Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ G) : 9 "vividha graMthamALA" graMthAMka ra17 thI rara0, varSa 19 muM, saMvata 1985 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo (TuMkA ane upAgI 172 lekha) avi a sastu sAhitya vardhaka kAryAlaya taraphathI saMpAdaka ane prakAzaka: bhikSu-akhaMDAnaMda amadAvAda ane muMbaI-2 na * -"'A- ** * amAkhI ******** AvRtti pahelI, pRSTha 400, prata 4500, prasiddhi 1986 nA kArtikamAM mUlya 1, sAdu pUMThuM 1, 5. jAdu. ' kAma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ amadAvAda- sastuM sAhitya mudraNa cama bhikSu-akhaMDAnaMdanA prabaMdhaMthI mudrita Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakanuM nivedana , zubhasaMgrahane A pAMcamo bhAga, vividha graMthamALAnA aMka 217 thI 220 rUpe ane ogaNIsamA (saM. 1985 nA) varSanA pahelA pustakatarIke nIkaLyo che. AgalA bhAganI peThe AmAM paNa pratyeka lekha sAthe tenA lekhakanuM tathA jemAMthI te lekha . levA hoya tenuM nAma banatAM sudhI apAyuM che. ahIM te te sarve lekhake, tenA saMpAdako ane prakAzakono upakAra mAnI vizeSamAM jaNAvavAnuM ke, A lekhamAM je kAMi upakArakatA rahelI hoya te teno yaza te te sajajanene che. AvA saMgrahamAMnI koI auSadhi ke bIjI bAbatamATe keAIne vizeSa mAhitI joIe te te atra tarapha nahi, lakhatAM lekhakane ja pUchavuM ghaTe ane lekhakanuM ThAmaThekANuM joIe te paNa te lekha prathama jemAM chapAyo hoya tyAMthI ja maLI zake. * A saMsthA taraphathI nIkaLatAM AvAM temaja bIjA pustakomAMnA dareke dareka vicAra sAthe A sevaka ekamata hoya ema samajavAnuM nathI, tema saMmata ke asaMmata vicAronA saMbaMdhamAM te lakhA 2vAda paNa kare tema nathI. ekaMdare lokahitAvaha jaNAya te prasiddha karavuM e tenuM dhAraNa che; ane emAMnI kaI bAbata koIne vadhAre game, kAine ochI game ane koIne jarAya na game e paNa svAbhAvika che. kAraNa ke ema thavAno AdhAra te te vAMcanAranI potAnI sthiti ane samajaNa upara paNa rahelo che. je sAjanene AmAM agatyanI bhUlacUka jaNAya teo te yogya sudhAraNA sAthe lakhI mokalavA zrama leze to te yogya jaNAtAM vAMcanAra baMdhuonI jANamAM lAvavA yathAmati - saMvata 198pa-Aso mAsa. mArA avaguNasAgara) bhikSu-akhaMDAnaMda khAsa sUcanA, mAhitI ityAdi 1-zabhasaMgrahanA A pachInA bhAga banatAM sudhI vividha graMthamALAnA Ica pa49nA sAmAnya kadamAMja bahAra paDaze. 2-tulasIkRta rAmAyaNuM A saMsthA taraphathI nIkaLelI, te have maLatI nathI. enI navI AvRtti have saMzodhana sAthe chapAvI zarU thaze ane ghaNuM karIne te AvatA vaizAkha sudhImAM tathA banatAM sudhI mAtra cAreka rUpiyAmAM nIkaLavA saMbhava che. 3-agAuthI khabara apAyA pachI gayA varSanuM chelluM pustaka "AryonA saMskAra athavA hidanI vidyAkaLA" A Aso mAsamAM vI. pI. thI mokalAyeluM; te jemanI bhUlathI ke evA koI kAraNathI pAchuM vaLyuM hoya teo je mAgazaranI Akhara sudhImAM potAnuM lavAjama tathA vadhArAnA be AnA mokalI Apaze to tarata ja e pustaka temane mokalI apAze. jemaNe te A saMsthAnA jokhame maMgAvavuM hoya temaNe rajIsTara kharcanA be AnA sAthe kula rU, savA pAMca mokalavA. 4-jemaNe grAhakamAM nahi rahevA mATe ja upaluM vI. pI. pAchuM vALyuM hoya temane paNa e pustaka joItuM haze to mAgazaranI Akhara sudhImAM cAra AnA mekalavAthI te rUbarUmAM apAze; ane pAMca AnA mokalavAthI TapAlarasta mokalAze. A saMsthAnA jokhame joiye temaNe e uparAMta be AnA vadhAre mekalavA. pa-saM. 1984 ne vividha graMthamALAne Akho seTa mAgazaranI Akhara sudhImAM maMgAvanA ke temanA kharce mokalavA sAthe prabhumaya jIvana nAme vadhArAnuM pustaka vinAmUlya mokalAze. (Agazara pachI e vadhArAnuM pustaka mokalAze nahi. 6-"vividha graMthamALA'nAM kaI paNa varSanAM badhAM pustaka chapAI gayA pachI jemane te varSano pUro seTa kharIda hoya, temaNe te varSanA mUlya uparAMta mArgakharca badala ATha AnA vadhu mokalavA joie. vaLI e varSamAM koI pustaka vadhArArUpe apAyuM haze, te e seTa lenArane apAze ja evuM baMdhana nathI, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthasvIkAra nIcenAM pustakono sAbhAra svIkAra karI jaNAvavAnuM ke, A saMsthA tarapha AvatAM pustako vAMcIvaMcAvI abhiprAyAdi chApavAnuM cheraNa rakhAyuM nathI, paraMtu yogAnuyoga nIce pramANe mAtra pustakanAM nAma ThAma, kada, mUlya vagereja jaNAvAya che. 1-saurASTra sAhitya maMdira-rANapuranAM pustake, enTika kAgaLa, sAdAM pUThAM, kada pA48. lekhaka-jhaveracaMda meghANI ane kaThalabhAI ke ThArI. saurASTranI rasadhAra-dhArA 1 lI (bIjI AvRtti) pRSTha 208, mUlya 1) naravIra lAlAjI-pRSTha 132, mUlya gIta cuMdaDI-bhAga 2 -pRSTha 116, mUlya gIta amara mahAjana-jhagAla ane lenIna-pRSTha 160, mUlya 0 soraThI bahAravaTIA-bhAga 3 :-pRSTha 16 0, mUlya 15 gamatugIta-pRSTha 106, mUlya ! 2-zrI dakSiNAmUrti prakAzana maMdira-bhAvanagara taraphanAM bALasAhityamALAnAM pustaka-saMpAdakeH gijubhAI ane tArA bahena. nIcalI dareka cepInuM kada kApA pRSTha 40, sAdAM pUThAM, yojanAnA grAhako mATe mUlya akeka Ane ane chUTaka ) che. jugatarAmanA pAThe, jo jo , gadheDa ne gheDa, dAdAdane, bALanATakabhAga 2 je, savArathI mAMDIne motI, rAmajIbhAI paDI gayA, maMgezane popaTa, dhabIDe dhuve che, pIrU ane- chANAM thApI AvyAM, mAmAnI jAnya, vADAmAM, rajanizI, bALakone bIrabala-bhAga 2 ja cheTAM je mAbApa, mArI gAya, kamaLA bahenanA pAThe girizikharo, kALA hAtha, kALI dADhI, khaLAvaDa ane pUchuM? sUtaputra kaNa -lekhaka-nAnAbhAI. pRTha 76, mUlya ) rekhaDa TeLI-prathamakhaMDa-anuvAdaka:-gijubhAI kada 547, pRSTha 128, pUMThuM pAkuM, mUlya | 3-pustakAlaya sahAyaka sahakArI maMDaLI limiTeDa, vaDodarA taraphanAM pustake kada 6pa410, pUThAM pAkAM. kAgaLa sArA. lAyabrerIo, pustakAlayo ane pustakanA vizeSa premIo mATe A pustako bahu upayogI che. 8000 gujarAtI pustakanI vargIkRta nAmAvali-pRSTha 608, mUlya che) gujarAtI pustakAlaye vAte vargIkaraNanI paddhati (AvRtti bIjI) pRSTha 9, mUlya 1) 4-zrIyuta maNilAla nathubhAI dozI. bI. e. The. ratanapoLa-amadAvAda emanAM Ica kax7 nAM pustake: prema ane sevA-pRSTha 200, pUThuM paTTIvALuM pAkuM, 1). gudana-pRi 96, 56 paTTIvALuM pAku, 0 saMyama sAmrAjya-pRSTha 96, pUTha sAda, vAna cAritramaMdira-pRSTha 104, pU sAdu, 01 navIna yuganA AtmA-pRSTha 1 4, pUMThuM sAdu, | pa-kavizrI nhAnAlAla dalapatarAma-bhadra, amadAvAda emanAM pustake. kada pajhA, sAdAM pUThAM. codhaparvaNI ane pratijJADhaMDha-pRSTha 96, 1) kurukSetra-prathama kAMDa, yugapalaTe-pRSTha 40, 0 kurukSetra-dvAdazakAMDa, mahAsudarzana-pRSTha 60, mAtra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6-gujarAta varnAkayulara sosAiTI-amadAvAda taraphanAM pustake - pirANika kathAkeSa-tRtIya khaMDa-kartA-DAhyAbhAI pItAMbaradAsa derAsarI. kada 6pATA, pRSTha 128, pUMTha sAdu, mUlya 1). kavitA ane sAhitya vaeNlyuma 4 thuM:-kartA sva. sara ramaNabhAI nIlakaMTha. kada 547, pRSTha 274, pUMThuM pAkuM, mUlya 1). remano itihAsa-anuvAdaka-AtmArAma divAna che. kada pachI, pRSTha 308, pUThuM sAduM, mUlya che. | gujarAta tathA kAThiyAvADa dezanI vArtA-bhAga 3 :-saMgrAhaka-eka pArasI baMdhu. kada 547, pRSTha 216, pUMThuM pAkuM, mUlya che. gRhalakSmI-anuvAdaka-mahAzaMkara IdrajI dave. kada 547, pRSTha 220, hu sAdu, mUlya che. zrI harilIlA SoDazakalA-uttarArdha naTasa-saMpAdaka-aMbAlAla bulAkhIrAma jAnI. kada pa47, pRSTha 200, pUMThuM sAdu, mUlya che. vicArasvAtaMtryane itihAsa:-anuvAdaka-khuzavadanalAla caMdulAla ThAkara. kada pachI, pRSTha 240, pUMThuM sAdu, mUlya 1) 7-anya sajajane taraphathI maLelAM pustaka: AtmavilAsa bhajanAvalI-prakAzaka-paTela mAnacaMda kuberadAsa haricaMda gAMbhavA. mu. vaDanagara. kada 6ll410, pRSTa 272, pUThuM paTTIvALuM pAkuM, mUlya 1) zrIharibhajanAmRta-lekhaka-viThThalarAya motIrAma paMDayA. nAradIpura. kada 548, pRSTha 112, pUMThuM pAkuM, mUlya 1) Arogya (bIjI AvRtti) lekhakaH-prabhuzaMkara narabherAma vyAsa. aDAjaNa-surata. pR4 176, pUMThuM pAkuM, mUlya | balucistAnaparyaTana-lekhikAH-sau.caMdanabahena dvivedI, pATaNa. pRSTha 48, pUMThuM sAdu, ~)a hena-prakAzaka carotara ejyukezana sosAITI ANaMda. pRTa 24, 0) bhagavAna tanyadeva-prakAzaka:-gaurAMga sAhitya prakAzana samiti, meDejha sTrITa-muMbaI. kada 3mApa, pRSTha 80, mUlya lakhyuM nathI. phalathaNI-lekhaka ane prakAzaka:-cuDagara sAMkaLacaMda bhUlAbhAI, naDiyAda, kada 547, pRSTha 114, huM sAdu, pAna khAdInA zatruone saNasaNato javAba-lekhaka-ratilAla manajI Thakakara, pRSTha 32, mUlya nathI lakhyuM. - jIvanazodhana-lekhaka:-kizoralAla ghanazyAma mazarUvALA. prakAzaka-dattAtreya bAlakRSNa kAlelakara. che. vidyApITha-amadAvAda. kada 547nA, pUThuM sAdu pRSTha 280, mUlya 05ll. - zrIpaMcaratnahAra-racanAra -saMtokabAI kuberajI paMDayA, heDamisTresa vAMkAnera. kada pA4/, pR4 532, pUThuM pAkuM, mUlya 2aa. - zrIpaMcaratna gItA-(mULa) prakAzaka-janAtha bhagata navalagaDhanivAsI, ghanazyAmadAsa bajanAtha oNila mAla-muka AgrA. kada kApA, pRSTha 192, mUlya premapUrvaka pATha. saMdopAsanavidhi (hiMdI)-prakAzaka upara pramANe. kada pachA, pUcha para, mUlya premapUrvaka pATha. hiMdusthAnanI tIrthayAtrA -lekhaka ane prakAzaka-jeThAlAla devazaMkara dave. kada pajhA, pRSTha 832, pUMThuM pAkuM, kAgaLa ja, mUlya 7) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ davajArepaNu athavA bAraDolIne dhanuSyaTaMkAra-lekhaka narmadAzaMkara paMDayA, prakAzaka bhAilAla jhaverabhAI paTelanavayuga mudraNAlaya, surata. kada pA4i8, pRSTha 96, mUlya vAta jagata pAchaLanuM jagataH-lekhaka AnaMda-prakAzaka yaza ha. zukala. kAkaDavADI-muMbaI. kada 547), pRSTha 92, mUlya mAM - kAzamIrathI nepALa-kartA ane prakAzaka-haricaMda lakSmIcaMda mahetA. mu. baravALA ghelAzAnA jIle amadAvAda. kada 547, pRSTha 272, pUThuM pAkuM, kAgaLa gleja, mUlya 2). zrI satyanArAyaNanI kathA-kartA ane prakAzaka-maganalAla mayArAma mahetA. kada pajhA, pRSTha 48, paMtu sAdu, kAgaLa gleja, mUlya ho kaThopaniSada-prakAzaka:--jezaMkara viThThalajI bhaTTa-lIMbaDInivAsI. The. mAMDavInI poLamAM hIrAgAMdhInI paLa-amadAvAda. kada kAjhapA, pRSTha 100, 5hu sAdu, kAgaLa leja, mUlya lakhyuM nathI. zrI premabhaktiprakAza (hiMdI) prakAzaka-gItA presa-gerakhapura. kada pa47, pRSTha 16, pUMThuM sAdu, kAgaLa gleja, mUlya 0) zrImaddabhagavadagItA aura viSNusahastranAma:-prakAzaka-gItA presa-gorakhapura. kada 3ApA, pRSTha 132, pUMThuM paTTIvALuM pAkuM, kAgaLa leja, mUlya 0). 8-nIcenA ahevAla maLyA che. bAbarA-sArvajanika vAcanAlaya tathA grAmya sevA maMDaLano tA. 1-5-27thI 30-4-29 sudhIne ahevAla. jAmakhaMbhALIA-prajAbaMdhu phI lAyabrerIno daza varSane riporTa-saMvata 1976 thI 85 sudhIna. naDiyAda-hiMdu anAthAzrama saMvata 198pane ahevAla. dhAnerA baMdhusamAja sArvajanika pustakAlayane riporTa. gujarAta varnAkyulara sosAiTIne 1928 ne riperTa. zrI kaDavA pATIdAra keLavaNI uttejaka maMDaLa-kaDI, 1928 ne riperTa. zrIrAmakRSNamizana-sevAzrama-kAzIne 1927no riporTa. baravALA-zrI "vetAMbara sthAnakavAsI jaina mitra maMDaLane vArSika riperTa. zrI bhagupura RSinivAsa brahmacaryAzramanI abhiprAyapatrAvali. zrI kAThiyAvADa aMtyaja samitinuM kAryadarzana. varateja-aMtyaja Azramane sa. 1983 nA bhAdaravAthI 1985 nA ASADha mAsa. sudhIne Traka ahevAla. zrIsinora sayAjI tAva pustakAlayanuM vArSika nivedana 1928-29nuM. zrI kAThiyAvADa aMtyaja samitinuM kArya darzana, zrI lohANuM yuvaka saMmelana (prathama adhivezana) nA pramukhanAM bhASaNo. zrI ravADa mitramaMDaLa lAyabrerIne sane 1928 ne vArSika riporTa. junAgaDha-gurukuLa brahmacaryAzrama ne 1984 sudhInAM cha varSane hevAla tathA hisAba. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttama graMthonA sevanano mahimA (aneka uttama puruSAnA udagAra) yasyAsti sadgranthavimarzabhAgyaM, kiM tasya zuSkaizcapalAvinodaiH // arthAt jene sArA sArA graMthA vAMcavAvicAravAnuM sadbhAgya maLeluM heAya, tene capaLAnA (lakSmInA-srInA) zuSka vinedazI gaNatarImAM che ? "tame game tevI navalakathAo ane khIjuM je AvyuM te evuM te! tame thADuM vAMceA teja sArUM. gItAjI vAMce, vedAMtanAM tenI AkhA jIvana sudhI jarUra che.' "pustakAmAM huM guMthAyelA rahI zakatA, tethI mane be mAsa vadhAre jela maLata tApaNa huM kAyara nahi thAta; eTaluja nahi paNa mArA jJAnamAM upayAgI vadhArA karI zakavAthI huM ulaTA vadhAre sukhacenamAM raheta. huM mAnuM chuM ke, jene sArAM pustA vAMcavAnA zekha che, te game te jagyAe ekAMtavAsa sahelAithI veDI zake. x x eka pachI bIjuM, ema pustake vAMcatAM chevaTe tame aMtarvicAra paNa karI zakaze.' mahAtmA gAMdhIjI" vAMcavA maMDI paDeA che, paNa khIjAM pustakA vAMceA; kemake svAmI vivekAnaMdujha "mane pustakA vAMcavAthI jevA AnaMda maLe che tevA AnaMda A jagatamAM bIjA kaiAi paNa kAmathI nathI maLatA. x x x mAtRbhASAmAM vividha jJAna ApanArA graMthAnA pracAra thayA vinA kASTa paNa prajA unnati pAmI zakatI nathI ane jAtIya bhAvanA (svadezaprIti) paNa meLavI zakAtI nathI. x x x badhI jAtanI unnatinuM mULa jJAnanI unnati che. pazu AdinA jevI iMdriyatRptisivAyanuM bIjuM kAi paNa evu' sukha tame nahi batAvI zake ke jenu` mULa jJAnanI unnatimAM raheluM na heAya. x x x sAhitya-udyAnanA catura mALI thavAnuM subhAgya jene prApta thayuM hoya athavA jenuM mana sadaiva sAhityasarAvaranAM kamaLAnI madhura sugaMdhathI masta banavA lAgyuM hAya, tene teA sAhityasivAyanAM svargIya sukhA paNa tucchaja lAge che.'' kimacaMdru garIeAne ridratAmAMthI cheADavavAnI, du:khIeAnAM duHkha dUra karavAnI, zarIra tathA manane thAka utAravAnI ane mAMdAMonuM darda bhUlAvI devAnI prathAmAM jeTalI zakti che, teTalI zakti dhaNuM karIne bIjI kA cIjamAM nathI. "C "" bhADana" "jJAna e AkAza che ane pustake e temAM zaiAbhI rahelA caLakatA tArAo che; jJAna e samudra che ane pustakA te e samudranA lAbha lai zakAya tevAM vahANeA che; jJAna e sUryAM che ane pustakA e ApaNA dharamAM AvI zake evA teneA prakAza che; jJAna e sAnAnI khANu che ane pustakA e temAMthI banAvelA ApaNane dhakhesatA thAya tevA dAgInA che; jJAna e meTAmAM meTI kiMmatI taTA che ane pustakA e ApaNA rAjanA upayogamAM AvI zake evA calaNI sikkAo che; jJAna e vAyu che ane pustake te e vAyune calAvI ThaMDaka ApanArA paMkhA che; nAna e agni che ane pustake te agnithI prakaTAvelA dIvA che; sAna e pRthvI che ane pustake e ApaNane rahevAlAyaka makAneA che; jJAna e anAjaneA bhaMDAra che ane pustake e temAMthI taiyAra thayelA reTalA iM; jJAna e medha che ane pustake te ApaNA gharamAM rahI zake tevAM pANIbharelAM mATalAM che; ane jJAna e sazaktimAna paramAtmA che tathA pustakA e te paramAtmAnA rastA dekhADanArA pUjanIya devA che.' svanA rahyA" "pustakApratyenA sneha e izvaranA rAjyamAM paheAMcavAnA paravAne che.'' "kharAba ceApaDIenuM vAcana, e te jhera pIvAsamAna che." "maheleAthI tathA dhanavaibhavanA akhUTa bhaMDArathI je sASa tamane nahiM maLe, te sa'teSa tamane uttama pustakAthI prApta thaze." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ . "khArAkavinAnA zarIranI peThe jJAnavinAnuM mana paNa nirmAlya che. e jJAnane meLavavAnu sarvopari sAdhana vAcana heAvAthI je dharamAM sArAM pustakA nathI, te ghara ghara nahi paNa nirmAlya tanamanavALAM jIvatAM muDadAMone rahevAnI dhAra che." eka vidvAna DIkaja kahe che ke, "vAMcavAnI hAMza cheDI devAnA badalAmAM krA mate AkhA hiMdustAnanI saMpatti Ape, teApaNa huM tene kadI kheDu nahi." 'pustakA taruNAvasthAmAM sumAga dekhADe che, vRdghAvasthAmAM manaraMjana kare che ane udAsIne vakhate samAdhAna karIne ApaNuM jIvana ApaNane nakAmuM lAgavA detAM nathI. vaLI te ApaNI ciMtA tathA krodhAdine zAMta karI nirAzAnA nAza kare che. ' "eka pAzcAtya paMDitanA tA eTale sudhI mata che ke mANasane lUgaDAMlattAMnI jeTalI jarUra nathI, teTalI pustakaiAnI che.' te pote paNa jarUranAM pustake kharIdI letAM sudhI lUgaDAM levAnu mulatavI rAkhatA. tene siserAnAM pustakA bahu gamatAM hatAM. te vAMcatA tyAre tyAre 'huM vadhAre sArA thayA chu" ema tene lAgatuM." "uttama graMthA, tevu' sevana karanArAomAM dharma, nIti, cAturya, pratibhA, zauya, dhaiya tathA parApakAravRttine vistAre che; ane jema jema e daivI guNenI sattA namatI cAle che, tema tema duniyAne pIDArUpa AsurI bhAveAnI jaDa nAza pAmatI jAya che." sukha, vidyA athavA pramANikatAnA premIee tA jarUra pustakAnA zekha rAkhavA." graMthAnI oraDImAM gayA pachI tame ene hAtha nahi lagADA tA e graMtheAja mAnasavANIthI tamane kaheze ke 'amArAmAM puSkaLa jJAna bharyuM che te lyeA ane vAparA, eTale tamArUM kalyANa thaze.' zuM A mAnasavANI ochI ki MmatI che ? " zuddhipatra pRSTha pa`kti azuddha 34 vidhikArI tiraskAja 18 11 32 19 cAla 43 14 junaH45 11nIce madhyamAM umeravuM. 46 6 duzcacaritrane 71 5 vaDIleApati 73 33 pazu ke ke 75 40 petAnAja 33 DAyarAnA rAla 34 hUdhanI 30.goMgerIdhama 4 gAMgerIdhama Ge 39 113 114 139 35 krama 12 3.8 alAkrika zuddha pRSTha 5kti azud vidyAdhikArI 181 9. dhamaparIkSA tiraskAraja 207 37 satyanAza 247 15 khAnA Ara 249 30 avakAradAyaka 261 2202 264 15 202 263 21 Adaza 268 2 zrI NunI 279 17 341 2 349 355 364 27 ajJA 36 cila TLA:) (3) duritrane vaDIleApArjita pazu ke peAtAnAja DATAnI garabaDa dUdhanI lAgerIma lAgerIgma ka alokika Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat patAkAe navAratrinA 5 4 tAjo A pavAnuM 21. AdhakAMza zuddha dha parIkSA satyAnAza khAnA aura AvakAradAyaka 103-1 103-2 Ada zrIkRSNanI patAkAe') navarAtrinA ApavAnuM tAjo za'khAvalIne AjJAe adhikAMza www.umaragyanbhandar.com
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAnya anukramaNikA kramAMka viSaya 1 vaidika prArthanA ane vacanAmRta 1 javanI sAta maryAdA 2 satya ane priya bhASaNa 3 mAdhuryamaya jIvana 2 brahmaca 3 raziyAmAM keLavaNInA vikAsa 1 uMcI kaLavA sAthe vyavahArajJAna 2 keLavaNInA agatyatA 3 jIvana sAthe sabaMdha 4 mAtRbASAmAM zikSaNa pa muhUnI phinsurI... 6 zakSikAe 7 jhAranA samayamAM 8 keLavaNInA hetu... 9 vidyAthA ene kArabhAra 10 sahelagAha 11 gAmaDAnA bALakamAM buddhi vadhAre hAya che. .. 12 sinemAdvArA zikSaNa 13 zahera ane gAmaDAnA sabaMdha ... ... ... 14 abhaNutA TALavAnA upAya 15 raziyAnuM lazkara... 16 khAsa nizALe.... 17 yunivarsiTIe 18 sahanazIlatAnI bhAvanA 19 lunA caraskI 20 krupsakAya-leninanI patnI 4 vidhuralagna thAya teA pachI vidhavAlagna kema nahi? ... 1 vidhavAlagna kAne mATe ? 2 hiMdusamAjamAM vidhavAonI sthiti 3 vaidhavya mATe jokhamadAra kANu ? 4 hiMdusamAja jAgaze ke? ... ... 5 AjanA samAjanAM jIvatAM muDadAM 1 jIvatAM muDadAM 2 bAyalApaNAnA prakAra. 3 vahema ane dhatIMganA bhaya pRhAMka 1 2 3 3 4 10 10 10 1. 10 11 11 11 12 13 13 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 13 14 14 14 14 15 15 15 15 15 16 16 16 17 17 18 18 18 18 kramAMka viSaya 4 rAjadvArI bhaya 5 dhArmika bhIrutA pRSThAMka 19 19 19 20 8 bhIrutA tyAgA-marada bane. 20 6 dakSiNabhArata meM mUrti pUjaka isAi(hiMdI) 21 7 bhAratakI vijayAdazamI kaba heAgI?(hiMdI)24 8 nArIzakti (hiMdI) 9 puruSAnA patnIvrata-dhama (hiMdI) 6 sAmAjika bhIrutA 7 Arthika bhIrutA 14 mAtA kI mahimA (hiMdI kAvya) 15 vijaya kA mUlamaMtra (hiMdI)... 16 kauzala kI mahimA (hiMdI)... 17 dilhInI kathA.. 18 zrIkRSNa-mahimA (hiMdI kAvya) 19 A jA ! (hiMdI kAvya) 20 reDiyamanA upayAga 21 meharramanA tahevArA.. 10 striyeAM kI era se (hiMdI)... 11 hamAre adhikAra (hiMdI) 12 zrImatI umAdevI 'vizAradA'(hiMdI)... 13 'vijayA' kA vijayasa deza (hiMdI)... 1 meAharma eTale zuM? . 2 pahelA cAra khalIph ane ::: ... ... ... khilAphata cuMTaNIne kAyadA 3 hajharata muAviyAnI sIriyA 22 dizAe zeAdhavAnI rIta mAM hakumata 4 hajharata imAma husena khilA kRtanA kharA hakadAra ... 5 kUphAnuM AmaMtraNa 6 ImAma sAhebanuM kUphe javA nIkaLavuM ane kUfAmAM muslImanI katala... 7 karabalAnuM yuddha ane imAma sAhebanI zahAdata 8 imAma husena sAhezvanI zahAdaMtanAM phaLa 26 27 29 30 34 35 38 39 41 43 47 23 khunInI noMdhapothI 24 zaraRtunI mAMdagI e maLa bhAyA 48 49 51 51 51 11 para para 53 53 55 57 58 www.umaragyanbhandar.com
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ - : : 10. kramAMka viSaya pRSThaka | kramAMka viSaya pRthyAMka nI cetavaNI che. ... ... ... 63 32 deza ke liye (hiMdI) .. .. . 87 25 A te ziSTa zrImate, sapheda Thago | 33 sAmAjika baMdhananI bhayaMkara cakkImAM ke luccA lUMTArAo? ... . 65 bhiMsAtI nirdoSa bALAo... ... 91 26 luhArane dIkaro amerikAno 34 sUrajathI paNa vadhAre garama tAro *** pramukha kema banyA?... ... ... 70 35 Adarza bAlamaMdira ... ... ... 95 1 rAjadvArI bAbato mATe te thoDe 36 bhArata mAtAno pekAra ... ... 98 vakhata phAjala pAData.. *** 37 saMskAravidhimAM rahelA uttama lAbha... 100 2 chApAM vecI keLavaNI lIdhI. ... 1 kyA saMskAra kayAre karavA? .. 100 3 jAhera karelI rAjanIti ... 2 mukhya saMskAra ane tenuM rahasya 100 4 luhAranA dIkarAnI kArakIrdi ... 3 saMskAranA pratApa .. ... 103 27 upavAsa-cikitsA ane tenA lAbho... 72 38 kudaratanI adbhuta kArIgarI ... 104 28 bhaNatara ane pAka vacce saMbaMdha 74 1 AMkha vinA jovAya! kAna vinA 29 AhAravihAranA sAdA siddhAMtathI saMbhaLAya! ... ... ... 104 sarva dadanI daphanakriyA 2 kAnanuM kAma hAtha kare ! ! ... 105 ... . 77 1 pracArakArya .. *** * * 77 39 ApaNuM saMgIta ... ... ... 106 2 DokaTaro sAme vAMdho nathI. 40 baladevadAsa-mAtRbhavana, kalakattA(dI) 109 3 custa himAyatI... ... ... 99 41 nadiyA eka ghATa bahu tere! (dI).... 111 4 DokaTaronI garabaDa 4ra eka baMgALInI addabhuta yAdazakti 113 5 oNkaTaronuM sthAna 1 sATha AMkaDAnI rakamane eja 6 ApaNI manodazA rakamathI manamAM guga kA dI !... 113 7 ekaja siddhAMta... 2 addabhuta yAdazakti ke ekAgra8 khorAka ane upavAsa... ... tAno pratApa ... ... ... 113 9 eka daSTAMta ... 3 rAkSasI yAdazakti .. ... .. 113 4 amerikAmAM eka baMgAlInI sma10 khorAka vinA mANasa marato nathI. raNazakitanAM jAdu ... ... 113 11 upavAsathI baLa ghaTatuM nathI... 5 mI. bejhe zani kayI rIte keLavI? 116 12 upavAsathI ghaNAM darado maTe che. 6 dAkhalA eTale mANase ! ... 116 13 siddhAMtanuM pRthakkaraNa .. ... 79 7 manuSyanuM mana ... ....116 14 dUdhanI upagitA ... ... 79 15 kasaratanI jarUra... 43 TaeN. avadhAnInI addabhuta yAdazakti 117 16 kharuM rahasya 1 hajAra vAgye ... ... ... 117 ... ... ... 80 2 zabdo ane peregrAphe .. * 117 30 pilAMDanI pratibhAvAna putrI meDama yurI 3 bIjA aneka prayogo .. ... 117 31 bhagavAna buddha ane nirvANamArga... 85 4 yuropa ane amerikA... ... 117 1 bauddhadharma prAcIna vaidika dharmathI 44 aNaziyAnI duniyA... ... ... 118 bhinna nathI. .. .. . . . 85 45 eka ahiMsAvAdI sAcA mahAmAnI 2 buddha bhagavAnanI siddhAvasthA jarUra ... ... , .. 121 ane aSTAMga mArga .. 1 kAlI mAtAjIne nAme cAlatI 3 manuSyajAti mATe agAdha prema rojIdI lohInI nadIo aTakAva 121 4 bauddha mata nAstikatAne pracA 2 manuSyanAM khUna... *** * 121 raka nathI.... .. ... ... 86 3 IzvarI insAphI kAyado ... 121 5 bauddha saMdha ane dharmapracAra ... 86 4 prArthanA ... ... ... ... 121 6 hiMdudharmaupara bauddhadharmane upakAra 86 46 upavAsane eka camatkArika upacAra 122 : Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ SIii maha va .. ... 136 kramAMka viSaya pRSThaka | kramAMka viSaya pR&AMka 1 kayo rega ******** 122 { 56 taMbAku ane tenI jherI asara ... 149 2 prAraMbhika kriyAo ... ... 122 pa7 bhAratavarSanAM AMdhaLAM ... 153 3 18 divasanA upavAsa... .. 123 58 amArI bharatabhUmi raLiyAta(kAvya)... 154 4 enuM pariNAma ... ... ... 123 59 premenmatta sArvI viduranI ... 155 47 vaidika sabhyatA kA AraMbhika kAla(hiMdI) 125 60 bALakanI prArthanA (kAvya)... ... 156 1 sAmAjika unnati-atharva RSi 125 61 reDIone mahimA ... ... ... 157 2 Arthika avasthA *** *** 12 6 62 bALakane pUchavA samajAvavA jevA keTalAka prazna *** .. 3 rAjanaitika avarathA . *** 126 *** 158 48 buddha bhagavAna ke vacana (hiMdI) ... 128 63 eka buTTA aura buddha bhagavAna hiMdI)... 159 64 bhAratavarSapara semI misanI caDhAI... 161 49 putra hone kA upAya. ( ) ... 129 65 eka kavirAja kI kAmanA (hiMdI kAvya) 165 50 vizvabhAratI ... .. ( ) ... 130 51 gItAmRtanAM guNagAna ... 66 gunhegAra keNa? ... .. ... 166 *** 136 1 gItAjInuM mahattva ka7 pheMsa laIne AvelA paNa " 175 2 videzI vidvAno ane gItAjI 136 68 puttama kRNacaMdranI jayaMtI . 186 3 "gItA" e upaniSada ane 69 dhArmika sudhArA ... ... *** 188 zAstronuM sattva che. .. ... 136 70 jIvananI tera truTio-tenA upAya 190 71 sukhanI sonerI cAvIe ... 191 4 "gItA e dharmapracAranuM uttama ... 7ra banAvaTI ghI ... ... sAdhana che. ... 192 ... ... ... 137 73 A te kArakhAnAM ke kasAIkhAnAM? 193 5 gItAnuM mULa jharaNa kayAM che?... 137 74 nAgaravelanA pAnanA lAbha tathA hAni 194 - 6 "gItA e zakitano khajAno che. 138 para gItA ane karmamArga 75 brahmAMDa bhedI tuM gayo ! (kAvya) ... 196 .. ... 139 ha6 marajI pramANe varasAda varasAvI 1 karmavinA sarva kAMI nirarthaka che. 139 zakAya che. .. ... ... ... 197 2 jJAna ane karmanI ekatAthIja 77 parastrI tarapha AkarSAI pAyamala phaLasiddhi thAya che. ... ... 13 thayelA puruSo ... ... ... ... 198 3 karmadhArA karmane tyAga kare 78 saradAra vallabhabhAInI ciNagArI... 1989 eja karmayoganuM rahasya che. ... 14 ha8 jhiyo ke liye Ayurveda-zikSA(haMdI) 200 4 karmama thI pharachA nIkaLI jatAM 80 keTalIka jANavAjoga varatuo ... 201 - tyAgane paMthe paDAya che. * 141 1 suvarNa maMdirano khajAno .... 201 5 upanivadu paNa niSkAma karma 2 nAlaMdAnuM vizvavidyAlaya . 201 upara bhAra de che. .. ... 141 3 lohI cUsa talavAra ... *** 201 6 mahAbhAratamAM paNa kartavyapAlana 81 yugAcArya zrI rAmakRSNa paramahaMsa ... 202 teja raco karmacaMga kahyo che. 142 82 AjanA yuvAno ... ... ... 205 7 patitra. dharma e stra ne mATe 83 zerabhara sudhArA sAthe pesI gayelo ... 206 karmaga che. ... ... .. 142 savAmaNa bigADo .. .. .. 206 8 presiDanTa liMkananuM dRSTAMta ... 142 84 zuM maMdira hiMdusamAjanAM nathI ?... 208 9 maulAnA rUmanuM dRSTAMta... ... 143 85 svAdhInatA ke prati (hindI)... ... 209 . 10 yudhiSTinuM da'TAMta ... * 143 86 gItA kA niSkAma karma hiMdI) ... 211 53 gItAdevInI kRpAno mahimA ... 144 87 jaya jaya mAtA cAya bhava nI, 54 gItAjIne eka mahatvano saMdeza... 146 kayA khUba bhArata meM kailAnI ? (hiMdI)... 212 55 keLavAyelo varga eTale vilAsI, 88 yaha te corI hai (hiMdI) ... ... 215 - edI namAlI varga .. ... ... 148 | 99 rastAmAM bhaTakato chokaro kevI rIte .. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ kramAMka : 1ra. viSaya pRSThaka | kramAMka viSaya pRSThaka abajopati banyo ! .. ... ... 216 1 1 phariyAda arajI... ... .. 261 90 jAtione AmadhAta ... ... 218 | 2 svAmI zraddhAnaMdajInI dalIla... 262 91 svarga meM AnaMda (haMdI) 3 jajamenTa ... ... ... 263 92 satIdharmano mahimA ... 103-2 takSazilAmAM vidyArthIone 93 muktimArganA mahAjane ... kevI zikSA thatI ? (hiMdI) ... 264 - 1 romanagaranI amUlya saMpatti- 104 ceta, nahi te ApaNA hiMdu eka juvAna ... ... samAjanA paga bhAgI jaze... ... 265 2 sTenkA rAjIna-jhArazAhIne 105 duSTonuM damana karanArA vIra kRNa... 26 7 prathama zatru ... ... ... 236 106 mahAgata-kezidhvaja aura 94 laMdhana tathA atisaMdhana-tenA khAMDikaya kA saMvAda (hiMdI). * 269 lAbha ane hAni .. ... 243 107 tava caraNa-pa (hiMda) ... ... 234 1 eka yUropIya anubhavanI kathA 243 { 108 mahArAja duSTagrAmaNi (hiMdI)... 25 2 bAra upavAsa pachI dUdha ane 109 haidaraalI kA caritra (hiMdI).. ... 277 phalane AhAra ... .. . 244 1 haidaraalI kI mRtyu . ... 277 zarIramAM skUrti... 244 2 yuddhakA aMta .. ... ... 277 4 ataanna viSamaya ne 2 3 haidaraalI kA caritra ** ... 278 devanuM kAraNa che... ... ... 245 110 jahAMgIra bAdazAha aura hiMdU (hiMdI) 283 5 apavAsathI maLavikArane nAza 245 7 1 hiMdU rAnI .. .. . 283 6 niyamita laMghana ja lAbhakAraka che. 245 2 jadarUpa saMnyAsI ... ... 283 7 hiMdanI khAsa vicAravA gya 3 jahAMgIra bAdazAha aura ja darUpa paristhiti ... .. *** 246 saMnyAsI ... ... ... 284 95 abhibhAvake se pUchatAcha (hiMdI) . 246 4 jadarU5 mathurA meM .. .. 285 96 eka Adarza kAryakartA (hiMdI) * 248 5 jadarUpa se bidA henA. ... 285 97 vijJAna ane zodhakhoLa . . 249 111 navayuvake, jAgo ! (hiMdI) ... 286 1 manuSyakata sUrya .. *** .. 112 unnata dezadehAtI kese rahate haiM? hiMdI) 287 2 vanaspatimAMthI meTara mATenuM 113 eka kSatrANInI vIratA .. . 290 baLataNa ... *** .. *** 2 114 Adhunika bhikSuka (hiMdI) .... 291 3 havAnA meja vaDe khorAka bagaDate 115 mitradharma athavA Atmanivedana ... 293 aTakAvavAnI zodha *** ... 249 116 alamorAmAM eka bhagavAMdhArI aMgrejI 4 jamIna kheDavA mATe hAthIo 249 vaiSNava sAdhu .. .. *** 296 5 traNa mAIla lAMbe bugadI ... 250 117 strI yAtrALuone sAvacetI ... 300 6 udha mATe kALA raMga... ... 250 118 bhIla sevA maMDaLa ... ... ... 301 7 dariyAmAM kalAkanA 70 mAIlanI, jhaDape janArI boTa ... ... 250 119 rAnIparajamAM reMTiyo-1984nuM nivedana 302 98 zeSaNanItinA saMcA, ... .. 251 1ra0 mahAtmA temanA kA TuMka caritra (hiMdI) 303 99 vrata ane tahevAro taMdurastI ane 121 tIrtharUpa jayakaruNa iMdrajI ... ... 306 Atmika zAMti mATe che. 254 ( 122 grAma bAlapura,jilA bilAsapura(sI.pI.) 100 kRSNa prabhu karmayogI (kAvya) ... 256 kIgrAma-sahAyaka samiti (hiMdI) *** 307 101 mRtyu marI gayuM re lola !... ... 257 | 123 lokasevaka sva. De. ThAkoralAla paMDayA 309 e jatIna keNa hatA? ... ... 257 | 124 tamAre vAsa khuzabodAra che? ... 311 12 pATaNanuM Ayurveda vidyAlaya.. .. 260 | 125 jelanA raMgabhedanI vedI para jatI 103 -1 zrIkRSNa paramAtmApara maMDAyelo kesa 261 | dAsanuM balidAna . . . 312 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 kramAMka viSaya pRSThaka | kramAMka viSaya pRSThaka 126 bhAratamaeNmizanarIkI lokasevAhiMdI)313 11 ArogyamaMDaLI ... ... ... 339 127 samAja sevAmAM take-bhArata meM kaDhiye 12 sahakArI gRhamaMDaLIo .. 339 kI samasyA (hiMdI)* * 317 13 Arogyabhuvane ... .. ** 339 128 bAibalane pracAra-"kAma karavuM te 14 sevAmaMDaLa baMdhAraNa ... ... 339 AnuM ja nAma... ... ... ... 318 15 aMtyaja maMDaLo ... ... 340 129 kAphiristAna meM aba bhI Arya 16 pachAta yA dalita kemano uddhAra 340 loga hI rahate hai. (hiMdI) .. .. 319 17 meTI uMmaranAM stra puruSonI 130 prAcIna hiMdu-dharma ke mizanara keLavaNI ... kA pracArakArya (hiMdI) ... ... 3ra0 | 143 navarAtrinA zakti preraka divaso * 341 131 atyAre paNa hiMdanuM gaurava sajIvana 144 IsAI mahilA kA pavitra saMkalpa hiMdI) 343 karavA pracArako mokalavAnI jarUra 321 | 145 zrIkRSNanuM yuddha ... ... ... 344 1 bahada hiMda .. ... ... 321 | 146 sUphiyakA mata aura vedAMtadarzana (hiMdI) 347 2 hiMdanI asalI kArIgarI ... 321 { 147 liMbu ane tenA upayogo.. ... 349 3 bahad hiMdano vistAra ... 321 : 148 upavAsaviSe kaMIka ****** . 350 4 hiMda ane cIna vacceno saMbaMdha 321 [ 149 noLavelanoravela ... ... ... 351 5 saMgaThana mATe paheluM kartavya *** 3ra1 | 150 magajane kauvata ApanAra eka 6 saMskRtinA pracArake mokalavAnI uttama auSadhi-zaMkhAvaLI ... ... 353 jarUra ... .. .. 322 151 hamAre bahumUlya prAcIna graMtha (hiMdI) 356 7 hiMdanI agatyanI pharaja ... 322 | 15ra divya dRSTivAlA bhakta saMjaya (hiMdI) 357 , 13ra mahApuruSo ke kucha upadeza (hiMdI) ... 322 | 153 " mujhase naukarI na hogI" (hiMdI) 359 133 zrIkRSNASTamI-gokaLa AThama (hiMdI) 323] 154 satI rAmasUrata-sacI hakIkata (hiMdI) 361 134 AzcaryakAraka mAhitIo (hiMdI) ... 324 | 155 zrImadbhAgavatane prasAda .... ... 363 13pa bhagavAna kR Nase prArthanA (hiMdI)... 325 | 1 cera kenuM nAma ? ... ... 363 * 136 abajonA kharce hiMdamAM cAlatuM 2 sAcI sevApUjA ... ... 363, khristIonuM pracArakArya .. .. 32 8 3 brAhmaNAdi kone kahevAya ? . 36 3 137 ApaNI zarama kayAre bhAge? 329156 hiMdudharma meM smi kA sthAna (hiMdI) 364 138 bhagavAna zrIkRSNapara apavAda (hiMdI) 330 1 157 bhagavAna vyAsadeva (hiMdI) ... ... 367 139 zrIkabNapara eka jarUrI patra hidI sarara | 158 dharma aura samAja (hiMdI)****** 368 140 isAI samAja ke kutsita AcaraNa (ka) 334 | 159 eka Azcaryajanaka ghaTanA .. ... 371 141 divALIne daza pratijJAo ... *** 336 160 elyumIniyama viSe khulAse . 372 142 gujarAta-samAjasevA maMDaLa pariSada 337 161 mAtRpUjA (hiMdI) ... ... ... 373 1 gAMdha, ane zAstrIjIne abhinaMdana 337 162 rAjakumAra kI zikSA aura zikSaka 2 madyapAnaniSedha ... ... ... 337 kese cAhiye? (hiMdI) ... ... 374 3 vidhavAzrama ... ... ... 337 163 gItAgraMtha kI eka vizeSatA (hiMdI) 376 4 ramata gamata .. ... ... 377 164 vacanAmRta (hiMdI) . . 376 5 apaMga(baherAM-muMgAM ane | 165 arIThAM ... ... ... - 377 AMdhaLAM)nI keLavaNI .... 338 | 166 zrIrAmacaMdra haraNa mAryA nahotAM.(hiM.) 378 6 mukatAbaMdhIvAna ... ... ... 338 | 167 duniyAnI paravA karazo mA. *** 379 7 anAthAzrama ... . 168: sarvopaniSamaeNgItA hI anupama he (hiM) 379 8 patita strIo mATe Azrame ... 338 | 169 bALalagnano aTakAva ke brahmacarya 380 9 chArAo ... 338 | 170 bhUgabhara kI uSNatA (hiMdI) ... 380 10 bALarakSAgRho ... ... ... 339 [ 171 prabhu kayAM che ? . ... ... 381 338 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayakAra anukramaNikA pUchAMka ! bhAga * * . 1-dhArmika kramAMka viSaya pRSThaka kramAMka viSaya : 7 bhArata kI vijayAdazamI kaba he gI? 24 1 vaidika prArthanA ane vacanAmRta ... 1 8 nArIzakti ... ... ... 2 brahmacarya... ... .. ... ... 4 9 purono patnIvrata-dharma .. .. 27 18 zrIkRSNa mahimA (hiMdI kAvyo >> 47 10 yiAM kI ora se ... ... .. 19 A jA ! (hiMdI kAvya) ... ... 48 11 hamAre AdhakAra ... ... .. 21 moharamanAM tahevAro... . 13 "vijaya' kA vijaya saMdeza 31 bhagavAna buddha ane nivaNamAga... 85 14 mAtA kI mahimA (hiMdI kAvya) ... 37 saMskAravidhimAM rahelA uttama lAbha 100 15 vijaya kA mUlamaMtra ... ... 47 vaidika sabhyatA kA AraMbhika kAla... 125 16 kauzala kI mahimA . * * 48 buddha bhagavAna ke vacana ... ... 128 25 A te ziSTa zrImaMte, sapheda Thage ke 51 gItAmRtanAM guNagAne... ... ... 136 - luccA lUMTArAo? .. *** .. 45 para gItA ane karmamAga ... 33 sAmAjika baMdhananI bhayaMkara cakImAM 53 gItAdevInI kRpAno mahimA... ... 144 bhiMsAtI nirdoSa bALAo... ... 91 54 gItAjIno eka mahatvane saMdeza... 146 39 ApaNuM saMgIta ... ... ... 106 6 0 bALakanI prArthanA ... ... . 156 | 40 baladevadAsa mAtRbhavana, kalakattA * 109 65 eka kavirAja ke kAmanA (hiMdI kAvya) 165 44 aNaziyAnI duniyA.... ... ... 118 68 puruSottama kRSNacaMdranI jayaMtI ... 186 45 eka ahiMsAvAdI sAcA mA69 dhArmika sudhArA .. .. .. 188 | bhAnI jarUra ... ... ... . 121 86 gItA kA niSkAma karma ... ... 211 | 50 vizvabhAratI ... ... ... ... 130 100 kRSNa prabhu karmayogI (kAvya) ... 256 | 55 keLavAyelo varga eTale vilAsI, 106 mahAgatattva-kezidhvaja aura khAMDika - edI, namAlo varga! ... * 148 kA saMvAda . . . . 269 57 bhAratavarSanAM AMdhaLAM ... ... 153 107 tava caraNapo... ... ... ... 274 58 amArI bharatabhUmi raLiyAta . 154 115 mitradharma athavA Atmanivedana... 293 62 bALakone pUchavA samajAvavA jevA 132 mahApuruSe ke kucha upadeza .. ... 322 keTalAka prazno ... ... ... 158 135 bhagavAna kRSNa se prArthanA... ... 325 | 70 jIvananI tera truTio-tenA upAya... 190 146 sUphiyAM kA mata aura vedAMtadarzana .. 347 71 sukhanI sonerI cAvIo ... ... 191 155 zrImadbhAgavatano prasAda ... ... 36 3 : 74 A te kArakhAnAM ke kasAIkhAnAM? 193 159 eka Azcaryajanaka ghaTanA .. . 371 77 parastrI tarapha AkarSAI pAyamAla 161 mAtRpUjA .. ... ... ... 373 thayelA puruSo. ... .. ... ... 198 163 gItAgraMtha kI eka baDI vizeSatA... 36 78 saradAra vallabhabhAInI ciNagArI ... 199 166 zrIrAmacaMdra haraNa mAryA hatAM. * 378 82 AjanA yuvAne ... ... ... 205 168 sarvopaniSad meM gItA hI anupama hai. 379 83 zerabhara sudhArA sAthe pasI gayelo 171 prabhu kayAM che? . ... ... 381 savAmaNa bigADe .. . . 206 2sAmAjika 84 zuM maMdira hiMdusamAjanAM nathI?, 208 4 vidhuralagna thAya te pachI vidhavA lagna 85 svAdhInatA ke prati .. .. . 29 kema nahi ?. ... ... ... ... 16 | 88 yaha te corI hai. *** .. *** 5 AjanA samAjanAM jIvatAM muDadAM!. 18 | 90 jAtione AtmaghAta . 218 o Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 15 kramAMka viSaya pRSThaka | kramAMka viSaya pRSThaka 92 satIdharmane mahimA ... .. .. 233 | 110 jahAMgIra bAdazAha aura hiMdU ... 283 95 abhibhAvaka se pUchatAcha ... ... 246 | 12 zrImatI umAdevI "vizAradA' . 34 103 zrIkRSNa paramAtmA para maMDAyela kesa 261 | 26 luhArano dIkaro amerikAno pramukha kema 103-ra takSazilAmAM vidyArthIone kevI banyo ?... ... ... ... ... 70 rIte zikSA thatI ? * * * * * 264 30 pilAMDanI pratibhAvAna putrI meDama kyurI 80 104 cete, nahi to ApaNA hiMdusamAjanA pa9 premonmatta sAdhvI vidurapatnI ... 155 paga bhAgI jaze. ... ... ... 265 75 brahmAMDa bhedI tuM gayo! (kAvya)... . 196 105 duSTAnuM damana karanArA vIra kRSNa... 267 81 yugAcArya zrI rAmakRSNa paramahaMsa ... 202 111 navayuvaka, jAge ! ... ... ... 286 89 rastAmAM bhaTakato chokaro kevI rIte 11ra unnata deza ke dehAtI kaise rahate hai ? 287 abajopati banyo ?... *** *** 216 113 eka kSatrANInI vIratA 93 muktimArganA mahAjana .. ... 235 114 Adhunika bhikSuka * * * 291 101 mRtyu marI gayuM re lola ! * * * 257 117 strIyAtrALuone sAvacetI ... ... 300 108 mahArAja duSTayAmaNi ... ... ra75 118 bhIla sevA maMDaLa... ... ... 301 109 haidaraalI kA caritra. . 119 rAnI parajamAM reTi-1984 nuM 116 alamerAmAM eka bhagavAMdhArI aMgreja nivedana ... ... ... . . 302 vaiSNava sAdhu *** .. *** *** 296 122 kAma chelipura, jilA bilAsapura 120 mahAtmA temanA kA TuMka caritra ... 303 (sI. pI. ) kI grAmasahAyaka samiti 3 07 121 tIrtharUpa jayakRSNa iMdrajI * 306 125 jelanA raMgabhedanI vedI para jatIMdra dAsanuM 123 lokasevaka svaDaeN. ThAkaralAla paMDayA 39 balidAna ... ... ... ... 312 15ra divya dochavAlA bhakta saMjaya ** 357 127 samAjasevAmAM taka-bhArata meM koDhiya- 154 satI rAmasUrata-sacI hakIkata che. 361 kI samasyA .. .. .. ... 317 1pa7 bhagavAna vyAsadeva *** .. *** 367 129 kAphiri na meM aba bhI Aye loga 4-ghaka ane Arogya rahate hai... ... ... *** *** 319 24 zaraRtunI mAMdagI e maLa bharAyA130 prAcIna hiMdu dharma ke mizanari kA nI cetavaNI che. ... ... ... 3 pracArakA . *** .. *** 320 ra7 upavAsa-cikitsA ane tenA lAbha 72 131 atyAre paNa hiMdanuM gaurava sajIvana 29 AhAravihAranA sAdA siddhAMtothI sarva karavA pracArako mokalavAnI jarUra... 321 dardonI daphanakriyA ... ... ... 77 133 zrIkRNuTamI athavA gokaLa AThama... 323 46 upavAsane eka camatkArika upacAra 122 138 bhagavAna zrIkRSNa para apavAda ... 330 49 putra hone kA upAya ... ... 129 139 bhagavAna zrIkRSazu upara eka jarUrI patra 332 56 taMbAku ane tenI jherI asara .. 149 141 divALInI daza pratijJAo ... ... 335 72 banAvaTI ghI ... ... ... ... 192 142 gujarAta samAja sevA maMDaLa pariSada 337 74 nAgaravelanA pAnanA lAbha tathA hAni 194 143 navarAtrinA zakti preraka divasa ... 341 79 striya ke liye Ayurveda zikSA .... 200 144 eka isAi mahilA kA pavitra saMkalpa 343 87 jaya jaya mAtA cAya bhavAnI, kayA 156 hiMdU dharma meM stri kA sthAna... 364 khUba bhArata meM phelAnI? ... ... ra12 158 dharma aura samAja ... ... ... 368 94 laMdhana tathA atisaMghana-tenA lAbha 167 duniyAnI paravA karazo mA. (kAvya) 379 ane hAni ... ... ... ... 243 169 bALalagnano aTakAva ke brahmacarya 380 99 vrato ane tahevAro taMdurastI ane 3- varitra ane itihAsa Atmika zAMti mATe che. ... . 64 bhAratavarSa para semIramisanI caDhAI 161 / 12 pATaNanuM Ayurveda vidyAlaya . 260 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 2 S1 * * 16 kramAMka viSaya ' pRSThaka | kramAMka viSaya pRSTAMka 124 tamArA zvAsa khubedAra che? . 311 zikSaka kese cAhiye ? .. . 374 147 liMbu ane tenA upayogo.. ... 349 - 164 vacanAmRta . . .. .. 376 148 upavAsa viSe kaMIka... ... ... 7-khristIono pracAra ityAdi 149 noLavela-naravela ... ... ... 351 6 dakSiNa bhArata meM mUrti pUjaka isAi 21 150 magajane kauvata ApanAra eka uttama 67 keMsa laIne AvelA paraNAo ... 175 auSadhi-zaMkhAvaLI ... ... ... 353 126 bhArata meM mizanarIo kI lekasevA 313 160 elyumIniyama viSe khulAso ... 37ra 128 bAibalane pracAra-"kAma karavuM" te 165 arIThAM .. ... ... ... AnuM nAma!. ... ... ... ... 318 pa-TUMkI vArtAo 136 abajonA kharce hiMdamAM cAlatuM 17 dilhInI kathA... ... . ** pracArakArya . . . . . . 32.8 3ra deza ke liye ... ... 137 ApaNuM zarama kyAre bhAge ? ... 329 36 bhArata mAtAno pikAra ... 140 IsAI samAja ke kutsita AcaraNa.. 334 41 nadayA eka ghATa bahu tere ! 8 prakIrNa 63 eka buTTA aura buddha bhagavAna 20 reDiyamano upayoga *** ... ... 49 66 gunhegAra koNa? . . 22 dizAo zodhavAnI rIta . . 57 91 svarga meM AnaMda ... 34 sUrajathI paNa vadhAre garama tAro . 94 96 eka Adarza kAryakartA 38 kudaratanI adbhuta kArIgarI ... 104 145 zrIkRSNAna yuddha ... 42 eka baMgALInI adbhuta yAdadAkita 113 153 "mujhase naukarI na hogI." . 359 43 pR. avadhAnInI addabhuta yAdazakita 117 -zikSaNa 61 reDIono mahimA .. ... ... 157 3 raziyAmAM keLavaNIne vikAsa . 10 | 76 marajI pramANe varasAda varasAvI 28 bhaNatara ane pAka vacce saMbaMdha... zakAya che. .. .. . 35 Adarza bAlamaMdira ... ... ... 80 keTalIka jANavAjoga vastuo 98 zeSaNanItinA saMcA... ... ... 97 vijJAna ane zodhakhoLa 151 hamAre bahumUlya prAcIna graMtha che. 356 : 134 AzcaryakAraka mAhitIo .. . 324 16ra rAjakumArokI zikSA aura 170 bhUgarbha kI uSNatA .... ... ... 380 ., 197 je o 6 ja 7 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo 1-vaidika prArthanA ane vacanAmRta gaNAnAM tvA gaNapatiM havAmahe priyANAM tvA priyapatiM havAmahe nidhInAM tvA nidhipatiM vAmadevalokamAM vAdamaSAnimeSamAravamAsinarmadhaNI (ya0 a 23 maM0 19) he samUhAdhipate ! Apa amArA sarva samUhonA pati levAthI Apane gaNapati nAmathI grahaNa karIe chIe. amArA priya karmakArI padArthanuM ane jananuM pAlana paNa Apaja karI che, jethI ame avazya Apane priya pati jANIe chIe. eja prakAre amArA sarva bhaMDAranA pati hovAthI Apane nizcayapUrvaka nidhipati jANIe chIe. je sAmarthyathI sarva jagatane utpanna karyuM che, te ApanA sAmarthyanuM dhAraNa tathA peSaNa karavAvALA Apane ja jANIe chIe. sarvanuM kAraNa ApanuM sAmarthyaja che. Apa ja sarva jagatanA dhAraNapaSaNakartA che. A jIvAdi jagatamAM janme che ane mare che, paraMtu Apa sadaiva ajanmA ane amRtasvarUpa che. ApanI kRpAthI adharma, avidyA ane duSTa svabhAvAdine ame dUra pheMkIe, ame sarva ApanIja atyaMta spRhA eTale prAptinI IcchA karIe chIe. te. Apa have zIgha amane prApta thAo. je prApta thavAmAM Apa vilaMba karazo to amArU kAMI paNa ThekANuM lAgaze nahi. __ agne vratapate vrataM cariSyAmi tacchakeyantanmerAdhyatAm // idamahamanRtAtsatyamupaimi // (ya. a0 1 naM. 5) he saccidAnaMda svaprakAza svarUpAne ! brahmacarya, gRhastha, vAnaprastha ane saMnyAsa Adi satya vratanuM huM AcaraNa karIza. te e vratone Apa kRpAvaDe sArI rIte siddha karo; tathA huM amRta, anitya dehAdi padArthothI jUda thaIne yathArtha satya ke je koI paNa vakhate vyabhicAra na pAme, temaja vinAza na pAme tevAM vidyAdi lakSaNa dharmane huM prApta thAuM. e mArI IcchAne Apa pUrNa kare, jethI huM sabhya, vidvAna, satyAcaraNa tathA ApanI bhaktithI yukta dharmAtmA thAuM. ei pUrvanA vadhe thAna gogA phandrocavamu (40 5-8-17-41) he Izvara ! he sarvajJa ane sarva pUrvajonA eka advitIya kartA-arthAta IzvaratA karavAvALA! Izvara tathA sarvathI mahAna, pralayottara kALamAM paNa Apaja rahevAvALA temaja anaMta parAkramathI yukta che. he IMdra ! he mahArAjAdhirAja ! he sarva dhananA pradAtA ! zIdhra kRpAne pravAha ApanA sevako upara vahAvI rahyA che, Apa atyaMta sukamaLa svabhAvavALA cho. svastina indrovRddhazravAH svastinaH puussaavishvvedaaH|| svaritanA variSTanemA svatinovRttivA (10 a0 25 maM0 19) mahAkIrtivAna paraaizvaryayukta Izvara amAruM kalyANa karo. puSTikartA sarva jJAtA Izvara amAre mATe kalyANakArI thAo. tIrNa, tejasvI, duHkhahartA, Izvara amane maMgalakArI thAo ane vipula - aizvaryanA svAmI amAre mATe kalyANakAraka thAo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo bhadraM karNebhiH zRNuyAma devA bhadraM pshyemaakssbhiryjtraaH|| citEvasaratanamancamadivahetuM cavANu (ya. a0 25 maM0 21) he saMga karavA yogya vidvAna ! ApanI pAsethI amArA kavaDe ame kalyANakArI vacane sAMbhaLIe. netrAthI sukhakara vastu joIe, daDha manavaDe ApanI stuti karavAvALA thaIne ame A zarIravaDe vidvAnone mATe kalyANakArI je AvyuM che te sArI rIte prApta karIe. zAyAhavA gRpAno vyAye nihotAsAtivarSa | (sApra. 1 maM0 1) he prakAza svarUpa paramAtmana ! kAMti tathA tevizeSa, prazasita A devatAone mATe havya ApavAne mATe amane prApta thAo. sarva padArthonuM grahaNa karavAvALA Apa yajJAdi zubha kAryomAM smaraNAdidvArA amArA hRdayamAM sthita thAo. tvamane yajJanA dorAviSe hiraH | hemamonupenane e (sA. pra. 1 maM0 2) he pUjanIya Izvara ! Apa nAnA moTA sarva yonA upadeSTA che. vidvAna loko vicArazIla puruSomAM jJAnadvArA Apane sthita kare che. sanavi sUnavejo sUpAyanomava ! sarasthAna vastare che (yara aru 3 maM0 24) he sarvanA pAlana karavAvALA Izvara! koI vidvAna manuSya ghaNuja kRpA karIne potAnA putronI rakSA karIne zreSTha mAM zreSTha zikSaNa ApI vidyA, dharma, sAro svabhAva ane satya vidyA Adi guNavALA kare che; tenI peThe Apa paramapitA paNa amArI niraMtara rakSA karIne amane sArA sArA vyavahAramAM yoje. aitatte rudrAvasantenaparomUjavatotIhi avatata // thavAnAvasa tivANA IMsa ja zivatadi (yo a0 3 maMtra 51) he manuSyo ! tamAre zatruothI rahita thai rAjyane niSkaTaka karI, sarva astrazastrone saMpAdana karIne durono nAza ane konI rakSA karavI joIe, ke jethI duSTa zatru sukhI ane sajajana loka duHkhI thavA pAme nahi. patikukamo thoDarmA jaznotu vizvata na rakSatriApura (yaa 6 naM. 35) manuSyone ucita che ke temaNe sarvanI rakSA karavA mATe paramezvaranI prArthanA karavI joIe; temaja vijJAnanI prAptine mATe paNa IzvaraprArthanApUrvaka nitya puruSArtha karavo joIe, ke jethI ApaNe avidyA, adharma Adi doSone tyAga karIne uttamottama vidyA, dharma Adi zubha guNone prApta thaIne sadA sukhI thaIe. jIvananI sAta maryAdA saptamaryAdAH kvysttkssustaasaamidmekaambhyNhurogaat|| gAyoe #mApamaya nANAM visadha tarasya | (atha0 5-1-6) bhAvArtha-manuSyanA jIvanane mATe vedamAM sAta maryAdAo nizcita karI che, jenuM varNana yAskamunie nirUktamAM karyuM che. jemake (1) corI, (2) vyabhicAra, (3) brahmahatya-nAstikatA, (4) garbhahatyA, (5) madyapAna, (6) duSTa kamanuM vAraMvAra sevana ane (7) pApa karyA pachI tene chupAvavA mATe asatya bolavuM, e sAta vAnAM na karavAM evI sAta maryAdAo kahelI che. e maryAdAonuM pAlana karavuM eja satkarma athavA dharma che. , saMsAramAM sukha icchanAre uparokta sAta prakAranuM kadApi AcaraNa karavuM nahi. e maryAdAemAMthI eka paNa maryAdAnuM je ulaMghana kare che te pApI thAya che. je e sAte maryAdAmAM rahe che te niSpApa thAya che ane tethI paramAtmAmAM ane tenAmAM paraspara upamAnopameya bhAva thaI jAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaizcika prArthanA ane vacanAmRta satya ane priya bhASaNa yadvadAmimadhumattadvadAmiyadIkSe nadvanantimA || 3 viSImAsmi smRtimAnavAmyAna hAsmoSata / / (athava0 12-1-58) bhAvA ---manuSya kevuM khelavuM joie ? tene uttara A mAMtramAM ApatAM upadeze che ke:-jevuM jovu... tevu' kheAlavu, ulaTuM khelavuM nahi-arthAt sadaiva satya khAlavuM. prazna thAya che ke, zuM satyane kaDaka rUpamAM paNa khelavu?maMtramAM uttara Ape che ke-nA, kiMtu madhura kheAlavu, kaDavuM na khelavuM. evI rIte kheAlavu` ke satya haiAya ane madhura paNa hAya. mAdhu maya jIvana madhorasmi madhutaro madudhAnmadhumattaraH // mAmitkila tvaM vanAH zAkhAM madhumatImiva / / ( 1-34-4 ) bhAvA-manA arthoM madha. manuSya peAtAnA cittamAM evI bhAvanA kare ke, huM vAstavamAM dha karatAM paNa madhura chuM. je padArthoM aMgapratyaMgamAM madhathI vyApta thaI rahyA che tenAthI paNa huM madhura chuM. evI bhAvanA karavAthI manuSya avazya potAnA vicAreA, vacanA ane karmomAM madhura thai jaze. bhAvanAmAM mATI zakti heAya che. prabaLa bhAvanAnA phaLane! jo anubhava karavA hAya tA yogadarzanane siddipAda jue. manuSye peAtAnA hareka avayavane evA madhura banAvavA joie ke jema madhabharelI zAkhAnA pratyeka avayava heAya. madhuratAvinAnA A deha nIrasa sthANurUpaja che. ( " A`prakAza "nA vaSa~ 23 nA aMka 13, 11, 22, 15 ane 10 nAM mukhapRSTha uparathI.) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ + zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo 2-brahmacarya keTalAeka lekhakene e abhiprAya che ke, saMpUrNa brahmacarya pALavAthI roga thAya che, te kudarata viruddha che; paNa A vAta khoTI che. jyAM joIe tyAM sRSTimAM uMcA prakAranuM gRhastha brahacarya ja na hota te pazupakSIonuM je sauMdarya jovAmAM Ave che te jovAmAM na Avata. meMnuM uMcA prakAranuM sauMdarya brahmacaryane AbhArI che. bIjo dAkhalo ApaNe siMhane joie. siMha pote RtugAmI che, tenuM vIrya amegha vIrya gaNAya che; kAraNa ke te aphaLa jatuM nathI. kAraNa ke brahmacaryanA ghaNuM kharA niyamo jANe ajANe siMha acUka pALe che. brahmacaryanI vyutpatti brahmanacarina. brahmanano artha vedomAM parabrahmanasvataMtratA, dharmajJAna, satya, paramAtmA vagere. cAritrano artha prayatnazIla purUSArtha, utsAhanI sAthe prayatna karavAvALA thAya che. AthI karIne brahmacArIno artha aneka prakArane uMcI kATIne abhyAsa karavAvALA tathA tene jIvanamAM utAravAvALo thaI zake. TuMkAmAM potAnA Adarzane dhyAnamAM rAkhI brahmacaryavratanuM pAlana karavAnuM che. have ApaNe sRSTinuM nirIkSaNa karIe. megha paNa UrdhvaretA che eTale ke te pRthvI paranuM jaLa kheMcI upara dhAraNa karI rAkhe che ane yogya vakhateja pRthvI upara varasAdarUpe mokale che. vRkSo pote pitAnA mULadvArA upara rasa kheMce che ane paripakava thayA sivAya temaja yogya samaya thayA sivAya pitAnA vIryAnA nirarthaka vyaya karatAM nathI. pazupakSIomAM paNa Aja niyama che. temanAM baccAM ghaNuMja saMdara hoya che, jyAre manuSyanAM chokarAM ghaNAMja rogI jovAmAM Ave che. ApaNA zAstramAM lakhyuM che ke, brahmacArInA zarIramAM aneka de vAsa kare che. devane artha A jagAe pRthvItattva, agnitatva, jaLatatva, vAyutattva ane AkAzatattva karavAne che; ane A pAMca to jyAre yogya pramANamAM hoya che, tyAre zarIra tathA mana nIrogI rahe che eTale devatAo prasanna rahe che. vaLI dareka zarIramAM cAra varNa hoya che. zira(mAthu)-mAthAnuM kAma brAhmaNanuM che. chAtI tathA hAtha-chAtI tathA hAthanuM kAma kSatriyanuM che. peTa tathA jAMdhanuM kAma vaizyanuM che. paganuM kAma zakanuM che. A cAre varSoe pitapotAnuM kAma barAbara karavuM joIe ane te nIcenA niyama jevAthI spaSTa thaze. je mANasa brahmacarya pALato nathI, yoga vagerenAM sAdhana karatuM nathI, tenI Idrayo tene vaza rahetI nathI ane pariNAme duHkhI thAya che. A brahmacaryane viSaye ghaNoja kaThaNa che ane te uttama gurunI sevA karavAthIja sAthe thAya che. A viSaya sAdhya thaye uttama prakAranuM zarIrabaLa, manobaLa tathA AtmabaLa prApta thAya che. brahmacaryAzramanuM pAlana karavAthI jJAna prApta thAya che, dharmanI khabara paDe che ane tethI te pachInA gRhasthAzrama tathA saMnyAsAzrama uttama rIte pALI zakAya che. brahmacaryA zramamAM dharma tathA tapanuM jIvana gALavuM joIe. sukhaduHkha tathA hAnilA ane TADhataDakAnuM dhyAna choDI daI kAryasiddhi tarapha lakSa rAkhI utsAha kAyama rAkhavo joIe. sadarahu viSaya mATe hAlanI sarakArI zALAnI prathA pramANe vargo kADhathe jhAjhuM phaLa AvavAne saMbhava nathI. A viSaya mATe gurukuLanI prathA uttama che. gurunA gharamAM ziSya putravata rahevuM joIe. AthI ziSya gurnA tamAma guNe joI zake che, ane je teo tenuM anukaraNa paNa karI zake, toja brahmacarya uttamottama rIte rAkhI zakAya. Adarza AcAryo, Adarza rAjAe temaja rAjapuruSe gRhasthone lAyaka manusmRtimAM varNaveluM brahmacarya pALavuM joIe, je badala nIcenA niyamemAM gheDuM varNana karavAmAM Avaze. A niyama nIce pramANe che - 1-pAMca viSayane teNe saMyama pALavo joIe. (1) zabdane saMyama-teNe sAcuM bolavuM joIe. ghaNuMja thoDuM bolavuM, joIe tenA karatAM eka paNa zabda vadhAre bola na joie ane sAMbhaLavuM te paNa sArA mANasonuM boleluM. TuMkAmAM teNe sArAM zAstrane abhyAsa karaze tathA tenuM manana karavuM. AjakAla nATaka-sinemA temaja aneka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ grahA navalakathAo, mAsikA tathA vartamAnapatrA ke jemAM puruSA karatAM zRMgAramaya strIonAM citrA tathA vAtA vadhAre che tenA tyAga karavA joie. (2) spaviSaya-ceAkhkhI svaccha havAvALA ane kANu jamInapara Asana pAtharI tenA para sUvAnuM rAkhavuM; ane ati kAmaLa tathA nAjuka bichAnAM, vastra, ezikAM ane palaMgAnA tyAga karave. A viSaya upara amerikana DaeNAkaTara mI. sTeAlanAM pustakA lakhAyAM che. saMskRtamAM te aneka pustakA cheja, siMha pote paNa peAtAnA sUvAnuM sthAna AvuM pasaMda kare che. tenA raheThANumAM svaccha suMdara havA hoya che. macchara, cAMcaDa, gaMdakI tathA adhArUM bilakula hAtu nathI. TukAmAM te guphAmAM sUtA nathI. (3) rUpanA sacama-sRSTinuM. kudaratI sAMya jovAthI prabhunI adbhuta kArIgarInA ApaNune khyAla Ave che; paraMtu vIne nAza thAya evA prakAranA rUpamAM mana cAMTADavu nahi. Ane mATe manane hamezAM sArA viSayeAmAM rAkI rAkhavuM. OMkAranA japa ane sRSTisauMdaryAMnuM nirIkSaNu A be vastu ghaNIja sarasa che. (4) raviSaya-sau kAie mazAlA, maracAM ane garama vasANAnA tyAga karavA. carabIvALA ane bhAre khArAka, bhAre miSTAnna, miThAi ane taLelA padArtho khAvA cheDI devA. AvA padArtho khAnAra bhale brahmacaryaMnI vAta kare, paNa tenuM jIvana jo uMDANamAM tapAsavAmAM Avaze te jarUra tene dabha bahAra paDaze. mATe sAva sAdI dALa, rATI, dUdha, ceAkhA, ghI, sAdI zAkabhAjI tathA khATAM lIMbu, pAkAM TameTAM, tAMdaLajo, methInI bhAjI, dudhI, suraNanu zAka, nAraMgI, saMtrAM vagere cIjo sAttvika vRttithI khAvI joie. A pramANe karavAthI jIvananA gulAma thatA aTakAze. (5) gadha-gaMdhanI bAbatamAM ApaNA rahevAnA sthAnakanI pAse theDAM sugaMdhI puSpAnA cheDa vAvavA, ane svAmI rAmakRSNanA mata pramANe te phUlene cuMTavA sivAya tamAma phUlA prabhuneja aNu thayelAM che ema mAnI kudaratI rIte enI sugaMdhI Ave tene svIkAra karavA. te sivAya tamAma senTa vagerenI suga'dhIne tyAga karavA. A pramANe pAMce iMdriyAnI gulAmIthI bacavAnI jarUra che. hAtha ane pagane satkAryamAM phekavA. meDhAnuM kAma paNa evuM heAvuM joie ke jethI kAne nukasAna na thAya. guhya sthAne ne maLamUtrazudghiArA sAphasupha rAkhavAM joie. ra-sAdhAraNa rIte evA niyama che ke, jema yuvAnI meDI Ave eTale ke bALapaNunAM varSAM jema vadhAre tema AyuSya paNa vadhAre. gAmaDAnI aMdara jyAM marImazAlA vagere khAvAmAM Avate nathI ane che|karAMo je dharamAM dhArmika vAtAvaraNanI aMdara uchare che tyAM strIne seALame varSe yuvAvasthA dekhAya che ane puruSane vIsame varSe dekhAya che; ane sAdhAraNa rIte khALapaNanAM varSAMte pAMce guNIe teTalAM varSoMnuM AyuSya kalpI zakAya. A pramANe hiMdustAnanA asalanA vakhatamAM sAdhAraNa AyuSya 10 thI 120 varSa sudhI hatuM. bhagavAna zrIkRSNe 120 varSe peAtAnA deha cheADayA. pAMDava-kauravanA yuddha vakhate temanI uMmara 84 varSInI hatI ane temanAmAM AkhA rathane eka hAthathI uMcA karavAnI tAkAta hatI. hAla paNa koi koi jagAe yuvAnImAM AvI tAkAta jovAmAM Ave che, paNa 84 varSa AvI tAkAta jaLavAI rahI heAya tevuM duniyAnA kAi paNa bhAgamAM jovAmAM AvyuM nathI. hAla hiMdustAnamAM bALapaNanAM varSoM dhaTatAM jAya che, yuvAvasthA vahelI prakaTa thatI jovAmAM Ave che ane tethIja juvAnImAM paNa aneka rAgeAvALuM ghaDapaNa praveza karatuM anubhavIe chIe. aMgrejImAM kahevata che ke, vahelA paraNeA teA vahelA mare. je jhADane vahelAM phaLa Ave che te jhADanuM AyuSya paNu ochu che. rAyaNa, vaDa vagerenuM jIvana tapAsA. uMdaranuM jIvana ane tenuM maraNa paNa hiMdustAnamAM bALavivAhanAM kevAM phaLa thAya che tenI uttama sAkSI pUre che. bALalagnathI hiMdu"stAnamAM siMha puruSAnI echI AzA rAkhI zakAya. uMdaraDA teA aneka thaI zake. have ApaNe asalanA vakhatamAM brahmacArIo kevI rIte rahetA te tapAsIe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasa grahuM-bhAga pAMcamA brahmacArIe gurukuLamAM rahetA ane zaherabahAra vidyAbhyAsa karatA. AthI karIne teoe adbhuta parAkrama karI khatAvyAM che. ema kahevAya che ke, eka vakhata vI patanathI daza divasanuM AyuSya dhaTe che; mATe jAgyA tyAMthI savAranA niyamAnusAra ApaNe anatA prayAsa karavA joie. vaLI mahAtmA gAMdhIjI A viSe lakhe che OM-"svapnAvasthA thAya te! tethI gabharAI na javuM." te te veLAe taMdurasta mANase ThaMDA pANIthI nAhI levu', e sauthI suMdara IlAja che. prasaMgepAta strIsaMga e svapnAvasthAnI sthiti sAme thAya che e mAnyatA kheATI che. 3-yAganAM AsanA-nIcenAM AsanA strIpuruSoe savAre temaja sUtI veLAe prakRti anusAra karavAM. (1) vRkSAsana, (2) azIrSAsana, (3) bhuja gAsana ane (4) matsyeMdrAsana. puruSoe A Asana uparAMta siddhAsana, padmAsana tathA mahAmudrAne vadhAre abhyAsa karavA. strIone paNa uparanAM AsanAnA abhyAsa karavAthI geralAbha nathIja. 4-prANAyAma-eka mAtrAthI pUraka, cArathI kuMbhaka, methI recaka ane tyArabAda yathAzakti AvakuMbhaka rAkhavAthI jarUra phAyadA thAya che. prANAyAma ATha prakAranA che ane te ceAgya guru pAsethI zIkhI levA. prANAyAma karyAM pachI dhyAna, japa tathA uttameAttama dRDha sakalpa khAsa agatyanA che. 'huM jarUra UrdhvaretA thaIza, game teTalAM vighra Ave tApaNu huM prabaLa puruSArtha karIza' Ave! dRDha saMkalpa ghaNA jarUratA che; kAraNa ke AtmavizvAsanA prabhAva jabarajasta che. ' p-brahmacArIe zaradI, garamI Adi sahana karavAM joie; ane A mATe daramahIne eka vakhata khApha tathA eka vakhata sUryasnAna dara 15 divasane aMtare karavAM joie. A banne prakAranAM snAnathI zarIranA kacarA paNa ghaNA sApha thai jAya che. kaTisnAna (hIpabAtha) tathA * spITajha bAtha' paNa ghaNAja agatyanA che ane te mATe luI kundenuM pustaka joI levu; yA tA kAi pAse A vastu zIkhI levI. 6-dhaNu. bhAjana karavAthI paNa svapnadoSa thAya che, mATe sakhata bhUkha lAgI hAya tAja rAtre jamavuM:. sUryAsta pahelAM jamAya te dhaNuM ja sArUM' ane hamezAM A bhAjana vakhate aDadhuM bhUkhyu rahevuM ane kalejAne uttejaka arthAt, pitta kare evA padArtho bilakula khAvA nahi. rAtrinA nava vAgyA pachI te| sakhata bhUkha lAgI hAya te!paNa kAMi khAvuM nahi. kadAca khAvuM paDe te ardho zera dUdha pIvuM. vaLI eka vakhata jamanArane svapnadoSa ghaNe bhAge thatAja nathI. -brahmAcaOnI mahattA-brahmacarya eja jIvana che ane vInAza e maraNa che. vInu rakSaNa karavAthI AreAgya, zakti, teja vagere aneka guNAnI prApti thAya che. parataMtratAnuM kAraNu bhAga-vilAsa athavA vIhInatA che ane vIvAna thavuM eja svataMtratAnuM kAraNa che. brahmaca arthAt vI` dhAraNa karavuM eja zreSTha tapa che. dAkhalAtarIke bhISma, vasiSTha, bharadrAja, harizcaMdra, kaNuM, rAma-lakSmaNa-sItA, maitreyI, gArgI, gAMdhArI Adi Adaza strI-puruSA A pavitra dezanI aMdara utpanna thayAM hatAM teja deza atyAre parAdhIna che. ApaNe pAteja potAne udghAra karavA joie. ApaNeja ApaNA baMdhu ane ApaNA zatru chIe. dareka manuSyanuM baLa, teja ane ArAgya brahmacaryAne laineja heAya che. vIne! nAza thavAthI mANasa hIna ane aneka prakAranA rAgI thAya che. magajazaktinA nAza thAya che, gAMDapaNa Ave che, cakkara Ave che, uMdha AvatI nathI, khATI, bhUkha lAge che, khAdI thAya che, chAtInA aneka prakAranA rAga thAya che. pratijJApAlanamAM te dRDharahI zakatA nathI, snAyuomAM kaMpa thAya che, bIkaNa bane che; mADhAmAMthI, parasevAmAMthI ane dAMtamAMthI durgA`dha nIkaLe che; bahuja vAteADIe thAya che, kAma karavuM tene pasaMda paDatuM nathI, tenA caherApara kAI paNa prakAranuM hAsya rahetuM nathI te pachI taMdurastInI lAlInI te! AzAja kema rakhAya? kahevAya che ke, asurAnA guru zukrAcA` pAse sajIvanI vidyA hatI tenA a` eTaleAja ke zukrAcAya te zukra eTale vIyanA AcArya eTale rakSaka hatA. TuMkAmAM vI'nu rakSaNa eja saMjIvanI vidyA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ brahmaca 8-divasamAM be-traNa vakhata ApaNA vicArenuM nirIkSaNa karavuM. A mATe ApaNA RSimuniee savAra, bapora, sAMja tathA madhyarAtrie sadhyA karavAnuM kaheluM che. temAMthI bane teTaluM karavuM. musalamAneAnI pAMca vakhatanI nimAja paNa Aja siddhAMte racAyelI che. bhAjanane vakhate paNa krodhane dUra rAkhave. AvI rIte cittane prasanna rAkhI zakAya che. krodha vagere vikArAne lIdhe vInAza thavAne ghaNA saMbhava che. sUtI vakhate te khAsa zubha vicArA rAkhavA joie ane sapU yegIonI udha te saMyamamAtraja hAya che. dAkhalAtarIke svAmI rAmakRSNane jyAre savAramAM jagADavAnA haiAya tyAre temanA kAna pAse ri" nI jabarajasta bUma pADavAmAM AvatI. jo ke je manuSyane saMpUrNa samAdhi siddha thaI hoya te te| peAtAnA nizcaya pramANe jAgI zake che. svAmI rAmakRSNadeva AvIja kaiATinA manuSya hatA, paNa temanI samAdhimAM rahevAnI ugra icchAne lIdhe ziSyAne A pramANe karavuM paDatuM. sapUrNa yegI sivAya kAi paNa manuSya naiSThika brahmacArI hAi zakatA nathI. sutI vakhate dRDha sakalpa karavA ke, mArAmAM kAMipaNa kharAba vicAra nahi Ave, svapnAdi doSa mane satAvaze nahi. huM sADAcAra vAge uThIza ane prabhunuM nAmasmaraNa karatAM karatAM prasannacitte sUi jaiza. A pramANenA zubha sauMkalpathI brahmacaryAM dhaNuMja sarasa jaLavAya che. ** 9-kAipaNa strIjAtine jotAM te ApaNI mAtA che ema bhAvanA karavI; ane tema chatAM paNa kudRSTi thAya teA manathI tenA page hAtha aDADI namaskAra karavA ane turataja hira* ''nI dhUna lagAvI sadarahu dRzya manamAMthI dUra karavuM. A upAya anubhavasiddha che. 10-rastAparanAM pazupakSIonAM kudRzyA nIhALI nIhALIne jovAM nahi, temaja kAipa, strInA aMgane nIhALI nIhALIne jovuM nahi. 11-ha MmezAM sAduM rahevuM, kapaDAM khAdInAM paheravAM, khAvApIvAnA padArtha paNa pavitra, svaccha ane ceAkhkhA rAkhavA. bheAgavilAsathI dUra rahevuM. mana, vacana ane kAyAthI pavitra rahevuM. 12-hamezAM pavitra mANasA, pavitra pustaka ane pavitra citrAnI temaja pavitra mahApuruSonIja sa`gati rAkhavI. mahApuruSanAM jIvanavRttAMte| khAsa agatyanAM che. jevAM ke-maharSi svAmI dayAnaMda, vivekAnaMda, rAmatIrthI, rAmadAsa tathA caitanya mahAprabhu. A mahApuruSonA jIvanacaritranA abhyAsa jarUra karavA. 13-.'DA pANInuM snAna-dareka brahmacArIe peAtAthI sahana thAya tevI rIte ThaMDA pANInuM snAna karavuM. guhya bhAgAne khAsa ThaMDA pANIthI savAramAM tathA sUtI vakhate jarUra sAz karavA. jyAM mela rahe che, tyAM uSNatA vadhe che ane vIryapAta thavAne ghaNA saMbhava rahe che. bheAjananI pahelAM traNa kalAke snAna karavu joie. ATaleA vakhata nahi rAkhavAmAM Ave te pAcanakriyA bagaDaze. jene svapnadoSa hAya teNe sUtAM pahelAM mAthuM, hAtha tathA paga ThaMDA pANIthI sApha karavA. pachI svaccha kapaDAthI tene lUchI nAkhavA, kamara ane tenI nIcenA guhya bhAge bhInA kapaDAthI sAph karavA. vadhAremAM guhya bhAgeA upara gheADu ThaMDu pANI reDavuM, paNa tene mAlIsa karavA nahi. peTane paNu snAna karatI vakhate ThaMDA pANIthI mAlIsa karavuM. 14-upavAsa-aThavADIAmAM eka vakhata ekaTANuM karavuM ane pakhavADIe eka vakhata upavAsa karaveA. upavAsa karatI vakhate AkhA divasamAM pIvAya teTaluM khUba pANI pIvuM. te divase kAMi paNa na khavAya teA vadhAre sArUM; ane khAvuMja hAya te| kAi paNa prakAranuM rAMdheluM, zekelu' ke ApheluM khAvuM nahi. je thADAM phaLaphaLAdi khavAya, tene khUba cAvIne khAvAM. jema bane tema echuM ekAda vakhata khAvuM. ane theADu dUdha pIvu; paNa jema bane tema khUba bhUkha sahana karavI. bIje divase savAre jhADA sArka na Ave teA khastIyaMtra(Dusa)thI pIThe raste pANI caDhAvI maLane sApha karaveza. upavAsathI brahmaca upara dhaNI suMdara asara thAya che. upavAsane khIje divase ladhu bhAjana karavu, khUba ThAMsIne kazuMja khAvu nahi. khUba ThAMsIne khAvAthI upavAsanuM bilakula kuLa maLatuM nathI. Aja kAraNe rAjA mahine khalAsa thaye ghaNA musalamA| khUba khAvAthI mAMdA paDe che. 1pahamezAM be vakhata dizAe javuM ane anne vakhate maLamUtravisarjana thayA bAda DAbA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA hAthanI mAdhyamikA eTale sauthI meATI AMgaLIne pANIthI palALI gudAdvAranI bakhAlamAM pheravavI ane vAraMvAra pANIthI sApha karavI. sAMje maLa na nIkaLe teApaNu A sAph karavAnI kriyA jene ghera DasaMhitAmAM 'laghu gaNeza kriyA' kahe che, tenuM kharAbara pAlana karavuM. A uparAMta banI zake tA svaccha kALI mATIthI mUtradvAranA guhya avayavane pANIthI sApha karavA. maLamUtranA AvarAthI eTale te bhAgane gadya rAkhavAthI temaja sUtI vakhate parasevAvALA sakhata jADA laMgATa paheravAthI te bhAga upara uSNutA vadhe che ane te uSNatAnA vakhatamAM jevI rIte pArA upara caDhe che tevIja rIte vIM paNa upara AvI tenuM patana thAya che. A uparAMta rAtrimAM ghaNI vakhate svapna Ave tyAre ekadama uThI pezAba karI te bhAgane ThaMDA pANIe sApha karavAthI temaja peDu upara bhIne hAthe yA tA bhInA kapaDAthI peDune mAlIsa karavAthI pITharaste pavana nIkaLaze ane vIryapAta khAtrIpUrvIka aTakaze. A prasaMga rAtrinA be vAge dhaNe bhAge ane che. A bAbatamAM pUratI sAvacetI rAkhavAmAM nahi Ave teA brahmacarya'nuM pAlana karavuM ghaNuM adhara' che. madhyarAtrinI sadhyA karavA svAmI vivekAnaMda khAsa bhalAmaNa kare che ane te uparanA kAraNe vyAjakhI che. 16-jananendriyanuM ranAna-A kriyAne aMgrejImAM 'pITajha bAtha' kahe che. te bhAgane pANImAM rAkhavA ane mathALAnI cAmaDI kheMcI tenI upara dhIre dhIre pANImAM AMgaLI dhasavI. kapaDAvaDe paNa dhasI zakAya. temAM yAda rAkhavAnuM ke, iMdriyanA mathALAnI cAmaDIneja ThaMDA pANIthI dhIre dhIre mAlIsa karavAnu che. bAkI snAyune bilakula dhaNuM karavAnu nathI. A vakhate UrdhvaretA khanavAnA saMkalpa barAbara manamAM dRDha karavA. vaLI jeTalI vakhata pezAma karavAnA hAya, teTalI vakhata cAmaDIne pAchaLa pAchaLa kheMcI te para ThaMDu pANI reDI te bhAgane eTale phakta mathALAnA bhAgane jarUra sApha karave!. musalamAne sunnata karAve che ane keTalAeka pezAba vakhate pANInA upayeAga kare che te brija che. ghaNI vakhata mathALAnI cAmaDInI aMdara gaMdakInA kAraNe roga thAya che ane tethI DaoNkTareA pharajiyAta sunnata kare che. alabata, sunnataneA A jabarajasta lAbha che. 19-sAdhAraNa rIte sADAnava vAge sUi javuM ane cAra vAge uThavAnA mahAvarA rAkhaveA. sUtI vakhate guhyabhAgane jarUra ThaMDA pANIthI sAk karavA. eDhavAnAM kapaDAM svaccha hAvAM te e ane te joie tenA karatAM bilakula vadhAre joie nahi. rAtre vALu karyAM pachI 2 thI 3 kalAke sUvu, te pahelAM kadI sUvuM niha. dIvA baLatA rAkhavA nahi, cattA sUvu' nahi, dabAvIne sUvuM. joke keTalAka lekhakA jamaNu` paDakhu` ke DAmuM paDakhuM dabAvIne sUvAnuM kahe che, paNa yAgAbhyAsanI adara DAbe paDakheja sUvAthI jabarajasta lAbha thayele jaNAze, jethI DAbe paDakheja sUvAnI bhalAmaNa karavAmAM Ave che. ezi` bahu 'cu hevu joie nahi. rAtrimAM kadAca udhaDe te jAgatAM jAgatAM pathArImAM paDayu` rahevu nahi. Ave vakhate pathArImAM beThA thai AMkhAne ThaMDe pANIe sApha karI AMkho mIMcI prabhunuM dhyAna karavu, jethI ekadama uMdha AvavA saMbhava che. 18-sUtI vakhate pAtaLA kapaDAne lageTa paheravAne ane phakta caddI paherI sUvAne harakata nathI; paNa bahu jADuM kapaDuM paherIne sUvAthI te bhAgamAM dhaNI uSNatA thavAthI vIya pAta thavAnA dhaNA saMbhava che. sakhta garamInA divaseAmAM ThaMDA pANIthI bhIneA karelA lageTa paherIne sUvAthI ghaNA lAbha thAya che. 19-nirvyasanatA-cA, kApI, dArU, mAMsa, bhAMga, gAMjo, tamAku i. tamAma vastu vI para kharAba asara kare che, tethI tenA tyAga karavA. brahmacArIne kAi paNa prakAranuM vyasana hAvu joie nahi. eka jabarajasta yAgI phakta gAMjAnA vyasananA kAraNe vyabhicArI thaye| ane hAla vaDAdarAnI aMdara gAMDapaNa bhAgave che. jyAre teNe yAga siddha karyo tyAre tene krAi paNa prakAranuM vyasana nahAtuM. 20-ekAMtyAga-ekAMtane tyAga karavAthI dhaNA phAyadA thAya che. 21-brahmaca sabaMdhI anubhava-eka khAnagI DAyarImAM lakhatA rahevuM. Ama karavAthI peAte karelI pragatinuM yA te avanatinuM bhAna thAya che. 22-hamezAM pAte karelI pratijJAnuM pAlana karavA mATe mahenata karavAne peAtAnA Adarzo ucca Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ bahArayA keTIne rAkho. kyAreya paNa navaruM besI rahevuM nahi. "nava beThe nakhkhoda vALe e vAta sAcI che. 23-cAkhaDIone upayoga phAyadAkAraka che. ra4-hamezAM savAre pahADomAM temaja nadIkinAre pAMca cha mAIla karavAnuM rAkhavuM. A vakhate brahmacarya, Arogya, AnaMda, pavitratA, prasannatA, baLa, teja, sAmarthya, zAMti Adine devatAo potAnA zarIranI aMdara sthApana karI rahyA che tevI bhAvanA jarUra manamAM daDhAvavI. 25hamezAM niyamita rahevuM ane dharmanuM pAlana karavuM. ekAda dharmapustaka hamezAM thoDuM paNa vaMcAya e IcachavA gya che. dharmapustakemAM pAtaMjala yaMgasUtra,bhagavaddagItA tathA upaniSadene paheluM sthAna ApavuM. sAthe sAthe huM mArI unnati jarUra karIza evo AtmavizvAsa rAkhavo. aneka jAtanA viSayenAM pralobhane tarapha dezadaSTi rAkhavI ane A mATe gavAsiSanuM adhyayana karavuM. hamezAM kharAba mArge javAmAM lokApavAdanI bIka rAkhavI. 26-snAna karyA pachI hamezAM prANAyAma kara. - ra7-hamezAM niyamita rIte kasarata karavI. vyAyAmane brahmacarya sAthe bahu nikaTa saMbadha che. tamAma kasaratamAM mArA bajolI kriyAnA anubhava uparathI kahuM chuM ke, taravAnI, zuddha jamInamAM kedALIthI khodavAnI, zuddha havAmAM daLavAnI tathA davAnI kasarata sauthI uttama che. daMDa-beThaka saunI aMdara kAyadAkAraka che. ekAda kalAkanI ghoDesvArI paNa sArI che. khAsa jarUranI te khAkhenI dezI ramata. tathA doDavAnI, taravAnI, khodavAnI tathA hasavAnI kasarata che. anubhavathI vAcakane vizeSa khAtrI thaze. 28-hamezAM savAramAM uDIne prArthanA karavI ane yAda rAkhavuM ke, niyamabhaMga karavAthI jarUra nukasAna thaze. 29-chokarA temaja chokarIne sAdI ane kudaratI Dhabe teo jIvanabhara nirmaLa rahevAnAM che, evI mAnyatAmAM ucheravAM. 30-pati patnIe jUdA jUdA eAraDAmAM sUvuM ane ekAMta TALavI, e sauthI mahattvanuM che. kaI paNa vyaktie patipatnI vacce suddhAMta saMyama atyaMta agharo che ema mAnavuM nahi. ulaTuM sau koIe saMyamane jIvananI sAmAnya ane svAbhAvika sthiti tarIke mAnIne cAlavuM joIe. - 31-zauca jatI vakhate maLa visarjana thayA pachI naLa halAvavAnI kriyA jene yogAbhyAsamAM nauLI kriyA kahe che te karavI. AthI karIne koI paNa prakAranI badI zarIramAM raheze nahi ane AMtaraDAM svaccha rahevAthI vIryanI daDhatA jarUra vadhaze. zauca gayA pahelAM zerathI bazera ThaMDu pANuM uThIne turataja pIvuM joIe. 32-saMpUrNa UrdhvaretA thavA mATe bolI kriyAnI khAsa AvazyakatA che. te kriyA guru pAse rahIne ja zIkhI levI; kAraNa ke bajolIno paMtha lohIthI kharaDAyelo che. A kriyA zIkhatAM aneka zeAdhake atyaMta rogI thayA che ane bahuja kaphoDI sthitimAM maraNa pAmyA che. paNa je A kriyA siddha thAya to tene vyAdhi ke vRddhAvasthA kadI prApta thatI nathI ane tenuM mRtyu pAkA phaLanI mAphaka svAbhAvika rIte AnaMdathI thAya che. (eprila-1928nA "vijJApaka"mAM lekhaka zrI. haribhAI nA. paTela-vighadhikArI, dhArI mahAla) jana Rche Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. zubhasaMgraha-bhAga pAMcame 3-raziyAmAM keLavaNIno vikAsa uMcI keLavaNI sAthe vyavahArajJAna (seviyeTa raziyA keLavaNInA kSetramAM keTalI adbhuta pragati karI rahyuM che tenI mAMcaka vigato AlekhatI eka lekhamALA paMDita javAharalAla naherUe lakhI che. temAMnI vigate A nIce ame ApIe chIe.) krAMti pachI ghaDAyeluM raziyA aneka dRSTie abhyAsa karavA jevuM che. paNa temAMye raziyAe khAsa karIne pitAnI prajAnI abhaNutA TALavA mATe jabbara laData lIdhI che; ne keLavaNI viSe je rAjanIti rAkhI che, te kharekhara preraNAtmaka che. raziyAmAM hiMdanI jema khetInI khUba jamIna che, tema kheDuto moTe bhAge abhaNa che. tyAMnI keLavaNIne lagatI taddana navI ne racanAtmaka yojanA vadhAvavA jevI che. amerikAnA kuzaLa keLavaNIkAra DaoN. lusI vilsane "navA raziyAmAM navI zALAo" e nAme eka pustaka lakhIne soviyeTa sarakAranI keLavaNInI rAjanIti viSe prakAza pADe che. seviyeTa raziyAnA prazno viSe e pustakamAMthI ghaNuM maLe tema che. keLavaNInI agatyatA raziyAnI je vigato maLe che te parathI ne te dezanuM jeNe tIvra avalokana karyuM hoya te samajI zake che ke, tyAM bozevika netAo ne temanA joDIdAro juvAnane keLavaNI ApavAnA viSayane khUba agatya Ape che. tyAM sau sArI peThe samaje che ke, samAjanuM pUrepUruM ghaDatara mAtra sArA zikSaNathIja thaI zake tema che. raziyAnuM bhAvI kevuM hovuM joIe tenI kalpanA karatAM tyAMnA netAoe pitAne Adarza pitAnA ja samayamAM siddha karavA mATe dhasArAbaMdha prayAso zarU karyA. che ane dezanA juvAnone sArAmAM sArI keLavaNI ApavAmAM teo khUba zakti kharce che; eTaluM ja nahi paNa raziyAnA uttamottama ne saMgIna vicArakAnA hAthamAM keLavaNInI lagAma saMpAI che. oNkaTobaranA baLavA pachI thoDA ja divasomAM jyAre khuda peTrogreDa nagaramAM paNa AMtaravigraha cAlato hato tyAre seviyeTe ApaNane pitAnI keLavaNInA kSetranI bejanA jAhera karI hatI. te pachI DAja vakhatamAM AkhA dezanI abhaNutA daza varSamAM TALavAnuM temaNe jAhera karyuM hatuM. A rIte temaNe mAtra juvAnane keLavaNI ApavAnuM nahi paNa dezanI vizALa abhaNa prajAne paNa ApavAnuM moTuM kArya hAtha para lIdhuM. paNa temAM teo pahelAM to niSphaLa nIvaDayA; kemake takadIra temanI sAme hatuM. AMtaravigraha cAlyAMja karyo, bIjA dezamAM phATelI laDAinI asara tenA para thaI ane dezamAM dukALa paDaye. AthI prajAnI hAlata bahu dayAjanaka thaI paDI hatI. AthI jo ke teo abhaNutA TALI zakyo nahi paNa chellA dAyakAmAM temaNe ghaNe jambara prayAsa karI sArI saphaLatA meLavI. jIvana sAthe saMbaMdha raziyAnA zikSaNakSetramAM bIjI khAsa dhyAna kheMce evI vastu e che ke, dainika duniyAdArI jIvana sAthe zALAone saMbaMdha rahe che. keLavaNuM e jIvanavyavahAra ne duniyAdArI karatAM taddana jUdIja duniyAnI vastu hoya ema hiMdamAM ApaNane dekhAya che tevuM tyAM nathI, paraMtu jIvanamAM karavAnAM kAryone saMgIna pAyo bALapaNathI apAtI keLavaNImAM racavAmAM Ave che. tyAMnA badhA zikSakone evI sakhata sUcanAo apAI che ke, vidyArthIonA jIvanavyavahAra sAthe zikSakee hamezAM gADha saMbaMdha rAkhavo. - mAtRbhASAmAM zikSaNa vaLI mAtRbhASAmAM ja badhuM zikSaNa apAya te para paNa khAsa dhyAna apAya che. hiMdane prajAvarga aneka kAmo ane bhASAomAM vaheMcAya che. tenA karatAM paNa vadhAre vibhAgo raziyAnI. prajAmAM peThA che; chatAM paNa te saune samAna dhoraNe rAkhavA mATe prayAsa thAya che. alabatta, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ raziyAmAM keLavaNInA vikAsa 11 keTalIka vAra eka zaheranI jUdI jUdI zALAomAM jUdI jUdI te lattAne phAve tevI-bhASAe mAraphata keLavaNI apAya che teApaNu sthAnika bhASAe!nA vikAsa mATe hamezAM mahenata karavAmAM Ave che. jUdI prAMtika bhASAomAM sarakArI chApAMo ne pustakAnI AvRtti pragaTa thAya che; eTaluMja nahi paNa evI prAMtika bhASAe zikSakA zIkhe te sArU temane mATe leninagreDa ne meskAmAM khAsa vargonI saMsthA kADhavAmAM AvI che. evI hAla 45 sasthAe che. meTI yunivarsiTIe nAnI kAmeA mATe khAsa abhyAsavarga rAkhe che. nAnI kAmenI saMskAritA vikAsa pAme e dRSTibiMdu teo hamezAM najara samakSa rAkhe che. meAskAnA DeLavaNI khAtAnI ame mulAkAta lIdhI tyAre e prAMtika bhASAonA prAcIna sAhityanAM vividha hastalikhita lakhANe! amane batAvavAmAM AvyAM. alabatta, amArAthI e vAMcI zakAya ema hatuMja nahi. seviyeTa sarakAra peAtAnI keLavaNInI nIti keTalI sarasa rAkhe che tene ekaja dAkhale! basa thaze. sAkhIriyAmAM i'Taka vibhAgamAM eka nAnI tAyaphAvALAonI kAma rahe che, jemanAM bALake| suddhAMnI saMkhyA gaNIe te! 405 nI che. tee adhakacarI turkI bhASA kheAle che te mATe bhAge zikAra karI gujarAna calAve che. AvI nAnI kAmanAM bALakA mATe temanI bhASAmAM keLavaNI ApavAne khAsa nizALa udhADAI che. alabatta, mAtra ziyALAmAMja A zALA cAle che, kemake unALAmAM te bALakA peAtAnAM mAbApa sAthe AsapAsanA pradezamAM bhaTakavA mATe cAlyAM jAya che. bIjI gISmIsa karIne eka nAnI jAta che, temane mATe paNa traNa nizALeA cAle che. e kAmanI bhASAmAM khArAkhaDI nathI eTale zIkhavatAM muzkelI paDe che, paNa gheADA vakhatamAM e muzkelI TaLI jaze. seviyeTa yuniyanamAM A uparAMta bIjI aneka nAnI jAteA che. peAla, yukrenIana, leTIviyana, IsthAniyana, jarmana, prIna, hIjI, Arameniyana, sapheda raziyana, sImeAyaDa, esTIeka, mAMgAliyana, yAkuta, tArtAra, zakIra, TuMgA, mucyata, yukegIra, kamATacaDeAla, iskevImeA, kIraghI, hakasIana, cuvAza, kAmI, marI, kalamakai guza, meAvana, esIriyana ane kaeNriyana-paNa A kaMi pUrI yAdI thai nathI, bIjI dhaNIye kAmeA rahI jAya che. A uparathI khAtrI thaze ke, raziyAmAM paNa nAnI kAmeA keTalI che. yuddhanI philmsaphI A lekha huM lakhI rahyo chuM eTalAmAM chApAMe evI khabara Ape che ke, leninagreDanA vijJAnamadire buddhisTa sa`skAranA abhyAsa mATe eka saMsthA sthApI che. emAM muddanI philmsInA abhyAsa karAvavAmAM Avaze; eTaluja nahi paNa e saMsthA mAraphata buddhisTa saMskAranA abhyAsa sArU AMtararASTrIya kaoNMgresa bharavAmAM Avaze. zikSikAe vaLI raziyana yuniyanamAM tArtAra ne khazakIra jevI nAnI kemeAmAM strIe pA~ pALatI hatI, paNa have strIoe pau tyajyeA che; eTaluMja nahi paraMtu te kAmeAnI keTalIka strIe zikSikAe ane evu' temane zikSaNa apAya che. seviyeTanI keLavaNImAM hajI vadhArAnuM tattva e che ke, raziyAmAM khAnagI zALAomAM khUba sarasa zikSaNa apAya che ne evuMja zikSaNa sarvene apAya te mATe prayAsa thAya che. sArI keLavaNI levAnA darekane hakka che ne te sarvene apAvIja joie. leninanI vidhavA krupsakAyA. e eka cunaMdI keLavaNIkAra che te te sahakArI dheAraNa mujaba keLavaNI Ape che. jhAranA samayamAM jhAranA vakhatamAM devaLamAM rahenArAM dharmAMcusta leAkeAnA hAthamAMja keLavaNInI lagAma rahetI; te te keLavaNI paNu kevI apAtI hatI ? jhArane vakAdAra rahevuM, devaLamAM mAnavu-e te evI jAtanI gulAmI keLavaNI apAtI. jema hiMdamAM sarakArI phrisA mATe klArkA pedA karavAne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo keLavaNu apAya che, tema raziyAmAM nIca vargane paNa kAMI keLavaNI na apAya te para khAsa dhyAna apAtuM hatuM. jhAranA vakhatanA eka pradhAne to keLavaNIne lagatI rAjanItimAM ema cokhkhuM jaNAvyuM hatuM ke "nAkara, rasaIAo, dhobIo, ghoDAvALAo ne evI nIca jAtanA lokeAnAM chokarAMone teo je jAtamAM janmyA hoya tenIja keLavaNI temane ApavI. vadhu keLavaNI ApavA mATe temane uttejana ApavuM nahi." e bALake zIkhI rahe ne temane tame pUcho ke "jhAranA tarapha kevI pharaja dharmanI dRSTie bajAvavI joIe?" te e javAba Ape ke tene mATe prArthanA karavI, tenI nokarI karavI, tenA para prema rAkhavo, niyamasara kara bharavA" vagere. keLavaNIne hetu soviyeTa pahelAM te e nirNaya karyo che ke, keLavaNIne dharmathI jUdI pADI dIdhI che. chokarA-chokarIo tyAM bhegAM bhaNe che, bInaraziyana kAmo pitAnI bhASAonI zALAo sthApe evuM uttejana apAya che. traNathI sAta varSanAM bALakone bALazikSaNa apAya che. 8 thI 12 varSanAM bALakene prAthamika zikSaNa devAya che, jyAre 13 thI 16 varSa sudhInAM kumAro mAdhyamika keLavaNI meLave che. ATalI keLavaNI pharajiyAtane maphata apAya che. te uparAMta uMcI keLavaNI levA mATe dareka jaNane hakaka rahe che. rAjya taraphathI keLavaNIne hetu nIce pramANe AlekhAyo che - " dareka jaNa baLavAna ne majabuta, cAlAka ne sAhasika, vicAra ne vartanamAM svataMtra temaja aneka rIte saMskAra pAmelo thAya ane kAmadAravarganA hitamATe marI phITa-jethI chevaTe mAnavatAnuM kalyANa thAya-te banAvavo." Ama 3 varSano bALaka pahelAM zALAmAM praveze che. te pahelAM e bALakane tenI mAtAnA jIvana mATe heltha DIpArTameMTa javAbadAra rahe che. koI strI-kAmadAra garbhavatI thAya che tene bALaka janme te pahelAM traNa cAra mAsathI cAlu rojIe rajA maLe che te bALaka jamyA pachI maphata tabIbI madada maLe che. A uparAMta bALakanA janma pachI te strI kArakhAnAmAM AvatI thAya te tenA bALakane navaDAvavA, davA-dUdha pAvA vagere mATe tene dararoja amuka kalAkanI raja maLI zake che. bALake mATe ramavAnAM medAno, kiMDaragATano, narsarI skUlo temaja bIjI cIjo mATe kAmadAra maMDaLe ne kArakhAnAMoe sagavaDa karI ApI che. bALakeLavaNI apAtI zALAomAM hAIjIna, khorAka ne uMdhapara khAsa dhyAna apAya che ane e zALAomAM ramato zIkhavAya che, vArtAo kahevAya che; saMgIta, kaLA ne nATakanuM zikSaNa apAya che. A nAnI uMmaramAM paNa nAnAM bALakomAM sahakArI paddhati zIkhavAya che. chellAM thoDAM -varSomAM lagabhaga 10,000 AvAM bALako AvuM sarasa zikSaNa pAmyAM che. keLavaNI mATe kAmadAra maMDaLe 10 TakA jeTalo bhAga Ape che. (2) raziyAmAM prAthamika ane mAdhyamika zikSaNa ekaja zALAmAM apAya che ne te zALAnuM nAma yuniphAIDa lebara skUla" ApavAmAM Ave che. temAM prAthamika ne mAdhyamika zikSaNanA be vibhAgo hoya che-ne banene abhyAsa sAtathI nava varSa sudhI cAle che. dAkhala thavA mATe te zALAomAM parIkSA levAtI nathI. varSanI Akhare paNa parIkSAvinAja AkhA varasane abhyAsa joyA pachI vidyArthIo varga caDhe che. dareka zALAmAM chokarA chokarI sAtheja bhaNe che. cheDe thoDe vakhate vidyAthIonI tabIbI parIkSA levAya che ne te vakhate dareka bALakanI ke vidyArthInI barAbara vyaktigata tapAsa thAya che. tapAsane aMte bALaka nabaLAM mAlama paDe to temane bhArI kAma ApavAmAM nathI AvatuM. jemanI AMkho nabaLI hoya temane AgalI beThakepara jagyA maLe che, vidyArthIone Na prayege sAthenI ja hoya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ raziyAmAM keLavaNune vikAsa vidyAthIone kArabhAra zALAomAM vidyArthIone kArabhAra cAle che. vidyArthIonI aneka saMsthAo zALAmAM hoya che. sahakArI maMDaLa, pustakAlaya, ramatagamatanI saMsthA vagere zALAnA kAryakramamAM paNa vidyAthIe rasapUrvaka bhAga le che. sAmyavAdIo vargavigrahamAM mAne che, paNa vidyArthIo temAM na mAne tenI saMbhALa rakhAya che. leninanI patnI kusakAya jaNAve che ke, "rAjyane baMdhAraNa mAphaka vidyAthIonI sarakAra hoI zake nahi; kemake bALakonAM jIvanamAM vargavigrahane sthAna nathI. vargovinAnA bhAvI samAjane Adarza zALA hovI joIe. paraMtu A Adarza hajI pUre paLAte nathI. zALAmAM paNa vargavigraha che. sahelagAha zALAnA vidyAthIo cheDe thoDe samaye sahelagAhe upaDe che. saMgrahasthAnamAM, aitihAsika sthaLoe, kalA pradarzanamAM ne kudaratI zikSaNa meLavavA mATe vidyArthIone thoDAM thoDAMnI TukaDImAM. laI javAmAM Ave che. keTalIka vAra dUra dUranI jagyAe lAMbA gALA mATe paNa musApharI. goThavAya che ne kuMDa pUratuM na hoya te rastAmAM kamAIne te pUruM karavAmAM Ave che. te uparAMta AjubAjunI ghaNI vastuone abhyAsa karAvavAmAM Ave che. khetIvADI, grAmya sukhAkArI, samAjajIvana, sthAnika vepAra, gAma ke zahera vacceno saMbaMdha, gAmaDAnI sarakArane vahIvaTa, gAmane sudhAravA mATe badhAM jAhera kAryakartAonA sahakAranI jarUra-ene tIvra abhyAsa paNa vidyArthIo kare te mATe khAsa saMbhALa rAkhavAmAM Ave che. kherAka, pAcanakriyA vagere para dArU ne bIjAM kephI pINAMnI kevI asara thAya che te badhuM paNa bALakone samajAvavAmAM Ave che. zikSake A badhA viSayo zIkhave te mATe temane laMbANa sUcanAo ApavAmAM Ave che; paNa sthaLa ne samaya jema anukULa hoya tema teo te kAryakramamAM pheraphAra kare che ne vidyArthIo paNa temAM bhAga le che. vaLI, zALAnI AjubAju je hoya tenI paNa temanA para asara paDe che. dAkhalAtarIke pAse kArakhAnuM hoya to tyAM kema kAma thAya che te badhuM temane dekhADavAmAM Ave che. bhUgoLa, gaNita, vijJAna vagere sarve e rIte ja zIkhavAya che. zaheromAM te keLavaNIne pracAra thayo che, paraMtu badhAM gAmaDAMomAM pUro pracAra hajI thayo nathI; topaNa kheDuto keLavaNInA pracAramAM khUba rasa le che ne keTaleka ThekANe to temaNe jAte ja zALAo bAMdhI che. gAmaDAnA bALakamAM buddhi vadhAre hoya che, vaLI, Ama AkhI prajA keLavaNI le che eTale ema jaNAyuM che ke, zaheranAM bALaka karatAM. gAmaDAMnAM bALakamAM buddhi vadhAre hoya che. enuM kAraNa kadAca e heya ke, zALAnI sAthe sAthe kudarata pAsethI paNa zikSaNa levAnI gAmaDAMomAM taka maLe che. raziyAnA keTalAka bhAgamAM kheDuto potAnI jamInamAMthI pUrato jIvananirvAha meLavI zakatA nathI ne tethI temane khetI sAthe bIjA dhaMdhAnI jarUra rahe che, eTale moTebhAge evAM kheDutanAM kuTuMbamAM strIo ne bALaka suddhAM hAthazALa para kApaDa vaNavAnuM kAma kare che. gAmaDAMomAM keLavaNIne pracAra keTalo thayo che, te mAtra eka ja vastu parathI paNa jaNAI zakaze-1913 mAM raziyAnAM gAmaDAMomAM 2800 TapAla peTIo hatI, 1926 mAM te vadhIne 64000 thaI. A uparAMta TrAveliMga TapAla oNphIso vadhI paDI te jUdI. AvI TrAveliMga posTa ophIse zaheromAMthI gAmaDAMomAM pharatI ane tenA DrAivaro kheDutone kAma lAge tevI vastuo lAvI ApatA ne te vecI dhaMdho karatA. 1923 mAM "kheDuta patrikA nAme - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ ^ ^ ^^ ^^ ^^ ^ ^ ^^ ^^ ^ ^ ^^ w zubhasaMgraha-bhAga pAMcama eka chApuM nIkaLyuM. Aje tene phelAvo daza lAkha nakalano che. temAM kheDuto ne khetIne lagatI khUba vigato Ave che, eTale kheDutone temAM ghaNAja rasa paDe che. vaLI te patramAM hajAro kheDuto nAnAM-moTAM vividha jAtanAM carcApatra lakhe che ne amaladAro sAme phariyAda, tapAsa ane bIjI bAbataviSe te patrikAmAM eTaluM badhuM vivecana thAya che ke, te patra kheDutone AzIrvAda samAna thaI paDayuM che ane temanA dhaMdhAmAM upayogI banyuM che. temAM AvelI bAbato para dhyAna kheMcAya che ane amaladAra sAme phariyAda vagere hoya to tapAsa thayA bAda jarUra jaNAya to te phariyAda dUra thayA vinA rahetI nathI. sinemA dvArA zikSaNa soviyeTamAM keLavaNInA pracAra mATe philmanI ghoja upayoga karavAmAM Ave che. grAmya rAjanIti' e nAme eka suvikhyAta philma banAvanAre hamaNuM philama bahAra pADI che, ne temAM kheDatajIvananA prasaMge ane khAsa karIne temanI muzkelIonuM AbAda citra raju karavAmAM AvyuM che. Ama sinemAdhArA paNa zikSaNane khUba phelAvo thAya che. zahera ane gAmaDAne saMbaMdha baLave te zaheranA kAmadAre e pahelAM zarU karyo hato. pAchaLathI gAmaDAMonA kheDuto tenA tarapha kheMcAyA. ghaNA vakhata sudhI zahera ane gAmaDAMne saMbaMdha kaDavo rahyo, paNa lenine jyAre navI Arthika rAjanIti dAkhala karI, tyAreja kheDuto pitAnA kharA svarUpamAM bahAra AvyA ne sAmyavAdamAM sahAyabhUta thaI paDyA. hajI paNa kAmadAra ne kheDutonA Adarza vaccene phera ghaNe che ane raziyAnA AMtarika jhaghaDAomAM te eka mukhya jhaghaDo che. sattAvALAo zaheranA kAmadAro ne gAmaDAMonA kheDuto vacce sahakAra karavA mATe tanatoDa prayAso kare che. 1923 mAM "zahera ane gAmaDAnI ekatA mATe kAmadAronuM maMDaLa" e nAme eka saMsthA zarU thaI hatI ane Aje AkhA dezamAM Thera Thera tenI zAkhAo che ane lAkho mANaso te saMsthAnA sabhya banyA che. kArakhAnAMonI kalaba vagere sAthe paNa paraspara sAmAjika saMbaMdha baMdhAya che ne avAra navAra temanA prasaMgamAM kheDute AvyAthI grAmyasudhAraNA mATe kAmadAre paNa sArI mada karI rahyA che. abhaNutA TALavAne upAya abhaNutA sAme aneka rIte laData laDavAmAM Ave che. TreDa yuniyane, kAmadAra kalabe, kheDuta maMDaLa, sahakArI samAje, kedakhAnAMo-badheja keLavaNIne khUba phelAvo thAya te mATe ghaNuM ja dhyAna ApavAmAM Ave che. kAmadAro ne kheDuto mATe udyogane khetIvADInA viSayo jyAM zIkhavavAmAM Ave evA dainika ane aThavADIka vargo paNa rakhAyA che. abhaNutA TALavA mATe eka asAdhAraNa tapAsa kamIzana nImAyuM hatuM ne te pachI "abhaNatAvireAdhaka maMDaLa" nAme paNa eka saMsthA sthapAI hatI. e saMsthAmAM paNa vizALa janasamudAya joDAyo hato. mAtra lekane keLavaNIja ApavAno rAjyano hetuM nathI. paraMtu temanuM sAmAjika jJAna paNa vizALa bane ane rAjyamAM lokasattA sthApavA mATe teo madada karI zake te sArU zikSaNa apAya che. pustakAlayonI saMkhyA khUba vadhatI jAya che ne pharatAM pustakAlayo paNuM ghaNuM che. A uparAMta kheDuta jIvana ane kAmadArajIvanane lagatA praznanAM nAnAM sastAM copAniyAMo paNa prakaTa thAya che ane lAkhonI saMkhyAmAM te vecAya che. raziyAnuM lazkara AthI gAmaDAMomAM ane zaheranA kAmadAromAM khUba keLavaNuM phelAI che; ane kheDuto-majurA have pitAnI sthitinuM bhAna karatA thayA che, jo ke hajI kheDutamAM ghaNuM zikSaNa phelAvavAnuM bAkI rahyuM che. raziyAnuM lazkara maTe bhAge kheDutonuM banyuM che, eTale te mAraphata paNa temane keLavaNI maLe evA upAyo levAmAM Ave che. lazkaramAM kheDutane be varSa rahevAnuM hoya che ne te daramiyAna teNe amuka abhyAsadaramiyAna teNe amuka vargamAM pharajiyAta javAnuM ja hoya che. AthI jyAre e lazkara choDIne jAya, tyAre potAnA gAmaDAmAM keLavaNI ane saMskAritA phelAvavAnuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 raziyAmAM keLavaNInA vikAsa kA karI zake che. AvI rIte lazkaramAM joDAi AvelA lAkhA kheDuta keLavaNI pAme che ane phelAve che tathA potAnA gAmaDAne zikSaNathI samRddha banAvI abhaNutA TALavAmAM apUrva madada kare che. khAsa nizALe. A uparAMta ThekaThekANe khAsa nizALeA te insTiTayuTA haiAya che. rIsa` insTiTayuTA, Tekinakala skUlA, kAmadArAe karavAM paDatAM kAmeAne lagatA vargo, khetInuM kAma zIkhavatI nizALA, baherAmuMgA mATe nizALA, kalA ne saMgItanI saMsthAe vagere sthapAyAM che. insTiTayuTa oNpha sAikolaoNjI enDa dha pheTAlAjI nAme eka meATI saMsthA che, tyAM sArAmAM sArA adhyApakA ne keLavaNIkArA rAkhela che. yunivarsiTIo ucca zikSaNa mATe yunivarsiTIe paNa dhaNI che, meAskAmAM be meTI kamyunisTa yunivarsiTIe che te enAM nAma A pramANe cheH-erIenTala yunivarsiTI ane sunayATa-sena yunivarsiTI. temAM sAmyavAdanA khAsa viSayeA zIkhavAya che ne tenA pracArakArya mATe patie batAvAya che. sahanazIlatAnI bhAvanA baLavA pachI jUnA rItiravAjo ane patine taddana pheravI nAkhavAnI bhAvanA khUba jorazeArathI prakaTI nIkaLI hatI. jANItA raziyana lekhakeAne paNa 'khaDekhAM' kahI varNavavAmAM AvatA hatA ne temane kAI paNa jAtanuM uttejana apAtuM nahetuM. dharmAMnAM dhatIMge sAme paNa khUba khaDa jAmyuM, paNa have sahanazIlatAnI bhAvanA jAgI che ne ghaNI vastuo tee nachUTake sahana karI khIjAonI lAgaNI nahiM duHkhavavAmAM mAne che. keLavaNInA kSetranA mukhya pAyA dharmAMmAM nahi mAnavAnI mAnyatApara racAyA che; teApaNu nizALeAmAM dharmaviruddha kAMi paNa racanAtmaka pracArakArya nathI thatuM. gheADA vakhatapara chApAMomAM, meksIma gArakIe rAme rAlAMne lakhele! eka patra prakaTa thayA hatA. temAM jaNAvAyuM che ke, jhAranA vakhatanA raziyana lekhakAnAM lakhANA khUba vaheMcAya che ne vakhaNAya che. raziyana- pachI bhale te kamyunisTa heya tApaNa te-evA TyuDathala hAtA nathI ke sArUM sAhitya ke saMgIta ane kaLA vakhANI zake nahi. lenina pAteja dhaNA jANItA sAhityalekhakeAnA samAgamamAM rahetA ane umadA saMgItamAM tallIna banI jatA. lunA caraskI keLavaNI khAtAnA mukhya vaDe lunA caraskI che. tene viSe eka vAta che, je parathI tene oLakhI zakAya tema che. baLavAnI zarUAtanA divaseAmAM jyAre AMtaravigraha thayA karatA hatA, tyAre eka vAra evA samAcAra phelAyA ke, meAskAmAM kremalIna TAvaranA thADA bhAga nAza pAmyA che. pAchaLathI A khakhara khoTI TharI; paraMtu te khabara jANatAMja bhunA caraskInA dilamAM cIrADA paDayo. AMkhamAM azrudhArA lAvI te lenina pAse doDayA ane peAtAnuM rAjInAmuM teNe ApavA mAMDayuM. bhUtakALamAM je mahAna imArata baMdhAI hatI te tUTavAnI khabara huM jIvatAM sAMbhaLI zakuM nahi, tevuM teNe kahyuM. tenuM rAjInAmu` svIkArAyuM nahi; eTaluja nahi paNa te pachI raziyAnA kalAsaMgrahanA rakSaka tarIkenA hAddo tene soMpavAmAM AvyeA. Aje e mANusa raziyAnI saskRti peAtAnA hAthamAM rAkhI edeza che-eTale ke, keLavaNIkhAtAnA amaladAranA heAddA uparAMta pustakAlayeA, kaLAsaMgrahasthAnA, kaLAkAreA ne vijJAnazAstrIenI sasthAo, thiyeTarA, saMgIta ane sinemeTAgrApha vagerenAM khAtAM tene sAMpavAmAM AvyAM che. te kavi che, nATayakAra che; eTaluMja nahi paNa mAnavatAnA premI che, tema chatAM te baLavAkhAra ane sAmyavAdI che. Aje raziyAnI keLavaNImAM saMskAritAnA pAsa teNe besADayeA che. krusakAya-leninanI patnI raziyAnA zikSaNavikAsamAM bIjI eka vyaktie amUlya phALA ApyA che. tenuM nAma krupsakAya ke jeNe leninanI patnItarIke maLavA daramiyAna ne te pachI raziyAnA janasamAjamAM keLavaNI mATe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA 16 jhaMkhanA karIne peAtAnA makkama Adarzo pAra pADayA. dezapArInA divaseAmAM paNa teNe keLavaNImAMja peAtAnA kALa gALyo hateA ane jAhera zikSaNa ane prajAtaMtra' e viSayapara pustaka lakhyuM hatuM. te bAi sAdAM kapaDAM pahere che, tene dekhAva Akaka nathI; paraMtu gheADI miniTeA tenI sAthe vAta karIe eTalAmAMja tenI buddhinA camakArA ApaNe joi zakIe chIe. leninanA avasAna pachI ' keMgresa oNpha seviyeTsa 'ne uddezI teNe nIcenA udgArA kADhayA hatAH " kAtreDasa! kheDuta ane kAmadAra naranArIe ! mAre tamArI pAse eka meATI yAcanA karavAnI che. leninanA vyaktitvane khUba mAna Ape nahi, enA smArakamAM pUtaLAM khAMdhA nahi. peAtAnA jIvanamAM eNe e kazA mATe paravA karI nathI. yAda rAkheA ke, A dezamAM garIbI ne daridratA mukha che. jo tamAre leninanA nAmane mAna ApavuM hAya teA khAlamadirA sthApe; kinDaragArTana zALA, pustakAlayA, ispitAle vagere ubhAM kareA." (" hiMdusthAna ane prajAmitra"nA kaiAmAMthI ) 4 - vidhuralama thAya to pachI vidhavAlama kema nahi ? vidhavAone hiMdusamAja nyAya Apaze ? hiMdusamAja kuMbhakarNenI mAphaka kyAMsudhI dhAraze? jyAre dezAMtaramAM pragati ane sudhArA mATe laDatA laDAi rahI che, tyAre hiMdusamAja peAtAnI mULa jagyAethI eka IM`ca paNa AgaLa vadhyeA nathI. AjanA vIsamI sadInA saikAmAM paNa aDhAramI sadInA rItiravAjo astitva dharAve che, te joi game tevA samajI mANasane lAgI Ave e nirvivAda che. e rivAjo eTalA kaDhaMgA ane amAnuSika che ke te joi hradaya 'pI uThe che. vidhavAlagna kAne mATe ? vidhavAe punagna karI zake ke nahi, te savAla prathama carcAvA jevA che. vidhavAe je peAtAnuM jIvana sAdAi ane sadguNuthI gALavA mAgatI heAya aneniSkalaMka rahe te! enA jevu zreSTha khIjAM kAMi hAI zakeja nahi. ma`ma kavi kalApIe kahyuM che ke-- che vadhaLye vadhu vimaLatA vhena saubhAgyathI kaMI ' e sUtra ghaNuMja sarasa ane mananIya che; paraMtu kAne mATe? je vidhavA potAnA svastha patinI yAda dilamAM dharI tenAja nAmanu' aheniza raTaNa karI sa'sAranA harakeAi bhegavilAsathI vaMcita rahevA mAgatI heAya, tene mATeja che; paNa je vidhavA tevuM jIvana gALavA nA mAgatI hAya, saMsArasukhanI leAlupatA tenA hRdaya upara asara karatI hAya ane aheAniza vaidhavya dazAmATe tenA dilamAM Da Mkha thatA hAya, tevI vidhavAone punaHgna karavAnI chUTa maLavI joie ke nahi? ke aDhAramI sadIthI cAlatA AvelA rivAja pramANe teNe samAjanI baMdhanarUpI kheDImAM jakaDAi rahevu? e mukhya savAla che. hiM'dusamAjamAM vidhavAonI sthiti kadAca ema kahevAmAM Ave ke, vidhavAe zAmATe punarlagna karavu' joie? teA ene javAkha e che ke, hiMdusamAjamAM vidhavAonu' sthAna ghaNuM adhogatie paheAMceluM che. vidhavA zubha kArTImAM bhAga lai zake nahi, eka gulAmaDI karatAM paNa tenI pAse vadhAre kAma levAmAM Ave che. jI'dagIbhara AziyALu' jIvana gALavu' paDe che, savArathI sAMjasudhI tanatADa mahenata karavA chatAM gALAja khAvAnI, zvasura pakSa athavA mAbApa jANe khavarAvavAmAM tenA upara upakAra karatAM hAya ema ene jovAnu, peTapUratuM khAvA maLe nahi, kAipaNa bAbatamAM eneA avAja nahi ane keTalAMka kuTumemAM te mAra paNa mAravAmAM Ave che ane eTale! sItama tenA upara gunnaravAmAM Ave. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17. vidhuralagna thAya te pachI vidhavAlagna kema nahi ? che ke, te jotAM jonAranI AMkhamAMthI lohI varase. eka kasAI jAnavara upara je julma na gujAre tenA karatAM paNa vadhAre julama tenA upara gujAravAmAM Ave che ane AvuM duHkha ane juhame thavA chatAM vidhavAne karavAnuM zuM zuM ? mUMge moDhe sarva sahana karavAnuM! pitAnA dilanI unI javALA kADhavAnuM tene eka paNa ThekANuM hetuM nathI. samAja A badhuM jANe-jue che; chatAM AMkha ADA kAna kare che ane pitAnI aDhAramA saikAnI paddhatine vaLagI rahe che. Ama hovAthI vidhavAo hiMdusamAjane zApa Ape to temAM kaMI aNachAjatuM na gaNAya. vaidhavya mATe jokhamadAra koNa? vidhurama thAya te vidhavAlagna kema na thaI zake? 50 varasanI uMmaranA babucaka buddAo pitAnI kAmavAsanAne vaza thaI pitAnA gharamAM pitAnI bahena yA dIkarI nAnI vayamAM vidhavA thayA chatAM tenI vadhavya dazAne bAju mUkI ghoDe caDhe che ane navI vahu gharamAM lAvavAnA pitAnA mananA koDa pUrA kare che. AvA babucakone eTalo paNa vicAra nahi Avato hoya ke, pitAnAja gharamAM potAnI vahu yA dIkarI vaidhavyadazA upara AMsu sAre che ane duHkhamaya jIvana gujAre che; te vakhate navI vahu lAvavAnA koDa pUrA pADavA taiyAra thAya che? are o babucaka buddAo! o maraNamATe bheAMya saMghatA hevAno ! e viSayI kutarAo! tamane kyAM khyAla che ke, yuvAna bALAone vaidhavyadazAmAM mUkanAra tameja che. tamArA kSaNika sukhanI khAtara AgaLa pAchaLane vicAra karyAvagara havasI kutarAnI mAphaka lagna karavAne AkarSAo che; te badala tamane hajAra vAra dhikkAra che! kasAImAM paNa jarAtarA rahemanI chAMTa hoya che te paNa tamArAmAM nathI. AvA vidhurIne pitAnI putrI ApanAra mAbApane paNa hajAro zApa che. "dIkarI ne gAya dore tyAM jAya" e kahevatanuM astitva hajI hiMdusamAjamAM che te A uparathI sAbIta thAya che. mAbApo pitAnI putrIone paisAnI lAlace, ucca kuTuMbanI lAlace vA bIjI koI paNa lAlace vahAlathI ucherI Akhare dukhadariyAmAM haDaselI mUke che ane pachI bicArI vidhavA thatAM zikArI kutarAonI mAphaka tenA upara tarApa mArIne saMkaTa gujAravAmAM kamara kase che. are ! e aMdha mAbApe ane lagnamATe lAlasA karanArA babucaka ! vicAra, AMkha ughADo ane juo ke, vaidhavyaprApti mATe koNa jokhamadAra che! bheLI bALAone zAmATe gunhegAra gaNo cho? tamArI bhUla kahe ke manasvIpaNuM kaho, paraMtu tene bhoga to bhoLI bALAneja thavuM paDe che. hiMdusamAja jAgaze ke? hiMdusamAjamAM jyAre vRddhalagnanI prathA hayAtI bhogave che, tyAre vidhavAlagnanI prathA kema dAkhala na karavI ? vidhavAlanI prathA hiMdusamAjamAM dAkhala thaze to ghaNAja phAyadA thAya tema che ane hiMdusamAja upara je TIkAonA hathoDA paDe che te aTakaze; videzI lekhikA mIsa me jevIone hiMdusamAja upara TIkAo karatAM aTakAvI zakaze; hiMdusamAjanI thatI adhogati aTakAvI zakaze; vidhavAone paradharmIo sAthe lagna karatAM aTakAvI hiMdusamAja upara AvatuM kALuM kalaMka dUra karI zakazo ane bALahatyA tathA braNahatyA aTakAvI zakaze. je A prathA dAkhala thaze to hiMdusamAja pitA upara AvatuM kalaMka dUra karI ujajavaLa mukhe pharI zakaze ane vidhavAonA hajAre AzIrvAda meLavaze. (tA-1-8-1928 nA dainika "hiMdusthAnamAM lekhaka:- zrI. puSkararAya ke. desAI) S zu. 2 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 wwww zubhasaMgraha-bhAga pAMcame 5-AjanA samAjanAM jIvatAM muDadAM! briTiza pAsethI zIkhavAne guNa aMgrejI bhASAmAM eka jANItA vidvAnanuM kathana kahevatatarIke vaparAya che ke "bAyelAo kharUM mRtyu Ave te pahelAM aneka vakhata marI gayelA hoya che." eTale ke, bAyalA puruSone sAcuM mRtyu to ekaja vakhata Ave che; paraMtu te pahelAM jIvane jyAre paNa kazuMka jokhama vahoravAnuM Ave ke kAMIka gaMbhIra prasaMga ubho thAya, tyAre tene khoTo bhaya eTalo badhe lAgI jAya che ke jethI te mANasanI dazA lagabhaga maravA jevI ja banI jAya che. jIvatAM muDadAM AvA bhayabhIta rahenArA bhIrU bAyalAono jagatanA AraMbhathI sarva sthaLe tiraskAra karavAmAM Ave che ane jagatanA aMta sudhI teno janatA tiraskAja karaze; tema chatAM mAnavasamudAyamAMthI evI kAyaratA jaDamULathI TaLI jAya e mAnavuM te muzkela che: sivAya ke spArTAvAsIonI mAphaka puruSane jIvavAno adhikAra ApavAmAM na Ave, sivAya ke prAcIna romana nAgarIkatvanI mAphaka nAgarIkatvanI vyAkhyAja AkarI TharAvavAmAM na Ave. paraMtu hiMdusthAnanI paristhiti tapAsIe te evA kAyara manuSya ke jemane vAstavika rIte ja jIvatAM muDadAM gaNuM zakAya evAM ghaNuM dekhAya che ane najIkanA bhaviSyamAM e durguNane sahejamAM nIvArI zakAya tema nathI. bAyalApaNAnA prakAra mANasamAM rahelI bAyalApaNAnI kasoTI ekalA zarIrabaLa uparathI kADhI zakAya nahi. alabatta, mAnavInI maradAInI aneka kasoTIomAMnI zarIrabaLanI khIlavaNI paNa eka kapaTI che; topaNuM ekaluM zarIrabaLa dharAvanAra mANasa maradaja banI zake che, evuM kazuM ja nathI. bAyalApaNuM eka prakAranI bIkamAMthI janme che ane evI bIka nirmAlya, mAnava kaDAomAMja hoya evuM kaMI vidhAna hoI zake nahi. sADAcha phaTanA kadAvara bAMdhAnA mANasomAM paNa evI bIkane sthAna che ane tene lIdhe temanAmAM paNa kAyaratA dekhAyA vinA rahetI nathI. e kAyaratA athavA bAyelA aneka jAtanA bhayamAMthI janme che. te bhaya dhArmika, rAjakIya, sAmAjika ane Arthika, ema cAra jAtanA sAmAnya rIte hoya che. khAsa bhaya mAra-hAni, prANadaMDa ane lUMTanI bhAvanAnI pAchaLa rahelA hoya che, paraMtu sAmAnya vyavahAramAM jeNe bhayano tyAga karelo che te khAsa bhaya vakhate jarA paNa ya vinA maradanI mAphaka game te prasaMgamAM khaDe rahI ja zake e anubhava che. eTale kharI kAyaratA jIvananA sAmAnya vyavahAramAMthI mApavAnI hoya che. vahema ane dhatIMgane bhaya game tevI pracaMDa kAyAvALA ane sAbuta kAMDAbAvaDAvALA zaktizALI mANasane paNa vahema ane tevAMja bIjA dhatIMganA bhaya taraNa karatAM paNa nirmAlya banAvI mUke che. dAkhalAtarIke ghaNuone evA vaheme gherI lIdhelA hoya che ke, mAthA upara, keNI upara ke gaLAmAM amuka maMtranuM mAdaLiyuM ke tAvIja rAkhIe to duzmana kadI harAvI na zake, bhUtapreta kadI bIvaDAvI na zake ke keAInA jAdu athavA jatramaMtra keI paNa rIte phAvI na zake. evA mANase bahuja jorAvara hovA chatAM je piluM mAdaLiyuM corAI jAya, tUTI paDe ke mArAmArImAM khavAI jAya te pelI vahemI mAnyatAne lIdhe tenI tamAma zakti haNAI jAya che ane te bApaDo vahemane lIdhe banelI parAzrayI vRttine lIdhe badhIja Atmazakti gumAvIne taddana bAyaleja banI bese che. evI ja rIte ke devIne bhayathI, koI devonA bhayathI athavA temanA taraphanI aMdhazraddhAne lIdhe AvyA banI bese che. somanAtha uparanA hamalA vakhate kevaLa mahAdevane Azare besI rahIne hArelAoe je manedazA batAvI, te AvIja dhArmika aMdhazraddhAmAMthIja janmelI hatI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ - w ww.vvvvvv AjanA samAjanAM jIvatAM muDadAM! rAjadvArI bhaya keTalAka bahAdUra vIra rAjadvArI bhayane lIdhe jIvatAM muDadAM jevA banI jAya che. A bhaya be prakArano che. jela athavA mArane ane sattAvALAonI gupta khaphagI ke maherabAnIne. jaliyAMvALA bAgamAM pelA pracaMDa zarIravALA paMjAbIo DAyaranI goLIthI marI gayA, emane koI bAyalA nahi kahI zake; paraMtu amRtasaranI pelI gejhArI galImAM jeo gerA sipAInI goLI ane saMgInanA bhayathI DarIne peTe ghasaDAyA, jemaNe nAkalITI kheMcI, jeoe gorAne joIne pharajiyAta salAma bharI ane bIjAne mAna anicchAe-mRtyunA bhaye-ApavA taiyAra thayA, temane janatA hamezAM kAyaratarIke ja gaNaze. gAMdhIjI jevA ahiMsAnA pUjArIe paNa evA bAyalAone peTa ghasavA karatAM marI javuM hatuM, ema kaheluM teno artha eTalo ja che. Aja rIte keTalAka pilIsanA mAranA bhaye ane jela javuM paDaze te? evA bhaye paNa jIvatAM muDadAMnI dazA batAve che. paraMtu sAmAnya mANaso nahi evA pramukha rAjadvArIo bIjA eka bhayane lIdhe eka jAtanuM bAyalApaNuM batAve che, e paNa noMdhavA jevuM che. ekAda rAjadvArIne dhArAsabhAmAM sarakAre nIme che. "bolazI bIla' ke "rAuleTa ekaTa' athavA "mIThA uparanA kare jevA keIka prasaMge tene ema lAge ke, sarakAranuM e kRtya bilakula tiraskArane pAtra che, tema chatAM sarakAra pharIthI mane namaze nahi ?" e bhaye upamRtyu pAmelA keTalAya rAjadhArIo sarakArI cAbukavAra(hIpa)nI doravaNue doravAya che. teja rIte ekAda lokapakSI rAjyakArI netAne ema lAge ke, prajAsamUhane meTo bhAga je vAta mAnI rahelo che te pariNAme nukasAnakAraka che; tema chatAM e vyAjabI abhiprAya jAhera karavA jatAM lokapriyatA gumAvI besavAnA bhayathI te gabharAI jAya che, enI jIbha upaDatI nathI, hoTha sIvAI jAya che, haiye kaMI ne heThe kaMi e dazAmAM te vyAkheha pAme che, chelle tene lokapriyatA gumAvavAno Dara eTalo badhe dekhAya che ke, chevaTe te jUThuM bole che. e netA bIkaNa bane che, bAyalApaNa dhAraNa kare che ane janatAne sIdhI salAha ApavAno potAno dharma bhUle che ! dhArmika bhItA keIeka jAhera puruSa che. te dhArmika vahemo ne Dhaga-dhamAlamAM mAnatA nathI. vilAyata jaIne gorAonI hoTelomAM te AhAra-vihAra kare che, gavarnara ane vAisaraoNyanI sAthe bhejane letAM tene kazo vAMdho jaNAto nathI; tema chatAM dharmaghelA puruSone nArAja nahi karavAne mATe te rUDhirakSakonI jAherasabhAomAM mukhya bhAga bhajavIne dharmanAM dhatIMgAne Teko ApavAnuM bAyalApaNuM batAvI bese che. kei eka vidvAna brAhmaNa che. tene ema lAge che ke, jamaNamAM paMktibheda e te khoTA prapaMca che; mANasa mANasathI kadI abhaDAtoja nathI; tene ema lAge ke, 80 varSanA muddA sAthe baLAtkAre paraNAvavAmAM AvelI cauda varSanI kanyA je paraNyA pachI be pakhavADIAmAM vidhavA bane tene pharIthI lagna karAvavAM emAM ja sAco dharma rahelo che; tema chatAM ema karavAthI tenA yajamAno gusse thaI jaze, tene mAna maLatuM aTakI paDaze, ethI ene peTa bharavAnA sAMsA paDaze-e ene bhaya lAge che. ethI te bAyalApaNuM dhAraNa kare che ane potAnA AtmAne ThagIne te paMktibhedane puSTi Ape che, vidhavAne pharajiyAta vairAgya paLAvavAnI himAyata kare che, te jIvate chatAM marI jAya che, jIvatuM muDadu banIne te jagatamAM rahe che. sAmAjika bhItA sAmAjika bharatAthI bAyelA banelAo to A jamAnAmAM aneka jaze. jIrNa nyAtanA duzmana banIne tene teDI nAkhavAnAM lAMbAM pahoLAM bhASaNe bharaDI bharaDI sattAvAdI ane muDIvAdI sudhArakene khuza karavA, koI eka prItibhejanamAM jamavA jAya che; paraMtu jamIne AvyA pachI nyAtanI sabhA bharAya che ane jyAre nyAtabahArane Dara batAve che tyAre pelo jJAtivirodhI bAyala banI jAya che, te pitApaNuM gumAvI bese che, ene potAnA siddhAMta mATe ekalA ubhA rahevAne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20. ' zubhasaMgraha-bhAga pAMcama madaIne Azaro le nukasAnakAraka jaNAya che, te mUcha muMDAve che. gAyanA chANa-mUtrathI snAna karIne pAvana bane che. jAtIlAonA gussA AgaLa TakI nahi zakavAthI te daMDa Ape che. nyAta jamADe che ane jIvate muDadu banI jAya che. eja rIte bALalagna, vRddhalagna, kuLalagna, dhanalagna, varavikraya, kanyAvikraya, kajiyAta vaidhavyapAlana vagerenI viruddha vicAre dharAvanArA, bhASaNa karanArA ane lAMbA lAMbA lekho lakhanArAo prasaMga Avye bhIrutA batAvIne bhAgI jaI sAmAjika sattA AgaLa namI paDe che ! eka mANasa evuM mAne che ke, cAritryathI ja mANasa uMco thaI zake. zaka paNa vizuddha cAritryabaLa khIlavIne brAhmaNakaTIne pAmI zake-arthAta nIcalA tharathI upalA thara sudhI pahoMcI zakepaNa aneka pApakarmo karIne gaMgAsnAnathI te pavitra thaI na jAya, aneka anartha karatA rahIne corAzI jamI AvavAthI ke brAhmaNa banI na bese; paraMtu je te evuM bahAra kahevA jAya to enI nyAtanA vahemI ane rUDhipUjakane gusso caDhe. e gusse sahana karavAnI, sAmAjika bahiSkAra veThI levAnI tenAmAM tAkAta nathI hotI eTale te bAyalo banI jAya che. turataja pitAnA badhAja siddhAMtane gaNI karIne gajavAmAM mukI de che ane jJAtIlAonI sAthe jhaMkhe jhebe karate e 5NuM kahevA lAge che-corAzI jamavAthI ApaNe brAhmaNa banI gayA ! Arthika bhIsatA Aja rIte Arthika dabANa ane lAgavaga mANasane bhIru banAvI mUke che. eka nyAyAdhIza lAMca laIne anyAya kare che tyAre te bAyalo banI mRtyu pahelAM marI cUke che. eka nokara kevaLa amuka mANasane tyAM nokarI kare che, eTalA DarathI bhIru banIne pote na mAnato hoya tevuM kAma kare (dAkhalAtarIke zeThane ke zeThanA sagAne khoTI zaramathI cuMTaNImAM mata ApI Ave, pote dilathI na mAnato heya te kAma kevaLa zeThanA dabANathI kare ) tyAre te bAyalo. banIne jIvatA muDadAnI dazA bhegave che. tevIja rIte paisA laine nirdoSane bIjAnI khAtara mAravA janAra game teTalo zArIrika baLavALo hovA chatAM paNa bAyalo manAya che. bhItA tyAgo-marada bane e bhIstAno jeNe tyAga karelo che teja marada che. evA marada amakaja dezamAM ke amakaja jAtimAM pAke ane bIje naja pAke ema kaI kahI na zake; topaNa vicAra karatAM evuM te kahevuM ja joIe ke, jeo evA bhayathI DaratA nathI teeja jagatamAM nAmanA, yaza, sattA, dhana, sanmAnabadhuM pAmI zake che. gAmamAM dhADa AvI hoya, gharamAM cAra pe hoya, gAma jatAM rastAmAM lUMTAro maLe teve vakhate paNa zArIrika baLa chatAM aMtaramAM kAyaratAne vAsa hovAne lIdhe aneka mANase bAyalAnI mAphaka dhADa vakhate gharamAM bharAI bese che. gharamAM cora pese tyAre dhrujatA dhrujatA uMghavAno ADaMbara kare che ane rastAmAM maLelA lUMTArAne sarvasva ApIne uparathI mAra khAya che; kemake bAyelAonA nazIbamAM e sivAya bIjuM kazuMja nirmAyaluM hetuM nathI. aMgrejImAM bIjA game teTalA duguNe bhale hoya, paraMtu temanAmAM maradAIne asAdhAraNa guNa che enI nA keIthI paNa pADI zakAze nahi. ApaNe e jAtanI pAsethI e saguNa khAsa zIkhavo jarUrI che. | muThThIbhara yAtrALuo jaine amerikA vasAve, pRthvIbharanA dezone khuMdI vaLIne ThAmaThAma yuniyana jeka uDato kare, muThThIbhara vyApArIo hiMda jevA vizALa deza upara sAmrAjya jamAve, jarAka jevaDA TApunI prajA samasta AlamamAM baLavAna rASTra thaI paDe te enI maradAIne lIdheja. jIsasa krAIsTa parvata uparanA upadezanI daza AjJAomAM aneka vAta kahI che, temAM te jamaNe gAle tamAco mAranAra pAse pro gAla dharavAnI vAta che: 5Na vyavahAra ane marada Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ dakSiNabhArata meM mUrtipUjaka IsAI 21 aMgreje jamaNA gAla upara tamAco mAranAranA ane gAla upara jabaradasta mukakA lagAvI tenAM jaDabAM teDavAnI nItie cAle che. aMgarakhAnI cALa pakaDe tene AkhuM aMgarakhuM ApI devAnI jIsase salAha ApavA chatAM aMgrejo jenI cALa pakaDe tenuM aMgarakhuM paDAvI lIdheja chUTako kare che. tArI AMkhamAM sebeluM paDayuM che tene kADha, bIjAnI AMkhamAMnA taNakhalAnI pIDAmAM tuM na paDa; e jIsasa krAIsTane upadeza visAre pADI te mIsa meyo jevI bhADutI gaTara mukAdama mAraphata hiMdanI nAnI bhUlone moTuM rUpa ApI rAjyakArI hetu sAdhI zake che. matalaba ke, dhArmika vAtone te bAIbalamAM rahevA de che. dhArmika bhIstAne te svIkAra karatA nathI, paNa javAMmardI ane bAhubaLa uparaja mustAka rahI bAyalApaNAne tiraskAre che. ApaNe svarganI vAte pAchaLa ghelA banIne svataMtratA gumAvavA taiyAra chIe. aMgrejo svarganI parataMtratA veThavA karatAM narakamAM rahIne paNa svataMtratA bhegavavAnuM vadhu pasaMda kare che. emanI pAsethI ApaNe je saguNa zIkhavAnA che te hiMmatane, nIDaratAne, svAtaMtryabhAvanAne, pratiSThAne khAtara prANa ApavAnI taiyArIne. atyAre ApaNe gharanI, gAmanI, dharmanI, samAjanI, rAjayanI, zeThanI-aneka lokonI gulAmImAM sapaDAIne, aneka prakAranA kRtrima bhayane lIdhe bAyalA banI gayA chIe. e bhayane phagAvI devAmAM Ave to bAyalApaNuM cAlyuM jAya ane temAM thIja svataMtratAne janma thAya, e vAta saue saveLA samajI levAnI jarUra che. (tA. 7-10-28nA "muMbaI samAcAra"nI aThavADika AvRttimAM lekhakaH-zrI. yadunaMdana) 6-dakSiNabhArata meM mUrtipUjaka isAi Disembara sana 1926 IsvI ke dUsare saptAha meM, meM apane peTa brAtAse pAMDIcerI milane ke liye gayA thA. madrAsa prAMta meM taimila bhASA na jAnanevAle yAtrI aMgrejI se kAma calA lete hai, kayoMki udhara ke kulI taka aMgrejI belanA jAnate hai. paraMtu pAMDIcerI meM kAnsIsiyoM kA rAja hine ke kAraNa aMgrejI vizeSa kAma nahIM AtI. isa kAraNa mujhe apane bhrAtA kA patA lagAne meM je kaThinAI paDatI usase meM isa prakAra bacA ki sTezana para eka rikSA meM beTha kara rikSAvAle se maine kahA "dAvida ekA." mi. kaeNviDa vahAM ke eka pramukha aura suprasiddha bairIsTara hai aura mere bhAI ke parama mitra hai. tAmila bhASA meM kA vakIla ko kahate hai, yaha zabda mujhe pahale se mAluma thA, isI kAraNa meM eka bahuta baDIM parezAnI se baca gayA. rikSAvAlA mujhe turaMta hI mi. kaeNviDa ke makAna para le pahuMcA. rikSAvAle ne AvAja dI. malamala kA eka kuratA pahane tathA bilakula sAdI detI bAMdhe hue eka sajajana bAhara Aye. yahI mikaeNviDa che. eka isAi berIsTara ke ese libAsa meM dekhane kA merA yaha pahalA hI avasara thA. isI utsukatA meM' -maine apane bhAI se kucha bAteM pUchI. unhoMne mujhe batAyA kI yahAM ke IsAI dharma ke mAmale meM kevala itanA hI jAnate hai ki ve isAi hai aura isA masiha, jinheM garIba aura duHkhiyAM ke kaSTa tathA dUsarAM ke pApa ke liye svayaM sUlI para caDhanA paDA thA, vaha unake prabhu hai. basa, mere bhAI jisa muhale meM rahate hai usameM zikSita tathA dhanika IsAI kI hI saMkhyA adhika hai. ve indI dhare zetaraMja khela kara apanA samaya kATA karate hai. apane bhAI ke isAI mitroM ke sabhI ghare meM meM gayA. una logoM ke ghara kI sbiyAM sADI pahane hue thIM. suhAgine se mastaka para siMdUra ke TIke the. ghara ke bartana kAMse aura pItala ke the-cAya ke pAle taka cAMdI aura pItala ke the. makAna ke aMdara ke ITa aura paththara ke pharza sabhI gabara se lIdhe hue the. vahAM para hiMdUo meM, laDakI kI zAdI ho jAne ke bAda usake paira kI eka eka uMgalI meM chalA pahanA dete hai. IsAIyoM ke yahAM bhI yahI rivAja hai. sArAMza yaha ki vahAM para kisI bhI strI-puruSa ke pahanAva-uDhAva se yaha jAnanA bilakula asaMbhava hai ki ye hiMdU hai yA IsAI. baDe se le kara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA cheTe taka sabhI hiMdU aura isAI kurate aura tahamaMda pahanate haiM. pratyeka isAi ke dhara ke bAhara ke daravAje para lakaDI kA khanA huA krUsa lagA dekhA. pratyeka IsAi ke dhara ke aMdara eka hI jagaDha dIvAra meM ane hue Ale me' tIna mUrtiyAM, miTTI yA pItala kI rakhI hui dekhI.... eka taraph pitA, dUsarI era unakI mAtApitA tathA khIca me' krAIsTa kI mUtithI! ye mUrtiyeAM kapaDe pahane thI. krAisTa ke sira para mukuTa thA. pAMDIcerI ke gavarnara ke prAiveTa sekreTarI ke dhara meM bijalI kI reAzanI thI. ina mUrtiyAM se ThIka Adha gaja kadUrI para, mUrtiyeAM ke aina sAmane, bijalI kA balba thA; paraMtu sUraja chipa jAne ke bAda, mUrtiyAM ke sAmane nitya niyamapUrvaka tela kA eka cirAga jalA kara rakhA jAtA hai. yahI khAta mi.DeviDa ke yahAM bhI dekhI gai. unake yahAM bhI khijalI kI reAzanI thI. jina dharAM me' khijalI ki rAzanI na thI uname te| cirAga rakhA hI jAtA hai, lagabhaga sabhI ke dharAM cirAga ke sAthe sAthe cirAga ke idhara udhara rAja naye guladaste rAkhe jAte haiM; khaDe dina ke rAja vahAM cauvisa tArIkha ki rAta kA, sakha IsAye ke yahAM krAIsTa kA janma heAtA hai. apane idhara pratyeka sanAtanadhamI ke yahAM, janmASTamI para kRSNajI paidA nahIM karAye jAte; paraMtu inake yahAM bAkAyadA krAisTa kI mAtA kI mA kA palaMga para liTA kara tathA unakI bagala yA sIte para krAIsTa kI cheTI sI mUrti liTA kara tathA aneka prakAra ke phUla aura miThAi idhara-udhara rakha kara dhara ke acchI taraha gAbhara se lIpa kara aura phira sajA kara IsA masIha janma lete hai. khAlaka isA kI zakala bAlaka kRSNa se bilakula milatI hI nahI thI khabalki di kisIse kahA na jAya te pratyeka vyakti use kRSNajI kI mUrti hI batAve. basa eka bAta kI kamI thI-khAlaka isA ke hAtha kRSNa kI baMsI na thI. 24tArIkha kI rAta kA rAtabhara carcA ke dhare khajate haiM aura AtizabAjI ke danAdana gAlA chUTate bahate hai. saMkrAMti kA tyauhAra te bhAratavarSa me sabhI hiMdU manAte hai. madrAsa prAMta me" saMkrAMti ke tyauhAra kA paMgala kahate haiM. taimila bhASA meM puMgala khicaDI kA nAma hai. hiMdUo ke puMgala ke eka dina khAda IsAiyoM kA puMgala hatA hai. zukravAra ke! inheM gAsta khAne kI ijAjata nahIM hai. yadi kahI zukravAra ke puMgala paDa gayA jaisA ki pichalI sAla paDA thA te kiraye lAga svAmiyAra se phatavA lene jAte haiM. taimila bhASA me svAmiyAra pAdaDI !! kahate hai', gata varSa pADiyAM te inhe puMgalavAle zukravAra kA khatakha khAne kI ijAjata de dI thI. ina leAgAM kA tavAra ke dina cajAnA anivAyaM hai. jo nahIM jAtA vaha sAI nahIM. ca me lega pAdaDAM kA paisA de kara, apanI beThane kI jagaha rijha karA rakhate hai. yadi bhUla se ina rija sITAM para krAI baiTha jAyaM tA rijha karAnevAlA use A kara uThA detA hai. cakA TAima samApta hene para prAnA karatA huA AdamI taka kA caparAsI dvArA carca se bAhara nikalavA kriyA jAtA hai. pAdaDiyAM kA aMdhera yahIM para samApta nahIM haiAtA. mRtaka puruSa kI mukti ke liye prArthanA karane ke kharAne, vahAM para bhUkha hI lUTa hAtI hai. yahAM para sake tIna vibhAga haiM. pharsTaklAsa mukti ke liye tIna pAdaDI prAnA karane Ate haiM aura mRtaka ke gharavAlAM se 75) rUpayA thrIsa lete haiM. sekiDa klAsa ka mukti ke liye de| pAdaDI Ate haiM aura 50) rUpayA lete hai'. IsI prakAra ke tIsare da2ekI mukti ke liye paccIsa rUpaye eka pAdaDI letA hai. basa! isake bAda mukti kA aura kAi ghaTiyA dA nahIM hai. pApoM kI svIkArI ke liye kamIzana eka gupta kamarA hai. isameM, ekAMta me, pratyeka strI-puruSa kaiA pAdaDI ke sAmane, apane saba pApa svIkAra karane paDate haiM. ye pAghaDI avivAhita hAle haiM. kamIzana karAte samaya, ye dhaTAM taka, kamare ke aMdara eka eka vyakti se, usake pApe thrI svIkArI karAte haiM. yahAM ke pAdaDI sabake saba De hI mAladAra hA gaye hai. ye legAM kA sUda para rUpayA udhAra dete haiM. eka pAdaDI ne te pAMDIcerI me' kaI lAkha kI jAyadAda paidA karalI hai. mere bhAI ne mujhase kahA ki yahAM ke azikSita legAM se pADiyAM ne kaharakakhA hai ki krAIsTa aura kRSNa eka hI bAta hai. pradhara ke hiMdU lega kRSNa ke baDe bhakta hai'. basa, isI kAraN, vahAM para eka tihAI hiMdu IsAI bana gaye hai. zAma ke samaya maine eka khAsa khAta dekhI. hajarata IsA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ dakSiNa bhArata meM mUrtipUjaka isAI kI mUrti se ThIka de gaja ke dUrI para, mUrti ke aina sAmane; legAM ke baiTha kara mUrti kI era muMha kiye hue tathA mUrti para dhyAna jamAe duAye mAMgate tathA prArthanA karate hue dekhA. zikSita samudAya bhI IsAIyata ke siddhAMta ke nahIM samajhatA; mane unase bAte kara dharma saMbaMdhI unake vicAra jAnane kA prayatna kiyA; paraMtu je loga, apane vicAra, dharma jaise gahana viSaya para, aMgrejI bhASA meM prakaTa karane meM asamartha che. eka bAta kA mujha para baDA acchA prabhAva paDA. vaha yaha. ki krAMsIsI bhASA ke grejyueTa taka ke Apasa meM tAmila bhASA meM hI bAtacIta karate pAyA. Idhara ke loga zarAba bahuta pote haiM. sabhI-hiMdU aura IsAI ! brAhmaNa taka ! zarAba pInA Idhara burA nahIM samajhA jAtA; ataH pratyeka vyakti khullaMkhullA zarAba pItA hai. eka rUpiyA roja paidA karanevAlA majadUra caudaha Ane kI zarAba pI kara, ghara ke kevala do Ane le kara jAyagA. subaha ke zarAba ke liye paisA na hone para, zarAba kI dukAna para apane pahanane ke kapaDe giravI 2kha kara aura zarAba pI kara kAma para jAyagA aura zAma ko lauTa kara, paisA de kara kapaDA legA aura zarAba pI kara taba laugA. eka bAta baDI bhaddI dekhI gaI. idhara ke loga, kyA zikSita aura kayA azikSita, aura kyA hiMdU aura kyA IsAI-sabhI, milane para ekadUsare ko abhivAdana nahIM karate; aba vahAM ke kucha loga, je mere bhAI ke mitra hai, namaskAra karanA sIkha gaye hai. yahAM ke hiMdUo ke bahana kI pahalI kanyA para mAmA kA haka hotA hai. yadi laDakI kA pitA usakI kisI dUsarI jagaha vivAha karanA cAhe, te mAmA adAlata dvArA use le kara apane sAtha zAdI kara letA hai. yahI rivAja IsAI meM bhI hai, lekina IsAI meM yadi laDakIvAlA, mAmA ke na de, te use kAnuna kI sahAyatA nahIM milatI. yahAM ke isA meM eka bAta aura dekhane meM AyI. sAdhAraNa taura para brAhmaNa isAI brAhmaNa IsAI ke sAtha, vaizya IsAI vaizya isAI ke sAtha, zadra IsAI zuddha isAI ke sAthe vivAha karate hai; para vizeSa dazA meM brAhmaNa IsAI, vaizya va zuddha IsAI kI laDakI se vivAha to kara lete haiM; para apanI laDakI unake nahIM vivAhate. yahAM ke isAiyoM kI dazA kA je varNana maine upara kiyA hai usase pAThaka bhalI prakAra samajha gaye hoMge ki ye loga, eka mudata se isAI hene para bhI, abhI taka eka prakAra se hiMda dU hI bane hue haiM. yadi AryasamAja, vahAM ke kucha suzikSita nivAsI AryasamAjI banI sake, taba to, vahAM para apakAla meM hI, sarvatra vaidika dharma kI patAkA phaharAne lage aura sanAtana dharma ke lUre paMDita aura purahita ke cuMgala se nikala kara IsAI lUTe ke jAna meM phese hue, apane ina bhAI ke bacA le. AzA hai vaidika dharma ke ve paMDita je videzI bhASA kI bhI arachA jJAna rakhate haiM, isa era dhyAna keMge. (tA. 28-10-28 ne "AryaprakAzamAM lekhaka-paMDita zivacaraNalAla zarmA) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA 7- bhArata kI vijayAdazamI kaba hogI ? aisA kauna-sA hiMdU haiAgA, jisakA hradaya vijayAdazamI ke zubhAgamana se praSullita na uThatA hA ? vijayAdazamI vIrAM, parAkramiyAM aura vijetA kA dina hai. yahI dina hai, janmaki maryAdA puruSAttama bhagavAna zrIrAmacaMdrajI te rAkSasI sattA kA aMtima saMhAra kara laMkApara apanI vijayapatAkA phaharAyI thI. yahI dina hai, jakha ki hamAre deza se rAkSasI sattA ke rUpa meM sAmAjika kurItiyAM, kuvyavahArAM aura kusaMskAroM kA adhaHpatana hai| kara dharma kI sasthApanA kI gayI thI. sa vijaya / hue hajArAM varSa hai cUke; lekina aba bhI pratyeka hiMdU ke hRdaya meM isake zubha bhAva isa daDhatA ke sAtha aMkita hai, ki unakI sadiyoM kI gulAmI bhI unake hRdayAM se ina bhAveAM kAna bheTa sakI aura Aja bhI isa dina kI puNya-smRti bhAratavaSa ke hara hiMdu ke dhara meM baM samAreAha, utsava va AnaMda ke sAtha manAyI jAtI hai. yathA meM vijayAdazamI bhAratavAsiye kA rASTrIya tyAhAra hai. yaha hameM usa jamAne kI yAda dilAtA hai, jaba ki hamAre pUja isa deza ke na kaivala mAlika hI the; varana aise vIra, parAkramI aura utsAhI the, ki eka dUra deza kI rAkSasI sattA se pIDita prajA ke du:khAM ke dUra karane ke liye kisI bhI tyAga kA tyAga, kisI bhI tapa kaiM| tapa aura kisI bhI kaSTa kA kaSTa na samajha kara saha Age baDha kara vipakSiyoM kA mukAbalA karate aura usa sattA kA vidhvaMsakara pIDita prajA ke hitA vahAM apanI dharmadhvajA harAte the. isake viparIta, isI puNya-bhUmi meM Aja vatu dina upasthita hai, jaba ki hama apane deza se lage hue deza kI prajA ke kaSTAM ke nivAraNArthI sahAyaka nA tA dUra rahA, apane hI janmasiddha svaOAM ka rakSA karane me` AnAkAnI karate hai, apanI hI parAdhInatA kA ukhADa pheMkate meM sakucAte haiM aura yadi janmasiddha svAM tathA svAdhInatA kI prApti kA sukha-svapna bhI dekhate hai', te yahI seca kara. phrUTaphaTAyA karate hai, ka kisa taraha binA tyAga kriye, binA tapa kiye, khinA kaSTa sahe kisI tarahu hama apane dhyeya taka pahuMca jAye'. 24 aisI sthiti meM kyA bhAratavarSa kI vijayAdazamI hamAre liye manAne yeAgya saccI vijayAdazamI hai ? nahIM, yaha vijayAdazamI jise hama khAla, vRddha, strI, puruSa, dhanI, nina-sabhI cAreAM era deza ke kAne-krAne meM manAte hai, hamArI saccI vijayAdazamI nahIM hai. yaha vijayAdazamI te| unakI vijayAdazamI hai, jo apane deza me svAdhIna hai; jo apane janmasiddha svatvAM kaiA bhalIbhAMti bharatate hai; jo dhana-dhAnya se pUrita hai; je ApasakI phUTa, dveSa aura kalaha se pIDita aura ANvasa meM vibhAjita nahIM haiM aura je prAcIna kaSTadAyI sAmAjika kurItiyeAM, kuvyavahArAM aura kusaskArAM ke kisI prakAra gulAma nahIM haiM. isase bhI baDha kar ya vijayAdazamI unakI hai, jo dUsarAM ke kaSTAM kA dUra karane ke liye sadaiva tatpara rahate aura sanmArga meM kisI kaSTa kA kaSTa, kisI tyAga ! tyAga yA kisI tapa kA tapana samajha kara nirbhikatA ke sAtha vipakSiyoM kA mukAbalA kara dUsareAM ke| apanA anuyAyI banane kA maukA dete hai. hama bhAratavAsI Aja jisa sthiti me' hai, use dekha kara kauna kaha sakatA hai ki ye saba guNu hamase haiM aura isa liye hama apanI vijayAdazamI kA saccI vijayAdazamI kahane ke adhikArI hai' ? hamArI vijayAdazamI tA parAdhInatA se pIDita, janmasiddha svaveAM se vaMcita; astrahInatA, dhanahInatA aura anekAM dezavyApI rAgoM se grasita; sAmAjika phrUTa, dveSa aura kalaha se vyathita tathA anekAM prAcIna kurItiyAM, kuSyavahArAM aura kusaMskAramAM se satAye hue puruSa, AyAM, khAlakAM, vRddho' Adi kI vijayAdazamI hai. itane para bhI, gaharI-se--gaharI khAi me |se hue hama vijayAdazamI manAte haiM aura kahate hai, ki yaha vijayAdazamI hamArI hai. vijayA kahatI hai-zakti pukAratI hai, mA cillAtI hai, AkAza se bhI dhvani uThatI ki vijayAdazamI tumhArI nahIM hai. janma aisA hai, taba hama rokAtura hata hue vyathita hradaya se bAra-bAra yahI pUchate haiM, ki bhArata kI vijayAdazamI kaba hogI aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhArata kI vijyAdazamI kaba hogI? 25 hameM vaha AnaMda kaba nasIba hogA ? jaba uttara hai, hama gadagadda hadayase kaheMge-"he vijaye!he zakti ! he meM ! he AkAza! hama tere hai aura bheTarUpa apane ke hI tujhapara arpaNa karate hue ghoSita karate hai, ki terI jaya he !" hRdaya jAnanA cAhatA hai, AMkheM mAlUma karanA cAhatI hai aura kAna sunanA cAhate haiM ki bhArata kI vijayAdazamI kaba hogI aura kaba hama use AnaMda ke sAtha manA sapheMge? parAdhInatA ke gahare zikaMje meM phaMse hue hara prakAra kI sAmAjika, Arthika aura dhArmika burAIryo ko sahana karate hue aura samasta saMsAra meM padadalita hete hue hama bhAratavAsI isakA ThIka uttara nahIM de sakate. kaisI bhI nIca se nIca, patita se patita aura dhRNita se dhRNita avasthA meM hama karyo na ho. itanA to hama avazya jAnate haiM ki hama vijaya ke premI hai: zakti ke upAsaka haM; meM ke pUjaka hai, AkAza kI vizAla chatrachAyA ke nIce aura ke samAna nivAsa karate hai aura IsI AzApara hama kaha sakate hai, ki eka dina avazya AyegA, jaba ki hama apanI vijayAdazamI ke AnaMda ke sAtha manAyeMge aura kaha sakeMge ki yaha hamArI sacI vijayAdazamI hai. yaha zubha dina kaba AyegA, isakA uttara te hama yahI de sakate hai, ki jaba hama apanI vijaya, apanI zakti, apanI mai kI kRpA se apane deza ke svAdhIna kara leMge; apane janmasiddha sva ke prApta kara leMge, deza se anna-hInatA, vastrahInatA, dhana-hInatA aura una re ke, jinase sArI prajA pIDita hai, dUra kara dege Apasa kI phUTa, TheSa aura kalaha ko haTA kara apane eka sUtra meM bAMdha leMge aura kaha dege, ki hama prAcIna kurIti, kuvyavahAra aura kusaMskAra ke gulAma nahIM hai, tabhI hama apanI vijayAdazamI ke saccI vijayAdazamI kahI sakaeNge aura use AnaMda ke sAtha manAne kA adhikAra rakha sakege. isa taraha kI vijayAdazamI kA manAyA jAnA hamArA sukha-svapna hai. Aja to hama apane Isa sukha-svapna kI ora jAte hue vijyA ke pukArate hai, zakita kA AvAhana karate hai, meM se giDagiDAte hai aura kahate hai, ki he vijaye! he zakti ! he mA ! hamAre upara dayA karo aura hameM buddhi de, bala de, puruSArtha de, jisase hama vIratA, dhIratA aura daDhatA ke sAtha Age bahaiM aura AnevAle kaSTa aura ApadA ko sahana karate hue una samasta zakita ke je hamAre unnati-mArga meM bAdhaka hai, apane paratale raudate hue apanI isa bhUmipara vijayapatAkA phaharA de aura sAre bhUmaMDala meM ghoSita kara kaha de. ki he vijaye! he zakita ! he mau! tuma saba hamAre ho aura hama tumahAre hai!! ("hiMdUpaMca"nA " vijayAMkamAM lekhaka zrI. rUpanArAyaNa zrIvAstava) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo 8-nArIzakti dIrgha kAla kI kaThina upAsanA ke pazcAta upAsaka ke upAsya devatA ke darzana hue. bhavya mUrti, divya lalATa, apUrva pratibhAmaMDita mukha, sAtvika dIptiyukta vizAla netra-jaise AnaMda kA divya puMja, jaise saguNu kI sAkSAta pratimA, jaise prema kI bahatI huI taraMgiNI ! upAsaka mugdha ho gayA, usakA jJAna praphulita ho uThA, usakA karma utsAha kI nadI meM AnaMdakila karane lagA, usakI bhakti nAca uThI.. upAsaka ne natamastaka he praNAma kiyA, upAsya ne nirmala hAsya ke sAtha AzIrvAda diyA-mAtRsneha se bhI pavitra, gaMgAjala se bhI nirmala, ziza-hRdaya se bhI sarala! upAsaka AnaMda-sAgara meM lIna ho gayA. gaMbhIra dhvani se prana huA-kayA cAhate ho upAsaka? yaha kaThora sAdhanA kisa liye? upAsaka ne kaha-prabho ! kayA Apa nahIM jAnate? bhUtakAla ke saMsAracUDAmaNi bhAratavarSa kI yaha gulAma aura jarjara dazA dekha kara bhI kyA yaha bAkI raha jAtA hai deva !.kyA. kAraNa huM prabho ! hama jyAM-jyAM svAdhInatA ke nikaTa jAte hai ye vaha hamase dUra alI jAtI hai. hamameM kamI kisa bAta kI hai ? hamArA bhUtakAlIna itihAsa svarNAlaMkAra kI taraha ujavela aura dIptipUrNa hai, hamArA vartamAna bhI malina nahIM hai. gAMdhI nA mahAna AtmatyAga, mAlavIya kA vikasita brAhmaNatva, lAjapata kA zuddha dezaprema, ravIMdra kA unata kavitva-sabhI isa. deza meM vartamAna hai. bhagavana ! phira yaha durdazA kyAM ? phira yaha AtmavaMcanA kAM? phira yaha gulAmI kayAM? phira yaha nirAzA ka? prabho! yahI bAta jAnane ke liye upAsaka utkaMThita hai.' ( uttara meM pratidhvani huI:-"vatsa ! itihAsa ke prAcIna gaurava para kUla kara baiTha jAnevAlI jAtiya zIghra hI akarmaNya he kara naSTa che jAtI hai; saMsAra ke aMdara ve hI jAtiye jIvita rahatI hai, je navIna itihAsa kA nirmANa karatI hai.....bhAratavarSa ke pAsa AtmatyAga hai, magara eka vastu ke abhAva meM na to vaha navIna itihAsa kA brahmateja prApta kara sakatA hai, usa vastu ke abhAva meM saba guNu kSINukAya aura durbala hete jA rahe che." upAsaka-vaha kayA prabhu ?" uttara milA-"vaha vastu he nArI-zakti ! Aja bhAratavarSa kI nArI-zakti soi huI hai. puruSa ne saguNe kA siMcana karanevAlI isa mahAna vibhUti ke kAma kA krIDAsthala banA kara gulAmI ke gahare kArAgAra meM baMda kara diyA hai. vasa! gAMdhI kI tapasyA, mAlavIya kA brAhmaNatva aura ravIndra kA kavitva tabhI sakala hege, jaba yaha mahAna zakti jAgRta hA kara unakA siMcana karegI. upAsaka ne pUchA-"prabho ! yaha zakti kisa rUpa meM jAgRta honI cAhiye, kyAM reDa-muMDadhAriNI kAlI ke rUpa meM ?" uttara-"nahIM !" bhagavatI durgA ke rUpa meM?" " " nahIM !' "viSNu-aMka-zAyinI lakSmI ke rUpa meM ? ja nahIM !" "virahavilA rAdhA ke rUpa meM ?" nahIM !" phira prabho ? bAla-brahmacAriNI sarasvatI ke rUpa meM. vatsa! bhAratavarSa ke isa samaya brahmacarya ke divya teja kI satoguNa ke ujvala prakAza kI jarUrata hai, usa brahmacarya kI nahIM, je vyabhicArI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ puruSane patnIvrata-dharma 27 puruSa ke dvArA bAla-vidhavAoM se balAta pAlana karAyA jAtA hai, pratyuta usa brahmacarya kI, je nirmala saMskAro meM vAsa karanevAle vyakti ke aMtastala svayameva garika strota kI taraha pravAhita hatA hai." "magara bhagavana !' upAsaka ne kahA "Aja to deza ke sabase adhika AvazyakatA apanA kSatriyanta jAgRta karane kI hai rahI che. kSatriyava ke abhAva meM Aja sArA deza putva-hIna ho rahA hai. Aja te yahI AvazyakatA pratIta hotI hai ki deza kA pratyeka yuvaka aura yuvatI vikarALa rUpa dhAraNa kara, kuMDa-muMDa-dhAriNuM kAlI kA Adarzo sAmane rakha, talavAra le kara bAhara nikala jAya." bhUlate he upAsaka! kSatriyatna kA Adarza hatyA nahIM hai, raktapAta nahIM hai; kSatriyatna kA Adarza rakSA karanA hai-pAlana karanA he. kSatriya ke sattvamizrita rajoguNa kA upAsaka honA cAhiye, tamamizrita rajoguNa kA nahIM. aura Aja je yaha deza napuMsaka, durbala, kAyara aura kSatriyatvahIna dikhalAI de rahA hai, usakA ekamAtra kAraNa caritra kA adhaHpatana hai. samAja ke Isa bhayaMkara patana kA uthAna tabhI ho sakatA hai, jaba yahAM kI nArI-zakti jAgRta he sarasvatI kA rUpa dhAraNa kara ke brahmacarya kI patAkA uDAtI huI manuSyajAti ke caritra kA divya saMdeza degI. jaba vaha sUkhate hue caritra ke paudhe kA siMcana kara use harA-bharA kara degI, vahI dina bhArata ke utthAna kA dina hogA. usa dina yahAM kI brAhmaNatva jAgRta ho jAyegA, kSatriyatna khila jAyagA, manuSyatva muskurA uThegA aura eka cheDIsI gaDagaDATa ke sAtha svAdhInatA ke bhavya maMdira ke dvAra khula jAyeMge. usI dina gAMdhI kI tapasyA, mAlavIya kA brAhmaNava aura zraddhAnaMda kA balidAna sArthaka che." IsI samaya pAsa ke piDa se mAra kI mIThI keka ne ina vAka kI pratidhvani kI aura. haMsatI huI divya mUrti aMtardhAna ho gaI. (Ajina-1985 nA "yAgabhUmi'mAM le-caMdrarAja bhaMDArI) 9-puruSono patnIvrata-dharma AzA hai, Isa lekha ke nAma se hamArI bahane khuza hagI. khAsa kara ve bahameM, jinakI yaha zikAyata hai ki prAcIna kAla ke puruSa ne stri ke hara taraha dabA rakhA; aura ve puruSa, saMbhava hai, lekhaka ke kese, jinheM stri ke apanI dAsI samajhane kI Adata paDI huI hai. yaha bAta ki kisane kisake dabA rakhA hai, eka era rakha de, to bhI yaha nirvivAda siddha aura spaSTa hai ki Aja strI aura puruSake saMbaMdha para aura unake maujUdA pArasparika vyavahAra para na sire se vicAra karane kI AvazyakatA upasthita ho gaI hai. strI aura puruSa yaha do paraspara-pUraka zakita hai aura unakA pRthapha-pRthapha tathA sammilita bala aura guNa vyakti aura samAja ke hita aura sukha meM laganA apekSita hai. yadi done ke guNe aura zakti kA samAna vikAsa na hogA, to unakA pUrA aura ucita upayoga na he sakegA. pakSI kA eka paMkha yadi kaccA yA kamajora ho, to vaha achI taraha uDa nahIM sakatA. gADI kA eka pahiyA yadi cheTA yA TUTA he, te vaha cala nahIM sakatI. hiMdU-samAja meM Aja puSa kaI bAteM meM stri se uMcA uThA huA, Age baDhA huA, svataMtra aura balazAlI hai. dharma-maMdiroM usIkA jaya-jaya-kAra hai, sAhitya-kalA meM usakA Adara-satkAra hai, zikSA-dIkSA meM bhI vahI aguA hai. stri ke na paDhane kI svataMtratA aura suvidhA, na ghara se bAhara nikalane kI. paradA aura ghuMghaTa to nAgapAza kI taraha uheM jakaDe hue hai. cUlhA-caukA, dhanA-ronA, bAla-bacce, yaha hiMdU strI kA sArA jIvana hai. isa viSamatA ke dUra kiye bina hiMdU-samAja kA kalyANa nahIM. deza aura kAla ke jJAnI puruSa ke cAhiye ki ve stri vikAsa meM apanA kadama tejI se Age baDhAyuM. jahAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcame taka labdhapratiSa, belavAna aura prabhAvazALI vyakti ke durgaNe se saMbaMdha hai, hiMdU puruSa hiMdU strI se baDha-caDha kara hai aura jahAM taka aMtarjagata ke guNa aura sauMdarya se saMbaMdha hai, vahAM taka, striyAM puruSo se bahuta Age hai. puruSa kA laukika jIvana adhika AkarSaka hai, upacagI hai; vyaktigata jIvana adhika doSa-yukta, nIrasa aura kaluSita hai. apane sAmAjika prabhutva -se vaha samAja ko cAhe lAbha pahuMcA sakatA hai, para vyaktigata vikAsa meM vaha pIche paDa gayA vipakSa meM ai ke ucca guNe kA upayoga deza aura samAja ko kama hotA hai, paraMtu vyaktigata jIvana meM ve unake bahuta uMcA uThA dete hai. apanI buddhi-cAturI se puruSa sAmAjika jagata meM kitanA hI uMcA uTha jAtA he, vyaktigata jIvana usakA bhoga-vilAsa, rogazoka, bhaya-ciMtA meM samApta ho jAtA hai. striya kI gati samAja aura deza ke vyavahAra-jagata meM na hone ke kAraNa, unameM sAmAjikatA kA abhAva pAyA jAtA hai. aeva aba puruSa ke jIvana ke adhika vyaktigata aura pavitra banAne kI AvazyakatA hai, aura briAM ke jIvana ke sAmAjika kAme meM adhika lagAne kI. puruSa aura striya ke jIvana meM Isa prakAra sAmaMjasya jaba taka na hogA, taba taka na unheM sukha mila sakatA hai, na samAja ke. yaha te huA strI-puruSa ke jIvana ke sAmAnya prazna. aba rahA unake pArasparika saMbaMdha kA prA. merI yaha dhAraNuM hai ki strI, puruSa kI apekSA, adhika vaphAdAra hai. puruSa eka to sAmAjika prabhutA ke kAraNa aura dUsare aneka prakAra ke bhale-bUre logoM aura vastu ke saMparka ke kAraNa adhika bevaphA ho gayA hai. stri vyaktigata aura gRha-jIvana ke kAraNa svabhAvataH svarakSasuzIla aeva vaphAdAra raha pAI hai, para aba hamArI sAmAjika avasthA meM esA uthalaputhala ho rahA hai ki pu ke jIvana adhika ucca, sAtvika aura zreSTha evaM vaphAdAra bane binA samAja kA pAMva Age na baDha sakegA. aba taka puruSa ne striya ke kartavya para bahuta jora diyA hai. unakI vaphAdArI. pAtivata hamAre yahAM pavitratA kI parAkASThA mAnI gaI hai. aba aisI samaya A gayA hai, ki puruSa kartavya kI ora jyAdA dhyAna de. vyabhicArI, durAcArI, AkrAmaka, atyAcArI puruSa ke muMha meM aba pAtivata dharma kI bAta zobhA nahIM detI. mArI mAtAo aura bane ne isa ami-parIkSA meM tapa kara apane ke zuddha suvarNa siddha kara diyA hai. aba, puruSa kI bArI hai. aba usakI parIkSA kA yuga A rahA hai. aba use apane liye patnIvrata-dharma kI racanA karanA cAhiye. aba smRti meM, kathA-vArtAo meM patnIvrata-dharma kI vidhi aura upadeza honA cAhiye. patnIvrata-dharma ke mAnI hai patnI ke prati vaphAdArI. strI aba taka jaise pati ke paramezvara mAna kara ekaniSThA se use apanA ArAdhya deva mAnatI AI hai, usI prakAra patnI ke gRhadevI mAna kara hameM usakA Adara karanA cAhiye, usake vikAsa meM hara prakAra sahAyatA karanI cAhiye aura saptapadI ke samaya je pratijJArye puruSa ne usake sAtha kI hai, unakA pAlana ekaniSThApUrvaka tenA cAhiye. isa prakAra strI-jIvana ke samAjazIla banAve binA, aura puruSa-jIvana ke patnIvrata-dharma kI dIkSA diye binA hiMdU-samAja kA uddhAra kaThina che. harSa kI bAta hai ki eka ora puruSa apanI isa truTi ko samajhane laga gayA hai aura dUsarI ora striyoM ne bhI apanI AvAja uThAI hai. isakA phala dene ke liye acchI hogA, isameM saMdeha nahIM. (mAgha-1984nA "tyAgabhUmi'mAM lekhaka-zrI. haribhAu upAdhyAya ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ siyAM kI ora se 10-striyoM kI ora se Aja bhArata ke kone-kene se strI-sudhAra, strI-svAtaMtrya aura strI-zikSA kI AvAja sunA de rahI hai. samAcArapatro meM bhI isake liye Andolana kiyA jA rahA hai, bahuta se patra te. kevala IsI uddezya se nikalane lage haiM. bahuta sI saMsthAye bhI strI-sudhAra ke liye khula rahI. hai, samaya-samaya para mahilA-saMmelana bhI hote hue najara Ate hai. sArAMza yaha ki Aja sAre bhArata meM strI-sudhAra kI AvazyakatA ke samajha kara striyo ke zikSita, unnata aura svataMtra karane kA prayatna kiyA jA rahA hai. bahuta se strI-sudhAra-premI to stri kI mIrI dazA se itane vyAkula aura vihuvala he gaye hai, ki ve eka kSaNa bhI striya ke ghara meM baMda nahIM dekhanA cAhate. te cAhate hai ki unakI striye bhI yUropIyana striya kI bhAMti unake sAtha sabhAo meM ja kara. lekacara diyA kare, bAge meM ghumA kare aura khelAM tathA nAca-raMga meM bhI unakA sahayoga de. ve. cAhate hai ki striya saba baMdhane ke teDa kara Aja hI apa-TU-DeTa" aura "phezanebala bana jAya. isake liye ve a5nI tarapha se bharasaka prayatna bhI kara rahe hai. meM sudhAro ke virodha meM nahIM dU, paraMtu unakI Isa jardAbAjI aura utAvalepana ke saMbaMdha meM kucha nivedana karanA cAhatI hUM. cirakAla se je vRkSa sUkhA paDA hai, use pallavita aura puSita karane ke liye baDI sAvadhAnI kI AvazyakatA hai. yadi hama use ekadama pAnI se tara kara eka-do dina meM use pallavita dekhanA cAhe ge, to usakA pariNAma zAyada acchA na he. pAnI kI atyaMta adhikatA se yA to vaha saDa jAyagA aura yA asara hI paidA na karegA. isa viSaya para dhIre-dhIre zAMti ke sAtha socanA cAhiye, utAvalepana se nahIM. hama sadiya se aMdhakAra kI koThariye meM baMda paDI hai aura Aja hI hameM hamAre bhAI pazcimI mahilAo kI taraha apanI sahacarI banAnA cAhate hai! isa taraha unnati honA kaThina che. parvata para zanaiH zanaiH hI caDhA jAtA hai, eka phUda meM usa para caDhane ke sabhI prayatna niSphala hoMge. isI taraha hamAre sudhAra meM yaha jahadabAjI aura utAvalApane hAnikara hiI siddha hogA. strI-sudhAra-premI puruSa ke cAhiye ki apanI stri kI truTiyAM unaDe zAMti aura prema se batA kara dUra karAne kI koziza kareM; unakI truTi para krodha karane aura burAbhalA kahane kI jarUrata nahIM. unake liye ve ucita zikSA kA prabaMdha kare. viThabhaMDalI tathA sabhA-saMmelane meM unheM jAne kA avasara de. prAyaH stri ke deza tathA rAjya kA kucha bhI hAla mAlUma nahIM hotA; Isa liye unheM prema se akhabAra 58 kara sunAye jAye, aura ! akhabAra kI era unakI ruci paidA karane kI koziza kI jAyaM. jaba taka unake mAnasika vicAra nahIM sudhareMge aura unheM deza kI vartamAna sthiti kA patA nahIM lagegA, ve kAryakSetra meM kese. padArpaNa kara sakatI hai ? ataH sthAna-sthAna para unake liye puruSa-samelane kI apekSA strI-samAjo aura sabhAo kA prabaMdha kiyA jAya, jisase unheM deza kI vartamAna dazA kA jJAna ho. kaI zahera meM aisI saMsthAryo bana bhI gaI hai; paraMtu aisI saMsthAye jitanI adhika he sake, utanA hI. adhika lAbha hogA. yUropIyana striyoM kI bhAMti jabaradastI unake aiNubhA ke kucala kara svataMtra tathA udbhUkhala banAne kI AvazyakatA nahIM. stri ke svataMtra aura phrezanebala banAne ke liye kaI strIsudhAraka loga unakI IcchA keviruddha unake bI-sulabha bhAvai ko bhI vinAza karane kA yatna karate hai. yaha svataMtratA ke nAma para unheM parataMtra karanA hai. meM eka daMpati ke jAnatI , je baDe sudhAraka hai, sabhA-samitiyA meM bhI jAte haiM. eka dina patideva ne apanI strI se nRtya karane ke liye kahA. usane inkAra kara diyA; koMki unake 4-5 bacce baDe he gaye the, unake sAmane nAcanA lajAyukta thA. basa, IsI bAta para patideva sRSTa he gaye aura do dina taka bhejana na kiyA ! yaha zocanIya tathA hAsyaprada ghaTanA che. kyA aise sudhAraka IsI praNAlI se mahilAo kA sudhAra kareMge? