAdayaH / athavA, yathoktaM kaSamayadhAtorinantasyAyayanti gamayanti prApayanti yatastataH kaSAyA iti / athavA, Aya upAdAnaM hetuH, pUrvoktasya kaSasyAyA upAdAnahetavo yasmAt tataH kaSAyAH, te tu jIvapariNAmarUpAH krodhAdayasteSAM ca kaSAyANAM sAmAnyena yena yasmAd nAmAdiko'STavidhatvaniyamo'yamanyatra prasiddhastenAsau 'ucyate' iti zeSaH / / 2978 / / 2979 / / kaH ? ityAha- nAThavaNA davie upapattI paccae ya Aese / rasa-bhAva kasAe vi ya parUpaNA tesimA hoi // 2980 // atra nAma-sthApane kSuNNe / dravyakaSAyavicAro'pi sukaraH, navaraM jJa bhavyazarIravyatiriktadravyakaSAyamAha- viho davvakasAo kammadavve ya no ya kammammi / kammaddavvakasAo cauvvihA poggalANuiyA // 2981 // jJa bhavyazarIravyatirikto dvividho dravyakaSAyaH- karmadravyakaSAyaH, nokarmadravyakaSAyazca / tatra karmadravyakaSAyaH 'juggA baddhA basaMtagA ya' ityAdinA prAguktA anuditAzcaturvidhAH pudgalA jJAtavyAH / / 2981 // nokarmadravya kaSAyamutpattikaSAyaM cAha- sejjakasAyAio nokammadavvao kasAo'yaM / khettAi sammuppattI jatto ppabhavo kasAyANaM // 2982 // 1 karma kathaM bhavo vA kapamAya eSAM yataH kaSAyAstataH / kaSamAyayanti vA yato gamayanti kathaM kaSAyA iti // 2978 // Ayo bopAdAnaM tena kaSAyA yataH kapasyAyAH / jIvapariNAmarUpA yena tu nAmAdiniyamo'yam // 2979 // 2 nAma sthApanA dravye utpattiH pratyayazcAdezaH / rasa-bhAva-kaSAyA api ca prarUpaNA teSAmiyaM bhavati // 2980 // 3 dvividho dravyakaSAyaH karmadravye ca nokarmadravye / karmadravyakapAyazcaturvidhAH pudgalA anuditAH // 2981 // 4 gAthA 2962 // 5 sarjakaSAyAdiko nAkamadravyataH kaSAyo'yam / kSetrAdiH samutpattiryataH prabhavaH kathAyANAm // 2982 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 1168 //
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ H nokarmadravyato'yaM kapAyaH / kaH ? ityAha- sanakaSAyAdikaH sarja-vibhItaka-harItakyAdayo vanaspativizeSA nokarmadravyakaSayA vizeSA0 ityarthaH / kSetrAdikaM vastu 'samuppatti tti' utpattikapAyaH / kiM sarvam ? netyAha- yataH kSetrAdeH kaSAyANAM prbhvH| idamuktaM bhavati- yataH kSetrAdAdizabdAd dravyAdervA sakAzAt kaSAyotpattirbhavati tat kSetradravyAdikaM vastu kaSAyotpattihetutvAdutpattikaSAya ucyate / bhavati // 1169 // ca dravyAdeH sakAzAt kapAyotpattiH uktaM ca-- kiM etto kaTThayaraM jaM mUDho khANugammi apphaDio / khANussa tassa rUsai na appaNo duppaogassa // 1 // " iti // 2982 // pratyayakaSAyamAha hoi kasAyANaM baMdhakAraNaM jaM sa paccayakasAo / saddAiu tti keI na samuppattIe bhinno so // 2983 // kapAyANAM yadantaraGgamaviratyA-''sravAdikaM bandhakAraNaM so'ntaraGgakaSAyakAraNarUpaH pratyayakaSAyo bhavati / anye tu kecid bahiraGga eva zabda-rUpAdiviSayagrAmaH pratyaya kaSAya iti vyAcakSate / taccAyuktam , yata utpattikapAyAnAsau bhidyate, dravyAderiva tasmAdapi bahiraGgAt kaSAyotpatteriti // 2983 // AdezakaSAyamAha Aesao kasAo kaiyavakayabhiuDIbhaMgurAgAro / keI cittAigao ThavaNANatyaMtaro so'yaM // 2984 // yo'ntaraGgakaSAyamantareNApi 'kupito'yam' ityAdirUpeNAdizyate sa aadeshkssaayH| sa ceha kaitavakRtabhRkuTibhaGgurAkAro naTAdiSTavyaH / kecit 'tadUradharazcitrAdigato jIva AdezakaSAyaH' iti vyAcakSate / taccAyuktam , sthApanAnAntaratvAt Ro tasyeti // 2984 // rasa-bhAvakaSAyAvAha Tara 1 kimitaH kaSTataraM yad mUvaH sthANuka bhAsphAlitaH / sthANave rupyati nAtmano tuprayogasya // 1 // 2 bhavati kaSAyANAM pandhakAraNaM yat sa pratyayakaSAyaH / zabdAdika iti kacit na samutpattebhitraH saH // 2983 // 3 AdazataH kaSAyaH kaitavakRtabhRkuTi bharAkAraH / keciJcitrAdigataH sthApanAnAntaraH so'yam // 2984 // // 1169 // For Personal and Jan Erinn Use Only
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1170 // sao raso katAo kasAyakammodao ya bhAvammi / so kohAi cauDA nAmAi cauviheka kekko / / 2985 // harItakyAdInAM yo rasaH sa rasataH kapAyo rasakaSAyaH / bhAvakapAyastu mohanIya karmodayaH, tajjanitazca kaSAyapariNAmaH / sa ca krodhAdibhedAccaturvA / krodhAdirapi pratyekaM nAmAdi medAccatuvidha iti / / 2985 / / atha nAmAdikaSAyANAM ko nayaH kamicchati? ityAha bhavaM sAinayA ahimasuddhanegamAIyA / AesuppattIo sesA jaM paccayavigappA // 2986 // bhAvakaSAyameva zuddhatvAt zabdanayA icchanti, na nApAdikaSAyAn / zeSAstu RjumUtravarjA naigamAdinayAH dvidhA - zuddhA azuddhAya / tatrAvizuddhA aSTavidhamapi nAmAdikaSAyamicchanti / ye tu vizuddhAH, tathA Rjunayazcaite sarve'pyAdezo- tyattikaSAyau necchanti / kutaH ? ityAha- 'jaM paccayavippatti' yad yasmAdetau dvAvapi pratyayakapAyavikalpau pratyayakapAyAd na bhidyeteH tathAhi - utpattikaSAyaH kaSAyotpattau pratyaya ityuktameva tathA, AdezakaSAyo'pi kaitavakRto'pyanyakapAyotpattau pratyayo bhavatyeveti na tasmAt tau bhinnAviti / / 2986 // atha nAmAdike dravyakrodhe jJazarIra bhavyazarIravyatiriktaM dravyakrodhamAha viho va koho kammadavve ya noyakammammi / kammadavve koho tajjoggA poggalA NuiyA // 2987 // nokammadavbakoho neo cammAranIlikohAI / jaM kohaveyaNijjaM samuiNNaM bhAvako ho so // 2988 // vyAkhyA-jJa bhavyazarIravyatiriktaH dravyakrodho dvidhA- karmadravyakrodhaH, nokarmadravya krodhazca / tatra yogyAdayo'nuditAzcaturvidhAH pudgalAH karmadravya krodhaH / nokarmadravya krodhastu 'koho tti' prAkRtazabdamAzritya carmakAracarmakotho nIlakothAdiva jJeyaH / bhAvakrodhamAha-yat krodhavedanIyaM karmavipAkataH samudIrNamudayamAgataM tajjanitazca krodhapariNAmaH sa bhAvakrodha iti / evaM mAnAdayo'pi nAmAdimedAd yathAyogaM caturvidhA vAcyAH / / 2987 / / 2988 // 1 rasato rasaH kaSAyaH kaSAyakarmodayazca bhAve / sa krodhAdizcaturdhA nAmAdizcatuvidha ekaikaH // 2985 // 2 bhAvaM zabdAdinayA aSTavidhamazuddha naigamAdikAH / AdezotpattI zeSA yat pratyayavikalpau // 2986 // 3 dvividho vA dravyadhaH karmadravye ca nokarmadravye / karmadhye krodhastadyogyAH pudgalA anuditAH // 3987 // gokarmadravyakrodho jJeyazcarmakAra nIlakothAdiH / yat krodhavedanIyaM samudIrNa bhAvakrodhaH saH // 2988 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / 11880011
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA bRhadvattiH / // 1171 // athavA, pRthaganantAnubandhyAdibhedAt sarve'pi krodhAdayazcaturvidhA jJeyA iti darzayannAha mANAdao vi evaM nAmAI caunvihA jahAjoggaM / neyA pihappihA vA savve'NaMtANubandhAI // 2989 // gatArthA // 2989 // tatrAnantAnubandhya-pratyAkhyAnAvaraNa-pratyAkhyAnAvaraNa-saMjvalanasvarUpANAM krodhAdInAM pazcAnupUrtyA pratyeka svarUpamAha jaila-reNu-bhUmi-pavvayarAIsariso caubbiho koho / tiNisalayA-kaTTha-dviyaselatthaMbhovamo mANo // 2990 // mAyAvalehi-gomutti-meDhasiMga-ghaNavaMsimUlasamA / loho harida-khaMjaNa-kaddama-kimirAgasAmANo // 2991 // pakkha-caummAsa-bacchara-jIvajjIvANugAmiNo kmso| deva-nara-tiriya-nArayagaisAhaNaheyavo neyA // 2992 // etAH sthAnAntareSvatipratItArthatvAd neha vyAkhyAyanta iti / / uktaM kaSAyasvarUpam / / 2990 // 2991 // 2992 / / / athendriyasvarUpaM vivarISurAha Ido jIvo svvovlddibhogprmesrttnno| sottAibheyamidiyamiha talliMgAibhAvAo // 2993 // 'idi paramaizvarya' indanAt paramaizvarya yogAdindro jIvaH; paramaizvaryamasya kutaH ? ityAha- 'savvo ityAdi' AvaraNAbhAve sarvasyApi vastuna upalambhAva, nAnAbhaveSu sarvasyApi trijagadgatasya vastunaH paribhogAcca paramezvaro jIva iti tasya paramaizvaryam / tasyandrasya jAvasya liGga cihna tena dRSTaM sRSTaM vA nipAtanAdihendriyamucyate, ata evAha- indriyamiha talliGgAdibhAvAditi / tacca zrotrAdibhedaM zrotranayana-ghrANa-rasana-sparzanabhedAt paJcavidhamityarthaH // 2993 // tadapi nAmAdibhedAccaturvidhamiti darzayannAha , mAnAdayo'pyevaM nAmAdayazcaturvidhA yathAyogyam / jJeyAH pRthak pRthaga vA sarve'nantAnubandhyAdayaH // 2589 // 2 jala reNu-bhUmi-parvatarAji (rekhA) sadRzazcaturvidhaH krodhaH / tinisalatA-kASThA-sthika-zailastambhopamo mAnaH // 2990 // mAyAvalekhikA gaumUtrikA meM pava-dhanadazImUlasamA / lobho haridA-khaJjana-kardama-kRmirAga-sAmAnaH // 2991 // pakSa-caturmAsa basara-yAbIyAnugAminaH kramazaH / deva-nara-tiryag nArakagatisAdhanahetayo jJeyAH // 2992 / / indro vaH sopalabdhibhogaparamezvaratvataH / zrotrAdibhedamindriyamiha tahimAdibhAvAt // 2993 // 1171 // Srase JamEducationaimemorior