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA yadi yathArthAta: ke strI-sudhAra karanA cAhate hai, teA unheM apane svA tathA schAo kA heDa kara zanaiH zanaiH unakI mAnasika pravRtti badalanI cAhiye aura Isapara bhI unake strIsulabha lajjA, namratA evaM AtmasanmAna Adi guNoM kA Adara karanA cAhiye. strI-sudhArakAM se merI eka aura prACnA hai. vahu yaha ki unheM Isa AMdelana meM yAM ke bhAveAM kI upekSA nahI karanI cAhiye. AMdolana karane yA sudhAra ke bhinna-bhinna kAryakarane se pahale unhe hamArI icchAo, hamArI AvazyakatAo aura hamAre bhAvAM ke jAna teA lenA cAhiye. hamArI icchA aura AvazyakatAo ke viruddha hamAre sudhAra ke liye krAi kadama uThAnA hamAre sAtha kyA vaisI hI jyAdatI na hAgI, jesI ki pahale ke lAgoM ne hamArI AvazyakatA aura hamArI icchA kI upekSA kara hamase paDhane-paDhAne Adi ke adhikAra chIna kara kI thI ? eka pratiSThita aura saMpanna vyakti se unakI dharmAMpatnI ne yaha icchA prakaTa kI ki maiM svadezI vastu pahananA aura apanI bahunAM kI sevA karanA cAhatI haiM, Apa mujhe AjJA de. patideva strI-zikSA OM AMdolana meM kAphI bhAga lete hai, paraMtu apanI patnI kA paisA karane se inkAra kara diyA ! jaLa usa sAdhvI strI ne usake liye vizeSa Agraha kriyA, taba patideva kA pArA caDha gayA aura lage usa abalA para aneka yaMtraNA ke bAda jUtAM kI varSA karate !! yahu saccI dhaTanA hai, maiM adhika na likha kara aise zikSita puruSamAM se pUchatI ki kyA isI prakAra aiyAM kA sudhAra heAgA ? merA abhiprAya salI puruSoM para AreApa karane se nahI. bahuta se aise sajjana bhI haiM, ne strI-sudhAra kA sacce arthoM meM cAhate hai. ve puruSa AdaraNIya hai--unhIM kI kRpA se kucha striyAM zikSita hA kara kamala kI bhAMti vikasita hai| rahI hai. paraMtu adhikAMza puruSa hamAre uparyukta zrImAna kI tarahe hamAre para atyAcAra hI kara rahe hai. hamArA sudhAra karane ke liye namratA aura zAMti se kAma lenA cAhiye. zAstro' te me' ardhAMginI kA pada diyA hai. hamAre sAtha vivAha me jojo pratijJAye kI jAtI hai aura usa samaya hameM jo AdhakAra diye jAte hai', unakA AjIvana smaraNu rakhate hue paisA hI hamAre sAthe vyavahAra karanA cAhiye; yahI merI puruSoM se prAnA hai. yahI hamAre sudhAra kA mUla siddhAMta hai. (mASa-1984nA yAgabhUmi"mAM lekhikA:-zrImatI zAradAkumArI biDalA) 11 - hamAre adhikAra apane sthAna aura adhikAra kA grahaNa karI; vaDa tumhArI saMpatti hai. dUsare manuSya svayaM saMmata hai| jAveMge, saMsAra nyAyavAna hai; vahu pratyeka manuSya ke apanA astitva jamAne kI pU svAdhInatA detA hai." imana 30 kisI manuSya ke| yaha adhikAra nahIM hai ki vaha sadA parAdhInatA kI kaDI meDiyAM meM jakaDA rahe, jisame vahu aba taka rahetA AyA hai. usakA Atma-samAna cAhatA hai ki vadhu aisI risthiti se ekadama bAhara nikala jAya. usakA dhama hai ki vaha apane kai aisI sthiti meM lA rakhe, jo sammAnapUrNa huM aura jisameM raha kara vaha kisIkA Azrita yA bejha na rahe, balki aurAM bhAratIya hRdaya kA sahAyaka ane sake.' prAcIna bhArata meM strI-puruSoM ke samAna adhikAra zai, yaha abakAi rahasya kI bAta nahIM rahI. vedoM aura zAstro ke jamAne meM yaha samAnatA kharAkhara banI rahI aura strI-puruSAM ke svatva aura adhikArAM me' kAi bheda-bhAva nahI' rahA. vedAM cha aneka RcAoM kI prakAzikA striyAM thI, kAnUna banAne kA adhikAra inheM prApta thA; yajJa ye karatI aura karAtI thI vivAha karanA yA avivAhitA raha kara deza aura jAti kI sevA karanA bilakula inakI icchA aura ruci para nir thA. sAmAjika adhikAra inheM pUrNatayA prApta the. puruSa inakI svataMtratA meM kisI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ hamAre adhikAra prakAra bAdhaka nahI the aura ye bhI unakI hara taraha se sahAyikA aura soginI thI. paraspara kisI prakAra IrSA, dveSa nahIM thA-hAM, spardhA bhale hI kabhI ho jAtI. sAMparika viSaya meM bhI stri kA adhikAra puruSa ke samAna hI thA. ye jAyadAda kI svAminI hatI thIM. je dhana inahe vivAha ke samaya milatA thA, je kucha ye pedA karatI athavA inakA pati kamAtA vaha to inakA thA hI; para pitA aura pati ke mara jAne para bhI ye putra yA anya hakadAra puruSa kI taraha hI apanI paitRka tathA pati kI saMpatti kI adhikAriNI hotI thIM. dharmazAstra yA anya amRtiyAM meM jahAM "puruSa' zabda likhA huA hai vahAM kevala puruSa se hI abhiprAya nahIM de. baki usase strI-puruSadonAM samajhA jAtA thA. jaise putra vaise hI putrI ane mAtApitA ke lahU se banatI hai aura inakA yaha samAna adhikAra nitAta svAbhAvika aura janmasiddha hai. yaha te mahAanyAya aura adhama kI bAta hai ki strI ke pitA aura bhAI ke mara jAne para vaha apane bApa kI saMpatti kI adhikAriNI na samajhI jAya aura eka dUra ke nAtedAra ke, cAhe usakA saMbaMdha una loge ke jIvanakAla meM kesA hI priya yA apriya ho rahA hai, jAyadAda de dI jAya. strI aura purA dene ko goda lene kA adhikAra thA. strI ke pati ke sAmane bhI goda lene kI misAle maujuda hai. pati mara gayA ho, be gayA ho athavA nikala gayA che, te strI sarA vivAha karane kI adhikAriNuM samajhI jAtI thI aura usakA yaha kAma samAja kI daSTi meM pApa aura adharma nahIM samajhA jAtA thA. vivAhitA strI kA Adara aura saMmAna usake pati kI haisiyata, mAna aura maryAdA ke anusAra hatA thA. paDhane--paDhAne ke saMbaMdha meM te kucha pUchanA hI nahIM, stri sabhI viSaya kI ucca se ucca zikSA prApta karatI thI. unake liye kisI prakAra kI manAI nahIM thI. te pUrNa viduSI aura tattvajJAnI tathA brahmavAdinI hatI thI. unakA vedAraMbha aura yajJopavIta-saMskAra hotA thA, aura puruSa ke samAna ve yajJopavIta rakhatI thI. puruSa kA kaI bhI mata aura dharma kA kAma usa samaya taka pUrNa nahIM samajhA jAtA thA, jaba taka usakI sahadharmiNe usameM saMmilita nahIM hotI thI. rAjanaitika adhikAra meM bhI striyo ke svatva kA pUrNa dhyAna rakhA jAtA thA. te puruSa ke samAna hI zAsana meM sudakSa aura baDI kuzala hatI thI aura laDAI meM puruSa kI taraha apane zatruo se baDI vIratA ke sAtha yuddha karatI thIM. ja bhArata kA prAcIna ItihAsa strI-jAti ke guNagaurava kA eka sajIva aura camatkArapUrNa ItihAsa hai. hama yaha nahIM kahatI ki anya dezo meM aisI hI yogya aura vIra lalanAyuM nahIM huI, paraMtu bhArata kI zAna isa saMbaMdha meM bilakula hI nirAlI hai. striya puruSo se zArIrika bala meM sAdhAraNatayA cAhe kama hoM, paraMtu mAnasika, naitika yA AdhyAtmika bala meM kisI taraha bhI nyUna nahIM hai. unheM jaba bhI kabhI samaya aura avasara milA hai, sadA a5nI yogyatA, zakti aura kAryadakSatA tathA cAturya kA baDA hI abhuta aura utsAhaprada paricaya de kara saMsAra ke cakita kara diyA hai. paraMtu duHkha ke sAtha kahanA paDatA hai ki paurANika kAla meM puruSa kI svArtha lupatA ne hameM hamAre uparyukta adhikAra se hI kevala nahIM vaMcita kara diyA ki saca pUchiye to saMsAra ke mAnava-samAja ke ardha bhAga ke asIma upakAre se maharUma rakha kara apanI adUradarzitA aura buddhihInatA kA bahuta hI khedajanaka paricaya diyA hai. puruSa hamase zArIrika bala meM sabala the hI, uhane pazuoM kI taraha apane nikRSTa svArtha meM A kara hamAre upara manamAnA atyAcAra karane meM koI kasara nahIM uThA rakhI. hama hara taraha se parAdhIna banA dI gaI. zikSA kA dvAra hamAre liye ekadama baMda kara diyA gayA. hamArI svataMtratA ke naSTa karane, hamAre pakSa ke durbala banAne ke liye uhene purAnI smRti meM bhI apanI IcchAnusAra milAvaTa karanI zaru karI dI. veda aura satazAstro ke maMtra ke artha kA anartha kara ke jemA cAhA paisA udhama aura anyAya karate rahe. stri ke nIca aura svabhAva se hI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcama puruSa ke apane rU5, lAvaNya aura zaMgAra-ceSTA meM phaMsA kara bigADanevAlI batAyI gayI. itanA. hI nahIM, puruSa ne jaisA bhI banA striya ke prati atyaMta patita, dhRNita aura amAnuSa vyavahAra karane meM hI apanA manuSyocita kartavya karma aura dharmAtmApana samajhA. briAM kabhI aura kisI avasthA meM bhI svataMtratA ke yogya nahIM samajhI gaI. laDakapana meM pitA, javAnI meM pati aura buDhApana meM putra ke adhIna unheM rahanA cAhiye. stri dhana nahIM paidA kara sakatI. yadi kare, to usakA mAlika unakA svAmI hI hogA. ve puruSa ke sukha aura AnaMda kI sAmagrI mAtra hai, aura kucha nahIM. striyo du:khI hatI hai, Apatti para Apatti sahate hue unakA kalejA 5ka jAtA hai. ve apane Isa dAruNa duHkha aura mahA apamAnajanaka avasthA se nikalane ke liye AtmahatyA taka karane ke udyata hotI hai; paraMtu mUkha aura abalA ne ke kAraNa kucha kara nahIM sakatI. aura aba ke Isa dayanIya avasthA ka pahuMca gaI hai ki unheM yaha bhI patA nahIM rahA ki hama bhI kisI ucca dhyeya yA pavitra uddeza ke liye janmI hai. arvAcIna samaya meM gosvAmI tulasIdAsajI mahArAja baDe mahAtmA hue hai. hama unake saMbaMdha meM apanI era se kucha nahIM kahanA cAhatI. hAM, unakI rAmAyaNa ke de-tIna pada nIce uta kiye detI dU:-- satya kahahIM kavi nAri subhAu, sabavidhi agama agAdha durAu; tela gaMvAra bhUta pazu nArI, ye saba tADana ke adhikArI mahA vRSTi cAMla kRTikiyArI,jimi svataMtra ho hi bigarahi nArI. Ina uparyukata paMkti meM stri ke prati je aura jaise sadbhAva (?) prakaTa kiye gaye huM bahuta hI spaSTa hai aura isase striya tathA puruSe kA jaisA kucha kalyANa 'huA yA honA saMbhava hai vaha bhI spaSTa hI hai. paraMtu Apake itane se hI saMtoSa nahIM huA. Apane ApanI rAmAyaNa meM aneka sthAne para "triyAcaritra' kA prayAga baDe hI dhRNita aura atyaMta apamAnasUcaka arthe meM kiyA hai. tulasIdAsajI ko unakI dharmapatnI ne hI bhagavaddabhajana aura Izvaraprema kA upadeza kiyA thA. Apake e pavitra bhAva (3) kadAcita usIke kRtajJatA-prakAzana ke rUpa meM prakaTa kiye gaye hai ! astu. hama eka tulasIdAsajI ke hI kayA kahe ? striya kI bhAgyahInatA ne to pratyeka sthAna meM hI apanA camatkAra dikhalAyA hai. puruSa ke apane krodha, kuruci, kusvabhAva aura atyAcAra kA zikAra banAne ke liye sabase nikaTa vastu usakI strI hI hotI hai. mahAtmA buddha baDe udAra aura sudhAraka kahe jAte hai. bauddha-dharma ne stri ke bahuta kucha svataMtratA bhI pradAna kI hai. isameM saMdeha nahIM kei bhagavAna buddha ke samaya meM smiAM kI bahuta hI charI dazA thI. InakA atyaMta tiraskAra aura nirAdara hatA thA. gemI, prajApati aura anya deviyAM buddha ke pAsa dIkSA lene ke gaI; para buddha ne unheM bhikSaNI banAne se InkAra kara diyA. gatamI nirAza he kara calI AI; paraMtu vaha sAdhAraNa strI nahI thI. usane yaha nizcaya kara liyA thA, ki mujhe striya kA uddhAra karanA hI hai. vaha baDI daDhapratijJa aura vratazIla devI thI. vaha phira dUsare varSa buddha ke zaraNa meM gaI. isa bAra "yazodharA" bhI usake sAtha thI. ye saba devi naMge pAMva thIM. inake hAtha meM bhikSA-pAtra thA aura yaha daDha saMka9pa kara cUkI thI ki hama isa bAra saMnyAsa le kara hI raheMgI. buddhane inakI yaha daDhatA dekha kara inDe saMnyAsa kI dIkSA de dI. yaha batalAne kI AvazyakatA nahIM hai ki bauddhadharma ke vyApaka pracAra meM striyo kA kaMsA aura kitanA bhAga hai. saMghamitrA aura mAlinI jaisI bhikSaNiya ne laMkA aura bhAratavarSa meM jemAM pracAra kiyA hai vaha itihAsa ke pATha se chipA huA nahIM hai. bauddhadharma meM aba bhI putra aura putri kA samAna rUpa se upanayana saMskAra hotA hai aura inameM aneka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ hamAre adhikAra bAla-brahmacAriNI pracArikA maujUda hai. yaha to huI bauddha trioM kI bAta. hiMdU deviyoM kI dazA para isakA kucha bhI prabhAva nahIM paDA. hAM, pAzcAtya sabhyatA ke saMgharSa se sTiyoM kucha halacala aura azAMti ke cihana avazya daSTigocara hone lage hai; paraMtu yaha bhI vahIM, jahAM parade kA rivAja nahIM hai aura striyAM meM zikSA kA pracAra acchA hai gayA hai. hamArI paradAnazIna bahAM kI to duniyA hI dUsarI hetI hai. parade kI kuprathA se stri ke svAthya para jaisA kucha ghAtaka aura bhayAnaka prabhAva paDatA hai, vaha te paDatA hI hai; para unheM usake kAraNa mAnasika aura vyAvahArika Adi Avazyaka jJAna kI kSati bhI kama nahIM hatI. sAmAjika aura sArvajanika kAryo meM bhAga lene kA avasara hI bilakula nahIM milatA. unakA kAryakSetra ghara kI cahAra dIvArI ke aMdara hI parimita hai. aura yaha gRhalakSmI kahalA kara cAhe zobhA kI vastu bhale hI banI rahe; paraMtu yaha svataMtra nahI, isa choTe se kSetra meM bhI yaha apane patideva ke hI sarvathA adhIna rahegI. para yaha je bhI hai, hameM apane ghara meM bhalI-burI jaisI svataMtratA prApta hai usake liye kisI vizeSa adhikAra kI AvazyakatA nahIM hai. ghara kA kAma pArasparika prema aura saddabhAva se calatA rahatA hai, paraMtu ghara ke bAhara samAja meM kevala prema se kAma nahIM cala sakatA. yahAM dhana aura svatva dene kI atyaMta AvazyakatA paDatI haiM. striya ke agara ghara ke bAhara sArvajanika sevA yA anya kAme meM bhAga lenA hai se unheM Arthika svataMtratA prApta karane ke liye svAvalaMbI bananA cAhiye. sojisTa matAbhilASirNa bane ke jaba ghara se bAhara deza-sevA yA adhikAra-prApti ke liye kAma karanA paDA to dhanAbhAva ke kAraNuM unheM mAga kama bAdhAryuM nahIM paDI. phira garIba deza kI garIba stri ke saMbaMdha meM to kahanA hI kyA hai? mahAbhArata ke pazcAta deza meM aneka sudhAraka utpanna hue aura deza ke upakArArtha unhAne baDe--baDe kAma kiye; paraMtu strI jAti ke patita dazA se uThAne ke liye bahuta kama kisIne dhyAna diyA. prasannatA hai ki aMtataH yaha saubhAgya bIsavI zatAbdi ke prApta huA. Isa samaya RSi dayAnaMda kA prAdurbhAva hatA hai isa vIra puruSa ne anyAnya sudhAre ke sAtha-sAtha strI jAti ke upara bhI baDA upakAra kiyA hai. paurANika sabhyatA ke hajAro varSo ke bAda yaha pahalA zakha hai jisane hameM Isa udAratA aura prema ke sAtha yaha batalAyA ki strI aura puruSo ke adhikAra samAna hai aura kisIko ekadUsare ke adhikAra dabAne kA keI haka nahIM hai. RSi ne kevala apanI jabAna se hI yaha upadeza nahIM diyA, balika AryasamAje ke niyameM aura anya siddhAMte meM isake vizeSa sthAna aura mahattva pradAna kiyA. AryasamAja ke niyama je pahale pahala baMbaI meM nirdhArita hue the, unake chaThe niyama meM ye zabada hai - pratyeka samAja meM eka pradhAna puruSa aura dUsarA maMtrI tathA anya puruSa aura strI sabhAsada hoMge." pazcimI deze meM inhIM adhikAra ke pAne ke liye hamArI vIra bahane ne kyA nahIM kSiA paraMtu sabhya jAti ke udAra puruSa ne jese unakI mahattvAkAMkSAoM kA svAgata kiyA vaha bhI Apa vidvAne se aprakaTa nahIM hai. hAM, adhikAra baDI burI cIja hai, Inha ke detA nahIM. yaha bala aura zakti se prApta kiye jAte haiM. prabhutA meM manuSya kA manuSya rahanA kaThina hai. pAzcAtya deza meM yaha AvAja abhI uThAI gaI hai, lekina dayAnaMda ne Aja se koI ardhazatAbdi pahale hI apanI svAbhAvika udAratA aura divya daSTi se yaha saba adhikAra pradAna kara diyA hai. hama nahIM kaha sakatIM ki inake anusAra kahAM aura kisa prakAra batAM gayA. lekina yaha jAna kara kise prasannatA na hogI ki aba zrImatI pratinidhi sabhA meM strI-samAja bhI sammilita kiye jAne lage aura hamArI bahane pratinidhi he kara mahAsabhA aura kAryakAriNI sabhA meM bhI, zu. 3. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 zubhasaMgraha-bhAga pAMcame saMmilita tene lagIhama isa deza aura jAti ke liye zubha samajhatI hai, para Isa avasara para hama yaha kaha denA bhI apanA kartavya samajhatI hai ki bhAratavarSa eka kartavyapradhAna deza hai. yahAM sadA se kartavya-pAlana ke mahattva diyA gayA hai. hameM apanI kartavya-parAyaNatA para hI sadA daSTi rakhanI cAhiye. sItA, draupadI ItyAdi mAtAo kA suyaza isa kartavya-parAyaNatA ke kAraNa hI aba taka banA huA hai. yaha avazya hai ki cirakAla kI parAdhInatA ne hameM apane svatva aura adhikAra ke liye lAlAyita kara rakhA hai. patita avasthA meM rahanA hama pApa samajhatI hai, aura isase jitanI jadI hama chuTakArA pa sa utanA hI acchA hai, para yaha bhI tabhI hegA jaba hama apane sva aura adhikAra kI pUrNatayA rakSA kara sakegI aura eka sudakSa aura kAryakuzala manuSya kI bhAMti apanA kartavya-pAlana kareMgI.* (mAgha-1984nA "tyAgabhUmi'mAMnA svargIyA kuMtidevIne lekha parathI ) 12-zrImatI umAdevI 'vizAradA' sArvajanika-maMgala ke kAraNa, athaka-parizrama je karate, yA ejasvI bacana sunA kara, durbala meM bala je bharate ue dekha kara janatA sArI, apanA zIza jhukAtI hai, kavi kI nava-taMtrI kI vINA, sukhakara rAga sunAtI huM, isI liye hama bhI eka esI devI-daza mahilA ke sammAnArtha apane TUTe kUTe zabdo ke le kara pAThake ke samakSa upasthita honA cAhate hai, jisane ki saikaDe bAdhA-vidhyo ke sAtha ghera saMgrAma kara ke para-sevA hI apane jIvana kA yeya banA liyA hai aura dina-rAta apanI bahana ja zArIrika pIDAo ke zamanA ahorAtra athaka parizrama kiyA karatI hai. ukta mahilA-ratna kA nAma zrImatI umAdevI hai. saprati ApakI umra lagabhaga 40 varSa kI hogI. ApakA janma, sthAna suprasiddha murAdAbAda nagara hai; ApakA vivAha saMskAra bijaneranivAsI vaida dharAmajI ke sAtha saMpanna huA thA. yogya svAmI kI dUradarzitA hI ApakI kIrti-kaumudI kI pradhAna priyapAtrI kahI jA sakatI hai. kAraNa, unhane hI apanI dharmapatnI ke vaidyaka saMbaMdhinI zikSA yatheSTa rUpa se dI thI; paraMtu sarvagrAsI kAla kI karAla bubhakSA ne hI ukta paMDitajI kI mAnava-lIlA kI aMta karo ke devatulyA ulikhita umAdevI ke vaidhavyAvasthA ke adhIna kara diyA; paraMtu kartavyaparAyaNa devIjI bhaviSya jIvana ke gagana-maMDala meM kIti-sudhAkara lAne ke liye sAMsArika duHkho ke tuccha samajhatI huI karmakSetra meM karma-ginI bana gaI tathA apanI yogyatA dina dina baDhAtI huI TreniMga kalAsa kI parIkSA meM saMmilita ho gaI aura sanmAna ke sAtha sakalatA bhI prApta kara lI. Isake uparAMta gaMja tathA bijanaura kI kanyA pAThazAlA meM pradhAnAdhyApikA kA kArya karane lagI, kiMtu vaidyaka zAstra se svAbhAvika prema hone ke kAraNa avasara pAte hI ve dinarAta usI zAstra kA adhyayana karatI rahI aura akhila-bhAratavarSIya vaidya-saMmelana kI "Ayurveda vizArada" nAmaka parIkSA meM baiTha kara saphaLatA prApta kI. Idhara mahilA-samAja meM ApakI cikitsA-viSayinI-prazaMsA chA gaI. aeva adhika regiNa striya kA sevAbhAra A jAne ke kAraNa Inahe pAThazAlA ke kArya ke svakuMtIdevIjI kA yaha lekha hameM unake sagya pati zrI AnaMdabhikSujI se prApta huA hai. isa hama svagayA devI kI hI bhASA meM prakAzita kara rahe haiM. hama mAnate haiM ki siya apanA dAvA kaDI Ara jalI-kadI bhASA meM bhI peza karane kA adhikAra ha. lekhikA jaba ki saMsAra meM nahIM haiM unakI bhASA para saMpAdakIya kalama calAnA hamane ucita nahIM samajhA hai saMpAdaka 'tyAgabhUmi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ viyA kA vijaya-saMdeza 35 cheDa denA paDA aura gaMja meM strI-auSadhAlaya bola kara usI sthAna meM ekAgra citta se apanI bahA~ kI sevA karanA prAraMbha kara diyA. kucha dine taka gaMja meM hI cikitsAkArya calatA raho; paraMtu sana 1926 IsvI meM zrImAna lAlA IzvaradAsajI menejiMga DAIrekaTara yu. pI. glAsa varkasa li0 bahaI ke anurodha se inha bahamI meM A kara cikitsA kA kArya karanA ' se Apa bahoi meM hI raha kara dIna-hInA bahane kI sevA binAmUlya hI kiyA karatI haM. bhagavAna Apako dIrdhAyu pradAna kare jisase ki samAja-pIDita mahilA-samAja kI unnati he. ( "manAramA"nA eka aMkamAMnA saMpAdakIya vaktavyamAMthI) 13-'vijayA' kA vijaya-saMdeza rAmanavamI, kRSNASTamI aura vijayAdazamI (dazaharA) ke hAra isa bAta ke pramANu hai, ki vIrapUjA bhAratIya kA-hiMdUo kA eka dhArmika kRtya hai. vIra puruSo kI yAdagAra meM manAya jAnevAle tyohAra ke hiMdU-loga dhArmika karyo ke rUpa meM manAte hai. usa dina ke vizeSa upavAsa, nAna, saMdhyA, pUjana vageraH kRtya hamAre kathana ke sAkSI hai. Ina hAroM kI dhArmikatA ItanI baDha gaI hai, sirvasAdhAraNa janatA unake ItihAsika svarUpa ke bilakula bhUla gaI hai aura isI liye Ina tyohAre ke baDI zraddhA, prema evaM nikA ke sAtha manAte hue bhI hama unase ucita zikSA prahaNa nahIM kara sakate haiM; evaM jaba taka isa rUpa meM ye hAra manAye jAte raheMge, taba taka hama kucha zikSA grahaNa kara bhI nahIM sakate. hamArA dharma-karma, hamAre rIti-rivAja, hamArI paraMparA aura hamArI maryAdA ItyAdi saba aisI bana gaI hai, jinake ala se koI vAstA hI nahIM raha gayA hai. jahAM akala yA buddhi kA tiraskAra yA bahiSkAra hotA hai, vahAM zikSA kisa prakAra aura karyo kara grahaNa kI jA sakatI hai ? buddhi kA abhAva hI sadasada vicArazakti kA abhAva hai aura jahAM aisA vicAra yA viveka nahIM hai, vahAM sIkhane-sIkhAne kA te nAma lenA hI vyartha che. yahI kAraNa hai, ki hamAre vIra-pUjA ke baDe baDe hAra bhI hamameM kucha vizeSa skUti eva cetanya pedA nahIM kara sakate. yadi hama una tyAre ke etihAsika ghaTanAo ke smAraka samajha kara manAyuM aura una aitihAsika ghaTanAo para kucha gaMbhIra vicAra kare, te nizcaya hI Ina tyohAra kA manAnA hamArI raga-raga meM teja, vIrya, eja, bala aura sAmarthya kA saMcAra kara de. mRtaprAya hiMdU-jAti balazAlI, vaibhavazAlI aura zaktizALI bana jAye; para nahIM, Aja to ye hAra kevala rivAja ke taura para manAye jAte hai, paraMparA pUrI kI jAtI hai aura dhArmika kRtya ke samAna inake kRtya bhI kara liye jAte haiM. kyA yaha ucita hai? kyA isa avasthA karI Age bhI aisA hI bane rahane denA cAhiye ? kayA isa prakAra hama loga tyohAre kI vAstavikatA ke to nahIM miTA rahe aura unake nirjIva nahIM banI rahe ? Ina prazno para thoDA gaMbhIra vicAra haraeka hiMdU ke karanA cAhiye. yadi vaha hamase sahamata he, te usakA kartavya hai, ki vaha ina hAre ke manAne kI prathA se upara uTha kara unakI aitihAsikatA arthAta vAstavikatA ke jAnane aura samajhane kA yatna kare. maryAdA puruSottama rAma aura bhagavAna kRSNa ke jaba manuSyatva se upara (supara-hyumana) mAna lete hai, taba hama unake jIvana se kucha bhI nahIM sIkha sakate; ki unake to sAkSAta bhagavAna yA unakA avatAra mAna kara hama apaneke una taka pahuMcAne meM sarvathA asamartha jAna kara jahAM ke tahAM paDe raha jAte hai; para yadi rAma aura kRSNa ko apane samaya ke mahAtmA gAMdhI aura rASTrAdhAra tilaka sarIkhe mahApuruSa mAne kara unakA Adarza hama apane sAmane rakha sake, te hama apane liye unake jIvana se krAntikArI smRti le sakate haiM. yahI bAta hAra para bhI lAgu hotI hai. tyohAro ke dhArmika kRtya mAnane para ve kevala kerI zraddhA va nikA ke viSaya raha jAte hai, para jaba unake www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcame aitihAsika ghaTanAo ke smAraka samajha liyA jAye, taba unakI kucha vAstavikatA samajhI jA sakatI hai aura unase kucha caitanya evaM skUrti bhI mila saktI hai. phira, vijayAdazamI yA dazahare kA tyAhAra te bilakula aitihAsika hAra . yaha usa dina kA smAraka hai, jisa dina zrIrAma ne rAvaNa para vijaya pAyI thI, dharma ne pApa ke parAsta kiyA thA, atyAcAra se sAdhu-saMte kI rakSA kI gayI thI aura saMsAra meM eka aisA advitIya Adarza upasthita kiyA gayA thA, je ki Aja bhI hiMdU-jAti ke mastaka ke abhimAna aura gaurava se upara kara sakatA hai aura jisakI barAbarI meM itihAsa kI keAI dUsarI ghaTanA DhaMDhane para bhI nahIM mila sakatI hai. vaha Adarza kyA hai ? rAma rAvaNa parAsta kara laMkA ke samRddhizAlI rAjya ke cAhate, te hastagata kara lete; cAhate te apane bhAI lakSmaNa ke vahAM kA gavarnara janarala banI da; sugrIva, hanumAna, aMgada vagera: meM kisI kA unakI sevAo ke bale me laMkA kA rAja inAma ke rUpa meM sau5 dete athavA laMkApara kisI prakAra kA kaI Tekasa lagA dete yA dUsarI koI zarta kara leta; para nahIM, rAma ne inameM se kaI bhI aisI bAta yA zarta nahIM kI, jo ki laMkAvAsiyoM ke liye lajajAjanaka ho sakatI. rAma ne laMkA ke chata kara laMkAvAlAM ke hI supurda kara diyA: vibhISaNa kA rAjyAbhiSeka kara usIke usakA rAjya vApisa kara diyA. yaha una bhAratIya Aryo kI sabhyatA kA Adarza hai, jisake saMmukha saMsAra ke saba rASTra kabhI khUkate the. Isa liye nahIM, ki Ajakala kI dezI riyAsate ke tAzake rAjA-rAniyoM kI taraha unake bhI kahane ke te IgleMDa ke bAdazAha ke prati-para vastutaH vAyasarAya, gavarnara yA ejaMTa Adike prati-apanI rAjabhakti kA paricaya sira jhakA kara aura mAthA Teka kara denA paDatA thA; para Isa liye ki bhagavAna manuM ke zabdoM meM"etddesh prasUtasya sakAzAdagrajanmanaH / svaM svaM caritraM zikSeranpRthivyAM srvmaanvaaH||" ve saba bhArata ke apanA guru athavA AcArya mAnate the, jisase unhoMne apane caritra kI zikSA grahaNa kI thI. jagadguru bhArata ke tyAga kA sAnI itihAsa meM dUsarA nahIM mila sakatA hai. Aja ke vijayI rAma ke mukAbile meM kyA saMsArabhara kA ItihAsa kisI dUsare vyakti ke upa sthita kara sakatA hai ? bhAI ke liye bhAI rAjya kA tyAga kara jaMgala ke cala detA hai. bhAI ke manAne ke liye Ane para bhI vaha lauTane se InakAra karI detA hai. jaMgala meM lakSmaNa ane bhAI aura bhAbhI ke sAtha kaI varSa para rahate hai, jaba kikiMdhA meM rAma unase sItA ke AbhUSaNe kI pahicAna karAte hai, to ve kahate hai, ki- nUpure tu vijhAnA nirca padAminAr che " meM karNa-kuMDala vagerake bAre meM to kucha bhI nahIM jAnatA; para paira ke pura pahicAnatA dU, ki ja meM devI sItA ke parepara abhivAdana karatA thA" kyA ItihAsa meM aisA kaI udAharaNa kahIM mila sakatA hai yA milatA hai ? phira rAma kiSkindhA meM bAlikA vadha karate hai aura binA kisI laMbI-cauDI zarta ke vahAM kA rAjya sugrIva ke hI saupa dete hai. laMkA meM bhI aisA hI kiyA, jAtA hai, yaha hai-bhAratIya sabhyatA kA uMcA Adarza, jisake vijayAdazamI sarIkhe tyohAra hamAre saMmukha upasthita karate hai aura apanA yaha saMdeza dete hai, ki ina Adarzo ke samagra aura jAne, ki tuma kyA the aura kyA he gaye ho ? kisIne saca kahA hai, ki jAti ke rAjanItika patana ke sAthasAtha usake tyahAra kA bhI patana he jAtA hai aura IsIse vaha apane Adarza se bhI patita he jAtI hai. hiMdU-jAti para yaha kathana -kAryo pUrA ghaTatA hai. hiMdU-jAti ne rAjya yA aura sAtha meM hI apane hAra ke bhI helI kI dhUla evaM dazahara kI lIlA ke rUpa meM pariNata kara diyA. pariNAma yaha huA, ki hama Adarza se bhraSTa he gaye. Adarza bhraSTa hone kA duHkhada phala hama loga Aja cakha rahe hai. Upara ke kathana kI taraha yaha bhI satya hai, ki jaba jAti meM rAjanItika jAgRti kA zubha zrIgaNeza hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ " vijyA kA vijayasaMza che, taba usake hA meM bhI Avazyaka saMzodhana hete hai aura jAti apane bhUta-kAlIna Adarza ke samajha kara smRti tathA cetanya prApta karatI hai. isa samaya niHsaMdeha hiMdU-samAja meM parivartana ho rahe hai aura unakA prabhAva tyohArapara paDI rahI che. paraMtu vaha abhISTa mAtrA se bahuta hI kama hai aura jitanA hai, utane se bhI saMtoSa nahIM ho sakatA hai. hAra ke saMbaMdha meM sabase baDI aura pahalI AvazyakatA to yaha hai, ki unake prati hamArI bhAvanA ekadama badala jAya. hama yaha samajhe, ki ye tyohAra kevala dhArmika kRtya nahIM hai, kiMtu kucha aitihAsika mahatva bhI rakhate hai. inakA manAnA kevala zraddhA kA viSaya nahIM hai, kiMtu hamAre jIvana aura mRtyu kI viSaya che. Adarza ke miTAnA paisA hI hai, jaisA ki samudra meM se prakAza-staMbha kA haTA lenA athavA jahAja ke kaptAna ke hAtha se dizAdarzaka yaMtra kA guma he jAnA. aisI avasthA meM jahAja kA athavA jahAja para savAra yAtriya kA jo bUrA hAla hogA aura jisa prakAra unake samudra kI lahara meM 5Da kara agAdha jala ke bhItara nimagna ho jAnA paDegA, ThIka vaise hI Adarza hIna samAja Isa saMsAra kI lahara ke thapeDe khA kara nAma-mAtra kI zeSa raha jAte hai. isa daSTi se tyAhAra kA mahatva bahuta adhika hai. yahI kAraNa hai, ki hiMdUo meM hAre ke manAnA dhArmikakRtya he gayA aura Aja bhI vaha dhArmika kRtya banA huA he; kayo ki hiMduo ne haraeka mahattvapUrNa viSaya ke apane dharma kA hI aMga banA liyA hai, para Aja hamArA dharma kArI zraddhA kA viSaya raha gayA hai. isa liye hAra kI vAstavikatA ke bhI hama bhUla gaye hai. vijayAdazamI sabase adhika mahattvapUrNa etihAsika hAra hai; kaki yaha bhAratI kI usa mahAna vijaya kA smAraka hai, jisameM bhArata ke eka nareMdra ne samudra pAra kara videzI rAjya para AkramaNa kara pApa kA aMta kiyA thA aura dharma kI sthApanA kI thI. basa, isIse vijayA kA Aja yahI vijayasaMdeza hai, ki kevala kerI evaM kAlpanika zraddhA ke pIche aMdhe na bane rahe, kiMtu kucha tarka se kAma lo, viveka ke pradhAnatA de aura buddhi ke Age kare. vastu ke bAhya rUpa meM hI na raha jAo, usakI vAstavikatA ke jAnane aura pahacAnane ke liye usameM gaharA avagAhana karo. AzA hai, vijayA kA yaha saMdeza bahere kAne na sunA jAyegA. ("hiMdUpaMca"nA "vijayAMka'mAM lekhaka zrI. satyadeva vidyAlaMkAra) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhaga pAMcama 14-mAtA kI mahimA ma' sA zabda ucarate mukhase, mana pAtA AnaMda amaMda; upajAtA hai anupama pyArA, bhAva saukhyadAyaka chaMda. karate dhyAna prakaTa hetI he, maMjula mamatAvAlI mUrti rakta dauDa jAtA nasa-nasa meM, A jAtI avirala rUrti. divya darzaneM se jananI ke, hetA atizaya adbhuta mada; yahI vAsanA basa hatI hai, khelU baiTha sadA hI goda. zizu bana karatA rahU prema se, amRta se gutara payapAna; usI eka ke saba kucha jAna, usakI "camakArI ke prAna. usakI bANuM kalyANuM meM, nirmala sneha bharA svagIya; usake karakamale kI thapachI, haitI ahe! anirvacanIya. je karuNA he dayA-kSamA hai jaga meM guNa-ratna kI khAna, tejamayI sukha-zAMti-jJAnadA, prakRti-rUpiNI de vara-dAna. 3 usase baDhakara anya devatA, AtA nahIM daSTi sAkAra; doSa-nAzinI dharma-bodhinI, bhukti-muktidA jana-AdhAra, zrImAtA ke smaraNa mAtra se, he uThatA hai hRdaya pavitra; jIvana-patha nirvidha bhAsatA, hetA hai Adarza caritra. 4 jisakI citavana jatimayI meM, milatA tIna leka kA rAjya; jisakI hai musakAna prANadA, jisake Age nava-nidhi tyAjya. saba vibhUtiyAM jisakI cerI, ambA avalaMbana hai sAra; usake yaza gAne meM rasanA, pAtI nahIM kabhI hai pAra. 5 "terA svarga terI mAtA ke caraNe meM hai."--muhammadasAhaba eka Adarza jananI sau ustAda se bhI eka hai"jorja harbaTa meM je kucha karatA hUM aura jaisA bhI he sakatA haiM, vaha saba daivI prakRtivAlI merI mAtA kA hI prasAda hai."-ahama liMkana devi! - rAtri kA tArA aura prAtaHkAla kA hIrA hai. "tU esa kI baMda hai, jinase kAMTe ke muMha bhI meti se bhara jAte hai."-TAmsa re (mAdha-1984nA " tyAgabhUmi'mAMthI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijaya kA mUlamaMtra 15 - vijaya kA mUlamaMtra vijaya kI kujI Atma-vizvAsa hai; Atma-vizvAsa ke pazcAt Atmakhala svayaM hI saga hA jAtA hai ! DhIle hAtheAM meM apane Apa hI apUrva ala A jAtA hai, kAyara hradaya bhI zakti aura sAhasa se paripUrNa hA jAtA hai aura gheADI dera pahale jo hAtha-pAMva phUlAye aura nIcA mastaka kiye baiThe rahate haiM, ve theDI hI dera me` Isa mahAmaMtra kA pATha paDha lene ke bAda apane gale meM vijaya kA hAra pahana lete hai. isa khAtA hamArI rAmAyaNa kI eka cheATI-sI ghaTanA khaMDI khubI se hame talAtI hai. yaha ghaTanA usa samaya kI hai, jaba hamAre deza ke dulAre rAma aura lakSmaNu dUra deza "laMkA me' jA kara dazamI ke dina dazAnana ke zIza aura khIsa bhujAe ke khaDa-khaMDa kara ke digpAleAM kI dahezata chuDA kara, sAM dizA kI anAcAra aura atyAcAra se rakSA karI ke sa sAdhAraNa dazamI kaiA vijaya-dazamI kI apUrva upAdhi dene me' sama` bhI nahIM hue the. hamArI mAtA AkulavadhU janaka-na MdinI kisI duSTa dvArA haraNu kI jA kara kisI ajJAta sthAna meM paDI thI. hamAre Arya-kula-tilaka zrIrAma aura lakSmaNu akele the, vanavAsI the, avadha-rAjya se nirvAsita the, sainya aura sahAyAM se zUnya the; phira bhI ne apanI bhujAo meM vizvAsa kara ke apane upara bhareAsA kara ke usa sthAna aura usa duSTa kA patA lagAne ke liye dakSiNa bhArata kA kAnA-kAnA majhAte aura yaha kahate hue ghUmate the ekakhAra kaisehu sudhi pAvahu, malahu ati samara mahuM nahuM. bhalA, sa praznala AtmavizvAsa aura Atmakhala ke sakatI hai ? apanI buddhimattA se aura apanI zakti ke pratApase kaiA apanA dAsa aur sahAyaka banAyA aura usake leje dUta cAreAM era jA kara sItAjI kI khAja karane lage. sa'mukha kauna-sI vastu du`bha hA unhAMne 5'pApura ke rAjA sugrIva usI samaya kI bAta hai, ki inhIM kheAja karanevAloM kA eka dala dakSiNa meM samudra ke kinAre pahuMcA. vahAM vRddha saMpAtI se unakI bheMTa hui aura usane kahA-- giri trikUTa Upara khasa lakA, tahuM rahuM rAvaNa saheja aza kA; tahAM azAka vATikA ahuI, sIya maDhI tahu' sAcata raheI jo lAMdhe zata cAjana sAgara, kaMsArAma kAja ati Agara bhalA rAvaNa kA nAma una dinei kauna nahIM jAnatA thA ? usakI seAne kI laMkA thI; usake daza zIza aura khIsa bhujAe thI; usakI aMgulI ke izArepara lAkheAM talavAre gaganama`Dala me uThe kara khinA khAdalAM ke bijalI camakA detI thI; pavana usakA vAhana thA; digpAla usake nAma se tharatharAte the; yamavaruNu usake khaMdI the; IMdrajita usakA eTA thA. usI rAvaNu ke dhara zata yeAjana samudra pAra kara ke jAnA aura sItAjI kA sandezA le AnA; kauna apane meM khatanA sAhasa utpanna karatA aura jalatI bhaThThI meM kUdane ke| taiyAra hatA ? astu. "nija-nija ala sama kAhU bhAkhA, pAra jAna kari sa'zaya rAkhA" kiMtu khUo aura saMsAra-catura jAkhava Mta ne Isa samaya baDI buddhimAnI se kAma liyA. vijaya kA mUla-maMtra unhe' smaraNu hA AyA aura takSNu hI unhoMne apane sAmatAM ke eka kalpita bhaya ke nAma se hI isa prakAra kika vya-vimUDha hAte dekha kara apane senApati ke lalakAra kara-- " kahA RkSapati nu haeNnumAnA, kAcupa sAdhi rahA malavAnA; vana-tanaya khela pavanasamAnA, muddhi viveka vijAna nidhAnA kauna-sA kAja kaThina jagamAhI, te nahIM tAta heya tuva pAhI", " sAte siddha kA jagAne ke liye eka tinake kI nAka bhI kArI hAtI hai. jAMbavata ke vacamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo ne hanumAna ke saceta kara diyA. ve kauna hai? isakA uhuM jJAna he gayA. ve kyA kara sakate haiM? IsakA uhuM anumAna mila gayA; unakI seI huI zaktimAM jaga gaya-Atmabala unake bhItara hilere tene lagA aura phira te te samudra lAMgha, rAvaNu ke ghara pahuMca karI sItA kA saMdeza hI nahIM le Aye, varana usakI sone kI laMkA ke rAkha meM hI milA Aye aura unakI senA ne samudra5ra eka kSaNa meM paththara kA pUla bhI banA diyA evaM aMta meM ahIM zUravIra kI sahAyatA se ayodhyA ke mArAM ne usa vizvavikhyAta rAvaNa ke nirvaza kara ke apanI vijaya kI yAdagAra meM usa dina kA hI nAma vijaya-dazaharA rakha diyA. tabase hajAra varSa bIta cUke hai, hama hajAre parivartana dekha cUke hai, phira bhI sAla meM eka bAra hama apane usa dina kI yAda kara lete hai, jaba hama bhI kisI lAyaka the-hamAre bhI hadaya aura hA kAI bala thA, aura hama bhI videza meM nA kara, zatra ke kile meM baTha kara. usIke siMhAsana para Asana jamA kara apanI vijaya ke nakAre bajavAte thekiMtu apane hI deza meM aura apane hI ghara meM niraMtara anyAya aura atyAcAra kI cakkI meM pIsanevAle deza aura rASTra ke liye apane atIta gaurava kI isa prakAra kI yAdagAra bhI duHkhaprada, zoka aura saMtApa ke baDhAnevAlI tathA vyartha hI hotI hai, yadi ve usase koI sabaka nahIM sIkhate haiM aura apane usa khAye hue Atma-sanmAna ke punaH prApta karane ke liye koI udyoga nahIM karate. Aja dUra-deza vijaya karane kI bAta bahuta dUra rahI, hamAre hAthe se to hamAre ghara bhI usI dina se nikala gayA hai, jisa dina se vijaya ke mUla maMtra ke hama bhUla gaye hai. hamAre bhItara aba bhI zaktimAM bharI hai, hameM bhI Izvarane saMsAra ke baDa-se--baDe kAmeM ke kara DAlane ke liye hAtha, paira, buddhi aura mastiSka diye hai, yaha vizvAsa hI hamAre bhItara se uTha gayA. aisI dazA meM parAjaya, asaphalatA aura anAdara hamAre cAra ekara muMha phelAye dikhalAI dene lage to Azcarya kI kauna sI bAta hai? bala hamameM bhale hI bharA huA he; kiMtu jaba svayaM hamake hI usakA patA nahIM hai aura usameM vizvAsa nahIM hai, te vaha bhalA hamAre kisa kAma meM A sakatA hai? adrikA ke habasI aura amerikA ke nImo bhI te bala meM kisa deza ke sapUta se kama nahIM hete? zera kA mukAbilA karanevAlI jaMgalI jati sAhasa meM kisIse kama hotI hai? kiMtu usakA bala aura apUrva sAhasa kisa kAma AtA hai? athavA eka sarakasa meM mAsTara kI lakaDI ke izArepara kAma karanevAle kisI zera babara ko hI dekhiye. bala kyA usake bhItara nahIM hai ? abhI je cAra dina pahile jaMgala meM baDe baDe airAvatAM ke mastaka cUrNa kara detA thA, kyA vaha balahIna he gayA hai? nahIM, usameM pharka kucha bhI nahIM paDA hai, usakA bala aura pauraSa to vahIM banA huA hai, vaha kevala apane bala aura pauruSa ke jAna kara bhUla gayA hai. jaba vaha jaMgala meM thA, taba use vizvAsa thA ki mere sAmane merI barAbara kA koI nahIM hai; kiMtu aba dhIre-dhIre usameM yaha vizvAsa jamA diyA gayA hai, ki tuma Isa mAsTara kI lakaDI ke sAmane kaI cIja nahIM hai. IzAre ke upara tamAzA kare, cUpacApa khAo aura baMda piMjaDe ke bhItara hAtha-pAMva sameTe paDe raho." isase adhika baDhanA tumhAre adhikAra kI bAta hI nahIM hai, yahI jAdU hai, je zera-jaise balavAna ke bhI kaje meM banAye rakhatA hai. jisa kSaNa isa jAdU kA asara dUra ho jAtA hai, use a5nA jJAna ho jAtA hai, usI kSaNa hajAra AdamiyAM ke bIcameM vahI zera mAsTara kI chAtI para savAra ho jAtA hai, yaha dazya bhI kabhI kabhI hamAre dekhane meM A jAtA hai. hamAre hAtha ke hathiyA ke chIna kara hama itane nirbala nahIM banA diye gaye the, jitanA apanI zakti meM avizvAsa utpanna he jAne ke kAraNa hamArA deza akarmaNaya aura kApuruSa bana gayA hai. Aja kisI senA ke bhItara jA kara kisI rAjapUta, marAThA athavA sikhasipAhI se miliye, to Apako mAlama paDa jAyegA ki ve pratApa, zivAjI athavA raNajitasiMha bana sakate hai, yaha 1 sakhe meM bhI soca nahIM sakate hai athavA kisI kAleja ke vidyAthI ke pAsa jA kara usake vicAra suniye, te yaha mAlUma paDa jAyegA, ki vaha cANakya yA phaDanavIsa bana sakatA hai, aisA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ kauzala kI mahimA usakA vizvAsa nahIM hai. hamAre kisAna kI hamAre rAjA aura raiseM kI, hamAre vyApArI aura sAdUkAroM kI-sabakI prAyaH yahI avasthA ho rahI hai. "are hama bahuta kamajora hai" "bhalA hama kara hI kyA sakate hai?" hama unakI pratikritA meM Thahara sakate hai?' Adi bAte hai, je hamAre Atma-vizvAsa ke kucala, hameM gaDhe girAye hue hai;naki tapa-talavAre aura havAI jahAje kI kamI. - hamArI Isa jaDatA ke dUra karane kA bhI jaba-taba udyoga hotA hai. jaba hamAre bIca meM eka uMce sabhA-maMcapara khaDe ho kara kucha dina pahale eka mahArASTra-kesarI garja kara kahatA thA, ki "svarAjya hamArA janma-siddha adhikAra hai aura use hama le hI leMge" taba hamAre kAne meM usI maMtra kI sukAI hatI thI; aura Aja bhI jaba mahAtmA gAMdhI dhIre se madhura zabdoM meM muskara kara kahate hai-- jisa dina se tumahAre. hRdaya meM yaha vizvAsa jama jAyegA, ki tuma svataMtra hai, usI dina se samajha lenA, ki saMsAra kI koI bhI zakti tuhe gulAma nahIM banA sakatI hai"--ina zabda ke bhItara bhI hameM vahI pATha milatA hai. satyAgraha kyA hai aura abhI kala hamArI AMkha ke sAmane bAradaulI meM kyA huA yaha te hamAre liye IsI maMtra ke jIte-jAgatuM udAharaNa haiM. khera, je dina bIta gaye. so to bIta gaye. Aja hama isa vijayAdazamI ke mahotsava para vijaya ke Isa mahAmaMtra ke apane hRdaya meM dhAraNa kara ke saceta he jAyeM, te yaha bhI hamArI eka baDI bhArI vijaya hai. ("hiMdUpaca"nA vijayAMkamAM lekhaka-zrI. kAlikAprasAda caturvedI) 16-kauzala kI mahimA coLa: jAdu rASTram"--tA kauzala kayA hai ? yoga ! hameM milanevAle mauke kA baDhiyA se baDhiyA upayoga kara lene kI yogyatA. kisI kAma meM saphalatA hAsila karanA usake liye kyA muzkila hai, je yogI hai- kauzalavAna hai ? jJAna aura zakti kA haranA eka bAta hai aura samaya para usakA upayoga karane kI yogyatA honA bilakula judI bAta hai. hama prAyaH una puruSa ke saMsAra kI dauDa meM pIche dekhate haiM je paDhAi meM Age rahate the; para je paDhAI ke varga meM maMdabuddhi samage jAte the unheM Aja hama prAyaH saMsAra meM bahuta kucha saphala aura sukhI dekhate hai. kere siddhAMta ke jAna lenA hI saMsAra meM kAkI nahIM hai. hama dekhate hI hai ki kitane hI puruSa mahaja apane isa kauzala, isa vyavahAra-kuzalatA ke kAraNa hI daridra kI hAlata se karoDapati bana gaye hai. mahArASTra meM ese kaI mahApuruSa mileMge je "mAdhukarI' mAMga kara saDaka para lagAye dI ke prakAza meM adhyayana kara ke uMce se u*ce pada taka cale gaye hai. hamAre deza meM abhI pratiyogitA kA kSetra sabake liye ekasA khulA nahIM che, anyathA dUsare deze ke samAna yahAM bhI hama mAmUlI se mAmUlI logo ko apane kauzala aura adhyavasAya ke bala para deza ke pradhAna maMtrI tathA rASTrapati hete hue dekhate. amerikA ke kitane hI rASTrapati isI prakAra nIce se upara taka caDhate gaye hai. jemsa phargyusana eka mAmUlI kisAne kA laDakI thA, kiMtu apane IsI guNa ke kAraNa vaha iMgalaMDa kA eka mahAna kArIgara he gayA. beMjamina pheMkalina memabatti banAtA thA, zIgha hI vaha kisI esa meM kaMpojhITara he gayA; dhIre-dhIre apanA eka nayA presa khela kara apanI buddhi, kauzala aura jJAna ke kAraNe saMsAra meM usane sA nAma kamAyA ki Aja apane samaya ke baDe se baDe vicArake meM usakI gaNanA hene laga gaI. abrAhama liMkana relave ke ahAte meM eka mAmUlI jhapaDe meM paidA huA thA; aura aMta meM amerikA kA rASTrapati he kara marA thA. zrInivAsa zAstrI eka atyaMta garIba khAnadAna meM paidA hue the; para Aja vaha bhArata-sarakAra ke prathama rAjadUta bana kara AphrikA meM kAma kara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA rahe haiM. nyAyamUrti mahAdeva goviMda rAnADe bhI isI prakAra garIba khAnadAna meM paidA heA kara ambaI-hAIkA ke jajja hA kara mare the. rAmazAstrI prabhuNe pUnA ke pezvAo ke yahAM pAnI bharanevAle brAhmaNu the, jinhAMne Age cala kara rAdheAkhA dAdA kA nArAyaNarAva pezavA ke khUna ke aparAdha meM prANa-daDa diyA. svayaM khAlAjI vizvanAtha (pahale pezvA) eka garIba brAhmaNu the, jo baDhate baDhate chatrapatiyAM ke pradhAna maMtrI bana gaye. kAi kisAna hA, vyApArI hA, vakIla hA, arisTara heA, mAmUlI adhyApaka hai| yA gumAstA hA; yadi usameM Avasyaka kauzala hai aa vahu barAbara sasAra meM camaka jAyagA. hama dekhate hai ki kitane hI khaDe--baDe vyApAriyAM kaiM gumAste apane mAlikoM se baDhakara nikala jAte haiM. pezvAe kI sattA apane mAlikAM se baDha gai. chatrapati Age cala kara nAmamAtra ke chatrapati raha gaye aura rAjya ke samasta sUtra pezvAo ke hAtheAM meM A gaye. isakA kyA kAraNa hai ? vahI kozala. jJAna eka amUlya vastu hai. vahu yahu khatA sakatA hai ki hameM 'kyA' karanA cAhiye? kiMtu kauzala kA kAma hai yahu khatA denA ki vahu kaise' kiyA jAya. jaba taka hama kisI kAma kA karate kA tarIkA nahIM jAnate, hamArA jJAna kisI kAma kA nahIM hai. svAmI rAmatIrthaM aura vivekAnaMda, bhArata ke ye de| sanyAsI amerikA para kaisA sikkA jamA kara lauTe? kyA usa samaya bhArata meM unake samAna kAi vidvAna hI nahIM thai ? kayA aise dha'premI aura dezapremI kAi the hI nahIM ? para kaivala dezaprema se kAma nahIM calatA, use vyakta karane kA DhaMga jAnanA paramAvazyaka hai. kisI AdamI meM khUba vidvattA, dezaprema, nirdela caritra hA sakatA hai. satya aura pratibhA bhI hai| sakatI hai; kiMtu yadi usame' kauzala na hA, teA vaha na saMsAra kI sevA kara sakatA hai aura na apanI. eDama smiya eka mahAna arthazAstrI samajhA jAtA hai. usane isa viSaya para kucha aDhiyA se baDhiyA graMtha likhe haiM; kiMtu kahA jAtA hai vahu apanA khAnagI hisAba rakhane meM kabhI sala nahIM huA. tepeAliyana kA eka senAnAyaka apane kamare me' aThe-eDe senA-sacAlana kA kAma svayaM nepoliyana kI apekSA bhI adhika acchI taraha kara sakatA thA; kiMtu raNabhUmi para jAte hI usakI sArI buddhi havA hai! jAtI thI. yaha jJAna kisa kAma kA ? viliyama ceyara kA kathana hai ki yaha kauzala kisI-kisI rASTra me` svabhAvataH bhI hAtA hai. vaha likhatA hai, kucha azAM meM yaha rASTra-svabhAva bhI haiAtA hai. eka rASTra meM dUsare kI apekSA svabhAvataH adhika kauzala hAtA hai. jaba eka hiMdusthAnI ne IMgleMDa me' enjIna kA calate hue dekhA, taba vahe khAlA-aMgreja khaDe cAlAka hate hai. hama tA dhADe, hAthI, khela, pAnI aura havA se kAma lete hai, para ke tA Aga kA bhI nahI' cheDate !' aura usane yaha ThIka hI kahA. cIna ke lega anAdi kAla se mudraNakalA tathA kutukSunamA kA AviSkAra kara cUke the; paraMtu unhAMne ina AviSkArAMse eka bhI phAyadA nahI uThAyA. para pazcima me inhIM. AviSkArAM ne sa`sAra kA kAyApalaTa kara diyA. kauzala eka khaDI acchI cIja hai; para yaha eka asA zastra hai, jisakA manuSya kA durupayoga karane kA paleAbhana hai| jAtA hai. kauzala apanI samyak avasthA me` manuSya kI, apanI tathA samAja kI sevA ke kAmAM meM vyavahata hAtA hai; paraMtu apAtra manuSya kA Azraya grahaNa karate hI, adhama svA aura leAkeApahAni karane me' sakA upayega haiAne lagatA hai. vidyAthI' IsakA upayAga apane sahapAyAM aura zikSakamAMM kA majAka uDAne meM karate hai, vyApArI aura brAhmaNa dUsareAM kA Thagane aura apanA utsU sIdhA karane meM tathA rAjanItijJa dUsare rASTrAM kA dhAkhA de kara apane deza ke svA-sAdhana ke liye isakA upayoga karate hai; aura adhikAMza loga apane adhama svA` kI pUti ke liye IsakA upayAga karate hai, kauzala eka zakti hai. usakA sadupayega AdamI kA mukti dilA sakatA hai. usakA durupayeAga AdamI kA dhAra adheti krA pahuMcA sakatA hai. ataH kauzalavAna puruSa kaiA apanI sa zakti kA durupayeAga karane ke meAha kA haMmeza saMvaraNa karanA cAhiye. (phAlguna-1984nA yAgabhUmi" mAM lekhakaH-zrI.vaijanAtha maheAdaya) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ dihInI kathA 17-dilhInI kathA (hiMdI bhASAmAM zrI. DijhanI racanAoe krAMti karavA mAMDI che, zrI. i nI "nahI " nAmanI racanAmAMthI A vArtA meM "prakAzanA vAcake sArU cuMTI kADhI che. tene anuvAda karavAmAM e IcchA prabala che ke, A vArtA je eka satya ghaTanAne AdhAre ghaDavAmAM AvI che, te hiMdusamAja jue ane raDe. rahIne kaMI prAyazcitta Adare ane te e ke, vidhavAonAM muktadvArane ughADAM mUke athavA vidhavAo taraphanA niSphara vartanane mAyALu vartanamAM ane vyabhicAranI pAtakI vAsanAne pavitra-vArasAnI mAnavayukta vAsanAmAM pherave. A kathAmAMnI mAlAnI mAtA jevI keTalI hiMdu lalanAo Aje hiMdusamAjane mAthe zo5 samAna che ! hiMdusamAja baMne rIte kevo haNAi rahyA che, potAnA pAtakanuM kevuM kara phaLa te bhegavI rahyuM che ke, AmAMthI hiMdusamAja reze ? joIne samajaze ? vidhavAvivAhanA virodhIo kaMI AMkha udhADaze ? zAmATe Arya samAja vidhavAonA purnalagna mATe kTa Ape che, tenuM rahasya AmAMthI joI zakaze ? raziyAnA kAMtikAraka lekhakoe je jAtanI racanA karI hatI, teNe AkhA raziyAne ekathI bIje cheDe saLagAvI mUkyuM. hiMdano Aja "saMkrAMtikALache, temAM zrI. "ugra"nI racanAe agara phelAvA pAme che tevI zakti dharAve che, tenI A vAnagImAtra che. kathA nAnA tathA : (anuvAdaka) mahAtmA gAMdhI dilhI pahoMcyA tyAre kaMI paNa bIjuM kahyA agAu maulAnA muhammada alIe kahyuM - "prathama Ape ahIM eka musalamAna yuvaka maulA sAthe vAta karavI paDaze. pahelAM tenI pAsethI hathiyAro nIce mukAvavA paDaze. e amArA lokonI vAtaja sAMbhaLato nathI." mahAtmA-" e kyAM che? " maulAnA-ame tene traNa divasathI ahIM rokI rAkhyo che. tenuM zaheramAM javuM, hiMdumuslima aikya mATe bahuja bhayajanaka hatuM; kemake tenI pAse kAInI dalIla kAma ja karatI nathI." mahAtmAjI--"kema ? e ApalokanI zubha salAha kema na mAne ?" maulAnA-"mAnavA mATe to te taiyAra che, paNa tenI mAM nathI mAnavA detI. e kahe che ke, beTA! tuM jeTalA vadhu hiMduone mArI zakIza, eTaluM tArI mAnuM hadaya vadhu prasanna thaze ane tAre mATe svarganAM dvAro paNa eTalAMja sulabha thaze!" mahAtmAjI-(AzcaryAthI) "ema? kema maulAnA sAheba! te yuvakanI mAtA tene hatyA karavA utsAhita kare che? strI-devI-rAkSasInuM kAma kare che? ema zA mATe ? jarAe yuvakane te belA!" maulAnA sAhebanA ghasArAthI eka musalamAna sajajana e yuvakane mahAtmAjInI pAse lAvavA mATe bahAra gayo. thoDI vAra pachI te pelA sajajananI sAthe te oraDAmAM Avato dekhAyo. yuvakanI laMbAI 5 phUTathI adhika hatI. e tapAvelA suvarNanI mAphaka suMdara tathA lekhaMDanI mAphaka baLavAna dekhAto hato. dura athavA pAse-kayAMyathI paNa tene joIne koI tene musalamAna na kahI zake. e agnisamAna tejasvI ane vajanA jevo kaThera dekhAte hatA. dekhAvamAM te duSTa athavA krUra paNa jaNAto na hato. mahAtmAjI e yuvakane joI Azcarya pAmyA. yuvaka mahAtmAjIne abhivaMdana karI ubho rahyo. "bhAI maulA ! "mahAtmAjIe yuvakanuM dhyAna potAnI tarapha kheMcyuM, paNa yuvaka cUpa rahyo. "bhAI maulA ! tame musalamAna cho?" dhImA avAje teNe kahyuM, "jI hA !" mahAtmA-"tame kurAne zarIpha vAMcyuM che?" maulA- jI hA." mahAtmAjI-te bhAI! tame tamArA bhAI upara dharmathI viruddha hathiyAra kema uThAvyAM? kurAne zarIphanuM adhyayana meM paNa karyuM che, paNa temAM mane kyAMya e upadeza na jaNAya ke jethI uttejita Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 zubhasa'mahu-bhAga pAMcamA thai mANusa mANusanuM khUna pIvA taiyAra thAya. tame hiMdu-muslIma aikyanA virAdhI kema che ?' maulA--- mahAtmAjI ! huM musalamAna jara chuM, paNa mArI bhakti islAma karatAM mArI mApara vizeSa che, huM mArI mAnI vArtAne kurAne zarIphanI AyAta karatAM paNa vadhu pavitra mAnu chuM; e mAtAnI AjJAthI huM hiMdujAti ane hiMdu sabhyatAnA virAdhI banyA chuM; saMsAranI kAi paNa tAkAta mane mArI mAtAthI pratikULa nahi lai jai zake. " yuvakanI vAteAmAM namra satya nItaratuM hatuM. tenI mAtA AjathI vIsa varSa pahelAM hiMdu-lalanA hatI...... ' mahAtmAjIe sArI rIte nihALyuM'. kSaNabhara mauna rahyA bAda temaNe yuvakane kahyuM--bhAi! huM tamArI mAtAnAM darzana karavA mAguM chuM, e kyAM maLaze?huM tenA pageApara mArU mAthuM rAkhI araja karIza ke tetamane sanmAga para lAve. have, bhAi ! tArI mA kyAM che? " yuvake kahyuM--" Apa ahIMja rahe. huM hamaNuAMja tene khelAvI lAvuM chu'. 19 (2) uttejita avAjathI maulAnI mAe kahyuM: hiMdu mahAtmA ! tamArI AgaLa mArA hRdayanA AdhAtA-prahArA batAvavAmAM mane kaI vAMdheA nathI ane eTalA mATe huM ahIM AvI paNa ; nahi te duSTa hi MduonuM mukha paNu jovu mAre mATe pApa che. pahelAM tame mArI vAta sAMbhaLeA, pachI kahevu heAya te kahejo. 65 'tuM hiMdu ramaNI hatI ?" ekasAtha mahAtmA gAMdhI ane maulAnA mahamada alIe e strIne pUchyuM. " hA, huM hiMduM lalanA hatI. te vakhate mArUM nAma 'pA'tI' hatuM ane huM sthAnIya (dilhInA) 'nAhavA jamInadAra rAmagApAladAsa je atyAre mRtyu pAmyA che, tenI putravadhU hatI. emAM koMija saMdeha nathI ke, huM Izvarane dherathIja abhAgaNI banIne AvI ', nahi te! mArI ATalI durdazA na thAta. patine ghera AvyA pachI mahinAnI aMdaraja mArA jIvanasa svanuM plegathI mRtyu thayuM'. te samaye mArI avasthA seALa vanI hatI. mArA yauvananA sAgara je vakhate uchALA khAi rahyo hatA te vakhate mArUM patirUpI haeNAkAyaMtra (dizA batAvanAra yatra) khAvAi javAthI mArU' mAnasa- jahAja bhammaramAM paDI gayu'! mane mArI cAtarapha aMdhakAra-kevaLa aMdhakAraja dekhAvA lAgyA! "" mArA pitA lAkhApati hatA, ane zvasura-sasarA tethIye vadhu dhanavAna. duHkha kAne kahe che, duHkha nAmanI krAi cIja saMsAramAM haze ke kema, tenuM paNa mane te vakhate bhAna na hatuM; paNa patinA svavAsa thatAMnI sAtheja mArI AMkheA AgaLa duHkhAnA DuMgara khaDakAi gayA. mArI peTIemAM se'kaDa!, eka ekathI ki'matI sADIe gaDI karelI paDI hatI; paNa tene sparza karavAnAye mane adhikAra na hatA! kemake huM kulanAzinI vidhavA hatI!! patinA mRtyu pachI turataja mArI AbarU dharanI cAkaraDI karatAMye ochI thaI gaI; kAraNake huM vidhavA hatI. rAjanI vAte te javA daie, paNa vAratahevArAe paNa mAre badhAnA ThapakA sAMbhaLavA paDatA; kemake hu vidhavA hatI ! mahAtmana! huM vidhavA thaI teA temAM mAre| zuM aparAdha ? vaidhavyane zu' meM jANI joine elAvyuM hatuM ? zu' meMja mArA patinI hatyA karI hatI? zuM vidhavA rAkSasI thai jAya che ? emAM pazutA AvI jAya che ? agara nahi, te samAja vidhavAo tarapha ATale! krUra kema thAya che ? Apa kSamA karazeA, kemake kahevA kheDI tA have badhu ja kahIza.'' " te vakhate huM' jAinAM puSpAnI mALAsamAna suMdara ane mArI mastImAM svayameva DUbelI hatI. hRdayanA khUNekhUNAmAM unmAda bharyo hatA ! paNu mAre aMtastalanA e unmAdAnuM ke tapasvInI peThe damana karavuM paDatuM, tapasvI tA peAtAnI tapazcaryAne kAi eka advitIya dibya jyeAtinA caraNamAM caDhAve che, paNa huM ?-mArI tapasyAe| rAkSasa-samAjanI juThThI prasannatAnA caraNAmAM arpita thatI hatI. tapasvIne peAtAnI tapasyAenI saphalatAthI AtmasatASanI prApti thAya che, paNa mane ? huM mArI tapazcaryAenA nAme khera khAra AMsuDe raDatI hatI ! jyAre jyAre mArI derANIe khanI-- nIte kapALamAM kazuM lagAvI, mane upekSAnI dRSTithI jotI pAse thaine nIkaLatI tyAre tyAre Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ A wwwwww na dilhInI kathA mArA durbhAgyanA hadaya para sApa ALoTato ! apamAna ane pratAraNuothI trAhita thaI uThatI? vasaMtane maMda malayAnIla mArI saMgAthI derANuone premane upahAra dete hatuM ane mane AganA bhaDakA ! citramAsanI ujajavala caMdrakiraNanI prabhAyukta nizA-rAtri jenI pratyeka kSaNamAM vAsanAbharI mAdakatA maLelI hoya che, te mArI derANIonI chata upara amRta varSAvatI hatI ane mArI ekAMta aMdhArI koTaDImAM zokano sAgara uchALatI hatI! zrAvaNa-pApI zrAvaNa-AvatA hatA ane saMyoginIonA hRdayamAM baLa bharate; paNa huM? vAdaLAne laTakatAM joI raDI uThatI hatI-mArI tUTelI caTAInA khoLAmAMthI uDIne mAtA vasundharAne prArthanA karatI ke "mA ! eka kSaNamAtrane mATe tAruM hiMdaya ughADIne mane chupAvI de. have nathI rahyuM jAtuM!" " abhAgiNI strIne kaMTha rUMdhAI gayo. tenI AMkhomAM AMsu AvI gayAM. A bAju mahAbhAjInI AMkhe paNa tara hatI ane maulAnA mahamadaalI te prAyaH raDI rahyA hatA! gaLuM sApha karyA pachI maulAnI mAe potAnI kathAno punarAraMbha karyo- "mArA traNa diyara hatA. temAMnA be to hajIpaNa che. je samAja vidhavAo mATe e bhayaMkara rAkSasa che, teja samAja vidhavAonA diyaro mATe kAmadevanI peThe udAra che. diyara nAnA bhAI agara moTA bhAInI vidhavAne, guNarIte potAnI aMka-zAyinI banAvI le, to samAja tene sahana karI le che ! mArA moTA diyaranI mArApara sArI najara jaNAtI hatI. eja mAtra eka vyakti hatI je kayAreka mArI sAthe be cAra mIThI vAto karatA. prathama to huM tenA e vyavahArane tenI bhalAI samajIne tene zraddhAnI najarathI jevA lAgI, paNa dhIre dhIre paDado upaDavyo ane tenuM spaSTa citra mArI sanmukha AvyuM. te te mArA rUpalAvaNyane dAsa ane mArI yuvAnIne gulAma hato. lAga maLatAMja te mane phosalAvatA, jAta jAtanI lAlaca de-divase AkAzanA tArA dekhADato. huM-premanI, pratiSThAnI sukhanI ane vAsanAonI bhUkhI huM-tenA hAthamAM sapaDAi gaI ! meM vicAryuM ke Aja svarga che, mAre sAro pati eja che, je marI gayo che to sAmAjika pati hato. pachI zuM? huM AMkho mIMcIne vAsanAnI nadImAM-te rAkSasanI sAthe DUbakIo khAvA lAgI. mArA hRdayano aneka varSonAM chupAyelo unmAda phuTI nIkaLyo ! Aha! paNa e zuM? jyAre meM tene ekAMtamAM dhIrethI kahyuM ke "priya! huM garbhavatI thaI chuM" tyAre mArI AMkha khulI gaI ! mArI vAta sAMbhaLI, jANe tenA paganI nIce sApa cagadAya hAya tema ekadama camako, ane kahyuM e bahu kharAba thayuM, tuM garbhavatI kevI rIte thaI gaI?" * mAruM mastaka lAjane lIdhe nIce namI paDayuM. bhalA! upalA praznano mArI pAse zuM uttara heya? teNe vaLI AgaLa kahyuM tAre kAzI javuM paDaze." garbhapAta karAvavA mATe ahIMthI thoDA divasa kAzIvAsa karavAnA bahAne javuM ane kAma samApta thaI gayA pachI cAlI Avaje." meM AMkhamAM AMsuo lAvI pUchayuM- to zuM tame potAnA bALakanI hatyA karAvavA iccho cho ?" teNe javAba Apyo-"ahIM to AbarUnI khevanA 5DI che ane te bALakanI vAta kare che! loko sAMbhaLaze to zuM kaheze? tAre kAleja kAzI javuM paDaze. lokone e vAtanI jANa thaze te ThIka nahi thAya. ApaNane nyAta bahAra karavAmAM Avaze!" meM mArAM AMsuothI e narapazanA caraNe dhotAM kahyuM-"priya! tame to mane jAheramAM tamArI patnI banAvavAnuM vacana ApyuM hatuM. have e vacanane pUrNa kyAre karazo? AnA karatAM vadhu sAre avasara kyAre maLaze?"hAtha joDuM chuM. mArA A bALakane bacAvo. huM braNa-hatyA nahi thavA dauM." * AvA naphaTAinA savAlo pUchanAra narapazuo hiMdusamAjamAM nathI ema nahi ! kevI pratarANA! kevI viDaMbanA!! Aha pApa!! satyavrata; Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcame teNe mane pagavatI Thesa mAratAM uttara dIdhe- e nahi banI zake. huM tane mArI strI banAvIne mane badanAma karavA nathI mAgato." meM krodhathI kahyuM "te zuM teM mAro dharma bhraSTa nathI karyo ? A garbha tAre. nathI zuM?" durbhAgya! A garbha mArAthIja che, paNa huM tene mAre svIkAravA taiyAra nathI ! samAja mArI vAta upara adhika vizvAsa lAvaze. vidhavAonA duzcacaritrane koNa nathI jANatuM? agara satIja hota to parapuruSa sAthe tuM vyabhicAraja na karata. have kAzI javAmAM ja tArU bhaluM che." eTaluM jaNAvI e rAkSasa mArI pAsethI cAlyo gayo, mane cotarapha aMdhakAra-aMdhakAraja dekhAvA lAgyo. huM mUrNita thaIne nIce paDI gaI. te divase meM mArAM tamAma ghareNAM ekatra karI lIdhAM ane AgalI rAtre huM gherathI bahAra nIkaLI gaI. te samaye mArA garbhamAM Aja maulA hatA, zarIra para sAmAnya vastra ane hAthamAM ghareNAMnI poTalI; mArI AgaLa pAchaLa koI na hatuM !" "mane zaherane koI paNa rasto jANI na hato. IzvaranuM nAma laIne, rastA zodhavAnuM kAma meM mArA kamaLa pagane soMpyuM hatuM. ekAda kalAka cAlyA pachI mane eka polIsane sipAI maLyo. aMdhArI rAtre, ekalI yuvAna strIne joI sipAInuM navAI pAmavuM yogya hatuM. teNe adhikAranA svarathI pUchayuM- kyAM jAya che ? huM gabharAI rahI. mane ke uttara sUjhato na hato. eTalAmAM pAsenI masIdamAMthI mullAne avAja saMbhaLAyo. meM kaMI paNa vicAryA vinA ja polIsavALAne uttara dIdho-majIdanA mullAM sAhebanI beTI chuM, tenI pAse jAuM chuM ! " "pharI teNe mane koI paNa prazna karyo nahi. huM rasto kApatAM kApatAM dhIme pagale majIdanI cAra divAlonI aMdara cAlI gaI ! "mane raDatI joI vRddha mullAe pUchyuM-"beTI! raDe che kema? tuM kyAMthI Ave che? meM mArI AkhI kathanI saMbhaLAvI vRddha mullAne kahyuM ke-"Apa mane musalamAna banAvI , paNa mArI Ijajata-AbarU ane mArA bALakanI rakSA karo. A5ja AjathI mArA pitA thayA." prabhu e vRddha musalamAna mullAMnuM bhaluM kare. teNe mane AzvAsanapUrvaka potAne ghera rAkhI. e vRddhanI pavitratA, manuSyatA ane pramANikatA joIne huM diMga thaI gaI. muslimomAM kAI bhalo AdamI thatAja nathI, e mAro bhrama, e mullAMnA vyavahArathI dUra thaI gayA. loke tene pUchatA to te kahetA ke tenI vidhavA bhatrIjI hatI. teNe mane islAmanI dIkSA ApIne mArUM nAma "jadUra rAkhyuM. teneja ghera mAruM bALaka maulA utpanna thayuM. tene teNe pALe, pALyo, bhaNAvyo, gaNAvyo ane e to gya banAvavAmAM Avyo ke potAnI mAtAnA hukamathI jaghanyanArakI hiMdusamAjamAM khaLabhaLATa macAvI zake." zarUAtathI ja meM maulAne hiMdu-drohanI zikSA ApI che. prathamathI ja meM tene zIkhavyuM che ke, eka eka hiMdunI hatyAthI hajAro bahista-svarga maLe che. duniyAmAM je kaMI puNya che te te hiMdune mAravAmAM agara kaMI puSatva hoya to te hiMduonI hastI maTADavAmAM ! mAro putra jyAre mane pyArathI pUchato ke "mA! mArA ambA-pitA kayAM che ? ' tyAre huM apamAna ane zokathI vyagra thaI uThI uttara detI ke "durbhAgI ! tArI utpatti pahelAM ja tArA pitA svarganI tarapha cAlatA thayA che.' sAda-bhoLo bALaka pUchata-e kyAre Avaze mAtA !" huM javAba detI "jyAre tuM majabUta thaIne so-base hiMduone mArI zakIza tyAre tArA pitA ahIM Avaze-tyAre tuM tenI godamAM besIne ramI zakIza." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkRSNa mahimA huM barAbara e samayanI vATa jotI hatI ke jyAre hiMdumusalamAnone jhagaDo thAya, ane huM mArA hRdayanI garamI kADhuM. khudAnI kRpAthI e divasa AvI pahoMce. nArakIya kutarA, pitAnI bahenabeTInuM apamAna karavAvALA hiMduonA viruddha dilhInA musalamAne uThayA. meM maulAne bolAvI kahyuM ke "putra ! have vakhata AvI pahoMcyuM che. je, jyAM sudhI tArAmAM prANa bAkI rahe tyAMsudhI tuM A kApharone motanI sajA de ane sAMbhaLa, nitAnA badamAsa rahIza devanAthanAzinI mane jarUra che, teNe mArI yuvAnInA divasemAM mAruM apamAna karyuM hatuM. tene badalo tuM nahi le to pachI koNa leze ? mArI vAta sAMbhaLIne mAre maulA siMhanI mAphaka garjAte devanAthanuM mAthuM levA, musalamAnonA ToLA sAthe nivAravA mAM gaye, devanAthanI dukAna lUMTI levAmAM AvI ane sAMje maulA eka kApeluM mAthuM laI mArI pAse Avyo. e eja rAkSasa, eja nara-pazu eja narakanA kIDAnuM mAthuM hatuM, jeNe mane mAre hiMdu dharma choDAvI (hiMduonI daSTithI) mleccha dharma svIkAravA mATe mane vivaza-lAcAra karI hatI ! meM tenA para hajAravAra zuM karyuM, seMkaDo lAte mArI ane aMte kutarAonI sAme pheMkAvI dIdhuM. te dahADe mArI chAtI ThaMDI thaI. te divase mane saMtoSanAM ciradurlabha darzana thayAM paNa, ane-mahAtmana !-hajI paNa patita hiMdu samAjane jeTalo bhayaMkara nAza thaze, teTaloja mane AnaMda thaze ! !" sAMbhaLyuM che, atyaMta prayatnathI e abhAginI vidhavAne samajAvIne mahAtmAjIe kAzIvAsa karavA mokalI dIdhI che, ane maulAne sAbaramatI AzramamAM laI gayA che ! | ("AryaprakAza"nA aMkamAM zrI. ugrajInI kRti parathI anuvAdaka-zrI. snAtaka satyavrata) 18-zrIkRSNa-mahimA bhAratameM koI premakI muralI bajA gyaa| bhAratanivAsiyoMkA vahI dila lubhA gayA / kAnoM meM gUMjatI hai mere zyAmakI sadA / andAja nirAle yahAM sabako dikhA gyaa| milatA thA eka dilase tavaGgara ho, phakIra / nAdAra sudAmA bhI usI dilako bhA gyaa|| kyA kyA nahIM vo kara gayA saMsArake liye / arjunase khuza nasIboMko gItA sunA gyaa| bhAratanivAsiyo! isI yogIse sabaka lo / adanAse yaka bazarako bhI 'vihvala bnaagyaa|| ("hiMdupaMca"nA zrIkRSNakamAMthI racayitA-thIvaidyanAtha mizra vikvala) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo 18-sA ! sote bhAratako mere kRSNa, jagA de A jaa| tAna vaMzIkI vahI, phirase sunA de A jaa|| kaMsake julmako barabAda kiyA thA tumane / pyAre ! gItAkA vahI raGga jamA de A jaa|| sArathI banake bhI, bhaktoMke hI hamagaha rahe / bhaktikI beli vahI dilase baDhA de A jA // pUtanA mArane AI thI use mArA thA / phUTa phailI haiM jo ghara-gharameM bhagA de A jaa|| Tera sunate hI bacAyA thA, grAhase gajako / hindavAloMkI bacI lAja bacA de A jaa|| dAne dAneko muhatAja haiM bande tere / bigaDI kismatako rahama karake banAde A jaa|| baDhAke cIrako, thI lAja dropadIkI rakhI / mAtu bhAratakI rahI zAna, rakhA de A jaa|| nAza gauoMkA huA, bailoMkI muhatAjI hai / dilase pyArI unhIM gauoMko carA de A jaa|| "hakIma" A ke karo hindakA uddhAra prabho / vIratAkA vahI phira pATha paDhA de A jA / / ("5 me mAthI 2yayitA:-zrI0 bhasAra ma 'bhIma') Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 reDiyama upayoga 20-reDiyamano upayoga reDiyama ApaNuM sRSTinuM eka addabhuta ane bahu upayogI mULa tattva che. sara naimana nAmane aMgreja khagoLazAstrI eka vAra spekaTroskepa yaMtravaDe sUryanuM vAtAvaraNa nihALato hato. temAM ene eka navI raMgarekhAnI jhAMkhI thaI. A uparathI teNe kalpanA karI ke, sUryamAM eka navuM mULa tattva ke maLI AvyuM lAge che. e tattvanuM nAma teNe haliyama' pADayuM; kemake grIka bhASAmAM heliyAsIne artha sUrya thAya che. vijJAnanI paribhASAmAM teNe A tattvanuM nAma "DI"3 rAkhyuM. tyArapachI bIjA be rasAyanazAstrIoe evI zodha karI ke, sUryAnuM mULatattave 'haliyama' pRthvI uparanI havAmAM paNa mojuda che; ane jUnA khaDakonAM paDamAMnI tathA uMDA jharAomAMnI havAmAM pravAharUpe te uDI jAya che. e pachI te e mULa tattvane sthala padArtha tarIke paNa pakaDavAmAM AvyuM. pAchaLathI jaNAyuM ke, heliyama to e mULatattvane mAtra eka pravAhaja hatA. e khovAyeluM sthalatatva te reDiyama. A tattva-reDiyamamAM garamI tathA vijaLI utpanna karavAnI akhUTa zakti che. sUrya to. lagabhaga eja tattvano banelo che ane pRthvImAMthI to e atyaMta alpa pramANamAM maLI Ave che. ne tethI enI kiMmata paNa khUbaja bhAre che. eka grAma" eTale beAnIbhAra reDiyamanI kiMmata savAbe lAkha rUpiyA jeTalI paDe che. pRthvI para ATalAM varSa ajJAta paDelA sUryane tArA nA e addabhuta tattva-raDiyamane zodhI kAdI saMsAra AgaLa mUkanAra maeNDama kyurI che, e vAta jagajAhera che; paraMtu tenI pahelAM acAnaka eka prasaMga nIce mujaba banI gayo. AjathI zumAre trIsabatrIsa varSa upara TaeN. henrI bekarela nAmanA phrenca bhautikazAstrI keTagrAphInA keTalAka prayoga karatA hatA. yureniyama nAmanA eka padArthamAM evo guNa che ke, prakAza bhedI na zake evA kAgaLonI ArapAra paNa te pitAnAM kiraNo mekalI zake che ane chabI pADavAnI pleTa upara asara karI zake che. yureniyamanI A zakti upara prayoga karatAM karatAM tene hAthe akasmAta eka bhUla thaI gaI; paNa e bhUlane lIdhe te eka prakAzanI gati ne zakti saMbaMdhI atyaMta - upayogI jJAna meLavavAnAM dvAra manuSyajAtine maLI gayAM. | phoTogrAphInA saMpradAya mujaba B. bekarela yureniyamane sUryanA prakAzamAM rAkhato hato. eka divasa zaratacUkathI tema karavuM e bhUlI gaye; topaNa aMdhArAmAMye yureniyame potAnAM kiraNe pheMkI chabItI pleTa upara asara pADI ane tasvIra uThI paNa kharI ! tarata. A camatkArika bhedanI zodhakhoLa karavA dezavidezanA vijJAnIo macI paDayA. emAM maeNDama kyurI paNa hatI. maeNDama kayurIe pica blenDa' nAmanA-jemAMthI yureniyama jaDatuM te-khanija padArtha para prayoga AraMbhyo.pRthakkaraNa karatAM ene mAlUma paDyuM ke, e padArthanAM kiraNo yureniyamanAM kiraNe karatAM betraNagaNAM vadhu baLavAna hatAM. eNriyAnI sarakAre potAne kharce bohImiyA prAMtamAMthI eka Tana (56maNa) jeTaluM A khanija maeNDama kayurInI prayogazALAe maphata mekalAvyuM. A samagra manuSyajAtinA hitanI zodha khAtara prajAe potAnA aMgata svArtha bhUlI jAya che tenuM A javalaMta daSTAMta che. khanijamAMthI mahAmahenate teNe yureniyama chUTuM pADayuM; paNa te samajI gaI hatI ke, temAM eka bIjuM paNa bhedabhareluM tattva che ke je yureniyama karatAM paNa baLavAna che. aMte badhA padArtho chUTA pADayA. pachI je jarAka jeTalo zeSa bhAga bAkI rahyo temAMthI ene e navuM tattva maLyuM. e tattva adasya kiraNe preratuM hatuM ane e kiraNonA pravAsane vega eka paLe vIsa hajAra mAIla jeTalo hate. te uparAMta A padArthanAM rajakaNemAMthI eka vicitra pravAha satata vahyA karato jaNAyo ane * A camatkArika yaMtra prakAzanuM pRththakaraNa kare che. A yaMtramAMthI pasAra thatAM kiraNa jUdA jUdA raMgAmAM vibhakta thaI jAya che. je padArthanAM mULa tattvo zodhavAM hoya tene bALavAmAM Ave che ane tenuM agninA prakAzamAM pRthakkaraNa karavAmAM Ave che. e padArthamAM je je mULa to hoya tenI raMgarekhAo yaMtramAMthI nIkaLatI dekhAya che. vaLI e baLato padArtha yaMtrathI game teTalo dUra hoya to paNa tenAM mULa tattvonI kheALa sahelAIthI thaI zake che. zu. 4 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50. zubhasaMgraha-bhAga pAMcama e pravAhAvali traNa prakAranAM kiraNo prere che ema mAlUma paDayuM. e kiraNe game teTale dUra aMdhArAmAM rjaI zakatAM hatAM, temaja lokhaMDa ke sIsAnI divAlamAMthI paNa sapATAbaMdha pasAra thatAM hatAM. A tattva te sAkSAta reDiyama hatuM. paNa reDiyamanI, cAmaDInA rogo maTADavA viSenI zaktinI zodha to taddana vicitra rIte thaI ane te paNa pelA B. bekarelanI bIjI bhUlane lIdheja. kaiphesara sAheba, jANe pote reDiyamanA sarvajJa hoya tema, reDiyamanI kaNIothI bharelI zIzI pitAnA vesTa keTanA gajavAmAM rAkhIne laMDanamAM vyAkhyAno ApatA hatA. reDiyamanAM bhedI kiraNe kAca ane kapaDAMnI ArapAra temanI kUkhamAM peThAM. reDiyamanA niyama pramANe barAbara caudame divase tenI adazya zaktie praphesaranA zarIra upara lAla lIseTo pADe. pachI to emane vedanA paNa ghaNI thaI ane temAMthI e gaMbhIra vyAdhinA bhoga thaI paDayA! paNa A banAva uparathI vijJAnIonI buddhi te kAme vaLagI ane anumAna bAMdhavAmAM AvyuM ke A vilakSaNa padArthanAM kiraNe jo manuSyanA zarIra upara AvaDI moTI asara kare che to e manuSyanA roga maTADavAmAM paNa kema kAraNabhUta na thAya ? tyArathI jUdA jUdAM dardI upara reDiyamano akhataro zarU thayo. reDiyamamAM evuM baLa che ke, enAM kiraNo vacce zarIranAM je taMtue Ave te tUTIne alopa thaI jAya che. dIvAmAM pataMgiyAMnI peThe reDiyamamAM aneka rogajaMtuo nAza pAme che. Aje have reDiyamanI madadathI roga TALavAne keTalIka saMsthAo sthapAI che. e reDiyamamAMthI kiraNanA pravAha avirata akhaMDa vahyA ja kare che ane tene keI aTakAvI zakatuM nathI. bahAranI garamI ke ThaMDI ke bIjA keija tattavanI asara reDiyamapara thatI nathI; ane chatAM bIjA padArtho para asara karavAmAM reDiyama kharekhara mahAbaLavAna tatva che. reDiyamanuM nAnuM rajakaNa varSosudhI garamI ane prakAzarUpe vijaLIne aka ja kADhayAja kare che ! - reDiyamanuM alaukika lakSaNa to e che ke, te akakhya eTalA alpa samayamAM niraMtara potAnuM parivartana karatuM rahe che, jyAre bIjA tane badalAtAM asaMkhya varSo lAge! reDiyamamAMthI niHsaratA pravAhe tIvra ane adazya asara karanArA che. tene vega darapaLe vIsa hajAra mAilathI te poNAbe lAkha mAIla sudhIno hoya che. eTale e tane cokkasa prakAranA vArniza karelA khAsa dhAtunA pAtramAM rAkhavAmAM Ave che. gumaDAM, vikAra, pAThAM vagere cAmaDInAM dardo upara reDiyama rAmabANa nIvaDayuM che, reDiyama mULa te sUrya ane tArAonuM tatva che. te pRthvInA paDe mAM zI rIte maLI AvyuM tene viSe eka jANavAjoga hakIkata che. ApaNI sUryamALAnI utpattiviSe kahevAya che ke, sauthI pahelAM AkAzamAM prakAza ne agnina-nihArikAno eka moTo gaLe pharato hato. e gALAnA garbhabhAgamAM reDiyamatattvano aparaMpAra jaththo paDyo hato. e goLAnA pharavAne vega eTalo te jhaDapI hatI ke temAMthI jude jude vakhate jUdA jUdA goLA chaThThA paDI jaI anaMtamAM uDI paDatA; paNa mukhya gALe temane potAnA AkarSaNabaLa vaDe kheMcI rAkhatA. tethI chUTA paDelA e nAnA goLA tenI AsapAsa (ane pitAne maLelA vegathI pote paNu) cakkara cakkara pharatAja rahyA. vakhata jate gaye tema-karoDa ne abaje varSo vItyA pachI, e nAnA goLA karI gayA ne pUla banIne graho thayA, pelo meTo tejasvI goLa meTo hovAthI dhIme dhIme karate te gayeja che; paNa enAM agni ne prakAza he jI eTalAM moLAM paDayAM nathI ne te hajI potAnA AkarSaNathI badhA grahone pakaDI rAkhe che. e mATe geLe te sUrya AkAzamAM aneka tArAo camakatA dekhAya che te nAnAmoTA sUryoja che ane te badhAmAM reDiyamanuM tattva che. pRthvI jyAre sUryathI chUTI paDI tyAre sUryanA reDiyamatane aMza pRvImAM rahI gayelo te aMza Aje ApaNane maLI Ave che. reDiyama A vizvano camatkAra che. e jIvanadAtA ane paramAtmAno vibhUti aMza che. reDiyamanI zodhamAM jANe kudaratanI kRpA utarI che. je kudarata eTalI gUDha, gaMbhIra, akalita ane bhISaNa che, te kadarata Aja jANe mAnavajAtanI paricaryA karatI madhurI mAtA banI vAtsalyanAM amI varasI rahI che. - reDiyama Avo vizvati che ane e timAM mAnavajIvanane prANa che. bhaviSyamAM reDiyamano kevo adabhuta upayoga thaze te koNa kaheze ? DaeN. kAntilAla paMDyAnA vIsamI sadI" mAMnA lekhaparathI). Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ meharamanA tahevAre 51. 21-moharramanA tahevAro moharama eTale zuM ? moharama e hijarI sanane pahele mahIne che. moharamane artha "harAma karelu" evo thAya che. e mahinAmAM arabastAnamAM laDAI harAma karelI che, eTale laDavAnI manAI che. evA bIjA traNa mahinA che. jemAM laDAIne IslAme baMdha karI che.(1) rajaba (2) jhIkaada11 (3) jhIlaja.12 mada (sa.a.)* pegaMbara sAhebanA vakhatamAM araba lokonA judA judA kabIlA hatA, teo mAMhomAMhe nAnAM meTAM kAraNone laIne laDatA ane laDAImAM hArajItathI potAnA kajIAno pheMsalo karatA. varSanA majakura cAra mahInAmAM laDAI baMdha rahetI ane loko te daramiyAna potAnAM kAmakAja sulehazAMtithI karatA. musalamAnomAM e mahIno pavitra gaNAya che. e mahInAnI pahelI tArIkhe hijarI sananuM navuM varSa zarU thAya che. jema bIjA dharmanA loko potAnA navA varSa pahelo divasa khuzAlImAM ujave che, tema musalamAno ujavI zakatA nathI. ulaTuM e mahInAnI zarUAtathI aMta sudhI teo mATe zoka ane dilagIrInuM kAraNa ubhuM rahe che, kAraNake A mahInAnI dazamI tArIkhe hajharata ImAma husena (radI.)+ sAheba ane temanA khAnadAnanA eka sivAya saghaLAM nAnAmoTA puruSe karabalA mukAme dharmayuddhamAM zahIda thayA. (zahIda thavuM eTale dharma mATenI laDAImAM mAryA javuM.) ImAma sAhebanA phakta eka dIkarA jhenala AbidIna maMdavADane lIdhe bacavA pAmyA. imAma sAhebe temaja temanA kabIlAnA mANasoe zAmATe dharmayuddhamAM pitAnA prANa sAcI ane pavitra khilAphata mATe arpaNa karyA ? khilAphata eTale zuM te upara have jarUrI vivecana karIe. pahelA cAra khalIpha ane khilAphata cUMTaNIno kAyado pegaMbara sAhebe jyAre arabastAnamAM islAma nAme pavitra dharmanI sthApanA karI, tyAre teo dezano dhArmika ane mukI baMdobasta karatA. emanA maraNa pachI e kAma mATe, araba lokoe hajharata abubakkara (radI.) sAhebane cuMTI kADhayA ane temane "amIrUla mominIna" (musalamAnonA saradAra) ane khalIphA kahevA lAgyA, ane temano hoddo khilAphatanA nAme prasiddha thayo. madInA zahera khilAphatanuM mathaka banyuM. pahelA khalIpha hajharata abubakara (radI.)nI nimaNuMka cuMTa thI thaI tethI khilAphatanI cuMTaNane kAyade amalamAM AvavA lAgyo. hajharata abubakkara (radI.) sAhebanA maraNa pachI hajharata umaMra (radI.) bIjA khalIphA thayA. trIjA hajharata usmAne (radI.) ane cothA hajharata alI (radI.) thayA. A cAra khalIpha, khulaphAe rAzidIna kahevAya che. khulaphAe rAzidIna eTale dhArmika khalIphAo. teo islAma dharma ane kurAne zarIphanA pharamAnane anusarI dareka kAma karatA, temanI raheNukaraNuM sAdI hatI. temanA tAbAmAM islAmI mulakonI Avakane ghaNo paiso raheto; ane teo teno sadupayoga karatA. hajharata alInI khilAphata vakhate AkhA arabastAna, sIriyA, irAna, misara, TripalI vagere dezo IslAmanA kabajAmAM hatA. e dezonI dhArmika ane mulkI vyavasthA mATe madInAnA khalIpha gavarnaranI nimaNuka karatA. e gavanare dUra ane pAsenA dezamAM khalIphane nAme dhArmikapaNe hakumata karatA. hajharata muAviyAnI sIriyAmAM hakumata jyAre trIjA khalIpha hajharata usmAna zahIda thayA, tyAre sIriyAmAM temanA kuLa banI umaTyAnA eka kAbela mANasa gavarnara hatA. temanuM nAma hajharata muAviyA hatuM. jyAre madInA ane makkAnA lakAe hajharata alIne cothA khalIphatarIke cuMTI kADhayA tyAre muAviyA sAhebe temane khalIphatarIke 7-11-12 e hijarI sAlanAM sAtamA, agiyAramAM ne bAramA mahinAnAM nAma che. * (sa. a.) sallalAho ale he vasallama. temanA upara paramezvaranA AzIrvAda ane zAMti thAya, : + (radI.) (allAha) anahIM eTale paramezvara emanathI rAka rahe.' '' ' ' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ para zubhasa'graha-bhAga pAMcamA svIkAryo nahi; temaja sIriyAnA leAkAe paNa hajharata muAviyAnI sattA ane lAgavagane lIdhe hajharata alIne khalIka mAnyA nahi; paraMtu temaNe muAviyA sAhebane peAtAnA khalIph gaNyA. jyAre hajharata alI zahIda thayA, tyAre temanA meTA dIkarA hajharata imAma hasanane arabastAna ane kuphAnA musalamAneAe khalIphatarIke cuTI kAyA; paNa e sAheba khalIphanI meATI javAbadArInA kAmathI dUra rahevA mAgatA hatA, tethI temaNe khilAphata hajharata muAviyAneja sAMpI dIdhI. te badala muAviyA sAhebe temanA bharaNapASaNanA dAbasta karI ApyA; paNa imAma hasana sAheba ghaNA vakhata jIvavA pAmyA nahi, kemake prapa`cathI temane zarabatamAM kAie jhera ApyuM jethI teo zahIda thaI gayA. A banAva banyA pachI muAviyA sAheba AkhI islAmI duniyAnA svataMtra khalIpha ane zahenazAha thayA. temanA darabAra RNA bhapakAdAra rahetA. leAkeAne meATA meTA darajjA ane inAmeA ApI te sIriyAmAM ghaNA lAkapriya thai paDayA. muAviyA sAhebane yajhIda nAme eka dIkarA hatA. te svaccha MdI ane vyabhicArI hatA. te peAtAne vakhata meja-zAkhamAM gujAratA-dArU pIte, jugAra ramatA, gAyA sAMbhaLatA ane nAca-raMga jotA. jo ke e musalamAna hatA paNa musalamAnI dharma pramANe prAnA ane upavAsa karatA nahi. muAviyA sAheba hijarI sana. 60 ane i. sa. 680-81mAM gujarI gayA, tyAre yajhIda khilAphatanI gAdIe beThA. hujharata imAma husena khilAphatanA kharA hakadAra madInAmAM cAra dhaNA prakhyAta ane kAbela mANasA hatA. temaNe yajhIdane khalIphatarIke svIkAryo nahi. (1) hajharata imAmahusena, (2) abadullA ibne jhubera, (3) abdurarahemAna ibna hajharata amukhakara ane (4) abadullA ibne hajharata umara. hajharata ImAmahusena e cAra paikI khilAkRtane vadhAre lAyaka hatA. e sAheba banI hAzamanA vazamAM prakhyAta thayelA hajharata meAhammada pegambara (sa. a.) sAhebanI prakhyAta dIkarI hajharata phAtamA ane hajharata alInA dIkarA hatA. tethI kuLamAM AkhI muslIma duniyAmAM sauthI zreSThamAM zreSTha hatA. pote vidvAna, dharmacusta, sAcA ane pramANika hatA, teo 57 varSanI pukhta uMmaranA ane anubhavI hatA. sArAMza ke, dareka rIte e sAheba khilAphatane lAyaka ane zAtre tevA hatA. yajhIda gAdIe beThA ke tarataja teNe madInAnA peAtAnA tAbAnA mulakanA gavarnarane lakhyuM ke, majakura cAra mANusene kheAlAvI mArI khilAphatanI pratijJA levaDAva. jo na le te cArene mArI nAkhaje. madInAnA gavarnare ibne jhuberane kheAlAvyA, paNa te bahAnuM kADhI gayA nahi ane teja divase rAtre makkA jatA rahyA. jyAre hajharata imAma husena sAhebane meAlAvyA, tyAre teo gayA - ane temane yajhIdane hukama saMbhaLAvyA teA temaNe kahyuM ke, jo khIjAe pratijJA le te huM paNa lau. ema kahI khIje divase imAma sAheba paNa ma jatA rahyA. bAkInA be mANasAe paNa emaja karyuM. e pramANe cAremAMthI kAie yajhIdane khalIphatarIke svIkAryo nahi; kAraNa ke yajhIda khilAphatane mATe kAipaNa rIte lAyaka na hatA te ApaNe upara batAvI gayA chIe. yajhIdate majakura cAra mANasA maDhe gayA che, evI khabara maLI ke tarataja teNe eka lazkara makake mAkalyuM, te lazkare makAne ghere dhAlyuM. abadullA ne jhubere paNa laDAinI taiyArI pahelAMthI karI mUkI hatI; tethI duzmananA lazkarane harAvI tenA saradArane pakaDI mArI nAkhyA. A laDAimAM hajharata imAmahusena sAhebe bhAga lIdheA hi. makakAmAM jUde ThekANe te rahevA lAgyA. ahIM paNu imAma sAhebane leAkeAe ja MpIne besavA dIdhA nahi. kUfAnuM AmaMtraNa irAke aramAM krUfA nAmanu eka zahera che. tyAMnA leAkeAe imAma sAhebane khilAphatanA kharA hakkadAra gaNI lAgalAgaTa traNacAra DepyuTezana mAkalI kUphe AvavA vInavyA. Akhare imAma sAhebe thAkIne peAtAnA pitrAi bhAi muslIma bina aphIlane kUphe mAkalyA; te eTalA mATe ke tyAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAhuramanA tahevArA 53 jaI teo kUphAnA leAkeAne maLe ane jue ke tee imAma sAhebane khalIph banAvavA kharekhara taiyAra che ke nahi. muslIma ane akIla kUphe gayA tA bAra hajAra mANasoe imAma sAheba mATe khilAphatanI pratijJA lIdhI. muslIme e hakIkata imAma sAhebane lakhI jaNAvI ane vadhArAmAM lakhyuM ke, bIjA eka lAkha mANase ApanI pratijJA levA taiyAra che; mATe Apa jaladI ahIM` padhArA ke yajhIdane A vAtanI khabara paDe nahi. imAma sAhebane jyAre muslImane kAgaLa maLyA, tyAre temaNe phe javAnI taiyArI karI. makkAnA leAkeAe imAma sAhebane sUphe javAnI nA pADI ane kahyuM ke, krUfAnA leAkA vizvAsane pAtra nathI. imAma sAhebe javAba ApyA ke, makkAmAM mane yajhIda cenathI khesI rahevA deze nahi, paNa lazkara meAkalI mArI nakhAvaze; mATe lAcArInA samaye huM jAu skru imAma sAhebanuM kphe javA nIkaLavu ane kUfAmAM muslImanI katala ImAma sAheba peAtAnA badhA puruSo ane jhanAnAne laI markathI kUphe javA nIkaLyA. phakta pAtAnI kAtamA sugarA nAmanI eka dIkarIne maMdavADane lIdhe tyAM rahevA dIdhI. rastAmAM kUthI AvatA keTalAka mANaseA imAma sAhebane maLyA ane muslImanI katlanA samAcAra ApI emane marka pAchA pharavAnI salAha ApI; teA imAma sAhebe make pAchA javAnA irAdA karyAM. paraMtu muslImanA bhAio je imAma sAhebanI sAthe hatA temaNe kahyuM ke, ame te amArA bhAInuM vera levA phUphe gayA vagara rahevAnA nathI, tethI imAma sAhebakUfA tarake AgaLa vadhyA. muslIme imAma sAhebane kUphe AvavAnA kAgaLa lakhyA tyArapachI evuM banyuM' ke, e vAtanI khabara yajhIdane maLI; tethI teNe phUMkAnA jUnA gavarnarane kADhI mUkI tenI jagyAe ubhedullA ibne jhIyAdane nImyA. A mAsa dhaNeA cAlAka hatA. kUphe AvI teNe muslImane pakaDI tenu` mAthuM kApI nAkhyuM ane tyAMnA leAkAne dhamakI ApI ke, jo tame husena sAhebane khilAphata mATe jarApaNa madada karazeA te! huM tamane mArI nAkhIza ane tamArAM dharabAra barabAda karIza. tamAre| . khalIph tA yajhIda che. ene khalIph mAnA ane imAma sAheba Ave te temanI sAme yajhIda mATe laDe. kUfAnA leAkeAnA mata . A dhamakIne lIdhe karI gayA ane imAma sAhebanI sAme laDavA taiyAra thayA. kamalAnu' yuddha ane imAma sAhebanI zahAdata hajharata imAma husaina sAheba hijarI sana 60 nA chellA mahInA jhilahajanI trIjI tArIkhe markathI nIkaLyA hatA, ane kUca karatA karatA karabalA AgaLa hijarI sana 61 I. sa. 681-82 meAharama mAsanI pahelI tArIkhe AvI pahoMcyA. imAma sAhebanI sAthe emanA kabIlAnA 72 ane bIjA 140 mANasa hatA. jhanAne paNa sAthe hatA. temane mATe taMbu ubhA karI temAM temane rAkhyA. kUphAnA gavarnara ibne jhIyAde imAma husena sAhebanI sAme cAra hajAra mANasAnu' eka lazkara amarU khina saadanI saradArI heThaLa meAkalyu ane hukama karyo ke, imAma sAhebanI sAme laDI temane mArI nAkhI temanuM mAthuM mArI pAse mekale. amarU bina saadanI madada karavA eka khIjA saradAra zimara jhilajozanane paNa meAkalyA. zimara dhaNA dhAtakI mANasa hatA. enAja hukamathI duzmanAe imAma sAheba tarapha atizaya dhAtakIpaNu' dekhADayuM. emane khArAka ane pANI na maLe tene pAkA badAbasta karAvyA. mAhamanI sAtamI tArIkhe yukreTIsa nadIne kAMThe paherA esADI devAmAM AvyA, jethI imAma sAheba ane temanA mANasAne khArAka ane pANIvagara atizaya duHkha veThavuM paDayuM. duzmanA jyAre imAma sAheba sAme AvI pahoMcyA tyAre ImAma sAhebe temanA saradArane kahyuM ke, tame mane zAmATe mArI nAkhavA AvyA che ? meM tamArUM zuM bagADayuM che ? huM laDavA mAgatA nathI, mArI traNa zaratA che, temAMnI eka mAtA ane suleha kareA. (1) tame mane ahIMAMthI javA de. huM ekAMtamAM jIMdagI gujArIza ane yajhIdanI khIlAphatane ADe AvIza nahi. (ra) athavA mane sarahadanA turkI sAme laDavA mekaleA. (3) kAM teA mane yajhIda pAse lai jA ke enI sAthe huM pAte sulehanI vAtacIta karU; paNa duzmane sulehanI kAi paNa vAta sAMbhaLI nahi. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 zubhasa'graha-bhAga pAMcamA meAhamanI pahelI tArIkhathI navamI tArIkha sudhI imAma sAheba taraphathI peAtAne javA devA mATe behada prayatna karavAmAM AvyA; paNa badhA pheAkaTa gayA. e daramiyAna sAtamI tArIkhe imAma sAhekhanA bhAI hajharata abbAsa jhanAnAne mATe pacAsa mANase lai yukreTisane kinAre pANI levA gayA tA duzmananA dhADesvArIe temanI upara tIrezane varasAda varasAvyA ane sakhata laDAi karI. temAM badhA mANaso mAryAM gayA. phakta hajharata abbAsa ghaNA jakhamI thaI pANInI khAlI mazaka lai pAchA pharyAM. have maheAranA dazameA divasa AvyeA. te zukravAra hatA. imAma sAhebe peAtAnA mANusAne kahyuM ke "huM tamane rajA ApuM chuM ke tame cAlyA jAge, duzmana mArA khUnanA tarasyA che, te mane ekalAneja mArI nAkhavA mAge che, mAre mATe tame tamArA jIva jokhamamAM na nAkhA, huM khuzIthI tamane javA devA icchuM chuM.'' temaNe javAba ApyA ke "evuM kadI paNa nahi bane. ame ApanI khAtara kurabAna thai Apane bacAvIzuM." ema kahI emanI sAtheja rahyA. duzmana taraphathI laDAi zarU thai. medAnamAM dareka pakSane ekeka mANasa AvatA ane laDatA. jyAre eka mAryAM jatA tyAre bIjo AvatA ane laDatA. ema laDatA laDatA imAma sAhebanA muThThIbhara mANasA pUrA thai gayA ane temanA bhAIe, dIkarA ane bhatrIjAnA medAnamAM javAne vakhata AvyeA. e badhA dhaNI bahAdUrIthI laDayA ane dhama tathA satyane mATe zahIda thayA. emanA bhAi hajharata abbAse, dIkarA hajharata alI akabare ane nAnI uMmaranA eka bhatrIjA hajharata kAsame laDAInA medAnamAM je zUrAtana dekhAyuM che, tenI duzmane paNa dAda ApI che. hantarAnA lazkara sAme emaNe laDIne zahAdatanu zarakhata pIdhuM ane amara nAmanA meLavI A jagatane che|DI. cAlyA gayA. have ImAma sAheba ekalA taMbunI bahAra ubhA hatA. temaNe taMbumAM peAtAnA nAnA bALaka alI asagarane raDatAM sAMbhaLyuM. e bALakanI uMmara phakta cha mahInAnI hatI. tabumAM gayA te emane kahevAmAM AvyuM ke, alI asagara tarasathI atikhecena che. emanI mAne paNa bhukha ane tarasathI dUdha AvatuM nathI, ane pANI paNa bilakula nathI, enuM gaLuM sUkAi gayuM che. imAma sAhebe A sAMbhaLI alI asagarane duzmananA lazkara sAme lai jai kahyuM ke 'mane te pANI nathI ApatA te! na ApeA, paNa A nAnA bALake tamArA zA gunhA karyAM che? ene teA pANI Ape|.' duzmananA eka nirdaya sipAie enA javAJamAM eka tIra alI asagaranA gaLAmAM mArI kahyuM 'le! A pANI!' tIra vAgavAthI bALaka taraphaDIne imAma sAhebanA hAthamAMja zahIda thai gayuM. maheAmanA dazamA divase laDAi savArathI zarU thai, AkhA divasa cAlI ane imAma sAheba sivAya badhA mANeA zahIda thai gayA. have sAMjanA pAMceka vAgyA che, ImAmasAheba ta'jImAM jAya che, badhI khAtuene chellI, salAma kare che ane temanI rajA lai duzmana sAme ekalA laDavA jAya che. duzmana emanI upara tIrezane varasAda varasAve che. e paNa jagajAhera bahAdurI ane zUrAtanathI tene javAba Ape che. pachI emanApara bhAlA ane talavArAne sakhata mAre calAvavAmAM Ave che. tene hisAba na gaNatAM duzmane AgaLa jai temane paNa peAtAnI talavAranA svAda cakhADe che ane meAtane rastA batAve che. have tarasa behada lAgI che, pANIvagara gaLuM sUkAya che; eTale yukreTisane kAMThe pahoMcI pANI kheAkhAmAM laI pIvA jAya che eTalAmAM eka krUra ane dhAtakI duzmana emanA mAM upara tIra cheDe che, jethI lohInI nadI emanA memAMthI bahAra vahe che. evI hAlatamAM yukreTisanA kinArAthI pAchA phare che. tevAmAM duzmananeA eka saradAra jenuM nAma zimara che, te potAnA cha sipAione lai jai ImAmasAhebane gherI talavArA mAre che. Akhare eka talavAra emanA DAbA hAtha upara paDe che, ane te hAtha khabhAthI kapAI jamIna upara paDe che, te sAheba hAtha kApanArane mAravA talavAra upADe che; paNa zarIramAM tAkAta na heAvAthI bhAMyapara paDe che. sanAna Ibne anasa emanI mubAraka chAtImAM bhAlA mAre che, je pIThanI pAra thaI jAya che. e bhAle! pAche kheMce che. tenI sAthe hajharata imAmahusena sAhebane amara AtmA paNa zarIrabahAra nIkaLI svavAsI ane che. kheAlI ibne yajhIda emanu mAthu kApI le che, ane duniyAnI sauthI meATI zahAdata pUrI thAya che. adhI, dhAtakI ane krUra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55 meharamanA tahevAra duzmanonI niyatAno haju paNa aMta Avato nathI. ImAma sAhebanA zaba upara ghoDA doDAve che, ane tene kacaDI nAkhe che. julamanI to hada thaI gaI; paNa harAmakhorone saMtoSa thato nathI. duzmananA puruSo taMbumAM praveza kare che ane paDadAvALI bAnuone lUTe che. mAMdA jhenala AbidIna sAhebane sAMkaLothI jakaDe che ane emane tathA pAka bAnuone uMTa upara besADI ImAma sAheba tathA bIjA sattara jaNanAM kApelAM mAthAM bhAlA upara mUkI kuphAnA gavarnara pAse laI jAya che. phUphAnA musalamAne e badhAne evI hAlatamAM joI azruno varasAda varasAve che, paNa emanI koI paNa rIte madada karI zakatAM nathI; kAraNake gavarnara emane mArI nAkhe tethI bahIe che. kakkAnA gavarnara khuza thaIne e badhAne sIriyAnI rAjadhAnI damicchamAM yajhIda pAse mokale che. yajhIda darabArIonA kahevAthI kedIone chUTA kare che, jamADe che ane temanA bharaNapoSaNano baMdobasta karI madInA mokalI de che. ImAma husena sAhebanI zahAdatanAM phaLa vAMcanAra A vAMcIne jarUra kabUla karaze ke, hajharata ImAma husena sAhebe dharma ane satyane mATe karabalA mukAme je bhoga ApyA tevA koI paNa mANase duniyAmAM bhAgyeja ApyA haze. ImAma hasena sAhebanI zahAdatathI asatyane parAjaya thayo ane satyano jaya thayo. te A ' uparathI sAbita thAya che ke, yajhIda ubedullA Ine jhiyAda, zimara ane bIjAo jemaNe karabalAnA yuddhamAM ImAma husena sAhebanI viruddha bhAga lIdho ane temanA tathA temanA sAthIo upara behada julama karyo te badhA islAma ane paramezvara AgaLa meTA pApI ane gunhegAra che. e badhA upara AkhI muslIma duniyA zApa ane niMdAno varasAda varasAve che. yajhIdane damiskamAM je jagyAe dATavAmAM Avyo che, te jagyAe loko ITo ane patharA nAkhe che. yajhIdanuM nAma musalamAnamAM vyabhicAra, pApa, julama ane ghAtakIpaNA mATe kahevatarUpa thai paDayuM che. nirdaya. ane aparAdhI mANasa mATe yajhIdanI upamA ApavAmAM Ave che. e pramANe aneka rIte yajhIda duniyAmAM kukamI gaNAya che. satyano jaya thayo tene pUrAvo e che ke, ImAma husena sAhebe ane temanI sAthe je mANasoe dharmanI khAtara karabalAnA medAnamAM AtmadAna dIdhuM, temane zahAdatane darajajo maLyo che. teo IslAma pramANe svargamAM gayA che, ane tyAM sukhazAMti bhogave che. imAma husena sAhebe siyaduza zehadA eTale zahIdanA saradArane maratabo prApta karyo che. Izvara temanA kAryathI atizaya prasanna thayA che. muslIma duniyAmAM meharamanA divaso daramiyAna temanA mAna ane smaraNArthe dharmakathAnI majaliso thAya che. prasAda vahecAya che, temane mATe prabhuprArthanA thAya che ane temane AzIrvAda ApavAmAM Ave che. je bhUkha ane tarasa temaNe veThayAM te badala musalamAne para besADe che. zarabata, miThAio ane aneka jAtanAM bhojana tathA pakavAnethI karoDa mANasone tRpta karavAmAM Ave che. A dAna ane sakhAvatanA kAmamAM karoDo rUpiyA kharcAya che. ethI vepAra-rojagArane paNa madada maLe che. karabalA gAmane koI jANatuM na hatuM, te jagaprasiddha banI gayuM che. imAma sAhebanI pAka tarabata ane rAje tyAM zebhI rahyAM che. lAkho musalamAno daravarSe tyAM jAtrAe jAya che ane hameza meLa bharyo rahe che. A uparAMta hiMdustAnamAM ubhASAmAM emanI yAdagIrI arthe marasiyA nAmanAM hajAra kAvyo racAyAM che. emAM ImAma husena sAheba ane temanA kabIlAnAM zahIda thayelAM mANaso temaja bAnuone karabalAmAM je duHkha, saMkaTa, julama vagere veThavAM paDayAM tene, temaja yajhIda, zimara ane temanA sAthIonuM ghAtakIpaNuM, nirdayatA tathA julamane karuNAjanaka dekhAva dekhADavAmAM Avyo che, ane temanAM zUrAtana ane zauryane cakacakita citAra cItaravAmAM AvyuM che. urdU sAhityamAM mIra anIsa ane mIrajAMdabIranA marasiyA ghaNuM prakhyAta che ane urdU jANanArAo temane vAMcI aneka rIte temane lAbha le che. vaLI e divasomAM majido, ghara, dukAne tathA maMDapemAM bhapakAdAra rozanI karavAmAM Ave che. je batAvI Ape che ke, satya Ama prakAze che ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwwwwxwwwvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvw - 56 zubhasaMgraha-bhAga pAMcame jene joI lekanAM aMtaHkaraNa khuza thAya che. uttarahiMdustAnamAM ghaNuM hiMdubhAIo paNa A pramANe maheramanA divasomAM upara varNavelAM badhAM puNyanAM kAmo kare che. AkhA hiMdustAnamAM mahAramanA dazamA divase loke tAjhiyA, giraha, paMjA vagere banAvI pitAnA zahera ane gAmanA meTA rastAo para vAjAM vagADI pherave che. tAjhiyA banAvavAmAM hiMdamAM vasatI dareka kAmanA mANase sAmAnya rIte bhAga le che eTale e kAma mATe je ugharANuM thAya che temAM paisA Ape che. hiMdu dezI rAjyamAM dAkhalAtarIke vaDodarA, gvAliyara vageremAM rAjya taraphanI tAjhayA banAvavAmAM Ave che, ane darabArI ThAThathI temane pheravavAmAM Ave che. dareka zahera ane gAmamAM mukarara karelI jagyAe moTA tAjhiyAne phera vyA pachI eka ThekANe te para pANI chAMTI ThaMDA karI pAchA temanI asala jagyAe laI jaI tyAM temane varasa dahADo rAkhI mUkavAmAM Ave che. nAnA tAjhiyAne nadI ke taLAvamAM DUbADI devAmAM Ave che. moharramanI pAMcamI tArIkhathI giroha nAmanI ToLIo, paMjAo vagere nIkaLe che. masalamAno nahAi ghAyelAM lugaDAM ane te upara nADAzelI vagere paherI phakIra bane che. vaLI jeoe bAdhA lIdhelI hoya che teo vAdha bane che. e pramANe imAma husena sAheba upara mane AsthA ane yakIna hoya che, teo aneka jAtanI bAdhAo rAkhI temane pUrI kare che, ane pitAnI icchAo pAra paDelI jue che. tAjhiyA, gireha, paMjA vagerene musalamAnI dharma sAthe kazo saMbaMdha nathI. ethI ulaTuM e badhuM bidaata* kahevAya che. musalamAna melavIo dhArmika kathAomAM enI viruddha baMdha kare che; paraMtu lake upara aMkuza na hovAthI e badhuM amalamAM Ave che. ApaNI mAyALu sarakAra paNa A kAmanI vacce paDatI nathI, paNa pitAnI pharajatarIke tophAna, kajIA, TeTAne roke che ane e divasomAM sArI vyavasthA rAkhe che. tAjhiyA e zabdanuM mULa tAjhiyata che. teno artha dilAso tathA bIjAnA duHkhano zoka thAya che. te uparathI pArakAnA du:khane zoka upajAvanArI vastu e paNa artha thAya che-arthAta tAjhiye eTale imAma sAhebanI kabara tathA rojAno namune jenuM dazya jonAranA aMtaHkaraNamAM zokanI lAgaNI utpanna kare che. hiMduo tAjhiyAne tAbUta kahe che, tAtane artha zaba ke kaphana thAya che. tAjhiyA ke tAbUta ImAma hasena sAhebane karabalAmAM je roje che tene namuna ke nakala che. tene vAMsa, kAgaLa, abarakha vagerethI taiyAra karavAmAM Ave che. keTalAka tAjhiyA cUnAnA paNa bane che. musalamAne kahe che ke, tAjhiyAne rivAja hiMdamAM taimura laMge dAkhala karyo. I. sa. 1398mAM jyAre te dilhI para caDhI AvyuM te pahelAM eNe bAdhA lIdhI hatI ke, jene huM hiMdane phateha karIza te imAma husena sAhebanA rojAnI yAtrAe karabalA jaiza. paNa jyAre tenI icchA pAra paDI tyAre rAjakIya kAraNone lIdhe te tyAM jaI zakyo nahi ane salAhakAronA kahevAthI dilhImAM teNe eka sonAne ratnajaDita tAjhiyo taiyAra karAvyo. ane tenA AgaLa imAma sAheba mATe phAtehAnI kriyA karI. tene dilhInA loke lAbha le te mATe tene zaheranA moTA rastAo upara pheravavAmAM Avyo. tyArathI tAjhiyAne rivAja AkhA hiMdustAnamAM dAkhala thaI gayA, atihAsika daSTie jotAM tAjhiyA paNa ImAma sAhebanI zahAdatanuM smaraNa karAve che. mahoramanI dazamI tArIkhe dareka zaheramAM lAkho mANaso tAMjhiyA jevA nIkaLe che, moTA rastAo ane bajAromAM dukAno lAge che ane eka meTa meLe bharAya che. bhaNelA ane DAhyA mANaso tAkiyA joIne imAma husena sAhebanI moTI zAhadatane yAda karI tenI kadara kare che ane dharma tathA satyane vaLagI rahevAne pATha zIkhe che. musalamAnomAM mahorramano dazame divasa "me AzarA" nA nAmathI prakhyAta che. ghaNA asalanA vakhatathI e divasanI mahattA aneka rIte sAbIta thayelI che. eja divase pegaMbara * bidaata eTale IslAmamAM navI dAkhala karelI bAbata. * phAtehA eTale gujarI gayelA mANasa mATe karavAmAM AvatI prArthanA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ krizAe zeAdhavAnI rIta 57 hajharata Adama (alaya)x tathA hajharata IbrAhIma (alaya) paidA thayA. hajharata IbrAhIma eja divase agnimAMthI mukta thayA. hajharata apyu. (alaiya)nI musIbata dUra thaI, hajharata dAuda (alaya) nAM pApa mApha thayAM, hajharata sulemAna ( alaya )nuM guma thayeluM takhta pAchu maLyu, hajharata nUha (alaya)nu vahANu jUdI nAmanA parvate paheAMcyuM, hajharata isA (alaya)ne AkAza upara upADI levAmAM AvyA, hajharata yUnusa (alaya) mAlAnA peTamAMthI mukta thayA ane eja divase hajharata imAma husena (radI) sAhebanI mahAna zahAdata paNa thai, jethI A divasanI mahattA atyaMta jhaLakI nIkaLI. islAma musalamAnane khedha kare che ke, AzarAnA divase pApathI dUra raheA, upavAsa kareA, garIbene jamADA, leAkeAne zarabata ane dUdha pAme, divase ane rAtre prabhuprA nA kare, karakhalAnA yuddhanuM smaraNa kareA ane hajharata imAma husena sAhebanI meATI zahAdatanI yAda karI paramezvarane samedhA ane araja kareA ke, e paramAtmA ! tu' hajharata imAma husena sAhebanA pavitra ane amara AtmAne svargamAM sadA sukha ane zAntimAM rAkha, ane emane pratApe amane duniyAmAM islAma ane satyanA kharA mArge dArava. ('gujarAta zALApatra"nA julAi 1925nA aMkamAM lekhakaH-rA, e. e. hakImajI) 22- dizAo zodhavAnI rIta jaMgalamAM athavA ajANyA pradezamAM dhaNI vakhata dizAe zeAdhavI muzkela paDe che. te vakhate nIce darzAvyA pramANe dizAe zodhI zakAya cheH (1) heAkAyaMtra hAya tA tenA upayAga karavA. heAkAyaMtranI saLI uttara-dakSiNa dizA batAve che. (ra) biDayALa hAya tA teneA AMkaDAvALA bhAga 12 ne! AMka sUrya tarapha rahe tema gAve. pachI eka saLI ghaDiyALanA madhyabiMdu para rAkhI kalAkanA kAMTA ane 12 nA AMkaDAnI kharAara madhyamAM rahe tema gAve. A saLI uttara-dakSiNa dizA batAvaze. (3) zaMkaranuM maMdira hAya te| tenI jaLAdhArIne cheDA uttaradizA batAvaze. (4) kabaraparanA lekha pUrvAbhimukha hoya che. (5) jhADanuM nirIkSaNa karatAM uttaradizAnI DALIe TukI jAya che ane dakSiNa dizAnI DALIe lAMkhI jaNAya che. (6) rAtrinA samaye tArAma'DaLeAdvArA uttaradhruva zeAdhI zakAya che. saptaRSinA cheDAnA khe tArAonI lITI ane mRgazIrSanA madhyabhAganA tArAonI lITI laMbAvIe te te uttaradhruva che. (''gujarAtazALApatra"nA eka akamAM lekhakaH-zrI. emaH ema. dvivedI) x alaya (alaya hissalAma) temanA upara paramezvaranI zAMti thAo. * radI (allAha!) anaheA, paramezvara emanAthI rAjI rahe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 zubhasaMgraha-bhAga pAMcama wwww 23-khunInI noMdhapothI . nityanoMdha lakhavAnI mane eka prakAranI Adata paDI gaI che. te lakhyA vinA mane bilakula canaja paDatuM nathI. sana 1926 nA DisembaranI 22 mI tArIkhanI noMdha meM gharamAMja lakhI nAkhI hatI, temAM gharabAra vagere saghaLAne mATe haMmezAMne mATe pUratI sUcanAo lakhIne tene chevaTanI lakhI dIdhI hatI, paraMtu khudAnI marajI tethI adhika lakhavAnI hatI. jo ke, tA. raramI DisembarathI Aja sudhImAM punaH lakhavAno samaya maLyo nahi. paraMtu lakhavAjoga aneka ghaTanAo banI gaI. jelakhAnAmAM eka khUnI potAnA pratye jevA vyavahAranI AzA rAkhe, te mArA pratye rAkhavAmAM Avyo. je koI AvatuM te mane tiraskAranI dRSTithI jotuM. jo ke, huM mane pitAne "gAjhI 'samajato hato. paraMtu bIjAo mane pAcha kahetA hatA. sarakArI tapAsa cAlu hatI, mane paNa ghaNuM pUchavAmAM AvatuM hatuM ane narama garama sadhaLA upAyavaDe polIsa mArA peTanI vAto jANavA prayatna karatI hatI. paNa huM kAMI kAcI mATIno AdamI nahote, AkhuM jagata je vAta jAtuM hatuM ane je vAta meM khullI rIte duniyAnI AgaLa karI hatI, teja "meM kAphirane mAryo che " evo javAba ApI dIdho. polIsanI muzkelI ghaNI vadhI, teNe vadhAre sakhtAIthI kAma levA mAMDayuM mane dhamakAvya. paraMtu koNa jANe Aja ekAeka A badhI rItabhAtamAM kema pheraphAra thaI gaye ? evI sAhebI to mane sAsarAne ghera paNa maLI nahotI ke jethI Aje aparAdhIonA A sAsarAmAM Aje mane maLI rahI che. mane saMpUrNa khAtrI che ke, mArA keTalAka mitrone je ahIMnI sthiti jANavAmAM Ave to avazyameva teo pitAnI samasta jIdagI avraja gujAravAnI IcchA kare. astu. mane ane maLelI aneka svataMtratAo sAthe nityoMdha lakhavAnI chUTa maLI gaI che. eTalA mATe huM keTalIka vAto lakhavA mATe beTho chuM. mAre je kahevuM hatuM te kahI nAkhyuM. vAta jeTalI agharI lAgatI hatI teTalI na nIkaLI-huM mAnato hato ke, A "ArIA' ke bIjAo upara paththara pheke che to pote kAcanA makAnamAM nahi rahetA hoya. huM mAnato hato ke e loko pAse evA jAsuso haze ke jemanI dRSTi cUkAvIne huM te kAphiranA makAna sudhI pahoMcI zakIza nahi. vaLI huM evuM paNa dhArato hato ke kadAca teonI dRSTi cUkAvIne pahoMcI jAta to tyAM sakhata paherAno baMdebasta hota; eTa nahi paNa mane evI dhAstI hatI ke huM te kAphiranA makAnamAM game te rIte pahoMcI gayA pachI bhAgyeja AryAo mane jIvate cheData; paraMtu A saghaLAmAMthI kAMI banyuM nahi. mane khAtrI thaI ke, AryAo hajI paNa evAja bevakupha che ke jevA pRthvIrAjanA jamAnAmAM hatA. alabatta, e lokee mane pakaDo khare, paNa tethI zuM? meM te mAruM kAma patAvI dIdhuM. mAro jIva levAthI te kAphira kAMI pharI pAcho Ave tema nathI. have bhale zuddhi kare ! mArA gharabArano baMdobasta thaI gayo che. have mane kaI jAtanI ciMtA nathI. A vAta sAcI che ke, meM A kAma paisAnA lobhathI nathI karyuM, paraMtu islAmanI sevA mATe meM mArI jaMdagInuM jokhama kheDyuM che. Ama chatAM mArA birAdaroe mane je vizvAsa Apyo che ane je kAMI TharAvyuM che te pramANe cAlazeja. pAMca hajAra ! pAMca hajAra kAMI ochA na kahevAya ! te divase beMkamAMthI maMgAvyA tyAre teno avAja kevo madhura lAgatuM hatuM, ATalA badhA ekaThA rUpiyA meM kadI paNa joyA nahotA. mArI pAchalI jIMdagInA thoDA divasamAM rAtadivasa mahenata karIne paNa huM ATalI rakamano pAMcamo bhAga paNa bacAvI zakata nahi. have bacI jaIza te paNa phIkara nathI ane phAMsIe caDhIza te paNa harakata nathI. gherathI te kaphana khissAmAM laIne nIkaLyo hato. have je thavAnuM haze te khudAnA hAthamAM che. vaLI mane jIvavAnI kAMI bahu abhi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ khunInI bheMdhapAthI lASA nathI. bahistane daravAjo mAre mATe khullo thaI gayo che ane hAthamAM phUlonI mALA laine hare (svarganI parIo) ubhI rahI che. eka bAju majahaba mATe zahIda banavAnI kIrti che, ane bIjI bAju pAgalapaNAnA DhoMgathI jAna bace ema che. mitro kahe che ke, jIMdagI e eka prakArane lahAvo che, A sAcI vAta che; te kAMI vAraMvAra maLatI nathI. moTA moTA lIDaro paNa kahI gayA che ke, eka vAra pAgala banI jAo. ame tamArI pAchaLa pANInI mAphaka paisA vAparIzuM. konI majAla che ke, tamane kAMsI batAvI zake? divasanI rAta ane rAtano divasa banAvI de e te kAyadAnA DAbA hAthanI khela che. paisAthI zuM nathI banI zakatuM? ame samudra para paisAnI pALa bAMdhI deze ane prIvI kAunsIla sudhI pahoMcI jaIzuM. " paraMtu huM to aMgreja adhikArIo pAse pitAne aparAdha kabUla karI cUkyo chuM. khuda polIse mArA hAthamAMthI pistola paDAvI lIdhI che. vaLI mAruM kAma pitAnI AMkhe jovAvALA sAkSIo taiyAra che. Avo dazAmAM bIjI AzA kevI rIte rAkhavI ? vaLI meM evuM paNa sAMbhaLyuM che ke, eka kArane mArIne paNa je gAjhInA dilamAM pitAne jIva bacAvavAno vicAra pedA thaI jAya te saghaLuM puNya mATImAM maLI jAya che. eTalA mATe jAna nahi paNa zAna bacAvavI joie. A badhI khaTapaTamAM jAna paNa jAya ane zAna (puNya) paNa jAya evuM te nahi bane ? te kahe che ke, je huM pAgala siddha thaI zakuM, te jarUra chUTI jaIza ane dhoLe divase khullI rIte saunI sAme goLI calAvavI; ane pUche te meM nathI mAryo ema kahevuM e pAgalApaNAnI moTAmAM moTI sAbIti che; kemake koi sAbuta magajavALa AdamI AvuM karI zake ja nahi. kAraNake tene mATe prANathI koI paNa cIja vahAlI nathI hotI; paraMtu pAgalane nathI hoto motano vicAra ke nathI hoto pite zuM karI rahyo che, tene vicAra; mATe ApaNe to pAgala banI javuM e ThIka che. vaLI mAre evuM zuM kAraNa che ke jethI aMdagI gumAvI devAnI irachA karUM ? mane paNa te eTalI vahAlI che ke jeTalI te bIjAne vahAlI che. mane paNa kAMTo vAgavAthI jeTaluM duHkha thAya che teTaluM ja bIjAne thatuM haze. vaLI mane bALabaccAnI sobata paNa eTalI game che ke jeTalI bIjAne game. jemaNe mane phatavA lakhI lakhIne batAvyA, jemaNe jAta jAtanI lAlaca ApIne A kAma karavA ubhe karyo ane jemaNe mane prANa bacAvavAnI lAlaca ApIne phelAvyo, teo saghaLA duniyAnI moja uDAvyA kare ane huM kayAmata sudhI kabaramAM paDyo paDayo saDato rahuM evuM zA mATe karUM? je teo A kAmane uttama samaje che te temaNe pote ja kema na karyuM? kevaLa mane ja bahistamAM mokalavAnI maherabAnI karavAnuM zuM kAraNa? zraddhAnaMde mAruM zuM bagADayuM hatuM ? teNe jeTaluM mAruM bagADayuM hatuM eTaluM to mArA salAhakAronuM paNa bagADayuM, te pachI teo ja zA mATe pistola laIne bahistamAM javA mATe bahAra na paDyA? ' sAMbhaLyuM che ke, mArA lakhelA aneka kAgaLo "ArIA' lokonA hAthamAM gayA che; eTaluMja nahi paNa A kAma karavA mATe je lokee mane uzkerIne taiyAra karyo hato temAMnA keTalAkane patto paNa polIsane mAlama paDI gayo che. eka rIte A paNa ThIka thayuM, kAraNa ke ekaja vahANamAM ghaNA musApha thaI javAthI Dara paNa ocho lAge che tyAre zuM huM paNa have saghaLo bheda ApI dauM ? paraMtu eka bahu moTA netA evo abhiprAya ApI gayA che ke, mane sarakArI nyAyamAM vizvAsa nathI, mATe sarakAra pUche to kaMI paNa hakIkata kahevIja nahi. te zuM saghaLe bheda udhADe na pADuM ? khera, hamaNAM te pAgalapaNAnuM nATaka karavuM ThIka paDaze. ka * kaI bI. e. thavA mATe athavA koI vakIlanI parIkSA ApavA mATe lAhera jAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ N zubhasaMgraha-bhAga pAMcame huM paNa pAgalapaNanI parIkSA ApavA jaI AvyA. nahi nahi, kismatanI parIkSA ApavA jaI AvyuM. paraMtu aphasosa! temAM nApAsa thayo. hA, eka vAta ahIM lakhavA jevI che. te e ke, zraddhAnaMda upara goLI calAvatI veLA huM pAgala nahato, paraMtu mArA nAdAna dostanI zikhAmaNuM pramANe cAlavAmAM temaja pAgala banAvavAnI parIkSA ApavA gayo temAM huM pAgala ja banI gayo hato. sAbuta magajavALa kadI AvuM kAma karavA taiyAra thAya kharo ? keTalAka divasaparyata pAgalapaNane TaeNga karavAthI huM pote ja mane pAgala samajavA lAgyA '. mAruM magaja kaMI kAma karI zakatuM nathI, uMdha AvatI nathI, bhayAnaka svapna bahu Ave che, jAgrata avasthAmAM paNa ghaNI vAra huM camakI uThuM chuM. mAruM hRdaya kaMpI uThe che. zuM A bahista maLavAnI nizAnIo kahevAya ? vaLI kaMpanInA menejara bIje pArTa bhajavavAne hukama kare che, pAgalapaNAno pArTa ThIka na bhajavAyo mATe have bIje pArTa bhajavavAnuM kahe che. "Aryoe pote ja zraddhAnaMdanuM khUna karyuM hatuM, huM rastA uparathI cAlyo jato hato, mane upara bolAvIne mArA hAthamAM baLAtkAre pIstala pakaDAvI dIdhI ane te pachI polIsane bolAvIne mane khUnItarIke pakaDAvI dIdho." korTamAM AvI hakIkata kahevAnI mane salAha maLI che. vaLI paNa kahevuM ke, mArA mAthA upara evI rItano mAra mAravAmAM Avyo jethI mAruM magaja bhamI gayuM ane tethI polIsa pAse mArAthI bolAI javAyuM ke khUna meM karyuM che. ThIka vAta che. A salAhane paNa amala karI jeuM. paMca kahe billI te ApaNe paNa bilIja kahevuM. kadAca Ama karavAthI paNa phAyado thaI jAya e banavAjoga che. khela ghaNe bhajavyuM, have thoDAja bAkI che. meM to muslIma birAdarone dhaNuMya kahyuM ke, have mane koI abhilASA nathI. nAhaka zAmATe paisA barabAda karo cho ? paraMtu teo mAnatA nathI. kahe che ke "A kaMI tamAruM aMgata kAma nathI, paNa IslAmanA jIvana-maraNanI e vAta che. ame IslAmapara kurbAna thanArAonI sAthe dAkhalo besADavA mAgIe chIe ke tenI sevA karanArA mATe masalamAno kevA kevA prayatno kare che; ane rudhirabharelA hAthe pakaDAvA chatAM tene kevI rIte bacAvI levAmAM Ave che !" A vAta sAMbhaLuM chuM, paNa mane have kaI AzA dekhAtI nathI, je kAyado ahIM che te ja vilAyatamAM paNa che. hA, keTalAka vadhAre divasa IdagI laMbAze kharI, paNa chokarAMnI mA keTalA divasa khuzAlInA mAnavAnI ? paNa zuM mane eka divasa phAMsI maLazeja ? hAya ! teno vicAra karatAM to mArAM roma khaDAM thaI jAya che ! ema to maraghIne jIva jatAM pahelAM taraphaDatI aneka vAra meM joI che, paNa mANasane keTalo vakhata taraphaDavuM paDatuM haze tenI mane khabara nathI. hAya ! zuM maraghInA jevIja mArI dazA thaze? jo ke saghaLAne koI ne koI divasa maravAnuM to che ja, paraMtu eka varSa-are eka sekanDa paNa mane vahelo zAmATe vidAya karavAmAM Ave ? zuM mArA ekanAja mAthA upara kAgaDA bole che ? zuM A saghaLAM snehIone choDIne kharekhara mAre javuM ja paDaze ? zuM A duniyAne huM pharIthI jovA nahi pAmuM ? e duniyAnA leke ! kAtilane anyAya na karo ! tenuM mana paNa hamezAM ekaja prakAranuM rahetuM nathI. tenAmAM paNa harSa, zeka, sneha, bhaya Adi saghaLI lAgaNI vaselI che ane e to kevaLa eka jezamAM AvIneja A kAma karI nAkhyuM che. kharI rIte te huM A kAma karavA Icchate nahato. mArA hAtha kema pUje che ? mArUM hadaya kema viMdhAya che ? rokavA chatAM AMsu ubharAI Ave che, kaMI dekhI zakAtuM nathI ! nityoMdha nahi lakhI zakuM? sAMbhaLyuM che ke ajamera, lahera vagere sthaLe aneka hiMduo upara humalA karavAmAM AvyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ khunInI noMdhapothI che. temAMnA keTalAka marI paNa gayA. zuM teone evuM ja duHkha thayuM haze ke jevuM mAre eka divasa bhogavavAnuM che? zuM teo hiMdu che eTaloja temane aparAdha che? mAre khuzI thavuM ke dilagIra ? ... paraMtu A pramANe kAryavAhI cAlu ja raheze te lokomAM vahema pesI jaze ke AnI pAchaLa koI kAvatrAM jarUra racAyelAM che. hiMduo to kahe che ke, koI AdamI kaMI paNa kAma karavA Icche che, to te pahelAM aneka divasa vicAra kare che, nehI-mitrAnI salAha meLave che. madada mAge che ane A to eka khUnanuM kAma che! mAranAro jyAM sudhI pote maravA taiyAra na thAya tyAM sudhI te kAma karI zakatA nathI. be-cAra divasa mATeja bahAragAma javuM hoya te paNa mANasa potAnAM bAlabaccAMnI phIra kare che, te hamezane mATe teone cheDI javA taiyAra thayelo mANasa teo mATe kema bedarakAra rahI zake ? AvuM gaMbhIra pagaluM khUba uzkeraNIvinA-khUba lAlacamAM paDI vinA ane aneka preraNAovinA kadI paNa banI zake ja nahi-arthAta meM bharelAM A pagalAM pAchaLa keTaluM ane kevuM lAMbuM pUchaDuM haze te samajI na zakanAra keTalA bevakupha gaNAya che ? A sarasAI eTalI spaSTa che ke jeTalo sUryaprakAza. paraMtu A prakAza kAI ghuvaDe jevAja IrachatA na hoya e judI vAta che ! mane te prathamathI ja zaka hatuM ke, A vAta jarUra prakAzamAM AvI jaze pakaDAI jaze, paNa koNa jANe zA kAraNathI hiMdUono ATalo zorabakora thaI rahyo che chatAM polIsa te tarapha bilakula dhyAnaja ApatI nathI ! paraMtu A vAtanI mAre zA mATe phikara karavI joIe ? eka khunI te mArA mAthA upara che ja, temAM vaLI bIjAne boja zA mATe upADavo? jevuM jeNe karyuM haze te AgaLa Avazeja. khudA sarvAthI mahAna che, te saune kSamA kare. thavAnuM hoya che te mithyA thatuM nathI, je kAcA tAMtaNe mArI jIMdagI laTakI rahI hatI te Aje tUTI gaI; prIvI kAunsIlamAM mArI apIlanI maMjurI thaI. A samAcAra sAMbhaLI meM mAruM mAthe kaTayuM ane dADhInA vALa pIMkhI nAkhyA. mane phAMsI jarUra maLaze e to huM prathamaja jANato hato, paraMtu Aje motanA bhayathI huM kaMpI rahyo chuM, mArI oraDI mane naraka jevI dekhAya che, mane jIvatA agnimAM pheMkI devAmAM Avyo hoya evuM lAge che. mArA zarIra para chAlAM paDI gayAM che, huM ghaNA samayathI baLI rahuM chuM, paNa marato nathI. jema jema cAmaDI baLatI jAya che, tema tema aMdarathI navI navI AvatI jAya che. huM rastAone hAtha joDIne karagaryo ke ApanI bhUla ya che. meM te eka moTA kApharane mArIne bahistane adhikAra meLavyo che. mane ahIM zAmATe lAvyA cho? mAruM nAma abdula razIda che, moTA moTA mullAM molavIonI salAha pramANe meM zraddhAnaMdano prANa lIdhe che. bhAratanA moTA meTA musalamAnee tethI mane kAjI ane gAjInI padavI paNa ApI dIdhI che. marijadamAM hajAre momine e mArA mATe duvAo mAMgI che. meM kurAnanI AjJA pramANe bahista maLavA yogya kArya karyuM che. zuM khudAnA gharamAM ja khudAnA kAyadA viruddha AcaraNa karavuM e vyAjabI che ?" pharastAoe kahyuM-"cUpa kamajAta kutarA ! khudAnuM pAka nAma tArI gaMdI jabAna upara le nahi. tenA eka parama bhaktane mArIne te mATe aparAdha karyo che." A sAMbhaLI huM coMkI uThayo. meM kahyuM-"zuM gera islAmIo paNa khudAnA bhakta hoI zake che ? meM te atyAra sudhI evuM vAMcyuM che ke "khudA eka che, mahamada tenA rasula che. te upara imAna na lAvanArA mANasa kAphira che, te khudAne kadI bhakta thaI zakatuM nathI. zuM A saghaLuM jUThuM che" phArastAoe kahyuM "are phUvAnA deDakA ! evuM kazuM kahe che ke khudA aneka che ? paraMtu peigaMbara te judA judA sthaLe ane jUdA jala samaya upara badalAtAja rahe che. pANI ekaja samakanuM hovA chatAM, koI sthaLe nadImAMthI to koI sthaLe kuvAmAMthI ane koI sthaLe taLAvamAMthI te koI sthaLe jharaNAMmAMthI maLe che. buddha, IsA, mahamada, dayAnaMda vagere sadhaLA ekaja khudAne pegAma lAvavAvALA che. je tane vizvAsa na hoya to eka vAra AMkha baMdha rAkhIne aMtaramAM je." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ *** zubhasaMgraha-bhAga pAMcame Ama kahIne temAMnA eke mArA mukha upara hAtha pheravyuM. mArI AMkho baMdha thaI gaI. meM joyuM ke eka moTA Asana upara khudA beThA che. saghaLA pegaMbaro cAreya bAjue beThelA che, mahamada tathA zraddhAnaMda khUba garamAgarama vAta karI rahyA che. zraddhAnaMdanI chAtImAM jyAM mArI goLIo vAgelI hatI tyAM puSpovaDe zorUma lakhAyelo che. eTalAmAM to cAreya taraphathI mArA upara gALIonI vRSTi thavA lAgI. pratyeka goLI mArU hadaya vidhIne pAra javA lAgI. meM doDIne pyArA rasula mahamadanA caraNe pakaDI levAnI IcchA karI, paNa ubhA thaIne mane tiraskArI dUra kADhaye; paraMtu vRddha zraddhAnaMda mArA tarapha doDI AvyA ane mArA upara AvatI gALIe pitAnI chAtI upara jhIlI levA ADA ubhA rahyA. rasula kahevA lAgyA ke "svAmIjI! javA de, e pAjIne tenA karmanuM phaLa bhogavavA do, tenA jevA mUrkha islAmIoe duniyAmAM mane badanAma karyo che. meM bhAIcArAno saMdeza pahoMcADyo hato, tene A loko miTImAM mIlAvI rahyA che." svAmIjIe hasIne kahyuM-"rasIda ! tuM DarIza nahi. vahAluM mANasa paNa bhUla kare te tenA upara gusso karavAmAM Ave che ane tethI ja rasula tArApara nArAja che." rasule kahyuM-"rasIda ! saghaLA pegaMbaro ekaja che. darpaNamAM jovAthI pratibiMbamAM jeTalo pharaka dekhAya che, teTaloja amArAmAM pharaka che. svAmIjIe atyAre tArI rakSA karI che, mATe temanA caraNomAM praNAma kara. teo tArU kalyANa karI deze." A dazya joI zarama, bhaya ane bhaktithI mArUM hadaya AcchAdita thaI gayuM; meM svAmIjInA mukha upara eka prakAranuM nUra joyuM. temanI AMkhomAMthI dayA TapakI rahI hatI. temanA hAsyamAM premanI urmio uchaLI rahI hatI, temanA pratyeka roma upara kSamAne AbhAsa thaI rahyo hato, temanI chAtI upara "zuddhi " zabda dekhAto hato. dhIme dhIme svAmIjInI kAyA vadhavA mAMDI, zira AsmAna pahoMcI gayuM, temanA bAhu pUrva-pazcima baMne dizAo sudhI pahoMcI gayA. te sAthe temanI chAtI para zuddhi zabda paNa mahAna vizALa banI gayo. sArI duniyA zuddhimAM snAna karavA lAgI, paNa A zuddhi dilanI zuddhi hatI. ahA! zuM A devatAne huM mAravA IcchatA hatA ! huM ke pAgala-kevo bevakupha ! mArUM mastaka namI paDayuM ane kAyA paNa te pUjya mahApuruSanA caraNamAM DhaLI paDI. temaNe mane uThADIne gaLe lagA; ane kahyuM ke "razIda ! havethI tAruM nAma "RSidatta jANavuM. hiMdu mAnyatA pramANe punarjanma thAya che te RSi dayAnaMdanI kRpAthI tane nA janma prApta thaze. jAo, punaH saMsAramAM jAo, zubha karma kare ane zubha gatine pAme." eTalAmAM te jelano ghaMTa vAgyo, mArI AMkha ughaDI gaI, punaH baMdha karIne te divya dasya jevA prayatna karavA lAgyo; paNa saphaLatA na maLI. paNa have mane motano bhaya nathI, purANuM khoLIu utArIne navuM paherI laiza; paraMtu mArA birAdarane eTaluM avazya kahIza ke, pelA eka hAthIne sparza karanAra 6 AMdhaLAnI peThe majahabanI nAnI nAnI vAto upara laDavAnuM choDI do! mArA mATe khudA pAse duA mAge-tamArAthI vikhUTe paDate-tamAre bhAI razIda."* (ASADha vadI 7 saM. 1984 nA "AryaprakAzamAM lekhaka:- zrI. aSTAvakra ) x " zuddhi samAcAra"mAMthI anuvAdita. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ zarada RtunI mAMdagI e maLa bharAyAnI cetavaNI che 24-zarad RtunI mAMdagI e maLa bharAyAnI cetavaNI che sAmAnya rIte zara RtumAM dareka jaNane mAMdagI pitAno svAda cakhADI jAya che. koIne TADhIo tAva to koIne une, koIne vaLI meleriyA, keAine inphaluenjhA to koIne nyumoniyA thaI Ave che. sAmAnya rIte A sthiti ekAda be aThavADiyAM rahI zAMta thaI jAya che, paNa koIkane mahinAnA mahinA sudhI laMbAya che. temAMthI AMtarIe, ethIo ane hADakacarIo tAva paNa lAgu paDe che ane pariNAme daradI zarIre durbaLa banI jAya che. keTalIka vakhata temAMthI maraNa paNa nIpaje che. AvA tAva zaraRtunI zarUAtamAM niyamita AvatA jaNAya che. ghaNI vakhata cekakasa rIte kahI zakAya ke, have zaradaRtu AvI eTale mAMdagI AvavAnI, mATe khAvApIvAmAM sAvacetI lyo; paNa pUrepurI sAvacetI lIdhA chatAM ApaNe mAMdagInA bhaMga thaI paDIe chIe. AnuM kAraNa zuM haze? kudarata ApaNuM zarIranI ghaNuM bArIkAIthI saMbhALa le che. jevI rIte gharadhaNuM pitAnuM ghara khUNekhAMcarethI vALI jhADI sApha rAkhe che, tevI rIte kudarata paNa ApaNA zarIrane harahameza sApha rAkhavAnuM kAma karyA ja kare che. kabATa, khurazI, Tebala ane bIjA sAmAnane sApha rAkhavAne mATe ApaNe usuka hoIe chIe; gharanI bhIMte junI thaI hoya te sudharAvI tenA upara raMgarogAna karIe chIe; lIMpaNa ukhaDI gayuM hoya to navesarathI lIMpIe chIe, mAMkaDa, cAMcaDa ityAdi jatuone bharAi rahevAnI jagyAo pUrI daI upara temano aTakAva karanArI vastuo nAkhIe chIe. A badhuM ApaNe zA mATe karIe chIe ? ApaNuM ghara svaccha rahI ghaNA lAMbA vakhata sudhI TakI zake eTalA mATe. tame ghaNI vakhata anubhavyuM haze ke, eka vakhata pitAnuM ghara sAphasupha thayA pachI temAM rahevAmAM koI avarNanIya AnaMda ane garva thAya che ane temAM kacaro na thAya te mATe khAsa kALajI rAkhIe chIe, paNa ApaNA potAnA zarIramAM bharAI rahelA jIvaleNa maLa(kacarA) viSe ApaNe koI divasa vicAra karIe chIe kharA ? zarIranA A jAtanA maLaviSe ApaNe kadI kALajIpUrvaka vicAra karatA na hovAthI kudaratane pitAne te kAma upADI levuM paDe che. zarIranA kacarAne AvI rIte bahAra kADhavAnI kudaratanI A kriyAne ApaNe mAMdagI kahIe chIe. - sAmAnya rIte varasanA A (zaradu RtunA) samaye kudarata ApaNA zarIramAMthI junAM rajakaNe laI laI navAM rajakaNe pUre che, ane te vakhate jamA thayelo kacare bahAra kADhe che. zarIra TakAvavA mATe A kriyA ghaNI jarUrI che. joke te vakhate te mAMdagIne ApaNe bInajarUrI gaNue chIe, paNa kudarata pitAnuM kAma acUka rIte karyo jAya che. koIne zaradI thaI jAya che, koIne saLekhama thaI Ave che, koIne mAthuM dukhe che to koine vAMsAmAM kaLatara thaI Ave che. A badhAM cihano mULa ekaja roganAM phakta bAdhacihanA hoya che. zarIranI aMdara jyAre khUba maLa bharAya che, tyAre AvuM game te eka cihane dekhAya che ane ApaNe mAMdA paDIe chIe. pachI e mAMdagIvaDe kudaratI rIte saghaLe maLa sApha thAya che. keTalAkane A sApha thavAnI kriyA ekAda be divasamAM patI jAya che to keTalAkane aThavADiyA sudhI ane keTalAkane mahinAnA mahinA paNa laMbAya che. jyAM sudhI zarIranA khUNe khAMcare paNa A mALa bharAI rahyo hoya che tyAMsudhI kudarata pitAnuM kAma satata rIte karyuM ja joya che. - kudaratanAM A badhAM bAhyacihanAmAM saLekhama vadhAre trAsadAyaka thaI paDe che. temAM vAraMvAra uparAchAparI chIMka AvI daradIne herAna kare che, AMkhamAMthI ane khAsa karIne nAkamAMthI pANI karyA ja kare che, nAka ane gaLuM sajAthI jhalAI jAya che tathA dukhavA Ave che; mAthuM paNa dukhe che ane avAja besI jAya che. mAMdagInI zarUAtanuM A paheluM cihna che. je A samaye daradI cetI jaI sAjA thavAnA kudaratI upAyo-jevA ke upavAsa, khArAkamAM yogya pheraphAra ane bIjA dharagathu ilAja-le ane kudaratane A maLa dUra karavAmAM madada kare to daradI lAMbI mAMdagImAMthI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo bacI jAya che, paraMtu jo tema na thAya ane saLekhama chI ke vagerene baLajarIthI rokavAnA prayatna karavAmAM Ave te sthiti vadhAre kaphoDI bane che. saLekhama, chIMka vagere phephasAMvATe maLane bahAra kADhe che eTale tene rokavAmAM ulaTuM nukasAna thAya che. tene aTakAvavAno sAco ilAja to eja che ke, tenA mULakAraNane rokavuM. bIjuM dhyAnamAM rAkhavA jevuM e che ke, jyAre ApaNe mAMdA paDIe tyAre mAMdagIthI DaravuM joIe nahi, mAMdagI vakhate paNa khuzamijAja rahevAno prayatna karavo joIe. eka rIte te. mAMdagI e bIjuM kazuM nahi paNa pharI sAjA thavAnA eka kudaratI IlAjaja che. daradI mAMdagInA samaye bhayabhIta banavAthI ulaTe pitAnI sthitine vadhAre kaphoDI banAvI de che; kAraNake bhayathI rogamAM vadhAro thAya che. eve vakhate daradIe vicAra karavo joIe ke, kayA kAraNa ke kAraNene laine pote mAMdo paDyo che. te kAraNe jANyA pachI tene dUra karavA mATe teNe upAyo levA joIe. mAMdagInuM sAmAnya kAraNa hAjarI ane AMtaraDAMmAM bharAI rahelo maLa-eTale pariNAme kabajiyAta-hAya che. vadhAre paDato khorAka athavA apadhya khorAka AmAM mukhya bhAga bhajave che. AkhA divasa daramiyAna pUratuM pANI na pIvAthI ane pUratI kasarata na maLavAthI kabajiyAta vadhe che. sArI rIte snAna vagere nahi levAthI paNa cAmaDInAM chidroThArA parasevo bahAra nIkaLI zakatA nathI ane zarIranA maLane bahAra kADhavAnuM eka mukhya sAdhana parasevo paNa che. TADhI vagere tAva AvavAnuM kAraNa bhale ApaNe bIjuM gaNIe, paNa kharuM kAraNa A maLa hoya che. A badhuM aTakAvavA mATe ApaNe pahelethI ja joitAM pheraphAra karavo joIe. saLekhama zarU thAya ke tarataja ekAda be athavA vadhAre upavAsa kheMcI kADhavA joIe. khorAka ocho karI temAM yogya pheraphAra kara, bane teTalo halako khorAka levo. ThaMDA agara garama pANImAM nAraMgI ke lIMbuno rasa le, pANI sAthe thoDuM thoDuM mIThuM levAya tepaNuM ThIka phAyado thAya. upavAsanI zarUAtamAM kabajiyAta ghaTI jAya e bhAjIvALo khorAka le. nukasAna na kare evo ekAda sAro halake jalAba paNa zarUAtamAM laI zakAya. upavAsa 5chI je banI zake te kevaLa dudhanA khArAka zarU kara. enAthI zarIranI badhI apUrNatAo pUrAI jaI zarIra taddana navuM bane che. dUdha karatAMye keTalIka vakhata phakta tAjA dahIMnI chAza upara rahevAnuM vadhAre sugama ane pazya thaI paDe che. dUdha keTaluM levuM e dareka pitAnI jarUriyAta uparathI nakkI karI zake; dUdhavaTI pachI bahu sAde khorAka zarU karo. kaThoLa, khaMDa (sTArca) ane vadhAre paDatuM gaLapaNa levuM nahi. jene cALIne thuluM na kADhI nAkhyuM hoya tevA loTanI roTalI, roTalA, dUdha, dahIM, ghI, zAkabhAjI ane AspharasavALAM phaLajevAM ke lIMbu, nAraMgI vagereno upayoga mukhyatve kare. bhAtane osAvyA sivAya ane baTATAne pANImAM caDhAvIne khAvAnA upagamAM levA. vaLI gAjara, kAkaDI, TameTAM, mULA, mogarI vagere kAcA khAI zakAya tevA padArtho kAcA athavA kacuMbara karIne khAvA. zarIrane TameTAMne rasa ghaNeja phAyado kare che. AvI rIte khorAka levAthI kabajiyata ghaTI jaI zarIramAM jherI maLa ekaThA thatA nathI, hameza be vakhataja khorAka levAnI Teva hitakAraka che; kAraNake tethI hAjarI ane AMtaraDAMne kaMika ArAma maLI zake che. dara varSe 25-30 upavAsa karavAnI Teva paNa pADavI joIe. A uparAMta khAsa karIne khUba cAlavAnI kasarata upara dhyAna ApavuM joIe. - A pramANe kadaratI upAyonuM sevana karavAthI zarIramAM maLa ekaThe thato aTakAvI zakAya che ane pariNAme kaI roga bhAgye ja thAya che. nAnA rogenI kALajI rAkhavAthI moTA roga enI meLe dara nAsatA phare che. saLekhama, zaradI, kabajiyata e ke nAnA rogo che, paraMtu badhA. moTA roganAM mULa emAMja rahelAM che. pitAnuM zarIra Arogyamaya rAkhavA irachanAra dareke veLAsara, cetI jaI tenI pahelI kALajI karavI joIe; ane ATaluM hamezAM yAda rAkhavuM ke, kudarata sivAya temAM bIjuM koIpaNuM vadhAre madadagAra nathI thavAnuM. (aMgrejI uparathI "kumAra"nA eka aMkamAM lekhaka zrI. cunIbhAI dha. paTela) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ w Ate ziSTa zrImaMto, sapheda Thaga ke luccA lUMTArAo? 25-Ate ziSTa zrImaMto, sapheda Thago ke luccA lUTArAo? keTalAka saMtapuruSo A jagatane sIdhA rAha para lAvavA athAga prayatno Adare chatAM koNa jANe zA kAraNathI mAnavajAta enI badhI nabaLAIesahita ema ne ema jIvana gujAre che ? kavio, tattvajJAnIo ane mahAtmAo avaLe mArge vaLelI Alamane upadeza ApavAmAM potAnI saghaLI zaktio kharcI nAkhe che; chatAM pApakarmonI paraMparA izvare sarajelI avanimAM uttarottara vadhatI jAya che. rAjyavyavasthA, dharma ane saMskRtinA ekasAmaTA baLanI sAme Ama pApa pragati kare e kharekhara vicAra karavA jevo prazna che. khUna karanArane phAMsInI sajA karyA vinA kAyado cheDato nathI: corI karanArane, lUMTaphATa karanArane ane gAkaTakAthI jIvananirvAha ke daravAjA rAjasattA jhaTa laIne batAve che; pApakarma ke aparAdhamAM jeTaluM vaividhya che eTaluM ja kAyadAnI kalamomAM zikSAnuM vidhavidha pramANa nirNita thayuM che ane teno amala paNa thAya che, e ApaNe najare joIe chIe; chatAM samAjamAM AvI bhayAnaka sthiti pravarte che e koIpaNa vicArakane ciMtAmAM nAkhe che. kadAca keTalAkane huM lakhuM chuM ethI AghAta lAgaze, paNa A jagatamAM pApane khAtara sajA bhogavatA gunhegAronA karatAM bhadrajanomAM khapato varga A sthiti mATe nadAra che. A duniyAne meTAmAM moTo prazna pApIone nahi paNa "puNyAtmAo"no che-durjanane nahi paNa "sajajane"ne che. sajajanonA lebAsamAM pharatA sapheda Thage ghaNAja bhayaMkara hoya che; ane pApa karavAmAM e enI sajajanatane pUro upayoga kare che. eka dharmaguru pitAnA anubhava lakhatAM kahe che ke, pApIo jyAre mArI pAse AvI enAM pApanI mukti mATe prArthanA karavAnuM kahe che, tyAre to huM ene IzvaramAM zraddhA rAkhavAnuM kahI chUTI jAuM chuM. huM ene sIdhI jIMdagI gujAravAnI bhalAmaNa karuM chuM; paNa jyAre bhalA mANaso mArI AgaLa Izvarane chetaravA Ave che tyAre emane huM kaMIja kahI zakatA nathI. sAdhAraNa nItinAM vAkyo emane kahevAthI kaMIja vaLe nahi; kAraNa ke e pALavA mATe hotAM nathI, ema A bhadrajane prathamathI ja mAne che. AvA amIra khavAsanA umadAjanene sudhAravA mATe koI zAstraja racAyuM nathI. emane yogya mArga para lAvavA mATe kaI paddhatisaranI praNAlikA zodhAI nathI. kharekhara, sajajanene sudhAravA mATe ekeya mArga khullo nathI ! kAyado enI kalpanAmAMya Avato nathI. kAraNa ke kAyado pALave enA karatAM emAM lakhelI zikSAmAMthI kema chaTakavuM. e A sajajanomAM khapatA sAdhu puruSone zirasto che. pratiSThAnA takhtA para ubhA rahI daMbhanAM A pUtaLAMo samAjanI AMkhamAM dhULa nAkhe che, ujaLAM lUgaDAM paherI emanI lUMTa calAve che ane aparAdhe karavAno dhaMdhe laI beThelA badamAzone paNa zaramAve evI mAnasika nabaLAIo ane alpatAe Acare che. samAjamAM saNasaNuTI upajAve evA bhayaMkara gunhAo jyAre prakAzamAM Ave che tyAre A sajajanomAM khapatAM pAmara putaLAMo bhaDakI uThe che, ekaThAM maLI enA upara AMsue pADe che ane AvA guhAe pharI na bane ene mATe caLavaLa calAve che; paNa kharI rIte A bhalA bhoLA gRhastha emanA jIvananI zAka levAnI vAtathI mAMDI saTTA khelavA sudhInI vAtamAM kaMpArI lAve evAM kAyadesara karmo Acare che. be AnAnuM zera zAka levAnuM TharAvyA pachI ekAda vegaNu mata mAgatAM saddhara kamANI karato sapheda sajajana aTakaze nahiM. jhINI jhINI vAtomAM apramANika thatAM A samAjane upalo thara acakAze nahi. vyavasthita muDIvAda meTAM kSetromAM je cUsaNakriyA calAve che ene mATe te ullekha karavA nakAme che; kAraNa ke Aja e kuTila nItinAM keTalAMya kArasthAne prajA samakSa mUkAyAM che; paNa jIvananA sAmAnya prasaMgomAMya kiMmata ApavI enA karatAM vecanAra pAsethI thoDuM ghaNuM rakajhaka karIne paNa vadhAre uThAvavuM e A "sajajana"nI chApavALA gRhasthano nityadharma hoya che. ane Ama karavAmAM abhimAna lenArA ghaNAya paropakArI gRhastho haju sajajananAM ToLAMmAM khape che. emane emaja thayA kare che ke, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo ApaNe lUMTAyA karIe chIe. kharI rIte vyavasthita lUMTathI ekaThI karelI daulatanA jora upara e enA saMsargamAM AvanArane vividha rIte cUse che. A jAtanI ziSTa gaNAtA samAjanI manovRttine pariNAme vecanAra ane kharIdanAra bannene paraspara apramANikatAnI gaMdha Ave che. avizvAsa e daulatamaMda AdamInuM khAsa AbhUSaNa che. koI paNa bhadra jaNAtA puruSane UMDANamAM utarI mA to sAmAnya gunhegAromAM raheluM hIna mAnasa tamane enAmAM paNa dekhAze. mAtra ekane aparAdhanI zikSAmAMthI chaTakatAM AvaDe che, jyAre bIjAne kAyado turata gaLuM pakaDe che. A jAtanA AkSepothI kadAca keTalAkane AghAta lAge e banavA joga che, paNa huM keTalAMka udAharaNa TAMkI siddha karavA prayatna karIza. bhUkhamarAthI pIDAto mANasa miThAInI dukAne upara tarApa mArI peTapUratuM eAre ene samAja bhayaMkara mANasa gaNe che; paNa je samAjavyavasthAnA sIdhA pariNAmarUpe evo bhUkhamaro zakya hoya e samAjabaMdhAraNuM paNa eTaluMja bhayaMkara gaNavuM joIe. tame kadAca ema kahe ke, e samAjanA baMdhAraNa sAthe "sajajano"ne saMbaMdha zuM ? ene mATe garIbathI tavaMgara saghaLI javAbadAra che. to huM kahIza ke, samAjanI saghaLI sattA hamezAM zrImatieja sIdhI yA ADakatarI rIte kAbumAM rAkhI che. samAjanA upalA varganI ziSTa nItie evo bhayAnaka vyavahAra ubho karyo che, evAM nItinAM avaLAM dhoraNe nakkI karyA che ke jenI sAme rAjasattA uMcI AMgaLI paNa na karI zake; kAraNa ke rAjasattA AvA sajajonA sahakAra upara nirbhara rahe che. hajAro majuronA pasInA upara pitAnI tIjorI tara banAvanAra mIlamAleka majurInA dara na vadhAre, kAma karavAnI kalAka ochI na kare, Arogya mATe joIto ArAma na Ape ane pachI A jAtanI lohI cUsavAnI cakkImAMthI AvatAM muDadAM jevAM nIkaLela zramajIvIo mATe eka nAnuM sarakhuM maphata "dharmAdA" davAkhAnuM kADhe ene kazo artha nathI. mArkeTamAM pitAnA mahetAjIe pAse nAkA upaDAvanAra ane bArathI paMdara kalAkanI nokarI lenAra zeTha e nakara mAMdA paDe tyAre enI oraDIe enI tabiyata tapAsavA javAnI sujanatA batAve e naryo daMbha nahi te bIjuM zuM? zrImaMto ane bhadrajananI dAjha dekhADavAnI bhAvanA pachavADe AvI jAtanI daMbhI sujanatAja mAtra hoya che, emanAM kAramAM katalakhAnAMo rAtadivasa cAlu rahe che. emanI eAchuM vatana ane vadhAre kAma levAnI paddhati avizrAMta kAma kare che; chatAM dayAnA bhaMDAra ane garIbanavAja hovAno dAvo che A upalA vargane ja karavAnuM hoya che ! A to samAjanA sAmAnya banatA banAve che. tamane Dagale ne pagale amuka rIte nakkI karI rAkhelI praNAlikAnA gulAma thaIne rahevuM paDe che. e jAtanI gulAmI zakya karanAra mukhyatve sajajana"ja hoya che. eka aMgreja lekhaka jaNAve che ke, eka lAlI bAI dhaNI ja mahenatu, udyogI, capaLa ane pADozIone madadarUpa hatI. paNa ene potAnA zreSThatvano eTalo uMce khyAla hatuM ke eNe pitAnA vicAro ane maMtavya kuTuMbanA mANaso upara parANe lAdhAM. bALakonA zikSaNamAM paNa eNe pitAnI nItinAM dhoraNo seravyAM ane jyAM jyAM e sattAthI ke sIphatathI pitAnuM vyaktitva ThasAvI zakatI tyAM tyAM eNe prabhAva pADavAno prayatna karela. A rIte eNe anekanAM jIvanamAM pitAnAM nItinAM dhoraNo ghusADI ghaNuM ja nukasAna karyuM. jo ke bIjI badhI vAte A bAI bhalI gaNAya. eNe bAIbalane ekeya hukama toDyo nahoto ! barasTaeNDa rasela nAmanA vikhyAta vicArake "bhadralokano bhaya" e nAmanA lekhamAM nIcenA ghaNAja mananIya vicAro darzAvyA che. e lekhaka kahe che ke "ekadama sajajana manAte mAnavI kadI bIDI nahi. pIe, dArUne aDatAMya abhaDAze, asabhya bhASA vAparatAM ene nahi AvaDe ane strIonI hAjarImAM jema kALajI rAkhIne vArtAlApa kare emaja puruSo samakSa e pravacana karaze. deva-daherAmAM javAnuM e kadI nahi cUke, ane badhA viSayo upara satya abhiprAya dharAvavAnuM mAna e pite kAyama meLave che. "pApa" evuM nAma sAMbhaLI e kaMpI uThe che ane evAM pApane nAza karavAnuM potAnuM e mahAna jIvanakArya samaje che. sAthe sAthe e sArAM kAmamAM ghaNe vakhata gumAve che. lazkarI tAlIma ane dezabhaktiviSe e apAra vAta kare che. udyoganI abhivRddhi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ A te ziSTa zrImatA, sapheda maMgA ke luccA lUMTArAe ? 67 -arthe ene athAga kALajI heAya che; eTaluMja nahi paNa zramajIvIenAM bALakee amuka nItinA niyame pALavA joie ema e manAve che ane enA bhaMga karanArane zikSA karavA sudhInI sujanatA batAve che. e yunivarsiTImAM TrasTI hAya che, ane nAstika vicAro dharAvanArA AcA yunivarsiTI na zake e vAtanI khAsa kALajI rAkhe che; ane A saune mAthe zireAmaNi sarakhu kAi tattva hoya teA e enAM abheda nItinAM dhAraNA che." amerikAnA eka pAdarIe AvAM pacIsa lAkSaNika udAharaNA TAMkI batAvI sApha jaNAvyuM che ke 'saMskRti upara sajjaneAja meTAmAM meATA bhaya che." aparAdhIenI kakSAmAM AvatA mANasAne mATe yAgya mA thai zake che, paNa A sajjanAthI te tekhA ! (2) sajjatAmAM khapatA samAjane upale thara kharekharA gunhegArAnA karatAMya vadhAre dASita che; eTaluMja nahi paNa Aja je gunhAonuM pramANa ane prakAra vividhatA anubhave che enuM kAraNa paNa A bhadrajA che, ema ApaNe uparanA lekhadrArA vicArI gayA. eka dharmaguru peAtAnA anubhavA lakhatAM jaNAve che ke, vArtAlApa ke vinedane mATe te A sabhyasamAja kharekhara nakAme che. ApaNe chekaja ka'TALI jaie evI jAtanI ekadhArI ane ekaja viSayanI vAta karavAnI A nate khAsiyata paDI gai hoya che. sAmAnya rIte gunhegAra gaNAtA va vArtAlApa mATe vadhAre anukULa heAya che. kAi paNa rIDhA badamAsanI sAthe jarA gappAM mAravA ese ke turata e tamane khUba hasAve evI vAtA taddana meAkaLA manathI karaze ane tadna niHsvArthavRttithI enA dilamAM bharelAM aneka dRsyAne khuzakhuzAla tamArI AgaLa khullAM karaze; paNa kAI sajjana puruSanI mulAkAta levAnuM durbhAgya tamane prApta thAya te pachI tamArA khAraja vAgyA. evI saMkucita manevRttithI, evA avizvAsanA aMtaramAM chupAvelA AvezathI e vArtAlApane Arbha karaze ke tame chUTathI vAta karatAM paNa manamAM acakAI jAva. svArtha e sajjaneAnA vineAdamAM paNa pradhAna sthAna bhAgave che. Dagale ne pagale e svArthanuM rakSaNa karavA kALajI karatA haze; kAraNa ke ene dareka AgaMtuka 'ika khAjI khelavA AvatA heAya evI bhIti muMjhavyA kare che. mane te ema lAge che ke, aneka jAtanAM pApa AcaravA chatAM A sujanatAne bhbhA eDhanArA samAjanA ziSTajane tha u thA uN pApa paNa khullIrIte karatA thai jAya te A saMkaDAmaNamAMthI emane ane emanI AsapAsanAne mukti maLe. sajjanene sudhAravAne ekaja mArga che ane te e ke, emane pApa' karavAnI theDI gheADI Teva paDAvavI ! vArtAlApamAM emanI vividhatAvihANI zailI ane cIkaNApaNuM te ThaMDAmAM ThaMDI prakRtinA mANasane paNa muMjhavI nAkhe che. mI. ela. ema. khaheDa eka udAharaNu ApIne A vAtanuM spaSTa samarthana kare che ke "eka bhAI trAsajanaka thaI paDe eTalI badhI sadguNI hatI. enA dhaNIne te khUbaja vaphAdAra rahetI, bALaka pratye enI mamatAnA teA pAra na Ave, maMdiramAM prArthanA karavAnuM e kadI cUkatI nahi; chatAM hu-eka pAdarInA dhaMdhA karateA hateA chatAM-enAthI dUra nAsavA haraha Mmeza prayatna karatA; kAraNa ke ene ekaja vAtanI raDha lAgI hatI ane te dArU niSedhanI kAi paNa jAtanI jarUriyAta vinA sAmAnya vAtacItanA prasaMge paNa ene dArUniSedha AvIne ubheAja hAya. eka divasa e mane mArgomAM sAme maLI. ene dUrathI joine meM ADapheTe javAnA mArgo zAye, paNa e azakya hatuM; eTale kemeya karIne dArU niSedhanA viSaya e na upADe eTalA khAtara taddana daLavI vAte karavAne me ja nizcaya karyAM; ane jevI e sAme AvIne ubhI ke tarata me' svaccha AkAza ane havApANI viSe vArtAlApa zarU karyAM. mane ema lAgyuM ke, A svaccha AkAzamAMthI e dArUniSedha upara zI rIte Avaze ? paNa Teva paDI e kema jAya ? "juone, amerikA paNa dArUniSedha kare te A AkAza jevuja svaccha thaI jAya ema tamane nathI lAgatuM bhAI ? " huM teA taddana hatAza thai gayA. uN pAdarI chu chatAMya jAhera karUM ... ke, A bhalI bAi vineda ke vArtAlApa mATe taddana nakAmI hatI.'' khIjI eka bhalI AviSe ullekha karatAM e amerikana lekhaka jaNAve che ke 'eka bIjI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcama strImAM paNa sadaguNone eTaloja atireka hatuM, ane eTalI hada sudhI e sadaguNo vadhI paDayA ke ene ghaNIja e guNavRddhithI kaMTALI gayo ane ghara choDI nAsI gayo. ane chevaTe chokarAo paNu mAtAnI mAyAne tyAgI gayAM. eka divasa eka gRhastha sajajanaviSe khUba vicAra karate hato ane chevaTe ene ajaba preraNa thaI AvatAM e belI uThayo ke, "keTalAka to eTalI hadasudhInA sAdhupura hoya che ke emane jyAre jyAre ApaNe maLIe chIe tyAre tyAre "pApa"ne mATe traNa vAra jayadhvani pikAravAnI IcchA thaI Ave che !" mAtra jyAre koI gujarI jAya tyAre smazAnayAtrA vakhate A sajajanAnI sabata jarA upayogI thaI paDe kharI ! bAkI te A bhadrajanothI dUra nAsavAnIja sau koIne IcchA hoya che. A sajajanonA saMsargamAM ApaNe khUba kRtrima banavuM paDe che ane mANasa maTI javuM paDe che. dharmaguruo eTale te sajajanatAne khAsa kheMcI kADhele aka gaNAya; paNa chatAM emanA sAnnidhyamAM koI paNa mANasa pote hoya te dekhAI zakato nathI. sajajanatA e jagatamAM sRjana jUnI Apakhuda sattA che. e sajajanatAne svAMga sajanAra zreijane mAtra bIjAne mATe ja puNyapApane vicAra kare che. emane te eka ja jAtano vepAra karavAnuM hoya che ! - temAMya IzvaranA gharanI vAta karanArA te hamezAM arucikara ane suga caDhe evA hoya che. pApIo ane durAcArIeja vinada mATe te icchavA jevA hoya che. ane eTalA mATe ja jIsasa krAIsTa paNa pApIone ja pasaMda karate. kharekhara, bhalA thavAthI-bhadrajanemAM khapavAthI ApaNe sukhI thaIzuM ema mAnavuM e mithyA bhramaNuM che. ApaNe sajajanonA saMgathI ke alpa paricayathI akaLAI jaIe chIe enuM mukhya kAraNa e lokonI daMbha khelavAnI niyamita nIti che. vAta vAtamAM e "evI vAta na karaje" ema kahI pitAnI pavitra vRttinuM pradarzana karyA karavAnI emane Teva paDI gaI hoya che. "saMtatiniyamana ke brahmacarya" viSe emanI AgaLa vAta kare eTale te emanAM nAka UMcAM caDhI jAya. emane potAne aMtaHkaraNamAM to keTalIya vAra jarA "svachaMda" khelavAnI IcchA thatI haze. paNa bicArA zuM kare? emane bhalA mANasanI chApa vaLagI che eTale upara uparathI to sarucibhaMgano dekhAva ene karyA sivAya kema cAle ? AvI vAte vakhate jarA aNagamo batAvavo e emano ziSTAcAra hovAthI emane jAtIya AkarSaNa jevI vAta sAme sUga dekhADavIja rahI ne ! ' robarTa luI sTivansana nAmano gRhastha lakhe che ke ""mAruM kAma mArA paDozIne bhalA banAvavAnuM hotuM nathI. huM ene sukhI banAvavA cAhuM chuM" paNa bhadrajane hamezAM duniyAne sudhAravAnI vAto karaze. AjubAju vasanArAMnI Arthika avanati mATe e emanAM parabhavanAM pApa sAme AMgaLI ciMdhatAM acakAze nahi. mAyAvI sukha mAtra emane mATeja hovAM joIe evI emanA pUrvajanmanA puNyapratApane pariNAme janmelI niyamita manodazA hoya che, eTale ema to mAtra saphaguNene saMcAra karAvavAnuM mahAbhArata kAma svIkAravuM rahyuM ! ApaNane gujarI gayA pachI svarga maLe evI emanI sadAya jhaMkhanA hoya che, paNa svargamAM paheAMcIe eTale sudhInA mArgamAM aneka kAMTAo nAkhatAM e bhadrajanane kaMpArI AvatI nathI. ApaNI javAbadArIviSe A sajajanA ghaNAM moTAM bhASaNa karaze: paNa e javAbadArIne amala karavA mATe joItI sAdhanasAmagrI ApavA-meLavavA mATenA mArge A ziSTajane mokaLA nahi mUke. lAkha lokone bhUkha bhegA karI aneka jAtanA AnaMda mANavAmAM A varga kadI kacAza rAkhato nathI. mAtra saguNAno svataMtra IjAro emaNe garIba mATe rAkhI lIdhA che. saghaLAM bhadrajane IrAdApUrvaka Ama kare che ema hetuM nathI, paNa je samAjavyavasthA A ziSTajanoe zakaya karI che enuM A sIdhuM pariNAma che. ATaluM anubhavamAM AvyA pachI eka amerikana lekhaka pukArI uThe che ke "e aMta:karaNa ! e AtmA ! tAruM nAma daIne jagatamAM keTalA anAcAra nIbhAvI levAya che ! sajajanatAne nAme bhadrajane keTalAMya bhayAnaka kAma kare che ane chatAMya emano ilakAba te amara rahe che ! sata Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ A te ziSTa zrImatA, sapheda gA ke luccA lUTArAo ! puruSA hamezAM bIjAnI vAtamAM mAthu mAranArA hAya che ane chatAMya e hitecchumAM khape che. ane e viziSTa saMskAritAnI chAyA nIce A vaDIle| ema mAne che ke bIjAnI vAtamAM mAthuM mAravAnA emane adhikAra maLyA haiAya che. ane ethIja duniyAe kema jIvavuM, kema khAvu', kema pIvu vagere nAnIthI meATI tamAma vigatemAM AkharI niye| ApavAnA emanA svayaMsvIkRta adhikAra e va ajamAvyA vinA rahI zakatA nathI. peAte IzvaranA Adarzone khareAkhara pALe che ema mAnI pachI e badhA jIvanadharmI jagatane parANe pacAvavA mAthAphADa kare che. kharekhara, A duniyAmAM asahiSNutAnI sAkSAta mUrti jovI hAya tA A bhadrajane joi levA ! sauthI vadhAre tiraskArane pAtra Adata A leAkeAmAM saoNMpara rahevAnI sattAkAMkSA che. kema jANe enI pAse AvanAra gulAmaja rahevA sarajAyA haiAya ema sagava` avAja ane AMkhanA bhUbhagathI e vAta zarU karaze. sAdhAraNa mANasanI sAthe vArtAlApa karatAM te enA kapALa upara aneka karacalIo paDI jAya che. garIba ke rAMkanI sAme kRpAdRSTi karatAM emanI apAra ahaMtAneA pAre! cheka uMce caDhI jAya che. jagatamAM sau kAi kema jANe enI sevA karavAja avataryADhAya ema A bhadrajanA mAnI le che. eTale jene agrejImAM besIga' kahevAmAM Ave che e tA A sajjaneAnI sA mAnya Teva manAya che. cheka himAlayanA uMcA zikharaparathI nIce dRSTipAta karatA kAI gaganavihArInI peThe emanAmAM sauthI uMcI samajaNanA abhakharA thayeA heAya che ane enuM bhAna je kAI enA sasamAM Ave ene karAvavAnA A bhadrajanA dhaMdhA mAMDIne beThA haiAya che. jarAka aLave! karA, saheja tataDAvIne kheAle! eTale turata emane vinayabhaMga lAge, emane maryAdA leApAi jatI heAya ema bhAse ane Ama ne Ama jagatamAM jo AjJAbhaMga thayA kare te pralayakALa pAse Ave ema paNa emane Dara lAge. venDela phIlIse eka sthaLe khareAkhara kahyuM che ke " jyAM sau saunuM sabhALe ane ekabIjAnI vAtamAM DakhalagIrI na kare enuM nAma na." ane A jAtanuM na A pRthvIpara Ave ema A bhadrajanAthI kema IcchI zakAya ? emane te jagatane sadguNI zIkhavavA mATe ane e dvArA cUsaNukriyA cAlu rAkhavA mATe dhArmika daMbhanA Azraya leveAja rahyo-lIdheja chUTakA ! sajjanemAM je sogiyApaNuM dhara dhAlI kheDu` heAya che enuM kAraNa emanI nAdurasta tabiyata DhAya che. jyAre jyAre tamane kAi cIDIyA, chIcharAmananA, adhurIe AtmazlAdhA karanArA AdamI maLe tyAre jarUra samajI leze ke e bhagavatapriya prANI hamezAM ziSTa samAjamAM peAtAnu sthAna bhAgavatA haze. jJAtibaMdhaneAmAM ane kAmI dhAmika sarathAomAM AvA sujanAja hamezAM ubharAya che. emane ekaja dRSTibiMdu hAya che ane e saMkucita svAsa'rakSaNa khutIneA te sIdhe! te sApha rastA ke eka geALI cheDe ane sAMsaravI utare eTale duzmananA prANa hare; paNa A bhadrajane je rIte khUna kare che e sahelAithI kaLI zakavuM muzkela che. emanA badhAya rastA paDadA pAchaLanA-peAtAnI gaMdI cAlIenuM krUratAthI bhADuM udharAvanAra makAnamAleka khunI nahi te khIjuM zuM ? kuhADA mArave e sArU', paNa Ama vAajavALA vinAnI aMdhArI eraDIemAM paisA laine aneka AdamIone guMgaLAvI nAkhavAM e te bhayaMkara atyAcAra gaNuAyaane chatAMya AvA mALAnA mAlekA bhadrajanAmAM nahi khapatA hAya ! jIvananAM ekaeka kSetramAM A pramANe ziSTa samAjane ADakatarA anyAya aneka garI ane zramajIvIonAM lehI cUse che ane chatAM emanA ujaLAM kapaDAM ane bhagavAnanI pUjA svataMtra rIte sajjanamAM khapavAnI paravAnagI Ape che. pavitra puruSatarIke gaNAtI aneka vyaktie tiraskAra karavAmAM eTalIja cIvaTa rAkhe che; kAraNa ke e izvarane nAme cAlI zake che. zatruone pApIene ane duSTanAne adhama zabdothI navAjanAra e dhama gurue sivAya khIjuM kANuM haiAya che ane chatAM emanAM aMtaHkaraNamAM zuM layuM` heAya che? e tA enA Izvara jANe! ApaNuM bhalu karavAnI icchAvALA aneka gRhasthAnA rastA tame tapAse te emAMthI naryAM svA ane adhama uddezA ukhaLI Avaze. sAmI bAjI samajyA vinA peAtAnA kakakA kharA pADavA enuM nAma bhalamanasAI-AvI bhalamanasAIe jagatamAM dhaNAM apakRtyA utAryAM che ! bhalA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ge zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo mANasanAM "pApa" ne nAma ApavAM hoya to A rahyAM emanA anekamAMthI thoDA namunA-sulakatA, adhamatA, chIMcharApaNuM, aMdhazraddhA, vAcALatA, DakhalagIrI, juThThI AtmazlAghA; garviSThatA, julma jahAMgIrI, dharmAdhatA ane karatA; duSTajanenI duSTatA khullI hoya che jyAre bhadrajanAM A bhopALAM sajajanatAnA lebAzathI DhaMkAyelAM hoya che. (eka aMgrejI lekha parathI dainika "hiMdusthAna"mAM lekhaka-tidha2) 26-luhArano dIkaro amerikAno pramukha kema banyo ? ' harbaTa havAre chApAMo vecI keLavaNI meLavI. amerikAnA navA pramukha mitra harbarTa huvaraviSe briTiza vaDA pradhAna karatAM paNa ApaNane ghaNuM vadhAre jANavAnuM che. cAra ke tethI vadhAre varSa thayAM te 15 karoDanI prajAnA hRdaya upara sAmrAjya bhogavatA hatA ke je prajAno moTo bhAga IglIza bhASA belI naNe che. IglIza. bhASA bolatI prajAo vacce sahakAra sArAye jagatanI sulehazAMti ane unnati mATe khAsa Avazyaka che. briTiza janatAe amerikano mATe 1914 thI ghaNI kaThaNa vAta vicArI che ane jAhera paNa karI che. A evI vAta che ke je viSe baMne prajA paraspara vicAra karI zake. keI paNa vicAravaMta aMgreja e bInA bhAgyeja bhUlI gayo haze ke, baMne prajAne mAthe mAnavajAtapratyenI ekaja sAmAnya Adarza upara racAyelI sAmAnya javAbadArI rahelI che. A Adarza pratyeka vyaktimATe samAna saMjogo meLavavA ane jALavavAnuM che ane javAbadArI hAlanA. jamAnAnA sudhArAne paDatInI dazAthI jALavI itihAsanI punarAvRtti thatI aTakAvavAnI che. rAjadvArA bAbato mATe te thoDA vakhata phAjala pADatA | mI varamAM aneka guNa che ke jethI te ApaNA mAna ane prazaMsAne pAtra Thare che ane jenA, vaDe ja te potAne amerikAne agAu kadI nahi prApta thayelo eka sauthI mahAnamAM mahAna pramukha pUravAra. karI zake. saMpradAye "kakara" (khristI paMthanA mANase je phaMDa karIne kahevAya che te kaMDAnI sosAyaTInA eka meMbara), dhaMdhe khANanA ijanera, eka saphaLa nANuzAstrI ane eka baheza "eragenAIjhara"thI jANItA A navA pramukhane rAjadvArI bAbato mATe bahu ja thoDe vakhata phAjala rahate:temAMja e mahAna amara AzA chupAI rahI che ke te eka moTo rAjadvArI puruSa pitAne pUravAra karaze. eka aMgreja ke jene mATe huvara sAthe gharavaTa jevuM che te tene gerAtarIke varNavaze. vadhumAM te kaheze ke e mANasa e che ke tenA meDhAmAMne eka bela te jAmInagIrI samAna samaje. tenAmAM bAhozI, cAlAka, samayasUcakatA ane agatyanI bAbatone Azaya zuM che te tAbaDateba samaya gumAvyA vinA samajI javAnI zakti, e guNo jhaLakI uThe che. A badhAmAMye thaDa ume.. ravAnuM bAkI che ane te eTaluM ja ke, A mANasa eka siddhAMtavAdI che ane te majabUta aMtaHkaraNanI nizcayatA, makkama vicAra, daDha manobaLa ane cIvaTAI evA evA guNo dharAve che. te hukama pALavA karatAM hukama pharamAvavAnuM saheluM mAne che ane joke te spaSTa vicAra dharAvanAra che, te paNa tenI eTalI nabaLAI to jANItI ja che ke tenA magajamAM je kharA khoTA vicAro skare tene te tarkazAstra sAthe barAbara goThavI de che. - koI paNa AgalA amerikana pramukhe mIrA huvare jANyA hoya te rIte briTiza TApuo ane yuropane jANyA nathI. teo kensiTana khAte rahyA hatA ane laMDananA eka zaheramAM kAma paNa karyuM hatuM. amerikano jeo IMglAMDamAM rahe che teo ApaNuM karatAM paNa vadhAre IMglIza bane che. laDAI daramiyAna yuropanA judA judA vistAromAM bhUkhe maratI vastIne khorAka ApanArA kamizananA pramukhatarIkenI temanI sevAothI teo kAMsa ane beamanI prajAo sAthe bahuja ghADA saMbaMdhamAM AvyA che. chApAM vecI keLavaNI lIdhI. ATalI badhI mAhitI hovAthI teo saheje potAnA dezane IglAMDa ane yuropa sAthe sara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 wuwuy luhArane dIkare amerikAne pramukha kema banyA? khAve che. amerikAnI sAmAjika vyavasthA jAnA jamAnAnA sudhArA karatAM temane vadhAre sArI lAgI che. eo e bInAthI bahuja rAjI thAya che ke, chellA amerikana pradhAnamaMDaLamAM bAramAMthI nava sabhAsado-pramukha ane upapramukha suddhAM-peAtAnuM gujarAna potAnI meLe kAMI paNa vaDIlopajita milkata vArasAmAM meLavyA vinA karatA hatA ane khUba mAnasika zrama uThAvI jIvana gujAryuM hatuM. te pote kabUla kare che ke "huM chApAM vecIne mArA bhaNavAne kharca meLavato hato." prajAsattAka rAjyamAM tenA A badhA abhimAna chatAM te samAjavAda(seziyAlIjhama)nA chAMTA vinA AgaLa vadhato Avyo che. te eka vyakti svAtaMtryavAdI (IDiviDayuAlIsTa) che. pahelA, chellA ane badhAja vakhate te temaja raheze. prajA mATe prajAnI ja sarakAra joIe emAM te mAnavAvALA che, ane te paNa prajAne dore evA bAhoza dhaMdhAdArI mANasanI sarakAramAM te mAne che. tema mAnavAmAM te koI paNa jAtanI ApakhudI hovAnI nA pADe che. te ema vArevAra kahe che ke, hAla je sarakArane te vaDe che te sarakAra eka navuM sAmAjika jusso dharAvanAra sarakAra che. mI. huvara tene "amerikana vyakti svAtaMyavAda"nI sarakAra jAhera kare che. jAhera karelI rAjanIti mIhuvara pramukhatarIke cUMTAyA tyAre temaNe evuM jAhera karyuM hatuM ke, amerikAne potAnA pradezamAM vadhAro karavAnI jarAye jarUra nathI. AthI mekisake ane keneDAne je svarAja bakSavAmAM AvyuM che te mATe te baMne mulakAe tenA amala daramiyAna nizciMta rahevAnuM che; ane cIna paNa tenA bhAgalAonA joDANa karavAnA saMbaMdhamAM sahIsalAmata raheze. bIjI bahuja agatyanI jAherAta e karavAmAM AvI hatI ke, prajA kAyadAne barAbara mAna ApIne cAlatI nathI ane tethI amerikana nyAyane nabaLe pADavAmAM Avyo che. AthI temaNe nyAyanI bAbatomAM tapAsa karavA mATe eka kamIzana nImavAne potAne IrAdo jAhera karyo che. kAyadAnI avagaNanA ane lAMca-rUzvatanI badI dezamAM kema dAkhala thaI te viSe te ema mAne che ke, sarakAra dArUnI baMdhI dezamAM dAkhala karavAmAM niSphaLa javAthI A pariNAma AvyuM che. eka custa "prohIbIzanisTa' tarIke tene duniyAne batAvI ApavuM paDaze ke, chUTApaNAne cAhatI prajAnI marajI viruddha e saMbaMdhamAM kAyado lAgu pADavo e mahAna ane adharUM kAryo che. badhAne samAna saMjogo ApavAnI enI nIti paNa eNe dArU meLavavAnA saMbaMdhamAM garIba ane tavaMgara sarvene sarakhA gaNuM jALavI rAkhavAnI che. sarvasva gaNAtA amerikana DaoNlarane teNe tenI mukhya nabaLAimAMthI cokhA banAvavo paDaze. - tenA vakhatamAM ApaNe te je saMpradAyano che tenA uparathI mAnIzuM ke, dezamAM suleha-zAMtija sthapAze ane amerikana prajAnI rItamAM paNa ghaNA sudhArA thaze. tenuM yUropane lagatuM jJAna paradezone lagatI bAbatomAM bhAre AvakAradAyaka ane upayogI thaI paDaze ke jema koI paNa bIjA pramukhanA vakhatamAM banyuM nahi hoya. ema mAnavAne jarAye kAraNa nathI ke, te suleha ane dArUbaMdhInA 14 muddAo pitA deza uparAMta bIjA dezo upara ThasAvavAnI bhUla kare. luhAranA dIkarAnI kArakIrdi . pitAnA ja dezamAM mI. huvaranI muzkelIo ghaNI che, rAjadvArI bAbatamAM tenuM bInaanubhavIpaNuM tene jyAre ane tyAre paNa koMgresa sAthe jhaghaDe ubhe karAvaze. tenI AgevAnatarIkenI lAyakAta kasoTInA eraNa upara hajI te ghaDAvAnI che. A luhAranA dIkarAnI pramukhatarIkenI kArakIrdi tenA ja dezamAM bhAre rasapUrvaka ane adhIrAIthI nihALavAmAM Avaze. A mahAna prajAnI unnatino AdhAra tenIja phateha upara che; eTaluM ja nahi paNa eka karatAM vadhAre AMtararASTrIya mudAonA saMtoSakAraka ukelano paNa AdhAra tenAparaja che. (tA. 11-4-29nA dainika "hiMdusthAnane lenDa enTavisTalane lekha) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ hara zulasa bahu-bhAga pAMcyA 27 - upavAsa - cikitsA ane tenA lAbho naisirgaka rAgopacArapaddhati tathA upavAsacikitsA, e viSayamAM ApaNuM prAcIna vaidyaka ane khIjA prathA zuM kahe che, athavA e prAcIna leAkAne A paddhati niyamapuraHsara jJAta hatI ke nahi te para vAdavivAdamAM na paDatAM A banne paddhatione thADe ghaNe aMze AcAramAM mUkatAM mane zA phAyA thayeA che teja huM mArA anubhava janatA pAse mUkIza. vAcakajanatAe paNa A bAbatamAM peAtAnA anubhava meLavI jovA. AjathI lagabhaga caudeka varSa pahelAM mubaimehamayImAM nivAsa karavAne lIdhe, zarIra baliSTha hAvAne lIdhe ane tene aMge kaMika e khAbatanA abhimAnamAM taNuAi jema sekaDe dhaNA manuSyA AhAravihAramAM bedarakAra bane che tema huM paNu thaI gayA hatA. jIvanane mATe ApaNane jeTalA pramANamAM pANInI AvazyakatA che tethI lagabhaga khIje na bhare ApaNI meAhamayIpurI ane kharU kahIe teA sidhane cheADI AkhA muMbaI ilAkAmAM chAe sthAna meLavyuM che. huM paNa e 'zanaiviSa"(dhImA jhera)nA zikAra banyA. kaDaka mhA e traNa vAra peTarUpa peTArAmAM ThalavAtI. pariNAme khadhakAza thayA, joke mubai zaheravAsIenI e phariyAda bahu sAdhAraNa che. balke A vIsamI sadIthI sa zikSita duniyAmAM lagabhaga khadhAM mANasAne te phariyAda karatAM. sAMbhaLavAmAM Ave che. viSamaya hA eka uttejaka" padA che ane tenu pAna karyAM pachI tenI asarathI te samaye teA jhADA utare che. chA pIne jhADe janArA me' hajArA joyA che ane huM paNa tevA hatA. AvI rIte AMtaraDAMpara kRtrima dakhANu ane jora vAparavAthI te bahu nabaLAM paDI jAya che ane chevaTe pratyeka joza ApanArA padArthonuM teTalAja aMze vipariNAma Ave che ane aMte haMmezane mATe badhakAzanA balidAna thaI paDAya che. eTale have dhIre dhIre maMdAgni, kabajIAta vagerene huM bhega thayA, zarIra pILu' paDI gayuM ane AyuSyamAM AzA ochI thai gaI. muMbaImAM dhaNA nAmacIna DaoNkTare ane vaidyanA upacAra karyo ane temanAM auSadhanAM rUpamAM dhAMe viSe, pUrvAthI saMcita thayelAM A zarIranAM viSamAM umeryAM. mane jhADA pAtaLAja utaratA, kAi vAra AMtaraDAMmAM evA te amaLATa thatA ke chaTTInuM dUdha yAda AvatuM; dhIre dhIre phephasAMopara paNa asara thai. vyAyAmaneA nAnapaNathIja abhyAsI heAvAne lIdhe kasarata tA hu karatAja hatA, chatAM tethI takalIphamAM vRddhi thavA sivAya mane jarAe lAbha jaNAyA nahi. have jIvananI pirasImA mAsa be mAsa para AvI aTakI heAya ema mane lAgavA mAMDayuM, cAlavuM paNa muzkela thaI paDayu ane mananI asthiratAe ghara karyuM. DaoNkTara ane vaidyo kaTALyA ane huM' paNa kaMTALye!. yaMtrasaMcAlita pUtaLAM jevA DAkaTarezanAM jheranA khATalAe ane geALIoe mane kazAya phAyadA pahAMcADayA nahi. aMte jalavAyuparivartana (havAphera) karavA valasADa gayeA hatA. tyAM mArA eka pUrvaparicite muMbaivALA DaeNA. mAdananuM gujarAtI bhASAmA banAveluM apavAsa (upavAsa) cikitsA''nuM pustaka vAMcavA ApyuM. AreAgyAkAMkSI hevAne lIdhe hu teA athathI iti sudhI te sa vAMcI gayA ane temAM darzAvelI-yuktiomAM kaMika zraddA cAMTI ane e traNa divasa pachI prathama e upavAsa-kevaLa jaLapara rahI karyAM. trIje divase karIne rasa cUsyA. AthI phAyade jaNAyeA. jhADA kaMika baMdhAine nIkaLyo. ane vizvAsa kheDe. ema karatAM ekasAthe ATha divasanA upavAsa karyAM. A vakhate muMbaImAM rahetA mI. mUlara. ke je eka citrakAratarIke ghaNA jANItA hatA te paNa upavAsamAM sAmela hatA. kalAke e be kalAke tAjI'pANI pItA ane ceApATI, benDasTenDa, epele baMdara-Ave sthaLeAe rAja pAMca cha mAIla cAlatA, tema mArAM sa` dainika kAryo paNa karatA. snAnamAM vadhu samaya lagADatA. prathama divasa kaThina gayeA tethI vadhu bIjo ane tethIe vadhu trIjo divasa gayA. e traNa divasa jarA parAkASThAnA gayA. ceAthe divase jIbhapara sapheda ane pILA thara jAmavA mAMDayA. AMtrakhasti" (enimAM) lIdhA pachI bhUkha zamI gai, azakti dUra thaI gaI ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ upavAsa cikitsA ane tenA lAle bhojanasivAya jIvI zakAya che, evo vizvAsa AvavA mAMDyo. ATha divasa pUrA karI navame divase saMtarAM ane mosaMbI lIdhAM ane mArA harSanI vacce ghaNe lAMbe vakhate meM susaMgaThita ane sArA raMgano-baMdhAyelo jhADo Avelo che. maMdAgni dUra thaI gayo ane bhUkha lAgavA mAMDI ane zarIra svAbhAvika zakti pakaDavA mAMDayuM. lagabhaga beeka varSa sudhI sakhta zArIrika duHkha ane bimArI sahevA pachI je A amUlya svAthyalAbha meLavyA tethI keTalo badhe harSamAM Avyo haIza, tenuM zabdomAM varNana karavuM. lagabhaga azakya che. basa, tyArathI ja huM "upavAsacikitsAne bhakta banyo. have jyAre jyAre kaMI paNa zArIrika kaSTa mAlama paDatuM tyAre upavAsarUpI uttama "rAmabANa" zastrathI tene bhedI nAkhato. upavAsamAM pUrNa zraddhA beThI ane tene paramabhakta banI yamAM ane tene lagatAM naisagika cikitsAnAM pustako. je je sArA sArA amerikana ane bIjA lekhakoe lakhyAM hatAM te sarva vAMcyAM. mI. baranAra mekapheDana A lekhakomAM mukhya hate. enuM mAsika phIjhIkala kalcara" huM haMmeza vAMcate. hAla paNa vAMcuM chuM. have mane mArA AtmAmAM AroyasaMpAdana viSe eTalo badhe te vizvAsa utpanna thayo ke tene huM mArA eka hAthanI vastu samajavA lAgyo. uSNa jalapacAra, bASpasnAna, zIta jalopacAra, bastisnAna, asthi mardanacikitsA, AtapacikitsA, raMgacikitsA, zarIramardanacikitsA (masAja), yogAsanacikitsA, prANacikitsA ane mAnasapacAra paddhati, e sarva viSayomAM dhIme dhIme meM praveza karavA mAMDyo ane bIjA dardIonA paNa ilAjo karavA mAMDayA. ATalI prastAvanA ke je mane mArA che lagabhaga deDha mAsa pUrve karelA beMtALIsa upavAsano anubhava janatA pAse mUke te pahelAM karavI jarUranI jaNAI. upavAsathI lagabhaga badhA rogo naSTa thaI jAya che. mAtra tene paddhatisara karavA joIe. upavAsa pAse lagabhaga koI paNa asAdhya roga gaNAto nathI. bhagavadagItAmAM jema zrIkRSNa bhagavAna kahe che ke jJAnenAvRtaM jJAnaM tena musthati tavaH arthAta ajJAnathI jJAna DhaMkAyeluM che mATe ja prANIo duHkhI thAya che. kharekhara emaja che. eka grAmavAsI sAdhAraNa mAnavathI mAMDI moTA moTA zikSita sudhI sarva manuSya aMdhArAmAM ja gothAM khAya che ema tattvadaSTithI aMtarane sahaja dekhAI Ave che; bake ghaNI vAra emaja bane che ke, eka grAmya azikSita manuSya svabhAvataH svapreraNazaktithI doravAI jeTalo sanmArge cAle che ane sukhI jIvana gALe che teTaluM ApaNe zikSita kahevAtA lokomAM joIzuM nahi. pharaka mAtra eTalo ja che ke, e gAmaDIo. potAnI bhUlo ke amuka viSayanI ajJAnatA chupAvI zakatA nathI ane te vidyA tene AvaDatIe nathI; jyAre ApaNA zikSita kahevAtA loke e grAmya ane bheLA mANasanI saraLatA ane bheLapaNane mUrkhatA lekhe che ane pitAnI tethI seMkaDe aMze karelI vadhu bhUlone yuktivAda ane vAkcAturya thI kRtrima gIleTa karI pitAne paMDitamanya samaje che. vanamAM vasatA pazune ke khullA medAnamAM vicaratA eka daMDadhArI ujajaDa rabArIne kayAre khAvuM, kema khAvuM ane zuM khAvuM, e jeTalI khabara che teTalIe khabara ApaNe moTAmAM moTA bahu uMcuM zikSaNa pAmelAne khabara nathI. e vanacara pazu ke ke bharavADa jeTalA taMdurasta ane AnaMdI rahe che, tenA semA hissA jeTaluM svAthya ane AnaMda ApaNe nasIbamAM nathI. vilAyatamAM uMcI uMcI parIkSAomAM uttIrNa thaI AvelA rDokaTaro je potAne svAdhyanA ijAradAre samaje che ane svAbhAvika kudaratane vadhu anukULa paDatuM taMdurasta jIvana gALanArA lokone azikSita ane vidyAhIna kahI pitAnAM viSamaya auSanA bATalAethI ghaNI vAra pAmara ane nirjIva banAve che teo sAmAnya mAnavone ajJAnAMdhakAramAM ja gothAM khavaDAvyA kare che. eka zastravedya-sarjyana hameza bApaDA garajAu dardI para pitAnI churI jema eka kasAI pazupara nirdaya rIte pherave che tema pherave che. ema kahe ke, tene evI rIte dhurI calAvI ghaNe dAkhalAomAM, mArI nAkhavAne suddhAMe paravAne maLyo hoya che. eka ghaNe anubhavI vidvAna kahe che ke, DokTaro ane vaidyoe pitAnA prayogo ane zastraprayogo bApaDA dardIo para eTalA badhA ajamAvyA che ke koI mahAyuddhamAM jeTalAM manuSya maryA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 zubhasa'graha-bhAga pAMcamA ke mare che, te karatAM paNa vadhAre svAstha ApavAnA ijAradAra gaNAtA DAkaTarA ane vaidyone hAthe maryAM che ane reAja reAja maratAM jAya che. hyurIthI kAnu' khUna karanArane sarakArI kAyadAmAM phAMsInI sajA che, jyAre ApaNA paravAnAvALA khunIone mATe bAre daravAjA meAkaLA che. vaLI dIparanA temanA upakAra ane cagadI nAkhe tevI phI tA jue! mATeja eka junI sAdhAraNa kahevata leAkeAmAM pracalita che kevaidyraajN namastubhyaM yamarAja sahodaram / yamastu harati prANAn vaidyaH prANAn dhanAni ca // arthAt he vaidya-DaoNkTara! tane namaskAra; kemake tuM yamarAjAne bhAi che. yama te mAtra prANaja hare che, paNa tuM teA prANa ane dhana banne hare che, DaoNkaTarA ane vaidyonAM A mahApApanI pratIti ApaNane thai nathI ane tethIja e leAkeAnuM TakuM cAle che ane pApIone badale teo upakAraka gaNAya che. amerikAmAM have A pApanI sAme avAja uThayA che. ApaNe paNa jyAre kudaratane vadhAre anusaratuM jIvana gALIzu' tyAre tevI pratIti ApaNane paNa thazeja thaze. zAstravide| kahe che ke mAtrA sparzAstu kaunteya zItoSNa sukhaduHkhadAH / AgamApAyino'nityAM na teSu ramate budhH| arthAta-iMdriyAnA bhAgA kadI zIta, kadI uSNa, kadI sukhadAyaka te kadI duHkhamaya che. tathA asthira ane anitya che; mATe buddhimAna puruSa temAM kadI paNa krUsAI ramaNu karatA nathI; arthAt akSayasukha bAhya vastuomAM nathI paNa paramAtmAthI meLavAya che ane tethIja ApaNAM upaniSade AtmAne oLakhavAnuM kahe che; tema "naisagika cikitsakA" ane upavAsacikitsakeA kAi paNa bAhya davAnI jarUra nathI ane ApaNAM A zarIramAMja saMpUrNa svAsthyanA jhareA che, ema batAve che. AtmAnI oLakhANavagara manuSya jema du:khI thAya che, temaja zarIranI jANa vagara manuSya rAgI ane pIDita baneleA che. (tA. 27-1-1928nA pragati"mAM lekhakaH-zrI DA. vizvAmitra kauzika paMDita ) 28 - bhaNatara ane poSAka vacce saMbaMdha bhaNatarane ane peASAkane zA sabaMdha che e samajavAnI buddhi hAlanA vidyArthI emAM AvI jaNAtI nathI. 'sAduM` chatrana ane unnata vicAraNA'nuM sUtra je bhASAmAMthI temane mee caDhayu che teja bhASAnA abhyAsa karatI veLA temanI rItabhAta jue te meTA virAdha dekhAze. e bhASAnA saMskArathI raMgAyelA vidyAgurue ane praphesarA paNa evAja tarka gAThave che ke, vidvAna ke praphesara anavAne jIvana kharcALa heAvu joie. te paradezI saMskRti pracAre che ke vikRti teneA vicAra karavA jeTalI purasada temane kema nahi maLatI heAya ? ghaNA sAheba anelA vidyAgurue ane temane pagale cAlatA pArasI ane dezI praphesarA A bAbatamAM vidyArthIne TapalA mAratAMe zaramAtA nathI ! vidyArthI jANe lakhata karI baMdhAyeleA gulAma hAya, tene svAbhimAna ke dezaprema naja hAya evA nirmAlya gaNI pAzAka ane rItabhAtanI khAkhatamAM kaeNleja ke hAiskUlanA rAjAdhirAjo taraphathI kaDaka pharamAneA ApavAmAM Ave che. te sAme avAja kADhatAM paNa thathare evA mAnasavALA vidyArthI emAM (jJAna e parama zakti che) e anubhava zI rIte utare ? joDA paheravAne jyAM sakhata kAyadA hatA te kaeNlejamAM udhADe page javAnI hiM`mata dAkhavanArA amubhAi purANInA javAba badhAne mAMethI kayAre nIkaLaze ? * jJAna te AMkhA ane magajavaDe grahaNa karavAnuM che; pagethI nathI pesavAnuM; ughADA pagane tenI sAthe zI levAdevA che?" eka kaeNlejamAMthI mArApara eka bhAie patra lakhyA che temAM pAzAka ane rItabhAtaviSe je sthiti raju kare che te vAMcavAthI uparanI vAtane Teke! maLazeH 'dhaNIkharI sa'sthAomAM pazcimanA gurue bhaNAve che. temanA eka hetu hiMdustAnamAM pazci Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaNatara ane poSAka vacce saMbaMdha mannnnnnnn AMARANNAM manI raheNIkaheNI prasAravAno hoya che. teo vargamAM bhaNAvavA Ave tyAre traNathI cAra iMcano saLagate ToTo meMmAM rAkhIne vargamAM kAma kare che te joine kAcI samajavALA yuvAna upara bahuja kharAba asara thAya che ane sIgAra pInAranI saMkhyA vadhatI jAya che. sAheba vidyAguruo. hiMdu ke musalamAna vidyArthInI lAgaNuM mATe jarA paNa darakAra rAkhatA nathI. temane vakhate vakhate kema tarachoDI kADhavA te te barAbara jANe che. pArasI zikSako paNa temanuM anukaraNa kare che... vilAyatI DhabanA pozAka pAchaLa ApaNe yuvAnavarga gAMDa banI mUrkha anukaraNa karatAM zIkhI patAnA kharca karavAnI zakti hoya ke na hoya, paNa teo to sInemAM phimenA eNkaTaronI mAphaka oDhatA-paheratA ane sTAilathI laTakAM karatA haratAMpharatAM pitAnI jAtane jarA UMcI banelI mAnI le che. temane pizAkane kharca, bAlanI zobhAno kharca, navI phezanane kharca-badhe. maLI eTalo badho thAya che ke dezanI garIbI jotAM temAM dIvALiyApaNuM ja lAge.....chatAM mArA eka pArasI zikSaka to samajAve che ke, khAdI paheraze to igliza nahi AvaDe!..bIDI pIvI, te te AjanA yuvAnemAM sAdhAraNa vAta thaI gaI che ane hAla mAM paMcotera TakA pItAja haze. daza varSa pachI kadAca ekaja Take bAkI raheze...yunivarsiTInI keLavaNInI cakkImAMthI nIkaLyA pachI to A majazekhanAM sapanAM ja rahe che ne nokarInI zodhamAM rakhaDatAM kharca nibhAvatAM sosa vAnAM vIte che. nirvAha manaja DoLA phADato sAme ubho hoya tene navI ze, dezasevA ke upAsanAnI vAto kema sUjhe !' e bhAIe bIjuM ghaNuM lakhyuM che je viSe AgalI mijalasamAM khUba kahevAI gayuM che; paNa keLavAyela yuvAna keTalI rIte dezane bojA rUpa thaI paDe che tene khyAla ApavAne siMdhanI ArTasa, lo ane ejInIyariMga kaeNlejanA vidyAthIo samakSa 20 mI june prinsipAla gokhalee sajajaDa dAkhalA dalIla ane gaNatrI sAthe AMkha ughADI nAkhe evuM je vyAkhyAna ApyuM che te pazcimanI upara chalI rItabhAto pracAranArAnI sAme dharavA jevuM che. aikasapharDa ane kebrijanA vidyArthIonI vAMdariyA nakala karatAM siMdhanA vidyArthIne joIne aMgrejo bahu ramuja meLave che. siMdhanI kaeNlejanA vidyArthIo haMTa, bhurA keTa, pittaLanAM baTana tathA phalAnalanAM paheraNa paheravAmAM ne vidyArthinIo uMcI eDInAM bUTa vAparavAmAM zUrAM pUrAM che. ApaNA dezanI AbohavA mATe pUrNa agavaDarUpa A pizAka sAme prinsipAla gokhale (je thoDAja vakhata para vilAyata jaI AvyA che) e potAnI jAtane daSTAMtathI vigraha zarU karyo che. Tarma ughaDatAMja traNe kolejanA 800 jeTalA vidyArthIonI sabhA samakSa pote eka jhabbA jevuM paheraNa (adiyArA DhabanuM), khesa, dhAtI, lAla dakSiNI jeDA sAthe khulle mAthe vyAkhyAna ApavA raju thayA. temaNe cokhecokhkhuM jaNAvyuM ke, dezane nukasAnamAM utAranArI rItabhAta ane kharcALa Tevo vidyAthIomAM utare che te mATe temanA guruo ja javAbadAra che. dezamAM je vakhate rASTrIyatAnAM pUra caDhe che te vakhate prinsipAla gokhale jevI uraca padavIdhara ane javAbadAra vyakti vidyArthIo samakSa sAdAinuM dRSTAMta raju karavA AgaLa paDe e vidyArthIonuM subhAgya che. zAhI (ImpIriyala) ejInIariMga khAtAmAMthI phAraga thaI temaNe pote pitAnuM tatva vyakta karI zake ane joItI chUTa bhogavI zake mATeja siMdha kaeNlejanI jagyA svIkArI, ane have vidyArthIonAM jIvana ghaDavAnuM kAma zarU karyuM che. dareka jAtanA AkSepa sAme Takakara levAnI vegabharI mahArASTra prakRtivALuM temanuM tejasvI vyaktitva vidyArthIo para jarUra sajajaDa chApa pADaze. emanA vyAkhyAnane saMdeza ekaja hatoH"marda bano." sidha ArTasa kaeNlejano e yAna maMtra che. tyAMnI ejInIyariMga kaeNlejane dayAnamaMtra che: "TaTTAra ubhA rahe, sIdhI najara rAkhe, kAma kare eTale ke sadA khaDe page rahI ekacite pitAnAja kAmamAM rata raho. AvA maMtra sAme rAkhanArA vidyArthIo AgaLa temaNe navuM daSTibiMdu raju karyuM cheH "zI rIte yogya jIvana gALavuM; khorAka, nivAsane vastro, e traNa traNa cIje vidyArthIne joIe ja. jIvananI e traNa mukhya jarUriyAto dezanI sAmAjika ane rAjakIya sthiti Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ : zubhasaMgraha bhAga pAMcama pramANe je rIte prApta thaI zake tenA AdhAre te meLavavAno vicArakrama goThavo joIe. dezamAMthI je maLI Ave te paraja teNe saMtoSa levo joIe. potAnI utpanna karavAnI tAkAta karatAM vadhAre vAparavAnuM koIne pasAyaja nahi. sAmAnya rIte keLavAyelo mANasa hAlanI sthitimAM samAjane nakAmA bojArUpa lAge che. rAjakIya paririthatie pAlI paradezI sAmagrIthI jhaTa pUrI paDatI katrima jarUriyAtane lIdhe te garIba gAmaDiyAno nAza karavAmAM ane dezanA mULa padArthono Arthika ghasAro ApavAmAM sAdhanarU5 banI jAya che. prinsipAla gokhalee cokkasa gaNatrIbaMdha hakIkata sAthe batAvI ApyuM che ke, paradezathI AvatI cIjo vAparanAra keLavAyelo varga ja che.hiMdustAnane te mATe ATaluM kharca rAkhavuM paDe che. rUA. 16 lAkhanAM baTATA, rU. 86 lAkhane sUke e hiMda khetI pradhAna mulaka hovA chatAM tene rU. 67 lAkha paradezI ghauM mATe ane rUA. 15 lAkha kaThoLa mATe bahAra mokalavA paDe che; ane A ochuM hoya tema potAnA dehamAM jhera bharavA mATe te dara varSe rU. 92 lAkhane brADI rUA. 51 lAkhano hIsakI tathA rU 31 lAkhano sAmAnya dArU maMgAve che. A uparAMta mejamajA ane svAda mATe rU. 101 lAkhanA peTanTa khorAke, rUA. 77 lAkhanuM DabAmAM jamAveluM dUdha, rUA.48 lAkhanAM biskiTa, rUA. 35 lAkhanI saMdharelI mAchalIo, rU. 12 lAkhanI cIjha rUA. 10 lAkhano murabA rU. 5 lAkhanI vilAyatI caTaNIo, rU. 250 lAkhanI sopArI re 1818 lAkhanI sAkara tathA rUA. 216 lAkhanI tamAku hiMda maMgAve che. garIba mANasone uparanI cIjonI bhAgyeja jarUra paDatI haze. A badhAne mukhyatve uThAva karanAra keLavAyele vargaja che. hiMdustAna pitAne tyAM pAkatuM sarasa anAja halake bhAve paradeza mokale che ane vadhu bhAva ApIne paradezano khorAka kharIde che. iMglaMDane eka ratala ghauM eka Ane vecIne ApaNe te biskiTane rUpe doDha rUpiye ratalane bhAve kharIdIe chIe, sADApAMca Ane vecelI tamAku sIgArarUpe kAA rUpiye pAchI laIe chIe. sApha thayA vinAnI cA 868 lAkhanI mekalI pAchI AvatAM te upara 23,347 lAkha rUpiyA bharIe chIe. kapaDAM upara keTalo vyaya thAya che te vAta to haju bAju rahe che. yuvAna vidyAthIe bhaNavAnA samayamAM ane pachInI jIMdagImAM A Arthika ghasAre ocho karavA mATe bane teTalA ilAjo levA joIe. dezamAM dUdha joIe eTaluM tAjuM maLe che te pachI DabAenI zI jarUra ? ane bIjI ghaNuye cIje dezanA udyogo mAraphata meLavI zakAya teja vAparavAne nizcaya kAM na thaI zake ? samAjanA kalyANamATe vidyArthIonI nIti ane dRSTi e ja hoI zake ke temaNe dezane vadhAre ApIne thoDAthI pitAne nibhAva karI le. (zrAvaNa-1984 nA "kumAra"nI mIjalasamAMthI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ GO AhAravihAranA sAdA siddhAMtathI sarva dardInI daphanakriyA 29-AhAravihAranA sAdA siddhAMtothI sarva dardonI daphanakriyA trIsa karatAM vadhAre varSathI barnAra mekapheDana vaidyakIya dhaMdhAvALAone pAke duzmana thai paDayo che. tenuM nAma letAM koI pheMkaTaranA magajamAM kaMpArI chUTavA mAMDe che. tenA tarapha A kaTarono sakhata tiraskAra hato. kAraNa phakta eTaluM ja hatuM ke, mekapheDane kudaratI upAyathIja daradIone sArAM karavA mAgato hato. bacapaNamAM pite eka mAMdalo chokaro hato. aDhAra varSanI uMmare te. darde tene gherI lIdhA hatA, paraMtu kudaratI upAya ane kherAkathIja teNe potAnI jIMdagI sudhArI hatI ane tyArathI te kudaratane bhakata banyo hato. pracArakAya DaoNkaTarone A pAlave tema na hatuM. te zItaLAnI rasI mUkAvavAnI paNa viruddha hatuM. A te jamAnAnI mahAna zodha gaNAtI. vaidyakIya sAravAravinA sArA thavAya che, ema te lokone samajAvato. AthI to UMTo baLI maratA ane kahetA ke, mekapheDananA vicAre chokarazAI, mU bharelA ane kevaLa nakAmA che. mekapheDana ekalA vicArothI saMtoSa pAme tevo na hato. sAhityanA kSetramAM paNa teNe jhaMpalAvyuM hatuM, paraMtu te pitAnA vicAronA pracAra pUratuM ja pustake ane mAsikadhArA pitAnuM sthAna majabUta banAvato hato. game teTalo virodha chatAM te to AgaLaja dhape jato hato. veMkaTare sAme vAMdho nathI, mekapheDanane DokaTara sAme kaMI dveSa nathI. ulaTuM temaNe mANasajAta mATe dAkhala karela keTalAka sudhArA mATe tene mAne che. keTalAka DokaTare te tenA mitro che; chatAM paNa te chellAM trIsa varSothI auSadhanI viradda satata pravRttio calAvI rahela che. AnuM kAraNa phakta eTaluM ja che ke. paddhatisaranAM auSadhanI sattA eka DakaTara upara ajaba che ane tenAM mULa tattvamAM vyApArI daSTine samAveza thAya che. uparAMta kAyadAomAM ane rAjadvArI kSetromAM paNa te ghusela che ane Ane laIneja mekapheDana tenI viruddhanI pitAnI pravRttione pracAra karavA mAge che. cUsta himAyatI sakAraNa ane vyAjabI rIte ja teNe A kArya upADI lIdhela che. pitAnA mAsikano bahoLo phelAvo karavA mATe saNasaNATIvALI kaI vastune upayoga karavA te mAgatA nathI. zArIrika sudhArAne te custa hImAyatI che. vaidyakIya sudhArAe lokomAMthI je kharUM satya hatuM teno nAza. karela che ane tene badale vicitra dazA utpanna karela che. A sthiti sAmAjika sudhArAo ane manuSyajAtinI taMdurastInI viruddha hovAthI A jhuMbeza uThAvavAnuM tene kAraNe maLela che. ghaNAe DAkaTaronI prathA khoTI che ane potAnI kudaratI rIte vadhAre sArI che, tema mekapheDana mAne che. varSonA anubhava pachI kaTarane potAnA matane maLatA thatA teNe joyelA che. kudaratanA A hImAyatInI mAgaNIonA akhatarA thavA joIe, paraMtu vaidyakIyadhaMdhA taraphathI Ama kadI thavA pAmela ja nathI. DokaTarane rela veMkaTaro koI vakhata kharA paDatAM teo mekapheDananI jALamAMthI lokone mukta karavA maDI. paDatA. banne bAju tarapha jotAM A bAbatamAM kharA-khoTAne savAla ubheja rahetA. keAI bAjuthI kharI vastu bahAra AvatI ja na hatI. AthI rDokaTaro taraphathI tene ghaNuM ye sahana karavuM paDatuM. tenA kaI pustaka tarapha teo khunI dRSTithI jotA. mekapheDana ekAda vakhata jelajAtrA karatAM bacI gayo hato ane ekAda vakhata te be varSa mATe te karI AvyuM paNa hatuM. DaoNkaTaronuM sthAna amerikAmAM DaoNkaTaro sAme koI vyaktie jhuMbeza uThAvavI te eka kharekhara kaThina kAma che. DokaTara ne dharmaguru banenI tyAM sarakhIja gaNanA thAya che. Ane lIdhe samAjamAM DokaTara bIjAothI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ G zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA jUdA paDe che. tenuM jJAna agAdha hAya che, tenI samaja saMpUrNa che, ApaNe tene kai savAla karI zakIeja nahi; kAraNa ATalI badhI sattA temanA hAthamAM saMbhavIja zake nahi. ApaNe ApaNI taMdurastI-ApaNI jIMdagI paNa kaMI paNa satrAvinA ApaNe temanA hAthamAM soMpI daie chIe. ApaNane teA phakta temanA sAmuM DAcu phADIne joI rahevAnu ja che; kAraNa ke ApaNe dhaMdhAthI ajJAna chIe. mekapheDana A bhramaNAnA nAza karavA mAge che. DAkTarA kAMi jANatA nathI tema tene khAtrI thAya che. Ane laineja amerikana meDIkala eseAsIezana tene cUpa karI devA mAge che. ApaNI mane dazA mAMdA paDatAMja ApaNuM mana DaeNkTara tarapha vaLe che. DaeNAkaTarAmAMthI vizvAsa cheDavA ApaNe mAgatAja nathI, mananA sate|Sa ane zAMtine vAste DAkaTaraja che. AvI niLa mane dazAne laIneja Ama bane che; paraMtu mekapheDananA mata pramANe tame tamArA zarIraneja taka Ape ane te rAgane Ape Apa maTADaze. ATalA mATeja DaoNkTarA A mANasane bhayaMkara gaNe che. ekaja siddhAMta chellAM trIsa varSomAM DAkTarAe ghaNI navI zodheA karI jAtInu' sthAna temane Apela che, jyAre mekapheDananA siddhAMta jene! teja rahela che. teja sAkhIta kare che ke, peAtAnA vicAramAM te keTale makkama ane AgaLa vadhelA che. bahAranI aDacaNA dUra thatAM zarIra je eka jIvaMta vastu che tene peAtAnI meLe peAtAnI gAThavaNa karI levAnI zakti che tema mekaphrena jaNAve che. zarIranI kudaratI svataMtratAmAM ADe AvatI agavaDatAo dUra karavA mATenAja tenA prayAse che ane kheArAkane tenA pAyArUpa te gaNe che. khArAka ane upavAsa khArAka ane upavAsa, A be vastuo upara mekapheDananI patinI racanA thayela che. vaidyakIya vage prathama te! AnI avagaNanA karelI, paraMtu atyAre mahAna vijJAnIoe akhatarAothI sAkhIta karyu che ke, upavAsanI AvazyakatA che. mekapheDananA siddhAMtane TheraThera upayAga thAya che. khArAka vadhAre levAtAM zarIranI badhI zaktie tene pacAvavAmAM rAkAi jAya che; mATe jyAre ochA khArAka levAya che tyAre A zaktine zarIra sudhAravA mATe avakAza rahe che. atyAre je sAmAnya Teva che tenA karatAM dhaNA ochA kheArAkanI jarUra che. khArAka zarIrane nukasAnakartA na hAtAM sAdA hevAnI AvazyakatA vizeSa che; ane eTaluM teA cAkkasa che ke, ceADu' khAvAthI temaja vyAjakhI kheArAka levAthI maMdavADamAMthI bacI zakAze ane zarIra asala sthitipara AvI zakaze. kAMi gaDakhaDATa thatAM upavAsa kare!. zaradI paNa upavAsathI maTI jAya che. prathama te! Ane hAMsIpAtra gaNavAmAM Avela, paraMtu 24 kalAkanA upavAsathI zaradI maTADI zakAya che tema mekaphreDane batAvI ApeluM che. eka dRSTAMta zikAgA yunivarsiTImAM eka mANase eka jaMtu jenI jIMdagI phakta 24 kalAkanIja hoya che tenA upara upavAsanA akhatarA ajamAvele keTalAMka AvAM jIvaDAMone teNe kheArAkavinAnAM pUrI rAkhyAM hatAM. navAI te! e hatI ke, AthI A jIvaDAMe 15 divasa jIvyAM. sAdhAraNa rIte khArAka letAM teo 24 kalAkamAM marI jatAM-vagarakhArAke teenI jIMdagI 15 divasanI thai. AvIja rIte manuSya jo khArAkanA siddhAMta samajI jAya tA peAtAnI jIMdagI bacAvI zake. mekapheDana jaNAve che ke, upavAsamAMja tene kAyamanI yuvAnInuM rahasya raheluM jaNAyela che. khArAvinA mANasa maratA nathI. ekadama bhUkhamarA veThavA te mUkha bhareluM che, paraMtu gheADA vakhata pahelAM jema leAkA mAnatA ke, e ke traNa divasa khArAka na levAthI mANasa marI jAya che, tevuM kaMI nathI. kedIonI haDatALa uparathI samajAze ke, eka mahInA khArAka na levA chatAM kaMi kharAba asara thatI nathI. traNa divasa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ - AhAravihAranA sAdA siddhAMtathI sarva dardInI daphanakriyA thI traNa aThavADiyAM sudhI upavAsa karavA te TevAI gayelA mATe kaMI vIsAtamAM nathI. barnAra mekapheDane ja A sUcana karela che; eTaluM ja nahi paraMtu keTalAe vijJAnIoe Ane Teke Apela che. zikAgo yunivarsiTInA kalAsamAM eka akhataro thayo hato. chokarAo ane chokarIoe eka aThavADIA sudhI khorAka lIdhA na hatA; chatAM teone potAnA haMmezanA kAmakAjamAMthI , jarA paNa pAchA haThavAnI jarUra jaNAI na hatI. ulaTuM teo potAnuM kAma sarasa ane umaMgathI karI zakyAM hatAM. upavAsathI baLa ghaTatuM nathI. mekapheDanane AmAM kaMI navIna lAgatuM ja na hatuM. AnI zodhakhoLanA itihAsamAM teNe eka dAkhalo Apela che. je helara nAmano teno eka nokara eka vAra zikAgothI pITarsabarga eTale 500 mAIla be aThavADIAmAM page cAlIne AvyuM hatuM. A be aThavADIAmAM teNe pANIsivAya kaMi lIdhuM na hatuM; chatAM paNa te musApharI pachI AnaMdI, taMdurasta ane jevo ne tevo khaDatala jaNAyo hate. "phIjhIkala kacara" nAmanA mAsikamAM thoDA vakhata pahelAM Ane mATe keTalAe akhatarAonAM pariNAma jaNAvavAmAM AvyAM hatAM. DokaTaroe sAbIta karyuM hatuM ke, be aThavADIyAnA upavAsathI eka 40 varasanA mANasanA zArIrika taMtue yuvAna mANasanA jevA thoDA vakhatane mATe banI jAya che. upavAsathI paNa daradI maTe che, mekapheDane upavAsano siddhAMta pracalita karavAthIja pheMkaTaro tenI sAme ghurakI uThayA hatA. te jaNAve che ke, davAthI asAdhya evAM keTalAMe dardo upavAsathI maTe che. agara to te maTADavAmAM upavAsathI sahAnubhUti maLe che. dama, udharasa, kabajIAta, prameha, strIonAM dardo, saMdhIvA, hojarInAM dardI vagere keTalAe rege AthI maTADI zakAya che. reMTara AthI reze bharAya temAM kaMI navAI jevuM ja nathI. baLatAmAM ghI homavA jevuM e thayuM ke, mekapheDane jaNAvyuM ke upavAsathI garamI temaja kensaranA rogo paNa maTI zake che. upavAsa ane dUdhanA khArAkathI pote upalA rogo dara karelA che ema jaNAvatAM te DokaTare bhabhukI uThe che. seMkaDo akhatarAo pachIja mekapheDana pitAno siddhAMta bahAra pADe che, jyAre DaoNkaTarono kevaLa bakavAdaja hoya che. siddhAMtanuM pRthakkaraNa khorAka baMdha karatAM ja zArIrika yaMtrakAma zarIramAM rahela vadhArAnA tane khalAsa karavA mAMDaze. vadhArAnI carabI ane jyAM roga zarIrane pIDe che te jagyAnA kharAba padArthane te hajama karI jaze. AthI upavAsa daramiyAna jyAre dardI pAtaLo paDavA mAMDe che tyAre ema nathI samajavAnuM ke tenuM mAMsa ochuM thAya che, paraMtu kharI vAta e che ke, je dardathI te pIDAtA hoya che te ochuM thavA mAMDe che. ghaNuM vajana ochuM thAya tyAMsudhI A pramANe cAle che. tyArabAda cokakasa rIta pramANe dUdhano rAka ApavAmAM Ave che. vaidakazAstrIo Ane vijJAnathI viruddha hovAnuM jAhera kare tethI zuM vaLavAnuM hatuM?mekapheDananA akhatarA cekakasa che. A rIte teNe ghaNAone sArA karela che. dUdhanI upayogitA dUdhanI bAbatamAM mekapheDana cokkasa rIte jaNAve che ke, tenI zarIrasudhAraka paddhatimAM teno paNa mukhya hisso che. kaI paNa vastu karatAM dUdha vadhAre upayogI ane phAyadAkAraka che. Ane te saMpUrNa rAka jaNAve che. aMgata temaja hajAre dardIo upara akhatarA ryA pachI ja teNe pitAne A mata pradarzita karela che. roga maTADanAra ane zarIrane sudaDha banAvanAratarIke dUdhanuM prathama sthAne che. te ekaluM pauSTika ane jagatabharamAM eka sacoTa davA che. kasaratanI jarUra kasaratanI jarUra te cheja ema tenuM paNa mAnavuM che. badhI kasaratomAM te cAlavAnI kasaratane mukhya sthAna Ape che. kherAka, upavAsa ane kasarata uparAMta sarasa rIte nAhavAnI temaja taDa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA kAmAM khullA zarIre rahevAnI paddhati--ATalI vastue zarIranI sudhAraNAmATe mukhya che. ATalI vastuone samajapUrvaka upayoga thatAM kAI paNu rAga asAdhya raheteA nathI. peAtAnA vALa kharI paDavA mAMDatAM teNe A kudaratI paddhatithI tene upAya caiAjyeA hateA ane vALa jALavI zakayA hatA. prUkanA hada uparAMtanA vAcanathI tenI AMkheA nabaLI paDI hatI; paraMtu A gumAvelI zakti te pAchI meLavI zakyA hatA. AmAM DAkaTare temaja davAne lezamAtra paNa upayAga karavAmAM AvyeA na hateA. kharU' rahasya mekaphreDane pAtAnI A kudaratI paddhatithI koi paNa vastunA nIveDA lAvavA bAkI rAkhela nathI. dareka rAgane mATe te kane kaMi upAya batAveja che. khArAka taiyAra karavAnI AkhI rIta teNe jaNAvelI che ane tene sArA Adara maLyA che. A badhuM chatAM DaoNkaTara leAke! A paddhatithI, mekapheDananA nAmamAtrathI viruddha hatA. Anu kharuM kAraNu te zuM che te kahI zakAya tema nathI; chatAM eTalu te! satya che ke, temaNe mekaphreDananA siddhAMtA tarapha du'kSa kareluM che. tenI cakAsaNI karI joi nathI. kudaratI paddhatinI avagaNanA zAmATe thavI joie? eja mekapheDananA vAMdhA hatA. AmAM game tema hAya, mekapheDanane A leAkeA taraphathI ghaNuMye sahana karavu paDayu hatuM; chatAM paNa tenA satata prayAsa ane agAdha mahenatanA pariNAmarUpa je sarasa ane sAdI temaja kudaratI rAgeA maTADavAnI prathA teNe janasamAja samakSa sAdara karela che, tene yathA upayAga tenI sAcI kimata samajAvyA vinA raheze nahi. ( tA.8-2-1929nA dainika "hiMdusthAna"mAMthI ) 30 - polAMDanI pratibhAvAna putrI meDama kyurI vijJAne zeAdhelI Adhunika jagatanI adbhuta cIjomAM raeNDiyama sarvopari sthAna bhegave che. vijaLI ane garamI utpanna karavAnI akhUTa ane avirata zakti dharAvanArUM e tattva Aja karADe varSoMthI pRthvInA peTAmAM khanIjo sAthe adRSTa te ajJAta paDelu hatuM; tyAMthI tene ATalAM varSa pachI zeAdhI kADhI mAnavajagata AgaLa mUkavAnI pratibhA dAkhavanAra eka strIvibhUti-peAlAMDa dezanI tejasvI putrI maeNDama kyurI che. vizvadevanA agni jevA e reDiyamanA jeTalIja adbhuta te jIvanadAyI, tenI zeAdhaka maeNDama kyurInI paNa kathA che. pAMca bhAMDumAM sauthI nAnI e merIne janma peAlAMDanI rAjadhAnI vAsamAM 1867mAM thayA. ene pitA mi. kzeADAkI vAauMnA eka vidyAlayane vidvAna adhyApaka hatA. enI mAtA kanyAzALAnI adhiSThAtrI hatI. A zikSaka daMpatI peAtAnA sadhaLe! vakhata bhALauchera ane khALakeLavaNI pAchaLaja rakatuM ane emanuM gRhajIvana zAnta, rasabharyuM te sukhI hatuM. cha varSanI vaye merI nizALe beThI. svabhAve te sasalA jevI zaramALa ane khIkaNu hatI. sarakhI bahenapaNIe saMgAthe paNa merInuM memAM saunI pAchaLa apa ja dekhAya. AgaLa na paDavu" e enA mananI meTAmAM meTI hAMza, paNa merInA zikSakA ema ene pAchaLa rahevA de tevA na hatA. jyAre jyAre kAi sajjana zALAnI mulAkAta levA AvatA tyAre tyAre kavitAnA mukhapATha mATe ke uttama vAcana mATe A zaramALa kanyAneja ubhI karavAmAM AvatI. ApaDI merIte te te ghaDIe AkAza pAtALa eka thai javA jevu thatuM, ane ghaNI vAra teA evI AphatanI paLe e nAsI chUTavAnuMye karatI. managamatI majhA tA ene mAne paDakhe khesI vArtAo sAMbhaLavAmAM paDatI. vArtAone ene ajaba zAkha hatA ane e vArtAo paNa kevI ? parIe te rAkSaseAnI kalpanA-kathAo nahi, paNa kudaratanI ajAyabIenI, saMsAranI khubIenI, prakAza, tArA ane vAdaLAMonI, khaDakA ane medhadhanuSyeAnI evI jagatanAM vismayeAnI sAcI kathAe. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 81 mymy my@ my@ my@ my@ my@ my@ fy my@ my@ mwmyyy smyh bymh my rh mh my dydm khh yh khyh khyh khh yh khh yh `mrh mrh mh frh bh my pilAMDanI pratibhAvAna putrI meDama kayurI paNa merInuM A sukha jhAjhuM na TakayuM. nava varSanI mAMDa thaI haze tyAM enI mAtA para lekavAsI thaI. badhAMja bALakane mAnI khoTa te paDI; paNa merIne du:khane pAra na hatuM. eTalAmAM A eka ghA upara vaLI bIjI Aphata AvI. bALaka merIne potAnI priya zALA ane mamatALu zikSakone choDI rAziyana zALAmAM bhaNavA javAnuM thayuM. palAMDa e kALe raziyAnAM paMjA nIce hatuM ane A raziyana phala polAMDa dezane svataMtra prANane haNanArI saMsthAo hatI. zikSaka vidyArthIvargane zatra jevA gaNu.. teo emanA tarapha sadA zaMkAnI najare jotA ane temanA khAnagI jIvananI paNa jAsusI rAkhatA. AvA karaDAkIbharyA dabANa vacce vidyArthIone badhe AnaMda uDI jato. palAMDanuM ucharatuM kaumAra to svadezapreme camakI rahyuM hatuM ane nAnakaDI merInuM hadaya paNa rASTrIya lAgaNInA jere jesabhera dhabakatuM, eTale raziyana zALAnuM bhaNatara ene kAramAM kaMTaka sama thaI paDayuM. A kaparA zALAjIvanamAM mAtra hamezAM sAMjano samaya enI jIMdagImAM AzIrvAdarUpa thaI paDato. sAMja paDaye merI potAnAM bhAIbahena joDe khelatI ane kayAreka bApanI joDe vAtacIta caDhatI. mI. loDeskIne paNa vidyAno mULathI ja zokha hato. e pite kavitA lakhato ane parabhASAnAM suMdara kAvyone pilizamAM utArato paNa kharo. pitAnA gRhajIvananA prasaMgo para racelAM enAM kAvyo gharamAM bALakane ati priya thaI paDayAM hatAM. Ama merI bALapaNamAMthI ja kavitAnA saMskAra jhIlatI thaI ane phrenca, jarmana ne aMgrejI bhASAnA sAhityano paNa ene sArI peThe paricaya thaI gayo; topaNa ene parama priya evA be viSayo to hatA gaNita ne bhautikazAstra. enA jIvananuM gheruM svapna hatuM potAnI vidyAnA pote prayogo kare tevI eka acchI prayogazALAnI svAminI banavAnuM; paNa e svapna siddha thatAM to bahu vAra lAgI. | daramiyAna ene zALAno abhyAsa have pUro thavA Avyo hate. paMdarame varSe merIe zALA choDI. eja arasAmAM enA pitAnuM Arogya lathaDyuM. ArAmanI ene jarUra hatI, paNa kuTuMbanI Avaka theDI, eTale gujarAna calAvavA pUratuM merIe kAma zodhuM. prAMtanA eka gAmaDAmAM koI zrImaMtanAM chokarAMnI saMbhALa lenAratarIke te rahI. ghara choDatI veLA enuM hadaya bharAI AvyuM ne gADImAM besatAM merI gaLagaLI thaI gaI. je bALakonI ene saMbhALa levAnI hatI temAMnuM sauthI moTuM merInI uMmaranuM ja hatuM, eTale A badhAMnA zikSaka thavAne badale te emanI mitra banI gaI. thoDA ja vakhatamAM sau bALakenAM dila eNe jItI lIdhAM. ahIM merIe vaLI gAmaDAMnAM bIjA bALaka mATe khAnagI nizALa paNa kADhI. raziyana sarakArane jANuM na paDe tevI rIte e kAma ene cupakIthI ne bhAre bhayamAM karavAnuM hatuM. je sarakArane A bAbatanI khabara paDI hatI te merIne jelavAsa ke dezavaTo maLata. A badhA kAma uparAMta rAtane vakhata e pitAne abhyAsa AgaLa dhapAvavAmAM gALatI. tyAre ghara AkhuM ArAmanI uMdha letuM tyAre jijJAsu merI Atura najare vijJAnanI cepaDIenAM pAnAM ukelatI. e vakhate ene hAtha 5DelAM e pustaka jevAtevAM ja hatAM ane ene nAna apUrNa hatuM; paNa A pravRttimAM ene svataMtrapaNe kAma karavAnI je Teva paDI e enA bhAvi jIvanamAM khapa AvanAro moTo lAbha thayo. cAra varasa pachI merI gAmaDAmAMthI vairse pAchI AvI. ahIM pitAnI siphArazathI dara ravivAre eka prayogazALAmAM kAma karavA javAnI sagavaDa te meLavI zakI. bAkInA divasomAM tene roja kamAvA sakhata kAma karavuM paDatuM, chatAM potAnA jIvananuM prayogazALAnuM svapna ATaluMye phaLatuM je te bahu utsAhita thaI. A arasAmAM pilAMDanA keTalAka vidyAthIoe prajAnI buddhizakti ane cAritryabaLa khIlavI tene tejasvI banAvavA mATe eka gupta maMDaLa kADhayuM. merI A maMDaLamAM joDAI ane khUba utsAhathI AgaLa paDato bhAga levA mAMDI. roja rAtre bharAtA tene gupta vargomAM te niyamita Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 zubhasaMgraha-bhAga pAMcama jatI. pe.te AgaLa zIkhatI ane bIjAone zIkhavatI. svadezane mATe jJAnasamRddha thaIne paLa A tene arpaNa thavAnA enA abhilASa hatA. Aje paNa e kahe che ke, mArA jIvananA e sauthI moMgherA preraNAkALe mArA aMtaramAM je javalaMta vicAro pragaTa thayA eja mAnavajAtanA kalyANamAM upayogI nIvaDavyA che. eka eka vyaktine keLavI kamAvIne teno vikAsa karo eTale na vuM jagata enI meLe janmaze. aMte merInI lAMbA samayanI AkAMkSA pAra 5DI. eNe kAma karI karIne thoDAka paisA bacAvyA hatA te vaDe te AgaLa abhyAsa mATe pArIsa gaI. eka makAnane chaTTe mALe cheka uparanuM nAnakaDuM kAtariyuM bhADe rAkhI te rahI. zaheramAM khAnagI zikSaNa ApI te gujarAna calAvatI ane avakAzanA thoDA samayamAM rAtanA ujAgarA umerI vidyApIThanI pravezaka parIkSA mATe taiyArI karavA lAgI. e nAnA aMdhArA kAtariyAmAM sukha-sagavaDanI te kalpanA paNa kyAMthI hoya ? ThaMDI ochI lAge tathA jarA uMdha Ave teTalA mATe potAnAM hatAM teTalAM badhAM kapaDAM laI merI pathArI upara pAtharatI. kAtariyAmAM garamI rAkhavA mATe loDhAne cUlo te hato, paNa kolasA i sIDIo caDhAvIne lAvavA paDe; ane kayAreka to kesA vecAtA levAne paisAja na hoya ! pitAnI sei paNa eka spiriTa-lempa upara te AchIpAtaLI karI laI calAvI letI. duHkhanA A dehyalA divasomAM paNa merIno utsAhI AtmA sukhI raheto. sadAkALa abhyAsamAM te lIna rahetI. jANe navIja duniyAmAM vasatI hoya ! be varSa vItye merI pitAnA priya viSayamAM snAtaka thai. - pArIsanI vikhyAta yunivarsiTI-soranI prayogazALAmAM have ene praveza maLyo. tyAM bhautikazAstranA prophesara pIere kayurI pAse te prayogazALAmAM kAma karavA rahI. e daramiyAna oNphesara kayurI sAthe ene prema baMdhAya. vijJAnaprema e emanA saMbaMdhanuM mULa hatuM. paricaya vadhatAM teo paraNyAM ane pArIsamAM gRhasaMsAra zarU thayo. eNphesara sAhebane pagAra ocho hato eTale baMne jaNane sakhata kAma karavuM paDatuM. gharakAma ane rasAi merIlave to meDama kayurI)ne mAthe hatAMja; te uparAMta e pitAnA patine pragazALAnA kAryamAM paNa madada karatI ane pote paNa prophesaranI padavI meLavavA AgaLa abhyAsa calAvatI. lagna pachIne ja varSe tene e padavI ghaNA mAna sAthe maLI. ATalA kAmamAM paNa e daMpatI ravivAra ne tahevAromAM sAIkalapara zaherabahAranI kudaratamAM laTAra levA nIkaLI paDatAM, phrAnsanA keAI zaheramAM pharI AvatAM ke vaeNkezanamAM pilAMDa jatAM. have te kaiM. yurIe paNa samajavA pUratI piliza bhASA zIkhI lIdhI hatI. I. sa. 1897 mAM emane ghera prathama bALakane janma thaye. AyA rAkhI zake evI emanI sthiti nahotI, eTale bALakanI badhI saMbhALa mAtAne mAthe rahI. sadabhAgye maeNDama kayurInA sasarA emanI joDe rahevA AvyA, eTale jyAre merI pragazALAmAM kAme caTatI tyAre nAnA bALakane dAdAjI rAkhatA. A arasAmAM eN. hetrI bekerala nAmano vikhyAta iMca vijJAnI yureniyama dhAtunA kSAravaDe navA prayoga karI rahyo hato. prakAza bhedI na zake evA kALA kAgaLathI majabUta viMTelI phoTomAphika pleTa upara e yureniyama kSAra mUkavAthI jANe prakAza paDyo hoya tema tenI asara e kAgaLa soMsarI keTapleTa para thatI. yureniyamanAM A adabhuta tejakiraNAnI bAbatamAM kayurI daMpatIne rasa paDayo ane temaNe e viSayanA khAsa abhyAsa tathA prayoga karavA mAMDayA. tarata maeNDama kayurIe zodhI kADhayuM ke, theriyama nAmanI dhAtuvaDe paNa Aja prayoga thaI zake che. A yureniyama ane thoriyamanAM tejakiraNeno e AgaLa abhyAsa karavA jatI hatI, evAmAM eNe eka vaLI navI zodha karI. asaMkhya bIjAM khanIjone abhyAsa karatAM temAMnI keTalIkamAM ene eka addabhuta tattva maLI AvyuM. A khanIjomAM jeke yureniyama ke theriyama bemAMthI ekeyane aMza na hato, chatAM yureniyamanA karatAM vadhu tejasvI ane caitanyavALo padArtha eNe zedhI kAryo ane enuM nAma, pitAnA deza lAMDanA nAmanA smaraNatarIke piloniyama rAkhyuM; paNa hajI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ peAlAMDanI pratibhAvAna putrI meDama kacurI 43 zeAdhakhALa tA cAluja hatI ane e peleniyama para AgaLa prayAge karatAM e daMpatIne eka {vazeSa navu' tattva maLI AvyuM. enuM nAma temaNe reDiyama rAkhyuM. paraMtu ema eTalI zeAdha karIne-reDiyama nAmanu eka tattva che eTalu zeAdhIne-ja besI rahyuM e kAma pate ema na hatuM. kAcI dhAtuomAM kevaLa adRzya banIne saMtAi rahelA e tattvane tenA zuddha svarUpe chUTuM pADI jagata samakSa tene raju karavAnuM hatuM; ane e kAMi nAnIsunI vAta na hatI. emAM nANAM joie, pUratAM sAdhana sAmagrI joie ane jathAbaMdha kAcI dhAtune khAsa rAsAyanika prayogo mAraphata gALavAne svataMtra prayogazALA joie; paNa AphatathI ghaDAyelI merI musIbatAthI hArI javAnuM zIkhIja nahAtI. muzkelIone ALapapALa gaNI khaMkherI nAkhAte, eka adbhuta tattva zodhavAnI dhIkatI dhagaze e daMpatIe kAma karavA mAMDayuM. kaoNlejanA phreMmpAunDamAM temaNe eka jUnI chAparI bhADe rAkhI. enuM kAcanuM chAparUM cemAsAmAM cUe, unALAmAM kheDa tApathI dhIke ane ziyALAmAM ThuThavatI ThaMDI Ape; pazu A kSudra chAparImAMja emanA jIvananu e mahAkAryo pAra paDayuM akhatarAo pAchaLa e daMpatI eTalAM rata rahetAM ke e kATaDImAM tee divaseAnA divase gALI nAkhatAM, ne merItA pelA jUnA spiriTa-lempa uparaja rasoI banAvI lai pAchAM kAme macatAM. pIere kyurI reDiyamanAM kiraNeAnA bhautika guNAne abhyAsa karatA ne maeNDama kyurI e tattvane zuddha karavAnA prayAgA pAchaLa tanmaya rahetI. sAhasa ghaNuM bhAre hatuM. zarIramAM akhUTa zakti joIe, magajamAM tIkSNa cAkasAI joIe ne aMtaramAM acala zraddhA joie. bhagIratha prayatna, avirata khata, athAka mahenata ane chatAM akhaMDa sahanazIlatAne bArIka praNavaTathI emaNe kAma dhapAvye rAkhyu`. ghaNIvAra teA seMDama kyurI AkhA divasa dhAturasanA ukaLatA carU najIka khaDepage rahetI ane petAnA kadanA leADhAnA eka lAMbA cATavAva mizraNA taiyAra karatI. cAra varSanA avirata khata ne satata zrama pachI temaNe jagatanA e navA tattva reDiyamane zuddha ne svata MtrarUpe saMsAra AgaLa raju karyu. emane je sAdhanasaMpanna ne vyavasthita prayogazALA maLI heAta te A kAryaM cArane khadale eka varSamAM pAra paDayuM heta. e daMpatIneA madhurA AnaMda te rAtre pelI chAparImAM javAtA ane chAjalIpara camakatI zIzAomAM akhaMDa prakAzita raeNDiyamanI kaNIA jovAnA hatA. e tejanI pAchaLa bhIMta upara zIzIonA AchA ALA paDatAM e dekhAva ghaNuMAja sudara thate!. jhagamagatI zIzIe jANe parIenA dezanI dIvIe jevI jAdui dekhAtI; ane e kaDhaMgI chAparI badalAine emane mana naMdanavananuM deva`dira banI jatI. jagatanA jJAnanA pradezapara A navA prakAzanuM e prathama darzana hatuM; ane e darzInanuM divya sukha kyurI daMpatI darareAja bhAgavatuM. duniyAne A navI zeAdhanI khabara paDI. kyurI daMpatInI vAhavAha melAi. prA. ekerasanI sAtheAsAtha yurI parvane paNa nAkhela pAriSika maLyu. te paiseTake sukhI thayAM; paraMtu je zAnta mIThuM sukha tee AgaLa bhAgavatAM temAM AkIrtinI prApti ane jAherAte bhaMgANu pADayuM. vaLI lAMbA vakhatanI taMgI ane garIbIne kAraNe tathA anavarata parizramathI emanAM zarIra evAM te| tavAi gayAM hatAM ke cAra varSoM sudhI teo kaMija kAma karI na zakyAM. bIjI bAju nAmanA vadhatI jatI hatI te sAthe mulAkAtIe sa`khyAbaMdha AvatA jatA. jAhera bhASaNAtI paNa mAgaNIepara mAgaNIe thavA mAMDI ane temanA nirAMtane samaya temAM javA lAgyA. pIere yurIne sAroAMmAM bhautikazAstrItarIke mADhu pada maLyu ane maeNDama kyurI tyAMnI prayogazALAmAM vaDI padavIdhara nImAi. A samayamAM emane khIjI putrI avatarI.. pelI keATaDIne badale have sasAdhanasaMpanna eka navI prayeAgazALA temaNe vasAvI; paNa pIere yurInA nasIbamAM e na hatI. I. sa. 1906 mAM pArIsanI eka zerImAMthI pasAra thatAM akasmAt tenA upara bhAragADI pharI vaLI ane te maraNa pAmyA. maeNDama yurIne A AdhAta jevAtevA na hatA; paNa teAye kAma teNe kadI na DayuM. yAg Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA zALA ane khALakAmAM te peAtAneA badhA vakhata gALatI. chellA jagayuddhamAM eNe lazkarI davAkhAnAMmAM dhAyalAnI sAravAramAM reDiyamanA upayoga pahelI vAra dAkhala karAvyo. hRdekhUMde sthaLe A kAmanI aneka zAkhAo khAlI ane tene paNa na paheAMcI vaLAyuM tyAre phUDa krAsa sosAITInI madadathI pArIsanI AsapAsanAM saghaLAM davAkhAnAMmAM game te paLe reDiyamanI madada paheAMcADI zakAya te mATe eka meTarakhasa deoDAvavAnI yeAjanA karI. yuddhabhUminI badhI ispitAleA mATenuM reDiyama e jAteja taiyAra karatI. kyurI patI e AdarzIvAdI 6'patInuM eka javalaMta dRSTAMta che. emaNe potAnI zeAdhamAMthI rAtI pAi sarakhI paNa kamAi levAnA svapneye khyAla karyAM nathI. ulaTu* Diyama utpanna karavAnI rItanuM lakhANa chapAvI duniyAbharamAM maphata phelAvyu che. nathI evu' emaNe peTanTa lIdhuM, nathI eneA temaNe kAi khAsa ha rAkhyA ke nathI reDiyama kADhanArI kAi kaMpanImAM bhAgIdArI mAMdhAvI. peAtAnI prayogazALAmAM utpanna karelu' badhu... reDiyama temaNe AgaLa vadhu zeAdhakheALa karavA mATe tathA navuM reDiyama upajAvavA sArU e prayAgazALAneja samarpaNa karyuM che. * davAkhAnAMnA upayAgamAM reDiyama joie che teA aNubhAra; paNa e aNubhAranI kiMmata te atizaya paDe che. AvI amUlya vastunI zodhanu' jagatane samarpaNa karI devuM e vAtevA tyAga che? jIMdagI AkhAnA parizramanuM e phaLa devaLa vinAmUlye dezane-sArI mAnavajAtane-caraNe dharavAmAM kyurI daMpatIe aDhaLaka riddhi, aNumeAla auSadhi ane jagatanA eka adbhuta cetanatattvanI zodha jagatane samarpaNa karI dIdhI che; AkhA saMsAranI riddhi, siddhi ne kalyANamAM peAtAneA sa` hissA ApI peAtAnI jAta ne jIvana dhanya karI dIdhAM che; duniyA AgaLa mAnavajIvanane eka meAMdhA Adarzo raju karI dIdheA che. * maeNDama kayurI kahe che ke "potAnA svArthI mATe uttama kAma karanArA vyavahArakuzaLa manuSyanI mAnavajAtane avazya jarUrata cheja; paNa niHsvArthIpaNuM potAnI jAta ke svArthInI lavaleza paravA karyA vinA, kevaLa eka dhUnanI pAchaLa jIvana vyatIta karanArA svapnazIla AtmAonI paNa ene eTalIja jarUrata che. vijJAnanI jyeAtidevIsamI A maeNDama kyurIe peAtAnA e Adarzo mujabaja jIvana gALyu che te hajI gALe che. peAtAnA dezane Are svata MtratA bhAgavatA paNa e jue che ane yuvAvasthAnuM e svapna paNa pAra paDeluM joi jIvana sukhamaya ane sArthaka kare che. asAdhAraNa zrama ane brega khamI jagatanA kalyANamAM jIvananuM tattva arpaNa karI denAra e virala AtmA nI preraNA ApaNAM ugatAM jIvanane dhanya banAve. (aMgrejI uparathI zrAvaNa-1984nA 'kumAra 'mAM lekhaka:-zrI dezaLajI paramAra) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna buddha ane nirvANamA 31 - bhagavAna buddha ane nirvANamArga vaizAkhI pUrNimAne divasa hi MdustAnanA dhAmi~ka itihAsamAM ati agatyanA che; kAraNa ke lagabhaga pacIsase varSa pUrve Aja divase A dezamAM evA mahAtmAne janma thayA hatA ke jenu udAra dila vizvanAM duHkhI-darIdrIone joine dravI jatuM. peAte rAjakumAra heAvA chatAM sarvAM vaibhavanA tyAga karI bharajuvAnImAM temaNe saMnyAsa grahaNa karyAM ane peAtAne mATe temaja saM vizvavAsIene mATe AdhyAtmika unnatinA ane sAMsArika duHkhanivAraNanA mArgo zodhI kADhayeA. aiAddha dharma prAcIna vaidika dharmathI bhinna nathI. bhagavAna mauddhanA janma thayA te arasAmAM prAcIna vaidika dharmImAM aneka jAtanA saDAe pesI gayA hatA; avinAnI dhArmika kriyAo ane krUra pazuyanee dharmanA satya svarUpane DhAMkI dIdhu hatuM, peAtAnI zreSThatA jALavI rAkhavA mATe brAhmaNAe vedanA uMdhA artha karavA mAMDayA hatA ane peAtAnA sivAya khIjI varNanI vyaktie viruddha ADaceA ubhI karI hatI. AnuM pariNAma e Avyu` ke, prajAmAM brAhmaNeA viruddha jIssA pedA thayA ane temanA A julma sAme anya varNIe mAthu uMcu karyuM. bhagavAna buddha brAhmaNAnI A svakalpita zreSThatAnI sAme thavAmAM mukhya hatA. temaNe sarva manuSyAnI samAnatA jAhera karI. jo manuSya satya mArge cAle te jAti athavA vanA bhedabhAvavivanA dareka vyakti nirvANunA adhikArI che evA udAra mata temaNe phelAvyeA. teo kahe che ke, je mANase dareka duSTa vAsanA dUra karI che, je dareka jAtanI apavitratAthI dUra che, jeNe peAtAnA svabhAva upara vijaya meLavyA che, teja kharA brAhmaNa che. vaiviSe paNa teo kahe che ke, nirvANanI prApti karavI eja sathI zreSTha yajJa che. A dRSTie jotAM brAhmaNAe ghusADI dIdhelA vahemeAne dUra karI prAcIna vedanu' kharU' svarUpa darzAvavAmAM mudde peAtAnI zaktine upayeAga karyAM hatA, ema kahevAmAM jarA paNa atizayeAkti nathI. buddha bhagavAnanI siddhAvasthA ane aSTAMga mA jUdI jUdI jAtanI sAdhanA karyAM pachI chevaTe gayAnA suprasiddha vaDa nIce temane satyajJAna ane cAra mukhya satyAnI prApti thaI:-- (1) sa'sAramAM du:kha sarvatra che. (ra) tenu kAraNa tRSNA athavA lAlasA che. (3) nirvANanI prAptithI tenu' nirvANa thaI zake che. (4) nirvANanA mA yuddhanA mata pramANe madhyama mArganuM avalaMbana karavAthI nirvANuM meLavI zakAya che. ati dehadamana karavAthI athavA teA tethI ulaTuM saMpUrNa vilAsI jIvana gALavAthI janma-maraNanI dugdhAmAMthI bacI zakAtuM nathI. A sthitinI prApti mATe temaNe ATha vibhAgavALA mAga khatAnyeA che. "satya vizvAsa, satya nizcaya, satya vANI, satya ka, satya maneAbhAvanA, satya prayatna, satya vicAra ane satya dhyAna-dhAraNA. "huMkAmAM kahIe te pavitra AcAravicAra e saMsArabaM dhanamAMthI chUTavAnA upAya che. manuSyajAti mATe agAdha prema A jAtanuM satya jJAna meLavI bhagavAna buddhe tenA dezavidezamAM phelAve karyAM, temanu vizALa hRdaya saMsArI manuSyeAnAM duHkha joI raDI uThatuM ane tethI A duHkhanivAraNanA mAryAM sane batAvavA mATe temaNe potAnA ziSyAne AjJA karI. temanA vizALa hRdayamAM uMcanIcanI bhedabhAvanA hatIja nahi, tethI cAMDALathI mAMDIne brAhmaNa sudhI sate temaNe ekasarakhA adhikArI gaNyA hatA. peAte jyAre vasAlImAM hatA tyAre eka vezyAne temaNe nirvANumA nA upadeza karyo hatA; eTaluMja nahi puchuM bIjA amIra-umarAvAnAM AmaMtraNa cheADI tene ghera jamavA paNa padhAryA hatA. A jAtanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ VAANAMAN ANDAANAMAN mniana 86. zubhasaMgraha-bhAga pAMcame aneka dAkhalAo ApI zakAya ema che. baddha mata nAsitakatAne pracAraka nathI, bauddha mata nAstikatAne upadezaka che evuM ApaNe ghaNI vAra sAMbhaLIe chIe. A TIkA satya nathI, ema bauddhamatanAM pustaka vAMcavAthI ApaNane tarata jaNAI Avaze. buddha bhagavAne brahmanA. astitvanI viruddha mata jAhera karyoja nathI. temaNe te mAtra e brahmanA svarUpano nirNaya karavAmAM vakhata. gumAvavAnI nA pADI che. koI mANasanA zarIramAM jherI bANuM pesI gayAM hoya to te mANasa zarIramAM utpanna thatI asahya vedanAne maTADavAno prayatna karaze, paNa kevaLa vicAra karavAmAM-"A bANa deNe mAyuM ? bANanuM phaLa kayI jAtanuM che ? bANa mAranAra koNa che ?" A jAtanA phigaTa vicAramAM-vakhata gumAvaze nahi. tevI ja rIte saMsAranA trividha tApathI baLajhaLI rahela manuSyajAtie e tApa dUra karavAnA upAya zodhI kADhavAmAM kAme lAgI javuM joIe. je amApa che tenuM zabdomAM mApa kADhavAno prayatna vRthA che; mATeja bhagavAna buddha buddhithI aya evA brahmasaMbaMdhI nirarthaka vAdavivAda karavAnI manA karI che. nirvANane artha nAbudI athavA astitvano abhAva nathI. bauddha dharma vize vicAra karatAM. bIjI eka vAta e yAda rAkhavAnI che ke, temAM batAvela nirvANa eTale nAbudI nathI. je loko nirvANane artha nAbudI kare che teo bhagavAna buddhanuM kahevuM samajyA ja nathI. temaNe te kaheluM che ke, dehane nAza thayA pahelAM paNa nirvANa bhogavI zakAya che, to pachI tene artha nAbudI hoI zake ja nahi. sarva duSTa vAsanAone nAza thavAthI je sthiti prApta thAya che tenuM nAma nirvANa che. gItAjInA pAMcamA adhyAyamAM brahmanirvANanI sthitinuM je varNana karyuM che tene maLatIja A sthiti che. baddha saMgha ane dharmapracAra bauddha bhikSusaMdhanI sthApanA e bhagavAna buddhanuM ati agatyanuM kArya che. temanA vakhata pahelAM saMnyAsIonAM ToLAMonI hayAtI hatI e kharuM che, paNa temanAmAM saMdhazakti na hatI. A jAtanI zakti maLavAthI bauddha bhikSuo duniyAnA ghaNe bhAgamAM ati mahatvanuM kArya karI zakyA che ane jagatanA kalyANamAM ati agatyano phALo ApI zakyA che. temanI raheNI-karaNI evI asarakAraka hatI ke e dharmane phelAvo ghaNuM sahelAIthI thaI zake; ane AzcaryanI vAta te e che ke, bauddha dharmanA phelAvA mATe kadI paNa hathiyAra uThAvavAmAM AvyuM nathI, chatAM Aje paNa duniyAnI vastIne eka tRtIyAMza bhAga e dharmamAM mAne che. hAlanA dharmAdha dharmapracArakee A uparathI ghaNe dhaDe levA jevuM che. hAlanA jamAnAnA ghaNA dharmapracArake pitAnA dharmanA phelAvA. mATe ghaNuM halakI jAtanAM sAdhanone upayoga kare che e ghaNuM zocanIya che. hiMdu dharma upara bauddha dharmane upakAra bhAratavarSamAM bauddha dharma taddana nAbuda thaI gayuM che, paNa teNe karelA upakAranAM cihane na bhuMsAya tevI rIte jovAmAM Ave che. vizvabhrAtRbhAva, samAnatA e bauddha dharmanA khAsa guNo che; tenI hAlanA hiMdu dharma upara UMDI asara thayelI che. kharuM kahIe to hAlano hiMdu dharma e bauddha dharma ane prAcIna vedadharmanuM saMyukta svarUpa che; ane je ke hiMduoe bauddha dharmano aMgIkAra karyo nathI chatAM paNa buddhane bhagavAnanA avatAratarIke svIkArI hiMdu dharmamAM ghaNuM mAnavaMtu sthAna ApyuM che. AvA dhArmika AcAryane ApaNe sarvanA aneka vAra namana che ! (dainika "hiMdusthAnanA eka aMkamAM lekhaka:-zrI. jayaMtilAla maMgaLajI ojhA ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 87 deza ke liye 32-deza ke liye gAMva ke dUsare chera se aba bhI Dhela kA gaMbhIra zabda sukAI paDa rahA hai, abhI thoDI dera pahale isa caurAha para kucha sipAhiyAM ne eka ghoSaNA sunAI hai. patA nahIM, usa gheSaNa meM kayA bAta thI; hAM, itanA spaSTa hai, sunanevAle ke upara usane baDA asara kiyA hai. aisA pratIta hotA hai mAna eka vidyuta-dhArA idhara se udhAra dauDa gaI hai, cAre era eka prakAra kI uttejanA hai, yuvake kI AMkheM camaka uThI haiM, unake sira garva se unnata ho gaye hai, ekadUsare kI era bhAvamayI dRSTi se dekha rahe hai, jise saba eka hI bAta kA anumodana kara rahe hAM-"hama bhI jAyege" "hama bhI jAyege." bu kI alpa aura kSINa daSTivAlI AMkhoM meM eka jAti A gaI hai, ve eka bAra sAmane dUra kSitija taka khaDe peDe aura harI-harI khetI se sulAtI jApAnI bhUmi kI ora dekhate haiM phira apane jINuM jharI paDe hue DhIle jevAle zarIra kI ora, aura eka dIrgha niHzvAsa ke sAtha unake netroM se mujhave hue gAla para garama garama AMsuo kI buMde Tapaka paDatI hai. ekAeka apane jarANuM deha kI samagra zakti ke eka bAra ekatra kara ke lADI ke sahAre joza meM uTha khaDe hote hai, baccAM ke bAlya-sulabha-sAralya se yukata saMdara mukha para bhI theDI dera ke liye gaMbhIratA kA bhAva A gayA hai. ve ekaTaka, kucha socate hue, pitAo ke vIratA aura daDhatAmaya cehara kI ora dekha rahe haiM. unakI AMkhe meM capalatAmizrita utsAha aura AturatA hai. eka roTavAle kI dUkAna para eka jhuMDa hai, eka ardha-vRddha vyakti ne hAtha meM talavAra talate hue, apanI bahu kI ora dekha kara kahA-"abhI te inameM talavAra pakaDane ke liye paryApta zakti hai." phira, sAmane khaDe hue yuvaka kI ora dekhate hue bolA-" kejI, tuma dekhate he, mai buDhDhA dU? paraMtu, merA mana abhI buTTA nahIM hai. apanI janmabhUmi ke prati merA mana utanA hI aTala aura satya hai.' buDhDhA gadgad kaMThe se umaMga meM bAlatA ja rahA thA. saMdhyA ke dhuMdhale prakAza aura gAMva kI jhapaDiyo se uThe hue dhuoM meM dUra ke dazya eka-eka karate vRddha ke mastika meM bahuta dina kI bAta kI smRti ke samAna lupta hote jA rahe the. AsapAsa kI jhapaDiyAM hilatI huI aspaSTa chAyA ke samAna he rahI thIM. usa dhuMdhale prakAza meM bhI vRddha ke mukhapara uttejanA spaSTa pratIta hatI thI, usakA svara kramazaH teja ho rahA thA. vaha kahatA gayA Aja janmabhUmi ke hamArI AvazyakatA hai. bacapana se Aja taka hameM jisane apanI goda meM khilayA hai, aura marane ke bAda bhI ja hamArI dhUla ke apane AMcala meM bAMdha kara chAtI se lagA kara rakhegI; sukha-duHkha meM, ciMtA aura vipatti meM, AvazkatA paDane para 'se hamane pukArA hai, Aja use hI hamArI AvazyakatA hai. jApAna ke anna se banA rakta kA haraeka kaNa usIkA hai aura usIke kAma AnA cAhiye." vRddha kA svara kucha-kucha kAMpa rahA thA, dUkAna para jalatI huI aMgIThI ke dahakate hue aMgAro kA lAla-lAla prakAza vRddha ke mukha para paDA rahA thA, jisase usake cehare para sainika daDhatA dekhI jA sakatI thI. e !abhI thoDI dera pahale Aye hue eka AgaMtuka ne kahA "kayA bAta hai?" bhIDa meM se kaI daDha svara meM bolA-"tuhe patA nahIM ? Aja eka gheSaNu huI hai. rUsI bheDiye, hamAre jApAna para, khUnI AMkha se ghUrate hue gura rahe hai, janmabhUmi ne apane putro ke smaraNa kiyA hai. jinake apanI janmabhUmi se prema hai, ye usakI puNya sevA ke liye apane nAma sanika meM jA kara likhAve, Aja use unakI AvazyakatA hai." : usa bhIDa meM se bahuta loge kA milA huA kucha dhImA-dhImA-sA zabda sunA paDane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8. zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA lagA; IsI samaya dUra se bahuta maMda dhoSaNA kA Dhama-ma zabda havA ke jheke ke sAca AyA aura dUra anaMtame' jA kara vilIna heA gayA. (2) prAtaHkAla hai| gayA thA; sUraja abhI-abhI nikalA thA. jisa prakAra eka catura citrakAra pade ke samapRSTha para pensila kI nAka se pahADa, peDa, nadI, nAle, puSpita dhATI ke khIca meM kala kala kara ke bahanevAlI taragata nadI, usake taTa para khasI hui latA-veSTita suMdara jhepaDiyAM Adi akita kara ke aura suMdara raMga Tre kara vita-jAgRta dRzya banA detA hai, usI prakAra paDiyAM, gAMva ke cAreAM era haMsatI hui khetI, nadI ityAdi saba dazya eka-eka kar ke uSA ke prakAza se prakaTa hA gaye the. khAla kI sunaharI kiraNe nadI kI uThatI hui taraMgeAMse jhilamilA jhilamilA kara khela rahI thI aura peDAM kI harI-harI pattiyAM meM sunahare rga kI geTa lagA kara svargIya dRzya upasthita kara rahI thI. ThaMDI havA bahu rahI thI. dazya kheDA suhAvanA thA. grAmavAsiyAM ke jagane kA dhImA-dhImA zabda hai| rahA thA, eka vRA strI apanI jhAMpaDI se bAhara nikalI. dUra ke eka lAina me mile hue peDAM se le kara usake apane paira ke nIce ka riyAlI taka haraeka dRzya usapara meAhinI maMtra paDha rahA thA, vRddA baDI dera se ekaTaka dekha rahI thI. pIche se jhaMpaDI me se nikala kara eka 19 varSa ke laDake te vRddhA kA hAtha pakaDa kara pUchA- "mAM! kyA dekha rahI hai| ' vRddhA--beTA! jo, isa tumhArI mAM kI bhI mAM hai, use dekha rahI haiM. laDakA--yA mAM ? vRddhA--sAmane dekhe; kyA dikhAi paDatA hai ? laDakA----hare hare kheta, unake bIca meM camakatI sAtekI lakIra-sI vahu cheATI nadI, usake Age cheTI harI-harI pahADiyAM, usake de a'gula upara camakate sAte ke kaTAre-sA sUraja aura nIlA AkAza. vRddhA--kaisA dRzya hai ? laDakA--baDA suMdara, mAM ! jaise duniyAbhara kI suMdaratA yahIM sA kara rakha dI gai hA ! vRddhA--yahI tumhArI mAM hai! gaura se dekhA, tumhAre 'geAM me' isIkI dhUla lagI hai; yaha jo anna khAte hA, jisase khanA huA yaha rakta tumhAre zarIra kI raga-raga meM dauDa rahA hai, yaha jo mIThA amRta sA pAnI pIte hA, yaha pRthvI jisa para tuma isa samaya khaDe hue hA, kheDUte sAte aura calate-kirate hai| aura yaha maneAhara dRzya jo tuma para prema kA maMtra paDha rahA hai, jAnate hai, yaha tumheM kahAM se prApta hatA hai aura kahAM para haiM? laDakA~sa pRthvI se. vRddhA--yaha pRthvI kahAM kI hai ? laDakA jApAna kI. vRddhA--yahI tumhArI mAM hai, beTA! aura gaura se dekhA. laDakA--hAM, mAM ! yaha bhI hamArI mAM hai. vRddhA--nahIM'-nahIM", 'yaha bhI" nahIM, yahI tumhArI mAM hai aura maiM bhI" tumhArImAM mAna le, yadi kAi tumhArI isa mAM ke isa hare aMcala kaiA udhADanA cAhe--isa ramya dRzya kA naSTa-bhraSTa karanA cAhe-tumhArI isa mAM kI chAtI para apane paine bhAlAM ke gADha kara atyAcAra karanA cAhe, teA ? laDakA--mere sabala hAtha use rAkane ! Age baDhege. vRddhA---zAbAza, beTA ! zAkhAza ! tumhArA kavya haiAgA ki tuma apane prANoM se apanI mAtA ke zarIra kADhaka kar zatru ke vAra kai apanI chAtI para le. laDakA--hAM, mAM ! merA yahI vyahAgA. vRddhA--tumhArA yahI kavyU heAgA; aura diIsase bhI adhika aura kucha hai| sake, te vahu bhI; tumane kala kI dhoSaNA sunI hai, beTA ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ deza ke liye laDakA-sunI hai, mAM ! vRddhA-taba kyA soca rahe ho beTA? jAo, gAMva ke udhara bAga meM kaptAna kA kempa lagA hai, vahAM ja kara mAtRbhUmi kI divya sevA meM apane zraddhA aura kartavya ke phUla caDhAo. beTA! apanI Isa mAtA kI bhI mAtA kI maryAdA ke akSaya banAne ke liye apanA nAma sainika meM likhAo. Aja tumhArI mAM ke tumhArI AvazyakatA hai. laDakA-mAM ! meM avazya jAuMgA. lo, yaha calA..... "mAM ! mAM ! darvAjA kholo, mAM !" zAma ho gaI thI, paraMtu abhI aMdhera nahIM kailA thA; laDakA darvAje 5ra A kara khaDA huA, ghara kA dvAra baMda thA. vaha thoDI dera kucha ciMtitasA saMdhyA kI lalAI kI ora dekhatA rahA. usake mukha para prasannatA nahI thI. usake jUte dhUla meM bhare hue the. phira darvAje 5ra hAtha rakha kara usane pukArA-"mAM ! mAM ! ijA khela, mAM !" usakI AvAja bharaI huI thI. jaba mAM ne A kara darvAjA kholA, usakA hadaya je se dhaDaka rahA thA. vaha saca rahA thA, mAtA pUchegI te meM kayA kadaMgA ? mAM darvAjA khela kara calI. usane abhI putra ke mukha ke achI taraha nahIM dekhA thA. vaha jaba Age Age jA rahI thI, usake mukha para prasannatA jhalaka rahI thI. eka prakAra kA garva usakI AkhAM meM thA. laDakA pIche pIche AMgana meM A kara sTrala para beTha gayA; mAM ne pUchA-"nAma likhA diyA, beTA?" laDakA theDI dera cUpa rahA. phira sira nIcA kiye hue belA-"une nahIM likhA, mAM! mAM bhojana banAne meM lagI thI. usane cauka kara pUchA-"kayA ?" laDakA-unhone nahIM likhA, mAM ! mAtA-kayAM ? kayA huA ? laDakA-mAM! meM yahAM se gayA, rAte meM aura kaI mere sAthI mile, ve bhI vahIM ja rahe che. vahAM para ja kara dekhA, baDI bhIDa thI, hara eka bArI-bArI se jAtA thA. baDI dera ke bAda merA bhI naMbara AyA. mAM, meM baDA prasanna ho rahA thA. aphasara ke sAmane le jAyA gayA. unane merA nAma pUcho. maine nAma batAyA. be-baDA suMdara nAma hai!" merI pITha para pyAra se hAtha rakha kara aura kamara meM laTakatI talavAra kI ora dekhate hue bole, "isa veza meM tuma kese bhale mAlUma hote ho, tuma apane deza ke liye apanA jIvana utsarga kara sakege ne kahA "baDI prasannatA ke sAtha. unhone kahA, "eha! mere pyAre bace ! zAyada tuma nahIM jAnate ki tumahuM apane mAtA-pitA-parivAra kA aura svayaM apane jIvana kA moha choDa denA paDegA? tuma baDe bhAle hA, kayA tumhArA yaha cheTA-sAM hRdaya yuddhakSetra meM tApa ra ba dUkA kI AvAja se aura talavAre kI camaka aura jhakAra se Dara na jAyagA? yaha bhI ho sakatA hai ki phira tuma apane mAtA-pitA kA darzana na kara sake." meM! merI chAtI garva se phUla uDI. maine uttara diyA"mahAzaya! meM yaha saba jAnatA huM. merI mAtA ke choDa kara mere ghara meM aura koI nahIM ha meM apanI mAtA ko pyAra karatA hUM avazya, paraMtu usase kahIM adhika mujhe apanI mAtA janmabhUmi-apane jApAna-se pyAra karanA sikhAyA gayA hai. topa aura baMdUke sacamuca bhayAvaha hai, paraMtu unase mujhe bhaya nahIM; kAMki meM to mAtA ke prema kA abheda kavaca pahane dU, phira mujhe Dara kisakA unhoMne mujhe apane aura pAsa khIMca liyA aura mere sira para hAtha rUkha kara bolevIra bAlaka ! meM tumase baDa prasanna huM. paraMtu tuma yuddha meM nahIM jA sakate." mAM ! jaise kisI uMce pahADa para caDhate hue, zikhara ke samIpa pahuMca kara, mere paira phisala gaye ho, aura meM nIce gira paDA houM. aisA hI mujhe mAlUma paDA. maine pUcho:-karyo ? Isapara unhoMne kahA-kAMki tAre ghara para akelI tumhArI vRdhA mAtA hI hai. yadi tuma yuddha meM cale jAege te usakI sevA kauna karegA ? cUpa ho gayA. unhoMne apanI kamara se yaha kaTAra khela kara mere kamara para Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA 90 khAMdha ii aura pyAra se khele tuma apane ghara jAe !' thoDI dera taka vRddhA ke mukha para gaharI ciMtA ke bhAva akita rahe, mAnAM vahu dhane jaMgala me rAstA bhUla kara bhaTaka rahI heA. paraMtu akasmAt prasannatA se usakI AMkhe camaka uDDI, jaise aMdhere meM laTakate khaTAhI kA dUra para vRkSeAM kI jhuramuTa ke khIca se TimaTimAtA huA prakAza dikhA paDA haiA. vahu khelI-- " beTA! tumhAre rAste meM kaTaka hui. acchA, tuma kucha avazya apanA nAma sainikamAM meM likhA sakeAge." ciMtA mata kare, kala tuma yaha kahuM kara vaha baDI tanmayatA ke sAtha bheAjana khanAne lagI. laDakA mAtA ke ina zabdAM kA gUDha tApa samajhane meM asamatha thA. X X X X mAtA ne Aja baDI lagana se aura baDA svAdiSTa bhAjana anAyA, mAAM apane sAre jIvana kA pyAra, jo ki vaha apane ekalaute putra ke prati rakhatI thI, usane usameM milA diyA hA! pazcAt, baDe prema se putra ke khilAyA. bhAjatAparAnta gheADI dera meM laDakA sA gayA. paraMtu mAtA kAni na Ai. (4) 66 * kayAM, vIra bAlaka ! Aja phira yahAM krisa liye Aye hA ?" "sainikAM meM nAma likhAne." tumhAre sainika bana jAte para tumhArI vRddhA mAtA ! sevA kauna karegA ?' yuvaka te apanI jema se eka liphAphA nikAla kara aphasara ke sanmukha meja para rakha diyA. aphasara ne liphAphA uThAyA. usapara usIkA patA likhA huA thA. usane kAMpate hAtheAM se liphAphA khAlA, usame likhA thA-- mahAzaya, jisa samaya maite sunA ki Apane kaivala isI liye ki mere putra ke sainika bana jAne para merI sevA kauna karegA, usake deza ke prati apanA kartavyapAlana karane aura usa akSaya puNya kA bhAgI haiAne se rAkA hai. maiMne apane ApaY=A saMsAra meM sabase adhika duAMginI samajhA. buDhApe se jarita merA zarIra mere putra ke dezasevA ke mAga rUkAvaTa DAla rahA hai-arthAt maiM apane dezakI vairina ! yA yaha merA kama durbhAgya hai ? isaliye isase pahale ki maiM apane deza ke liye pratyakSa yA apratyakSa rUpa zatru pramANita hAu, apane deza ke sAtha vizvAsadhAta karUM, yaha acchA hai ki maiM apane aise jIvana kA hI anta kara DAlU ? aba ApakeA, mere putra ke| athavA saMsAra kai mere jIvana ke sukha-du:kha kI ciMtA nahI" karanI paDegI; yeAMki maiM aisI jagaha pahu`ca jAMgI, jahAM sasAra kA kAi duHkha, khaDI se baDI Apatti, koi ciMtA mere zarIra kA sparzI taka nahIM kara sakegI. maiM apane putra kA deza ke aNu karatI hui, apane putra aura pyArI janmabhUmi se, sadA ke liye bidA hAtI .. ApakI- saubhAgyavatI mAtA X X X X patra samApta huA. aphasara kA mukha ga`bhIra heA rahA thA. usane yuvaka ke mukha kI era dekhate hue kaDA--"dhanya hai| vIra mAtA ! dhanya hai| vIra putra! jApAna avazya hI vijayI haigA." yuvaka kai apane pAsa jIlA kara aura pITha para hAtha pherate hue pAsa beThe klaka se vahu kheAlA- "IsakA nAma likheA." aura usane nAma likha liyA. yuvaka ke mukha para prasannatA thI. (kArtika-1985nA tyAgabhUmi"mAM lekhaka zrI. maMjita 'bhadra') Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ www wwwwwwwwwwwwwwwww sAmAjika baMdhananI bhayaMkara cakkImAM bhiMsAtI nirdoSa bALAe 92 33-sAmAjika baMdhananI bhayaMkara cakkImAM bhiMsAtI nirdoSa bALAo pratyeka lagnagALo ApaNI karaNa ane kAramI dazAnuM saMpUrNa bhAna karAve che. jene sAcI AMkha che te badhA ApaNuM sAmAjika dazAnuM kANuM chatAM krUra, duHkhada chatAM hAsyAspada citra joI zake che; jene sAcA kAna che te sAmAjika baMdhanAnI bhayaMkara cakkImAM bhiMsAtI nirdoSa chatAM nirAdhAra, manuSya chatAM prANuo karatAM paNa jene mATe ochI kALajI rAkhavAmAM Ave che tevI bALAo ane yuvatIonAM hadayabhedaka mauna rudana sAMbhaLI zake che, jene sAcuM hadaya che teo e bhayaMkara paristhiti joI kaMpI uThe che; jene sAcI buddhi che te, samAja A rIte kahI dizA tarapha ghasaDAto jAya che teno vicAra karI ciMtAmAM paDI jAya che. tema chatAM lagnagALo vahI jAya che ane vakhata jatAM vAta visAre paDe che. banelA banAva upara bhUtakALane gADho paDado paDe che; sAmAjika sItAnI cakkImAM manuSyanI mUrkhAine lIdhe bhiMsAtI yuvatIonAM kAramAM kaSTamAMthI nazIbavAda ane punarjanmanI kalpanAodvArA beTAM samAdhAna zodhAya che; ane vaLI pAchA e rAma enA enI dazAnI cakkI to jemanI tema-avirata cAlyAMja kare che. vRddha-bALalonI saMkhyA vadhatI jAya che ema te kadAca na kahI zakAya, paraMtu vayanAM e. bhayaMkara kajoDAM jaIne kaMpI uThavAnI lAgaNuM hamaNAM hamaNuM kaMIka vadhu khIlatI jAya che; ane tethIja pratyeka lagnagALe thatAM AvAM kajoDAM vakhate kaMI kaMI hIlacAla-caLavaLa thatI dekhAya che. evA banAvo tethI hamaNAM hamaNuM vizeSa banatA hoya tema lAge che. eTaluM kharuM che ke, nAjuka bALAone gharaDA khakha banI gayelA vararAjA... dhoLAmAM dhULa nAkhIne paNa pitAnI "vahu' banAvavA naphaphaTa nAke taiyAra thAya che. tyAre tyAre te te nyAtanA navajuvAno tenI sAme jUdI jUdI rIte virodha karavA taiyAra thAya che. gaye varSe eka sATha-pAMsaTha varSane buTTI puruSa tera cauda varSanI bALakI sAthe pAMcamI vakhata paraNavA nIkaLyo, tyAre tenI sAmenA virodhathI pahelavahelAM sAmaTI rIte gujarAtanAM temaja gujarAtanI bahAranAM vartamAnapatro gAjI uThayAM hatAM. e virodhamAM e gharaDA "vararAjA'nI nyAtanA navajuvAnothI mAMDIne gujarAtanA AgevAno ane gAMdhIjI suddhAM bhaLyA hatA. Ama suvyavasthita ane saMgIna virodhathI paraNavA nIkaLela puraSa gabharAyo, ane rahI rahIne paNa akkala AvI hoya tema, pitAnuM e akkalavinAnuM kAma mAMDI vALavAnI gujarAtI jagatane jAherAtathI jANa karI; paNa ethI e krUra ghAtakI kAma thatuM aTakyuM nahi. e puruSe prabaLa lokamatane ThagavAnuM pAjI pagaluM bharyuM ane saune chetarIne pelI bALAno bhava bALavA gupta lagna karyA. paraMtu A varSe navajuvAnoe vadhAre sAvadhAnIthI kAma levA mAMDayuM che. umareThanA eka buddA brAhmaNane gharaDe ghaDapaNa daza-bAra varSanI bALA sAthe paraNavAno kepha caDho. kanyAnA pitAe temAM sAtha dIdhe; paNa e nyAtanA navajuvAno jAgatA hatA. temaNe uparAupari patrikAo kADhI A duSTa kAryane khUbaja jAherAta ApI, pariNAme kanyAno bhAi amadAvAdathI Avyo ane sAcA "vIranI sAbItI Apate e vIra pitAnI bahenane umareThathI amadAvAda laI gayo. Ama nirdoSa bALAne lagnane nAme vaidhavyakuMDamAM hemAtI bacAvavAmAM navajuvAnee eka DagaluM AgaLa bhayuM. tyAM te amadAvAdamAM eka puruSottama' (2) bhAI vRddha vaye juvAna bAlikAne paraNavA taiyAra thayAnI vAte vartamAnapatrAkAre dezaparadezamAM phelAI gaI e vaizya jJAtinA vIrayuvakoe vadhu ugra chatAM suyogya ane daDha pagaluM bharyuM. pazAbhAine paraNutA aTakAvavA mATe emane adAlatamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcama javuM paDayuM. yuvakanA A dharmayuddhamAM kanyAnI mAtA ane tenA bhAI bhaLyA. khuda ramA (kanyA)e paNa hiMmatapUrvaka e laDatamAM sAtha pUrAvyo ane kanyAnA pitAne durAgraha chatAM ramAne tenI nyAtanA navajuvAne bacAvI zakyA. ramAnA pitAno durAgraha joIne khuda nyAyAdhIzanI lAgaNI paNa dUcha gaI. ene paNa eka putrInA pitAnI evI vAta sAMbhaLIne tiraskArapUrNa kaMTALo Avyo ane tethI sAmAjika dhoraNe pitAnuM putrI mATe manAtuM vAlI-saMrakSapada temaNe kAyadAnI madadathI chInavI lIdhuM. Ama dhIre dhIre vRddha-bALalagnanAM jeDAM taraka lokamata vadhu ane vadhu vikarato jAya che, e te spaSTa dekhAya che ja; topaNa tenI sAthe sAthe e vAta paNa chUpI raDI zakatI nathI ke, pitAne ucca, khAnadAna, saMskRtivALA, dayAdharmane mAnavAno dAvo karanAra manAvanArIja kAmamAMthI AvAM ghAtakI kAma karanAra temaja temane te kAmamAM madada karanAra strIpuruSo hajI che. keTalAM haze te bahAra AvatAM thoDA ghaNA kissAo uparathI pUravAra karI na zakAya; kemake je banAvA jAhera thAya che tenA karatAM jAhera thai zakatA nahi hoya tevA banAvo hiMdusamAjamAM aneka bane che. eTale khAsa vicAravA je prazna che te to e ja ke, hiMdusamAja AvI dazAne kyAMsudhI nibhAvI rAkhavA mAge che? eka tarapha pharajIAta vaidhavya paLAvavuM ane bIjI taraphathI zaramAvanArI hada sudhInAM vayanAM kaDAMnI paNa chUTa rAkhavI, e to mINabattIne banne cheDethI saLagAvavA jevuM kAma che; ane bhale AjasudhI evAM kAma cAlatAM AvyAM hoya to paNa have pachI tevAM kAma cAlu rAkhI zakAze evI kalpanAnA bharose taNAvuM e narI mUrkhAI che; eTaluMja nahi paNa samayabalane nahi pIchAnanArI bhayaMkara ajJAnatA che; paraMtu kudarata keinI mUkhoI ke ajJAnatAne kadI paNa nibhAvI letI nathI. agnimAM paDavAthI dAjhI javAze evuM :sAna na dharAva nirdoSa bALaka saLagatA kolasAne pakaDavAthI dAjhayuM na hoya ema kAI batAvI zakaze kharuM? athavA te paththara jaDelA rastA upara uMcI havelInI agAzIothI bhu mAranAra chuMdAI na jAya tema banI zake kharuM? kudarata te kudaratanuM kAma karavAnI ja, te rIte je hiMdusamAja pitAnI AvI dUra ajJAnatA ke naphaphaTa durAgraha kAyama rAkhaze te cheDAja vakhatamAM e samAjamAMthI aneka yazasvatI ane lIlAvatIe nIkaLavA mAMDe to navAI nathI. ane te vakhate saribhakatAnI rUDhienA killAo jyAre jamInadosta thaI jaze, tyAre jhAranA jevA haThIlA AgevAnonI kayI dazA thaze e kalpavuM muzkela che. daza bAra varSanI bAlikAne gharaDA mANasa sAthe paraNAvavI ane pachI te vidhavA thAya, eTale tamAma sAmAjika kAryomAMthI tene bAtala banAvI devI, e pazutA karatAMye vadhu zayatAnayata nathI te zuM che ? AvI bhayaMkara duSTatA sAme baMDa uThAvavA jeTalI hiMmata hajI te ekAda yazasvatI batAvI zake che; bAkI to thoDAja divasa pahelAM pelI eka juvAna mahArASTrIya vidhavA bahene karyuM tema, AtmahatyA karIne e kaMTALAbharelA jIvanane aMta ANavAja ghaNI bahene taiyAra thAya che. zuM A hiMduonI saMskRti, hiMduonuM dharmazikSaNa, hiMduone lAMbA kALano jAti itihAsa zIkhave che? rUDhionA tamAma gulAmone, sanAtana dharmanA eke eka IjAradArane mAro paDakAra che ke, teo potAnA sthAnethI bahAra nIkaLIne batAvI Ape ke, A jAtanI bhayaMkara krUratA ane jaMgalI prathAo uparaja hiMdusamAja racAyelo che. atyAre te kAyado paNa hiMdu strIone anyAya kare che, devo paNa puruSonA pakSakAra banelAcItarAyA che. zAstrane nAme paNa puruSonAja lAbhanAM sATAM ThokAyAM che. eTale "nazIbanA nAme tamAma jagalIveDAone nIbhAvI levAmAM Ave che. paNa e saghaLA nazIbanA gulAmene huM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAjika baMdhananI bhayaMkara cakkImAM bhiMsAtI nirdoSa bALAo 93 pUchuM chuM ke -- (1) tame ke tamAro putra mAMdA paDe che tyAre nasIba upara AdhAra rAkhIne dAktarI salAha levAnuM temaja auSadhopacAra karavAnuM mAMDI vALo cho kharA ke? (2) tame athavA tamArA putra-bhAimAMthI koI ekAda kAraNavazAta koIka mArAmArImAM sapaDAyA te nazIba upara AdhAra rAkhIne pratipakSIne mAra khAtA ubhA raho cho kharA ke ? (3) saMjogavazAta tamArI ke tamArA putra-bhAInI upara polIsa kesa thayo te nazIba upara AdhAra rAkhIne vakIlane rokavAnI temaja jelamAM jatAM aTakavAnI mAthAkuTamAMthI bacI jAo cho kharA ke? (4) jIvana jIvavA mATe kamAvAnI khaTapaTa nahi karatAM nazIba upara AdhAra rAkho cho ke? chokarAnAM lagna karavAmAM e nazIbavAdanI ja AMdhaLAnI lAkaDI pakaDIne besI rahe che kharA ke ? jo A badhAMja kAmeAmAM puruSArtha ane manuSyaprayatnanI vAta mAnavA taiyAra thAo cho to pachI Aja buddhino upayoga bALakIone gharaDAM mANasa sAthe paraNAvavA taiyAra thatAM temaja manuSyanA jevI manuSya strI vidhavAne nazIbanA nAme krara rUDhibaMdhanamAM jakaDI rAkhavA zAmATe taiyAra thAo cho ? tyAM to tamane zAstro ane bApadAdA ADA Ave che nahi vArU? jo ema hoya to paNa tamAre pramANika lokamata samakSa keTalAka sIdhA uttara ApavAnA rahe che. (1) zuM zAstromAM ema kahyuM che ke, brAhmaNane sAThame varSe bAra varSanI bALA sAthe lagna karavAnI chUTa ApavI ? (2) zuM zAstromAM ema kahyuM che ke, peTanI putrIone jaMgama milakatanI mAphaka damaDAnI sATe vecavAne baMdha karavo ? (3) zuM zAstramAM kahyuM che ke, kasAI karatAMye vadhu karatA vidhavA banelI strI upara calAvavI ? tenI sAthe sAthe nIcenA khulAsAo paNa karavAnI tamArI javAbadArI che - (1) zuM zAstramAM lakhyA pramANe ja tame jIvananAM badhAM ja kAma kare che ? (2) je rIte zAstra tenAthI viruddha janArAo mATe je zikSA TharAvI che, te jAtanI zikSAne amala tame karo che? (3) zAstra vidhavAone mATe TharAvelA punarlagnanA ane bIjA mArgone amala karavA tame taiyAra thAo cho ? bApadAdAnA nAmano Dara batAvatI vakhate paNa tamAre evA thoDAka vadhu javAba ApavA paDaze - (1) bApadAdAonA vakhatamAM hAlanI dAkatarI ane zastrakriyAnI zodhakhoLe nahotI thaI: tame atyAre e sAdhanono upayoga karatAM bApadAdAonI paravAnagI kayI rIte meLave che? (2) bApadAdAonA samayamAM hAlanA jevAM vastrone upayoga nahoto thata, avara-javaranAM ane saMdezA-vyavahAranAM hAlanAM sAdhane tyAre nahetAM; hAlanI adAlato, beMke ane AyAta nIkAsanA vyApArI vyavahAra tyAre nahotA; e badhAmAM paDatAM pahelAM pUrvajone kayA tArathI pUchAvI lyo cho? jo tema karatAM bApadAdAnI paravAnagInI jarUra na paDatI hoya to A kAmamAMja bApadAdA kema ADA Ave che ? have to tamArAM maMdiro ane devonI mUrtione paNa bApadAdAnA samayamAM nahotAM tevAM sAdhavinA cAlatuM nathI; have te dharmAcAryo paNa moTo, mIla, relve Trene badhAne upayoga kare che. e badhAja kAmamAM samaya ane saMjoganAM parivartane nIbhAvI lyo che, to pachI A ekaja kAmamAM vicAra karatAM zAmATe aTake cho ? AnuM ja nAma haTha, durAgraha, daMbha, ADaMbara athavA to Dhaga che; ane evA DhoMga cAlu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA rAkhavAthIja ketherina meyA temaja bIjA TIkAkheArAne tame taka ApA che; paraMtu hajI hiMdu yuvakayuvatIe e DhAMganI sAme thayAM nathI, tyAMsudhI tame A durAgraha rAkhI zakaze. paNa haMmezane mATe yuvaka-yuvatIonI e udAsInatA kAyama nahi rahe. jema durAgraDa vadhu jIddI, tema udAsInatAne veLAsara nAza. tema thatAMja sAmAjika baLavA hAma ThAma zarU thaze; ane tyAre zAstro, bApadAdA, madirA, brAhmaNA, mUti e ke devAdhidevA paNa e jINu tAnAM jALAMne TakAvI rAkhavA AvI zakaze nahi. tevI sthiti thavA pachI hAra svIkAravI emAM kAyaratA che, paNa tema thA pahelAM samajIne sudharavuM emAMja mAnavatA che. have hiMdu samAja mAnavatAne mAne che ke kAyaratAne svIkAre che, eja teNe peAtAnA vartana uparathI batAvI ApavAnu che. ( dainika hiMdusthAna"nA eka aMkamAM lekhikAH-kumArI jayavatI dezAI ) 34 - sUrajathI paNa vadhAre garama tAro ghaNAkA emaja dhAratA haze ke, sUrajanA jeTale garama gALA AkAzamAM bIjo kAija nathI; paNa vaijJAnikA ane khageALazAstrIonI zodhakheALA mujaba khuda sUrajanA karatAM paNa vadhu garama eka tArA AsmAnamAM hastI dharAve che. AlaDIberanane nAme meLakhAtA A lAla raMgane AtazIA tArA AkhA jagatamAM sauthI garama hevAnu kahevAya che ane ApaNA sUraja karatAM vadhu meTA te eka sUraja che. A sauthI garama tArAnI sapATI najadIkanI Temparecara zumAre 80,100 DIgrI seTIgreDa hAvAnI gaNatrI karavAmAM Ave che ke jenI AgaLa ApaNA sUryanI sapATI AsapAsanI phakta 6,000 DIgrI seTIgreDanI Temparecara kucha khIsAtamAM gaNuAya nahi; paNa A AlaDIberana tArA ApaNI pRthvIthI bahuja dUra rahe che ke ApaNA sUrajanA karatAMya vIzalAkha ghaNA vadhu dUra Avele hAi tenI garamI ApaNane lAgatI nathI. ApaNA sUrya ApaNI pRthvInI sauthI najadIkamAM che, te InkenDIseTa gesane banele eka gALA che ane tenAM kiraNeAthI je ukaLATa paDe che te kiraNA 92,000,000 mAilanI musApharI karyAM pachI atre AvI pahAMce che. A kiraNe bhalAM mATeja saghaLI dizAe karI karIne ApaNI tarapha Ave che, nahi te jo te sthira Ave te khagoLazAstrIonA jaNAvavA mujaba te pRthvIne athaDAtAMja jaMgI ba gALAnI mIsAla phATI uThe ane temAMthI gama gesanAM ubADiyAM nIkaLIne saghaLuM phaeNnA kAtyA karI nAkhe. (dainika hi...dusthAna"mAMthI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ Adarza bAlamaMdira 35-Adarza bAlamaMdira bALakanI keLavaNIno viSaya sahelAmAM sahelo hovo joIe te kaThaNamAM kaThaNa thaI gayo jaNAya che, athavA karI mUkavAmAM Avyo che. anubhava te ema ? anichAe paNa kaMIka sArI ke kharAba keLavaNI pAmI rahyAM che. A vAkaya ghaNA vAMcanArane vicitra lAgaze, paNa bALaka kone kahIe, keLavaNI eTale zuM ane bALakeLavaNI keANa ApI zake? e vicArI laIe te kadAca uparanA vAkyamAM kaMi navAI jevuM na lAge. bALaka eTale daza varSanI aMdaranAM chokarA-chokarIo athavA evI ummaranAM lAgatAM bALake. keLavaNI eTale akSarajJAna nahi. akSarajJAna e keLavaNInuM sAdhana mAtra che. keLavaNI eTale mana suddhAM bALakanI badhI Idriyono sadupayoga karatAM bALaka jANe te. eTale ke bALaka pitAnA hAtha, paga ityAdi karma drayone ane nAka, kAna ityAdi jJAneMdriyone kharo upayoga karI jANe. hAtha vatI cAra nahi joIe, mAkhIo nahi mAravI joIe, pitAnA bherUne ke nAnAM bhAIbahenane na mAravAM joIe evuM jJAna je bALaka pAme che tenI keLavaNIno AraMbha thaI cUkyo. je bALaka pitAnuM zarIra, pitAnA dAMta, jIbha, nAka, kAna, AMkha, mAthuM, nakha ityAdi sApha rAkhavAnI AvazyakatA samaje che ane rAkhe che teNe keLavaNuno AraMbha karyo che ema kahI zakAya. je bALaka khAtAM pItAM aDapalAM karatuM nathI, ekAntamAM ke samAjamAM khAvApIvAnI kriyAo rItasara kare che, rItasara besI zake che ane zuddha-azuddha khorAkano bheda jANe zuddhanI pasaMdagI kare che, akarAMtiyApaNe khAtuM nathI, je jue te mAgatuM nathI, na maLe teye zAnta rahe che, e bALake keLavaNImAM sArI pragati karI che. je bALakanA uccAra zuddha che, je potAnI AsapAsa rahelA pradezanA itihAsabhUgoLa te zabdonuM nAma jANyA vinA ApaNane batAvI zake che, jene deza zuM che enuM bhAna thayuM che eNe paNa keLavaNIne mArge ThIka majala karI che. je bALaka sAcajUThano ane sArAsArane bheda jANI zake che tathA sArUM ane sAcuM pasaMda kare che, naThArAne ane jUThAne tyAga kare che e keLavaNImAM bahu sArI pragati karI che. A vastune have laMbAvavAnI jarUra rahetI nathI. bIjA raMge vAMcanAra potAnI meLe pUrI zake che. mAtra eka vAta spaSTa karavI joie. AmAM kayAMye akSarajJAnanI ke lipittAnanI AvazyakatA nahi jovAmAM Ave. bALakane lipajJAnamAM rekavo e temanA mana upara ane temanI bIjI Idriyo upara dabANa mUkyA barAbara che, temanI AMkhane ane temanA hAthano durupayoga karyA barAbara che. kharI keLavaNI pAmeluM bALaka akSarajJAna yogya samaye saheje meLavI zake ane te rasapUrvaka pAme. Aje bALakane e jJAna bojArUpe thaI paDe che. AgaLa vadhavAnA sArAmAM sArA kALane nakAmo lepa thAya che ane aMte teo suMdara akSara kADhavAne badale, ane suMdara rIte vAMcavAne badale mAkhInA TAMgA jevA akSara kADhe che. te ghaNuM na vAMcavAnuM vAMce che, ane vAMce che te paNa ghaNI veLA kheTI rIte vAMce che. Ane keLavaNI kahevI e keLavaNInI upara atyAcAra karyA barAbara che. bALaka akSarajJAna pAme tenA pahelAM tene prAthamika keLavaNI maLI javI joIe. Ama karavAthI A garIba mulakamAM aneka vAcanamAbha ane bALapothIonA kharcamAMthI ane ghaNA arthamAMthI bacI javAya. bALapothI hovI ja joIe te te zikSakane sArUja hoya. mArI vyAkhyAnAM bALakone sArU kadI nahi. jo ApaNe cAlu pravAhamAM na taNAI rahyA hoIe to A vAta dIvA jevI spaSTa lAgavI joIe. upara AlekhelI keLavaNuM bALaka gharamAMja pAmI zake ane mAtAnIja mAraphate. eTale jevI tevI keLavaNI to bALake mAtAnI pAsethI pAme che. je Aje ApaNuM ghara chinnabhinna thaI gayAM che, mAbApa bALake pratyene pitAno dharma bhUlI gayAM che te bALakanI keLavaNa jyAM sudhI - bane tyAM sudhI evA saMjogomAM apAvI joIe ke jyAM bALakane kuTuMbanA jevuM ja vAtAvaraNa maLe. -A dhama mAtAja bajAvI zake. tethI bALakeLavaNI strInA ja hAthamAM hovI joIe, je prema ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcame dhIraja strI batAvI zake e sAmAnya rIte Aja lagI puruSa nathI batAvI zake. A badhuM sAcuM hoya te bALakeLavaNIne prazna ukelatAM saheje strIkeLavaNIne prazna ApaNI sAme khaDo thAya che, ane jyAM lagI sAcI bALakeLavaNI ApavA lAyaka mAtA taiyAra nathI thaI, tyAM lagI bALaka seMkaDo nizALamAM jatAM chatAM keLavaNI vinAnAMja rahe che, ema kahetAM mane saMkoca nathI thatuM. have huM bALakeLavaNInI kaMIka rUparekhA dorI jAuM. dhAre ke, eka mAtArUpI strInA hAthamAM pAMca bALake AvyAM che. A bALakane nathI bolavAnuM ke nathI cAlavAnuM bhAna; nAkamAMthI lIMTa vahe che te hAthavatI lUchIne paga upara ke potAnAM kapaDAM upara lagADe che; AMkhamAM cIpaDA che; kAnamAM ne nakhamAM mela bharyo che, besavAnuM kahetAM paga pasArIne bese che; bele che to phUlakharaNI jhare che; "zuM ne "huM" kahe che ane "hune badale "ame ne upayoga kare che. pUrva pazcima ane uttaradakSiNanuM temane bhAna nathI. zarIre melA DagalA paheryA che, guhya indriya ughADI che, tene cUMthyA kare che, jema vAra tema vadhAre cuMthe che, khisyuM hoya to temAM kaMIka melI miThAi bharelI che, e vakhatovakhata kADhIne cAvyA kare che, temAMthI thoDuM kaMI jamIna upara vere che ane cIkaNa hAthane vadhAre cIkaNuM karyuM ja jAya che. TopI paherelI che tenI kera kALIesa thaI gayelI che ane temAMthI dIkaThIka gaMdha Ave che. A pAMca bALakone saMbhALanArI strInA manamAM mAtAnI bhAvanA pedA thAya to ja te emane zIkhavI zakaze. pahelo pATha temane DhaMgamAM lAvavAneja haze. mAtA temane premathI navarAvaze, keTalAka dahADA sudhI te temanI sAthe mAtra vinodaja karaze ane aneka rIte jema Aja lagI mAtAoe karyuM che ema, jema kauzalpAe bALarAmanA pratye karyuM tema, mAtA bALakone potAnA premapAzamAM bAMdhaze ane jema nacAvavA mAge tema nAcatAM bALakone zIkhavI deze. ATalI cIja mAtAe na meLavI hoya tyAMsudhI vachuTI gayelAM vAchaDAMnI pAchaLa bebAkaLI thaIne jema gAya Amatema doDayA kare che, tema A mAtA pelAM pAMca bALakonI pAchaLa TaLavaLyA karaze. jyAM lagI e bALake saheje sApha thayAM nathI, temanA dAMta, kAna, hAtha, paga joIe tevAM nathI thayAM, temanAM gaMdhAtAM kapaDAM jyAM sudhI badalAyAM nathI ane jyAM sudhI hune "zuM thayo. tyAM sudhI te japa vALIne besavAnI nathI. ATale kAbU meLavyA pachI mAtA bALakane pahele pATha rAmanAmano Apaze. te rAmane keAI rAma kaheze, keI rahemAna kaheze; vastu ekaja hoya. dharma pachI artha te hazeja, tethI mAtA aMkagaNitano AraMbha karaze. bALakone palAkhAM Apaze ne saravALA-bAdabAkI te moDhethI zIkhavaze. bALakane pote jyAM rahetAM hoya te jagyAnuM bhAna hovuM ja joIe tethI te temanI AsapAsanAM nadInALAM, TekarA, makAna batAvaze ne tema karatAM dizAnuM bhAna to karAvIja deze ane bALakonI khAtara, te pitAnA viSayanuM jJAna vadhAraze. A kalpanAmAM itihAsa ane bhUgoLa nakhA viSaya kadI na hoya, banenuM jJAna vArUpeja apAya. ATalethI mAtAne saMtoSa to na ja thAya. hiMdu mAtA bALakone saMskRtane vani bacapaNathIja saMbhaLAve, tethI temane IzvarastutinA ke moDhe karAve ne bALakanI jIbha zuddha uccAraNane sArU vALe. rASTrapremI mAtA hidInuM jJAna te Apeja, tethI bALakanI sAthe te hiMdImAM vAta kare. ha dI pustakomAMthI kaMI vAMcI saMbhaLAve ne bALakone dvibhASI banAve. bALakane te adAranuM jJAna hamaNuM nahi Ape paNa tenA hAthamAM pachI te mUke. te bhUmitinI AkRtio kaDhAve. sIdhI lITI, vartuLa vagere kaDhAve. je bALake phUla na kADhI Ape athavA loTAnuM citra na karI Ape ke trikoNa ne kADhI Ape te keLavaNI pAmela che ema mAtA mAne ja nahi; ane saMgIta vinA te bALakane te naja rAkhe. bALako madhura svarathI ekasAthe rASTragIta, bhajana vagere na gAI zake te sahana na kare. temane tAlabaddha gAtAM zIkhave. bhalI thAya temanA hAthamAM ekatAro mUke, temane jhAMjha Ape, DAMDiyA-rAsa zIkhave. temanAM zarIra kasavA sArU temane kasarata karAve, kudAve, deDAve ane bALakane sevAbhAva zIkhavo che ne hunnara paNa zIkhavo che tethI te temane kAlAM vINavA, pholavA, loDhavA, pIMjavA ne kAMtavAnI kriyAo zIkhave ne bALake roja ramatamAM ochAmAM ocho ardho kalAka kAMtI nAkhe. A kramamAM hAla ApaNane je pustako maLe che temAMnAM ghaNAM nakAmAM che. dareka mAtAne. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ Adarza bAladira pitAne prema navAM pustaka ApI deze; kemake gAmegAma navA itihAsa bhUgALa haze, aMkagaNitanA dAkhalA paNa navAja racAya. bhAvanAvALI mAtA roja taiyAra thaIne zIkhave ne pitAnI noMdhapothImAM navI vAta, navA dAkhalA vagere race ne bALakone zIkhave. A pAThayakramane vadhAre laMbAvavAnI jarUra na hovI joIe. AmAMthI dareka traNa mAsane krama ghaDI zakayA: kemake bALako jUdA jUdA vAtAvaraNamAM ucharelAM hoya che, tethI ApaNI pAse ekaja krama hoI na zake. prasaMge prasaMge maLelAM bALakane joIneja krama ghaDI zakAya. keTalIka veLA to bALake ulaTuM zIkhI AvyAM hoya temane te bhUlAvavuM paDe. cha-sAta varSanuM bALaka jevA tevA akSara kADhI jANatuM hoya, athavA tene "mA bhU pA' vAMcavAnuM vyasana paDI gayuM hoya te te tenI pAse bhalAve. bALaka vAMcIne jJAna meLave e bhrama tenA manamAMthI na nIkaLe tyAM lagI AgaLa vadhe nahi. akSarajJAna jeNe jIdagIbharamAM na meLavyuM hoya te vidvAna banI zake e saheje kalpanAmAM AvI zake tevuM che. A lekhamAM meM kyAMye zikSikA zabdano upayoga nathI karyo. zikSikA te mAtA che. je mAtAnuM sthAna na laI zake te zikSikA thAya ja nahi. bALaka keLavaNuM le che evuM bALakane lAgavuM na joIe. je bALakanI pAchaLa mAtAnI AMkha pharyA ja kare che te bALaka covIse kalAka keLavaNaja laI rahela che. nizALamAM cha kalAka besI AvanAra bALaka kaMIja keLavaNI na letuM hoya. A asta thaI gayela chavanamAM strIzikSikAo kadAca na maLI zake. puruSo mAraphate ja bALazikSaNa hAla saMbhave ema bhale hoya te puruSazikSake mAtAnuM mahApada meLavavuM paDaze ne chevaTe te mAtAe taiyAra thavuM paDaze; paNa je mArI kalpanA yogya hoya te game te mAtA, jene prema che te ghaDI madadathI taiyAra thaI zake che, ane pitAne taiyAra karatI te bALakone paNa taiyAra karI zake che. (tA-2-6-29nA "navajIvana" mAM lekhaka:-mahAtmA gAMdhIjI) zu. 7 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 zubhasaMgraha-bhAga pAMcama 36-bhArata mAtAno pokAra ardharAtrinA samaya che, bAla ane vRddha, garIba ane tavaMgara tathA pazu ane pakSI sarve nidrAdevInA meLAmAM sUtAM che. cAre tarapha cUpakIdI chavAI gaI che, kAinA bolavAno avAja saMbhaLAto nathI. kadI kadI vAdaLanI gajanAno avAja saMbhaLAya che. jotajotAmAM cArebAju kALAM vAdaLo chavAI gayAM. moDhe meTuM sUjhatuM nathI. eTalAmAM mUzaLadhAra varasAda paDavA lAge. IMdra ane rAkSasanuM bhayaMkara yuddha thavA lAgyuM, vijaLInA kaDAkAthI hRdaya tharatharatuM hatuM. A samaye jagalamAMthI koInI cIsane zabda saMbhaLache, je sAMbhaLI hRdaya kaMpavA lAgyuM; paNa te zuM che te jaine jovAnI hiMmata cAlI nahi. A sarvenI kaMI paNa darakAra karyA sivAya eka yuvatIne te jaMgala tarapha jaladI jaladI jatI meM joI. A vAtane nirNaya karavAne mATe huM paNa tenI pAchaLa gayo. te yuvatI jaMgalamAM pahoMcI, paraMtu te avAja kyAMthI AvatA hatA te samajAyuM nahi, koI vakhata pUrvamAMthI te kAI vakhate pazcimamAMthI ane kAda vakhata uttaramAMthI to kAI vakhata dakSiNamAMthI te Avate hato. thoDA samaya pachI cAre tarapha zAMti patharAI gaI, vAdaLa khulluM thavA lAgyuM ane caMdramAnI manahara cAMdanI patharAI gaI; paNa eTalAmAMja pharI pAcho kAInA vilApano avAja saMbhaLAyo. chevaTe jyAMthI te zabda AvatuM hatuM tyAM te yuvatI dhIme dhIme pahoMcI gaI ane tyAM eka vicitra dazya tenI najare paDayuM. eka vRddha strI tenA hAthamAM sUkAyelAM phUlonA gupa laIne raDI rahI che. te guchImAno phUlanI pAMkhaDIo veraNacheraNa thaI gaI hatI paNa temAMthI ghaNIja manahara sugaMdhI AvatI hatI ane AkhA jaMgalamAM te sugaMdha prasarI rahI hatI. jo ke te strI vRddhAvasthAne lIdhe durbaLa hatI te paNa tenA mukhamaMDaLanI kAMti tejasvI hatI. kapalapradeza para kALI jaTA laTakI rahI hatI, AkhA zarIra para mAtra eka ja vastra hatuM, moDhAmAMthI ThaMDA zvAsa nIkaLI rahyA hatA. tenI AvI hAlata joI te yuvatI tenI pAse besI gaI. huM paNa temanI vAta sAMbhaLavAne mATe eka vRkSanI ADamAM chupAIne beThe. te devIe ane karyo ke "mAtA! tame koNa cho ? A bhayaMkara vanamAM tame zAmATe ekalAM rahe che ? ATaluM badhuM rudana ane vilApa karavAnuM kAraNa zuM che ?" devIno A prazna sAMbhaLI te vRddha strI zAMta thaI ekITase tenA tarapha joI rahI. te bAvarI jevI kema lAgatI hatI te kema kahevAya ? tenAM moTAM moTAM kamaLasamAna netro konI zodhamAM hatAM te zuM kahevAya ? tenA dilanI vAta koNa kahI zake ? tenuM duHkha joi prakRtithI paNa rahevAyuM nahi, tethI tenAM netrAdvArA du:kharUpI dhArAo vahevA. lAgI ane moDhAmAM AMgaLI ghAlI duHkhamaya najare te strI tarapha jovA lAgI. pAThakagaNa ! thoDA samaya sudhI te strInI eja dazA rahI. bAda teNe jarjara zarIre dIrdha zvAsa levA mAMDayA. tenA hoTha hAlatA hatA paNa te zuM belatI hatI te samajAyuM nahi. tenI AMkhomAMthI hajI paNa nAra jharatuM hatuM. tenI AvI dazA joI te yuvatIe potAnA hAthavaDe tenuM moTuM sApha karyuM ane kahyuM "mAtA ! tamArA duHkhanI vAta mane kaho, mArAthI banaze tyAM sudhI tamAro kaleza dUra karavAne parizrama karIza." A karuNAmaya zabdo sAMbhaLI te vRddha strI bolI ke "putrI ! tuM mArA duHkhanI vAta sAMbhaLI zuM karIza? te sAMbhaLavAne paNa sAhasanI AvazyakatA che. vArU, jyAre tArI sAMbhaLavAnI IcchA che to sAMbhaLa. mArU nAma "bhAratamAtA" che. ke jenuM dUdha pIne tuM moTI thaI che ane tenI gAdamAM teM kIDA karI che. je, have mArI kevI dazA thaI gaI che ! sArA sArA suputee janma levAnuM cheDI dIdhuM che; durbaLatAne lIdhe sarva Idriya zithila thaI gaI che; mAre trIsa karoDa putraputrIo che, to paNa mAre kaleza dUra thato nathI. kahe, A dazAmAM huM zuM karuM? huM kyAM sudhI jIvatI rahIza Ama kahetAM kahetAM teNe phUlono guccha hAthamAM laIne kahyuM je, A sUkAI gayelI pAMkhaDIo AgalA samayamAM mArAM saMtAna hatAM. temAM gItAno upadeza karanAra zrIkRSNa tathA pAMca pAMDave, pitRAjJA pAlaka zrIrAmacaMdra. bhAtRpremI lamaNa, brahmavidyAmAM pAraMgata moTA moTA RSimunio ane kauzalyA jevI sahanazIla devIe. sItA ane sAvitrI jevI pativratA strIo ane gAga jevI brahmavAdinI bhacAriNI bhIe emAM hatI. jo ke A gucchAnI mAphaka mArAM bhUtapUrve saMtAna cImaLAI gayAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhArata mAtAno pokAra che te paNa adyApiparyata temanI sugaMdha cAre dizAomAM phelAI rahI che. duHkhanI vAta che ke evA suputrAe janma levAnuM choDI dIdhuM che ane mArA para rUSTa thaIne teo anya dezone suzobhita karI rahyA che. kadI kadI koI sitAro dekhAya che to te ajJAnanA ghaTATopanA chavAyAthI adazya thaI jAya che. hAya ! jenI amRtamaya chAyA nIce dUra dezAvaranA loko AvIne ArAma letA hatA. tyAMja Aje mArAM saMtAnone rahevA jhuMpaDI paNa maLatI nathI, mArAM lAkhe putraputrIe annane mATe taraphaDe che, duSkALa ane paheganA mukhamAM mArAM hajAro saMtAne phasAI jAya che, temane koI Azraya ApanAra jaNAtuM nathI. kahe, have huM zuM karuM?" ATaluM kahetAM kahetAM te mUrzita thaI dharatIpara paDI gaI. mAtAnI A dazA joI te yuvatI paNa raDavA lAgI. thoDA samaya ! mAtAnI mUcha vaLI tyAre te uThI ane kahevA lAgI ke ""are ! kuLakalaMkI satyAnAzI duryodhana ! tAre lIdheja mArI A dazA thaI. je te kusaMpanuM bI vAvyuM na hatuM te mArA kare suyogya putrAnuM pracaMDa mahAbhAratarUpI yuddhAgnimAM balidAna thAta nahi. are duSTa ! teMja mArA tamAma vIronuM mUlochedana karyuM ke jeo mAMhamAMhe kapAIne marI gayA. te sadaivane mATe kusaMpanuM bI vAvI gayo, jethI karIne adyApiparyata mAre ghaNAM du:kha sahana karavAM paDayAM che. are duSTa jayacaMda ! teMja mArUM rahyuM sahyuM sarvasva nAza karyuM, teM tArA bhAI (pRthvIrAja) sAthe virodha karI videzIya zatru(zAhabuddIna)ne bolAvI mArA vIra saMtAnanuM rakta vahevarAvyuM. are nirdaya ! teM sApane mitra banAvyuM tenuM tane kyAM bhAna hatuM ? e avasara meLavI mane Dasaze tenuM tane jJAna * hatuM? mAtra mAre nahi, paNa AkhA dezane saMhAra karaze tene te kyAMthI vicAra karyo hoya ?" ATaluM kahI te pharIthI bolI ke "e pyArA putra kAlIdAsa ! zuM tuMja zekasapiyaranuM nAma dhAraNa karI yUrapa cAlI gayo ? pyArA arjuna ! zuM te mArI sAthe rIsAine nepoliyananuM nAma dhAraNa karI phrAnsane suzobhita karyuM ? are vRddha bhISma tathA droNAcArya ! zuM tameja vaiziMgTana ane gerIlAlhI banI amerikA cAlyA gayA ? vIra abhimanyu ! zuM tuM AjJAkArI kesAbiAnkA to nathI thayo ne ? are zrIkRSNanI gItAnA rahasya ! zuM te philosophInuM nAma dhAraNa karI pazcimanA vidvAnono jhaMDo AkhI duniyA upara pharakAvI dIdho che? are rAjapUta ramaNIo ane sItAsAvitrI jevI devIe ! zuM tamArI barAbarI kare tevI strIe A vakhate A duniyAmAM che ? are vIrajananI vidulA ! zuM tAro mukAbalo karI zake evI koI devI maLaze ? tArI mAphaka pitAnA ekanA eka putra saMjayane AvuM keTalI strIo kahI zakaze ke "are putra! yuddhamAM kaI vastuno meha karIza nahi, tArA prANane paNa meha karate nahi; kAraNa ke tAre eka divasa zarIra chuTavAnuM te che ja." are devIo! tame mAro tyAga karI kyAM cAlI gaI ?' pAThakagaNuM : mAtAnA A vilApa sAMbhaLI kayuM evuM 5thara jevuM hRdaya haze ke je pIgaLI jAya nahi ? mAtAnuM sadana sAMbhaLI te yuvatInuM hRdaya kaMpAyamAna thaI gayuM; eTaluM ja nahi paNa vananAM dareka vRkSa ane pazupakSIo rudana karavA lAgyAM ane huM paNa 2. mArA manamAM nAnA prakAranA vicAro utpanna thavA lAgyA ane mArA moDhAmAMthI nIkaLI paDayuM ke " he vidhAtA ! A eja bhAratarUpI jananI che ke je eka vakhate ezvaryavAna hatI, jemAM zreSTha vAsa hata; Aje teja mAtA apavitrAtmAothI lezita thaI rahI che. je eka vakhate suvarNamaya bhUmi banI hatI, jenAM ratnonI prAptine mATe dUra pradezanA loko AvatA hatA; Aje tenAM ja saMtAna daridratAthI mAryA mAryA kare che. are kALa ! tuM ghaNe anyAyI che, tane mAtAnI dazApara dayA nathI e zuM ? are kALacakra ! yAda rAkhaje ke, tAre tArAM karmonAM phaLa bhogavavAM paDaze ane mAtAnuM duHkha dUra thaze. pAThakagaNu ! kALacakra mAtAnA mAthA upara ubhuM rahyuM che ane te mAtAne pIlI nAkhavA mAge che; paNa ApaNe tene ApaNe kAmethI uttara devo joie ke are kALa ! tuM amAruM kahyuM mAnIza, eTaluM ja nahi paNa tAre amArI AMgaLIonA IzArA pramANe kAma karavuM paDaze." ("strIdarpaNa" mArca-sana 1916 nA aMkamAM. mULa lekhikA --zrImatI kumArI amaradevI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 zubhasa'graha-bhAga pAMcamA 37 - saMskAravidhimA rahelA uttama lAbho kSetrabhUtA smRtA nArI bIjabhUtaH smRtaH pumAn / kSetrabIjasamAyogAt saMbhavaH sarvadehinAm // arthAt--strI kSetrarUpa ne puruSa bIjarUpa che. kSetra ane khIjanA sayeAge sarva prANIenI utpatti thAya che. manuSyanuM zarIra, vANI ane mana zuddha thavA mATe zAstrakAroe seALa sarakAra nakkI karyo che; kemake melA kAcamAM jevI rIte zarIra svaccha dekhAtuM nathI, tema saskArarahita aMtaHkaraNamAM AtmajJAnanuM darzana tathA anubhava thai zakatAM nathI. saMskAranA abhAve vamAna samayamAM vidyA, vI tathA dravyanA sabaMdhamAM ApaNI sthiti kevI nisteja ane nirmANya thatI jAya che, te pratyakSa che. mATe brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zatru, e cAra varNamAM pahelAM traNa je 'dvija' kahevAya che; temaNe garbhAdhAnathI laI aMtyeSTi sudhInA sa` sa`skAra karavA, evI zAstrAjJA che. vaLI A viSaya srIti mATe hAvAthI sa` daMpatIne anukULa evu kaSTaka vivecana atre karIza. kayA saMskAra kyAre karavA? (1) RtukAlamAM garbhAdhAna satkAra karavA, (2) garbha krUramyA pahelAM puMsavana saMskAra karavA, (3) chaThThuM athavA AThame mAse sImata saMskAra karavA, (4) janmyA pachI jAtaka saMskAra karavA, (5) agiyArame mAse nAmakaraNa saMskAra karavA, () ceAthe mAse niSkramaNa saMskAra karavA, (7) ae mAse annaprAzana saMskAra karavA ane (8) kulAcAra pramANe caula sa`skAra karavA. maneAkhaLa uparaja sarakAraneA AdhAra heAvAthI dareka kAmanA ArbhamAM sArA saMkalpa karavAnI Teva rAkhavI. ApaNAmAM e upara eka kahevata paNa che ke "bhAvanA tevI siddhi !" mATe ucca bhAvanA ane vicAra paNa ucca rAkhavA. mukhya saskAra ane tenu rahasya sImaMtasaMrakAra vakhate vara taraphathI kheAlAtA matratA evA a` che keH-huM sImAMtini ! hu tane traNe leAkanu sukha prApta karAvuM chuM; khaLavAna vRkSanI phaLavALI zAkhAnI peThe tuM putravatI thA." A prasaMge strInI pAse je auSadhio tathA pAMca vastuo mUkavAmAM Ave che, temAM (1) kRSi (khetI), (2) ka`kAMDa, (3) lekhanavidyA, (4) kSatrIdharma ane (5) hunnara-udyoga sUcave che. vaLI gAnatAnathI garbhiNInuM mana prakSita karavA kahyuM che; kemake pAMca mAsa pachI jevA sarakAra garbhiNI upara pADavAmAM Ave, tevAja saMskAra gabha (bhAvi prajA) upara paDe che; mATe sArI saMtatinI icchAvALAM strI-puruSe A viSayamAM prathamathIja dhyAna ApavuM joie. jJAtajJarma-A saMskAraprasa`ge karavAmAM AvatI prAnAnA atha evA che ke "jevI rIte vAyu ane samudra calAyamAna thAya che, tevI rIte A daza mAsane garbha, prasava thavA mATe paDadA sAthe calAyamAna thAe.. jevI rIte vAyu sarva dizAmAM gati kare che, te pramANe A garbha paDadAsahita gati kareA. he jIva ! jarAyu kahetAM paDadA, je jIvAtmAnu nivAsasthAna che tene tyAga karI gabha tathA AranI sAthe bahAra Ava." vivAd--A saMskAramAM lAgna eTale zekelI DAMgara (sALa) paraNanAra strInA hAthamAM vara peAtAne hAthe nAkhe che. A lAjAheAmanI traNa Ahuti ApatI vakhate strI kahe che ke, huM sUryadevatA ! meM sArA varanI prApti mATe tArU yajana karyu` hatuM. mane mArA patinA grahasthAne evI rIte joDa ke kadI chUTI paDavAnA vakhata na Ave. mAre pati dIrdhAyu thAe ane kuTuMba vRddhi pAme. he agnideva ! ame| daMpatInI prItine sadA anumeAdana Ape. te pachI pati kahe che ke he kanyA ! satAna ane saubhAgyanI siddhine sArU huM tArA hasta grahaNu karU. chuM. tuM mArI sAthe Anada bhogavI vRlhAvasthA prApta kara, bhagavAna sUrya tathA amA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskAravidhimAM rahelA uttama lAbhe nAmanA devatAe tane rUpaguNasaMpanna gRhiNuM thavA mATe mAre svAdhIna karI che. huM puruSa ane tuM prakRti che. huM sAmaveda ane tuM tenI RcA pramANe chuM. huM ghorU5 ne tuM pRthvIrUpa che. tArI prajA dIrdhAyuSI thAo. ApaNe paraspara premathI joDAI tejasvI thaIe, ne ucca manovRtti dhAraNa karIe. he kanyA ! A paththara para paga mUkI tenA jevI daDha thA, tArI joDe kaMkAsa karanArane sAmI ubhI rahI zAMta pADa ane tane mAravA AvanArane parAjaya kara." pachI vaLI vara, devI sarasvatI pratye kahe che ke "he kalyANezvari ! tame sarvanI rakSA kare, vedAdi sarva zAstra Apane mAtArUpe varNave che. temaja prakRti cho ne tamArAmAMthIja A vizva utpanna thai tamArAmAM pAchuM samAya che. gItAmAM gavAtA tamArA yaza, guNa tathA prabhAva sAMbhaLI trIo suyaza-kIti saMpAdana kare che. lAjAma pUre thatAM varakanyAne uttara tarapha sAta pagalAM bharAvatAM dareka pagale je maMtra bhaNe che te kevA pavitra ane svadharma sUcaka che te juo - (1) 34 unnamitte vijuvAnayago artha:-bhagavAna viSNu tane paheluM pagaluM annaprAti sArU calAve, (2) 34 urjA viSNuravAna tu ! artha -bhagavAna viSNu tane bIjuM pagaluM baLanI prApti sArU calAve, (3) 34 naLa yogAcA viSNuvAna artha -bhagavAna viSNu tane trIjuM pagaluM dhananI prApti sArU calAvo. (4) 8 javAnA mavAra vijurAvAnA artha -bhagavAna viSNu tane cothuM pagaluM sukhanI prApti sArU calAve. (5) hajha paMja vastu viSNuravAjacatu. artha -bhagavAna viSNu tane pAMcamuM pagaluM gAya, Dhora vagere pazunI samRddhi mATe calAvo. (6) 34 patra tuccA givAnacatu artha:-bhagavAna viSNu tane chaThuM pagaluM sarvatratuenA AnaMda mATe calAvo. (7) 3% rahe tArA mava aa mAmanutratA mavA artha:-ane tuM sAtamuM pagaluM cAlIne salekamAM prasiddha tathA mArI AjJA pramANe vartAnArI thA. mArA vratane anukuLa huM tAruM hRdaya karuM chuM. tArUM citta mArA cittane anukULa thAo. tuM ekacite mArI AjJAnuM pAlana kara. prajApati bhagavAna mArUM kalyANa karavA tane preraNA kare. vara kanyAne AzIrvAdayukta vacanothI kahe che ke vastra ApuM chuM te paherI vRddha thA ane pativratanA tejavaDe so varSa jIva. prajAne utpanna karanArI tathA dravyanuM rakSaNa karanArI he kanyA ! eka dizAmAMthI bIjI dizAmAM jatA vAyunI peThe prasannatApUrvaka tuM tArA pitAnA gharamAMthI mArI joDe Ave che, tethI vAyudevatA tArA karNano Azraya laI tane tejasvI vacane saMbhaLAvI svadharmaniSTha karo. he kanyA ! tuM saumya (zItaLa) daSTivALI thA. kadI paNa patino virodha karIza nahi, pazuonuM pAlana karaje, sUryAdi devatAonuM sevana karaje. tArUM mana prasanna rAkhaje, sukhI thaje ane saune sukha Apaje. pachI varakanyAne dhruvanA tArAnuM darzana karAvatAM kahe che ke "he vadhU! tuM A dhruvanI peThe sthira thA." tyAra pachI varakanyAne jamADatI vakhate je maMtro kahe che teno bhAvArtha "mArA prANanI joDe huM tArA prANane DuM chuM, mArAM asthi (hADakAM) joke tArAM hADakAM jeDuM chuM, mArA mAMsanI joDe tArA mAMsane ane mArI tvacA(cAmaDI)nI joDe tArI tvacAne joDuM chuM." - pUrve A pramANe vivAha saMskAra thate eTaluM ja nahi, paNa maMtroccArapUrvaka varakanyA jAte kriyA karI pachI saMsAramAM dAkhala thatAM. vivAhanA (lagna) divasathI AraMbhI traNa divasa varakanyA meLuM bhojana jamatAM, jamIna upara pathArI karI sUI rahetAM ane eka varSaparyata athavA te na bane te bAra rAtri, cha rAtri athavA chevaTa traNa rAtri brahmacarya pALI manane vaza rAkhatAM hatAM. te uparAMta lanathI AraMbhI nitya agninI upAsanA karatAM. A kriyA karatI veLA jamaNe hAtha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA upayogamAM levAnuM kAraNa evuM jaNAvyuM che ke, DAbA karatAM jamaNo hAtha vadhAre kalyANakAraka che. kemake temAM AkhA vizvanuM auSadha samAyeluM hovAthI tene sparza thatAM sarva prakAre kalyANa thAya che. lagnane hetu viSayelAlasI nahi, paNa dharmapAlana ne prajotpatti hato; tethI yogya vaye kriyA karavA jeTalI vidyA bhaNI lagna karavAmAM AvatAM, ane tethI saMsAra bahudhA sukharUpa nIvaData. Adhunika "bhaNelAMnA bhavADA ane moTI uMmaranI mohakANa" jevuM kavacitaja thatuM haze; mATe ApaNI cAlu vivAhapaddhatimAM kevA prakArane sudhAro karavAnI AvazyakatA che, te A saMskArathI samajavuM joIe. keTalAka kahe che ke, soma, gaMdharva ane agninA sevanathI strIne bALapaNeja traNa pati thaI cUkyA ane puruSa e cotho pati che. A kathana bilakula satya nathI; kemake e kaMi manuSya nathI. jJAnavalkaya kahe che ke auSadhinAtha sema athavA cake bALapaNe aneka rogathI ugArI Arogya AyuM. gaMdha hAlaraDAMnA saMgItathI maMgaLa vANI ane zAMti ApI, ane agnidevanA yoga bhejanAdi sAmagrIthI poSaNa tathA pavitratA prApta thayAM. A traNe padArtho sAthe parAne nikaTanA saMbaMdha samajI, strImAne sAdhAraNa vaidaka, gIta tathA rAInuM jJAna avazya meLavavuM joIe. putra jamyA pachI tene kheALAmAM laI, pitAe je maMgaLa vacane bAlavA saMrakAraprakaraNamAM kahyuM che, te paNa AzIvAdAtmaka ane jANavA joga che:-A putra mArA gharamAM moTA thai, hajAre manuSyonuM pAlana kare ane tenI saMtati tathA pazu Adika sarva sukhI rahe. mArAmAM je prANazakita che te huM mArA manobaLathI tane arpaNa kare che mArA manobaLathI tane arpaNa karuM chuM. he agnideva ! karma karatAM mArAthI je kAMi nyunAdhika thayuM hoya tene tame sudhArI zAstrAnusAra karo. he sarasvati ' jevuM tArUM stanapAna sukhada ane dhana-dhAnyAdi uttama vastu Ape che ane je vaDe tuM vizvanA uttama AtmAonuM poSaNa kare che, tevuM mArA putrane stanapAnathI sarva sukha anukULa thAo." AvI rIta saMskArI thayelo putra pitA ane pitAmaha karatAM adhika lakSmI, kIti tathA brahmavarcasa prApta kare che. nAmakAjaLa:-A saMskAra strIne agiyArame divase prasUtisthAnamAMthI bahAra lAvI, sUtaka utArI, traNa brAhmaNone jamADI kare. putranuM nAma brAhmaNa jJAti hoya te sukhavAcaka, kSatriya hoya te zauryavAcaka ane vaizya hoya te zrIvAcaka pADavuM. nimaLaH--the mAse A saMskAra kara. putrane gharanI bahAra laI jaI, sUryanAM darI ne karAvavAM ane evI bhAvanA karavI ke -"tenA darzanathI ame 100 zara Rtune joIe; 100 zara Rtu mRtanuM adhyayana karIe: 100 zarada Rtu vedacarcA karIe, 100 zaradda Rtu zrI, prI ane brahmacaryayukta rahIe ane 100 varSathI paNa vadhAre varSa AyuSya bhogavIe." A sthaLe zara Rtu kahevAnuM kAraNa e ke, e RtumAM tAvane upadrava vadhAre hoya che. mATe e kALamAM zarIranI vizeSa saMbhALa rAkhavI. annaprAzAnaHA saMskAra bALakane AgaLa kahyA pramANe saMka9pAdi karI chadra mAse karAvavI. bALaka tejasvI thAya te mATe ghI tathA bhAta athavA dahIM, madha ane ghI bhAtamAM meLavI sAkaravALuM karI bALakane khavarAvavuM. te vakhate vaLI evI prArthanA karavI ke "he annadAtA Izvara ! amane anana, Arogya ane baLa Apa: amArI prajAne tathA pazune baLa Apa, ke je baLavaDe ame tArI AjJA pramANe cAlIe." rmaputra eka varSane thAya tyAre, athavA traNa varSa pUrAM thatAM pahelAM kulAcAra pramANe yogya vaye A saMskAra karo. A prakaraNamAM paNa AzIrvAda ane prArthanAyukta kahevAnuM ke "sUryo utpanna kareluM divya jaLa tane dIrdhAyu tathA aizvarya prApta karAvavA tArAkezane palALo" ItyAdi. upanayana-gharanI bahAra maMDapa bAMdhI putrane ATha varSa pUrAM thayA pachI athavA garbhathI AThame varSe brAhmaNane, agiyArame varSe kSatriyane ane bArame varSe vaizyane upanayana saMskAra karavA; arthAta janoI ApavAne bodha karavo. . e prasaMgamAM AcArya kahe che ke "je vidhithI bRhaspatie idrane vastra paherAvyAM, teja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 ^ ^^^ ^^^^^^^^ ^^^ saMskAravidhimAM rahelA uttama lAbha vidhithI tane lAMbuM AyuSya, baLa tathA aizvarya prApta karAvavAne huM A vastra paherAvuM chuM" ema kahI AcAryuM vastra paherAvavAM. kumAra A vakhate kahe che ke "meM A dhAraNa karelI mekhalA, mArAM avihita karmothI thayelI apavitratAno tyAga karI mAro varNa zuddha kare. prANu ane apAnane niyamamAM rAkhI mane baLavAna banAvanAra bhaginInA jevI hitakara thAo ane mane kAMti tathA saubhAgya Ape. paramAtmAnuM jJApaka eTale paramAtmasvarUpa oLakhAvI mane pAvana karanAra, prajApatinI sAthe utpanna thayeluM hovAthI svAbhAvika zuddha ane AyuSya tathA uttama pada prApta karAvanAra evuM yajJopavIta he AcArya ! huM dhAraNa karuM chuM. A yajJopavIta mArAmAM teja-baLanI vRddhi karo." jaInI traNa sara athavA traNa tAra, satva, raja ane tama, e triguNa prakRti sUcave che. ane te prakRtinI utpatti tathA layanuM svarUpa brahmagAMThathI sUcita che. kumAra daMDadhAraNa karatAM bhaNe che ke "A daMDa dIrdhAyuSa, vedAdhyayana ane brahmavasanI prApti sArU huM grahaNa karUM chuM." AcArya kahe che ke "huM tane prajApati devatA, savitAdevatA, jaLadevatA, auSadhi, pRthvI tathA vivedevAsarva bhUtone soMpuM chuM. te sarve tAruM rakSaNa kare. tuM mArI AjJA pramANe varta. divase uMghIza nahi, vANune niyamamAM rAkhaje ane samidha lAvI sAyaM tathA prAtaHkALe tene agnimAM homa karaje." tyAra bAda gAyatrI maMtrano bodha ApI chevaTa kahe che ke "brahmacArIe pathArI uparaja sUvuM. ati kSAra tathA lavaNavALuM bhajana karavuM nahi. daMDa dhAraNa kare tathA magha, mAMsa, asatya bhASaNa ane strIomAM besavAne sarvathA tyAga kare. keInI vastu ApyA vinA levI nahi. kAma-krodhAdi durgaNone tyAga karavo. guru sUtA hoya te pite besIne, guru beThA hoya te pite ubhA thaine, guru ubhA hoya te pAse jaIne ane guru cAlatA hoya te doDIne uttara Ape. rAvartana-A saMskAra soLa varSa sudhI brAhmaNane, bAvIsa varSa sudhI kSatrIne ane covIsa varSa sudhI vaizyane upanayana saMskAra thaI zake che. gAyatrIthI vimukha rahenArane patita gaNu ane tenI sAthe kazo vyavahAra rAkhavo nahi. snAtake rAtrine samaye nadImAM nahAvuM nahi, nagna nahAvuM nahi, nagna sUvuM nahi, varasAda varasato hoya tyAre deDavuM nahi, jhADa upara caDhavuM nahi ane jIvane jokhamamAM nAkha nahi. prAcIna kALe A pramANe strI-puruSa saMskArI hovAthI te kALane kharekhara satayuga kahIe te cAle. kemake pati pratyenA dharma jema strIo samajatI, tema puruSo paNa patnI pratyenA pitAnA dharma samajI te pramANe vartatA hatA. strI puruSo ne puruSa strIne AkhI jIMdagIno mitra athavA sebatI che. mitro jema ekamekanuM kahevA-sAMbhaLavAmAM julama ke atyAcAra mAnatA nathI, tema teoe paNa ekamekanI bhUlo sudhArI, sanmArga pakaDavo joIe. e samayamAM daMpatIne prema upara ja nahi paNa aMtarano hato; athavA bIjA zabdomAM kahuM to pazuvata kAmavAsanAne nahi, khoTI patarAno nahi paNa kharA aMtaHkaraNane ane devI (prema)hate. te zuddha prema pAcho prApta karavA mATe have ApaNe saMskAranuM rahasya samajavuM joIe. saMskAranA pratApa saMskAra ane satazAstranA pratApe ApaNI Arya mAtAo kevI pratApI ane pativratA thaI gaI te juo. kalinI preraNAthI naLa rAjA jyAre jugAra ramavA taiyAra thayA tyAre damayaMtIe tene jugaTAthI thatAM nukasAnaviSe bodha karyo. e bAbata te vakhatanI strIo keTalI nItivALA vahAramAM kuzaLa hatI, te batAvI Ape che. puruSahaThathI chevaTa jyAre patinI jugAramAM hAra thaI tyAre damayaMtIne teNe piyara javA ghaNo Agraha karyo. te veLA teNe nidhana dhaNathI jUdI paDavAnI IcchA na darzAvatAM vanavAsanAM ghara saMkaTa veThavA sAthe gaI. naLe jyAre rastAmAM tyajI dIdhI tyAre aneka duHkha ane trAsa chatAM daDha premI rahIne pitAne ghera jaine paNa damayaMtIe tenI tapAsa karAvI. tene kRza tathA kubaDo joine paNa AnaMdathI bheTI. e tenuM kevuM pativrata ne kevI patipremabhakti! virATa rAjAnI putrI ane arjunanA putra abhimanyunI patnI uttarAnI hiMmata, vIratA ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo patibhakti kevI vakhaNAya che! eNe raNabhUmimAM jaI maraNazaraNa sthitimAM pitAnA patinI sevA karI AzvAsana ApyuM ane pAchI pAnI karavAthI kSatrIvaTane lAMchana lAgavAnuM jaNAvI mitratulya bodha karyo, e tenuM keTaluM mobaLa ! pAMDavanI strIone temanAM sAsu kaMtAjI sAthe kadI kaleza thayo hoya evuM vAMcavAmAM AvatuM nathI. rAjA dazarathanI patnI takeyIe rAma-sItAnI irSA karI, paNa sItAe temanI sAthe kaMkAsa karyo evuM kyAMya paNa sAMbhaLavAmAM AvyuM nathI; temaja dhRtarASTranI patnI gAMdhArIne se vahuo chatAM koIe tenI AjJA lopI sAme uttara vALyo, evuM kyAMya jovAmAM AvatuM nathI. AnuM kAraNa eja ke, strIo potAnA dharma barAbara samajI te pramANe vartatI hatI. mATe sarva strIpuruSoe pitAne dharma ane kartavya samajavA utsuka thavuM joIe. (tA. 12-9-1913 ne "sAMjavartamAnamAM lekhaka-kavi kahAnajI dharmasiMha-rAjakoTa) 38-kudaratanI adbhuta kArIgarI iMdriyanI agamya zaktio AMkha vinA jovAya ! kAna vinA saMbhaLAya!! sAmAnya rIte Aja sudhI ApaNI mAnyatA evI rahelI che ke, je kAma je Idriyane mATe nirmANa thayeluM che te kAma tenAthI ja banI zake, bIjI koIthI nahi. tene abhAve te indriyathI rahita manuSyane tenI khoTaja bhegavavI paDe. paNa hAlanA jamAnAmAM bIjI aneka vicitra zodhAnI sAthe e mAnyatAne khoTI TharAve evAM paNa daSTAMta maLI AvelAM che. tethI emaja siddha thAya che ke, keTalIka vAra eka iMdriyanI zakti game te kAraNasara taddana ghaTI gaI hoya che tyAre tenuM kAma AzcaryakAraka rIte bIjI-te kAmane mATe kaMIpaNa yogyatA nahi dharAvatI Idriya-dhaNaja khuzIthI karI zake che, ane teno bheda vijJAnazAstrIo ke meTA meTA dAktaro paNa hajI pAmI zakyA nathI. ema. yulIsa romena nAmanA koI yaMtrakAre hamaNAM "AMkhavinAnI daSTi e nAmanuM pustaka bahAra pADayuM che. temAM te lakhe che ke:-"meM AMdhaLAone pitAnI chAtInA sparzathI vAMcavAnI Teva pADI che, ane mAthAnA pAchalA bhAgathI ke hatheLIvaDe sAmA mANasane oLakhI kADhavAne zaktimAna karyA che ! A vAta ApaNane te asaMbhavita jevIja lAge che, paraMtu keTalAka vidvAnene e mata paDe che ke, Ama thatuM hoya to te kaMI navAI jevuM nA kahevAya; kemake ghaNuM dAkatara noMdha rAkhI gayA che te uparathI evA asAmAnya camatkAranuM astitva te siddha thaI ja zake che, ane mi. romene varNavelI zaktio uparAMta ApaNane vizeSa camakAve evA ke paNuM banelA temanA jovAmAM AvyA che. eNTaleMDamAM eka bAI rahetI hatI tene keTalIka vAra evuM darada thaI AvatuM ke tenI AMkhe ekadama aMdhArAM AvI jatAM, ane te darada rahetuM tyAM sudhI te kaMi paNa cIja joI rAkatI nahi; paraMtu A svAbhAvika dRSTinI khAmI AMkhane badale bIjA avayayothI pUrI paDatI. eka dharmaguru tenI pAse thaIne jatA hatA teo lakhI gayA che ke " evI vakhate te badhA raMga-divase ke rAtre paNa barAbara oLakhI zakatI hatI. ghora aMdhakAravALA oraDAmAM tene rAkhI hoya tyAM paNa tenI pAse pustaka mUkavAmAM Ave che te kaDakaDATa jhapATAbaMdha vAMcI zakatI ane saMgItanA svarasUcaka gAyana jemAM utAreluM hoya evI copaDI tenI pAse mUkavAmAM AvatI te te gAyana paNa barAbara gAI zakatI; mAtra potAnI AMgaLIoja te lekha upara te pheravatI ne keTalIka vAra che tema paNa kayAM vinA pitAne hAthaja pAnA upara rAkhavAthI-lITIe lITIe akSare upara AMgaLI pheravyA vinA paNa tenAthI badhuM barAbara vAMcI zakAtuM." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ kudaratanI addabhuta kArIgarI 105 "meM ene keTalIka vAra ciThThIo pitAnI garadana ke hatheLInA pAchalA bhAga athavA paganA taLIAne aDakADIneja vAMcatAM joI hatI." bIjA eka kesa viSe De. meleTIna nAmanA koI phrenca tabIba lakhe che ke, eka bAIne vAyu thai AvatuM tyAre tenuM udara, hAtha ane tenA paganI AMgaLIonAM TeravAM tenI sarva IdriyazaktinAM kendra banatAM. tenA peTa para gaMjIphAnuM pAnuM te joI zake nahi evI rIte ame mUkatA to te tarata oLakhI kADhatI ane eka pachI eka AkhA gaMjIphAnAM pAnAMmAMthI game teTalAM mUkIe te te badhAM kayAM kayAM che te yathArtha kahI ApatI. koI vAra ame ghaDiyALa laIne tene batAvyA vinA tenA peTane aDakADIne mUkatA te temAM keTalA kalAka, keTalI miniTa ne keTalI seMkaDa thaI che te badhuM te turata kahI detI. tevI ja rIte tenI pAse koI lAMbo lakhelo kAgaLa teNe kadI joyA na hoya e lAvIne ame tyAM rAkhatA te tenA paNa zabda zabadane kaDakaDATa vAMcI batAvatI. bIjI vakhata ame jotA ke svAda cAkhavAnuM ke suMdhavAnuM kAma paNa te udaravaDe athavA AMgaLInAM TeravAMvaDeja karI zakatI. te veLA tenI jIbha ke nAka te kAmamAM AvI zakatAMja nahi. kAnanuM kAma hAtha kare ! ! jovAnuM, svAda cAkhavAnuM ne suMdhavAnuM kAma A prakAre anya IdriyothI thAya che temaja kAnavagara paNa manuSyo sAMbhaLI zake che ! belonA zaheranI hospITalamAM eka daradI bAI AvI hatI tenuM zarIra evuM maDadAla thaI gayuM hatuM ke game tevo garama ke ThaMDo padArtha tene aDakADavAmAM Avato ke game tevo zastra-prayoga tenA para karavAmAM Avato to tenI jarAe asara ke tethI kaMI duHkha tene thatuM nahi. game teTalo moTo avAja tenA kAna pAse karatA te tenAthI te zuddhimAM AvatI nahi paNa tenI hatheLI upara ke paganAM taLiyAMpara ghaNoja dhImethI paNa kaMI zabda thato te barAbara sAMbhaLI zakatI ! tenI AMkho baMdha hoya, athavA tene pATA bAMdhyA hoya te chatAM te pratyeka padArthanuM svarUpa tathA teno raMga yathArtho oLakhI ApatI. tenA hAthamAM ke paganAM taLiyAMne sparza thAya evI rIte kAgaLa mUkatA te te vAMcI zakatI, temaja ghaDiyALamAMno vakhata paNa kahI saMbhaLAvatI. - AjakAla ApaNane keTalAkanA AvAja prayogo jotAM tyAM zraddhA besatI nathI, ajAyabI lAge che ane kaMika yukti prayukti haze emaja ApaNuM mAnavuM thAya che. paNa uparanAM dRSTAMto mAnIe to temAM atizayokti ke asatya na paNa hoya ema svIkAravAnuM yogya lAge che. lakhelA baMdha kAgaLa kapALe aDakADIne, pahelethI temAM zuM lakheluM che te bilakula nahi jaNanArA evA "jAdugare" temAMnuM lakhANa ApaNane saMbhaLAve che tyAre ApaNane kaI devI-devatAne sAdhavAthI ke melI vidyAthI te addabhUta zakita prApta karyAne vicAra sahaja thaI Ave che.. - havAvinA ke nirAhAra rahIne koI manuSya jIvI ja zake nahi, agnine sparza karavAthI dAjhayA vinA rahevAyaja nahi, viSapAna ke viSabhakSaNa karyAnuM phaLa mRtyuja hoI zake-evI ApaNI mAnyatAo parApUrvathI cAlI Ave che te paNa A jamAnAmAM kheTI paDatI kayAM nathI jotA? keTalAka yogIo athavA phakIro, moTA moTA dAkataro ane have vijJAna-zAstrIonI samakSa prANAyAmathI zvAsa rUMdhIne sarva IdriyonuM kArya baMdha karI daIne amuka divasa "kabara" jevI peTIemAM ke bhUminI aMdara khedelA khADAmAM paDayA rahe che ane yogya kALe pachI temane bahAra kADhavAmAM Ave che te pachI, prathamathI karelI sUcanA mujaba, temanA upara amuka kriyA karavAmAM Ave che to pAchI zvAsa laIne dhIme dhIme prANa punaH prApta karIne haratA pharatA thaI jAya che evI kathAe dhaNunA vAMcavAmAM avazya AvI hazeja. agnine sparza karatA te zuM paNa dhagadhagatA aMgArA upara khulle page cAlatA ane doDatA tathA bIjA jene tema karavuM hoya tene tema karavAne nimaMtraNa ApatA phakIro vagerenI vAta ApaNe kayAM nathI jANatA? keTalAke to te pratyakSa joyuM paNa hovuM joie. ' tevIja rIte game tevI ajANI jherI cIjanuM viSapAna tathA viSabhakSaNa karavA chatAM tenAthI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 zubhasamaha-bhAga pAMcamA mRtyu pAmavAnuM te kAre rahyuM paNa saheja mAThI asara paNa jene nahi thayelI evA eka prAkesara"nA "khela" mukhanI mAchalI prajAe svalpa kALa uparaja jAhera nATakazALAmAM ke eve bIje sthaLe aneka vAra joyelA che ne tevI akalita ananya sAdhAraNa zakti dharAvanAra te puruSa kayA asvAbhAvika baLane laIne Ama nikSepa rahI zake che te vartamAnakALanA vaidyo ke dAktaro paNa samajI zakayA nathI. meM pAte ceAravADa mukAme eka pANI jevA dekhAtA phakIrane pAMca zera jeTalAM mAM khAi jatA joyA che. tenI sAthe bIjA svAdiSTa padArtha paNa khAvAmAM te pAche haThe evA na hatA. kAcu' anAja ke kAcA leTa paNa khAi jatA ne pANInA AkhA DakhA (kereAsIna tela bharavAne) pI zakatA, chatAM zarIre te zuSkaja hatA. AmAM paNa kayI iMdriya kayA kAraNathI AvI khaLavAna thaI haze te samajI zakAtuM nathI. vidyut-pravAhanA adRzya paNa rAkSasI baLavaDe karIne gatimAM AvatAM ane zabda tathA prakAzanuM camatkArI rUpAntara karI batAvatAM asaMkhya yaMtrA AjakAla yuropa-amerikAmAM zodhAyAM che. tethI manuSyanI buddhi bIju zu nahiM zeAdhI zake te ApaNAthI kahI zakAtuM nathI. AkAzamAM rahetA graheA joDe vAyaralesa TelIgrApha ke TelIphenathI ke havAi vimAnathI saMbaMdha bAMdhavAnuM paNa keTaleka kALe vaijJAnikAnA hAthamAM AvI jaze ema kahe che; tepaNu manuSyamAtranI ahita, gUDha, niHsIma zaktienA upara jaNAvele AvirbhAva kayA niyameAne anusarIne thai zake che tenu jJAna meLavavAne kAi sama thaze ke kema e teA saMdigdhaja che. sarvazaktimAna sacarAcaravyApI prabhunI aTapaTI mAyAjALa tA kAIthI ukelI zakAya ema lAgatuM nathI. ('e dhaDI meAja''nA tA-20~1-29nA aMkamAM lekhakaH-sAkSarazrI chaganalAla harilAla paMDayA) 39 - ApaNuM saMgIta hiMdanuM ane pAzcAtya saMgIta dhaNI bhinna pratibhAnAM che. e e saMgIta taddana jUdA pAyApara racAyAM lAge che. DA. TAgArathI mAMDIne je kAi sa`gItamAM praveza karavA mAMDe che te kahe che ke, pAzcAtya saMgItamAM saMvAda (hArmAMnI) ane hiMdanA saMgItamAM (hiMdanu', kAraNa ke paurvAtya saMgItanA paNa ghaNA prakAra che.) laya mukhya mAlama paDe che. hiMdanuM tattvajJAna ane dhama, kharI rIte kahIe te hiMdanI samagra saMskRti aMtaralakSathI racAi che tema enuM saMgIta paNa 'taralakSI che. ApaNuM saMgIta jIvananA uMDANamAM, jIvananI uMDI bhAvanAomAM, jIvananI uMDI lAgaNIomAM ane jIvananA iMDA ane bhavya vicArapradezamAM Apane laI jAya che. e sagIta ApaNane sthUla bhUmikAmAMthI AdhyAtmika bhUmikAmAM kheMcI jAya che. jyAre pAzcAtya saMgIta bahAranI samAja ane bahAranI sRSTi sAthe ApaNane joDatA mAlama paDe che, tyAre ApaNu sagIta ApaNA aMtarapradeza tarapha ApaNane vALe che. saMgIta ane kalAnA jakharA vivecaka bharatamuni, emanI purANI prathA pramANe jaNAve che ke, sa'gItanu' mukhya dhyeya mukti ApavAnu che. mukti ghaNI rIte sadhAya, paNa saMgItanuM sevana enA mA bahu saraLa karI Ape che. sa`gIta saMgItane khAtara niha paNa muktine mATe che-arthAt saMgIta saMgIta khAtara nahi paNa manuSyane AtmasAkSAtkAra karAvI tene paramAtmAnI savit sAthe eka karavAnA eka suMdara sAdhanatarIke upayAgI che. uttama saMgItakAra saMgItanA bhAva sAthe laya pAme che ane sahRdaya manuSyane enI tarapha anivAya rIte AkarSe che. pAzcAtya sa'gItanuM dhyeya khIjA sAthe saMvAdritA sAdhavAnu` che. temAM ekasAmaTA ghaNA bhAvAnuM mizraNa sabhave che ane e bhAvAnuMja jema pU prakaTana thAya tema te uttama lekhAya che. ApaNA saMgItamAM eka gAyanamAM ekaja mukhya bhAva prakaTa thAya che. ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwwwwwwwww ApaNuM saMgIta 107 e bhAva gAyaka ane samabhAvI zrotAne enA rasamAM taraboLa karI ene jagatanuM bhAna bhUlAvI de che. ApaNuM saMgIta jIvanane eka vastumAM tapa-tallIna kare che. mIrAMnAM saMgItanAM pado enI nuM pAna karAvI kaNapratye ApaNe bhakitabhAva ane premabhAva pragaTa kare che. narasiMha mahetA paNa enAM saMgItanAM padothI ApaNane bhakti-vairAgyamAM lIna karAve che. dayArAmanAM pado mIrAMnI mAphaka paNa ethI vadhAre sthUlabhAvathI bhakti prema ApaNAmAM pUre che. A uparathI ApaNane samajAze ke, je jIvananAM uMDe to sAthe mAnava-prakRtine laya karAve te hiMdanuM saMgIta. hiMdanI taravettAna, dharma ane saMskRtavanI mAphaka hiMdanuM saMgIta paNa paramajIvanamAM mAnavajIvanane laya banAvavA mathe che. ApaNuM saMgItanA ghaNuM jAdA judA prakAra che. zAstrIya ke ustAdI saMgIta emAMne mukhya bhAga bhajave che. emAM tAla, svara, AlApaparano kAbu eka svaraparathI bIjA svarapara utAravAnI chaTA ityAdi aMze bahu prakIrNa thayA che. paNa mAro aMgata abhiprAya te e che ke, ApaNI ustAdo saMgItanI paribhASApara bahu dhyAna ApI saMgItanuM kharUM hArda-je unnata bhAvomAM rahyuM che te visAre pADayuM che. rAga sAthe khelavAnI enI sAthe kustI karavAnI ane cALA karavAnI Teva ApaNuM saMgItakArone paDI hoya che ane evo virodha ghaNI vyakita taraphathI karavAmAM AvyA che; chatAM saMgItanA zAstrIya abhyAsIo ustAdI saMgItane bahu mahattva Ape che. prI. AthavalenA mata pramANe uca zAstrIya saMgIta e saMgItano mahAna bhaMDAra che ane lokasaMgIta ane garabA ityAdi strIo ane nATayakAranuM saMgIta e jathAmAMthI jeTaluM jIravI zake eTalo aMza grahaNa kare che. e pachI mArA mata pramANe strIonuM saMgIta Ave che. emanA saMgItamAM varanuM jJAna hoya che. AlApa paNa rasikatAnAM baMdhanone vimukata karyA vagara laI zake che. saMgItanuM bahuM zAstrIya nahi paNa svAbhAvika aMta:preraNAthI jeTaluM jJAna maLI zake teTaluM meLavI le che, paNa e uparAMta emanA kaMThanI madhuratA emane bahu sahAya Ape che. emanuM saMgIta jANe emanuM hRdaya khuluM karatu hoya ane emanA hadayanA bhAvane keAI alaukika rIte vyakata karatuM hoya ema lAge che. mane potAne to e saMgItamAM saMgItano khare AtmA dekhAya che ane sadabhAgye emAM rAga ke sUra sAthe khATI ramata ke kustI hotI nathI. nATayapragamAM gavAtuM saMgIta ustAdI saMgIta ane strIonAM saMgItanI kaMIka vacamAM Ave che. emAM strInA saMgItanI mohaka madhuratA javalleja mAlama paDe che; paNa ustAdI saMgItanI keTalIka agamyatA ane sAmAnya manuSyane lAgatI hAsyajanakatA jovAmAM AvatI nathI. e uparAMta lokagItamAM jaNAtuM saMgIta bahu sAduM ane sarala hoya che. je e strIodvArA pragaTa thAya che to emAM kamaLatA ane madhuratAno saMcAra thAya che; ane puruSa e saMgIta saMbhaLAve che tyAre paNa bhAvo ane vicAranI sahRdayatA ane saraLatA taravarI Ave che. - rAsa ane garabAnuM saMgIta e jUnA jamAnAmAM jyAre saMgIta, kavitA ane nRtya, e traNe eka samudAyI jIvanamAM hatAM ane e traNa mahAna kaLAnuM vyaktitva chUTuM paDayuM na hatuM tenuM maraNa karAve che. garabA e eka jAtanuM haLavuM ane ochAmAM ochA vAMdhAbharelA nRtyanuM svarUpa che. saMgIta enI sAthe joDAIne, saMgIta ane nRtyane vANI ane kArya-hAvabhAvane keTale gADha saMbaMdha che te pUravAra kare che. garabAmAM paNa strInA saMgItanI ajaba mohakatA ane suMdaratA prakaTa thAya che. emAM paNa mAnavahRdayanA bhAvo vyakata thatA mAlama paDe che. paNa eka jAtanuM aNameluM saMgIta jenI bahu thoDI noMdha levAnI saMgIta nI bahu thoDI nedha levAnI tasadI levAya che te to keAI garIba bhikhArInuM kuTuMba ke keAI phakIra ke koI sAdhuonI ToLI ke pachI koI gAmamAM pharatI nAca karanArI strI ane sAthe Dhola tabalAM laI karanArI ToLI prakaTa kare che. te saMgIta che. A prakAranuM saMgIta jeTaluM svAbhAvika hoya che teTaluM ja suMdara hoya che. gAnAra strI, puruSo ke nAnAM bALa-bALakIone khabara nathI hotI ke, e leke keTalo suMdara sara kADhI gAya che. ane keTalA karNone keI ajaba AnaMda Ape che. emanuM saMgIta nirmaLa ane sahadaya bhAvothI taravarI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 zubhasaMgraha bhAga pAMcamo Ave che. mane pitAne emAM saMgItanI badhI suMdaratA ane madhuratA prakaTa thatI lAge che. AvuM saMgIta jeTaluM uttama che teTaluM ja alakSita che. Ama vividha rIte prakaTa thatuM ApaNuM saMgIta jagatanA saMgItamAM aNameluM sthAna bhogave che; paNa ApaNA saMgItanI mahattA ane gaurava tarapha najara karatAM ApaNA saMgItakAranI keTalIka truTIopratye durlakSa thavuM na joIe. DaM. kajhinse jaNAvyuM che ke, ApaNA gavaiyAo gAyananI paribhASAmAM bahu dhyAna ApatAM kaMThapratye atizaya bedarakAra thaI jAya che, sArA suMdara kaMThe gAvAnI ene jarA paNa AvazyakatA lAgatI ema jaNAtuM nathI; paNa saMgItanA sara, AlApa ane rAgamAM pitAnuM bhAna bhUlI jaI game tevAM hAsyajanaka meDhAM karI ane game tevA hAthapaganA cALA karI gAyana calAve rAkhe che. kaMThapratyenI bedarakArI ApaNA saMgItakAromAMthI jatI nahi rahe te ApaNA saMgItanI divya madhuratA pUrepUrI nahi prakaTa karI zake, mAnavajIvananA uMDA bhAvo e vyakta nahi kare ane jIvananAM AdhyAtma uMDANuM nahi gotI zake. keTalIka vakhata eka gAyananI eka lITI gAyA pachI tarata enI sA re ga ma gAvAmAM Ave che. khAsa karIne nRtyanA saMgItamAM e niyama jovAmAM Ave che. AmAM paNa DaoN. kajhinsa je pote hiMda temaja pAzcAtya saMgItaviSe bahu sAruM jJAna dharAve che temane doSa jaNAya che. kharekhara, jANe kaI mANasa eka vAkya bole ane pachI tarataja enI bArAkhaDI balI jAya enA jevuM A lAge che. A paddhati kema paDI haze ane enI zAstrIya saMgItamAM zI AvazyakatA che te samajAtuM nathI; paNuM AvI prathA je ApaNuM saMgItamAMthI dUra thAya to ApaNuM saMgIta suMdara ane svAbhAvika bane. saMgItakAroe bIjI khAsa dhyAna ApavA jevI bAbata e che ke, pote gAtI vakhate jema bane tema ochA cALA karavAnuM rAkhe to sAruM. pote svastha citte, svastha hRdaya ane zAna sthitimAM gAya te saMgItanI mahattA ochI nahi thaI jAya. strIo ghaNI vAra sAro AlApa laIne gAya che; paNa AlApa letI vakhate paNa e leke zarIra ane mananuM svAdhya rAkhI zake che. ApaNuM ustAdI gavaiyAo emanuM anukaraNa karatAM kayAre zIkhaze? ApaNuM saMgIta, saMgItanA A keTalAka doSothI mukta thayuM nathI. hajI e enI svAbhAvika ujajavalatA, bhavyatA ane madhuratA khoI beThuM' nathI. deSo chatAM e kaMI ajaba hRdayanA bhAva prakaTa kare che ane e saMgItanA sarjaka ane zrotA banene jIvananI AdhyAmika ekatA tarapha kheMcI jAya che. doSovALuM paNa ApaNuM saMgIta bahu uttama che. te doSothI mukata thAya te keTaluM aMdhaka bane ! ("vasaMta"nA eka aMkamAM lekhaka zrI. prabhAkara harSadarAya mahetA.) urDa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 109. ~~~~~~ ~ ~ ~~~ ~~ baladevadAsa-mAtRbhavana, kalakattA 40-baladevadAsa-mAtRbhavana, kalakattA kisI bhI deza ke liye yaha atyaMta Avazyaka hai ki vaha apane zizuo kI rakSA kI samucita vyavasthA kare. je Aja bacce hai vahI kala samAja ke netA aura usakI lajajA ke rakSaka hege. yadi ve aAgya hoMge, yadi jIvana-saMdharSa meM ve sabala na siddha hAMge to yaha nizcita hai ki prAkRtika niyama ke anusAra ve miTa jAyeMge aura apane sAtha-sAtha apane rASTra, apanI jAti, apanI sabhyatA kA bhI lopa karI deze. yaha saba soca-vicAra kara pratyeka dezahitaiSI vyakita kA bacce ke svAdhya kI ora dhyAna denA cAhiye. jaba taka baccA garbha meM rahatA hai taba taka te na jAne kina ajJAta upAya se Izvara usakI rakSA karatA hai. gabha ke bAhara Ane para vahu mAtA kI goda kA dulArA he kara usakI ciMtA kara pAtra banatA hai. paraMtu prasava ke pazcAt mAtA hI itanI azakta ho jAtI hai ki jaba taka anya loga usakI sahAyatA na kare taba taka vaha bace kI rakSA karane meM saphala nahIM ho sakatI. jaba se baccA mAtA ke garbha meM Ave tabhI se usake svAdhya kI rakSA honI cAhiye. esI avasthA na Ane denI cAhiye ki garbhastrAva aura garbhapAta kI pIDA kI vyartha kaSTa sahana karanA paDe. yaha tabhI ho sakatA hai jaba aise upayogI mAtR-bhavana sthApita hAM jinameM samAja kI vartamAna sthiti ke dhyAna meM rakhate huye auSadhi aura upacArasaMbaMdhI samasta saMbhava suvidhAyuM dhanike aura nirdhane-dene ke pradAna kI jAya. kalakatte kI baladevadAsa- mAtRbhavana nAma kI saMsthA esI hI eka upayogI saMsthA hai. isa saMsthA kI sthApanA 16 pharavarI sana 1924 ke zrImatI liTana ke hAtha huI thI aura usI varSa ke mArca mAsa se isakA kArya AraMbha huA. pahalI mArca se disaMbara sana 1924 taka, dasa mahIne ke bhItara hI isa mAtR-bhavana ne itanA saMtoSajanaka kAma kara dikhAyA ki use sudaDha rU5 se saMcAlita karane kI AvazyakatA pratIta huI 417 rAgiNuM sTiyoM kA IlAja se 353 kA saMbaMdha prasava se thA. 363 ba ne mAtR-bhara janma grahaNa kiyA. inameM se 291 bacce sakuzala utpanna the aura dasa dina ke bAda unake mAtA-pitA uhe apane ghara le gaye. cAra mAtAye mara gaI. ye zriye prAyaH ayogya dAiyAM kI zikAra ho cUkane ke bAda roga kI aMtima avasthA meM Isa saMsthA meM AI thIM. - dUsare varSa Isa saMsthA kI zaraNa meM AnevAlI stri kI saMkhyA 417 se 613 he gaI. sana 1926 meM yaha saMkhyA 700 huI aura sana 1927 meM yaha vRddhi 864 taka pahuMcI. isa prakAra yaha saMsthA dinapratidina unnati karatI jA rahI hai aura apanI upayogitA pramANita karI rahI che. eka bAta aura bhI dhyAna meM rakhane yogya hai, bhAratIya mahilAyaeN vizeSa saMkocazIla hatI hai aura aspatAla meM jA kara baccA ke prasava karanA unake liye priya kArya nahIM hai. aisI dazA me Itane alpakAla meM itanI loka-priyatA prApta karanA Isa mAtR--bhavana ke unnAyake kI vizeSa kArya-tatparatA aura udyogazIlatA kA hI sUcaka hai. kalakattA kAraperezana ke bhUtapUrva suyogya cIpha ekjhIkyuTiva ophisara zrIyuta bAbu subhASacandra bosane ukta mAtRbhavana kI adhyakSA se Isa saMbaMdhI kI yojanA mAMgI thI; adhyakSA ne je pejanA cha aura jise subhASa bAbu ne bahuta pasaMda kiyA thA usake kucha aMza yahAM diye jAte haiM 1-garbhavatI stra ke samucita zikSA--pradAna kI vyavasthA kI jAya. 2-garbhavatI stri ke ghara jA kara unakI sthiti dekhane kA prabaMdha kiyA jAya. 3-eka aisA aspatAla honA cAhiye jisameM garbhasaMbaMdhI jaTila rogo aura zikAyoM kA upacAra kiyA jA sake. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 zubhasaMgraha-bhAga pAMcama 4-sava ke samaya garbhavatI biye kA sudakSA vyakti dvArA yathAsamaya sahAyatA pahuMcAI jAya. pa-rAgiNI stri ke prasava kA prabaMdha aspatAla meM kiyA jAya. 6-zizu-auSadhAlaya vA zizu-zamyAzikSaNa kA prabaMdha kara ke mAtAo ke suvyavasthita rUpa se saMmati pradAna kI jAya aura unakA upacAra kiyA jAya. 7-Ina auSadhAlaye kI vyavasthA taba taka kI jAya jaba taka bacce pAThazAlA meM jAnegya na hai jAya aura pratyeka bacce kI zikSA anivArya kara dI jAya. 8-je bace skUla na jAte hai unakI jAMca suvyavasthita rUpa se kaI sugya vyakti jA kara kiyA kare. 9-pratyeka skula meM eka sadakSa karmacArI yA auSadhazAstrI honA cAhiye, jisakA kartavya skUla ke laDAM ke svAzyapara dhyAna rakhanA hogA. jaba bacA skUla jAne lage taba usake pahele kI DAkaTarI riporTa bhI skUla meM bheja dI jAya, jisase skUla kA svA -nirIkSaka bacce ke janma se hI usakI zArIrika avasthA kA paricaya pA sake tathA usake ghara kI paristhiti samajha sake. yudi bacce ke mastika meM koI doSa hai to usakI zikSA kA pRthaka prabaMdha honA cAhiye. jina bAM ke kSaya-roga hai unheM khulI havA meM paDhAnA cAhiye. pratyeka bacce ke saphAI aura vyAyAma kI zikSA milanI cAhiye. 10-skUla ke svAstha-nirIkSaka ke skUla-bhavana kI sthiti kI upayuktatA ke saMbaMdha meM apanI saMmati batAnI cAhiye, bencoM aura Deska kA bacce ke zarIra para kyA prabhAva paDatA hai, bijalI kI rozanI, pAThayapustaka meM chApe ke akSara ke AkAra, bArIka kA silAI Adi ke kAma AMkhe para kaMsA jora paDatA hai, ina saba bAte ke saMbaMdha meM unheM yathAsamaya apanI salAha dete rahanA cAhiye. nirbala bacce ke liye vyAyAma kA aura garIba bacce ke liye kucha bhajana Adi kA bhI prabaMdha karAne kI ora dhyAna denA cAhiye. 11-vartamAna samaya meM hamArA kAma yaha honA cAhiye ki hama yuvatI mAtAe ko samacita zikSA pradAna kare ke yogya banAve, koMki adhika avasthA kI stri kI apekSA una para prabhAva DAlanA adhika saMbhava che. 1ra-isameM to koI saMdeha ha hI nahIM sakatA ki strI kI prasava ke pUrva kI avasthA DA saMtAna ke upara baDA prabhAva paDatA hai. je mAtAryuM baccA prasava karane ke pahale yatheSTa bhojana nahIM pAtAM aura abhAva meM hI apane dina kATatI hai unake bace choTe ra asvastha hote hai, kAma adhika karane aura paryApta bhejana na milane ke kAraNa garIba ke bahuta se bace paidA hone ke bAda hI mara jAte hai. boM ke marane kA eka kAraNa yaha bhI hai ki unakI dekharekha kI UMcata vyavasthA karane kA jJAna mAtAo ke nahIM hotA, atae Isa vitha kI zikSA kA prasAra karane ke liye ghara ghara mahilA zikSikAe ke paheMcane kI AvazyakatA hai; mAtA ke ba ke dekhabhAla kI zikSA dene meM eka bAta smaraNa rakhane kI AvazyakatA hai aura vaha yaha ki kArA pustakajJAna kisI kAma kA ne herA, lAbha hogA mAtA ke dRSTi-kaNuM ke vistRta kara ke usakI buddhi kA vikAsa karane se. loge kI yaha dhAraNA hai ki pratyeka mAtA apane bhItara vidyamAna mAtRtva kI pravRtti se prerita he kara vahI karegI je bacce ke liye sarvottama hegA, yaha satya nahIM hai. ni:saMdeha apanI zaktibhara vaha apanI dRSTi meM aisA hI samajha kara keI kAma karegI. paraMtu isakA yaha artha nahIM hai ki vaha je kucha karegI vaha bacce ke liye vAstava meM hitakAraka hogA. yuvatI mAtA ke bacce ke saMbaMdha meM sabhI bAte samajha lenI cAhiye, lekina pahalA baccA paidA hone ke pahale hI use yaha kara lenA cAhiye aura aisA na ho ki vaha usake upara prayoga kara ke anubhava prApta kare. isa viSaya para zikSA ne ke liye garbhavatI kI sthiti meM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ nadiyA eka ghATa bahu tere! 111 hI prayatna honA cAhiye. prasavapUrNa zayAzikSaNa, mAtRbhavana, zizuzikSaNa Adi kI vyavasthA eka hI sthAna para honI cAhiye. saptAha meM kucha dina prasava-pUrva aura kucha dina prasattara zikSA ke liye niyata kara denA cAhiye. ukata mAtR-bhavana kI adhyakSA kI ye bAteM kevala baladevadAsa-mAtR-bhavana athavA kalakatte hI ke liye upayogI nahIM hai. saMpUrNa deza ko InakI AvazyakatA hai. baladevadAsa-mAtR-bhavana jasI upayogI saMsthAye te pratyeka nagara meM hanI hI cAhiye, DisTikaTa be ko bhI kartavya hai ki ve janana-vijJAna ke adhyayana ke ucita rUpa se sAhana de aura apane apane prAnta meM mAtAo aura zizuo ke svAthya kI rakSA ke nimitta vaisI hI saMsthAo ke janma de. aMta meM kalakattA kAraperezana se bhI hamArA yaha nivedana hai ki vaha apanI vizAla nagarI meM baladevadAsa-mAtRbhavana kA samucita vikAsa karake deza ke sAmane eka ujavala Adaza upasthita kare. ("sarasvatI"nA eka aMkamAMthI) 41-nadiyA eka ghATa bahu tere ! (eka garIba paNa ke dharmAtma hoI zake che !) maMgara jAti kA mocI thA. zahara ke eka chara para usakA ghara thA aura dUsare chera para usakI dukAna ! bhagavAna hI jAne isameM kaunasA rahasya thA. usakI dukAna ke pAsa hI eka saDaka thI. loga isa para kama hI calate najara Ate the, para maMga' ke isakI paravAha hI kyA thI! usakI dukAna kI dazA aura bhI beDhaba thI, phUsa kI jhoMpaDI thI aura aisa ke TeDhe me khaMbhe lAge che. kisIne use naye ja te ba apanI roTI calAtA. usake cehare para kabhI bhI viSAda kI rekhA najara na Ai. jaba kisIne use dekhA, masta pAyA. hAM, vaha kabIradAsa ke bhajana kI eka paMkti barAbara hI gunagunAyA karatA thA-"nadiyA eka ghATa bahu tere." jaba kabhI koI usakI dukAna para AtA, vaha usase dharma kI bAte cheDa beThatA. bAta calatI hI rahatI ki vaha kaha uThatA "ThIka hI hai. sabhI eka hI pitA kI saMtAna hai." use na mAyA thI na moha. usake sIne meM eka choTA sA dila thA, aura vaha bhI dharma se labAlaba. niHsaMdeha maMgasa mastamaulA thA. pica baje kA samaya thA. sUryadeva pazcimadizA meM jhilamila kara rahe the. maMgasa apanI dukAna meM beThe eka purAne jUte meM tAgA calA rahA thA. bIca bIca meM kucha gAtA bhI thA. usa samaya usake cehare para bhalepana kA bhAva thA; AMkhe meM karuNa kI AbhA thI, je dInatA kI sahacarI che. te kA tAgA calAnA samApta huA, usane dukAna uThAI. dinabhara kI AmadanI ke ginA, paise gina kara phUle na samAyA aura kaha uThA-"Aja 6 Ane mile hai, maI hai bhagavAna kI.' itanA kahatA huA apane ghara kI era calA. eMdherA adhika ho gayA thA. loge kI bhIDa saDaka para aba kama thI. bAjAra meM pahuMca kara geMgarU ne dekhA ki dukAneM uTha rahI hai. kisI prakAra usane kucha ATA aura sarakArI mela lI. kauDI kauDI khatama ho gaI. ghara pahuMcane kI aba dera thI. maMgarU ke bacce AzAbharI khoM se saDaka kI ora eka eka AdamI ko dekha rahe the; strI bhI cUhe meM Aga jalA kara pati kI bATa dekha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 zubhasaMgraha-bhAga pAMcama rahI thI. meMgasa ghara pahuMcA, bacce gale se lipaTa gaye meMgara uSA kI kiraNe ke samAna khila paDA. strI sAmAna le kara aMdara gaI. meMgarU ke halakI sI niMda A gaI thI. rAta ke aba 11 baja cUke che. strI ne thAlI lagAI. bace pitA ke bAhara bulAne gaye. magara uThA aura caukapara jA beThA. bacce use ghera kara baiTha gaye ! basa, aba khAne hI kI dera thI. itane meM daravAje se AvAja Ai "aba tumahArI hI AzA hai bAbA ! dinabhara kI bhUkhI dU, mujhe bhI eka roTI denA. ItanI bAta suna kara maiga kaba khA sakatA thA? jhaTa bAhara AyA. eka mAM thI, aura eka nanhA sA baccA. meM bilakha rahI thI, jADe kI rAta thI. baccA meM kI goda meM lipaTA huA gamI kA anubhava kara rahA thA. sacamuca yaha dazya baDA hI karaNapUrNa thA. - garu aMdara gayA. bharI thAlI le kara bAhara nikalA, isane du:khiyA ke Age thAlI rakha dI. bhaMga kI strI pati kI ora cupacApa dekha rahI thI. usa samaya vaha zAnti kI ti thI, aura meMgasa saMtoSa kA svarUpa banA huA thA. dukhiyA aura usakA baccA, dena hI ne roTiyAM khAI, maMgasa ne pAnI pilAyA; maMga. ne pUchA-"bahena ! tuma kauna he ? duHkhiyA- eka dIna brAhmaNa ke ghara kI abhAginI TUM. dInatA kI mArI huI haiM." "tuma kauna hai mere dAtA dukhiyA ne pUchA. garu ne dabI AvAja meM kaha-"bahena ! meM eka garIba mAcI dU." itanA kaha kara usane eka bAra AkAza kI ora dekhA. usa samaya usake makhamala se gaMbhIratA Tapaka rahI thI, mAne mana hI mana vaha kisI gUDha viSaya para tarka vitarka karatA he. kucha dera cUpa rahA. phira meMga bola uThA "nadiyA eka ghATa bahu tere." | itanA sunate hI duHkhiyA kI aMtarAtmA haMsa paDI. usake murajhAye hue mukhaDe para eka AnaMda kI jyoti camaka uThI ! taba se barAbara vaha yahI raTA karatI hai "nadiyA eka ghATa bahu tere' loga use pagalI kahate hai, zahara ke leka yahI kaha kara use ciDAte hai. ("manaramAnA eka aMkamAM lekhaka zrI pAMDeya avadhavihArI "hiMdI bhUSaNa") Mummy Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 113 eka baMgALInI addabhuta yAdazakti 42-eka baMgALInI adbhuta yAdazakti = sATha AMkaDAnI rakamane eja rakamathI manamAM guNa kADhI! manuSyanuM mana ane buddhibaLa eTaluM badhuM jabarajasta che ke tenA akhatarA joIne duniyA ajAyabImAM garakAva thAya che. baMgALAnA eka yuvaka somezacaMdra bojhe amerikAmAM jaI meTA meTA dAkhalAo moDhethI ane manamAM ja gaNI, sAcA javAbo ApI tyAMnA mahAna gaNitazAstrIone ane mAnasazAstrIone herata pamADayA hatA. teno citAra eka amerikana maeNphesara nIcenA lekhamAM Ape che. moTA moTA prophesarAnI buddhi A eka hiMdI chokarA AgaLa kevI jhAMkhI paDI gaI ane tene harAvavA bhegA thayelA amerikana buddhimAna mahApuruSoe pAchA paDI kema AMgaLAM karaDyAM, tenI mAMcaka hakIkata jANavI hoya to nIcele lekha vAMco. addabhuta yAdazakti ke ekAgratAne pratApa ! baMgALanI eka nadIne kAMThe sUryodaya vakhate eka brAhmaNa nahAto hato. najIkamAM ja koI hiMdu vidyArthInuM eka aMgreje apamAna karyuM, ane pachI te vidyArthI tathA aMgreja vacce gALonI ramajhaTa cAlI. banne jaNa aMgrejImAM ekabIjAne gALe bhAMDatA hatA. nadImAM nAhate pele bhUdeva A badhuM dhyAnapUrvaka sAMbhaLI rahyo hato. Akhare jyAre banne jaNane adAlatane AMgaNe khaDA thavuM paDayuM tyAre brAhmaNane sAhedatarIke bolAvavAmAM Avyo. rAkSasI yAdazakti tene bolAvavAmAM AvatAM jajajane khabara paDI ke te brAhmaNane jarA paNa aMgrejI AvaDatuM nahotuM. chatAM teNe kahyuM ke huM baMnenI takarAra vakhatano eke eka harapha tamArI AgaLa belI jaIza, mane barAbara yAda che. prathama te keIe A vAta mAnI nahi; paNa te bhUdeva to eka pachI eka aMgrejI vAka bolavA mAMDyo ane jyAre pelA takarArI mANasoe korTane jaNAvyuM ke A brAhmaNa ekeeka zabda barAbara belyo che tyAre sau herata pAmyA. adAlatamAM ajAyabIne pAra rahyo nahi. kharekhara e bhUdevanI yAdazakita rAkSasI hatI ! amerikAmAM eka baMgALInI smaraNazaktinAM jAdu A bhUdevane huM maLe nathI; paNa enI yAdazakitane paNa jhAMkhI pADe evA eka hiMda chokarAne mane bheTo thayo che. A chokarAnuM nAma somezacaMdra bejha. hiMdamAM e chokaro che, mazahura che. gaNitanA dAkhalA gaNavAmAM tenI mAnasika zakita eTaluM to ajAyaba kAma kare che ke mAnasazAstranA abhyA. sIone A chokarI eka aNaukela koyaDA jevuM lAge che. gaye vakhate te cUrepa ane amerikA jaI AvyA tyAre tene duniyAbharamAM kIrti maLI. laMDananuM "DelI mela" lakhe che ke " 1,80 7,947 nA AMkaDAne eTalAja AMkaDAthI guNavA mATe ApaNane kAgaLa pensIla ane gerIdhamanA kAThAnI jarUra paDe ane chatAM ardhA kalAkane aMte mAMDa e dAkhalo pUro thAya. uparAMta dAkhalo gaNatI veLA zAnti ane sagavaDa joIe te juduMja.paNa baMgALAnA bAbu sAmezacaMdra bojha te kAgaLa, pinsIla ke bIjA kazA sAdhanavinA theDIja vAramAM A dAkhala karI zake che. paNa A te nAnI rakamanI vAta thaI. eka jabara sabhAmAM keTalAka ghoMghATa vacce A chokarAe cALIsa AMkaDAnI rakamane tevI ja rakamathI manamAM guNIne vIsa miniTamAM javAba kahI Apyo hate ! eMzI AMkaDAne lAMbelacaka javAba teNe pATIA upara lakhI kADhaye tyAre saunA moMmAMthI zAbAzInA pokAra nIkaLI paDe. amerikAmAM mI. semezacaMdra bojha AvI pahoMcatAM tene kolambIA yunivarsiTinA prophesara sI. je. kesara pAro laI javAnuM mAna mane prApta thayuM. meM pro. kesarane bojhanI ajAyaba gaNanAzakitanI pIchAna karAvI. eNphesaranA meM upara zaMkA ane azraddhAnI rekhAo taravaravA lAgI. Akhare zu. 8 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 zubhasaMgraha-bhAga pAMcame ****** * ~~~~~~~ ~~~~~~ ~~~ eNphesare acabuca eka sAta AMkaDAnI rakamane bIjI sAta AMkaDAnI rakamathI guNavA kahyuM. pATI uparanI eka rakama upara ekaja daSTipAta nAkhI somezacaMdra AMkha baMdha karI. bIjI bAju phesara kAgaLa, pensIla ane gegerIdhama keThe laI gaNavA beThA. be traNa miniTamAMja AMkho kholI chokarAe kahyuM. javAba tayAra che." somezacaMdra javAba Apyo te prophesare kAgaLa para lakhI lIdho. pachI pitAne dAkha pUro karyo. "tamAro javAba kharaja che ? " eNphesare pUchayuM. "hA, kharaja che; khoTo na hoI zake. " "guNAkAranI pahelI lAIna belo jeuM ?" mI. bejha pahelI lITI bolI gayA. bIjI bolo have." yAdadAstamAMthI bIjI lITI paNa saMbhaLAvI. " khoTI che " prephesare kahyuM. " nA, tamArI lAIna barAbara tapAso." mI. bojhe namratAthI kahyuM. prophesare pharI gaNI joyuM to pitAnI bhUla jaNAI. mI. bojhe je guNAkAra manamAM ja karyo hato te kharo hato, tethI prophesarane khAtrI thaI gaI. "tame A ajAyaba zaktinuM jAhera pradarzana amArA gaNitazAstrIonI hAjarImAM karaze kharA ? AkhuM khAtuM, gaNitanA vidyArthIo ane jAhera prajA tamAro bahu AbhAra mAnaze." Akhare jAhera pradarzana mATe tArIkha mukarara thaI kaeNphesaro potAnI sAthe saravALA ane guNAkAra karavAnAM mazIne lAvyA. emaNe daza daza AMkaDAnI rakamanA guNAkAra AvyA. ethI vadhAre to e mazInomAM guNAkAra thaI zake tema nahotuM. tamAma dAkhalAo mI. bAjha manamAMja AMkho mIMcIne gaNI kADhayA. tenA tamAma javAbo kharA paDyA! paNa amerikAnA gaNitazAstrIoe mI. bojhanI sakhtamAM sakhta tapAsaNI karavAno nizcaya karyo. kelarabIA yunivarsiTinA gaNitanA prophesaroe ane mAnasazAstranA bIja baDekhAMoe bhegA maLI mI. bejhane pharI vakhata jAhera sabhAmAM tenI ajAyaba yAdazaktinuM pradarzana karavA araja karI. mI. bejha te hamezAM taiyAraja hatA. A vakhatanI sabhA gaMjAvara banI. AlIzAna oraDAmAM hajAro mANasonI medanI maLI. A hiMdu chokarAne guMcavI nAkhavA gaNitanA vidyAthIe gherathI lAMbA dAkhalA ane guNAkAra karI lAvyA hatA; paNa tamAma dAkhalAmAM mI. bejhanA javAba kharI paDayAM. sabhAgRhamAM harSanAda gAjI rahyA. daza varSa pahelAM 3, jagadIzacaMdra bejhane je pracaMDa tALIonA gaDagaDATathI vadhAvavAmAM AvyA hatA. teja gaDagaDATathI A nAnakaDA bejhane sabhAjanee vadhAvI lIdhI. paNa enI ajAyabazakitanuM sAcuM pradarzana te haju bAkI ja hatuM. e pradarzana teNe nevAka gAmamAM karyuM. amerikAnA mahAnagara juka ane nevArkanA cunaMdA gaNitazAstrIonI kamiTi nImavAmAM AvI. rAtadivasa mAthAphoDa karIne emaNe sATha AMkaDAnI rakamane evaDI rakamathI guyuvAne dAkhala taiyAra karyo. A rahI e rakama 6501 8734 4634 4354 8223 5177 3391 1149 42 6 0 697 9726 7547 3884 06 39 8776 - A rakamane eja rakamathI guNavAnI hatI. gaMjAvara sabhA vacce bejha hAjara thA. pATIA upara te rakama mAMDavAmAM AvI. AMkhI rakama e chokaro pahelethI chelle sudhI vAMcI gayo, ane pachI AMkho baMdha karI ubho rahyo. turataja AMkha kholI ane kahyuM. "ane huM manamAMja AMkha mIMcIne dAkhalo gaNavA mAMDIzatamArA ghaMghATathI mane kazI ja asara thavAnI nathI." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ A m anMARAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAMAANARIA eka baMgALInI addabhuta yAdazakti 115 A sAMbhaLatAM ja tamAma sabhAjano jorazorathI vAto karavA mAMDayA. someza bejha to AMkho baMdha karIne phakata hoThaja calAvato hato. cAlIsa miniTa thaI ke turataja bejhe AMkho kholI ane jAhera karyuM ke " javAba taiyAra che. " ema kahIne teNe pATIA upara javAba lakhyo. e javAba nIce mujaba hato: 4227 4358 3122 7781 7867 9206 6560 7076 165ra 5214 4797 7842 4645 1310 3123 7464 776 7 0443 9741 3464 1436 1455 5122 8253 7402 5719 4509 5036 9384 8576 kamiTinA pramukhe ane sabhApatie hasIne jAhera karyuM ke "mI. bejha ! tamAro javAba taddana sAco nathI. 120 AMkaDAmAMthI 19 AMkaDA khoTA che. " saMmeza bejhanA caherA upara jhAMkhapa AvI gaI kaI divasa nahi ne A pahelI ja vAra javAba khoTo? eka paNa zabda bolyA vinA teNe pharI vAra AMkha baMdha karI dIdhI thoDIvAraja miniTamAM pharI dAkhalAne tALo meLavI jaI te bolya "mAre javAba tadana sAco che. je bhUla hoya to tamArI che. tame pharI vakhata gaNI jAva." paNa AvaDe gaMjAvara dAkhalo pharI gaNavAnI paMcAta koNa kare ? kamITIe nA saMbhaLAvI, tyAre bojhe kahyuM. to maherabAnI karI tamAro javAba pATI upara mAMDe. huM tamane tamArI bhUla palakavAramAM samajAvI daiza." kamiTine javAba pATIApara maMDAyo. bAjhe bhUlo batAvI; paNa kamiTinA sabhyoe mAnyuM nahi. vaTe temaNe tyAM ne tyAM bejhanI rUbarU pharI vakhata dAkhalo gaNavA mAMDayo. temanI gaNatarImAM ejhe bhUlo batAvI dIdhI. Akhare kALAM zAhI jevAM meM karIne temane kabUla rAkhavuM paDayuM ke, semeza bojha sAco che. mI. bejhanI AvI ajAyaba zaktinuM kAraNa zAmAM che ? sabhAmAM ja meTA meTA paMDitoe tene A bAbatane prazna pUchyuM, eTale bojhe javAba Apyo - dhyAna ane ekAgratAthIja meM ATalI yAdazakti meLavI che. khAvApIvA ane sUvAnuM huM bahuja ochuM rAkhuM chuM. chellAM keTalAMka varSothI huM divasanA phakta cAra pyAlA dUdhanA pIuM chuM. e sivAya kaze khArAka ke pANI huM leto nathI. ane pUrA covIsa kalAkamAM pIvAmAM dArU ane pANI leto nathI. rAtanA agiyArathI be vAgyA sudhI sAmAnya rIte ugha lauM chuM. be vAgyA pachI eka miniTa paNa huM pathArImAM raheto nathI." "bAkIne vakhata zuM kAma karo che" tenA javAbamAM mI. banne jaNAvyuM ke "bAkInA badhA samayamAM huM dhyAna ane samAdhi karUM chuM. e samAdhi agara ekAgratAnA baLathIja mAruM jIvana Take che, temAMthI ja mane badhI zakti maLe che, mArA AdhyAtmika gurunAM mane samAdhimAM darzana thAya che. dararoja savAranA bethI cha vAgatAM sudhI huM prANAyAma, samAdhi ane dhyAna karUM chuM. AvI samAdhi ke ekAgratAvinA koI paNa mANasa koI paNa dhaMdhAmAM phateha meLavI zake nahi. samAdhithI ane dhyAnathI mana upara kAbu Ave che ane zakitao eLe jatI aTake che. eTale te zaktine lAMDAra ekaThA thatAM ApaNe tene ajAyaba upayoga karI zakIe chIe. AsapAsa game tevo zorabakora thavA chatAM ApaNuM dhyAna tUTatuM nathI. "chokarIono nAca thAya to?" eka prophesare pUchayuM " zuM game tevA avAjathI paNa tamAruM dhyAna tUTe nahi?" mI. be javAba Apyo-" hA ! huM dAkhalo gaNato houM ke bIjI rIte dhyAnamagna houM tyAre tame mArI AsapAsa paDaghama bajAvo ke suMdara chokarIonA nAca nacAvo, game tevA avAje kare te paNa mArI ekAgratAmAM lagIre khalela pahoMcavA saMbhava nathI. dhyAna vakhate huM kaMija sAMbhaLato nathI. mArA AtmA ane mananI AsapAsa huM e vakhate saMyama ane nigrahanI killebaMdI racI dauM chuM." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 zubhasaMgraha-bhAga pAMcame mI, bojhe zakti kayI rIte keLavI? tame A dhyAna ane ekAgratAnI zakita kayI rIte keLavI ? ke janmathI ja A zakita tamane khudAe ApI hatI ?" Avo savAla pUchatAM mI. bojhe javAba Apyo ke, " bacapaNathIja mArI yAdadAsta sArI hatI. jyAre mArI uMmara ATha varSanI thaI tyAre mane mAlUma paDayuM ke, huM kAgaLa-pensIlanI madadavinAja manamAM dAkhalA gaNI zakuM chuM. amArI nizALamAM huM thoDAja divasamAM pahelA naMbarano vidyArthI banI beThe. huM aDhAra varSanA thayA tyAre cauda AMkaDAnI rakamane evI ja rakame manamAM gaNI zakatA hatA. dhIme dhIme cALIsa AMkaDA sudhI pahoMcIne Aje huM sATha AMkaDAnI rakama sudhI pahoMcyo chuM. dAkhalA eTale mANase ! " bApaDI lAMbI rakamonA guNAkAra, bhAgAkAra, saravALA, ghanamULa vagere manamAM ja karavA uparAMta eka varSa sudhI huM e tamAma dAkhalAone barAbara yAda rAkhI zakuM chuM. e pachIthI yAdadAstamAMthI e dAkhalA taravA mAMDe che. eka vAra manamAM eka dAkhalo karI gayA pachI mane agIAra mahIne je koI pUche to teja dAkhalo mane barAbara yAda hoya che ane pharI vakhata manamAM gaNatarI karyA vinA ja eka sekaMDamAM javAba ApI zakuM chuM. A AMkaDAo yAda rAkhavAmAM mane muzkelI paDatI nathI; kAraNa ke tame loke jema amuka mANasane eka vakhata joyA pachI yAda rAkhI zake che, eja rIte huM dareka AMkaDAne jUdA jUdA mANasatarIke oLakhI kADhuM chuM, mArA mana AgaLa e AMkaDArUpI mANasenuM kaDhipata citra khaDuM thAya che, ane teo badhA mArA agAunA oLakhItA hovAthI temane huM daza bAra mahInA pachI paNa ekadama pakaDI pADuM chuM." manuSyanuM mana A uparathI sAbIta thAya che, mANasanuM mane kharekhara eka evI cIja che ke tenI adabhuta zakti upara duniyA ajAyabI anubhave che. e mananI zakitanI kaI sImA ja nathI. jeTaluM keLavavuM hoya teTaluM tene keLavI zakAya che. ( "samAjasevA"nA eka aMkamAMthI ) UN MA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ prA. avadhAnInI adbhuta vaidazakti 43 - pro. avadhAnInI adbhuta yAdazakti smaraNazakti upara adbhuta kAmu dharAvanAra prA. avadhAnI, hamaNAM muMbaimAM AvyA che. A sajjana eka gujarAtI gRhastha che ane hiMdanA yuvake smaraNazakti keLavI mAnasika sattAmAM vikAsa sAdhe evI IcchA rAkhe che. 117 pra0 avadhAnIe prakhara smaraNazaktinA keTalAka prayeAgA be-traNa divasa agAu keTamAM meDejha sTrITamAM ela. rAya sAMpatanI svadezI pracAraka ka panInI AphisamAM karyAM hatA. e vakhate muMbainA ghaNA kharA patrakAre ne AmatraNa ApavAmAM AvyuM hatu, ane keTalAke hAjarI ApI hatI. prA. avadhAnInA prayAgAthI sau herata pAmyA hatA ane jyAre badhA uDDayA tyAre dareka prekSakanA mAMmAMthI evAja udgAra nIkaLatA hatA ke, mANasanI mAnasika zakti keTalI badhI hada sudhI khIlI zake che ! kharekhara mAnavabuddhinA vikAsane sImAja nathI.' hAra vAkyA prA. avadhAnI ekasAmaTAM hAra vAyeA yAda rAkhI zake che. tame kAgaLa upara hajAra vAyA lakhA, dareka vAkyane nabara Ape, ane pachI tame phAve tevI rIte ADA avaLA nakhara sAthe e vAgye. eTalI jAo. tAM theADIja vAramAM prA0 avadhAnI tamane e saghaLAM vAkayA naMbaravAra pAchAM kahI Apaze. eTaluMja nahi paNa amuka nabara upara kayu' vAkya che. ema pUchazeA tApaNu tene javAba ApI deze, agara amuka vAkyane nabara kayA che tene paNa turata pratyuttara Apaze. ene game tema savAle pUche| ke 35 muM vAkya kheAleA, 99 muM khelA, 69 kaheA, 177 muM kaheA,' te| A badhAnA javAba te capocapa ApI deze. A prayAga emaNe rAya sapatanI oNphisamAM saunI ajAyabI vacce karI batAvyeA. zabdo ane peregrAphA prA. avAnI aMgrejI bIlakula jANatA nathI, emanI mAtRbhASA gujarAtIja che. chatAM jo tame aMgrejI peregrApha lakhI tenA pacAsa ke se| zabdo ADA avaLA eTalI jAe, game te kramamAM emane e zabdo saMbhaLAvA tApaNu te enA uparathI AkhA peregrApha geAThavI Apaze. ane amuka nabaranA zabda kayA ema pUchaze te!paNa tene javAba Apaze. A rIte teo game te bhASAnA kalAkA, peregrAphI vagere kahI Ape che. khIjA aneka prayogA A uparAMta bIjA aneka prayAgeA teo karI zake che, je joine ApaNane emaja thAya ke, A mANusa pAse kaMi jAdu hevuM joie; paNa kharUM jotAM jAdu jevuM ka Mija nathI. emaNe bacapaNathIja smaraNazaktine kaLavI che. teo kahe che ke, kAi paNa mANasa tAlImathI AvI zakti keLavI zake che. yUropa ane amerikA AvA mANasA ApaNA hiMdusthAnamAM janmyA heAvAthI emanI kadara thatI nathI. yUropa agara amerikAmAM evA gRhasthane AMgaNe paisAnI cheALA uDatI heAya ane ene mAnapAna apAtAM hAya. prA0 avadhAnInA prayAge ame joyA che, ane enA mATe echAmAM ochuM ema kahI zakAya ke e kharekhara addabhuta che. eka hajAra varSanI tArIkhA uparanA vAra paNa te kahI Ape che. tame AjathI pahelAMnAM pAMcase sAtase| ke hajAra varSAM lai ene pUche ke 1793 nA eTAbaranI pacIsamI tArIkhe kayA vAra hatA, te! te caTa laine kahI Apaze. base varSoMnuM paMcAga lai tame ene pUchyAja kare! ane e javAkhe| ApyAja karaze. zuM yAda rAkhavuM e emanA jIvanamAM prazna nathI? zuM bhUlI javuM e savAlaja emane AkareA thai paDayA che ? kAi. paNa sthaLe je kAMi prayogA karavAmAM Ave, emane je kAMi pUchavAmAM Ave, e badhuM emane varSoM sudhI yAdadAstamAM evuM teA jaDAi jAya che ke ene bhUlI javAmAM bhAre mahenata uThAvavI paDeche. (ravIvAra tA. 14 mI julAi 1929 nA dainika "hiMdusthAna" mAMthI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo 44-aNaziyAnI duniyA huM kaMI jaMtuzAstra ke tevA koI zAstrane abhyAsI nathI. chatAM aNaziyA upara kaMI 'te dhaSTatAja lekhAya. paraMtu huM je prakAranA aNaziyA viSe AchAM--adhurAM rekhAcitro AlekhavA icchuM chuM te aNaziyAM sarpAkAranAM comAsAmAM udabhavatAM jIvajaMtuonI jAtanAM nahi, paNa A pRthvI para mAnavI nAmathI saMbodhAtAM, vAstavika rIte aNaziyAnIja keTInAM e. manuSya aNuziyAMja che. ATalI prastAvanAmAMja meM comAsAmAM udabhavatA jIvajaMtunI jAtanA aNuziyAne eka prakAra te gaNAvI dIdho. have mAnavIrUpI aNaziyAnA prakAra AchA AchA cItarUM chuM te cItaravA pahelA e spaSTIkaraNa karI lau. kudaratanA kayA uddezathI aNaziyA uddabhavatAM haze, e tattvane bAju para mUkI aNaziyuM eTale vinA uddeza thakabaMdha uddabhavatAM nirmAlya ane tethI kacaDAI kacaDAI TaLavaLatAM pAmara jaMtuo, e vyAkhyA svIkArIne ja A viSaya cartu chuM. AvA udeza vinA udabhavatA mAnavIrUpI aNaziyAno pahelo prakAra te bALalagnanA pariNAmathI pedA thatAM veMTaDAM bALako. (bALamAtapitA eTale kAcI vayanAM chokarA chokarIthI utpanna thato. saMtAno te ghaNuM karI TaeNTaDAMja hoya che.) pacIsa varSanA puruSa ane vIsa varSanI kanyA e pramANathI ochI uMmaranAM mAtApitAthI utpanna thatAM sadhaLAM saMtAnone huM aNazIyAnA nAmathI ja saMbodhuM chuM. naMbara 2 aNaziyAne bIje naMbara te ApaNI hiMdu strIo. bALamAtApitAnI AMdhaLI vAsanAothI bALakI utpanna thAya, te bALakI ke chokarAnA zarIranuM varNana banatAM sudhI AvuM hoya che. basera basera vajanane mAMsavagarano hADakAM ane cAmaDIno chokarI je chokarArUpI lo. zeraDInA sAmAnya sAMThAthI paNa pAtaLA hAtha paga, nAkamAMthI nITanuM vaheLiyuM satata cAlatuM hoya, tenuM moM mAkhIonuM krIDAkSetra hoya, paTanI khINa jevA bhaMDAramAM anicchita bharatI bharAyA karatI , tevI nirmAlya bALakI. AthI chokarI moTI thAya tyAre te bALakI hasatI ramatI, kudatI DAlatI, praphullavadanI kaI phulaDAM samI kanyA nathI banatI; paraMtu kizorI vayamAM paNa akALe prauDhA gaMbhIra DozI samI DoDhaDAhI cAvaLI bALaDozI bane che. tenI samI anya bALaprauDhAo sAthe evI kanyakAo zerImAM lAja kADhatAM, chAo letAM. "vara' nAma suNatAM malakAI jatAM ane tevA koI "vara' nAmadhArInI vahu banavA talasatAM zIkhe che. samAjanI rUDhio paNa evIja che ke tevI kanyAne jampAne haju dasaka-doDha dasako na thayo hoya tyAM to e bALaprauDhAone koI tevAja kizora vayanA asaMskArI (vaMThela) chokarAnI vahu banAvI de che. A badhAM aNaziyAnA jIvanavyavahAra ke nATaka bhajavAya che. ane tevI rIte janmaprauDhe, prauDhAo ane tevAja temanAM mAbApe jIvananA keDa ke laDAvI le che ane jIvana dhanya dhanya banyuM mAne che. mArI daSTie to ApaNe sArAe saMsAranuM jIvana, aNaziyA karatAM leza paNa svabharyuM ke caDhIAnuM nathI dekhAtuM upara varNavela pramANenI kanyA kizorI vayamAMja ke kizora bhAyaDAnI vahu thaI jAya che ane pachI tevA kAcI vayanAne vaLI tenA jevAM ke kadAca tethI paNa vizeSa nirmAtra saMtAna pedA thAya che. eTale tevAMne saMtAna thAya te paNa aNaziyuM ja hoya e kudaratI che-ane kadAca bALaka sAruM hoya to te bALakanI bALamAtA bALakanA janma pachI, suvAroga, kSaya ke jhADAnA kALamukhA roganA paMjAne bhoga bane che ane tevA mAnavIrUpI aNuziyAM uddezavagara janmI koi paNa uddeza mATe jIvyA vinA ke AkhAe jIvanamAM kaMipaNa mahattvanuM kArya karyA vagara koI ne koI rogamAM tarata mRtyu pAme che, jene potAnA jIvanane kaMi paNa khAsa mahattvano uddeza nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ aNuziyAnI duniyA ^^^^^^^^^^* *~~~~~~~~~~~~~~~^^^^^^^^^^^ : are 3 je je vyakita sAmAnya jIvana jIvI, kaI arthavagaranA svAda, moha ke zokha mATeja pAmara jIvana jIve che te paNa aNaziyAnA vizeSaNaneja lAyaka che. pariNita hiMdu strIo sAmAnya jIvanaja jIve che temAM, ane be-cAra evI te strIone jIvatAM nIrakhavAno prasaMga banyo che ke je uparathI. seMkaDo varSa pahelAMnI ajJAna, abhaNa ke jaMgalI strIo kevI haze tene khyAla AvI zakyA. AvI strIonA prakAra aneka jAtanA hoI te badhAne varNavavA jatAM eka pustaka taiyAra thAya; tethI tevAM be-cAraja citra raju karuM. eka evo prakAra che ke harSabhara malakAtAM, haiye koi "vara nI vahu thavAne pipAsu kanyA vaDIlo corImAM je pUtaLAne raju kare tenI sAthe paraNe. lagna pachI sAsare jAya, saMskAritA ke keLavaNuM hoyaja nahi; eTale dareka paristhitine prathama apanAvI pachI tenA para jIta meLavI tenI saradArI letAM AvaDe nahi, eTale game tenA vAMke ke game te kAraNe vahu ane sAsu, naNaMda vagerene aNabanAva thAya. sAsu ane naNaMda paNa vahunIja koTinAM hoya; eTale sAsu, naNaMda badhAM vahune vagove ane vahu sAsunuM mRtyu vAMchavA lAge. sAthe naNaMdanA paga gharamAMthI dUra karavAnI yukti-prayukti badhuM AraMbhe. te vahune vara ghaNuM karI pitAnI strInA pakSamAM ja ubho rahe eTale te daMpatI kuTuMbamAM aLakha maNuM bane. Ama nitya cAle aNaziyAne kaMkAsa. enuM nAma aNaziyAnI duniyA. AvI strIone jIvanabharano kAryapradeza kuTuMba; tethI AgaLa jJAti ane amuka aMze zerI paNa kharI. divasabharanA kAryakramamAM rasoI, (rasoInA anekavidha svAdamAM ekamayatA) baporanA sUvuM ke daLavuM jhATakavuM, aneka navarIonuM ekaThuM thavuM, dareke potapotAnA kuTuMba ke jJAtinI koI vyaktinI TIkA maya AkhyAyikAo kathavI, sAMjanA bahu te koI paththaranI mUrtinAM darzana karavAM, rAMdhavuM ane savuM. AkhA jIvanaparyaMtanA tevAonA mahattvanA prasaMgomAM vivekabuddhinI maryAdA amaryAdAnA khyAla vagara vadhAremAM vadhAre chokarAMo (aNuzamAM) utpanna karavAM, lagnamaraNanI nAte jamavI, sArAM sArAM lADAM ghareNAMthI ThAMsI ThAMsIne jAtane zaNagAravI, cheka rAMnAM chokarAMnAM chokarAMne paNa bALavayamAM paraNAvavAmAM jIvananI lhANa samajavI ane jIvanane aMte kaI brAhmaNane gAyanuM dAna karI vetaraNImAMthI sahIsalAmata pAra tarI sIdhAM svargamAM pahoMcI javAnI rajAciThThI meLavI akSayamAM maLI javuM. keTalIeka strIo bolakaNI hoya che ane keTalIka strI te bhalabhalA puruSane paNa pANI bharAve tevI hoya che. tethI strIo ghaNuM karI vilAsI, svAdaNa, bajhikaNuM ye ke vagara samaye vAMka pADavAvALI TIkAra, vADI, ustAda chatAM reDavAmAM pAraMgata ane zarIre taMdurasta; eTalI kAbeliyatavALI strIne vyavahAramAM racyA pacyA rahevA sivAya jIvanano kazo ja uddeza ke uMca vicAra suddhAM na maLe. strIviSe ATalI carcA te haTTArUpe ke TIkArUpe huM nathI ja karato. strIone unnatine zikhare birAjatI ane prakAzatI jovA huM icchuM chuM. paraMtu ApaNA samAjano ghaNe moTo samudAya kevAM jIvana jIve che ?-ane te jIvana prazaMsApAtra to nahija babbe aNaziyA jevAM jIvana che. mATe te kaTimAMthI ucca koTi mATe strIone vicAra karatI karavAno che. pharI spaSTa karI levuM ghaTe ke, A TIkA sArI strI jAti upara nahija paraMtu amuka prakAranuM jIvana jIvatI amuka prakAranI strIo uparaja carcAyela che. vAstavika rIte strIonI AvI ajJAna dazA mATe samAja ane temAM khAsa karI puruSavargaja javAbadAra che, kiMtu jyAM puruSa paNa naryA aNaziyAthI paNa adhama jIvana jIvatA hoya tyAM strIo pAsethI vadhAre sArI AzA kemaja rakhAya ? A rahyA tevA thoDA puruSArUpa aNaziyAnA namunA. keTalAeka babucaka juvAnone nIrakhIe chIe tyAre tene mATe aNaziyAno uccAra ApaApa karI javAya che. mArA eka pIchANavALA sajajanano sALo che. te chApAnA riporTarana dhadho kare che. tenI uMmara Azare trIseka varSanI che chatAM potAnI strInI ke bALakanI kaMI paNa vRtti samajavAnI leza paNa darakAra nahi. jIvanamAM vyavasthA ke cokhkhAI sAthe vera, jIvana Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcama mAM kaI paNa sAmAnya pagaluM bharavA mATe paNa tenA pitAnI marajI pramANe ja calana. jIvanamAM nAnI evI upAdhi ke javAbadArI svIkAravAnI AvI paDe tyAM nAse. temanA jIvananAM khAsa ATalAM lakSaNe to kharAM ja. bejavAbadArI, benizcitapaNuM, vAtoDiyApaNuM, avyavasthA, asvacchatA, aniyamitatA-joke bhAI sAhebe bI. e. sudhI ukALyuM che. temanA TuMka paricayamAM huM to temanAthI kaMTALyo ane emanA jIvana para aNuzayAno ilkAba lagAvI dIdhe. naMbara 4 amuka yuvakeno evo varga che ke je bALapaNathI ja pANI vagaranA hoya. nAnI kamaranA, vAMke ragaziyA gADAnI jema uMTALatA kaMTALatA khAnagI mAstaranI madadathI varSone aMte mAMDamAMDa meTrIka sudhI pahoMce. meTrIkamAM be-cAra varSanI daMbhI mahenata bAda napAsa ke kadAca pAsa thaI abhyAsa ane pustakane baeNkeTa kare te daramiyAna ja eka ke be aNaziyAnA pitAnI padavI prApta karI lIdhI hoya, pachI nIkaLe nokarInI talAzamAM. koI sthaLe kArakunanI ke ghaNuM karI ke, tharDa-phortha sTAnDarDa sudhInI mAdhyamika skUlamAM paMtujIpaNuM meLave, paMtujI eTale navuM aNaziyA jevuM jIvana. Treka pagAra-pachI vArasAnI lAlaca para AzAnA killA caNe. tadana nirmAlya jIvana. game tevA TayuzananuM mAkhaNa le. ekadama parAvalaMbI. ne maLe uMca vicAra, sArI bhAvanAonuM sevana ke na maLe ke jIvanamAM Adarza. ragaziyA gADA jevuM jIvana, uddeza vagaranuM jIvavuM, emAM kaMI mahattA nahi eTale mArI bhASAmAM aNaziyAnI duniyA. eka bhaTAzaMkara karIne mANasa che. Azare trIzI upara pAMca varSa ke tethI vadhAre temanI vaya che. amuka koI rAjyamAM vaDA hajhariyAno hoddo dharAve che. zarIra keDIthIe adhIka cArapAMca maNanuM carabIthI lacI paDatuM bAradAna che. goLamaToLa mAthuM ane paththarayA casmAmAMthI loTA jevI goLamaToLa dekhAtI A be patAsAM jevaDI banI te vyaktinuM sArUMe mAgu tI jIvana khulluM pADI de che. temanA e gaMjAvara peTanA phAMdAmAM DhoranI mAphaka dareka vastu vAgoLatA vAgoLatA e AsvAdanI nadIo avirata vahevaDAvyA kare che. temanA zarIra pramANe temanA Asana mATe nitya eka lAkaDAnI ghaNI lAMbI pahoLI evI pATa rahe che. te jAte nAgara gRhastha che, e vAta kahevI te tenA varNananI kadAca mahattA vadhAraze. tame temane jyAre paNa maLavA jaze tyAre temanAM darzana tamone te pATaparaja thaze. temanI AsapAsa niraMtara koI ne koI zAkanI ane koI ne kaI athANAM, rAItAM banAvavAnI vastuonI DhagalIo paDI hoya. khamaNI, khAMDaNI, dastA, cAraNI ane bane charIe paDelIja dekhAze. AsapAsa pAMca sAta nokara-berAMe kaMI pramodI, goLapApaDI ke kaMI pAkalADu vagere vagere banAvavA mATenI taiyArIo karatI ja hoya. pATaparathI peluM bAradAna zAka samAratuM samAratuM TADhAparanA avanavA gapATA ane nokarabAIonI sAthe majAkane TahukAra pheMkyA ja kare. kaMI kaMI vAnIe banAvarAvI pote Aroge ane pitAnA devAdhideva evA rAjAnA caraNamAM mokalyA kare. rAjAnI tahenAtamAM jAya tyAre rAjA ane vaDA hajuriyA vacce AkhuMye pAkazAstra carcAya. rAjA paNuM svAdI ane amIra hajurIyo paNa svAdI. dADhanA svAdamAM rAjA ke hajuriyAne kaMi na maLe pitAnI pharajanuM kazuMja bhAna. sArUM e jIvana arpaNa kareluM svAdo ane zAkabhAjIne ! rAjyamAM anya amaladAronI nitya cAle mahAkhaTapaTo. e khaTapaTo te evI ke jemAMthI sAkSaraziromaNi govardhanarAmabhAIne dezI rAjyonAM prakaraNa cItaravA vastusAmagrI maLI hatI tevI. pelo hajuriyo khAnadAna kahevAtAM saMskArI kaTuMbano prakhyAta amIra che. rAjA mahArAjayano bhoktA che. baMnenAM jIvana jue. kaMIja na maLe javAbadArInuM kazuMja bhAna ke dhanano sadupayoganI vRtti. ApaNA samAjamAM AvI vyakitao kaMI gaNIgAMThI nathI, paraMtu sAree samAja aNaziyAnI duniyA samAna ja che. samAja mAMhenA sAmAnya vargane nathI kaMI jIvana sudhAravAnI IcchA, nathI kaMI mahattvAkAMkSA ke nathI udeza. AkhI e ApaNI AlamamAM taDaphaDe che vaheMtiyAo, babucake, mAbAie, raMjIpeMjIe ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka ahiMsAvAdI sAcA mahAtmAno jarUra 121 puruSavargonAM jIvana jayAM AvAM aNuziyAM jevAM niLa, nAtAkAta ane uddezahIna haiAya tyAM jamAnAethI puruSavarganI gulAmInI jaMjIramAM jhakaDAyela evA strIvargInI teA dayAja khAvI rahI. jyAre kAi mArI sAme ApaNA khAyaleA puruSa ApaNA svarAjyanA hakka viruddha vAyaDI elI khele che ane arka che ke "sarakAra mAbApanA rAjyamAM kevI sahIsalAmatI ane zAnti che! tame svarAjyane lAyaka nathI, tamArI AgaLa zuM ilAja che ke tame svarAjya lezeA ? tamArA deza te gulAma rahevAneja lAyaka che'' vagere vagere mAtRdrohI uccArA bhase che tyAre mane emaja thai jAya che ke, briTiza gavanamenTanA ukela lAvyA pahelAM avA dezadrohI bhakavATa karatA aNuziyAeneja jamInadosta ke dezanI bahAraja nasADavA joie. kAi krarmyula ke kAI sAvIeTa sarakAraja ApaNI vacce khaDI thavAnI jarUra che ke je sArAe samAjanA dezadrohI aNuziyAeAne pakaDI pakaDIne kacarAnI jema ukaraDe nAkhI de; paraMtu te te hAla kalpanAja lekhAya, kintu ApaNA samAjamAM dhuraMdhara keLavaNIkArA te phATI nIkaLavAnI jarUra teA cheja, ke je samAjanA eka cheDAthI te khIjA cheDA sudhI keLavaNInA mahAsAgare ne phelAvI de; A samAjanA asaskArI ane bhAvanAhIna vargamAM pragati mATenI dhagaza prakaTAvI unnatine zikhare pahoMcADe-nAmadhArI aNuziyAmAMthI sAcA mAnavI upajAve ! ('hiMdusthAna" tA. 7-9-1929 lekhakaH-ramaNukAnta dha. ojhA) 45 - eka ahiMsAvAdI sAcA mahAtmAnI jarUra kALI mAtAjIne nAme cAlatI rAjIMdI lAhInI nadIe aTakAve! mahAtmA gAMdhIjI kalakattAmAM kALI mAtAjInuM madira jovA gayA hatA. te vakhate temaNe mAtAjIne bhega ApavA mATe jatuM dheTAMnuM eka TALu tathA peAtAnI AgaLa vahetI leAhInI nadI joI, tethI temane dhaNA kheda thayA hatA. tenuM asarakAraka vana tA. 9-4-1927nA 'iMDiyana nezanala heralDa'mAM chapAyuM hatuM. manuSyenAM khUna mAtAjIne janAvarene bhega ApavAnA rivAjane pariNAme vakhate vakhate dharmAMdha mANasA peAtAnAM sagAM temaja khIjAM manuSyeAnAM mAtAjIne nAme khUna kare che, ane tevA khunIone phrAMsI athavA janmadezanikAlanI sajA thAya che, ane tenA sattAvAra dAkhalA A bAbatanA eka khAsa aMgrejI henDabIlamAM me' ApyA che. IzvarI insAphI kAyadA upara pramANe je hatabhAgI AtmAe mAtAjIne nAme mugAM prANIe temaja manuSyAnI hiMsA karIne temanA zApa le che, tee kanA IzvarI insAphI kAyadA pramANe peAtAnA maraNu pachI narakamAM trAsadAyaka pIDA sahana karavAne lAyaka thAya che. prArthanA lAkhA prANIonI temaja ghaNAM manuSyeAnI hiMsA aTakAvavAne, tathA lAkhe . AtmAne narakanI trAsadAyaka pIDAthI bacAvavAne A savAla che. teteA khyAla karIne kAI mahAtmA kalakatte jaine baMgALI hiMduone kama tathA punarjanmaneA khyAla ApIne, kALI mAtAne nAme jAnavareAnI hiMsA karavAnA rivAja baMdha karAvI mAtAjIne mAtra mevA-mIThAi tathA kuLAnA bhAga ApavAneA TharAva karavA mATe apIla kare, ane tethI tee mahApuNya meLave evI mArI prArthanA che. vAMcanAra ! tameja evA mahAtmA thayA ? lAbhazaMkara lakSmIdAsa sattu bhuvana-junAgaDha tA. 15-5-1929 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 zubhasaMgraha-bhAga pAMcame 46-upavAsano eka camatkArika upacAra kaye rega "mArI patnI 22 varSanI che. be chokarAnI mAtA che. teNe eka atyaMta rasika temaja sAhasabharelo upavAsacikitsAno prayoga karyo che. huM ene sAhasika prayoga kahuM chuM. paNa ethI koI ema na samaje ke A paddhatimAM kaMI jokhama rahela che. mAtra akudaratI khorAkane laIne ApaNuM zarIrabaMdhAraNa eTalAM nisattva thaI gayAM che ke apavAsane nAmeja ApaNe bhaDakIe chIe." "chellAM be varSathI mArI patnIne jhINo tAva AvatA hatA. 99.5 thI 100 DIgrI sudhI pAre caDhato hato. AMtaraDAMnI nabaLAIthI tene kAyamanI kabajiyAta rahetI. pariNAme jIbha hameza melI ane vAsa gaMdhAte hato. enI mukhya phariyAda, jethI e khUba herAna thatI te mAsikadharmAnI aniyamitatA ane e vadhAre pramANamAM thato e hatI. keTalIka vAra raktastrAva bAra bAra divasa sudhI cAlato. enI atizaya zArIrika nabaLAI ane lohInA abhAve caherAnI pILAza rahetI tenuM mukhya kAraNa eja hatuM. enuM hRdaya paNa nabaLuM ja hatuM. jarA paNa zArIrika zrama thAya, dAdare caDhe athavA DhALa caDhavA paDe te hadaya khUba dhaDakavA lAge. A roga ane paraMparAthI maLela hato. enA pitAno aMta paNa eja rage A hate. dAMtanAM peDhAM besI gayAM hatAM, temAM thoDuM 5rU thayuM hatuM ane e vadhavAnI dhAratI hatI. lAhoranA ghaNA prakhyAta dAkatarAe e daradIne tapAsela." zarUAtamAM jhINA tAvanuM kAraNa 'besilasa kalAI' che ema batAvavAmAM AvyuM. ane ene sArU ane davAo ane rasIo ApavAmAM AvI, paNa roga ghaTavAne badale vadhI gayeA. muMgaLI ane ekasa re'thI chAtI tapAsatAM phephasAMmAM kaMIka bigADa jaNAve, ane kSayaroganA prAraMbhanI zaMkA paDI. jamaNI bAjunA phephasAnA uparanA bhAgamAM pravAhI padArthane praveza jaNAya. DAbA bhAgamAM vALane dhasata jevo karakarATa thAya che evo avAja zvAsa letAM phephasAMmAMthI Avato. DAbI bAjunA AgaLanA bhAgamAM avAja khAkharo saMbhaLAto ane ekasare nI chabImAM keTalIye chAyAo hatI, jethI dAktarone ciMtA thavA lAgI ane temaNe tene ThAMsI ThAMsIne khavarAvavAnuM zarU karAvyuM. kSayaroganAM mULa enA kuTuMbamAM hatAM, ane enI be bahene A rogamAM gujarI gaI hatI eTale dAkataranI ciMtA vaLI vadhI. huM ceko. sthitinI viSamatAnuM mane pahelI vAra bhAna thayuM, ane Adhunika rogacikitsAnI viziSTa paddhatinA abhyAsa pAchaLa maMDI paDyuM." prAraMbhika kriyAo sauthI pahelAM te Adhunika zAstrIya gaNatI uMTavaidyaka paddhationo ekasAthe tyAga karyo ane khorAka sudhArAne ane pANInA upacAra zarU karyA; paNa keTalAka anivArya kauTuMbika prasaMgene lIdhe emAM joItI niyamitatA ane cokasAI na rAkhI zakAyAM. chatAM A kudaratI upacArathI dekhIta phAyade jaNAya. keTalAka azAnitajanaka banAvo enA kuTuMbamAM banI rahyA hatA. eka priya saMbaMdhInA maMdavADathI thayelA utpAtane kAraNe te taddana sAjI na thaI zakI. paNa A viSe vadhAre vigate huM ahIM nahi ApuM, kAraNa ke kudaratI upacAra mArA A lekhane viSaya nathI. eTaluM ahIM kahevuM basa thaze ke, kAcuM dUdha, thalAvALA loTanI roTalI, kAcI zAkabhAjI, kudaratI kSAro ane jIvanatattva ThIka ThIka pramANamAM maLe evAM phaLa levAthI enA dAMtanA perUmAM Azrayajanaka sudhAro thaze. te daramiyAna huM DIvI, rAbAlIeTI, keriMgTana, mekapheDana, yurinTana ane ereTa ItyAdinA prayogo ane zeno uMDo abhyAsa karI rahyo hato. A badhA upavAsacikitsAnA prakhyAta paMDite che ane varSonA abhyAsa ane prayoga pachI teo mAnatA thayA che ke, vivekapUrNa ane maryAdita apavAsa-jethI zarIra kSINa thavA chatAM bhUkhamarAne laIne kSaya na thAya---badhI prakAranA zArIrika kriyAonA bagADathI utpanna thayelA rogone mULathI maTADavAne kudaratI rAjamArgo che. mArA abhyAsathI upavAsacikitsAnI asara viSe siddhAMtarUpe te mane khAtrI thaI ane mArI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 127 upavAsane eka camatkArika upacAra patnI upara e prayoga karavAne meM nizcaya karyo. paNa pahelAM mArI patnI uparanA pragadaramiyAna kAMi aNadhAryo banAva banI Ave te tene pahoMcI zakAya e irAdAthI uMDANathI upavAsanuM rahasya samajI levA sArU jAte anubhava levA dhAyuM. A hetuthI meM eka aThavADiyAnA upavAsa karyA ane ethI roganuM, enA upAyanuM kharuM svarUpa mArI AMkha AgaLa khaDuM thayuM. mArI patnInI hiMmata paNa AthI vadhI ane te ghaNuM sUkAyelI hovA chatAM teNe upavAsanI viSama dekhAtI parIkSAmAMthI pasAra thavA kabUla karyuM." 18 divasanA upavAsa "chevaTe bIjI oNkaTobara, 1928mAM ramaNIya kAzmIranI rAjadhAnI zrInagaramAM AzAmAM ane ciMtAmAM mArI patnIe lAMbA apavAsa AdaryA. meM prabhu AgaLa prArthanA karI ke, mArI patnIne premALa kudaratanI amogha zaktimAM saMpUrNa zraddhA Ape. apavAsa zarU karyA pahelAM enuM vajana 94 ratala hatuM. uDI daSTie jotAM badhA zArIrika vyAdhieno artha e ja che ke, zarIra khorAkanA vyabhicArathI ekaThA thayelA vikArotpAdaka dravyone bahAra kADhavAno prayatna karI rahela che, eTale A zArIrika zadinI phiyAne madada ApavI joie. e spaSTa lAge che. AvI sthitimAM khorAka le e A kriyAne bAdhaka nIvaDe che. paNa apavAsa karIe chIe tyAre zarIranI kudaratI kriyAomAM viddha nAkhanArAM rogajanaka dravyone bahAra kADhavAne sAru ApaNA lehIne avakAza maLe che. eka vAra ApaNe A vastu samajI laIe te apavAsanI zarUAtamAM thoDA divasa zarIrazuddhinI A tIvra kriyAne lIdhe tabiyatamAM vadhAre bagADa lAge tyAre emAM Azraya nahi lAge. mArI patnIne koI vizeSa pIDA na thaI. kAraNa ke pANInA ane khorAkavinA pheraphAranI prAthamika upacArothI. ghaNAMka vikArajanaka dravyo zarIramAMthI nIkaLI cUkyAM hatAM. A lAMbA upavAsa daramiyAna mArI patnIe Azcarya upajAve evI daDhatA batAvI ane tamAma vakhata haratI pharatI rahI ane thoDIghaNuM kasarata paNa letI rahI. apavAsanA pahelA traNa divasamAM mANasa vAghanA jevI asahya bhUkha anubhave che. tenA paNa traNa divasa AkarA gayA. paNa teNe khUba hiMmata batAvI, ane nizcayabaLathI bhUkhane kAbumAM rAkhIne tenA para vijaya meLavyo. cothe divase bhUkha pitAnI meLe maTI gaI ane te pAchI jAgI tyAre teNe apavAsa toDavyo. apavAsanI zarUAtathIja zarIre maLa tajavA mAMDayo. DuM pANI tene sArA pramANamAM pIvA mATe ApavAmAM AvatuM ane roja tene pIcakArI apAtI. tethI tene niyamita dasta thatA ane e rIte roja puSkaLa kALo gAMThAvALo maLa zarIramAMthI nIkaLatA. pahelI ja vAra naLAmAM keTale maLa bhara hatuM tenI khabara paDI, ane reganuM mULa kAraNa samajAyuM. dAktarane e anubhava che ke roja niyamita rIte be vAra pAyakhAne jatA sAjA kahevAtA lokonAM AMtaraDAMnI paNa evI ja sthiti hoya che. AMtaraDAnI AvI kharAba sthiti hoya ane te roganuM ghara banI jAya tyAre tenI saphAI karyA vagara koI paNa roganuM nidAna kema thaI zake? samAjamAM gaMde hAthe jatAM ApaNe acakAIe chIe ane DhagalAbaMdha sAbupANI ane bIjI vastuo zarIranI bAhya svachatAne sArU vAparIe chIe, paNa AMtaraDAMmAM game eTalI gaMdakI bharelI hoya toye kacavAtA nathI. paNa A to bIjI vAta thaI. zarIranAM badhAM maLatyAga karavAnAM aMge--mUtrapiMDa, phephasAM, AMtaraDAM ane cAmaDI-zarIramAMnI vadhArAnI carabIne bahAra kADhavA lAgyAM, teno pezAba gherA raMgano hato ane temAM yUrika esiDa ane Amyumina sArA pramANamAM hovAM joIe." enuM pariNAma Ama A jherIlAM dravyonA jhapATAbaMdha nikAsane pariNAme svAbhAvika rIte enuM vajana ghaTavA lAgyuM. te sAva dubaLI paDI gaI, apavAsane aMte te kevaLa hADapiMjara jevI ja dekhAtI hatI; chatAM teNe kaI vakhata anubhavelI nahi evI prasannatA ane skUti anubhavI. kudaratane e niyama che ke, jyAre apavAsathI zarIra badhA jherI ane rogajanaka padArthonA tyAgathI zuddha thaI jAya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 zubhasaMgraha-bhAga pAMcame che tyAre pitAnI meLe bhUkha lAgavA mAMDe che. eTale sAdhAraNa rIte kudaratI bhUkha pharIthI jAge tyAreja apavAsa toDavo joIe. apavAsane ethI vadhAre laMbAvavAthI zarIrane kSaya zarU thAya che. apavAsa ane bhUkhamarAmAM Aja bheda che. 19mI eMkaTobare-sAMjanA cAra vAge mArI patnIne A kadaratI bhUkha lAgI. apavAsa baMdha karavAne kadarata taraphathI A sUcanA hatI. te vakhate enuM vajana 80 ratala hatuM. eTale 18 divasanA apavAsa daramiyAna eNe 14 ratala vajana khAyuM. A akhatarAe kherAka ane zaktinA saMbaMdhaviSe hAlanA dAkatarI siddhAMtane khoTo pADe. nAraMgInA tAjA rasamAM thoDuM pANI meLavIne tenAthI apavAsa te. pAchaLathI ema jaNAyuM ke, A bhUkha kudaratI nahotI, mAtra tene AbhAsaja hatuM. A prayogane pUrI rIte pAra nahi pADavAmAM Avyo e dilagIrInI vAta kahevAya. chatAM sAMje tene pAchA thaDo nAraMgIno rasa Aye. te pachI paNa be divasa sudhI tene phaLanA rasasivAya bIjuM kaMI paNa ApyuM nahi, ane tyArabAda dhIme dhIme chAza, pANI meLavIne dUdha ane pANI vinAnuM dUdha ApavA mAMDayuM. Ama cha dahADA sudhI tene pravAhI padArthone khorAka Apyo. paNa amane badhAne Azcarya thayuM ke, A cha di emAM kevaLa pravAhI padArtho letAM chatAM tenuM vajana 11 ratala vadhyuM." tenuM ema kahevuM che ke, A apavAsathI tene avarNanIya lAbha thayo che. te have bahu praylita, prasannacitta ane ullAsamAM rahe che; ane pahelI ja vAra tene jIvanamAM rasa AvavA lAge. kabajiyAta taddana maTI gaI che ane divasamAM niyamita rIte be vAra dasta thAya che. eka veMkaTara jemaNe pahelAM aneka vAra tene tapAselI temaNe pharIthI tapAsatAM jaNAvyuM che ke, have tenAM sAM taddana sApha thaI gayAM che ane temAM pravAhI padArthone saMcaya nathI. zvAsa letAM phephasAMmAM Akaro avAja thato nathI, ane badhA bhAgomAM sarabo avAja saMbhaLAya che. akasmAtathI apavAsa samApta thatAM ja tene dUra besavAno vakhata hato ane ame enI ghaDIe ghaDIe vATa jovA lAgyA. ThIka vakhate e dUra beThI ane trIje divase srAva baMdha thayuM. e joine tenA harSa ane Azcaryane pAra rahyo nahi; kAraNa ke pahelAM strAva bAra ane tethI paNa vadhAre divasa sudhI cAlyA karate. hRdayanI sthiti ajamAvavAne zaMkarAcAryanI pavitra TekarI para pAMca pharloga caDhI gaI. A anubhava bIjA badhA anubhavo karatAM caDhI jAya evuM hatuM. pahelAM saheja paNa mahenata karatAM hRdaya dhaDakatuM, nADInI gati aniyamita rahetI, jhINo tAva Avate; te badhuM sAva baMdha thaI gayuM. AvI sAdI, sastI ane amegha cikitsA gaNAya ? paNa ApaNI khAvAnI lolupatA A rAmabANa upAyane kyAMthI sarvavyApI thavA de?" ke. jI DI0 (huM A kAgaLa be vAra vAMcI gayo ane te mane eTalo sAro ane sarasa lakhAyeluM lAge ke ke. jI. DI. nI mAgaNIne svIkAryA vinA huM na rahI zakyo. vAcaka jANe che ke, huM upavAsane zArIrika ane AdhyAtmika ane dRSTie lAbhakAraka gaNuM chuM. udyogamaMdiramAM huM hameza sAthIone tenI bhalAmaNa karuM chuM, ane tethI hameza kAyado ja thAya che. mane khAtrI che ke, je dAktare ane vaidya hiMmatapUrvaka lokomAM A cikitsAne pracAra karaze te hAla che tenA karatAM reganuM pramANa ghaNuM ochuM thaI jaze, ane asaMkhya loke je davAothI ane Agraha karI karIne khavaDAvavAthI marI jAya che te bacI jaze. paNa huM saune cetavaNI ApI dauM ke badhA mane AvI jAtanA ahevAla mokalaze te tene ' yaMga inDiyA'mAM sthAna maLaze ja evuM nathI. chatAM mArI aMgata jANuM ane sUcanAne sArU te mane prAmANika khabara jarUra lakhI mokale. mo0 ka7 gAMdhI) (tA. 17 mArca 1929 nA "navajIvana"mAMthI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaidika satyatA kA AraMbhika kAla 15 47-vaidika sabhyatA kA AraMbhika kAla yaha bAta to aba nizcata hI samajhanI cAhiye ki Arya-vaMza kI vAstavika janmabhUmi siMdhunadI ke i-giI thI. aryo ke asalI ghara idhara kAbUla 9, kaMdhAra, svAta, vIja kA sArA ilAkA, udhara siMdha taka aura sarasvatI nadI taka thAnesara taka phelA thA. haripura ke pAsa bahanevAlI -nadI vizeSa ullekhanIya hai. paMjAba kI tIna nadIyAM jahAM jA kara milatI hai, tamaeNsthAna para mUlasthAna nagara thA. vartamAna mulatAna usakA sthAnApana hai, Isa mUlasthAna meM sUrya kA eka vizAla maMdira thA, jahAM saba ora se loga sUrya devatA kI pUjA ke vAsta Ika hete the. mulatAna ke bAda pAvakapatana-vartamAna pAkapaTana--eka aura prasiddha sthAna thA, jahAM agni kA baDA bhArI kuMDa thA. mArkaDa, citarAla Adi saba sthAna Isa IlAke ke aMtagata the, yaha pradeza usa parvatamAlA taka phelA thA jise hiMdUkeha yA hiMdukuza kahate hai. isa samaya taka Aryo kI bastI kI sImA gaMgA kI upakA meM nahIM pahuMcI thI. kAzmIra kA. ullekha kahIM nahIM milatA, jisase prakaTa hotA hai ki kAzmIra abhI pAnI ke nIce thA, sArI upakA pAnI kI eka baDI bhArI jhIla thI. prophesara makaDAlDa ne apanI prasiddha pustaka "saMskRta-sAhitya kA ItihAsa' meM likhA hai ki siMdhu ke irdagirda AbAda hone ke kAraNa ke loga apane Apake siMdhu kahate the; yaha zabda badala kara bAda ke hiMdu bana gayA. AraMbhika kAla meM siMdhu-loga kuTuMba ke rUpa meM rahate the, kuTuMba kA baDA sAre parivAra ke vAte baDA zAsaka thA aura sAtha hI purohita bhI hotA thA aura sAre kuTuMba ke niyaMtraNa meM rakhatA thA; aura usako dhArmika Adeza tathA vyavasthAye bhI detA thA ! ye kuTuMba jude jude aMtara para bahuta hI sAde makAnoM meM rahate the, apanI khetI karate the, gAye aura bela sekaDe. hajAra kI saMkhyA meM rakhate the, ghoDe bhI rakhate the; bheDa bakarI pAlate the aura unake Unase kapaDe ana liyA karate the. apane apane ghara meM vedamaMtrAM ke gAte the aura yAda karate the. bApa apane beTe ko ve maMtra yAda karAtA thA aura vaha apane pAke. isa prakAra bahuta se maMtra bApa, beTe aura pite ke nAma para cale Ate hai. sAmAjika unnati-atharva RSi Ina bikhare hue kunaboM ke liye, Apasa meM mila kara baiThane kA koI sAmAna na thA. isa liye kisI prakAra kI sAmAjika unnati na ho sakatI thI. atharva RSi pahalA vyakti thA jise ina sabake kaTTA karane kA vicAra huA. use jarUrI mAlUma huA ki siMdhuoM kI unnati taba hogI jaba he IkaTTA baiThanA sIkheMge; jisa prakAra vartamAna kAla meM araba logo ke Ika hanA sikhAne ke liye dainika namAjo--jummA kI namAja aura vArSika kAbA kI namAja-paDhane kI rAti nikAlI gai, isI prakAra atharva RSi ne yajJa kI rAti nikAlI, tAki ina yajJa meM zAmila hone ke liye siMdhu loga ikadde hAM. ina yajJa meM eka jarUrI bAta agni kI pUjA thI. niyamapUrvaka kuMDa bana kara usameM agni jalA kara achI achI vastuo ke DAlanA hatA thA. siMdhu loga de baDI zaktimAM mAnate theH- eka prakAza je hara prakAra kA jIvana paidA karanevAlA aura jJAnadAtA thA. 2 sUrya se hotA thA, sUrya agni thA aura agni sUrya kA aMza. isa liye agni ke pracaMDa karanA prakAza ke paidA karanA thA. dUsarI zakti gati thI; yaha gati vAyu kA aMza thI aura jisa devatA meM ye done zaktimAM maujUda thI vaha Idra kahalAtA thA. iMdra kA sthAna aMtarikSa thA, arthAta tIna loke meM se bIca kI. bAda meM purANe meM tIna loke-pRthvI, aMtarikSa aura ghau-kI jagaha sAta loka mAne gaye aura iMdra ke cauthA loka diyA gayA. musalamAna bhI desI prakAra sAta AsamAna mAnate hai aura khudA ko sAtavA AsamAna diyA gayA hai! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ vvvvvvvvvwwwwwwwwwwwwww wwwwwwwww wwwwwwwwwwwwwwwwww wwwwwww 126 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo agni jalA kara usake pAsa baiTha kara veda-maMtro kA gAyana karanA paDatA thA; dUsarI bAta yAM ke liye samaye kA niyata karanA thA. siMdhu loga saptAha nahIM jAnate the, une samaya ke paMka dina ke pakSe meM bAMTA thA -kRSNapakSa-aMdhere dina aura zuklapakSa-cAMdanI ke dina. isaliye de yajJa daza aura paumAsa kahe jAte the. arthAta eka caMdramA ke darzana para aura dUsarA pUrNamAsI ke dina. unhIM dine meM adhyAya-chuTTI-manAI jAtI thI. pratyeka mAsa meM yajJa ke liye do dina niyata the, jaba hajAra-saikaDe loga eka sthAna para jamA hete the, agni jalA kara veda-maMtra paDhate, Isake bAda bhinna-bhinna viSaya para vArtAlApa aura vAda-vivAda karate the. dUsare yajJa cAturmAsa arthAta sAla meM cAra bAra Rtu-parivartana para kiye jAte the. jahAM kahIM yaha yajJa hatA thA, dUra dUra se vidvAna aura dUsare loga ekatra hete the. isake atirikta Rtu-yajJa arthAta anna paidA hone yA anAja taiyAra hone para yajJa kiye jAte the. jaba rAjAo kA samaya A gayA, taba jise samaya nathI roja gaddI para ThatA thA, vaha rAjasaya-cana karatA thA, usake saba saradAra usa yajJa meM Ate aura bheTa dete the: bAda meM eka samaya AyA jaba saba rAjAo ke upara eka samrA tene lagA. sAmrAjya prApta karanevAlA rAjA azvamedha-ghoDA pherane kA-yajJa karatA thA. vAha rAjA eka gheDA khulA cheDa detA thA, usake pIche pIche kacha aMtara para usakI senA jAtI thI. vaha ghoDA dUsare rAjAo ke mulaka meM se gujaratA thA, agara vaha rAjA usakI adhInatA svIkAra kara letA thA to use azvamedha-yajJa meM upasthita honA aura kucha bheTa lAnA hetA thA aura jaba kaI rAjA usa de che ke roka letA taba use mukAbalA karanA hotA thA; samrATapada usa samaya prApta hotA thA jaba pRthivI ke saba rAjA usakI svAdhInatA svIkAra kara lete the. azvamedha eka baDA vizAla yajJa hatA thA jisameM saMsAra ke sabhI hA aura vidvAna upasthita hote the. baDA puNya-dAna kiyA jAtA thA; ina rAjAo ke baDe--baDe ratha hete the. kahate hai, eka rAjA ne cAlIsa ghaDe ke ratha meM baThA kara eka RSi ke usakI kuTiyA meM pahuMcAyA thA. Arthika avasthA siMdhu loga cirakAla taka una ke kapaDe kA vyavahAra karate rahe, jinheM ve apane ghare meM buna lete the jaisA ki Aja-kala bhI kaI pahADI pradeza meM dastUra haitA kapAsa bhI beI jAne lagI. yajurveda meM karyAsa-kapAsa-kA ullekha milatA hai. jo aura dhAna, ye anna zadA karate the, unakA khAnA adhikatara ja kA hotA thA: bAda ko gaMdU bhI bene aura khAne laze. to kA prayoga bhI jAnate the. varNana AtA hai ki vizapalA nAmaka eka rAnI zatru ke sAtha laDatI thI. usakI TAMga kaTa gaI; lehA DhAla kara usakI TAMga lagA dI gai, ba8I ke kAma meM baDI unnati karane lage the. sudhanvA nAmaka RSi eka baDA bhArI kArIgara thA, usane lakaDI ko kharIda kara eka baDA bhArI pyAlA banAyA thA. sema-yajJa ke samaya pradarzinI kI jAtI thI. usameM sudhanvA RSi apanA pyAlA le gayA, sabane use bahuta pasaMda kiyA; paraMtu kahA ki jarA lArI uM. vApisa le jA kara usane apane laDake se yaha bAta batalAI. isake tIna laDake the-bhu, vibhu aura vAja, unameM se abu baDA catura thA. usane usa namUne ke tIna pAle banAye, ye ekadUsare meM rakakhe jA sakate the aura isa bAta kA patA ne lagatA thA. agale varSa yajJa ke avasara para une tIna ko eka kIzala meM sabake sAmane rakhA, sabane kahA yaha to vahI pyAlA hai. Rbhu ne tIna jUdA kara ke dikhalAye, saba vismita ho gaye: use yajJa kI Aya ka bhAga puraskAra meM diyA gayA. yaha bhI ulekha milatA hai ki rAjA lega svayaM kalAkauzala kI unnati karane ke liye Ina loga ke ghara meM jAte aura vahAM yajJa kiyA karate the. rAjanaitika avasthA pahale-pahala kule ke svAmI saba brAhmaNa hote the. jaba laDAImAM hone lagI taba kSatriya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ vaidika sabhyatA kA AraMbhika kAla 127 kI eka jUdI zreNI hA gai. zAMti ke samaya meM jo lega kAma-kAja karate the ve vesya kahalAne lage; ina siMdhue ke dasyu lAgAM se yuddha karane paDe! yaha vicAra hai ki ye dasyu lega dUsarI jAti ke the jo jagalAM meM rahate the, aura jaba bAda meM siMdhue ke draviDa-jAti ke legAM yuddha karanA paDA taba ye unakA bhI dasyu hI kahane lage. sArAMza yaha ki isyu Inake zatru thai aura ve narka mukAbale meM apane ApakA A kahA karate the. kAlAMtara meM denAM kA paraspara mela-jola heA gayA, draviDa leAgamAM ne vaidika sabhyatA ke grahaNa kara liyA aura sindhue te unake devatA mahAdeva aura devI kA apane devatAo meM sammilita kara liyA. isase pahele mahAdeva aura devI kA unake yahAM ullekha nahIM milatA; jakha yuddha kA svabhAva paDa jAtA hai aura kAi dUsarA yuddha ke liye nahIM milatA taba dharelU laDAi zuru hA jAtI hai. krisI viSaya para matabheda hai| jAne se sindhue ke de| dala hA gaye, eka deva aura dUsare asura kahalAne lage. Arbha meM Ina dAneAM zabde ke artha eka se hI the, paraMtu janma dalabaMdI kA bhAva aura ghRNA khaDhane lagI taba unhAMne dUsare zabda ke are artha lagAne zuru kiye. deva pArasI-bhASA meM jisa pure a meM prayukta hAtA hai, asura usI mure arthAM... meM saskRta meM prayukta heAtA hai; ye dardInAM dala pArasI aura sidhu kahalAne lage. sa dharelU laDAi kA pariNAma yaha huA ki jAti ke dA TukaDe hai| gaye aura pArasI bhAga kara apanI paitRka janmabhUmikA cheDa kara irAna meM jA khase, unakA eka bhAga asIriyA me' (asIriyA bhI asura zabda se nikalatA hai) aura tatpazcAt siriyA me' rahane lagA. isa prakAra Avaza kI zAkhAye usa sAre pradeza me kailI aura vahAM jA kara unhAMne apanI sabhyatA ke phailAyA. asura me` su tabdIla heA kara avara hA gayA, vahI pArasiyeAM kA khaDA devatA huA; agni kI pUjA, agni ke akhaMDa rakhanA aura yanAM kA karanA, aisI saba rItiyAM kaiA pArasiyeAM ne apane aMdara paisA hI kAyama rakammA. vizvAmitra RSi ne siMdhue kI isa gharelU laDAi para baDA zeka prakaTa kiyA hai, vaha kahatA hai--yaha bharata 'sUrya" kI saMtAna Apasa meM biThThuDanA khUba jAnatI hai aura milanA nahI' jAnatI.' eka aura sthAna para isI laDAi kI era saketa karate hue likhA hai ki jo lega apanI jAti ke zatru hete hai... arthAt jo Atmahanana (TreTarI) karate haiM ve mara kara asureAM ke leAka me' jAte hai" isa gharelU laDAi samaya meM mahAbhArata kA phUTa kA bhAva aba bhI sidhuoM kI jAti ke do khaDe TukaDe hue. isI relU laDAi ne bAda yuddha karAyA, jisameM jAti ke saba bahAdUra naSTa hue, isI dhara kI hiMdU-jAti aa naSTa kara rahA hai. ('sarasvatI'"nA eka aMkamAM lekhakaH-devatAsvarUpa bhAI paramAnaMdajI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo 48-buddha bhagavAna ke vacana jisakI hama upAsanA karate hai use dekha lenA aura acchI taraha jAna lenA cAhiye. yaha mujhe mAlUma hai ki AdipuruSa kA hadaya premapUrNa hai, use hama loge kA baDA dhyAna rahatA hai; tathApi janma-maraNa, jarA aura vyAdhi Adi bA ne usakI atizaya dayAlutA se merA vizvAsa uThA diyA hai. je manuSya apanI vartamAna sthiti para ThIka taura se vicAra nahIM karatA, varane kevala Isa vicAra se ki aMta meM mukti ho hI jAyagI, puruSArtha kI ora koI dhyAna nahIM detA, vaha mRtyu ke anivArya cakra kadApi nahIM baca sakatA. basa, IsI jJAna ke meM sabase adhika mahattvapUrNa samajhatA haiM, isI kAraNa baDe sAcavicAra ke bAda mane saMnyAsa liyA hai, tathApi apane pitA aura unake duHkha kI vArtA suna kara unake prati merA prema aura bhI adhika gaMbhIra ho jAtA hai. para vAstava meM yaha saba tamAzA svapna ke sadaza hai. isameM koI bhI sAra nahIM. ataeva tuma isa bAta ke binA kisI zIla-saMkoca ke grahaNa kara lo ki saMsAra kI sthiti niraMtara parivartanazIla rahatI hai. - pitA-putra kA saMbaMdha hI svayaM duHkhadAyI nahIM hai, usase hame je viyoga-vyathA hatI hai vaha ajJAna ko prabhAva hai. jaise musAphira calate calate saDaka meM kisI eka sthAna para mila jAte hai aura phira ghaDIbhara vizrAma ke bAda apanI apanI rAha cala dete hai, basa yahI hAla hamAre sAMsArika saMbaMdhe kA hai. pahale prArabdhavaza do AdamI milate aura phira prArabdhavaza hI donAM bichaDa jAte ha. je AdamI sAMsArika saMbaMdhe ke isa mithyA svarUpa ke bhalI bhAMti samajha letA hai, use phira koI duHkha nahIM satA sakatA. jina vastuo kA astitva kAla ke dvArA parigaNita hotA hai ye saba nAzavAna hai; parvata aura vana sabhI aise padArtha hai. cetanya prANI bhI, je jJAneMdriya aura kameMdriya se Abaddha hai, kAla ke aMtargata hai. jisa prakAra auSadha ke binA roga ke sahana karanA kaThina hai usI prakAra sAMsArika prabhutA ke bhI jJAna ke binA saMbhAlanA dusAdhya hai. manuSya cAre ora ajJAna se dhIrA huA hai, atae vaha bhega-lisA ke pIche paDa jAtA hai. aMta meM hama rAtadina ciMtA-caka meM paDa jAte hai, yahI Dara rahatA hai ki kahIM hamAre bAhya rUpa meM kaI truTi to nahIM hai ? loka-rati ke mAnate mAnate dila baiTha jAtA hai, hRdaya satya ko svIkAra nahIM karatA; kiMtu buddhimAna kA AcaraNa Isake sarvathA viparIta hatA hai. ve jAnate hai ki rAjasiMhAsana para baiThane meM jitanI hI ciMtA hai, dhArmika jIvana vyatIta karane meM utanI hI zAMti, aeva unheM jaMgale aura parvate meM rahatA tathA kaMdamUla khAnA hajAragunA acchA lagatA hai. jisako aisA jJAna ho gayA ho, jisake dhArmika vRtti meM AnaMda Ane lagA he vaha kyA phira jaMgala ke choDa kara viSaya-bhega ke liye ghara kI ora muMha pheregA ? maine saMsAra ke sukha-duHkha, jIvana-maraNa jarA aura roga dekha liye haiM, unhIM ke caMgula se bacane ke liye meM saMnyAsI huA , yA phira bhI meM mUoM kI bhAMti unakA svAda cakhane ke liye lauTa sakatA haiM? AnaMda kI khoja karanA aura rAjyapada kI lAlasA kara done ekasAtha nahIM ho sakate; inameM utanA hI virodha hai, jitanA dhUpa aura chAMha meM Aga aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ putra haiAne kA upAya 129 pAnI meM. jo manuSya rAjapada pAnA cAhatA hai usake liye zAMti kI IcchA karanA vya hai. Atma aura anAtmakA prazna khakheDA hai. isase vikSipta mastiSka aura bhI vikSipta hA jAtA hai, isa prakAra ke niraka vivAdAM meM merI ruci nahIM, pavitratA, satyatA, vairAgya aura jJAna, khasa inhIM khAtAM kI prApti ke liye mai ceSTA kara rahA hU~, saMsAra meM eka se eka jaTila samasyAye aura siddhAMta prakaTa heA rahe haiM; para kayA kAi adhA kisI dUsare aMdhe kA pathapradarzaka bana sakatA hai ? pavitratA aura apavitratA kA bheda jAnane kA sarvottama upAya yahI hai ki pavitratA kA abhyAsa prAra Mbha kara de, apavitratA se dhRNA kare, tyAga aura AtmasaMyama kA avalabana karA. prAcIna lega jo kahate Aye hai, usa para vicAra karA; para kisI eka siddhAMta kA haTha mata karA. sArAMza yaha ki tumhAre hRdaya meM jijJAsA haiAnA cAhiye, satya khAta kA vizvAsa karA aura pApe kA tiraskAra kare. jo zabda sacce hradaya se nahIM nikalate haiM unakA na nikalanA hI acchA. buddhimAna aise zabdoM kA kabhI prayAga nahIM karate. 49 - putra hone kA upAya hamAre deza ke zrImAna lega putrakAmanA ke liye saiMkaDAM upAya karate rahate hai, kiMtu bhAgya se hI kasaka yahAM saMtAna haiAtI hai aura garIba majadUrAM ke yahAM vinA upAya hI laDakAM kA tAMtA laga jAtA hai. IsakA kAraNa kyA hai ? abhI taka hamAre deza meM isa khAta kI kisIne kheAja nahIM kI thI; ki Mtu aba pazcimI vidvAnAM ne kara diyA hai ki parikrama na karane se manuSya niHsaMtAna haiA ke yahAM laDakiyAM hAtI hai aura parizrama karane se laDake hote hai. pazcima kI vilAsabhUmi krAMsa meM yuddha se pahale laDakiyAM bahuta huA karatI thI, kiMtu aba jAMca karane para mAlUma huA hai ki jaba pura laDAI para cale gaye aura kArakhAnAM tathA khetI kA kAma striyoM kA karanA paDA te vahAM laDake adhika heAne lage. isa se yArapa meM jo yaha citA paidA heA gai thI ki yuddha me karADAM manuSyAM ke mane kI pUti kisa prakAra hAgI se akha vahu ciMtA dUra haiAne lagI hai. hamAre zrImAna aura zrImatIjI bhI nAjIkatA aura nikSepana kA tyAga kara kucha zArIrika parizrama kara ke naca kara dekhe ki isa upAya se putrakAmanA kI siddhi haitI hai athavA nahIM, kyeAMki prAcIna bhArata kA Adarza bhI yahI kaTTasahiSNutA thA. (''pratibhA'nA eka aMkamAM lekhakaH--zrI geApAlaprasAda zarmA) * azvaveSa khAdhIsattva se. zuM. 9 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat pratyakSa pramANeAM se yaha siddha jAtA hai athavA AlisayAM www.umaragyanbhandar.com
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130. zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo 50-vizvabhAratI Azrama AsapAsa kI jamIna se kucha uMce para sthita hai. cAra era sapATa maidAna hai. jisameM kahIM kahIM tADavRkSa dikhAI paDate haiM. Azrama meM saptavarNa, sAla tathA AmravRkSa kI pracUratA hai. inahIM ke kAraNa Azrama suMdara upavana ke samAna dikhatA hai. Azrama ke do phATaka hai-eka uttara kI ora aura dUsarA dakSiNa kI ora. uttara kI ora ke phATaka para lehe ke akSara se likhA huA hai:-" pvAdita phATaka ke staMbha para saMskRta aura baMgalA meM Azrama ke niyama likhe hue hai. unameM batalAyA gayA hai ki yaha Azrama eka brahma kI upAsanA ke liye sthApita kiyA gayA che. ataH dasameM kisI prakAra kI mUrti, pazu, pakSI ya mAnava kI pUjA varjita hai; kiMtu ya kAM pratyeka ke dhArmika vizvAsa Adara kI dRSTi se dekhe jAte hai aura kisIke apane vizeSa dhAdika vizvAsa ke pAlana meM bAdhA nahIM dI jAtI. Azrama ke pratiSThAtA maharSi kI IrachAnusAra A ma kI sImA ke bhItara kisa prakAra che jIvahiMsA bhojana ke liye to kyA dhArmika bAteM ke liye bhI nahIM kI jA sakatI. yaha I-hIM niyama kA prabhAva hai ki videzI loga bhI apanA parama priya bhajana cheDakara yahAM zAkAhArI bana kara rahate hai. - phATaka ke pAsa hI prArthanAmaMdira banA huA hai. isakA mukha pUrva kI e hai. maMdira caukAra banA huA hai. cAra era saDhiyAM lagI hai. bhItara phI saMgamarmara kA hai. maMdira ke bhItara ke mUrti Adi nahIM hai. brahmasamAjiyAM kA yaha upAsanAmaMdira eka sApha-suthare baMgale ke samAna hai, jisameM dIvAre kI jagaha, kAMca ke raMgIna zIze jaDe have huM tathA chata meM zIze ke phAnsa laTaka rahe haiM. daso kAraNe AsapAsa meM yaha "kAMca baMgale" ke nAma sa prasiddha hai. yaha jarA uMcI jamIna para chene ke kAraNa dara se dikhAI bhI detA hai. sAmane eka lehe kA uMcA gubaja yA gepurasA banA huA hai, jisake kAraNa yaha maMdira-sA pratIta hotA hai. dakSiNa phATaka para golAkAra yaha upaniSadu-vAya likhA huA hai-- "OM sarve vedA yatpadamAmananti tapAMsi sarvANi ca yadvadanti; ____ yadicchanto brahmacarya caranti tase padaM saMgraheNa bravImyomityetat / " done khaMbhyo meM se eka para vaidika maMtrA meM brahmaloka kA varNana tathA dUrasare para usakA baMgalA meM anuvAda khudA huA hai. phATaka se ho kara rAstA sIdhA atithizAlA ko gayA hai. yaha eka pakkI baDI maMjilA imArata hai. Azramabhara meM yahI eka dumajilI imArata hai. yahAM bhI kucha niyama likhe hue hai, jinameM isa bAta para jora diyA gayA hai ki yahAM bAhara se mAMsa-madirA nahIM lAI jA sakatI aura na yahAM inakA vyavahAra hI kiyA jA sakatA hai. yahAM kevala anna, zAka tathA phalAhAra ho sakatA hai; kiMtu kaI lAge ke aMDe kA prayoga karate dekha kara merI samajha meM AyA ki yahAM yaha bhI zAkAhAra ke aMtargata samajhA jAtA hai. atithizAlA meM prAyaH nitya hI koI ne koI atithi bane hI rahate hai; kintu binA vizeSa anumati ke tIna dina se adhika nahIM Thahara sakate. phATaka ke bhItara jAte hI bAI era choTA sA posTa ophisa tathA dAhinI ora upAsanA maMdira hai jisako varNana pahale ho cUkA hai. atithizAlA ke ghera kara, usake pIche kI ora he kara, saDaka sIdhI calI gaI hai. saDaka kI bAI era sAla aura Ama ke vRkSo kA bagIcA hai. inahIM le ke nIce klAse lagatI hai. baiThane ke liye kahIM kahIM pakkI golAkAra paTTI banI huI hai, kahIM upara DIsI krasa kI chAyA hai, para adhikatara vRkSe ke nIce jamIna para hI baiTha kara paDhAI hatI hai. jahAM tahAM vRkSo se Tike hue takhate vahAM kalAsa lagane kI sUcanA dete hai. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvabhAratI 131 saDaka para Age cala kara latAe kA eka phATaka hai. usake deneAM era sAla vrukSeAM kI do katAre' sIdhI calI gai hai. ise sAla-kuMja kahate hai. inhIM vRkSAM ke nIce vidyArthIyAM ke rahane kI kuTiyAM banI hui haiM. ye adhikatara kaccI tathA krUsa se chAi hui hai, kintu inakA pha pakkA huM. inase' lambe lambe kamare ane huye haiM, jiname seAne ke liye palaMgAM kI jagaha lakaDI ke takhta paDe hai likhane-patane ka liye kahI kahI kursI-Tebala hai, ki Mtu adhikatara takhkhAM hI se kAma liyA jAtA hai. dAhinI e ke hAtrAlaya kI sIdhame' Age cala kara pustakAlaya kA cheTA-sa! pakkA bhavana hai. yaha dojilA banAyA jA rahA hai. cheTA-sA vAcanAlaya bhI hai, jisame' prAyaH dezI bhASAoM kI tathA kucha videzI patra-patrikAye AtI haiM. bhItara pustakAlaya hai. pustake nikAlane aura rakhane kA :thA uttama hai. baDaude ke pustakAlayAM meM bhI maine sI prakAra kI praNAlI dekhI thI. pratyeka viSaya kI pustakamAMM ke liye alaga alaga kA kA baMDala rakhA rahatA hai, jinake dvArA saralatA se pustake nikAlI jA sakatI hai. pustakAlaya ge aMgrejI kI hI pustake adhika huM, aMgrejI ke atirikta sa`skRta, bagalA, kAsIsI aura jarmana kI bhI pustake hai'. hiMdI kI bhI kucha pustaka dekhane meM AI. kavivara ke samagra graMthAM kA saMgraha yahAM milA, unake graMtheAM ke aMgrejI, phreMca, jarmana, gujarAtI, marAThI tathA hiMdI anuvAda sabhya silasile se rakhe huye hai bhASAtattva-viSayaka sAhitya kA yahAM vizeSa saMgraha hai. mahattvapUrNa pustake ke vistAra se yaha gheTAsA pustakAlaya DUta mahattvapUrNa hai. eka dUsare kamare meM prAcIna hastalikhita tADapatra 4 hajArAM pAthiyAM jamA hai. inake adhyayana tathA khe Mja karane ke liye vizeSa vidyAthI taiyAra kiye jA rahe hai. kucha varSa pUrva prasiddha jana-tattvavettA vinTaraninja maheAya ke sAtha kuSTha vidyArthI prAcIna lipiyAM paDhanA tathA una graMthAM kA sapAdanakArya zaMkha rahe the. mahAbhArata ke navIna zuddha saMskaraNa nikAlane kA bhI prayatna heA rahA hai. Age ndha zAlI tathA sAmagrI-saMgrahAlaya hai. vidyArthI yahI meAjana karate hai. pahale zikSaka aura vidArthI, sakhI pAkazAlA eka hI thI; kiMtu isase vya adhika kharcI hAtA dekha kara yaha am kaivala vidyAAiM ke liye rakhI gaI hai. zikSaka lega apanA prabaMdha alaga kara lete hai. IMTa lAkAM ke liye zikSikAya svaya. bhAjata taiyAra karatI hai aura isa prakAra ve apane mAtRprema kA pariya detI hai. zAntiniketana presa bhI Isa jagaha hai jisameM kavivara ke graMtha tathA zAnti-nikAna-patrikA hatI hai. pustakAlaya ke sAmane kucha medAna heDa kara phira vidyAthiyAM ke chAtrAvAsa ane hai. saDaka chI khAM era bhI AtrAvAsa ane huye hai mAlikAo ke liye eka alaga chatrAvAsa hai. isake AdasaparivAra zikSakAM ke raste ke liye cheTe cheTe bhavana ane "ge huM kalAbhavana nI isI era hai. yahAM saMgIta tathA citrakalA kI zikSA hatI hai. bahuta se prAcIna tathA adhunika citro kA sagraha dekhane ke milA. kavivara ke bhAi zrI. avanIndranAtha ThAkura tathA gAla ke prasiddha citrakAra zrI. naMdalAla khesa aura zrI. surendranAtha kAra ke suMdara citrAM kaiA dekha kara citra lA ke utkRSTa namUnoM kA paricaya milA, aMtima de citrakAra madrAsa Azrama meM hI raha kara suMdara citroM kA citraNa tathA vidyArthiyAM kA zikSaNa karate hai.... saMgItAya bhI isI kalAbhavana meM zAmila hai. kavivara jo gAyana racate haiM unake bhAnajezrI, dine dranAtha TAkura use suMdara tAla svAM meM jamA kara vidyAthiyAM kA sIkhAte hai tathA unake bhAi avanIdranAtha una mAnasika bhAvAM kA apanI viyinI lekhanI se citrapaTa para aMkita kara unhe pratyakSa kalA kA rUpa dete haiM. sa prakAra yahAM sAhitya, saMgIta tathA kalA tIneAMkA sAmaMjasya hAtA hai. yahAM kI citrazAlA janI tathA krAMsa Adi dezAM se Aye huye citrAMse uttarAttara unnati kara rahI hai. Azrama ke dakSiNa kI ora kavivara ke jyeSTa bhrAtA zrI. hrijendranAtha ThAkura kA ekAnta me nivAsa-bhavana hai. bAhara kI era maidAna meM Tainisa Adi khelane ke sthAna ane huye haiM, jinase patA lagatA hai ki zArIrika unnati tathA AmeAda-prameH kI era bhI yahAM pUrA dhyAna diyA jAtA hai. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasa'graha-bhAga pAMcamA Azrama ke uttara kI Ara, kucha dUra para vRkSavihIna khule maidAna para videzI adhyApakAM ke liye baMgale khate huye haiM. inhIM ke pAsa kavivara kI "uttarAyaNa" nAmaka pusa z2I kuTI hai. isI kI zAntimaya chAyA meM aiTha kara mahAkavi apanI vizva-hRdaya-mugdhakArI lekhanI calAte haiM aura saMsAra kA zAntikA saMdeza sunAte haiM. 132 pUrva kI ora eka cheTA-sA aspatAla bhI khanA huA hai, jahAM AvazyakatA paDane para Azrama-nivAsiye kI cikitsA hAtI hai. aspatAla se kaivala Azrama-vAsiyoM kA DI lAbha nahI' heAtA, kintu AsapAsa ke gAMvavAthe bhI pUrA kAyadA uThAte haiM. kabhI kabhI te! vidyArthIgaNa svayaM gAMva ke amArAM ke lAda kara aspatAla me' lAte tathA unakI cikitsA aura dekha-rekha karate hai. cikitsA ke liye te yogya DAkTara hai hI, kintu amArI kI sevA tathA dekha-rekha vidyAthI gaNu svayaM karate hai. regiyAM jI sevA karane meM yahAM ke chAtra vizeSa sukha anubhava karate haiM tathA usake liye hameza taiyAra rahate hai. Apasa meM ce lega khArI khArI se kAma khAMTa kara rAgI jI sevA karate haiM ; yahAM taka ki kabhI kabhI rAta rAtabhara jAga kara bhI apane sneha aura sevA kA paricaya de hai. pazcima kI era se calane para vRkSeAM se dhirI hu eka sagamaramara kI caukI-sI milatI hai. yahIM kavivara ke pUjya pitA maharSi devendranAtha ThAkura kA upAsanAsana hai. rAmapura jAte samaya mahiSa eka khAra yahIM hare the aura inhI de| vRkSeAM ke nIce prArthanA kI thI. usI samaya se yaha sthAna mahiSa kaiA priya hai| gayA aura yahI ve sadA prAthanA kiyA karate the. yaha vahI sthAna hai jahAM mahiSa para ekAnta pA kara kucha DAkue te hamalA kiyA thA. unakI dhyAnAsthita prazAnta mudrA. dekha kara DAkue kA kaThAra hradaya bhI bhaktibhAva se abhibhUta hai| gayA thA, aura unhoMne mahi ke caraNAM meM AtmasamarpaNa kara apanI sevA aNu kI thI. yahI vahu sthAna hai jahAM mahi te AtmA kI zAnti prApta kI thI tathA usa zAnti-nikaitana brahma kA anubhava kiyA thA. yahIM para zAnti prApta karane ke bAda azAnta sa`sAra ke! zAMti pradAna karane ke liye zAnti-niketana Azrama tathA brahmavidyAlaya ke sthApata kA zubha vicAra maharSi ke hRdaya meM utpanna huA thA. prAnAsana kI Tikane kI paTTI para mahiSa` ke priya vAkya khudde huye hai :~ " tini AmAra hRdayera ArAma manera AnaMda AtmAra zAnti" samIpastha vRkSa kI zAkhA para bhI khudA huA hai:- tAra nAma na" khAlapura kA yaha bhAga jahAM ki Azrama khanA huA hai apanI prakRti-sauMda` ke liye prasiddha hai. maharSi devedranAtha ThAkura maiM isa sthAna kI suMdaratA dekha kara kaMse apanI prArthInA kA priya sthAna niyata kriyA. vai yahAM cheTA-sA makAna anA kara rahane lage tathA khAra se upajAu miTTI lA kara yahAM phUlaphUlavAle paudhe lagavAye. Ama kA bagIcA bhI lagavAyA. pahale ve kabhI abhI A kara yAM rahA karate the. sana 1887 meM unhAMne yaDAM Azrama khanAne tathA brahmavidyAlaya sthApana karane kA vicAra kiyA. eka TrasTaDIDa kaeN dvArA yaha Azrama sArvajanika banA diyA gayA tathA 60 hajAra sAlAnA AmadanI kI sampatti lagA kara ise zAMti ke icchuka jijJAsue ke liye zAMti prApta karane tathA sAMpradAyika jhagaDAM ke upara uThe karI eka brahma kI upAsanA karane kA sthAna banA diyA. yadyapi TrasTaDIDa me` brahmavidyAlaya tathA pustakAlaya sthApana karane kA jika AyA hai, tathApi sana 1901 taka yuddha vicAra kAma meM na lAyA jA sakA. usa samaya svadezI yuga kA ArlakAla thA, mahiSa ke suyeAgya putra hamAre vartamAna kavivara ravIndranAtha ne usa samaya prAcIna bhArata ke tapeAvanastha RSikulAM ke samAna svAbhAvika tathA caritasudhAraka dhaprANa zikSApraNAlI kI AvazyakatA kA anubhava kiyA. jaDavAdI tathA vilAsitAmaya yArapIya sabhyatA ke viSama lAM kA rAkane tathA usa sabhyatA kI mUlabhUta caritranAzakArI praNAlI ke prabhAvAMse rASTra ke AdhAra mAlakAM kI rakSA karane ke liye kavivara ne usI prAcIna tapAvanapraNAlI / pasaMda kiyA, jahAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizvabhAratI 133 kolAhalamaya nagara se dUra prakRti-devI kI mAtRrUpa nehamayI goda meM RSigaNa zige ko apane kula kA aMga banA kara unheM "mavadvitIyaM brahma kI upAsanA kA upadeza dete the tathA kevala mastiSka meM pustakIya jJAna na bhara kara usake sAtha hI caritra tathA karma kA sAmaMjasya sAdha karate the. bhAratIya rASTra ke navayuga ke AdhArastaMbha navayuvake ke isa tapovana kI dIkSA meM dIkSita kara ve rASTrIya navajAgRti ke mUla bIja bananA cAhate the. zikSA kA Adarza prAcIna paddhati ke anusAra rakhanA hI unheM navIna bhArata kI saba samasyAo kA hala karane kA eka mAtra upAya samajha paDA. AraMbha kavivara kA IrAdA thA ki Isa Azrama meM eka asA vidyAlaya khelA jAya "jahAM zikSA se vidyArthiyAM ke jIvana ke sAtha ghaniSTha saMbaMdha ho, jahAM pustake kI zikSA tathA nityajIvana meM viccheda na paDe, tathA jatAM vidyArthI ane zikSake tathA vidyAlaya se apane parivAra ke samAna mamatva rakha kara paraspara prema, samAnatA, svataMtratA ke vAtAvaraNa meM apanI zakti ke svAbhAvika vikAsa kA avasara prApta kara sake. apanI prabhAvazAlinI lekhanI se unahAMne prAcIna bhArata hI ke tapasyA-jJAna-mUlaka Adarza kA pracAra kiyA tathA una Adarzo ke pratyakSa rU5 dene ke liye Isa prakAra ke Azrama kI nitAnta AvazyaktA anubhava kI. apanA yaha vicAra ane apane pUjya pitA maharSi ke sanmukha upasthita kiyA, jise unhone saharSa svIkAra kiyA aura isa Azrama kAM kArya AraMbha ho gayA. zikSA ke Adarzo ke rASTra ke hAmane upasthita karane meM kavivara hI agragaNya hai. AraMbhakAla hone ke kAraNa ina Adarzo ke kAryarU5 denevAle sugya zikSaka kA abhAva thA: kiMtu zrI brahAbAMdhava upAdhyAya tathA unake ziSya zrI. revacaMdrajI kI sahAyatA se kavivara ne zikSAkArya kA AraMbha kiyA. yahI suyogya vidvAna Azrama ke sarvaprathama zikSaka the. saMsthA yadyapi sArvajanika kara dI gaI thI to bhI sArA khacI kavivara para hI paDatA thA; aura yahI usake kartA-dhata the. 1913 meM unhoMne jaba videzayAtrA kI ora apane Adarza kA pracAra kiyA taba aneka aMgreja mitro ne uhe isa kArya meM sahAyatA dene kA vacana diyA. usa samaya bhAratabhakta zrIyuta envaja, piyarasana tathA anya videzI vidvAna kavivara ke sAtha bhArata Aye aura AzramakArya meM sahAyatA karane lage. isa samaya se Azrama kA kAryakSetra vistRta ho gayA tathA vaha uttama AdarzI kI ora paga baDhAne lagA. isake bAda hI rapa kA mahAsamara huA, jisameM karaDe Adami kI prANa-hAni tathA saMpatti kI anaMta kSati huI rASTrIyatA ke durupayoga, sainikatA ke atyAcAra tathA dhanika-taMtra tathA vilAsitAmUlaka sabhyatA ke kupariNAme se svArthavaza ra5 ke rASTra Apasa meM yuddha karane lage aura saMsAra azAMtimaya ho gayA. pUrva-pazcima kI ekatA para te AraMbha hI se kavivara kA vizvAsa thA, kiMtu yuddha ke bAda jaba unhoMne phira se cerapa-yAtrA kI taba saMsAra meM zAMti tathA Apasa meM saddabhAva sthApana ke liye unakA udAra hRdaya vyAkala ho uThA. jaDavAda tathA sainikavAda hI unheM saba ApattiyAM kI jaDa samajha paDA. une achI taraha samajha liyA ki jaba taka pUrva aura pazcima ke rASTra apanI vyaktigata uccatA ke khyAla ke eka tarapha rakhakara Apasa meM ekadUsare ko prema ke dvArA ThIka ThIka samajhane kA prayatna ne kareMge taba taka IsI prakAra ke jhagaDe calA karege. pUrva aura pazcima ke mela meM hI unheM saMsAra kI zAMti kA ekamAtra mUlabIja nihita dekha paDA. unakA yaha vizvAsa dRDha huA ki done sabhyatAo ke ekadUsare kI AvazyakatA hai. pAzcAtya-sabhyatA ke bhAratIya jJAna kI AvazyakatA hai tathA bhAratIya sabhyatA ke pazcima kI kriyA-zakti kI jarUrata hai. binA donoM ke sAmaMjasya ke vizva kA kalyANa nahIM ho sakatA. denAM sabhyatAe ke mUla meM eka hI mUlatattva chipA huA hai. isI tattva ke pahacAna lene e saba jhagaDe kI samApti ho jAyegI. * inhIM siddhAMta kA pracAra unhoMne apanI racanAdhArA kiyA tathA usakI sAdhanA ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo liye eka aisA sthAna banAnA cAha jahAM deteM sabhyatA evaM jJAnadhArA ke vidvAna ekatra ho kara ekadasa kI sabhyo tathA hRdaya kA paricaya prApta kare tathA pAzcAtya bhAratI aura bhArata-bhAratI kA sAmaMjasya sAdhana kara "vizvabhAratI" kI navIna mUti kA AvAhana kare. zAMtiniketana isa sAdhanA ka mukhya sthala banAyA gayA tathA yahIM vizvabhAratI ke upAsanAmaMdira kI nIMva kavivara ke hAthe se 1921 meM paDI. usa nIMva para bhavana-nirmANa karane ke liye pUrva aura pazcima ke Atura hRdaya Age baDha rahe hai. isa vizAla bhavana kA kArya AraMbha the abhI kevala kucha hI varSa huye hai--ataH dIvAle uThane kA kArya dikhAI nahIM paDatA; kiMtu nava daDha rU5 se paDa gaI hai aura vizvabhAratI kA jJAnavRddha pUjArI usIke bhavana-nirmANa meM kriyAzIla hai. Isa bhAvI gaganacuMbI bhAratI--bhavana kA nirmANa jisa samaya pUrNa hogA, usa samaya zAnti kA ciraniketane bhArata-varSa apane Isa zAMtiniketana kI ekAnta tapasyA meM se sAre saMsAra ke zAMti kA saMdeha sunA kara cirasthAyI zAMti kA saMsthApaka hogA. vizvabhAratI ke Adarza ke saMbaMdha meM kavivara ne likhA hai ki isa mahA Adarza kI prApti ke liye pahale apane rASTrIya Adarza ke samajha lene bhArata ke liye Avazyaka hai. apane vyaktigata Adarza ke pUrNatA kA anubhava kara ke hI bhArata isa vizvavyApI Adarza meM ga 2 sakatA hai. bhAratabhAratI ke Adarza ko yathArtha rU5 jAna kara hI hama vizvabhAratI meM ucita sthAna prApta kara sakate hai. vizvabhAratI ke Adarza ke saMbaMdha meM kavivara ne bahuta kucha likhA hai. unakA kathana hai ki "Adarzo kI ekatA hI mAnava-samAja kI sajanI ekatA hai" aura isI ekatA-prApti kA prayatna Azrama meM kiyA jA rahA hai. kavivara kA Adarza vizvabhAratI ke aMtaraSTrIya vidyAlaya banAne kA hai, kiMtu isa "aMtarASTrIya" zabda kA artha unakI daSTi meM kucha aura hI hai. unakA kahanA hai "ya zabda bahuta anizcita hai. meM isa prakAra kI anizcita aura vyApaka aMtarrASTrIyatA para vizvArA nahIM karatA. vizvabhAratI kI aMtaraSTrIyatA bhAratIya aMtarASTrIyatA honI cAhiye, jisameM apanI nija kI vizeSatAye hoM. saccA vizvavyApI Adarza ane vyaktitva hI meM vikasita hatA hai. apane ghara kI dIvAle teDa DAlanA vizvavyApakatA nahIM hai kiMtu atithi aura pAsiye kA Atithya karanA hI vizvavyApakatA hai. jisa prakAra pRthvI ane cAre era ghUmate hue bhI sUrya ke cAroM ora ghUmatI hai usI prakAra manuSya ko apane vyaktitva ke keMdra bana kara usake cAra era ghUmane tathA sAre vizva ke keMdra bana kara usa prakAzamAM Adarza ke cAre era ghUmane, ina donAM prakAra ke cakakare meM sAmaMjasya rakhanA cAhiye. apane vyaktitva kI parikramA karate hue usI vyaktitva ke sAre mAnava-samAja kI parikramA karanA hI aMtarIyA kA saracA Adarza hai. utsAha ane vyakitatva hI se upanna henA cAhiye, anyathA aMtaraSTrIyatA kevala sataha para tairatI raha jAtI hai. vizvabhAratI ke Adarza meM se eka kA saMbaMdha usa rASTra ke vyaktitva se bhI hai jisakA ki vaha pratinidhi hai. bhArata bhI vizva kA eka aMga hai. ataH jisa prakAra vizva ke anya deze ke vyakitatva ke pahacAnanA usakA uddeza hai usI prakAra ke vyaktitva kA jJAna bhI usakA pradhAna viSaya hai apane vyaktitva ke aphAna ke aMdhakAra se uddhAra karanA hamArA pradhAna uddeza honA cAhiye. hama kyA hai, isa bAta kA hameM pahale jJAna honA cAhiye. tabhI hama dusaroM ke sAtha apane ko milA sakate hai. ata: vizvabhAratI kA prathama kAma hai apane Apake jAnanA, isake sAtha sAtha usakA dUsarA uddeza hAgAapane Apake usaga karanA. isakA udeza pratyeka vidyAthI ke, je ki apane deza kA eka pratinidhisvarUpa hai, apane vyaktitva ke pahacAnane meM sahAyatA denA hai." IsI kAraNa vizvabhAratI ke memorenDama opha esosIezana meM usake Adarzo ke saMbaMdha meM likhA huA haiH Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 135 vizvabhAratI 1-satya ke bhinna bhinna svarUpa meM anubhUta honevAle manuSya-hRdaya ke bhinna bhinna dRSTikoNe se adhyayana karanA. 2-pUrvIya deza kI bhinna bhinna sabhyatAo aura jJAnadhArAo kI mUla ekatA ko draSTi meM rakha kara gUDha adhyayana tathA anusaMdhAna kara ke Apasa meM adhikAdhika ekatA-sthApana karanA. 3-Isa prakAra eziyA ke jIvana aura vicAre meM ekatA-sthApana kara isI daSTi-kaNase rapa ke hRdaya se hRdaya milAnA. 4-pUrva ra pazcima ke mela kA anubhava, adhyayana aura ApasI sabhAva tathA bhrAtRbhAva se karanA aura isa prakAra ne golAdhuM svataMtra vicAro kA saMbaMdha sthApita kara vizvamaitrI aura saMsAra-vyApI zAnti-sthApana ke mukhya sAdhane ke daDha karanA. pa-Adarzo ke dhyAna meM rakha kara zAMtiniketana meM vidhA aura jJAna kA keMdra sthApita karanA jahAM dhara, itihAsa, sAhitya, kalA, vijJAna tathA hiMdu, bauddha Adi bhinna bhinna sabhyatAo ke sAthe sAthe pazcimI jJAna kA bhI adhyayana aura anusaMdhAna kiyA jAya. kiMtu yaha saba adhyayana rilatA tathA svAbhAvikatA se honA cAhiye je ki AdhyAtmika unnati ke liye atyaMta Avazyaka hai. pUvave tathA pazcimI vidvAneM aura vicArazIle kI sahakAritA tathA sabhAva ke sAtha jAtIya, rASTrIya tathA dhArmika Adi saba bheda-bhAva ke dUra kara eka anaMta sarvopari paramAtmAje ki zAtama, zivama, daitama hai-kI upAsanA karanA Azrama kA udeza hogA. vizvabhAratI ke Adarza ke saMbaMdha meM kavivara eka jagaha likhate hai:-"vartamAna yuga ke sarvottama Adazeka anubhava karanA hI vizvabhAratI kA uddeza hai. sabase mukhya bAta jisa para hamArA dhyAna ra base pahale jAnA cAhiye yaha hai ki yaha saMsthA pUrva aura pazcima ke bhinna bhinna jJAna-eN to kA (vizeSa kara jinakA janma bhArata meM huA ho athavA jinhoMne usakA Azraya liyA he ) saMgamasthala ha. dUsare ke sAmane apane ke prakaTa karane ke palle bhArata ke cAhiye ki vaha apane Apako acchI taraha jAna le." eka dUsarI jagaha kavivara ne kahA haiH "prema, pUrNa jJAna ke liye usuka rahatA hai. isaliye hamArA pahalA paga yahI honA cAhiye ki jina bhinna bhinna vibhAgoM se bhArata kA bhinnatA-pUrNa jIvana saMgaThita huA hai una vibhAga ne je saMpatti utpanna aura saMgraha kI hai usakA hameM yathArtha jJAna hai jAya. jaba hama apanI sabhyatA ke prAcIna jJAna-bhaMDAra se achI taraha paricita he jAge tabhI hama dUsare ke dAna karane ke egya samajhe jA sakate hai-tabhI hama zeSa saMsAra ke sAtha usakA upabhAga kara sakate hai." abhI hamAre je zikSAlaya hai vahAM hama isI vicAra ke sunate sunate baDe hote hai ki dUsaroM ke dene ke liye hamAre pAsa kucha nahIM hai-hama to unase kevala udhAra le sakate hai. bhAratavarSa kI ra se vizvabhAratI saMsAra ke sAmane isa bAta ke siddha karegI ki hamArI dAna-zakti se hI hamArI saMpatti kI gaNanA ho sakatI hai, hamArA uddeza yahI batAnA hai ki vizva ke hadaya hamArA bhI eka sthAna hai tathA usakA Atithya karanA hamArA bhI kartavya ha." "hamAre zAstro meM kahA gayA hai "manAtha mava" Izvara hamAre pAsa atithi kA rUpa dhara kara AtA hai aura hamArA Atithya cAhatA hai. manuSyatA meM je kucha bhI mahAna aura bhadra hai vaha saba hamAre dvAra para A kara hamAre nimaMtraNa kI pratIkSA karatA hai, vaha kisa deza se A rahA hai, eka prazna karanA hameM ucita nahIM kiMtu use AdarapUrvaka apane ghara meM lAnA tathA hamAre pAsa je kucha ho usake sAmane upasthita kara detA hI hamArA kartavya hai." - "vizvabhAratI saMsAra ke bhArata kI ora se yahI nimaMtraNa detI hai-mAnava jAti ke vaha apanA pUjApahAra arpaNa karatI hai." ("sarasvatI'nA eka aMkamAM lekhaka-zrIyuta behAra rAjendrasiMha ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ bh mh rh nh bh yh ny@ kwry@ my@ my@ my@ my@ my@ my@ my@ my@ my@ my@ my@ ny@ nyw brw mr@ mr@ mr@ mr@ fyh fyh byh wh wwwww w , zubhasaMgraha-bhAga pAMcame 51-gItAmRtanAM guNagAna* gItAjInuM mahatva Aya jAtino pratyeka bALaka gItAnA nAmathI paricita che. bhAratavarSamAM e pustakanI jeTalI AvRttio prasiddha thaI che, teTalI bIjA koI pustakanI thaI nathI; ane jeTalo svAdhyAya e pustakano thAya che eTale bIjA koI pustakano thato nathI. AryajAtinA prAcIna vidvAnamAM paNa koIka ja evo haze ke jeNe gItA upara TIkA lakhI na hoya. hAlanA vakhatamAM paNa aneka mahAnubhAvoe dezanI judI judI bhASAomAM gItA upara anekAneka TIkAo lakhI che. videzI bhASAomAM paNa kaIkaja bhASA evI haze ke jemAM gItAne anuvAda thayelo na hoya. videzI vidvAno ane gItAjI musalamAnomAM gItA tarapha sauthI prathama dhyAna bukhArAnA rAjaputra ebarUnInuM gayuM hatuM, ke jene mahamada gajanavIe kedakhAnAmAM rAkhyo hato. bhAratavarSa uparanA humalA vakhate paNa gItAne te potAnI pAse rAkha te hato. ebarUnI laDAInA samayamAM bhAre muzkelIo veThIne saMskRta zIkhe ane tenA suprasiddha "iDiyA" pustakamAM te vakhatanA bhAratavarSanuM varNana che; temAM paNa teNe gItAnA "lAke TAMkelA che. bhagavaddagItAne teNe adhyAtmajJAnanuM atyuttama ane pavitra pustaka kahyuM che. akabaranI AjJAthI phejIe tene phArasImAM anuvAda karyo hato. dArA zikoha tenuM "sirare akabara" nAma rAkhyuM ane bhUmikAmAM gItA ane maharSi vyAsaviSe lakhyuM che ke A gatAgraMtha AnaMda ApanAra, sAco mArga darzAvanAra, brahmajJAnathI bharapUra, uMDA bhedane khelanAra, ekatAne darzAvanAra ane badhA jJAnIonA ziromaNi evA maharSi vyAsajIe racela che; enAM pUratAM vakhANa karavAnI zakti mArI jIbhamAM ane kalamamAM nathI." gItA ane upaniSadonA phArasI anuvAda yuropamAM gayA. yuropanA tatvaciMtake e vAMcIne Azcaryacakita thayA. prasiddha kavi tattvaciMtaka "segala" gItA vAMcIne atyaMta mugdha thaI gayo ane tenAM vakhANa karavA lAgyA. "zepana hAra" ane "mejhinI"nA vicAro upara paNa tene bahu prabhAva paDyo hato. amerikana tatvaciMtaka emarsananA guru "ro" to gItAnA bhaktaja thaI gayA. teo kahe che ke "huM roja prAtaHkALamAM gItAnA pavitra jaLamAM snAna karuM chuM; bIjA dharmagraMtho karatAM te bahuja ucca koTinuM che. je samayamAM e pustaka racAyuM haze te samaye paNa koI asAdhAraNuja haze." "gItAe upaniSado ane zAstronuM satva che. gItAne sArI rIte adhyayana karIne tenI zAstro sAthe sarakhAmaNI karavAthI spaSTa jaNAI Ave che ke, gItAnA lekhake konI racanAmAM lagabhaga samasta AryazAstronI madada lIdhI che. kemake vedAta, sAMkhya, yogAdi dazana tathA manusmRti ane vedonI chaTA e eNkema, spaSTa rIte jaNAya che. upaniSadonA keTalAye zabdo ane vAyo emAM utArelAM che. te uparathI paNa tenA racanAre Arya sAhitya ane tattvajJAnano sAra atisaMkSepathI emAM ekatra karyo che, kevI khAtrI thAya che. purANamAM paNa A suprasiddha loka maLI Ave che ke - "sarvopaniSado gAvo dogdhA gopAlanaMdanaH / pArtho vatsaH sudhiibhoktaa dugdhaM gItAmRtaM mht||" X je Arya sabhyatAnA mahAsAgarane (dharma, sAhitya ane tattvajJAnane) ekAda gAgaramAM samAyale jevo hoya to te gItAmAM joI zakAya che. je bIjA badhAMye zAstro nAza pAmyAM * devasvarUpa bhAI paramAnaMdajInA "gItAmRta" graMthamAMthI svataMtra anuvAda Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ gItAmRtanAM guNagAna 137 hAta ane mAtra gItAja rahI haiAta tepaNu AjAtinA gauravanI smRti saMsAramAM cAlu raheta. kemake atyAre paNa A sabhyatA (AryAMnu jJAna ane cAritra athavA dhama ane nIti) emAM eTalI badhI surakSita che ke gItAnA pracAra thave athavA nAza thavA A dharmanI vRddhi athavA nAza thavA barAbara che. kAie sAcuM ja kahyuM che ke "gItAe teA vaizvika dharmarUpI kalpavRkSanuM pAkeluM jJAnAmRtarUpI phaLa che." X X gItA' e dharma pracAranuM uttama sAdhana che. jo videzAmAM vaidika dharmanA pracAra karavAnA vicAra hoya teA tyAMnA leAkeAne paNa vAMcavA mATe eka dha pustaka ApavAnI jarUra che. ApaNe jyAre ApaNA dezamAMja vedezanA bhaNanArA ATalA badhA echA joie chIe, teA bIjA dezeAmAM tene samajanArAenI AzA rAkhavI e teA vyaja che. A samAjIe keTalIka vAra Ane mATe satyArthIprakAza' raju kare che; paraMtu teo bhUlI jAya che ke, satyA prakAzane ghaNAkharA bhAga mAtra AryAvarta neja mATe che ane te khIjAone rucikara thAya tema nathI. x X X X X X khIjI tarapha gItAne jue, emAM eka prakAranI khAsa suMdaratA ane AkaNuzakti dekhAI Ave che. videzAmAM paNa evAM ghaNAM strIpuruSa maLI Ave che, ke jemane AkhI gItA kaMThastha hoya che. mATe gItAja eka evu dhama pustaka che ke je A dharmanA thai zake. kemake AkhI hiMdujAti tene peAtAnA dha pustakatarIke mAne tathA dArzanikA mAne che tema temAMja vaidika jJAnane pramANabhUta pustaka kahevuM e sarvathA ucita che. eka mejuda che. X Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat pracAramAM khAsa upayeAgI che; ane RSimunie AthI ene A dharmanuM X x gItAnuM mULa aNa karyAM che ? keTalAka pAzcAtya vidvAnA mAne che, gItAnuM ke zikSaNa bahu pavitra che ane achalanA zikSaNane maLatuM che tethI gItA jarUra aMjIla uparathI racAi haze. paNa A yukti teA kUvAmAMnA deDakAne samudranA tophAnathI phUvAmAM AvI paDelI mAchalI sAthe thayelI vAtanA jevI che. e deDakAe te mAchalIne pUchyuM ke, samudra kevaDeAka mATeA hAya che? mAchalIe kahyuM:-e te khUba meATA hAya che, pachI deDakA pALeA hateA jAya ne vAravAra pRSTatA jAya ke AvaDe ? AvaDeA ? ema karatA karatA te kUvAnI khIjI bhIMta sudhI jai paheAMcyA, tepaNu mAchalIe emaja kahyuM ke ethI paNa bahu meTA. A sAMbhaLIne te AzcaryapUrvaka kahevA lAgyA ke e te asa Mbhivata che. kemake saMsAramAM AthI (kUvAthI) meTu kazu heAI zakeja nahi. x x x x gIta cha jevuM advitIya pustaka kAMI akasmAt pedA thatuM nathI. enA pahelAM teA dhaNA kALanI jJAnennati Avazyaka che. jyAM upaniSade ane darzanazAstronuM tattvajJAna hayAta na heAya tyAM 'gItA' jevA graMtha racI zakAyaja niha. mAtra eka mahAbhAratamAMja gItAne vistArathI samajAvanArAM dRSTAMta maLI zake che, nahi ke bIjA kissA-kahANIeAmAM. gItAnuM zikSaNa tA kevaLa gaMgAtaTeja sabhave, khIje nahi. X X X X X mahAbhAratanI kathAmAM 'gItA' e eka jhagamagatA hIrA samAna che. mahAbhAratanA racanAra maharSi vyAsa sAceja thai gayA che. gItAjJAna e temanI mAnasika zaktinuM pariNAma hAya ke zrIkRSNacake arjunane A jJAnane pratyakSa upadeza karyAM hAya, e viSe tarkavitarka karavA nakAmA che. kemake ethI gItAnI pavitratAmAM kAIpaNa prakAranA phera paDatA nathI, ke je pavitratA kevaLa gItA www.umaragyanbhandar.com