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ DesToTAK dRvttiH| vizeSA. // 1172 // 'taM nAmAi cauddhA davvaM nivitti uvagaraNaM va / AgAro nivitti cittA bajjhA imA aMto // 2994 // puppha phalaMbuyAe-dhannamasUrAimuttacaMdo ya / hoi khurappo nANAgiI ya soiMdiyAINaM // 2995 // visayaggahaNasamatthaM uvagaraNaM idiyaMtaraM taMpi / jaM neha taduvaghAe giNhai nivvattibhAve vi // 2996 // vyAkhyA- tad nAmendriyaM sthApanendriyamityAdibhedAccaturdhA / tatra jJa-bhavyazarIravyatiriktaM dravyaM dravyendriyaM nivRttirupakaraNaM ceti vibhedam / tatra karNazaSkulikAdirAkAro nirvRttirucyate / sApi bAhyA-''ntarabhedAt punarapi vibhedA / tatra bAhyA nivRttizcitrA nAnAprakArA manuSyA'-zva-zazakAdeH kasyApi kIdRksvarUpetyarthaH / antarnivRttistviyam ; kA ? ityAha- 'puSphamityAdi' zrotrasyAntAnavRttiH kadambapuSpAkAramAMsagolakarUpA draSTavyA, cakSuSastu dhAnyamamUrAkArA, ghrANasyAtimuktakakusupacandrakAkArA, rasanasya kSurapAkArA, sparzanaM tu nAnAkRti draSTavyamiti / eSa zrotrAdInAM tanivRtterAkAra iti / tasyA eva kadambapuSpAkRtimAMsagolakarUpAyAH zrotrAdyantarni. tyadviSayagrahaNasamartha zaktirUpamupakaraNaM tadupakaraNaM dravyendriyama 'ucyate' iti zeSaH; yathA khadasya cchetrI zaktiH, vahvervA dAhAdikA zaktistathedamapi zrotrAyantanivRtteviSayagrahaNasamarthazaktirUpaM draSTavyam / tIntarnitireva tat , tacchaktirUpatvAt , na punarbhedAntaramityAzaGkayAha-tadapIndriyAntara dravyendriyasya bhedAntaramityarthaH / kutaH ? ityAha-'jamityAdi' yasmAdiha kadambapuSpAdhAkRtermIsagolakAkArAyAH zrotrAdyantanivRtteryA zabdAdiviSayaparicchetrI zaktistasyA vAta-pittAdinopaghAta vinAze sati yathoktAntarnittisadbhAve'pi na zabdAdiviSayaM gRhNAti jIvaH, ityato jJAyate- astyantarnittizaktirUpamupakaraNendriyaM dravyendriyasya dvitIyo bheda iti // 2994 // 2995 // 2996 // bhAvendriyamAha laidhu-vaogA bhAvidiyaM tu lAI tti jo khaovasamo / hoi tadAvaraNANaM tallAbhe ceva sesaMpi // 2997 // labdhyu-payogI bhAvandriyam / tatra yadAvaraNAnAM teSAmindriyANAmAvArakakarmaNAM kSayopazamo bhavati jIvasya sa lbdhiH| 1 sad nAmAdi caturdhA dravyaM nivRttirupakaraNaM ca / AkAro nivRttizcitrA bAjheyamantaH // 2994 // kadambapuSpAkAro dhAnyamasUrAtimuktacandrazca / bhavati kSurapro nAnAkRtizca zrogrendriyAdInAm // 2995 // viSayagrahaNasamarthamupakaraNImandriyAntaraM tadapi / yad neha tadupAte gRhAti nivRttibhAve'pi // 2996 // 2 labdhyu-payogI bhAvendriyaM tu labdhiriti yaH kSayopazamaH / bhavati tadAvaraNAnAM talAbha evaM zeSamapi // 2997 // 1172 // For Personal use only
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1173 // zeSamapi dravyendriyaM tallAbha eva labdhaprAptAveva bhavatIti draSTavyamiti / / 2997 // upayogaH kaH ? ityAha jo savisavAvAro so uvaogo sa cegakAlammi / egeNa ceya tamhA uvaogegiMdio savvo // 2998 // yaH zrotrAdIndriyasya svaviSaye zabdAdau paricchedo vyApAraH sa upayogaH / sa caikasmin kAle devAdInAmapyekenaiva zrotrAdyanyatareNendriyeNa bhavati, na tu dvayAdibhiH / tasmAdupayogamAzritya sarvo'pi jIva ekendriya eva, sarvasmin kAle devAdInAmadhyekasyaiva zrotradyanyatarendriyopayogasya sadbhAvAditi / / 2998 / / payogataH sarve'pi jIva ekendriyaH tarhi ekendriyo dvIndriya ityAdirbhedaH kathamAgame nirdiSTaH ? ityAha- egeMdiyAibheyA paDucca seseMdiyAiM jIvANaM / avA paDucca laDidiyaM pi paMceMdiyA savve // 2999 // ato jIvAnAmekendriyAdayo bhedAH zeSANi nirvRcyu-pakaraNa-labdhIndriyANi pratItya draSTavyAH / tAni yasya yAvanti tAvadbhirvyapadeza iti, na tUpayogataH / athavA, labdhIndriyamapyAzritya vakSyamANayuktitaH sarve pRthivyAdayo'pi jIvAH paJzcendriyA eveti / / 2999 / / kutaH sarve pazJcondriyAH ? ityAha kira baulAI dasai seseMdiovalaMbho vi / teNa tthi tadAvaraNakhaovasamasaMbhavo tesiM // 3000 // yasmAt kila bakula- campaka-tilaka-virahakAdInAM vanaspativizeSANAM sparzanAt zeSANi yAni rasana-prANa-cakSuH zrotralakSaNAnIndriyANi tatsaMbandhyupalambho dRzyate, tena jJAyate- teSAmapi bakulAdInAM tadAvaraNakSayopazamasaMbhavo rasanAdIndriyAvArakakarmakSayopazamasya yA ca yAvatI mAtrA'stIti / anyathA hi bakulasya zRGgAritakAminIvadanArpitacArumadirAgaNDUSeNa, campakasyAtisurabhigandhodakasekena, tilakasya kAminIkaTAkSavikSepeNa, virahakasya paJcamodvArazravaNena puSpapallavAdisaMbhavo na ghaTate / / 3000 // atra prayogamAha- 1 yaH svaviSayavyApAraH sa upayogaH sa caikakAle / ekenaiva tasmAdupayomaikendriyaH sarvaH // 1998 // 2 ekendriyAdibhedAH pratItya zeSendriyANi jIvAnAm / athavA pratItya labdhIndriyamapi paJcendriyAH sarve // 2999 // 3 ki kulAdInAM hRdaya se doSendriyopalambho'pi / tenAsti tadAvaraNakSayopazamasaMbhavasteSAm // 3000 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / C // 1173 //
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 1174 // 'paMceMdiuvva baulo naro vva svvvisovlNbhaao| tahavina bhaNNai paMcediutti bajjheMdiyAbhAvA // 3001 // paJcendriya iva bakula iti pratijJA / sarveSAmapi zabda-rUpAdiviSayANAmupalambhAditi hetuH / naravaditi dRSTAntaH / nanu bakulasya rasanendriyopalambha eva yuktaH, tat kathamasya sarvaviSayopalambhasaMbhava iti / satyam , mukhyastAvat sa eva saMbhavati, | gauNatyA tu zeSendriyaviSayopalambho'pyasya saMbhAvyate, zRGgAritasvarUpataruNImadirAgaNDUSApekSaNAt , tasyA ca tanulatAsparzAdhararasa-candanAdigandha-zodhanarUpa-madhurollApalakSaNAnAM pazcAnAmapIndriyaviSayANAM saMbhavAditi / anyathA vA pazcendriyatvamasya sudhiyA bhAvanIyam tokendriyo bakulaH kathaM prasiddhaH paJcandriyo'pi kasmAd nopadizyate ? ityAha- tathApi pazcendriyo'sau na bhaNyate, bAhyAnAM nityAdidravyendriyANAmabhAvAditi // 3001 // ___ amumevArtha kumbhakAravyapadezadRSTAntena samarthayannAhasutto vi kuMbhanivvattisattijutto tti jaha sa ghaDakAro / laLidieNa paMceMdio tahA bajjharahio vi // 3002 // subodhA // 3002 // athendriyANAM lAbhakrama ucyate / tatra yadA dravyendriyasAmAnyaM bhAvendriyasAmAnyaM vAzritya pRcchayate, tadA 'tellAbhe ceva sesaM pi' iti prAguktavacanAllabdhimAzritya prathamaM bhAvendriyalAbhastato dravyendriyalAbha iti draSTavyam / yadA tu dravyendriya-bhAvandriyasAmAnyAd bhinnaH kRto lAbhaH pRcchayate- vizeSarUpatayA pRcchayata ityarthaH / tadetthaM draSTavyam- prathamamindriyAvaraNakSayopazamarUpA labdhirbhavati, tato bAhyAntarabhedabhinnA nirvRttiH, tatazcAntaranirvRtteH zaktirUpamupakaraNam , / tadanantaraM pazcendriyArthopayoga iti etadevAha lAbhakkame u laDI nivvattu-vagaraNa uvaogo ya / davidiya-bhAviMdiyasAmaNNAo kao bhinnnno||30.3|| vyAkhyAtA // tadevaM vyAkhyAtamindriyasvarUpam // 3003 // atha parISahAn vyAcikhyAsurAha // 1174 // , paJcendriya iva cakulo nara iva sarvaviSayopalambhAt / tathApi na bhaNyate paJcendriya iti bAndiyAbhAvAt // 30.1 // 2 supto'pi kumbhAnivRttizaktiyukta iti yathA sa ghaTakAraH / labdhIndriyeNa pajhendriyastathA bAhyarahito'pi // 3002 // gAthA // 2997 // 3 kAbhakame tulabdhinityu-pakaraNe upayogazca / dravyendriya-bhAvendriyasAmAnyAt kRto bhinnaH // 3003 // Jan Education International For Personal and Price Use Only
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA vRhadvattiH / // 1175 // pairisoDhavvA jaiNA mggaaviccui-vinnijjraaheuu| juttA parIsahA te khuDAdao hoti bAvIsaM // 3004 // yato mArgAviSuti-vinirjarAhetoH pariSADhavyA adhisahanIyAH sAdhubhiH, tataH parISahA bhaNyante / te ca 'khuhA pivAsA sIuNhaM' ityAdigranthamatipAditAH kSudAdayo dvAviMzatirbhavantIti // 3004 // athopasargAn vyAkhyAtumAhauvasajaNamuvasaggo teNa tao va uvasajjae jamhA / so divv-mnnuy-tericchyaa-''ysNveynnaabheo||3005|| upasarjanamupasargaH athavA, karaNasAdhanaH- upasRjyate saMbadhyate pIDAdibhiH saha jiivstenetyupsrgH| athavA, karmasAdhanaHupasRjyate saMbadhyate tako'sAveva jIvena saha yasmAt tata upsrgH| athavA, upAdAnasAdhanaH- tatastasmAdupasargAjIva upasRjyate saMbadhyate pIDAdibhiH saha yasmAt tata upasargaH / sa ca devebhyo bhavo divyaH, manuSyebhyo bhavo mAnuSaH, tiryagayonibhyo bhavastairyagyonaH, AtmanA saMvedyata ityAtmasaMvedanIya ityevaM caturbheda iti // 3005 // kena punaH kAraNena devAdibhyaH sAdhanAmupasargA bhavanti ? ityAha hAsa-ppaosa-bImaMsao vimAyAe vA bhavo divyo| evaM ciya mANusso kusIlapaDisevaNacautthe // 3006 // tirio bhaya-ppaosA-hArAvaccAirakkhaNatthaM vA / ghaTTa-tthaMbhaNa-pavaDaNa-lesaNao cAyasaMveo // 3007 // vyAkhyA-hAsAt krIDAtaH, avajJAtapUrvabhavasaMbandhAdikRtapadveSAd vA, 'vImaMsau tti' 'kimayaM svapratijJAtazcalati navA ?' iti mImAMsAto vimarpAd divya upasagoM bhavet / tathA 'vimAyAe tti vividhA mAtrA vimAtrA tasyAH sakAzAt kimapi hAsyAt , kimapi pradeSAt , kiM ca mImAMsAtazcetyarthaH, divya upasargo bhavediti / evaM mAnuSo'pyupasargazcaturvidho bhavet / kevalaM 'kusIlapaDisevaNacauttho tti' strISaNDakalakSaNo yaH kuzIlastatpatisevanAmAzritya caturthabhedo draSTavyaH, vimAtrApakSasyAtra hAsyAdighevAntarbhAvavivakSaNAditi / pariSoDhavyA yatinA mArgAvicyutivinirjarAhetoH / yuktAH parIpahAste kSudAdayo bhavanti dvAviMzatiH // 3.04 // 2 zut pipAsA zItoSNam / 3 upasarjanamupasargastena sako vopasRjyate yasmAt / sa divya-mAnuSa-tairyagyonyA-ramasaMvedanAbhedaH // 3005 // hAsa-pradveSa-mImAMsAto vimAtrAyA vA bhavo divyaH / evameva mAnuSyaH kuzIlapratisevanacatuthaH // 3.06 // tiryaha bhaya-pradveSA-''hArA-patya-nIDarakSaNArtha vA / ghaTTa-stambhana-prapatana-kezanato vaatmsNvedyH|| 3... // geeeeeeeeaaaa aaajard For Posol s en