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 zubhasa'graha-bhAga pAMcamA mAMja jaNAya che. 18 mA adhyAyanA lAka 75-76 mAM saMjaya kahe che ke "A pramANe mahiSa vyAsajInI kRpAthI zrIkRSNa bhagavAnanA mukhathI kahevAtA A uttama yeAga meM sAMbhaLyA che. e pavitra karanArA saMvAdane hu' jeTaleA yAda karU chu, teTalA huM vizeSa AnaMdamAM masta thatA jAuM chuM.' X X X X kalpanA kareA ke, vyAsajIe svayameva lakhIne te zrIkRSNa bhagavAnanAja mukhathI kahevarAvavAnuM yeAgya dhAyuM` che; te e vAta teA zrIkRSNacaMdranA mahimAne ane jJAnane mAnuSI sImAthI bahuja AgaLa vadhArI de che ke, vyAsa jevA mahiSa paNa dharmAMnA tattvajJAnanA pracAra zrIkRSNaneja nAme karavA ucita ane Avazyaka samajatA hatA. X X X khajAne che, gItA' e zaktinA manuSyA ane jAtienA jIvanamAM keTalIka vAra eve! samaya AvI pahoMce che ke tene dha ane adharmInI kaMI samajaNa paDatI nathI. eve samaye eka mahAkaThina ane gUDha prazna sAmeA AvI khaDA thAya che ane banne pakSanI yuktie rajI thAya che; paraMtu teno kazo ukela dekhAtA nathI. meATA meTA zUravIrA ane tyAgIenI buddhi paNa ene prasaMge gethu khAka jAya che ane temane adharma ja dharmanA vezamAM dekhAvA lAge che. jene saMsAra upara eTalA badhA verAgya upajyA hAya che ke teNe peAtAnuM sarvasva tajI dIdhu heAya che, chatAM paNa tenI khuddhi bhayavaza thaine avaLA vicAreAmAM phasAI paDe che. bhagavadgItAmAM evuM jJAna maLI Ave che ke jene sArI rIte samajI lIdhA pachI manuSyamAM evI zakti pedA thAya che ke jethI te dharma ane sArI rIte eLakhA zake che. A zaktine ane 18 mA adhyAyanA 73 mA zlokamAM mAnya rAkhI che. tenuM mana eka gUDha ane kaThina saMzayamAM paDIne aMdhakAramAM phasAyeluM hatuM tene mATe te chevaTe kahe che ke, "tamArI kRpAthI mane satya jJAna lAdhyuM che, mArA mela dUra thaI gayA che, mArA saMzayA chinnabhinna thaI gayA che, have huM ApanA kahevA pramANe karIza.'' X X * X X zrIkRSNe gItAmAM traNa bhinna mAgee te jJAna arjunane darzAvavAne prayatna karyAM che-arthAt pahelA bhAga ekathI cha adhyAya sudhImAM karmAMtyAga ane jJAna upara gUDha vicAra karelA che. khIjAmAM 7 thI 12 adhyAya sudhImAM batAveluM che ke, A je adheA dRzya saMsAra che te badhAnu khIja-AtmA-"huM" hyu, te mArAthI utpanna thAya che ane mArAja Azraya le che. trIjA bhAgamAM 13 thI 18 mA adhyAyamAM prakRtinA guNa-sattva, raja ane tama-brahmAMDamAM kevI rIte kAma kare che ane kavI rIte A badhA bAhya sasAra ekaja zaktimAMthI utpanna thAya che te darzAvelu che. gItAmAM zrIkRSNe pahelA teA arjunanA sArathi hoya che, paNa pachIthI tene jJAnanA upadeza karanArA dekhAya che. AgaLa jane kRSNa arjunane batAve che ke, huM mahAyogI ane mahAjJAnI chu, cethA adhyAyamAM kahe che ke, huM samaye samaye duSTane nAza karavA ane dharmanI rakSA karavA mATe janma lauM chuM. chaThThAmAM te eTale sudhI kahI dIdhu che ke sa bhUtA ane padArthonA AtmAM huMja chuM. pachI bIjA cha adhyAyavALA bhAgamAM spaSTapaNe batAvyuM che ke, samasta brahmAMDa mArAja khela che. eka mANasa Avu badhu zI rIte kahI zake? e eka mahAprazna che; paNu tene uttara te! sAmAnya che. jemake ekaja puruSa kAchanA putra, kAchanA pitA, kAinA guru, kAinA ziSyaema bhinnabhinna nAme bhinnabhinna dazAomAM-kahevAya che. eka sthaLe bahu sarasa varNana kareluM che. jyAre e mANasAmAM vinAkAraNe mana uMcAM thAya che tyAre tenu' vAstavika kAraNu e hAya che ke te mANasa e nathI hatA, paNa cha hAya che; ane tethIja vivAdane avasara Ave che. temAMthI dareka peAtAne kai ne kaI vizeSa mAnatA hAya che, tyAre bIjo vAta karanArA vaLA ka jUduMja dhAratA hAya che, ane trIjra vaLI emanAthI kaMI khUdAja heAya che; sAcI vAta te e che ke, kAI khIjI vastune jANavI e peAtAnA mananI avasthA uparaja AdhAra rAkhe che. ajJAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ gItA ane karmamArga 139 puruSa te mAtra zarIrane ja joI zake che; vicAravAna zarIrane nahi paNa guNone jue che. paraMtu jJAnI zarIra ane guNane javA daI kevaLa AtmAnuM nirUpaNa kare che. A viSe eka daSTAMta ApeluM che. eka vakhata zrI rAmacaMdra hanumAnane pUchayuM ke, tamAre mArI sAthe kevo saMbaMdha che ? hanumAna vicAravA lAgyA ke, eka javAba ApatAM to mane abhimAnI kaheze ane bIjA javAbathI mane ajJAnI kaheze. ema vicArIne javAba Apyo ke - "dehavyA tu dAso'haM jIvadRSTayA tvdNshkH| AtmadRSTayA tvamevAha iti me nizci | AtmadRSTayA tvamevAha iti me nizcitA mtiH|| arthAta he mahArAja ! zarIrabhAve to huM Apane dAsa chuM, jIvabhAve Apane aMza chuM ane AtmabhAve to Apa je che teja huM chuM." khrista po nAne paramAtmAne putra kahetA hatA. paraMtu eka sthaLe jaNAvyuM che ke "huM ane mAro pitA eka ja chIe." 52-gItA ane karmamArga karmavinA sarva kAMI nirarthaka che. kahevAya che ke, eka naukAmAM traNa vidvAna puruSo jatA hatA. temAMthI dareka jUdI jUdI vidyAmAM nipuNa hatA. eka saMgIta jANato hato, bIjo jyotiSa ane trIjo nyAya. sau potapotAnA guNanI prazaMsA karatA hatA. saMgItavALAe bIjAone prazna pUchyuM ke, tame kaMI saMgIta jANe che ke nahi? javAba maLyo:-nA. teNe kahyuM tame tamArI uMmarano e bhAga eLeja gumAvI dIdhA. jotiSIe paNa evo ja prazna pUche, jyAre tene paNa evoja uttara maLyo. eTale teNe kahyuM ke, tame adha uMmara nakAmI gALI. A pramANe trIjAe prata karyo ane e ja uttara maLatAM teNe kahyuM ke, je tame nyAya nA lAgyA te tame jIvananA traNa bhAga pheTa gumAvyA. eTalAmAM vaMToLAo Avyo ane naukA DolavA lAgI; khalAsI vAto sAMbhaLI rahyo hato. teNe badhAne pUchayuM ke, tame taravAnuM jANe che ke nahi? badhAye javAba Ape --nA. eTale teNe kahyuM - evI dazA kema nI che. je ApaNe gItAe zIkhavelo nikAma karmarUpI taravAne hunnara zIkhIe nahi, te ApaNuM paNa bIjuM badhuM nakAmuM thaI jAya che. trIjA adhyAyanA cothA-pAMcamA vagere zarUnA lekamAM kahyuM che ke, karma karyA sivAya kaMI rahI zakatuM ja nathI. ane karma karyA sivAya koipaNa karmanI jALamAMthI chUTI paNa zakatuM nathI. janaka vagere paNa karma karIne ja siddhi pAmyA che. jJAna ane karmanI ektAthI ja phaLasiddhi thAya che, karma ane jJAna e viSe vivAda karatAM prazna thAya che ke, bannemAM uttama koNa ? pAMcamA adhyAyanA cotha-pAMcamA zlokamAM javAba Apyo che ke, jJAnayoga ane karmayoga bane vAstavika rIte eka ja che. mUrkha tene jUdA jUdA samaje che; sAmAnya mAna mATe karma vinA ekalA jJAnamArge cAlavuM ati kaThina che. eka rAjA upara zatrue humalo karyo, tene maMtrI zatru sAthe maLI gayo, tene badhuM rAja te strIne choDIne nAsavuM paDayuM. jo ke tene khabara che ke, tenI strI ane mitroe tene tajI dIdhela che, topaNa tenuM hRdaya temanAmAMja coMTI rahI du:khI thayA kare che. kama ane jJAna : ekabIjAnI aMdara bhaLI jaIne phaLa Ape che. jemake AMdhaLo laMgaDAne khabhe uThAve che tyAre ja vRkSa uparathI phaLa phUla toDIne banne jaNa khAI zake che, karmavinAnA jJAna mATe AMdhaLAnuM dRSTAMta che ane jJAnavinAnuM karma e laMgaDA jevuM che. eka puruSe devane vaza karyA. deve zarata karI ke tame je kaMI mAgazo te huM ApIza; paraMtu mane dareka vakhate kaMI ne kaMI kAma batAvavuM paDaze, je kAma nahi batAvo te huM tamane khAI jaIza. thayuM paNa temaja. jyAre te pitAnI AvazyakatAo pUrNa karAvI cUkyo tyAre deva tenI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ '140 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo MAHAAAAAAAAAAA pAse bIjuM kAma mAgatA hatA. te bhayabhIta thaIne doDavA lAgyo, deva tenI pAchaLa pAchaLa doDayA. rastAmAM eka sAdhu maLyo. teNe doDavAnuM kAraNa pUchyuM ane teNe teno upAya batAvI kahyuM ke, eka vAMsa dATe ane tenI upara caDha-utara karavAnI tene AjJA Ape. A upAyathI te chUTayo. ApaNuM mana paNa e devanA jevuM ja che; je ene koI kAma nahi batAvo to te tamane ja khAI javA doDaze. karmamAgaMja tene mATe vAsarUpa che ane tenA dvArAja tenAthI bacI zakAya che. trIjA adhyAyamAM kahyuM che ke, Idriyone bahArathI rokI manathI viSayanuM ciMtana karavuM e dhUrtonuM kAma che. manuSyano svabhAvaja tene karma karAve che; jJAnIoe paNa eTalA mATe kama karavuM jarUranuM che ke jethI bIjAe paNa tenuM anukaraNa kare. zrIkaoNa kahe che ke, jo ke saMsAramAM mAre kaI paNa kartavya bAkI nathI, chatAM paNa huM kAma karuM chuM ke jethI sAmAnya mANasa karmAne tyAga karIne vinAza pAme nahi. karma dvArA karmano tyAga karavo eja karmayoganuM rahasya che. karma ane tyAgano prata uThAvIne pAMcamA adhyAyanA bIjA lekamAM teno uttara Apyo che. je ke saMnyAsa (tyAga) paNa sAre che, paraMtu karmamAga tenAthI uttama che. keTalAka mANaso karmane kAdavanI upamA Ape che, kemake jyAre kAma karIne aMte karma thI mukti meLavavI che te karma karavuM e kAdavathI hAtha bagADIne dhovA barAbara che. tene uttara ke adabhuta je lAge che paraMtu sAceja karmathI chUTavAnuM te karmakArAja banI zake che. mATe karma kAdava jevuM nathI; kemake karma karavAno to manuSyano svabhAvaja che; eTale karma na karavuM e to asaMbhavita che. mATe have ApaNuM kartavya eja che ke, ene evo upayoga karIe ke jethI karma nI jALamAMthI chUTI jaIe, eja karmayoganuM sauthI zreSTha rahasya che. manuSya e eka bhAre vicitra yaMtra che. sAdhAraNa rIte te e yaMtrane calAvanArI cAvI mAtra "svArtha" che, kemake te je kaMI kArya kare che teno aMtima hetu "svArtha ja hoya che. (paNa TuMkI buddhine lIdhe anitya ane sArarahita padArthomAMja sukha mAnI levAne lIdhe ghaNAMkharAM manuSyo ane bhalabhalA paMDita, dezasevaka ane hoMziyAra sajajane paNa e avaLeja raste zakti ane AyuSya gumAvI nAkhe che tethI) karmanA pAyAmAMthI A (bhUlabharelA) svArthane dUra karavA, (ane sAco tathA sarvopari svArtha samajo ane pachI e samajaNane anusaratAM lokika svArthIvagaranAM niSkAma karmo karIne e svArtha sAdhavo) enuM ja nAma karmayoga che. jo ke e vAta (evI samajaNa ane AcaraNa) kaThina (kahevAya) che; paNa (kharuM jotAM) tenI rIta sarala che. prathama to mAtra eTaluM jANavuM joIe ke evuM karma karavuM ke jemAM bIjAonuM hita raheluM hoya. emAM kartAnuM potAnuM bhaluM to ApoApaja thaze, paraMtu krame krame pitAnI (laukika svArthanI) vAsanAo ochI karatA cAlIne bIjAonuM bhaluM thAya tevAM ja kAryo karavA joIe. (arthAta sAcA alaukika svArtha mATe ema karavuM jarUra che evI samajaNa vadhAratA cAlIne) evAja prakAranAM kArya bane teTalAM vadhAre ne vadhAre karatAM cAlavuM joIe.) jemake gItAnA trIjA adhyAyanA 11, 12 lokomAM kahyuM che ke "jema sau devatA, sUrya, caMdra, pavana potapotAnuM kAma karatA thakA saMsArane calAve che, tema tame paNa bIjAone mATe kAma karo." AgaLa egaNIsamAmAM paNa kahyuM che ke "je kAme ajJAnI leke vAsanAmAM baMdhAIne kare che te kAme sInI vAsanA mukta thaIne kare che." (jJAnI ne ajJAnI vacce Aja meTo ane agatyano phera che, kemake) jJAnI mANasa ethI karIne dhIme dhIme ahaMbhAvane bhUlatAM zIkhe che. paropakArane mATe kAma karavAmAM paNa eka yA bIjA prakAranI phaLanI irachA avazya rahe che, kemake jyAre (sAdhaka koTinA) paropakArI puruSanA kAma upara kaTAkSa-TIkAo thAya che, tyAre tene duHkha thAya che; kemake emAM ghaNebhAge evuM bane che ke, jenuM te bhaluM karavA Icchato (ane mathato) hoya che teoja tenA zatru thaI bese che. A viSe eka sArA mANasaviSe kahevAya che ke, koIe tene kahyuM ke amuka mANasa tamane bahuja kharAba kahe che. te Azcarya pAmI kahevA lAgyo ke " A zuM ? meM te tenuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ gItA ane mAga 141 kadI paNa kalyANa karyuM nathI.'' (arthAt jenuM kalyANa karIe te teA bhuMDuM khele; paNa meM tenuM bhaluM karyuM nathI topaNa te bhuMDu khele che e jarA navAi jevuM che.) pharmImAMthI phaLecchA nIkaLI jatAM tyAgane patha paDAya che. gItAnA bIjA adhyAyanA 47 mA leAkamAM kahyuM che ke "tamArA dharmAM mAtra kAma karavAne che, phLanI icchA rAkhavAneA nahi." kamamAtranu phaLa sArU yA narasu hAya che. tame saghaLuM kAma parApakArane mATe karatA he| temAM zuM? karmathI duHkha te| tyAreja thAya che, ke jyAre tenI sAthe phaLecchA joDAyalI heAya che. jemake kAi paNa citra phATI javAthI du:kha nathI thatuM; paraMtu peAtAnuM citra phATI javAthI du:kha thAya che. dakSiNAnI icchA rAkhIne sArUM kAma karavuM e paNa eka prakAranuM vecANa ; mATe karyAM karatI vakhate sAMsArika padArthInI kAi paNa lAlasA nahi rAkhatAM niSkAma satkarma karavAmAMja peAtAnI sAcI, sarvottama ne sadAnI unnati rahelI che, evI samajaNane jAgRta rAkhavI. kemake karrayAganA vAstavika uddeza eja rIte paripUrNa thAya che. ane ka karanArA manuSya kevI rIte kAma karateA rahIne bAlakamAMthI chUTe che tathA (AMtarika abhyAsamAM ane daivI guNAmAM AgaLa vadhatA cAlI pariNAme sadAnI sarvocca saccidAnaMdamaya) mahAna muktine prApta kare che te yathAvat samajAya che. (tathA anubhavAya che.) gItAnA cothA adhyAyanA aDhAramA zrlAkamAM evAja hetuthI kahyuM che ke "je karmamAM akama ane akarmImAM kama dekhe che-arthAt niSkAma karmAMmAM tyAga. ane khAdyatyAgamAM karyuM athavA mananuM phasAvuM samaje che, teja pUrNa jJAnI che. tethI kaceAganuM rahasya niHsvArthAMtAnu zikSaNa ApavAmAM--niSkAma karmAMnA mA darzAvavAmAM raheluM che. jyAre peAtAnA dhama (athavA pharaja) samajIne karmo karavAne mANasanA svabhAva aMdhAi jAya che; tyAre svArthI teA Ape Apa (ghaTate cAlI pUrepUrA) nAbuda thAya che, ane e pramANe laukika svA nAkhuda thatAM mANasa brahmAnaMda meLavavA bhAgyazALI thAya che. saMsAra peAtAne mATe zu kahe che ke zuM kaheze tenI kayeAgI ciMtA rAkhatA nathI; tema sArUM ke mADhuM pariNAma Ave te tene duHkha dai zakatuM nathI. stuti ke niMdA tene prasanna aprasanna karI zakatI nathI. (eTaluMja nahi paNa AgaLa vadheleA yAgI te potAnI uMDI ne uMcI STine lIdhe leAkaniMdAthI hita mAne che ane leAkastuti athavA pratiSThAne surApAna ane sukarI viSTA jevI samaje che.) evA manuSya to saMsAranAM badhAMye kAryoM bALakAne ramADanArI mAtAnI peThe kare che. mAtAnI peThe te prema kare che, paNa nekarI harAi jatAM te kaMi paNuM du:kha lagADayA sivAya peAtAne mAge cAlyeA jAya che. gItAmAM badhA mArgonuM varNIna che, paNa ka`mA teja sa kAI mATe sauthI mukhya mAnyA che. bIjA adhyAyanA 39mA zleAkamAM zrIkRSNa kahe che ke, atyArasudhI teM jJAnayeAga sAMbhaLyo. have tane kayAga batAvuM chuM, ke jenA pariNAme tane (cittazuddhi ane anubhavamAM vadhAre thatAM) Atmabuddhi prApta thaze. AvI rIte AkhI gItAmAM sthaLe sthaLe zrIkRSNa arjunane kamA~ karavAnA upadeza Ape che. sAcu' pUche! teA gItAneA uddezaja arjunanA hRdayamAMthI du.LatAne dUra karI tene karmImAM joDavAne che. khIjA adhyAyanA 31, 32, 33 ane 34 kSeAkeAmAM kama karavAnI yukti batAvI che; ane tene 38, 29, 40 ane 41 mAM bhArapUrvaka anumAdana ApyuM che. trIjA adhyAyanA 21, rara vageremAM paNa enA uparaja bhAra mUkayeA che. samasta jJAnanA vistAra pachI aMte 18 mA adhyAyanA 7ra mA zleAkamAM zrIkRSNe pUche che ke kema, ajJAnathI utpanna thayele tArA meAha dUra thayeA ke nahi ?'' teneA uttara arjuna 73 mA zleAkamAM Ape che ke mArA mAddha dUra thayA che. mane satyajJAna prApta thayu che. have tame AjJA karaze! te pramANe huM karIza." AkhI gItA ApaNune A bhAvaja darzAvI Ape che. upaniSad paNa niSkAma karma" upara bhAra de che. upaniSadomAM paNa niSkAma karma upara bahu bhAra dIdheA che. chAMdogya upaniSamAM ala kArarUpe eka kathA che. temAM "niSkAma ka"nIja mahattA darzAvelI che. iMdriyA ane viSayeA vacce paraspara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ bh yh ty by by bh w hm bh khmnh y bh byh yh yh yh dy vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv********* *14/1****** 142 zubhasaMgraha-bhAga pAMcame yuddha thayuM. iki devatA ane viSaya daitya samAna che. iki hAravA lAgI. temaNe pitAnA netA cUMTavAno vicAra karyo. prathama AMkhane netAtarIke cUMTI. A joIne asuroe tarataja suMdara suMdara vastuo AgaLa karI dIdhI. bicArI AMkha te tarataja temAM phasAI paDI ane tethI badhI karma kriye hArI gaI. pachI kAnane cUMTayo. asuroe tarataja madhura svara ane rA zarU karyA. kAna temAM phasAI paDayA. AthI pachI nAkane netRtva ApyuM to te paNa sugaMdhIvALA padArthomAM phasAI paDayuM. pachI temaNe prANane potAne netA banAvyo. prANane koI svArtha nahe che, eTale te koI paNa prakAre asuranA dAvamAM phasyo nahi ane devatAo vijaya pAmyA. A rUpakano sArAMza e che ke, prANanI peThe ni:svAthI thavAthIja manuSya saMsAranA yuddhamAM vijaya meLavI zake che. ane prANanA jevA thavuM emAM ja devatva raheluM che. mahAbhAtamAM paNa kartavyapAda ja sAcA karmayoga kahyo che, mahAbhAratamAM karmanI mahattA darzAvatI aneka kathAo maLI Ave che. temAM nI eka A pramANe cheH-eka navayuvaka yogI vRkSanI nIce beTho hato. uparathI eka pakSI tenA upara cararyuM. e krodhAyamAna thaI tenA tarapha joyuM. te pakSI baLI jaI nIce paDayuM. e yogI eka divasa bhikSA mAgavA eka ghera gaye. gRhiNI tenA rogI patinI sevAmAM rokAI hatI tethI bhikSA lAvatAM vAra thaI gaI. jayAre te bhikSA lAvI tyAre cogI kopAyamAna thaine tenA tarapha jevA lAgyo. te strIe vilaMbanuM kAraNa darzAvI kSamA mAgI; paraMtu yogI zAMta na thaye, eTale teNe kahyuM ke, mahArAja ! ahIM koI cakaluM ke popaTa nathI ke baLI jAya. egI visma pAmya ane teNe tenI pAsethI jJAna meLavavA icchA karI. e strIe tene nIca kArya karanAra hatAM pUrNa jJAnI evA kAzImAM rahetA zAnikano patto Ape. te strInuM kArya ja teno sauthI mahA! coga hato. pativrata dharma e strIne mATe karmacAra che, eka strIne mATe to sauthI moTo pega tene pativrata dharmaja che. e sAlinInI kathAthI barAbara samajAya che. sAvitrI eka rAjAnI atyaMta suMdara ane sarvaguNasaMpanna kanyA hatI. rAjAne kanyA mATe varanI jarUra hatI. te pitAnI kanyAne sAthe laIne tenI zodha mAM nIkaLe. zodhatAM zodhatAM teo vanamAM rAjapi ghamasenanI kuTIe jaI pahoMcyA. temano putra satyavAna ghaNe suMdara ane sarva prakAre cagya hato. sAvitrI tene manathI varI cUkI. jyAre teo pAchAM AvyAM tyAre jyotiSIe kahyuM ke, satyavAnamAM sadhaLA guNo hayAta che, paraMtu ekavara mahAdeva che ke tenuM AyuSya mAtra ekaja varSa bAkI che. pitAe sAvitrIne bahu bahu samajI zI, paraMtu te pitAnA nizcayamAMthI DagI nahi. lagna thaI gayAM. sAvitrI jhUMpaDImAM rahevA lAgI. satyavAna hamezAM vanamAM lAkaDAM vagere lAvavA mATe jatA hatA. jayAre tenA mRtyuno divasa AvI pahoMcyo, tyAre te divase sAvitrI tenI sAthe vanamAM gaI. sAMja paDavA AvI ane satyavAnane tAva caDha. sAvitrI tene khoLAmAM laIne beThI. te bALAmAM mAthuM mUkIne sUI gayo ane e sthitimAM ja prANatyAga karyo. yamadata levA AvyA, paraMtu sAvitrInuM teja eTaluM badhuM hatuM ke teo pAse ja AvI zakatA nahotA. aMte teo pAchA pharyA ane yamarAja svayaM tene levA AvyA. temanI paNa sAvitrInI sAme javAnI hiMmata cAlI nahi. temaNe dUra rahIne sAvitrIne sajAvavA mAMDI ke satyavAna marI gayo che, have te jIvate thAya tema nathI, eTale kheALAmAMthI tene dUra kara. sAvitrIe mRta zarIrane nIce mUkayuM. jayAre yamarAja tene laIne cAlI nIkaLyA tyAre savetrI temanI pAchaLa paDI. yamarAja tenA tapathI vyAkuLa thaI gayA. tene pAchI javA Agraha karyo ane keTalAMya varadAna ApyAM, paNa jyAM sudhI yamarAje potAnA patine varadAnamAM Ape nahi tyAM sudhI sAvitrIe pIcho choDayo nahi. A eka daSTAMta che, paNa temAM rahelA mahattvane jANavA-samajavAnI khAsa jarUra che. presiDanTa liMktanuM dRSTAMta bIjA sthaLoe paNa ApaNane karmanAM dRSTAMta maLI Ave che. abrahAma li kana e ame Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ gItA ane kamA 143 rikAnA sauthI moTA ane suprasiddha pramukha thaI gayA che. te eka divasa gheADe esIne jatA hatA. rastAmAM eka bhuMDa kAdavamAM phasAyelu joyuM, te nIkaLavAne bahu kAMphAM mAratuM hatuM; paraMtu nIkaLI zakatuM nahiM. liMkana dhoDA uparathI utaryAM ane mahAmahenate tene bahAra kADhyuM. AthI tenAM kapaDAM upara kAdava uDayA hatA. te dhoDesvAra thaine rAjasabhAmAM cAlyA gayA; tyAre leAkAe kAdava uDavAnuM kANuM pUchyuM, eTale teNe badhI hakIkata kahI. A uparathI tee kahevA lAgyA ke, tame to bahu dayALu ke bhuMDanuM du:kha paNa joi zakayA nahi. liMkane uttara ApyA ke, A mahenata tenuM du:: eThuM karavA mATe nathI uThAvI, paraMtu mArA peAtAnA duHkhane dUra karavAneja mArA hetu hato. tenuM du:kha mane evaDuM lAgatuM hatuM eTale meM mArA duHkhanI nivRtti karI che. maulAnA rUmanuM dRSTAMta maulAnA rUme eka zloka lakhyuM che ke: dila hAthame lA yahu khaDA haja huM, hajAro kAmAM se ekadila hAsila karanA bahetara huM." dha zAstrI maulavIoe tene nAstika rAjyeA ane tenA viruddha kRtave kADhavAnI taiyArI karavA lAgyA. peAtAne bacAva karatAM teNe te zlAkanu kAraNa darzAvatAM nIcenI vAta saMbhaLAvI. huM eka vAra kAkhAnI yAtrAe gayA hatA, tyAM joyuM te mane pavitra kALAnAM dana thayAM nahi. pachI barAra patto zeAdhIne kAkhA taraph huM cAlI nIkaLyA. rastAmAM kAmA maLyA. temane pUchyuM teA jaNAyuM ke, te eka DaeNAzInA satkAra karavA gayA hatA; mane te DezIne jovAnI icchA thai. meM tene pUchyuM ke, kAkhA ke jenI pAse lAkhA mANaseA jAya che te tane levA kema Avye ? DozIe javAba ApyA ke, mane kai khabara nathI. meM pUchyuM 'tame kaMika bhAre zubha kArya karyuM haze ?" DezIe kahyuM 'mArAthI te kAi dahADAya kazuM banI zakyuM nathI. mAtra hamaNAMja rastAmAM AvatAM AvatAM meM eka kutarAne kUvA upara pharate joyA. te khUba tarasyA te! ane kUvA bahu uMDe! hatA. meM pAMdaDAMne eka paDIe banAvyA ane mArUM kapaDuM phADIne derI banAvI, paraMtu te jaLane paDAMsa zakI na. jyAre eka paNa vastra nA rahyuM tyAre me mAthAnA vALa ukhADIne dorI banAvI ane pANI kADhI kUtarAne pAyuM.' A vAta sAMbhaLIne meM kahyuM ke, jyAre eka nIca prANIpratye dayA karavAtha: kAbAe tane ATaluM mAna ApyuM te te! manuSye mana vaza karavuM eja kharekhara kAkhAnI yAtrA karavA karatAM uttama che.'' yudhiSThiranu dRSTAMta upalA dRSTAM thIe ghaNuM AgaLa vadhe evuM dRSTAMta yuArinu che. rAjapATa bhegagyA pachI pAMce bhAioe himAlayamAM jai mekSa meLavavAne nizcaya karyo. draupadIne sAthe lai sau himAlaya tarapha cAlI nIkaLyA. e raste jatAM pAchA pharavuM e pApa manAtuM hatuM. sauthI pahelI draupadI bhUkhatarasathI thAkIne lAtha thai ane prANa cheADayA. cAlatAM cAlatAM nakuLa ane sahadeva hArI gayA ane prANahIna ane nIce paDayA. pachI bhIma ane arjuna paNa paDayA, yudhiSTira ekalA AgaLa vadhatA hatA; paraMtu eka kUtarA zarUAtathI temanI sAthe hatA. a Mte yudhiSThira iMdraleAkane bAraNe paheAMcyA ane te te mATe bAraNuM khAlavAmAM AvyuM. temaNe kUtarAne aMdara dAkhala karavAnuM kahyuM tA uttara maLyA kaM, nIca kUtarA IMdraleAkamAM kema pravezI zake ? yudhiSThire kahyuM ke, hu* mArA sAthIne cheDIne ekaleA aMdara AvIza nahi. paraspara carcAne aMte ema nakkI thayu. ke, tame tamArAM saghaLAM puNyakarmonuM phaLa tene Ape te te dAkhala thai zake. jevA yudhiSThire A vAtanA svIkAra karyo ke tarataja dRzya badalAi gayuM. sau leAkeAmAM yudhiSTharane jayajayakAra thayA. draupadI ane cAra bhAi yudhiSThiranI sanmukha hatA ane kUtarA dharAjAnA rUpamAM hAtha neDIne yudhiSThiranI sAthe hatA. X x X X (devasvarUpa bhAI paramAnadajInA "gItAmRta'' pustakamAMthI anuvAda ) 200000000000 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat X www.umaragyanbhandar.com
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcame 53-gItAdevInI kRpAno mahimA mAlane bhAva vadhI javAthI ane vAyadA pramANe mAla vecavoja paDavAthI mArA hoza-keza ThekANe AvI gayA. eka kSaNa pahelAM je lakhapati hato te kaMgALa thaI gayo. gharabAra, bagIce, jamIna badhuMye vecAI gayuM. e badhuM vecatAMye jarUrIAta pUrI thaI nahi. saMbaMdhI ane zubhecchakonI madadathI AbarU bacI. jo ke devALIo na kahevAya, chatAM paNa lokavAyakA to uDI. AthI manane glAni thaI ane gAma choDavAno-nehIothI dUra thavAno nizcaya karyo. kayAM javuM? zuM karavuM? cittane zAMti kema maLe ? sthiratA zI rIte prApta thAya ? eja vicAra rAtadahADe AvavA lAgyA. prasiddha prasiddha tIrthomAM pharyo, ahIM tahInAM maMdirane uMbare mAthAM ghasyAM, guruone zaraNe gaye, guphAomAM ghUsyo, parvatemAM Atho ; himAlayanA zikhare paheo, paraMtu badhuM vyartha ! kayAMye zAMti na maLI ! tIrthomAM kaMIka kaMIka zAMti maLatI, paraMtu tyAMye bhikhArIo jhaMpavA detA nahi. maMdiramAM zAMti hatI tyAre tyAM to "pUjArI mahArAja" mAtra paisAdArone ja caraNAmRta-prasAda ApatA hatA; eTale evAonA vasavATavALI guphAo ane parvata para to zAMti maLeja kayAMthI ? tyAM te have dhana dhUtavAnA aDDA jAmyA che; tyAMnA mahaMte vadhAre paisA kevI rIte bhegA thAya tenIja ciMtAmAM DUkhyA rahe che. * aSADa utaratAM zrAvaNa mAsa Avyo, ane varasAde kaMIka dago dIdhA. te badhe lIluMchama che ane zItaLa pavana vAI rahyo che, tethI bahArathI kaMIka zAMti dekhAya che; paraMtu hRdayanI uMDI uSNatA AgaLa A bahAranI zAMti zI hisAbamAM ? zAMtinI zodhamAM Ama tema mAryo mAryo pharyo; raste cAlavuM kaThina thaI paDayuM; khUba Thokaro khAdhI; thAkIne eka vizALa vRkSanI chAyAmAM beThe ane tarataja eka dIpaka dekhAya. te jotAMja tenA tarapha cAlyo ane eka moTA daravAjA pAse AvIne huM ubho rahyo. pAseja eka brahmacArIne gurujIne mATe kaMIka laI jato joyo. tenuM svarUpa mohaka hatuM. zarIrane bAMdhe majabUta hato, vikharelA keza mukhamaMDaLa upara zobhI rahyA hatA, bhagavuM vastra teNe evI chaTAthI paheryuM hatuM ke te joIne pUjyabhAva thayA sivAya rahe nahi. meM namaskAra karI tene pUchayuM"brahmacArIjI ! ahIM rahevAnuM maLaze?" brahmacArIe AzcaryathI mAtra mArA tarapha joyuM ane tarata ja te vidyAlayamAM dAkhala thavAno saMketa karIne cAlyo gayo. vidyAlayamAM te vakhate mAtra eka ja vidyArthI bhaNato hato. tenI uMmara pahelA brahmacArI karatAM kaMIka vadhAre hatI. prAcIna paddhati pramANe A maThamAM prathama sevA ane pachI vidyAbhyAsa krama che evuM mane mAlama paDayuM. gurusevA ane adhyAtmavidyAnA pratApathI temaNe mane jotAM ja kahyuM ke " ApanI IcchA huM samajI gayo chuM, paraMtu e saMbaMdhI mArAthI kazuM kahI zakAya nahi. sAme gurujI che, tyAM javA Apa kRpA karo." hadayanI vAta tene samajI gayelo joIne huM Azcarya pAmyo. vAyarlesa, TelIphena vagere vartana mAne zodhe A zakti AgaLa zA hisAbamAM che? AgaLa jatAM eka vRddha saMnyAsI mRgacarma upara beThelA dekhAyA. sAme pustakono Dhagalo hato. guru mahArAja koI ucca vicAramAM magna jaNAtA hatA. DI vAre vicArasamAdhi chUTatAM temaNe kahyuM ke " Apane ahIM rahevAnI irachA che; paraMtu e te adhyakSanA hAthanI vAta che. Apa temanA A sAmenA nivAsasthAne padhAre." - Azcarya vizeSa vadhyuM prAcIna zikSaNapraNAlI mATe pUjyabhAva pedA thayo. kahelA sthaLe jaIne joyuM to eka ghaNAja vRddha mahAtmA Asana upara beThA che. mane zaMkA paDI ke, A te mAnavapratimA che ke paththaranI mUti ? ATalI moTI uMmare A pramANe zI rIte besI zakAya ? e samajI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ gItAdevInI kRpAnA mahimA 145 zakAyuM nahi. pAse jaIne praNAma karatAMja te pUjya puruSe peAtAnAM tejasvI netrothI gheADI vAra mArA tarapha joine kahyuM ke baccA! ekabIjAne mAna ApavAmAMja ApaNuM kalyANa che, paraMtu kazI vyavasthAnI bAbatamAM huM kaMija karI zakuM tema nathI. tuM bhUleA paDayA che, adhyakSanI pAse jA. ,, vRddhe ema kahIne AMkheA mIMcI dIdhI. huM adhyakSa pAse gayA. adhyakSa temanAthI paNa vRd dekhAyA. temanA zarIranI karacalIo temanI uMmarane paricaya ApatI hatI. mArA pagane avAja sAMbhaLIne te beThA thayA ane kahyuM ke " pAsenA zAMtigRhamAM jA, tyAM tamArI pRcchA pUrNa thaze.' eka pachI eka vRddha puruSa ane temanI bhavya AkRti jone mArU Azcaya vadhatuM cAlyuM hatuM. khasa, huM te. eja vicAryA karatA hatA ke, jouM have AgaLa kevA vRddhanAM darzana thAya che, ane tee zuM kahe che? huM AzAbharyAM hadaye AgaLa vadhyA. zAMtigRhamAM vRdghane badale eka apUrva sauMdaryAMvALI, cittAkarSaka yuvatI kheDelI dekhAi. tyAM dIvAne prakAza naheAtA, mAtra tenI mukhAkRtinu zItaLa teja ceAtarapha phelAi rahyuM hatuM. tenAM vastra vagere ujjavaLa ane zAMtidAyaka hatuM. huM kayAM AvI pahoMcyA ? zI rIte temanI sAthe vAta karUM ?' ema vicAravA lAgyA. bahu vAra thai gaI; paraMtu kaSTa paNa kahI zakyA nahi, paththaranI mUrti peThe sthira ubheleA joine te devI namratAthI kheAyAM:-"nizrita thaine A Asana upara bese. '' ahe| ! e svaramAM kevI miThAza hatI ! e svara mAre kAne paDatAMja rAme remamAM zAMtinuM sAmrAjya vyApyuM. lAMkhA kALathI baLatuM hRdaya eka paLamAM zAMti pAmyuM ! te devIe kahyuM:- Apane vizrAma te| zuM, sa kaMi mArAthIja prApta thaze. icchA pramANe je joie te mAgI yeA." meM kahyuM:-daivi ! ApanI A apUrva kRpAthI huM mane bhAgyazALI mAnuM chuM. paraMtu kaSTa mAgatA pahelAM Apane jANI levAnI mane khUba abhilASA che. kRpA karIne Apane paricaya Ape." "mArUM nAma gItA' che " devIe madhura svare kahyuM. ahe! kevuM madhura nAma ! meM vicAyuM:-'' je gItAthI aneka lAbha prApta thAya che, te gItAdevIneja huM mAguM ane premapUrvaka teneja mArA hRdayama`diramAM padharAvIne hRdayane pavitra karUM." meM kahyuM: "devi gIte ! mane tamArIja AvazyakatA che. tamArI kRpA thai eTale mArAM saghaLAM kAryAM sudharI jaze.'' "" gItAdevIe kahyuM:-- tathAstu ! prAtaHkALa thai cUkyA hatA, huM paDayA paDayA sUi rahyo hateA. sahasrarazmi bhagavAna sUryaMnArAyaNanA prakAze mane jagADayA; ahe!! bahu divasa caDhI gayA. rAtre zrIkRSNajanmeAtsava jovAne jAgyA, tethI meDA sudhI sUi rahyo ane uparakta svama jotA rahyo. zu. 10 khvAba thA jo kucha ki dekhA, jo sunA asAnA thA !" ('"hiMdUpaMca"nA zrIkRSNAMkamAMnA zrI. AnaMdIprasAda mizranA lekhane anuvAda) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 zubhasa'graha-bhAga pAMcamA 54 - gItAjIno eka mahattvano saMdeza e eka gaMbhIra kSaNa hatI! arjune zrIkRSNane kahyuM:-"bhAi! huM A yuddhamAM laDI zakIza nahi, are, je gurujatAe mane peAtAnA kheALAmAM ramADavo che, mane pALyA-pepyA che; yuddhavidyAnI dIkSA ApI che ane jee mArA pUjya svajane che; temanAja upara huM zI rIte kRtagha te zastra calAvuM ? dhikkAra che e rAjyane, e vaibhavane ke jene prApta karavAne mATe A svajatAnA raktanI nadImAM thaine javu paDe. evuM rAjya meLavavA karatAM teA mAgI bhIkhIne peTa bharavuM sArUM' che. bhISaNa nara-hatyAthI thanArAM pariNAmeAne khyAla AvatAMja mArI AMkhe! samakSa aMdhakAra chavAi jAya che. nA, AvuM nRzaMsa (krUra-dhAtakI) kAya mArAthI thai zakaze . bhAi! le, A tArUM dhanuSya ane bANu !'' banne senAonI dRSTi kRSNArjuna tarapha coMTelI hatI. pratyeka sainika yuddha zarU karavAnI AjJAnI AturatApUrvaka rAha jotA hatA ane yuddha-nATakanA A mukhya pAtranI A dazA ! zrIkRSNe paNa Azcaryacakita thai gayA. prazna e nahAtA ke, phalANA phalANA gurujaneAnI viruddha zastro calavAya ke nahi, paNa e yuddha te| anyAyanA sAmane karavAne mATe hatuM. saune petapeAtAnI taraphathI vicAra karavAne pUrate samaya maLI cUkyA hatA. svaya' zrIkRSNa zAMtinA saMdezA late kauravezvaranA darabAramAM gayA hatA; paraMtu tyAM te rAjasattA rAjamadamAM masta hatI. zAMtinI viSTi sAMbhaLavAne tyAM kei paNa taiyAra nahatuM. kauravapakSanA vRddha mahApuruSo paNa evA thai gayA hatA ke teo paNa peAtAnA aMtaryAmInA avAja tarapha dhyAna ApI zakatA nahi. rUDhi rAkSasIe e mahApuSAnA viveka, svAbhimAna ane nyAyabhAvanAne paNa mUrcchata karI dIdhI hatI. rAjAnI viruddha thavAyaja kema? janmabhara jenuM lUNa khAdhuM, tene yuddhusamaye zI rIte cheADI devAya? e teA vizvAsadhAtaja kahevAya ! mUgemeADhe anyAya sahana karavAnI vRttie e sama ane jJAnavAna vRddhone paNa pratyakSa anyAyanA pakSamAM laDavAne ubhA karyAM hatA. paNa kavyU kaThAra hAya che; svajana ke parajananA tyAM bheda nathI rahI zakatA, tyAM te satya ane asatya, nyAya ane anyAyaja jovAya che. kartavyanA dharmakSetramAM ubhA rahelA ananuM citta bhramita thaI gayu, e te! kAyaratA nahi paNa meAha hatA. jo narI kAyaratAja heAta teA tA e-cAra prAtsAhaka vAtAthI paNa zrIkRSNa arjunanA zaune jAgRta karata; paNa e te snehajanya meAhu hatA. zatru sAthe nahi, paraMtu peAtAnA svajaneA sAthe laDavA mATe tene taiyAra karavAnA hatA. zrIkRSNa hasyA ane arjunane vividha prakAre samajAvavA lAgyA. arjunanA meha pAMDityapUrNa hatA. jema jema zrIkRSNa tene samajAvatA hatA, tema tema arjuna peAtAnI zAMkAe temanI samakSa raju karatA hatA ane e vAtacItane bahAne duniyAbharanuM jJAna, vijJAna, rAjayAga, bhaktiyeAga ane jJAnayeAganI bAbate carcAI hatI. A vakhate arjunanI AgaLa nyAya-anyAyanA prazna gauNu thai gayA hatA. yuddhakSetramAM tenA upara je kauTuMbika mAha savAra thayA hatA; te nyAyane rAjyaleAbhanA rUpamAM jovA lAgyA. ane anyAyanA pratIkAra karavAnI vAtane, AtatAyIne daMDa devAnI vAtane teNe bhUlAvIja dIdhI ! te peAtAnA kuLanAzamAM yA te keTalAMka kuLAnA nAzamAM AkhA samAjane nAza jovA lAgyA. zrIkRSNanI sAme mAtra kurukuLanA athavA te! A mahAyuddhamAM sAmela thanArAM kuTubAnAja bhalA-rAne savAla naheAteA. temanI samakSa teA vizvanA kalyANanI vAta hatI. anyAyanI AgaLa mastaka namAvIne tene sahI levAnI cAlI paDelI phiDhane rokayA-TAkyA sivAya cAlu rahevA date Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ m an gItAjIne eka mahattvano saMdeza 147 samasta saMsAramAM phelAvA devI ke ahIMthI ja tene nAza karavo ? e jabaradasta ane vizvahitano A savAla hato. zrIkRSNa bhagavAnane emAMne bIjo mArgaja zreyaskara lAgyo. ane vividha prakAranI yuktiothI tene ja mATe temaNe arjunane taiyAra karyo. eka mahAna siddhAMtane sthApavAne mATe bhAremAM bhAre nukasAna uThAvavuM paDe topaNa mahApuruSa AghuMpAchuM jevA raheto nathI; tene mahAbhAratanuM yuddha e pratyakSa pUrAvo che. anyAyane mUMge moDhe sahana karo nahi. tene pratIkAra kare, bhalene tene khAtara tamAre game teTalo mahAna bhoga Apavo paDe e paNa gItAne eka mahatvane saMdeza che. gItAmAM ApelI AdhyAtmika dalIlo arjunanA sUma mohanAM vAdaLone dUra karavA mATe ane svadharma athavA svakartavyano spaSTa mArga darzAvavA mATe apAI che. AtmAnI amaratA, niSkAma karmanuM mAhAtmya ane vizvarUpadarzanadvArA vizvacakranI gati samajAvyA sivAya teo arjunane bIjI zI rIte taiyAra karI zakata ? | gItA e eka svagaya gAna che, nAhI dhoine pavitra thaI teno pATha karanArA loko tenA mAhAmyane kaMIka kaMIka samajI zake che. paMDitonAM pravacanomAM teo tenA AMtarbAhya sauMdaryanuM darzana karI zake che ane gurucaraNomAM besIne teo tenA "mahaM sarva bhUteSu" ne kaMIka anubhava paNa karI zake che. paraMtu A mehana-maMtranI pUrepUrA rahasyane ane saMdezane to teja bhArataputra samI zake ke je e aMdhaputra duryodhana duHzAsananA atyAcArone eke vAre nAza karavAne nizcaya karIne yuddhabhUmimAM tatpara thaI ubho hoya. hA, anyAyano pratIkAra karavAnAM sAdhanomAM kALa-mAtAo, paristhiti ane sAmAjika pragati anusAra jarUra phera paDI zake che. paraMtu e vAta gauNa che. ApaNe to mAtra gItAnA mukhya saMdezaneja samajI laIzuM te mukti te ApaNA hAthanuM ramakaDuM banI raheze. "basa, a nyAyonI sAme yuddha kara" eja jIvanamaMtra che. bahAranA anyAya sAthe yuddha karavAthI bAhya mukti - ane AMtarika vikAra sAthe yuddha karavAthI parama mukti, e enAM nizcita phaLa che. ('tyAgabhUmi'nA mAgha-saM. 1984nA aMkamAMthI anuvAda) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwwwwwwwww www 148 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo 55-keLavAyelo varga eTale vilAsI, edI, namAlo varga! svataMtratAnI vAte khUba kare, paNa balidAnathI dhrujI uThe ! (sva. lAlAjI zuM kahe che?) svargastha bhAratasiMha lAlA lajapatarAyanA sAptAhika patra "pIpalamAM temaNe urdUmAM lakhelA AtmacaritranuM bhASAMtara prasiddha thAya che. temAM temaNe ApaNuM keLavAyelA vargane acho citAra Ape che. te nIce mujaba che - - keLavAyelo varga ane tenA netAo ghaNuM kharuM svAthI, saMkucita manodazAvALA ane kAyara puruSo hoya che. svataMtratA teo cAhe che kharA, paNa svataMtratA mATe koIpaNa jAtane bhAga ApavA teo taiyAra nathI. hAlanI keLavaNInI paddhati ane jIvana TakAvI rAkhavAne svIkAravA paDatA hAlanA mArgoe balidAna ApavAnI temanI bhAvanApatine lagabhaga bUjhAvI nAkhI che. hiMdane kadIe svarAjya maLaze ke kema, e viSe A varganA 75 TakA lekane saMzaya Ave che. bhArata AjhAdI prApta kare to potAne kayI sthitimAM mUkAvuM paDaze ane AmAMnA 8-10 lokone te khyAla nathI. mane lAge che ke, jo Aje briTIzaro eka aThavADiyAmAM A dezanA kinArA cheDI devAnI jAherAta kare, te A varganA loke pitAne tyAga karIne jatA nahi rahevAnAM vinatipatrAne briTIzaro upara varasAda varasAve. pitAnA bhASaNamAM vaphAdArI mATenA teonA barADA e kevaLa Dhaga che. e are kadAca daza hajAre paNa eka keLavAyelo aMgrejono sAro mitra nathI, keLavAyelAomAMnA 50 TakAne pitAnI hayAtI daramiyAna aMgrejo cAlyA jAya e gaDatuM nathI. rAjakIya azAMti ane krAMtinI caLavaLe vadhu lokhaMDI jIvana mAge che. e jIvana A vargane svapnasama che. jIvana daramiyAna A vakhata sukhanI zayAmAM ALoTelA emaNe mukelInI karaDI dRSTi nihALI nathI hotI. hathiyArane sparza sarakho nA karyo hoya, ramatamAMe jeNe hariphanI sAthe sarasAiyuddha na karyuM hoya evA A vargane kaThinAIne jIvanasakhItarIke svIkAravAnA koDa to svaye kyAMthI thAya ? svaye kayAMthI e vicAra temanA magajamAM dAkhala thAya ? sahelAIthI jIvananirvAhanAM sAdhana zodhI ApanAra manAtI briTiza keLavaNInA TekAthI A lekee pitAnuM jIvana pUruM karyuM hoya che. rAjakIya krAMtie daramiyAna Akho samAja chinnabhinna thaI jAya che, e vAtanI A lokane pUrI khabara hoya che. teonI jIbhane Terave svataMtratA za dane jApa hoya che, paNa temanA hRdayamAM ene mATe thoDI jagyA hoya che. svataMtratAdevInI vedImAM ApavA paDatAM balidAna ane sahana karavI paDatI muzkelIonAM dazya najara AgaLa AvatAMja teone dhrujArI chUTe che. eTale teo gulAmInI sAMkaLa zire vahoravAnuM svIkArIne paNa potAne maLela vastuomAM raMgarAga uDAve che. azAMti ane kAryabojane bhAra vahorI laIne sukhone tyAga karA teone ISTa lAgatA nathI. mejamajAha, mAnamata che ane tRNanA A leAkA gulAma banI gayA hoya che. suMdara bhajana, AkarSaka divAnakhAnAM ke majhAnI moTarakAra jeTalIe temane svarAjyanI kiMmata lAgatI nathI. jAhera phaMDamAM nANAM bhaya ke rajAne divase sattAvALAonI AMkhamAM khaTake nahi evuM bhASaNa karyuM ke balidAnanI Toce pahoMcI cUkyA ema A loka mAne che. temanI dezabhakti nIcenI kasoTIe kasAyelI hoya che - (1) temanI trIjorIne AMca na Ave, (2) aMgreja amaladAro sAthenA temanA saMbaMdhane harakata na Ave, briTiza darabAramAMne teono mobho jaLavAI rahe, briTiza rAjya karatAM mAtR me vadhu priya che evI aMgrejonA hRdayamAM zaMkA utpanna thAya evuM kArya teone na karavuM paDe. 3) Arogyane mATe jarUrI hoya te uparAMtanA bhegavilAsanAM sukhone paNa unI AMca na Ave. (4) potAnAM bALakonI bhAvI laherI jIMdagI mATenAM sAdhane ke rastAo raMdhAya nahi. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 149 taMbAku ane tenI jherI asara 56-taMbAku ane tenI jherI asara sana 1492nA navembara mahInAmAM kolaMbase kayUbA TApunI zodhamAM pitAnA be khalAsIene mokalyA hatA. temaNe pAchA pharIne tene keTalIka Azcaryajanaka vAto saMbhaLAvI hatI temAM * taMbAkunA upayoganI paNa eka vAta hatI. emaNe kolaMbasane kahyuM ke "kayUbAnAM jaMgalI manuSya koI jAtanAM pAna ekaThAM karIne tene Ama tema vALe che. pachI e vALelAM pAnanA eka cheDe meMmAM rAkhe che ane bIje cheDe Aga lagADI nAkathI ane moDhethI dhUmADo kADhe che!" sabhya jAtie joyeluM taMbAkunA upayoganuM A prathama dazya hatuM. - taMbAkune upayoga karavAnuM asabhya jAtio pAsethI sauthI pahelI vAra amerikAnA yUrepIyana musApharo zIkhyA. tyAra pachI teno pracAra yuropamAM thayo ane jahAMgIranA samayamAM yUropavAsIo dvArA tene bhAratavarSamAM praveza thayo. ema jaNAya che ke, sana 1494mAM kolaMbase amerikAnA jaMgalIone taMbAku suMghatAM paNa joyA hatA. rUziyAnA pena nAmanA eka phakIre-je ke laMbasanI sAthe hata-lakhyuM che ke, teo pAMdaDAnuM cUrNa karatA ane lAkaDAnI eka suMdara suMgaLIvaDe tene zvAsanI sAthe kheMcatA hatA. bhUMgaLIno eka cheDo teo nAkamAM rAkhatA ane bIje cheDe bhUkA upara rAkhatA hatA. sana 1503mAM spenavAsIo pArAgAyane kinAre utaryA tyAre tyAMnA nivAsIo temanI sAthe laDavAmAM Dhola vagADavuM, pANI chAMTavuM, pAna cavaDAvavAM ane pAnanA rasanI pIcakArIo mAravI vagere sAdhanono upayoga karatA hatA. A pAna taMbAkunAM hatAM. taMbAka cavaDAvavAmAM temane uddeza evo hato ke, tene jherI rasa navA AvanArAone AMdhaLA banAvI de. zarUAtamAM loke zatruone nAza karavA mATe taMbAku khavaDAvatA ane tene dArUgoLAnI peThe upayoga karatA hatA. vAMcanAra ! tame taMbAku suMdhatA, khAtA ke pItA he to temAMnuM kaMI paNa karatA pahelAM jarA thobhI jAo ane vicAra karo ke, jene jaMgalI asabhya leke paNa ghAtaka padArtha samajatA hatA tenAthI ApaNuM zuM bhaluM thavAnuM che? taMbAkumAM nikaTAina nAmanuM jhera hoya che ane te sUkAM pAnane bhaThThI upara ukALIne kADhavAmAM Ave che. eka zera taMbAkunuM jhera 300 mANasone mArI nAkhavAne pUratuM che. eka sigAreTanuM jhera je eka vakhataja pIvAmAM Ave to te be mANasonA jIva le. nikaTAinanuM eka TIpu AkhA oraDAnI havA bagADavA mATe pUratuM che. taMbAkumAMthI chavahatyAne mATe eka prakAranuM jhera taiyAra karavAmAM Ave che. sATheka varSathI vadhAre samaya pahelAM kAunTa vokare potAnA sALAnI hatyA karavA mATe taMbAkunA telano upayoga karyo hato. taMbAkanuM era eTaluM badhuM jalada hoya che ke tenAM lIlAM pAnane lepa cAmaDI upara karavAthI tenAM bhayaMkara lakSaNo dekhAI Ave che. sigAreTa khelIne tenI pAMdaDIne peTa upara lepa karavAmAM Ave to jIva gabharAvA lAgaze. ulaTI karavAne mATe Aja yukti zodhI kaDhAI hatI. Darapoka sipAIe mAMdA paDavA mATe potAnAM paDakhAMmAM taMbAkunAM pAna dabAvIne sUtA jovAmAM AvyA che. je cIjano lepaja ATalo bhayaMkara che teno rasa athavA dhUmADo keTalo jherI haze te to Apa saheje samajI zakaze. taMbAkunA dhUmADAmAM nikaTAIna uparAMta prasika esiDa ane kArbonika esiDa vagere bIjuM jhera paNa jovAmAM Ave che. uDatuM jhera dhArasadvArA zarIramAM jeTaluM jaladI dAkhala thAya che teTaluM bIje kaI raste thaI zakatuM nathI; kAraNa ke phephasAMnI AsapAsa eka evI komaLa cAmaDI (yusasa membrana) hoya che ke je gesane jaladI jaladI grahaNa karI le che. dara trIjI miniTe zarIranuM lohI phephasAMmAM zuddha thavA mATe Ave che. tethI phephasAMnI e kamaLa cAmaDImAM taMbAkunuM jhera dAkhala thatAMja te lohImAM bhaLI jaIne traNa miniTamAM ja AkhA zarIrane jherI banAvI de che. taMbAku khAvAthI ke suMghavAthI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA tenA saMbaMdha e kAmaLa tvacA sAthe thAya che tyAre tenA jherI dravyanuM zeSaNa sAmAnya lacA uparanA lepa karatAM paNa vadhu jaladI thavA lAge che. eraDAnI jamIna upara nikATAinanuM eka TIpuM nAkhavAthI AkhA oraDAnI havA jherI thai jAya che. taMbAku pIvAthI mAtra pInArAnuja svAsthya bagaDe che eTaluMja niha paraMtu tenI pAse beThelA mANaseAnA AreAgyane paNa tethI karIne dhakA pahoMce che; kemake tabAkunA jherI dhUmADe havAmAM bhaLI jaIne temanAM zarIramAM paNa pahoMcI jAya che. pahelI vAraja tabAnA upayeAga karatAM jIva gabharAya che ane mAthAmAM cakkara AvavA lAge che. tamAkunA jherIpaNAnI A eka spaSTa sAbItI che. zarIramAM taMbAkunu jhera vadhu pramANamAM dAkhala thatAM jIva khUba gabharAya che. jhADA thAya che, zarIramAM pILAza ane phikkAza AvI jAya che, AMkheA uMDI utarI jAya che, zarIra zithila thai jAya che, hRdaya barAbara cAlatuM nathI ane zvAsa levAmAM harakata Ave che. jee taMbAkunI TevavALA nathI temanAmAM upAkta asare bahu ochA pramANamAM dekhAze, hajusudhI kAie tabAku pItAM zIkhatA cheAkarAnA hRdayane cIrIne parIkSA nathI karI, paraMtu nAnA jIvAnAM zarIrAmAM yatradrArA tabaku paheAMcADIne tenI parIkSA karI jovAi che. pariNAma e jaNAyuM che ke, magaja pILuM ane leAhIvinAnu' thai gayu` che, AmAzayamAM lAla DAdhA upaselA che, lehI bahu pAtaLuM paDI gayuM che ane phephasAM pILAM paDI gayAM che. hRdayamAM leAhI bhegu thai gayuM hatuM ane te bahu dhImu' dhImu* cAlatuM hatuM ane nabaLA thI jatuM hatuM. je bALakanu zarIra khIlatuM heya temane mATe ta MbAku, sigAreTa ke bIDIneA upayoga karavA bahuja nukasAnakAraka che. taMbAku pInArA che.karAe ghaNe bhAge ThIMgaNA rahI jAya che tathA temanu zarIra vikAsa pAmatuM nathI. ghaNI vAra kahevAmAM Ave che ke, je tabAku ATalI badhI jherI che te tenA upayoga karanArA mANasA marI kema jatA nathI? tene javAba e che ke, zarIramAM eka evA guNa che ke te pira sthitine anukULa banI jAya che. AthI te mahAbhayaMkara jherathI paNa TevAi jAya che. khIjuM e ke, taMbAkunA upayoga thADA pramANamAM karavAmAM Ave che. kharU jotAM teA taMbAkunA upayega karanArAe tenA jherathIja vahelA vahelA smazAnane mArge paDe che-mRtyu pAme che. hA, jherane peAtAne pUre prabhAva pADatAM gheADAka samaya jarUra lAge che. iMgleMDanA sauthI prasiddha vijJAnavettA ane cikitsaka DaoN. khI. Dablyu. ricarDasane taMbAku pIvAthI thatAM nukasAna nIce pramANe varNavelAM cheH 1-lehI bahu pAtaLu paDI jAya che ane lAla rajakaNAmAM pheraphAra thai jAya che. 2pakavAzayanI zakti kSINa thai jAya che ane tethI karIne nirmaLatA Ave che ane jIva gabharAya che. 3-hRdaya ane phephasAM nabaLAM paDI jAya che ane te 4-jJAnendriya kSINa thai jAya che, AMkhe'nI putaLIe kALA-pILA DAdha dekhAya che. kAnaDe spaSTa saMbhaLAtu nathI saMbhaLAya che. 5-magajanuM pASaNa thavAmAM ane mela nIkaLavAmAM 6-zarIranI nADIe zithila thai jAya che, kemake evA rasi`!mAM pUratI zakti rahetI nathI. niyamita kAma karI zakatAM nathI. phelAi jAya che ane mAMkhAnI nIce ane bIjA keTalAka prakAranA avAjo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat aDacaNa thAya che. jemanA upara tenA pUrA AdhAra hoya che 7-meATAmAM paNa garakhaDa thai jAya che, gaLAneA kAkaDA phUlI jAya che ane temAM jakhama paDe che. meADhAnA atarlIMganA kAmaLa bhAga lAla ane sUA thai jAya che ane kAI kAi vAra cheAlAi paNa jAya che. avALAM saDI jAya che, sarkAcAi jAya che ane kamajora thai jAya che. www.umaragyanbhandar.com
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ tamAku ane tenI jherI asara 151 mADhAmAMthI durgaMdha nIkaLe che ane dAMtamAM mela bharAIne jaladI paDI jAya che. 8-phephasAM(bronziyala saraphesa)nA kAmamAM aDacaNu thAya che, uttejanA thAya che ane karphe vadhe che. nikATAinathI lehInAM rajakaNAne je nukasAna paheAMce che te sUkSmadarzIka yaMtrathI kAi paNa taMbAkunA aMdhANInA leAhImAM joi zakAya che. A viSe DA. ricarDasana kahe che keH- "taMbAkunA' upayoga karanArAonI bahAranI cAmaDI dhaNe bhAge phikkI ane sUjelI dekhAya che. sUkSmadarzaka ya MtrathI jovAmAM AvyuM che ke, taMbAkunuM sevana karanArAonA raktakaNAneA geALI jevA AkAra nAza pAmyA heAya che ane te capaTA thai gayA hoya che. vaLI tene mAthAM upasI AvelAM hAya che ane teo paraspara cAMTI rahevAne badale alaga alaga thai gayAM heAya che. taMbAkunuM jhera zvAsa upara paNa asara kare che, te pAcanazakti bagADe che, svAda ane prANazaktine kSINu kare che, leAhIne bagADe che, magajamAM vikAra utpanna kare che, hRdayanI nADIone uttejita kare che, jJAnataMtuone barabAda karI nAkhe che, yakRtanI hIlacAlamAM aTakAva nAkhe che, dRSTine ni kare che ane pratyeka mAMsataMtu ane iMdriyane nukasAna kare che. * TukAmAM kahIe te tamAkunu sevana karavu... eTale jIvanaaAtinA kSaya karavA, jJAnazaktinA nAza karavA, AyuSya AchuM pharavu ane zarInA aMta lAvavA," eja DAkaTara sAhebanA zabdAmAM kahIzuM ke strIpuruSAnA meTA bhAgane khALapaNathIja taMbAkunA khUba premI banAveA, pachI teja strIpuruSAne paraNAve! ane pachI jue ke temanAdvArA devAM ayeAgya satAnA utpanna thAya che." have ame tabAkuthI thatAM nukasAnanuM vistArapUrvaka varNana karIe chIe:-- ta'bAku pIvAthI gaLAmAM jakhama thAya che--tamAkunA jherI garama dhUmADAthI mAM ane gaLAnI jhallI AMtarbhoganI kAmaLa tvacA)mAM kharabacaDApaNuM ane nIrasatA pedA thAya che. tabAku pInArA kahe che ke, tethI gaLuM sApha thAya che. jo gaLAmAM kai jakhama thayA hoya te taMbAkuthI thoDAka samaya mATe te ThIka thai jAya che; paraMtu gaLAnA mULa jakhamamAM ArAma thatA nathI. ulaTA te te| meTA thAya che. tamAku ane kSaya--bagaDelI havAmAM zvAsa levAthI phephasAMne rAga tathA kSayarega thAya che. tabakunA jherI dhUmADA leAhI tathA phephasAMmAM dAkhala thaine kSayarAga pedA kare che, vilAyatanAM meTropeliTana krI hAspiTalanA mukhya DaoNkTara AnA samanamAM 'pablika heltha' nAmanA patramAM lakhe che ke cavakAne kSayaroga dhaNebhAge taMbAku pIvAthIja thAya che." hRdayanAM darAnu tamAku e eka kAraNa che--nADIthI hRdayanI sthitineA khyAla Ave che. taMbAku pInArAonI nADI uparathI spaSTa jaNAya che ke, temanu hRdaya nabaLuM paDI gayuM che, tenI gatimAM rAga paDe che-arthAt hRdaya paNa taMbAkunI kharAba asarathI bacavA pAmyuM nathI. taMbAkunA sevanathIja dhaNa bhAge hRdaya dhaDakavAnA rega (haeNlkepa vagere) thAya che. tamAkuM ane ajIrNa --dhaNA leAkeA mAne che ke, tAkuthI peTanA roga dUra thAya che. para Mtu vAstavika rIte te tenAthIja ghaNe bhAge ajINanA rAga lAgu paDe che. taMbAkunA upayeAgathI AmAzayanI kriyA zithila thaI jAya che ane te niLa banI jAya che. taMbAkunA sevanathI bhUkha marI jAya che; jo ke zarIrane bheAjananI jarUra rahe che, paraMtu taMbAkunA nizcetana prabhAvathI bhUkha marI jAya che. AthI pAcanazakti bagaDI jAya che ane ajINu dhara dhAlIne mese che. kensar rAganuM kAraNa paNa tamAku che--taMbAkuthI ghaNe bhAge kensara roga thAya che. te khAdhA-pIdhAthI gAla, hATha ane jIbhamAM kaeNnsara rAga thAya che. kensara e eka asAdhya rAga che. bhAratava mAM ghaNuM karIne A rAga taMbAku khAvAthI ane vilAyatamAM cUMgI(kle pAipa)vaDe tabAku pIvAthI thAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA tamAkuthI lakavAnI bimArI thAya che--taMbAkunA sevanathI zarIranI nADIo ane jJAnataMtue ni`La thai jAya che ane nADIe ane jJAnata MtunI nabaLAIja lakavAnuM rUpa le che. 152 nasAnI nabaLAI--jee tabAku khAya, pIe ke sudhe che temanI vAtarannu vizeSa nirbaMLa banI jAya che; ane jaladI uttejita thavuM, saheja paNa bhayabhIta thavuM, hAthanu vrajavu vagere dardo thAya che. taMbAkunA upaye!ga pachI gheADI vAre ema lAge che ke, nADIemAM zita AvI che, paraMtu sAcI vAta teA ulaTIja hAya che. taMbAkunA upayega akudaratI che ane manuSyanA zarIranI racanAne bilakula anukULa nathI. taMbAkunI asara saMtAnA upara paNa paDe che--DA, piDelA kahe che ke "je mANasa taMbAkunA vyasanamAM racyApacyA rahIne peAtAnA svAsthya ane zArIrika temaja mAnasika zaktione nAza karavAne kammara kase che tenA durgaMNunI asaraneA aMta tenA zarIranI sAtheja AvatA hAya tA tA kai harakata nahi; paraMtu tema thatuM nathI. tabApunA upayoganA prabhAva satAnA upara paNa paDe che. tamAkunA baMdhANIonAM satAnA regI prakRtinAM, nAnI uMmare maranArAM, ThIMgaNAM ane unmAdareAgavALAM hAya che. eja temanI (mAtApitAnI) taMbAkuthI meLavelI nikhaLatA ane asvasthatAnAM pUratAM pramANa che." A lekhamAM varNavelA rAgeA sivAya bIjA paNa aneka rAga mAnavazarIrane taMbAkune kAraNe jarita kare che, teApaNu amane AzA che ke, A nAnakaDA lekha taMbAkunuM sevana kAi paNa sthitimAM phAyadA karanArUM nathI e vAtanI sAkhItI ApavA samartha nIvaDaze. je yuvaka taMbAku khAvApIvAnI Teva pADatA hoya teNe tenA doSa jANI laine sAvadhAna thavu joie. taMbAkunA durvyasanathI chUTakArA meLavavAnA upAya eja che ke, tene ekI vakhate cheDI de. dhIme dhIme che|DavI e te mAtra mananI chetarapi'DI che ane ema dhIme dhIme chUTAvuMja muzkela che. ekesapATe taMbAku cheDI devAthI zarIra sUkAi jaze eve khyAlaja khATA che. bhale zarUAtamAM kadAca thADI takalIph ane agavaDa lAge, paraMtu tethI zarIrane jarApaNa nukasAna thavAnuM nathI. jelamAM jatAMja kedIonI takhA cheDAvI devAmAM Ave che. temane kAMi paNa zArIrika nukasAna thatuM nathI, paraMtu vakhata jatAM ulaTA lAbhaja thAya che. mahAtmA gAMdhIjI A bAbatamAM kahe che ke:-bIDInA kharcA paNa kaMi sAdhAraNa nathI. keTalAya mANusAnuM kha` mAsika rU. 75)thI paNa vadhAre hAya che. AvAM udAharaNa meM jAte joyelAM che. bhAratanA 32 karoDa manuSyAmAMthI jo echAmAM ochA sAta karADa mANasA paNa tenA upayAga karanArA gaNIe ane te darekanuM mAsika bIDI-kharca ATha AnA gaNIe te dara varSe ochAmAM ochA khetAlIsa karoDa rUpiyAnA dhUmADA karavAmAM Ave che ane divAsaLInu kha` tA jUduM. jo ATalu dravya ApaNA bhAIene, jemane pUratA khArAka paNa maLatA nathI temane ApavAmAM Ave te kevuM ??' taMbAkunA baMdhANI vAcaka! tame ta'bAkunA durguNAnA vicAra karI tenA sakaMjAmAMthI chUTavAne dRDha nizcaya ane khAsa prayatna karaze! ke ? (''tyAgabhUmi''nA aMkAmAMthI zrInivAsa zarmAnA lekhAne anuvAda.) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 153 - bhAratavarSanAM AMdhaLAM 57-bhAratavarSanAM AMdhaLAM muMbaImAM AMdhaLAMne Azraya ApanAruM eka sthAna tAradevamAM che. temAM zrI. hariprasAda chatrapati AcAryuM che ne temAM hADavaidya bhAI baherAmajI khaMbhAtA tathA temanAM patnI rasa le che. traNa prakAranAM AMdhaLAno paricaya DoghaNe ApaNane badhAyane che. eka to jJAne AMdhaLAM che. temanI saMkhyAnI gaNatarI keAI kADhI zakAyuM nathI. ajJAnarUpI aMdhApAnuM duHkha bhale ApaNe na oLakhIe, paNa zarIranA aMdhApA karatAM e ghaNuM vadhAre che. bIjA AMdhaLAM bhUkhanA duHkhathI pIDAtA lake che. emanI saMkhyA gaNAya evI che. ochAmAM ochI daza karoDanI te gaNavAmAM AvI che. teo dekhe che, chatAM AMdhaLAM che. temanI AMkhamAM teja nathI. mINanAM pUtaLAMmAM mUkelI AMkha yaMtravaDe cAle che, paNa te jotI nathI; tema lagabhaga A daza karoDanI AMkhanI kIkI cAle che kharI, paNa te dekhatI nathI. A AMdhaLAMnI sevA karavAmAM huM niraMtara guMthAyelo hovAthI pelA zarIre AMdhaLAMne viSe udAsIna rahyo chuM. paNa bhAI khaMbhAtAne prema mane temanI yatkiMcita kSaNika sevA karavA muMbaI ghasaDI gayo. majakUra AzrayadhAmanI madadaarthe vanitA vizrAmamAM thayelI sabhAmAM pramukhapada levuM e tA. 7 mInI trIjI kriyA hatI. A saMsthA taraphathI pragaTa thayela sAhitya ane bhAI chatrapatinA bhASaNane sAra e che ke, dezamAM paMdara lAkha AMdhaLAM che. temAMnA lagabhaga sittera TakAnI je veLAsara tajavIja thAya to teo dekhatAM thai zake. ATalI saMkhyA baMne AMkhe AMdhaLAMnI che. tenA karatAM aDhIgaNuM saMkhyA ardha AMdhaLAMnI che. muMbaImAM rahetA eka AMdhaLAne muMbaInA sakhI paNa viveka na jALavanArA gRhasthI jaNa dITha 2Aja rU. 5) sarerAza ApatA jaNAya che; paNa A paisA badhA adhiLAM bhAIbaheno nathI pAmatAM. temane doranArA temanA bhADUtI nokaro temAM mukhya bhAga khAI jAya che. A duHkhada sthitine sudhAravI e prayAsa A saMsthAnA saMcAlana che. AMdhaLAM te duniyAmAM badheya che. pazcimanA zodhaka ane paropakArI lokee AvI bAbatamAM ghaNuM kAma karyuM che. amerikAmAM A prakAranI dayAno pracAra vadhAremAM vadhAre jovAmAM Ave che. hiMdustAnamAM cAlatA Adhunika prayane tenuM yatakiMcit anukaraNa che. tyAM AMdhaLAMne sArU aneka nizALo che, kuzaLa zikSake che ne helana kelara jevI prakhyAta ne suzikSita strI taiyAra thaI zakI che, jenAM pustako premapUrvaka vAMce che. matalaba ke, tyAMnAM AMdhaLAM koInI upara bojArUpa thavAne badale chevaTe aneka dhaMdhA karI pitAnI AjIvikA kamAya che. tAradevamAM taiyAra thayelAM AMdhaLAne sabhAmAM lAvavAmAM AvyAM hatAM. temaNe saMgIta gAyuM. eke hAramoniyama vagADayuM, bIjAe tabalAM vagADayAM. keIe AMdhaLAMne sArU je upaselI lipi zodhavAmAM AvI che temAM lakhAyeluM pustaka vAMcI saMbhaLAvyuM, bIjAoe lakhI batAvyuM. eke soya parovI. temaNe kareluM netarakAma paNa raju karavAmAM AvyuM hatuM. A saMsthAnI mAgaNuM nIce pramANe che - 1-tene nibhAvavAne sArU dhanika loka paisA Ape. 2-AMdhaLAne bhIkha kaI na Ape, paNa temane majakUra sthAne mokalI Ape to temanI sAravAra karavAmAM Avaze ne temanI AMkha darasta thAya evI haze to teno ilAja paNa karavAmAM Avaze. 3-Ama bhIkha na ApatAM bacate paiso athavA temAMno aMza majakura saMsthAne dAnI loka Ape. 4-jenI pAse dhana nathI paNa AvAM apaMga pratye dayA che te temane jue tyAre dhIrajathI samajAve ne saMsthAmAM mokale, jyAM temanI tapAsa thaze. - ApaNAmAM svarAjyanI kharI bhAvanA pedA thaI hoya to AMdhaLAne paNa tenI hUMpha maLatI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 zubhasa'graha-bhAga pAMcamA thai jAya. temane duHkha TaLavAmAM svarAjyane sArU thAbhavAnI AvazyakatA nathI. svarAjyanA sUraja pUrA ugyA pahelAMja tenI dUdh te tene prakAza ceAmera phelAvyA vinA naja rahe. mArI sUcanAne amala karavAmAM kaMi vakhatanA ke zaktinA vyaya nathI thatA. svarAjyabhAvanA eTale bhAratavarSAnAM badhAM AMdhaLAM, lUlAM, mUMgAM, bhUkhe ravaDatAM, namAyAM, du:khI mAtranI svataMtratAne viSe eTalIja dhagaza jeTalI peAtAne viSe. AvuM hRdayaparivartana jenuM thayuM che te du:khInI sevAne eka paNa avasara na cUke. (tA. 15-9-1929nA 'navajIvana"mAM lakhanAraH-meAhanadAsa karamacaMda gAMdhI) Z 5. 58 - amArI bharatabhUmi raLiyAta amArI amArI jayajaya mAtRbhUmi sAkSAt, amArIbharatabhUmi raLiyAta. vIranaranAM khalidAna apAyAM, janmabhUmine kAja; amara thai amarAvatI utaryA, deva zuM ramatA rAsa. zUra kSatrANI vIra satI, satItva-rakSA mATe; saharSa bheTI agnijhALane, jauhara karavA kAja. amArI vIra vIkrama, pRthurAja, zivAjI chatrapati mahAra ja; amArI rAma, kRSNanA vIra varA, pratApa durgAdAsa. amArI0 kayAM che ? kayAM che ? e bhaDavIrA ! svata MtratAnA tAja ? gulAmImAMthI koNa cheDave ? krUra kSatrI kayAM Aja ! siMhuta gavara saMtAyAM, kAM zUrA vanarAja ! AzA kyAMthI have rAkhavI? ujajvaLapuNya prabhAta ! puNya prabhAe punita karIne, prabhujI dezasamAja ; zAnti zAnti sakaLa sthaLa sthApA, svata MtratAnA tAja . amArI. amA0 ( tA. 19-1927 nA A prakAzamAM lekhaka-rA. mayUkha" ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 155 premenmatta sAdhavI vidurapatnI 59-premonmatta sAdhvI vidurapatnI (mahAbhAratanI eka prasaMgakathA) pAMDava ane kauravanuM aDhAra akSauNa jeTaluM aphATa sainya kurukSetra para sAmasAmI chAvaNuM nAkhI paDayuM hatuM. A pralayasamAna mahAbhAratane kaNa aTakAvI zake? bhalabhalA to thAkI gayA. pAMDavo to kRSNane pitAnA sarva adhikAra soMpI, chevaTe nAnakaDAM pAMca gAma lei yuddhathI nivRtta thavA taiyAra hatA. paNa dUra dhana zAno mAne ? enA lohItarasyA sAthIo ene mAnavA de paNa zAnA ? chevaTe mahAkuzaLa evA kRSNacaMdra kauravasabhAmAM duryodhanane samajAvavA gayA. kRSNa ghaNuM kahyuM. Aptajanoe paNa kahyuM ke, kRSNanI viSTi nakAmI gaI. mahAsaMgrAme ghANa vALI nAkhe. niHzastravratadhArI kRSNa arjunane sAthI thayo ane dharmane jaya thayo. dharma ane kartavya mATe thayelA saMhAranuM phaLa e jayamAM che. kRSNanI viSTi niSphaLa gaI enuM phaLa saMgrAma. - kRSNacaMdrajI A vakhate kauravanagaramAM bIjA koIne tyAM nahi paNa pitAnA bhakta snehI vidurajInA vAsamAM utaryA hatA. vidurajIne pAMDava ane kaurava samAna hatA, paraMtu pAMDavo dharmamAge hovAthI emanA pratye vizeSa prema hato. dhRtarASTrapara emane atyaMta prema hovAthI apa karIne paNa e hastinApuramAM paDI rahetA. emane ghera Aje kRSNajI utaryA che. bhakta vidura ane niSpApa bhoLI vidurapatnInA AnaMdano Aje pAra nathI. mahAbhAratanuM yuddha thAo ke na thAo paNa vidurajIne tyAM yogIndra kRSNacaMdranuM A tithya ane snehamilana thavAnuM che. vidurapatnI jANe kRSNajInuM svAgata karavAnI taiyArImAM gAMDI ghelI thaI gaI che. ahAhA ! mahAsamartha evA rAjayogI mitra pitAnI maDhulImAM Ave tyAre lUkhI sUkI roTalI ane bhAjIne premarasathI miSTa banAvI khavaDAvavA nehadhelAM zuM zuM nA kare ? - SNane brahmAMDamAM paNa AvuM premakuMjanuM sthaLa kyAM maLavAnuM hatuM ! ubhayanA A suMdara milanane dhanya che. kRSNacaMdra duryodhananA AgrahabharyA satkArano asvIkAra karyo hato. soyanI aNI jeTalI paNa pRthvI nA ApavAnI haTha leI besanAra dubuddhi madonmattane tyAM kRSNa atithi bane ? sarvathA ene tyAga karIne bhUkhyA DAMsa jevA e chUTyA evA AvyA vidurajInI kuTiramAM ! kRSNane satkAranuM ja ciMtana karI rahenArane kalpanA paNa zAnI hoya ke rAjadarabAramAMthI kRSNacaMdrajI asahakAra karI bhUkhyA dayA Avaze? paNa evAja eciMtA AvI ubhA. kRSNacaMdajIe AvI tarataja jANe gharaja hoya tema bUma pADI khAvAnuM mAgyuM. bhUkhyo kRSNa duryodhanane cheDe, paNa vidurane tyAM to mAgIne khAdhA vinA cheDe kema ? vidurapI bicArI e vakhate nahAtI hatI. vidurajI ghera nahatA. kRSNane avAja sAMbhaLI vidurapatnI ce kI ane phAmamAM ne phAmamAM deDIne bAraNuM ughADayuM. A dazAmAM e zarIre vastra nAkhavAnuM paNa bhUlI gaI. kRNacaMdrajI DagaluM pAchA haDI gayA ane AMkha mIMcI dei enA aMga para uparaNe nAkhI dIdhA, tyAreja ene bhAna AvyuM. raMka sanehInA vAsamAM khAvAnuM hoya evuM jagatabharamAM kyAM hoya ? kaNacaMdrajInAM ahobhAgya hatAM ke Aje rAjamahelAte ane mahAbhuvanamAM kadIe nahi maLelAM evAM bhAvatA bhojana Aje e jamaze. vidurapI tarataja vastra lapeTI kaNajIne bese kahevAnuM bhUlI gaI ane gharamAM khAvAnuM ja levAne doDI. keLAM khAsa ANI mUkelAM te utAvaLe utAvaLe lAvIne kRSNane phelI ApavA maMDI paDI. AvA premobhAdanI laharamAM eNe keLAM phelI cheDAM kRSNane ApavA mAMDyAM ane garbha phekI devA mAMDyo ! kaNane vaLI kahevuM paDe ? eNe te choDa svAdabhera khAvA mAMDayAM. khare AvuM svAdiSTa bhojana kRSNane janmamAM Ajeja maLyuM hatuM ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaraganbhandar.com
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasa'graha-bhAga pAMcamA Ama kRSNajI khAvAmAM cakacUra banyA hatA ane vidurapatnI eka pachI eka cheDAM bhAvapUrNAMka ApatI hatI tyAM te| vidurajI doDatA AvI pahoMcyA. kRSNajIne cheDAM khAtA joyA. vidurajI jarA hasyA ane khelyA ke " are ! A zuM? keLAMnAM cheDAM khavaDAve che! '' tyAreja vidurapatnI bhAnamAM AvI ane kRSNaneja vAMka kADhatAM saraLabhAve khelI uDI ke: " mane vidurajI cheDAM khavaDAvyAnu kahe che; huM teA tana-mananuM bhAna bhUlI hatI, paNa tame e khAdhAM kema ? kema bhAna bhUlI gayA ? '' 156 ATaluM kahI vidurapatnI cheDAM ApatI aTakI gai eTale vidurajIe keLAM khavaDAvavA mAMDayAM. kRSNajI e khAtAM khelI uThayA keH tt vidurajI ! Ape mane keLAM te bahuja saMbhALathI khavaDAvyAM, paNa emAM cheDAM jevA svAda nathI AvatA hAM ! premAnmatta sAdhvI devInA premAnmAdathI atithideva tRpta thayA. snehALa 'pati kRtArtha thayAM. ( tA. 15-9-1929 nA "AryaprakAza'mAMthI ) Trecke 60 - bALakonI prArthanA hRdayamAM baLa Ape| bhagavAna (2) bALa ame sau bheLA maLatAM, karIe tuja guNagAna. pUjya, vaDila, guru zreSTha janAnAM, karIe nita sanmAna; vinaya, viveka dharI hammezAM, meLavIe caza-mAna. svadezanAM duHkha dUra karavAmAM, arpaNa karIe prANa; mitra banI sahu sa MpI rahetAM, tajIe nija abhimAna. bhISma, karNe arjuna sarakhAnA, jIvananuM dharI dhyAna; dharma, dAna ne zauya AdinAM, meLavIe zubha jJAna. svajana, sAdara, mAta tAta sahu, tameja ama ArAma; aMtaramAM ajavALuM thAtAM, meLavIe rasalhANuM. hRdayamAM hRdayamAM0 hRdayamAM. hRdayamAM hRdayamAM ( sapTembara-1929 nA bAlamitra"mAM lekhaka:-zrI. ma. ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ reDIAnA mahimA 61 - reDIono mahimA je vakhate huM kAreA nAmanI sTImara mAraphate dakSiNa AphrikAthI bhAratadezamAM AvavAne nIkaLyeA hateA, te vakhate mArI sAthe eka hiMdI DaoNkTara pazu pravAsa karI rahyA hatA. sIelasa baMdaranA mukha AgaLathI cAlatAM meM jeyuM ke, dakSiNa tarapha janAra eka sTImara jeNe dUra hatI te amArI sAthe vagaratAranA tAravaDe vAta karavA lAgI. A deraDAvagaranA tAranA vibhAganA amArA adhikArIe vahANanA TAkaTarane jaNAvyuM ke, kAragA sTImara para eka vyakti bhayaMkara maMdavADamAM sapaDAyela che. enI sAthe kAI DokaTara nathI; eTaluMja nahi paNa emAM kAi pravAsI paNa nathI. AthI amArI sTImaranA DAkaTare madada karavAnA nizcaya karyAM ane e tAradvArA e sTImaranA kAna sAthe sabhASaNa zarU karyuM. miniTe miniTa baMne taraphathI navanavA samAcAranA vinimaya thayA. dardInA rAgane jANI laine enA sulabha upAya batAvyA ane saMdeza maLyA ke, dardIne e upAyathI ArAma thayA che. jo A samaye reDIenA pratApe cAlatA vagaratAranA saMdezA nA meAkalI zakAta te| dUranI eka sTImaranA asahAya dardIne meAtanA mukhamAMthI kema bacAvI zakAta ? eka vakhata hu' eka bIjI kaMpanInI kArA beTa para kheDA hatA. A beTamAM hu. DaoN. ravIndranAthanI sAthe jApAnanI yAtrA karI rahyo hateA. mArgamAM eka bhISaNa tAkAna thayuM ane eNe sarva dizAone AcchAdita karI mUkI. A AMdhImAM A sTImare keTalAe kalAka sudhI lapaDAkA khAdhA karI. A samaye nAvika catura ane dhaiyavAna na heAta te! e beTane bacAvI paNa na zakAta. jyAre ame A tAphAnamAMthI chUTIne eka surakSita sthAnamAM AvyA tyAre mane yAda AvyuM ke, amArI eTamAM dAraDA vagaranA tAranuM yaMtra nahatuM. jo AthIe vadhAre Apatti sAme Takkara levAnA samaya Avata te| ame amArA chUTakArA mATe joitI sahAya kevI rIte mAgI zakata? AthI teA AMtararASTrIya niyama pramANe kAI paNa sTImara nAnI hAya tApaNu dUra javA mATe emAM evA tAranI vyavasthA nA hAya te baMdaranI hadanI bahAra jai zakatI nathI. 157 jyAre huM kepaTAunamAM hateA te vakhate eka divasa huM tyAMnA davAkhAnAmAM eka garIba hiMdI dardIne maLavA gayeA hateA. ahIM paNa me deraDAvagaranA tAranI suMdara vyavasthA joi. A davAkhAnAmAM Aparezana karelA dardIone emanA dhA rUjhAtA sudhI vAmAMja paDI rahevuM paDe che. emane kazuMye kAma heAtuM nathI. mane ahIM e joine AnaMda thayA ke, evA dardIone eka reDIe seTa maLatA hatA ane te dvArA teo paDayA paDayA gIta ane vAjItrAnuM zravaNu karI AnaMda meLavatA. tee A saMgItamAM evA lIna thatA ke emanA dhAnI pIDA paNa e bhUlI jatA. AvA AnaMdathI dardIne ArAma paNa jaladI thatA. sane 1923 mAM huM laMDanamAM hatA. rastAmAM kaMi akasmAt thavAthI eka navayuvaka laMDananI miDalaseksa hAspITalamAM AvyA. e kAi paNa upAye khacI zake ema nahetuM. A yuvaka eka gAmaDAne hatA. ene ekamAtra mA hatI. gAmaDu menaheDathI keTaluMka dUra hatuM. dardI maraNasamaye mAtAnA darzanamATe jhaMkhatA. DAkaTara AthI vicAramAM paDayA. eNe reDIe sTezane TeliphAna karyo. reDIe sagItamAM rokAyuM hatuM, paraMtu enA menejare DAkTaranI hakIkata jANatAMja e kAryakrama baMdha karI, DaoNkaTaranI vinaMtiparathI reDIodvArA e gAmaDA sudhI samAcAra paheAMcADayA ane vinati karI ke, dardInI mA jyAM rahetI haiAya tyAM kAi dayALu gRhasthe ene tarata khabara ApavA meATarathI paheAMcI javu. A karuNa prasaMga sAMbhaLI keTalIe meTarA ApeApa chUTI ane emAMnI eka sauthI vahelI paheAMcatAM eNe mAtAne samAcAra ApyA; eTaluMja nahi paNa meTaradvArA ene davAkhAnAmAM ANI maraNanA samaye putraneA meLApa karAvI ApyA. dhanya che! ApaNA hAthamAM je zakti AvI che, ene ApaNe durUpayAga naja thavA joie, nahi teA eja (dInabaMdhu sI. epha. enDrujhanA lekha uparathI) A prasaMgeA kahevAnuM tAtparya e che ke, sadupayeAga karIe ane lAbha pAmIe. zaktine| zakti mahAna ana paNa karI zake che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo 62-bALakone pUchavA samajAvavA jevA keTalAka prazno 1-tame savAramAM vahelA uThe che ke nahi ? 2-savAramAM pathArImAMthI uThIne IzvaranuM smaraNa, mAtapitA vagere gurujanene zraddhApUrvaka praNAma, zauca, dAtaNa ane snAnAdi nityakarmo karavAmAM ALasa te nathI karatA ne ? 3-nityakarmothI paravArI tamArA pATha taiyAra kare che ? 4-bhojana niyamita ane thoDI bhUkha bAkI rAkhIne kare che ke nahi ? ane je kaMI rucipUrvaka khAo che te badhuM sAdu ane sAtvika to hoya che ne ? gaLyA, khATa ane tIkhA tamatamA bhejananA cakkaramAM te tame phasAyA nathI ne ? cA, pAna ane bIDI-sigAreTanI bUrI Adata te tamArAmAM piDI nathI ne ? pa-bhojana pachI hAthamAM joine, dAMta sArI rIte sApha karIne sAdAM ane svaccha kapaDAM paherI prasannacitta tame zALAmAM jAe che ke nahi ? rastAmAM koI sAthe laDatA jhagaDatA ke gapATA ke khelatamAzAmAM vakhata : 1LI nizALe meDA te nathI jatA ne? 7-zALAmAM barAbara vakhate pahoMcI tamArA saraLa, sAdA ane satya vartana tathA AjJApAlana ane namratAthI zikSaka tathA sahAdhyAyIone prasanna ane saMtuSTa rAkhe che ke nahi ? 8-hamezanA pATha hamezAM taiyAra kare che ? 9-tamArA sAthIo sAthe laDatA jhagaDatA to nathI ne ? 10-keinI niMdA te nathI karatA ne ? 11-potAnI bhUla samajAtAM tene tarata svIkAra kare che ke nahi ? ane evuM thAya tyAre cIrAvA ane khoTuM lagADavA karatAM pazcAttApa pUrvaka bhaviSyamAM evI bhUlothI bacavAnA prayatna kare che ke nahi ? 12-AjJApAlana ane namratA e sadaguNa che; paraMtu aAgya thA nItiviruddha viSayamAM gurujanothI paNa dabAvuM ke namatuM ApavuM joIe nahi. A suvarNa siddhAMta tamane mAlama che ke nahi? 13-zALAmAMthI AvIne ramo cho ke nahi ? 14-zALAnA pATha vagere rAtre athavA koI paNa vakhate tamArAM mAtapitA vagerene batAvo cho ke nahi? 15-rAtanuM bhojana sUtA pahelAM ochAmAM ochA be kalAka pahelAM kare che ke nahi ? 16-vahelA sUvuM ane vahelA uThavuM e mAtra taMdurastI mATe ja nahi, paraMtu buddhi, baLa, * saMpatti ane Arogya mATe paNa jarUranuM che, te tame jANo cho ke nahi? 17-rAtre nava vAgatA sudhImAM te sUI jAo cho ne? 18-sUtA pahelAM eka vAra ekAgra ane zAMta manathI te mahAprabhunuM paNa maraNa-vaMdana karo che ke nahi ke jenI tame eka nAnakaDI pratimUrti ane racanA cho ? 19-pitAnAM sarva kAryo tame te mahAprabhunA zubha smaraNapUrvaka zarU kare che ne ? 20-roja zakti pramANe vyAyAma paNa kare che ke nahi ? 21-kaI vAtanI atizayatA te sArI nahi; chatAM paNa tamArA manoraMjanAthe saMgIta ane vAdya vagereno paNa kaMika zekha tamane che ke nahi ? 22-ciMtAtura ane udAsa to nathI rahetAne ? divasamAM eka vAra te khUba hasI lyo che ne? 23-gharamAM vaDIlethI rIsAtA ke bhAI-baheno vagere sAthe laDatA-jhagaDatA te nathI ne ? 24-keine satAvatA ke khIjavatA to nathI ne ? saunI sAthe prema ane dayAbharyuM vartana rAkho cho ne ? 25-svacchatAnuM mahattva jANuM samajIne tenuM pAlana karo che ke nahi ? ("tyAgabhUmi" nA eka aMkamAM- zrI. "mukuTa' nA lekhano anuvAda.). Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 159 eka buddA era buddha bhagavAna 63-eka buDhA aura buddha bhagavAna ararararara! ziva ziva ! he bhagavAna ! are dasa pIDA se to mRtyu bhalI, he deva ! aura kitane dina Isa kaSTa meM bItAne hoge?" "sArathi ! jarA ratha ThaharA de! dekha to, yaha kisa deza ko manuSya hai? isakI sUrata itanI DarAvanI, asI babhitsa karyo hai? are, yaha te magadha kI bhASA hI bola rahA hai, para yaha kyA? IsakI vANI TheTha mere hRdaya ke aMtastala meM jAkara ke cUbha rahI hai ?" "hAya ! Aja to baDA anartha huA. je drazya yuvarAja siddhArtha ke daSTipatha meM bhI na AnA cAhie thA vahI merI asAvadhAnI ke kAraNa unake sAmane upasthita hai, aura kumAra vyAkula-hRdaya ho use dekha rahe hai, hA haMta, aba kyA karUM?" - "he vicitra manuSya ! tuma kauna ho ? tumhArI yaha avasthA kAM? mere pramodavana meM cahacahAnevAlI miDiyAkIsI caMcalatA aura prasannatA tumahAre aMdara kyAM nahIM ? tumahArI AvAja usa Amra-zAkhA para kukanevAlI kekila kI taraha madhura kayAM nahIM ? tu hAre kaTha se yahe gharaghara-dhvani kaye nila rahI hai ? apane kirITa-kuMDala-keyurAdi AbhUSaNa utAra kara tuma yahAM Isa vRkSa kI chAyA meM A kara kayAM baThe ho ? apane bhavya bhavana ke choDa kara tuma kahIM vAyu-sevana ke liye to nahIM nikale ho ? para tumhAre zarIra para ye asaMkhya jhuriyAM kesI? mere sakhA aura mitra rAjakumAra kI bhAMti tumhArA bhI zarIra krAMtizIla aura hRSTapuSTa karyo nahIM?" hAya re deva ! yaha kaisI viDaMbanA hai. yuvarAja ke pramodavana meM caha-cahAnevAlI ciDiyAe kI bhAMti meM bhI prasanna karyo nahIM ? kayA meM apane bahumUlya AbhUSaNa ke utAra kara apane bhavya bhavanAM ke cheDa kara vAyu-sevana ke liye nikalA daM? yuvarAja ! tumahAre ye bholebhAle prana isa jarAvAdhi se bhI adhika duHkhadAyaka hai. abodha rAjakumAra ! Aja varSo se yaha vaTavRkSa hI merA bhavya bhavana hai aura yaha phaTA huA cIMthaDA mere vastrAbharaNa, Isa satasaMdhi jarjara zarIra ke vahAM se vahAM le jAne meM hamezA mujhe sahArA denevAlI yaha yaSTikA merA rAjadaMDa hai." ararararara ! rAma re rAma ! yaha pITha meM kaisA darda ho rahA hai, are bApare ! mara gayA ! aba kI bAra, yaha ghuTanA to prANa le rahA hai, rAma hare rAma." "mahArAja zuddhodana ! tumane yaha kyA kiyA ? Isa rAha se seMkaDe baTohI jAte hai; para merI jarA aura vyAdhi kA koI aisA upahAsa to nahIM karatA; para tumane Isa kumAra ke varSo taka bhogavilAsamaya vAyumaMDala meM rakha kara yauvana ke upavana meM isakA pAlana-poSaNa kara ise kaMsA ajJAna banA rakhA hai ! yaha yA jAne vRddhAvasthA kI pIDA? zuddhodana ! tuma bhI te 9 para tumhArI vRddhAvasthA meM aura merI Isa nirbala vRddhAvasthA meM kitanA aMtara hai ! " "jAo kumAra ! yauvana ke bhoga-vilAsa tumahArI pratIkSA kara rahe hai. merI nirbalatA kA itanA upahAsa yA paryApta nahIM huA ? jAo ! cAhe zuddhodana tuhe hajAra-hajAra prakAravAle mahale meM surahita raka, niraMtara yuvaka aura yuvatiya se hI tuhe pariveSTita raka para tuma hAM, yuvarAja ! tuma bhI isa jarA ke AkramaNa se baca nahIM sakate. taba tumhAre snigdha sukomala zarIra para jhuriyAM paDa jAyegI, e kAle-kAle dhuMdharale bAla mere ina bAle jaise hI sapheda he jAyege. ye puSTa bAhu nirbala ho jAyege. bhavya bhavana eka tarapha rakhe raha jAyege, ye kirITa-kuMDala aura maNimAlAye vRddhAvasthA ke AkramaNa se tumhArI rakSA na kara sakegI, yaha yauvana kA harA-bharA upavana ujaDa jAyegA. ye kAlI-kAlI AMkheM bhUrI he jayaMgI; AMkha-kAna bekAma he jAyeMge, hAtha aura pAMva kAMpane lageMge; taba sAre yuvaka sAthI tumahArA upahAsa kareMge. kumAra ! isa jarAchaIvasthA kI pIDA tuhe taba mAlUma hegI, aura saMbhava hai taba bhI na mAluma he, zAyada deva tuhe yaha duHkha na bhI dikhAveM. svayaM vRddha tene para bhI zAyada tuma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo nahIM jAge ki garIbe kI vRddhAvasthA kaisI bhayaMkara hatI hai. grISma, varSo aura zIta kI nirdaya kaThera yaMtraNAo ke sahanevAle Isa vRkSa kI chAyA meM baiTha kara vRddha ke duHkha ko tuma kyA jAne? dinarAta Ina a meM sudhA kI je Aga niraMtara dhadhakatI rahatI hai usakA anubhava tumahe bhagavAna kabhI na karAye beTA ! " jAo, jAo ! meM tumhArI AMkhe meM karUNA kA darzana kara rahA hUM, apanI AtmA ke du:khI na kare. yahAM to saMsAra meM duHkha hI duHkha bharA hai, duHkha kA sAgara umaDa rahA hai, beTA! tuma kisa-kisa ke du:kha se du:khI hoge? tuma te rAja karane ke Aye ho. jAo ! tuma kisa-kisa ke du:kha ke haroge beTA ?" "kyA meM kevala rAja karane hI AyA dU? saMsAra meM saba duHkha hI du:kha bharA hai, isa vRddha kI vANuM meM kitanI pIDA hai? yA vRddhAvasthA sabakI aisI hI hotI hai, tAta bhI to. vRddha hI hai; para vaha to aise durbala aura dIna nahIM hai. yaha vRddha ThIka hI kahatA hai. rAjA kI vRddhAvasthA aura garIbe kI vRddhAvasthA meM mahAna aMtara hatA hai, unakI paricaryA ke liye seMkaDe parijana hai, yahAM isa vRddha ke kauna pUchatA hai ?" he vRddha ! mere tAta ne kabhI tumahArI sahAyatA kI thI yA nahIM? kisIke tumhArI sevA ke liye bheja thA ?" kumAra! tuma nire abodha ho, tumahAre pitA ke rAjya meM aura Isa pRItala para karaDe strI-puruSa pratidina vRddhAvasthA kI rAha para calate rahate haiM tumhArA pitA akelA kisa-kisakI sevA kara sakatA hai?" taba to meM bhI usI siMhAsana para begA, yA meM bhI Isa saMsAra kI sevA karane lAyaka na radUga ? phira ese rAjaizvarya e kayA lAbha ? phira isa rAjya-sattA, dasa akhUTa saMpatti, Ina bahumUlya vastrAbharaNa, ina seMkaDe parijana kA kayA projana hai? yA eka yA do hI zarIre kI sevA ke liye itane sevake kI jarUrata hotI hai? kayA uhI ke liye yaha bhogasAmagrI hai ? are ! aba taka meM kitane aMdhakAra meM dU, stri kI bhAMti zarIra ke vastrAbharaNe se sajAne ke atirikta mujhe aura keAI bAta hI nahIM sikhAI gaI, kyA saba rAjakumAre ke yahI zikSA dI jAtI hai? patA nahIM pitAjI kI buddhi meM kyA hai gayA? unake saciva, maMtrI kyA ue satparAmarza dete haiM ? sacamuca jIvana eka gaMbhIra samasyA hai, mujhe ise hala karanA hogA. ye bhogavilAsa merI AtmA ke kalaMkita na kara sakeMge. aMtastala se eka AvAja kahatI hai, terA rAjatva zelU aura ikI bhAMti zarIra ke sajAne meM nahIM, mAnavajAti kI sevA meM hai." ("tyAgabhUmi'nA eka aMkamAM lekhaka zrI. 10 ma0) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratavaSa para semIramisanI caDhAI 64 - bhAratavarSapara semIramisanI caDhAI 161 itihAsavettAoe asIriyAnA pratApI zAsaka rAjA nInasa ane enI rANI semIramisanA saMbaMdhamAM DAyaDeArasa nAmanA prAcIna lekhakanI lakhelI paiArANika kathAeAne aitihAsika dRSTie maha vapUNaeN mAnI che. eNe itihAsamAM enI carcA paNa karI che. ahIM A lekhamAM enuM digdarzana karAvavAnA yatna karyo che. DAyaDerasanu kathana che ke, asIriyAnA prathama rAjA nInasa thayeA. te svabhAve yudghapriya ane kAtilelupa hatA. eNe peAtAnA rAjyakALamAM aneka mahattvapUrNa ane ullekha kaH vAyegya kAryo karyAM; jethI enI kIti dezadezAMtareAmAM phelAi. zAsanAdhikAra prApta thatAMja eNe eka atyaMta vizALa susaMgaThita senA lai digvijaya karavAne sArU prayANa karyuM. sauthI prathama eNe bebileAna rAjyapara caDhAi karI ane tyAMnA rAjAne bALabaccAMsahita pakaDIne katala karI nAkhyA. pachI te amIniyAmAM gayA. tyAMnA rAjA arajana enA AkramaNathI bhayabhIta banIne tene zaraNe AvyA ane akhUTa dhana ApIne enI adhInatAneA svIkAra karyAM. e divaseAmAM meDiyAneA rAjA kAranasa atyaMta khaLavAna manAtA hatA. evuM khaLa teADavAne nInase meDiyApara caDhAi karI ane yuddhamAM. rAjA-rANI ane emanA sAta putrAne keda karI, rAjyapara peAtAnA adhikAra jama byA. e vijayathI nInasanI mahattvAkAMkSA khUbaja vadhI ane te bhAratava ane meTriyA sivAya samasta eziyAi rAjgyAne peAtAnI chatrachAyAmAM laine sattara varSa pachI peAtAnI rAjadhAnImAM pAche Adhye. have ene peAtAnI rAjyadhAnIne sarvAMMga suMdara banAvavAnI icchA thai AvI. A kAmAM paNa ene ucita saphaLatA maLI ane karAta nadIne kinAre 480 loMganA parighamAM enI icchAnusAra eka gara taiyAra thayuM. e nagaranI AsapAsanA kATa 100 phuTa uMcA ane 25 Ta paheALe! hatA ane enApara 200 chuTa uMcAinA paMdaraseA khUraja hatA. tyArabAda ene eTriyA rAjyapara vijaya meLavavAne ane tyAMnI divya suMdarI semIramisane hastagata karavAnA vicAra AvyeA. AthI te prathama karatAMye adhika meATu' sainya laine gaye| ane atyaMta muzkelIe tathA AphatA pAra karI peAtAnA manerathamAM saphaLa thayeA. ,, nInasanA mRtyu pachI enI rANI semIramisa--jenA nAmane arthe sIriyAnI bhASAmAM " kabUtarI thAya che--asIriyAnA rAjyasiMhAsanapara AvI. eNe peAtAnA patinI lAzane zAhI mahelamAM daphanAvIne ane e imAratane mATIthI bharIne tenA upara 9 loM ga uMcI kabara banAvavAnI AjJA ApI. kahevAya che ke, rAta nadInA kinAre e hajuye ubhI che ane eka zAhI khUrajanI mAphaka najare paDe che. patinI mAphaka patnImAM paNa asAdhAraNa utsAha ane ucca abhilASAe hatI. semIramisa paNa saMsAramAM peAtAnuM nAma amara karavA IcchatI hatI. ethI utsAhathI prerAine eNe ekhilAna prAntamAM anupama nagara racavAne vicAra karyAM. A kAryone sArU dezadezAMtarathI kuzaLa karIgara, nipuNa kalAkAviA ane raMdhara zilpIne khelAvavAmAM AvyA; jemanI saMkhyA majUrA sAthe gaNatAM lagabhaga 20 lAkhanI thatI hatI. nagaranuM nirmANa karavAne sArU uttameAttama ane bahumUlya sAmagrI paNa bahArathI magAvavAmAM AvI, jenI kiMmatane! AMka mUkavA asaMbhavita lAge che. DAyaDeArasanuM kathana che ke, e advitIya nagaranI madhyamAM thai karAta nadI vahetI hatI. enA upara pAMca lA~ga lAMkhe| ane trIsa phuTa paheALeA pUla bAMdhele hateA ane enA banne cheDe rAjamahela bAMdhelA hatA. e pUla ane rAjamahela bAMdhavAmAM kArIgarAe potAnI samagra kalA ThAlavI hatI. e joine daza kAnA manamAM AnaMda thate. mahelanI cAre bAjue 30 kaoNMganA gherAvAneA kATa hateA; ane enApara uMcA minArA bAdhelA hatA, jenApara hi'saka pazupakSIonI jIvata mUrtie raMgaberaMgI mUkelI hatI. ane nagaranA je kATa hatA te vRttAkAra hatA, jene paridha 60 zu. 11 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ nnnnnn 162 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo pharlAga hato. tenA upara jaMgalI pazu pakSIonAM yuddha, azvArUDha semIramisana bhAlAthI thato cittAne vadha, nInasa ane siMhanI kustI vagere raMgIna dasya jIta hoya tevAM ALe khelAM hatAM. nagarane A bahArano kATa eTalo badhe uMce hato ke gagana sAthe vAta karato he ya ema lAgatuM. enI pahoLAinA saMbaMdhamAM lakhAyuM che ke, enA para 6 ratha ekaja hAramAM saraLatAthI doDAvI zakAtA hatA. killA upara 250 minArA hatA; je ekabIjAthI lagabhaga doDha phalAMganA aMtare hatA. A nagaranA madhyabhAgamAM bhagavAna bRhaspatinuM eka vizALa maMdira hatuM. emAM vizuddha suvarNanI 40 phuTa uMcI mUrti hatI. mUrtinI sAme 40 phuTa lAMbI ane 15 phuTa paheALI suvarNanI eka cokI rAkhI hatI, jenA para senAnA moTA moTA ghaMTa tathA pUjAnAM anya pAse rAkhavAmAM AvatAM. A nagara sarvotkaTa hovAnI carcA sikaMdaranA itihAsalekhake e paNa karI che. te uparathI pratIta thAya che ke, bhAratavarSa tarapha AvatI veLA eNe e joyuM haze. A te thaI kevaLa eka nagaranI vAta. AvI jAtanAM aneka nagara pharAta ane dajalAnA taTavatI sthaLomAM eNe nirmANa karAvyAM. ene baMdhAvelo eka stUpa to ekaja paththaramAMthI karAvyo che ane te 150 phuTa uce, 5 phuTa pahoLo ane eTale ja moTo che. hajuye e hayAtI bhogave che. enI gaNanA hajuye sAta AzcaryamAM karavAmAM Ave che. A badhAmAMthI paravAryA bAda semIramisa atyaMta vizALa sainya laI mIDiyA gaI ane tyAM bAgirasthAna parvatanI taLeTImAM pitAne mukAma karyo. eNe bhagavAna bahaspatine sArU 12 pharloga lAMbe eka bAga banAvarAvyo. bAganI tarapha parvatane je divAlasamo bhAga hato enA para teNe pitAnI ane pitAnA eka hajAra zarIrarakSakAnI mUrtie ke tarAvI. tyAMthI te mIDiyAnA cAna nAmanA nagaramAM gaI ane enI najIkanA parvatanI ucca samabhUmi para eNe eka vistRta bAga ane vizALa bhuvana baMdhAvyAM. e sthAnanI manohara chaTAthI te eTalI badhI mugdha banI gaI ke tyAMthI javAnuM ene mana na thayuM ane bhogavilAsamAM kAlakSepa karatI te tyAM dIrghakALa paryata rokAI. tyAMthI semI misa IkavatananI tarapha ravAnA thaI. mArgamAM jaragyumane parvata AvyA; je mAIlopayata lAMbe, atyaMta uce ane divAlanI mAphaka ubho DhALavALo hato. e pAra karavAne sArU parvatanI parikramA karavI e pitAnA darajajAnI viruddhanuM mAnyuM; ane tethI parvata ketarAvIne eka suMdara mArga banAvarAvyo. e rasto hajuye kAyama che ane te "mIramisanA mArga"nA nAme suvikhyAta che. e mArga thaIne te IkavatanamAM AvI. ahIMnA nivAsIone pANInA abhAve atyaMta hADamArI paDatI hatI. e dUra karavAne sArU eNe eka dUranA parvatamAMthI jyAM jaLano vipula saMgraha hata-nagarapayata 48 kuTa uMDI ane 15 yTa pahoLI eka nahera khadAvI. tyAMthI te IrAna tathA pitAnAM anya rAjyomAM vicaratI tathA prajAnAM duHkhonuM nivAraNu karatI misara dezamAM pahoMcI. misarano lIbiyA prAMta enA adhikAramAM nahoto. AthI eno adhikAMza bhAga pitAnA adhikAramAM laI tyAMnA bhagavAna buhaspatinA prasiddha maMdiramAM pitAnuM mRtyuviSayaka bhaviSya jANavA sArU gaI. maMdiranA daivI zaktisaMpanna pUjArIe ene kahyuM ke tamAro putra vinAyasa tamArI viruddha SaDayaMtra karaze tyAre tamAruM mRtyu thaze; ane mR yu bAda pAnAM keTalAMka rAjayomAM devInI mAphaka tamArI pUjA thaze." tyAMthI te dhUpiyA ane aneka Azcaryajanaka sthaLoe ghUmatI-pharatI ghaNA lAMbA vakhate potAnI rAjadhAnImAM pAchI AvI. - semIramise ghaNA vakhatathI sAMbhaLyuM hatuM ke "jagatamAM bhAratavarSaja eka evo deza che ke je vidyA, buddhi ane kalAkauzalyanuM advitIya puNyakSetra tathA jIvanane alAkika AnaMda ane vaibhava ApanAruM sAkSAta svarga che, tyAM nathI jaLAzayAnI tANa ke nathI dukALanI AzaMkA. jevAM phaLaphUla tyAM utpanna thAya che, tevAM saMsAranA anya dezavAsIone te zuM, paraMtu devatAone paNa durlobha che, sonuM, cAMdI, ratana Adi amUlya padArthothI tyAMnI khANa bharelI che. tyAMnAM jaMgalamAM asaMkhya hAthI che. ane tenA jevA hAthI anya kayAMye jagatabharamAM zodhyA paNa jaDe nahi." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratavarSapara semIramisanI caDhAI 163 AvI AvI vAte hamezAM tenA kAne AvatI hovAthI enA manamAM lebhAgni pedA thayo ane eNe bhAratavarSane jItIne pitAnA sAmrAjyamAM bheLavI, pitAnI kIrti sadAne mATe amara karavAno daDha saMkalpa karyo. e saMkalpane kAryarUpamAM pariNata karavAne eNe AjJA dIdhI ke, sAmrAjyabharamAM jeTalA sAhasI ane hRSTapRSTa mANaso maLe, e badhAe sainyamAM dAkhala thaI jAya. saune navIna astrazastra ane bakhtaro ApavAmAM Ave. bhAratavarSanI nadI pAra karavAne sAruM sAmrAjyanA samudrataTavartI prAMtomAMthI ImAratI lAkaDuM maMgAvI naukAo taiyAra karavAmAM Ave. A badhuM thayuM to kharuM, paraMtu bhAratavarSanA prabaLa hAthIono sAmano karavA sArU zuM karavuM ? e pAse hAthIo na hatA. e uNapanI pUrti karavAne, athavA te bhAratavAsInA manamAM bhaya utpanna karavAne sArU, eNe trIsa lAkha kALA baLadone saMhAra karAvyo ane emanAM cAmaDAMmAMthI nakalI hAthI taiyAra karAvavAnI yojanA karI. hAthI banAvavAnuM kAma atyaMta chupI rIte karAvavAmAM AvyuM, ke jethI zatrupakSanA jAsuso e rahasya jANuM na jAya. yuddhanI taiyArI karavAmAM be varSa vItI gayAM. trIje varSe te potAnI senA laIne bephakriyA prAMtamAM AvI. simasa lakhe che ke, enA sainyamAM trIsa lAkha pAyadaLa, vIsa lAkha ghoDA, eka lAkha ratha, eka lAkha UMTa, be hajAra naukAo tathA asaMkhya nakalI hAthIo hatA. bhAratavarSanA rAjA zatAbravatsane jyAre samAcAra maLyA ke, rANuM semIramisa laDavAne sAru vizALa sainya laI AvI rahI che, tyAre te paNa zatrune sAmane karavAne taiyArIo karavA lAgyo. e divasomAM nadInALAMonAM taTavartI sthAnamAM manuSyanI uMcAInAM betavRkSa bahu thatAM hatAM. enAM lAkaDAMmAMthI eNe cAra hajAra nAve taiyAra karAvI navAM navAM zastrAstro, ratha Adi taiyAra karAvyAM ane dezanA mahAna yoddhAone zatrupakSane madamardana karavAne sArU ekatra karyA. asaMkhya jaMgalI hAthIo pakaDAvIne temane yuddhakaLA zIkhavI; ane evI rIte laDAyaka hAthIomAM vRddhi karI. yuddhanI saMpUrNa taiyArI karI lIdhA bAda zatAbruvalse semIramisane pitAnA dUtadvArA eka patra mokalAvyo. emAM lakhyuM hatuM ke, mahArANI ! zuM vidhAtA tamArA sAmrAjya ane tamArI priya prajAnuM amaMgaLa cAhe che, ke tamArA manamAM bhAratavarSa sAthe vinA kAraNe yuddha karavAnI IcchA thaI AvI che ? bhAratavarSa kAMI tamAro zatru nathI. eNe kadIye tamArA sAmrAjya ane tamArI priya prajAnuM aniSTa nathI kIdhuM; te pachI tame bhAratarUpI mAtAne pakaDavAne sArU daLabaLasahita uDatAM zA sArU AvI rahyAM che ? ApanI A dhRSTatA akSamya che. bhAratavarSa e sahana nahi karI zake. enuM prabaLa teja tamane sainya sahitabhama karyA vinA nahi rahe. tamAro deza tamArApara dhRNa dAkhavaze ane vinA kAraNe potAnI prajAne raktathI nadIo vahevaDAvyAnuM kalaMka tamArA mAthe Aropaze. bhAratavarSanI sAthe bAtha bhIDavI e potAnA hAthe ja pitAnuM patana karavA jevuM che, e zuM tame nathI jANatAM? mATe sAvadha thAo, ane tamArI asaMkhya senAne prANadAna devAnuM puNya laI je jagAe A patra maLe tyAMthI ja pAchAM jAo; anyathA samarabhUmimAM AvyA bAda prANa bacAvavAne avasara pharIthI nahi maLe. patra vAMcIne semI misa hasI paDI; ane patranA uttaramAM lakhyuM ke "bhAratIya narezanI zaratA ane yuddha kauzalyanI parIkSA levAne huM atyaMta usuka chuM. AzA che ke, teo taiyAra raheze." Avo uttara pAThavIne te AgaLa vadhI. jyAre te siMdhu nadInI nikaTa AvI pahoMcI tyAre nadImAM zatrupakSanI sahastra naukAo yoddhAo sahita jalakrIDA karI rahI hatI. eNe paNa pitAnI naukAo jaLamAM vahetI mUkI ane uttamottama anubhavI sainikonI sAthe emAM savAra thai: ane jarUrIAtanA prasaMga sArU eka sainyasamUha taTapara taiyAra rAkhI te AgaLa vadhI. sAtheja ubhaya pakSanA raNamadamasta vIranAM hadaya paNa AhAdathI uchaLavA lAgyAM. AkAza jayajayakAra tathA raNavAdyonA bhayaMkara nAdathI kaMpI uThayuM. sainikanA radhirathI nadI raktavaNuM thaI gaI; ane emanI veSabhUSAnI pratiSThAyAthI eNe vikarALa rUpa dhAraNa karyuM. enI A vikarALatA keTalA samaya sudhI rahI enI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcama khabara nathI, paraMtu e avasare enA para sahastro sainikanuM balidAna devAyuM-levAyuM. hajAro naukAo enA vakSa:sthaLamAM lIna thai gaI ane asaMkhya bhAratIya baMdIvAna banyA. nadInI madhyamAMnA TApuo ane taTavatI nagara e divase videzIone banyA ane emanI svataMtratA keTalAka vakhatane sArU parataMtratAmAM pheravAI gaI. zatAbruvalsa A samasta dastha pitAnI AMkhee nirakhI rahyo hato ane Akhare pote bhayabhIta banI nAsI rahyo che, ema zatraone batAvavA eNe potAnA sinyane pAchA pharavAnI AjJA ApI. te jANato hato ke, ema karavAthI zatra nadI pAra utaraze ane ene badale pitAnI IcchAnusAra tene maLaze. ane banyuM paNa evuM ja. jyAre semI mise joyuM ke zatrao nAsI rahyA che tyAre te uttejita banI atyaMta zIghratAthI nadIpara naukAone vizALa pUla banAvIne ane enA rakSaNano bhAra 6 lAkha sainikone meMpIne bAkInA lazkara sAthe zatruno pIcho pakaDavAne te AgaLa vadhI. yuddhakSetramAM AvI eNe nakalI hAthIone samudAya zatraone bhayabhIta karavAne sArU sainyanA agra bhAgamAM mUkyo. ahIM eka vAta spaSTa karavI Avazyaka che ke, e hAthIonI madhyamAM sainike chupAyelA hatA. teo jIvita hAthIonI mAphaka saMcAlana karatA hatA. prathama to A hAthIonuM vizALa jhuMDa potAnI tarapha AgaLa AvatuM jene bhAratIya vIro gabharAmaNamAM paDayA; emanA vijayanI AzApara nirAzAnI rekhA taravaravA lAgI ane teo Azcarya pAmavA lAgyA ke, asIriyAmAM hAthIone ATalo moTo kAphalo kyAMthI Avyo? paraMtu A bheda anAyAse khullo paDI gayo. pachI to pUchavuM ja zuM? zatAbruvase pitAnuM sainya AgaLa dhapAvyuM. semI mise paNa emaja ka: AgaLa vadhatAM vadhatAM jyAre teo ekabIjAnI sanmukha AvI pahoMcyAM, tyAre zatAbratye gheDA ane rathane pitAnI senAnA agrabhAgamAM rAkhyA. samIra mise joyuM ke, zatru have zastraprahAra karanAra che, eTale eNe paNa sainyanA agrabhAgamAM nakalI hAthI ubhA karI dIdhA. eTalAmAM bhAratIya ghoDesvAra zatruo para tUTI paDayA; paraMtu emanI bhAre durdazA thaI. ghoDesvArene je darathI hAthI dekhAtA te samIpa pahoMcato vicitra prakAranAM jIvadhArI dekhAvA lAgyo. evAM prANIono sAmano karavAno abhyAsa na hovAthI tathA emanA dehamAMthI nIkaLatI tIvra gaMdha na sahI zakavAthI teo bhaDakyA ane paDatA AkhaDatA tathA svArone paganIce kacaDatA, jayAM mAga jo tyAM nAsI chuTayA. semIramisane anAyAse A suMdara taka maLI AvI. te cUMTI kADhelA sainikone laIne bacelA svAra para tUTI paDI ane emanI jIvanalIlA pUrNa karI nAkhI. zatAbruvalsa A anizcita hArathI kAMIka Azcarya pAme; paraMtu enI paravA na karatAM eNe zatruone yogya uttara ApavAne pAyadaLa sainyane AgaLa dhapAvyuM ane senAnA mukhya bhAgamAM hAthIone goThavI dIdhA; eTaluM ja nahi, paraMtu te petAnA hAthIpara besIne potAnA yUhanI vAma bAjumAM AvI ubho rahyo ane yuddhasaMcAlananuM kArya svayaM karavA lAgyo. have semIramisanA hAthIonuM kazuM na vaLyuM. te ramakaDAMja hatAM ane ramakaDAMnI mAphakaja kSaNabharamAM naSTa thaI gayAM. zatAbruvalsane hAthI AgaLa vadhatAja gayA ne thoDI vAramAM te zatrunA vyuhane bhedIne hAhAkAra macAvI dIdhuM. e samaye keTalAye asIriyAnA yoddhAo hAthInA pagataLe chuMdAIne mUA. keTalAye hAthInA daMkUzaLathI bhoMkAIne maraNane zaraNa thayA ane keTalAye emanI sUMDhanA jhapATAthI AkAzamAM addhara uchaLI pRthvI para paTakAine mRtyuveza thayA. bhAratIya ddhAoe zatruonI sArI peThe khabara lIdhI ane raNakSetramAM emanI lAzano meDho Dhaga racI mUkyo. asIriyAnI senA bhayabhIta thaI gaI hatI eTale te jhAjhI vAra thobhI zakI nahi ane jIva laIne nAsavA lAgI. A avasare zatAbrAnsa ane semIramisano bheTo thaI gayo. zatAbruvase enApara tIreno mAro calAvyo ane enA hAtha tathA khabhAne viMdhI nAkhyA. je semI misane gheDe atyaMta tejathI nAsI chUTayo na hota to semIramisano aMta Avata athavA te jIvatI keda pakaDAI jAta, emAM saMdeha na hato. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka kavirAja kI kAmanA 165 semIramisa pUla pAse paheAMcI ane joyuM te| enA bacelA sainikA pUla utaravAne sArU khUba adhIra banI gayA hatA ane ekabIjAne dhakkA mukkI mArI AgaLa javAnI kAzIza karatA hatA. pUlanI paheALAI tee badhA sAthe nIkaLI zake eTalI naheAta; ane tethI dhaNA sainikA hAMsAtesImAM kacarAI mUA; ane dhaNA nadImAM paDI jaLacara prANIonA bhAga thai paDayA. zatAvase nAsatA zatruone pIche levAnA vicAra karyA; paraMtu enA buddhimAna maMtrIoe ene ema na karavAnI salAha ApI. AthI te vijayaDa kA bajAvatA pAche pharyAM. A tarak semIramisa potAnA bhAgyane deSa detI kevaLa sainikA lai pAchI peAtAnA deza tarapha cAlI nIkaLI. A parAjayathI ene eTalI lajjA AvI gai ke te divasathI eNe yuddhanu nAmasuddhAM paNa na lIdhuM. keTalAka vakhata pachI eka divasa eka habasI gulAmanA AdhAtathI semIramisa bahu jakhamAi, aparAdhIne pakaDavAmAM Avye ane eNe prakaTa karyu ke, enA putranA SaDaya`trathI eNe e mRtya karyuM" hatuM. semIramisane bhagavAna bRhaspatinA pUjArIenI bhaviSyavANI yAda hatI. eNe te vakhate eka darabAra bharAvyA ane peAtAnA putrane rAjatilaka karAvI, hAjara rahelI prajA tathA rAjAne navA samrATnI AjJAnuM pAlana karavAnI zikSA ApI. pachI te 62 varSanI uMmare 42 varSI rAjya karIne mRtyu pAmI, 65 - eka kavirAja kI kAmanA banA de| buddhihIna bhagavAna. tarkazakti sArI hI hara leA, harA jJAna-vijJAna; harA sabhyatA--zikSA--saMskRti--navya-jagata kI zAna. vidyAdhanamada-harA, harA hai hare! sabhI abhimAna; nIti-bhIti se piMDa chuDA kara karo saralatA-dAna. nahIM cAhiye bhAga yAga kucha nahIM mAna-sammAna; grAmya--gavAra banA de, tRNasama-DhIna nipanirmAna. bhara aa hRdaya bhakti-zraddAse karA premakA dAna; prema sidhu ! nija madhya DubeAkara meTA nAma nizAna. 'tarka trasta' ('kalyANa" nA bhaktAMka uparathI) A hiMda uparanAM paradezI AkramaNAmAM A AkramaNanI kathA ghaNAne ajJAta haze. alekjhAMDaranA AkramaNuthI A vadhAre rasika che ane edhu sAhasika nathI. enI aitihAsikatA drujI vizeSa pUrAvAnI apekSA rAkhe che. A jANItA "prasthAna" mAsikanA ASADha mahinAnA aMkamAM jJAnagocarInA mathALA nIce saMgrahita che. tyAMthI taMtrI ane lekhakanA AbhAra sAthe ahIM uddhRta karI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcame gha- puroLa? jAo, gunhegArane hAjara karo !" "jI hajura !" nyAyAdhIzanA hukamanI sAme mAthuM jhukAvI kaMsTebale kahyuM ane te gunheMgArane laI AvavA mATe jela tarapha cAlyo gayo. - "vahAlA vAcaka ! amerikAnA pATanagara nyuyorka zaheranI hAIkorTamAM Aje bahuja bhIDa. che. kayAMye khAlI jagyA jovAmAM nathI AvatI. AsapAsanAM gAma ane nagaromAMthI paNa keTalAe. loke nyurkanI vaDI adAlatamAM AvyA che. je kesamAM strI gunhegAra heya, e amerikAmAM A paheleja kesa che. tyAM aMgrejonI sattA zarU thai cUkI che ane loko enA nyAyanuM dhoraNajANI levA mATe AvyA che. mi. kaeNbarTa josapha nyAyAdhIzanA jabaradasta jokhamadAra Asana upara beThelo che. loke ApasaApasamAM vAta karI rahyA che. koI kahe che ke " eka strI para kesa calAvo, e kAMI sabhyatA ke ziSTatA nathI." kaI kahe che ke " juo, hamaNAMja nyAyanI khabara paDI jaze. zI khabara ke eka strIne nyAyAdhIze zAmATe 5kaDI maMgAvI che ? " A banAva i. sa. 1707 mAM banelo che. AjanI jabaradasta bhIDa jeI aMgrejI sattAe polIsanI eka TukaDI belAvI adAlatanI AsapAsa goThavI dIdhela che. sarakArane Dara che ke, jyAM baLa na thaI jAya; kAraNa ke ahIM paNa strIone jabarUM sanmAna ApavAmAM Ave che. gunhegAra eka strI che. keTalAkanI-sAkSIonI jubAnI uparathI jANavAmAM AvyuM che ke, e keTalAe baccAMonAM khUna karyA che ! ane te eka taLAvane kinAre tema karatAM pakaDAI che. juo, vAta kharI che ke beTI, te hamaNAM ja jANavAmAM AvI jaze. "sipAI ! juo ke, gunhegAra Ave che ke nahi ?" jaja reMbarTa josephe kahyuM. "hajura ! e juo, e ave che." sipAIe kahyuM. sAmethI mahAmahenate bhIDane haThAvato koMsTebala eka zAtamUrti nArIne laine cAlyo Ave che. e korTamAM Avyo. sipAIja jaja sAhebane nIce mUkI salAma karI ane gunheMgArane jaDajanI sAme ubho karI dIdho. nyAyAdhIze e gunhegAra strIne uddezIne kahyuM - "misisa eraMDala ! tamArA upara guno sAbita thaI gaye. e tamAre jANI levuM joIe. " hA, te meM jANI lIdhuM che " gunhegAra strIe kahyuM. "to pachI kaho, tamAre kAMI kahevuM che ? " "kAMI nathI kahevuM ! " eTale ema ke, tame tamAro guno kabUla karo cho emaja ne ?" "e pUcho cho zA mATe ? zuM atyAra sudhI te kabUla nathI karyo ?" "keTe je kAMI pUche che tene ja javAba Ape. " A pheMsalAne divase pharIne sArI rIte pUchI jovAno rivAja che. "to mAre guhe kabUlaja che !" "je baccAMone tame karatAthI nirdayapaNe raheMsI nAkhyAM te baccAM konAM hatAM ?" mApha karo ! e huM nathI kahI zakatI. " "o gunhegAra aurata ! sAMbhaLa. je tuM zarUAtamAM ja tArA aparAdho chupAvI leta, te kadAca bacI paNa jAta; kAraNa ke e nirdaya kAma teMja karyuM che, ene pratyakSa pUrAvo ja nahato. paNa jyAre te badhe aparAdha tArA potAnAja mAthe uThAvI lIdho che to pachI zAmATe Dare che ? A rivAja pramANe paNa vata ! " jaja sAhebanI vAta sAMbhaLI misisa eraMDela keTalIka vAra cUpa rahI. e aparAdhI abaLAnA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ gunhegAra kANu ? 167 aMtaHkaraNamAM jabarI gaDamathala thatI hatI. enA aMtaramAM eka jAtanI caLavaLe jabarU jIdda macAvyuM hatuM. Akhare eNe ma thuM UMcuM kayu` ane te kahevA lAgIH-- " nAmavara jaDjha sAheba ! te! have Apa mArA pahelAMnA zabdo ke jubAnIne pheMkI de ane Aje mArI jubAnI adithI atasudhI lakhI lye. Aje huM badhI vAte sapha sApha ane sAva sAcesAcIja kahIza. lakhA, zarU kareA. je bALakAnAM khUna thayAM che te mArAM peAtAnAMja accAM hatAM, ke bIjAnAM nahi, lakhyu` ke sAheba ?" A zabdonA uccAra karatAM e strI jarA paNa acakAi nahi ke gabharAi paNa nahi. e mahilAnA mukhamaMDaLa upara taravaratA bhAvA, enI satyatA pUravAra karatA hatA, chatAM paNu jaDse kahyuM:"mane vizvAsaja nathI AvatA ke, kAi petAnAMja bALakAnAM khUna karI zake ?'' '' hA, mArI zake che. khUna paNa karI zake che ! me tema karyuM che kharU! tame mArI jubAnI lakhatA jAo. chevaTe tamane peAtAneja vizvAsa AvI jaze! '' (2) jaja sAheba! mArA nAma uparathIja Apane jaNAi AvyuM haze ke, hu` eraDela vaMzanI eka che!karI chuM. mArAM lagna eka garIba kheDuta sAthe thayAM hatAM; kAraNa ke huM kAMI paise, vaibhava ke sukhavAsanAnI bhUkhI naheAtI. huM mArA nAnakaDA ne TuMkA jIvanane zAMtimaya jIvana banAvavA mAgatI hatI. '' "" "eja sukhasvapnanA smaraNamAM me' dhana-vaibhavanI paravAha karI nahi. zAMti-zAMti, e tA bhIMta upara paDele paDachAyA che. te jone nAnuM baccuM' tene pakaDI levA doDI jAya che; paNa tenuM mAthuM e bhAta sAthe aphaLAIne e revA mAMDe che. nAmavara ! mArAM lagna thayA pachI huM keTalAka divasA sudhI bahuja sukhI rahI. AkhA divasa mahenata karI AvI mArA patideva baccAMene rAjA kahI UMcakI letA hatA. rAtre e sAdA eraDAmAM hajI paNa mane yAda che ke, teo mane ghaNAja premathI chAtIe cAMpatA. e sukhAthI huM mane petAne bahuja bhAgyazALI samajatI, aMgrejonA rAjyane paNu huM bahuja zAMtimaya rAjya mAnatI hatI." 66 tamArA (sarakAranA) rAjyamAM jamInadAree eka julmI niyama karI rAkhyA che. kheDutane jarUrane vakhate paisA teeja Ape che. bIjAone sAdUkAra banavA nathI detA; chatAM paNa vyAja khIjAeka karatAM ghaNuM ja vadhAre paDatu le che. bApaDA kheDuteA peAtAnA kiMmatI leAhInuM pANI karI mahAmahenate e karajamAMthI chUTI zake che. mArA pati paNa karaja letAM bahuja gabharAtA. bIjo kAI upAyaja nahAtA. amane bahuja thADA rUpiyAnI jarUra hatI. eka dIkareA, eka dIkarI, ee ane huM. e amArUM kuTuba ! mArA pati varSa pUrU thatAM thatAM teA karaja cUkavI detA ane zAMtimaya zvAsa lai pharI peAtAne kAme lAgI jatA." "paNu niSThura ane vikaTa vidhAtAthI mArI A zAMtimaya kriyA-krIDA joi zakAi nahi. eNe emAM pheraphAra karI nAkhyA. AnaMdanI jagyAe viSAdanuM rudana chavAi gayuM. kheDutenI upara ApattienAM Abha tUTI paDayAM. acAnaka kALa paDayA; eTalA mATe karaja levuM paDayuM. bIje varSe paNa kALa paDavAthI ame karja bharI zakayAM nahi. pharI va.ra karaja karavu paDayu. trIje varSe paNa emaja banyuM-kALa paDayA. ame lUTA-levAi gayAM. mAthA para e vanuM karaja ! khAvA mATe anAjanA eka pazu dANe! nahi. ame bhayaMkarathI paNa bhayaMkara hAlatamAM AvI paDayAM. amArA jIvanamAM jabarU' aMdhArU chavAi gayuM." "jamInadAra-sAdUkAranI pAse jatAM mArA pati acakAtA-gabharAtA. tyAM javAthI temane pAlluM karaja ApavuM paData ane temanI pAse hatu. paNa zuM ke je Ape? e te krI karajaja levA mAgatA hatA. mane-kamane mArA pati jamInadAranI pAse gayA. kAma kaThaNa hatuM. A vakhate eNe rUpiyA ApyA nahi. e amArI jamInanA lAlacI hatA ane karajane badale jamIna japta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 zubhasaMgraha-bhAga pAMcama karI levA mAgato hato. mArA zAMtipriya patie jamInadArane kahyuM-sAheba ! garIba upara dayA kare. A vakhate jema banaze tema rUpiyA bharI daIza. game tema thAya to paNa khetI to karavI ja paDaze sAheba ! " "jamInadAre rUpiyA ApavAnuM kabUla karyuM; paNa evI zarate ke ekanA be pAchA ApavA. ahIM to jIvana-maraNane savAla hato. patie te mujaba lakhI ApyuM. rUpiyA maLyA. khetInuM kAma zarU thaI gayuM." A varSe paNa mArA pati ciMtAturaja hatA. te kahetA ke "je A varSe paNa dukALa paDyo te.'" "huM emane vacamAMja aTakAvI daI kahetI ke zuM vAre vAre dukALa paDe che? nahi. e banavAjoga ja nathI. " "ame banne aMtaHkaraNapUrvaka te dayALu paramAtmAnI prArthanA karatAM. amane AzA hatI ke, A varSa majAnuM jaze ! amArI mahenata eLe nahi jAya. e bahuja umedathI ane AzAbharyA aMtare kAma karavAmAM lAgI gayA hatA. veLAsara varasAda paNa AvyuM. badhAM khetare lIlAMchama thaI gayAM. mola majAnA ugI nIkaLyA. anAja paNa pAkI gayuM ane pAka paNuM ghaNAja sAre ne sarasa hato. A varSe mArA patideva bahuja AnaMdamAM hatA-khuzI hatA ane sAthe sAthe hatA paNa satoSI ! jANe ke temane A badhuM e vagaramahenata maLI rahyuM hoyanI !" "nAmavara ! huM pahelAM ja kahI cUkI chuM ke, nasIba amArI viruddha hatuM. ame abhAgI hatAM. eka divase kheDutee khetaramAM jaIne joyuM te hAya..! pAka badhAe sUkAI gayo hato, anAja baLI gayuM hatuM. A badhuM e rAtre pahelA jabarajasta hImanuM pariNAma hatuM. hAya ! kheDutane eTalo vaLI gayesatyAnAza thaI gayuM. hImane lIdhe pAka baLI javAthI kheDutonAM hadaya phATI paDayAM. have te mArA patideva A jIvanane taddana nakAmuM gaNavA-mAnavA lAgyA." "jamInadArane rUpiyA bharavAja joitA hatArUpiyA bharyA vinA e gAmamAM rahevuM bahuja muzkela hatuM. rUpiyA ApavA kayAMthI? pAse kAMI nahotuM. khAvAnA sAMsA hatA. kAMI sUjhatuM nahotuM. Akhare nakkI karyuM ke, baLada vecIne karaja bharavuM ! baLado mane bahuja priya hatA. e amArA dehalA duHkhadAyaka divasomAM sobate rahenArA bahAdUro hatA. je vakhate e baLada khuTathI choDI vecavA mATe laI javA lAgyA tyAre huM rotI hatI. e baLadane viyAga mane gamate naheto; chatAM paNa huM lAcAra hatI. hAya re karaja... aphasosa !" "e baLado amArA mitro hatA, sacara hatA, nokara hatA. amArA AnaMdadAyaka divasanA sAcA sAthI hatA ! amArI dazA palaTAI gaI. ame kaMgAla banI gayAM; chatAM paNa ame amArA e baLadono tyAga nahoto karyo. e evA baLada hatA ke bolAvatAMja ekadama doDIne pAse AvI jatA. huM je kAMI khavarAvatI te khAI letA ane gupacupa potAnI jagyAeja ubhA rahI jatA. dhanavAnane jema dhananuM abhimAna hoya che, tema e baLado upara mane paNa jabaruM abhimAna hatuM. e baLado mane mArA pitAnA pyArAmAM mArA putra jeTalA priya hatA. A baLado nahetA vecAtA, paNa AtmA ane sahRdayatAnAM vecANa hatAM. huM emane baLada laI javA nahotI detI, paNa hAya jamInadAra sadakAranuM karaja...yamarAjanuM devuM ! zarIra dhrujI uThe che e aMtaHkaraNa bhayabhIta thaI pIDA pAme che." "mArA pati paNa rahetA hatA; AMkhethI nahi paNa hRdayathI ratA hatA. Akhare teo baLada vecavA bajAramAM cAlyA gayA. e baLada vecIne karaja bharavAmAM AvyuM: hadayanuM rakta vecIne karaja ApI devAmAM AvyuM hatuM." " kema jaja sAheba ! tame zA mATe mAthuM nIcuM ghAlI dIdhuM che? lakho, ene bIjeja divase jamInane kara vasUla karavAnI zarUAta thaI. badhAe kheDute pAyamAla thaI gayA hatA; paraMtu jamInadArane bhaya sarvane bhayabhIta karI rahyo hato. lokoe gharanAM rAcaracIlA, vAsaNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ gunhegAra koNa? kusaNa, DhoraDhAMkhara vecI mATIne kara cUkavyo. jamIna mahesula vasula karavA mATe jamInadAranA sipAIo amAre tyAM AvyA; paNa pAse hatuM zuM ? kAMIja nahi ! jyAM khAvAnA sAMsA tyAM jamIna mahesUlanA rUpiyA amArI pAse kyAMthI hoya? eka sipAI haMTara laI amArA ghara tarapha Avyo. meM mArA patine samajAvI kahyuM ke, e sipAIne kahI do ke, thoDA divasa thobhI jAva. kAMIka dhIraja rAkhe. rUpiyA thoDA di pachI ApIzuM. ghaNuM ghaNuM kAlAvAlA karyA pachI sipAI cAlI gayA. mane pAko vizvAsa hato ke, jamInadAra cUpacApa nahi bese. e jarUra rUpiyA vasUla karaze ane pachI kaMpIne besaze. " bIje divase jamInadArano eka jamAdAra rUpiyA levA Avyo. meM raDI raDIne tene mArI tamAma hakIkata kahI saMbhaLAvI. e jamAdAra Avyo to hato rUpiyA vasula karavA, paNa enA aMtaHkaraNamAM dayA hatI, manuSyatva hatuM, udAratA hatI ane sahAnubhUti temaja duHkhiyAMonI dAjha paNa hatI. enI sAme ja mArAM vahAlAM bhUlakAMe roTalInA TukaDA mATe TaLavaLatAM TaLavaLatAM raDatAM hatAM. e joI jamAdArane dayA AvI gaI, enuM hadaya pIgaLI gayuM ane amane 20 kaeNlara ApyA, DabatAne AdhAra maLI gayo. aMtaranuM AMdolana zAnta thayuM, paraMtu zAMti. zAMti te AvanArA tophAnanI zarUAta ja hoya che. ethI huM pUrepUrI bephikara nahotI." e divasane vIye Azare cAra mahinA thaI gayA haze. e nirdaya jamInadAre mArA patine bolAvyA; teo gayA. thoDI vAra pachI keTalAka sipAIe mAre ghera AvyA. anAja vagere tamAma sAmAna uThAvI gayA. pachI mane khabara paDI ke, e jamInadAranuM ja kAma hatuM. hRdayamAM taoNphAna macI gayu ke, mArA patidevanuM zuM thayuM haze ? e kema haze ? kevI hAlatamAM haze ?" eka kalAka pachI patideva ghera AvyA.emanuM meM utareluM hatuM-hadaya udAsa hatuM. teo duHkhI dekhAtA hatA. teo lathaDiyAM khAI rahyA hatA. joyuM to jaNAI AvyuM ke, emanA zarIramAMthI rakta TapakI rahyuM che. pITha upara cAbUkano jabaro mAra paDaye hato. hAya ! zuM manuSya manuSyane avuM rAkSasI narapizAca jevuM du:kha daI zake che ? ATa ATalI nipparatAM karI zake che ? hAya ! are e pApiyA ! A te zuM karI nAkhyuM? Ama mAruM aMtaHkaraNa krodhathI bharAI gayuM; paNa garIbanA krodhano upayoga ze ? te to phakta AMsuonA rUpamAMja dekhAI zake che-DhaLI paDe che ! huM rovA lAgI. e AvIne gupacUpa besI gayA. huM emanI pIThe pATA bAMdhavA lAgI." "patie jabarone lAMbo nisAso nAkhI kahyuM "e duSya 20 DaoNlara paNa jhuMTavI lIdhA." "ene ema karavAne ze haka hato ? tame kema ApI dIdhA? meM lathaDatI jIbhe pUchyuM." "huM kadIe na Apata, paNa mane cAbukanA mAre vyAkuLa banAvI dIdho. e mArathI huM bebhAna thaI jamIna upara DhaLI paDyo. e vakhata 20 oNlara e rAkSasoe mArI kamaramAMthI kADhI lIdhA. vahAlI ! mane bahuja pIDA thaI rahI che. mane tamArA khoLAmAM mAthuM mUkIne sUI rahevA de." "meM emane sUvADayA. e karAMjhavA lAgyA. je ke paisAvALAne AvuM duHkha heta te davAenA Dhagale DhagalA thaI jAta; paNa niSphara ne krUra nirdayatA! tuM koIne paNa nathI cAhI zakatI? keNa jANe che ke, e vakhate mArI upara zuM zuM vItaka vItI rahyAM haze ?" hAya ! aMgrejI rAjyamAM A eka svataMtratAnuM jAjvalyamAna udAharaNa hatuM. nyAyI padavInA adhikArI puruSa ! zA mATe nistabdha thaI jAo cho ?" jaDaja- " tyAra pachI zuM thayuM ? " " traNa divasa jema tema navyuM. pachI to gharamAM anAjane eka paNa dANa rahe nahi. patideva nokarI mATe gherathI nIkaLI paDayA. emane game traNa divasa thaI gayA, paNa e pAchA AvyA nahi. e traNa divasa ame sAva bhUkhyAM hatAM. jema tema karI baccAMone khAvAnuM ApI devAtuM. Akhare meM ane mArI gharaDI sAsue majurI karavAnuM zarU karyuM ! pati to na AvyA te naja AvyA. teo sukhethI ghera AvI jAya eTalA mATe huM dararAja paramakRpALu paramAtmAnI prArthanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 zubhasaMgraha-bhAga pAMcama karatI. huM nathI jANatI ke, mArI prArthanA paramAtmA sAMbhaLatuM hatuM ke nahi ! huM mAnuM chuM ke, kadAca garIbone mATe tenA paNa daravAjA baMdha ja haze." mane uMgha AvatI nahatI. aMtaHkaraNamAM zaMkAo ane ciMtAo bharelI hatI, koI koI vAra huM hAtha joDIne AkAza tarapha jotI-IzvaranI dayA mATe yAcanA karatI. bahAra AvIne vAre vAre jotI ke, teo kadAca AvIne daravAje ubhA haze ane amane jagADavA nahi mAgatA hoya. Ama keTalIe rAtrio meM mArA manamehananA maMgala mATe vyatIta karI. Akhare huM bahujabehada-ciMtAtura thaI gaI. e ciMtA bhaviyamAM AvanAra AphatanI agAuthI sUcanA hatI." eka divasa meM sAMbhaLyuM ke, mArA patideva eka moTaranI nIce kacarAI-cagadAI jaI paraloke pahoMcI gayA ! hAya ! jaDaja sAheba ! jarA vicAra karo ke, te vakhate mArI upara zuM zuM nahi vItyuM hoya meTara ! rAkSasI moTara ! ! mAnavazarIranI upara thaIne nIkaLI gaI ! koIe ene aTakAvI nahi. kacarAI javA bAda mArA patine davAkhAne mokalavAmAM AvyA hatA ke kema? e vicAravAjoga savAla che. dhanavAna amIronA vilAsane daMDa garIbanI upara paDe che. nyAyAdhIza! kahI-kahe ke, A kevo ajaba gajabano nyAya che. vArU ! kharekhara, have e kahevAtA paramakRpALu paramAtmAparathI mAre vizvAsa uThI gayo. garIbane kuTuMbasneha-pArivArika prema-paisAdArothI keTaloe vadhAre hoya che. mArI sAsue, mArA patinA motanI chabara sAMbhaLIne pitAnuM mAthuM eka paththara upara pachADI dIdhuM. e jarA jarA TaLavaLyAM ane zAMta thaI gayAM. A duniyAthI teo dUra thaI gayAM. mane paNa A jIMdagInI upara jabaradasta kaMTALo AvI gayo. huM AtmahatyA karavA mAgatI hatI, paNa mArI pAchaLa bicArAM be nirdoSa bhUlakAM hatAM-eka dIkaro ane eka dIkarI! meM raDatAM raDatAM chAtI para paththara mUkIne sAsujInI uttarakriyA karI. e kAma paNa bhIkha mAgIne meM karyuM." nyAyAdhIza ! zA mATe tame AMsu lUchI rahyA che ? zA sArU AMsu khelI rahyA che ? jyAre duniyAnI sahAnubhUti garIbo tarapha nathI te zA mATe tame mArI sthiti upara raDe che ?" nyAyAdhIze bahuja duHkhathI mAthuM uMcuM karyuM ane kahyuM--"vArU tyAra pachI zuM?" "tyAra pachI bALako raDavA lAgyAM, khAvAnuM mAgavA lAgyAM. huM emane khAvAnuM ApuM kayAMthI ? mArI pAse che zuM ane hatuM paNa zuM ? nyAyAdhIza ! mArAM bhAgya phUTI gayAM hatAM. bALako ratAM hatAM ane mAruM hadaya TaLavaLatuM ne kapAI jatuM hatuM. koI upAyaja nahotA. AkhA divasa bAda rAtre bALakanAM meM utarI gayAM. emane eka koLiyo paNa khAvAnuM nahotuM maLyuM." - "nAnakaDI merIe kahyuM-bA! khAvAnuM Apa" vahAlA dIkarA jekase kahyuM- bA ! mArA pitAjIne bolAve te amane jarUra jarUra khAvAnuM Apaze. tuM te nathI ApatI.' " jaja sAheba ! tamAre koI baccAM che kharAM ke ? je hoya te tamo pite mArA jevI hAlatamAM tamane pitAne mUkI jue ane pachI kAMIka kalpanA kare eTale tamane mArA duHkhanI kalpanA AvI zakaze. nyAyAdhIza--e nyAyAdhIza ! eja vakhate mAruM bhAvI ghora aMdhakAramaya banI gayuM. jIvanamAM rasa rahyo nahi-sukhanI kalpanA paNa bAkI rahI nahi. bALakoe pharI kahyuMbA ! roTalI-khAvAnuM Apa!" " "cAlo, huM tamane te ApuM." . "ema kahI huM bane bALakone bahAra laI gaI. thoDe dUra gayA pachI jekase kahyuM-bA kayAM che khAvAnuM ?" "cAla mArA bAluDA--cAla, jarA AgaLa vadha. huM tane khAvAnuM ApIza." " "cAlatAM cAlatAM ame eka taLAvanI pALe jaI pahoMcyAM. meM eka vakhata baccAMone premabharI najare joyAM. e vakhate khAvAnuM maLaze, e AzAe teo pralita thaI gayAM hatAM. AzAne anero camakAra temanI AMkhomAM thanagana karato nAcI rahyo hato. e joI huM raDI paDI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ gunhegAra keNu? 171. * jaja ! huM e bALakanI hatabhAginI mAtA hatI-mAtA !' e vakhate jekase pharI kahyuM- bA, khAvAnuM Apane !" " "ApuM chuM !' eTaluM kahI meM AsapAsa Amatema joyuM. koI tyAM nahatuM. jekasanuM gaLuM pakaDI lIdhuM. e jora jorathI bUmo pADe te pahelAM ja meM ene bhU-pIta karI nAkhe. e zAnta thaI gayo, ene jIvanadIpaka bUjhAI gayo ane Akhare meM ene taLAvanA. pANImAM pheMkI dIdho." - "aNasamaju bAlikA merI samajI ke-jekasane bAe khAvAnuM ApyuM ane tethI te zAMta thaI gayo-mUMgo rahyo. dardabharyA avAje dayAmaNuM moM karI merI bolI-ba bA mane khAvAnuM Apane ?" " "e bAlikAne enA bhAInI pAse pahoMcADI devA meM mArA hRdayane majabUta banAvyuM. merInuM nAnakaDuM suMdara gaLuM meM ekadama dabAvI dIdhuM ane te eTalA jorathI ke bicArI bAlikAnA sukAmaLa zarIramAMthI tatkALa prANajayoti nIkaLI gaI--rahI gaI phakata tenI cetanahIna . kAyA ! tenA maDadAne paNa meM taLAvamAM padharAvI dIdhuM. mArI AMkhamAMthI be AMsu TapakI paDyAM. tyArapachI huM eja taLAvamAM jaLasamAdhi levA-mArAM baccAMone maLavA-kUdI paDatI hatI eTalAmAMja mane pakaDI levAmAM AvI. e jaDaja sAheba ! A mArI pApakathA chekaSTamaya karuNa kahANI che." nyAyAdhIza bolyo "eraMDela ! A tamArAM bALakonA jIvana upara balAtkAra hate. zuM tamArA sivAya bIjA kheDuto ahIM nahatA ? e sAMbhaLI eraDela bolI-"nahi, nahi" te garjanA karavA lAgI--"hA, hatA ane atyAre paNa che kharA ! kadAca nehamayI mAtAomAM tame mane nirdayI-niSThara samajatA haze." hA, temaja che ! " "paNa e tamArI jabarI bhUla che.' kevI rIte ? jarA samajAva te !" nyAyAdhIza ! tame gAmaDAMomAM jaIne jue. kheDutonI strIo bhUkhathI divAnI thaI rahI che. annavinA teo tathA temanA bALabaccAMo TaLavaLI rahyAM che. teone pitAnI ja phIkara chebaccAMonI nahi. eo pitAnAja raktamAMsanA piMDone cIrI cIrIne ane rAMdhI rAMdhIne khAI rahI che. teo aMgrejone-je jAtinA tame pote paNa eka gauravavAna puruSa cho te jAtinelAkha lAkha dhikakAra daI rahI che. teonI phiTakAra ane kaduAonA zApane tame loke upara varasAda varasAvI rahI che-codhAra AMsuDe roI rahI che. zuM eja tamAro nyAya che ? zuM eja sAmrAjyasukha che? kahe, nyAyAdhIza ! sAphasApha kaha-spaSTa kahe ke, A te tamAro kevo vicitra javAba che ? ajaba insApha che ?" kevI viSAdamaya karuNa kahANI che ! nyAyanA zAsananA bhayaMkara pariNAmane vicAra karI nyAyAdhIzanI AMkhomAMthI TapaTapa AMsuDAMo kharavA lAgyAM; paraMtu nyAyAdhIzanuM Asana kAMI bhAvanAo pradarzita karavAnuM Asana ke sthAna nahotuM. e te nya yAsana hatuM-nyAyamaMdira hatuM.. e daMDanuM sthAna hatuM. ahIM komaLa bhAvanuM sAmrAjya nahotuM. ahIM to pramANenI chata hatIparisthitinI nahi. jarja jesaphanuM hRdaya pIgaLI javA chatAM paNa te eraMDelane kAMI paNa sahAyatA karI zakyo nahi. teNe kahyuM -"misisa eraMDela! koI paNa rIte korTa tamArI sahAyatA nathI karI zakatI. ene mATe mane bahuja duHkha thAya che-pazcAttApa paNa thAya che; paraMtu huM zuM karuM? parAdhIna prANI svataMtra vicAronI sAthe nathI rahI zakato. tame poteja tamAro gunho kabUla karI lIdho che. tethI tamArA upara bALahatyAno guno lAgI cUkyo che. bele, tamane kayI sajA vadhAre sukha ane zAMtidAyaka che?" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo * "huM motasivAya bIjuM kAMI paNa nathI mAgatI ke nathI cAhatI. mRtyudaMDaja mAre mATe sukhakAraka ane zAMtidAyaka che--huM paNa teja cAhuM chuM" mAguM chuM. have mane jIvatA rahevAnI lAlaca nathI ane AzA ke abhilASA paNa nathI. " jarja "tamAre jIvavuM ja paDaze. nyAya kahe che ke, tamane jIMdagI sudhI dezanikAlanI sajA thavI joIe." "kema vArU ?" "tame eka bhayaMkara pApa karyuM che. tame kALe pANIe jaze ne tyAM rahIne tamArA pitAnAM vahAlAM baccAMo mATe pazcAttApa karatAM raheze. tamane eja sajA karavAmAM Ave che." "e sajA huM nathI kabUla karatI. kALe pANIe mane kaI paNa laI jaI zake tema nathI. huM have svataMtra chuM. mArI upara koInI paNa sattA nathI." jaja-"tAre javuM ja paDaze. sipAIo ! tamAre gunhegArane laI javI paDaze. AnI upara tamAre sakhtAI paNa karavI paDaze. jAo, ene laI jAo. leDI eraMDela-" "huM jAuM chuM mi. josapha ! paraMtu tame paNa sAMbhaLI . (sipAIone potAnI tarapha dhasI AvatA joine) sipAie ! jarAka thobhI jAo. tamAre mArI upara zaktiprayoga karavAnI jarUraja nathI, vArU mi. jaDaja ! huM to jAuM chuM, paNa tamane e jaNAvavA mAguM chuM ke, A khUnanI sajA tame nathI karI. A to garIbAI mATenI sajA che. zuM e tame samajI zake che ? mArI upara bALahatyAno gunho cheja nahi, paNa vartamAna sarakAra-nIca ne svAthI lokonA kara karAye...no aparAdha che. sarakAra daravarSe vagara upakAra karyo prajAnI pAsethI jamIna mahesUla vagerenA rUpamAM kareDa kaeNlara vasula kare che. te sarakAre Apattine vakhate-vasamI veLAe garIba bicArI rAMkaDI zaiyatanI sahAyatA na karavI joIe ? zuM e ene dharma nathI ? zuM che temanI nyAyI ne yogya karaja nathI ? mi. jaDaja ! sAMbhaLI che ane e smaraNamAM rAkhe ke, A anyAyI sattA vadhAre divasa TakI raheze nahi. taratamAMja tamArI jAtinuM satyAnAza thaI jazetamAro ATalo vaLI jaze ! e paNa na bhUlazo ke, A amerikAmAM thoDA ja samayamAM evA te jabaradasta ne dAruNa dAvAnaLa saLagI uThaze ke je tamane bALIne rAkhakhAkha banAvI deze ane A prAMta svataMtra thaI jaze. tamAruM potAnuM ja rakta tamAro jabaro zatru thaI paDaze. tamArAMja aMge phATI jaze ane tamane pIDA devA lAgaze. Akhare eka divasa e Avaze, ke jyAre tamAruM nAma ja nahi rahe. dRo ! garIbone satAvI satAvIne rAjI thanArA zayatAne ! tamAro thoDAja samaya bAda nAza thaI jaze. tamArI saMghazakita kAMI paNa kAma nahi lAge. kAyare ! kuTila nItijJo ! tamArA kAyadAo ane nyAyanI upara duniyA khaDakhaDa hasaze. bhAI bhAI jUdA jUdA pakSomAM sAmela thaze. tamAruM bhayAnaka patana thaze. duniyAmAMthI tamAruM nAmanizAna paNa maTI jaze. je rahI jaze to hAtha cALI coLIne raDaze ane saDI saDIne marI jaze. mi. jaja ! mArAM A vacane tamArA pratyenI mArI zatrutAnAM nathI, paNa mArA dAruNa duHkhamaya aMtaHkaraNane kharekhara ane bhayaMkara zApa che ne te jarUra phaLaze ja ! mi. josepha nyAyAdhIza ! juo, AkAza tarapha najara karI jue, paraloka-svarga-tamArI upara thuMke che. tamane duniyAmAMthI uThAvI laI javA mATe zayatAna taiyAra thaI gayuM che-ubhe che. tame krodhanA pAtra nahi paNa patita thanArA ne dayAne pAtra che. paramAtmA tamane kSamA kare. sipAIo ! mane jaladI laI cAlo. A nyAyAdhIza chatAM paNa aMgrejaja che ne pAmara che. ene hRdaya nathI. hadaya heya tepaNa te niSphara che, nirdaya che. e manuSyatvahIna pAmaranuM mahatuM paNa huM nathI jovA mAgatI. cAle, bhAI ! cAlo. mi. jaja ! tamane A mArI AkharI salAma che." adAlatanI bhIDamAMthI "hiyara, hiyara" ne "brevo-be" nA avAje nIkaLavAthI adAlata gajanA karavA lAgI. gunhegAra zrI sipAIonI sAthe kedakhAnA tarapha cAlI nIkaLI. misisa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ gunhegAra kANu ? 173 eraDelanA mukha upara kAMti hatI, zauyanAM cihnA hatAM ane zAkanA taragA-bhAvA te upara taravarI rahyA hatA. Aje AkhI duniyA zAMta jaNAya che. sadhyAnA samaya hAvAthI AkAzamAM bhagavAna sUryanArAyaNa paNa zAMta lAge che. svaccha AkAzamAM vAdaLanA be cAra TukaDAe Amatema phelAi gayA che. e TukaDAo sUryanI maneAhara ratAzane lIdhe bahuja rUpALA lAge che. vizALa samudra paNa badhI rIte zAMta che. phakta jaLanA e cAra taraMgA utpanna thai Amatema majethI nAce che eTalu ja ! e sAgaranA vizALa paTa upara briTIza krebaleTa nAmanI sTImara vegathI cAlI jAya che. emAMnA musApharo kAi vakhate jamavA jAya che te! kAi vakhate samudra ane AkAzanA manameAhaka dekhAvA jAvA mATe Deka upara AvIne ubhA rahe che. kAi kAi tA AgameTanAM mazIne jovA mATe temAM nIce utarI jAya che. e AgoTanA eka oraDAmAM eka abaLA A gupacupa beThI che. vahAlA vAcaka ! eja strI misisa eraDela che. Aje e dhruske dhruske raDI rahI che. enu Apattimaya ataHkaraNu udAsa thai gayuM che. du:khAthI baLI gayelI abaLAnA aMtaHkaraNamAM AtmavedanA sivAya bIjuM zuM rahI zake tema che vArU ene saMsAra nabhraSTa thai gayA che. mALAmAMthI pakSAe peAtAnI pAMkhA paheALI karIne uDI gayAM che ane svata MtratAnI premIpa MkhiNIne z2abaradastIthI parAdhInatAnAM pAvika adhanAthI bAMdhI levAmAM AvI che. Aje--atyAreja misisa eraDala vicAra karI rahI che ke, kharekhara huM gunhegAraja hatI. mAre mArAM bALakonAM khUna karavAnI zI jarUra hatI? zuM majurI karavAthI peTanA khADA pUravA pUratuM naja maLI zakata ? nA, majurI maLatIja naheAtI. evI hAlatamAM kharekhara mArAM vahAlAM khALakAnuM bharaNapeSaNu karavAnuM mAre mATe badhI rIte asa Mbhavita hatuM-mArAthI na khanavA joga kAma hatuM ! vahAlA dIkarA jekasa! me` tane ane tArI bahena merIne peAtAnA svAmaya yajJakuMDamAM homI dIdhAM Ahuti banAvI lidAnanI vedI upara vadherI nAkhyAM, dardIne cagadI paNa nAkhyAM! te vakhate tame ajJAna bALakA hatAM; paNa have paraNeAkamAM, mArAM vahAlAM bhUlakAMo ! tame ajJAna nahija rahI zakA ! hAya, pyArA putra jekasa-e merI ! Aje tamArU smaraNu mane vila banAvI de che. mane mApha karajo. mArAM vahAlAM bhUlakAMo ! are...paNa A zuM ?... e akhalA erate joyuM ke, samudranA caMcala taragA upara divya bALakA tarI rahyAM che. Aha ! sau zAMta thai gayuM. jANe ke AgoTa ubhI rahI gai heAyatI ! tara MgApara ramatAM bALakA jesa ane merI che, temanuM mukhamaMDaLa madhura madhura hAsyanI jhAMkhIthI camakI rahyuM che. kadAca, have teo bhUkhyAM nahi hAya ! ekAeka samudranAM hAthIsamAM meAjAe zAMta thaI gayAM. e bALakA sAgaranA taraMgA upara ubhAM rahI gayAM. dhIme dha^me pachI tee peAtAnI pAseja jANe. AvI ubhAM heAyanI, evA misisa eraDelane bhAsa thai AvyA. e bALakeAnAM mukha upara tiraskAra ane dhRNAnA bhAvA camakI rahyA hatA. jesa jANe peAtAnI snehamayI mAtAne kahI rahyo hateA ke "bA, bA ! tuM A pApI leAkeAnA paMjAmAM kema AvI gai che ? A ! A nyAya nathI.. Ava, ame tane bacAvI laizuM." merIe paNa jANe kahyuM ke " khA! cAlI Ava. tArI dayAkRpAthI ame sukhI chIe mADI !'' 'ahA ! mArI dayAnu smaraNa karAvI mane tiraskAramaya zabdonuM lakSya banAvI rahI che-- mane tarADI rahI che. eNe te taraphathI AMkheA pheravI lIdhI. AkhA pheravI letAMja te je eraDAmAM hatI tenA eka khUNAmAM pharI bALakAnAM madhura mukha dekhAvA lAgyAM. bArImAMthI khIjI tarapha joyuM teA tyAM paNa khALakA ubhAM ubhAM kahI rahyAM che keH-- "mAtA-mAtA ! A nyAya nathI." have A nArIne nirAMta kyAM maLI zake ? kharekhara ahIM nyAya nathI. zuM mAre| eja nyAya hatA? e paramAtmA ! zuM duniyAmAM tArI hastI cheja nahi? ane jo heAya te tuM zuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 zubhasaMgraha-bhAga pAMcame sUI rahyo che? zuM tuM nahi jAge ? sAruM, have pote ja tamArI nidrA, tamArI pAse AvI dUra karavAnI kozIza karIza. tamAma duniyA sukhamAM che te pachI mane ja zA mATe du:khanI bhayaMkara javAlAmAM nAkhI dIdhI-re homI dIdhI? motaja mArI mAtAnI pavitra soDa che ane teja mane ArAma ApI zakaze. thobhe, e vahAlAM baccAMo ! jarAka bhI jAo, AvuM chuM. kharekhara ahIM nyAya cheja nahi ! eNe pharI bArImAMthI joyuM te bALake adazya thaI gayAM hatAM. have gunhegArane jIvanane meha thavA lAgyo. e ! jIvana keTaluM badhuM suMdara ane keTaluM mohaka che ! enI sauMdaryamaya suMdaratAmAM mRtyune kAMThe pahoMcI gayelo mANasa paNa mAhita thaI jAya che, mugdha banI jAya che, jIvananI tarapha te lAlasAmaya taraMgAvaDe jevA maMDI jAya che. nahi, jIvanane veDaphI devAnI jarUra ja zI che? evo vicAra karI eraMDele AMkho ughADI te tene karI paNa potAnAM bALake dekhAyAM, temanAM mukha upara taraskAramaya bhAvo uchaLatA hatA ane AMkhe paNa tevAja bhAvothI bharelI hatI ane teo tenI tarapha joI joI ghUske dhruske raDI rahyAM hatAM. - have enAthI rahI zakAyuM nahi. have eNe nizcaya karI lIdhuM ke, jyAM sudhI A jIvana che tyAM sudhI A bhayaMkara dekhAva dekhAte baMdha thaze nahi. huM jIvatI rahuM paNa zAmATe? zuM eja anyAyI adhikArInA anyAya sahana karavA mATe? e nahi bane. ane banI zakaze paNa nahi. evo vicAra karIne teNe maravAno nizcaya karI lIdho. . eraDIne daravAjo baMdha hato. e bahAra AvavA mAgatI hatI, paNa AvI zakI nahi. have e samaya hete, ke jyAre te maravA mAgatI hatI paNa sAdhana nahotuM. phakta bArIe loDhAnA gaja besADelA hatA. maranAra Akhare maravAnuM sAdhana kheLIja kADhe che. eraMDele gupacupa eka bhoMyarAne. daravAje ughADayo ane te raste te eka nIcenA oraDAmAM pahoMcI gaI. ahIM svaccha pANI bheguM karavAno oraDo hato. pANI choDavA mATe tyAM eka cakakara lagADeluM hatuM. misisa eraMDele-duHkhI abhAgaNIe-eka vAra Ama tema joyuM. pachI AkAza tarapha joyuM. thoDI vAra te te taraphaja jotI rahI. e dRDhanizcayathI uThIne eka siMhaNanI jema ubhI thaI gaI. enAmAM jeTalI zakti hatI te badhI ekaThI karI teNe jorathI-khUba jorathI-loDhAnA cakkara upara eka nAriyeLanI jema-mAthuM pachADayuM! cakakare aTTahAsya karyuM ane gunhegAra strI misisa eraMDela hamezane mATe zAnta gaI gaI. enAM kAryone aMta thaI gayo. e aparAdhI strInAM adhikArIo pratye nIkaLelAM zApavacana ghaNA kALa sudhI AkAzamAM garjanA karatAM rahyAM. koNa kahI zake che ke, misisa eraDelane e bhayaMkara zApa saphaLa thayo ke nahi ? ame paNa amArA vAcakane namratAthI pUchIe chIe ke-Apa poteja kahe ke, AmAM aparAdhI-gunhegAra-hatuM keNa? ("citramaya jagata" nA aMkamAMthI. lekhaka-zrI. paMDita udayacaMda vaidya.) * * * Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 195 kaMsa laIne AvelA paNa 67-kraoNsa laIne AvelA paroNAo jyAMthI jyAMthI mizanarIonI pUrNa hakAlapaTTI thaI, tyAM tyAM svarAjya karyuM ane bAkInA deza yuropIyanee gaLA nIce utArI dIdhA, japAnanA svAtaMtryanuM kAraNa khristI dharmane samULa uchedaja che, ema amane lAge che." eziyA khaMDamAMnA judA judA dezone pAzcAtya e kevI rIte hoiyAM karyA, e samajavAne upalo utAro sAre upayogI thaze. eziyA khaMDane jItavA sArU prathama pravAsIo AvyA ane e - pravAsIo pitAnI sAthe pAdarI lokane letA AvyA. tyAra pachI vepArI AvyA ane chevaTe taravAre AvIne eziyA khaMDane pAdAkrAMta karyo. kraoNsa, trAjuDI ane taravAra, e ApaNuM eziyATika rASTronA gaLAmAM phAMsa nAkhavA sArU taiyAra karelAM traNa sAdhana hatAM. te A eziyA aMkamAMnA niranirALA viSaye vAMcatAM pahelAM je khristI dharme ApaNu dAsyano pahelo phAMso nAkhyo tene saMkSepamAM itihAsa joIe. eziyAkhaMDa zodhavAne AvelA vAsko DI gAmA, pharDinAnDa maeNgalina ane alabuka vagere pravAsIo saMbaMdhenI hakIkata vAcakavargane jJAta che ema samajIne ame prathama dhArmika parataMtranA praznane hAthamAM laIe chIe. hiMdustAna, jAvA, sumAtrA, cIna, jApAna vagere dezomAM pAzcAtya rASTromAMthI judAM judAM mizana AvyAM, e badhAMe pitAnI puNyAI kharcAne eziyAkhaMDanI bhUmi pAzcAtya lUMTArAonA parAkramane mATe acchI rIte taiyAra karI rAkhI. e tamAma mizanarIonA parAkramanAM guNagAna pAzcAtya lekhakoe gAyAM che. e pratyeka mizananA kAryano amAre vicAra karavAne nathI; kAraNa A itihAsa kahevAnuM sthaLa nathI, paNa ApaNe age lAgelI AganuM ja mAtra amAre nirIkSaNa karavAnuM che. hiMdustAnamAM khristI dharmane prasAra karanAra pahelo vIra thremasa nAmano hato. teNe bahu jUnA kALamAM khristI dharmano pracAra karyo hato; paNa porTugIjhoe hiMdusthAna jItavAnI zarUAta karI tyArathI khristI pAdarIone ApaNA dezanA jaMgalI, ajJAnI, khoTA dharmanI ne khoTA devonI ArAdhanA karanArA lokonI karuNuM AvI ne ApaNane ajJAnapaMkamAMthI temaja narakamAMthI choDAvavAne temane vadhu sagavaDa maLI. yuropamAM iTasa lailAe jeiTa paMtha sthAne ane 1541 mAM kAnsisa jheviyara hiMdusthAnamAM AvavAne nIkaLyA. jheviyara sAhebanI dharmabhAvanAne sAgara pitAne ATalA badhA ajJa lokone dhArmika gulAmagIrImAMthI choDavavAnuM zreya maLaze evI kalpanAthI uchaLavA lAgyo ane je lokone vaTalAvavAnA che temanI bhASA to pitAne AvaDavI joIe e vicAra paNa temane sUjhe nahi. jheviyara sAhebane hiMdusthAnamAM vaTalAvavAnuM kAma karavA sArU kulamukhatyArI ApavAmAM AvI. jheviyara sAheba hAthamAM eka ghaMTA letA ne rastAmAM te ghaMTA vagADatA jatA. chokarAMo temanI pAchaLa lAgatAM, paNa e chokarAMone ja teo ikhristanA pavitra bAyabalamAMnAM vAkayo bolAvatA ane te vAke tamArAM mAbApa pAse paNa bolAvo evo upadeza karatA. AgaLa jatAM temaNe gAvAmAM zALA ane kaeNleja kADhayAM. dharmaprasArane mATe A zikSaNa saMsthAone sAro upayoga thaze evI temanI kalpanA hatI; paNa e saMsthAone kharca kevI rIte nibhAva enI temane ciMtA thaI paDavAthI temaNe eka navoja mArga zodhI kADha. govAmAM je hiMdu lokenAM devaLa hatAM te devaLo temaNe lazkarI sipAIonI madadathI udhvasta karyA ane e devaLomAMnI mUrtinA dAgadAgInA, hIrA, mANeka, motI vagere amUlya saMpatti lUMTI laIne tene viniyoga A saMsthAmAM karyo. tyAra pachInA kALamAM govAnI aMdara mizanarI e atyaMta romAMcakArI evA atyAcAra karyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA jheviyare vacamAM hiMdI ane malAI bhASAnA bhAgyAtUTayeA piracaya karI lIdheA. pachI te gAvAthI AgaLa malabAra tarapha vaLyA. A AkhA malabAra prAMta pArTugIjhenA kabajAmAM Avye hatA. ahI suddhAM jheviyara ghaTA vagADatA karavA lAgatA. karAMo tenI pUrUM lAgI tenI revaDI uDAvatA. paNa kAI paNa prakAre zrotA maLyA ke enuM kAma cAlatuM. pachI te eka meTA paththara upara ubheA rahetA. ane laeNTina, speniza, iTAliyana, phreMca vagere bhASAone AdhAra laine ane sAthe sAthe hAthapaganA cALAnI madada lane upadeza zarU karatA. chevaTe te krAsa kADhatA. e phreMsanu` pote cuMbana laI leAkeAnI pAse paNa cuMbana levarAvatA. pachI te pratyeka jaNane eka eka mALA bakSIsa ApatA. kevaLa cuMbana karyAMthI te ekalI mALA pheravavAthI tame vaTalAyA ema te kahetA. vaTalAvavAnA A prakAra sivAya bIjo prakAra vadhu prabhAvazALI hatA. te perTugIjha sipAionI madadathI hiMdunAM devaLe teADI nAkhatA, adaranI mUrti enA TukaDA karatA, eja jagAe pavitra isunAM devaLe. ubhAM karate te e devaLAmAM *sapara laTakanArA isunI mUrti sthApatA. AvAM devaLA teNe keTalAM udhvarata karyAM ene pattoja nathI. taNA jo dharmAntara kare teA bahu uttama, evA uddezathI teNe zALAe kADhI ne e zALAmAM sainikAnI dhAkathI che.karAMone AvavAnI pharaja pADI. aneka ThekANe zALAe udhADavAne kAryakartAonI jarUra paDavA lAgI. ignATasa lAyalAne lakhavAmAM AvyAthI te AvA kAryakartAone ApaNA uddArane mATe meTA bharIne mokalavA lAgyA. emanu mukhya keMdra gevAnI leja hatuM. tyAM AgaLa jheviyare 120 hiMdu heAkarAMne lazkarI sakhtAithI ANIne vaTalAvyA ne temane peAtAnA jAtabhAiene vaTalAvavAno hukama karyA. sileAnamAM AvelA kadInA rAjAne tenI AsapAsa lazkarI adhikArIe ubhA rAkhIne AvIja rIte vaTalAvavAmAM AvyA ane tenA prajAjana temaja adhikArI paikI jee vaTalAvAne rAjI nahi hoya temanI mAlamattA japta karavAmAM Avaze evA hukama kADhayA. AvA prakAranI baLajabarInA dharmAntarane lIdhe dararAja hajAro leAka khristI thavA lAgyA ne Rviyara sAhebane bApTimA vidhi karavA sArU divasa te rAtri adhurAM jaNAvA lAgyAM. A dharmAMtara kevaLa nAmanuM hatuM. vaTalAyelA leAkeAne pAdarIe khristI kahetA eTaluM ja, paNa temanAM pagalAM tyAMthI gayA pachI tarataja AcAravicArathI pUrNa hiMdu evA A vaTalAyalA leAkeAne brAhmaNe pharIthI peAtAnA dhamamAM letA. A prakAra joIne jheviyara tathA tenA dosta aMteAna kriminalanA pitto khasI gayA ane temaNe brAhmaNNAnA ananvita chaLa karavAnI zarUAta karI. A chaLa manuSyatvane kalaMka lagADanArA hatA ane e kRtya pavitra IsukhristanA anuyAyI- eka gAlamAM mAravAthI bIjo gAla AgaLa karavA Ama kahenArA karatA hatA! mA chaLa asan thavAthI je lAka haju sudhI hiMdu rahyA hatA temanI pAse brAhmaNAe madadane mATe yAcanA karI. tyArapachI A porTugIjho viruddha laDAi thatAM e laDAimAM A teAna kriminala temaja bIjA aneka peTu gIjha loka mAryAM gayA. A katalane lIdhe mizanarI leAkeAnA julama kaMika kALa ThaMDA paDayA, paNa krAnsisa jheviyara e ka Mi AvA banAvathI gabharAi jAya eve! nahetA. eNe vaTalAyalAonI zuddhi karI lenArA brAhmaNA upara vera levAnuM nakkI karyu. eNe gAvAmAM eka dharma maDaLa sthApyu te e maMDaLanA te pote adhyakSa thayA. A maDaLanA hAthamAM ekaja kAma hatuM. te e ke, je brAhmaNa vaTalAyalAene peAtAnA dharmamAM pAchA le te khristI dharmanA vadhatA jatA prasArane aDacaNu kare, temane atyaMta bhayaMkara ane amAnuSapaNe sajA karavI A zikSA karavA sArU teNe lazkaranI madada mAgI ne te tene maLI. A nIca pharamAnane lIdhe ghaNA brahmaNAne phrAMsIne lAkaDe laTakavu paDayu. athavA temane janmaTIpa ke hadapArI maLI ane temanI mAlamattAnI dhULadhANI thai te saMpatti mizanarIonA tAbAmAM gaI. A prakArane lIdhe keTalAka bIkaNa lAka mRtyunI zikSA cUkavavA sArU kivA AgatI pracarDa jvALAmAM jIvatAM baLI maravA karatAM khristI thavu sArUM ema kahevA lAgyA. kapaTajALa, vidhvaMsa, khUna, turaMga ityAdika AsurI sAdhanAvaDe jheviyare hiMdusthAnamAM dhaprasAra karyAM. AvI rIte A rAkSase hiMdusthAnamAM dhIMgANuM karyo pachI jApA 196 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ krosa laine AvelA pazuo 177 namAM paNa tevuM ja parAkrama karavAnI tene buddhi thaI ane teNe jApAna tarapha pitAne morace mAM. jheviyara ane eMjara nAmanA eka jApAnI gRhastha sAjhamA rAjAnA rAjayamAM pagalAM kayAM. jheviyare prathama eMjarane pitAnA pavitra dharmanI dIkSA dIdhI. e ejaranuM jApAnanA bAdazAha AgaLa sAruM vajana hovAthI bAdazAhe jheviyaranuM acchI rIte svAgata karyuM; eTaluM ja nahi paNa tene pavitra dharma prasAra karavAne paravAnagI suddhAM ApI, jheviyarane jApAnI AvaDatuM nahotuM, paNa tenI ghaMTA temaja yuropamAMnI badhI bhASAonuM mizraNa, enI sahAyathI te tyAMnA loko AgaLa baDabaDa kara | lAgyo. tyAMnA loka hiMdu lokana jevA bheLA ane mUrkha nahotA. temane A prakAra luccAIbharyo lAgyo. ahIM AgaLa pitAnI dALa gaLatI nathI e joIne jheviyara beMjha bane. buddhidharmamAMnA eka bhikSune zaijha kahetA. temanAmAM ane romana kaeNthalika dharmamAMnA AcAramAM puSkaLa sAmya hovAne lIdhe jheviyarane sArI taka maLI; paNa tyAMnA dharmaguruone A bhAmaTa beMka banavAthI atyaMta gusso AvyA ane A luccA baeNjhane lIdhe ApaNA dharma upara saMkaTa Avaze evI potAnA rAjA pAse takarAra karI. lagabhaga baMDa karavAnI lokonI pravRtti joIne rAjAe potAnuM dhoraNa badalyuM. eNe jheviyarane kahyuM ke, tuM je eka kSaNa paNa amArA rAjyamAM raheze to tane ThAra mArIzuM ane pitAnI prajAne hukama karyo ke, je koI khristI dharma svIkAraze tene paNa jIvathI javuM paDaze. jheviyara sAhebane e rAjya choDIne gayA sivAya chUTako ja nahoto; paNa eja jApAnanA bIjA eka prAnta para pharAMDe nAmano rAjA rAjya karato hato. tenuM ne upalA rAjA vera hAvAthI jheviyara pharAMDAnI pAse gayo. pharAMDee tene dharmAtaranI caLavaLa karavAnI paravAnagI ApI ane jheviyare mAtra vIsa divasamAM aneka lokone vaTalAvyA. tyArapachI teNe jApAnanA anya sthaLe javAnA prayatno karyA, paNa te badhA niSphaLa gayA. pachI te buddha dharmanA mULasthAna tarapha-cIna tarapha-vaje. cIna dezane khrista karI nAkhyA pachI AtmaghAtakI jApAnI lAka pitAnA kAbumAM Avaze evI tenI kalpanA hatI; paNa cInamAMne pahelo mukAma apayazI nIvaDyo. tyAMnA rAjAe A baeNjhane je ke Azraya dIdho tathApi e dezanA jhoe tene hAMkI. mUkavAnI rAjAne pharaja pADayAthI bicArA jheviyarane vIle moDhe kaMtAna tarapha javAnI pharaja paDI. kaMtAnamAM AvyA pachI teNe pekiMgamAM javA sArU piTugIjha vAyasaraiyano patra mAge. vAyasarrIya patra ApavAne nAkhuza hato; paNa eka vepArIne A sArI taka che ema lAgyA uparathI teNe apAvarAvyo. jheviyare potAno mArga malAyA taraphathI javAno nakkI karyo. te eka sAdA vepArI tarIke pekiMganA elacIkhAtAmAM jato hovAthI tene saMzaya uparathI pratibaMdha thaye; paNa eTalAthI kaMI A vIra Dagamage nahi ne eka nAnakaDI boTamAM besIne nAsI chUTayo. tene tyAMthI gupacUpa pikiMgamAM javuM hatuM paNa AvI bhAmaTAgirI Isu khristane na gamavAthI jheviyara sAheba tAvathI AjArI paDyA ne isunA dehamAM vilIna thayA. A jheviyaranI eka moTI kabara gAvAmAM bAMdhelI che. jheviyare kumArgane Azraya karIne khristI dharma phelAvavAno kevo prayatna karyo e ApaNe joyuM. jheviyara e eka jabaradasta dharmaprasAraka hato tethI ja tenA kAryanuM avalokana karavuM paDayuM. tyArapachI Itara dhamapadezakoe tenAthI paNa vadhAre nIcatA karI. jheviyaranA mRtyu pachI tenA nAmanI zALA, kaeNleje, rUNAlayo, anAthAlaya vagere dharmaprasArane mATe kADhavAmAM AvyAM. khristI mizanarIo dharmaprasArane mATe jUdI jUdI jAtanA mArge jatA ne pote brAhmaNonA jevo pozAka paheratA tathA pote hiMdunA karatAM jUdA nathI ema batAvavAno prayatna karatA. te hiMduone kahetA ke, tame tamArA nAma, AcAravyavahAra badhuM hiMdu pramANe kare, paNa phakta bAptismA le eTale thayuM. brAhmaNaveSadhArI A mizanarIo, prasaMga AvatAM ame khristI nahi paNa hiMdu chIe ema suddhAM kahetA ane khristanA pheMsane pagataLe khuMdavA uparAMta game tevI niMdA karatA. AvI jAtanAM eka be udAharaNa ApyA sivAya AgaLa vadhavuM yogya nathI. zu. 12 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA piTara konsTenTAina nAmanA eka pAdarI hiMdI ane sa MskRta bhASA uttama zIkhyA hatA. brAhmaNanA AcAra te eTalA khInacUka pALate ke, tene tamAma leAka mahAna sAdhu kahevA lAgyA. tenI kIrti rAjAnA kAnapara pahoMcI. e sAdhunAM kAvya cAre tarapha prasaravA lAgyAM. rAjbane jyAre A brahmarSinI hakIkata jANavAmAM AvI tyAre tene pAtAnA pradhAna ane mukhya maMtra banAvyA. A piTara sAheba pUrepUrA brAhmaNa banyA. dhADApara eMsIne te rUAbabhera karavA jatA. pAlakhImAM esIne paNa karatA. tenI AgaLa masAlA baLatI ane AjubAjunA azvastha sipAio raNaziMgu phUMkIne tenu Agamana jAhera karatA. tenI A luccAi dhaNA divasa cAlu rahI hatI. 198 khIjo eka pAdarI taddana halakI jAtanA leAkAmAM jaine maLatA. te eka vezyAne tyAM jaI tenA vizvAsu mANasa banyA. te e vezyAnI sAthe gAvuM, khajAvavuM, nAcavuM ne dArU pIvA ityAdi nidya bAbate karate. e vasyA khristI thavAne taiyAra hatI. khristIdhama vezyAvRttinA tiraskAra kare che ema tenA jANumAM AvyuM; paNa A pAdarIe tene kahyuM ke, tame majethI vezyAnA dhaMdhA karI, paNa tamArA utpannanA keTalAka bhAga pavitra devaLene Ape eTale thayuM. AvI nIca ane nidha rIte A pAdarI leAkeA dhamAMtara karAvatA hatA. jApAnamAMne A khristIdharmAMnA prasAra ApaNe thADAka joyeAja. tyArapachI jApAnamAM A dharme vistRta pramANamAM hAthapaga pasAryAM ne krAsanI pachavADe rAjya Ave che e nyAye AkhA jApAna khristamaya thaze ke zuM evI dahezata lAgavA mAMDI, e vakhate jApAnamAM ekasUtrI sattA nahotI. jApAnanA niranirALA vibhAga ane niranirALAM 50 rAjyeA thayAM hatAM. A adhAdhrudhAne lIdhe khristI dharmane tyAM AgaLa caMcupraveza karavAnuM kAma saheluM thayu'; paNa A thayelA caMcupraveza AgaLa jatAM prANusahita kuvA kheMcI kADhavAmAM AvyA teja tihAsa ApaNe joie. jApAnanA aneka TukaDA thavAthI tyAMnA rAjAe ekabIjAne dveSa karatAM. pADAzA dveSa khIjAmAtA nAza karavAne hiMdusthAnane ehIyAM karanArA pAzcAtyAne upayAgI thaze evI AtmaghAtakI kalpanA temanA magajamAM AvI. A pAzcAtyAnI madadane lAbha khrirata mizanarIonI mArateja thavA zakya che e paNa temane samajAI cUyuM. ethI keTalAka jApAnI rAjAe pAdarIonI pAse gayA ne temanI madada mAgavA lAgyA. pAdarIone eja joitu hatuM, temaNe jApAnamAM praveza karI lIdheA. e paikI keTalAka rAjA pote pritI banyA. temaNe potAnI prajApara dharmAMtaranI sakhtAi karI, temaNe A pAdarIone meTI moTI jamIno ApI. muranA rAjAe tA eka gAmaja temane bakSIsa ApI dIdhuM. AvI rIte khristI pAdarIone AkhurAna caravAne maLyuM. temane potAnI zALA-kolejone mATe, spitAlene mATe temaja anAthAlayeA mATe meTI meTI imAratA maLavA lAgI. A sattA hAthamAM AvyAthI A mizatarI khUba zirajora banyA. temanI madadamAM lazkara hovAthI te AjubAjunA rAjAone suddhAM tame dharmAMtara kare| hiteA tamArApara svArI karIzuM Ama dhamakAvavA lAgyA. A dhamakInuM AgaLa jatAM kRtimAM rUpAntara thayuM. A kALA jhabbAvALA, tyAMnA rAjA pAse kharekharaja pADozanA mudda rAjAopara svArI karavA lAgyA. ane khriratI dhama AkhA jApAnane vyApI nAkhaze ke zu evI khIka lAgavA mAMDI, jApAnanA A AtmadhAtakI te mUkha rAjAone khristI dharmane mATe bIlakulaja prema naheAte e khInA lakSamAM rAkhavI joie. parasparanA jheravere temanA aMtaHkaraNamAM vAsA karyo hAvAne lIdhe paradezI mezanarIone hAthamAM laI peAtAnA pADAzIone khaMkheravAnA temaNe nIca udyoga karyo ane mizanarIoe paNa AgaLapAchaLanA vicAra na karatAM e AgamAM tela hAmyuM. AvA prakArane lIdhe jApAnamAM khUna, mArAmArIe, baDA, yukti prayukti, krArasthAnA vagerene jora maLyuM. taravAranA jorapara musalamAnI dharma phelAvanArA mahamadane dekha denArA khristI lekAe A raktamaya itihAsane avazya vicAra karavA. tyAMnA mizanarIoe khristI dharmanA prasAra karatI veLA kharA khristI dharmane TAlle mUkI khATAja dha phelAvyA. jApAnI leAkAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAsa laIne AvelA paraNAo kalpanA pramANe temaNe Isu khristanuM caritra banAvyuM. isu khrista e eka sutAranI strIno chokaro hato; ne jagatamAM jarInAM kapaDAM paherIne jedAhanA rAjA tarIke rAjya karavA lAgyo ne eka palaMga upara atyaMta vaibhavamAM te maraNa pAme. AvuM temaNe IsunuM caritra AlekhyuM ! paNa IsuthI A pitAnI viTaMbanA sahana na thaI ema dekhAya che. nidAna jApAnamAMnA e isue pitAnA kheTA bhakato upara ene mATe pUrepUruM vera lIdhuM. A mizanarI saMsthA e vakhate jema parasparanuM vera levAne upayogamAM AvatI, tema te pitAno vepAra ne cazvarya vadhAravAmAM paNa upayogI thatI. kiyuzunA lekee A mizanarIo AvyA ke vepAra vadhe che evuM joIne temane potAnA prAMtamAM AvavAne nimaMtraNa ApyuM. A mizanarIo nAgAsAkImAM AvIne rahyA. A nAgAsAkI eka gAmaDuM hatuM; paNa mizanarIonI puNyAithI te thoDAMka varSamAM pracaMDa baMdara banyuM. AvI rIte potAnI caDhatI joine tyAMnA rAjAe potAnI sarva prajAne khristI thavAnI samrAI karI. je khristI nahi bane tene phAMsIe laTakAvavAmAM Avaze A hukama kADhavAmAM Avyo. AthI tyAMnA 20,000 loka pAMca sAta mahInAmAM khristI banyA. baMgamAM paNa A ja prakAra banya: paNa khristI mizanarI pitAnAM ToLAMmAM AvAM ajJa meMDhAMone kheMcIne kaMI svastha besatA nahi. te buddhadharmanAM devaLAne toDI nAkhI e dharmane naSTa karI nAkhavAno prayatna karatA. e vakhate nobunAga nAmane eka balADhaya rAjA hato. eNe thoDA divasa pitAnA rAjyamAM A mizanarIone mastI karavA dIdhI; paNa pachI khristI lekanA atyAcAra jeIne ne rAjakIya varcasva lakSamAM laIne tene temanI cIDa AvI. te khristI dharmane bIlakula ThAra karavAno vicAra karato hata; paNa eTalAmAM enuM khUna thavAthI e vicAra vicAramAMja rahyo. A vakhate jApAnamAM 1 thI be lAkha khristI hatA. nAbunAganI pachI hiDozI nAmano rAjA parAkramathI jApAnamAM zreSTha Tharyo. teNe prathama khristI lokone eTalI sahAnubhUti batAvI ke huM ardhA jApAnane khristI karI daIza ema teNe kahyuM. tenA sainyanuM Adhipatya krizciyananA hAthamAM gayuM. teno oNTara, babaca, tenI sekreTarI bAI, tenI rANInI bahena A badhAM krizciyana hatAM. A rAjAne pitAnI mudramAM Avelo joIne mizanarIone eTalo AnaMda thayo che. have ApaNe romanA pipane suddhAM ApaNA parAkramathI Azcaryacakita karazuM evo vizvAsa Avyo; paNa temanA mananI helAto baMdhAvI A pramANe cAlu hatI eTalAmAM hiDozInuM mana ekadama badalAyuM. teNe pAdarIonA mukhane tAkIdane patra mokalIne pUchayuM ke, tame khristI dharmane prasAra zA sArU karo cho ? jApAnI lekene vecAtA laI gulAmatarIke zA sArU vecavAmAM Ave che ? mizanarI loka gAya ane baLada jevA atyaMta upayukta prANIne zA sAru khAya che ? buddhanAM devaLa zA sArU pADI nAkhavAmAM Ave che ne buddhabhikSuone zA sArU satAvavAmAM Ave che ? A kanonA uttara mizanarIe zuM Ape ? hiDezIe tAbaDatoba badhA mizanarIone ekatra bolAvIne temane vIsa divasanI aMdara jApAna choDIne cAlyA javAnuM pharamAvyuM. e vakhate tamAma adhikArIo khristI hovAthI temaNe A mizanarIone chUTAchavAyA karI daI rAjAnA hukamane Tole mUkyo. A vakhate ene paNa keTalAka mizanarI, vepArane bahAne jApAnamAM mokalyA. tyAre hiDozIno darabAra pUrNa yuropIyana banyo hato. tenA darabAramAM yuropIyana poSAkanA adhikArI hatA. tyAMnA loka dAgInA tarIke keMsa ane mALA paheratA. hiDeyozIne A vAtanI cIDaja hatI. pitAno hukama na mAnatAM mizanarIo potAnA rAjyanI aMdara phare che e bInA paNa tenI jANamAM hatI. eja vakhate spenamAMthI bIjA paMthanA mizanarI tyAM AvyA ane te pahelA mizanarIone bIkaNuM kahIne vadhAre atyAcAra karavA lAgyA. A bAbatane hiDozIne atyaMta gusso AvatAM teNe jUdA jAdA pezAna ne vezanA 26 lokone pakaDayA. e badhAno ekeka kAne kAyo, temane mukhya gAmamAM varaghoDo kADhayo ne e varaDe nAgAsAkIe pahoMcADaze. ne tyAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ vvvvvvvvvvvvvvvvvvvv15, 24444wwww 180 zubhasaMgraha-bhAga pAMcama eka TekarI upara temane eka rAMgamAM ubhA rAkhIne keMsa upara laTakAvavAmAM AvyA. emanA gaLAmAM lokhaMDI saLiyA khosavAmAM AvyA, temanA hAthapagamAM lokhaMDI bhAlA ke kayA ane AvI rIte unmatta, magarUra, nItibhraSTa evA mizanarIonI barAbara khabara levAmAM AvI. je Daca leka kevaLa vepAraja karatA hatA temanI viruddha zastra ucakavAmAM AvyAM nahi; paNa A Dacane teo proTesTaMTa hovAthI mizanarIo zatra samajatA ane temanI viruddha te cora ane luMTArUo che evI ghoSaNA karatA. hiDezanI pachI tyAMne kArabhAra IyeyAsunA hAthamAM AvyA. pharIthI mizanarI loka nAnA prakAranI yukti prayuktio karIne potAnI pratiSThA jamAvavA lAgyA. iyAsune mizanarIonI badhI kAravAI dharma prasArane mATe nahi, paNa jApAnane hajama karavA che ema aneka udAharaNo uparathI samajAI cUkayuM. A mizanarIo IyeyAsunI viruddha kArasthAne racIne tenA zatrunI bAjue baMDamAM sAmela thayA. AgaLa jatAM iyAsu i. sa. 1616 mAM maraNa pAme ne tene cheka hiDeTADA gAdI para Avyo. teNe khristI dharma viruddha joradAra caLavaLa zarU karI ane e prakAranA hukama cheDyA. A hukama cheDavAnuM kAraNa jApAna dezane potAnA rAjayanI sAthe joDI devAne pAdarIoe racele tAgaDo hate. have pachI khristI mizanarIonA chaLanI majabUta zarUAta thaI. A mizanarIone je jApAne AvuMja dhIMgANuM macAvI dIdhuM hota te jApAnanuM rAjya porTugIjha, aMgreja, spena kiMvA Daca lekanA tAbAmAM gayuM hota. A uparathI eka siddhAMta kADhI zakAya che, jyAMthI jyAMthI mizanarIonI pUrNa hakAlapaTTI thaI, tyAM tyAM svarAjya rahyuM ane bAkInA deza yUropIyanoe gaLA nIce utArI dIdhA. jApAnanA svAtaMtrayanuM kAraNa khristI dharmano samULa uchedaja che, ema amane lAge che. A khristI dharmane ucheda kevI rIte karavAmAM Avyo e ApaNe saMkSepamAM tapAsIe. hiDozIe mizanarIone hAMkI kADhayA hatA e ApaNe jANIe chIe tevI ja rIte te mizanarIe tyAMthI na cAlyA jatAM tyAM AgaLa paDI rahyA, e paNa ApaNA jANavAmAM AvyuM che. e mizanarIo paikI hAthamAM AvelA be mizanarIone ziraccheda karavAmAM Avyo. bIjA mizanarIone kedamAM nAkhyA, phAMsIe caDhAvyA, ubhA bALyA ne temanA TukaDe TukaDA karyo. jemanI bAbatamAM teo khristI che evo saMzaya hatA temane merInI ane isu khristanI chabIo pagataLe chaMdavAno hukama pharamAvavAmAM Avyo. vaTalAyalA leka ame khristI nathI ema kahevA lAgyA. 