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 1176 // tiryaG bhayAt , pradveSAt , AhArArtham , apatyanIDa-guhAdisthAnarakSaNArthamupasarga kuryAditi / AtmasaMvedanIyastUpasargo netrapatitakANikAdighaTTanAt , aGgAnAM vA stambhanAt stabdhatAbhAvAt , gartAdau vA prapatanAt , viguNitabAhAdyaGgAnAM vA lezanAt parasparaM zleSaNAdU bhavati // ivi saptacatvAriMzadgAthArthaH // 3006 // 3007 // atha rAgAdInAM yathAkramamudAharaNAnyAha / tatra ca rAge 'rahadattA' ityaadissddgaathaaH| AsAM cArthaH sakathAnako mUlAvazyakAdavaseya iti // atha 'nAmayaMtA namorihA' ityetad vyAcikhyAsurAha pahavIkaraNaM nAmaNamahavA nAsaNamao jahAjAgaM / neyaM rAgAINaM tannAmAo namo'rahA // 3008 // rAgAdInAM prahIkaraNaM vazyabhAvApAdanaM namanamucyate, mUlato nAzanaM vA / ato rAgAdInAmevaMvidhaM namanaM yathAyogaM yathAghaTamAnakaM jJeyam / tantramanAca namo namaskArasyAhI arhanta iti // 3008 / / sAMpataM prAkRtazailyA anekadhArhacchabdaniruktasamapa iti darzayannAha-'iMdiya' ityAdicatamro gAthAH, eyA api tathaiva // idAnImamoghatAkhyApanArthamapAntarAlikaM namaskAraphalamupadarzayati arahaMtanamokkAro jIvaM moei bhvshssaao| bhAveNa kIramANo hoi puNo bohilAbhAe // 3009 // iha nAma-sthApanA-dravya-bhAvalakSaNanamaskArazcaturvidho gRhiitH| tatrAhacchabdena buddhisthA arhadAkAravatI sthApanA gRhyate, tasyA namaskAraH sthApanAnamaskAra iti vyutpattyA sthApanAnamaskAraH sNgRhiitH| 'namokkAro tti' ityanena naamnmskaarH| 'kIramANo tti aJjalipagrahAdinA kriyamANa ityanena dravyanamaskAraH / 'bhAveNa tti' anena tu bhAvanapaskAra iti / tatrAhannamaskAraH kriyamANo jIvaM mocayati bhavasahasrAt prastAvAdanantabhavebhya ityarthaH / anantabhavamocanAca mokSa prApayatatyuiktaM bhavati / yadyapi ca kazcit tadbhava evaM mokSaM na prApayati tathApi bhAvenopayogavizeSeNa kriyamANo bhAvanAvizeSata evAnyasminnapi janmAna punarapi bodhilAbhAya bhavati / bodhilAbhazca nizcito'cirAd mokSaheturiti / evaM bAhyAbhyantaraNa nAmAdicaturvidhavidhAnena namaskAraH kriyamANo jIvaM bhavAd // 1176 // 1 gAthA 2960 / 2 prahIkaraNaM namanamathavA nAzanamato yathAyogyam / jJeyaM rAgAdInAM tannAmAd namo'hAH / / 3008 // 3 ahaMnnamaskAro jIvaM moSayati bhavasahastrAt / bhAvena kriyamANo bhavati punApilAbhAya / / 1009 // PPPRPOE
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvattiH / vizeSA. 11177 // mocayati, punabaudhivInaM ca jAyate / / iti niyuktigAthArthaH // 3009 / / atra bhASyam arahaMtAgAravaI ThavaNA nAmaM mayaM namokAro / bhAveNaM ti ya bhAvo davvaM puNa kIramANo tti // 3010 // iya nAmAica ubihabajjhabbhaMtavihANakaraNAo / so moei bhavAo hoi puNo bohibIyaM ca // 3011 // gatArthe // 3010 // 3011 // tathA cAha arahaMtanamokkAro dhannANa bhavakkhayaM karaMtANaM / hiyayaM aNumuyaMto visottiyAvArao hoi // 3012 // dhanaM jJAna-darzana-cAritralakSaNamahantIti dhanyAH sAdhvAdayasteSAM bhavakSayaM tadbhavajIvitakSapaNaM kurvatAM yAvajIvaM hRdayamanumuzcan visrotikAyA vimArgagamanasyApadhyAnasya cAvArako'hannamaskAro bhavati // iti niyuktigAthArthaH // 3012 // bhASyamdhannA nANAidhaNA parittasaMsAriNo payaNukammA / bhavajIviyaM puNabbhavo tassehakkhayaM karitANaM // 3013 // iha vissoogamaNaM cittassa vissottiyA avajjhANaM / arahaMtanamokkAro hiyayagao taM nivArei // 3.14 // gatArthe // 3013 // 3014 // athAhannamaskArasyaiva mahArthatAM darzayati 1 adAkAravatI sthApanA nAma mataM namaskAraH / bhAveneti ca bhAvo dravyaM punaH kriyamANa iti // 3010 // iti nAmAdicaturvidhabAhyA-5'bhyantaravidhAnakaraNAt / sa mucyate bhavAd bhavati punarbodhibIjaM ca // 3011 // 2 aI namaskAro dhanyAnAM bhavakSayaM kurvatAm / hRdayamanumuJcan visrotikAbArako bhavati // 3012 // 3 dhanyA jJAnAdidhanA parItasaMsAriNaH padAnakarmANaH / bhavajIvitaM punarbhavastasyeha kSayaM kurvatAm // 3.13 // iha visrotogamanaM cittasya visrotikA'padhyAnam / aInamaskAro hRdayagatastaM nivArayati // 3.14 // // 1177 // 158 Jain Educationa.International For Personal and Price Use Only
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 1178 // arahaMtanamokkAro evaM khalu vaNNio mahattho.tti / jo maraNammi uvagge abhikkhaNaM kIrai bahuso // 3015 // ahannamaskAra evaM khalu varNito mahArtha iti mahAnartho yasya sa mahArtho'lpAkSaro'pi dvAdazAGgArthasaMgrAhitvAd mahAryaH / kathaM punaretadevam ? ityAha- yo namaskAro maraNe prANoparamalakSaNe upAgre samIpabhUte'bhIkSNamanavarataM kriyate bahuzo'nekazaH / tatazca mahatyAmApadi dvAdazAGgI muktvA tatsthAne'nusmaraNAd mahArthaH // iti niyuktigAthArthaH // 3015 / / kathaM punadvAdazAGgArtho namaskAraH ? ityAzakya yuktimAha bhASyakAra:---- jelaNAibhae sesaM mottuM pagaraNaM mahAmollaM / judhi vAtibhae gheppai amohamatthaM jaha tahaha // 3016 // mottuM pi bArasaMgaM maraNAibhaesu kIrae jamhA / arahaMtanamokkAro tamhA so bArasaMgattho // 3017 // savvaM pi bArasaMgaM pariNAmavisuddhiheumittAgaM / tatkAraNabhAvAo kahaM na tayattho namokAro ? // 3018 // na hu tammi desakAle sakko bArasaviho suyakkhaMdho / savo aNuciMteuM dhaMtaM pi samatthaciMteNaM // 3019 // catasro'pi sugamAH, navaraM 'desakAle tti' dezaH prastAvastadrUpakAlo dezakAlastasmin maraNalakSaNe dezakAla iti / 'dhaMtaM pi tti' dhanitamatyarthamiti // 3016 // 3017 // 3018 // 3019 // ekasminnapi yatra vItarAgokta pade sati jIvaH saMvegaM gacchati, 'yena ca padena virAgatvaM bhavati nirvedamupaiti, tat tasyaikamapi padaM samastamohajAlocchedahetutvAt saMpUrNadvAdazAGgarUpaM jJAnameva bhavati, tatkAryakartRtvAt , kiM punaranekapadAtmako namaskAraH saMpUrNadvAdazAGgajJAnaM na bhaviSyati ? ityanayA bhaGgyA namaskArasya dvAdazAGgarUpatAM sAdhayannAha 1 arhannamaskAra evaM khalu varNito mahArtha iti / yo maraNa upAne'bhIkSNaM kriyate bahuzaH // 3015 // 2 jvalanAdibhaye zeSaM muktvA prakaraNaM mahAmUlyam / yudhi bAtibhaye gRhyate'moghamaskhaM yathA tatheha / / 3016 // muktvApi dvAdazAGgI maraNAdibhayeSu kriyate yasmAt / arhanamaskArastasmAt sa dvAdazAnArthaH // 3017 // sarvAmapi dvAdazAGgIM pariNAmavizuddhihetumAtrakAm / tatkAraNabhAvAt kathaM na tadarthoM namaskAraH // 3018 // na khalu tasmin dezakAle zakyo dvAdaza vidhaH zrutaskandhaH / sabaoN'nucintayitumatyarthamapi samarthacintena // // 3.19 // 3 ja. 'vyo ya viciN'| // 1178 // For Personal and Use Only
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1179 // aigammi vi jammi pae saMvegaM kuNai viiyraayme| taM tassa hoi nANaM jeNa virAgattaNamuvei // 3020 // ekammi vi jammi pae saMvegaM kuNai vIyarAyamae / so teNa mohajAlaM chiMdai ajhappaogeNaM // 3021 vavahArAo maraNe taM payamekaM mayaM namukkAro / annaM pi nicchayAo taM ceva ya bArasaMgattho // 3022 // gatArthA eva, navaraM kiM punaH prastute tadekaM padam ? ityAha - 'vavahArAu ityAdi' yathA lokavyavahAre 'sAMpratamalpastandulaH, pracuro godhUmaH, saMpanno yavaH' ityAdAvanekamapyekamucyate, tathA maraNasamaye kriyamANaH 'paMca namokAro' anekapadAtmako'pi vyavahArata ekaM padamAtramabhimataH / nizcayanayamatena tadanyadapi suvanaM tiGantaM vA ladhvapi yat saMvegakaraM nirjarAphalaM padaM tadetad dvAdazAGgArtha iti / // 3020 // 3021 // 3022 // yaduktaM niyuktikRtA- 'abhikkhaNaM kIraI bahuso' iti / tatra kiM kAraNam ? ityAzaGkyAha-- jaM so'tinijjarattho piMDayattho vannio mahattho vi / kIrai niraMtaramabhikkhaNaM tu bahuso bahuvArA // 3023 // yad yasmAdasau namaskAro'tinirjarArthaH, tathA dvAdazAGgagaNipiTakArtho mahArthazcoktaprakAreNa varNitaH, tasmAdabhIkSNaM nirantara bahuzo baDhyo vArAH kriyate // iti gAthASTakArthaH // 3023 / / atha niyuktikRdupasaMharabAha arahaMtanamokkAro savvapAvappaNAsaNo / maMgalANaM ca savvesi paDhama hoi maMgalaM // 3024 // atra 'samvapAvappaNAsaNo' ityasya vyAkhyAnamAha 1 ekasminnapi yasmin pade saMvegaM karoti vItarAgamate / tat tasya bhavati jJAna yena virAgatvamupaiti // 3020 // ekasminnapi yasmin pade saMvegaM karoti vItarAgamate / sa tena mohajAlaM chinAyadhyAtmayogena // 3021 // vyavahArAd maraNe tat padamekaM mataM namaskAraH / anyadapi nizcayAt tadeva ca dvAdazAnArthaH // 3022 // 2 gAthA 3015 / 3 yat so'tinirjarArthaH piNDakAoM varNito mahArtho'pi / kriyate nirantaramabhIkSNaM tubapo bahuvArAn // 3.23 // mahaMmanamaskAra sarvapApapraNAghAnaH / maGgalAnAM ca sarveSAM prathamaM bhavati mAlam // 3024 // // 1179 // For Personal and Use Only
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. ABhtttiH| / // 1180 // paMsei pibai va hiyaM pAi bhave vA jiyaM tao pAvaM / taM savvamaTThasAmannajAibheyaM paNAsei // 3025 // pAMzayati malinayati jIvamiti pApam , pivati vA hitamiti pApam , pAti vA bhava eva rakSati jIvaM, na punastasmAd niHsartu | dadAtIti pApam / tacca sarva karmehAbhipretam / kathaMbhUtam ? ityAha- 'aTThasAmannajAibheyaM ti' aSTau sAmAnyena jJAnAvaraNIyAdayo | jAtibhedA yasya tadaSTasAmAnyajAtibhedaM praNAzayatyucchedayatIti sarvapApapraNAzana iti // 3025 // "maMgalANaM ca sanvesi' ityAdeAkhyAnamAha nAmAimaMgalANaM par3hamaM ti pahANamahava paMcaNhaM / paDhama pahANatarayaM va maMgalaM pubvabhaNiyatthaM // 3026 // ... aInamaskAralakSaNaM maGgalaM nAma-sthApanAdimaGgalAnAM madhye prathama pradhAnam, mokSalakSaNapradhAnapuruSArthasAdhakatvAt / athavA, prastutAnAmeva paJcAnAmahat-siddhAdibhAvamaGgalAnAmetat prathamamAdyam , AdAveva nirdiSTatvAt / athavA, pradhAnataraM prathamam, siddhAdyapakSayAhatAM pradhAnataraparopakArArthasAdhakatvAditi / "maMgAlayai bhavAo' ityAdinA ca maGgalaM pUrvabhaNitazabdArthameva / / iti gaathaatryaarthH||3026|| // ityarhannamaskAraH samAptaH // atha siddhanamaskAraM vyAcikhyAsurAha siddho jo niSphanno jeNa guNeNa sa ya codasavigappo neonAmAIo oyaNAsiddhAio davve // 3027 // __iha 'siddhaH' iti ko'rthaH ? / ucyate- 'vidha saMrAddho' 'rAdha sAdha saMsiddhau' 'pidhR zAstre mAGgalye ca' sidhyati sma siddho yo yena guNena niSpannaH pariniSThitaH, na punaH sAdhanIya ityarthaH / sa ca siddhaH sAmAnyato nAmasiddhAdibhedAccaturdazavidho jJeyaH / tatra nAma-sthApanAsiddhI sugamau / dravyAsaddhastu siddho niSpanna odanaH, AdizabdAt pAkottIrNaghaTAdihyate, asyaudanAderniSpannatvaguNena pariniSThitatvAt , apradhAnatvena ca dravyatvAt // iti gAthArthaH // 3027 // SS // 1180 // 1 pAMzayati piyati vA hitaM pAti bhave vA jIvaM tataH pApam / tat sarvamaSTa sAmAnyajAtibhedaM praNAzayati // 1025 // 2 gAthA 3024 / 3 nAmAdimaGgalAnAM prathamamiti pradhAnamathavA paJcAnAm / prathama pradhAnatarakaM vA maGgalaM pUrvabhaNitArtham // 3026 // 4 gAthA 24 / 5 sidI yo niSpanno bena guNena sa ca caturdazavikalpaH / jJeyo nAmAdika odanasiddhAdiko dravye // 3027 // Jan Education International For Personal and Private Use Only