1624mAM spenizane "jo tame jApAnamAM Avaze to mRtyumukhe paDazo" ema jaNAvavAmAM AvyuM. zibAranA baMDamAM 30,000 khristI lokonI katala karavAmAM AvI. 1638 mAM Daca sivAyanA tamAma yuropIyanane jApAnamAMthI hAMkI kADhavAmAM AvyA. jApAnI lokone paradezamAM javAnI baMdhI thaI. A vakhatathI jApAnane bAhya jagata baMdha thayuM ane jApAnamAMnA khristI dharmano aMta Avyo. tyAra pachI 1640 mAM keTalAka porTugIjha vepArI nAgAsAkI mukAme eka arajI laine AvyA. have mizanarIo ghaNAM varSathI jApAnamAM AvyA nathI to vepArane mATe amane paravAnagI Apo evI temaNe mAgaNI karI. A pa7 jaNane dharmAntara karo. nahi te mRtyune kabUla karo Avo hukama karavAmAM Avyo. emanA paikI 44 jaNane ThAra mAryA ane bAkInA 13 jaNane A samAcAra pahoMcADavAne pAchA moka9yA. paNa jatAM pahelAM temane je ThekANe 44 jaNane ThAra mAravAmAM AvyA hatA te ThekANe laI javAmAM AvyA ne tyAM AgaLa lagADeluM pATIyuM vAMcavAne kahyuM. e pATIyA upara nIcene majakura hato: "jyAM sudhI sUrya pRthvI upara prakAze che tyAM sudhI koI paNa mizanarIe jApAnamAM AvavAnuM sAhasa karavuM nahi; ane kadAcita philIpa rAjA, pratyakSa isu khrista kiMvA gautama buddha Avaze te paNa temanAthI A hukama badalAvI zakAze nahi. ne AvanArA mizanarIonAM kApavAmAM AvanAra mastaka temanAthI bacAvI zakAze nahi." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ keMsa laIne AvelA pANAe 181 jApAne kADhelA A hukama atyaMta civaTTAIthI pALavAmAM Avyo. phakta Daca lokone mAtra jApAne vepAra karavAnI paravAnagI ApI hatI. emane phakta nAgAsAkImAM rahIne vepAra karavAnI paravAnagI hatI. Dacoe potAnI vasAhata dezImA nAmanA eka kRtrima beTapara karI hatI. A ThekANe rAta ne divasa pahere raheto ane AvanAra temaja janArAM vahANonI tapAsa levAmAM AvatI. Daca vahANa baMdaramAM AvyuM ke adhikArIo te vahANonI tapAsa karatA. ke, pathArIo vagerene bAjAmAM kaDhatA: topa tathA dArUgALe kabajAmAM laI tene tALAM mAratA: khristI dharmanAM pustako ane je pustakamAM krizciyana evo zabda hoya te pustako tALAM kuMcImAM nAkhI tenA para mahera karavAmAM AvatI. pratyekanI dhama parIkSA levAmAM AvatI ne muddAma rAkhavAmAM AvelI isukhristanI AkRtivALI paTTI para temane calAvavAmAM AvatA. dezImAmAM AvelI turaMganI jago mATe temanI pAsethI bhADuM levAmAM AvatuM. Dacane ravivAre prArthanA karavA devAmAM AvatI nahotI, IsukhristanA sanavALI eka ImAratanI bhIMta paNa temanI pAse paDAvI nAkhavAmAM AvI. hamaNAMnI tArIkha paNa temane gaNavA devAmAM AvatI nahi. ATalA sakhata baMdobastavaDe 100-150 varSa sudhI khristI mane aDacaNa nAkhyA pachI AgaLa jatAM kALa badalAyo.ne 18mAM saikA pachI jApAna ane yuropano vepAra ane vidyA vagerenA kAraNathI zeDo thoDo saMbaMdha AvavA lAgyo. krizciyana mizanarIone thayelI zikSA yogya ja hatI. ane ene lIdhe ja Aja jApAna svataMtra dezatarIke jIvato rahyo che, e sau koIe lakSamAM rAkhavuM. jApAnanA A DahApaNabharyA dharaNanuM ame to zuM paNa pAzcAtya loka suddhAM abhinaMdana kare che ne tenA e dharaNane lIdhe ja te svataMtra rahyuM che, ema kahe che. - cInamAM khristI dharmane praveza thavo jApAnanA karatAMya vadhu kaThaNa hato. zakti athavA yukti e paikI ekanAya tyAM AgaLa upayoga na thayo. cInane daravAje khristI dharmanA prasArane mATe eTalo ghaTTa beTho hato. jheviyara bAbA tyAM AgaLa pahoMcatA pahelAM ja kALAdhIna thayA ane tenI pachavADe AvelA bIjA pAdarI evAja hatabuddha thayA. chevaTe zakti ane yukitathI je bInA sAthe na thaI zakI te rikI nAmanA eka vidvAna pAdarIe kevI rIte sAdhya karI te ApaNe joIe. rikI pote pati temaja yaMtrazAstramAM atyaMta pravINa hato. e mANasane potAnA ToLAmAM kheMcI levA icchatA mizanarIone aneka varSa pachI chevaTe jaya thayo ane tenuM mana vALA levAmAM AvI cIna dezane khristamaya karI mUkavA sArU tenI yojanA karavAmAM AvI. te cIna tarapha lAmAnA veSamAM gayo ane kaMtAna kiMvA bIjA ekAdA moTA zaheramAM javA pahelAM pitAne kaI rakhene oLakhI jAya enI tene bahu bIka lAgatI. te cA-civu nAmanA eka nAnakaDA baMdaramAM rahyo ne thoDAja vakhatamAM gaNita tathA Itara zAstronA adhyApakatarIke prasiddhimAM Avyo. tyArapachI teNe cIna dezane nakaze taiyAra karIne tyAMnA saradAronuM lakSa potAnI tarapha kheMcI lIdhuM. zarUAtamAM krizciyana dharma saMbaMdhe te eka akSara paNa kADhate nahi; paNa zikSaNanA ethe the te khristI dharmanAM to dhImethI sarakAvI detA. cInamAM A vakhate phakta beja dharma hatA. eka buddhadhama. eno prasAra nIcalA vargamAM thayelo hato. A dharmamAM bhikSu, bhikSuNI, maTha, dharmabhoLApaNuM, devI lIlA vagerenuM prAbalya hatuM. bIje dharma ka--suno. A dharma nItipradhAna hatA ane krizciyana dharma sAthe enuM sAmya hatuM. A dharmane prasAra suzikSita ane upalA varganA lokomAM hato, rikInuM ne ka--su dharmanuM mukhya jaladIthI thayuM ne teNe e dharmapaddhati para krizciyana dharmanuM praznottararUpe eka nAnakaDuM pustaka taiyAra karyuM. AgaLa jatAM teNe cInI AcAravicArane pUrNapaNe AtmasAta karI lIdhA ne te nAnakIna zaheramAM vaidyatarIke gaye. nAnakInamAM eka meMDArinanA chokarAne eNe davA ApI ane sAjo karyo. cInI vaidyoe e chokarAne atyaMta azAstrIya davAo ApIne tenI prakati bagADI mUkI hatI. te ? dAra) rikakInI upara khuza thayo ane tene pekInamAM laI gayo. tyAM thoDAja vakhatamAM upalA darajajAnA lokonI sAthe tene paricaya thaya ne tenI buddhimattAthI sarva jaNa cakita thaI gayA; paNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 181 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA eTalAthI rikkInA mananuM samAdhAna thayuM nahi. tene rAjAnA darabAramAM praveza joitA hatA. tethI te tyAMnA takacAkarAnI vadhu paDatI stuti karIne temane inAme temaja lAMca vagere ApIne tyAM AgaLa pesavAnA prayatna karavA lAgyA. chevaTe 1601 mAM rikkInI pAse ApeAApa ghaMTA vAganArUM ne teNe banAveluM ghaDiyALa che evu' sAMbhaLIne samrAT vhenIe tene khelAvavA mANasa meAkalyuM. rikkIe paNa peAtAnI A kRti rAjAne ApI ane khIjA paNa keTalAMka yatrA rAjAnA caraNamAM arpaNa karyAM. rAjAne te ghaDiyALa jene bahu Azcarya thayu' ne rikInA gayA pachI te e ghaDiyALanI sAthe peAtAnI strI tathA khIjA snehIsAkhatIe saha ramavA lAgyo. dhADAja vakhatamAM ghaDiyALa baMdha paDayuM. vhenalIe viDayALanA mRtyune lIdhe AMsu pADayAM ne rikIne e ghaDiyALanA mRtyunI khabara paheAMcADI, rikIe kahyuM ke "te marI gai haze teApaNu svargAnA putra jo hukama karaze teA te jIvatI thaze." ghaDiyALane e ghera laI gayA te barAbara durasta karIne pAchI ANI ApI. AyI te rikkI bAdazAhanA haiyAnA hAra banyA. eNe rAjAne mATe ghaDiyALA magAvI. A ghaDiyALe! gAvethI AvatI hatI paNa e pratyeka ghaDiyALanI sAthe tenAthI bamaNA kivA traNagaNA pAdarIe AvIne te cInanI apavitra bhUmine punita karatA. " gAvethI ma~thiyasa khAbA AvyA, temaNe rAjAnuM lakSa gaNita ane rasAyaNazAstra tarapha khecyuM'. rAjA sAheba khuza thayA ane temaNe A bAbAne peAtAnA darabAramAM menDArina karyAM ne darabAramAMnI eka meATI jagA ApI. kAleja kADhavA sArU gAmamAM eka mATu' dhara Apyu. ne enA nibhAvane arthe meTu utpanna paNa ApI dIdhuM. A krizciyana kaeNleja naheAtI. te mAtra zAstrajJAnanI saMsthA hatI. e khristI dharmAnuM jJAna ApatA, paNa bahu sabhALIne. teNe cInI vidyArthI ene peAtAnA rItiravAja tathA AcAravicAra na cheDavA ema kahyuM ne tenI sAthe " tame bAptismA leze| tA tamane cUrepa mekalIne meTAzAstrajJa banAvI ANIza ne gavaranI jagA '' apAvIza, evI dhAme dhIme kAnamAM vAtA karavAnI zarUAta karI. rikkIne e rAjyamAM bahu mATe darajjo prApta thayA ne e darajjAnA jorapara teNe rAjA pAsethI carcA bAMdhavAnI paravAnagI meLavI te khIje ThekANe kAlejo kaDhAvarAvI. rikkInA mArgamAM aDacaNA nahAtI evI kAie kalpanA karI levI nahi. tenI ekaMdara hIlacAla uparathI muddha bhikSuenuM mana tenI khAkhatamAM kaluSita thayuM te 1608 nI sAlamAM kaMtAnanA gavarnara pAse tyAMnA eka bhikSue eka pAdarIne khUba mAra marAjyeA te chevaTe e mAracIja te maraNa pAmyA. khIjA paNa eka pAdarIpara evAja prasaMga AvyA ane rikInI viruddha evuja tAphAna uyu*; paNa rikIe bAdazAha sAthenI peAtAnI maitrIneA lAbha laine paikInanA bhikSu uparaja e hallo ulaTAvyA. rikIe peAtAnA AyuSyamAM khristI dharmane mATe cItanA daravAjo udhADI ApavAnuja phakta kAma karyuM ne eTaluM kAma karIne te maraNa pAmyA. tenI pAchaLa bAdazAha paNa maraNa pAmyA ane rAjyakArabhAra tenA cheAkarAnA hAthamAM Avye. enI kArakardamAM paradezI gerA leAkAne cInamAM AvavAnI badhI thai. nAnakInanA gavanara temanI peAtAnA prAMtamAMthI hakAlapaTTI karI ane kvAMgaTAMgamAM paNa A jesuOAnA evAja hAla thayA. temanI kAlejo baMdha paDI, devaLe pADI nAkhavAmAM AvyAM, temane turaMgamAM nAkhyA ne keTalAkane temanA nivAsasthAna tarapha hAMkI mUkyA. A rIte rikkIe racelI badhI mahelAtA ekadama tUTI paDI. paNa pachI ekadama samaya badalAyA. cIna dezapara tA`ra-dezamAMnA khAnAnI svArIe thavA lAgI. cInI rAjAne peAtAnu' saMrakSaNa jUnAM hathiyArAvaLe karavuM muzkela thaI paDyuM. ethI tene mizanarIone zaraNe javAnI jarUra paDI. mizanarIee rAjAnI upara dhaprasAranI bAbatamAM aneka zaratA nAkhIne pATu gIjhA pAsethI tene madada karAvarAvI. pahelI svArImAM tAtAnI hAra thai; paraMtu tyArapachIthI thayelI svArIomAM perTugIjhe! suddhAM parAbhava pAmyA ane cInanA rAjAne khairIchekarAMsaha AtmahatyA karavAnI pharaja paDI. tAra rAjA cInanI garadanapara caDhI kheDA. tyAMnI vyavasthA badhI bagaDI gaI ne rAjyamAM atyaMta aMdhAdhuMdhI jAmI; paNa cInanI saLagelI citAmAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ phrAsa laine AvelA parANAo 183 ' peAtAnI bhAkharI zekI levAnI A uttama taka che evu joIne A mizanarIe paNa kamara kasIne AgaLa AvyA. tAra rAjAnI sattA leAka mAnatA naheAtA. ethI rAjya upara hakkadAra thavAne aneka umedavAre| bahAra paDayA. zAla ane kalara nAmanA e pAdarI atyaMta nIcapaNe vavA lAgyA. banne jaNa paraspara viruddha pakSane maLyA. TumalI e henalInA chekarAne chokarA hatA. enA pakSa kAphalare lIdhe. eNe enI madadane mATe khristI sainya ubhuM karavAnuM kabUla karyuM. kAlare TumalIne kahyuM ke, tuM tArAM kharAMcheAkarAMsaha krizciyana thatA heAya te! ame tane madada karIe. bakhata Ave AMkA tA gadhekA kahenA kAkA" A kahevata pramANe TumalIe pAtAnAM kharIcheAkarAM khristI dharmanA caraNe mUkyAM; paNa tenuM peAtAnuM mana dharmAMtara karavAne taiyAra thayuM nahi. enA cheAkarAnuM nAma konsTenaTAina rAkhavAmAM AvyuM. ATaluM thayuM tApaNu badhA mizanarI leAka tene madada karatA naheAtA. teo tenA zatrune suddhAM madada karIne pheADA ane De'nA tattvanuM avalaMbana karatA hatA. e vakhate tArakhAna cunacIna eka meTu lazkara jamAvIne AkhA cIna dezane pAdAkrAMta karavAnA vicAramAM hatA. eNe cInapara svArI karavA agAu kalara bAbAnA dasta zAlane bhaviSya jaNAvAne kahyuM. bAbAe kahyuM ke 'tame pRthvInA rAjA thaze ane AkhA cInane jItaze|." barAbara Avuja bhaviSya kaeNphalare TumalInI-tenA pratispardhInI-bAbatamAM kahyuM hatuM. cunacIne TumalI upara svArI karI, humala ne tenAM khristI bairI cheAkarAM sAthe keda karyo te tenA hAlahavAla karIne chevaTe ThAra mAryAM. A bannenA jhagaDAmAM pAdarIone jarA jeTaleA paNa trAsa thayA nahi. badhA pAdarI have cunacInane jai maLyA. have temanA bhAgyanA kALa AvyA. navA rAjAnI stuti karavA lAgyA. tenA kRpA sAdathI temanI 38 kaeNlejo ane 151 carca cInamAM thayAM. zAla have moTA dharmaguru banyA. te menInA dAgInA paherIne ane pAlakhImAM besIne meTA ThAThamAThathI bahAra nIkaLatA. tenApara cAmara DhALavAmAM AvatA ne tene taDakA na lAge eTalA sArU AbadAgirI dharavAmAM AvatI, rAjAe tene aNita dravya ane rahevAne mATe rAjamahela ApyA. rAjA pote tene maLavA javA lAgyA; paNa A vaibhavane lIdhe khristIdharmAMnI caTatI thai ema leza mAtra samajavu` ni A pAzcAtyAne gANuta temaja khIjI vidyA AvaDatI. aneja lIdhe dravya maLyuM; paNa khristI dharmAMnAM pagalAM karyAM AgaLa paDayAM niha. cInamAM mizanarIone jo ke Ave meTA darajjo prApta thayA hatA chatAM temane dharmAntara karAvavAnI paravAnagI naheAtI. khristIdharmane cInamAM koi vAra madada ane kAI vAra trAsa, AvA prakAra mizanarIonI rAjakAraNamAMnI ghAlamela pramANe thatA hatA. uparathI dhaprasArane DhAMga karanArA A mizanarIe aMdarakhAnethI AkhuM rAjya kA paNa paradezI pArzva tyanA gaLAmAM utAravAnA saMghaTita prayatna karatA. A mizanarIonI IMgleMDane khUba madada thai te tenAthI cInanA je lacakA teDI zakAyA te A mizanarIonI madadathIja. mizanarIe sAdA poSAka naheAtA paheratA tema temanI rahemI paNa sAdI naheAtI, AthI ane temanAM gupta kArasthAnane lIdhe teo cInanA rASane pAtra anatA ane temanAM hADakAM narama thatAM, cInamAM jApAnI peThe kAi baLavAna rAjA na hAvAthI temanA upara kaDaka nidhi naMkhAyA nahi ane tethIja A mizanarIee peAtAne mATe alAyadI kArTA, karamuktatA vagere chUTA cIna pAsethI meLavI. temanA he sabaMdhe cInamAM pahelethIja sazaya heAvAne lIdhe vacamAM vacamAM temane badhI thatI ne temanA hAla paNa thatA. cIne jApAnanI peTheja je A mizanarIone sakhata baMdhI karI hAta te cInanI AvI durdazA thaI na hota. mizanarIonA prabhAvane lIdhe peAtAnuM rAjya gumAvavAnA philipanejha para kevA prasaMga AvyeA te ApaNe saMkSepamAM joie. philipAinsa deza kaDaka dhArmika dhanAvaDe cIna kivA jApAnanI peThe khAMdhele nathI. aneka ThekANAnA aneka lAka ekatra thaine temanA samUha banelA che. A iilapAinsamAM jyAre speniza le!ka prathama AvyA, tyAre tee pAtAnI sAthe pAdarI ane bhikSukane laine AvyA. spaeNniza Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo pravAsIoe pahelo TukaDo gaLA nIce utAryo ane pAdarIoe sebunA rAjAne ekadama bAptismA ApIne tene cArlsa banAvyo. philipAinsamAM mizanarIoe zA zA atyAcAra karyA ene itihAsa upalabdha nathI; paNa A dezamAMnA 80-90 lAkha lekene vaTalAvatI veLA temaNe atyAcAra ne anAcAra karyA hovA ja joIe emAM zaMkA nathI. philipAinsamAM khristI dharmanA prasAra mATe tyAMthI vasula thanArA upannamAMthI amuka eka nakkI karele bhAga kharcAto hato. tyAM AgaLa dharmaprasAra mATe vadhAre paisA kharcavA maLe eTalA sArU mAMhe mAMhe hamezAM jhaghaDA thatA , dharmA prasArano burakhA mizanarIoe kevI rItano paheryo hato ene vadhu pUrAvo joIto hoya te philipAinsamAMno mukhya pAdarI zuM kahe che te vAMce. te kahe che: "spenanA kiya-sAdhuo koI dezamAM jaIne tyAMnA lokone dharma zIkhave ane pachI te diyara sAdhuonA tathA vaTalAyelAonA rakSaNa sArU pena deza potAnA sainike mekale. ane te pachI thoDA ja samayamAM spenadeza te deza para rAjya karaze." mizanarIe cInanI aMdara jamAinA jevA hakka laIne beThA hatA, tema philipAInsamAM paNa beThA. vaTalAyelA lokone AmiSatarIke A karamuktatAnuM pralobhana batAvIne temanuM dharmAntara karAvatA. philipAinsa beTo AvI rIte mizanarIonA pUrNa bhakSyasthAne javAne lIdhe svAtaMtrayathI vaMcita thayA. temaNe isuno krosa gaLAmAM bAMdhI lIdhe, paNa enI sAthe pitAnA zarIramAM pAtaMtryanA khIlA ThekI lIdhA. Aja philipAinsa parataMtryanuM je kaSTa bhegave che tenuM kAraNa mizanarIone anibaMdha saMcAraja che. A mizanarIo jema ravarAjyanuM haraNa karatA, tema vyApAranuM paNa karatA hatA. bIjA dezomAM dharmaprasArane mATe gayelA A kALA jhabAvALA hiMsaka narapazuone pitAnA jhabAmAM badhAM pApo DhaMkAI jAya che, e jANItuM hatuM ane burakhAnI nIce teo vyApAra paNa karatA. je dezamAM paisA maLI zake-pachI te pasA pheda phiturInA mArge maLa kiMvA vepArane mArge maLo-eja dezamAM phakta A mizanarIe jatA. hiMdusthAna, jApAna, cIna, isTa inDIjha vagere tarapha emanuM vizeSa kheMcANa hovAnuM Aja kAraNa che. AphrikAmAMnA kALA siddIonI pAsethI paisA nIkaLavAne saMbhava na hovAthI A mizanarIonAM ToLAM hiMdusthAna vagere dezamAM AvyAM. A vepAramAM potAne koI bhAgIdAra na hoya ne pitAne vepArI rAjagAra keAInI jANamAM na Ave ene mATe teo pUrI saMbhALa rAkhatA. teo chUTaka vepAra na karatAM thokabaMdha vepAra karatA. mATina nAmanA pheMca gavarnara janarale temanuM nIce pramANe varNana ApyuM che-"cothI bIje naMbare je suITo vepAra kare che. emane vepAra Densa, phreMca, igliza ane gijhonA karatAM keTalAya gaNo moTo che." A suITa hiMdusthAnamAM temaja Itaratra gayA pachI potAne veSa badalatA ne vepArI tarIke pharatA. A mizanarI sArA hoMziyAra vepArIo hatA. kayA mAlane vadhu grAhaka che ne te mAla kayAM AgaLa maLI zake che, e teo jANatA hatA. ethI mAla kyAM AgaLa levo ne kyAM AgaLa vecave, emAM teo haziyAra hatA. te mizanarIo hisAbanA copaDA rAkhatA nahi. zarIrapara phATelAM vastra paherIne bIlakula garIbAIthI AkhA hiMdusthAnane khuMdI nAkhatA hatA. emano gusa vyavahAra kALA poSAkavALA mizanarIonI sAthe cAlatA. temane uparathI hukama AvatA te pramANe te vatatA. A vyavahAra gupta rAkhavA sArU temane zapatha levA paDatA ne pratyekane sAMketika lipi paNa AvaDatI hatI. teo yuropa taraphano mAla corIne hiMdusthAnamAM temaja Itaratra vecavAne lAvatA. A gAMsaDIomAM pustaka ane mALAo che ema teo darzAvatA ne ghaNI vAra temanI corI pakaDAI paNa jatI. pachI to teo A dezanA vANiyAnA jevo pozAka paheravA lAgyA. temanI bhASA ne temanA jevA AhAravihArano upayoga karavA lAgyA. A mizanarI hIrA, motI, senuM vagere mUlyavAna vastuone paNa vepAra karatA. mAravADIomAM pharanArA A cora, ame temane vaTalAvavA sArU Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ phrAsa laIne AvelA parANAo 185 temanAmAM bheLAe chIe evA dekhAva karatA; paNa eka paNa vANIyAne temaNe khristI karyAM nathI ! temanI vakhArA duniyAmAM hatI ane ene lagatI aMkA paNa hatI. A vepAra sivAya tee vyAjavaTAvaneA dhaMdhA paNa karatA. isu khriste vyAjavaTAva viruddha sakhta nidha nAkhelA heAvA chatAMya sekaDaeN 50 TakA vyAja laIne A mizanarI paikInamAM meTI rakamA vyAre ApatA. temanI kaeNlejomAM tela, kapAsa, kariyANuM vagere mAla vecavA sArU rahetA. A savAya ceArI, luccAi, khIjAne krUsAvavA, vagere guNeAmAM paNa teo sArA vArkagAra hatA; paNa kAlasAne vadhu dhasavAmAM kaMi artha nathI. je ThekANe dravya maLavu zakya na hoya te ThekANe A mizanarIe jatA nahi. kAcIna cAyanAmAM jesuiTa pathanA leAka pravezyA nathI. enuM kAraNa e ke, tyAM AgaLa vepAra karavA jogI sthiti nathI, e tee jANatA hatA; paNa acAnaka rIte temanA samajavAmAM AvyuM ke, tyAM eka taLAva hAi e taLAvamAM atizaya mUlyavAna metI pAke che. A vAtanI khabara paDatAMja A mizanarI tyAM doDI gayA. tyAMnA bizapa AgaLa kSamAnI yAcanA karIne temaNe kahyuM ke A mUrtipUjaka hiMduene ame ATalA divasa ajJAnamAM rAkhyA. ene mATe kSamA kareA.' kAcIna cAyanAmAM hiMdu vastImAM tee karavA lAgyA ne temanI pAsethI porTugIjha vepArIonA karatAM vadhAre paisA ApIne metI kharIda karavA lAgyA. bIje varSe perTugIjha vepArIone meAtI maLyAM nahi ane temane te varSane vepAra thayA niha. pachI te perTugIjhAne tyAM AvatAja aTakAvyA. tyArapachI A mizanarIone A hiMdu peAtAnA kahyAmAM AvyA che ema lAgyuM, te te pahelAMnA karatAM ardhoe paisA ApatA baMdha thayA. AgaLa jatAM temaNe perTugIjha vAIsarAya pAsethI te sareAvara mAlakI hakkathI peAtAnA tAbAmAM lIdhuM ne pahelAMnA mAlIka hiMduene gulAmanI jema rAkhI temane phakta meAtI kADhavAnI mahenata badala pagAra ApavA lAgyA; paNa A prakAra hiMduethI sahana thayA nahi. temaNe A mizanarIonI viruddha khaMDa karyu ane temanA kehAreAne temaja dharene AgA lagADI temane tyAMthI hAMkI mUkyA. AgaLa jatAM peTugIjhenI sattA majabUta thavAthI bicArA mizanarIene pAMcA karatA besavuM paDayuM. AvA prakAranA A mizanarIone atyaMta kALeA itihAsa che. pahelAMnA vakhatamAM ApaNA leAka vRttapatro athavA pustako lakhatA nahi hAvAthI temanAM kALAM kArasthAneAnI hakIkata kALanA udaramAM daTAi gai che. pAzcAtya lekhaka badhA gArAeja hAvAthI temaNe paNa dhaNI kharI hakIkata dAkhI dIdhI che, tethI mizanarIonI bAbatamAM bahuja thoDI hakIkata maLe che. mizanarIe eziyAkhaMDamAM dharma prasAra mATe AvyA nathI, e have vAcakeAnA lakSamAM AvyuM hazeja, dharmIprasAra e temanI AsurI lAlasAnuM eka sAdhana hatu. rAjyAne khAi javAM ane pote sadhana thavuM eTalAja sArU A mizanarIe yuropamAMnA rAjAone Azraya meLavIne ahIMAM AvatA hatA. eziyAkhaMDane paradezInI dADhamAM dhakelavAmAM A paradezI mizanarIe puSkaLa kAraNabhUta thayA che, eTaluMja khatAvavAne A lekhane uddeza che. ('citramaya jagata''nA eziyA aMkamAMthI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcama 68-puruSottama kRSNacaMdranI jayaMtI puruSottama evA zrIkRSNacaMdranI jayaMtI zrAvaNa vadI aSTamIe Ave che. AryajanatAne kahe ke AkhI e mAnavasamAjane kahe-e mahAna utsavano divasa pAMca hajAra varSathI A bhAratabhUmimAM paLAte Avyo che. bhAgavatano vaNadhArI kane evo bAlakRSNa ane mahAbhAratane gItA gAnAra yogendra zrIkRSNacaMdra hajIe mAnavasamAjanA jIvanamAM prema ane cetana pUre che. bhAgavatAdimAM je kAvyarUpe kRSNalIlA gAI che te aitihAsika satya nathI. bhAgavatakAranI manovRSTie je bhaktibhAvathI ane vidyulatAthI gopagopIonA premanuM ane zauryanI ghaTanAonuM IzvarI camakArarUpe varNana kareluM che tene koI AdhyAmikarUpe bhale ghaTave, paNa bhaktimArganuM eNe vaiSNava saMpradAyamAM je vAmamAga svarUpa dhAraNa karyuM che te to adhama prakAranuM, pAgala ane kRSNanA nAmane kalaMka lagADanAruM che. nAradanA bhaktimArgane ethI bhAre anyAya thavA uparAMta eNe dharmane nAme adharmAcAra zIkhavyA che. bAlakRSNanI ramaNabhUmi vraja ane gokula game te hoya, paNa hAla vrajakuMja para vaiSNava sakhIbhAve vihavaLa banI pAgala thAya che e vrajanI racanA to caitanya racavAnI ItihAsa sAkSI pUre che. kRSNaghelA vaiSNaeja A vraja vasAvyuM che. enI pAchaLa tulasIdAsa, caitanya Adi aneka bhaktavara kurabAna banyA che. kRSNapremamAM kAmavAsanAnA prAdurbhAve satya dhamane je atyaMta nukasAna karyuM che tevuM bhAgye ja bIjAthI thayuM hoya. samartha bhakata ane saMtenA premenmAde jJAna ane vivekano tyAga naheja karyo. triguNAtIta dazAne e prApta thayA hoya ke guNonA Azaka banyA hoya chatAM e saMtabhakto vaMdanIya che. paraMtu ajJAna ane bheLI strIo ane puruSonI jJAnarahita bhaktie emane niSkarma banAvI vekazanya karI mUkyAM che ane enAM aniSTa pariNAma AvyAM che. avatAra ane camatkArenuM AropaNa karavA jeTalI aMdhazraddhAe zuM zuM nathI karyuM ? kRNano mahAna AtmA Aje paNa A pAgalapaNuM mATe duHkha pAmate haze. game tema paNa kRSNane samaya vikaTa hatA. adharma, atyAcAra, mithyAmada ane duHkhabharI paravazatAmAM deza trAhya trAhya pikArI rahyo hato. kaMsa ane ene mAthe paNa capaTI bhabharAve evA rAjAo rAkSasa banI AryAvartana ane jagatane pIDI rahyA hatA. dharmAtmAo ane zUravIrenAM zaurya baMdIkhAne pUrAyelAM rahetAM athavA to jAlIma taravAranI dhAra para laTakatAM. ge, brAhmaNa ane mAnavaprajAnuM koI belI nahotuM. gulAmInAM ja dudubhi vAgI rahyAM hatAM. AvA viSama samaye kRSNajanma mathurAnA kArAvAsamAM thayo hato. narapizAca kaMse pitAnAM bahena devakIjI ane banevI vasudevane paNa kArAvAsamAM pUryAM hatAM. pitAnA pitAne paNa kaMse ghATa ghaDavA pharatA. madane bharyo e narapizAca rAjAnA svAMgamAM rahI kazuMe pApa karyA vinA nahe choDatuM. Aja prakAre AyovatuM ane enI bahAranAM rAjyanI prajA tAbA pikArI rahI hatI. kAI emanI hAra karanAra maI dharmAmA na maLe. vAsudeva ane devakInAM saMtAna thAya ane rakhene e bhANeje kaMsano nAza kare e kAlpanika bIke, bahenane saMtAna thAya ke tarataja ene nAza karatA. enAM sAta saMtAnane kase nAza karyo. AThamA kRSNane bacAvavAne gupta rIte emane janmatAM ja kArAvAsamAMthI upADI gokulamAM naMdane ghera mAtA yazodAnA khoLe mUkavAmAM AvyA ane evI ja yuktithI yazodAnI tarata janmelI putrIne vAsudevanA kArAvAsamAM mUkavAmAM AvI. kaMsane AnI kalpanA paNa na AvavA dIdhI; chatAM vAta gaMdhAI ane vahemAyelA kaMse gokulanAM tarata janmelAM bALakono saMhAra karavAnI jALa pAtharI seMkaDe bALakono kapaTathI nAza karAvI nAkhyA. devakI, vAsudeva ane yazodA tathA naMdanA A apUrva satyAgraha AkhI prajAne khaLabhaLAvI mUkI. hatAza banI kasanA nAzane ichatI prajA vidrohI banavA taiyAra thaI gaI. A dazAmAM kRSNa ane emanA moTA bhAI rahiNaputra balabhadranA nAza mATe kaMse kapaTabharyA aneka prapaMca karyA; paNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ puruSottama kRSNacaMdranI jayaMtI 187 emanA khullA nAzanI hiMmata enAmAM nA rahI. kRSNane e pitAnuM motaja samajato. balabhadra ane kRSNa gekulamAM pUrNa kalAe vadhatA rahyA ane khAsakhIo sAthe bAlabhAve khelatA rahyA. vAsudevanA e putre naMdaghera uchare che e chAnuM nA rahI zakyuM. sarve enA rakSaNa mATe sAvadhAna rahetA. AkhuM gokula A bAlakumAra pAchaLa premagheluM banI bAlaka banI jatuM. nAnapaNanI mastI ane kumArapaNAnA khela khelanAra A bAlasakhA AkhAe gokulanA bAla abAlane priya AtmA banyo hate. enAM prema, zaurya, viveke sarvane AbhA banAvyA hatA. gokula eTale govALonuM nAnuM gAma. gopAlana ane gorakSA karatAM A premALa gopagopIenuM e samayanuM jIvana te samayanA bhAratavarSanA grAma jIvananuM nirmala citra raju kare che. AvA gAmaDAmAM govALa kRSNa sakhAo sAthe bAlyakALathIja je svAdhInatA ane svamAnanA gauravaprItyarthe parAkrama karelAM te A jagatamAM bhUlAya ema nathI. A mahAvIra bAlaka potAnI mastImAM bAla-abola sarva strIpuruSane thanagana nAcavatA. gomAtA ane bhUmimAtAnI e sevA karato. gokala ane vraja enAM parAkrama ane caturAIthI aneka vakhata saMkaTomAMthI bacI zakAyuM hatuM. guskulamAM sudAmA jevA raMka brAhmaNaputra sAthe rahI abhyAsa karI kRSNa zeDA ja samayamAM sarva vidyAthI pAraMgata banyo ane pAchA vrajamAM AvI kumAralIlAnA khela khelyo. mAsI pUtanAne mAranAra e bAlavIre kaMsanA mokalelA aneka gupta hatyArAone vINI vINuM mAryA hatA, brAhmaNanA madabharyA ne aTakAvyA hatA ane daridranArAyaNane, gAyane ane janmabhUmine havI ApanAra yajJo AdaryA hatA. IdranA cAlatA AvelA rUDhipUjanane baMdha karAvI ane govardhananI sevA ane yajJa eNeja karAvyA. kharekhara, sarvatra aMdhakAra ane trAsa vartI rahyo hato. tyAM rasarAja kRSNa sarvemAM navajIvana ane navI AzAo pUrI hatI. prema, zaurya ane balidAnane avatAra kRSNanA tejasvI cAritryavaDeja mAnavonA hRdayamAM thaI rahyo hato. dezamAM bhAre krAtine samaya vegathI AvI pahoMcato hato. kaMsa aneka prayatno chatAM lAcAra banato jato hato. AryAvartanA sAmAnya kheDuta ane paravaza prajAne du:khamAMthI choDavavAne Ama taiyArIo cAlI rahI hatI. kArya bhAre hatuM chatAM AzAnAM kiraNa ugI rahyAM hatAM. prabhunI icchI bhAratane nAza karavAnI nahotI. prabhu A kanaiyA kAna jevA mahAsamartha kumAronuM rakSaNa karatA. kRSNa samAna catura, vIryavAna ane yaugika saMpattivALo taruNa hajIe bIjo pedA thayo jA nathI. e nararAja hajAro varSe paNa ApaNane premaghelAM banAvI naca. emAM zuM Azcarya ? kRSNa dharma, samAja ane rASTrano sudhAraka hato. gebrAhmaNano pAlaka hato. kheDuta hato, govALa hatodaridromAM ucharele e adharma ane anyAyanA nAza mATeja Avyo hato. eNe bhAratabhUmimAMthI duSTone nAza karyo ane karAvyo. nAnapaNano gopAla aMtakAla sudhI gopAlaja rahyo. ene rAjya, sattA, ezvarya kazAnI paravAha nahotI; chatAM e rAjAne rAjA, sarvathI vadhAre aizvaryavAna ane prabhAvazALI hate. mahAna yogI samAna eM sarvanI vacce kevaLa jagatanA kalyANa ane daridranArAyaNanI sevA mATe sarvamAM nirlepabhAve rahI ramaNa karato. kRSNa vizvanI jANe premamUti hatI tyAre duSTonI kAlamRti hatI. kRSNa nA heta te bhAratane dharma, saMskRti, zaurya, svAdhInatA kyAranoye maraNapaTamAMthI paNa bhUMsAI gayAM hota. puruSottama kRSNa kheDuta ane govALamAMthI ja pedA thaI zake, rAjamahelAtemAMthI nahi. AryAvartanA uddhAraka e mahAna yogIne bhAratavarSa pAMca hajAra varSathI vaMdana karatuM AvyuM che. AryAvarta e mahAna kuzaLa ane naTarAja yogInI jIvanakalAmAMthI anaMtakAla preraNA meLavyA karaze. kRSNa balabhadranI sahAyathI pitAne mAravAne teDAvelA mAmA kaMsane mAryo. kaMsa kRSNane mAravA mathurAM bolAve che, e jANIne AkhIe grAmya janatA mathurAmAM kRSNanA rakSaNa mATe jAna ApavA AvI hatI. mathurAM jevA vilAsI nagaranAM strIpuruSe paNa kRSNanA rakSaNa mATe Atura hatAM. duSTa, kaMsane cAhanAra ene eka paNa mANasa nahoto. gAmaDAnA govALe ekale hAthe sarvanI vacce Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwjha Www 188 zubhasaMgraha-bhAga pAMcama ka sane paTakIne mArI nAkhyA; paNa kAda ene bacAvI nA zakyuM. kRSNanAMja kIrtana gavAyAM, nA baMdhana tUTI gayAM. kRSNa kumArAvasthAmAM sarvAnA premane jItI lai zauryAvaDe A mahAna kArya karI dezamAM mahAna krAMti karI. krAMti ane itihAsa ajoDa che. kRSNa e pachI kaMsanA aneka samartha miAno ane madamAtA rAjAo tathA nararAkSasane kramazaH nAza karavA mAMDyo. dezanA sakhA rahIne dezane eNe adhamanA pAzamAMthI choDo, mahAbhAratanuM yuddha paNa chevaTe kRSNacaMdranI preraNAthIja laDAyuM. niHzastra kRSNa pitAnA sakhA arjunane sArathi banyo. enIja kuzaLatAthI ane arjunanA zauryathI pAMDavo jItyA. bhIma jevA samartha ddhAo sAme ane kaThaNanI kuzaLatAthIja jItI zake. mahAbhAratanA nAyaka ane Atma kRNe kauravone marAvI zAMtinuM ane dharmanuM sthApana karyuM. strI ane kAne samAna thAna apAvyuM. vedajJAnanA dehanarUpa gItAgAna kaoNe karyuM che ane karmaniSThA nA cUke te mATe ja. e gItA na gavAI hota to mahAbhAratanuM yuddha nA hota. jJAna, karma ane upAsanAnuM bahmasvarUpa prakaTa karatA e upadeze, svArtha rahita niSkAma karmanuM je rahasya pratipAdana karyuM che, te amara raheze. gItA haze tyAM sudhI jagata nirbhaya che. chevaTe kaNe saMgaThita karelA yAda paNa vyasanathI svachaMdI banyA ane yAdavAsthaLI macAvI nAza pAmyA. kaNanI jIvanalIlA paNa tyAM ja pUrI thaI. pitAnuM kartavya karatAM pote paNa akasmAta pAradhinA hAthe marAyA. kRSNa jatAM arjuna paNa kAbAothI lUMTAyo. kRSNa Ama rAjaya ane sattAnA madane cUrNa karyA ane sAmAnya janasamAjanA svAtaMtryanI prANapratiSThA karI. Aje kRSNa che tyAM ane che. anaMtakAla emaja rahevAnuM. prema ane zauryanA e mahAna yogendranAM smaraNa ane pUjana karavA Aje bhAratavarSa lAyaka banavA prayatna karI rahyuM che; bhAratavarSamAM dharma, samAja ane rASTranI je avadazA thaI rahI che temAMthI kRSNajIvananI preraNAthI mukta thavAne sarvamAM bala ane yogyatA Ave eja jamASTamInA utsavanuM kAraNa che. balabhadra, kaNa jevA navayuvAna gopAla ane yogendra kuNu jevA kuzaLa puruSottama jyAre vizuddha grAmyajIvanamAMthI pedA thaze tyAre ja bhAratanA uddhArane krAntikALa Avaze. devakI ane vAsudeva jevAM satyAgrahI ane vArpaNa karanAra mAbApe haze teja evA putrone utpanna karI zakaze. yuga yugamAM AvAja kRSNakumAra jJAna ane zauryavaDe adharmane nAza karI zake che. (tA. 25-8-1929nA "AryaprakAzamAne agralekha) DC0000000 69-dhArmika sudhArA dhArmika sudhArAne viSaya ghaNo vizALa che. jema jema janasamAjanA Adarzo badalAya che, eTale ke samAjanI dhArmika bhAvanAmAM pheraphAra thAya che tema tema dhArmika kriyAo, maMtra, karmomAM pheraphAra thAya che ane zabdArthamAM sudhArA karavA paDe che. dAkhalAtarIke bauddha ane jIna dharmamAM "ahiMsAne je artha ApavAmAM Avyo che te vedamAM nathI. A viSayanI carcA Aje karato nathI. dhArmika bhAvanA maMda paDI gaI hoya te tene sajIvana ane sakriya karavAne mATe satata upadeza thavo joIe. ApaNA RSimunio ThekaThekANe Azrama sthApIne e upadeza karatA hatA. jIna ane bauddha dharmonA pracAramATe hajAro satapuruSo ane strIo saMdhamAM joDAIne upadeza ApatAM hatAM. zrI. zaMkarAcArye paNa AkhA dezamAM dharmAcAryone goThavI dIdhA ane te parvatemAM, zaheramAM, jaMgalomAM, gAmaDAomAM pracArakAma karatA thaI gayA. ema kahevAya che ke, Aje paNa hiMda dezamAM bAvana lAkha sAdhu, saMnyAsI, phakIre che. je A AMkaDe khare hoya te dareka 60 mANase eka sAdhu (hiMdu, jIna ke musalamAna) A kamanazIba dezamAM che, paNa A saMkhyA mAnI levAnI jarUra nathI. ApaNe tyAM keTalAM maMdiro ane majIde che ? hajAro nahi paNa lAkha. ane tyAM dekharekha rAkhavA mATe athavA pUjA karavA mATe, sAphasuphI rAkhavA mATe kaI kaI paNa hoya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhArmika sudhArA 189 have ema dhArA ke (1) ApaNAM badhAM meTAM madirA ( hiMdu, jaina, bauddha ) ane masjIdemAM ucca bhAvanAvALA upadezakeA, sAdhu ke rakhevALa hAya tA dareka gAmaDAmAM keTalI jAgrati AvI jAya ? ema dhAre| ke, ApaNA badhA sAdhue ane phakIre| ane sAdhvIemAM ucca Adarzo ane sevAbhAva hAya teA gAmaDAMonuM jIvana keTaluM pavitra thAya ? ema dhArA ke, dezanA dareka dhArmika makAnanA upayAga prajAne Atmika, naitika, mAnasika tathA zArIrika baLa ApavAne mATe thAya te| derAne kaiTaleA anahada phAyadA thAya ? jyAre mahArASTramAM navI jAgrati AvI tyAre tyAM keTalA sAdhusaMte pAmyA hatA ? ane meAgala pAdazAhIne uthalAvI pADanAra mAtra zivAjI mahArAja naheAtA, paNa rAmadAsa svAmI jevA aneka sama dharmopadezakeAe paNa mahattvane bhAga bhajavyeA hateA. Aje paNa dezamAM ThekaThekANe keLavaNInA, dhArmika upadezanA, rAjakIya upadezanAM Azrame sthapAyA che ane temAM Adhunika RSimunie, sAdhue, zikSakA, pracArakA, kAryakartAe kAma karI rahyA che. AvA kAryakartAomAM je jUdApaNuM haiAya te kADhI nAkhIne temaneA sahakAra thAya te dezamAM ajaba zakti AvI jAya. ApaNe je sudhArA karavAnA che te e dizAmAMH (1) je sAdhue ane dharmAcAryo . cetana vinAnA jaDa, ajJAna, vahemI ke cAritravagaranA heAya temanA bahiSkAra thavA joie. (2) ucca bhAvanAvALA zikSita cAritravAna navajIvAneAe AvA Azrame, maMdira, masjIdo, dharmAlayAmAM dAkhala thai javuM joie. hAlamAM je sAdhue durAcArI che temane teA bhUkhe mAravA e puNyanuM kAma che e vicAranA pracAra karavA. je sAdhue ALasu, jaDa ane ajJAna che temanAmAM cetana Ave ane prajAne upakAraka thAya evI tAlIma ApavI, ane navA sAdhuoe badhI sasthAone kabaje karavI. mIsara dezanA pATanagara kareAmAM je meTI masjIda che, te ala AjhAra mATI yunivarsiTi nI gai che. sara subrahmaNya Ayare sUcanA karI hatI ke, dareka maMdiramAM zALA sthApI devI joe, ane tyAM dareka prakAranI keLavaNI ApI zakAya. je prajAmAM ucca bhAvanAne pracAra thaze te parataMtra rahI zakeja nahi; eTale dhArmika rAjakIya, Arthika ane zArIrika unnati sAthe sAthe thAya che. kharuM jotAM dhArmika jAgRtimAM A badhI pravRttionA samAveza thai jAya che. AjanA dharmAMgurue, mahArAjo, sAdhu, sanyAsIe, phakIrA, gAsAMinA jIvanaviSe TIkA karavA mAgatA nathI. prajA jene athavA jeTalAne lAyaka hAya che tene maLe che. karaNI tevI pAra utaraNI' e kaheNInA khedha paNa evAja che. je leAkeAne svacchatAneA khyAla nathI te madirane ukaraDA banAvI deze. ApaNA Adarzo, ApaNI AkAMkSAe, ApaNI jarUrIAte halakA nIca prakAranI hAya pariNAma kevuM Ave ? jyAre zIkha akALIe jAgRta thayA ane peAtAnAM guruddhAre| sudhAravane nizcaya karyAM tyAre prajAmAM ajama cetana AvyuM. jo hiMdI prajA peAtAnA dharmaguruone sudhAravAne prayatna kare teA pacIsa varSamAM kalpI na zakAya eTale sudhAre| thai jAya. hAlamAM te game tevA abhaNa ajJAna mANasa, sadAcArI hoya ke nahi te chatAM paNa zarIrapara rAkha ceALIne bhikSA mAge te seMkaDe strI tenI pUjA karavA ma`DI jAya ane bhikSA ApIne hadhelI banI jAya. ApaNA samAjamAM hajI hajArA vahema jaDa dhAlIne beThA che ane je prajAne meTA bhAga abhaNa che tenA vahema kADhavA bahu adharA che. have teA yuvAnava samAjanI lagAma hAthamAM le ane prajAmAM susa'skAre reDavA mATe gAmaDAMomAM kAma karavAne bheMsI jAya. prajAne vadhAre khaLavAna, hiMmatavAna, niDara, udyamI ane dhaparAyaNa banAvI de tAja A dezanA udaya thAya. jIbhanA paTapaTArA ane lekhAnI kiMmata teA che, paNa cAritravAna puruSaneA satsa`ga eja kharUM cetana reDI zake che, eja muDadAMmAM prANa mUke che. jo ApaNA yuvakeM| sa MteASI' thaine gAmaDAMmAM besI jAya teA ApaNe gulAmI ane parataMtratAnI dhuMsarI pheMkI zakIe. (saM. 1984-nA hiMdustAna"nA dIpAtsavI aMkamAM lekhakaH-DaoN. sumanta mahetA.) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ vvvvvN zubhasaMgraha-bhAga pAMcame 70-jIvananI tera truTio-tenA upAya sAndrAnsiskonA jaja meka kerIke mAnavajIvananI tera bhUlonuM tAraNa nIce mujaba kayuM che?(1) kharAM ane kheTAMnuM pitAnI mAnyatA mujabanuM ja dhAraNa nakkI karavAne prayatna karavo te. (2) bIjAonA AnaMdanuM pitAnI mejanA dhoraNe mApa kADhavAnI kozIza ka: vI te. (3) A jaggatamAM badhAnA ekasarakhA mata hovAnI AzA rAkhavI te. (4) bInaanubhavane dhyAnamAM nahi levAnI bhUla karavI te. (5) badhAnA svabhAva ekasarakhA karavAnI mAthAkUTa karavI te. (6) bIna agatyanI najIvI bAbatomAM namatuM nahi mUkavuM te. (7) ApaNuM kAryomAM saMpUrNatAnI AzA rAkhavI te. (8) jene kAMI upAyaja na hoya evI bAbatomAM paNa potAnAM temaja pArakAnAM haiyAM boLavAM te. (9) je kAma ApaNe karI zakIe nahi, te bIjA keIthI thaI zake nahi evo ghamaMDa rAkhavo te. (10) dareka mANasane jyAM, jevI rIte ane je kAMI banI zake te madada nahi karavI te. (11) ApaNuM parimita, saMkucita ane alpajJa mana jeTaluM samajI zake teja basa AkharI satya che, ema mAnI besavuM te. (12) bIjAonI nirbaLatAno kAMI khyAla ja nahi karavo te. (13) bahAranI kasoTIthI samAnatAne nirNaya kare te. AvI bAbatamAM lagabhaga badhAM mANase sarakhI bhUla kare che. . mI. meka kerIke jIvananA lAMbA anubhava ane manuSyasvabhAvamAM rahelI naisargika nirbaLatAna pAko abhyAsa karyA pachIja, uparanI tera bhUlanI zodha karelI jaNAya che; ane jagatamAM avanavA kalahe temaja kaMkAsa cAlI rahyA che, tenuM kAraNa paNa eja bhUlo che ! jajatarIke jAta jAtanA pakSakAronI tapAsa calAvavAnI ghaNaya jajone taka maLe che, paNa jenAmAM abhyAsI vRttino abhAva hoya, ane je nirmaLa buddhithI vicArI zakatuM na hoya. te AvI zodha karI zakato nathI. mAnavajIvananI A bhUlo zodhanAre, temAMthI ugaravAnA mArgo zodhI kADhayA che ke nahi, te huM jANato nathI; paNa mane to lAge che ke, uparanI bhUlomAMthI bacavAno ekamAtra upAya "hRdayanI vizALatA che. e sarvottama saguNa sivAya, uta bhUlomAMthI bacavAno bIjo koI Aro jaNAtuM nathI, ane ucca keTInA nitika saMskAra vagara hadayanI vizALatAnI AzA rAkhavI, e ghera vAvIne AmraphaLanI AzA rAkhavA barAbara che ! hadayanI vizALatAno sAdo ane sUtara upAya te saMkSiptamAMja jaNAvavAmAM AvyuM chepaNa uparanI tere bhUlonuM kramavAra vivecana karI, tene TALavAnA yogya upAyo sUcavavAnuM je koI vidvAna zirapara leze, to teNe janatAnI eka prakAranI achI sevAja bajAvelI gaNAze. (dainika "hiMdusthAna"nA eka aMkamAMthI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukhanI seAnerI cAvIo 71 - sukhanI sonerI cAvIo 191 sukhanI pAchaLa mANasa mAtra bhame che. kAI taMdurastImAM, kAi paisATakAmAM, kAi yazakIrtimAM, kAi pArake paise paramAnada karavAmAM ane kAi sa MteSamAMja badhuM sukha jue che ! A badhI mAnyatAomAM ghaNuM tathyAMza raheluM che, paNa ati ke alpa saMtASa jema pragatine aTakAve che, tema paisA ke kIrti pAchaLa ghelA thaIne bhamanArAe ghaNI vAra bhayakara duHkhA pedA kare tevAM kALAM karmo paNa karI bese che ! mAtra taMdurastIja eka evI vastu che, ke je " zarIre sukhI te sukhI sarva vAte" vALA sUtrane sAcuM pADI batAve che. paNa sukhanI A cAvIe uparAMta, mI. ArnolDa aneTe, " ik Ai vera Tu lIva ageina ? (pharI jIvavAnI mane taka maLe te ?)' e mathALA heThaLanA eka mananIya lekhamAM sukhanI e navI sAnerI cAvIo raju karI che; ane Aje mAthAmAM kIDA paDayA haiAya evA jhajhApAta karatAM aneka pAmara prANIe jyAM te sAM najare paDatAM hAvAthI A seAnerI cAvIo hAtha karI tene sadupayeAga karavAne teo prerAya e ISTa jaNAya che. * X X khuzamijAja ane dayALu hRdaya peAtAnA lekhamAM sukhanA mArgo darzAvatAM ArnolDa beneTa kahe che ke sukhaprApti arthe dhana, dolata, khyAti ane taMdurastI mATe phAMphAM mAravAmAM Ave che paNa tenI kharI cAvIe te "cIarajhula TemparAmenTa-khuzamIjAja AnaMdI svabhAva" ane " kAinDalInesa Ak hArTa dilanI dayA hRdayanA dayALupaNA"mAM samAyelI che. AnaMdI svabhAvaneA mANasa kevA sukhI hAya che ane taMdurastIne akSavA, TakAvavA temaja vadhAravAmAM paNa khuzamIjAja kevA sahAyaka thaI paDe che te te sAmAnya buddhinA mANasa paNa sahelAithI samajI zake che. khArIka dRSTie jotAM taMdurastI ane meAchalA svabhAvane 'AMdhaLA pAMgaLA'nA nyAya mujaba A paraspara AdhAra hAya ema jaNAya che, paNa vadhAre uMDA utarIne jotAM taMdurasta mANusa khuzamIjAjI hoya tenA karatAM AnaMdI manuSya sAre| taMdurasta heAya ema vadhAre jovAmAM Ave che. hADacAmanA pUtaLA jevA khA-karaDudAsAe tethI jo sukhI rahevu hAya teA, AnaMdI svabhAvanA banavAnI khAsa kAzIza karavI joie. X X X x X dhyALu dilanA sabaMdhamAM zAstrArtha karavA besIe te 'dayA' kAne kahevI teja nakkI karavAmAM meTA vAMdheA uThayA vagara rahe tema nathI ! atiyA ke khATI dayAthI hiMdusamAjanI Aje mAThI dazA thai gai che, eTale sukhanA mArga zodhatAM dayALu dilanI cAvInA bahuja sabhALathI upayoga karavA ghaTe che. kharI yA te vagara kasure je mANasa pIDAtA haiAya tenA pratye saddabhAva batAvI tene sahAyatA karavI te che. harAmanAM hADakAM vadhArI samAjapara ejArUpa thaI paDelAe mATe jIva jhIMkATI nAkhave, te dayA nahi paNa kevaLa bhramaNA che ! paNa avizrAMta zrama uThAvI rAtina vaitarAM karavA chatAM, je peTapUratu khAvAnuM-ke aMga DhAMkavA pUratu paheravAnu'paNa meLavI zakatA na heAya, ane jenI mahenatanA paisA mAletujAra doMgA ane dagaDAe pacAvI pADatA hAya, teja kharekharI dayAne pAtra che; ane tevI yA jenAM dilamAM ubharI nIkaLatI haiAya, teja manuSya AtmasaMtASanuM sukha anubhavI, janatAne paNa sukhI karI zake. dAsta vAcaka ! jo tAre kharekharUM sukhI thavuM hAya tA uparanI banne seAnerI cAvI hAtha karI le ! (dainika 'hiMdusthAna''nA eka aMkamAM lekhakaH-baMdA aphalAtuna ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo 72-banAvaTI ghI pAMceka varSa pahelAM sauthI pahelI vAra bhAratavarSamAMja ghInI khoTa pUravA mATe banAvaTI ghI taiyAra karavAmAM AvyuM hatuM. A kAma iranAkayulamanI "tAtA oIla kaMpanIe karyuM hatuM. kahevAya che ke, teNe nALiyeranA telane vaijJAnika paddhatithI sApha karIne kekejema nAma rAkhyuM hatuM ane te ghInuM kAma Ape che, ema kahIne tene vecavAmAM AvatuM hatuM. A vAtanI prasiddhi mATe jAherAta paNa khUba karavAmAM AvI hatI. teja samayathI helenDathI paNa banAvaTI ghI AvavA lAgyuM; eTaluM ja nahi paNuM sarva prakAranAM banAvaTI ghI vadhAre pramANamAM AvavA lAgyAM ane te eTale sudhI ke have bajAramAM zuddha ghI maLavuM paNa muzkela thaI paDayuM che ane have te thoDA divasemAM ghInI jagAe A banAvaTI ghIja vecAtuM haze. bajAromAM te khUba dAkhala thaI gayuM che. pahelAM ghI-telanI banAvelI cIjo maLatI hatI. have kokajema ane banAvaTI ghInI ja banelI cIjo vecAya che; ane A banAvaTI ghInI bheLaseLa karavI e te ghInA vepArIo mATe vadhAre napho karavAnuM AbAda sAdhana maLI gayuM che. A nakalI vastuonA pracArathI keTalAka divasamAM ghIne upagaja baMdha thaI jaze ane ethI ApaNA khAvAnA padArthomAM eka khAsa pauSTika padArthanI uNapa rahyA karaze ane tethI ApaNuM bhAMgyuM tUTayuM Arogya paNa vadhAre jokhamabharyuM banI jaze. banAvaTI ghI e zI balA che ane tene zuM itihAsa che tenuM varNana Da. esa. ena de-DI. TI. ema. DI. pI. eca.) emaNe temanA eka mahattvanA lekhamAM vistArapUrvaka lakhyuM che. tene keTaloka bhAga atre raju karIe chIe. teo lakhe che ke - vanaspati-ghI ahIM keTalAka samayathI vanaspati-ghInuM nAma paNa sAMbhaLavAmAM AvavA lAgyuM che. keTalAka mANaso tene banAvaTI ghI ane vilAyatI ghI paNa kahe che. A ghI bhAratavarSamAM paradezathI vecAvA Ave che. tenA vepArIo kahe che ke, temaNe bhAratavarSanA garIba loko ke jeo gAyabheMrAnAM ghI kharIdI zakatA nathI teo kharIdI zake ane zAka-purInI majhA mANI zake, eTalA mATeja A ghI banAveluM che. yurope bhAratavAsIenAM aMtaramAM tenI vaijJAnika yogyatAnI dhAka to jamAvI rAkhelI ja che. moTA bhAganA bheLA bhAratavAsIo emaja mAnI le che ke, vijJAnanA vidvAnoe kAI yaMtra zodhI kADhIne ghAsamAMthI paNa ghIrUpI tave kheMcI kADhayuM hoya te paNa navAI zI? gAya paNa ghAsaja khAya che ne. paraMtu e vAta siddha thaI gaI che ke, A vanaspati-ghImAM ghIne eka paNa guNa hoto nathI. je kera kharA senAmAM ane banAvaTI senAmAM hoya che teja phera A banne prakAranAM ghImAM paNa che. te pachI vanaspati-ghI zuM che ? e to jamAveluM tela che. emAM ane telamAM eTalo phera che ke tela TharatuM nathI ane e TharI jAya che. ane emAM telanI vAsa hotI nathI. bhAratavarSamAM aneka prakAranAM telI bIyAM thAya che, tela uparAMta A bIyAM bIjI paNa ghaNA upagamAM Ave che. vanaspati-ghInA banAvanArA yUropanA vepArIo A bIyAM kharIdIne yUropa laI jAya che. tyAM teo tenuM tela kADhe che ane pachI te telane sApha karIne jamAvI de che. A pramANe vanaspati ghI taiyAra thAya che ane pachI bhAratavarSanAM bajAromAM vecAvA lAge che. have ApaNe vanaspatighI khAIe chIe tene artha e thayo ke, ApaNe tela khAIe chIe ane te paNa ApaNA dezanuM nahi paNa paradezanuM. videzIonI bhAratavarSa uparanI kRpA te juo ke, A ghI teo temanA pitAnA ghaNI moTI saMkhyAvALA garIba dezabaMdhuone nahi ApatAM mAtra amArAja garIba bhAIone mATe mokale che. A vepArIo bhAratavAsIone samajAvavA icche che ke, vanaspati-ghI-bhalene zuddha ghInAM to temAM na hoya-khUba zuddhipUrvaka taiyAra karavAmAM Ave che ane tenAthI koIpaNa prakAranuM kaMIja ahita thatuM nathI tethI zuddha ghIne badale teno upayoga karavAmAM kaMIja nukasAna nathI. paraMtu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ A te kArakhAnAM ke kasAIkhAnAM? 13. * / w wwwwww wwwwwwww w * * * hamaNAM thoDA samaya uparaja sTeTa kAunsilamAM bhAratIya meDikala sarvisanA mukhya mejara janarala sAimanse A ghIno virodha karatAM kahyuM hatuM ke "A varatunuM nAma "dhI" rAkhavuM ja egya nathI. e jamAveluM tela che ane telane ghI tarIke gaNavuM bIlakula yogya nathI. emAM ghInAM pauSTika tattavonuM to nAmanizAna paNa nathI." A ghI taMdurastIne mATe lAbhadAyaka che ke nahi, A dezamAM paNa te taiyAra karI zakAya ke nahi ane tene ghI" kahevAya ke nahi vagere bAbato upara sTeTa kAunsilamAM carcA cAlI hatI. A ghI Arogyane mATe lAbhadAyaka che ke nahi e viSe ame vizeSa nahi lakhIe. jyAre emAM ghInAM pauSTika toja nathI to pachI e ghInA phAyadA zI rIte pahoMcADI zake ? anubhavI DokaTarono abhiprAya che ke, ethI te nukasAna ja vizeSa thAya. bALakane to te kadI paNa ApavuM joIe nahi. ethI teonI vRddhija aTakI jAya che. vaLI enA sevanathI gaLuM ane dAMtanAM darado thAya che tathA phephasAM nabaLAM paDI jAya che. jyAM sudhI vaijJAnika paddhatie kharA ghInAM to e banAvaTI ghImAM che evuM sAbIta na karI zakAya tyAMsudhI kAyado karIne paNa tenuM vecANa baMdha karavuM joIe. janatA ane vepArIone svArtha eka naja hoI zaMke. vepArIonA svArthane khAtara sAmAnya janatAnA arogya upara charI pharavA devI e koI paNa rIte yogya nathI. jyAM sAmAnya janatAnA svAdhyano savAla hoya tyAM vepArIonA svArthanuM balidAna ApavuM eja nyAya che. sarakAre AvAM banAvaTI ghInI Avaka ane vecANa rokavA mATe kAyadA banAvavA joIe. A bAbatane khAsa prayatna thavo joIe ane sarakArane kAyado karavAnI pharaja pADavI joIe. echAmAM eTaluM te thavuM ja joIe ke, vanaspati ghInI jAherAtomAM spaSTapaNe lakheluM hovuM joIe ke A vanaspati-padArtha ghIthI jUdA ja prakArano che ane temAM ghInAM pauSTika tane sadaMtara abhAva che, ke jethI kharIdanArAone chetarAvAne saMbhava na rahe. iMgleMDa vagere dezamAM AvA kAyadA banyA che. je khAvAnA padArtho janatAnA Arogyane anukuLa nathI hotA tenuM vecANa baMdha karavAmAM Ave che ane kayAMka dekhAya che teno nAza karavAmAM Ave che. bhArata sarakAra A bAbatamAM bahu bedarakAra ane ALasu che, paNa ApaNe ApaNe prayatna nahi cheDo joIe. pratyeka myunisipAliTI ane jIllA borDoe paNa A ghInA vepArane ochAmAM e pitAnI hadamAMthI te dezanikAla karaja joIe. ("sarasvatI' nA eka aMkamAM thI zrInAtha siMhanA lekhano anuvAda) 73-A te kArakhAnAM ke kasAikhAnAM ? iMglAMDanI nadIonAM pANI jherI thatAM jAya che. nadIonAM pANI cokhkhAM rAkhavAnI laData calAvanArI eka sosAiTI IglAMDamAM sthapAI che ane e saMsthA kahe che ke, Aje IMglAMDanI nadIonAM pANI pIvAM jokhamabharelAM thayAM che, gAyanA dUdha upara e pANInI kharAba asara thavA lAgI che, nadIonI khINomAM ugato ghAsacAro nAza pAmI pANImAM nahAvAnuM ane taravAnuM paNa jokhamabharyuM banyuM che, nadIkAMThAnAM vRkSo sUkAI javA lAgyAM che, paMkhI e nadIkAMThAne have tajI devA lAgyAM che ane nadIonAM pANI evAM jherI thayAM che ke temAM nahAvAthI AMkha ane nAka upara kharAba asara thAya che ! nadInAM pANI jherI thavAnuM kAraNa e che ke, iglAMDamAM nadInA kAMThA para jAdA jAdA udyoganAM kArakhAnAM che ane e kArakhAnAMono meLo pANI tathA kacare nadIomAM vahAvI devAmAM Ave che ! amadAvAdanI kalIke mIlanuM gaMdu pANI ane amadAvAdanI gaTaronuM gaMdu pANI sAbaramatI nadImAM javA devAmAM Ave che tenuM zuM ? (AgaLa maLamUtrAdi jamInamAM khAtararUpe bhaLatAM, te pAzcAtya sudhArAnA AMdhaLA anukaraNanA pratApe have gaMgA yamunAdi mahApavitra jaLavALI nadIomAM tenA kinAre AvelI sudhAraka myunisipAliTIo gaTaradhArA padharAvIne e nadInuM pANI pInArA karoDo manuSyonI sevA upajAve che ke hAni upajAve che? videzI zikSaNe varAvelI kubuddhi sudhArAne nAme kudhArA na vartAve te zuM kare ! kharAba bhikSu-akhaMDAnaMda) zu. 13 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 zubhasaMgrahu-bhAga pAMcamA 74- nAgaravelanA pAnanA lAbha tathA hAni keTalIye sadImethI bhAratavarSamAM pAnane pracAra thayeleA che. te pahelethI bhAratamAMja utpanna thatAM rahyAM che ke videzathI AvyAM che tenI amane khabara nathI, paraMtu e te niHsa Mdeha vAta che ke, kAi ajJAta kALathI tene kAi nekAi rUpamAM ahIM upayoga thatA rahyo che. dharmazAstroe pAnane pavitra mAnyuM che. aneka prakAranI pUjAnI sAmagrImAM pAna hAvuM Avazyaka manAyu' che. A uparathI jaNAya che ke, prAcIna hiMdu sabhyatA je samaye unnata avasthAmAM hatI, te samaye paNa leAkA pAnane sArI rIte jANatA hatA; paraMtu khAvAmAM tene upayoga karatA ke nahiM tene kaMi prabaLa pUrAve maLate nathI. musalamAnAnA zAsanakALamAM avazya tene upayAga dhaNeAja vadhAre vadhI gayA hatA. megala bAdazAhanA darabAramAM saune pAna ApavAmAM AvatAM hatAM. darabAramAM jatI vakhate pratyeka darabArIne tenA pada-adhikAranA pramANamAM pAna apAtAM hatAM. kAi kASTha vAr eka eka vyaktine seALa ane vIsa sudhI pAna maLatAM hatAM. AjakAla tA tene gheraghera pracAra thai gayA che. anekAne mATe te pAna bhAjanathIye vadhAre Avazyaka vastu thai paDI che. navIna yUropIya sabhyatAnA prabhAvathI tenI vaparAza avazya kaMika ochI thai che. jo ke bhAratanA bhinna bhinna bhAgeAmAM pAnanA AkAra-prakAra tathA svAdamAM jUdApaNu hAya che, paraMtu vaijJAnika dRSTie tenA guNamAM khAsa phera hAtA nathI. khAvA mATe pAnanAM je khIDAM banAvAya che te paNa lagabhaga badhA bhAgeAmAM ekaja prakAranAM bane che. tene vizeSa svAdiSTa banAvavA mATe temAM keTalIka svAdiSTa ane sugaMdhI cIjo-jevI ke piparamITa, IlAyacI, laviM'ga, kAparAnI kAtarI, vividha prakAranI geALIe. vagere aneka vastuo athavA tenA sayAgathI khanatI vastue tathA khIjA svAdiSTa masAlA vagere nAkhavAmAM Ave che. jo ke lagabhaga pratyeka vyakti pAnanA upayAga kare che, paraMtu dhaNAja ceDA mANase vicAratA haze ke tenAthI phAyado che ke nukasAna, pAnanA A vadhatA jatA pracArathI samAja ane dezanI kevI bhayaMkara barabAdI thatI jAya che te teA bhAgyeja kaiAi vicAratuM haze. Aje ame vAcakeAnI samakSa tenA guNa-doSa sabaMdhI keTalAka vicAreA raju karIe chIe. A lekhamAM je kaMi lakhyu che te Ayurvedika, yUnAnI ane eleApathika-cikitsAnA pramANabhUta graMthaine AdhAreja lakhavAmAM AvyuM che. pAnanA guNa--pAnathI je kaMi lAbha ke hAni thAya che te tenA rasane lIdheja thAya che. sUkAM pAnamAM guNa ke svAda kAMija hetAM nathI. astu. pratyeka kAryoMmAM lIlAM pAnaneja upayega thAya che. pAnanA rasamAM eka prakAranA tailI padArtho hAya che tenA uparaja tenA badhA guNadoSane AdhAra rahe che. zarIranA bAhya bhAganAM jUdAM jUdAM daradezamAM tene upayoga thAya che. pAnamAM sarasavanuM tela yA cUnA lagAvIne tene saheja garama karIne mastakanI bAjumAM kAnanI sAme lagAvavAthI mAthAnuM darda maTI jAya che. gaLAmAM lagAvavAmAM Ave teA gaLAnuM darda dUra thAya che. sUjI AvelI gAMThe upara lagAvavAthI paNa phAyado thAya che. koi vAra bALaka mRtyu pAmavAthI tenI mAtAnA stanamAM dUdha jAmI jAya che ane tethI tene atyaMta kaSTa thAya che. evI avasthAmAM jo sarasavanuM tela cApaDIne nAgaravelanAM garama garama pAna stana para mUkavAmAM Ave te tarataja ArAma thAya che. bALakAnI phephasAMnI bimArIomAM tenAthI lAbha thatA jaNAyA che. tela lagAvIne garama karelAM pAna chAtIe keTalIka vAra lagAvavAthI khAMsI ane zvAsa letAM-mUkatAM thatuM darda nAbuda thAya che. aneka pAkelA dhAmAM tenI upara DhAMkavA mATe rezamanI paTTIne badale pAnane upayAga karavAmAM Ave che. AMkhanA rogomAM paNa pAnane rasa nAkhavAthI lAbha thayeleA jaNAye che. kAnanAM dardImAM paNa garama rasa nAkhavAthI phAyado thAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAgaravelanA pAnanA lAbha tathA hAni 195 pAnanAM khIDAM cAvavAthI mAMmAM thuMka vadhAre pramANamAM nIkaLavA lAge che, tethI jo mAM ane gaLuM sUkAvA lAge teA pAna khAvAthI tarAvaTa Ave che, tarasa chIpAI jAya che ane meAMnI durgaMdha dUra thAya che. bhAjana pachI pAna cAvavAthI pacavAmAM madada kare che. peTanAM dardI paNa dUra thAya che. tethI pAcaka auSadhienI sAthe pAna kAIkA vAra ajI nA rAgAmAM ApavAmAM Ave che. kaDavI davA khAdhA pachI pAna khAI levAthI mAM sArU thai jAya che. zaradI ane khAMsImAM te kaphane bahAra kADhe che. pAnanA DhASa jo ke eka be khIDAM reAja khAvAthI phAyado thAya che khareA, paraMtu tenA atha evA nathI ke tenAthI nukasAna thatuMja nathI. jo sayamapUrvaka mAtra bhAjananI pachI rAja eka ke be pAna khAvAmAM Ave, te tenAthI hAni karatAM lAbhaja vizeSa thAya che; paNa jo tene ethI vadhAre upayAga karavAmAM Ave te te dhaNuM bhAre nukasAna thAya che. ghaNA leAkeArAja daza-paMdara pAna khAdhA kare che. keTalAka teA A saMkhyAne se| sudhI paNa vadhArI de che; paraMtu aMte tene tenAM duSpariNAma bhAgavavAM paDe che tyAreja te samaje che. bhAratavarSamAM sekaDe 90 TakA lekAmAM dAMtanA rAgeAnI phariyAda sAMbhaLavAmAM Ave che. ghaNe bhAge cALIsa-pacAsa varSanI avasthAmAMja leAkeAnA badhA dAMta paDI jAya che. gaNyAgAMThayA mANaseAja evA jovAmAM Ave che ke jemanA dAMta vRddhAvasthAsudhI kAma ApI zakatA hAya ane te eTale sudhI ke dAMta paDavA e teA jIvananI eka sAdhAraNa dhaTanA manAya che. cALIsa pacAsa varSanI uMmara thatAMmAM dAMta paDI jAya teA tene leAkeA rAmaja nathI mAnatA, paraMtu e vAta siddha thai cUkI che ke, sAmAM tevu ke tethI paNa vadhAre leAkeAnA dAMta paDavAnuM kAraNa teo pAnaneA ghaNAja vadhAre upayoga kare che teja che. vAta evI che ke, pAnanA resA, sopArInA jhINA TukaDA ane cUne dAMtAnI vacce bharAi jAya che ane te eTalA pramANamAM vadhI jAya che ke, dAMtA upara jora daIne tenI vacamAMnA bhAgane vadhArI mUke che ane tene dUra karavA mATe jIbha hamezAM dAMta tarapha gayA kare che. keTalAka samaya pachI avALAM du:khavA mAMDe che ane tenI aMdara par utpanna thAya che. ane dAMtAmAM asahya pIDA thavA lAge che. ane keTalAka samaya pachI jyAre tenI jaDanI nasA vagere sArI rIte nAbuda thai jAya che eTale te paDI jAya che. A pramANe pAnanuM vyasana dAMtane nAza kare che. ane leAkA dAMta vinA bhAjanane sArI rIte nahi cAvI zakavAthI tene ema ne emaja utArI jAya che. pariNAme dAMtanu kAma peTane karavuM paDe che ane te paNa keTalAka samaya pachI nabaLu paDI jAya che. bhAjana sArI rIte pacatuM nathI ane manuSya niLa thate thatA aMte peAtAnA pAnanA vyasanane lIdhe kALanA mukhamAM jaI paDe che. pahelAM kahevAyA pramANe pAna khAvAthI mukhamAM zuSka adhika mAtrAmAM pedA thAya che kharU, paraMtu jemane bahu pAna khAvAnI Teva che temanuM dhaNuM kharUM thuka AkhA divasamAM nakAmuM nIkaLI jAya che, ane bheAjana vakhate bahuja enDru nIkaLe che. pariNAma e Ave che ke, bheAjanamAM thuMka sArI rIte nahi bhaLavAthI sTArca nAmane padAtha sArI rIte pacI zakatA nathI. keTalAka leAkeA pAnanI sAthe taMbAku khAdhA kare che. paraMtu pAna ane takhAkunuM mizraNa thavAthI mAMnI aMdaranI kAmaLa cAmaDI ane jJAnataMtuenA nAza thaI jAya che. ane bheAjanamAM kadI paNa svAda AvatA nathI. tethI pAnane vizeSa upayAga karanArAone bhejananI icchA bahu echI thAya che ane temAM kai svAda paNa AvatA nathI. pAna, cUnA ane kAthA vagere vadhu pramANamAM levAthI pAcanazaktine paNa AchI karI nAkhe che. astu. vadhAre pAna khAvAthI bhUkha echI thai jAya che, bheAjanane svAda anubhavAtA nathI ane nathI teA te barAbara pAcana thatuM. kyAreka kyAreka vadhAre pAna khAvAthI jIbha ane gAlamAM phAllA paNa thai jAya che. pAnanA cUnAne lIdhe lAhImAM kelziyama' nAmane padArtha vadhI jAya che ane tene lIdhe aneka bhayAnaka rAgA utpanna thAya che. jIvana-tattva (vAITelITI) ochuM thaI jAya che ane rAgeAnA humalA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasa'graha-bhAga pAMcamA dArU vagerenA jevA kaika nazA paNa heAya che ane tene lIdhe 196 jaladI thavA lAge che. pAnamAM niLatA AvatI jAya che. A pramANe pAnamAM kAMika lAbha paNa che, te! tenAthI keTalAyagaNuA doSa che. tethIja jee tenA guNadoSa jANe che tee hamezAM tene pracAra AchA thAya tevA prayatna kare che. pahelAM lakhyA pramANe bhAjana pachI eka e pAnabIDAM levAthI nukasAna nathI, paNa jo saMyama niha rahe te te Adata dhIre dhIre vadhatI jaze ane pachIthI tenA sajAmAMthI chUTavuM bhAre thai paDaze. leAkA eka pachI e ane e pachI cAra ema vadhAratA vadhAratA aMte pAnanI saMkhyA padara, vIsa ane pacIsa sudhI pahAMcADI de che. keTalAka leAka teA pacAsathI se khIDAMsutra eka divasamAM khAya che ane aMte A vyasananI vRddhine kAraNe temane AreAgyathI hAtha dhAi nAkhavA paDe che. te dAMta ane pAcanazaktine gumAvI daine sadAne mATe vRddha banI ese che tethI sauthI sAra tA e che ke, A vyasanamAM paDavuMja niha. jo pAna khAvu kAi paNa kAraNe jarUranuM lAge teApaNa eka e khIDAMthI vadhAre levAM joie nahi. samAjanI pratyeka vyaktinuM kartavya che ke, te pAnanA pracArane ghaTADavAnA yathAzakti prayatna kare ke jethI bhAratamAtAnA kalaMkarUpa krAMtivanAnA mANase nI saMkhyA ochI thAya. jo vAcakA A lekha upara dhyAna ApI tenA kaiM paNa upayAga karaze te ame bhaviSyamAM keTalIka rAjanA vyavahAramAM AvatI cIjo upara vaijJAnika dRSTie prakAza pADavAne prayatna karIzu. ("mAdhurI"nA eka aMkamAM mULalekhaka zrI. rAmakumAra siMha.) 75 - brahmAMDa bhedI tuM gayo ! sarakAranA darabAranA kaDhI banyA tuM Akhare; piMjara tajI sarakI gayA uDI gayA tuM kyAM jatIna ? anyAyanI sAme sUjhI jhUDA caDhALye yune; be--mUla tArA daihane sAMdhA karyAM te hA jatIna ! lAMbA pravAse A musAphIra ! vizvanA nahi pAlavyA ? saMsAra-aTavInA pathe thaMbhI gayA tuM hA jatIna ! AlamataNI kIrti varI, dUra-dUra tuM pasarI gayA; zUrA zahIddAnI sabhA jItI gayA tuMye jatIna ! mRtyu amaranA mejhamAM bhaDavIra ! tuM DUbI gayA; hejata amIrI cAkhatAM tuMye dharAya nA jatIna ! lAkhA mulAyama dilane ghAyala tane karavAM gamyAM ? lAkhe! raDAvI tu gayA hasatA chatAM tuMye jatIna ! jInyA jage jaga jItIne brahmAMDa bheDhI tuM gayA; tArA punita caraNe paDI vadu tane huMce jatIna ! (tA. 22-9-ra9nA "be ghaDI meAja"mAM lekhakaH-DA sAlA) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ marajI pramANe varasAda varasAvI zakAya che. 76-marajI pramANe varasAda varasAvI zakAya che. muMbaImAM bhADA divaso daramiyAna varasAda khUba tho. garamInA trAsamAMthI bacavA mATe loko kayAranA medharAjanI kRpAyAcanA karI rahyA hatA, paraMtu teo megharAjanI ati kRpAthI kaMTALyA. "sA...A varasAda kyAMye bahAra nIkaLavA deto nathI " " have to varasAda baMdha thAya to sAruM evA udagAro e kaTALelA loko kADhavA mAMDayA. keTalAkane A sthitimAM svabhAvataH evI IcchA thaI haze ke varasAda varasAvavAnI zakti ApaNAmAM hoya te ? IcchA mujaba varasAda harasAvI ke aTakAvI devA ApaNe zaktimAna hota to?" evI IcchA karanArAone huM AthI khuza khabara ApuM chuM ke, IcchAnusAra varasAda varasAvavAnA prayAga ilInoijha yunivarsiTInA cArlsa nIye phatehamaMdIpUrvaka karyA che. vAta Azcaryajanaka che kharI, paNa vadhu Azcaryajanaka te e che ke 'marajI pramANenA varasAda varasAvavAnI zeAdha jApAnanA bAyAmAM gAmanA vatanI mAtAkAno buhArAe varSo pUrve karI che; ane varSo thayAM e kaMI nahi te varasAdanI bAbatamAM kudaratapara vijaya meLavI cUkayA che. mI. nAbu re 60 varSanA vRddha gRhastha che. emanI prayogazALA sunayAmA pAka nAmanI samudranI sapATIthI 1200 phITanI uMcAIe AvelI eka jagA para che. mI da ne buhArAnuM varasAda varasAvavAnuM yaMtra bahuja saraLa ane sedhuM che. e yaMtra lAkaDA ne doraDAnA banelA 70-80 phITanI uMcAino eka 'TAvara' 20-30 phITa uMcAIne eka thAMbhalo ane thoDAka vijaLInA tAra. ATalI vastuonuM baneluM che. thAMbhalAne mathALe vijaLIne eka brADakAsTIMga karavAne goLo goThavelo che. A yaMtranI kArya para ti paNa eTalI saraLa che. eka yaMtradvArA 200 voTanI vijaLIne 80,000 voTana vijaLamAM pheravI nAkhavAmAM Ave che ane e vijaLIka pravAhane sIdhA pravAhanuM rUpa apAya che. negeTiva vijaLIne pRthvImAM javA devAmAM Ave che ane pojhiTiva vijaLIne AsapAsa phelAvAmAM Ave che. e rIte phelAyelI vijaLI vAtAvaraNanA bheja para asara kare che; ane pariNAme thoDIja vAre pave che ane jhADIomAMthI kALAM vAdaLAM nIkaLI AvIne TAvaranI upara gherAI jAya che. vijaLI e vAdaLAMmAMnA bhejapara asara kare che ane ethI varasAda paDavA mAMDe che. dhADo vakhata sAdhAraNa chAMTA paDyA pachI jeramAM varasAda Ave che. e varasAda pAMca cha " mAIlanA vistAramAM paDe che ane dara 6 corasa phITa dITha 15 gelana pANanI rAsa Ave che. anAvRSTinA samayamAM ATalo varasAda AzIrvAdarUpa thai paDe che. mI 9 nabuhArAnA " vRSTi utpAdaka ' yaMtranI yAMtrika khubI ATalIja che ! mI. nAbuhArAne pahelo prayoga 1900 nI sAlamAM yAmATonA unabI DuMgarapara thaye ane phatehamaMda nIvaDaze. e prayogane aMte paDelo varasAda mAtra eka kalAka rahyo ane mInAbuhArAnI e lokasevA mATe emane rASTrIya prasiddhi maLavAne badale emane mAtra sthAnika khyAti maLI. AnuM kAraNa spaSTa che. jApAnI janatA navI zodho pratye ghaNI kharI udAsIna rahe che, ane temAMya mI , nAhArAnI zodha te eTalI adabhUta hatI ke joyA vinA koI mAnI zake nahi. 1901 nA varSamAM mInAbuhArA TakazImA kena nAmanA pradezamAM gayA. tyAM emaNe varasAdane abhAve pILAM paDI gayelAM khetaro ane sUkAI gayelI vanaspati joI. emaNe potAnI navI zodhano upayoga karIne vanarapatine navajIvana ApyuM. lokonA Azcarya ne harSano pAra na rahyo. teoe mitra nabuhArAnA mAnamAM bhavya ujANa karI. e ujANI cAlatI hatIevAmAM keTalAka javAna mANase seka" nAmanA dArUnuM eka pIpa laIne tyAM AvyA. enuM kAraNa pUchatAM teoe khulAso karyo ke, paDozamAM rahetA eka suthArane A prayoga phatehamaMda thaze e vizvAsa nahato; tethI eNe evI zarata mArelI ke "je A prayogathI varasAda varase to huM tamane badhAne drAkSanA dArUnuM snAna karAvuM ! zarata vicitra hatI; ane varasAda thayo tyAre e suthAra gabharAyo ane "sekanA A pIpathIja eno chuTakAro karavA amane vInavyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 zubhasaMgraha-bhAga pAMcame traNa varSa rahIne 1904 mAM mI. nAbuhArIne dezIkI pradezamAMthI teDuM AvyuM. e pradeza anAvRSTie ujajaDa karI mUkayo hato ane loko khUba kaMTALI gayA hatA. mI. nAbuhArAe pitAnuM yaMtra asAtiyAmA TekarInA zikhara para goThavyuM. lokonA ToLeToLAM e jovA bhegAM thayAM hatAM. thoDIja vAre muzaLadhAra varasAda zarU thayo ane keTalAka kalAko sudhI varasate rahyo. thozIkAnA loko eTalA badhA ta thayA ke teoe mI. nAbuhArAne keTalAka divasa sudhI pitAnA gAmamAMthI javA na dIdhA. A to mI. nAbuhArAnA zarUAtanA prayogo thayA. e pachI emaNe aneka varSo sudhI aneka phatehamaMda prayoga karyo che. hAlamAM teo koriyAmAM che. keriyA e anAvRSTine pradeza hovAthI buhAranI zodha tyAM vizeSa kalyANakArI thaI paDaze. (tA. 14-7-19ra9nA "be ghaDI moja' mAMthI) 77-parastrI tarapha AkarSAi pAyamAla thayelA puruSo (1) sane 1926 mAM junAgaDha sTeTanA eka meDIkala ophisare eka rI daInI AbarU lIdhI. te guhA mATe temane rAjanI nokarImAMthI kADhI mUkavAmAM AvyA hatA. (2) muMbaInA eka rDokaTare eka strI dardInI AbarU lIdhI hatI. te gunhA mATe temane eka mahInAnI sAdI keda tathA rU. 1000 nA daMDanI sajA thaI hatI. ("jAme jamazeda tA.4-9-28.) (3) alhAbAdanA eka DokaTare eka strIdadInI AbarU lIdhI hatI. te guDA mATe temane cha mahInAnI sAdI kedanI sajA thaI hatI. ("TAImsa opha iMDiyA tA. 29-5-29) ' (4) muMbaImAM eka vahAre divALInI rozanI jovA gayA. rastAmAM eka juvAna pIra gI chokarIne joIne te divAne thai gayo ane teNe te chokarInA zarIra sAthe chUTa lIdhI. te gunhA mATe tene rU. 300 no daMDa thayo hato. (jamazeda" tA. 3-11-27.). pArakI strI taraphanA eciMtA AkarSaNathI divAnA thaI jaIne upara pramANe ghaNA hatabhAgI puruSo pAyamAla thaI jAya che, ane tene pariNAme pitAnAM vahAlAM kuTuMbanA teo zApa le che. upara jaNAvelI jAtanI ociMtI AphatathI bacavAno sahele upAya e che ke, keIpaNa pArakI strI tarapha AkarSaNa thAya tyAre teNIne vara, athavA bApa, athavA bhAI teNInI pAse ubho che evuM mAnI levuM. vaLI sarvazaktimAna paramezvara pitAne jue che teno paNa khyAla karo. evuM mAnI levAno tathA khyAla karavAno niyama pALanArA puruSo kadI paNa ociMtI AphatamAM AvI paDe nahi. mATe-vAMcanAra! cetaze ? satu bhuvana-junAgaDha lAbhazaMkara lakSmIdAsa [mA gAMdhIjIe potAnA AzramamAM kuMvArA yuvAna strIpuruSone game tyAre bheLaseLa thavAnI chUTa rAkhelI (pAzcAtyAnuM joIne, AgavI samajaNe cAlIne, Arya dharmazAstronI avagaNanA karIne, tethI ajJAta rahIne ke zA kAraNathI ema rAkhyuM haze te to teo jANe ne sarvajJa jANe); paNa kaDa anubhava lIdhA pachI te prakAra baMdha rAkhelo sAMbhaLyuM che. vaLI yUropanA mahAyuddha mATe phrAnsamAM javA pahelAM thoDA divasa lAkha yuvakane moTA lokane tyAM rahevuM paDeluM tyAre temanI sarabharA mATe yuvAna kanyAe yojelI temAMnI (sevaka bhUlato na hoya to) cALI sa hajArane garbha rahelA (A vAta te samayanAM vartamAna patrAmAM chapAI hatI); chatAM Azcarya jevuM e che ke, teozrInI vidyApIThamAM temanI ja jayaMtIne divase yuvAna kanyAo ane vidyAthI one seLabheLa DAMDIyArAsa karAvyo hato ! e paNa eka uttama zikSaNa ane sudhAre gamyuM hoya te paNa A samayamAM navAI nathI. paraMtu jemanI evI samajaNa hoya teo AvI tevI bAbato eka vAra khullI rIte cace to temanI bhUla hoya te te bhAge; ane teo kharA che ema Thare te pachI loke paNa tevuM karavA mAMDe. beu rIte lAbha che. kharAba bhikSu-akhaMDAnaMda] Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ saradAra vallabhabhAInI ciNagArI 78 - saradAra vallabhabhAinI ciNagArI 199 AvI gamAra sarakAra me` kAi joi nathI, je ATalI ATalI jamIna cheADIne muMbaimAM dariyA pUrI navI jamIna khanAvavA nIkaLe, ane gujarAtanA bagIcA bhelI nAkhI sidhanA raNamAM pANI vALI agIce banAvavA mAge. A devALAM kADhavAnA rastA che. kharca vadhAravA paisA joie. te meLavavAnA khIjo rastA nathI. eka kheDutaja evA che ke je mUMgA mAra khAya che. ene huM jAgrata karavA mAguM chuM. * X X X sau jAgrata thAo, DarA zA mATe ? tamArI pAse zuM gumAvavAnu che? eka bheMsa, TukaDA jamIna ane bhAMgItUTI chAparI ! rAja te ene gumAvavAnu che. ATalA kheDuteA ekaThA thai sagaThana kare, teA Dara zene ? ApaNane ApaNA karmAM pramANe reTI maLe che. IzvaranI icchA evI heya ne e TukaDA lai le teA lai javA do. jamIna amArA bApanI che. sarakAranA bApanI nathI. jamIna khAlasAnI vAta pAkaLa che. * X X X mahArASTranA kisAnete kahuM chuM ke, tame AvI zI vAteA kareA che ? AvA pAgala ane dubaLA kema thayA che? zuM zivAjI mahArAje pahADa para caDhI caDhI svAdhInatA lIdhelI te AvA DarapeAkeAthI ? keTalAe tAlukAnA kheDuteA AvIne kahe che ke 33-33 TakA vadhyA che. huM kahuM chuM ke, tamArUM sasva javAnuM che, jyAMsudhI ApasanA jhaghaDA nahi cheDA, mithyAbhimAna nahi kADhA ane eka kheDutaparanuM duHkha saunu nahi mAne tyAMsudhI. X x X X caherA karIne hAya tenI ciMtA nathI, kALajuM vAghanuM rAkheA. mAmalatadAra, phAjadAra ke caparAsI Ave che ne kema gabharAI uThA che! ? tamArA paisAmAMthI rAkheleA tamArA cAkara zeTha thai beThA ! kevA gamAra ! je nAkara zeTha thai beThA heAya tene kAna pakaDIne kADhA, pagAra na Ape. paNa e karavAmAM buddhinI jarUra che. X X x X brAhmaNa abrAhmaNa, hiMdu musalamAna, kheDuta zAhukAra vacce TaTA karAvavAnI zakti sarakAramAM khUba che. bIjI meATI zakti nAnI sarakhI baMdukaDInI che. na mAlama kayA rAkSase dArU banAvyA ! mukAbaleA karavAneA che. zI rIte thaze? baMdukanI sAthe baMdukathI mukAbalA karI zakaze ? kalekaTara hukama kADhe teA lAkaDI paNa choDI devI paDe che te baMdukathI mukAbale kevI rIte karaze!? mukAkhalA kevaLa ahiMsAthI thai zakaze. ene mATe pahelavAnanA zarIranI jarUra nathI. sarakAre eka nAnI leAdAnI naLImAM dArU bharyAM che; ene uMcakavA pahelavAnanI jarUra nahi paDe. ( saradAra vallabhabhAinA khAnadezanA bhASaNamAMthI ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA 79 - striyoM ke liye Ayurveda - zikSA bhAratIya mahilA-maMDala ke svAsthya kA kitanA bhISaNa hrAsa hai| cUkA hai, Isa era pratyeka dezavAsI kA dhyAna AkRSTa hAnA Avazyaka hai. maine apane 5-6 va ke Ayurveda-adhyayana-kAla meM yeAgya cikitsakamAM ke sAthe dharmAM cikitsAlayoM meM baiTha kara jo dazA svayaM dekhI aura sunI, usakA smaraNa kara mujhe mahAna duHkha heAtA hai. ataH striyo meM svAsthya-vijJAna kA pracAra kiyA jAya Isa vicAra ke kAryarUpa meM piraNata karane ke liye isa bAta kI AvazyakatA hai ki eka akhila-bhAratIya nArI vaidyaka vidyAlaya' kI sthApanA hai!, jisake sAtha eka bRhata nArI- cikitsAlaya aura nArI-chAtrAvAsa bhI rahe. sa vidyAlaya kI zAkhA pratyeka prAMta meM sthApita kara ke, jile-jile aura nagara--nagara meM unakA jAla phailAyA jAya, jisake dvArA striyoM meM svAsthya-vijJAna kA bhalI prakAra pracAra hAne se unakA svAsthya sudhara saMke maite Ayurveda kI sevA karane kI pratijJA kara lI hai. isa kAraNa merA yaha vicAra hai ki sa kArya kA zrIgaNeza haridvAra se hI kiyA jAya; yAMki yaha eka prasiddha tItha hai, yahAM para dhana paryApta mila sakatA hai, pavitra gaMgAtaTa hai, yahAM kA jalavAyu uttama hai, parvatAM meM aneka prakAra kI auSadhi pahacAnane aura sa Mgraha karane kA bhI vidyArthiyAM kaiM subhIta hai. yahAM para nikaTa ha| bAbA kAlI kamalIvAle kA vaidyaka-vidyAlaya, gurukula kAMgaDI kA vaidyaka-vibhAga aura prasiddha RSikula vaidyaka kAleja Adi tIna cAra vaidyaka saMsthAye hai. kai acche vidvAna vaidyo kA lI nivAsa hai. isameM saMdeha nahIM ki eka acchA nArI-vaidyaka-vidyAlaya (jisame` DaeNAkaTarI aura vaidyaka denAM prakAra kI zikSA kA prabaMdha hA) kheAla kara calAne ke liye kai lAkha rUpaye kI AvazyaktA hai. paraMtu prAraMbha se sakha me` khaDI kinAi Ayurveda kI viduSI adhyApikAe malane kI hai. isa abhAva kA pUrNa karane ke liye mane ceSTA kara ke RSikula vaidaka koleja (haridvAra) kI prakha`dhaka-samiti se yaha prastAva svIkAra karA liyA hai ki vahAM para striyAM kai paDhane kI AjJA hA. vaDAM vidyApITha kI vaidya-vizArada, AcAya tathA inDiyana meDisana kherDa kI niyata parIkSA (jisame` AdhI DAkTarI aura vaidyaka paDhAi jAyagI) kA prakha`dha hAgA. bAhara se AnevAlI deviyoM ke liye chAtrAvAsa hAnA Avazyaka hai. prAraMbha me kaivala 10 chAtrAo ke liye haridvAra me eka kirAye kA makAna le kara kArya AraMbha kiyA jAyagA. uparAkta vidyAlaya meM 1 agasta se pAyakrama Arbha huA karatA hai. jinakA icchA hai| ve 'prinsipAla, RSikula vaidyaka kAleja, haradvAra' ke pataeN para patra likha kara pADha-vidhi maMgA kara dekha sakatI hai. (caitra-1984nA ''tyAgabhUmi''mAM lekhikAH-zrImatI hukamAdevI chAtrA) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 - keTalIka jANavAjoga vastuo . suvarNa maMdiranA khajAnA amRtasaramAM zIkhAnuM suvarNadira che. A maMdiramAM karADe rUpiyAnu jhaverAta paDeluM che. A jhaverAta prajAne varasamAM cAra moTA tahevAreAne divase batAvavAmAM Ave che. devapUjAmAM arpaNa thayeluM e jhaverAta pavitra manAya che. hamaNAM madirane kArabhAra prabaMdhaka kimiTa pAse che. suvarNa - maMdiranA mukhya daravAjA uparanA oraDAmAM A khajAneA rAkhavAmAM AvyA che. tyAM majabUta paherA che. traNa tALAM e eraDAne rahe che ane tenI traNa jUdI jUdI cAvIe guruddhAra kamiTinA traNa sabhAsade pAse rahe che. A traNa sabhAsadeAnI hAjarI sivAya e eraDA kheAlI zakAtA nathI. AvA majabUta baMdobastanA kAraNe cArIne! bilakula sabhava nathI. e khajAnAmAM sene maDhelAM patarAMnAM ATha bAraNAM che. emAMnAM cha mahArAjA raNajitasiMhanA vakhatamAM banyAM hatAM. eka rezamI jhabhbhA che je sAnA, hIrA, mANeka vagerethI bharelA che. seA varasa pahelAM haidrAbAdanA rAjAe raNajitasiMhane te bheTamAM ApyA hateA. evIja eka seAnerI chatrI che, jemAM paNa hIrAmANeka jaDelAM che. ene mathALe sonerI mera besADele che. enI cAMcamAM metIneA eka amUlya hAra che. jIvatA meAra jevAja ane eTalAja kadane e banAvelA che. AvIja jAtanI chatrIe ane AbhUSaNo akAla takhta vagere mATe ahIM che. eka ghaNI bhAre talavAra paNa ahI che te pazu seAnA ane hIrADita che. mahArAjA rajitasiMha zubha prasaMgeAe ene upayAga karatA hatA. suvarNamaMdiranAM citrA jotAM jaNAya che ke, maMdiramAM dhaNuM parivartana thayeluM che. rAjA raNajitasiMha A maMdirane eka khUNe darakhArIe sAthe esI gra MthasAhebanuM zravaNa karatA hatA. madiranA saMbaMdhamAM jUdA jUdA prasaMganA lakhate ane dastAvejanA patrA paNa ahI' meAjIda che, tema kAgaLepara paNa che, eve eka lekha sara henrI lArensanI sahIneA che. temAM pharamAna che ke, amRtasaramAM gAyanI katala thai zakaze nahi tema amRtasaranA koIpaNa maMdiranA kAIpaNa maMdiramAM joDA sAthe javAze nahi, tema zIkhAne kAI trAsa ApI zakaze nahi. A khajAnAmAM khIjI sekaDeA amUla cIjo ane bheTAnA samAveza karavAmAM AvyA che ane tenI bahu kALajIthI jALavaNI thAya che. nAlaMdAnuM vidhavidyAlaya nAlaMdA vizvavidyAlayanuM kheAdakAma sarakAra taraphathI chellAM 14 varSathI cAlu che. meATA meATA eraDAo ane snAnAgAranI jANe ahI katAra lAgI rahI che. enu kheAdakAma karatAM keTalIye adbhuta cIjo maLI AvI che. eka zIze eveA maLI AvyA che ke jo tene kApaNu lakhelA ke chApelA kAgaLapara mUkavAmAM Ave te e kAgaLamAMnA lakhANanuM pratibiMba eraDAnI cAre divAleApara paDe ane badhI divAlapara e lakhANa vAMcI zakAya ! ahIM cAra kUvA paNa maLI AvyA che. sekaDA va thaI gayA chatAM e kUvAonuM pANI hajI amRta jevuM mIThuM che. azAkanA jamAnAnA ceAkhA paNa maLyA che, je mAtra kALA paDayA che paNa akhaMDa che. sarakAre tyAMnA khedakAma pAchaLa lAkhA rUpiyA kharcyA che ane hajI e kAma cAlu che. lAhIcUsa talavAra A eka ajaba vAta che. bihAranA lAlA lakSmIcaMda jainane dhera ekanAne sarakhA prAcIna vastuonA saMgraha che. lAlAjI jUnI vastuonA khUba zeAkhIna che. emaNe bhAta bhAtanI ajAyaba cIjo ekatra karI che. emane tyAM aneka prakAranI kArIgarInI suMdara talavAreA che. talavArA, kaTAre| ane khIjA hathiyArA upara sAnAnu` suMdara nakazIkAma karavAmAM AvyuM che. emane tyAM kAI divasa na blei heAya evI e adbhuta talavAreA che. A talavAreA, bloTIMga pepara jema zAhI cUsI le che tema leAhIne cUsI le che. A talavArathI kAipara dhA karavAmAM Ave te lehInAM khuda bahAra paDatAM nathI, paNa badhuM leAhI e talavAra cUsI le che. A bAbatamAM keTaluM' satya che e teA rAma jANe; paNa jo vAta sAcI hoya te! kharekharI ajAyabIja kahevAya. (tA. 3-7-1929 nA '"kheDA vamAna"mAMthI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 zubhasaMgraha-bhAga pAMcame 81-yugAcArya zrIrAmakRSNa paramahaMsa hugalI jIllAnA ArAmabAga nAmanA mahAlamAM Avela kAmArapukura nAmanA gAmaDAmAM vi. saM. 1892 nA phAgaNa mAsanA zukalapakSanI bIjane budhavAre A mahApuruSano janma thayo hato. jyAre A divya bALakanI uMmara ATha mAsanI thaI tyAre annaprAzananI vidhi karI temanuM gadAdhara nAma pADavAmAM AvyuM, paraMtu A nAma kuTuMbanAM mANasene pasaMda nahi paDavAthI teo temane rAmakRSNanA nAmathI saMbodhavA lAgyAM. temanI uMmara pAMca varSanI thaI tyAre temane nizALe besADavAmAM AvyA, paNa A pustakIyA jJAnapara zrIrAmakRSNanuM mana jarA paNa ceTatuM nahi; e karatAM to temane bhajana gAvAmAM tathA sAMbhaLavAmAM vizeSa majA paDatI. gAmanI aMdara athavA tethI thoDe dUra AvelAM bIjA gAmaDAMomAM harikathA, rAmalIlA athavA dhArmika zravaNa thavAnI khabara temane maLatI te teo tyAM sAnaMda jatA ane ati dhyAnapUrvaka A sarva dhArmika carcAmAMthI sAra zodhI letA. rAmakRSNanA pitA sudIrAma caTTopAdhyAya yajanayojana karIne mahAmahenate kuTuMbanuM bharaNapoSaNa ' karatA. saMtatimAM temane traNa putre ane be kanyA hatAM. moTA putranuM nAma rAmakumAra, vaceTa putranuM nAma rAmezvara ane sauthI nAnAnuM nAma rAmakahyuM hatuM. pitA paranA kuTuMbane bejAne ocho karavA jyeSTha putra rAmakumAra kalakatte AvyA ane tyAM eka catubpAThI (saMskRta pAThazALA) ughADI gujarAna calAvavA lAgyA. kAmArapukuramAM zrI rAmakRSNane abhyAsa barAbara cAlato nathI, e joI rAmakumAra temane kalakatte laI AvyA ane potAnA saMskRta vargamAM temane abhyAsa karAvavA lAgyA. A vakhate rAmakRSNanI uMmara cauda varSanI hatI. tyAM AvyA pachI paNa temane A jAtanA abhyAsa tarapha khAsa AkarSaNa thayuM nahi. paNa temanI buddhi eTalI tIvra hatI ke jUdA jUdA zAstrajJa paMDitenI pAsethI rAmAyaNa, mahAbhArata ane bIjAM zAstronI carcA sAMbhaLIne temaNe e sarvamAMthI kharuM rahasya kheMcI kADhayuM. temanA upadezAmRtanuM pAna karavAthI ApaNAM dharmazAstronuM temanuM agAdha jJAna ekadama jaNAI Avaze. paramahaMsadevanI uMmara lagabhaga 18 varSanI thaI. e samaye eka e banAva banyo ke jethI temanI bhaviSyanI AkhI jIMdagI pharI gaI. e samaye kalakattAthI uttaramAM lagabhaga traNa gAu dUra AvelA dakSiNezvara nAmanA maMdiramAM rAmakumAranI kAlI mAtAnA pUjArI tarIke nimaNuka thaI. tethI rAmakumAre pitAnI catuSkAThI (saMskRta varga) baMdha karI ane zrI rAmakRSNane laIne tyAM gayA. tyAra pachI thoDe vakhate jayarAmavATI nAmanA gAmaDAmAM rahetA zrI rAmacaMdra mukhopAdhyAyanAM putrI zrI. zAradAmaNi devI sAthe zrI rAmakRSNanAM lagna thayAM. rAmakumAre be traNa vara pUjArItarIke kAma karyuM haze eTalAmAM to temano dehAnta thayo. rANI rasamaNi ane temanA jamAI mathurabAbu rAmakumAra para bahu bhAva rAkhatAM ane tethI tenA parivAranuM bharaNapoSaNa cAlu rahe e icchAthI pUjArInI khAlI paDelI jagyA temaNe zrI rAmakRSNane ApI. zrI rAmakRSNa para paNa te banene ghaNe prema hato. paramahaMsadeve A kAlI maMdiramAM rahI apUrva sAdhanA karI. mAtAnAM darzana mATe evo satata prayatna cAlu rAkhyo ke chevaTe temane kAlI mAtAe darzana ApyAM. tyAra pachI hiMdu dharma sivAyanA bIjA dharmapaMthamAM batAvyA pramANe sAdhanA karyA pachI teo evA siddhAMta para AvyA ke sarve dhamapaMthe paramAtmAne pahoMcavAnA jAdA judA bhAgarUpa che ane teo vacce jhaghaDAone sthAna ja nathI; kAraNa ke adhikArabhede A sarva dharmapaMthenI AvazyakatA che. musalamAnanA allAha ane Isu khristanA svargamAM rahetA pitA temaja anya dharmane devatAo pratye teo pUrepUrI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 -~-~ ~- ~ -~~ yugAcArya zrI rAmakRSNa paramahaMsa pUjyabuddhi darzAvatA. sarva dharmonI satyatA ane jarUrIAtanI temane khAtrI thaI javAthI temaNe kadI paNa koI dharmapaMthanI viruddha eka zabda paNa uccAryo nathI. teo badhAne salAha ApatA ke, bhAI ! Izvarano sAkSAtkAra karo eTale badhA jhaghaDAno aMta Avaze. jyAM sudhI ghaDA khAlI hoya che tyAM sudhI temAM pANI bharAya che tyAre bhakhabhakha avAja thAya che; paNa ghaDe pUre bharAyo ke avAja zAMta thaI jAya che, tevI ja rIte jyAM sudhI IzvaranI kharI oLakhANa thatI nathI tyAM sudhI vAdavivAda rahe che. kAminI tathA kAMcanane paNa temaNe apUrva tyAga karyo hato. sarva strIomAM temane snehamayI jagadaMbAnAMja darzana thatAM. potAnI patnIne paNa temaNe kahI dIdhuM hatuM ke, tamArAmAM paNa mane jagadaMbAnAMja darzana thAya che. mATe tamArI sAthe paNa huM teja vyavahAra rAkhI zakIza. - mathurabAbue temane sauMdaryavAna strIonA saMsargamAM mUkI aneka rIte tAvI joyA hatA, paNa e sarva prasaMgamAM zrI rAmakRSNa "mA, mA kahI uMDI samAdhimAM AvI jatA ane temanuM badhuM bAhyajJAna cAlyuM jatuM. dravyano to temaNe eTale sudhI tyAga karyo hato ke koIpaNa jAtanI dhAtune sparza suddhAM karI zakatA nahi. eka vakhata TIkhaLI naredra (pAchaLathI svAmI vivekAnaMda) teo na jANe tema temanI pathArI nIce beAnI mUkI dIdhI. pariNAma e AvyuM ke, AkhI rAta paramahaMsadevane nidrA AvI nahi. bIje eka prasaMge lakSmInArAyaNa nAmane mAravADI temane daza hajAra rUpiyA ApavA Avyo hato tene paNa temaNe asvIkAra karyo hato. teo kahetA ke, mATI ane rUpiyAmAM kazeja kera nathI. e baMne jaDa padArtho che. temanI madadathI ciMtanyane meLApa thatA nathI. mATe baMne taddana nakAmAM che. have temano upadeza sAMbhaLavAne ghaNI bhaktamaMDaLI bhegI thavA lAgI. brAhmadharmapravartAka kezavacaMdrasena paNa temanA upadezAmRtanuM pAna karavA AvavA lAgyA. baMgALI suprasiddha nATayalekhaka girIzacaMdra ghoSa paNa temanA parama bhakta banyA. dharmapapAsu bhaktagaNanI tRSA zAMta karavAne mATe paramahaMsadevane keTalIka vAra te divasamAM vIsa vIsa kalAka vAtacIta karavI paDatI, jethI temanA zarIrane ghaNo parizrama paDatA; paNa tenI temane jarA paNa darakAra na hatI. koI temane zarIranI vadhAre saMbhALa rAkhavAnuM kahetuM ke teo ekadama javAba ApatA - bhAI! duniyAmAM eka mANasane paNa kharI sahAya karI zakAya to tenA jevuM bIjuM eka uttama kArya nathI. A nazvara deha to AtmAnuM pAMjaruM che tene sAcavIne zuM karuM?" chevaTe atizaya parizramane laIne temanA gaLAnI naLImAM eka phale thayo. chatAM paNa temane A brahmayajJa to cAlu ja rahyo. eka divasa eka paMDite temane vinati karIne kahyuM ke "Apa te mahAna yogI che, kevaLa ApanI icchAzaktinA upayogathI Apa roga maTADI zake | zAmATe Apa tema karatA nathI ? ApanA saMkalpamAtrathI sarva roga dUra thaze te maherabAnI karIne tema karo. paramahaMsadeve javAba Apyo - "paMDitajI ! huM dhArato hato ke, tame zAstro vAMcI temAMthI bedha lIdhe haze. meM mAruM mana paramAtmAne samarpaNa karI dIdhuM che, te manane tyAMthI pAchuM kheMcI zuM huM nAzavaMta deha para sthira karuM?" sevA kevA bhAvathI karavI joIe te viSe paNa paramahaMsadevanA jIvanamAMthI eka prasaMga TAMkavA jevo che. eka vakhata badhA zi paramahaMsadevanI AsapAsa beThA hatA ane sarve jIvapratye dayA batAvavI joIe e saMbaMdhI carcA karI rahyA hatA. paramahaMsadeva A sAMbhaLI ekadama bolI uThayA - "sarva jIvapratye dayA batAvavI !" ATaluM bolI samAdhistha dazAmAM AvI gayA. thoDI vAre jyAre bAhyajJAna pAchuM AvyuM tyAre kahevA lAgyA ke "sarva jIvapratye dayA? manuSya ! tane phiTakAra che, te pite magatarA jevo kevI rIte IzvarasRSTa jIvo tarapha dayA batAvI zake? dayA darzAvanAre. tuM keNu? nA, nA; dayA nahi paNa sevA. zivajJAne sarva jIvonI sevA kara, sevA." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 zubhasaMgraha-bhAga pAMcama A prasaMganI sarva ziyo upara evI uMDI chApa paDI ke jyAre svAmI vivekAnaMda tathA anya ziSyae maLI zrI rAmakRSNa mIzananI sthApanA karI, tyAre zivabhAve jI sevAne tenA uddezyamAM mukhya sthAna ApavAmAM AvyuM. A pramANe Adhunika duniyAne AdhyAtmikatAno bedhapATha ApI zrI rAmakRSNa paramadeve tA 15 mI ogasTa I. sa. 1886 ravIvAre rAtanA eka vAge mahAsamAdhi lIdhI Adhunika duniyAne paramahaMsadevano saMdeze TuMkAmAM nIce pramANe ApI zakA-"tame matamatAMtaro, maMdiro ane dhArmika paMtha tarapha vizeSa lakSya ApatA nA. AdhyAtmikatA jIvananA sArarUpa che; mATe ene jeTalA pramANamAM vikAsa karI zakAya teTalA pramANamAM manuSya vizeSa sAmarthyavAna bane che aneM samAjanuM hita sAdhI zake che. basa, eka e AdhyAtmika zakti prApta kare, ane kedanI TIkA na karo: kAraNa sarva dharmapaMthamAM satyAMza rahe che. raheNIkaraNI:rA sAbIta karI batAve ke, dharmano artha zabda, vidhio ke dharmaguruoe bAMdhelA va DAe nathI, paNa tene artha IzvarasaMkSAtkAra che. svAnubhavavALAeja dharmane barAbara samajI zake che. AdhyAtmika zakti jeNe prApta karI che teja bIjAmAM teno saMcAra karI zake che, te ja kharA dharmAcAryo thaI zake che." zrIrAmakaNade gatimAM mUkelAM AdhyAtmika zaktinAM A mejae samagra sRSTine taraboLa kare ane sarvatra zAMti phelAvo evI Izvara pAse prArthanA karI viramuM chuM. (tA. 13-3-1929nA dainika "hiMdusthAna"mAM lekhaka:-zrI. jayaMtilAla maMgaLajI ojhA) pAnI meM jaMtu-kAcavI ne kahA hai ki eka buMda pAnI meM 26000 jatuM rahate hai. phala para jatu-jarmana DAkTara arIva ne kaI eka prayoga kara ke siddha kiyA hai ki- 1-eka ratala kAlI drAkSa para eka karoDa dasa lAkha jaMtu rahate haiM. 2-eka ratala lIlI drAkSa para assI lAkha jaMtu rahate hai. 3-eka ratala cerI' phala para eka karoDa vIsa lAkha jatu rahate hai. eka phreMca vidvAna kA kahanA hai ki choTe se cheTe jaMtu Itane sUma hai ki ve DAkakhAne ke Adha AnevAle TikaTa para 250000000 samA sakate hai. makakhI aDe kaba detI hai-garamI ke mausama meM mAkhI cAra vakta a3 detI hai aura haravakta kama se kama 400 aMDe detI he. DAMsa ke dAMta-sUkSmadarzaka yaMtra se nizcaya kiyA hai ki DAMsa ke ra0-22 dAMta hote hai. sarSa kI jAti aura usakI laMbAI -sarpa kI jAMca karanevAlo ne dekha kara nizcaya kiyA hai ki 700 kima ke sarpa hote hai. Aja taka saba se laMbA sAMpa je mekisake meM dekhA gayA thA vaha 37 phiTa laMbA thA. samudra meM namaka ktinA ha-eka sAhaba ne hisAba lagA kara batAyA hai ki samudra meM itanA namaka hai ki vaha nikAlane para sattara lAkha ghanamAIla meM phelAyA jA sakatA hai aura usake nikAlane para samudra kA pAnI kucha bhI kama nahIM ho sakatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ AjanA yuvAnA 82 - AjanA yuvAno 205 AjanA yuvAna tarapha jue, emane apAtI keLavaNI taraph zArIrika zaktinI kSINatA, svataMtratAne badale svaccha MdatA ! sAdAine badale rakSita vAnAM jJAna ! e zauya bharyAM. saMskArI zikSaNa ApanAra Aja zALAe kayAM che ? e kavya, e dharma, e samAjasevA ane e svadezapremane mATe marI phITavAnuM zikSaNa ApanAra zikSake Aje kyAM che ? Aja tA khALapeAthIja A cA pA' A be khAu che' A bairIne tAva Ave che' evAM khAyalAM, vilAsI, ramatiyALa ane gulAmI jJAna emane ApavAmAM Ave che. janetAe raDatAM bALakAne chAnAM rAkhavA zUravIra zivAjInI mAtA jIjIbhAInI mAphaka (zauya kathAe kahevA, ane suMdara hAlaraDAM gAvAne badale Aja hAu ALye, A bhu AvyeA, evA evA bhAyalA rastAothI khavaDAvI tene bApaDAne gheADIAmAMthIja DarapeAka ane vAMdA makADAthI paNa hItA banAve che. dArAdhAgA, najara-mAdaLiyAM ane khAdhA-mAnatAonA jagalI vahemeAnAM esaDiyAM emane gaLathuthImAMja pAvAmAM Ave che. pachI e yuvAne, aMgrejI zALAo ane kAlejo zAbhAve che. emanA khIkaNu svabhAvane bAjue mUkatAM emanAM hADipaMjara jevAM sukalakaDI zarIA tarapha jue. emanI nUrahIna netrakIkIe upara cAvIse kalAka zAbhatAM cazmAMe tarapha jue ! emane vAnTeDanI kAlame mATe TAimsa ane DeilI melanAM pAnAMe uthalAvatA jIe ! emane nakaTa nAkarIne mATe ghera ghera joDA phADIne nirAza thatA jIe! e keLavaNI !! e zarIra sUkAvanArU, leAhI cUsanArUM, AMkheAnI rAzanI haranArUM ane chevaTe pacIsa varSanI bharayuvAnImAM pacAsa varSoMnA vayeAvRddha mukhAraviMda karanArUM e gulAmI jJAna ! bhaviSyamAM dezane mATe thanAra A netAe-bhAvi puruSe-te arthAt AjanA e yuvAnene vArana hesTiMgsanA ke lA` lahAusInA itihAsa, laMDana ane perIsanI bhUgALa, blekI ane nelsanAnI rIDara, Athavale ane zAhanI elijIbrA, heAla ane sTIvansanAM gaNita, anA ane cAilDanI jomeTrI ane gregarI ane hAjIsanI sAyansa vagere viSaye zIkhavatAM pahelAM prA. purANI ane prA. zAhanA phijhikala kalcaranAM jJAna Ape. emanAM sukalakaDI zarIrane senDa jevA kasaratI ane tAlImabAja banAvA; peAtAnA dezanuM teA ThIka che, paNa peAtAnI jAtanuM ane peAtAnA dharanAM bairAMcheAkarAMonuM rakSaNa karavAne mATe paNa emanAM zarIre| sazakta banAveza. zakti vinAnAM emanAM zuSka bhejA emAM joie evI vicArazakti kadApi paNa nathIja sphUravAnI enI khAtrI rAkhajo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat jIe ! mAnasika ane badale sudharelApaNuM ! rakSakane mATe A AjanA yuvAne ! mAnasika baLa meLavavA pahelAM zArIrika baLa meLaveA. AtmabaLa keLavatAM pahelAM aMgabaLa keLavA ! buddhithI AtmAnI unnati che, te zaktithI zarIravikAsa che; ane tamArA e AtmAne rakSavA mATe tamAre enu` zArIrika piMjara vajra jevuM kaye ja chUTakA. AjanA yuvAne ! kevaLa zALAenAM zikSaNa meLavavA javA karatAM zivAjI ane pratApanI mAphaka zArIrika zikSaNa meLavavA tarapha paNa jarA dhyAna Apajo. ( tA. 30-6-29 nA hiMdu"nuM mukhapRSTha) www.umaragyanbhandar.com
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA 83 - zerabhara sudhArA sAthe pesI gayelo savAmaNa bigADo ! pahelAMnA samayamAM bhAratavarSanAM strIpuruSAne vALa dhAvA athavA zarIrane svaccha karavA mATe sAbunI jarUra nahAtI paDatI. dhanavAnanI strIe vesaNu, sugadhI, cAreALI ane sarasava vagerenu mizraNa khanAvatI ane garIbeAnI strIe arIThAM ane dahI'thIja mAthAnA vALa dhotI hatI. jyAre ApaNA dezamAM pahelavahelA sAbu AvyA te vakhate carabIne lIdhe leAkeA tene aDakatA paNa nahi. ghaNAkharA leAkeA sUryodaya pahelAM prAtaHsnAna karatA hatA. kArtika ane mahA mahinAmAM badhAja leAkeA niyamapUrNAMka prAtaHsnAna karatA hatA ane sAthe sAthe rAja kAi devatAnA staMtrane pATha yA dharmagraMtho svAdhyAya karatA hatA. vaLI bheAjanamAMthI kAipaNa eka padArthanA tyAga paNa karatA hatA. ekAdazInuM vrata karI dvAdazIne divase ekaTANu karI brAhmaNabheAjananI paddhati hatI. brAhmaNeAne dvAdazIne divase eTalAM badhAM nimaMtraNa AvatAM ke eka niyaMtraNane svIkAra karI khIjA e traNa mANasAne nA pADI nArAja karavAM paDatAM hatAM. pahelAMnA samayamAM gRhasthAnAM dharAmAM kaniSTha ane dharmaparAyaNa vidhavAe hatI. pratyeka gharamAM dAdI, mAtA, kAkI, mAmI, mAsI, phAi, bahena ke bhAbhImAMthI kAi ne kAI hAyaja vakhatanI saubhAgyavatI strIe temanA pati ane te vidhavAenI AjJA pALatI hatI. tee dharanI vRddha vidhavAAnA bhayathI svecchAnusAra kAi paNa kAma karatI na hatI. bahAra pitA, meATAbhAi vagerenuM rAjya cAlatuM te| gharamAM vidhavA dAdI, kAkI, vagerenuM calaNa hatuM. AjakAlanI peThe vidhavAe rasei banAvavAnuM kAma naheAtI karatI, paraMtu temanI AjJA pramANe te samayanI vahue rAtidavasa gRhakA karyAM karatI hatI. te samayanI vidhavAe prAtaHsnAna karyAM pachI rezamI athavA unanAM sapheda vastra paherI bhagavAnanA siMhAsana pAse besIne japatapa vagere karatAM karatAM peAtAnA samayanA ghaNA kharA bhAga bhagavAnanI upAsanAmAM gALatI. temanAM mukha ane zarIramAMthI eka prakAranI jyoti nIkaLatI hatI. temane zvetAMja pAkhaMDI puruSanA paNa manamAM bhaya ane bhaktinI laherA uThavA lAgatI hatI. te samayamAM pratyeka hiMdu dharamAM bAra mahinA ne tera tahevAra AvyA karatA hatA. kAipaNu mahinA pUrvajonA zrAddhavinA khAlI jatA nahi. mAtA, pitA, dAdI-dAdAnAM zrAddha sau kAi karatA hatA. e sivAya vidhavAeAnAM trAdyApana cAluja rahetAM hatAM. ghaNAM kharAM dharAmAM vidhavAonI icchAthI pratidina prAtaHkALane samaye ceAgya kathA kahenArAo dvArA mahAbhArata, rAmAyaNAdinAM pArAyaNA thayA karatAM hatAM. maheAllAnA badhA leAkeA te sAMbhaLatA hatA tethI strIpuruSa ane bALakakhAlikAone paNa dha, ka, AcAra, nIti zIkhavAnI sagavaDa thatI hatI. kayI tithie jamavu ane zuM kAma karavuM tathA zu' nahi karavu joie, e bAbata te samayanI strIe ane bALake suddhAM jANatAM hatAM. te samayanI strIe lakhavAvAMcavAnuM nahotI jANatI, chatAM paNa kartavya-akata byanA viveka jANatI hatI. te samayanI vidhavAone maMtra ApavAnu sAhasa pratyeka brAhmaNa karI zakatA nahe. pahelAMnA samayanAM bALakA mAtra kathAnA ke madirAnA prasAda levA mATeja ma ga rAkhatAM na hatAM, paraMtu pUjAne samaya ane saMdhyA-AratInA samaya thatAMja bagIcAe mAMthI phUla lAvIne ApatAM hatAM, bhagavAnanA maMdiramAM dIvA pragaTAvatAM hatAM ane pUjArIne za Mkha vAgatAMja ghaTa, DiyALa vagADavA lAgatAM hatAM. prAtaHkALamAM snAna karyAMsivAya ane bhagavAnanuM caraNAmRta lIdhA sivAya bhAjana karavA pAmatAM nahi, jemane jatAi na heAya tee paNa prAtaHkALamAM snAna karIne sUryane jaLa caDhAvavAnA niyama rAkhatAM hatAM, peAtAnAM mAtApitAnAM dharmAcaraNa tene temanAM hRdayamAM paNa bhaktinAM meAjA' uThatAM hatAM ane dhama bhaktinI asare| paDatI hatI. te bhaktinAM khIjamAMthI guptapaNe aMkura phUTIne krame krame meTuM vRkSa utpanna thatu hatuM ke je arvAcIna skUlalejonA zikSaNathI banI zakatuM nathI ane e jAmelu' vRkSa skUleAnA bhaNatarathI ukhaDI paNa zakatuM nahi. evu zikSaNu pAmelA suputreAthI mAtApitA sadA sukha pAmatAM hatAM ane kuTuMbanI sanAtana maryAdA acaLa rahetI. sAra e che ke, mAtApitAnA AcAravicAra joIneja bALakAnAM jIvana ghaDAya che. 206 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ zerabhara sudhArA sAthe pesI gayele savAmaNa bigADe! 207 bALapaNanI eka vAta yAda Ave che ke, eka divasa eka bALaka potAnI godamAM sUtuM sUtuM tenI mAtAnA mukhethI aneka vAto sAMbhaLatuM hatuM. bALake mAtAne pUchyuM ke "mA ! A gAmano jamInadAra moTo mANasa che; badhA mANaso tenAthI Dare che, tene mastaka namAvIne praNAma kare che. te jamIna ra amane praNAma kema kare che ?" mAtAe javAba Apyo ke "beTA ! tuM brAhmaNa che, e kSatriya che; tethI te tane praNAma kare che. janma-janmAntaranAM aneka puNya ekaThAM thatAM brAhmaNane janma maLe ane te janmamAM te evuM abhimAna kare ke meM mahApuNya karelAM eTale huM brAhmaNa jo chuM; to tenuM puNya nAza pAme che ane bIje janme te brAhmaNane tyAM janmato nathI. A vAta meM harizcaMdranI kathAmAM sAMbhaLI che. bIjAe praNAma kare tyAre manamAM vicAravuM ke, A praNAma mane nahi paNa brAhmaNanA zarIradhArA nArAyaNane karAyA che. sAvadhAna ! beTA! kadI A vAta bhUlo nahi !' bALake mAtAnA upadezathI prasanna thaIne pharIthI pUchayuM ke "ThIka, mA ! vadhAre puNya to thoDAja mANaso kare che, moTA bhAganA mANase to thoDuMkaja puNya kare che; te brAhmaNa ATalA badhA vadhI zI rIte gayA ? ane jamInadAro ochI kema che ?" mAtAe hasIne javAba Ape -"beTA! evI vAta nathI. A samayamAM paNa ApaNA dezamAM ghaNA loko vadhAre puya kare che, evuM puNya karanArA thoDA che. Izvara pAse te je mAgazo te maLaze. tuM je Icache te tane kema nA Ape? koI paNa vastu tAre joItI hoya che ane tene mATe tuM haTha kare che te mAre tane ApavI paDe chetema ucca kuLamAM janma levo tenA karatAM dhanavAna thavuM e nIcI vAta che te zuM tuM nathI jANato ? dhana harAI gayA pachI mANasa dhanavAna nathI rahetuM, paNa rastAne bhikhArI banI jAya che; paraMtu brAhmaNanA brAhmaNatvane zuM kAI chInavI leze ? tethI A dezanA loko dhananI irachA nahi karatAM brAhmaNanA kuLamAM janma irache che. je ajJAnI ane lebhI che teja dhananI icchA kare che. evA leke dezamAM bahuja ochA che. satyayuga, tretA ane dvAparanA loko vadhAre puNya karatA hatA. e badhAne mukti nA maLI teo haratA pharatA AvIne brAhmaNa thayA che." vAMcanAra! te samayanI nirakSara mAtAno A uttara barAbara yogya ja hatA. te bALaka A javAba sAMbhaLIne saMtoSa pAmyo. khelatI vakhate tene mukhethI A vAta aneka bALakoe keTalIye vAra sAMbhaLI hatI tethI ja kahyuM che. te samayanI mAtA ane dAdIe nirakSara hovA chatAM paNa sahaja svabhAveja bALakanAM mana upara dharmanItinA evA saMskAra pADatI hatI ke evA saMskAra AjakAlanI bhaNelI gaNelI strIonI vAta to dUra rahI, paNa moTI moTI zALA pAThazALAonA adhyApake paNa bALakonA mana upara pADI zakaze ke kema, e saMzaya paDatI vAta che. A nAnakaDA lekhamAM prAcIna samayanuM citra te keTaluM dorI zakAya? ene mATe te keAI mATe lekha lakhavAnI jarUra paDe. te bAbatamAM TuMkamAM eTaluM ja kahevuM basa che ke, te samayamAM mahelAnA dAdA, kAkA mAmA phaLiyAnAM bALakane ekaThAM karI evAM evAM zikSaNa ApatA ane dAdAjInI vAta saMbhaLAvatA ke bALake gammata sAthe jJAna meLavatAM ane e vayevRddha ane anubhavavRddha vaDIlonAM jIvaMta cAritranI asara pAmatAM. te yAda karIne te Aje "te di no rivA jatA aho ! amArA te divaso cAlyA gayA ! evA zokagAra kADhayA sivAya rahI zakAtuM nathI Aje to maholAnAM bALakone hukkA bharavA, bhAMga ghuMTavI ane bIDI-sIgAreTa tathA cA pItAMja zIkhavADatA meTerAo jaNAya che; ane kaMIka saMbhaLAve to kAlpanika navalakathA ke gapAM ke game tevAM gAyanonA rAgaDAja saMbhaLAve che ane ugatI-ucharatI prajAne satyanAza kADhavAno dhaMdho kare che. have te e rAmAyaNa ane mahAbhAratanI kathAo ane vIro-mahAvIranAM AkhyAno kANu saMbhaLAve ? ane kaNa sAMbhaLe ? are e vAtanI paDI cheja kone? A badhAnuM pariNAma eja AvyuM che ke, hAlanAM bALako vadhAre ne vadhAre nirmAlya, cAritrahIna ane mAtapitAnI AjJA nahi pALanArAM thAya che. e doSa temanAM mAtapitAnAja che ane tenAM pariNAma pAchaLathI temane, samAjane ane dezane bhogavavAM paDe che. ("strIdharma zikSakamAMthI svataMtrAnuvAda). Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 zubhasaMgraha-bhAga pAMcama 84-nuM maMdiro hiMdu samAganAM nathI? hiMdu baMdhuo! Aja gujarAtabharamAM ThekANe ThekANethI e prazna pUchAya che ke "zuM maMdira hiMdu samAjanAM nathI?" zuM maMdire kaI khAnagI milakata che, ke je hiMdusamAjanA pisApara tAgaDadhInnA kare, utsavo ujave, gAnatAna uDAve, bhoga dharAve ane e hiMdusamAjanA paiisAnI vyavasthA mAM te, dharmaguruo, pUjArIo, hiMdusamAjanI salAha-sUcanAo ke kArobAramAM DakhalagIrI sivAya yatheccha kare, raMgarAga relAve, hoLIe ujave, amArA mA-bahenanA upara raMga uDAvI temanI aghaTita makarI Adare, lAkhonI milakatane svecchAcArIpaNe bhogavaTo kare? e mahata, dharmaguruo ke jemanuM parama kartavya hiMdusamAja, hiMdu bALake, vidhavAo ne anAthane dharmopadeza ApI, svadharmamAM zraddhA pedA karAvavAnuM che, teo potAnA saMkucita vicArane amalamAM mUkI hiMdu samAjanuM nakhkhoda vALavAmAM, temanAM baccAMne paradharmamAM vidAya karavAmAM, temane tiraskAravAmAM madada karI rahyA che. Aja dharmaguruo pitAnA parama kartavyathI vimukha thaI hiMdusamAjanA jAgRtinA praznone madada karavAnI pharaja chatAM moTA dharmadhuraMdhara hoya, hiMda samAjamAM bane teTalA vADA vibhAge dUra karavAnuM jANe temanuM kartavya nA hoya tevuM vatana calAvI rahyA che. gherI niMdanA svAda tajI saceta thate hiMdusamAja Aja pUchI rahyo che ke, zuM A mahata, pUjArIo ane dharmaguruone padabhraSTa karavA ane hiMdu samAjanI milakatanA yatheccha geravyavasthita upabhogane aTakAvavA ApaNe kAMI paNa na karavuM joIe ? amArA dharmaguruo Aja hiMdu samAjanI vahubeTIo tarapha kudaSTi karavAmAM ane anAcAro sevavAmAM pitAnA kartavyanI itizrI mAnI rahyA che. hiMdu samAja tarapha temanI koI pharaja nathI ! temane to tame hiMdu bhAIo ane baheno paisA Apo, dANa pUrA pADo, mAlamalIdA khavarA ane teone hiMdu samAja tarapha bedarakArI, ghamaMDa ane tiraskAranI najare joI ema kahevA do ke "e kaMI amAre jovAnuM nathI." " " amArI koi pharaja nathI " " emAM ApaNe zuM ?" zIkha gurudvArAmAM thoDAM varSo pUrve AvAja bake enAthI paNa vadhAre geravyavasthita Apakhuda vahIvaTa cAlI rahyo hate. zIkha jAtie nizcaya karyo ke "ApaNe e mahaM tene dUra karI gurudvArAone prajAkIya vahIvaTa taLe mUkavI." " e nizcaya pAchaLa kartavya-dhAmika pharajanI bhAvanAthI prerAyalo zIkha samAja jAtibalidAna ApavA khaDe page taiyAra hato. hajAre zIkha baMdhuo jelamAM gayA, seMkaDo jagyAe mahetAnA pagAradAra guMDAone hAthe DaMDAthI mAthAM raMgAvyAM, graMthasAhebanAM apamAno sahyAM, baMdUkAnI goLAo sAme potAnI chAtIe dharI mRtyune vaza thayA; paNa aDaga nizcaya je guddhArAone kabaje levAnuM hatuM te jAtibhoge kaSTa sahI pUrNa karyo. dhanya che zIkha samAjanA AvA nizcayane ke jeNe anya dharmo mATe pharajanA daravAjA dAkhavyA. je kAma zIkha samAja AdarI zake te kAma hiMdu samAjane mATe azakya nathI. phakta samajavAnuM amArA dharmaguruone che. cAhe hiMdusamAjanI sAthe rahe yA to temanA pitAnA astitvane mITAvavA hiMdu samAjanA baMDakhora vargane AvAhana kare. amo Aja dharmAcAryone bhArapUrvaka jaNAvIe chIe ke, teo manamAMthI e vAta dUra kare ke "maMdiro khAnagI milkata che." maMdiro ke anya saMsthAo jemAM loko paisA bhare che te saMsthAonA kArobAramAM thatI geravyavasthA jovAne hiMdu samAjanA koIpaNa adanA mANasano hakka che. tamArA maMdire hiMdu samAjanA paisAthI baMdhAyAM ane poSAyAM che; hiMdu samAja jyAre dhAraze tyAre koI paNa bhoge kabaje laI zakaze. tame kartavyavimukha thaI hiMdu samAjanAM anya aMgone madada karavAmAM pAchI paDaze te tamene hiMdu samAja taraphanI pharajanuM bhAna karAvavAnuM samAjanA "baLavAre"ne hAtha paDaze. hiMdu samAjanAM saDatAM aMgone kuzaLa avaidya pAse kApI kaDhAvavAM paDaze." dharmaguruo ! vicAro "maMdire e vahepAranI dukAne nathI." (tA. 21-4-1929 nA "hiMduomAM lekhaka -baLavAkhora.) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 209 svAdhInatA ke prati 85-svAdhInatA ke prati svAdhInate ! dekha hamArI dInatA ke ! - bhalI bhAtI hamArI avasthA, hamArA patana, hamAre duHkhamaya jIvana se paricita ho! Adhunika samaya meM hama kyA hai, saMsAra meM hamArA kA sthAna hai tathA bhUmaMDala meM hamArA kaisA mAna ; yaha tU achI taraha jAna ! Aja saMsAra hameM kAlA kulI kaha kara pukAratA hai; nahIM, usase bhI apahaja ! epha ! Age kahA nahIM jAtA ! galA bhara AtA hai. kaise kahyuM ? lAcAra huM. achA, aba tU hI batA, hamAre Isa adhaHpatana kA kaunasA prabala kAraNa hai ? terI anupasthiti, hamArI vivekazanyatA yA vidhivAmatA ? kucha samajha meM nahIM AtA, yaha samaya kA phera hai yA bhAgya kI bhayaMkaratA ? dekha, tU AdyAzakti hai, sAtha-sAtha sarva vyApinI lI. ataH "jagata-jananI' terI saMjJA hai. saMsAra tenA putra che. kAle-gore kA bhedabhAva, tere hRdaya meM jagaha nahIMpA sakatA. tU dayAmayI hai, para hamAre liye nahIM-re ke liye ! tere hRdaya meM prema hai avazyaH para pApi, prapaMciya, durAcAriyoM ke liye-baMcaka aura vidhamiyo ke liye ! jinake hRdaya meM dayA kI jagaha nirdayatA zAsana karatI hai, jinheM dharmAdhama kA kucha bhI dhyAna nahIM, jinakA anyAya hI ekamAtra astra hai, aura kapaTAcAra jinake bAryo hAtha kA khela hai, tU unhIM kI dAsI hai! kitanA baDA kalaMka hai tere upara ? mAtA ! hama bhAratavAsI tere liye tarasate hai piMjara-baddha pakSI kI taraha ! terI arcanA karate hai bhAvuka bhaktoM kI taraha ! aura terI dayA kI svAtibaMda ke liye dina-rAta lAlAyita rahate hai tUSita papahe kI taraha ! para sabhI-kucha vyartha hai. zAyada karane se vimala svAtibaMdha nahIM nasIba hote ! nahIM, nahIM; papIhe to raTa lagAte-lagAte varSa meM eka bAra bhI-svAtinakSatra meM hI sahI-usa prANa-ratna amiya-viniMdita svAti-bUda ka pA bhI lete hai, para Idhara hamapara aisI -daSTi ? aisA niSpharapana kayAM ? meM ! hama dIna hai, hIna hai, terI AzAo para hI hamArA jIvana avalaMbi hai, terI hI kRpA ke liye dara-dara ke bhikhArI aura bhikhArina banate phirate haM; itane para bhI dayA nahIM ! devi ! karuNAmayI terA nAma hai, dukhiye kA da:kha vimocana karanA terA kAma hai, phira yaha terA kArAya kapaTapUrNa kayAM ? isa liye ki hama bhAratavAsI terI saMtAna nahIM hai ? nahIM sacamuca? agara hai, to kayAM hamapara terA putravat prema nahIM hai? kyA Isa liye ki hama kAle hai? isa liye ki hama terI pUjA kI praNAlI yA tujhe prasanna karane kI rIti hI nahIM jAnate ? kyA bAta hai? agara tU yaha kahe ki hama loga tere prema ke yogya nahIM hai, te batA hama agya huye hI che ? kyA hama agya hI utpanna ye the ? nahIM, aMbe ! jabase hameM pare se kukarA kara tU dUsara kI dAsI bana gaI, tabhIse hama abhAge patana kI parAkASThA para caDha gaye hai; para, IsameM hamArA doSa leza-mAH bhI nahIM; kayAMki hama to abodha bace hai. hameM sanmArga para lAnA terA dharma hai. kayA hamara prati tere hRdaya meM kabhI dayA utpanna huI hai ? eka bAta dhyAna meM AtI hai. hama yadi sacamuca tere putra rahate, te tamArI AvAja, hamArI abhyarthanA, hamArA karuNa-kaMdana avazya tere karNa kuharoM meM pahuMcatA ! hamArI duHkhabharI pukAre ne paramAtmA ke Asana ke kulA diyA hai, hamArI AhAM se amarapurI bhI tharTI uThI hai; para tujhe Isaka khabara taka nahIM-terI sevA ke prazaMsanIya sAmAna hamane ika kiye hai, para terI prakRti te asuro ke saMparka se AsurI he gaI hai. - kAlIkarAlI dhira-pipAsitA ho gaI che. ro-gAne se tU prasanna nahIM ho sakatI. aba phUla, phala, gaMdha, dhUpa, dIpa se terI tRpti nahIM ! bakare kI bali se tujhe dhRNuM he gaI hai. taba kyA cAhiye ? vahI, vahI, nara-muMDa? ubhare navayuvake kA zoNita-tarpaNa? kyA isIke li tere hadaya meM sadiya se vAlA prajavalita zuM. 14 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 zubhasaMgraha-bhAga pAMcame ho rahA hai? AMkhe caMcaka ho caturdizAo meM sarapaTa lagA rahI hai ? pare liye? naramuMDa kI prabala ichA batAte huye ? zANita ? vIra kI nasa-nasa se kuMkAra mAratA huA zakita ? avazya. bhAratavAsiyo ne vAratava meM tujhe abhI taka pUrNa rUpeNa tRpta nahIM kiyA hai. kyAM ? jaliyAMvAlA bAga meM tere darzana ke liye bhAratamAtA ke hajAre bacce na apane zIzasumane ke hasate-haMsate hI bheMTa caDhA diyA ! tere svAgata ke liye daizika agni-phaMDa apane ko svAhA kara diyA ! aneka ai ne apane prAdhana pati kA balidAna de apane suhAga-siMdUra para sarvadA ke liye amiTa syAhI lagA le ! kaI kulAMganAo kA satItva taka apaharaNa ho gayA ! kitanI hI naMgI kara ke apamAnita kI gaI. kAM ? kisa liye? tere hI liye to ! phira bhI tu saMtuSTa nahIM huI ? bola, kayA vahAM rudhira kI kamI thI? itane para bhI terI rakta-pipAsA zAMta nahIM ho sakI ? zAyada nahIM; koki niha kA khUna thA. niraparAdhiyoM kA khUna thA ! usa hatyAkAMDa kI saMjJA 'handulla baladAna nahIM hai athavA alpavayaska baccAM e vRddhoM ke khUna se terI rakta-pipAsA zAMta nahIM hatI? deva ! kayA tujhe deza-premenmatta naujavAna ke game khUna kI hI pyAsa hai ? kayA usIse tu tRpta ho sakatI hai? kiMtu terI tRpti kA vizvAsa kare kauna? mahArANA pratApa ne kyA terI sevA ke liye kucha kama balidAna kiyA thA ? kyA terI saccI ArAdhanA uone nahIM kI thI ? bana-bana kI dhUla nahIM chAnI thI ? kaI dina saparivAra upavAsa nahIM kiyA thA ? opha ! jinhoMne tere liye apane ke svAhA kara diyA, una para apanI prasannatA dikhAne kI jagaha prakopa prakaTAtI hai-dayA dikhAne kI jagaha yaMtraNuM dikhAtI hai! phira tujhe kisa nAma se saMbedhana kiyA jAya? vaja-hRdaye ! kyA tU pApica para hI prasanna rahatI hai? atyAcAra-adharma meM rata rahanevAle hiMstra jaMtutulya nirdaya jIva kI anugAminI bana kara rahA hI tujhe bhAtA hai? mAtA ! kisI samaya dAnava-dala-dalinI kaha kara bhAratavAsI tujhe pukArate the. usa samaya tu dayArdacittA thI; kiMtu Adhunika samaya meM tU apanI AsurI saMjJA ke hI saphala kara rahI hai. kyA ye bAte satya nahIM ? kayA mahAbhArata ke bhISaNa yuddha meM anyAyI kauravo ke tyAga kara tUne dharma vIra pAMDavo ko sAtha nahIM diyA ? vIra-samrA bhISma, vIravara karNa, dhanurvidyA-vizArada AcArya droNAcArya aura mallayuddha-pAraMgata duryodhana ke pare-tale kukarA gAMDIvadhArI ajuna aura dharmarAja yudhiSThira ko AliMgana nahIM kiyA ? phira Aja yaha parivartana karyo ? kyA hama vastutaH manuSya nahIM, je videzi ke bhISaNa atyAcAra sahate rahe ? taDAtaDa paDate jAye aura 'upha' taka na nikAle ? haMTara se piTa kI chAla nikAla lI jAya, peTa ke bala raMgAye jAya aura zarIra jarA bhI rasa se masa na kare ? rosA paNa dRzya hama nirIha niraparAdhiya para-asthipiMjara avazeSa rahanevAlo para ? niSphara svataMtra ! saMsAra se hamAre astitva kA lepa huA cAhatA hai, aura tujhako kucha khyAla hI nahIM ! bola, aba hama kayA kare? terI ArAdhana kese kare ? acchA, jAne de. hamI aparAdhI hai. hamAre hI kiye kA yaha ku-pariNAma hai. aba bhI kSamA kara, kucha dayA kara ! hameM aba tere sivA kucha bhI nahIM bhAtA. hama tere hI darzana ke bhUkhe hai. hamAre jIvana kA uddezya kevala terA hI svAgata karanA hai. meM ! kaha jahadI, tU aisI bheTa legI? le, hama tere liye saba kucha arpita karane ke liye taiyAra hai. bola, jada bela! (caitra-1985nA "tyAgabhUmi'mAM lekhikA -vimalAdevI "ramA') Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 211 gItA kA niSkAma karma 86-gItA kA niSkAma karma karmaNyevAdhikAraste mA phaleSu kadAcana / / bUDhe bhArata kI amUlya saMpatti gItA ke kucha pUcha ka palaTate samaya merI daSTi isa paMkita para paDI. svabhAvataH, mai isase prema karane lagA. mere prema kA kAraNa vicitra para sAtha hI manoraMjaka hai. yaha eka acchA siddhAMta hai, Isa liye meM ise pyAra karatA dU. pUrNatva kI kisa suMdara zreNI taka yaha pahuMca pAyA che ! yaha vicAra hadaya meM krAMti paidA kara detA hai. hAM ! vAstava meM kartavya para daDha rahanA hamArA dharma hai. kevala yahI kartavya agAdha samudra ke garbha meM se na jAne kitane manubdha ke sUrya kI sunaharI kiraNo se kIDA karatI huI lahare ke upara ghasITa lAyA hai kyA IsakI kalpanA kI jA sakatI hai? vAsanA Adi ke nikame vicAra ke samUha kA nAma kartavya nahIM hai; na manuSya kI bhIDa meM bahAdurI ke hAtha dikhAne kA nAma hI kartavya hai. vaha te hamAre sacce vicAre kA bAghapradarzana-mAtra hai. RSi ne kahA hai ki manuSya kA mana sadA zuddha aura saccA hotA he; lekina viparIta vAtAvaraNa meM A kara vaha kaluSita he jAtA hai. eka naye cera ke-naye aura anubhavanya cAra ke-apanI aMtarAtmA se kitanA jhagaDanA paDatA hai? usake hAtha kAMpate hai, galA bharAne lagatA hai aura vaha apane Apake gAliyAM detA hai, para camakate huye sene kI...duSTa sone kI camaka sArI AkAMkSAo para pAnI phera detI hai aura corI ke vicAro ke prabala banAtI hai. aura taba vaha corI karatA hai." paraMtu kyA Ise kartavya kaheMge ? mai apane bacapana kI eka ghaTanA batAtA . usa samaya tamane eka choTA-sA Tenisa kalaba khelA thA. meM usakA kakSAna thA. kalaba kI gaMda kA prabaMdha karanA tathA kerTa' (jamIna kA eka choTA-sA TukaDA) para belana phiravAnA aura lAIna DalavAnA merA hI kAma thA. - ravivAra kA dina thA. mujhe abhI taka yAda hai, kamare kI baDI ghaDI cAra bajA rahI thI aura meM meja para sira jhukAye ciMtita beThA huA thA. kisIne phIsa nahIM dI thI-gaMda eka bhI nathI. meM kayA kara sakatA thA ? kalaba ke sadasya cele A rahe che. to kyA Aja kalaba baMda rahegA ? nahIM, aisA nahIM ho sakatA. kucha hI dera meM cAra sadasya A gaye aura Dabalsa' khelane ke liye eka "ca" taiyAra he gaI. paraMtu gaMde kahAM thIM-khelate kisase ? mujhe eka bAta sUjhI. meM dauDA huA mAtAjI ke kamare meM gayA. maine makAna ke saba kamare chone DAle, para unakA patA na lagA. taba meM bhAIsAhaba ke kamare meM gayA. vahAM keI na thA. paraMtu, ekAeka meja ke upara-dUsare kene para-eka ke upara eka rakakhe huye kucha para merI najara paDI. mane dekhA, eka cavanI thI aura cAra ikajiyAM. maMne sAcA, kyA meM inahe uThA lUM? astu. IsI vicAra kI vijaya haI. unheM uThate samaya mere hAtha kAMpane lage. aphasosa, meM lalacAnevAle una cAMdI ke TukaDe kI bAharI camaka meM phasa gayA. zIghratA se meM eka kalaba kI ora dauDA aura tIna purAnI guMdele AyA (usa samaya hama khelI huI gaMdo se khelate ghe), khela AraMbha ho gayA ! paraMtu jaba rAta ho gaI to bhAIsAhaba ne A kara pUcha- tuhe mAluma hai ki merI meja para se ATha Ane kisane uThAye ?' unako mere kAma kA gumAna taka na thA. meM unheM anAyAsa hI dhekhA de sakatA thAH paraMtu isa bAra meM hAranevAlA na thA. maine saca bAta kaha dene ke liye apane ke taiyAra kara liyA aura visA kara bhI DAlA. hAM ! yaha kartavya thA-mere jIvana kA saMsmaraNIya, saccA aura ucita kartavya. vaha mere Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 zubhasaMgraha-bhAga pAMcame jIvana kA eka bahuta baDA dina thA. maine apane vicAro para vijaya pA lI thI-maine svatva ke jIta kiyA thA. hamaseMse kitane kartavya ke sacce artha ke samajhate haiM? aura unameM se bhI kitane phalaprApti kI IcchA na rakhate huye aisA karate hai ? vicAra kIjiye ki yaha siddhAMta kitanA uMcA ho jAtA hai, jaba hama kahate hai-" je vAdhikArarate aura phira usameM joDa dete hai " javu vAvanI paraMtu Adhunika arthavAda ne phala kI ora se udAsInatA rahane ke sabhI vicAre ke maTiyAmeTa kara diyA hai. navayuvaka ! apanI era dekha kara hI uttara ke ki tuma paDhate kayAM che? yaha ThIka hai ki paDhanA tumhArA kartavya hai, para tuma paDhate kisa liye ho? kayA usake phalasvarUpa kucha puraskAra pAne kI Aza se nahIM ? tuma Isa liye paDhate ho ne, ki kiratI daphatare meM nokarI mila sake ? aura yahI te patana kI nizAnI hai. jaba sAdhu vAsvAnI ne eka vidyAthI se yahI prazna kiyA, te usane uttara diyA-"kisa daphatara meM kalakI pAne ke liye !" aura jaba sAdhujI ne kahA "navayuvaka ! kisI bhI dazA meM tumha 40) rUA. mAsika se adhika na mila sakege. usameM tuma apanI AvazyakatAryo kese pUrI kara sakege ?" usane uttara diyA -"mahAzaya : A5 jAnate nahIM hai--amuka mahekame meM hI uparI AmadanI 100) rUpaye mAsika he jAtI hai." kitanI mahatvapUrNa AkAMkSA hai! kyA bhAratavarSa ese hI yuvake kI sahAyatA se svarAjya prApta kara sakegA ? taba te yaha sahaja hI anumAna kiyA jA sakatA hai ki usa vijaya kA mUlya kitanA hogA. " aMtataH, kartavya kI paribhASA hama ghoDe se zabda meM Isa prakAra de sakate hai ki vaha phalANArahita kiyA gayA eka saccA karma hai. usameM tyAga kA bhAva bhI avaya hI sannihita hai. vicAra kIjiye ki kitanI zIvratA se bhAratavarSa hamArA hai sakatA hai; kitanI zIvratA se vaha vijJAna, kalA aura sAhitya meM sarvazreSTha bana sakatA hai, yadi usakI bhAvI saMpatti-uma navayuvaka-kartavya para daDha rahane kA vrata le le. atava, bhAI ! Ao; hama hadaya ka vIra aura daDha banA kara paramezvara meM vizvAsa . rakhate huye, nyAya kI rakSA ke liye uTha khaDe che. sAtha hI yaha siddhAMta hamAre sAmane rahe 'karmaNye vA'dhikAraste mA phaleSu kadAcana / ' (caitra-1985nA "tyAgabhUmi'mAM lekhaka-bI. jogaMdakRSNa kaula) 87-jaya jaya mAtA cAya bhavAnI, kyA khUba bhArata meM phailAnI? bhAratavarSa ke kucha pahADI pradeza meM jaMgalI cAya kA pIdhA pAyA jAtA hai: kiMtu IsTa iDiyA kapanI kA padArpaNa hone se pahale bhAratavAsI cAya se paricita narI che. una legAM dvArA prasthApita isTa inDiyA kaMpanI kI kRpA se, saba se pahale 14 vIM zatAbdi meM, yuropa ke cAya kA paricaya prApta huA, kiMtu eka dIrgha kAla taka IMgleMDa cAya ke darzane kA lAbha prApta nahIM kara sakA. sahavI sadI ke aMtima dazake meM cAya ne IgleMDa kI bhUmi ke pavitra kiyA. usa samaya mukhyataH cIna aura jApAna se hI cAya bhejI jAtI thI; aura prati sera 150) rU5yAM se kama meM nahIM bikatI thI: kabhI kabhI te 300) rU5yA sera taka bhAva baDha jAtA thA. usa jamAne meM amIra-umarAva aura rAjA-mahArAjA hI cAya ke garama pAnI se kRtakRtya he apane bhAgya ke sarAhate the. garIba ke usake darzana bhI durlabha the. 17 vIM sadI ke prAraMbha meM bhArata meM aMgrejo ke pAMva majabUta jama gaye; aura - jyAM zAnita sthApita hotI gaI, ne apanA vyApAra baDhAte gaye, evaM deza kI AvazyakatAnusAra mAla becane lage. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaya jaya mAtA cAya bhavAnI, kayA khUba bhArata meM phelAnI ? 213 sabase pahale cIna meM hI aMgrejo ne cAya ke dana kiye. cAya kI ceTa laga jAte para prativa hajAre pauMDa cIna aura jApAna kaiA bheje jAne lage. apanA dhana dUsare dezAM chI je meM jAtA dekha kara vai yaha prayatna karane lage ki yahu paisA IMgleMDa ne yA usake adhInastha dezAM meM hI rahe. isa uddeza kI kRti ke liye unhAMne lAkhAM rUpayA kharca karake vanaspatizAstraneAM kI sahAyatA se bhAta meM cAya kI khetI kA zrIgaNeza kiyA. vartamAnakAla bhAratava ke AsAma prAMta me' sama se adhika cAya paidA hAtI hai. AsAma prAnta kI kRSiyeAgya ke Adhe se adhika bhAga para cAya eAi jAtI hai, AsAma ke cAya ke bagIce vizeSa praddhi bhI hai. cAya kI janmabhUmi heAne kA saubhAgya bhAratavarSoM kA hI prApta hai. kahA jAtA hai ki kai hajAra varSoM pahale eka bauddha bhikSuka cAya kA paudhA bhArata se cIna le gayA thA. cIneM kI AmahavA ke kAraNa dhIre-dhIre ph paDatA gayA aura Aja, karIkha cAra hajAra varSa bAda, cIna aura jApAna kI cAya meM itanA krU paDa gayA ki ve dA bhinna jAti kI mAnI jAne lagI. dhanya bhArata ! bauddhadharma ke sAtha hI tUne cAya bhI saMsAra me kailA dI. bauddha dharma sAre saMsAra meM nahIM phaila pAyA, kiMtu cAya mahArAnI ne saMsAra ke karIba karIba, sabhI dezeAM para apanA adhikAra kara liyA hai; jisa prakAra bhAratIya darzana aur sabhyatA ne saMsAra ke| Azcaryacakita kara apanA sevaka khanA liyA hai, usI prakAra cAya ne bhI saMsAra ke baDe-aDe rathI-mahAthiyAM kA apanA dAsa anA liyA hai. X X X X Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat X X X X X X jApAna cIna aura jApAna meM tAjI viSTA kI khAda ka! adbhuta jyAdA upayeAga kiyA jAtA hai, adhikAMza saloM kA yahI khAda dI jAtI hai. isa khAda meM ke kucha hAnikara padArtha pAnI meM ghulakara usake sAtha jhareAM meM jA pahuMcate hai, jisase jhareI kA pAnI kharAba rahatA hai. aura cIna meM sAph pAnI bahuta kama milatA hai; isa liye vahAM ke lega pAnI kA bAla kara kAma meM lAte haiM; kiMtu khAle hue pAnI kA svAda kharAkha ... hAtA hai, vahAM ke nivAsiye kaeN liye yaha anivAyya he! gayA ki ukhAle hue pAnI kA svAda banAne kA kAI upAya DhUMDhA jAya. ukhale hue pAnI me cAya kI pattI DAla dene se cAya kA raMga acchA haiA jAtA hai, aura yahI kAraNa hai ki una deza ke nivAsI ukhale hue pAnI meM cAya kI pattI DAla kara chAna karI pIne lage. akSa bhAratavarSa ke| dekhiye, yahAM ke nadI--nAleAM aura ku kA pAnI svAdiSTa aura hitakara hai; bahuta hI kama prAMta aise hai, jahAM kA pAnI ubAla kara pInA Avazyaka hai. aisI hAlata meM cAya ke kADhe kaiA pIne kI kAi jarUrata hI nahIM hai. bhAratavarSa ke uttarI pradeze ke sivA dUsare prAMtAM meM utanI saradI...bhI nahIM paDatI hai aura nadA nadI se dakSiNavAle prAMtAM meM te bArahA mahIne kAzmIra yA dehalI jaisI saradI kA nizAna taka nahIM pAyA jAtA hai, kiMtu ana garama prAMteAM ke rahanevAleAM kA Isa para vicAra karane kI kAi jarUrata hI nahIM mAlUma hatI hai; aura hamArA nija kA anubhava hai ki madrAsI, mahArASTrI aura gujarAtI bhAyAM ke dinabhara me... cAra-pAMca khAra cAya pIne kI Adata paDa gaI hai. yaha rAga mahAmArI kI taraha aDhatA jA rahA hai aura dhIre dhIre dehAtAM taka jA pahucA hai. hamane madhyabhArata ke pahADI pradezAM meM rahanevAle bhIla, gUjara, rAjapUta, kulasI Adi kA, je khetI yA pazu-pAlana kA vyavasAya karate haiM, dezanAM zruta cAya pIte dekhA hai. astu! cAya meM duniyAdA hAtA hai aura kA aura kArI me* kama. kekAme tA kina kA parimANa bahuta hI kama hAtA hai. cAya aura kApI meM Tenika esiDa' nAmaka padArtha pAyA jAtA hai, jo eka prakAra kA viSa hai. kAkA meM yaha padArtha bilakula hI nahIM haiAtA hai; cAya aura www.umaragyanbhandar.com