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1181 // zeSAnekAdazasiddhabhedAnAha kamme sippe vijjAe maMte joge ya Agame / attha-jattA - abhippA tave kammakkhae iya || 3028 // karmasiddha zilpasiddha, vidyAsiddhaH, mantrasiddhaH yogasiddha:, AgamasiddhaH, arthasiddhaH, yAtrAsiddhaH, abhiprAyo buddhiparyAyasto buddhisiddhaH, tapaHsiddhaH, karmakSayasiddhaH // iti niyuktizlokasamAsArthaH // 3028 / / eteSAM ca karmAdisiddhAnAM svarUpapratipAdanaparAH 'kampaM jamaNAIo' ityAdikAH 'na kilammai jo tabasA' itigAthAparyantA ekacatvAriMzad gAthAH sakathAnakabhAvArthA mUlAvazyakaTI kAto'vaseyA iti // atha karmakSaya siddhameva prapaJcato niruktavidhinA pratipAdayannAha - dIhakAlarayaM jaM-tu-kammaM se-siyamahA / siyaM dhaMtaM ti siddhassa siddhattamuvajAya || 3029 // vyAkhyA - dIrghaH saMtAnApekSayA'nAditvAt sthitibandhakAlo yasya tad dIrghakAlam, nisarganirmalajIvasyAnuraJjanAda mAlinyApAdanAd rajaH, athavA, snehena bandhanayogyaM bhavatIti sAmyAd rajaH, sUkSmatvasAmyAd vA raja iti karmaNa eva vizeSaNam, dIrghakAlaM ca tad rajazceti dIrghakAlarajaH; 'jaM tu kammaM ti' dIrghakAlarajorUpaM yat karma dIrghakAlasthitikaM rajorUpaM yat karmetyarthaH etaccaivaMvidhaM karma, tuzabdasya vizeSaNArthatvAdatra bhavyasya saMbandhi gRhyate, nAbhavyasya tasya vakSyamANadhyAtatvAyogAt / athavA, bhavya saMbandhitvamiha karmaNo mAtatvasAmarthyAdeva labhyate / yacchando'pi sAkSAdupAtte karmaNi na tathAvidhaM sAphalyamanubhavati ataH 'jaMtukammaM' ityetadanyathA vyAkhyAyate janturjIvastasya karma jantukarma / anenAvaddhakarmavyavacchedamAha- baddhaM yat karmetyarthaH / kathaMbhUtaM yat karma jantukarma vA ? ityAha- 'se siyamaha tti' jJAnAvaraNAdyaSTaprakAraiH pUrva 'se' tasya sitaM baddhamityarthaH / athavA, 'se siyaM ti' anAbhoga nirvartitayathApravRtta karaNena samyagjJAnAdyupAyatazca krameNa zeSitaM zeSaM kRtaM sthityanubhavAdibhiralpIkRtamityarthaH / tad dIrghakAlasthitikaM rajorUpaM bhavyasya saMbandhi yatkarma jantukarma vA pUrvamaSTadhA baddhaM tat krameNa zeSitaM sat kim ? ityAha- 'siyaM dhataM ti tti' sitamitthaM baddhaM dhmAtaM tIvradhyAnAnalena dagdhaM kSapitaM mahAgninA lohamalavadasyeti siddha iti niruktiH / evaM ca karmadahanA 1 karmaNi zilpe ca vidyAyAM mantre yoge cAgame / artha-yAtrA 'bhiprAyeSu tapasi karmakSaya iti / 3028 // 2 dIrghakAlarajo yattu karma tasya sitamaSTadhA / sitaM dhmAtamiti siddhasya siddhatvamupajAyate // 3029 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 1181 //
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. bRhadattiH / // 1182 // nantaraM siddhasyaiva sataH siddhatvamupajAyate nAsiddhasya, 'neraiesu uvavajaI' ityAdinizcayanayamatAzrayaNAditi / upajAyata iti tadAtmanaH svAbhAvikaM satsiddhatvamanAdikarmAvRtaM tadAvaraNavigamenAvirbhavatyeva, na punarasadupajAyata iti pratipattavyam , asataH kharaviSANa- syeva janmAyogAditi / athavA siddhasya siddhatvaM sadbhAvarUpamupajAyate, na tu pradIpanirvANakalpamabhAvarUpamiti / evaM nayamatAntaravyavacchedArthametat / tathA cAhureke "dIpo yathA nirvRtimabhyupeto naivAvaniM gacchati nAntarikSam / dizaM na kAJcid vidizaM na kAJcit snehakSayAt kevalameti zAntim // 1 // jIvastathA nirvRtimabhyupeto naivAvaniM gacchati nAntarikSam / dizaM na kAJcid vidizaM na kAJcita snehakSayAt kevalameti zAntim // 2 // " ityAdi / evaMvidhAsaddhAbhyupagame dIkSAdiprayAsavaiyAt : niranvayakSaNabhaGgasya cAghaTamAnatvAditi / athavA 'dIhakAlarayaM ti' etadanyathA vyAkhyAyate- rayo vegazceSTAvizeSaH, phalam , anubhava ityanarthAntaram / tatazca saMtAnenAnubhUyamAnatvAd dIrghakAlo'nubhavo yasya tad dIrghakAlarayaM yad bhavyakarma jantukarma vA / tathA 'sesiyaM ti' etadapyanyathA vyAkhyAyatelezyAvizeSAzleSitaM vanyayogolakanyAyAjjIvena saha saMzleSamupagatam / aSTadhA sitamityAdi tu tathaiva // iti niyuktizlokasaMkSepArthaH / / 3029 // ___ Aha- nanu yaccheSitaM bhavopagrAhi caturvidha karma tad yadi paryante samasthitikaM bhavati tadA samakAlameva kSapayitvA mokSaM gacchatItyarthAdavagamyate; yadA tu viSamasthitikaM tad bhavati tadA kiM karoti ? ityAha nAUNa veyaNijjaM aibahuyaM AugaM ca thovAgaM / gaMtUNa samugghAyaM khavei kammaM niravasesaM // 3030 // samyag-apunarbhAvena, ut- prAbalyena karmaNAM hananaM ghAtaH pralayo yasmin prayatnavizeSe'sau samuddhAtaH // 3030 / / tatsvarUpamevAha daMDa kavADe maMthaMtare ya sauhaNayA sarIratthe / bhAsAjoganirohe selesI sijjhaNA ceva // 3031 // nanvevaMbhUtaH samuddhAtagatAnAM viziSTaH karmakSayopazamo bhavatIti kotra heturiti ? / atrocyate- prayatnAvazeSaH / kiM punaratra 1jJAtvA vedanIyamatibahukamAyuSkaM ca stokam / gatvA samudrAtaM kSapayati karma niravazeSam // 3030 // 2 daNDe kapATe maMdhAmsare ca sAdhanayA zarIrasthe / bhASAyoganirodha zailezI sedhanA caiva // 33 // / ka. ga. gha. 'sAhAraNA sa' / S // 1182 // esicles
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1183 // nidarzanam ? ityAha- jaiha ullA sADIyA AsuM sukkai virahiyA saMtI / taha kammala huyasamae vaJccati jiNA smugghaayN||3032|| OM bRhdvRttiH|| etA api tisro niryuktigAthAH // 3032 // atha dIhakAlara' ityAderbhASyakAro vyAkhyAmAha - saMtANao aNAI dIho ThiikAla eva baMdhAo / jIvANuraMjaNAo rau tti jogo tti sumo vA // 3033 // so jassa dahikAlo kammaM taM dahikAlarayamuttaM / aidIhakAlaMraMjaNamahavA caTThAvisesatthaM // 3034 // vyAkhyA - 'baMdhAu tti' bandhamAzritya saMtAnataH saMtAnabhAvenAnAditvAd dIrghaH sthiteH kAlo yasya tad dIrghakAlam, jIvasyAnuraJjanAd mAlinyApAdanAd rajaH, athavA 'jogo tti' snehena bandhanayogyo bhavatIti sAmyAd rajaH athavA 'suhumo tti' sUkSmatvasAmyAd rajaH karma bhaNyate, 'so jassa' ityAdinA samAsaH, sa ca vihita eva / kimuktaM bhavati ityAha- aidIhetyAdi' atidIrghakAlaM jIvasya raJjanaM mAlinyApAdanaM raja iti / athavAM, raya ityetat padaM ceSTAvizeSArtham / tatazca dIrghakAlo rayo vegaveSTAvizeSo jIve'nubhavo yasya tad dIrghakAlarayamityarthaH // 3033 / / 3034 / / kiM punastat ? ityAzaGkaya 'jaMtukammaM' ityasya vyAkhyAnamAha - OM kammaM ti tusaddo visesaNe pUraNe'havA jIvo / jaMtu ti, tassa jaMto kammaM se jaM siyaM baddhaM // 3035 // yad dIrghakAlara jorUpaM dIrghakAlarayaM vA karmeti / tuzabdo vizeSaNe / tena vizeSato bhavyasya saMbandhi tad gRhyate / atha dhmAtatvaprastAvAdeva bhavyasaMbandhitvaM karmaNo labhyate, tarhi pUrayatIti pUraNastuzabdaH pUraNArthaH / athavA, jIvo jantustasya jantoH karma jantukarmetyevaM vyAkhyAyate / "se- siyaM' ityasya vyAkhyAmAha - 'se' tasya jIvasya yat sitaM baddhaM, 'Siv bandhane' ityasya dhAtorniSThantasya 1 yathA'rdrA zATikAsszu zuSyati vitatA satI / tathA karmalaghutAsamaye vrajanti jinAH samuddhAtam // 3032 // 2 gAthA 3029 / 3 santAnato'nAdidadhaH sthitikAla eva bandhAt / jIvAnuraanAd raja iti yoga iti sUkSmo vA // 3033 // sa yasya dIrghakAlaH karma tad dIrghakAlaraja uktam / atidarghikAlara anamathavA ceSTAvizeSArtham // 3034 // 4 yat karmeti tuzabdo vizeSaNe pUraNe'thavA jIvaH / janturiti, tasya jantoH karma tasya yat sitaM baddham // 3035 // For Personal and Private Use Only // / 1183 //
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ hdvttiH| vizeSA. // 1184 // vAla prayogAditi // 3035 // atha 'se-siyaM' ityasyAparANyapi vyAkhyAnAntarANyAhaahavA se siyamasiyaM gahiyaM vattamaisaMsiliTuM vA / jaM vA visesiyamaha tti khayasesiyaM va tti // 3036 // / athavA, 'se' tasya jIvasya sarvamapi karma saMsArAnubandhitvAdasitaM kRSNamazubhamityarthaH / athavA, 'So antaHkarmaNi' 'gahiyaM vattaM tti jIvena gRhItaM vyAptaM vyAptimAnItamiti sitam / athavA 'sesiyaM ti' lezyAvizeSAt zleSitaM jIvana zleSavizeSamAnItamiti saMzliSTaM bAdhakaM kRtamiti saMzloSitam / 'jaM vA visesiyamahaha tti' athavA, ekadezena samudAyasya gamyamAnatvAd yadaSTayA vizeSitaM vyavacchinnaM tat zeSitaM vizeSitamihocyate / athavA, kSayaNa kSapaNayA kramazaH zeSitaM sthityanubhavAdinA'lpIkRtamityarthaH // 3036 / / atha sitaM mAtamasyeti siddha iti niruktavidhimupadarzayannAhaneruttiyaM siyaM dhaMtamassa tavasA malo va lohassa / iya siddhasseya sao siddhattaM sijjhaNA samae // 3037 // ubajAyai tti vavahAradesaNamabhAvayAniseho vA / pajjAyaMtaravigame tappajAyaMtaraM siddho // 3038 // dve api gatArthe / navaraM 'abhAva yAniseho va tti' nirvANapradIpakalpatvAdabhAvarUpaM siddhatvamiti yat kaizciducyate, tadabhimatAyA abhAvarUpatAyAH 'siddhatvamupajAyate' ityanena niSedho vA kriyate, siddhatvaM bhAvarUpamupajAyate, na punaH pUrvaparyAyasya bhAva eva bhavatItyarthaH // 3037 // 3038 // atha 'nauUNa veyaNijja' ityAdigAthAyAH prastAvanArthamAhakammacaukkaM kamaso samaM ti khayamei tassa bhaNiyammi / samayaM ti kae bhAsai katto tullaTiIniyamo ? // 3039 // bhavopagrAhi karmacatuSTayaM tasya mumukSormokSagamanasamaye kramazaH kSayameti, samakaM vA yugapaditi kathyatAm / evaM bhaNite pareNa athavA tasya sitamasitaM gRhItaM vyAptamatisaMzliSTa vA / yadvA vizeSitamaSTadheti kSayazeSitaM veti // 3036 // 2 naruktikaM sita dhmAtamasya tapasA mala iva lohasya / iti siddhasyaiva sataH siddhavaM sedhanA samaye // 3037 // 3 gAthA 3030 / upajAyata iti vyavahAradezanamabhAvatAniSedho vA / paryAyAntaravigame tatparyAyAntaraM siddhaH // 3038 // 4 karmacatuSkaM kramazaH samAmiti kSayameti tasya bhaNite / samakAmiti kRte bhASate kutastulya sthitiniyamaH // 3.39 / / 1184 // SEA Jan Education International For Personal and Price Use Only
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA bRhadvattiH / // 1185 // pRSTe mUrirAha- 'samayaM ti tti' samakaM yugapat tasya tat karmacatuSka kSayameti na tu kramaza iti / evaM ca mUriNottare kRte punarapi bhASate paraH-kutaH karmacatuSkasya tulyasthitiniyamaH, viSamanivandhanatvena viSamasthitikatvasyaiva yujyamAnatvAt ? iti // 3039 / / ___ atha viSamasthitikamapi samakaM kSapayati / tadayuktam / kutaH? ityAhakaha va apunnaiiyaM khaveu katto va tassamIkaraNaM / kayanAsAibhayAu to tassa kamakkhao jutto||3040|| kathaM vA sa mumukSurapUrNasthitikamAyuSkApekSayA dIrghasthitikaM vedanIya-nAma-gotrakarmatrayaM isvasthitikAyuSkAnurodhena kSapayatu isvIkarotu, kRtanAzaprasaGgAt / kRtanAzazcaivamevAdhikasya khaNDayitvA nAzanAt / athAyuSkaM vRddhimupanIya vedanIyAdibhiH saha samasthitikaM kRtvA samakameva kSapayatItyAzaGkayAha- 'katto vetyAdi' kuto vA''yuSkasya vedanIyAdibhiH saha samIkaraNaM samasthitikatvApAdanam , akRtAbhyAgamaprasaGgAt / tatprasaGgazca i svasyAyuSo dIrghatvApAdanAt / tatastasya mumukSorvedanIyAdikarmaNAM kramakSaya eva yuktaH prathamamAyuSastataH zeSANAmiti / / 3040 // atra gururuttaramAhabheNNai kammakhayammI jayAumAIe tassa nittejaa| to kahamatthau sa bhave sijjhau va kaha sakammaMso ? // 3041 // bhaNyate'trottaram - karmakSaye muktigamanasamayavartini karmakSayakAle, pAThAntarataH kramakSaye vA yadyAyurAdAveva tasya nistiSThetaniSThA yAyAt , kSIyatetyarthaH, zeSANi tu kramazaH pazcAt / tataH kathamasau kSINAyuSkaH zeSakarmakSapaNArthaM bhave tiSThatu, tadavasthAnanibandhanasyAyuSkasyAbhAvAt / / atha tadabhAvAt sidhyatvasau, ki nivAryate / tadayuktam , yata AyuSi kSINe'pi saha vedanIyAdikauzaivartata iti sakarmAzaH kathaM sidhyatu, 'sakalakarmakSayAdeva mokSaH' iti vacanAt ? iti // 3041 // tarhi kimatra yuktam ? ityAha-- taimhA tullaThiiyaM kammacaukkaM sabhAvao jassa / so'kayasamugdhAo sijjhai jugavaM khaveUNaM // 3042 // KELECREE 1 kathaM vA'pUrNasthitika kSapayatu kuto vA tatsamIkaraNam / kRtanAzAdibhayAt tatastasya kramakSayo yuktaH // 3040 // 2 bhaNyate kamakSaye yadyAyurAdAveva tasya nimtiSThet / tataH kathaM tiSThatu sa bhave sidhyatu vA kathaM sakamAMzaH! // 3041 // 3 tasmAta tulyasthitikaM karmacatuSkaM svabhAvato yasya / so'kRtasamudrAtaH sidhyati yugapat kSapayitvA // 3042 // // 1185 / / Jan Education International For Personal and Price Use Only
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1186 / / jaissa puNa thotramAuM havejja sesaM tayaM ca bahutarayaM / taM teNa samIkurue gaMtUNa jiNo samugdhAyaM // 3043 // dvega | navaraM 'teNa tti' tat zeSakarmatrikamapavartanAtaH khaNDayitvA tenAyuSkeNa samaM kuruta iti // / 3042 / / 3043 / / nanvevaM kRtanAzAdidoSa uktaH sa kathaM parihartavyaH 1 ityAha nAsA ividhAo kao purA jaha ya nANa - kiriyAhiM / kammassa kIrai khao na cedamokkhAdao dosA // 3044 // kRtanAzAdidoSANAM vighAtaH parihAraH kRto'smAbhiH / kva ? purA pUrvamupakramakAlavicAre, 'nai hi dIhakAliyamsa vinAso tassANubhUio khippaM / bahukAlAhArassa va duyamaggiyarogiNo bhogo // 1 // ityAdinA granthena / yathA ca jJAna-kriyAbhyAM cirakAlasthitikasyApi karmaNaH kSiprameva kSayaH kriyate, tathA prAgapi 'saijjhamunakkA mijjai etto cciya sajjharogo vva' ityAdinA'nekazaH proktam / na cedupakrama iSyate, tarhyamokSAdayo doSA ityapi 'jaii tAnubhUiDa cciya khajjie kammamannA na mayaM' ityAdinA prAguktametra / tadevametAvatA 'nAUNa veyaNijjaM' ityAdiniyuktigAthA vyAkhyAteti // 3044 // atha parapreryamAzaGkaya pariharannAha- asamaTThiINa niama ko thotraM AuyaM na sesaM ti / pariNAmasabhAvAo aDuvabaMdhI vva tasseva // 3045 || 'asamasthitikAnAM karmaNAM stokamAyureva na zeSaM vedanIyAdikam ' iti ko'yaM niyamaH, yenocyate- 'nAUNa veyaNijjaM aibahuyaM AugaMca thovAgaM' iti / idamapi kasmAd nocyate- 'nAUNaM AuyaM khalu aibahuyaM thovayaM ca veyaNiyaM' iti 1 / atrocyate- bandhapariNAmasvAbhAvyAt; evaMbhUto hyAyuSaH ko'pi bandhapariNAmo vartate, yena paryante vedanIyAdyapekSayA samaM stokaM vA bhavati, na tvadhikamiti / atra dRSTAntamAha-yathA bandhapariNAmasvAbhAvyAdadhruvabandhastasyaivAyuSo bhavati, antarmuhUrtamAtrabandhakAlatvAt ; na tu vedanIyAdeH, tasya dhruvabandhitvAt evamatrApi stokatvamAyuSa eva, na tu vedanIyAderiti // 3045 // 1 yasya punaH stokamAyurbhavet zeSaM tacca bahutarakam / tat tena samIkurute gatvA jinaH samuddhAtam // 3043 // 2 kRtanAzAdivighAtaH kRtaH purA yathA ca jJAna-kriyAbhyAm / karmaNaH kriyate kSayA na cedamokSAdayo doSAH // 3044 // 3 gAthA 2048 4 gAthA 2056 / 5 gAthA 2052 / 6 gAthA 3030 / 7 asamasthitIna niyamaH kaH stokamAyuSkaM na zeSamiti / pariNAmasvabhAvAdabhuvabandha iva tasyaiva // 3045 // For Personal and Private Use Onty bRhadvattiH / 6 / / 1186 //
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA dRttiH / // 1187 // Aha- nanu samuddhAtagato janturvedanIyAdikarmaNaH kiM karoti ? ityAha 'visamaM sa karei samaM samohao baMdhaNehiM ThiIe ya / kammadavAI baMdhaNAI kAlo ThiI tesiM // 3046 // sa samavahataH kevali samuddhAtagato jIva AyuSkAdadhikatvena viSamaM vedanIyAdikarmatrayamapavartamAnaH khaNDayitvA AyuSkaNa samaM karoti / kaiH kRtvA samaM karoti ? ityAha- badhyate jIvo yaistAni bandhanAni tairbandhanaiH karmadravyaiH, sthityA ca kaallkssnnyaa| | ata evAha- karmadravyANi bandhanAni bhaNyante, kAlastu sthitisteSAM vedanIyAdInAmiti / samIkurvezcaitadviziSTadalikaniSekeNAntarmuhUrtasthitikaM sarva karoti / / 3046 / / katham ? ityAha-- AuyasamayasamAe guNaseDhIe tadasaMkhaguNiyAe / puvvaraiyaM khavehii jaha selesIe paisamayaM // 3047 // vedyamAnasyAyuSo yAvantaH samayAH zeSA avatiSThante tatsamayasamAnayA'ntarmuhUrtapramANayetyarthaH, dalikamAzrityAsaMkhyeyaguNayA, prathamasamayaniSiktadalikAd dvitIyasamayaniSiktapasaMkhtheyaguNam, tato'pi tRtIyasamayaniSiktamasaMkhyeyaguNam , evaM yAvaccaramasamayaniSiktamasaMkhyeyaguNamiti evamasaMkhyaguNayA sthAnAntaraprasiddhayA guNazreNyA tad vedanIyAdikarmatrayaM kevalajJAnAbhogenAkalayya tathA racayati yathA'nantaroktamakAreNa pUrvaracitaM tadetat zailezyAM patisamayaM kSaparyazcaramasamaye sarvamasau kSapayiSyati / atra guNazreNisthApanA |EE || AyuSastu guNoNane bhavati, kintu yathAvaddhameva tad vedyate / atastasyaivaM sthApanA-- B // 1187 // viSama sa karoti samaM samathahato pandhanaH sthityA ca / karmadravyANi bandhanAni kAlaH sthitisteSAm // 3046 // 2 bhAyukasamayasamayA guNazreNyA tadasaMsthaguNitayA / pUrvaracitaM kSapayiSyatti yathA zailezyA pratisamayam // 30 // Jain Educationa international For Personal and Use Only
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 / / 1188 / / 'jaha ullA sADIyA' ityAdigAthAyAH pUrvA sugamatvAd na vyAkhyAtam / uttarArdhe tu yaduktam- 'taha kammala huyasamae ti' / tatra karmalaghutAyAH samayaH kaH ? ityAha- kaimmalahuyAe samao bhinnamuhuttAsesao kAlo | anne jahannamayaM chammAsamukosamicchati // 3048 // karmaNa AyuSo laghutAyAH samayo'tra bhinnamuhUrttAvizeSakAlo jaghanyataH, utkRSTatacAntarmuhUrtAvazeSaM nijamAyurvijJAya tadadhikavedanIyAdikarmasthitivighAtArthaM kevalI samuddhAtamArabhata ityarthaH / anye tu sUraya evaM bhinnamuhUrtalakSaNaM jaghanyametra kAlaM manyante, utkRSTaM tu SaD mAsAnicchanti - jaghanyato'ntarmuhUrtazeSAyuSka utkRSTatastu paNmAsAvazeSAyuH samudvAtaM karotIti kecid manyanta ityarthaH / / 3048 / / tadetadanyamatamayuktamiti darzayannAha- nA'Nantaraselesiva yaNao jaM ca pADiherANaM / paccappaNameva sue iharA gahaNaM pi hojAhi // 3049|| tadetadanyamataM na yuktam, AgamavirodhAt / tadviroSava samuddhAtAnantaraM tatra zailezIpratipattivacanAt zailezyanantaraM ca siddhigamanAt ; kutaH SaNmAsavizeSAyuSkatvam ? / Anantarye Sadbhirapi mAsairvivakSayA ghaTata eveti cet ? ityAzaGkayAha - 'jaM cetyAdi' yasmAcca samudrAtAd nivRtya zarIrasthasya prAtihAraka- pIThaphalakAdInAM "kAyajogaM juMjamANe AgacchejjA vA, ciTThejjA vA, nisIejjA vA, anughaTTijjA vA, ullaMghejjA vA, pADihArIyaM, pIDhaphalagaM, saMthAragaM paJcapiNijja" iti prajJApanAsUtrarUpe zrute pratyarpaNamevoktam itarathA SaNmAsAvazeSAyuSkatvena cirajIvitve teSAM grahaNamapi syAt, na ca tatroktam / tasmAdantarmuhUrtAvazeSAyureva samuddhAtaM karotIti / / 3049 // atha samuddhAtazabdArtha samuddhAtArambhAt pUrvavyApAranirUpaNArtha cAha- taitthAuyasesAhiyakammasamugdhAyaNaM samugdhAo / taM gantumaNo puvvaM AvajjIkaraNamajjhei || 3050 // 1 gAthA 3032 / 2 karmalaghutAyAH samagro bhinnamuhUrtavizeSakaH kAlaH / anye jayamyametat SaD mAsAnutkRSTamicchanti // 3048 // 3 tad nAnantarazailezIvacanato yacca prAtihArakANAm / pratyarpaNameva zrute itaradhA grahaNamapi bhavet // 3049 // 4 kAyayogaM yuAna Agacched vA tiSThed vA, nizayIta vA anughaTeta vA, uta vA prAtihArake pITaphalakaM, saMstArakaM pratyarpayet / 5 tatrAyuSkazeSAdhikakarmasamudrAtanaM samuddhAtaH / tad gantumanAH pUrvamAvajakaraNamadhyeti // 3050 // For Personal and Private Use Only bRhadvattiH // // 1188 / /