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA kApI kI apekSA kAkA kai gunA acchA hai, isameM 50 pratizata phaiTa haitI hai. cAya meM uttejaka padArtho 3 taka pAyA jAtA hai, aura dainika esiDa' kA piramANu 12 pratizata hAtA hai. ukhalate hue pAnI kA Aga se nIce utAr kara usameM cAya kI pattI DAlane se pattI meM pAye jAnevAle sabhI dravyAM kA aMza pAnI me` A jAtA hai. di ukhalate hue pAnI meM cAya kI pattI kA siMjAyA jAve, teA ye dravya Adhe se adhika utara Ate hai, jisase cAya kucha kaDuvI hA jAtI hai. aprIma, gAMjA, bhAMga, zarAba Adi kI taraha cAya bhI kharAba hai; jAne para yaha muzakila se chUTatI hai. iMgleMDa Adi kucha pazcimI dezoM meM bAraheAM mahIne khAsI saradI paDatI haiM. isa liye zarIra kA garama khanAce rakhane aura Alasya kA bhagAne ke liye cAya pI jAtI hai. zarAba kI apekSA cAya meM kama kharca lagatA hai tathA yaha zarAba kI apekSA kama hAni pahuMcAtI hai. hama bhAratavAsiyAM te agrejo se kaSTa durguNa sIkhe haiM. cAya kA vyasana bhI uname se eka hai. agrejo' kI dekhAdekhI hamane bhI cAya ! hRdaya se lagA liyA hai. je-esAkha ke dinAM me dA pahar ke vakta bhI cAya hI hamArA kalejA TaMDA karatI hai, atithi-satkAra bhI te! cAya ke binA nahI hai| sakatA. Ajakala bhAratavAsiyeAM meM cAya pInA baDappana mAnA jAte lagA hai. X X x X X bhAratavAsI asara, bhUkha mArane ke liye cAya pIte haiM, vrata upavAsa ke dina meM tIna cAra bAra cAya pI jAtI hai. ka kuTuAM meM teA dina me tIna khAra cAya anatI hai. hamAre khayAla se jitanA kha cAya ke garama pAnI meM' kiyA jAtA hai, utane hI khaca me pratidina haluA yA dUdha kA sevana kriyA ntra sakatA hai, ye padAtha cAya ke! apekSA adhika pauSTika aura lAbhadAyaka bhI hai. eka bAra Adata paDa hamAre deza me' ukhalate hue pAnI meM zakkara aura cAya DAla kara theDI dera taka pakAte hai aura taba chAna karI dUdha milA kara pIte haiM, isa prakAra taiyAra kI hui cAya hAnikAraka hatI hai. X X kRSi mahA-vidyAlaya ke bhUtapUrva prinsipala si. henarIyena kA mata hai ki aikrina uttejaka padArtho hai. alpa parimANu meM pratidina niyamapUrNAMka sevana karane se hAni sahanI paDatI hai. ukhale hue pAnI ke sAtha cAya hAni pahuMcAtI hai. X X X X X taMdurastI aura zarIra ke teja kA kAyama rakhane ke liye yaha jarUrI hai ki peTa sApha rakhA jAya; magara cAya ke kAraNa malAvareAdha hAtA hai, jisase peTa kI khImAriyAM hai| jAtI hai. cAya se kSaNika uttejanA milatI hai, uttejaka padArtho ke sevana se zarIra kI gati kA gati milatI haiM; kiMtu yaha AMta sthAyI nahI' heAtI. aura bAra bAra uttejaka padArtho ke sevana se zakti kSaNa heAtI jAtI hai. cAya pIne se kSaNika utsAha paidA hAtA hai, ki Mtu thoDI hI dera bAda Alasya A gheratA hai. garamAgarama cAya pIne se dAMta bhI kamajora hai| jAte haiM aura z2IDe unakI jaDeluM meM dhara kara lete hai, anna acchI taraha se nahIM cakhAyA jA saktA hai; jisase pAcanakriyA kharAba hA jAtI hai. ajI, malAvarodha, madhumeha Adi rAga dhara kara lete haiM; ataeva cAya kA pInA jitanA kama kiyA jA sake, utanA hI acchA hai. X X X (narvasa sisTama enDa breina) kamajora 14-15 varSoM kI Ayu taka ke bAlakAM sevana-kadApi nahIM karanA cAhiye. ("maneAramA" nA eka aMkamAM lekhakaH-zrI. zaMkararAva joSI) X jina vyaktiyoM kA majjA-ta Mtu jAla aura magaja DhA, unheM isakA sevana ekadama khaMda kara denA cAhiye, aura 40 varSoM se adhika avasthA ke manuSyoM kA isakA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 215 yaha to cerI hai, 88-yaha to corI hai. (eka ucca-hRdaya mitra ne apanI bahana ko eka suMdara ciThThI likhI, upagI samajha kara usakA kucha aMza, unakI AjJA se, yahAM diyA jAtA hasaM"tyAgabhUmi) SjI! tamane yaha ThIka nahIM kiyA ki baccAM ke kAnAM meM cheda karavA diye. khera, yadi kara hI diye to unheM kucha aisI cIje na pahanAnA, jisase ve che jo ke tyAM bane rahe. gahane-kapaDe pahananA baniyo kA kAma hai, hama to brAhmaNa hai. brAhmaNa kA kAma hai khUba vidyA paDhanA aura usake dvArA samAja kI sevA karanA aura udarapoSaNa ke liye samAja je de usapara janA. bhikSA mAMganA brAhmaNa kI jIvikA kA sAdhana honA cAhiye, adhika se adhika yegyatA prApta kara ke adhika se adhika sevA karanA aura jIvananirvAha ke liye kama se kama lene kA nAma bhikSA hai. prakRti prativarSa utanA hI pedA karatI hai, jitanA usake bacce ke liye Avazyaka hetA hai; taba yadi hama lobha kara ke, apanI AvazyakatA se adhika bora kara ke, dUsarAM se cUrA kara rakha leMge; to unako bhUkha maranA paDegA aura samAja meM viSamatA phUlegI. AbhUSaNa pahanane kI ci curAne kI vRtti paidA karatI hai, usa vRtti kA umUlana honA Ava zyaka hai, yaha baniyAvRtti hai. ghara meM aura bAhara-samAja meM bhI yaha kalaha phelAtI hai, yadi tuma isa bAta ke samajha logI to sasurAla ke pArivArika jIvana meM bhI tuhe sukha milegA. baniyA-vRtti corI kA sabhya nAma hai, vaizyAvRtti se yaha bhinna che. ane rASTra yA samAja kI saMpatti ke je baDhAte haiM unakA nAma hai vaizya, aise vaizya te rASTra ke abhimAna kI cIja heze. Aja deza ke aise hI sacce bhikSopajIvI brAhmaNe aura rASTra kI saMpatti baDhAnevAle vai kI jarUrata hai. sacce kSatriya bhI cAhiye, je rASTra kI rakSA ke liye mara miTane ke taiyAra ho. ve kSatriya nahIM', je kare rAjA bana beThate hai aura apane bhoga-vilAsa meM kharca karane ke liye prajA kA khUna cUsate hai ne prajA kA khUna cUsate hai. je balavAna videzI AkramaNa karanevAle kI gulAmI karate - hai aura apanI durbala prajA para roba gAMThate haiM, ve kSatriya nahIM; unake liye hamArI bhASA meM keI nAma hI nahIM. hamArA sAhitya unnata samaya kA hai, Ajakala ke ye loga gulAmI kI upaja hai; paramAtmA kare, inake liye bhASA meM koI zabda utpanna hone ke pahale yA to e cala base yA hama svAdhIna ho jAya. nahIM to yaha zabda samAja para apanA asara hamezA DAlatA rahegA aura vaha isI bimArI ke kITANu phelAtA rahegA. upara saMpatti baDhAne kA jikra AyA hai, vahAM saMpatti baDhAne ke mAnI hai. navIna saMpatti utpanna kare ke baTAnA curAI huI cIja ke dUsare ke upayoga ke liye dene para je munAphA liyA jAtA hai usake mAnI saMpatti baDhAnA nahIM hai, dravya ke eka hAtha se dUsare hAtha meM cale jAne kA nAma hI Dhabe pArjana nahIM hai. Ajakala IsIke loga dravyopArjana kahane laga gaye haiM. dUsare ke ajJAna se lAbha uThA kara hama loge se kai bAra paisA Thagate hai. isa ThagAI meM vakIla baeNrisTara sarvae . sa vaizya kisAna hai; ve seTha sAdUkAra nahIM; je baDI bhArI tada le kara haveliye meM baiThe beThe sUda khAte hai yA vaizya hai bhUgarbhazAstrI aura kArIgara loga, je bhUgarbha se aneka prakAra ke dravya nikAla kara unheM zuddha kara ke samAja kI saMpatti baDhAte hai. gahane pahanane se koI khaDA aura suMdara nahIM ho sakatA, saccA saudarya to hadaya kI cIja che. jisakA hadaya jitanA hI adhika zuddha aura pavitra hogA, vaha utanA hI suMdara hai. mai cAhatA hUM ki tuma bacce kA sauMdarya baDhAo. (phAlgana-1985 nA "tyAgabhUmimAMthI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA 89 - rastA bhaTakato chokaro kevI rIte abajopati banyo ! jAna DevIsana rAkaphelaranu bodhaprada jIvana ane dAnanA uttama mAra "jenI pAse dhanavinA bIjuM kazu nathI e nirdhana che." amerikAnA mahAnamAM mahAna ane zrImatamAM zrImata puruSa hajI hayAta che. zekaspiyare varNavelAM manuSyajIvananAM sAta dAyakA uparAMta be dAyakAM vadhAre-90 varSanI-enI uMmara che. enA mukhamAMthI have bahuja thADA zabdo nIkaLe che, paraMtu e zabdonI pAchaLa suyejita ane dUradezIbharyAM vicArAnuM baLa hAya che; ane e vicAreya hamezAM navIna ne vahevArU hAya che. A vicAre e mANasanI zakti che, kArti che. moTA pramANane dhaMdhA ane meTA pramANanuM leAkahita e e vastuone A mANasa sarjaka che, ema kahI zakAya. e mANasanuM nAma che jAna DevIsana rokaphelara e nAma amerikana itihAsanA pRSThapara amara na bhuMsAya evI-rIte mudrita thayuM che. amerikAe peAtAnI sAmudAyika utpanna, sAmudAyika vaheMcaNI ane sAmudAyika saMskRtinA vicAra| e mANasa pAsethI meLavyA che. audyogika dRSTie mahAna amerikAnuM kalpanAcitra deAranAra ane ene mUrta-vAstavika-svarUpa ApanAra e pahelA mANasa hatA. vaLI apratima vyavasthA, vizALatA ane audArya pUrNAMka pAta nI agaNita dAlatanA lAkakalyANamAM upayAga karanAra paNa e pahele mANasa che. enA mRtyu sAthe amerikana vyApAranA kRtihAsanA eka cirasmaraNIya yuganA paNa aMta Avaze. nyuyaeNAka sasthAnanA TATAuna gAmamAMnI peAtAnI suMdara imAratamAM A rAkaphelara - tAnA jIvananAM aMtima varSo vItAvI rahyo che. ATalI vRddhAvasthAmAM paNa e peAtAnI milkatanI vyavasthA karavAne bhAra vahe che. enA peAtAnA zabdomAM kahIe te varSonA dhasArA mArA zarIrane bahu asara karatA nathI. mArA khANakALathI laine te Aja sudhInI mArI uMmaramAM mane kAI kAma navuM ke kaThina jaNAyuM nathI. '' (C pANeAseA varSInI vAta para-1855 mAM rokaphelara lIvalenDanA sUkA rastApara nAkarInI zodhamAM bhaTakatA. e vakhatathI Aja sudhImAM amerikAmAM kevAM kevAM-keTalAM keTalAM parivartana thayAM che ? e mANase aneka AMtararASTrIya vigraheA joyA che. vyApAraudyogamAM aneka uthalapAthalA anubhavI che. AvA 'jamAnAnA khAdhelA' mANusanA zabdomAM vajana haiAya e svAbhAvika che. e mANasa AvatI kAlanI--navayuganA sarjananI-kavI kalpanA kare che ? navayuganA sarjaka evA yuvAne e zA saMdeza Ape che? A jIeH-- " ApaNe je Arthika mahAyugamAM Aje pravezI rahyA chIe e yuga bhaviSyanA yuvAne uttama tarka Apaze. AjanI ucharatI prajAne mukhe ApaNe aneka vAra evI phariyAda sAMbhaLIe chIe ke, amArA bApadAdAone je tarkA ane sagavaDA maLatI che Aje amane maLatI nathI. A yuvakane amane je aDacaNA veThavI paDelI enI kalpanAja nathI. huM yuvAna hatA. dhye jamAnAmAM amAre aneka kAryo karavAnAM hatAM; paraMtu e kAryo karavA mATenAM sAdhanA te nahi revAMja hatAM. amAre navI navI dizAnA mArgo jAteja kADhavAnA hatA ane eneA anubhava amane muddala nahAtA.'' AjanA jamAnAne e jamAnA sAthe sarakhAvI jue, Aje ApaNI sagavaDA ne tA hajAragaNI vadhI gaI che. AjanA navayuvAnA eka evA yugamAM pagalAM mAMDI rahyA che, jenI sAthe sarakhAvatAM tenA bApadAdAone jamAnA te sAva darIdra lAge. hu' svabhAveja AzAvAdI chuM; ane ethI jyAre jyAre ApaNA leAkeA bhaviSyamAM kevAM kevAM mahat kAryo karI zakaze e vAtanA vicAra karUM chuM tyAre mAre! utsAha mAtA nathI,' 66 dAlatanA leAkakalyANArthe upayoga karavAnI rAkaphelaranI rIta khIjA zrImaMta dAtAonI rIta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ rastAmAM bhaTakate chokaro kevI rIte abajopati banyA! ra17 karatAM bahuja judI paDe che. bIjAo jyAre jIvananA khaDaka parathI gabaDIne ghavAyelA mANasane vAste emabyulansa banAvavA mATe ke ispitAla bAMdhavA mATe paisA Ape che, tyAre rekaphelara e khaDaka parathI koI gabaDIja na paDe e mATe enI kora5ra kaThera bAMdhavA sArU pitAnA paisA kharce che-enI sakhAvate roga, dAridya ane duHkhane AvatAM aTakAvavAnAM sAdhano taiyAra karavA mATe thAya che. eNe A hetuo mATe atyAra sudhI 60 karoDa DaoNlarapoNAbe abaja rUpiyAnI sakhAvata karI che. paraMtu e sakhAvatano upayoga vyakitagata ghA para pATA bAMdhavAmAM nathI thatuM; eno upayoga to sAmudAyika duHkha-rego--ne dAridrane-AvatAM aTakAvavA mATe thAya che. rokaphelaranI sakhAvatomAM je Azaye pratye lakSa rakhAya che e Azaya A pramANe che:-(1) anna, vastra, Arogya, ghara, vyApAranI svataMtra unnati vagere sAdhanomAM vRddhi karIne pragatimAM sahAyabhUta thavuM. (2) nyAya ane svAtaMtryamAM vRddhi karavI ane kAyadA tathA zAsanapratye vadhu mAna utpanna karavuM. (3) sAhitya ane vAchamayanI vadhu vizALa pragati. (4) vijJAnanI pragati. (5) saMskRti ane kaLAnI uti. (6) tatvajJAna, dharmajJAna ane nItizAstrano vikAsa. rokaphelare potAnI sakhAvatanI vyavasthA karavA mATe keTalAka anubhavIonuM eka TrasTa nImyuM che. te pitAnA vyaktigata vicAro e loko para ThasAvavAnI kozIza karatA nathI. eka vAra TrasTIoe keTalAka lAkha rDolara kharcavA mATenI eka yojanA raju karI. rokaphelarane e gamI nahi. eNe potAnA vAMdhAo spaSTa batAvyA. TrasTIoe potAnI yojanAmAM pheraphAra karavAnI nA pADI. reMkaphelare e lA kaeNlara teonI IcchA pramANe kharcavA dIdhA. A viSayamAM tene siddhAMta e che ke, DokaTarane phI bharIne ApaNe tenI salAha laIe ane e salAha pALIe nahi, te ApaNI mUrkhAI che. kaphelaranA paisAviSenA vicAro jANavA jevA che. e kahe che ke " vijya zuM che? pese ? tamArAmAMnA keTalAka pAse pitAnI jarUriyAta pUrI karI zakAya eTalA paisA haze, paNa duniyAmAM garIbamAM garIba-nirdhanamAM nirdhAna-mANasa koNa che ? huM kahuM chuM ke, duniyAmAM vadhumAM vadhu nidhana eja mANasa che ke jenI pAse dhanasivAya bIjuM kazuM nathI. pitAnI AkAMkSA ne vicAre je para anulakSata karI zakAya evuM kazuM jenI pAse nathI e mANasa sauthI vadhu garIba che. dhana to tyAre ja sAruM kahevAya ke jyAre eno upayoga karavAnI AvaData e dharAvanAra mANasamAM hoya." rokaphelaranI yuvAnone A salAha dhyAnamAM levA jevI che ke "yuvakone huM ATalI salAha ApuM chuM. tamArA Avaka-kharcanI copaDI rAkho, tamane je Avaka thAya e emAM noMdho ane tame jeTaluM kharcA e lakhatAM paNa saMkoca na pAme. hA, eTaluM dhyAnamAM rAkhajo ke, tamArAM mAbApa e kharca joine AnaMda pAme. Ama karavAthI tame paisA bacAvI zakazo ane e tamAre mATe bahu Avazyaka che. dhana hovA chatAM nidhana evA mANasa pratye meM sUcana karyuM eno artha evo che ke jene paisA sivAya bIjI koI vastu pratye prema nathI; jenA dilamAM pisA sivAya bIjI koI vastunA vicArane sthAna nathI. e mANasa potAnA cAritryamAM sahAyabhUta thato nathI, tema bIjA koInuM cAritrya e ghaDI zakato nathI. mane lAge che ke, tame nyAyapUrvaka ane pramANikapaNe bane eTalA paisA meLavo, bane eTalA bacAvo ane bane eTalA Ape, e tamArUM dhArmika kartavya che." kaphelaranA lAkho ne karoDa DolaranA hisAbanA cepaDAo vacce eka nAnI evI paDI khAsa dhyAna kheMce che. e copaDImAM AnA pAIne hisAba che; kemake jyAre tenI uMmara 16 varSanI hatI tyArano hisAbanI e paDI che. 185 nA sapTembaranI 16 mI tArIkhathI 1856 nA jAnevArInI 1 lI tArIkha sudhImAM eTale ke 4 mahInAmAM e mAtra 50 Dolara kamAyo hato. A copaDImAM evI paNa noMdha che ke, 24 mI navembara 1855 thI eprila 1856 sudhImAM tene kapaDAM pAchaLa 9 oNlara kharca thayelo; ane pA Dolara teNe carca ke bIjI sakhAvAmAM kharyA hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo A parathI samajI zakAze ke rekaphelaranI udAravRtti nAnapaNathI ja enA cAritrayamAM maLI gaI hatI. jona rekaphelara bahu karakasarIe che, enuM e lakSaNa enA phenca khAnadAnane AbhArI che. kahevAya che ke, kenya loke duniyAmAM sauthI vadhu karakasarIA lake che. jona phUkarelare paMdara varSanI uMmara sudhI khetaramAM kAma karyuM hatuM. e pachI te kalIvalenDa gaye ane vyApAraviSayanI eka kaeNlejano abhyAsakrama cha aThavADiyAmAM pUro karyo. e pachInAM cha aThavADiyAM teNe kalIvalenDanA rastAo para nokarInI zodhamAM bhaTakavAmAM vItAvyAM; ane aMte eka bukakIparanA madadanIzatarIkenI nokarI meLavI zakyo. 19 varSano thatAM sudhImAM to eNe eka hajAra kaeNlara bacAvyA hatA. emAM eka hajAra rDolara karaje meLavIne eNe ADatanA dhaMdhAmAM jhaMpalAvyuM. 1862 mAM peTAliyamanA dhaMdhAnI zarUAta karI. emAM AgaLa vadhIne 1870 mAM teNe sTAnDarDa oNila kaMpanI eMpha ohiyo sthApI. e kaMpanIna: muDI 10 lAkha DolaranI hatI. e jamAnAmAM eTalI muDI bahuja gaNAya. sTAnDarDa oIla kaMpanI eMpha ohiyonI pragati addabhuta thaI. 1899 nI sAlamAM to enI sAthe vIsa bIjI kaMpanIo joDAI gaI ane enI ekaMdara muDI 11 karoDa DaeNlaranI thaI rekaphelaranA jIvana parathI yuvAnone ghaNI vAta zIkhavAnI che; ane yuvAne e zIkhe teja rekaphelaranI AgAhI kharI paDe. (tA. 22-9-1929nA "be ghaDI moja'mAMthI) 90-jAtiono AtmaghAta dilhInA ujjaDa lAla killAmAM eka divasa jaIne joyuM to divAne-AmanI vizALa lAla paththaranI chatamAM kabUtara ane cAmAcIDiyAMe mALA banAvyA che; bhoMyataLiyAnA paththaro ghasAI gayA che ane eka nokara e badhAno tamAzo prekSakone dekhADI rahyA che. alI saMgemaramarano banelo divAne-khAsa sunasAna paDyo che ane tenI vaccovaca kiMmatI paththaranI aSTakANAkRtivALI eka beThaka paDI che, ke jenI upara ATha karoDanA takhta-tAusa yAne mayUrAsana upara besIne bAdazAha zAhajahAM samasta hiMdusthAna upara amala calAvato hato. tenI barAbara sAme eka buraja hato. tenI upara lakhyuM hatuM ke "pRthvI upara je koI paNa jagyAe svarga hoya to te ahIM ja che. tenI AgaLa paththaranI suMdara kArIgarIvALI jALIovALA mahela hatA ke jyAM besIne zAhajAdIo AnaMda karatI hatI ane begame e mahAmUlyavAna mugalAI hakumatane jotI hatI. tenI AgaLa medAna hatuM. kayAMka kyAMka ghAsa ugADIne jamIna lIlIchama karelI hatI, paraMtu tyAMnI havAmAM nAjuka bAMdhAnI begamenI gulAba ane kevaDAmAM snAna karatI chabI vasI rahI hatI. be AnA ApatAM mane A badhuM jovA maLyuM. jyAre huM aMtaHpuranA jharUkhAmAM-ke jayAM eka samaye sAmAnya mAnavIno to paDachAyo paDavo paNa muzkela hata-jaI pahoMce tyAre huM aMgrejI chApanI nakalanI be AnInI zakti upara khUba hasI paDya; paraMtu te hAsya tarataja cAlyuM gayuM ane ekAeka mane eka vAtanuM smaraNa thayuM. huM vicAravA lAgyo ke, sAta karoDanA mayUrAsana upara besIne hiMdusthAna upara bAdazAhI karanArA Aje kyAM che ? A mahelamAM idranI parIonA jevuM e karyuM ane sauMdaryanI e putaLIo kyAM che, ke jemane mATe hIrA ane motInA DhagalA e to kAMkarA-patharA jevA hatA. je mogala ame talavArane jore hiMdusthAna jItyuM che ane talavArane jereja tene amAre tAbe rAkhIzuM " evo dAvo karatA hatA temanuM prabaLa pratApI sAmrAjya Aje kayAM che ? jayAre meM udepuranA rAjamahelane e cabUtare che ke jyAM rAtorAta citaDathI nAsI AvelA udayasiMhe potAne bhAlo ropIne kahyuM hatuM ke, A sthAna ja AjathI sIsodiyAonI rAjadhAnI banaze, tyAre uparokta mane mArA manamAM vizeSa kautuhala upajAvyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAtione AtmaghAta 219 AAAAAAA itihAsa sAkSI pUre che ke, dara varSe prabaLa pratApI mogalenA taphAnI humalA rAjapUtAnAnI ' pratyeka riyAsatane kacarI nAkhavAne thayA karatA hatA. adhIdhAM jAmelI ane nirbaLa evI rAjapUtAnAnI lagabhaga badhI riyAsatonI jamInane TukaDe TukaDA lohIthI kharaDAyelo che. udayapura ke jenA haladIghATamAM amara-vIro sadAnI nidrAmAM sUtA che-A laDAIomAM agragaNya che. A be bAbato joIne mArA manamAM eka bIjo ja vicAra che ke, hamezAM vijayI evI dilhInI e bAdazAhI zakti-sattA kayAM alopa thaI gaI ? ane hamezAM jenA upara AkramaNa thatAM te udayapuranI gAdI upara Aje paNa kevo rAjamukuTa zobhI raghe che ? mAtra udayapuraja nahi paraMtu rAjapUtAnAnI bIjI riyAsato paNa Aje hayAta che. uparokta ghaTanAo ApaNane zIkhave che ke, jemano e khyAla che ke prabaLa jAtio durbaLa jAtiono nAza karI nAkhe che, teo bhUle che. vAstavika rIte to jAtio piteja AtmaghAta kare che. megalenA AtmaghAtanuM varNana huM AvuM chuM. bAbara humAyUnA divase yAda karo ke je samayanI strIoe ghoDAnI pITha uparaja bALakane janma ApyA hatA. e vIra jAtinA sAhasI yoddhAo vIratarIkaja jIvyA ane maryA. vipatti ane sAhasa to temanI sAthe AdithI aMta sudhI rahyAM. vairya e temanuM astra hatuM ane tethI te teo eka sAmrAjyanAM mULa jamAvI zakyA. akabara eka mahAna samrATanA guNe laIne ja janmyo. te ravabhAvathIja samrATu je nirbhaya, vinodI ane buddhimAna hato. te dareka vastusthitine pahoMcI vaLavAnI gratAvALe hato. teNe jIvanaparyata vijaya meLavyA. te jIvanaparyata potAnA saradAro, dhanavAno, prajAjano ane paramezvarane mitraja rahyo; ane jyAre te mUvo tyAre mogala sAmrAjyanA pAyA saMpUrNa majabUta thayelA hatA. jahAMgIra ane zAhajahAM AvyA ane amIranA laherI putrInI peThe amIrI damAmamAM jIvavAnI abhilASA laIneja mUvA. samrATanI zaktiono kharca karatAM zIkhyA, paNa temaNe kazuMye prApta karyuM nahi. paraMtu temanA pitA bahu saMcaya karI gayA hatA, eTale temanA mahAna doSo guptaja rahyA; temanA jIvanaparyata temanuM devALuM nIkaLyuM nahi. auraMgajeba karmaTha bAdazAha, kaThora zAsaka ane ImAnadAra amIra hatA. mogalonI gAdI upara A samartha, megya ane tejasvI bAdazAha tenI pahelAM ke pachI kaI thayo nathI. paraMtu te pahelA musalamAna ane pachI bAdazAha hatA, e enuM durbhAgya hatuM ane ethI ja te sadAkALate mATe musalamAnatarIkeja prasiddha raheze. paraMtu bAdazAhI tenA vaMzajone ja hAthe bhAgI paDI. A eja dilhInuM takhta ke jyAM besIne auraMgajeba samasta pRthvInA rAjadUtanI bheTa svIkArate, potAnA dUto mokalata, rAye jItavA senAo mokalata ane eziyAnA sauthI mahAna sAmrAjyanA roja potAnI dRSTi zakita ane magajathI prabaMdha karato hato. kaThina bimArImAM paNa te darabAramAM Avato. ArAma levAnI salAha ApanArAone te phaTakArato. tene Anada ane mAjazekhanI navarAzaja nahotI. eja tanuM upara tenI keTalIka peDhIe pachI mahamadazAha phAMkaDo beTho hato. te ja mahAsamrATanI peThe te dararoja takhta upara besato hato. eja pramANe bAMga pokArI namAja paDhate ane paravaradigAranI prArthanA karate; paraMtu darabAramAM pRthvInA moTA moTA bAdazAhanA elacIo hAjara nahotA ke nahotAM koI moTA meTA amaladAronI ' bahAdUrInAM sthAna saMbhaLAtAM. te mahAna takhtanI samakSa mAtra nakAmA darabArIo hAjara rahetA hatA. teo eke eke AgaLa AvI takhtanA pAyAne cUmatA, traNa vAra jamIna sudhI jhUkI jhUkIne salAma karatA. bAdazAha salAmatane kaMi khAsa kAma nahotuM. te khissAmAMthI eka kAgaLa kADhI vAMcatAM vAMcatAM kaheto ke eka vidvAnanuM kathana che ke, pratyeka amaladAra subhAna-allAhane avAja karatA traNa vAra AgaLa AvIne salAma karato ane kalAmula mulaka ulakula kalAma (arthAt bAda-- zAhanAM vacana eja zreSTha che) kahetA. A pramANe salAmI thayA pachI darabAra khalAsa thato hate. bAdazAha zarAba ane yauvananA cakkaramAM ghUmato ane amIro cAvaDI bajAranI raMDIonAM ghara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo bharatA. A rIte mogala sAmrAjya dhIme dhIme svayaM jhera pIne AtmaghAta karI rahyuM hatuM. pANIpatanA medAnamAM nAdirazAhanA taMbu taNAyA ane teNe bAdazAhane saMdezo mokalyo ke, be karoDa rUpiyA ApI do, nahi te dilhInI ITa IMTa rahevA nahi dauM. darabAramAM hata pahoMcyo tyAre salAmI thatI hatI. ghaNI vAre data hAjara thaze. nAdirazAhana patra vaMcAya. sAMbhaLIne bAdazAha salAmate pharamAvyuM ke, zuM e zakya che ? dilha nI ITa ITa ? aho ! kevI harAmakhorI? - darabArIo eke avAje bolyA-"hajUra! taddana ayogya che. bIlakula vAhiyAta vAta che." eTale hukama thayo ke, A ciThThIne zarAbanI zirohImAM DUbAvo ane kAsadane eka hajAra azaphio InAmamAM Ape. cAlo, A ciThThInA nAma upara eka eka pyAlI vadhAre AvavA do. nAdirazAha vaTALIAnI peThe dihI upara caDhI Avyo. te bhUkhyA vAghanI peThe bajAromAM ghUme. sonerI masIdamAMthI jyAre teNe saheja kAraNa maLatAM kale-Amane hukama Apyo tyAre ja kamanasIba bahAdarazAhanI AMkha ughaDI, te tene mahelamAM lAvyo ane takhta upara besADIne tene salAmI karavA lAge. nAdirazAha ekalo beThe beThe vicArato hato. teNe hukama Apyo ke, mahelanI tamAma begamane mArI samakSa hAjara karo. saNasaNATI phelAI paNa khulI talavAra sAme hatI. nIcI muMDIe begama ane zAhajAdIo lAinabaMdha nAdirazAhanI sAme AvI ubhI rahI. nAdirazAhe temanA tarapha joyuM nahi, talavAra kholIne takhta upara mUkI ane AMkha mIMcIne sUI gayA. thoDI vAre uThayA. teNe begamane kahyuM: "kema, tame megala saMtAnonI begamo ane zAhajAdIo che ke? Azcarya! huM barAbara samajI gayo chuM ke, have koI paNa mogala mardamAM mardAnagI nathI rahI. mane khyAla hato ke, strIone AbarU haze. have mane lAge che ke, te paNa mAro bhrama che. tamArAmAM eka paNa evI strI nathI ke je A rIte beAbarU thavA karatAM jAna daI devAmAMja AbarU mAne ! are, koI strImAM evI khAnadAnInuM joza hota to to A talavAra vegaLI mUkI huM sUI gayA, tyAre koIe te talavAra mArA peTamAM ja ghUsADI dIdhI hota ! mAtra ezaArAma ane jIvavAneja mAnaAbarU karatAM vadhAre mAnanArI A begamo ! tame zuM dilahInA takhta upara amala karanArA bAdazAhane pedA karI zakazo ? kadI nahi, kadI nahi. mArI AgaLathI dUra thAo, e bajArU nAdAna ero !" tyArapachI teNe potAnA mANasane mayUrAsana uThAvI javAno che. kama Apyo! A rIte mogaloe pitAne AtmaghAta karyo. ApaNe hiMduo paNa zarAba, vyabhicAra, hicakArApaNuM ane nAmardAInuM jhera pIne maravAnA vAMke jIvatI jAtinA ja mANase chIe ! zuM ApaNe nahi vicArIe ke, kevI rIte AtmaghAta karatA marI rahyA chIe? ane zuM Aje rAjapUtAnAnA rAjamu kaTonA jevIja ApaNuM jAnamAlanI sthiti nathI? ghora aMdhakAra bhedIne smazAnanI apavitra vAyulahario sAthe eka vani Ave che kemAlA hatI tihike saba la gaye jharI, bAkI rahI eka DorI." bhayaMkara bIbhatasa ane zAMta samaya che. dhvani paNa karuNa, hatAza ane kaMpata che. zuM A hadayadrAvaka dhvani saMbhaLAne koI sahRdayI sthira rahI zakaze? je mukhamAMthI A dhvani AvI rahyo che, te kaI vAra alaukika zobhAsaMpanna haze. tenAM moTAM moTAM netrAnuM lAvaNya haju cAlyuM gayuM nathI, chatAM paNa tenI cArebAjue kALAza to chavAI gaI che. tenA oThanI madhuratA haju bilakula uDI gaI nathI, paraMtu phikakI to jarUra paDI che. e kAMcanakAyA dhULathI roLAyelI avasthAmAM paNa jyAre kapita svara, saMkocAyelA oTha, khullAM nayane ane ThaMDA niHzvAsa nAkhatI kahe che ke - mAlA hatI tihike saba kula gaye jharI, bAkI rahI eka DerI !' tyAre to jANe karuNAnI bharatI caDhe che. manuSya, pazupakSI ane jaDa padArtho paNa te sAMbhaLIne kaMpI uThe che. e bhAgyahaNa koNa che? eka mRtyu pAmatI jAti-AtmaghAta karatI jAti, jenI uMmarane. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAtionA AtmaghAta 221 moTA bhAga merI kAryavAhImAM vyatIta thayA hatA; jeNe eka vAra samasta soMsAra upara zAsana calAvyuM hatuM; jene hajArA-lAkhA yuddha karavAM paDayAM hatAM; jeNe kaLA-kauzalyane pracAra karyAM hateA; anata vAyumaMDaLa, mahAna jaLarAzi, vistRta bhUpradeza-e badhA upara tenuM samAna zAsana hatuM. saudaryAMnA svarganA vakSasthaLe tenI vizALa aTTAlikA hatI, jyAhnAnA ujjavaLa prakAzane te maMda hAsyathI sadA vizeSa prakAzamAna rAkhatI hatI. tenA upara ubhI rahIne A vIra jAti svahaste parAjita karelA sa'sAranI svaccha havAmAM peAtAnA aizvaryAMnuM nirIkSaNa karIne kANa jANe zI zI vAta yAda karIne masta DeAlAvatI hatI ! tenI vizvavijayI senA hatI ane digviga temAM vyApI rahetI zakti hatI. kAmanA pahADa tA sAme ubhAja rahetA. aizvaryanA samudra laherAtA hateA. tenI mUchane eka vALa paNa hAsya karatA te samasta saMsArane tenI maryAdA sAcavavA aTTahAsya karavuM paDatuM hatuM ane tenI bhrakuTIne kAI paNa vALa UMcA thatA te saMsArane tenA kApanI zikSA sAMbhaLavA zvAsa pakaDIne ubhA rahevuM paDatuM hatuM. evI teA A ti hatI, ke je hAla jIvananI chellI ghaDIemAM-azakta zarIra, bhagna hRdaya, tejahIna, adhikArabhraSTa, dhULamAM reALAyalI, smazAnanI apavitra bhUmimAM e bhUtakALa upara najara karatI kahI rahI cheH-- ' mAlA hutI tihike sakha phUla gaye jharI, bAkI rahI eka DArI !" A paMktiomAM rudana che, paraMtu rudana pApanA badalA che-bhUlane! nahi. A vIr ti ! saMsAra e te yuddhanuM medAna hatA. te tene prameAda-vana mAnIne svacchaMda vihAra karyo. aMte pararAjyanI dhuMsarImAM paDIne kacarAi gaI ! A bhUlanuM nivAraNa rudana nathI, tenuM nivAraNa tA kavyapAlana che. eja samRddhi, eja sukha-saurabha, eja svAtaMtrya hajI A sasAramAM che ane jAgRta thayelI jAtie te bhegavI rahI che. te kyAMya cAlyAM gayAM nathI. nathI te te gulakAvalinA phUlanI peThe ajagareAthI gherAyalI jamIna upara ke nathI te e pretaleAkanI cIja. te teA sugama sthAne che. kavyapAlana karavA mAMDA, kAmamAM macI paDA, parizrama karatA pIlAI jAe ane mA bhUlI gayA che! te zeAdhI kADho. zakti vIkharAi gai che tenA saMcaya kareA. sahAyakeA marI gayA che temane padA kare. deADA, jIvananA khela khelatA deDA; teAja tamane kaika maLaze ! ApaNA dhruvapuruSA ke jemaNe jAtIyatAne pAyeA nAkhyA hratA temanuM lakSya ApaNA karatAM bahu uMcu hatuM. temaNe vasudhaiva kuTuMvam' nuM dhyeya rAkhyuM hatuM. dhIme dhIme ApaNAM hRdayAnI AkaSa Nazakti vizvapremamAMthI khasatI khasatI atyaMta kaniSTha prakAranA vyaktibhAva upara jai kheDI. A rIte ApaNI manettieka sarkAca pAmatAM pAmatAM sAmAjika javAbadArI ekadama naz2abhraSTa thai gai ! ame te mAnatIya niyama-ke jenA AdhAra upara ApaNuM AMtarkhAdya saMgaThana nirbhara hatuM-tyAreja eLakhyA ke jyAre marSi dayAnaMde peAtAnI unnatimAM saMtuSTa nahi rahevuM. jo e, paraMtu saunI unnatimAM ApaNI unnati, samajavI joie e mahAmUlA maMtranI ucca zASaNA karIne samasta vizvapratyenuM ApaNuM kartavya darzAvI ApyuM. "" uparAta gUDha gheSaNA je aA khAdha kare che tenuM tAtpa e che ke, sa`sAranI kAI paNa jAti jo jIvavA mAgatI hoya te tene potAnA ekadezIpaNAne vaLagI rahyuM cAlo nahi. mAnavasamAja e eka evuM saMgaThana che ke jene ApaNe anivAya, prAkRta ane Izvara AdezathI thayeluM kahI zakIe. sAmAjika sahitanAM kAryomAM paratatra rahe| 'RSinI A bIjI dhANA A viSaya upara vizeSa prakAza nAkhe che. eja kalyANakArI siddhAMtane RSie jIvanaparyaMta e satya anubhaveAthI pAdhyeA ke jenA pariNAme bhAratIya samAjamAM yugapalA thatA dekhAya che. vidhavA, aspRzya, khALA, anAtheA, kheDuto ane pazu vagere upara je atyAcAre| samAjamAM cAlatA hatA temAM Azcaryajanaka varAe zuddhikaraNa thai rahyuM che. ane evuM lAge che ke, jANe samasta sasAra RSinA satya siddhAMtane samajyuM che ane tenA svIkAra kare che. vaNu ane AzrameAnuM vargIkaraNa je rASTrIyatA ane byanAM ghotaka hatAM, tenA upara paNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ WAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAMAAN -~~--~~-~ 222 zubhasaMgraha-bhAga pAMcama RSie evI ja dRSTi nAkhI ke je kAma chellAM pAMca hajAra varSothI koIe karyuM nahotuM. manuSyanI bAhyazakitaonA "vaNa dvArA ane AMtarika zaktionA "Azrama dvArA vibhAga karIne mAnavI samAjanA pratyeka mANasane samAjane khAtara yathAzakti balidAna ApavAne sumAga AryajAtinA saMsthApake e niyamamAM Apyo hato. buddhi, baLa, dhana ane sevA e cAra bRhata zaktisamUhane ekatra karavAnuM, ane te e prakAre ke bhayaMkara sthitimAM paNa samAja temanI pasaMdagInI guMcavaNamAM na paDe-jemake samAja-saMsAranA hAsyAspada ane saMkaTa samayane datihAsa batAve che-bhAre dUradarzitA, yogyatA tathA alaukikatAnuM eka udAharaNa che. rASTrIya saMgaThana dvArA samAjanA rAjanaitika jagatamAM jema vargonI pasaMdagI upayogI thaI paDI, teja pramANe AryajanatAnI AMtarika naitika saMpattino apUrva saMcaya "AzramanI paripATIthI thayo che. e banne saMgaThana jyAMsudhI barAbara cAlatAM rahyAM tyAM sudhI samasta dezamAM tenA amara phaLanA prabhAvathI sukha-zAMtinI gaMgA vahetI rahI. paraMtu jamAno badalAI gayo, havA badalAI gaI. zikSAdIkSA, AcAravicAra-badhuM badalAI gayuM. jJAnathI pralApa, zaktithI parapIDana, dhanathI mada ane sevA upara dhRNA utpanna thaI. brahmacaryavratanA TukaDeTukaDA thaI gayA. gRhasthanI pavitra zayA vyabhicArathI kaluSita thaI. TukaDA khAnArA kUtarA jevA nirbaLa-hRdayanA mAnae vAnaprastha ane saMnyAsAzrama svIkArI mokSane bhAga levAne badale meM khAM karatAM ane vahu-dIkarIonI gALa khAtAM khAtAM pathArImAM paDyA rahI saDIne maravAnuM uttama mAnyuM. badhA saMbaMdha ane niyama chinnabhinna thaI gayA. pitAnI manokAmanA pUrI karavA mATe lokonuM balidAna devAvA lAgyuM-parasparanI sahAnubhUti nAza pAmavA lAgI ! manuSyonA prANa lenArAM astro AvyAM. dhIme dhIme suMdara mAnavade Amoda-pramodanA vanamAMthI bahekI jaine lohI ane lokhaMDanA siMhanAda karatA raNakSetramAM jaIne kapAI muvA !! kayAM e zibinAM kabutarane mATe potAnA mAMsanAM dAna, kayAM e siMhane mATe dilI5 ane moradhvajanAM AmadAna ! ane kayAM A niSkAraNa haThane mATe manuSyanI chAtImAM jherI palAdanI aNIyALI dhAro bhAMkI devI !eka bAjue mAtAnI chAtImAMthI bALaka mATe dUdha ubharAya che. tyAre bIjI bAjue teo lohI ane lokhaMDanA khela khelI rahyA che. A kaSTanuM, A patananuM, A mUrkhAInuM kaMI ThekANuM che ? to pachI jAti mRtyu kema na pAme ? deza rasAtaLa kema na jAya ? samAjane Thokare kema na mAre ? thayuM paNa temaja ! je dezanI dhArmika, naitika ane AdhyAtmika sthiti saMsArane mATe sadA anukaraNIya rahI che, te dezanA patita svarUpane joIne samasta saMsAra Aje tiraskAra pUrNa kArya karI rahyo che ! ! - Aje amArA jIvanakrama, ane khAsa karIne sAmAjika saMgaThana ke je bahaja javAbadArIvALuM hatuM, te patita ane uchuMkhala thaIne evuM niMdAspada thaI gayuM che ke tene khuzIthI atyAcAra kahI zakAya. naitika dRSTie jyAre koI paNa jAti saMkIrNatAne mArge paDe che tyAre te atyAcAraja kare che-bALake upara, vidyAthIe upara, vidhavAo upara, pazuo para, aspRzyo upara, kanyAo upara ane e badhAnI upara ke je samaSTirUpe samAjanI saMpatti che ! ame ghera pAzavika atyAcAro mAtra A jIvananI javAbadArIothI ajJAna rahevAne kAraNe-pitAnI saMpattine pitAnAM mANasonI saMpatti-nahi paraMtu pitAnAja upabhoganI sAmagrI mAnI, tenuM kevuM jherI pariNAma AvyuM te vicAratAM to kamakamATI chUTe che ! sauthI prathama bALakanI ja vAta lyo. samasta saMsAranI sabhya jAtio A bAbatamAM ekamata che ke, bALako e mAtApitAnI saMpatti nathI, teo samAjanI saMpatti che. samAjane jyAre jyAre, jevAM ane jeTalA bALakanI jarUra jaNAI tyAre tyAre evAMja bALake janmAvIne teNe sAmAnya janatAne uttejanA ane sahAyatA ApI che. nakAmAM, nirbaLa, Darapoka ane apAyuSI bALakane samAje kadI paNa jIvavA dIdhAM nathI. je deza sukhI ane samRddhizALI haze, tenI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAtionA AtmadhAta 23 janasaMkhyA vadhavAne saMbhava che khare, paratuM janasaMkhyAnI asaMkhya vRddhithI je samAja upara Apattie Ave che, tene rAkavI e paNa agamabuddhinuM kAma che. prAcInakALamAM bhAratanA sAthI grIsa dezanA netAo-krITa, seAlana, pIDana, pleTa ane arasta vagere-te paNa bALakAnI utpatti samAjanA hAthamAM rahuM ane niHsIma janavRddhi thAya nahi te mATe prayatna karavA paDayA hatA. pleTAe svataMtra rAjyAnI svataMtra prajAnAM manuSyA ane nivAsasthAnAnI saMkhyA 5040 nakkI karI hatI. e sakhyAmAM vadhaghaTa thavA na pAme teneA prabaMdha karavAnuM kartavya rAjyanA praznoMdhakartAnuM hatuM. pitAne jo ekathI vadhAre putra! heya te temane te putravagaranAMne ApI de ane putrI hAya teA paraNAvI daI peAtAnA ekaja putrane saghaLI sa Mpattine adhikArI banAve-arthAt pitAnA mRtyu pachI kuTuMbamAM ekaja puruSa rahe; evI vyavasthA karI hatI. adhikArInI AjJA sivAya lagna karavuM, vadhAre saMtAna utpanna karavAM, amuka uMmara pahelAM ke pachI saMtAna utpanna karavAM, e rAjyanI AjJA viruddha vana gaNAtuM ane temane sajA karavAmAM AvatI. adhikArI mAraphata sarvottama khALAne nagaranI bahAra bALaucheranA khAsa kAmamAM rokAyalI dAione cAMpavAmAM AvatAM ane ayeAgya-rAgI bALakAne mATe kaThera niyama hatA ke temane gADha ja`galamAM jamInamAM dATI devAM ! prAcIna A nI paddhati paNa kaMIka evIja hatI. tyAre paNa satAna upara mAtApitAnA adhikAra nahAtA. te vakhate bALaka mATeA thAya ke tarataja mAtapitA tene upanayana ApI gurukuLamAM sAMpatAM hatAM, ke jyAM dezabharanA ucca kArTinA vItarAgI mahAtmAone nivAsa hatA. tyAM te mahApuruSA temanI ruci, prArabdha, zarIra soMpatti, jIvana ane baLa vagerenu vaijJAnika nirIkSaNa karIne temane anukULa zikSaNa ApatA ane aMte temanI pAkI uMmare temanA guNakarmAMnI parIkSA laIne mana, vacana ane karmAMnI gatine te je prakAre samAjasevAmAM lagAvI zake tema hoya te zreNI(va)mAM tene dAkhala karatA hatA. sAmAjika suMdaratA ane prema kAyama rAkhavA mATe A kevI suMdara pati hatI ! rAjA ane raka darekanu bALaka gurukuLamAM gayA sivAya rahI zakatuM nahi ane badhAne peAtAnA kuLanI meTAinA tyAga karI bhrAtRbhAvathI vinamra banIne gurusevA ane bhikSAdvArA vidyopArjana karavu paDatu hatuM. Aje keTalAM anAtha bALake galIe galIe bhIkha mAgatAM phare che! temane gharanI strIe tathA dukAnanA dukAnadArA kUtarAMnI peThe haDadhUta kare che ane temanA lADakaDA che.karAe rabaDI-malAi khAIne eThA paDIAe temanA tarapha pheMkIne ekAda lAta ane ekAda gALa ceApaDI de che ! te vakhate A rAkSasI dRzya nahatu. kAi bALaka bAraNe ubhA rahI madhura svarathI kahetA ke 'matti vijJAntedi' (mAtA bhikSA Ape!) eTalAmAM te pratyeka gRhiNInI chAtImAM dUdha ubharAi Avatu tene tarata smaraNa thatuM ke, tenA putra paNa AvI rIte kayAMka mati mikSAntedi (mAtA bhikSA Ape,) ema kahetA haze. te doDIne tene peAtAnAja putranI peThe sakAratI ane dharamAM je ka! hAya te tene ApI tenuM snehapUrvaka bahu mAna karatI. ahe| kevI e svargIya jAtIyatA hatI ! keTaluM vahAlabharyuM saMgaThana hatuM! kayAM gayA e kALe ane kayAM gayA e krama! ! soMpattimAM ucharelA zrIkRSNa ane daridrabhUti sudAmAjInI e alaukika mitratA zu' gurukuLapraNAlIsivAya sAvita hoI zake kharI ? e krama palaTAi gayA. manuSya saMsAramAM janmIne saMsAranuM anna khAya che, eTale saMsAranA te RNI che ane peAtAnA pratinidhisvarUpa yeAgya putrane saMsArar3I sevAmAM raju karIne te RNamukta thAya che. putra' zabdanA eja artha che. RNamukta karanAra putraja hAya che. eTalA mATeja saMtAna utpanna karavAnAM hAya che. putrane janma ApI, yathAzakti yAgya banAvIne gurune soMpI devA ane sAMsAramAM sanmAnapUrvaka rahevAne yeAgya thatAM tene sa kaMi ApI daine peAte vAnaprastha thavu, e prAcIna paddhati hatI. paraMtu jyAre manuSya svAnA kIDA banI gaye, peAtAnI vRddhAvasthAmAM sukha Apaze evI lAlasAthI saMtAnane pALavA lAgyA, eTale mANasanI zakti atyaMta halakI, nIca ane nakAmI thai gai; ane tenuM pratyakSa phaLa amAre e bhAgavavuM paDayuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 zubhasaMgraha-bhAga pAMcama ke, amArA dezanA loko ghaNI moTI saMkhyAmAM hovA chatAMye saMsAra samakSa kaMI lekhAmAM ja gaNAyA nahi. jarmanInA 6 karoDa, igleMDanA 4 karoDa ane krAMsanA 5 karoDanI jeTalI kiMmata che tenA pacIsamA bhAganI paNa amArA 31 karoDa manuSyanI nathI. ame taddana nakAmAM, bedAM, pocAM, kAyara ane pAjI bALaka pedA karI rahyA chIe, ke je saMsAramAM ochAmAM ochA dare vecAya che ane have to temane e rIte paNa nathI kharIdatA. ahA ! keTalA badanI vAta che, ke jenAM caraNa cUmIne saMsAra pitAne saubhAgyazALI mAnate hato, tenAM saMtAno Aje kaMI gaNatrIja nathI ! pratyeka vastunuM mUlya traNa bAbato upara aMkAya che -upayogitA, TakAupaNuM ane suMdaratA. Apa eka ghaDiyALa kharIdavA jaze te vakhata A5vAmAM, kharApaNAmAM, suMdaratAmAM ane TakAu te jeTalI sArI haze teTalI vadhu kiMmata paDaze. have ApaNAM saMtAno A kasoTIe kevAM utare che te ApaNe joIe. pahelI upayogitA . dareka bAbatamAM-game te zArIrika baLasaMdhI ke mAnasika, bhAratavAsIone saMsAramAM sauthI chelluM sthAna maLe che, ane ke uttama sthAna ApyuM te teno durUpayoga ja karavAmAM Ave che. huM keTalAka gaNyA gAMThayA mANasanI vAta javA dauM chuM, ke jeo mAtra apavAdarUpaja che ane jemanAM daSTAMto laIne nakAmI DIMga mAravAmAM Ave che. sarva prakAranI mAnasika ane zArIrika zaktine mATe jAtIyatA, puSTikAraka bhajana, sArAM svaccha makAna, lAbhanI AzA, nizcita mana ane svataMtratAnI jarUra che, ke je bhAratavAsIothI te keTalAya kesa dUra che. je abhAgIAone sAta peDhIthI saMDeluM anna khAtAM khAtAM, kUtarAM ane bhuMDathI paNa halakI sthitimAM rahIne melIyA, baroLa, kSaya ane zvAsanA rAga vArasAmAM 1 che; temanAM zarIra ane mananI zaktio kayAM rahI zake ane teo tene upayoga paNa zuM karI zake? amArAM bALakone zikSaNa, bharaNapoSaNa, sukhe rahevAnI, kAma karavAnI ke pitAnI jAtane oLakhavAnI kazIye darakAra nathI; te pachI teo zuM upayogI banI zakaze? are, have to evI sthiti thaI paDI che ke saMsAranI sabhya jAtiomAM bhAratIya kulIone paNa nAchUTake ja levAya che. kevI majAnI vAta ke amArA potAnA gharanA maTI meTA adhikAra (vyathA, zikSaNa ane vijJAna vagerenA) bIjAonA hAthamAM sAMpAne ame jyAre temane ghera majurInI bhIkha mAgIe chIe tyAre kutarAMnI peThe hAMkI kADhavAmAM Ave che ! ame amArA ja gharamAM, pitAnA ja dezamAM rahIne trIjA vargamAM musApharI karIe chIe, saDeluM-bagaDeluM, sastu ane jADuM anAja khAie chIe; Akho divasa parasevo vahAvIe chIe ane bharajuvAnImAM kUtarAne mota marAe chIe! ane e lAke pahelA varganA khAsa DabAomAM musApharI kare che, uttama baMgalAomAM svargasukha bhogave che ane khAtAM khAtAM je bace che, te temanAM moTAM moTAM khissAmAM bharIne temane bhAgyazALI gharamAM laI jAya che. tyAre ame ema mAnIe ke amAruM ghara garIba, nakAmuM ane kaMija kAmanuM nathI ke ameja kazA upayoganA nathI ? je bhArata daravarSe sADIbAvIsa karoDa rUpiyA nagada pagAratarIke videzIone Ape che, tene jeo samRddhizALI nathI ema kahe che, teo jUThA che. je bhAratamAM vividha prakAranI khetI, khanija ane udyogane mATe kudaratI sAmAna che, uttama kerAyelA ane umadA kerosIna che, leThuM ane lAkaDAMnI uttamatA joIne te iglAMDavALAonA memAM pANI chUTe che; senuM, cAMdI, tAMbu ane kalAI vagere ratnonI jyAM khoTa nathI, reDiyama paNa jyAM puSkaLa pramANamAM mojuda che, te bhArata zAmATe bhUkhe mare che, e vAta zuM vicAravA jevI nathI? sana 1801 thI 1025 sudhInAM 25 varSamAM samasta bhAratavarSamAM 15 lAkha manuSyo bhUkhe maryAM hatAM. sana 1825 thI 50 sudhI dukALanuM bahu jora rahyuM hatuM. 50 thI 75 sudhInAM 25 varSamAM 50 lAkha mANasa bhUkhe maryA; paraMtu 1875 thI 1900 sudhImAM 18 vAra to dukALa paDayA ke jemAM 2 karoDa mAnavIo svAhA thaI gayAM. temAMthI mAtra chellAM daza varSa mAMja 1 karoDa 90 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAtionA AtmadhAta 25 lAkha manuSyeA hA anna! hA anna!!' kahetAM kahetAM maryAM ane temanA aMtyeSTisaMskAra gIdha ane jaMgalI kUtarAee karyo ! je bhUmi rAya zyAmA kahevAya che, mAtA annapUrNA jyAM samasta saMsArane bhikSA Ape che; teja dezanI A karuNa kahANI che! prakRtie A dezane eTalu badhu Apyu che ke te padArtho tene pUratAja nahi paraMtu samasta sa MsArane sukhethI meAkalI zakAya teTalA badhA che. paNa te kyAre ? jyAre ame amArI upayeAgitA vadhArIe ane kArarutI, berisTarI ane sahelANIpaNAne lAta mArI-gulAmI upara thUMkIne svAdhInatAnuM jIvana jIvavA mAMDIe tyAre. A tha upardhAgitAnI vAta. have TakAupaNu dhyeA. pauSTika zuddha sAttvika bhojananA abhAva, janmathI mRtyu sudhInI cAlu ciMtAe, rahevAnAM sthAnAnI asvacchatA ane saMsAramAM sukhI rahevAnI yAgyatAne abhAva, mUrkhAdabharelA aneka kurivAjo, garabaDa, nirAzAmaya jIvana-e badhAMe bhegAM maLIne amAH jIvanane mAdalu-niSprANa banAvI dIdhuM che, dukALa, roga ane khIjA aneka dUSaNeAthI ame mRtyunI pAse pahoMcI rahyA chIe. dukALanAM rAmAMcakArI dRzyA tame joi cUkayA. have rogathI thatAM maraNunA AMkaDA jue. chellAM daza varSamAM puruSa thane tAva, kAlerA ane plega, e traNa rAgothIja 7 karoDa 69 lAkha 85 hajAra ne 15 maraNa pAmyAM che. Apa kaheze ke, mare che te! badhAya; paNa amArUM kahevuM che ke, vakhata AvyenuM maravu kAine sAlatuM nathI, paNa jyAre kAma karavAnI uMmaramAMja citA saLagavAnI nAkhata vAge, te! apAra duHkha ane mahAdubhAgyaja samajavuM joie. svAmI vivekAnaMda mAtra 99 varSInI uMmaramAM upaDI gayA; kRSNa svAmI Ayara 49; jasTisa tela'ga 48; geAkhale 48; dAsa 48 ane hakIma ajamalakhAnajI 47 varSanI uMmaramAM cAlyA gayA-jANe 50 thI vadhu uMmaraja bhAratanA narone mATe durlobha thai paDI che ! ! DArvine potAnI vikAsavAdanI suprasiddha cApaDI bAvana varSanI uMmare lakhI hatI. lADa kelivana 78 varSanI uMmara sudhI zeAdha karatA rahyA. Aje paNa eDIsana 82 varSanI umare jagatane mATe jIvI rahyA che. sasAranA mahAna puruSo jyAre kaMIka pAkuM kAma karavAnI yeAgyatA pAme che tyAre te uMmare te amArA mahApuruMAnAM hADakAM paNa TATAM paDI Aya che ! ! have sAthe sAthe sauMdanuM paN digdarzana karI . sauMdaryAM traNa prakAranuM hAya cheH-zarIranuM, AtmAnu ane hRdayanuM. zarIranA sauMdaryanuM te pUchavuMja nahi-eka ekathI caDhiyAtI lUlI-laMgaDI, pAtaLI, kALI, pILA evI bhAtabhAtanI mAnavapratimAe TheraThera dekhAya che. khIjI jAtinI kanyAe jyAre paraNavA lAyaka thAya che tyAre te uMmare amArI strIe DezIe banI jAya che. have rahyuM AtmAnuM saudaryAM, ke je AstikatA, daDhatA ane pavitratAdvrArA pappA Ave che. eTale je dezamAM aneka mamatAMtara hoya, aneka devatAe pRjAtA hoya ane kAnAya upara vizvAsa na heAya, peAtAnA pADa jevA deASAne prayatnapUrvaka saMtADAtA hAya ane peAtAnAja bhAInI rAI jevaDI bhUlane khAtara dhakke mArIne zatru banAvAya; baMdhutva, sahRdayatA ane sahAnubhUtinA badalAmAM jyAM mArI magAya; tyAM AtmAnA sauMdaryanI prazaMsA na karavI eja yeAgya che. hRdayanA saudaryanuM citra apAra gRha-caritra che. te kevuM dhRti, nIca, nIcatara ane duHkhAnA 'gara ane atyAcAranAM kendra jevu che ! jo kAi tevuM citra derI zake teA te amArA hArdika sau MdaryanuM citra haze ! jayAM Amada sarva bhUteSu" nA siddhAMta mAnya hatA, tyAMja pAtAnI bahena-dIkarI ane bhAi tathA sagAMsaMbaMdhI ane najIkanAja pADeAzIe sAthe pazunI peThe vartavAmAM Ave che; ane tenuM pratyakSa daSTAMta te e che ke, dezamAM aDhI kareDa vidhavAe che, jemAMnI 30 lAkha 30 varSathI nIcenI uMmaranI che; ane lagabhaga 18 hajAra teA pAMca varSothIye ochI uMmaranI che. tame jANA che ke teo kevI rIte peAtAnI jIMdagI gujArI rahI che? temAMnI kAi te gupta rIte ThaMDA nisAsA nAkhatI bhAratane rasAtALa pahoMcADI rahI che,kaiApta vidhamI thaine musalamAna ke kasAine tyAM jai peAtAtuM mAM kALu kare che. dararAja bhrUNahatyAnA asaMkhya kesa thAya che, meTA mATA AyadArAne ghera pazu pAlIsa jaDatI le che. huM pUchuM chuM ke, A badhuM zuM che ? ane te keAnA pApanuM pariNAma che ? 3. 15 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasa'graha-bhAga pAMcame avivAhita kanyA daza varSanI thatAMmAM te tenAM mAbApane tenI racanAmAM uMdha nathI AvatI. "kanyA samajaNI thai che, jamAnA nAjuka che, kaLiyugamAM meTI uMmara sudhI kanyAne kuMvArI rAkhavI yogya nathI, vahu-dIkarI uMmaralAyaka thAya eTale sAsareja sArUM' vagere vA AbadAra mAbApe te mukhethI sadAye saMbhaLAya che. paraMtu teja dIkarI je vidhavA thai te jamAnAnI asara tenA upara kaMIja thatI nathI-tene mATe A AbadAra mAbApAnA peTanu pANIye hAlatuM nathI. temane vizvAsa che ke, te prArdha ane aTala kama phaLane bhAgavatI hAnImAnI esI raheze. A kevA nIca, nija, kAyara ane kasAIpaNAthI bharelA vicAra che? ane te evI dazAmAM ke jyAre pizAcI pravRttinA lapaTa puruSo zi'gaDAM vinA baLadanI peThe temanI AMkheAmAM dhULa nAkhIne vyabhicAranA pApI abhinayeA karatA karI rahyA che ! vidhavA taraphanI AvI upekSAnAM pariNAma samAjane mATe bahu hAnikAraka AvyAM cheH-- (1) lAkhA dhare tALAM vasAyAM che, kuTumenAM kuTuMba pAyamAla thayAM che-nirdeza thayAM che; (2) keTalAMye strI-puruSA dharmabhraSTa thane khristI ke musalamAna thai gayAM che; (3) jJAtinAM pAMce ane mahAjanAthI adhiSTata rIte satAvAyalAM keTalAMye strI-puruSA dharmAMte lAta mArIne varAdhIe thai beThA che; kemake AjakAlanA jJAtinA AgevAna ane pAMce vAtavAtamAM nAtabahAra mUkavAmAM peAtAnI bahAdUrI mAne che. jo Apa kAzI, mathurA, ayeAdhyA vagere nagareAmAM jaine jue te keTalIye strIo vezyAe thane pApanAM poTalAM bAMdhI rahelI dekhAze. huM 26 Aja dazA aspRsyeAnI che-balke ethIe vadhAre patita. sADAcha kareDa aspRsyA ApaNA samAjarUpI zarIramAMthI jUdA kApI nAkhelA aMga jevA paDelA che ane temanA para teA atyAcArAnI avidha thai rahI che. A sADA cha karoDa mAnavabAle AkhA dezamAM samAjanI evI sevA karI rahyAM che ke jemanA vinA ApaNe kSaNabhara paNa calAvI zakIe nahi. varasAdanI jhaDIomAM, khaLabaLatA bapAre ane kaDakaDatI hImALI TADhamAM-trIse dahADA ApaNAM maLamUtra mAthA upara uThAve che ane tenA badalAmAM tee e-cAra paisA ane gheADu ghaNuM enDru jUThThuM' khAvAnuM tathA phATelAM cItharAMja eDhavA pAme che. ApanI uMmara bhalene game teTalI hAya ane atyaja bhalene ApanA pitAnI uMmaraneA hAya tApaNa tenI sAthe gALa viA vAta karavAmAM tamArU apamAna thaI jAya che. vAtavAtamAM haDadhUta karavAthI, apamAna karavAthI ane hareka rIte haMmezAM dabAyelA rAkhavAthI e mAnavasatAne ke jeo kharuM jotAM ApaNAM bhAibahene che, tee kUtarAM jevAM banI gayAM che. tee jevI AtmaglAni, AMtaOLA ane mAnasika kaSTamAM peAtAnAM lAMbAM jIvana gALe che, tenuM vanaja na karavuM e uttama che. Apane pALelA kUtarA ApanI sAthe khurazI upara besI zake ane thALImAM jamI zake, khATalAmAM sUi zake; paraMtu eka aMtyajanIzI tAkAta ke tamArA gharamAM AvavAnuM paNa sAhasa kare-pachI bhalene te ApanA jevAja manuSya hAya ane samAjamAM ApanA jevAja adhikAra bhAgavate hAya. ApanI pavitratA sAcavavA mATe jeNe potAnAM tana,maMna ane AtmAne sadAne mATe melAM karyAM che; je atyaMta halakI majurI-mAtra nirvAhapUratuM- baMne peDhI darapeDhIthI ApanA manuSyatvane sthAyI rAkhatA AvyA che; tenA upara niSThuratA gujAravI e zuM pAzakatA nathI? pazu pRththA pAsethI dayAnI bhIkha mAganArAe taraphathI bIjI zI AzA rakhAya ? tenu phaLa te pratyakSa maLIja rahyuM che. e vartAye camAra ke je Apane jhUkI jhUkIne salAma karatA chatAM paNa tame sIdhI rIte vAtanaheAtA karatA; e metiyA bha`gI ke jenI sAthe Apa 'sAlA' sivAya vAta naheAtA karatA; teja have mi. TAmsana ane mi. jeka thaine akkaDa thaine cAle che ane Apane hasatA hasatA 'salAma sAheba !" kahevuM paDe che. eja camAraNeA ke jene Apa kadIye gharamAM pesavA detA nahi, te mema sAhebe banIne khurasIe upara kheDI kheDDI zikSikA thaine bhaNAvI rahI che; ane ApanI kulIna patnI ke bahena-dIkarI tenAM caraNAmAM sAdaDI upara besIne mahAmahenate TakakA khArAkhaDI zIkhe che. kaheA, have te ApanA mAnanI kharAkhara marAmata thai gai te? ane kulInatAnI pUMchaDI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAtiono AtmaghAta 227 uMcI rahIne ? have mAnavatAnuM sanmAna karatAM zIkhyA kharA, paNa te kyAre ? teNe potAnA svadharmanuM balidAna ApyuM tyAre ja! je te musalamAna ke khristI bane che te pApakArya hoya to tenI javAbadAra kaho ke ApanAM sivAya bIjA kAne mAthe che? huM kahuM chuM ke, sADA cha kareDa marada mANaso pAyakhAnAM upara jIvyA kare ane gALa-khAsaDAM khAdhA kare te taddana asaMbhavita che. manuSya potAnuM mUlya samajI gayo che, teNe hajAro varSothI anyAyI khAsaDAMnA mArA khAdhA che ! have te nyAya mAge che, nyAyanuM rAjya pAse che, temane nyAya maLaze, anyAya ane anyAyI nAza pAmaze-nyAyI ane pIDito AgaLa Avazeja Avaze. * bALake zuM khAze, zI rIte ucharaze, kevI rIte zikSaNa pAmaze; e viSe ApaNe koI dahADo vicAra karatA nI. jeTalI bedarakArIthI lagna karIe chIe teTalIja beparavAIthI bALako pedA karIe chIe! kharI vAta to e che ke, ApaNe vyabhicAra mATe ja strIo pAse jaie chIe ane bALake te anicchAe ane pharajiyAtaja thAya che. tyAM pachI bALako hRSTapuSTa, suMdara ane ucca bhAvanAvALAM kayAMthI banI zake? loko ema mAne che ke, Avaka ochI che temAMthI * bALakone sArI rIte zI rIte zikSaNa ApI zakAya? paraMtu saMyamano abhAva hovAthIja teo pitAnI viSayavAsanAmAM macyA rahe che. pariNAme saMtAnavRddhi sArI peThe thayeja jAya che. je dezamAM ghI-dUdhanI nadIo vahetI hatI, teja dezanAM bALakone Aje e padArtho durlabha thaI paDayA che. mAtra 2 kareDa pazuonA dUdha upara 31 karoDa manuSya gujAro karI rahyAM che !! eTale ke eka pazanI pAchaLa 15 mANasa ! te pachI mAtra dUdha uparaja jIvanArAM bALakonI dardazAnuM varNana to zI rIte ApI zakAya ? daravarSe 18 lAkha bALakanuM maraNa e enuM pratyakSa pramANa che. e mAtapitAonA durbhAgyanI zI vAta karavI ke nava mAsa garbhAvasthAnuM du:kha sahyA pachI jemanAM bArbarA janmIne bhUkhathI taraphaDIne marI jAya che! ! ! A hatyAnuM pApa kone mAthe che? ApaNe mAthe ! ApaNe mA !! ApaNe mAthe ! ! ! jemanuM ApaNe pAlanapeSaNa zakatA nathI temane maravAne mATe, mAtra lohI cUsavAne mATe, utpanna karavAM e mahApApa, ghera pazatva ane tiraskArapAtra asabhyatA che. prasiddha vidvAna mAthasa kahe che ke:' "jyAre koI dezanA manuSyane piTapUratuM bhajana nathI maLatuM, tyAre te dezamAM mAtra duSkALaja nahi paraMtu aneka prakAranI viTaMbaNAo ubhI thAya che, aniSTa rItarivAje phelAya che ane vyabhicAra-anAcAranI vRddhi thAya che." A vAta bahu ja vicArapUrvaka lakhAI che ane eka mahAbhayaMkara durdazAnuM citra raju kare che. bhAratavarSa jevA dharma pradhAna dezamAM ke jyAM irAna, tAtAra ane aphaghAnanI khunI kama lUMTa karavA AvI ane ahIMnI havA lAgatAMja dharmapradhAna (!) jati banI gaI tyAM niMdya vyabhicAranI ochuM nathI paNa vRddhi che; ane tenuM nagna svarUpa to e che ke, dezamAM lagabhaga poNA pAMca lAkha sahIo khulamakhullA vezyAno dhaMdho kare che; ane temanI vArSika Avaka lagabhaga 62 karoDa rUpiyA che! A gaNatrI mAtra e vezyAonI che, ke jemaNe khullamakhullA vezyAne dhaMdho lakhAvyo che. e sivAya agaNita strIo gupta vezyAvRtti ane bahAranA dekhAvane khAtara bIjo dhaMdho karatI hoya che ! e 62 karoDa rUpiyAnI bhayaMkara rakama tarapha daSTi pheMkavI joIe ! A bhayAnaka rakama daravarSa garIba dezanI a95 kamANImAMthI vasula karIne te ApaNane zuM ApI rahI che-ke, cAMdI, . garamInAM dardo, pramAdi dhAtuvikAranAM dardo ane vividha prakAranI beAbarU ! ! A 62 karoDa rUpiyAnuM vArSika vyAja lagabhaga poNAcAra karoDa rUpiyA thAya che. bhAratavarSamAM bAra varSa sudhI je ATalI vasyAo cAlu rahI, to lagabhaga sADAtraNa abaja rUpiyA (1) kamAze ke jenuM vyAjaja mAtra eTalA samayamAM pa0 karoDa upara thAya che. . je dezamAM 40 varSanI aMdara 17 dukALa paDyA ane temAM doDha karoDa (!) mANaso bhUkhe taraphaDIne marI gayAM che; je dezamAM daravarSe 10 lAkha, daramAse 86 hajAra, dararoja 2880, dara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 zubhasaMgraha-bhAga pAMcama kalAke 120 ane dara miniTe be manuSyo "hAya anna : hAya anna !!' karatA marI rahyA che, jenI sarerAza Avaka 16/ che, jyAM 50 lAkha bhikhArI gharaghara TukaDA mAgI khAya che, jyAM 10 karoDa kheDute eka TaMka lUkhuM sUkuM khAI laIne gujAro kare che tyAM !) vepAe 62 karoDa (!) rUpiyA potAnA deha, sauMdarya ane mAna-AbarUne vecIne daravarSe lUMTI rahe che; ane jeo pitAne zAhukAra ane emane nAdAna raMDIo kahe che, teo pitAnI AbarU, Arogya, dharma ane mAnavatAne dezavaTo daIne AvaDI moTI rakamanA khela khele che; te deza zuM kahI paNa gulAmImAMthI chUTaze? AthI bhayaMkara ane duHkhada vAta bIjI zI hoI zake ! ! vyabhicAranuM A ekaja rUpa hota to kadAca saMtoSa mAnata ! be karoDa ane 62 lAkha vidhavAo ke jeo lagabhaga mUrkha dazAmAM che temanA tarapha paNa najara phekyA sivAya ame rahI zakatA nathI. temane "jIvatAM bhAgya phUTI gayuM, nasIbamAM eja lakhAyuM hatuM" evA 2vA nukha darzAvIne zAMta karavAnA prayatno thAya che. setAna paMDayA-purohita, gharanA nokaro ane bIjAonI prapaMcajALamAM teo phasAIne bhAgyamAM A paNa hatuM'' ema kahIne anaMta pAtALamAM DUbI jAya che ! ! A gupta vyabhicAranAM seMkaDo svarUpa utpanna thAya che. koI polisamAM pakaDAya che. ghaNAM kharAM taratanAM janmelA bALako phAMse daIne ke gaLe khIlo mArIne mArI nAkhelAM galIomAM, gaTaromAM, khADAomAM ke khALakUvAmAM paDelAM maLI Ave che. aneka kulIna strIo tIrthomAM vezyAo banIne rahe che. moTAM moTAM ucca kuLonI vahUo khulamakhullA ne karo sAthe vyabhicAra karatI jovAmAM AvI che. ghaNAkharA rAjAonA sekreTarI, zeThanA munIma, kAmakAja karanArA ane amaladAronA nokaro mAlika maratAM ja temanI strIonA vahIvaTamAM zeThanI gAdI saMbhALe che. pachI vaidyarAja, DokaTaro ane hakImono sapheda paDIkIo se se ane baso nasomAM upaDI jAya che. temane bALabaccAMne pALavA poSavAne sAro rojagAra hAtha lAgI jAya che. kayAMka kayAMka te pitA, mAtA ane bhAI suddhAM AvI paDIkIonI zodhamAM bhamatAM hoya che ! beMra kharIdavA javAnI piThe teo rUpiyAnI thelIo keDe bAMdhI bAMdhIne pharyA kare che. e sivAya aMtima upAyedvArA khela khatama karavAnI paNa ghaNe bhAge jarUra paDyA ja kare che! igleMDa, jarmanI ane phrAnsamAM AvAM abhAgI bALakane janma ApavAnAM sthAna hoya che. IgleMDamAM 5 varSamAM be lAkha, kAnsamAM savAcAra lAkha ane jarmanImAM 11 lAkha bALake vyabhicArathI janma pAme che.. A samasta saMsArane sarva prakAranI zikSA--sahAyatA ApanArA bhAratavarSanuM veta mane bhayaMkara rUpa che. je jamAno AvI rahyo che, samasta vizvanI zaktiomAM je saMdha zuM cAlI rahyuM che; te jotAM kANuM kahI zake tema che ke, bhAratavarSa acala rahI zakaze? ane e 1 zuM banavuM azakaya che ke, saMsAra tene boda, rogI ane muDadAla samajIne tenA upara dayA lAvIne tene ema ne ema cheDaze; kemake vartamAna sabhyatAnA sauthI ucca dharma e che ke, zakti hoya te ja ve nahi to marI jAe. te zuM bhAratanI e mahAna jAti e rIte maraze? trIsa karoDa janatAvALA bhAratavarSanA e hRSTapuSTa navajuvAna putra ! sa dhAna, sAvadhAna ! tame AtmaghAta karI rahyA che. tame tamArI jAte ja mRtyu tarapha jaI rahyA che. bhA rahe, samaje, jIvo ane A mahAna jAtine jIvana Ape ! sabhya saMsAramAM rahIne, sabhya rAjyanI prajA banIne, sabhya gaNAIne mAtra haeNTa-keTa paheravAthI, aMgrejI bolavAthI, ubhAubhA kUtaravAthI, sigAreTa pIvAthI athavA maDama sAthe lagna karavAthIja sabhyatAnI modInuM sa rakSaNa nahi karI zakA! A to mArano pIcho khesIne kApaDAnI cAla upara jagatane hasAvavAnA cALA che. A to eka jAtanuM vagara paisAnuM nATaka bhajavAI rahyuM che ! AvazyakatA te jAtIya saMgaThananI, AtmajAgRtinI ane ApaNA ja sArUpane sudhAravAnI che. saMgaThana kare, tamArI jAtane oLakho ane nirbaLatAne dezavaTo ApI sarva ne sajaja thAo! (sapTembara-1928nA "da"mAM mULa lekhaka-zrI caturasenajI zAstrI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarga me' AnaMda 91 - svarga meM AnaMda (1) usa dina svasa meM baDI cahala-pahala rahI. sabhI era svargIya AtmAe prapullita thI. devatAo, daiviyAM aura apsarAe me eka vizeSa prakAra kA utsAha aura ullAsa thA. sva' ke vibhinna sarvotkRSTa vibhAgeAM meM sabhI dRizya AtmAe apane-apane maMgala kAryo meM vyasta thI; ki Mtu devarAja IMdra sabase alaga apane akhADe meM vihAra kara rahe the. tane hI meM vINA bajAte hue nArada Aye. unakI vINA me kAi sAmyayAgAgAna khaja rahA thA, jisaqI jhaMkAra samasta vizva-brahmAMDa kA guMjAyamAna kara rahI thI, nArada masta hai! kara nAcate the aura vahI gAna bajA rahe the. kaI devatAo ne unakA abhivAdana karate hue kahA-'kahiye, nArada deva ! Aja teA Apa bhI De. A dAnmatta haiA rahe hai!' 29 nArada ne gaga, kaMTha se kahA"khasa, aba thADA samaya aura raha gayA hai. pRthvIseka ke manuSyAM te samaya kA mApa jaisA apane DiyAM aura ghaTA se kiyA hai, usake anusAra tamAre "priya sakhA" kA Ane meM ceAvIsa dhaTai kI dera hai, kiMtu hemAre mahAkAla kI kucha hI kSaNeAM meM vahu 'dauDatA huA hamAre pAsa A jAyegA.' svarga kI apsarAe te macala karanArada se pUchA-kiMtu prajA! bahuta dera hui, Apake liye te! kucha hI kSaGga hai, para hameM jese te| yaha mahAkAla kucha bhI haiMgatA huA mAlUma nahI heAtA; hamArA vadhu 'praya sakhA' kayAM dera kara rahA hai?'' saba devatAo na, daiviyAM ne aura apsarAo ne nArada kA ghera liyA, "Apa pRthvImaMDala se dhUma kara A rahe haiMDumAre 'priya sakhA'kA bhI sAtha karyeAM na lAye ? hamArA vaha jiteMdriya mitra Ane me kayAM valaMba kara rahA hai ? usakA mahAvrata kucha khaMDita teA nahI hai| gayA ?" nArada ne khaNu kaMdhepara rakha lI, kuSTha muskurAye aura phira khele-'nahIM, usakA mahAvrata trikAla meM bhI khaMDita nahI haiA sakatA. varSa vIrAtmA mahAkAla kI samasta kSaNAM meM satyAgrahI sAmyayeAgI gAna nira Mtara usI bhakti se gAtA rahA hai, jaise dhruva aura prahalAdane gAyA thA. are ! svayaM mahAkA bhI usakI cArapAi ke pAsa khaDA huA kai danAM se kiMkartavyavimUDha sA haiA rahA hai-mRtyudeva yamarAja hara Thahara kara usakI era kadama baDhA rahe hai." yahAM para nArada kucha hara gaye, aura phira bAle-yamarAja te je khAta mujhase kahI; maiM use suna kara avAsA raha gayA.' vahu kaunasI bAta yamarAja ne kahI ?" saba devatAo ne utsukatApUrvaka pRSThA nArada ne gaMbhIratApUrNAMka kahA'yamarAja mujhase kheAle, ki pRthvI para ke durAcAriyAM aura pApiyAM ke prANa lete-lete mujhe apanA yamadaMDa RtanA kaluSita mAlUma huA, ki use le kara savIrAmAM ke sAmane jAne kA sAhasa nahIM paDA. meM vaha kaluSita yamadaMDa le kara kai bAra lauTA, aura hara bAra yahI sAyatA, kikisa prakAra ise zuddha aura pavitra karU' ? phira, sahasA mujhe mA moMdAkinI kA dhyAna AyA, aura atIta kAla ke bAda maiMne apane yamadaMDa kA mA kI vizuddha dhArA meM snAna karAyA. vahu pavitratA ke. pratApa se pradIpta hai| uDDA. vahI pavitra yamadaDa liye yamarAja isa samaya usakI cArapAi ke nikaTa khaDe haiM, te| bhI sakucA rahe haiM, kuti heA rahe hai. aura usakI abhUtapUrva tapazcaryApara mugdha haiA rahe hai. yamarAja matramugdha kI taraha usake tapa kI lIlA aise dekha rahe haiM, jaise kAi AnaMdaeNtsava dekhatA hai......... dekhA, dekhA ! aba usakI 63 dina kI tapasyA kahA--"aura yamarAja apanA vahI pavitra yamadaMDa liye Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat samApta hui " usakI era nArada ne ucca svara meM dhIre-dhIre baDha rahe hai, www.umaragyanbhandar.com
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 zubhasaMgraha-bhAga pAMcame yamarAja kA ItanA sAhasa nahIM haiAtA ki usase AMkheM bhI milAye-para kavyapAlana ke liye unhAMne AMkhamUda kara apanA yamadaDa usa para calA hI diyA hai. aA nazvara zarIra se usakI AtmA mukta hai| gayI aura aba vaha jisa vega se svarga kI era AvegI, ve saba tuma dekhAge!" yaha kahate hue nArada ne devatAo kA nIce dikhAyA aura khele-"dekhe, usake viyeAga se pRthvI kaisA vilApa kara rahI hai, sacamuca paMcatattva ke meAhamaya taMtu meM khaDA vikAra bharA hai. isI kAraNa pRthvI ke taratala meM viSAda aura vilApa samAyA hai; kiMtu jo paramajJAnI, caiAgIzvara, tattvAM ke taMtue ke sArahIna tathA nAzavAna samajha kara, bhaktipUrvaka sadA dhairyavAna khanA rahatA hai; vahI jIvanamukta AtmA hai, vahI AtmA meAha ke samasta aMdhA ke tADa kara dAve ke sAtha svarga meM praveza kara sakatA hai.' ' deviyAM ke sAtha devatAgaNa nIce dekha dekha kara Azcaya karate rahe, sakhane AnaMda se ha~sa kara kahA--hameM pRthvI kA vilApa karanA acchA lagatA hai, vaha apane davatI putra ke liye jitanA hI ArttanAda karatI hai, utanA hI hameM sukha milatA hai." nAradane kahA--hAM, tumhe' kayAM nahIM. acchA lagegA ? tuma leAga te pRthvI kI divya AtmA se apanI sabhAe zeAbhita karege; para uk ! mAtA vasudharA kA vilApa maiM dekha nahIM sakatA! dekhA, usa priya-yatI ke svargArAhaNu se bhAratamAtA vikSiptasI haiA rahI hai. mujhe jA kara use sAMtvanA detI hai! aba maiM bidA hAtA hU~.'' nArada svadeg se vidA hue aura vAyumaDala meM A kara atardhAna hai| gaye. (2) svargoM meM kAlAhala huA, sabhA devatA prasannacitta hA kara utsuka the. sabhI deviyAM aura apsarAe raMgabiraMge phUlelaM se apane sajAye vyAkula hA kara tilamilA rahI thI. itane hI me' ci'tAgrasta IMdra apanA sihAsana se nIce utare- apane akhADe ke tyAga kara bAhara Aye aura anya devatAoM se kheAleH-"Aja bahuta samaya ke bA; merA siMhAsana kri kAMpa uThA, jisase mujhe bhaya mAlUma huA ki merA siMhAsana lene ke liye kAi mahAna cegI kaThina vrata kara ke yahAM svarga meM A rahA hai. usakA damana karane kA di kAi upAya hera tA khatA, aura mere sva kA mere liye bacAo.'' eka devatA ne kahA-Apa dhabarAye' nahI; vahu na kAi zatru hai, na sAdhAraNa prANI hai-- na trizaMkuM hai; jo Apake svarga ke siMhAsana chI lAlasA se A rahA hai aura Apa usakA sahaja hI meM damana kara dege, aise aise asaMkhya sva aura akhila vizva brahmAMDa kA rAjasihAsana bhI usa mahat AtmA ke liye tuccha haiM.'' dUsare devatA ne iMdra kA sAvadhAna karate hue kahA-Apa te apane akhADe me masta rahate huM hama logoM kA apane divya jJAna ke dvArA bahuta pahele hI yaha mAlUma hA cUkA hai,ki pRthvIpara kA eka mahAna tapasvI A rahA hai-usa dina AkAza kA eka nakSatra bhI TreTa kara girA thA, jisane sUmaDala nIce vAyumaDala kA prakAzamAna kara diyA thA. dekhiye, vahu vAyumaMDala jo sadA adhakAra se AcchAdita rahA karatA thA, dasa samaya bhI kaisA prakAramAna heA rahA hai. iMdra ne vismaya se kahA-hAM, sacamuca nIce vAyuma`Dala kaisA prajvalita hai gayA hai ! k, maiM bahuta hI ekhabara rahetA ." itane me' hI IMdra bhagavAna mUrti se apane apane rathapara baiThe, aura sArathi se eTale-- "merA ratha sUrya ke nikaTa le cale !" icchAgAmI ratha iMdra kA liye sUrya ke nikaTa pahuMcA. aba iMdra ne apane sahasra cakSu se spaSTa dekhA--agnizikhA kI taraha prajvalita kAi AtmA atyaMta tIvra vega se pRthvI se vAyumAMDala phI era calI A rahI hai. iMdra ne sUrya se pUchA-"hu kauna Aii se calA A rahA hai ? dekhA, agnikI taraDa prava- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarga meM AnaMda 221 lita usa AtmA ne te aba vAyumaMDala meM bhI praveza kiyA." sUrya ne kahA-"vAyumaMDala ko te vaha kucha hI kSaNe meM bedha degA; hira, vAha mere maMDala meM bhI pahuMcegA." Ika ne Azcarya se pUchA-"kyA kahA ? tumhAre maMDala meM bhI pahuMcegA ?" sUrya ne gaMbhIra ho kara kahA-"hAM, aura sUryamaMDala bedha kara vaha sAmane ke dvAra se svarga meM praveza karegA-jisa dvAra se ki dhruva, pralAda, dadhIci, sukarAta, IsA Adi ne praveza kiyA thA!" iMdra ne kahA-"Azcarya hai! de, dekho usane vAyumaMDala samApta kara diyA, aura aba sacamuca sUryamaMDala ke samIpa pahuMca rahA hai. mujhe Azcarya hai ki sUryamaMDala bedha kara svarga pahuMcanevAlA yaha kauna divya AtmA hai, jisake vega ke sAmane pracaMDa pavana kA vega bhI pIche raha gayA ! pavana ke parAsta kara kayA aba vaha vAstava meM sUrya ke bhI parAsta karegA ?" "nizcaya hI mujhe parArata karegA' sUrya ne kucha sagarva ho kara kahA "aura ina parAjaya se meM dhanya houMgA. use mArga dene ke liye Aja mujhe apanA prakAzamaya vakSasthala phADa denA hogA. he deva ! usake nimala sparza se merA maMDala Aja phira bahuta dina ke bAda eka bAra pavitra hogA!" - iMdra ne kahA-dekhe, vaha AyA ! vaha AyA ! basa, mai aba cale ! meM dasa tIkSaNa teja ke sAmane ThaharanA nahIM cAhatA !" yaha kahate hue muMha laTakAye hue iMdra vahI se phira apane svarga ke lauTa gaye. Idhara vaha pradIpta agnizikhA anaMta vega se sUryamaMDala ke bedhane lagI. sUrya ke usa mahAprakAzita maMDala meM vaha agnizikhA asaMkhya guNa prakAza rakhatI thI. dhIre-dhIre rAyamaMDala phaTane lagA, aura vaha pradIpta agnizakhA usa prakAza ke mahAsAgara meM taratI aura utI huI calI jA rahI thI. kucha hI kSaNe meM usane sUryamaMDala bhI pAra kara liyA. isake bAda vaha asi zikhA jisa divya maMDala meM heMcI, vahAM pUrNa zAMti aura zItalatA thI. Isa samaya svarga se asaMkhya puSpa kI varSA huka', aura vaha agnizikhA una phUlo se ladI huI svarga ke dvArapara pahuMca gaI. svarga ke phATaka mArI phUla se saje che, svarga kI svarNasaDhiyAM pharlo se ladI thI. samasta devatAo ke sAtha brahmA, viSNu, maheza svAgata ke liye taiyAra che; aura samasta RddhisihiyAM bhI maujA thI. svarga kI apsarA maMgala-gAna gA rahI thI aura phUla barasA rahI thI. agnizikhA kI taraha pradIpta AtmA ke pahaMcake hI svarga kA dvAra eka vicitra prakAza se Alokita he uThA. devatAone use hAthe hAtha sAdara svarga meM pahuMcAyA. kisIne kahe- "yaha IzvarIya dUta hai." kisIne kahA-"yaha sAkSAta mUrtimAna yoga hai !" kisIne kahA-"yaha ga kA bhI prANa hai IsI samaya svarga kI tapobhUmi se dhruva, pralAda, dadhIci, sukarAta, isA, masUra, hakIkarAya, mepinI aura aneka divya AtmAo ne "svAgata" dhvani ke sAtha praveza kiyA. - "Ao, hamAre priya sakhA ! hama saba utsukatApUrvaka tumhArI bATa jeha rahe the." yaha kahate hue ve saba usa prajavalita AtmA ke saMghane aura cuMbana karane lage. bahuterI akSarAe phUloM kI mAlAeN liye AyI aura usa prajvalita AtmA ke cAra eAra ghUma-dhUma kara nAcane laga; bahuta derataka ve nAcatI rahI. - phira una apsarAo ne usa prajavalita AtmA ke sAtha vihAra karane kI bAta sAcI. eka paramAM suMdarI svargIyA devI ne usa prajvalita AtmA ke sparza karanA cAhA, para vaha sparza na kara sakI. itane meM saba devatA haMsa paDe. viSNu aura maheza ne ekasAthe una apsarAo se kahA "ha koI azvamedha yA rAjasUyayajJa karanevAlA tuccha cakravarti samrA thaDA hI hai, je tuma (3) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 zubhasagraha-bhAga pAMcA isake sAtha vihAra karane kA sukha lUTeAgI ? kyA dhruva, prahlAdane bhI kabhI tumhAre sAtha vihAra kiyA hai ? ce parama yAgI sadA apane aMdara samAdhi lagAye rahate hai, jo devala sAkSAt nArAyaNu kA darzIna karane para bhaMga hAtI hai. isa liye hai apsarAo ! tumhe nirAza hA kara lauTanA heAgA." apsarA te ciDha kara kahA- Ina yAgiyAM ke mAre hamArI maTTI palIda hai. divya AtmAo kA Aligana hamAre liye asabhavasA hai! gayA hai." daMtane me' hI svargIka uMcI sIDhI se nArAyaNa apanI priyA lakSmI ke sAtha utarate huye dikhAi diye. nArAyaNa te lakSmI se kahAH--dekhA priye ! mere kaMsa bRd aMga kA eka pavitra azakitanI pavitratA ke sAtha, jyAMkA tyAM pavitra rUpa me` upasthita huA hai. mujhe baDA sukha hai, aura maiM bahuta hI prasanna haiM ki pRthvI ke pApAcAra kI kAlimA use lezamAtra sparzI nahI' kara sakI hai.' lakSmI te kahA----DAM, bhagavan ! meM Apake usa pavitra a'za ke pahicAna gayI haiM. aura maiM svayaM usa tarapha aisI khi`cA rahI haiM', jaise ApakI hI era merA AkaNu DhA rahA hai." lakSmI ke sAtha nArAyaNu nIce svarga ke prazasta kuMja meM pahuce aura usI samaya yatIndranAtha dAsa kI vaha prajvalita AtmA bhagavAna ke caraNAM se laga gayI. usa pavitra yuti ke sparzI se nArAyaNu kA kAMtimaya zarIra aura bhI prakAzita hA uThA nArAyaNukA sadA prasanna rahanevAlA mukha AnaMda se khilakhilA uThThA, usI samaya samasta leAkAM aura dizAe me bhI eka divya prakAza phela gayA--akhila brahmAMDa prakAzita hA gayA ! nArAyaNa ne yadraSTI AtmA kai apanI hathelI para rakha liyA, aura phira use sudha kara apane kaMTha se lagAyA. lakSmI ne bIcame vAMdhA de kara kahA--Apake aMga kI sevA mere hAtheAM meM hai, Isa liye apane isa aMga ke mujhe bI AliMgana kara dIjiye.' nArAyaNa ne prasannatApUrvaka yatIvra kI pradIpta AtmA lakSmI ke suSu kI, aura gabhIra dhvani meM khele--'jo aza mujhase pRthak hA kara mAyAmeha kI kAlimA se kaluSita hA jAtA hai, usake liye meM ci Mtita rahatA ; kiMtu merA aMza khinA pUrNa` pavitratA prApta kiye mukti taka pahuMca nahI. sakatA. merA jo aMza cAhe jisajIva ke rUpa me' utpanna heA, para jaDavAdI malAka me' jo apane zarIra kA meha na kare, jo sukhadu:kha kI samasyA me na ulajhe, jo anAcAra aura anyAya kA sahana na kare, jo samasta svArthI se udAsIna khana kara aura karrayAga meM pravINa raha kara na ti hatA hai, na zeka karatA hai aura na mere dhyAna ke sivA kAi icchA hI rakhatA hai, jisane zubhAzubha kaleoM kI citA bhI tyAga dI hai, vahI mujhe priya hai. jo dayA, samatA aura sahAnubhUti ke uccatama siddhAMtemAM me' saMtuSTa rahatA hai, jo iMdriyoM kA vaza me` karI ke unakI tuccha lAlasAe kI avahelanA karatA hai, vahI pRthvI para peA hA kara dRDha nizcayavAlA hai| sakatA hai; vahI satya, puNya aura dha kA ThIka tattva bhI samajha sakatA hai; use na kabhI kAmakrodha satAtA hai aura na vaha kabhI mehaleAla ke cakkara me' krU'satA hai. varSa mAnApamAna yA nidA-stuti paravAha nahIM karatA. vahI yAgiyAM me', tyAgiyAM me aura bhatAM me zreSTha hai aura maiM usIkA pyAra karatA dU merA yaha yatIvra aisA hI pyArA hai--apane Isa billuDaeN huye aMza kA punaH AliMgana kara ke Aja maiM parama saMtuSTa . mAnavI zarIra dhAraNa kara ke bhI jo amaratva prApta karane kA gUDha rahasya nahIM bhUlate, vahI saralatApUrNAMka mujhataka pahuMca sakate hai.' yaha kahate hue nArAyaNa ne yatadra kI AtmA kA punaH sparzI kriyA. lakSmI ne usa para puSpa barasAye. sAre sva` me AnaMdotsava hane lagA. daiviyAM aura apsarA ke magala-gAna se svarga gUMjate lagA !! ('hiMdUpaMca"nA eka aMkamAM lekhakaH-zrI. vizvabharanAtha chajjA) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 233 satIdharmano mahimA 92-satIdharmano mahimA ghaNA lokone-puruSone ja nahi paraMtu strIone paNa-pitAnI athavA bIjI strIo upara e che vizvAsa hoya che ane te eTalI hada sudhI ke mahAtmA cANakayajIe te eTale sudhI lakhI mAyuM che ke "vi vAle naira kartavyaH stray us; a[> emAM te zaMkA ja nathI ke mANasanuM patana thAya che kharuM, paraMtu A udAharaNa zuM kAI samagra jAtine mATe yogya che ? mane vadhAre anubhava nathI ke huM A viSayamAM khAtrIpUrvaka kahI zakuM ke "strIo Icche to potAnA satItvanA baLathI ikamAM puruSone daMDa daI zake tema che.'' tApaNuM huM eTaluM kahevAne te taiyAra chuM ke, je kanyAe te kusaMskAronI gaMdha sarakhI paNa nA lAge to meTA bhAge teo sAdhavI ane sAcI pativratAo banI zake tema che. koI paNa uttama kAryamAM jyAre mANasa lAge che tyAre pachI to tene paramAtmA paNa sahAya kare che. pativratA strIonI aneka vAto sAMbhaLavAmAM Ave che ke jemAM ema darzAvavAmAM Ave che ke, temanA pativrata dharmanA prabhAvathI agni paNa ThaMDo paDI jato. jemake - eka samaye rAjA bhoja prajanI sthiti jANavA mATe potAnA rAjyamAM chupe veze pharatA hatA. eka jagAe teo jue che to eka strI potAnA patinI sevAmAM magna che ane tenA chokaro pAsenAja agnikuMDamAM paDIne hasI rahe che. A dazya joIne rAjAne bhAre Azcarya thayuM. prAtaHkALe sabhAmAM jatAMja rAjAe prazna karyo ke -"tArAnaana vaMzataH '' agni caMdananA jevo zItaLa kema thaI gaye haze? jeTalA sabhyo hAjara hatA te badhA avAka thaI gayA; kALadAsamAM anumAnazakti vizeSa hatI. temaNe vicAryuM ke, pativratAnA bhayasivAya agni zitaLa na thaI jAya, ema vicArIne temaNe javAba Ape ke - "sutaM patantaM prasamIkSya pAvake na bodhayAmAsa pativratA saa| tadAra.vattat patibhakti gauravA drutAzanazcaMdana paMkItalaH // " rAjA bhoje revo joyo hato barAbara teja uttara kALIdAse Apo. eTalI hada sudhI pativratAno yaza lAyale hato ke kAlidAse anumAnathIja uttara ApI dIdho. A vrata janasamAjanI saMmajaNamAM te avazya kaThina mAlama paDe che. zuM pratyeka strIne paNa A vrata kaThina mAlama paDe che? zuM paramAtmAnI sRSTimAM koI evI paNa strI che ke je potAnA patipratye tiraskAranI draSTithI jue ane parapuruSamAM neha rAkhe ? beeka udAharaNa sAMbhaLIne mArA cittamAM e vicAra Avyo ke, mahAtmA tulasIdAsajIe kahyuM che ke, pativratA strIo traNa prakAranI hoya che. uttama, madhyama ane kaniSTha. temaNe pratyekanAM lakSaNa paNa nIce pramANe darzAvyAM che - uttama ke basa asa jIya mAMhI; sapanehu Ana puruSa jaga nAhIM; madhyama parapati dekhai kese, bhrAtA pitA, putra nija jaise. nija kula lAja samujhi je rahahIM, nArI nikRSTa satya kavi kahahIM A to thaI kathA. have vahevAranI vAta. mane je kaMI yAda che te lakhuM chuM. loko kahyA kare che ke, bAtmika baLa ochuM hoya che. khAsa karIne daSTa ane mUrkha lokone mukhethIja AvI vAto nIkaLe che, ke jemaNe vIra strIonI vAtoja sAMbhaLI nathI. teoja strIonAM hRdayane durbaLa darzAve che. zuM e vAta jUThI che ke, laMkAmAM, vaidehIe rAvaNane kahyuM hatuM ke - adhama nilaja lAja nahIM to hIM, sUne hari Anesi zaTha mehIM. zuM A thoDA baLanuM kAma che, ke jyAM lAkho rAkSasarAkSasIo hAjara hoya tyAM eka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 zubhasaMgraha-bhAga pAMcame rAjAnI strI A pramANene dhutkAra saMbhaLAvI zake? bhale kaI ema kahe ke, e te jAnakImAtA hatAM. temanA jevI strI hovIja muzkela che. paraMtu huM e mAnavAne taiyAra nathI. bhale temAM mArI ajJAnatAja gaNAya. huM te kahIza ke, pratyeka strI jAnakI thaI zake che. emAM te zaMkAja nathI ke, saMskAraja manuSyane ucca yA te nIca banAve che. mAtA jAnakIjInA saMskAro janakajI jevA pitAjI pAse rahIne evAja daDha thayelA hatA. dararoja te savAra, sAMja ane divasanI pratyeka kSaNe eka zuddha pavitra ane tyAgI RSinA vyavahArane jotAM hatAM ane e ja kAraNe temanA AtmAmAM e jAtanuM baLa AvI gayuM hatuM. jyAre saMskAranA pratApe janakanaMdinIne svabhAva Avo utkRSTa banI gayo, te zuM kanyAonA svabhAva paNa evA banAvavA prayatna karavAmAM Ave te na bane ane ame paNa kaMi kapUra nathI ke garamIrUpI duSTone joIne ja varALa thaI uDI jaIe. ame malAInI baraphI paNa nathI ke duchajano amane khAI jAya; paraMtu ame te paththara chIe, vaja chIe, ame himAlaya parvata chIe, ame duSTone mATe te durgAdevIe chIe. zI magadUra che ke koI duSTa amArI sAthe durvyavahAra kare. hA, AjakAlanI avasthA joine te avazya Azcarya thAya che. paraMtu mAtAo ane bahena ! bhalene ApaNe lekhikAo thaIe ke bhASaNa karatAM zIkhIe, paraMtu e niMdAo dUra karavI muzkela che. jyAM sudhI ApaNe ApaNI zaktionI oLakhANa na karI laIe tyAM sudhI ApaNuM jIvana nirarthaka che. kharekhara, ApaNe ApaNAmAM rahelI zaktiono sAkSAtkAra karIne anya bahenone paNa temanAmAM rahelI zaktione jAgRta karavAmAM madada karavI joIe, ke jethI koI paNa mANasa ApaNA tarapha uMcI AMkha na karI zake. ApaNAmAM bhAre zakti che. ApaNe paNa ukeyInI peThe cAlatA ratha rokI zakIe tema chIe. kauzalyAnI peThe rAma jevA putro utpanna karI zakIe tema chIe. rAjakumArInI peThe akabara jevA mahArAjA pAse hAtha joDIne kSamA maMgAvI zakIe tema chIe. hatparya ke, ApaNe ApaNA baLathI e devIonI peThe ja sarva kAMI karI zakIe tema chIe. hAlamAM ApaNuM baha patana thayeluM che, temAMthI jAgrata thavuM joIe. have vadhu ghora nidrAmAM paDI rahevAnI jarUra nathI. ApaNe bahu "abaLA" banI gaI chIe. ave to ApaNe "sabaLA" banavuM joIe ane punaH prAcInakALanI devIonA jevI thavAno prayatna karavo joIe. ApaNe eja prAcIna mAtAonI putrIo chIe ke jemanAM nAma-kAma AjaparyaMta prasiddha che. jAgo, jAgo ! e bahene! have abaLA rahevAno samaya cAlyA gaye che. nibaLane mATe A jagatamAM have sthAna ja rahyuM nathI. bahene ! have te zaktinA avatArasamI raNacaMDI banavAnI ane prema-zauryanI sAkSAta pratimAo banavAnI ghaDI AvI pahoMcI che. jAgo, jAge e bahene ! avazya jAgrata thAo ! ! "jAgyA vinA kadi bhAratalalanA, bhArata kadie jAgaze nA, jAgo nA." ("strIdharmazikSaka" uparathI) za, - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 235 muktimArganA mahAjana 93-muktimArganA mahAjano (dezane mATe prANa ApanAra, dezahita mATe jIvana kurabAna karanAra, satata yatnazIla rahenAra be vIrapuMganAM jIvana) 1-rema nagaranI amUlya saMpatti-eka juvAna romanA itihAsamAM A eka ghaTanAno ullekha che. eka samaye rAmamAM bhAre tophAna thayuM. dizAo vAdaLAothI chavAI gaI, pracaMDa pavana vAvA lAge, kAna phADI nAkhe tevA meghagarjanAnA kaDAkA saMbhaLAvA lAgyA, prakRtie bhISaNa rUpa dhAraNa karyuM, vidhutanA camakArA thavA lAgyA, bhAre avAja thatAmAM jamInamAM eka moTI phATa paDI ane meTo khADe jaNAya. nAgarike A banAvathI eTale ke devI prakopathI gabharATamAM paDayA. keTalAka sUcanA karI ke, A devI kepane zAMta karavA mATe zA zA upAya yojavA jarUranA che, te ApaNe ApaNuM dharmayAjaka ane bhaviSya gaNakane pUchIe. A nirdhAra karI teo sarva dharmAdhyakSa pAse gayA. teNe gaNatarI karIne nAgarikene kahyuM ke "he roma nagaranA sajajano ! tame je vastune atimUlyavAna ane vahAlAmAM vahAlI gaNe cho, tene e khADAmAM hemazo eTale te ApoApa pUrAI jaze. rAmanA nAgarike pAsethI bhAremAM bhAre balidAna devavarga mAge che." pachI saue suvarNanA Dhaga e khADAmAM nAkhavA mAMDayA; paNa khADo pUrAye nahi. amUlya alaMkAra emAM hemI dIdhA. paNa khADe hato te ne teja uDe rahyo. bahumUlyavAna ratnarAzi emAM ThAlavI dIdhe; chatAM khADe pUrAya zAno? have nAgarike vimAsaNamAM paDyA. zuM karavuM teno vicAra karavA lAgyA. eTalAmAM eka navayuvaka tyAM AvI pahAMe; tenI AMkhomAM apUrva teja hatuM; mukhapara AhalAdanI chaTA nAcatI hatI. tene azva thanagana karate nAcato hato. gheDe thobhAvI tyAM ekatra thayelA manuSyone teNe hAsyayukta madhura svare pUchyuM: "Apa badhA ahIM zA mATe ekaThA thayA che? Apa sarva zAnI vimAsaNamAM paDyA cho?" eka vRddha puruSe pratyuttara Apyo "he yuvaka ! ApaNI rAma nagarIpara Aje devane prakApa utaryo che. te kene nivAravA mATe romanA nAgarike ahIM ekaThA thayA che ane pitAnI mUlyavAnamAM mUlyavAna varatuone bhoga Ape che ke je vaDe A khADA pUrAI jAya." te yuvake mita hAsyathI javAba Apyo ke "alaMkAro e kAMI rAmanA nAgarikonI AdaranI varatu nathI; aDhaLaka dhana ke ratnarAzi e kAMI romanI kharekharI samRddhi nathI; remanuM vahAluM dhana, romanI AdaranI vastu, remanI priyatama ane mUlyavAna sAmagrI tenA yuvake che." eTaluM be lI te yuvaka potAnA thanaganatA azvasahita te khADAmAM kUdI paDo ne kahevAya che ke tarata ja te khADe pUrAI gayo. yuvAvasthA kharekhara lokottara vastu che. madAMdha mAtaMganI mAphaka niraMkuza, zauNabhadranI mAphaka dudharSa, prabaLa kAmanA prabaLa prabhaMjananI mAphaka pracaMDa, navavasaMtanI prathama mallikA kaLinI mAphaka komaLa, bharavInI saMgItalaharinI mAphaka manohara, javALAmukhI mAphaka uchuMkhala che. dezahita mATe jhaTavuM, dezanA ka9yANa mATe satata prayatnazIla rahevuM, muktinA medAnamAM vIranI mAphaka ghUmavuM, jananI janmabhUmi mATe Atmotsarga karatAM paNa pAchA na haThavuM, e yuvakeneja sAdhya che. yuvakeja dezanuM kalyANa sAdhI, muktimArge anyane preraze. huM gujarAtanA vIra yuvake! jAge, dezamAM vyApelI navacetanAne utsAhathI vadhAvI muktimArge vaLo. juo, anya dezanAM saMtAnee mAtRbhUmi mATe zAM zAM balidAna ApyAM che ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasa'graha-bhAga pAMcamA 2-sTainkA rAjana-jhArazAhInA prathama zatru narakesarI TainkA rAjInanA jIvananA prAraMbhanA banAve! kALanA anata garbhamAM lupta thayA che. ene janma kyAM thayA, tenAM mApitA kANu hatAM, kevAM hatAM, e nizcayanI kahevuM dhaNuM kaThina che. rUziyAnA itihAsanAM pAnAMmAM tenI ujavaLa khALalIlAneA vRttAMta te nathI. e utizIla parAkramI vIranA udAra ciraMtane raziyAnA rASTrIya jIvana sAthe leza pa! saoN nathI; ema darzAvavAne bhagIratha prayatna karavAmAM AvyA che. prakSeAbhananA gulAma pakSapAta lekhakAe, e prajAhitaiSI naranA Ada caritrane suvarNAkSare lakhavAne badale kALu ane karlI ta cIyuM che. zaktizALInI prasannatA meLavavAne mATe A Adarza vIranA Adarzo caritrapara kava nAkhavAmAM AvyA che, ane tene kluSita AMkavAmAM kai mA rAkhavAmAM AvI nathI. e paNe tyAM paNa ApaNA itihAsanAM pAnAM, videzIone hAthe ke temanI kRpApara TukaDA khAnArane hAthe zuM kalaMkita thayAM nathI? mahAna rASTrasa sthApaka zivAjIne lUTArA, DugarI uMdaraDA ke nyAyazIla ane prajApriya mIra kAsimane khaDakhAra kahenAra itihAsakAronA zu ApaNe ahIM paNa TATA che ? 236 rUziyana vidyArthI potAnA dezanA itihAsanuM adhyayana karatA jyAre rAmenA vaMzanA jhAra elekajhIsanA rAjatakALa sudhI AvI paheAMce che, tyAre i. sa. 1645 thI 166 mAM dezamAM bhAre khaDa thayAM hatAM, ema tene jAya che. e khaDakhAra TALI ke daLaneA nAyaka eka nAstika lUTArA sTenIkana rAjIna hatA, ema itihAsamAM jaNAvavAmAM Ave che. A sTena kenanuM ghRNAsUcaka nAma sainkA hatuM. enA hAtha nIce lUMTArUonI eka meTI TukaDI hatI. e Te.LAnI madadathI sainkA niraparAdhI leAkeA para atyAcAra karatA hatA. vastIvALAM gAmapara pe! mArI, lUMTI lai tene ujjaDa karatA hateA. cupakIdIthI chupAine te gAmapara cI jai lUMTaphATa karate hate. Akhare ene pakaDavAmAM AvyeA. ane tene ThAra zikSA pharamAvavAmAM AvI. jyAre ene enAM karmAMnI pUrepUrI sajA maLI gai tyAre tene jIvatAM tenA zarIranA TukaDeTukaDA karI me.skAmAM mArI nAkhavAmAM AvyA. ane mukhya devaLamAMthI dharmAdhyakSe evI dhASaNA karI ke te nAstika, dharmadrohI ane dezadrohI pApI puruSa hatA. Aja paNa enuM nAma letAM rUziyanAnAM hRdaya bhayathI kAMpI uThe che. A pramANe sTenkAnu sakSipta jIvanacaritra rUziyana bALakAne zALAmAM zIkhavavAmAM AvatuM hatuM, ane tenI sAthe evA paNa yatna karavAmAM AvatA hatA ke, sainyA prati bALAnAM manamAM ghRNA utpanna thAya; paNa ema eka pavitra vyaktine kAlimA lagADavA jatAM evA le.kenA hRdayanI malinatA temAM spaSTa rIte pratIta thAya che. sUryanI sAme dhULa pheMkavA janArane pahelAM te potAnA hAtha melA karavA paDe che, eTaluMja niha paNa e dhULa pAchI tenAja mAM para AvI paDe che ane tenIja AMkhe e dhULathI pUrAya che. eka mANasa nI sAme dhULa urADe te tethI kAMI sUrya DhaMkAtA nathI; tema sainkAnA pavitra jIvanapara svAthI lekhakAe game tevAM kalakA lagADavA chatAM satya vAtane teo chupAvI ke dakhAvI zakyA nathI. sTenDA eka evA adbhuta ka`vIra hatA ke enA jIvananI pratyeka dhaTanA jAtIya jIvananI amUlya saMpatti che. ene baDakheAra, lUMTArA ke dezadroDI kahevA e satyane asatya ke mithyApralApa kahevA sama!na che. raziyAnAM sarvAM bALaka enA nAmaneA uccAra karatAM hatAM. ethI vadhAre enI leAkapriyatAnuM bIjuM udAharaNa zuM joie ? enA samayamAM janatA ene devadUta mAnatI hatI. ziyAnA rASTrIya sa`gItamAM ane dezanAM bhajanemAM enA guNa gavAtA hatA. nokarazAhIe karADe! prayatna karyAM, paNa svainkAnuM nAma lekanA hRdayamAM kAtarAyuM hatuM te rajamAtra paNa bhUMsI nAkhI zakAyuM nahi. svecchAcAriNI jhArazAhI viruddha sAmuhika vidrohane prathama jhuDA uDAvanAra vIra kAjhAka sTenkAja hato. e enA bAhubaLanAM parAkrama hatAM. e vIranA eka huMkAramAtrathI rAmeneka vaMzanuM rAjyasiMhAsana DagamagI uThayuM. AvA eka vIrapuMgavate khaDakhAra, lUMTArA kahI tenA citrane kAlimA lagADanAra lekhakAe vAstavika rIte te potAnAM mukhateja kALAM karyo che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ muktimArganA mahAjana 237 upara jaNAvyuM tema sTenkA rAjInanA bAlyakALanI bInAo upalabdha nathI. tene janma uraca kajhAka vaMzamAM thayo hato. te dharmiSTa ane dayALa svabhAvano hato. prArthanA mATe te niyamita rIte devaLamAM jato hato. eka vIra dezabhaktamAM je guNe hevA joIe te sarva guNa ane kSaNe tenAmAM hatAM. atyAcArI ane prajApIDaka nokarazAhI amaladAre tenAmAM yamane sAkSAta avatAra jotA hatA paraMtu dIna ane du:khIjana to tene dayAno avatAra mAnatA hatA. ema kahevAya che ke, I. sa. 1661 mAM ThekaThekANe dharma maMdira baMdhAvatAM lokoe tene je hato. A sivAya jammI mANase ane dardIone mATe teNe seMkaDo IspitAlo baMdhAvI hatI. AvA udAra ane prajAhitIne cAra ane lUMTAre kahe, e mithyA pralApa nahi to bIjuM zuM ? I. sa. 16 61 nI pUrvenuM sTenakAnuM jIvana vigatavAra jaNAtuM nathI. te samaye tenuM jIvana devAlaya, dharmazALA, IspatAla ane vizrAMtibhavana baMdhAvavAmAM vyatIta thatuM hatuM. enA jIvanane uSa:kAla A paropakAranAM kAryomAM ja jatA hatA, ema spaSTa jaNAya che. A samaye sane ekta karavA mATe (kalIprathA naSTa karavA mATe) caLavaLa zarU thaI. A sALa mI zatAbdine madhyakALa hato. raziyAmAM sa-kheDa-kalIprathAne lIdhe prajA divase divase atyAcArana bhAga thaI paDatI hatI. kulIonA mAlika temanA para jAtajAtane trAsa vartAvatA hatA. kalIsvAmIonI ucchakhala vRttithI janatA gabharATamAM paDI hatI. AvI sthitimAM je thavuM joIe te thayuM. dinapratidina vadhatA jatA atyAcAranI pIDA eTalI hade pahoMcI ke, prajAnI sahanazIlatAnI sImA ullaMdhana karI gaI. kulIprathA viruddhanI caLavaLanI lahara dezamAM uThI ane e lahara bhISaNa tephAnamAM pariNAma pAmI. rUziyAmAM A vakhate eka bIjuM Andolana paNa cAlu hatuM. A Andolana eTalA mATe astitvamAM AvyuM hatuM ke jethI rUziyAmAM te vakhate pracalita dharma ane dharmamaMdiranA kAnamAM pheraphAra thAya. A caLavaLa tyAMnA pAdarIvarge ubhI karI hatI, ane temAM temane eka prakArano svArtha hato. sAdhAraNa janatA A caLavaLanI viruddha hatI. pAdarIono pokAra ane baLa jabaruM hatuM, eTale lokAne avAja dabAI jatA ane temanuM koI sAMbhaLatuM nahi. Akhare pAdarIvarga e kAnunomAM pheraphAra karAvavAmAM phatehamada nivaDa. peTrIAka nIkaLe to anya niyamomAM paNa thADe cheDe pheraphAra karAvI nAkhyo. A pheraphAra karelA niyame chapAvI sthAyI karavAmAM AvyA. loke tene anAdara na kare ane tenuM yathArtha pAlana kare te mATe pAdarIvarge rAjyazaktino Azraya mAgyo. jhAra elekajhIsane prArthanA karavAmAM AvI ke, e niyamonA pracAra ane pAlanane mATe rAjya taraphathI ghoSaNA karavAmAM Ave. jhAre zAhI pharamAna kADhayuM ke, je kAI mANasa A navIna saMzodhita yamane nahi mAne ke teno bhaMga karaze tene dharma maMdiramAMthI bahiSkRta karavAmAM Avaze. prajAmAM asaMtoSa te hato ja temAM jhAranA pharamAne agnamAM vRtAhutinuM kAma karyuM vaLI nA. pa.pane paNa A pheraphAra cikara na hatA. nA. popa avakumanA netRtva nIce prajAnA eka moTA pakSe e niyamo svIkAravAnI nA pADI. je lokoe A niyamano asvIkAra karyo teo rAskAlinIkI eTale ke aparivartanavAdI ke purANuM matanA nAme oLakhAvA lAgyA. rAskAlinIkI pakSanuM kahevuM evuM hatuM ke, jema ApaNA vedamAM ke kurAnamAM vadhAro, ghaTADe ke pheraphAra thaI zake nahi te pramANe pracalita dharma je ja hato tenI amuka kriyAmAM pheraphAra ke vadhAro thaI zake nahi. game tema paNa prajAe atyAra sudhImAM ghaNuM ghaNuM sahana karyuM hatuM ane have ethI vizeSa sahana karavA taiyAra na hatI. atyAcArathI saMtasa ane padadalita prajA uttejanAmAM AvI jAgRta banI; uparanI ghaTanAe AgamAM pavana phukavAnuM kAma karyuM. rAkha hatI te uDI gaI; keyalA saLagI uThayA; - sapha-gulAma-kulI. + pApa-romana kethalika saMpradAyane variSTha dharmAdhyakSa. ApaNe tyAMnA zrI. kAMkarAcAryanA jevo dharmaguru; paNa saMpatti ane sattA tenAM vizeSa che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ mononum 238 - zubhasaMgraha-bhAga pAMca sarvatra kAntinI Aga bhabhUkI uThI. prajAjanomAM navacetanA vyApI gaI; saghaLAmAM utsAha ane sAhasa jaNAtAM hatAM ane ghaNAka jaNa te nirbhayatAnI mUrti ja hatA. bhaya rahyuM che, te teo jANatA na hatA. svataMtratAnI vedI para AtmabalidAna ApavAne teo vyAkuLa thaI uThayo. sarve sAmagrI taiyAra hatI, paNa yogya netAne abhAva hato. AthI ema jaNAtuM hatuM ke, prajAjananuM sAhasa, temanI niDaratA, AtmatyAganI utkRSTa abhilASA, e sarva vyartha jaze; paraMtu rUziyAnA saubhAgya samaya ane paristhitie janatAne sahAya ApI. samudramaMthana zarU thayuM, pracaMDa mojA uchaLavA lAgyAM ane emAMthI eka vyakti bahAra AvatI dRSTie paDI. pUrve e ghaDAka jaNa oLakhatA hatA. A vyakti eka kajhAka vIra hato. enI vizALa bhujA, prazasta chAtI, unata ane tejasvI lalATa tathA garuDa jevI AMkhe joI sarva jaNa ene zira namAvavA dAgyA. lekonAM ToLeToLAM enA vAvaTAnI sukhakara chAyAmAM ekaThAM thavA lAgyAM. krAntikArI pakSenuM vizALa sAmuhika saMgaThana rUziyAnA itihAsamAM A prathama ja hatuM. nyAnI vANIne prabhAva evo hato ke, loke enA saMketapara maravAne mATe taiyAra thaI jatA. enA caherAne prabhAva evo vilakSaNa hatuM ke, loke mugdha banI tenA pratye AkarSAI tenI A pALatA. sTenkAe eka bhASaNa karyuM. te bhASaNamAM teNe spaSTa rIte kahyuM ke prajAjanemAM ucca-nIcanA bhedane huM mAnato nathI. jhArazAhI ane kulIprathA toDavAne tathA je prajAtaMtramAM sarvane samAna haka che, tevuM prajAtaMtra sthApavA mATe ghora saMgrAma karavuM paDaze. mArA zarIramAM prANa che tyAM sudhI mArI A pratijJAnuM huM yathArtha pAlana karIza." sTenDAnA A herAthI loko tene prati cAha vadhyo. enA AcAravicAra ane vyavahArathI loke eTalA badhA mugdha thaI gayA ke, loko tene "pitA" tarIke saMbodhavA lAgyA. pitAnuM pada ApIne paNa lekene saMtoSa na thayo. jANe laukika pitAnuM pada tene mATe paryApta na hoya tema tene mATe bIjI moTI upAdhi zodhavA lAgyA. Akhare lokoe tene parama kRpALu mahAna pitAnuM-IzvarathI utaratuM pada ApyuM. lokoe have tene ladhu pitA' kahI pitAnA hRdayane bhAva pUro karyo. sTenkAe eka pAyadaLa sainya ubhuM karyuM. ATaluM karIne te besI rahyo nahi. mulkI sainya uparAMta, jaLamArge jaI bIjA sthAno para vijaya prApta karavA mATe teNe nAnAMmoTAM vahANa ekaThAM karI eka naukA-sanya paNa taiyAra karI dIdhuM. je sthAna para jai te vijaya meLavane tyAMnA loko pAsethI te rAjakIya kara ugharAvato hato. i. sa. 1668 mAM sainkAe pitAnAM sarve vahANa gA nadInA vakSasthaLapara choDI mUkayAM. tenI vajAe pavanamAM pharapharavA lAgI. charIsI ane yeTarsanA prasiddha killA teNe hastagata karyA. sTenkAno A pramANe vijaya thato jemAM lokonI zraddhA tenA prati daDha thavA lAgI, leke tene ajeya samajavA lAgyA ane tenI senAmAM paNa divase divase vadhAro thavA lAge. saunkAnI kaLA divase divase caDhatI jatI joI jhAranuM siMhAsana DagamagavA lAgyuM. tenI zaktithI jhAra paNa bhayabhIta bane. ANI tarapha sTenkA vijaya para vijaya meLavAvA lAgyo. jhArazAhI gabharAvA mAMDI. teNe prathama eka yukti vAparI sTenkAne eka kaheNa mokalyuM. ene Azaya evo hato ke, je sTenkA pitAnI rAjIkhuzIthI jhAranI sattAno svIkAra kare ane AkramaNa karavAM cheDI de te tene kSamA ApavAmAM Avaze. jhAranI A mAgaNuM sTenkAe svIkArI nahi. pitAnI mAgaNane A pramANe anAdara thato joI jhArane krodha caDhaye. raziyAnA samrATe tene kaheNa mokalavuM-rAjasattAe kaheNa mokalavuM e anucita hatuM; chatAM jyAre jhAranA kaheNane eNe Thekare mAryuM, tyAre tenuM e kArya rAjyasattAnuM ane jhAranuM ghora apamAna karavA samAna hatuM. jhAre have sTenkAnA sainyanI sAme rAjanya mokalavAnuM nakakI karyuM ane sTenkAnI sAme laDavA astrApAnathI sainya ravAnA karyuM. baMne senAo vacce tumula yuddha thayuM. vijayakIrti sTenkAnI aMkazAyinI thaI. jhAranI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ ^ ^^^^^^^^^^^^^ ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ 1 muktimArganA mahAjane 239 senAne sakhta hAra khAvI paDI ane raNakSetramAMthI palAyana karI gaI. jhArano bhaya ane zaMkA vAstavika hatAM. pitAnA sainyano parAbhava thayo jANI jhAranA gussAno pAra rahyo nahi. te cheDAyelA sApanI mApha ka DuMphADA nAkhavA lAgyo. ANI tarapha sTenkAe utsAhamAM AvI pitAnAM kAphalAne kAspiyana samudramAM choDI mUke. potAnA kAphalAnI madadathI darabaMdathI bAku sudhIne pradeza teNe sara karyo. A kahevAtA vidrohI vIrano irAnane bhaya lAgyo. I. sa. 1669 mAM IrAnanI sarakAre eka nAnuM naukAsainya mokalyuM. bane nyane mukAbalo thatAMnI vAra irAnI kAphalAne palAyamAna thavuM paDayuM. samudra para potAnI vijayapatAkA pharapharAvate sTenkA keTalAka samaya pachI pAcho astrApAnamAM Avyo. A pramANe rUziyAnI dakSiNa ane pUrva taraphano pradeza sTenkA pitAnA sainyane laI DonakajhAka pradeza bhaNI vaLyo. ahIM tene bIjA kajhAka vIra sAthe meLApa thaze. A naravIranuM nAma vAskala hatuM. rUziyAnA madhyabhAgamAM A vAre paNa bhAre vijaya meLavyo hato. tulA ane voreneja prAMtamAM eNe lUMTaphATa karI hatI. A baMne vIranA joDANathI sTenkAnI zakti ane sAmarthya vadhyAM. A avasare sTenkAne be vakhata jhArazAhI senA sAthe yuddha karavuM paDayuM ane baMne vakhate phateha maLI. jyAre sTenkA Ama AgaLa vadhatA jatA hatA tyAre astrokhAnanA hAkema projerovaskI aljhAkhAnanI killebaMdI karavA lAgyo hato. A kAryamAM sahAyatAne mATe be aMgreja oNphisare ane keTalAka Ayariza oNphisarone teNe teDayA hatA. killebaMdI sArI rIte karAvavAmAM AvI, nabaLA bhAgane marAmata karI daDha banAvyA, astrazastra chUTathI vaheMcAyAM ane susajita thaIne AkramaNa karavA mATe eka laDAyaka jahAja paNa taiyAra karAvavAmAM AvyuM. AgaLa vadhatAM saikAne kAne paNa e taiyArInA samAcAra AvyA. teNe AgaLa kUca karavAnuM mokUpha rAkhyuM ane astrApAnanA gavarnarane pitAnA hAthane sapATo dekhADavAno nizcaya karyo. sainiko paNa harSathI tyAM javA adhIrA banI gayA. I. sa. 1670nA jUna mAsamAM sTenkonI senA annAkhAna tarapha vaLI. hAkemane svapna paNa khyAla na hato ke eTalI jaladIthI saikA AvI pahoMcaze, ethI sTekAnA AvAgamananA samAcAra maLatAMja gavarnaranAM to motiyAM marI gayAM, sainyamAM khaLabhaLATa thaI rahe. game tema paNa A vakhate gavarnare sArI taiyArI karI hatI; eTale sTenkAnI sAme thavAmAM eka prakAranI hiMmata hatI, paNa jyAM sTenkonA sainya AkramaNa. karyuM ke tenI badhIye taiyArI dhULamAM maLI gaI. e kilo sTenkAnA kabajAmAM Avyo. projeravaskI ane teno kumAra yuddhamAM maraNa pAmyA. astrAkhAna para bIjI vAra vijaya meLavI ainkAe tyAM prajAtaMtranAM bI ropyAM. prajAtaMtranI ghoSaNA karatAM teNe spaSTa jaNAvyuM hatuM ke, prajAnA hakkanI rakSA karavAmAM prathama dhyAna ApavAmAM sarva kAye lokeAnA hAthamAM raheze. nAnA moTA adhikArIonI cUMTaNI prajAjanoja karaze ane temane padayuta karavAne adhikAra paNa temanA hAthamAM raheze. nAnAmAM nAnuM kArya sAdhAraNa janasabhAnI saMmati vinA karavAmAM nahi Ave. prajAjanonI je sabhAne A adhikAra hatA tenuM nAma "khAsa" hatuM. ghaNuM nAgarike e sabhAnA sabhyo hatA ane cuMTaNInuM kArya temanA hAthamAM hatuM. A sabhAnI viziSTatA e hatI ke, koI paNa nAgarika e sabhAne sabhya thaI zakato hato ane pratyeka sabhAsadane mata ApavAno adhikAra raheto. aljhAkhAnanI yogya vyavasthA karyA pachI sTenkAe pitAnuM lakSya mo&A bhaNuM pheravyuM. vATamAM teNe tamArA ane sArATopha jevAM nagaro haratagata karyA. kAne sitAro hamaNuM bulaMda hato; te madhyAkAzamAM camakato hato. je kAryamAM te hAtha nAkhato hato temAM tenI pAse sIdhe paDato hato. te niDaratAthI avyAhata gatipUrvaka AgaLa vadhato hato, paNa mArgamAM kaMI avarodha AvavAthI tene aTakavuM paDayuM.. sTenkAnI hilacAla para jhAranAM mANaso bArIka najara rAkhatAM hatAM. prinsa beriyATi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 zubhasaMgraha-bhAga pAMca skIne sTenkAnI hilacAlanI khabara paDI. te eka vizALa senA laI sibrIskI nAmanA nagaramAM mArga rokI beThA hatA ane sTenkAnI mArga pratIkSA karato hato. je jamathI sTenkA zatrusainyanI sAme thatuM hatuM te jemathI teNe hallo karyo; paNa kahevata che ke "samaya baDe balavAna hai. nahIM puruSa balavAna te pramANe atyAra sudhI vijayane varanAra vIra sTenkAne navayuvaka prinsanI senAe hAra ApI. eka vAra nahi, paNa be vAra sTenkAnA sainyane pAchuM haThavuM paDayuM. prinsanI susajijata vizALa senAne bhedI AgaLa vadhavuM asaMbhavita joInkAe volgA nadInA mArge kUca karI. A samaye volgA okA ane ravInA Adi zaheromAM krAMtinI Aga phelAI hatI. lokone nokarazAhI tarapha evI te napharata thaI gaI hatI ke teo tenuM meM suddhAM jovA chatA na hatA. moTA adhikArIo, jamInadAro ane zAsake, jeoe prajApIDananA kAryamAM kamI paNuM dekhADayuM na hatuM te sarva janatAnA vadhatA jatA bhISaNa krodhAgnimAM bhasmIbhUta thatA hatA A krAMtie evuM te bhayAvaha rUpa dhAraNa karyuM hatuM ke zuM thaze ane zuM nahi, tenI lokone kalpanA paNa na hatI. saunA prANa paDIke baMdhAyA hatA. jayAre dezanA A bhAgamAM AvI sthiti hatI tyAre sTenkA bhAgyadazA pharavA lAgI. tene ulaTI grahadazA beThI. be sthaLe tene hAra khAvI paDI. vijaya ane lakSamI sadAkALa koInAM thayAM nathI ane thatAM nathI. AkAzanA raMganI mAphaka mANasanI dazAnA raMga paTAya che. kavi vAstavika kahe che ke - laMka lahI dina eka nizAcara sIta harI dina aiso hI AyA, eka dina pAMDava gaye bana a eka dina zira chatra dharAyo A samaye eka pAdarIe devaLamAMthI ghoSaNA karI ke "TekA eka nAstika mANasa che ane tene AjathI dharmayuta karavAmAM Avyo che." sarakArI mANase to prathamathI ja saikAnI viruddha hatAM ane teo tene mATe phAve tema yakA tadA vAta phelAvatAM hatAM. vaLI te tenI senAmAM phATaphUTa paDAvavAne yatna karI rahyAM hatAM. AvI paristhitimAM e pAdarInA dhArmika pharamAne agnimAM ghatAhutinuM kArya karyuM. tenI senAnAM mANasa game teTalAM to e mAnavI hatAM, kaMI devatAI manuSya na hatAM. teo lAMbI majalothI kaMTALI gayAM hatAM, satata yuddhanA pazcimathI thAkI aaN hatAM. be vakhata sAmaTI hAra khAvAthI temanI hiMmata tUTI gaI hatI. AgaLa vadhavAmAM temane vipattinI AzaMkA thatI hatI. bhAgyodayanA samaye hajAra jaNa AvI sahAya Ape che; paNa paDatInA vakhate keAI sAmya jotuM nathI. saikAnAM osaratAM pANI jemAM keTalAMka mANase enI senAmAMthI cAlI javA lAgyAM. sTenka catura hate, samaya pratikULa che ema samajI teNe potAnI chinnavicchinna zaktine ekatra karIne thoDA vakhata eka surakSita sthAnamAM rahevAno nizcaya karyo. A vicAra karI teNe kagAnika nAmanI durgamAM paDAva nAkhyo. jo ke sTenkAe e dugane Azraya maro paNa zatranya tene japIne besavA de ema thoDa hatuM. temane to evI taka joItI hatI. zatrusainya kagAjJikane ghero ghAlyo. kavizreSTha caMda bAroTe kahyuM che dina palaTo palaTI ghaDI, palaTI haththakamAna; pithala e hIpArakhuM, dina palaTaye cahuAna, tema sTenkAnA divasa paNa palaTAyA hatA. I. sa. 16 71 nA eprila mAsamAM sTenkA pitAnA bhAI kolanI sAthe rUziyana sainyane hAthe keda pakaDAya. kagAnikamAMthI tene rAjakedItarIke moska mekalI devAmAM AvyuM. siMhane eka vAra pAMjarAmAM pUryA pachI tenA para game te jAtanA atyAcAra karavAmAM Ave to te kaMI paNa karI zakatA nathI. narazArdUla TaeNnkanI paNa evI ja dazA hatI. raziyAmAM je kaTheramAM kaThera zikSA hatI te tene pharamAvavAmAM AvI. dayAhIna sarakArI amaladAroe tenA para pAvika atyAcAra karyo. aneka prakAranI niyaMtraNa tene bhogavavI paDI. aMte I. sa. 1671 nI 6 ThThI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ muktimArganA mahAjano 241 jUnane divase tenA zarIranA TukaDe TukaDA karI atyAcArIoe potAnI pizAcavRttinA tAMDavanRtyanuM nagna svarUpa dekhADI ApyuM. vIra sainkAnA maraNanI sAthe ja tenuM prajAtaMtra paMcatvane pAmyuM. je vIranA vIratvathI prajA zAsanano jhaMDo pharakato hato te tenA mRtyu bAda bhUmisAta thaI gayo. medAna sApha joI jhAranI senAe atyAcAra karavAmAM maNa rAkhI nahi. jhArane A vijaya ghaNe meMgho paDyo hato. kAranA sainyamAMnAM lAkha mANasonAM balidAna apAyAM tyAre ja prajAnuM damana karI zakAyuM; paNa prajAtaMtranuM mUlechedana te naja thai zakayuM. jhArazAhIe tene samULa naSTa karavA aneka prayatna karyo, paNa sarva niSphaLa. * * * * * * * sTenkAno bhAravi jyAre madhyAkAzamAM hatA tyAre ema kahevAtuM hatuM ke tIra, kamAna ke goLI tene asara karI zakatAM na hatAM. jyAM gaLIone varasAda desAra cAlu hoya evA yuddhakSetranA : mokhare te pitAnA sAthIone utsAra Apano ghUmato hato; koNa jANe koI adazya hAtha satata tenI rakSA karato hate. Ane lIdhe enA sainike ene alaukika zaktisaMpanna lokottara vyakti lekhatA hatA. teone tenA pratye zraddhA ane bhakita hatI. teo tene amara senAnAyaka mAnatA hatA ane pote evA apUrva vIranA sainika hovA mATe garva dharAvatA hatA. enI lokapriyatAnuM bIjuM kAraNa enI gheSaNAo hatI. je je sthAna para teNe vijaya prApta karyo hato te sthAnamAM te prajAtaMtranI ghoSaNA karato hato. tenI ghoSaNAmAM te jaNAvate hato ke, jhArazAhInI vyavasthA ane tenA nyAyAlayano te eTalA mATe virodhI hato ke temAM nyAya ke prajAkalyANane aMza nathI. tenuM ema kahevuM hatuM ke, 2AjyataMtrane uddeza prajAnA kalyANa ane suvyavasthA mATe che. je prajAnuM kalyANa na karI zake to te rAjasattA nakAmI ke nAmanI che. tenI AvI lokalAgaNIne lIdhe te sarvatra priya hato. lokoe tenA guNethI mugdha thaI "gazuDara" eTale "mahAna" evI upAdhi tenA nAmanI pAchaLa mUkavAnI icchA darzAvI. A upAdhi jhAranA nAmanI sAthe lagADavAmAM Ave che. bIjA koInA nAmanI pAchaLa e upAdhi lagADavAmAM AvatI nathI. jyAre upara pramANenI matalabane janatAno kAgaLa sTenkA pAse gayo tyAre teNe janatAne dhanyavAda ApatAM kahyuM ke "huM Apa sarvanI sAthe ApanA baMdhutarIke rahevA IchuM chuM, nahi ke jhAratarIke." tenA A ugArathI teNe prajAnAM mana harI lIdhAM. temanA hRdaya para tenuM sAmrAjya sthapAyuM. teja temanA hRdayano samrATa banyo. mahAna nepoliyanane mATe ema kahevAya che ke, tenA sainike tene prANathI adhika cAhatA hatA. tenuM kAraNa e hatuM ke, virakesarI nepoliyana pitAnA sainikonA sukha AgaLa potAnA sukhanA bhAga Apo hato. vIra saikAne mATe paNa temaja hatuM. sTenkAne tenA sainike eTalA mATe pUjatA hatA ke pitAnA sainikonA kalyANa mATe te pitAnI priyatama vastuno paNa bhega ApavA AnAkAnI karato na hato. temanA kalyANa mATe satata yatnazIla raheto hato, potAne svArtha tuccha lekhato hato ane sainikanI premavedI para teno bhoga Apato hato. tenA A apUrva svArtha tyAganI eka TanA ulekhanIya che. eka samaye volgAparathI tenuM vahANu praziyA tarapha bedhaDaka AgaLa vadhatuM jatuM hatuM. vaeNgAnA taTapradeza para tenI dhvajA pharapharatI hatI. je zahera, durga ke baMdara prati te AMgaLI karato te tarata tene caraNe AvI paDatAM hatAM. sonuM, rUpuM ane alaMkAra Adi puSkaLa dravya tene maLatuM hatuM. praziyAnA vijayamAM tene ghaNI saMpatti maLI. paraMtu enI sAthe tene eka apUrva vastu maLI. sTenkA e vastune prANathI adhika cAhato hato ane te paNa sTenkAne pitAnA hadayamaMdirane deva mAnI Adara upahAra arpatI hatI. e mendIkhAna vaMzanI atyaMta rUpavatI yuvatI hatI. tenuM apava lAvazya vAMganAne lajAve tevuM hatuM. sTenkAnI najare e rUpasuMdarI vAra te tene thaI rahyo. vAstavika rIte te tenI bhAgyalakSmI ja hatI. te samaye te vijayazrIne varI ane bhAgyalamIne laI pAcho pharato hato. divasanA keTalAka prahara vItI gayA hatA. sTenkAnuM jahAja vaijJAnA vakSasthala para kIDA karatuM hatuM. maMda gatithI lahari sAthe lIlA karatuM jahAja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcama AgaLa vadhatuM hatuM. yuddhamAMthI nizcita thayelA sainiko gaMbhIra nidrAmAM magna hatA. koI koI nAnI TeLImAM ekaThA thaI gappAM hakatA hatA. saikAnI prANezvarI eka Theka-ceramAM 2 dhanAdrita avasthAmAM paDI paDI jalayAnanI majA lUMTatI hatI. manamAM ne manamAM kaMI vicAra karate haiA Ama tema AMTA mArato hato. evAmAM evA zabdo tenA kAnapara paDyA ke te coMkI uThyo. e zabdoe tenA ataHkaraNanA cUrecUrA karI nAkhyA. sainkAe AMTA mAravA baMdha karyuM ane layapUrvaka sipAIonI ToLImAM thatI vAta te sAMbhaLavA lAge. sipAI che kahetA hatA ke " ApaNe nAyaka A e sarAne svataMtratAthI paNa adhika cAhatA hoya e lAge che. A zabdo sTenkAnA hadayane matha nAkhavA lAgyA, tenA marmamAM e zabda viSadadha tIranI mAphaka khaTakavA lAgyA. tenuM mana vidhavala thaI uThayuM. jo vIra e kA dhArata te e mithyA ukti karanAra sainikane kaThora zikSA pharamAvata; paNa tema karavuM e enA udAra manane ucita lA gyuM nahi. tenuM mana virodhI bhAvanuM krIDAsthaLa banI gayuM. teNe vicAra karavAmAM jhAjho samaya lI nahi. teNe te sauMdaryalanikane anikita avasthAmAM potAnI vizALa bhujamAM uMcakI laIne gadda svare kahyuM: e yogA ! veLA ! te mane vipula suvarNa, rU5 ane bahumUlya vastuo ApI che. Aje tuM tArA putranA hAthe, tenI atyaMta mUlyavAna ane priyatama vastuno svIkAra kara." eTaluM kahI teNe pitAnI bhAgyalakSmIne gAnA agAdha vistRta jaLamAM pheMkI dIdhI. vagAe tene pitAnA vakSa:sthalamAM laI lIdhI. sTekAnA hadayanA cUrecUrA thaI gayA; paNa pitAnA nizcayathI pAchA Dage nahi. eka sainikanA mAtra eka mithyA izArA mATe teNe pitAnI priyatama vastu sadAne mATe tyAgI. devI sItAne tyAgatAM zrI rAmacaMdrajInI jevI sthiti thaI hatI tevI vIra sTenkAnI sthiti hatI. sainike tenuM A kRtya joI AbhA ja banI gayA. pelA vAta karanAranA manane ghera pazcAttApa thayo ke kevI abhAgI paLe tenA mukhamAMthI evuM kuNa nakiyuM ne AvuM ghAra kanya thaI gayuM! thavAnuM hatuM te thaI gayuM. pazcAttApa karyo kaMI vaLe tema hatuM. eTaluM te. kharuM ke, tyArabAda sTenkAnA divase karyA che ke A kRtyathI te tenA sainikAmAM divasamAna pUjAvA lAgyo. sainike tene mATe prANa pAtharavA lAgyA. AvA eka nahi paNa aneka banAvo tenA jIvanacaritramAM maLI Ave che. vIra sainyA pitAnA prajAjanone pitAnA karatAM adhika gaNato hato. temanuM kalyANa karavuM, temanA hitane mATe yatnazIla rahevuM e pitAnuM kartavya lekhato hato. tenI AvI bhAvanAne lIdhe, prajAne mATe tenA mahAna Atmotsargane lIdhe, rUzayAnA ItihAsamAM tenuM nAma amara che. jo ke tenuM bhautika zarIra naSTa thayuM che kiMtu rUziyAnAM khaMDeromAM paNa tenA rakatathI siMcita vyApa banelI prajAtaMbanI bhAvanA, jhAranI uMcI aTTAlikAno nAza karI, prajAtaMtranA nizcita tima vija ne saMdeza ApatI Aja paNa tenI amaratAne paricaya A saMsArane Ape che. dezanuM kalyANa sAdhavAnuM vrata jeo le che tene aneka kaSTa jhIlavAM paDe che, vividha prakAranI viTaMbanA sahevI paDe che; paraMtu jeo potAnA nizcayane dhavanI mAphaka DagavA detA nathI, teoja te parama puNya prApta kare che. evA vIrapuMgavAnI pratijJA hoya che ke gara mUkakI khAtira merI duniyAmeM yaha tokIra he hAthameM he halthakaDI ora pAu jaja he AMkI khAtara tIra ho. milatI gale sIsIra che mUlI mile. phAMsI milegara mAta dAmanagIra he Ise vADha kara gAra kaI dUniyAmeM yaha tokIra he maMjUra che, maMjUra , maMjAra he maMjUra che. (5-7-28 nA "gujarAtImAM lekhaka:-zrI. ramaNIka a. mahetA) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 243 laMdhana tathA atidhana-tenA lAbha ane hAni 94-laMdhana tathA atilaMghana-tenA lAbha ane hAni X X dharmazAstrakAre ekAdazI, jayaMtI Adi parvomAM upaSaNa (upavAsa) karavAnuM varNavI gayA che ne te vidyaka nitya mane anusaratuMja laMdhana che. niyama pramANe vartavAthI AkhA varSamAM amuka amuka divasene AMtare jarUrI laMdhana thaI jAya che ane tethI ghaNuM vyAdhio nAbuda thAya che. AhAravihArAdikamAM thayelA pheraphArathI navA navA : yAdhienAM bIja zarIramAM dAkhala thayAM hoya che. tenA laMghanathI nAza thAya che. A vAta ApaNA dharmazAstra ane vidyakazAstramAM samAna rIte varNavela che. navInatA kAMI nathI. | caraka maharSi lakhe che ke:-"laMdhana upaSaNa-apavAsa thI zarIra haLavuM-doSarahita thaI jAya che. kapha-pittanA rogIo tathA medasvI zarIravALA lokone ghaNA lAbha thAya che. tvacAdoSa, raktavikAra tathA vAyunA upadravavALA mANasane mAgha-phAgaNa mAsamAM laMghana karAvavuM. prakRtine anukULa rIte laMghana karAvavAthI adhevAyu-maLamUtra sApha Ave che, zarIra haLavuM paDe che, saheja pasIno chUTe che, hRdayamAMthI zuddha oDakAra Ave che, kaMTha ane mukha sApha thAya che, glAni tathA ALasa maTI jAya che, jamavA upara uttama ruci thAya che, bhUkha-tarasa sAthe utpanna thAya che tathA aMtarAtmA atIva prasanna rahe che." vaLI eka ThekANe eja AcArya jaNAve che ke "laMghanathI e badhA lAbha thAya che, paNa sarva prakRtinA ane sarva vyAdhivALA mANasone baMdhana ekasarakhuM hitakara manAya nahi; tema atisaMghana karavuM, e paNa bahu hAnikAraka che. uparAuparI upoSaNa karavAthI sAMdhA kaLe che, trADa thAya che, ALasa pedA thAya che, udharasa ane mukhazeSa vadhe che, bhUkha marI jAya che, aruci ane tarasa lAgyA kare che, kAna ane netranI zakti ochI thAya che. AMkha uMDI utare che, mana bhramita thAya che, udAvata vAyuno kApa thAya che, jaTharAgina ane baLano nAza thAya che; mATe atilaMghana (uparAuparI upaSaNa apavAsa) kadI paNa karavA nahi." eka yuropIya anubhavanI kathA hAlamAM je dhananI zodha thavA lAgI che, te A vidhithI bhinna che. tenI rIta evI che ke, jema vadhu laMghana kare tema vadhu lAbha thaze ! te mATe leka potapotAnA abhiprAyo prakaTa kare che. keTalAka vakhata pahelAM "kanTemparari riTyU" nAmanA mAsikapatramAM mI. ATana siMkaleara nAmanA mANase A bAbatamAM eka lekha prakaTa karyo hato tethI ghaNA hiMdIvAno laMghana tarapha maMDI paDyA che. e lekha jANavA jevo che. tene sArAMza A pramANe che - mitra ApTana eka amerikana vidvAna che. te agnimAMdya-apacAnA vikArathI ghaNuM varSa thayAM pIDAto hato, tethI karIne tenI zakita kSINa thavA sAthe mAnasika zrama paNa bahu thoDe karI zakato. tene eka bAI sAthe paricaya thayo. te bAI ane A gRhastha banee eka vakhata gheDA upara besI keTalAka mAIla sudhI pravAsa karyo. teno ghoDe ujaMkhaLa hovAthI te gRhasthane bahu parizrama paDyo; paNa te bAIne kAMI paNa vizeSa zrama jaNa nahi. teNIne utsAha jevo ne teja hato. AvA utsAhanuM kAraNa pUchatAM te bAIe jaNAvyuM ke, huM daza-bAra varSa thayAM majajAtaMtu ane jalavikArathI pIDita thai khATalAvaza thaI hatI. ghaNA auSadhopacAra karavA chatAM kAMI phAyado thayo nahi. chevaTe eka DaoNkaTare upaSaNa karavAnuM kahyuM. te karavA mAMDayAthI mArA akeka vikAra-vyAdhi ochI thavA lAgyA ane mArI prakRti pUrNa Aregya thaI, ane hAlanI sthiti prApta thaI zakI. te bAIno svataH anubhava mI. ATananA manamAM dRDha besI gayo ane teNe A upAya karI jovAne manamAM nizcaya karyo. teNe pahelI ja vakhata 12 upeSaNa karyA. ApaNA dezamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 zubhama graha-bhAga pAM upavAsa karI (hamezAMnA bheAjanathI paNa vadhu pramANamAM-miSTAnna sarakhAM) phaLAhAra kare che. tevAM upeASaNa ukta gRhasthe karyAM naheAtAM, paNa 8 divasa sudhI te teNe dUdha paNa pIdhuM nahi. A khAkhatanA peAtAne anubhava te nIce pramANe lakhe che. mAr upavAsa pachI dUdha ane phUlanA AhAra "pahele divase mane dhaNI bhUkha lAgI. agnimAMdyane jene vikAra hAya che tene AvI bhUkha lAgavAthI khA khA karavAnI marajI thAya che. bIje divase savAre mane thoDIka bhUkha lAgI; paNa trIje divase evA camatkAra thayA ke khIlakula bhUkha lAgI nahi ane anya khAvAnI abhilASA paNa rahI nahi. la`dhananI zarUAta karavA pahelAM be traNa aThavADiyAM thayAM mArI garadana ekasarakhI du:khatI hatI. upeASaNane pahele divase haMmeza pramANe DeAka dukhI, paNa pachI kadI paNa dukhI niha. khIje divase mane thADI azakti jaNAi ane uThayA tyAre cakkara AvyAM. te divasa meM vAMcavAmAM vItAvyeA. trIjA ane ceAthA divase paNa teja krama rAkhyA. te vakhate mArAM badhAM gAtra glAniyukta thai gayAM hatAM, paNa mArUM mana atyaMta zuddha-prasanna thayuM hatuM. pAMcame divasa vItyA pachI mane pAchI zakti AvI heAya tevuM jaNAyuM. kaTaleAka vakhata AMTA mAryAM ane pachI lakhavAnI zarUAta karI. vizeSa camatkAra ! e hatA ke, mArA peTamAM khIlakula anna nahi chatAM eTaluM vAMcavAne ane lakhavAnA utsAha kANu jANe kyAMthI AvI gayA! eTalu' lakhavuM vAMcavuM mArAthI ghaNAM varSa thayAM khanI zakyuM naheAtuM. upeASaNanA pahelA cAra divasamAM mArUM vajana 15 pauMDa ochuM thayuM. eTalu' vajana ochuM thavAnu kAraNa mArA zarIramAMnA vikArA hatA, ema mane jaNAyuM. tyAra pachInA 8 divasamAM bIjA 2 pauDa vajana echuM thayuM. eTalA divasamAM mane nidrA sArI AvI. dareka divase 6 kalAka gayA pachI mane kSaNutA jaNAtI; paNa ThaMDA pANIthI snAna karI zarIra sApha karavAthI karI huziyArI AvI jatI. chevaTe divase divase cAlatAM vadhu thAka jaNAtA. mate bichAnApara paDayuM rahevuM ThIka nahi lAgavAthI 12 visa gayA pachI meM upatraNa baMdha karyuM. terame divase meM thADA nAraMgIno rasa lIdhe, te sivAya kAMi khAdhuM nahi. pachInA be divasa khAra khAra nAra'gInA rasa upara rahyo ane pachI dUdha pIvA lAgyA. pahele divase kaiMka kalAke kreka pyAle! dUdha pIdhuM, khIje divase pANA pANA kalAke keka pyAle! dUdha pIdhuM ane pachIthI ardho ardhA kalAkane AMtare eka pyAle! dUdha pIvA mAMDayuM. eTale hamezAM cAra zera (8 vATa) dUdha pIvA lAgyA. eTaluM dUdha pacatuM nahetuM, paNa tene upayAga jhADA thaI kADhA sApha thavAmAM thaye; tethI karI dareka avayavane annarasa pahoMcavAthI haLave haLave zakti AvavA lAgI. evA khArAkathI eka divasamAM mAruM vajana sADAcAra pauDa vadhyuM ane 24 divasamAM 32 pauDa vajana vadhyuM. zarIramAM sphUrti nakarA dUdha upara rahevAthI mArA manamAM atyaMta zAMti ane prasannatA rahetI tathA mAnasika vyApAra ati utsAhapUrvaka cAlavA lAgyA. vaLI kAMi zArIrika parizrama karavA gema mane jaNAyuM. AgaLa huM' cAlavAnA zrama karatA, DuMgarA upara caDhatA; paNa te mahenata huM ghaNI muzkelIye jema tema karI zakatA. paNa A upoSaNa karavAthI mArA zarIramAMnA vikAra nIkaLI gayA pachI huM kasaratazALAmAM jai behada zrama karavA lAgyA. te zrama karavAthI mane glAni nahi jaNAtAM utsAha ane baLa vadhavA lAgyuM ane manamAM huMziyArI AvI. mArA snAyu A kasaratathI ghaNA dRDha thayA ane huM meATA pahelavAna thaza ema mane jaNAyuM. pahelAM huM agnimAMdya-apacAnA daradathI kSINu ane sattvahIna thai gayA hatA, paNa hAlamAM mArU zarIra puSTa ane mAkhaNa jevuM kumAsadAra thayuM che tathA mArA zarIramAM teja-eja prApta thayuM che. pahelAM mAre bhAjana karyAM pachI eka be kalAka svastha paDayuM rahevuM paDatuM, paraMtu hAlamAM jamyA pachI game te kAma karavAnI sphUrti rahe che. pahelAM mAre kAMi te kAMi reca levAnI jarUra paDatI, have tenI kAMi paNa garaja rahI nathI. mArI DAka have kadI paNa du:khatI nathI. hAlamAM huM khulle mAthe varasAdamAM pharI zaku chu, game tevI ThaMDImAM pazu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ ladhana tathA atiladhana-tenA lAbha ane hAni 45 udhADI jagyAmAM besuM chuM; teApaNu mane zaradI thatI nathI. hAlamAM mane dhaNuM baLa ane utsAha jaNAya che te eTaluM ke, mane jarA paNa purasada maLe te kasarata karavA maDI jAuM chuM. ATalA badhA divasa huM dUdhanA AhAra upara rahyo chuM, rAMdhelA antane khIlakula aDakyA nathI." atianta viSamaya ne sa raktadASanuM kAraNa che, apavAsa-upeAraNathI Ave! vilakSaNa guNa prApta thAya che te khAbatamAM vaidyaka zAstrajJAnA vizeSa siddhAMta e che ke, zarIramAM joie te karatAM vadhu pramANamAM anna jAya che, eTale te saDavA lAge che ane demAM viSamaya padArthone eTaleA adhe! jamAva thAya che ke maLa bahAra kADhanArI prakriyAthI eTale khadhe! maLa bahAra kADhI nAkhavAnu banI zakatuM nathI; tethI raktavAhinI nADIethI rudhirAbhisaraNa barAbara niha thai zakavAthI jyAM tyAM leAhInI gati aTake che ane tethI mastakaLa, saMdhivAta, pakSAdhAta, madhumeha vagere vikAra utpanna thAya che. A pramANe raktadoSa vadhavAthI tene pASaka dharma kamI thAya che, ane temAMthI utpanna thanArA utsAha naSTa thAya che. evI dehanI sthiti thaI eTale zaitya, phephasAMnA vikAra, kSaya, tAva vagere rAga satvara pedA thAya che. apavAsathI mavikArano nAza upeASaNa-la dhana zarU karavAmAM pahelAM te! kSudhAnI pIDA sahana karyAM pachI jUdA jUdA rasa utpanna karavAnA vyApAra adha thAya che ane anna pacavAne vyApAra cAlu rahevAthI je zaktine vyaya thatA hatA te aTake che. A pramANe dehanA e vyApAra baMdha paDavAthI maLa sApha karavAnuM kAma zarU thAya che. te barAbara cAlavA mATe sAdhAraNa rIte pANI pItA rahevAnI jarUra che. upAkhza karavAthI jIbha upara sapheda chArI vaLe che, pasInAmAM ane zvAseAsamAM eka prakAranI kharAba vAsa Ave che. e zarIramAMnA maLa bahAra nIkaLavAnuM cihna che. zarIramAMnA saghaLA vikAra nIkaLI jatA sudhI AvI sthiti rahe che. te nIkaLI gayA pachI jIbha pharI sApha thAya che ane bhUkha sArI lAgavA mAMDe che. apavAsanA divase pratidivasa ekaika pauDa vajana ochuM thatuM jAya che. prathama te! zarIramAM carabInA bhAga vadhAre pramANamAM hoya te kamI thAya che ane pachI snAyumAMne kAmA padArtha khalAsa thAya che. tyArapachIja kharU upeASaNa zarU thAya che. keTalAka leAka cALIra. pacAsa apavAsa kare che. ghaNA divasa laghana karavAthI zarIranI vAstavika puSTatA rahe che. cAvALA mANase dubaLA thaI gayelA jaNAya che. niyamita ladhanaja lAbhakAraka che. mI. siMkalearanA anubhava uparathI hiMdusthAnamAM ThAma ThAma upeASaNanA vA cAlyA che. tene anubhava pragaTa thayeA ke dhaNA leAkeA upeASaNa karavA lAgyA hatA. te arasAmAM darabha gAnA mahArAjAe 7 upavAsa karyo hatA. teenA keTalAeka Azrita leAkAe paNa upavAsa karyAM hatA ane tyArapachI e vAta AgaLa vadhyAMja gaI hatI. vedAdi kALathI mAMDIne AjasudhInA A dha-vaidyakazAstro te upavAsa-ladhananuM mahattva pokArIja rahyAM che, paNa te tara ApaNI zraddhA keTalI AchI che te A uparathI jaNAI rahe che. upara jaNAvyA pramANe laMdhana regazAmaka che te vAta kharI, paNa te niyamita thavAthIja banI zake che. tene atireka thAya te athavA viruddha prakRtineA mANasa kare teA tethI kAyadAne badale nukasAna thavA sabhava che. game tyAre game te prakRtine mANasa laMdhana kare teA tethI phAyado thatAja nathI. alabatta, svastha prakRtine mANasa niyamita rIte ke paMdara paMdara divase ke tevI kAi paddhatisara ladhana karavAnI paripATI rAkhe te! tethI avazya tenu zarIra AAgyapUrNa rahI zake. vaidyaka zAstranA niyama pramANe doSa(vAta-pitta-kakra)nu vaiSamya thavAthI vyAdhi utpanna thAya che. vAyu, pitta athavA kaph vadhI javAthI jyAre vikAra utpanna thAya che, tyAre tenuM zamana karavA mATe ladhananI jarUra rahe che. harahameza AhAravihArathI ajAtAM paNa dASavaiSamya prApta thai jAya che ane tethI poMdara-vIsa divase ekAduM laMdhana karavAthI doSasAmya thai javAne lIdhe e vyAdhinA aMkura naSTa thAya che; paNa garIba sthitinA mANase Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo jeone saMpUrNa pauSTika snigdha kherAka maLato nathI; jeonAM zarIra kSINa thaI gayAM hoya ane jeone baMhaNa khorAka meLavavAnI jarUra hoya ane tevo uttama khorAka maLavAthI ja jeonAM zarIra Are rahI zake ema hoya, tevA mANasone laMghana karAvavAmAM Ave che teo avazya kSaya, kRzatA vagere vyAdhiyukta thayA vinA rahe nahi. tevA mANasone baMdhanathI lAbhane badale geralAbha ja thAya. hiMdanI khAsa vicAravAyogya paristhiti hiMdusthAna sarakhA dezanA badhA lokone baMdhanane upadeza hitAvaha thAya, e asaMbhavita jaNAya che. ghaNAkharA lokone anna nahi maLavAthI raMgunI cokhA jevA halakA padArtho upara nabhavuM paDatuM hovAthI pakSega, kolerA jevA bhayaMkara rogonA bhAga thaI paDe che, evo mata yUropIya dAkatarAno paNa khUllo che. keTalAeka zrImato ane rAjA lekonI vAta karavAnI nathI. teo khuzImAM Ave teTalAM upaSaNa ekasAthe kare, paNa sAmAnya varganA mANasonI sthitinuM nirIkSaNa karatAM teo mATe A bAbata viruddhaja jaNAze. sAdhAraNa mANasonA zarIramAMnA doSonuM vaiSamya thayuM hoya te te mAtra ane nahi maLavAne kAraNe thatA (parANe thatA) upavAsane lIdheja che. eTale hiMdamAM moTebhAge laMdhana to cAlu ja che. temAM vaLI vizeSa laMghana karavAno vA vAyA ane lokavRtti te tarapha doDI che te hiMdI prajAnAM durdevaja samajavAM. AthI karIne ema samajavAnuM nathI ke, laMdhanane upayoga keIe karavo nahi. avazya laMghana yogya mANa karavuM. svasthanirogI mANase paMdara paMdara divase ekAduM upeSaNa karavuM. (agiyAraze agiyAraze upavAsa karavo) to tethI avazya phAyado thaze ja. paNa A to meTAnI pachavADe nAnA, zrImaMtanI pachavADe bhUkhemaratA loko paNa atilaMdhana karavA ghasaDAya to tene sAmAnya janasamAjanI durdazAnuM cinaja mAnI zakAya; ane tevI sAmAnya sthitinA mANaso bIjAnI pachavADe ghasaDAI e pramANe karavA jAya eTale guNane badale atisaMghanathI thanArA avaguNaja teNe pitA para vArI levA jevuM bane. (1-8-1912 nA gujarAtI" mAM lekhaka:-zrI. jIvarAma kAlIdAsa vaidya) 25-camimAva che pUchatAche. * 1-abhibhAvaka ke nAte, Apake upara eka baDI bhArI jimedArI hai. yaha Apa jAnate aura tadanukUla vyavahAra karate hai yA nahIM? rajabAnI zikSA kI banisbata pratyakSa udAharaNa kA asara kahIM jyAdA paDatA hai, ataeva je bAte apane bAlaka ke liye Apa upayogI samajhate hai, athavA jine Apa usameM lAnA cAhate haiM, unheM Apa apane AcaraNa meM bhI lAte hai ? 3-balake ke cAhiye ki sabere jaladI uThe aura Alasya ke tyAga zaura se nivRtta he muMha hAtha dha kara datauna-kulle se nibaTa jAya; para Apa bhI aisA hI karate hai yA nahIM ? 4-prAtaHkAla bAlake se bhajana yA ke ke rUpa meM Izvara kA guNagAna karAte hai yA nahIM ? Apa svayaM bhI kabhI IzvarArAdhanA karate hai? pa-bAlake ke vyAyAma ke liye protsAhana dete hai yA nahIM ? Apa khuda bhI vyAyAma karate hai? 6-zarIra meM taila-mardana ke lAbha Apane bAlakoM ko samajhAye hai yA nahIM ? 7-Ajakala ke bAjAru taila hAnikAraka hai yaha Apane unheM batAyA hai? 8-De pAnI se nahAne ke lAbha Apane bAlaka ke samajhAye hai yA nahIM ? 9-nahAte vakta zarIra ke kisa bhAga ke sAvadhAnI se ragaDanA-dho cAhiye, yaha kabhI Apane unheM batAyA hai? 10-pAnI meM teranA sikhAyA hai yA nahIM? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhibhAvakAM se pUchatA 247 11-nahAne ke khAda zarIra ke kisa bhAga kA khUba ragaDa kara pAMchanA cAhiye, yaha Apane unheM khatAyA hai na? 12-nahAne kai khAda zarIra para taila kI mAliza karane yA sira me" tela DAlane se kisa taraha kI gaMdha AtI hai, yahu Apane unheM samajhA diyA hai ? 13-De pAnI se nahAte samaya hamezA sabase pahale sira, nAbhi kai Asa-pAsa kA bhAga, gudA, jananedriya aura usake nikaTavartI bhAga kA dheAnA cAhiye. Apane unhe* yaha batAyA hai yA nahIM aura kayA Apa svayaM bhI aisA karate hai ? 14-AMkhAM !! dheAne kI vidhi Apane unheM sikhA hai yA lAbha bhI Apane unhe` batAye hai ? 15-Arka Alaka apane dAMta kisa cIja se sAr3a karate rastI kA kyA saMbaMdha hai aura dAMta sAph karane ke liye amuka kalI Apane unheM samajhAyA hai ? 16-cUka aura lAra kA taMdurastI se yA 1 MbaMdha hai, yahu Apane apane bhAlakAM ke samajhAyA hai ? 17-bhAjana cAcakhA kara khAtA Ara pAnI cUsa-cUsa kara pAnA cAhiye. yaha Apane, apane AcaraNa dvArA khAlakAM aa samajhAyA hai yA nahIM? 18-kisI kA kI saphalatA ke liye ekAgratA, abhyAsa, caritrabala aura AtmavizvAsa Avazyaka che. hu Apane unheM batAyA hai? nahIMM ? - Isase haiAnevAle hai dAMtAM se zarIra kI taMduma jana yA dauna ThIka hai, yaha 19-bhAlakAM ke liye tAjA dUdha aura sade khAnapAna kI te Apane vyavasthA kara rakhA haina ? 20-mAlakAM ke sAmane cAya, bhaga, gAMjA, aIma, madirA, signeTa-hudi nazIlI cIjo kA vyavahAra te Apa nahIM karate haiM na? 21-dhara-gRhathI ke pacaDe te Apa khAlAM ke sAmane khAla kara nahIM rakhate ? 22-jIvanasAsa me' paga-paga para zakti kI AvazyakatA hai, aura apane kAma ke liye kisI dUsare parar na rahakara svayaM hI use karanA khaDappana aura muddhimAnI kA cihna hai. yahu Apane khAke kaiA samajhAyA hai? 23-satya, ahiMsA, nirlobha, kSamA, dhaiya, sAhasa Adi sadguNa manuSya ke bhUSaNa hai', yahu Apane unheM batAyA hai yA nahI ? 24-binA mahattvAkAMkSA ke koi vyakti tarakkI nahIM kara sakatA. khatAi hai yA nahI? aura Apake bAlaka mahattvAkAMkSI hai yA nahIM, te rakhate haiM na? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat yaha mAta Apane unhe isapara Apa pUrA dhyAna 25-apane deza, saMmAja, jAti ke prati te| Apake bAlaka apane kavya kA samajhate hai na ? (caitra-1985 nA 'tyAgabhUmi"mAM lekhakaH-eka bhAratIya) www.umaragyanbhandar.com
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96-eka Adarza kAryakartA usakA nAma thI bemA aura kAma thA kSavizeSa tathA pIpala lagAnA, unakI rakSA karanA aura sArvajanika jaLAzaya ke sApha karanA. vaha garIba, IsI kAraNa avivAhita jATa thA: eka gRhastha ke yahAM sAdhAraNa naukara thA. dinabhara apanI naukarI kA kAma karatA thA aura rAta meM pIpala kA, usakA sArA avakAza-nahIM-nahIM, vizrAma kAla bhI isI kAma meM kharca hotA thA. pau-mAgha kA jADA aura vaizAkha-4 kI dhUpa koI bhI usake mArga meM raDe na aTakA sakatI thI. hama loga kahate hai "bhAI ! amuka kAryakaranA te cAhate hai; para, kathA kare, avakAza hI nahIM milatA !" paraMtu parAdhIna hone para bhI use avakAza kI kamI nahIM huI, ? Isa liye ki usameM kAma karane kI lagana thI. rAta ke bAraha baje kA samaya thA, eka saMbaMdhI ke bidA kara ke lauTa rahe the ki pIpala meM khalabalAhaTa-sI suna paDI. "kauna?' pUchane para uttara milA "khemA !" "kayA kara rahe ho?" pIpalAM meM pAnI derahA i." "isa samaya ?'" "hAM, Aja aura dinoM se theDI jaladI AMkha khula gaI.' isa nizItha kAla meM jaba sArA saMsAra nidrAdevI kI goda meM vizrAma karatA hai, yA te apane adhe mAtA-pitA ke liye pAnI lAne zravaNakumAra jA sakatA hai, yA kisI paramArtha ke liye emAM ke sadaza paropakArI jIve. usane pIpala, nIma Adi vRkSa roka lagAya, jinakI ThaMDI chAyA kA upayoga pratyeka AdamI kara sakatA hai. hama kisI AdamI kA DA-sA upakAra kara dete hai, te use janmabhara ke liye avasAna se lAda dete hai aura cAhate haiM ki vaha kabhI hameM isakA badalA bhI de kisI saMsthA meM dAna de kara cAhate hai ki vaha hamArI kIrti patAkA dezadezAntara meM uDA de. bhalA vaha Ina vRkSo se kisa badale kI AkAMkSA karatA thA ? becAre jaDa vRkSa usakI kIrtAi-patAkA kahAM taka uDA sakate the? para, use isakI parvAha nahIM; vaha te niHsvArtha aura mona kAryakartA thA. barasAM bIta gaye, vaDa dhIre-dhIre vRddha hone lagA; aMta meM usakI IkiyAM zithila he gaI, buDhApe se laDane kI zakti na rahI. yaha dekha kara kucha udAra sajajano ne usakI theDI sI vRtti bAMdha dI, jisase vaha apanA nirvAha kara letA thA. bhalA usakI AvazyakatA hI kitanI thI ? peTa bharane ke do reTI aura tana DhAMkane ke gaja bhara kA TukaDA. para vaha thaka kara muMka meDanevAlA nahIM thA, vaha te baMdA bahAdUra kA paribhASita vIra thA. zUrA sei jAniye je laDe dIna ke heta, purajA purA kaTa mare kabhI na choDe kheta, aba bhI vaha khAlI na baiThatA, papalAM kI rakSA aura tAlAba kI saphAI ke liye bharasaka prayatna karatA hI rahatA thA. rAtri kA cauthA pahara thA, vaha tAlAba kA ghATa dha rahA thA; miragI ke daurA huA (phepharuM caDhI AvyuM dhama se tAlAba meM jA paDI. pitA kI goda meM putra kI nAI vaha sadA ke liye se gayA. isI tAlAba ke sApha karane aura isIse vRkSe ke liye pAnI le jAne meM usane tana-mana-dhana te samarpaNa kiyA hI thA. aMta meM daiva gati se jIvana bhI samarpita he gayA. yaha daridra, azikSita aeva hamAre zabdoM meM mUkha manuSya hI hamArA Adarza banane yogya hai. hama kAma karate hai DA, aura zora macAte hai adhika. hamAre pratyeka kAma meM dhana, jana, avakAza Adi na mAlUma kitanI AvazyakatA cIna kI davAra bana jAtI hai, para use inameMse eka bhI cIja kI kamI na ha. loga apane Apa hI vRkSa kI rakSA ke liye sahAyatA dete para Aja unakI parvAha kisI bhI nahIM . koMki koI Age calanevAlA nahIM hai. atava pratyeka kArya ke liye AvazyakatA hai eka niHsvArtha aura mauna kAryakartA kI. phira kAma dekha kara sahAyatA karanevAle te aneka mila hI jAte hai, koMki duniyA aMdhI nahIM hai. yaha kasauTI hai, jisapara karo jAne ke bAda khUThe kA anAdara aura sacce kA Adara hatA hI hai. kAma zura karate hI je loga se sahAyatA pAne kI AzA karate haiM ve "arahaNa kI corI aura sUI kA dAna' kara ke vimAna kI bATa joha haiM. (catra-1985nA "tyAgabhUmi'mAM lekhaka zrI. lakSmIta rAyaNa pacIsiyA) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijJAna ane zeAdhakheALa 97 - vijJAna ane zodhakhoLa manuSyakRta sU vijJAnanI pragati eTalI badhI thai che ke kudaratI banAvA ane zaktionu anukaraNa sadLatAthI karI zakAya che. sUryanA jeTaleA prakAza ane garamI pedA karavAnI zeAdha karavAmAM AvI che; ane eTaletha nahi aTakatAM, te garamIvaDe, jamInamAM nahi, paraMtu prayAgazALAmAM rAsAyaNika khAtaravaDe kharI ke DabAmAM mATI bharI vAvavAmAM AvelAM khayAMmAMthI pAka utAravAnI ( ane te paNa kudaratI pAkanA karatAM aDadhAthI paNa echA samayamAM ) zeAdheA ane saphaLa prayAgA thayA che. amerikAnI kelIpheniyA yunivarsiTInA khetIvADI khAtAnA e vijJAnIoe 300 kenDala pAvaranI khattIomAM "Argana " gesa bharI sUryanA jeTaluM teja ane garamI pedA karI prayAgazALAmAMja kharaNIomAM khAtaranA jevA guNavALAM rasAyaNNA bharyAM ane tyAMja dhauMnuM vAvetara karyu. ane e ghauMnA vAvetaramAMthI mAtra traNa mahInAmAM ghauMne pAka utAryo, jyAre bIjI sAdhAraNuM. jamInamAM ghauMnI vAvaNI pachI pAkane eAmAM ochA pAMca mahinA lAge. amerikAnI prayogazALAomAM mAtra sUryanA prakAzaja nahi paNa jUdI jUdI Rtue, cAmAsu, unALA, ziyALA temaja vAvAjhoDAM ane tAkAnA paNa ubhAM karavAnAM sAdhano che. tyAM AgaLa raMga ane vArnizAnuM TakAupaNuM' jovA mATe, eTale ke te keTalAM varSa sudhI kAma a paze te jANavA mATe tene sakhata garamI, sakhata ThaMDI, sakhata varSA ane vAvAjhoDAMnA kRtrima akhatarAmAMthI pasAra karavAmAM Ave che, ane pachI tenI khAtrI karavAmAM Ave che. X * vanaspatimAMthI meTara mATenuM baLataNa Deniyala hA| nAmanA eka amerikana vijJAnIe peAtAnI prayogazALAmAM evu eka yaMtra khanAvyuM che ke je vaDe te keTalIka jAtanI vanaspatiomAMthI meTaramAM kAma Ave tevuM nI jAtanuM pravAhI baLataNa utpanna karI zake che. AvI rIte teNe baLataNa utpanna paNa karyuM che ane tene akhatarA karatAM tene mAlama paDayuM che ke, te geseAlIna karatAM sArUM kAma Ape che; eTaluMja nahi paraMtu te eTaluM badhuM sastuM paDe che ke eka gelananI kiMmata bahu tA eka AnA jeTalIja paDavA jAya. x X X X 249 X X jamIna kheDavA mATe hAthIo jamIna kheDA mATe baLada ane gheADA vaparAyA joyA che, upayAga sAMbhaLyeA nathI; chatAM hAlamAM evI khabara maLI che ke, pradezamAM hAthIe meATI saMkhyAmAM thatA heAvAthI, khetI karavA mATe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat x x huvAnAM mAjA vaDe khArAka bagaDatA aTakAvavAnI zeAdha yUreApa-amerikAmAM leAkeA khAvA mATe pAuM, khIskITa ane roTalI bajAramAM banAvelIja khAya che. te khArAkInI cIjo vadhAre vakhata rahe teA bagaDI jAya; eTale evI rIte bagaDatAM aTakAvavA mATe je kAMi zeAdha karavAmAM Ave te ghaNI avakAradAyaka lekhAya che. amerikAnI sInasInA yunivarsiTInA prophesara snIkare evI zeAdha karI che, ke je jaMtuo reATalI thayA pachI te reTalIne bagADI nAkhe che te jatuene mArI nAkhavAM hAya teA reATalIne reDIonI mAphakanAM amuka prakAranA havAmAMnAM meAjA'mAM mUkavI joie. AvI rIte je reTalI upara prayoga karavAmAM AvyA heya te rATalI ATha divasa sudhI bagaDatI nathI. dUdha, nAraMgInA rasa temaja bIjA khArAke! paNa je jaMtuothI bagaDI jAya te jaMtuone paNa AvIja rIte nAza karI zakAya che. x X paraMtu e kAmamATe hAthIone AphrikAnA beljIana kAMgA hAthIone upayeAga akhatarA www.umaragyanbhandar.com