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1189 // Jain Educationa International Avajamuvaogo vAvAro vA tdtthmaaiie| aMtomuhuttametaM kAuM kurue samugdhAyaM // 2051 // vyAkhyA - tatrAyuH zeSANAmadhikasthitikAnAM vedanIyAdikarmaNAM samuddhAtanaM samuddhAtaH / taM ca gantumanAH prAripsuH pUrvamAvarjIkaraNamabhyeti vidadhAti / kathaMbhUtaM tat ? iti / ucyate tadartha samudvAtakaraNArthamAdau kevalina upayogo 'mayAsdhunedaM kartavyam' ityevaMrUpaH, udayAvalikAyAM karmaprakSeparUpo vyApAro vA''varjanamucyate / tathAbhUtasya karaNamAvarjIkaraNaM tadantarmuhUrtamAtraM kAlaM kRtvA tataH samudvAtaM kuruta iti / / 3050 / / 3051 // kathaMbhUtaM tadityAzaGkya "daMDa kavADe' ityAdigAthAM vyAcikhyAsurAha-- uDhAhAyayalogaMtagAmiNaM so sadehavikkhabhaM / paDhamasamayammi daMDaM karei biiyammi ya kavADaM ||3052|| taiyasamayammi maMthaM cautthae logapUraNaM kuNai / paDilomaM sAharaNaM kAuM to hoi dehattho || 3053 // vyAkhyA - UrdhvamadhazvAyataM dIrghamubhayato'pi lokAntagAminaM svadehapramANaviSkambha kevaLI kevalajJAnAbhogataH prathamasamaye jIvapradezasaMghAtAtmakaM daNDaM karoti / dvitIyasamaye tu tameva daNDaM pUrvAparadigdvaya prasAraNAdubhayapArzvato lokAntagAminaM kapATamiva kapATaM karoti / tRtIyasamaye tameva kapATaM dakSiNottaradigdvayaprasAraNena manyasadRzatvAllokAntaprAptameva manthAnaM karoti / evaM ca lokasya prAyo bahu pUritaM bhavati manthAntarANi tvapUritAni tiSThanti, jIva-pudgalayoranuzreNi gamanAt / tatazcaturthasamaye tAnyapi manthAntarANi saha niSkuTaiH pUrayati / tatatha sakalalokaH pUrito bhavatIti / 'sAMhAraNA' ityAdevyAkhyAmAha - 'paDilomamityAdi' idamatra hRdayam - lokapUraNAnantarameva paJcame samaye yathoktakramAt pratilomaM manthAntarANi saMharati, jIvapradezAn sakarmakAn saMkocayati, SaSThe samaye manthAnamupasaMharati, ghanatara saMkocAt; saptamasamaye tu kapATamupasaMharati, daNDAtmani saMkocAt ; aSTame tu samaye daNDamapyupasaMhRtya zarIrastha eva bhavatIti / / 3052 / / 3053 // Aha- nanu samuddhAtagatasya mano vAk kAyayogeSu madhye ko yogaH kasmin samaye vyApriyate ? ityAzaGkayAha 1 Avarjanamupayogo vyApAro vA tadarthamAdau / antarmuhUrtamAtraM kRtvA kurute samuddhAtam // 305 // 2 gAthA 3031 / 3 UrdhvAdhaAyatalokAntagAminaM sa svadehaviSkambham / prathamasamaye daNDaM karoti dvitIye ca kapATam || 3052 // tRtIyasamaye mandhAnaM caturthake lokapUraNaM karoti / pratilomaM saMharaNaM kRtvA tato bhavati dehasthaH // 3053 For Personal and Private Use Only vRttiH| / / 1189 / / www.janbrary.org
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1190 / / kara samugdhAyagao maNa vaija gappaoyaNaM kuNai / orAliyajogaM puNa juMjai paDhama hame samae // 3054 // ubhayavtrAvArAo tammIsaM bIya chaTTha-sattamae / ti cauttha-paMcame kammayaM tu tammattaceTThAo ||3055 // vyAkhyA - kilazabda Aptoktau / iha samuddhAtagataH kevalI mano- vAgyogayoH prayojanaM vyApAraNaM tAvad na karotyeva, prayojanAbhAvAt / audArikakAyayogaM punaH prathamA-STamasamayayoryunakti vyApArayati daNDakaraNAdikriyAyAM tatmayatnavidhAnAt / dvitIya SaSTha-sasamayeSu tu tanmizram - audArikaM kArmaNena mizraM vyApArayati ubhayaprayatnasadbhAvAt / tRtIya caturtha paJcamasamayeSu punaH 'kammayaM ti' kArmaNakAyayogameva vyApArayati tanmAtraceSTanAditi / / 3054 / / 3055 / / samudvAtAd nivRttaH kimasau karoti ? ityAha viNivattasamugdhAo tinni vi joe jiNo pauMjejja / saccamasaccAmosaM ca so maNaM taha vaIjogaM // 3056 // orAliyakAogaM gamaNAI pADihAriyANaM vA / paJcappaNaM karejjA joganirohaM tao kuru // 3057 // vyAkhyA - iha samuddhatigatastAvad na ko'pi sidhyati, nivRttasamudvAto'pyantarmuhUrta bhava eva kevalI tiSThati / tatra ca tiSThannasau mano-vAk-kAyalakSaNAMstrInapi yogAn prayuJjIta / tatra manoyogaM, bAgyogaM ca satyamasatyAmRSaM ca prayukte, asatya - mizrayostasyAsaMbhavAt / kAyayogaM tvaudArikaM prayuJjAno gamanAgamanAdikaM pratyAharaNIya gRhItapIThaphalakAdimatyarpaNaM vA kuryAt, tava eteSAM yogAnAM nirodhaM karotIti / / 3056 / / 3057 // atra paramaznamAzaGkayottaramAha - " kiM na sajogo sijjhai sa baMdhaheu ti jaM sajogo ya / na samei paramasukkaM sa nijjarAkAraNa jhANaM // 3058 // 1 na kila samuddhAta gato mano vAgyogaprayojanaM karoti / audArikayogaM punaryunakti prathamASTame samaye // 3054 // ubhayavyApArAt tammizraM dvitIya SaSTha-saptameSu / tRtIya- caturtha paJcameSu kArmaNaM tu tanmAtraceSTataH || 3055 // 2 vinivRttasamudrAtastrInapi yogAn jinaH prayuJjIta / satyamasatyAmRSaM ca sa manastathA vAgyogam // 3056 // audArikakAyayogaM gamanAdi pratyAhAryANAM vA / pratyarpaNaM kuryAd yoganirodhaM tataH kurute // 3057 // 3 kiM na sayogaH sidhyati sa bandhaheturiti yat sayogazca / na sameti paramazuklaM sa nirjarAkAraNaM dhyAnam // 305 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / / / 1190 //
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRhadvaciH / vizeSA. // 1191 // PARNA nanu kimiti yoganirodhaM karoti, sayoga evAsau kiM na sidhyati ? iti pareNa pRSTe satyAha- yasmAt sa trividho'pi yogaH karmaNo bandhahetuH, karmasaMbandhazca saMsAranibandhanameva, iti kathaM sayogaH sidhyati ? / kiJca, paryante sakalakarmanirjarAyAH paramazukladhyA- nameva kAraNam , tacca sayogaH san janturna sameti na prApnoti, sayogasya sakriyatvAt , paramazukladhyAnasya ca samutthAtAzeSakriyArUpatvAt , iti kutaH sayogaH sidhyatIti / tasmAd yoganirodhaH kartavyaH // 3058 // kathaM punastaM karoti ? ityAha-- pajjattamittasannirasa jattiyAiM jahannajogissa / hoti maNodavvAiM tavvAvAro ya jammatto // 3059 // tadasaMkhaguNavihINaM samae samae niraMbhamANo so / maNaso savvanirAhaM kare asaMkhejjasamaehiM // 3060 // pajjattametabiMdiyajahannavaijogapajjayA je u / tadasaMkhaguNavihINe samae samae niraMbhaMto // 3061 // savvavaijogaroha saMkhAIehiM kuNai samaehiM / tatto ya suhumapaNayassa paDhamasamaovavannassa // 3062 // jo kira jahannajogo tadasaMkhejjaguNahINamekkekke / samae niraMbhamANo dehatibhAgaM ca muMcaMto // 3063 // rubhai sa kAyajogaM saMkhAIehiM ceva samaehiM / to kayajoganiroho selesIbhAvayAmei // 3063 // pAThasiddhA eva // 3059 // 3060 // 3061 // 3062 // 3063 // 3064 // zailezIzabdavyutpattimAha-- paryAptamAtrasaMjJino yAvanti jaghanyayoginaH / bhavanti manogavyANi tadvyApArazca yanmAtraH // 3059 // tadasaMdhyaguNavihIna samaye samaye nihandhAnaH saH / manasaH sarvanirodha kuryAdasaMkhyeyasamayaH // 3060 // paryAptamAtradvIndriyajaghanyavAgyogaparyayA ye tu / tadasaMkhyaguNavihInAn samaye samaye nirundhAnaH // 30 // sarvavAgyogarodha saMkhyAtItaiH karoti smyaiH| tatazca sUkSmapanakasya prathamasamayopapanasya // 3062 // yaH kila jaghanyayogastadasaMkhyeyaguNahInamekaikasmin / samaye nirudhAno dehavibhAga ca muJcan // 3063 // ruNaddhi sa kAyayoga saMkhyAtItaireva samayaH / tataH kRtayoganirodhaH zailezIbhAvatAmeti // 3064 // 191 // Jan Education International For Personal and Price Use Only
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizaSo0 // 1192 / / 'seleso kila merU selesI hoi jA tadacalayA / houM va aseleso selesIhoi thirayAe || 3065 || ahavA selu vva isI selesIhoi so'tithirayAe / se va alesI hoi selesIhoalovAoM // 3066 || sIlaM va samAhANaM nicchayao savvasaMvaro so ya / tasseso sIleso selesI hoi tadavasthA // 3067 // vyAkhyA - zailezo merustasyaivA'calatA sthiratA'syAmavasthAyAM sA zailezI / athavA, azailezaH zaileza iva sthiratayA bhavati zailezI 'bhavati' ityadhyAhAraH / athavA, prAkRtasaMjJAmAzritya sthiratayA 'selu vva isI maharisI' tasya saMbandhinI sthiratAvasthApyupacArataH zailezI / athavA, prAkRtatvAdeva ""se bhikkhU vA bhikkhuNI vA" ityAdinyAyataH ' se tti so maharisI' alezyo lezyArahito bhavati yasyAmavasthAyAM sA zailezI, akAralopAditi / athavA, zIlaM samAdhAnaM tacca nizcayataH prakarSaprAptasamAdhAnarUpatvAt sarvasaMvaraH, tatastasya sarvasaMvararUpasya zIlasyezaH zIlezastasyeyamavasthA zailezIti / / 3065 / / 3066 / / 3067 // zailezIkAlapramANamAha sakkharAI majjheNa jeNa kAleNa paMca bhaNNaMti / atthai selesigao tattiyamettaM tao kAlaM // 3068 // nAtizIghrairna cApyatisthiraiH kintu madhyamabhaGgyA yAvatA kAlena 'a i u R lR ' ityetAni paJca hasvAkSarANi bhaNyante, etAvantaM kAlaM zailezIgatastako'sau tiSThatIti / / 3068 / / kiM punastatra dhyAnaM dhyAyati ? ityAha- rohAraMbhAo jhAya suhumakiriyA niyahiM so / bucchinnAkeriyamappaDivAI selesikAlammi // 3069 // tanoH kAyayogasya nirodhArambhasamayAt prabhRti sUkSmakriyAnivRttirUpaM zukrudhyAnamasau dhyAyati / tataH sarvayoganirodhAdUrdhvaM 1 zailezaH kila meruH zailezI bhavati yA tdcltaa| bhUtvA vA'zailezaH zailezIbhavati sthiratayA // 3065 // athavA zaila iva RSiH zailezI bhavatyatisthiratayA / sa vA'lezyo bhavati zailezI bhavatyalopAt // 3066 / / zIlaM vA samAdhAnaM nizrayataH sarvasaMvaraH sa ca tasyezaH zIlezaH pazailezI bhavati tadavasthA // 3067 // 2 sa bhikSurvA bhikSukI vA / 3 svAkSarANi madhyena yena kAlena paJca bhavyante / tiSThati zailezagitastAvanmAtraM sakaH kAlam / / 3068 / / 4 tanurAdhArambhAd dhyAyati sUkSmakriyAnivRtti saH / nyucchikriyamapratipAti zailezIkAle // 3069 // For Personal and Private Use Only bRhadvatiH / / / 1192 //
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 1193 // bRhadvattiH / zailezIkAle samucchinnakriyamapratipAti zukladhyAnaM dhyAyatIti // 3069 // ___ atra preryamAzaGkaya pariharanAha-- jhANaM maNoviseso tadabhAve tassa saMbhavo katto / bhaNNai bhaNiyaM jhANaM samae tivihavi karaNaMmi // 3070 // nanu 'dhyai cintAyAm' iti vacanAd manovizeSo manasaH kApi nizcalA cintAvasthaiva dhyAnamucyate / manazca "amanaskAH kevalina" iti vacanAt tasya nAsti / tatastadabhAve manaso'satve tasya dhyAnasya kevalinaH kutaH saMbhavaH / ataH 'tanurohAraMbhAo' ityAbaghaTamAnameveti / sUrirAha- bhaNyatetrottaram- 'bhaGgiyasurya guNato baTTai tivihe vi jJANammi' ityAdivacanAt trividhe'pi mano-vAkkAyalakSaNe karaNe samaye siddhAnte dhyAnaM bhaNitameva / tato manovizeSa evaM dhyAnamityanakAntikam , vAk-kAyavyApAre'pi dhyAnasyoktatvAditi bhAvaH // 3070 // yataH paribhASA suMdaDDhapayattavAvAraNaM niroho va vijjamANANaM / jhANaM karaNANa mayaM na u cittanirohamittAgaM // 3071 // yatazca manovAk-kAyalakSaNAnAM karaNAnAM sudRDhapayatnena vyApAraNam , vidyamAnAnAM pUrvoktakrameNa nirodho vA dhyAna bhagavatAM matam , na punazcittanirodhamAtrakam , dhyaidhAtoranekArthatvAt , karaNanirodhArthe'pi vartanAditi / / 3071 // tatazcahojja na maNomayaM vAiyaM ca jhANaM jiNassa tadabhAve / kAyanirohapayattassabhAvamihaM ko nivArei ? // 3072 // tadabhAve manaso'bhAve kevalino manomayaM manovizeSarUpam , tathA, manaHpUrvakatvAd viziSTavacaso vAcikaM ca dhyAnaM na bhavet , tad mA bhUta , yat punaH kAyanirodhaprayatnasvabhAvaM dhyAnamiha, tat tasya ko nivArayati ?-na ko'pIti // 3072 // , dhyAnaM manovizeSastadabhAve tasya saMbhavaH kutaH / bhaNyate mANitaM dhyAnaM samaye vividhe'pi karaNe // 3070 // 2 gAthA 3069 / 3 bhakimupaguNayan vartate trividhe'pi dhyaane| 4 mukhamayasavyApAraNaM nirodho vA vidyamAnAnAm / dhyAnaM karaNAnAM mataM na tu cittanirodhamAtrakam // 3071 // 5 bhavedana manomayaM yAcikaM ca dhyAnaM jinasya tadabhAve / kAyanirodhaprayavasvabhAvamiha ko nivaaryti||3072|| 150 // 1193 // Jain Internation For Personal and Use Only
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 ASH // 1194 // api ca, jai chaumatthassa maNonirohamettapayattayaM jhANaM / kaha kAyajogarohappayattayaM hoi na jiNassa ? // 3073 // bRhadattiH / prakaTArthA // 3073 // punarapi paraH mAha-- AhAbhAve maNaso chaumatthasseva taM na jhANaM se| aha tadabhAve vi mayaM jhANaM taM kiM na suttassa ? // 3074 // Aha paraH- manaso'bhAve 'se' tasya kevalinazchadmasthasyaikendriyAderiva tat sUkSmakriyAnivRttyAdikaM dhyAna na ghaTate / atha tadabhAve'pi mataM dhyAnam , tataH suptasya tat kiM neSyate, mano'satvasya tulyatvAt ? iti // 3074 // para evAcAryamatamAzaGkyAha ahavA maI suttassa hi na kAyarohappayattasabbhAvo / evaM cittAbhAve katto ya tao jiNassAvi ? // 3075 // hoja va kiMcimmettaM cittaM suttassa savvahA na jiNe / jai suttassa na jhANaM jiNassa taM dUrayaraeNaM // 3076 / / vyAkhyA- athavA, AcAryasya matiH- suptasya sphuTameva jJAyate na kAyanirodhaprayanasadbhAvaH, kintu tadabhAva eva, tat kutstsy| dhyAnam , jine tvastyasAviti tasya dhyAnaM bhavatyeva / atrocyate- nanvevaM tayamanaskatvAJcittAbhAve jinasyApi kevalinaH kutastako'sau kaaynirodhprytnsdbhaavH| bhaved vA'dyApi kiJcinmAtraM cittaM suptasyApi, jine tu kevalinyamanaskatvAt tat sarvathA nAsti; tatazca suptasya yadi na dhyAnamiSyate, tarhi jinasya tad dUratarakeNa dUratareNa neSTavyam , sarvathA cittAbhAvena kAyanirodhaprayatnAbhAvAditi // 3075 // 3076 // mUri pratividhAnamAha 1 yadi cchavAsthasya manonirodhamAtramayanakaM dhyAnam / kathaM kAyayogarAdhaprayazakaM bhavati na jinasya 1,3073 // 2 AhAbhAve manasazchAsthasyeva tadna dhyAnaM tasya / atha tadabhAve'pi mataM dhyAnaM tat kiM na suptasya / / 3.74 // 1194 // 1 athavA matiH suptasya hi na kAyarodhaprayatrasajAvaH / evaM cittAbhAve kutazca sako jinasyApi // 3.75 // . bhaved vA kiJcinmAnaM cittaM suptasya sarvathA na jine / yadi suptasya na dhyAnaM jinasya tad dUratarakeNa // 30 // lesed For Personal and Use Only
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 1195 // juttaM jaM chaumatthassa karaNamettANusArinANassa / tadabhAvammi payattAbhAvo na jiNassa so jutto||3077|| chaumatthassa maNomettavihiyajattassa jai mayaM jhANaM / kaha taM jiNassa na mayaM kevalavihiyappayattassa ? // 307 // bRhadA vyAkhyA- yuktaM yacchagrasthasya karaNamatra manaH, tanmAtrAnusArijJAnasya tadabhAve suptAvasthAyAM manaHkaraNAbhAve kAyanirodhaprayatnAbhAvaH / jinasya punarasau na yuktaH, manojJAnAbhAve'pi kevalajJAnasadbhAvAditi / kiJca, yadi manomAtravihitayatnasya | chamasthasya sAdhvAdermataM dhyAnam , tarhi kathaM jinasya kevalinaH sakalalokAvalokavilokanasvabhAvakevalajJAnavihitaprayatnasya tad dhyAnaM nAbhimatam ? iti // 3077 // 3078 // api ca, puvvapaogao vi ya kammaviNijjaraNahauo vA vi / sahatthabahuttAo taha jiNacaMdAgamAo ya // 3079 // ciMtAbhAve vi sayA suhumovarayakiriyAI bhannati / jIvovaogasambhAvao bhavatthassa jhANAI // 3080 // vyAkhyA- bhaghasthasya kevalinazcintAyA abhAve'pi sadA sUkSmakriyAnivRttyuparatakriyApratipAtilakSaNe dve dhyAne bhaNyate iti saMbandhaH, iyaM ca pratijJA / hetumAha- jIvopayogasvAbhAvyAt- tajjIvopayogasya tasyAmavasthAyAmevaMvidhasvabhAvatvAdityarthaH; tathA, pUrvaprayogAva- pUrvavihitadhyAnasaMskArAdityarthaH / tathA, karmanirjaraNahetutvAt te dhyAne abhidhIyete, chadmasthasya dharmadhyAnavaditi / tathA, zabdasyArthAnAM bahutvAt- dhyaidhAtoranekArthatvAdityarthaH / tathA, jinAgame bhaNitatvAditi // 3079 // 3080 // atha prerya parihAraM cAhajaiamaNassa vi jhANaM kevaliNo kIsa taM na siddhassa ? bhaNNai jaMna payatto tassa jao na ya niruddhavvaM // 308 // , yukaM yacchamasthasya karaNamAtrAnusArijJAnasya / tadabhAve prayavAbhAvI na jinasya sa yuktaH // 3... // upasthasya manomAtravihitayavasya yadi mataM dhyAnam / kathaM tajinasya na mataM phevalavihitaprayatasya // 1.78 // 2 pUrvaprayogato'pi ca karmavinirjaraNahetuto vApi / zabdArthabahutvAt tathA jinacandrAgamAca // 30.1 // cintA'bhAve'pi sadA sukSmoparatakriye maNyate / jIvopayogasajAvato bhavasthasya bhyAne // 3.8. // R // 1195|| / pathamanaso'pi dhyAna kevalinaH kasmAt tad na siddhasya ? / bhaNyate yad na prayavastasya yato na ca nirogyam // 30 // weloaded . ) Jan Educator international
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ PATEL vizeSA. hattiH / // 1196 // yadyamanaskasyApi kevalino dhyAnamiSyate, tarhi siddhasya kimiti nAbhyupagamyate ? / bhaNyatevottaram- yad yasmAt tasya siddhasya kAraNAbhAvena prayatno nAsti, na ca yogalakSaNaM niroddhavyamasti / ataH prayatnAbhAvAt prayojanAbhAvAcana siddhasya | dhyAnamiti // 3081 // bhavatu kevalino dhyAnam , kintu zailezyAM vartamAnaH kimasau karoti ? ityAhatadasaMkhejjaguNAe guNaseDhAe raiyaM purA kammaM / samae samae khaviyaM kamaso selesikAleNaM // 3082 // savvaM khavei taM puNa nillevaM kiMciduvarime samae / kiMciccA hoi carime selesIe ya taM vocchaM // 3083 // maNuyagai-jAi-tasa-bAyaraM ca pajjatta-subhayamAejjaM / annayaraveyaNijjaM narAumuccaM jasonAmaM // 3084 // saMbhavao jiNanAmaM narANupunvI ya crimsmymmi|sesaa jiNasaMtA o hu carimasamayammi niTThati // 3085 // pAThasiddhA eva, navaraM taditi vedanIyAdikarma / 'jiNanAmaM ti' tIrthakaranAma / idaM ca tIrthakarasyaiva saMbhavati, ataH 'saMbhavataH ityuktam / sAmAnyakevalI tu zeSA manuSyagati-paJcendriyajAtyAdikA dvAdazaiva prakRtIzvaramasamaye apayatIti // 3082 // 3083 / / // 3084 // 3085 // anyadapi tatra kimasau karoti ? ityAha- . orAliyAhi savvAhiM cayai vippajahaNAhiM jaM bhaNiyaM / nissesatayA na jahA desaccAeNa so puvvaM // 3086 // audArika taijasa kArmaNazarIratrayaM sarvAbhireva vizeSavatIbhiH prakRSTAbhistyajanAbhistyajatyasau / kimuktaM bhavati ? ityAha-'jaM bhaNiyamityAdi' niHzeSatayaivaudArikAdizarIratrayaM tadA tyajati, na tu yathA pUrva bhave bhrAmyan saMghAta-parisATAbhyAM dehatyAgena tyakta 1 tadasaMkhyeyaguNAyAM guNazreNI racitaM purA karma / samaye samaye kSapitaM kramazaH zailezikAlena // 3082 // sabai kSapayati tat punanilepaM kiJciduparime samaye / kiJciraca bhavati carame zailezyAM ca tad vakSye // 3083 // manujagati-jAti-prasa-bAdarANi ca paryApta-subhagA-deyAni / anyataravedanIya narAyuruccaM yazAnAma // 3084 // saMbhavato jinanAma narAnupUrvI caramasamaye / zeSA jinasantastu caramasamaye nistiSThanti // 3045 // 2 audArikAdi sarvAbhistyajati viprayajanAbhiryad bhaNitam / niHzeSatayA na yathA dezatyAgena sa pUrvam // 1086 // Jan Education International For Personal and Price Use Only
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1197 // vAniti yaduktaM bhavati etadiha tAtparyamityarthaH // 3086 // aparaM ca tadA tasya kiM nivartate kiM vA na ? iti darzayannAha - taissodaiyAIyA bhavvattaM ca viNivattae samayaM / sammatta nANa- daMsaNa- suha-siddhattAI mottUNaM // 3087 // tasya siddhiM gacchata audayikAdayo bhAvA bhavyatvaM ca samakaM yugapad vinivartate / bhavA bhAvinI siddhiryasyAsau hi bhavya ucyate, na ca sA tasya bhAvinI, sAkSAtsaMjAtatvAt, tato'sau na bhavya iti bhavyatvaM nivartate; uktaM ca- ""siddhe no. bhavve no abhavve" iti / samyaktvAdIni tu siddhAvapi bhavanti, atastannivRttivarjanam / iti paJcapaJcAzadgAthArthaH // 3087 / / navadArikAdizarIrANAM kathaM sarvathA tyAgaH, karmazarIra santAnasyAnAditvAt, anAdezvAnantatvAt / ityAzaGkayottaram, prAsaGgikamainyadapi cAha- 'naNu santANo'NAI' ityAdidvAviMzatigAthAH / etAzca pUrva SaSThagaNadhare prAyo likhitAH, vyAkhyAtA likhyanta iti // kiyatA kAlena punarasau sidhyati ? ityAha riuseDhIpADavanno samayapaesaMtaraM aphusamANo / egasamaeNa sijjhai aha sAgArovautto so // 33088 // subodhA, navaraM 'samayetyAdi' ekasamayAdanyat samayAntaramaspRzannava gADhamadezebhyo'parAkAzapradezAMtsvaspRzannacintayA zaktyA siddhiM gacchatIti bhAvArthaH // 3088 // kathaM punarasau sAkAropayoga eva sidhyati ? ityAha sevvAo laDIo jaM sAgarovaogalAbhAo / teNeha siddhalaDI uppajjai taduvauttassa // 3089 // pratItArthaiva / etacca 'sAkAropayoge vartamAnaH sidhyati' iti vizeSaNaM prajJApanAyAM vihitam / anena cAtra kevalasAkAropayoge ye vipratipadyante, sAkArA - 'nAkAropayogayoH siddhasya yugapadabhyupagamAt, te nirastAH // 3089 // 1 tasyaudavikAdikA bhavyatvaM ca vinivartate samakam samyaksva-jJAna darzana- sukha-siddhatvAni muktvA // 3087 // 2 siddho no bhavyaH, no abhavyaH / 3 ka. ga. 'mapi kiJcidanyadAha' / 4 RjuzreNipratipacaH samayapradezAntaramaspRzan / ekasamayena sidhyatyatha svAkAropayuktaH saH // 3088 // sarvA labdhayo yat sAkAropayogakAbhAt / teneha siddhalabdhipadyate tadupayuktasya // 3089 // For Personal and Private Use Only bRhadvattiH / // 1197 //
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 1198 // ata evAha aivaM ca gammai dhuvaM taratamajogovaogayA tassa / jugabovaogabhAve sAgaravisesaNamajuttaM // 3.90 // evaM ca sAkAropayogavizeSaNAd labhyate; kim ?, ata Aha- dhruvaM nizcitaM taratamayogopayogatA siddhasya- anyasmin / kAle tasya sAkAropayogaH, anyatra cAnAkAropayoga iti / anyathA bAdhAmAha- yugapadupayogabhAve sAkAravizeSaNaM prajJApanoktamayuktameva syAditi // 3090 // atra paramatamAzaGkaya pariharanAhaahava maI savvaM ciya sAgAraM se tao adoso tti| nANaM ti dasaNaM ti ca na viseso taM ca no jmhaa||3.91|| sAgAramanAgAraM lakkhaNameyaM ti bhaNiyamiha ceva / taha nANa-dasaNAI samae vIsaM pasiddhAiM // 3092 // . atha matiH parasya- sarvameva 'se' tasya siddhasya jJAnaM darzanaM vA sAkAram / tataH sAkAropayogavizeSaNe'doSa eva, svarUpavizeSaNatvAt tasya / yadapi kevalajJAnaM kevaladarzanaM ca tasyocyate, tatrApi tayorna vizeSa ityabhiprAyavatA proktaM stutikAreNa "evaM kalpitabhedamapratihataM sarvajJatAlAJchanaM sarveSAM tamasAM nihantR jagatAmAlokanaM zAzvatam / nityaM pazyati budhyate ca yugapad nAnAvidhAni prabho ! sthityu-tpatti-vinAzavanti vimaladravyANa te kevalam // 1 // " tazca na yuktam , yasmAt sAkAramanAkAraM ca lakSaNaM siddhAnAmitIhaiva purato bhaNitaM vartate, yad vakSyati 'asarIrA jIvaghaNA uvauttA daMsaNe ya nANe ya / sAgAramaNAgAraM lakkhaNameyaM tu siddhANaM // 1 // iti / tadanayoH sAkArA-'nAkAralakSaNayorbhedenoktatvAt kathamucyate- 'sarvameva tasya sAkAram ?' iti bhaavH| tathA, samaye siddhAnte viSvaka pArthakyena jJAna-darzane siddhAnAM neSu sthAneSu prasiddha, ataH kathaM tayoravizeSa ucyate / iti hRdayam // 3091|3092 // , evaM ca gamyate dhuvaM taratamayogopayogatA tasya / yugapadupayogabhAve sAkAravizeNamayuktam // 3090 // 2 athavA matiH sarvameva sAkAraM tasya tato'doSa iti / jJAnamiti darzanamiti ca no vizeSastaca no yasmAt // 309 // sAkAramanAkAraM lakSaNametaditi bhaNitamihaiva / tathA jJAna-darzane samaye viSvak prasiddha // 3092 // 3 bhazarIrA jIvaghanA upayuktA darzane ca jJAne ca / sAkAramanAkAraM lakSaNametat tu siddhAnAm // 1 // // 1198 // Jan Education International For Personal and Price Use Only
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. bRhadvattiH / tadavizeSe hi bahavo doSAH, ke ? ityAha-- patteyAvaraNattaM iharA bArasavihovaogo ya / nANaM paMcaviyappaM cauvihaM dasaNaM katto / // 3093 / / itarathA kevalajJAna-kevaladarzanayorekatve pratyekAvaraNatvaM- kevalajJAnAvaraNaM, kevaladarzanAvaraNa ceti pratyekamAvaraNaM tayoH kuto ghaTeta ? / na hokasya dve AvaraNe yujyate / tataH pratyekAvaraNanirdezAt kevalajJAna-darzanayorbheda eveti bhAvaH / tathA, sAkAro'STadhA, anAkArastu caturdhA, ityevaM yo dvAdazavidha upayogaH zrute'bhihitaH, yacca jJAnaM paJcavidham, caturvidhaM ca darzanaM proktam , tadetat sarvamapi kevalajJAna-darzanayorekatve kuta upapadyate ?- na kutazciditi // 3093 // apica, bhaNiyamiheva ya kevalanANuvauttAmuNaMti savvaM ti|paasNti savvau ti ya kevaladiTThIhiNaMtAhiM // 3094 // ihaiva purato bhaNitam- kevalajJAnopayuktAH siddhAH sarva muNanti jAnantiH, tathA pazyanti ca sarvataH kevaladRSTibhiranantAbhiH, | yad vakSyati 'kevalanANuvauttA jANantI savvabhAvaguNabhAve / pAsaMti savvao khalu kevaladiTThIhiNaMtAhiM // 1 // iti / / tasmAd naitayorekatvamiti bhAvaH // 3094 // punarapi paraH pAhaAha pihabhAvammi vi uvauttA dasaNe yaNANe y|bhnniyN to jugavaM so naNu bhaNiyamiNaM pi taM sunnsu||3095|| Aha paraH- nanvapRthagbhAve'pi kevalajJAna-darzanayorna doSAH, yataH 'asarArA jIvaghaNA uvauttA dasaNe ya nANe ya' ityatra darzane ca jJAne ca yugapadupayuktA iti bhaNitam / tato yugapadeva kevalajJAna-darzanopayogaH siddhaH / marirAha- nanu yadi bhaNitanArtha . pratyekAvaraNatvamitarathA dvAdazavidhopayogaca / jhAnaM paJcavikalpa caturvidha darzanaM kutH||1.15|| 2 bhaNitamihaiva ca kevalajJAnopayuktA jAnanti sarvamiti / pazyanti sarvata iti ca kevaLadRSTibhiranantAbhiH // 3094 // kevalajJAnopayuktA yAvanto jAnanti sarvabhAvaguNabhAvAn / pazyanti sarvataH khalu kevala dRSTibhiranantAbhiH // 1 // .. AhApRthagbhAve'pyupayuktA darzane jJAne ca / maNitaM tato yugapat sa nanu bhaNitamidamapi tat maNu // 1.95 // 5 pR. 1198 / // 1199 // Jan Edo International For Personal and Price Use Only
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. vRhadRttiH / // 1200 siddhistava, tahadimapi bhaNitaM vartate, tat zRNu // 3095 // kiM punastat ? ityAha nauNammi dasaNammi ya etto egayarayammi uvautto / savvassa kevalissA jugavaM do natthi uvaogA // 3096|| etadihaiva vyaktaM purastAd vakSyati / tato'syAM gAthAyAM bhadrabAhusvAmibhirvyakte'pi yugapadupayoge niSiddha tadyogapadyAbhimAno'dyApi na tyajyate ? iti bhaavH|| 3096 // atra parasya vyAkhyAntarakalpanAmAzaya parihAramAhaaha savvasseva na kevalissa do kiMtu kAsai havejja / so ya jiNo siddho vA taM ca na sihaahigaaraao||3097|| athaivaM vyAkhyAyate pareNa-na sarvasyaiva kevalino yugapad dvAvupayogI, kintu kasyApi dvau bhavetAm , kasyacidekaH / sa ca kevalI jinaH siddho vA bhavetu- bhavasthakevalI siddhakevalI vA bhvedityrthH| tatazca bhavasthakevalino'yApi sakarmakanvAdekadaika evopayogaH, siddhakevalinastu sarvathA karmamalakalaGkavipramuktatvAd yugapad dvAvupayogau bhavata iti parasyAkUtam / tacca na yuktam , iha siddhAdhikArAt / idamuktaM bhavati- 'savvassa kevalissA' ityAdinA siddhAdhikAre siddhasyaiva bhadrabAhusvAmibhiyugapad dvAvupayogI niSiddhI, ato na kizcit tvatkRtA vyAkhyAntarakalpaneha phalavatIti bhaavH||3097|| sUriH samAdhAnAntaramAhaahavA puvvaddhaNava siddhamikko ti kiMtha biieNaM / itto cciya pacchaddhe vi gammaI savvapaDiseho // 3098 // athavA, 'nANammi daMsaNAmma ya etto egayarammi uvautto' ityanena pUrvArdhenaivaikadA eka upayogaH siddhaH, tataH kiM dvitIyena pazcArdhenoktena ?, uktaM cedam , tataH 'itto ciya tti' ita eva 'savvassa kevalissA' ityAdipazcA?panyAsAt sarvapratiSedho gamyate, yathA- sarvasya kevalino'pi yugapad dvAvupayogau na staH, kimutAkevalinaH ? iti // 3098 // jJAne darzane ceta ekatarasminnupayuktaH / sarvasya kevalino yugapad dvau na sta upayogI // 3096 // 2 atha sarvasyaiva na kevalino dvau kintu kasyacid bhavetAm / sa ca jinaH siddho vA taca na siddhAdhikArAt // 3.97 // 3 gAthA 3096 . adhavA pUrvAnava sidameka iti kimatra dvitIyena / ita eva pazcArdhe'pi gamyate sarvapratiSedhaH // 3098 // // 1200 // For Personal and Present