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 zubhasaMgraha-bhAga pAMcama rUpe karavAmAM Avyo hato, ane te uparathI mAlUma paDayuM ke, bethI daza varSa sudhInI uMmaranAM hAthInAM baccAMo A kAma mATe paNa upayogI ane sastAM thaI paDe che. nAnA hAthIone zIkhavavA mATe eka moTo hAthI kAme lagADavAmAM Ave che. eka hAthI be divasamAM aDhI ekara jeTalI jamIna kheDI zake che, ane kharca TekaTara karatAM lagabhaga dazagaNe ocho thAya che. traNa mAIla lAMbe bugade IMglenDamAM hAlamAM eka gaMjAvara bugadI DuMgaramAM koravAmAM Ave che. IgleMDamAM marasI nadInI nIce livarapUlathI barkanaheDa javA mATe ghaNI uMDAIe A bugado traNa mAIla jeTalo lAMbo thaze. kAma I. sa. 1930 mAM pUruM thaze. pahoLAImAM te 64 phUTa pahoLo thaze ane enI aMdarathI eka kalAkamAM 3000 moTaro pasAra thaI zakaze. ekI sAthe cAra moTaro lagolaga sAthe pasAra thaI zakaze. joke emAM evo niyama karavAmAM Avaze ke, dareka moTare bIjI moTarathI 100 Ta jeTalA aMtare rahevuM. uMdha mATe kALo raMga ITAlImAM gAMDA mANaso mATenI IspItAlanA eka DaoNkaTara meree patnee ghaNu daradInI tapAsa karyA pachI jAhera karyuM che ke, uMgha lAvavA mATe kALA re eraDAmAM kALA raMganI divAla heya, oDhavA-pAtharavAnI cAdaro ane ozIkAM kALA raMganAM hoya tyAM uMdha nahi AvatI hoya tevAne paNa jaladI ugha AvI jAya. je ene uMghaja nahi AvatI hoya ane ene lIdhe citta ThekANe nahi rahetuM hoya tevA mATe A upAya ghaNo sAre che ema eka jarmana UMTara rUDelapha keTajhanuM paNa kahevuM che. X dariyAmAM kalAnA 90 mAIlanI jhaDape janArI boTa atyAra sudhImAM sTImaro vadhAremAM vadhAre 30 mAIlanIja jhaDape jaI zake che. eka phreMca ijanere evI jAtanI beTa jevI nAnI sTImara banAvI che, je kalAkanA dariyAI 70 (jamIna uparanA 80) mAilanI jhaDape jaI zakaze. eTaluM ja nahi paNa game tevo tophAnI dariyo hoya chatAM DUbaja nahi. tophAnamAM paNa 40 thI 50 mAIlanI jhaDape jatAM tene mahenata paDaze nahi. A pheMca ijanera AraDIene remI che. teNe eka varSa pahelAM nAne meMDela-namuno taiyAra karyo hato. te pramANe have eka boTa banAvI che, je be laMbagoLAkAranA havAthIja bharelA ane baMdha karI dIdhelA siliMDara upara mUkavAmAM AvI che. A boTamAM 650 horsa pAvaranuM geselInathI cAlatuM meTara ejIna rAkhavAmAM AvyuM che. A ejIna cAle tyAre e beTa pANI upara jhapATAbaMdha cAlI jaze ane emaja jaNAze ke, pANIthI paNa jarA uMce uDatI hoya tevI rIte asAdhAraNa jhaDapathI jaze. A boTamAM e ijanera mAtra 6 mANasane laine kAMsathI nyuyaeNka sudhInI musApharI mAtra 60 kalAkamAM pUrI karavAnA IrAde rAkhe che. Akhe ATalAMTika mahAsAgara te potAnI boTamAM oLaMgavAno akhataro pAra pADaze. pachI evI bATA sTImara kaMpanI banAvI Apaze, jethI sTImaro baMdarathI seMkaDe mAIla dUra hoya tyAre tyAMthI TapAla laI AvavA temaja sTImaro baMdara cheDI gaI hoya te pachI paNa TapAla pahoMcADavAnA kAmamAM ghaNuM upayogI thaI paDavA saMbhava che. (tA. 7-10-1929nA aThavADika "muMbaI samAcAra"mAM saMpAdaka:---rAjayaMta) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25. zeSaNanItinA saMcA 98-zoSaNanItinA saMcA muDIvAde sarajelI viSama samAjaracanAmAM prasarI rahelI zikSaNa paddhatinI samAjavAdI samIkSA zikSaNazAstrIo kahe che ke, zikSaNanuM kSetra ekadezIya vicAronA pracArathI alipta che. emAM A "matavAda ke te "matavAdane sthAna na hoya. zikSaNa to rAjadvArI ke sAmAjika maMtavyonA sImADAthI vegaLuM rahIne vidyArthIone zaktivikAsano saMdeza Ape che; mATe emAM samAjavAda, sAmyavAda, majuravAda ke rASTravAdano raMga naja pUravo joIe, ema zikSaNazAstranA nipuNe dAMDI pITIne pikAre che. ane chatAM, eja zAstrIo mUDIvAdanAM maMtavyo para AkhAye zikSaNa zAstranuM maMDANa karavAnuM cUkatA nathI. je sAdhanasaMpanna varganA teo sabhyo che, te ja varganA svArthonI imArata teo prAthamika keLavaNIthI mAMDI viziSTa zikSaNa sudhInAM saghaLAM kSetramAM khaDI kare che. AjanI kulajhapaTa kaeNleje, zALAo, udyogamaMdiro, Athame, vidyApITha ane vizrAmo ekaja avicaLa muDIvAdanI preraNAnI e pravRtti kare che, ane bhAvi nAgarikonA ghaDatara mATe A samAna samAjaracanAnA Adarzo ubhA kare che; paNa ziSTa vargo'nA svArthonuM A pracArakArya te rAghaLI saMsthAomAM vyApaka che, eTale zikSaNazAstrIonI niSNAta najaramAM e mAtra keLavaNune svAbhAvika krama banI rahe che. eka hiMdamAMja nahi paNa AkhI AlamamAM zikSaNa prathAo A muDIvAdanA dhoraNeja dhape che. eTale e prathAonuM ullaMghana karatI koI paNa paddhati ziSTavargamAMthI sarajAyelA zikSaNazAstrIonI AMkhamAM khuMce che. AjathI be varSa agAu hiMdanA eka vikhyAta zikSaNaniSNAta sajajana laMDananI zikSaNazAstra pariSadamAM padhArelA. dhanapationA dhoraNe racelA zikSaNasiddhAMtethI chalakAtuM magaja laI e vidyAvizArada puruSa barlina sIdhAvyA. tyAM temaNe koI zerImAM zALAnAM bALakane samAjavAdanAM sUtrethI zobhatA vAvaTAsameta saraghasamAM kuca karatAM ane zramajIvIonA adhikAronuM saMcAmagIta lalakAratAM dIThAM. vidyAdhikArInuM kALajuM phaphaDI uThayuM. vatamAnapatranA pratinidhine mulAkAta ApatAM teNe kahyuM ke "nirdoSa bALakane A uMmare AvA rAjakArI vicArovaDe bagADavAM e kharekhara dila vidAranArI vastu che. kaMI nahi te prAthamika keLavaNamAM te bALakone koI paNa prakAranA pracArakAryathI vegaLAM rAkhavAM joIe.' zikSaNazAstrIonI A sarvasAmAnya manodazA che, ane e mane dazA kevaLa juThThI che. vastutaH bAlamAnasamAM rAjakAraNanA zikSaNanuM maMDANa bALakanI prajJAzakitanA prAraMbha sAtheja thAya che. tyArathI jIvananI jarUriyAta ane e saMpAdana karavAnI prAthamika paddhati te samajavA mAMDe che, tyArathI ja tenuM sAmAjika, Arthika ane rAjadvArI zikSaNa zarU thAya che. tAvaMta vargamAM janmelA ane 2 vargathI niyaMtrita evI rAjasattAnI zAsanaprathA nIce ucharelo bALaka prAraMbhathIja muDIvAdI zikSaNanuM saMpAdana kare che. enI AsapAsa muDIvAdanI mahattA sthApanArAM sAdhane ekaThAM maLe che. gharaAMgaNe ene anucaranAM jUtha paMpALe che, nizALamAM ene zikSake mAnathI badalAve che, samAjamAM enI cAlAkI upara muDIvAdanAM vAjItrA tArIpha pokAre che. anya mAnapara adhikAra sthApavAnI, e mAnathI adhika sagavaDo bhogavavAnI, emanAthI uMcerI mAnasika tAkAta dharAvavAnI ane e tAkAta Izvaradatta ne prakRtipraNIta che ema samarthana karavAnI mane dazA te zaizavathIja seve che. muDIvAdane mahattA ApatA dharmaguruo tene dAnezvarane suputra gaNe che. enA mATe udyAna, AnaMdagRho ane maMdironAM bAraNAM haradama khullAM rahe che. teno mAnavaMta pitA aneka pravRttiomAM paisA ApI samAjane ziSTa puruSa bane che, eTale te putra e saghaLuM muDIvAdanuM ja pariNAma che ema samaje che. sAdhanahIna zramajIvIo upara sItamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ spara zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA calAvavAmAM te Izvaradatta adhikArane amala jue che. samAjamAM saLagI rahelI Arthika asamAnatAne te kAi agamya zaktie yAjelA nyAyanAja paripAka lekhe che. ane zALAmAM jaine paNa muDIvAdanI mahattA sivAya te anya zuM zIkhe che ? mahenatu mAnavasamAjane cUsatA muThThIbhara muDIdArAnI sapattinA saMrakSaNA pATha tene kahyuM che ke "tAre cerI na karavI.'' samAjapara samRddhivAnAneA pa'jo bhIDI rAkhavA mATe tene kAmuka Adeza Ape che ke meATAne mAna Ape|.' vyavahAramAM game tevAM aLakhAmaNAM AcaraNA karyAM heya tenI yeAgyatA siddha karavA mATe pAThya pustakA pAkAre che ke "Izvara dayALu che, savArasAMja tenI stuti karavAthI saghaLAM pApAnA poTalA dUra thaze." paNa A saghaLAM pApa, aparAdha, ce.rI ane cazma pezI AjanI avaLI samAjaracanAnAM sIdhAM pariNAma che; mATe tenI sAme khAvA saLagAvavA joie ema kAi pAThyapustaka zIkha Ape che? sapattinA sadA upara ALasu muDIdArAnI lIsa abhaMga jALavavA mATeja sarjAyelI zikSaNapaddhatine evI zIkha kayAMthI pekAya ? koipaNa bALapAthI ema nathI kheAlatI ke dareka bAlaka-pachI te tAlevata hAya ke miskIna heA -mahenata karIteja roTalA raLavA joie, athavA te samAjamAM sahakAra ane Arthika samAnatA poSavA mATe pratyeka mAnavanI sAthe teNe saMpattinA sarjanamAM hirasA ApavA joie. tanamananI tAkAta e tA Arthika avasthAnuM sIdhu pariNAma che ane sa'pattinI vaheMcaNI, zrama ane samAnatAnA pramANamAM pADavAthI samAjanA keTalAye saDA dUra thaze.' Ama samajAvavAnI takalIpha kAi paNa zikSaNazAstrIe uThAvI che ? AMkha sAme kSaNe kSaNe ukaLatI A nakkara hakIkatA sAmeya ApaNane vidya-vizArade ema ThasAvavA mathe che ke, kevaLaNImAM vargavigraha, rAjakAraNa ke sthApita svArthI jevuM ka ija nathI. te pachI zALAomAM ane kaeNlejomAM rAjAnA rakSaNa mATe Izvarastutie zAmATe thAya che ! zA mATe kAi dAna denArA dhanapationAM guNagAnAnA meAMpAthI khalakAnAM manapara ThaMDIvAdanI chApa AMkavAnA prakaTa prayAsA AcarAya che ? kharUM zvetAM prAthamika zALAo ane kaeNleja tathA kiMDaragAna ane menTesarInAM diza A muDIdAra varganI svAsAdhanAnAM samarthAM zastro che. samAjapura sattAne dora calAvatA eka muDIdAra ane sAmrAjyavAdIone va. A AkhIye avaLI zikSaNupatine pracura upayAga peAtAnA hitapracAra mATe kare che. vizvabhAratI, pheleozIpa skUla ane dakSiNAmUrti bhavana jevI sasthAe A vargavigrahamAM ekaja chAbaDAmAM besI muDIvAdane pekhe che. sarakAranI AMkha taLe cAlatI zikSaNasa'sthAe paNa pAThayapustaka ane pAThakAdrArA rAtrAjyavAdanA vAMsA thADe che. bIjI khAjI Amavane mATe ubhAM karavAmAM AvelAM zikSaNamadirAmAMnI kaLavaNI, muDIdvAra mAleka! mATe naphA saMrjanArA adhIna zramajIvIo utpanna karavAnAja uddeza ve che. anna ApanAra, pagAra pAThavanAra, pAlana karanAra mAleka upara apUrva vaphAdArI rAkhavAne upadeza e keLavaNI Ape che. e zikSaNa Arthika ane mAnasika dheAraNe zikSitAnA kaie vikAsa sAdhatuM nathI. ene AkhA vyUhaja e vikAsanA avaredhamATe ane pagAradAra gulAmInA sarjana mATe goThavAyeA haiAya che. muDIdArA spaSTa samaje che ke, ekalA pazubaLathI zramajIvIene dhuNabhara lAvI zakAze nahi; eTale mahenatu mAnavA ane emanAM bALakAnA mAnasapara vaphAdAra gulAmInA saMskArA sthApavAnI kAbela yeAjanA emaNe khaDI karI che. e yejanAmAM IzvarapraNIta Arthika avasthAnu, adhyAtmavAdanuM ane mAnavanA uddAraka' dharmanuM tUta sauthI sabaLa zastra che. devamadirA ane mahi enA maDhe| A muDIvAdanAM vyavasthita sAdhanA che. vartamAnapatra ane vidyAlayeA enAM adhika hathiyArA che. dharma ane IzvaranA bhaya nIce mahenatu mAnavasamAja enA annadAtA' sAme uThatAM tharathare che. 'mAtRdevo mava' 'trAcAryo ma jevAM aneka sUtreA ene pAlakapratye vaphAdArI dAkhavavAnA Adeza Ape che. vastutaH e pAlaka pAlaka nathI, annadAtA nathI; paNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ mnmnmnnnnnnnnnnnn zeSaNanItinA saMcA 253 muDInA sAcA upAdako pAse vadhAremAM vadhAre zrama karAvI ochAmAM ocho pagAra ApanAra ane saMpattinA sRSTAonI mahenatanAM miSTa phalopara kRra tarApa mAranAra lUMTAre che, ema kaI zALAe, devamaMdire ke muDIvAdI vartamAnapatra Aja sudhImAM samajAvyuM che? muDIvAdI samAjaracanAmAM vidyAlayanAM mukhya be kAma che. eka to te AmavarganI olAdanuM mAnasa muDIvAda mATe bhakitapracura banAve che, ane bIjuM te sattAdhArI varganA vidyAthIene zramajIvIo para aMkuza AropavA mATe palaTe che. zramajIvIonA mAnasamAM gulAmI siMcavA mATe sattAdhArI varga zikSakanAM tAlImakhAnAM khaDAM karyA che. emAMthI taiyAra thayelA vidyAguruo nizALe nizALe muDIvAdanI adhirAjaka sattAnA acaLa pAyA AropatuM zikSaNa Ape che. e nizALAmAM amuka samaya sudhI keLavaNI laIne bahAra paDela mahenatu yuvaka pitAnA mAlekane annadAtA lekhI ajaba vaphAdArIthI tenA Adeza uThAve che. Aje badhI zALAomAM vidyArthIone je zikSaNa sAMpaDe che te temane muDIvAdI samAjavyavasthAnA vAhaka baLada banAvavA mATe ja che. je je amaladAronA hAthamAM keLavaNInAM khAtAM che, te sadhaLA muDIvAdanA pUjArIja hoya che. zikSaNanI saMsthAomAM koI viplavavAdI mANasa praveza na pAme tenI teo udhADI AMkhe avirata saMbhALa rAkhe che. vidyAdevInAM pavitra maMdiramAM kaI bhayAnaka tattva na pasI jAya eTalA mATe muDIvAde e maMdirane mekhare aneka cokIdAro khaDA karyA che. koI paNa dezamAM (raziyA sivAyanA) zikSaNanI kaI saMsthAmAM samAjavAdI zikSakane sthAna nathI; kAraNa ke te muThThIbhara chatAM sattAdhArI saMpattimAnanI viSama samAjaracanAno vighAtaka lekhAya che. ane evo zikSaka kadI ghusI gayo hoya te tene khUre hAle bahAra kADhavAnA SaDayaMtra satvara cAlu thAya che. muMbaInI eka muDIvAdI hAIskUlamAMthI bhAI jhAbavALAne maLelI barataraphI A varga kendrita sattAnA sANasAno abhaMga amala nathI sUcavatI ? pAThayapustakonI racanA paNa A viSama vargalakSI dhoraNeja thAya che. muDIvAdane dUra svArthonuM saMrakSaNa karavAnI nirapavAda bhAvanA A graMthane pAne pAne jaLavAI rahe che. e pustakonA lekhaka, saMpAdako ane prakAzaka muDIvAde sajelI viSama samAjavyavasthAnA upAsaka hoya che. A rIte A khA sAmAjika mAnasamAM "ziSTavaga"nI zreSThatAno bhUta bharAvAya che. vidyAthIne enI buddhinA udagamakALathIja muDIvAdanAM guNa, kIti ane anya lakSaNa mATe lAlasA upaje che. e zikSaNa saMpUrNa karIne te samAjamAM mokhare AvavA mathe che; sAdhya-siddhinA prayAsamAM te eAchA samRddhimAnonI pITha para paga daI mathALe pahoMce che, ane pachI kUvAne kAMThe pahoMcelA ziyALanI peThe te AdhArabhUtane sagavaDa mujaba UMDI khAImAM haDaselI mUke che. zikSaNasaMsthAonI bIjI nema sAcA zramajIvIone uttama keLavaNIthI virakta rAkhavAnI che. hAiskUlo ane kolejo, viziSTa vidyAnAM maMdira ane audyogika AzramanAM bAraNAM e mahenatu mAnavasamAjanAM saMtAno sAme baMdha rahe che. e maMdirane AMgaNe te zeSaNanItinA sarjanahAranIja olAda ubharAya che. A viSama sthiti sAme muDIvAdIo vade che ke "ame kaMI * zramajIvIo sAme A vidyAlayamAM avarodha ubhA nathI karatA. temane emAM AvavuM hoya to bhale Ave; paNa emane uMcI keLavaNI mATe manISAja kayAM che ?" A dalIla atyaMta bharamAvanArI che. zramajIvananA saMgAthIo tenA radiyAmAM pokAre che ke, muDIvAdIo vANInI A ajaba udAratA dAkhave che, paNa vidyAlayonI vyavasthAmAM teo hamezAM amArI sAme pratirodhaka to khaDAM kare che. e zikSaNa saMsthAono lAbha levAmAM zikSitene nANAMnI nikAsa eTalI karavI paDe che ke zramajIvIonAM khissAM mATe te badhI rIte bAdhaka nIvaDe che. pustake, phI ane bIjA aneka lapharAM upara eTale badho kharca karavo paDe che ke zramajIvIo emanI sAMprata sthitimAM e Arthika vyaya sahana naja karI zake. prajAne nevuM TakA bhAga eka ke anya prakAranI mArI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 zubhasa`graha-bhAga pAMcamA mAMthI AjIvikA raLanArA hoya che. enAM bALakane uttarapASaNa mATe ugatI avasthAmAMja khetare upara ane kArakhAnAMmAM kAme javuM paDe che, muDIdArA emanuM Arthika zASaNa karI evI adhama sthiti upajAve che ke temane zikSaNa levAnA samaya paNa na sAMpaDe. tyAre zikSaNa 'pAdana mATe jotAM nANAMnI vAta yAM karavI rahI? Anu prakaTa pariNAma zuM che ? bhaviSyamAna mAleke AvI uMcI zikSaNasaMsthAomAM zASaNanItinI tAlIma laine zramajIvIone cUsavAnAM SaDayaMtrAmAM sabaLatA pUre che. A rIte AkhIye zikSaNaprathA vagavigrahanA vikarALa pAyApara kUca kare che; aMkagaNitanA dAkhalAmAM ke bhautikazAstranA siddhAMtAmAM bhale zASaNanItinI tAlIma muDIdAra vidyArthIone na apAtI haiAya, paNa bIjAM pAyapustakAmAM, sAmAjika vyavahArAnA zikSaNamAM, DI majurInA saMbaMdhanu' saMpAdana zIkhavavAmAM, audyAgika vyavasthAnA jJAnadAnamAM ane vidyArthI jIvanane pagale pagale, va kendrita ane ekadezIya keLavaNIja apAya che. hiMdanAM vidyApIThAmAMthI bahAra nIkaLatA arthazAstrIe ane samAjazAstrIenI maneAdazApara jarA najara nAkheA. e saghaLA 'zAstraniSNAtenuM mAnasa muDIvAdanA raMgeAthIja kharaDAyalu hAya che. prA. khuzAla zAha bhale game tevA samartha arthazAstrI ke samAjavAdanA samajanArA hoya, paNa enA jJAnane upayAga muDIvAdane majabUta karavA taraphaja deArAyalA rahe che. jema hiMdamAM tema khIjA dezAmAM paNa viziSTa zikSaNa saMpAdana karanArAeAnI maneAdazA muDIvAda taraphaja DhaLatI rahe che. itihAsa ane bhUgALa, jIvanacaritrA ane AtmakathAe, e badhuja muDIvAdanI mahattAnA sthApana mATe zIkhavAya che. nRpatie, samrATA, amIre, umarAve!, jamInadArA ane udyogapatione dareka dezanA itihAsa rASTranA sukAnIo ane saMrakSakA lekhave che. A badhA mahAjate khIjAnI mahenata upara lUTArAnI peThe mahAlatA haiAya che ane chatAM zALA-mahAzALAmAM pADavAtA itihAsagraMntheAmAM emanAM nAma ane kAma upara Adarza puruSone jhaLakatA tAja Are|pAya che. saMpattinuM sarjana karanArA mahenatu mAnavAne paDakhe ubhA rahI raNuja ga khelanArA ane e raNayajJamAM jIvananI Ahuti ApanArA viplavavAdIone koi itihAsa prAMsatA nathI. kyAMthI prazaMse? e zahIdeA tA anyAyI adhirajaneAnA kaTTara duzmanA hatA; eTale te kAvatrAMkhAjomAM khape che. ApaNI sadhaLI zikSaNapaddhatione A va lakSI saravALe che. ATaluM jANyA pachI kANu nahi pAkAre ke zikSaNasa sthAo e roASaNanItinI tAlIma mATe sarjAyelA saMcAja che." (tA. 23 tathA 30-jUna-1929nA '"prajAmitrakesarI" mAM lekhaka -makaraketu) 99 - vrato ane tahevAro taMdurastI ane Atmika zAnti mATe che. hiMdanAM vrata, utsavA ane tahevArA dekhAdekhI, rUDhi ane zraddhAthI paLAya che ane ujavAya che. te badhAmAM gUDha tattva ane vijJAna che ane bAra mahinAnA tahevArAmAM zravaNa mahinAnA tahevArAnuM vadhAre mahattva che ane dhArmika svarUpe veda sAthe sabaMdha dharAve che. nityanI sadhyAmAM adhama satra evu sUcave che ke, pRthvI vagere paramezvare utpanna karela che. khAra mahinAnAM nAmeA, Rtu vagere jyotiSazAstrane anurUpa che. zrAvaNa suda 15 nA rAja-pUrNimAne rAja zravaNa nakSatra hAya che eTalA mATe zrAvaNa mAsa evu nAma ApavAmAM AvyuM che ane pUnemanuM nAma zrAvaNI rAkhavAmAM AvyuM che. mANasamAM cAra varNa che:-brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zUdra. zrAvaNI tahevAra brAhmaNeAnA che, vijayAdazamI kSAtrayeAnI che, divALI vaizveAnI che ane hALA znonI che. matalaba e che ke, zrAvaNImAM vedAnu adhyayana thavuM joie eTale veda bhaNavA ane bhaNAvavA joie. zrAvaNI pUrNimAne divase upAkama, rakSAdhana ane zrAvaNI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa paNa kAma paNa . A dro ane tahevAre taMdurastI ane Atmika zakti mATe che, rapapa karma karavAmAM Ave che. devage pUrNimAne divase caMdragrahaNa ke saMkrAMti hoya che te upAkarma, rakSAbaMdhana vagere zrAvaNa suda 5 ne roja karavAmAM Ave che. upAkarma sAthe rakSAbaMdhana saMkaLAyelIja che, ema gRhyasUtra kahe che. zrAvaNIne divase upakarma karyA pachI AcAryone tyAM vedAdhyayana thatuM je pa. pUrNimAe samApta thatuM. upAkamamAM paMcagavyo (gAyanuM dUdha, dahIM, ghI, mUtra ane chANa) eTalA mATe vaparAya che ke tethI AMtarika ane bAhyazuddhi thAya che. gAya jaMgalamAM carIne aneka va Aspati khAya che ane temAMthI chINa bane che. mATe chANa(gobara)ne pavitra gayuM che. darbhanA saptarSimAM kazyapa, bharadvAja, gautama, agni, yamadagni, arUMdhatI sAthe vasiSTha ane vizvAmitra, ema sAta RSionI pratiSThA karavAmAM Ave che. zrAvaNamAM varSARtunI prabaLatAthI dUrvA, adheDA (apAmArga ane bIjI daivI vanaspatio puSkaLa thAya che. dUrvA amRta che, apAmArga ane kuzA (dAbhaDo) aneka rogo tathA pApono nAza kare che. A pApanAzaka vastuo che. mArja na karavAthI svarachatA. zItaLatA ane prabaLatA prApta thAya che. paMcagavyathI vAta, pitta ane kaphanA rege, raktadoSa, bhrama, zrama, viSajavara, arza, saMgrahaNI, gu9ma, pAMDu, zULa, khujalI, zvAsa, Amajavara, ajIrNa, sajA, mUkha ane netraroga, apasmAra vagere maTe che; dehazuddhi thAya chenetranuM teja vadhe che; buddhi teja thAya che; bhUtabadhAnuM nivAraNa thAya che; AyuSya vadhe che; maMgaLarU5, hAI hRdaya hitakArI thAya che ane amRtasamAna guNa kare che. mATI ane bhasmathI cAmaDI sApha thai kuSTharoga maTe che. dAha, dudha, vAtAdi roga nAza pAme che. A badhI vAto pAzcAtya raMge raMgAyelA ApaNA dAktara sAhebene gaLe nahi utare, paNa Aja bAbata amerikA athavA yUropamAMthI jAhera thAya te DaoNkTara sAheba kaheze ke, navI zodha bahAra paDI che ! chANamAM jaMtuo nAza karanAruM tattva che ema amerikAnA suprasiddha vidvAna vijJAnaziromaNi Do. abrAhama liMkane jAhera karyuM che. varSARtumAM pitta saMcaya thAya che te A kriyAthI nAza pAme che. A to upAkarmanuM vaidyaka vijJAna thayuM, paNa tenuM tAttvika vijJAna to ghaNuM che. rakSAbaMdhana upakama thaI rahyA pachI bapora pachI thavuM joie. sarasava, cokhA ane suvarNanI eka poTalI banAvI tene rezamI dere bAMdhI pUrvadizA tarapha ubhA rahI maMtravaDe hAthe baMdhAvavI. balirAjAne rakSA bAMdhavAthI te mahAbaLavAna ane dAnavIra thayA hatA. prAcInakALamAM rAjAe rAkhaDI baMdhAvI raNasaMgrAmamAM sIdhAvatA hatA ane vijaya meLavatA hatA. bhAratIya rAMganAo vidhamaonA AkramaNa vakhate dharmadaSTie rAkhaDI bAMdhI atyAcArIne bhAi banAvI detI ane e pramANe potAnuM pativrata pALI letI hatI. vrato ane tahevAranAM mAtA batAvanArAM aneka pustako bahAra paDyAM che, eTale A ThekANe te badhAMnuM varNana azakya che, paNa mukhya tahevAra namunArUpe atre lakhyo che. jaina dharmanA paryuSaNa parva paNa zrAvaNa mAsamAM Ave che. musalamAnonA pegaMbaranI janmatithi ane pArasIenA keTalAka tahevAre paNa zrAvaNamAsamAM Ave che. hiMdue zrAvaNa mAsane pavitra mAsa gaNI eka vakhata jame che. strIo gAyonI pUjA kare che. zrAvaNanA meLAonuM rahasya paNa ghaNuM UMDuM che. sudharelA da tAvaraNe joI ane zikhA (coTalI) kaDhAvI nAkhI nekaTAI ane bAbarI dAkhala karI che, je brAhmaNo sudhI paNa pahoMcI che. "sApa gayA ane lIsoTA rahyA" e hisAbe have badhuM "hA rAkhe' jevuM cAle che. jatavAdanA A jamAnAmAM heTela, thIeTara, reve Trane ane dharmazALAo jaMtuo phelAve che. jamatI vakhate nahAvAnuM to dUra rahyuM, paNa bahAranA saMsargavALAM kapaDAM badalavAnuM ane hAtha, paga ane mAM je sauthI vadhAre asvastha hoya che te paNa dhovAnuM ALasa kahe ke phezana kahe teNe ghara ghAlyuM che, pariNAme dardI ane akALa maraNa vacce jAya che. (kaTobara-1929nA vaidyakalpataru'mAM lakhanAra "je") Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA 100 - kRSNa prabhu karmayogI ! tame prema kerA pUrNa avatAra re, kRSNa prabhu kayAgI. tame kamamAM karAvye adhikAra re, tame jUdA chatAM jogavyA vahevAra hai, 31 kRSNa prabhu kama yAgI. tame jaLa para kamaLa AkAra re, zrAvaNa mahinAnI medhalI re, vada AThamanI madharAta re tame avataryA karavA prabhAta re, kRSNa prabhu kama`cAgI. gAyA cArI gAma goMdare re, vaLI pUnna karI parivAra, gArakSA dharma zIkhavyA re tame banI beThA Ape gAtrALa re, mathurAmAM mArI kaMsane re, karyAM ugrasenane bhUpa mAtApitAnA baMdha cheoDiyA hai tame kedakhAnuM kayuM tIrUpa re, gurune ghera bhaNavA rahyA re, tyAM setyAM gurunAM carNa lAkaDAnA bhArA levA jai raeN tame zIkhavADayA guru sevA dharmAM re, garIba sudAmA mitrane re, karyAM potAnA karatAM savAI ajAcaka vrata enu jALavyuMre tame bAMdhI batAvI mitrAi re, kRSNa prabhu kama yAgI. yudhiSThara yajJa AdaryAM re, eNe jamADayAM cAre varNa eThAM patarALAM upADIne re tame zIkhavADayA sAcA sevAdhare, kRSNa prabhu kama yAgI. kRSNa prabhu kayeAgI. kRSNa prabhu kama yAgI. kRSNa prabhu ka yAgI. pAMDava kaurava kerA yuddhamAM re, tame hAMkayA arjunanA ratha hAthamAM hathiyAra lIdhA vinA re tame jItADIyA mahA jaga hai, gItAgAyanAM jJAna dAhIne re, tame pIdhAM pAyAM amRta; vaLI veNuM vagADI mana rIjhavyAM re tame va MdanIya che| Izvara re, kRSNa prabhu kayegI. zAradA"nA eka aMkamAM lekhakaH rA. IzvaralAla karasanajI jozI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 11 35 www.umaragyanbhandar.com
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 257 mRtyu marI gayuM re lela! 101-mRtyu marI gayuM re lola! jamachata jatIndra-zahIdanAM zUrAtana baporanA bAra vAgI gayA che. lAhoranI bosTala jelanA daravAje eka Atura ToLuM rAha jue che. vAraMvAra daravAjethI khabara kaDhAve che. savAranA ATha vAge aMdara gayela jatInanA bhAI kiraNudAsa hajI pAchA pharyA nathI. zuM haze ? veMkaTaro jhapATAbaMdha aMdara jatA dekhAya che. koI pAchuM pharatuM nathI, jatInanI sthitinA bhaya upajAve evA samAcAra sAMbhaLavA mATe sau taiyAra banIne ubhA che. rAja karatAM Aja mAmalo vadhu bagaDelo lAge che. eTalAmAM kiraNadAsa pAchA vaLe che. sau temane viMTaLAI vaLI pUche che. jatInane kema che ? phikake cahere, uMDA avAje te kahe che ke bhAgyeja be kalAke te vadhu kADhe. tenI jIvanaderI kayAM tUTI jaze te samajAtuM nathI. pachI sapaTemabaranI 13 mI tArIkhe bapore 1 ne 5 miniTe jatIna gayo. tAra upara tAra chUTayA, hiMdabharamAM gamagInI phelAI gaI. tAlAInI 13 mI tArIkhe jatIne upavAsa zarU karyA. bhagatasiMga ane dattanI laDatamAM eNe sahAnubhUti ApavA mATe prANa pAtharavAno nizcaya jAhera karyo. divaso to jhapATAbaMdha pasAra thatA gayA; paNa rAjadvArI kedIonI sthitimAM pheraphAra na thayA. upavAsa cAluja rahyA. upavAsIonAM aMga jUThAM thayAM. hAthapagamAM lohI pharatuM aTayuM, mAtra chAtInA dhabakArA saMbhaLAtA. lehInI ulaTIo thaI. cetana thIjI gayuM. e jatIna koNa hatA? jatIna baMgALI hatA. nAnapaNathI enI makkamatA jANItI hatI. paisAnA phaMdamAM e paDe nahoto, dhAre e pUruM karavuM e eno nizcaya hato. baMkima bihArI bAbuno e ka putra hato. enAM sagAMsaMbaMdhIo ene hetamAM " meMdo " kahetAM. ene eka nAnI bahena hatI, tenA tarapha jatInane khUba bhAva hato. jatInane varNa kRSNa hato ane kiraNadAsanA gaura vaNane jotAM ke bhAeja mAne ke e bane eka mAnA dIkarA haze. enAM sagAM ene buDathala mAnatAM, haThIlA gaNatAM, chokavAda samajatAM. jatIna jyAre 10 varSanA hatA tyAre 1914 mAM tenI mAtA gujarI gaI. tyArapachI aneka du kho sahana karatAM karatAM mAtRbhUmine khAtara 25 varSanI juvAna vaye jatIna sidhAvyo. jyAre dezamAM asahakAranI bharatI pharI vaLI tyAre jatIna jhAlyo na rahyo. sattara varSano juvAna jatIna AnAkAnI karavAmAM vakhata gumAve tema na hatuM. eNe paNa sAutha sabarbana kaeNlejanA tyAga karyo, ane tanamanathI jhuMbezamAM joDAye. enA pitAne AvI vAta gamatI na hatI. temaNe jatInane bolAvyA ne AvA DhaMga choDI devA kahyuM, paNa jatIna AgrahI hato. eNe vinayathI pitAne jaNAvI dIdhuM ke, mAruM kArya khoTuM nathI ne ApanI kiMmatI salAha huM svIkArI zakato nathI. pitAe pitAnI sattA vAparI, e mAvinAnA bALakane kahI dIdhuM ke, jo emaja hoya to pharI pera moDhuM batAvIza nahi ! jatIna tyAMthI upaDayo te UMgresa eNphIsamAM zrI hemendranAtha dAsaguptAne tyAM gayo. pachI to sabhAo, saraghase, paisAnI ugharANuM evAM koMgresanAM kAryamAM eNe jhaMpalAvyuM. e badhAmAMthI samaya maLato te vakhate te TayUzana Apato ane temAMthI maLatA mAtra 10 rUpiyA uparaja teno gujAre nabhI jato. jatIna keTalIya vAra sAMje khAto nahi, ane keTalIya vAra pauA khAI 5Daye raheto. Ama chatAM keMgresanA kAryomAM paNa enAthI potAnA paisA kharcI devAtA. eno makAma ugresa eNDIsamAMja rahetA. maracharanA upadravavALI gaMdI jagyAe AvelI ephIsamAM rAta pasAra karavI e paNa kaThaNa kAma hatuM. eka rAte koI gorA amaladAre eka baMgALI sannArI hemanalinI ghoSa upara potAnI soTIvaDe humalo karyo. koMgresanA keI svayaMsevake enA hAthamAMnI soTI khuMcavI lIdhI. e sorI. zu. 17 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 zubhasaMgraha-bhAga pAMcama teja amaladArane pAchI meMpavI ane tenI zaramanuM tene bhAna karAvavuM, evuM e badhAe nakkI karyuM. jatInanA mitrane lAgatuM ke ene moTI moTI vAto karavAnI Teva paDI gaI che, mATe tene ja kasI je. jatInane vAta karI, te taiyAraja hate. soTI laIne mI. kIDa pAse te upaDI gayo. A humalo karanAra mI. kIDa che ema saue nakakI karyuM hatuM. "elIsiyama roDamAM AvelI mI. kIDanI oNphIsamAM jatIna gayo ne jaNAvyuM ke, tamArA mubAraka hAthamAMthI jhuMTavI levAmAM AvelI A soTI pAchI vALavA huM Avyo chuM. mI. kIDe mulAkAta to na ApI, paNa ATalI mahenata levA mATe AbhAra to mAnyo. te pachI paradezI kApaDa upara pIkeTIMga zarU thayuM. jatIna te lAgaleja jhapaTAyA, tenA upara kAma cAlyuM ne gunhegAra Tharyo ane ene 6 mAsanI jela ThakavAmAM AvI. hugalInI jelamAM tene pahelI vAra sarakAranI mahemAnagIrI cAkhavA maLI. tyAMthI chUTayo eTale vaLI pitAne lAgI AvyuM tethI putrane ghera laI gayA ane kaeNlejamAM dAkhala karAvyo. jatIna yunivarsiTI "kAra"mAM joDAyo, inTara pAsa karI ane baMgavAsI kalejamAM bI. e.nA vargamAM dAkhala thayo. paNa paDhAvyuM paDhe evuM paMkhI e na hato. ene te svataMtratA mATe tanamanATa thato hato. ene lAgyuM hatuM ke, dezanI A sthitimAM kolejamAMthI sAhitya ke ItihAsa, gaNita ke vijJAna nahi zIkhIe to dezane kazuM bhAre nukasAna javAnuM nathI; eTale te abhyAsa karato hato chatAM tenI caLavaLe te cAluja hatI. dakSiNa kalakattA jIllAnI keMgresa kamiTine e sahAyaka maMtrI hato, ane baMgALa koMgresa samitine e sabhya hato. 1925 nA navembara mAsanI 24 mI tArIkhe te pharI pakaDAyo. baMgALAmAM cAlI rahelI ugra caLavaLane dAbI devAne sarakAre khAsa kAyado racyo hato, temAM jatInane sapaDAvyo. tyArathI te 1928 nA oNkaTobara sudhI jatIna aneka jelamAM rakho . pahelAM to ene presIDensI jelamAM rAkhyo. tyAMthI midanApura mokalyo. asahya tApathI tyAM te eka divasa bebhAna banI jatAM mamanasiMganI jelamAM enI pherabadalI karI. tyAM vaLI no kisso ubho thayo. lephaTananTa karnala o'brAyana pitAne pAkI vayanA eTale saunA pitA mAnatA hatA. eTale potAnI samakSa-pitAnI sAme-jatIna jevuM chekarUM besI rahevAnI asabhyatA ke gunho kare e temanAthI khamI na zakAyuM. jatInane ubhA thavA pharamAvyuM. jatInane lAgyuM ke, A gArA mAruM apamAna karavA mAge che. eNe dAMta pIsIne javAba dIdho ke "AvI jA bacA A'kone ! khoparI phoDI nAkhIza." eTale te pAcho kesa cAlyo. jatIne Ama kahI ebrAyana upara humalo karyo ! AvI tarakaTI rItithI kaMTALI jaIne upavAsa AdaryA. 20 divasa sudhI eNe laMbAvyuM. tarata tapAsa zarU thai. sarakAre dhyAna pahoMcADayuM. ebrAyane jaNAvyuM ke, huM mArI jAtane jatInanA pitAtarIke mAnato hato; kAraNa ke mArI uMmara pAkI thaI che. bhUlanI mAphI mAguM chuM. pachI jatIne paNa yogya khulAso karyo. Ama samAdhAna thaI gayuM. haju sudhI to traNa-cAra jela jatIne joI hatI, paNa ene nasIbe baMgALanI badhI jelano anubhava levAno hate. mIAnavALI jelamAM ene dhakelavAmAM AvyA. tyAM te dezabhaktinI kacerIja karavAmAM AvatI ane jamIna upara paNa tyAM khUba vItyuM. lAMbo kALa tyAM rAkhIne vaLI pAchA ene DhAkAnI jelamAM mokale. tyAMthI citagAMvanI jelamAM mokalavAmAM Avyo. Akhare 1928 nA kaTobaramAM e cho. enI taMdurastI bagaDI gaI hatI. enA magaja upara enI jelayAtrA daramiyAna gujarelA trAsathI paba mAThI asara upajI hatI. enI smaraNazakti zithila banI gaI. enI AMkhonuM nara ghaTayuM. have pahelAM jeTaluM spaSTa e joI zakato nahi. jelamAMthI bahAra nIkaLyA pachI enI priya bahena gujarI gayAnA samAcAra ene maLyA. mAvinAnA jatInane e bahenathI ghaNo dilAso hate. namAyI bahenane jatIna upara khUba bhAva hato. jatIna vicArate ke, huM ghera hota to bahena bacI jAta. chelI mahAsabhA vakhate svayaMsevakonI je jaMgI pheja ubhI karavAmAM AvI hatI temAM enI ghaNI jahemata hatI. subhASa bAbunA hAtha nIce ene adhikArI nImyo hato, jyAM teNe suMdara sevA * bajAvI hatI. enA adhikAranI rUe e dhArata to gresamAM jaI dhuraMdhara netAonAM bhASaNanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRtyu marI gayuM re lola! 259 svAda cAkhI zakata, paNa e sainika hato ne pitAnI pharajanuM tene tIvra bhAna hatuM. eNe AkhA samAraMbhamAM potAnI jAtane ghasI nAkhI. eTalI javAbadArI, eTalI mahenata, eTalI kartavyaparAyaNatA jatInamAM ubharAtI hatI. te jelonA pravAsamAMthI rakhaDIne chUTayo ke tarataja pharI pAcho kaeNlejamAM dAkhala thayA ane rAjakAraNane lagatAM pustakono bahoLA abhyAsa karavAmAM e rokAye. svataMtratA mATe mathatA bIjA dezanA ItihAsa tapAsavAmAM eNe citta lagAvyuM. dakSiNa kalakattAnI rASTrIya zALAmAM e kavAyata zIkhavavA jate. cha mahinA sudhI teNe e kArya uThAvyuM, chatAM enI sevAnA badalAmAM eNe pAI sarakhI paNa mAgI nathI. ene nANAMnI jarUra na hatI evuM to hatuM ja nahi. e to vakhAne mAryo badhe pharato hato. ene bhUkhyA paNa uMghI javuM paDatuM hatuM, chatAM e pharI pAcho pakaDAyo tyAMsudhI kavAyata zIkhavavAnA satata kAmamAMthI pAcho haThayo nathI. aneka saMsthAo sAthe ene saMbaMdha hato ane e saMbaMdhane upayoga za karavo te paNa teNe nakakI karI nAkhyuM hatuM. dakSiNa kalakattAmAM svayaMsevakanI caLavaLa kema karIne jelamAM phelAya eja enuM dhyeya thai paDayuM hatuM. jatInane nirdoSa bALake bahu priya hatAM. strIo tarapha paNa kAMI kaTTara vireAdha na hato, chatAM e paraNavAnI te naja pADato. eka vAra tenAja jevo sahana karI karIne kasAyelo mitra paraNavA beThe, tyAre ene tenA AvA vartana tarapha khUba Azcarya ne kheda upajyA. e lamasamAraMbhamAM te gayo paNa te ziSTAcArane khAtara. deza mATe kArya karanArAo je gRhasthAzrama mAMDI besI jAya te jeTalI nIDaratAthI teo ekalA rahIne moraco mAMDI zake teTalI hiMmatathI koIpaNa jokhamavALAM kArya teo hAthamAM naja laI zake, ema jatIna khAtrIthI mAnato. enI juvAnIne upaga ene svataMtratA khAtaraja karavo hato. tenA utsAhane eNe lagna karI choDI dIdho nahi, paNa dezanI AjhAdInI je laganI lAgI hatI te taraphaja tenI mITa mAMDelI rahI ane lagnanI vAta teNe kadI kAna upara dharIja nahi. garIbAIthI ke bhUkhathI e muMjhAto na hato. e kadI yAcanA karavA jevI dIna mukhamudrA karI pharato nahi. evI rIte gamagIna ne dIna banIne pharatA lekene joIne ene manamAM khUba lAgI AvatuM. keTalIka vAra to cIDhAI paNa jatA. svataMtratA mATe bhaya hovAne ene vicAraja nathI Avyo. e 25 varSane juvAna ekaja vicAra karate, ekaja vartana rAkhatosvataMtratA arthe jIdagI phanA karavI, hasate mukhe junA joga thavAnI taiyArI rAkhavI. pitAnA pakSa mATe e thAya eTaluM badhuM karavA cUkato nahi. baMgALAnI prAMtika koMgresa kamiTinI cuMTaNImAM eNe matapatra addhara guma karelAM. baMgALAnI dhArAsabhAmAM eka svarAchasTa sabhyane madada karavA potAnA pitAnA khissAmAMthI cUMTaNIne lagatA khAnagI patre e uThAvI gayeluM. IzvarathI dareka bAbatamAM DarI DarIne cAlavAnuM e bhUlI gayo hato. devI zaktimAM ene vizvAsa hato, paNa vAraMvAra vediyA tAranI jema "Ama kema bane, Ama to karI ja na zakAya" evuM e kadI mAnatA nahi. dezanI khAtara eka paNa taka jatI karavI e ene mana ekhe dezadroha hatA. rAjakIya vicAremAM je sagAMo enAthI viruddha vicAra dharAvatAM hoya temanAM AmaMtraNa svIkAravAM e enAthI banI zakatuM na hatuM. nyAtamAM, samAjamAM, zikSaNamAM-badhe ekaja vAta, ekaja paddhati, ekaja ciMtana. sainikatarIkenI jIMdagI mATe ene khUba lAlasA hatI. vIranuM mRtyu pAmavAnI ene mATI umeda hatI. hRdayamAM e mAyALu ane Adra hovA chatAM e khUba sakhta mukhamudrA rAkhato. kaI divasa raDayo hoya evuM banyuM ja nathI. nirbaLatA rAkhavA jeTalI mUrkhAI to e karato ja nahi. ene jayAre khAtrI thaI ke mArI ghaDIo gaNAya che tyAre teNe kahevaDAvyuM ke, mArI sAyakala kAIne na Apaze. koMgresanA kAmane mATe te tUTI jAya tyAM sudhI eno upayoga karaje. mArA pitAne kaheje ke, jagannAthapurImAM jaI emanI jIMdagI pUrI kare, ane eTale eNe pitAnA sAthIone saMbhAryA che. devendra bojha ane vibhUti ceTarajI jevA vayevRddha keMgresanA kAryakartAo mATe teNe subhASa bojhane kAMI jogavAI karavA vinati karI. e banne jaNa mATe jatInane bahu mAna hatuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26o zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo jatIne maravAnI vAta pahelethI jANI lIdhI hatI, eTale enA zabane kevA saMskAra karavAmAM Ave enI vAta paNa eNe jaNAvI dIdhI che. huM baMgALI karatAM, hiMdI hovAnuM pasaMda karuM chuM, mATe mane hiMdI tarIke bALaje baMgALI rIte nahi, je eNe pitAne viSe kazuM mamatva dekhADayuM hoya te Aja veLA. zarIrane vicAra eNe karyo hoya te AtmA uDI gayA pachInA zarIrano, ene prANa te eNe svAtaMtryane arpaNa karyo hato. lAhoranI jelamAM jyAre eno javara utaryo nahi, jyAre enI nADI maMda paDatI gaI, jyAre enI jIbha bolatI baMdha thatI lAgI; tyAre sarakAre nImelI jelakamiTae jaNAvyuM ke Ane choDI de. enA uparano gunho sAbIta thayo na hato. e gunhegAra che ke nahi te kaI kahI zake tema nathI. eka nirdoSa juvAna hiMdIne bhUkhe rIbAvI mAryAnuM tahemI sarakAra potAne kapALe na caTADe to temAM sarakAranI zobhA hatI, paNa viparIta thaI gayelI buddhi viveka bhUlI jAya che, nyAya joI zakatI nathI, phariyAda sAMbhaLI zakatI nathI. tema jatIna tyAMja rahyo. eNe jAmIna upara chUTavAnI nA pADI. emAM to svamAnano nAza thato hato. emAM te siddhAMtane tiraskAra spaSTa thato hato. jatIna jIMdagI mAgato na hato, e to siddhAMtaneja A yahI hate. hiMdustAnamAM bhUkhe maratA mANasanI saMkhyA ghaNI che, paNa AvI rIte maraNane nhotarUM ApI jIdagI kurabAna karanArA vIralA paNa thoDA nathI. nirdoSa, juvAna, tapasvI juvAnenAM leAhI ITAze tyAreja svarAjyanI mahAna siddhi prApta thaze, jatInanA jevI taiyArI hajAronI che. "vikAsa"mAMthI) 102-pATaNa- Ayurveda vidyAlaya gujarAta ane kaccha-kAThiyAvADamAM AyurvedanA ucca zikSaNa mATe pATaNanI zeTha ujamazI pItAMbara Ayurveda mahAvidyAlaya jANItI saMsthA che. hiMdamAM AyurvedanI paDatI thaI hoya ane haju paNa tenA vikAsamAM naDatara thatI hoya to tenA aneka kAraNomAM rAjyAzrayanI khAmI e mukhya kAraNa che, temAM kaMika zaka nathI. hiMdanAM moTAM dezI rAjyo paNa AyurvedanA punarUddhAra mATe ghaNuM ja kare che, jo ke temAM apavAda mAtra mAsora ane vaDodarA rAjya che. zrI. mahArAjA sAhebe AyurvedanA pracAra mATe tene zAstrIya ane sudharelI paddhatie zikSaNaprabaMdha karavAnI AvazyakatA joI pATaNanA sva. zeTha ujamazIbhAIe rU. 1 lAkhanI sakhAvata ApatAM teTalI ja rakama ApI. e saMsthA sarakAre calAvavAnuM mAthe lIdhuM che ane te saMsthAmAMthI dara vaSe pAMca-sAta vidyArthIo je cothA varSanI uttama kakSAmAMthI pasAra thaI niSNAta lAyaka vaivAtarIke bahAra paDe temane rAjya taraphathI yogya uttejana paNa ApavAmAM Ave che. te mATe zrI. sarakArano gujarAtI samagra A dapremI prajAe AbhAra mAna ghaTe che. A saMsthA sArA niNAta zikSako ane borDanI dekharekha nIce cAlatI hoI te gujarAtamAM sArI prasiddhi pAmI lokapriya thatI jAya che, e khuzI thavA jevuM che; paraMtu AvI upayogI saMsthAno jeTalA ubhAhathI lAbha levo joIe teTalo levAmAM AvatuM nathI e tenA pariNAma uparathI joI zakAze. cAlu varSanI parIkSAmAM cothA varSa mAM che vidyAthIo, trIjA varSamAM che, bIjAmAM paNa che ane pahelA varSamAM mAtra 4 pAsa thayA che. A pariNAma jotAM sAmAnya rIte haju cAra-pAMca varSa sudhI dara varSe pAMca ke chathI vadhAre vara taiyAra thaI nIkaLe ema lAgatuM nathI. to AvI moTI ane upayogI saMsthAno A rAjyanAja nahi, paraMtu samagra gujarAtanA vedoe temaja e dhaMdhAmAM hita dharAvanArAoe vadhAre lAbha laI Atmahita sAthe Ayurvedano punaruddhAra karavAnA zrI. sarakAranA ane sva. zeTha ujamazInA hetuone saphaLa karavA jAhera vinati karIe chIe. (tA. 13-6-29 ne "sayAjIvijaya'mAMthI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkRSNa paramAtmA upara maMDAyele kesa 103-zrIkRSNa paramAtmA upara maMDAyelo kesa savArano pahe ra hato. Aje alakApurImAM deva, gaMdharva, kinnara, apsarA, RSimunio vagere idra mahArAjanI kacerI tarapha jaI rahyAM hatAM ane paraspara hasI hasIne vAta karatAM hatAM ke Aje te zrIkRSNa paramAtmA upara koI mRtyulokano mAnavI kesa calAvavA AvyA che. A carcAthI samasta ra9nAM naranArI "zrIkRSNa bhagavAna upara kesa calAvanAra mRtyulokano mAnavI kevo haze, e kutUha0thI Aje jotajotAmAM zrI Idradevano darabAra khIcokhIca bharAI gayo hate. zrI Idra mahAra ja pitAnA bahumUlya siMhAsanArUDha hatA. bAjumAM temanAthI utaratAM devadevIo virAjamAna hatAM. sAmA Asana upara eka garIba jevo jaNAte be bAjuthI phelI khavAyelo ane jenI zarIramAM hADakAM ane mAMsavinA kazuM ja na hatuM evo mRtyulokamAM AvelA hiMda nAmanA dezamAM vasatA hiMdusamAja nAmano manuthAkAra sthita hatA. ane tenI bAjumAM ja mRtyulo nA mAnavI svAmI zrI. zraddhAnaMdajI mahArAja vIratAthI aDaga rIte A kesa kevI kunehathI calAvo tenA vicAramAM beThA hatA, ane eTalAmAMja sabhAmAM hA hA thaI. sAmethI e mayUrapayuta mukuTadhArI baMsInA bajAvanAra, sa mUlyavAna alaMkAra AdithI vibhUSita, jemanI pAchaLa makhamalano kiMmatI jhabbo laTake che tevA bhaktavatsala zrIkRSNa paramAtmA AvI pahoMcyA. sA emane jotAMja ubhI thaI gaI ane mAna ApyuM. zrI iMdra paNa sanmAnathI pitAnI najIka Arasana ApyuM ane kAryavAhI zarU thaI. zarUmAM svA. dhAnaMdajI pite dabadabAthI darabAramAM ubhA thayA ane jaNAvyuM ke, meM mArA prANapyArA dharmane sevA dehabalidAna jamavuM hovAthI A zrI Ida mahArAjanA darabAramAM mArA hiMdu samAjane mukadamo calAvavAne mane saMpUrNa aMdhakAra che, jemAM zrI Ida mahArAja koIpaNa to vAMdho leze nahi. A 'hiMdu samAja'-mArA asIlanI nIce mujabanI phariyAda che ke je hu AMka 1 tarIke raju karUM chuM. phariyAda arajI huM mRtyulokamAM bhAratavarSa nAmanA ramaNIya dezano rahevAsI hiMdu samAja ghaNIja namratApUrvaka nyAyaparAyaNa zrI Idra mahArAjanI variSTha adAlatamAM bhAratavarSamAM dvArikApurI nAmanI nagarImAM vaselA ane hAla kSIrasAgaramAM vAsa karI rahelA zrIkRSNacaMdra paramAtmA je vasudevanA putra che ane bhaktavatsalanuM khoTuM vizeSaNa jemane lagADavAmAM Ave che, temanA viruddha mArI A phariyAda che. jyAre dvApara yugamAM dharmano lopa thavA mAMDe tyAre temaNe amArA bhAratavarSamAM janma dharyo hato, ane bALa5 thIja pUtanA, kaMsa, jarAsaMdha, bakAsura Adi rAkSasono saMhAra karavA mAMDyA hatA ane zizupALane vadha karyo hato. tyArabAda dharmapriya pAMDavonI rakSArthe kurukSetramAM atula yuddha kaurava sainya sAme che hyuM hatuM. ane te samaye jyAre arjunane meha thayo tyAre temaNe gItAnuM jJAna tene AyuM hatuM. te vakhate temaNe kahyuM hatuM ke - yadA yadA hi dharmasya glAnirbhavati bhArata / abhyutthAnamadharmasya tadAtmAnaM sRjAmyaham / / paritrANAya sAdhUnAM vinAzAya ca duSkRtAs / dharmasaMsthApanArthAya saMbhavAmi yuge yuge|| - ame atyAre haDahaDatA kaLiyugamAM jyAre samasta hiMdamAM khechAne hAhAkAra vartAI rahyo che tyAre temanA AgamananI rAha jotAM temanA prathamanA zabda upara vizvAsa rAkhIne beThA mAruM zarIra IsAI ane islAmI matanA anuyAyIothI khavAI gayuM che. huM maraNaprApta sthitie chuM, chatAM pitAnA no bhaMga karI eTale vizvAsaghAta karIne e kahevAtA bhakatavatsala zrIkRSNacaMdra mArI vahAre AvatA nathI. eTale bhAratavarSamAM avatAra dhAraNa karI mArI rakSA na AvI sAdhu puruSonA rakSaNa karavAnI pharajamAMthI teo chaTakI javA yatna kare che. mArI Apa nAma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 zubhrasa'graha-bhAga pAMcamA dArane krUrI namra araja che ke, temane samajAvI mRtyuleAkanA bharatakhaMDamAM mokalavA ane jo tema chatAM tee na Ave te temanA upara nyAyanI khAtara vAraTa kADhI temane baLajarIthI paNa mArI rakSA arthe meAlI ApavA. khareja huM bahu duHkhI chuM. mRtyuleAkamAM mArUM' rakSaNa karanAra kAi nathI. ApanI pAse huM nyAyanI AzAe Avye chuM. te! mane avazya nyAya maLazeja. meM A Akhata temane lekhita arajI karI hatI, paNa tene satASakAraka javAba nathI. svAmI zraddhAna'dhrujInI dalIla A kuriyAda pUrI thatAM svA. zraddhAnaMdajIe vadhu dalIlamAM jaNuAvyuM ke, A phariyAdanI khAtA akSarazaH vizvasanIya ane satya che. ane tenI sAkhItInA badhA pUrAvA mArI pAse che. jo te AreApI tenA inkAra karaze teA huM badhuM rajI karIza. A TuMka vivecana pUrUM thatAM zrI. iMdra mahArAje AreApI zrIkRSNacakrane pharamAvyuM ke, ApanA taraphathI bacAvanA dhArAzAstrI kANu che? zrIkRSNacaMdra paramAtmAe pratyuttara vALyA ke, huM mArI jAteja mArA bacAva karavA zaktimAna hAvAthI mAre khIjA dhArAzAstrInI jarUra nathI. zrI iMdra--tamArI viruddha A phariyAda AvI che. te khAkhatamAM tamAre zuM kahevu che? temAM jaNAvelA AreApa zuM khareA che? zrI. kRSNucadra--jI hA, AreApa akSarazaH kharA che. paraMtu huM vizvAsadhAta karIne hiMdamAM avataratA nathI e AkSepa binapAyAdAra che. tenA bacAvamAM huM jaNAvuM hyuM. keHdvAparamAM jyAre huM bhArata varSamAM zrIkRSNa paramAtmAnA nAmathI avataryAM tyAre A hiMdu samAja AvA nirmAlya, dveSapUrNa mAMheAmAMhe kalahapriya, niLa, strIbALakAnuM rakSaNa karavAmAM azakta, vidhamI onA atyAcArone javAba na vALatAM mUge meDhe sahanAra bhIru, hADipaMjara sameA na hateA. te samaye tenuM suMdara zarIra bhalabhalA devane paNa mugdha karanArUM hatuM. malAya, strIbALakAnuM saMrakSaNa karavAne samartha, vidhI enA atyAcArane javAba vALI temane bharatakhaMDamAM AvatA aTakAvanAra ane peAtAnI sImAne abhedya rAkhatAra ajaba pAcanazitavALA te hatA. ane e svata Mtra bhArata duniyAnI sumadhura vADI hatI, sva`tuM naMdanavana hatuM. tyAM paradezI sattA na hatI. tyAM gulAmInI ja charA jakaDAyalI naheAtI. tyAM nyAya, vIratA ane yAnAM milana hatAM. e yeAgya kSetramAM avataravAmAM huM paNa bezaka mArUM sadbhAgya samajatA hatA. AjanA AvA eDALa hiMdu samAjanI rakSAthe e bhUmimAM avataravA mATe paNa khareja mane aNugameA thAya che. atyAre bhArata narakayAtanA bhagavI rahyuM che. nathI tyAM kAi zivAjI sameA samrATa ane nathI tyAM narasiMha ane mIrAM samAM bhakta hRdayA. mArA ATalA bacAvathI huM AzA rAkhuM dhru ke, phariyAdapakSanA dhArAzAstrIne sateSa thaze. vaLI mArA upara arajI AvI tene javAba meM suratanA 'hiMdu' patramAM gayA varSanA eka aMkamAM vALyeA che. dhArAzAstrInuM huM te tarapha dhyAna kheMcuM chuM. ATalA kacana bAda huM mArI jagyA lau chu. zrI iMdra-ApanA asIlanA bacAvamAM have Apane kaMi kahevuM che? svA. zraddhAnaMdajI--Apa nAmadAra samakSa mAre namratApUrvaka jaNAvavAnuM ke, AreApI zrIkRSNacaMdra hiMdusamAja upara je je AkSepa mUke che te yAgya che. paNa kahe che ke, hiMdu dharmanA bhakatA hiMdamAM nathI. e AkSepaneA huM sadaMtara inkAra karU chu; kAraNake huM paNa eja bhAratamAM hatA. dharmAMnI rakSArthe vidhI ene pacAvavAnA kAma mATe eka muslImanI geALIthI huM vidhAyA hatA. ethI zuM mArI dha`bhakti siddha nathI thatI? vaLI ma. rAjapAla paNa eja hiMdudharmAMnI rakSA vidharmIne javAba vALavA eka nAnuM sarakhuM pustaka prakaTa karI eka vidhInA kAtila churAnA bhAga thai paraleAke prayANa karI gayA! zu' te dha'bhakta na gaNAya? je mALA bhare ane bhajana lalakAre teja bhakata gaNAya ? zuM zrIkRSNacaMdranI DIkSanarImAM bhaktanI vyAkhyA AvIja che? eTalAmAMja zrIkRSNucaMdra khelI uThayAH-nahi nahi, huM bezaka ApanA tathA ma. rAjapAlanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkRSNa paramAtmA upara maDAyelA kesa 263 khalidAnane vakhANuM hyuM, paraMtu tame ane tyAMthI zahIda thaIne sva sadanamAM AvI gayA che. have mRtyuleAkamAM evuM yu' bhaktahRdaya rahyuM che? svA. zraddhAna dujIH hajI dilhI nagarImAM 'zuddhi samAcAra' mAsikanA adhipati svA. cidAnaMdajI mArI jagyA sAcavanAra hayAta che. vaLI DA. mujenuM nAma samasta bhAratamAM hiMdu dharmAMsevaka tarIke mazahura che. vaLI suratamAM 'hiMdu' nAmanA, vidhIne javAba vALI hiMdudha jAtinI rakSAthe dara ravivAre prakaTa thatA aThavADIka patranA taMtrI zrI cImanalAla revAza'kara joSI jemane nyAyAdhikArIe 13 mAsanI sakhta sajA ane rUA. 1000) nA daMDa karyo che, jemaNe virajI adAlatamAM apIla karatAM sajA 10 mAsa tathA daMDa 800) rU|. kAyama rahyo che, je hAla jelamAM che ane dhama khAtara-tana-mana ane dhanathI alidAna samapI jelanAM asaO kaSTa hasate mukhaDe sahI rahyA che. temane jelamAM keTaluM kaSTa paDatu haze tene khyAla temanA vajanamAM 22 ratalanA ghaTADA thayA, e uparathI Apa nAmadArane saheje AvI zakaze. AvA aneka bhakatA hiMdamAM hajI paNa vidyamAna che. zrIkRSNacaMdra-ApanI hakIkata satya che, chatAM mAre spaSTa jaNAvI devuM joie ke, atyAre bhArata ane hiMdu samAjamAM bezaka aneka bhakatA vidyamAna hazeja; paraMtu te sarvAMmAM huM jemane tyAM avatarI zakuM evu Adarzo A yugala eka paNa batAvaze!? kyAM che. vasudeva ane devakI mAtA? kyAM che e vahAlaseAyAM na6 ane yazAdA ? kyAM che e praNayamUrti rAdhA ane rukimaNI ? kyAM che e gAkula ane vRMdAvana! ane mArI suvaNmayI dvArikA hajIe yAda Ave che. kyAM che baLadeva samA vIryeAdha baMdhu, subhadrAsamI yuddhavizArada bhaganIe? mArA e gepasakhA ane e gepIe hajIye jANe mArI samIpaja che. e bhArata! ahA e ramaNIya bhArata khareja atyaMta Adaza hatuM. zu tame evI sRSTi sarjAvyA vinAja mane bhAratamAM khelAvI tamArA saradAra anAvI mArI hAMsI karAvavA mAge che ? jo A phariyAdamAM tamArA evAja manAbhAva hAya te! mane mApha karaze. AvA saMjogAmAM-tamArI A apamAnabharI paristhitimAM huM ApanI e mAgaNInA svIkAra na karI zakuM e dekhItI vAta che. svA. zraddhAnaMdajI~ezaka, Apane evI suramya bhUmi, evA sakhA, eveA piravAra saMpUrNa paNe hija maLI zake; paraMtu temAMthI kAMika uNapavALA pradeza ane parivAra ame bezaka amArI zakti mujaba upajAvI ApIzuM. ame Apane khIlakula apamAnita nahija thavA daie. jarUrathI ame Apane sa rIte madada karIzuM ane ApanA avatArane saphaLa banAvavAmAM amArA kALA ApIzuM ja. Apa jaNAvA che te sudhArA tAkIde karavAnI ame khAtrI ApIe chIe. nItimAna ane cAritryavAna sRSTi ame jarUra utpanna karIzuM. zrIkRSNacaMdra--upara jaNAvela sudhArA A hiMdu samAja tAkIde karI de. huM avatarI zakuM tevI nItimAna, cAritryavAna, kIrtivAna, tenepuja ane sudRDha gAtravALI devI taiyAra karI de; mArI dvApara yuga samI sRSTi bhAratamAM sa`vI de ane yeAgya kSetra upajAvI Ape te bilakula AnAkAnI vagara mArI pharajanuM mane saMpUrNa bhAna heAvAthI mArI svecchAthI bhAratamAM huM avatAra laiza. ATalI dalIla bAda zrIkRSNa, pAtAnu sthAna lIdhuM. anne pakSanI takarAra sAMbhaLyA bAda thADe! vicAra karI zrI iMdra mahArAje peAtAnu' jajamenTa nIcenA zabdomAM ApyuM. jajamenTa zrI iMdra mahArAjanI viraSTha adAlatamAM kesa naM. 1. vikrama saMvata 1985 phariyAdIH--hiMdu-samAja rahevAsI hiMda viruddha AreApI-zrIkRSNacaMdra vasudeva. rahevAsI dvArikAnA-hAla mukAma kSIrasAgara hiMdu samAjanI phariyAda mArI samakSa raju thai che, jemAM AreApI AreApane svIkAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo karate hevAthI vadhu pUrAvAnI jarUra nathI. svA. zraddhAnaMdajInI vakIlAta karavAnI yogyatA barobara che. AropI pote bacAva kare che. temAM bane dhArAzAstrInI dalIla khareja prazaMsApAtra che. zrIkaoNacaMdra ke jemane mRtyuloka paramAtmAtarIke hajI sudhI mAne che, temanA upara mukaddama mAMDavAnI apUrvA hiMmata badala huM hiMdusamAjane dhanyavAda ApyA vinA rahI zakato nathI; temaja zrIkuraNa paramAtmAnA asIma jJAnane pahoMcI vaLavA jeTalI zakti ane pravINatA meLI sarasa rIte phariyAda raju karavAmAM saphaLatA meLavavA badala huM svAmI zraddhAnaMdajInI yegyatAne paNa adara ApuM chuM. - vidvattAbharelI dalIlo upara vicAra karyA bAda huM hiMdusamAjane pharamAvuM chuM ke, zrIkRSNa paramAtmA avatarI zake tevuM dvApara yuga samuM kSetra utpanna karavuM ane temane avataravA mATe vinatipatra rajIsTara karIne mokalavuM. je tene I-kAra thAya te mane jaNAvavuM. te pachI huM temane bhAratavarSamAM mokalavA vAraMTa vagere kADhavA je ghaTatuM haze te karIza. A cUkAdo sAMbhaLI badhAmAM saMtoSa ane AnaMda phelAyo ane A ramujanI yAda karatA karatAM sau koI vIkharAyA. (tA. 28-8-29 nA "hiMdu'mAMthI) ------ -- 103-takSazilAmAM vidyArthIone kevI zikSA thatI? takSazilA-vizvavidyAlaya meM vidyArthiyoM kA jIvana kisa prakAra bItatA thA, irA saMbaMdha meM jAtake ke eka-do nirdeza kA avalokana upayogI hai. vidyArthI ane AcAryuM ke nirIkSaNa meM rahate the. unake jIvana ke sudhAra para AcArya bahuta dhyAna detA thA. yA kAraNa hai ki aneka bhAta ke daMDa bhI vidyArtha ko diye jAte the. takSazilA meM vidyArthi ke zArIrika daMDa bhI milatA thA. 'tilamudri-jAtaka' meM likhA hai- - "eka bAra kumAra brahmadatta ane AcArya ke sAtha snAna karane ke liye gayA. mArga meM eka vRddhA strI ne tila sukhAne ke liye DAla rakakhe che. vaha sammukha baDI huI una kI rakhavAlI bhI kara rahI thI. kumAra ne jaba una tilAM ke dekhA, te khAne ke liye icchA utpanna huI usane muThThIbhara tila ke uThA liyA, aura khAne lagA. strI ne samajhA "yaha bhUkhA haMgA' ataH usane kucha na kahI aura cupacApa beThI rahI. agale dina ThIka usI taraha kumAra brahmadara usI samaya AcArya ke sAtha gayA, aura usane pahale dina kI hI taraha tila uThA kara khA liye. usI taraha strI ne bhI kucha na kahA. tIsare dina bhI kumAra ne vahI kiyA. aba strI cUpa na raha sakI. usane cihyA kara kalA-saMsAra prasiddha AcArya ane ziSyo dvArA mujhe lUMTanA cAhatA hai. yaha kaha kara vaha bAMha uThA kara ne lagI; AcArya ne pIche muDa kara pUchA-kayA bAta hai jai ?" maiine sukhAne ke liye tila bichAye hai. tumahAre ziSya ne muThThI bhara kara unheM uThA liyA hai. yaha usane Aja kiyA hai, kala kiyA thA aura parase bhI kiyA thA. isa taraha te yaha mere sAre ghara ke barabAda kara degA." "maiM ! reo mata, meM tumahuM isakI kImata cUkI dUgA.' oha! svAmI, meM kImata nahIM cAhatI, Isa laDake ke aisI zikSA de ki Age se esA na kare." AcArya ne "bahuta acchA' kaha kara de laDake ke usa rAjakumAra ke done hAthe ke pakaDa lene kA Adeza diyA, aura svayaM usakI pITha para tIna De mAre. isa taraha AcAryane kumAra ke phira aisA kAma na karane kI zikSA dI. (hiMdI mAsika "sudhA'nA eka aMkamAMthI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ cetA, nahi teA ApaNA hiMdu samAjanA paga bhAgI jaze. 265 104 - ceto, nahi to ApaNA hiMdu samAjanA paga bhAgI jaze . dhanuM vAstavika svarUpa na samajavAne lIdhe pRthvInA paDa upara keTalAe atyAcAre| thayA che ane thAya che. gArmikatA jyAre dharmAMdhatAnuM svarUpa dhAraNa kare che, tyAre teA avadha thAya che. dharmane nAme jeTaluM leAhI reDAyuM che, teTaluM bhAgyeja bIjI koi bAbatane mATe reDAyuM haze. duniyAnA itihAsamAM AnA dAkhalA meAjuduM che. slAmanA pracAra leAhIthI kharaDAyelA che. musalamAneAe anya prajAe upara je trAsa vartAvyA che, te dharmone nAmeja vartAvyeA che. dharmane ahAne temane bahekAvavAmAM na AvyA hAta teA kadAca temaNe tema na karyu* heta; paNa Aje ApaNe AvI jAtanA atyAcArI viSe vicAra nathI karavA, paraMtu ApaNA bhAio upara je atyAcAra ApaNe pe teja gujArI rahyA chIe tenA viSe kAMika vicAra karavA dhAryo che. hiMduenI vastI 22 karADanI gaNAya che, temAM echAmAM AchA pa thI 6 karADa jene hAla ApaNe atyajatarIke oLakhIe chIe te leAke che. A leAkeAne ApaNe aspRzya gaNIe chIe ane tema gaNavAmAM dharmanA AdhAra che, ema paNa mAnI beThA chIe. aspRzyatAne jo dharmAMnA svAMga paherAvavAmAM na Avyo hota to te atyArasudhI TakI paNa na hata. mahi dayAnaMda ane mahAtmA gAMdhIjI jevAnA sajjaDa kraTakA paDavA chatAM hajI te jaDamULathI ukhaDI nathI. te kevaLa eka rUDhija hAta ! yAranIye nirmULa thai gai heAta, paNa tene dharmanuM svarUpa ApavAmAM Avyu che, tethIja te AvA mahApuruSonA maprahAra thavA chatAM jIvI rahI che; paNa have ane mRtyughaMTa vAgyA che, e teA nakkIja che. eka manuSya bIjA manuSyane aDatAM abhaDAi jAya eTale apavitra thaI jAya, e bhAvanA kyAMthI janmI eja akkalamAM utaratuM nathI. game te kAraNe ane game te samaye te astitvamAM AvI hAya tApaNu atyAre te! te kalakarUpa thai paDI che. e viSe hiMdusamAjanA lagabhaga badhA agresare ekamata che. jete ApaNe aspRzyavarga mAnIe chIe te samAjanA pagarUpa che, je samAjanA paga sahelA heAya te pragati kare kevI rIte? ApaNe temanA tarapha je amAnuSI vana calAvI rahyA chIA tene dharmAMnA khIlakula TakA nathI. dharmAM te 'Amavat sarvabhUtapu' thavAnI umadA bhAvanA zIkhave che. prANImAtrane potAnA jevAM gaNavAnuM zIkhavanAra dharma manuSya tarapha ghRNAdiSTa rAkhavAnuM keLave kevI rIte ? e pApAcAra ApaNe pAteja AcarI rahyA chIe ane tenAM mAThAM phaLa paNa bhAgavI rahyA chIe. paradezamAM ApaNI sthiti aMtyajonA jevIja thai che, e ApaNA pApanAMja bhUrAM phaLa che. hajI paNa ApaNe e prathAne cAlu rAkhIzuM te bhaviSyamAM paNa ApaNe e kaDavAM phaLa cAkhavAM paDaze. samAjazarIranA e ceAthA aMgane sudRDha karavAne temane manuSyatarIkenA ane sAmAjika ha ApIzuM tyAreja ApaNe pragatine paMthe paDIzuM. e hakka ApavAmAM kai jAtane upakAra nathI, mAtra pApane ja zrAttApa che ane temAM ApaNI paNa zuddhi rahelI che. aspRzyatAnivAraNa eTale aMtyaja sanAtA leAkeAne mAtra aDavu eTaleAja ene artha nathI, paNa temane aspRzya mAnIne temanA je kudaratI hakka chInavI lIdhA che, te pAchA ApavA emAMja sAcuM aspRsyatAnivAraNa che. pahelAM ApaNe manuSyatarIkenA hakkano vicAra karIe. dareka manuSyane echAmAM ochu peTa bharIne khAvApIvAnu ane TADhataDakA tathA varasAdathI rakSaNa karI zakAya eTaluM paheravAnu ane rahevAnuM maLavu jo e. bIjI rIte kahIe te! havA, pANI ne khorAka je kudaratanI amUlya bakSise che, teneA lAbha dareka mANasane sahelAIthI maLavA joie. aMtyajone peTapUratA khArAka maLatA nathI, e te ApaNe jANIe chIe. vaLI aMtyajomAM je nIca gaNAya che, temane teA eThavADaja maLe che. kAi paNa manuSyane e khArAka khAvA ApavA e asvacchatAnI parAkASThA che. bhaMgI leAkeAne ApaNe rAMdhelA khArAka ApavA heAya te te svacchaja ApaveA joie. e'ThavADanA TADhA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA TukaDA khAne temanI buddhi evI teA khahera mArI gai che, ke temane evuM ucchiSTa na khAvAnuM samajAvIe teApaNu te samajI zakatA nathI. ApaNeja temane evA khArAka ApatA badha thaizuM tyAreja te rIta nAbuda thaze. pANInI paNa e vargane bahu hADamArI veThavI paDe che. pazupakSIAne pIvAne mATe svaccha pANI maLe che, paNa bicArA ApaNA aMtyaja bhA ete tene mATe phAMphAM mAravAM paDe che. samAjanA traNa va ekaja kUvAmAMthI pANI bharI zake che te ceAthe va paNa zAmATe na bharI zake ? eka manuSyane svaccha pANI meLavatAM paNa aTakAvavA e nirdayatAnI nizAnI nahi te khIjuM zuM? te aMtyaja vate ApaNe hiMdu mAnatA hAie tA jyAMthI khIjA hiMduM pANI laI zake tyAMthI temane paNa levAnI chUTa hovI joie. e seAe sA TakA nyAya che, paNa ApaNe nyAya te jovA cheja kayAM ? ApaNA kUvAmAMthI ke musalamAna ke khristI pANI bhare te vAMdhe AvatA nathI, paNa aMtyaja manAtA eka hiMdu bhare tyAreja vAMdhA Ave che! bhAija bhAinI tarapha ghRNAnI dRSTie jue ane teneA tiraskAra kare tyAM bIjA kAne deoSa devA ? A leAkA khristI zA kAraNathI thAya che? tenA vicAra karavA jevA che. khristI dharmanA tattvajJAnathI AkarSAine tee khristI thatA nathI e te| dIvA jevuM spaSTa che. e bicArA dalita jane kevaLa manuSyatarIkenA prAthamika hakka meLavavAne mATeja paradharma ane parasamAjaneA Azraya zodhe che. hajI paNa je ApaNI sAna ThekANe AvatI hoya te temane A haka ApavAmAM jarA paNa vilaMba karavAnI jarUra nathI. jeTalA vahelA ApIzuM teTale ApaNateja lAbha che. havA jevI vinAmUlye maLatI amUlya vastu paNa temane kevI maLe che ! gAmane eka cheDe khAtaranA ukaraDA hAya tenI pAse te leAkAne krUrajIAta rahevu paDe che, tethI janme tyArathIja durga Mdha ane asvacchatA temanA kapALamAM cAMTelI heAya che. khIjuM na banI zake te temanAM gharanI pAse ukaraDA nAkhavAnuM te pahelAmAM pahelI take baMdha thavuM joie. e paNa ApaNA jevA manuSyA che ane temane paNa sArI havA ane sugadha game che. have temanA sAmAjika hakka viSe kaMika vicArIe. jema bIjA manuSyA peAtAnI icchA mujaba game tyAM vicarI zake che ane jAhera saMsthAAnA lAbha lai zake che, tema karavAnA aMtyaja vargone paNa adhikAra havA joie. mAnasika vikAsa sAdhavAne mATe zALApAThazALAnAM kAra temane mATe paNa khullAM hovAM joie. sukhazAMtinAM sAdhane ane vAhane paNa temane ApaNI mAphakaja vAparavA devAM joie. A badhA emanA naisagika ane janmasiddha hakka che, ane te ApavAmAMja ApaNA samAjanuM dhyeya che. nahi ApIe te parasamAja temane gaLI jaze ane ApaNe apaMga thaizu. temane A svAbhAvika hakka maLyA pachI temanI AtmajJAnatRSA paNa jAgavAnI ane te chIpAvavAne mATe AryasaMskRti ane vaidika dharmAMnu pAna paNa temane karAvavu paDaze. vaidika dharmanI dIkSA maLyA pachI e leAkeAmAM navajIvanane saMcAra thaze ane alpakALamAM temanA uddhAra thaze. khristI pracArakAnI peThe AyasamAjanA upadezAe e vamAM praveza karavAnI ghaDI have AvI pahoMcI che. e tarapha ApaNe have jhAjhA vakhata udAsIna rahIzuM te 'dusamAjanA paga bhAgI jaze e nakkI samajavu. ApaNe ApaNA nAnA bhAine temanA kudaratI hakakA ApIzuM tenI sAtheja temanAmAM avanave sudhAre thaze. temane mAthe aspRzyatAnA Arepa che, te te jotajotAmAM adRzya thaI jaze. hamezAM vahetuM jaLaja nirmaLa rahe che, tema samAjamAM chUTathI karanAra vyaktija svaccha rahI zake che. eka TreDanI strI jyAre khristI thai peAtAnA janmasiddha hakka prApta kare che tyAre te keTalI sughaDa rahe che ! ApaNA samAjamAM temane haLavAmaLavA daie tA te tevAMja sudhaDa ane e niHsa'zaya che. prabhu hiMdusamAjane tenAM dalita bhAibahenA pratye amIdraSTithI jovAnI sanmati prere ! (tA. 29-7-29 nA "AryaprakAza"mAM leH-mahIjIbhAi kALidAsa paTela.) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 267 duSTanuM damana karanAra vIra kRSNa! 105-duSTonuM damana karanArA vIra kRSNa ! premathI keNa chatAya ? mahAna yogezvara ane vIra yoddhA zrIkacaMdranI janmajayaMtI AvI lAgatAM, ApaNe AryAvatanA te mahAna vilakSaNa buddhinA naravIranAM aneka guNagAno thatAM sAMbhaLIe chIe. zrIkRNacaritrane sAgara eTalo to vizALa che ke, temAM vizuddhabhAve DUbakI mAranArAone kaMI ne kaMi navuM maLe che. je avatAravAdanI jALa bichAvI e mahAna dharmavettA, dhIra, vIra, rAjadvArI puruSanA jIvana upara aniSTa raMgonA aTapaTA cItarI kADhavAnI dhRSTatA batAvavAmAM AvI na hota, te je bhUmimAM rAma, kRSNa, bhIma ane bANAvaLI arjuna jevA narazreSTha pedA thayA che; te Aje AvI adhamAvasthAmAM gabaDI nA paData ! sadabhAgye svArthodha pA5jIoe lagADelA kRtrima raMganA lepaDA; satyajJAnano sUrya prakAzatAM ApoApa ukhaDavA lAgyA che; zrIkRSNane nAme agiyAra varSa ane bAvana divasanI lIlAnI bhavAI karanArAonI janatAnI AMkha ughADe evA sacITa bhavADI thavA lAgyA che; ane jJAnavijJAna AgaLa vadhatAM, IzvaranA avatAranI kevaLa managhaDaMta vAte ravIkAravAne ane kudaratanA krama viruddhanA elArapelAranA camatkAranI banAvaTI vAtonA gapagoLA ema ne ema gaLI javAne, koI paNa suzikSita jana taiyAra thatuM nathI abhyAsI magaje have kRSNajIvanamAM uMDAM utarI, temAM raheluM rahasyane zodhI, janasamAja AgaLa raju karavAmAMja zrIkRSNanAM guNagAnanuM kharUM sArthaka samaje che ! zrI kaNajIvana upara sAmAnya daSTipAta karatAM paNa duSTAnuM damana karavAnI temanI vIratA ane daDhatA koI ajaba prakAre ApaNI samukha khaDI thAya che ! hiMdusamAjamAM jeene avatArI puruSo gaNavAmAM Ave che, te badhAe jagatane acUka rIte batAvI ApyuM che ke, duSTanuM damana karavAthIja pRthvI pAparahita bane che. cahAya to rAmAyaNamAM DokIyuM karIne zrIrAmanuM jIvanacaritra tapAso ke cahAya to mahAbhAratanAM parvo pheravI zrIkaraNanAM jIvanano sAra zodho ke IcchAmAM Ave to nRsiMhAvatAranI kAlpanika lIlA nIhALo; badhethI ekaja vani uThate saMbhaLAze ke, pRthvI uparano vadhI paDelo pApAcArIono bhAra ocho karavA mATe, je vIra narakesarIe | bhavya bhAratabhUmi upara pedA thayA che, te badhAe iTonuM damana karIne ja potAnAM jIvanane sArthaka kayuM che ane Aje tethIja aMdhazraddhALuo jyAre temane IzvaranA sAkSAta avatAra gaNe che, tyAre zuddha hRdayanA ane sAttvika buddhinA zraddhALuo paNa temane paramAtmAnI mahAna vibhUtisamA te avazya gaNe che ! gaMgAjI ulaTAM vahevA lAge tema, Aje keTalAka ajJAnAMdhakAramAM gothAM khAi, mahAna puruSonA jIvane dezane bhUlI, svAthI pipa ke pUjArIoe bichAvelI jALamAM phasAI, rAmakRSNanAM bhajanI ja gAyA kare che, ane e ghelachA eTalI hada sudhI ALa vadhe che ke, temAM nIca buddhinA narakAsuro temanAM tana, mana, dhana, lUMTI, anAcAranA akhADA jamAve, tyAM sudhI paNa temane bhAna rahetuM nathI; ane divAnAo tathA nizAkhoronI mAphaka jeo tene sArI neka salAha Ape temane ja teo potAnI virodhI ke duzmana gaNI kADhe che ! prathama kahyuM tema jJAnanI rozanI phelAtAM, AvI aMdhatA ochI thavA lAgI che, ane madhyAhananA sUryanAM prakhara kiraNonA tApamAM pipaDamanI tamAma kuceSTAo baLI jaLIne khAkha thaI jaze, ema mAnavAne Aje ghaNAM kAraNe maLavA lAgyAM che. paNa eka popaDama jatAM, tenI jagyAe bIjuM vadhAre sudhareluM ane suMvALuM, chatAM ati bhayaMkara piDama te ghusI nahi jAya ne ? mane to lAge che ke, avatAravAda, rAsalIlA ke DhADhIlIlAvALAM pApaDamane have TuMka samayamAM nAza thaI jaze; paNa tenI jagyAe je "zrIkRSNa premathIja jagatane jItyuM hatuM e ardhasatya ane ardha sudharelI bhAvanA ghusI jaze, te te vighAtaka bhAvayukta pApaDamanA pAyA ukheDavAnuM kAma era vadhAre muzkela banI gayA vagara raheze nahi ! tenAM pariNAma paNa AtmaghAtaka ja nIvaDaze ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 zubhasaMgraha-bhAga pAMcama zrI SNanI rageragamAM vizuddha prema uchaLI rahyo hato, ane rUpakAlaMkAramAM te temane premanI sAkSAta mUtija gaNI zakAya; paNa mAsI pUtanA, mAmA kaMsa ke kuTIla kaurava pratye te prema batAvyo hato kharo ? aghAsura bakAsuranI vAtane kalpita gaNI kADhavAmAM Ave chatAM tene sAra zuM che ? e duSTa nararAkSasopratye zrIkRSNa mAthe hAtha pasAravAne prema batAvyo hato ke harakoI prakAre temane daDhatA ane vIratAnI sAthe yamakAramAM pahoMcADIne, pRthvI parano teTalo bhAra ocho karyo hato? jarUra, prema e to alaukika cIja che; ane strIo, bALako, vRddho temaja yuvAnone tenA vaDe jItI zakAya che. ghaNI vAra virodhIo ane duzmanone paNa tenA vaDe jItI zakAya che, paNa te badhuM kyAM sudhI ? jyAMsudhI sAmA hRdayamAM sajajanatAsatyapriyatA, nyAya, dayA ane vivekabuddhinA aMzo hoya tyAM sudhI ! paNa A badhA guNethI paravArI jyAre duSTa manuSyo rAkSasI svarUpa dhAraNa kare, tyAre teo premathI jItI zakAtaja nathI; ane evA saMjogomAM te temano nAza karyo ja chUTako thAya ! pachI te te strI che ke puruSa, ane najIkano sage che ke jANItuM che, te paNa nA jovAya ! mAsI pUtanA strI hatI chatAM gopIjane pratye atulita prema batAvI, strI jAtine sAmAjika uddhAra karanArA zrIkRSNa tenA prANa kheMcI lIdhA. kaMsa mAmo hatA, chatAM tenA paizAcika julamothI trAhI trAhI pikArI rahelI prajAnI muni arthe zrIkRSNa teno vadha karyo ane adharmane uthApI, satyadharmanI sthApanA arthe kauravakuLa saMhAra karI rAjamada, dhanamada ane sattAmaMdanA teNe kurukSetramAM kevA cUrA karAvI nAkhyA, tenA saMbaMdhamAM te vadhAre lakhavAnI koI jarUra ja rahetI nathI ! mahAtha bANAvaLI ajunane jyAre vyAmoha pedA thayo ane astrazastra cheDIne jyAre te nAmardo mUcaka sAdhutA batAvavA lAge, tyAre zrIkRSNa tene zuM upadeza Apyo, te ekalA hiMduoja nahi paNa AkhI duniyA Aje sArI rIte jANe che. ajAyabInI vAta to e che ke, anya duniyA jyAre zrIkRSNanA upadezAnusAra vartAvAmAM bhAre gaurava mAnI rahI che, tyAre tenAja bhakata ke prazaMsako hovAne garva dharAvanArAo potAnI nirmAlyatA, hicakArApaNuM ane nAmardII chupAvavA mATe premanAM gItaDAM gAI, hiMdanA eka mahAna rAjadvArI, yogezvara ane dhIravIra levAnA nAmane jANe ajANe kalaMkita karI rahyA che ! duSTone mATe premano prayoga karavo, e te tAvanA tridoSamAM gherAyelA dardIne traNa divasanuM khATuM dahIM ApavA barobara che ! dayA mAgavAthI, prema batAvavAthI ke namatA bhatA javAthI duSTa kadI paNa sudharatAja nathI. AvA bhAvane nabaLAI samajI teo ghaNI vAra vadhAre duSTa bane che. damana, prahAra, pazubaLa, eja temane ThekANe lAvavAnA agara to temanA bhArathI pIDAtI pRthvIne haLavI karavAnA rAmabANa upAya che ! mArA vicAro kharA hoya ke khaTa! hAya, ane tenI sAthe kaI maLatApaNuM batAve ke na batAve, paNa vadhu vicAra karatAM mane to emaja lAge che ke, jeo zrIkRSNanA nAmane AgaLa karIne duSTone premathI jItavAnI vAto che janatAne avaLe mArge doratA jAya che, teo zrIkRSNanA jIvane dezane yathArtha rIte samajI zakyA nathI; ane je teo daMbhI ke DhagI na hoya, te teonI buddhimAM teo na jANatA hoya ke na IcchatA hoya chatAM koI AsurI tattvaja ghusI gayuM che. emAM koI savAla ja nathI. duSTanuM damana karavAnI tAkAta na hoya to to nibaLatAne svIkArI joItI zakti prApta karavA mATe avizrAma zrama uThAvo, e vyAjabI gaNAya; paNa namAlApaNAne chupAvavA premanI DholakI bajAvI, zrIkRSNa jevA duSTonuM damana karanArA naravIranA nAmane temAM saMDovavuM: e to eka prakAranI aNagamatI ane aNachAjatI kAyaratAja gaNAya ! paramAtmAnI dayAthI AvI kAyaratAne kAyamane mATe aMta Ave; ane Arya bhrAtA bhaginIe zrIkRSNajInAM duSTonuM damana karavAnAM vIratatvane grahaNa karatAM zIkhe; evI jagadIzane caraNe mArI namra prArthanA che ! Iyo... (tA.-25-829nA "AryaprakAza"mAM lekhaka:-zrI. kanaiyAlAla koThArI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAyAgatattva-keziSyaja aura khAMDiya kA saMvAda 106 - mahAyogatattva-kezidhvaja aura khAMDikya kA saMvAda prAcInakAla kI bAta hai. rAjA dharmadhvaja ke denAM kumAreAM ke kezidhvaja aura khAMDiya-janaka nAmaka de| tejasvI putra the. rAjakumArAM te sakha prakAra kI vidyA aura kalAyeM sIkhI thIM. kumAra kezidhvaja adhyAtmazAstra ke aDe paDita huye aura khAMDiya karmAMrahasya ke jJAtA huye. denAM bhAyAM meM paraspara vijayecchA rahatI thI. samaya para kezidhvaja te khAMDiya ke jIta kara nagara se bAhara nikAla diyA. parAjita khAMDiya apane purAhita, ma`trI aura parivAra ke kucha legeAM ke sAtha le karI durgama vana meM jA khase. idhara kezidhvaja avidyAdvArA honevAlI mRtyu se ane ke liye vividha prakAra ke yajJa karane lage. eka samaya kezidhvaja vana me' yajJa kara rahe the, unheM samAdhi meM sthita jAna kara eka vyAdhrane unakI dharmadhenu ke mAra DAlA. rAjA kA isa duTanA kApatA lagane para ujjaiAMne pazcAttApa karate huye yajJa kI pUti ke liye apane pureihateAM se gotyA ke prAyazcitta kA vidhAna pUcho. purAhitAM ne kahA ki, isa viSaya meM hama kucha bhI nahIM kaha sakate. Apa kazeru muni se pUchiye. koru se pUne para unhAMne bhAva zunaka muni kA nAma batalAyA. rAjA ne zunaka ke pAsajA kara pUchA; takha zunaka kheAle ki 'he rAjana! tumhAre dvArA parAjita tumhAre zatru khAMDiya ke sivA isa samaya pRthvI meM anya kASTa bhI aisA kama` ke tattva kA jAnanevAlA nahIM hai jo tumhe prAyazcitta kA vidhAna khatalA sake. tuma cAhe| te| unake pAsa jA kara pUcha sakate hai.' yajJa kA vighna dUra karane kI icchA se kaeNzidhvaja ne kahA ki hai mune ! maiM isakAryoM ke liye abhI khAMDiya ke pAsa jAtA hU~. divai mujhe apanA zatru samajha karI mAra DAleMge taba tA mujhe AtmabalidAna ke phalasvarUpa yajJa kA phala yAM hI mila jAyagA. yadi ve mujhe zAstrokta prAyazcitta khetalA deMge te! maiM' tadanusAra karake yajJa kI pUrti kara dUMgA. yAM kaha kara mahAmati rAjA kezidhvaja kRSNAjina pahana kara ratha para savAra hA turaMta usa vana kI ora cale, jahAM khAMDikya apane parivArasahita nivAsa karate the. khAMDiya apane zatru kA dUra se apanI era Ate dekha kara, usakI durbhAvanA samajha kara khaDe krodhita huye. vastu krodha se lAla lAla AMkhe kara ke pukAra kara kahane lage huM kaeNzidhvaja ! kyA tuma sI liye kRSNAjina ( kAle mRga kA cama) dhAraNa kara ke Aye hai ki isakA dekha kara meM tumhe nahIM mAgA ? tumane aura maine na mAlUma kitane kRSNa-cadhArI mRgoM kA tIkSNa bANAM se mArA hAgA. ataeva isa veSa ke kAraNa maiM tumheM nahI' che| sakatA.' zidhvaja ne kahA meM ApkA mArane ke liye nahIM AyA, saMdeha kI nivRtti ke liye Apase kucha pUchane AyA . Apa kisI prakAra kA sadeha na kare aura krodha tathA khANa ke tyAga kara mere prazna kA uttara dene kI kRpA kare.' kaeNzidhvaja ke yaha vacana suna kara buddhimAna khAMDiya apane pureAhita aura maMtriyeAM ka ekAMta me' le jA kara unase parAmarza karane lage. matriyeAM ne kahAH-'mahArAja ! aisA avasara phira kaba milegA ? zatru Apake hAtheAM me' A gayA hai. aba teA isakA kAma tamAma hI kara DAlanA cAhiye. isa vairI ke marate hI sArI pRthvI Apake adhIna hai| jAyagI !' khAMDiya ne unake vacana suna kara gabhIratA se kahA 'nisa Mdeha de. marane se pRthvI para merA ekAdhipatya hai| jAyagA; paraMtu aisA karane se merA paraleAka bigaDa jAyagA. merI samajha se pRthvI ke rAjya kI apekSA paraleAka me* vijayI haiAnA-jIvana kI uccatara avasthA meM pahuMca jAnA kahI adhika mahettva kA viSaya hai. kyAMki-- paraleAka kA jaya haiAtI .hai. ataeva paraloka jayo'naMtaH svalpakAlo mahajayaH / ana'takAla ke liye hAtA hai; para pRthvI kI vijaya te alpakAla sthAyI ...A nahi~Aulye cattuti vAmi ta" mai ise mAMgA nahIM, yahu ...... Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra70. zubhasaMgraha-bhAga pAMcame je kucha pUchegA se batalA kara ise bidA karUMgA. dhanya hai usakI dharmaparAyaNatA aura sAdhutA ! khAMDiye-janaka apane zatru ke zivaja ke pAsa ja kara zAnti aura prema se kahane lage ki "Apake je kucha pUchanA he, mujhase pUchiye. meM Apake yathArtha uttara dUgA. kezidhvaja ne dharmadhana ke badha kI dhaTanA sanA kara usake prAyazcitta kA vidhAna pUchI. khAMDiye ne baDI saralatA se vistArapUrvaka vidhAna batalA diyA. kezidhvaja ne vahAM se apanI yajJabhUmi meM lauTa kara yathAvidhi prAyazcita aura kramazaH yajJa kI samasta kriyAye kI. yajJa samApta hene para rAjA ne saba Rtvika ra sadasya kA pUjanasammAna kiyA; atithi ke aneka prakAra se vividha dAna de kara prasanna kiyA. taba bhI rAjA ke mana meM zAMti nahIM huI. IsakA kAraNa secate secate kezidhvaja ke mana meM yaha bhAvanA haI kI "maine prAyazcitta kA vidhAna batalAnevAle khAMDikya kA abhI gurudakSiNA nahIM dI, isa se merA mana azAMta hai" Isa vicAra ke paidA hete hI kezidhvaja phira khAMDiye ke nivAsasthAna kI ora cale. isa bAra bhI khAMDiya ne nIti ke anusAra usa para saMdeha kara ke zastra uThAye, paraMtu kezidhvaja ne vahAM jAte hI namra vacane meM khAMDikya se kahAHkhAMDiya! meM ApakI koI burAI karane nahIM AyA haiM, Apa krodha na kareM. Apake upadeza se mere yajJa bhalI bhAMti pUrNa ho cUkA che. meM abhI gurudakSiNa nahIM de sakA, usIke dene AyA iM, ApakI je IchA he so mAMga sakate hai.' kezidhvaja kI yaha bAta suna kara khAMDiyane apane maMtriya se saMmati pUchI. unhene kahA "rAjana ! Apa isase sArA rAjya mAMga lIjiye. binA hI yuddha ke jahAM rAjya kI prApti hatI ho vahAM AdimAna puruSa rAjya hI liyA karate hai." maMtri kI isa ukti para mahAmati khAMDikya haMsa paDe aura kahane lage "mitro ! Apa anya sabhI kAryo meM mujhe ucita parAmarza diyA karate hai, paraMtu paramArtha vastu kyA hai aura usakI prApti kaise hotI ; isa bAta ke Apa loga vizeSa rUpa se nahIM jAnate. kayA mujha jaise vyakti ke liye aise avasara para cheDe dine taka rahanevAle rAjya kI kAmanA karanA ucita hai? hArTa mA mAro crthate | Apa loga dekhiye, meM usase kyA mAMgatA hUM." itanA kara kara khAMDiya ne kezidhvaja ke pAsa ja kara kahA "bhAI ! kyA sacamuca tuma mujhe gurudakSiNA dege ? kezidhvaja ne daDhatA se kahA "hAM, avazya dUgA.' taba khAMDikaya kahane lage ki "he kezidhvaja !-- x x x x avasthAmavijJAnamArthavijakSaNaH | yadi ceddIyate mAM bhavatA guruniSkriyaH / tatklezaprazamAyAlaM yatkarma tadudIraya // adhyAtma-vijJAna rUpa paramArthajJAna meM Apa pravINa hai. yadi Apa gurudakSiNa denA cAhate hai te mujhe vaha upAya batalAye jisase mere samasta kaleza saMpUrNa rUpa ne naSTa he jAya.' kezidhvaja ne kahA Apa mujhase niSkaTeka rAjya kayAM nahIM cAhate? kSatriya ke to rAjya ke samAna aura koI padArtha itanA priya nahIM hotA. khAMDiyA kahane lage- he zidhvaja ! bhUkha manuSya jisake liye dA lAlAyita rahate hai, aise vizAla rAjya ke maine ke nahIM mAMgA ? isakA kAraNa Apake balAtA hUM. "prajA ke pAlana karanA aura dharmayuddha meM rAjya ke zatruo kA saMhAra karanA hI kSatriya kA dhama haimerA rAjya Apane chIna liyA hai, isase prajApAlana na karane kA doSa isa samaya to mujha para kucha bhI nahIM hai, paraMtu yadi rAjya grahaNa kara ke nyAyapUrvaka usakA pAlana na kiyA jAyagA te mujhe avazya pApa kA bhAgI honA paDegA. isake sivA-bhogapadArtho. kI IcchA na karane meM eka hetu yaha bhI hai ki kSatriya kabhI mAMga karI rAjaya nahIM liyA karate, yaha sajajane kA siddhAMta hai. phira rAjya kI prApti meM vAstava meM sukha hI kaunasA hai ? je mUkha ahaMkArarUpI madirA pI kara pAgala he rahe hai yA jinakA mana mamatA ke mAyAjAla meM kaMsa rahA hai ve hI rAya kA lobha kiyA karate hai. meM ese rAjaya se koI lAbha nahIM samajhatA. isI liye mane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAyAgatattva-kezidhvaja Ara khAMDiya kAsavAda 201 isa avidyA ke atata rAjya kI kAmanA nahIM kI.' khAMDiya ke Ina vayanAM se prasanna haiA kara kaeNzidhvaja ne unheM sAdhuvAda dete huye kahA ki huM khAMDiya-janaka ! meM prajApAlana Adi avidyA kI kriyAo dvArA kAmakrodhAdi se chUTane ae liye rAjya kA pAlana tathA aneka yajJa kA anuSThAna karatA hU~ aura bhAga dvArA puNyAM kA kSaya kara rahA hU~. IzvarecchA se Apake mana meM viveka jAgrata haiA gayA hai, yaha baDe hI AnaMda kA viSaya hai. meM ApakA avidyA kA svarUpa atalAtA hU~. huM kulanaCdana ! anAtma ne Atmabuddhi aura jo vastu apanI nahIM hai, usakA apanI samajhanA ye de| avidyAvRkSa ke khIja hai. dumuddhi jIva mAharUpI adhakAra se Acchanna heA kara pAMca bhUtAM se khate huye isa sthUla zarIra kA hI AtmA samajhate hai. AkAza, vAyu, agni, jala aura pRthvI se jakha AtmA sarvathA alaga huM... tama aisA kauna buddhimAna aura prAjJa manuSya hogA jo isa paMcabhUtAtmaka zarIra ke AtmA aura zarIra dvArA bhAga kiye jAnevAle dhara, jamIna, dhana, aizvaya Adi bheAge ke apanA samajhe? jakha zarIra - hI apanA nahIM hai, taba usake dvArA utpanna huye putrapautrAdi kai apanA samajha kara buddhimAna manuSya kI kabhI meAha meM nahI' paDanA cAhiye. manuSya isa daMDa ke bhAga ke liye hI sAre krama karatA hai, yaha deha janma AtmA se bhinna hai takha jIva kA isa deha meM Atmabuddhi karanA kaivala saMsAra meM baMdhana ke liye hI hAtA hai. jaise miTTI ke dharakI rakSA ke liye miTTI aura jala se usa para lepa kriyA jAtA hai, vaise hI yuddha pavi zarIra bhI annajala ke dvArA rakSita hAtA hai. isa taraha jaba paMcabhUtAtmaka bhAgAMdvArA isa paMcabhUtamaya zarIra kI hI rakSA aura tRpti haiAtI tathya jIva kA isame gava karanA vya hai. vAsanA kI dhUli se lipaTA huA yaha jIva hajArAM janmAM taka Isa saMsAra me' bhaTakatA huA kaivala parizrama kaiA hI prAsa heAtA hai. sa'sAra meM bhaTakanevAle isa bhrAMta pathika kI yahu vAsanArUpI dhUli jammu jJAnarUpa garama jala se dhUla jAtI hai tabhI usakI mAharUpI thakAvaTa dUra hAtI hai, meAhazrama miTanepara jIva kA aMtaHkaraNa svastha hAtA hai aura tabhI ise ananya atizaya AnaMda kI prApti heAtI hai. vAstava meM yaha nirvANamaya sukhasvarUpa nirmala AtmA sadA mukta hI hai, duHkha ajJAna Adimala te prakRti ke dharma hai, AtmA ke nahIM. paraMtu jaise thAlI ke jala se agni kA kAi sAkSAt sabaMdha na heAne para bhI thAlI ke saMbaMdha ke kAraNa jala meM uSNatA Adi guNu utpanna hai| jAte haiM, vaise hI prakRti ke saMga se yahu avyaya AtmA bhI abhimAnAdi dvArA dUSita hA kara prakRti ke dharmoM kA bhAga karatA huA pratIta hotA hai. yahI avidyA ke khIja kA svarUpa hai. isa avidyA se utpanna klezAM ke nAza ke liye cega ke sivA Ara kAi bhI upAya nahIM hai.' itanA suna kara khAMDiya ne kuzidhvaja se kahA ki hai mahAbhAga ! Apa usa yAga ke tana kA bhalIbhAMti jAnate hai', kRpA kara mujhe vaha yeAgatattva khatalAiye.' isa para kaeNzidhvaja kahane lage ki huM khAMDiya ! jisa ceAga me` sthita heA munigaNa brahma me lIna heA kara saMsAra meM phira kabhI nahI Ate, maiM usa ceAga kA svarUpa khatalAtA krU', mana lagA kara suniyeH---- mana eva manuSyANAM kAraNaM bandhamokSayoH / bandhasya viSayAsaGga mukternirviSayaM tathA // mana hI manuSyAM ke khadha aura mekSa kA kAraNa hai, jaba yahu mana viSayamAM meM Asakta hetA hai taba baMdhana kA aura jakhama viSayoM kA tyAga kara detA hai taba yahI mukti kA kAraNa bana jAtA hai. jJAna ke sAdhaka munigaNu isa mana ke viSayAM se haTA kara mukita ke liye usa parabrahma paramezvara meM lagAte hai. he zreSTha ! jase cuMbaka paththara se . svAbhAvika hI leAhe kA akahyuM hAtA hai usI prakAra mana ke dvArA niraMtara ciMtana kiye jAne para brahma bhI yeAgI kA apanI era svAbhAvika hI khIMca letA hai. mana kI yahuti Apake hI yatnapara nirbhrAra karatI hai. mana kI gati ka! brahma ke sAtha sayeAga kara denA hI bega' kahalAtA hai. isa prakAra ke yAga kI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo sAdhanA karanevAle vyakti ke hI yogI aura mumukSu kahate hai. yogayukta puruSa pahale zuMgA kahalAtA hai. tadanaMtara vaha kamazaH samAdhisaMpana he kara brahmajJAna ke prApta hotA hai, yogI yadi kisI kAraNavaza isa janma meM siddhi ke prApta nahIM hatA te usakA mana deSarUpa viThya se rahita hone ke kAraNa vaha janmAMtara meM pUrva ke abhyAsabala se mukta he jatA hai. paraMtu samAdhisaMpanna gI te isI janma meM mukti ke prApta hotA hai; kAraNa usake samasta adaSTa yoga kI agnidvArA bahuta hI zIdhra bhasma ho jAte hai." - "yogI ke cAhiye ki vaha apane mana ke tattvajJAna ke upayogI banAne ke liye niSkAma bhAva se brahmacarya, ahiMsA, satya, asteya aura aparigraha Adi niyame kA avalaMbana kara saMyatacitta se ravAdhyAya, zauca, saMtoSa tathA tapa karate hue mana ko niraMtara parabrahma paramezvara kI ciMtana meM lagAye rakhe. yahI dasa prakAra ke yama niyama hai; inakA sakAma bhAva se pAlana karanevAle ke uttama phala kI prApti hotI hai aura niSkAma AcaraNa karanevAle ke mukti milatI hai. bhadra Adi AsanAM meM se kisI eka Asana kA avalaMbana kara ke saddaguNI puruSa ke yamaniyama se saMpanna he kara vaza meM kiye hue citta se yoga kA abhyAsa karanA cAhiye." - "abhyAsa se prANa nAmaka vAyu ke vaza meM karanevAlI kriyA kA nAma prANAyAma hai. prANAyAma sabIja aura nibaja bheda se do prakAra kA hai jaba prANa aura apAnavAyu sakridhAna se paraspara ke chata lete hai saba ina donoM ke saMyamita he jAne para kuMbhaka nAmaka tIsarA prANAyAma hotA hai. yogI jaba pahale pahala prANAyAma kA abhyAsa karate haiM taba bhagavAna kA skUlarU5 hI unake citta kA avalaMbana rahatA hai. yegI ko cAhiye ki vaha kramaza: pratyAhAraparAyaNuM he kara zabdasparzAdi viSaya meM Asakta idriya kI nigraha kara ke unheM citta kA anusaraNa karanevAlI banA le. Ina atyaMta caMcala svabhAvavAlI ikiye ke vaza karane kI baDI AvazyakatA hai. jabataka iMdriya vaza meM nahIM hotI tabataka yegI yoga kI sAdhanA meM samartha nahIM ho sakatA. isa prakAra prANAyAmaThArA prANavAyu ke aura pratyAhAradhArA iAiM ke vaza me kara ke yogI ke kalyANa kA Azraya le kara apanA citta bhalIbhAMti sthira karanA cAhiye." khAMkiya ne kahA "he mahAbhAga! jisa kalyANa ke Azraya se citta ke sAre doSa naSTa ho jAte hai vaha kyA vastu hai? so kRpA kara ke mujhe samajhAIye. kezidhvaja kahane lage ki "he rAjan ! brahma hI citta kA zubha Azraya hai, vaha svabhAvataH hI do prakAra kA hai--mU aura amUtta, jisake para aura apara bhI kahate hai. isa jagata meM tIna prakAra kI bhAvanAoM hotI hai. eka brahmabhAvanA, dUsarI karmabhAvanA aura tIsarI brahma kamabhAvanA hai. sanaMdana Adi RSigaNa brahmabhAvanAvAle hai. devatAo se le kara jaDa-cetana samasta prANI karmabhAvanAvAle hai aura hira yagarbha Adi meM brahma-karma dene bhAvanA hai jisakA jesA jJAna aura adhikAra hai usakI vaisI hI bhAvanA huA karatI hai." bhedajJAna ke hetu karma jabataka bane rahate hai tabhI taka che ke vizva aura paramAtmA meM bheda dIkhatA hai, jisa jJAna se sAre bheda miTa jAte hai, je jJAna sattAmAtra che, je manavANI se agocara hai aura jisake kevala AtmA hI jAnatA hai, usIkA nAma brahmajJAna hai. vahI aja, akSara tathA arUpa viSNu kA nitya aura paramarUpa hai aura vaha samasta vizvarUpa se vilakSaNa hai. AraMbha meM yegI usa paramarUpa kA ciMtana nahIM kara sakate. isI liye unha paramAtmA ke vizvagocara skUlarUpa kA ciMtana karanA cAhiye. hiraNyagarbha, idra, prajApati, vAyu, vasu, dra, Aditya, nakSatra, graha, gaMdharva, yakSa aura daitya Adi samasta devAniyAM, manuSya, pazu, parvata, samudra, nadI aura vRkSa Adi agaNita prANa; unake kAraNa aura pradhAna Adi taka ekapAda, hiMpAda, bahupada athavA apAda cetana aura acetana sabhI trividha bhAvanAtmaka paramAtamAM hari kA mUrta rUpa hai. yaha samasta carAcara vizva usa parabrahmasvarUpa bhagavAna viSNu kI zakti se samanvita hai" bhagavAna kI yaha zakti tIna prakAra kI hai-(1) viSNuzakita, (2) aparA kSetrajJazakti Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAgatattva-kezivaja aura khAMDiyA kA saMvAda 273 ra (3) karma nAmaka avidyAzakti, jisase avRta ho kara sarvavyApI kSetrajJa zakti bhI saMsAra ke samasta tApe kA bhoga karatI hai. isa avidyAzakti ke dvArA TakI rahane ke kAraNa hI kSetrajJa zakti saba bhUte meM samAna hone para bhI nyUnAdhikarUpa se dikhAyI detI hai. prANahIna padArtho meM vaha bahuta hI kama pramANa meM dIkha paDatI hai; sthAvara meM usase kucha adhika dIkhatI hai; sA usase adhika, pakSiyo meM usase adhika, mRga meM usase adhika, manuSya meM rahanevAle pazue meM usase adhika, pazuo se manuSya meM adhika, manuSya se nAge meM adhika, unase gaMdha meM adhika, gaMdharvo se yakSe meM, yakSo se devatAo meM, devatAoM se iMdra meM, iMdrase prajApati meM aura prajApati se bhI adhika kSetrajJazakita kA vikAsa hiraNyagarbha meM pAyA jAtA hai. ye sabhI usa azeSarUpa bhagavAna ke hI rUpa hai, kaki ye sabhI AkAza kI bhAMti unhIM kI zaktidvArA vyApta che." "aba usa brahma ke dUsare rUpa kA dhyAna batalAtA . buddhimAna loga isa rU5 ke sata. aura amUrta kahA karate hai, jisa rUpa meM pUrvokta samasta zaktimAM pratiSThita hai yahI vizvarUpa kA svarUpa hai. bhagavAna ke aura bhI aneka rUpa hai. devatA, tiryA aura manuSya Adi kI ceSTA se je saba rUpe prakaTa hete hai, jinheM bhagavAna jagata ke upakAra ke liye lIlA se dhAraNa karate hiM. aise rUpe kI samasta ceSTA svataMtra hotI hai, kisI karma ke adhIna kara nahIM hatIM. vegI sAdhaka ke apanI cittazuddhi ke liye sAre pApa ke nAza karanevAle vizvarUpa ke usI rU5 kA ciMtana karanA cAhiye. e vAyu ke jera se baDhI huI dhadhakatI huI agni sukhe ghAsa ke kSaNabhara meM bhasma kara DAlatI hai, vaise hI citta meM sthita bhagavAna viSNu bhI yogiyoM ke sAre pApe ke bhasma kara dete hai. isa liye samasta zaktiyo ke AdhAra usa paramezvara meM hI citta sthira karanA cAhiye, isIkA nAma vizuddha dhAraNA hai." sarvavyApI AtmA kA bhI Azraya aura tIna bhAvanAo se atIta vaha paramAtmA hI mukti ke liye yogi ke cita kA ekamAtra zubha avalaMbana hai. isake atirikta dUsare karmani devatAoM kA Azaya zuddha nahIM hai. bhagavAna kA mUrta rUpa citta ke dUsare viSaya se niHspRha kara detA hai. kAraNa citta usakI aura dauDatA hai, isI lie isake dhAraNuM kahete hai" anAdhAra viSNu ke amUrta rUpa ko citta sahasA dhAraNa nahIM karatA, isase usake mUrtarUpa ka ciMtana karanA cAhiye. vaha mUrta rU5 Isa prakAra kA manohara hai jisakA suMdara prasannamukha hai, kamala kI paMkhaDiyAM ke samAna netra hai, suMdara kapala hai, vi aura ujajavala mastaka hai, laMbe kAne meM manahara karNabhUSaNa zebhita ho rahe hai, suMdara kaMTha hai, cauDA vakSa:sthala zrIvAsa ke cihana se aMkita hai, gabhIra nAbhi aura udarapara trivalI bhita hai, AjanulaMbita ATha yA cAra bhuja hai, usa aura aMdhAeM samabhAva se sthita hai, hAtha aura paira susthira hai, nirmala pIta vastra aura zA dhanuSa, gadA, kha, zaMkha, cakra, akSa tathA valaya dhAraNa kiye e vAna ke sI pavitra viSNamUrti meM jabataka mana rama na jAya tabataka mana kA saMyama kara ke ciMtana karate hI rahanA cAhiye. jaba kahIM bhI jAne Ane, baMne uThane yA svecchApUrvaka kisI bhI kArya ke karate sa ya bhI citta se bhagavAna kA yaha rU5 na haTe taba dhAraNA kI siddhi samajhanI cAhiye." isake bAda sAdhaka ke zaMkha gadA cakra aura zALa Adi se rahita, alasUtra dhAraNa kI huI bhagavAna kI prazAnta mUrti kA dhyAna karanA cAhiye. usa mUrti meM dhAraNA sthira hene para kirITa-keyUrarahita mUrti kA dhyAna karanA cAhiye. tadanaMtara usI bhagavAna kI mUrti ke eka eka avayava kA ciMtana karanA cAhiye, Isake pIche yogI ke usa avayavI bhagavAna meM praNidhAna karanA cAhiye. dusare viSayAM meM sarvathA niHspRha ho kara jaba sAdhaka kevala bhagavAna ke rUpa meM hI ananya bhAve se tanmaya ho jAtA he taba usake dhyAna kahate hai. yaha dhyAna, yamAdi : prakAra ke zu. 18 , A Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra74 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo aMgadvArA saMpAdita hotA hai. isake bAda samAdhi hatI hai. samasta kalpanAo se sarvathA rahita he kara kevala svarUpa meM hI sthita rahane ke samAdhi kahate hai. yaha samAdhi, dhyAna ke dvArA prApta hatI hai. . samAdhi ke anaMtara bhagavatsAkSAtkArarUpa vijJAna se hI parabrahmarUpa prApya viSaya kI prApti hatI hai. aba pUrvokta vividha bhAvanA se atIta paramAtmA hI prApta hatA hai. mukti meM kSetrajJa kAraNa aura jJAna karaNa hai; ina done ke dvArA hI mukti prApta hotI hai. mukta hote hI chavA kRtakRtya he kara janmamRtyu se dUTa jAtA hai; paramAtmA kI bhAvanA meM vibhera jIva paramAtmA ke svarUpa ke prApta ho jAtA hai. jIva ke ajJAna se hI bhedajJAna huA karatA hai. samasta padArtho ke bhedajanaka jJAna ke saMpUrNa rUpa se vinAza he jAne para AtmA aura bratA ke bheda kI ciMtA kauna kare? he khAMDiye! yahI yoga che. IsIke jAna kara manuSya paramAtmA kI prApti ke liye prayAsa kara sakatA hai. mane saMkSepa aura kucha vistAra se yaha mahAga Apake batalAyA. aba kahiye, mujhe aura kyA karanA hegaDA ? khAMDikyane kahA- mahAbhAga! Apane mujhe yaha mahAga batalA kara saba kucha de diyA hai. Aja Apake upadeza se mere citta kI sabhI mala naSTa ho gayA! isameM kAI saMdeha nahIM ki meM je yaha "merA' mere" kahatA huM sa sarvathA mithyA hai. mai aura merA ke dvArA vyavahAra hatA hai paraMtu vAstava meM yaha avidyA hI hai. paramArtha vANI ke agocara hene se jabAna kI cI ja nahIM hai. he kezivaja! Apane mujhake mukita denevAlA yaha mahAyoga batalA kara merA bahuta hI upakAra kiyA hai, aba Apa apane ka9yANa ke liye ghara padhAriye! tadanaMtara kezidhvaja khAMDikya ke dvArA pUjita ho kara apane ghara lauTa Aye. khAMDikya ne yamaniyamAdi kI sAdhanA ke dvArA paramAtmA meM citta lagA kara aMta meM nirmAla parabrahma ke prApta kiyA. idhara kezivaja bhI bhoga ke dvArA adaSTa kA kSaya kara ke niSkAma karma karate the nirmalacitta he kara paramasiddhi ke prApta ho gaye ! (kalyANa" nA eka aMkamAMthI) 107-tava caraNa-padma vizvAtmana ! meM Apake caraNa-kamala para apane tuccha premapuSpa caDhA rahA hUM. aura he prabho ! ApaNe kevala eka hI varadAna mAMgatA dU-nAtha ! mujhe smRti kA upahAra dIjiye. svapnajagata ke sAranya chAyArUpa ke samAna hama vismRti meM bhaTaka 2; hai. itihAsa ke prabhAta-kAla meM hamAre puNyAtmA RSi ke aMtaHkaraNa meM Apake adhyAtmajJAna kA udaya huA thA. isI jJAna ne bhArata ke zaktizALI banAyA thA. i nI jJAna ke viruddha hamane pApa ora anyAya kiyA hai. isI kAraNa hama virodha ora premabhAva se grasita hai. bhAI bhAI se la kara rahA hai, mitra mitra kA tiraskAra rahA hai. he nAtha ! hamAre zraddhAbhAjana bhagna-rASTra ke Isa ajJAnAMdhakAra meM hameM apane prAcIna jJAna kI smRtijyoti pradAna kIjie, jisase hama saba rASTra, saba jAtiya aura saba dharmo meM Apake darzana kara sake; jisase hama satya aura prema se ApakI upAsanA kara sakaeN; aura apane RSiyAM kI pratibhA se prerita ho kara eka bAra phira sArA bhArata saMtrasta-saMsAra kA duHkha dUra karane aura use sahAyatA pahuMcAne ke liye-apane uddezya ke sArthaka banAne ke nimitta-agrasara ho jAve. (caitra-1985 nA "tyAgabhUmi"mAM lekhakaH-veNImAdhava agravAla) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahArAja dugrAmiNa 108 - mahArAja duSTagrAmaNi 275 pratyeka jAti ke itihAsa me* kabhI kabhI-jAti kI samasta zaktiyAM eka hI vyakti me kendrIbhUta hA jAtI hai. 'siMhajAti' ke itihAsa meM aise aneka avasara Aye hai. isvI sana ke lagabhaga 150 varSa pUrva eka khAra laMkA (sIleAna) mA khaDe nUre dina dekhate paDe. mileAM (draviDeAM)- videzI damileAM-ne lagabhaga sAre rASTra para apanA adhikAra kara liyA, laMkA kI dazA nikRSTa se nikRStara haitI lI gai. parAdhInatA kI Isa mahAmArI se deza kI rakSA karane kA kAi upAya na thA. mahAveli gaMgA ke usa pAra 'kavana-tiSya' nAma ke rAjA rAjya karate the. unakI dharmapatnI kA nAma vihAradevI thA. denAM ke hradayeAM meM bauddhama kI bhakti eka dUsare se baDha ka2 thI. dharma kI rakSA ke liye kavana-tiSya ne adbhuta kucha kiyA. unakI saha iNI bhI unake isa kA` meM sahAyaka hui; lekina rASTre kaiA parataMtratA kI eDiyeAM se mukta karane kA zreya unakA milatevAlA na thA, vaha unake putra mahArAja dugrAmaNi ke liye surarikSata thA. X X X X mahAdevI kI kAkha se de| putra paidA hue. jisa bAlaka kA janma pahele huA usakA nAma 'abhaya-gamini' rakhA gayA. dUsare bAlaka ! janma dA varSa bAda huA, use 'tithya" nAma diyA gayA. mAtApitA ne denAM khAlakAMkA nAmakaraNasa`skAra khaDe utsAha se kriyA; aura usake bAda eka dUsarA saMskAra, jisakeA hama 'prathama-bhAta-saMskAra' kahu sakate haiM, isase bhI adhika utsAha ke sAthe kiyA. dezanAM bhAI pAsa-pAsa baiThe bheAjana kara rahe the, bheAjana kara cUke te pitA ne deAnAM bhAve ke eka-eka kaura aura khAne ke liye kahA aura usake sAtha he zapatha dilAI--maraNuparyaMta hama kabhI bhI bhikSue se vimukha nahIM haiAMge.' denAM khAlakAM ne khuzI-khuzI vastu zapatha le lI. aba pitA ne eka dUsarI zapatha lene ke liye kahA hama bhAI-bhAI Apasa me' kabhI na laDeMge mAlakAM ne ise maMjUra kiyA; lekina jaba pitA ne tIsarI zapatha lene ke liye kalA-'hama tAmileAM (draviDeAM) se kabhI na laDeMge.' teA khAlaka grAmaNi thAlI ke lAta mArakara, bina! hAtha dherya hI, vahAM se uThe khaDA huA aura dhara meM jA kara hAtha-pAMva siY=ADa paDa rahyA. 'vihAradevI' kA isakA patA lagA. vahu ghara meM gai te| dekhA, mini' hAtha-pAMva sikauDe paDA hai. usane pUchA--'putra ! hAtha--pAMva zailA kara acchI taraha ArAma se kyAM nahI* leTate ?? gamini ne uttara diyA mA ! hAtha-pAMva zailA karI kaMse leTU` ? kahAM leTU ? mahAgaMgA ke usa pAra te tAmila (drAviDa) hai, aura Isa era mahAsamudra hai.' vihAradevI te samasta vRttAMta jyAM-kAtyAM jA kara kavana-tiSya se kaMha diyA. kavana-tiSya mana meM teA jarUra prasanna hue, lekina unhAMne apanI prasannatA ke prakaTa na heAne kriyA. deza ke zatrue kA zatru paidA hA cUkA thA. X X X * zakti bahuta theDhI hai, aura mile se bhIDa isa liye vahu apane mila-vireAdhI vicArAM kA AraMbhika khAte' dekha kara unheM kucha DhADhasa huA. kara raNabherI nahI. bajA sakatA, te saMbhava rAjA kavana--tiSya jAnate the ki unake pAsa bane para saphalatA kI nika bhI AzA nahI. kabhI prakaTa na karate the; lekina apane putra kI unhAMne sAcAH-yadi maiM svataMtratA jI patAkA hai merA putra hI isa kA kA kara sake." isa liye unhoMne Avazyaka taiyArI AraMbha kara dI. apane putra kA eka cheTI-sI senA de kara, usakI sAmarika zikSA z2I era dhyAna dete lage. zanaiH zanaiH deza ke sabhI laDAku 'mimine' ke pAsa kaDhe hai| gaye, aura Ina laDAkAM me... 'deza' ke ve prasiddha dasa laDAke bhI zAmila the, jinakI 'sAmarika' zakti kI dhAka, Aja 2000 varSoM khIta jAte para bhI, abhI taka lAgeAM ke hRdaya para jamI hui hai. ye dasa laDAku kahAM-kahAM se A kara kaise Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 zubhasaMgraha-bhAga pAMcame ikahe hue, yaha viSaya rocaka hene para bhI isa lekha ke aMtargata nahIM A sakatA. astu. abhaya mini kI khyAti baDhane lagI. laMkAnivAsiye ke anubhava hone lagA ki damilAM (kavi) ke phada se mukti dilA sakanevAlA eka hI vyakti hai--'abhayagamini'. lege ne samajha liyA ki nikaTa bhaviSya meM laMkA kA "svAtaMtryasaMgrAma AraMbha honevAlA hai, aura isa saMgrAma meM je jisase bana paDe' karane kI socane lage. kavana-tibdha ne tenA saMgraha karane ke nimitta una dasa prasiddha laDAke vire ko bulAyA aura kahA-"tumameM se pratyeka apanI apanI pasaMda ke anusAra dasa-dasa laDAke vIra bhatI karo." isa prakAra jaba unakI saMkhyA sau ho gaI, to usane una sau jana ke bhI yahI AjJA dI. Isa prakAra senA kI saMkhyA hajAra, dasa hajAra, baDhate--baDhate Isase bhI adhika ho gaI. aba senA ke liye yuddhasAmagrI ke zyakatA paDI. rAjA ne isake liye gheSaNa nikAlI. lage ne hAthI diye, gheDe diye, ratha diye aura jisa cIja kI AvazyakatA paDI, dI. siMhala jati kI tamAma zakita eka jagaha kendrIbhata ho gaI jAti kI svataMtratA kA prazna usake jIvana aura maraNa kA prazna thA. saba taiyArI ho gaI; lekina rAjA kavana-tiSya taiyAra na hueunakI saMmati meM abhI kucha dera pratIkSA karane kI AvazyakatA thI. rAjakumAra "abhaya-gamini' ke liye yaha asahya thA. vaha aba aura pratIkSA karane ke pakSa meM na the. uhAMne pitA se saMgrAma che. dene kI AjJA mAMgI. pitA ne likha bhejA-"uddaDa mata bano, tAmila (kavi) kI zakti bahuta hai. dasa lAkha se adhika saMkhyA unake pAsa hai. abhI mahAgaMgA ke isa pAse ke rAjya para hI saMtoSa karo." abhayagamini daDha che. uhoMne tIna bAra pitA se saMgrAma kI AjJA mAMgI. cauthI bAgane kI eka jeDI ke sAtha pitA ke yaha kahalA bhejA --"pitA ! Apa puruSa nahIM, strI hai. yadi puruSa hote, te aise vacana kabhI na kahate. Apake liye yaha kaMgana bhejatA hUM. InheM pahana kara ghara meM baiTha rahIe." putra ke Isa vyavahAra se pitA ke bahuta duHkha huA, aura apane Isa vyavahAra ke kAraNa hI rAjakumAra abhayagamini ItihAsa meM "duSTagrAmaNi (siMhala=duhurganunu) nAma se prasiddha hai. svAtaMtrya-saMgrAma kA itihAsa laMbA hai. usake 5ne vIrAM ke rakta se raMge paDe hai. na jAne ubhaya pakSa ke kitane yoddhA isa yuddha meM kAma Aye. done ora ke asaMkhya prANi kA rakta bahatA dekha kara mahArAja duSTagrAmaNi kA hRdaya pIghalA. unhoMne tAmila-nareza mahArAja elAra ke pukAra kara kahA-"ka vyartha Itane lAge kA rakta bahAte ho ? Ao, hama donAM % yuddha dvArA Isa yuddha kA nirNaya kare !" mahArAja elAra bhI vIra puruSa che. isake liye taiyAra ho gaye. ThaMdva yuddha huA. vIra kI bhAMti de vIra laDe aura khUba laDe. aMte meM mahArAja duSTayAmaNi kI vijaya huI aura mahArAja elAra yuddha meM kAma Aye. laMkA svataMtra ho gayA aura mahArAja duSTayAmaNi ne apanI sArI prajA ke mahArAja elAra kI mRta-deha kA sarakAra karane kI AjJA dI. zahara meM se ho kara eka baDe jalusa ke sAtha "zaba" kI savArI nikAlI gaI bAda meM usI sthAna para, jisa sthAna para mahArAja elAra laData-laDate gire che, unake zaba kA dAha-karma-saMskAra kiyA gayA. usa sthAna para eka pakkI samAdhi banavA dI gaI, jisa para likhA hai--"kaI bhI amIra, garIba, isa sthAna ke samIpa se pAlakI meM vA ghoDe para baiTha kara na nikale. isa sthAna para kaI bAjA ItyAdi bhI na bajAyA jAya." do hajAra varSa se kanag siMhala jAti apane svAtaMtrya-dAtA mahArAja duSTagrAmaNi kI isa AjJA kA akSaraza: pAlana karI rahI hai. (caitra-1985 nA "tyAgabhUmi"mAM lekhaka:-zrI. kausalyAyina AnaMda-laMkA) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra7 haidaraalI kA caritra 109-haidaraalI kA caritra haiidaraalI kI mRtyu haidaraalI ke sAtha aMgreje kA yaha dUsarA yuddha thA. eka bAra mAlUma hotA thA ki haidara alI dakSiNa bhArata se aMgrejo ke nikAla kara bAhara kara degA. nAnA phaDanavIsa pUnA meM baiThA huA yaha saba susamAcAra suna rahA thA aura ihIM AzAe ke AdhAra para sAlabAI ke saMdhipatra para dastakhata karane se inakAra kara rahA thA. jisa samaya gAyakavADa, siMdhiyA aura bhoMsale tIna-tIna jabaradasta marAThAnareza marAThA-maMDala tathA apane deza donoM ke sAthe vizvAsaghAta kara cUke the, aura nijhAmubhulka bhI aMgreja kI cAla meM phaMsa cUkA thA, usa samaya ina videzi ke viruddha nAnA phaDanavIsa kI samasta AzAo kA AdhAra kevala vIra haidaraalI thA. yadi haidaraalI eka bAra madrAsa prAMta se aMgrejo ke nikAla sakatA, to niHsaMdeha nAnA phaDanavIsa marAThAmaMDalo majabUta kara ke uttara meM aMgrejo ke sAtha phira se yuddha zurU kara detA. uttarIya bhArata meM aMgreja apane aneka duzmana paidA kara cUke the, aura isa prakAra kI sthiti meM nAnA ke saphalatA prApta hene kI bhI bahuta saMbhAvanA thI; kiMtu pratIta hotA hai ki bhAratavAsiyo ke aneka pApa ke prAyazcitta aura sI bhAratIya AtmA ke vikAsa ke liye abhI isa deza kA videzI zAsana ke agnisnAna meM se nikalanA Avazyaka thA. ThIka usa samaya jaba ki vIra haidaraalI ilAka para ilAke aura gaDha para gaDha vijaya karatA huA baDhA calA jA rahA thA, jaba ki bhArata ke aMdara svataMtratA tathA parataMtratA ke Isa ThaMdha ko eziyA tathA yuropa kI samasta jAgaruka zaktiyAM dhyAna se dekha rahI thI, jaba ki haidaraalI kA nAma sune kara bhArata ke aMgreja cauka paDate the aura IglistAna meM kaMpanI ke hisso kI dara dhaDAdhaDa gira rahI thI, acAnaka 6 dimbara sana 1782 kI rAta ke arakATa ke kile meM haidaraalI kI mRtyu ho gaI. haidaraalI kI mRtyune nAnA phaDanavIsa kI AzAo ke cUra-cUra kara diyA aura lAcAra ho kara usane sAlabAI kI saMdhi para hastAkSara kara diyA. kaMpanI ke liye haidaraalI kI mRtyu vAstava meM eka bahuta baDI barakata sAbita hui. AranI kI vijaya ke bAda haidaraalI kI kamara meM eka pheDA nikalA, jisake kAraNa use arakATa lauTa AnA paDA. yaha phoDA hI haidaraalI kI mauta kA paigAma sAbita huA. jaba haidara alI ke apane roga ke asAdhya hAne kA patA lagA, usane apane tamAma maMtriya aura mukhya saradAra ke bulA kara rAjya ke kArya ke viSaya meM aMtima Adeza diye. eka senA pAMca hajAra savAre kI usane madrAsa kI era ravAnA kI. apanI vizAla senA ke pratyeka sipAhI aura mulAjima ke ekaeka mahIne kI tanakhvAha bataura InAma ke dilavAI aura TIpU ko, je usa samaya eka dUsare maidAna meM thA, bulavA bhejA. ' haidara alI kI Ayu usa samaya sATha varSa se kucha upara thI. Dara thA ki haidaraalI kI mRtyu ke samAcAra se usakI vijayI senA kA utsAha na TUTa jAya. haidaraalI ke dezanAM mukhya maMtrI hiMdU the, jinake nAma pUrniyA aura kRSNarAva the. Ina dene vaphAdAra maMtriya ne haidaraalI kI mRtyu ke baDI hoziyArI ke sAtha usa samaya taka zatru aura apanI senA donoM se chipAye rakhA, jisa samaya taka ki haidaraalI ke baDe beTe phatahaalI TIpU ne arakITa meM pahuMca kara apane bApa kI jagaha na le lI. TIpU ke Ane 5ra sutAna haidaraalI kA zaba maisUra kI rAjadhAnI zrIraMgapaTTana bhejA gayA, jahAM para baDe samAroha ke sAtha use lAlabAga meM daphana kiyA gayA, aura TIpU ne pitA kI kaba ke upara eka suMdara aura AlIzAna samAdhi banavAI. yuddha kA aMta 'TIpU apane bApa ke samAna vIra, kiMtu abhI nAtajarUbekAra thA. maisUra ke aMdara apanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 zubhasagrahuM-bhAga pAMcamA nai sattA kA majabUta karane kI era bhI use kApI dhyAna denA paDA. phira bhI usane pahale khaDI satalA ke sAtha yuddha jArI rakakhA aura aMgrejI senA kA zikasta para zikasta dI. yahAM taka ki aMgrejoM kA cArAM Ara ni`latA, nirutsAha aura nairAzya" ke sivA kucha dikhAi na detA thA. aMta meM san 1783 meM aMgrejo ne khaDI namratA ke sAtha TIpu se sulaha kI prArthanA kI. TIpU unakI khAtAM meM A gayA. 11 mArUM sana 1784 kaiM| magalera me' TIpu sultAna aura aMgreja kaMpanI ke bIca saMdhi hA gai. a Mgrejo ne vAdA kiyA ki hama kira kabhI maisura ke mAmalAM meM dakhala na deMge. TIpU aura usake uttarAdhikAriye ke sAtha sadA mitratA kA vyavahAra rakakheMge, aura unake zatruo ke viruddha unheM sahAyatA dene ke liye sadA taiyAra raheMge. isa vAde para vIra, udAra kiMtu nAtajarUkhekAra TIpU ne aMgrejo se chatA huA tamAma IlAkA unheM loTA diyA. TIpU te niHsa Mdeha eziyAI maryAdA ke anusAra apanI zAhAnA Ana kAyama rakhI aura aMgreje kA kAphI nIcA dikhAyA, kintu je khAta haidara aura nAnA cAhate the, vahu pUrI na hai| sakI. haidaraalI kA caritra haidaraalI eka garIba ghara meM paidA huA thA, aura eka mAmUlI sipAhI se baDhate-te kaivala apanI vIratA aura yeAgyatA ke khala eka vizAla rAjya kA svAmI bana gayA. haidaraalI 'sulatAna haidaraalI zAha kahalAtA thA. dilhI-darabAra ke sakhedArAM me' usakI ganatI thI. maisUra kA vahu deva' thA aura hama upara likha cUke haiM ki maisura rAjya ke aMdara 'daiva' kA pada ThIka paisA hI thA, jaisA marAThA-sAmrAjya ke aMdara pezvA kA. deva' kI gaddI ane haidaraalI ke kula me' paitRka haiA gai thI. apanI vIratA dvArA usane maisUra rAjya keA bahuta avika khaTA liyA thA. marate samaya, usa tamAma ilAke kaiA cheADa kara, jo usane hAla ke yudda meM apane zatrue se vijaya kiyA thA, usake zeSa rAjya kA kSetraphala assIhAra vargamIla thA, jisakI sAlAnA bacata zAsana kA tamAma kharcI nikAla kara tIna karADa rUpaye se upara thI. usakI kula sthAyI senA tIna lAkha cauvIsa hajAra thI; jita me 19,000 savAra, 10,000 tApakhAne ke sipAhI, 1,15,000 paidala aura 1,80,000 isa taraha kI senA thI jo dUsare saradAa ke adhIna hara samaya taiyAra rahatI thI aura AvazyakatA paDane para khullA lI jAtI thI. usa khAte ke javAharAta aura nakadI kA aMdAjA assI karoDa rUpaye se upara kA thA. usakI pazuDAlAe me 700 hAthI, 6000 uMTa, 11000 gheADe, 4,00,000 gAya aura bela, 1,00,000 bheMsa aura 60,000 bheDe thI. usake zastrAgAra meM 6,00,000 ka, 2,00,000 talavAra aura 22,000 tApe thI haidaraalI apate samaya kA akelA bhAratIya nareza thA, jisane apane samudrataTa kI rakSA ke liye eka jahAjI kheDA, jisake pratyeka jahAja para teApe lagI huI thI, rakharakhA thA. usakI jalasenA ane samaya kI eka jabaradasta jalasenA thI. usake jalasenApati alIrajA ne malIpa nAmaka lagabhaga bAraha hAra cherTa-maDe TApuo kA vijaya kara ke unhe haidaraalI ke rAjya meM milA liyA thA. haidaraalI paDhanA likhanA bilakula na jAnatA thA. eka musalamAna ta Asalekhaka likhatA hai ki usane phArasI akSareAM me apanA nAma likhane kA prayatna kriyA. khaDe parizrama se vaha apane nAma kA kaivala pahelA akSara 'hai' sIkha pAyA; kiMtu isa hai' kA bhI vastu sadA ulaTA aura galata likhA karatA thA. yahI usake dastakhata the; tathApi samasta bhAratIya tathA videzI itihAsalekhaka mukta kaMTa se svIkAra karate haiM ki buddhimattA, dUradarzitA, nItijJatA aura zAsana- prabaMdha me' usakI yeAgyatA baDe uce daraje kI thI aura vIratA tathA yuddhakauzala me vahu apane samaya meM sathA advitIya thA. dhArmika pakSapAta yA taAsukha kA usameM nizAna taka na thA. apane rAjya jI uMce se ucI padaviyAM usane hiMdue kaiA de rakhkhI thI. usake mukhyatama maMtrI hiMdU the. maisUra ke jita Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ haidaraalI kA caritra vidrohI sAme ko usane parAsta kiyA, unakI gadiyAM yA te unhIke vApasa kara dI, yA dUsare hiMdu nareza ke unakI jagaha baiThA diyA. apanI hiMdu aura musalamAna prajA ke sAtha vaha ekasamAna udAra vyavahAra rakhatA thA. usane aneka hiMdu maMdira banavAye aura asaMkhya maMdire ke jAgIre atA kI. hAla meM usa samaya ke itihAsa kI khoja dvArA aMgreja lekhaka mitra geleTika (AI. sI. esa.)ne dikhAyA hai ki haidaraalI ne apanI salatanatabhara meM gorakSA kA usI prakAra suMdara prabaMdha kara rakhA thA, jisa prakAra bAbara tathA usake uttarAdhikArI mugala samrATa ne, arthAta haidaraalI ke rAjya meM govadha kA kaDA niSedha thA aura yadi rAjyabhara meM kabhI koI manuSya govadha kA aparAdhI hotA thA, to usake hAtha kATa liye jAte the. jagannuru zaMkarAcArya ke cAra mukhya maThAM zRMgerI kA maTha maisUra ke rAjya meM thA. zRMgerI-maTha ke svAmI usa samaya ke jagadaguru zaMkarAcArya ke sAtha haidaraalI kA vizeSa prema thA. dene meM khUba patravyavahAra hotA thA. vartamAna maisura rAjya ke purAtattva-vibhAga ne kRpA kara hamAre pAsa kanADI bhASA meM jagadaguru zaMkarAcArya ke nAma haidaraalI ke eka mUla patra kA pheTo bhejA hai, jise paDhane se mAlUma hotA hai ki haidaraalI jagadaguru kA kitanA adhika Adara karatA thA aura kisa prakAra rAjya ke gaMbhIra mAmalAM meM jagadaguru kI salAha le kara kAma karatA thA. isI patra ke sAtha haidaraalIne eka hAthI, pAMca ghaDe, eka pAlakI, pAMca uMTa, * * , pAMca sone ke tAle (sUryacaMdrAMkita patAkAoM je jagadguru ke sAtha calatI hai, x x x eka joDI zAla, sADhe dasa hajAra 6 ItyAdi jagadaguru kI najara ke taura para aura eka ThAsa sone kA phatAla seja (zamaI) zRMgerI ma' kI devapUjA ke liye jagadguru kI sevA meM bhejA. haidara alI apane darabAra ke aMdara hiMdU tyohAra ke baDe samAreha ke sAtha manAyA karatA thA. vizeSa kara dasa-re ke avasara para usake darabAra meM dasa dina taka lagAtAra jagna hatA rahatA thA, roja zAmaka AtazabAjI chUTatI thI; sAMDha, bArahasiMge, hathiyAM aura zera kI laDAImAM hotI thI, kutiyAM hotI thI, dAvate hatI thI, inAma aura ikarAma diye jAte the aura garIbe ke bhojana-vastra aura dhana bAMTA jAtA thA. majahaba ke nAma para kisI taraha ke bhI laDAI-jhagaDe ke vaha atyaMta dhRNA kI dRSTi se dekhatA thA. likhA hai ki eka bAra usake rAjya se kahIM para ziyA aura sunniyAM jhagaDA ho gayA. jabAna se baDhate--baDhate mAyalA khaMjara aura bhAla taka pahuMca gayA. haidara ke kAne taka khabara pahuMcI. usane dena pakSa ke logoM ko bulavAyA aura unase pUchA-"yaha kayA bevakUphI kA jhagaDA hai? tuma lega kuttoM kI taraha ekadUsare para kayAM bhoMkate he " doMne apanA-apanI bAta kaha sunAI. mAlUma huA ki jhagaDA kevala isa bAta para hai ki hajarata mohammada ke kucha uttarAdhikAriyoM ke viSayameM ziya kI eka rAya hai aura suni kI dUsarI. haidara alI ne unase pUchA-"jina vyakti ke, bAre meM tumhArA jhagaDA , kyA ve jindA hai ?" javAba milA-"nahIM." Isapara haidaraalI ne unase kahA-" jo lega mara cUke, unakI bAbata aba jhagaDA karanA himAkata hai." aura donoM ko AgAha kara diyA ki-"agara tuma loga phira kabhI apanA aura sarakAra kA samaya Ina betu ke aura badamAzI ke jhagaDe meM naSTa karoge te yakIna rAkhe, tumhAre sara kucala di haidaraalI kA InsApha usa samaya dara-dUra taka vikhyAta thA. usake jIvanacaritra kA eka kAnsIsI racayitA lakhatA hai ki usakI prajA meM kisI bhI nirdhAna se nirdhana puruSa vA strI ke adhikAra thA ki usake sAmane A kara apanI dAda-phariyAda peza kare. paharedAroM ke hukama thA ki kisI phariyAdI ko kisI samaya bhI hujUra meM Ane se na rokA jAve. vaha baDe gaura se sabakI phariyAda sunatA thA aura sabakA insApha karatA thA. likhA hai ki eka bAra sana 1767 meM jaba ki haidaraalI kembatUra meM thA, eka dina zAma ke vaha havAkhorI ke liye jA rahA thA. mArga meM eka buDhiyA saDaka ke eka era A kara leTa gaI aura 'insApha ! InsApha !" cillAne lagI. haidaraalI ne phaurana apanI savArI roka dI, buDhiyA ke pAsa bulAyA aura pUchA-kyA mAmalA SIT Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ ^ ^^ ^ ^^^^^^ 280 zubhasaMgraha-bhAga pAMcame hai" buDhiyA ne javAba diyA-"jahAMpanAha ! mere kevala eka beTI thI aura AgA mehammada use bhagA le gayA." sulatAna ne javAba diyA-"AgA mehammada ko yahAM se gae eka mahIne se jyAdA ho gayA, tumane Aja taka zikAyata karyo nahIM kI ?" javAba milA-"jahAMpanAha ! maine kaI bAra ajiyAM likha kara haidaraza ke hAthe meM dI, kintu mujhe kaI javAba nahIM milA?" haidarazA haidaraalI kA khAsa jamAdAra thA, je usa samaya haidaraalI ke Age-Age cala rahA thA. AgA mohammada usase pahale kA khAsa jamAdAra thA. aura pacIsa sAla taka haidaraalI kI khidamata kara cUkA thA. AgA mehammada ke haidaraalI ne pAna aura jAgIra de kara eka mahInA huA bidA kara diyA thA. haidarazA ne apanI saphAI meM Age baDha kara aja kiyA- "jahAMpanAha ! yaha buDhiyA aura usakI beTI done badacalana hai." haidaraalI phaurana mahala kI era lauTa paDA aura buDhiyA ke apane sAtha le gayA. mahala pahuMca kara jaba logoM ne haidaraalI se yaha prArthanA kI ki isa bAra haidaraNA ke kSamA kara diyA jAve, te haradaalI ne uttara diyA-"meM Apa logoM kI prArthanA svIkAra nahIM kara sakatA. kisI bAdazAha aura usakI prajA ke bIcake patravyavahAra ko rokane se baDhakara kaI gunAha ho hI nahIM sakatA. balavAne kA kartavya hai ki nirbala kA insApha kare. khudAne nirbala kI rakSA ke liye hI bAdazAha ke banAyA hai, aura je bAdazAha apanI prajA ke upara julma hene detA hai aura julma karanevAle ke daMDa nahIM detA, vaha isa yogya hai ki usakI prajA kA prema aura vizvAsa upara se haTa jAte aura prajA usake viruddha vidroha karane lage." haidara alI ne sabake sAmane apane jamAdAra haidarazA ke do sau keDe lagavAye. sAtha hI usane eka savAra usa baDhiyA ke sAtha AgA mehammada ke rahane kI jagaha bhejA aura hukama diyA ki yadi laDakI AgA mohammada ke yahAM mila jAya te use usakI mAM ke havAle kara diyA jAya aura AgA mehammada kA sira kATa kara mere sAmane piza kiyA jAya: aura yadi laDakI na mile, te AgA mehammada ke giraphatAra kara ke mere sAmane lAyA jAya. laDakI AgA mehammada ke yahAM maujuda thI. use usakI mAM ke havAle kara diyA gayA aura AgA mohammada kA sira kATa kara haidaraalI ke sAmane peza kiyA gayA. haidara alI ke insApha ke isI taraha ke aura bhI aneka jvalaMta udAharaNa usakI jIvaniyo meM milate hai. mIra husena alI khAM kiramAnI likhatA hai ki cora, uccakake athavA DAkU kA nAma taka haidaraalI ke rAjya meM kahIM sunane meM na AtA thA aura yadi akasmAta kahIM para corI he jAtI thI, to usa sthAna ke pulisa karmacArI ko phauranuM mauta kI sajA dI jAtI thI aura dUsarA AdamI usakI jagaha niyukta kara diyA jAtA thA. haidaalI ke hajAra jAsUsa saltanatabhara meM ghumate rahate the aura use prajA ke sukha-duHkha kI khabare dete rahate the. haidaraalI svayaM prAyaH veza badale kaMbala oDhe rAta ko zrIraMgapaTTana tathA anya nagaroM kI galiyAM meM dhUma karatA thA aura garIba tathA yAtriya kI khabara rakhatA thA. haidaraalI kI samasta prajA usase atyaMta khuza thI. usake rAjyabhara meM cAre era khuzahAlI thI. tijArata, udyoga-dhaMdhe aura kRSi ke khUba uttejanA dI jAtI thI. vaha svayaM kArIgaroM aura saudAgaroM kI khUba madada karatA thA. likhA hai ki akele keyabatra ke bAjAra meM vIsa hajAra rezama ke thAna prati saptAha bikane ke liye Ate the. yadi koI sarakArI karmacArI prAna ke upara kisI taraha kI atyAcAra karatA thA, te haidaraalI sadA use kaDI se kaDI ja detA thA. usake rAjayabhara meM isa bAta kI sakhta manAI thI ki kisAna se unakI niyata mAlagujarI ke atirikta eka kauDI bhI kisI bahAne na lI jAve. haidaraalI kI buddhi kI tIkSaNatA aura usakI smaraNazakti sarvathA alaukika thI. nepaliyana ke samAna vaha ekasAthe kaI-kaI kAma kiyA karatA thA. vaha jisa vakta kaI mAmUlI tamAzA dekhatA rahatA thA, usa vakta kucha loge se pra*na karatA rahatA thA, javAba detA hatA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ haidaraalI kA caritra 281 thA, akhabAra sunatA thA, ciThThiyAM sunatA thA, ciThThiyAM likhAtA thA aura sAtha hI apane maMtriya ke sAtha gaMbhIra-se-gaMbhIra prazrane para bAtacIta karatA rahatA thA aura unakA pheMsalA karatA rahatA thA. ye saba kAma ekasAtha calate rahate the. ekasAthe vaha tasatasa aura cAlIsacAlIsa muziyo se kAma letA rahatA thA. - roja subaha ke jaba vaha eka caukI para baiTha kara hAtha-muMha dhoyA karatA thA, usI samaya usake aneka jAsUsa usakI caukI ke cAre era khaDe ho jAte the aura pichale caubIsa ghaTe kA apanA apanA hAla sunAte the. ye saba jAsusa ekasAthe bolate the, haidara muMha dhote chete saba kI bAta sunatA thA. kevala AvAja se unheM pahacAnatA thA aura jisase jarUrata samajhatA thA, bIca-bIca meM savAla kara letA thA. manuSya ke caritra ko vaha kevala eka bAra zala dekha kara pahacAna jAtA thA aura raMgarUTe ke kevala cehare se dekha kara hI bharatI kara letA thA. ghaDe aura javAharAta kI bhI use gajaba kI pahacAna thI. daraalI vire thA aura vIratA kI baDI kadra karatA thA. apane sipAhiyAM ke sAtha usakA vyavahAra atyaMta prema, udAratA aura.barAbarI kA rahatA thA. jinheM vaha yuddha meM hara detA thA, unake sAtha bhI usakA vyavahAra sadA dayA aura udAratA kA hatA thA. itane baDA nareza hone meM ghamaMDa athavA abhimAna kA nizAna taka na thA. apane rAjya ke vaha sadA khudAdAda' kahA karatA thA. apane darabAra taka meM vaha sAdhAraNa sipAhi ke sAtha barAbarI kA vyavahAra kiyA karatA thA. vaha svayaM eka sAdhAraNa sipAhI kA-sA jIvana vyatIta karatA thA. bhajana je sAmane AtA, khA letA thA. saphara meM vaha prAyaH bhune hue cane, badAma aura vAra kI sukhI roTI yA inameM se je sAmane A jAve, khA kara raha jAtA thA. apane takhta para vaha jyAdA-se-jyAdA sAla meM eka bAra Ida ke dina caMda ghaTe ke liye baiThatA thA aura vaha bhI dUsaroM kI prArthanA para. haidaraalI kA kada maMjholA thA, usakA raMga sAMvalA thA, kiMtu usake zarIra kI banAvaTa suMdara thI. vaha majabUta aura nihAyata kutalA thA. vaha ghoDe kA bahuta acchA savAra thA. paidala labe saphara karane kA bhI use behada zauka thA aura Adata thI. saptAha meM de bAra vaha apane sara, dADhI aura mUcho ke bAla muMDavA detA thA. dADhI aura mUkeM vaha itanI sApha rakhatA thA ki nakayuTanI se eka-eka bAla nikalavA detA thA. usakI dekhAdekhI usake adhikatara darabArI bhI * dADhI na rakhate the aura yadi mUchaeN rakhate the, to ItanI kama ki jo dUra se dikhAI na detI thI haidaraalI ke lAla kapaDe kA zauka thA aura apane sarapara vaha ekaso hAtha laMbI lAla pagaDI bAMdhatA thA. zikAra kA-vizeSa kara zera ke zikAra kA-usake baDA zauka thA. usake yahAM aneka zera pale hue che, je roja subaha khule hue usake sAmane lAye jAte the. haidara alI apane hAtha se ina zera ke la khilAyA karatA thA. unake paMjo aura jo bhI vaha la de diyA karatA thA. likhA hai ki usakA nizAnA kabhI cUkatA na thA. apane sAmane akhADe meM vaha akasara zera ke sAtha apane kisI eka vIra sipAhI kI kustI karAyA karatA thA. yadi sipAhI zera ke pachADa pAtA, to use inAma-e-ikarAma diye jAte the aura yadi zera hAvI tene lagatA, to haidara kaurana dUra se baiThA huA zera kI kanapaTI para golI mAra detA aura zera kA paMjA sipAhIpara paDa saMke, isase pahale hIM zera golI khA kara gira paDatA thA. haidara alI ke zArIrika parizrama aura kaSTa-sahana kI koI sImA na thI. vaha kaI-kaI rAte jaMgala meM bAriza aura sardI aMdara ghoDe kI pITha para gujAra detA thA. ghaDe, hAthi, pei aura rasAyana kA use khAsa zauka thA. usake eka pyAre hAthI kA nAma "pavanagaja thA, jisake marane para hedaraalI ne baDA duHkha manAyA thA. gheDe kharIdane kA use itanA adhika zauka thA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo ki dUra-dUra ke mu e ghaDe ke saudAgara usake darabAra meM pahuMcate the aura yadi kisI saudAgara kA ghoDA usake rAjya ke aMdara mara jAtA aura saudAgara apane ghaDe kI ayAla aura duma kATa kara sthAnIya karmacArI kI sanada ke sAtha haidaraalI ke darabAra meM peza karatA, te ghaDe kI ApI kImata use khajAne se dilavA dI jAtI thI. ina saba bAta ke atirikta haidaraalI aMgrejo kA kaTTara zatru thA. aMgrejo ke liye usakI nAma eka "havvA" thA. yadyapi haidaalI kI nItijJatA nAnA phaDanavIsa ke Takakara kI na thI-sabase baDI galatI usakI yaha thI ki apanI senA ke aneka baDe--baDe ehado para urAne phAMsIsiya ke niyukta kara rakhA thA, jisakA phala usakI mRtyu ke bAda usake beTe TIpU sultAna ke bhoganA paDA; tathApi isameM saMdeha nahIM ki apane jIvanabhara aMgrejo ke bhArata se nikAlane kA haidara ne jI-toDa prayatna kiyA. vaha jaba taka jiyA, ajeya rahA aura aMta meM isI prayatna meM usane apane prANa diye. hama upara likha cuke hai ki jisa samaya gAyakavADa, siMdhiyA aura bhoMsale tIna-tIna jabaradasta marAThAnareza marAThI maMDala tathA apane deza dena ke sAthe vizvAsaghAta kara cUke the, aura nijAmulyuka bhI aMgrejo ke sAtha mila kara apane sAthiyAM tathA muka donAM ke dagA de cUkA thA, usa samaya nAnA phaDanavIsa aura bhArata kI svAdhInatA done kI AzA kA ekamAtra AdhAra vIra haidaraalI thA. itanA hI nahIM, badrika jisa samaya nAnA phaDanavIsa bhI apanI saMdhi ke anusAra haidaraalI kI madada karane ke nAkAbila he gayA aura nijAma ne apanA vAdA sApha toDa diyA, usa samaya aMgrejoM kI saMpUrNa zakita ke mukAbale kA sArA bhAra akele haidaraalI ke kaoNpara paDA. IsameM bhI saMdeha nahIM ho sakatA ki haidaraalI ne Azcaryajanaka sAhasa aura saphalatA ke sAtha akelo isa bhAra ke sahana kiyA, aura yadi bhavitavyatA bIca meM na paDatI arthAt yadi, ThIka usa samaya ja baki bhArata meM aMgrejo ke hAthapAMva bilakula phUla cUke the, mauta bhAratIya svAdhInatA ke usa aMtima AdhAra ke uTha kara na le gaI hatI, to usake bAda kA bhArata tathA aMgreja jAti done kA itihAsa bilakula dUsare hI DhaMga se likhA gayA hatA. haidaraalI ke bAda phira 75 varSa taka bhArata ke putra ke apanI svAdhInatA ke liye usa prakAra kA vyApaka prayatna karane kA sAhasa na ho sakA. niHsaMDu bhArata kI AjhAdI ke liye prayatna karanevAla meM haidara alI kA pada sarvopari hai, aura AjhAdI ke cAhane- vAla meM usakA nAma sadA ke liye smaraNIya rahegA. (pauSa-1985 nA "vizAlabhArata"mAM lekhaka-zrI. suMdaralAla) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ jahAMgIra mAdazAha aura hibrU 110 - jahAMgIra bAdazAha aura hiMdU 183. (1) jahAMgIra bAdazAha bhI, apane pitA akabara bAdazAha kI taraha hiMdu para riyAyata aura unakI paravAreza karate the. unhAMne rAjA mAnasiha kA kha'gAla kI sUkhedArI de kara pa hajAra savAre kA hAkima banAyA thA. (ra) unhAMne rAjA jagannAtha kachavAhe ! pAMca hajArI manasaba ke sAthe kriyA khilaata aura uDAu khAMDA diyA thA. (3) rAja amarasiMha ke cAcA sagara kA rAnA kI padavI aura khilaata de kara unheM udayapura jItane kA bhejA thA. (4) unhAMte pitaradAsa kA rAnna vikramArjita kI padavI de kara teApakhAne kA dArAgA aura 50 hajAra tAciyAM kA aphasara banAyA thA. (5) rAnA amarisaMha ke tAbedAra hai jAne para usakA sArA mulka, jo tAbedArI na karane ke aparAdha meM kai varSe taka kauje bheja bheja kara chIna liyA gayA thA, lauTA diyA gayA. ItanA hI nahIM, pitA ke jamAne meM baDI kaThinAiyeAM se jatA gayA citoragaDha kA jaMgI killA bhI use de diyA gayA. yahu kilA 50 varSe tarka bAdazAhI kabje meM rahA thA. (6) rAnA amarasiMha ke beTe kasiha aura pAte jagatisaMha ke khhuta samaya taka pratidina aisI esI inAyate aura bakSase dI gai jaisI kisI bAdazAha ne apane beTe aura pete kA bhI ItanI jaladI jaladI kabhI nahIM dI haiAMgI. ina satra bakSIseAM kA vivaraNa usa raMgIle bAdazAha ke rAjanAmace meM likhA hai. jina sajjatAM kA dekhanA hai| ve hamAre hiMdI jahAMgIranAme" meM dekha le. (7) unhAMne jodhapura ke rAjA sUrasiMha ke cheTe bhAi kizanasiMha kA kai lAkha rUpayAM kI jAgIra dekara svataMtra rAjA banA diyA. kizanagaDha ke rAjA usIke va'zaja hai. hiMdu sanI jahAMgIra kI eka hiMdu rAnI zAhajAde khusarA ! mA thI. du:kha meM aprIma khA kara khusare ke apane pitA jahAMgIra se bAgI heAne ke kAraNa vaha mara gai. usake zAka-saMtApa kA samAcAra apane rAjanAmace meM likha kara bAdazAha kahate hai-maiM usakI bhalAi aura bhalamanasAhata kA kyAM trimU? vahu pUrI buddhimatI thI aura mujhase itanA meAha rakhatI thI ki 1000 bhAi aura meTAM ke bhI mere eka khAla ke upara kurmAMna karatI thI. usane khusarA ke bahuta sI khAte likhI Ara mujhase prIti rakhane ke liye use khUba samajhAyA. paraMtu lAbha kucha bhI na huA. Isa liye rAjapUta aurata kI tabiyata meM mAmUlI taura para rahanevAle garata se usane marane kI ThAna lI aura pAgalapana kI hAlata meM bahutasI aSrIma khA karI 26 jilahija sana 1013 kA jaladI se jAna de dI. mujhe usase bahuta prema thA; sa liye usake mara jAne se merA jIvana bigaDa gayA. jIne kA kucha majA na rahA. cAra dinarAta ke 72 pahara meM mane duHkha aura vaha ke mAre kucha bhI khAyA--pIyA nahIM. jakha mere pitA kA yaha khabara pahuMcI, takha unhAMne tasallI kA khata khaDI meharabAnI se mujhakeA likhA aura khilaata aura pagaDI apane sira se utAra kara usI taraha baMdhI hui mere vAste bhejI. isa enAyata ne merI jalana para pAnI DikA aura merI mecanI aura dharAhaTa jAtI rahI." isa para eka itihAsavettA bhI (zibalI nyAmAnI) kahatA hai ki mugala bAdazAhAM te hiMdu ke deza kA hI nahIM jItA thA, balki unake dila kA bhI jIta liyA thA. jadarUpa saMnyAsI jahAMgIra bAdazAha ke rAjya meM rUpa sanyAsI baDe tapasvI aura mahAtmA ze. je pahADAM kI kheAhAM meM rahA karate the, unase bheTa karane ke liye bAdazAha svayaM kai khAra jAte the; paraMtu vahAM taka savArI nahIM jA sakatI thI. isa liye kai mIla pedala cala kara unake pAsa pahu Mcate Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo the. unhane ina milApa kA varNana apanI dinacaryA kI pustaka "tujuka jahAMgIrI" meM isa taraha likhA hai: jahAMgIra bAdazAha aura jadarUpa saMnyAsI bAdazAha likhate hai-"ra asakaMdAra (mAgha sudI 15 saMvata 1673) ke nAva meM baiTha kara mene kAliyAdaha (ujajaina) se prayANa kiyA. yaha bAta kaI bAra sunI gaI thI ki jadarUpa nAma kA eka tapasvI saMnyAsI kaI varSo se ujajaina se kucha dUra jaMgala meM bhagavaddabhajana karatA hai. mujhe usake satsaMga kI baDI IrachA thI. jaba meM Agare meM thA, to cAhatA thA ki usake bulA kara miluM. paraMtu usakI takalIpha kA vicAra kara use nahIM bulAyA thA. aba ujajaina pahuMca kara nAva se utara kara Adha pAva kesa dila use dekhane ke gayA. vaha eka guphA meM rahatA hai, je eka gaja laMbI aura dasa gaja cauDI eka TekarI meM khudI huI hai. usameM jAne kI pahilA daravAjA maharAba ke AkAra kA hai. yahAM po gaDhe taka, jisameM vaha baiThatA hai, de gaja pAca gira la bAI, savAgyAraha giraha cAMDAI ora chata se dharatI taka ucAI. eka gaja tIna giraha hai. je suraMga usa kheha meM jAtI hai vaha sADhepAMca giraha laMbI aura sADhe tIna giraha cauDI hai. usameM eka dubalA-patalA puruSa bhI baDe parizrama se praveza kara sakatA hai, aura usakI laMbAI-coDAI bhI isI parimANa kI hogI. na usameM caTAI hai aura na koI ghAsa kA bichaunA hai. vaha akelA usI adhere gaDha meM rahatA hai, bilakula naMgA he kara bhI jAo aura zItala vAyu meM sivA eka laMgoTI ke kabhI aura koI kapaDA nahIM rakhatA, ne Aga hI jalatA hai jaisA ki "maulavI rUma" ne kisI eka tapasvI kA vAya likhA hai ki "dina ke samaya dhUpa hamArA vastra hai, rAta hI bichaunA hai aura cAMdanI oDhanA hai." vaisI hI gati IsakI bhI hai. isa vizrAmasthAna ke pAsa hI pAnI bahatA hai. vaha usameM nitya do bAra na kara nahAtA hai aura eka bAra baratI meM A kara apane cune hue 7 brAhmaNa ke tIna ghare meM se kevala pAMca grAsa bhojana letA hai. vaha isake usI bhojana meM se letA hai jise una brAhmaNe ne apane hI liye banAyA che. pAMca grAsa le kara vaha apanI hathelI meM rakha letA hai aura svAda liye binA aura cabAe binA hI nigala jAtA hai, ye brAhmaNa bhI gRhastha hai aura usake bhakta hai; para Isake sAtha kaI niyama bhI haiM. yadi una tIna ghara meM zoka aura sUtaka na lagA hA aura koI strI rajasvalA na huI hai, to vaha bhojana letA hai- hI usakI jIvanavRtti che. vaha logo se nahIM milanA cAhatA hai; paraMtu bahuta vikhyAta he jAne se loga Apa hI usake darzane ke Ate hai. yaha buddhi se zUnya nahIM huM-vedAMta vidyA meM nipuNa hai, meM che ghaDI taka usake pAsa rahA, usane acchI acchI bAteM kahI jinakA mujhapara baDA asara paDA aura usake bhI merA milanA acchA lagA. jaba mere pitA AseragaDha aura khAnadeza chata kara lauTe the, taba ve bhI usase IsI jagaha mile the aura ve use hamezA yAda kiyA karate the." - "jadarUpa ke milApa ke pIche meM hAthI para caDha kara urjana ke bIca meM se nikalA aura maine sADhe tIna hajAra rUpiye dA-bAheM lUTAye. phira savA kesa cala kara dAudakhe che meM, jahAM lazkara 5DA thA, utara gayAM." " asakaMdAra (phAguna vadI 1) ke, jo ki mukAma kA dina thA, phira darUpa se milane kI icchA huI de pahara ke pIche usake darzana ke gayA aura 6 ghaDI taka usake satsaMga se apane citta ke prasanna karatA rahyA. Isa dina bhI acchI achI bAte huI, zAma ko Dere para lauTa AyA." "gujarAta se ujajaina ke lauTa kara 29 AbAna (agahana sudi 4, saMvata 1675) budhavAra ke bAdazAha phira jadarUpa se milane gaye. te likhate hai ki "jadarUpa je hiMdudharma ke tapasviya meM se hai aura jisakA hAla pichalle patra meM likhA ja cUkA hai, unake mila kara kALiyAda dekhane gayA. isakA satsaMga bezaka bahuta ganImata hai" 2-Aja 2 (zanivAra, agahana sudi 7) ke jadarUpa se milane kI abhilASA bAdazAha ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ jahAMgIra bAdazAha aura hiM 185 kira ha. deza pahara kI upAsanA se nipaTa karve nAva meM eke aura dina Dhale usI kuTI me' jA kara mile, khUkha jJAnacarcA hui. bAdazAha likhate hai ki ni:samruddha vahu vedAnta kA rahasya adbhuta spaSTa rUpa se kahatA hai. isake satsaMga ati AnaMda hAtA hai. avasthA 60 varSoM se upara hai. jaba 22 varSoM kA thA, taba vatu virata hai| gayA thA. 38 varSoM se paramahaMsa-tRti me' rahatA hai. mere bidA hai|te samaya vahe eTalA ki vaha paramAtmA ke isa anugraha kA dhanyavAda kisa muMha se kare ki use aise nyAyI khAdazAha kI chatrachAyA me ekAgra citta se apane iSTadeva kI ArAdhanA karane kA maukA milA hai aura usakI tapasyA meM kisI taraha se krAi vidya-bAdhA nahIM paDatI." jadarUpa mathurA me' bAdazAha likhate haiM ki "24 mahara mAha ilAhI (Asauja sudi 10, saMvata 1676) kA dazahare ke dina maiM kAzmIra z2I sara ke liye nikalA. gusAMi jadarUpa, jo ujajaina meM chipA huA thA ina dinAM makAna badala kara mathurA me, jamunA ke kinAre, paramAtmA kA bhajana karatA hai. usakA satsaMga mana meM khasA rahatA thA; isa liye / AkhAna zukravAra (kArtika vadI 10) kaiM usase milane ke liye dauDA huA gayA. bahuta dera taka ekAMta meM usake pAsa rahA. vahAM kAI duHkha denevAlA dUsarA AdamI na thA. saca te yaha hai ki usakA maujUda heAnA baDI ganImata usakI majalisa meM hama khuza hA sakate hai' aura kAyadA uThA sakate hai." "12 AkhAna (kArtika vadi 13 somavAra) kA phira jadarUpa gusAMi se milane kA irAdA huA. medhaDaka usakI kuTI meM jA kara milA, adbhuta uMcI khAte hui. "paramAtmA te ajaba zradghA dI hai. ugra samajha, ucca prakRti, tIkSNa jJAnazakti, gabhIra adghi, dRDha mana aura dayAlu svabhAva se bharApUrA hai. sakha aneAM se mukta he! kara sasAra kI khAtAM para lAta mArakara nizrita baiThA hai. eka Adhe gaja kapaDe kI lageATI aura eka tUmaDI pAnI pIne kA hai. jADe, gI` aura barasAta meM sadA binA vastra ke rahatA hai. rahane ke liye eka sakarI cukA hai jisame khaDI kaThinAI se karavaTa lI jA sakatI hai. bhItara jAne kA mA aisA hai ki dUdhamuhai khAlaka kA bhI usameM kiThanAI se bhItara lA sake," jadarUpa se bidyA hAnA 14 budhavAra (kArtika vadI amAvasa) kA eka khAra aura gusAMi jadarUpa ke pAsa jA kara kira khAdazAha usase bidA huye. ve likhate hai:--"usake viyeNa te mere jI kA bahuta duHkha diyA. svargavAsI zrImAna (akabara) ke samaya meM sera 30 dAma kA thA. maiM sAcatA thA ki se badalanA nahIM cAhiye, kAyama rakhanA cAhiye. eka dina gusAMi jadarUpa ne kisI prasaMga se kahA ki hamAre dharma kI kitAba veda meM sera 36 dAma kA likhA hai. daivayeAga se tumhArI AjJA bhI hamArI pustaka ke anusAra hu hai. yadi 36 dAma kA kara de, te bahuta acchA haigA." hukama huA ki bAda isake tamAma mulkAM meM sera 36 dAma kA rahe. (zrIzAradA" nA eka aMkamAM lekhaka-sva. munazI devIprasAda munsika) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ y sy yw my brh myN b`d myd HyH jy ty zubhasaMgraha-bhAga pAMcama 227-navayuva, nA ! navayuvake ! jAge, hRdaya meM navajIvana bharanevAle navayuga ke isa navaprabhAta meM go; parAdhInatA ke baMdhana toDa phekanevAle svAdhInatA ke Isa saMsAra meM jAge; hRdaya ke mala che DAlanevAlI satoguNamayI Isa duniyA meM jAgo. uThe ! akAla aura darbhikSa se pIDita garIbaM ke sAtha uThe; unnati ke liye uThanevAle Isa saMsAra ke sAtha uThe, himmata hAranevAloM ke sAtha nahIM, himmatavAloM ke sAtha uThe. vaha dekho, krAnti kI lahara saMsAra ke lige rahI hai--kyA tuma achate hI bace rahoge ? bAlasUrya kI kiraNe saMsAra ke jagA rahI hai-kayA tuma sete paDe raheze ? are, kyA tuma sote hI paDe raheze ? uTha kara navayuga kA nimANa karo. pIDita aura trasta mAnavatA ke nirbaLa hadaya meM zakti kA, svAvalaMbana kA aura svAdhInatA kA zaMkha phUka do. baMdhana ke kATa DAlo, rUDhi ke teDa ke. vaha dekho, vijaya kA seharA liye kauna baDI hai ? baDhe, Age beTe aura usake caraNe ke chU le ! dhArmika bane. yaha na kahe ki dharma kevala DhakelA hai. hamane use yaha baDA rUpa de rakhA hai, hama usakA sudhAra kara sakate hai. hAM, dhArmika bano, para sAMpradAyika jhagaDe meM na paDe. ve jhagaDe saMsAra ke tuccha aura svArthI manuSyo ke uThAye hue haiM. unase uMce uTho. saba dhameM kI taha meM usa eka ko-satya ke, ziva ke, sundara ka-khoja nikAlo, aura usIkI ArAdhanA kare. satya ke sevaka bane, saMsAra kA kalyANa karo aura saudarya kI upAsanA kare-nivikAra zuddha sauMdarya kI. rAjanaitika bane. hAM, yadi rAjanIti kA artha deza kI sevA hai, te rAjanaitika bane. vaha dekho, usa garIba kisAna ke ghara meM de. ekalatA baccA mRtyuzA para paDA hai. strI usa kone meM apane ajJAta, mUrkhatA aura sneha ke kAraNa bilakha rahI hai. puruSa becArA kyA kare ? vaidya ke ne ke liye usake pAsa eka paisA nahIM hai. hAya-bAhara dvAra para, dekho jamIMdAra peTU kArindA pAMca rUpiye para caDhAye gaye vyAja ke pandrata rUpa ke liye darvAjA pITa rahA hai. galI ke usa sire para dekhA-gAMva kA mahAjana apane dAma lene ke liye dauDA calA A rahA hai, becArA kisAna ! are, tuma kyA IsakI kucha bhI sahAyatA nahI kara sakate? sAmAjika bane. hAM, yadi samAja ke pade ke bhItara anyAya aura atyAcAra kA tAMDava nRtya tuma nahIM dekha sakate, te sAmAjika bano. are kyA tuma baccAM ke gale para dhurI phirate hue dekha sakate he ? kayA tuma buddo ke sira para seharA saha sakate ho? vidhavAo kI Aha, achu kI cIkha kyA tumahe pazcimI phezana ke pravAha meM bahane se nahIM roka sakate ? oha, tumhArA hadaya kayA paththara kA hai? svAdhIna bane ! anukaraNazIla nahIM, maulika bano. deza aura jAti ke liye kucha kara dikhAne ke liye taiyAra ho jAo. vaha dekho krAnti dauDI calI A rahI hai. kayA tuma usakA AliMgana kara sakAge ? (catra saM. 1985 ne "tyAgabhUmi'mAM lekhaka-zrI. zAntiprasAda varmA ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ * * * * * * * * * * * * * * * * * * * wwwwwwwwwwww unnata deza ke dehAtI kese rahate hai? 112-unnata deza ke dehAtI kaise rahate haiM ? yUropa meM DenamArka eka choTA sA deza hai. isakA kSetraphala 14829 vargamIla aura janasaMkhyA tIsa lAkha ke lagabhaga hai. bhAratavarSa meM lakhanau kamiznarI kA jitanA kSetraphala hai usase savAyA DenamArka kA hai. janasaMkhyA meM lakhanau kaminarI Isase baDhI huI hai, kyAM ki 1911 kI manuSyagaNanA ke anusAra IsakI janasaMkhyA sATha lAkha hai. DenamArka ke manuSya adhikatara khetI karate haiM, paraMtu yahAM ke khetIhara nire gaMvAra nahIM hote, varana Isa prakAra apanA jIvana bitAte hai ki bhAratavarSa ke bahuta se nagara ke rahanevAle bhI vaisA nahIM karate. yaha khetIhara ga rahate hue aura khetI karate hue bhI paDhane--likhane se itanA saMbaMdha rakhate hai ki apane deza meM tathA anya deza meM kayA ho rahA hai, isakI vaha pUrI jAnakArI rakhate haiM. apane deza ke pAlameMTa meM kauna sadasya prajA ke hita kA kitanA dhyAna rakhatA hai, yaha unase chipA nahIM rahatA. isI DenamArka ke gAMva-nivAsiye ke rahana-sahana ke saMbaMdha meM kArnehila megejhina meM eDitha selara nAma ke sajajana likhate hai- jina jina deze ke meM jAnatA hUM una meM DenamArka hI akelA aisA deza hai jisane yaha dikhA diyA hai ki dehAta ke rahanevAlo ke kisa prakAra jIvana vyatIta karanA cAhiye. yahAM ke dehAtI baDe hI catura hete haiM. unake yaha jAnane kI utanI hI IcachA rahatI hai ki deza meM aura saMsAra meM kyA ho rahA hai jitanI ki paDhe likhe nagaranivAsiyoM ke hotI hai. yahAM kI bhASA meM jaba pahale pahala vijJAna kI prAraMbhika pustakaeN saratI sastI chapa taba nagaranivAsiyAM se adhaka devAtiyAM ne hI inake kharIdA. pAlameMTa meM sthAna cAhanevAle sadasyo se dehAta meM hI bhAMti bhAMti ke rahasya ke prazna pUche jAte hai aura yahI ke rahanevAle inake kAmeM ke baDI sAvadhAnI se dekhate rahate hai aura kisI anucita kAma para AlocanA karate hai. DenamArka ke gAMva meM aisA kAI ghara nahIM hai jahAM samAcArapatra aura pustake na milatI aura esA koI kisAna nahIM je IMgleMDa aura upaniveza ke saMbaMdha meM briTiza majUroM se adhika jAnakArI na rakhatA ho. boara-yuddha ke samaya meM DenamArka meM thA. usa samaya mujhase mAlUma nahIM kitanI bAra yaha pUcho gayA ki isa yuddha kA kayA kAraNa hai. eka bUDhI strI ke muMha se yaha suna kara mujhe baDA Azcarya huA ki yadi olivara Tvela jIvita hote to yaha yuddha na chiDane pAtA. vijJAna aura rAjanIti meM hI yahAM ke kisAna kema nahIM dikhAte, varana itihAsa, sAhitya aura janakRti meM bhI nagaranivAsi se adhika ruci dikhAte haiM. ina dehAtiya kI isa jijJAsA-tti ke liye AzcaryA karane kI koI bAta nahIM hai; kyAMki inake bhI paDhane likhane aura adhyayana karane kA utanA hI avasara milatA hai jitanA kisI nagaranivAsI ke mila sakatA hai. varana nagaranivAsiyoM se devAtiya kA paDhane--likhane kA adhika samaya milatA hai. DenamArka ke dehAtiyAM kI yaha anupama dazA kayAM hai yaha jAnane ke liye usa saMsthA ke viSaya meM kucha jAnanA jarUrI hai, jisase yahAM ke dehAtI apanI sAmAjika, Arthika aura rAjanItika unnati karane meM samartha hue hai. DenamAkaka prAya: pratyeka gAMva meM eka milanamadira (miTiMga hAusa) hotA hai, jisako * prAyaH pratyeka gAMva meM eka milanamadira usa gAMva ke nivAsI apane kharca se banAte haiM aura jisake prabaMdha ke liye apanemeMse : hI. kucha sadasya kI samiti niyukta karate hai. yaha maMdira sAre gAMva kA sAmAjika keMdra hetA hai, jahAM puruSa aura strI sabhI dila bahalAne, paDhane--likhane aura gapazapa karane ke ika hete hai. gAMva kI samRddhi ke anusAra milana maMdira kA AkAra bhI hotA hai, kahIM kahIM to yaha dekhane lAyaka eka ramaNIka bhavana hotA hai aura kahIM purAnI jhAMpaDI se hI kAma liyA jAtA hai, cAhe milanamaMdira chaTA he cAhe baDA, pratyeka meM eka sabhAbhavana (hala) hetA hai, jisameM prakAza kA D Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA pUrA prabaMdha rakakhA jAtA hai aura jo itanA khaDA haiAtA hai ki gAMva ke sabhI avasthA ke puruSa, strI, isame sukhapUrNAMka aiTha sakate hai. sabhAbhavana ke eka kinAre eka cA cabUtarA hotA hai aura dUsare kinAre vAcanAlaya aura pustakAlaya. kI' kahI vAcanAlaya aura pustakAlaya ke liye alaga kamare rahate hai. DaeNnamA` ke dehAtI isa bAta kA khaDA khyAla rakhate haiM ki sakhake paDhane lAyaka samAcArapatra hI nahIM. varana sAptAhika aura samAleAcanapatra aura patrikAe tathA pustake mila sarka, yaha bAta bhI nahIM hai ki yaha lega pustakAlaya kI pustakAM para hI bhareAsA rakhe. vaha apane pAsase bhI pustake maMgA maMgA kara paDhate haiM aura yadi nidhana hue te kAi mila kara kisI pustaka yA samAcArapatra ke maMgAte haiM aura khArI khArI se paDhate jisa gAMva kA prabaMdha uttama huA vAM ke milanamadira meM paDhane likhane aura gapa-zapa ke sivA kAI na kA aisA kAma bhA hAtA hai jisameM gAMva ke sAre nivAsI saMmilita hete hai. jADe ke mahIneAM meM saptAha meM kamase kama eka dina saMdhyA ke samaya gAMvabhara ke yuvaka zArIrika unnati ke liye kaTTe hAte haiM, jahAM eka avainika pahalavAna sabakA taraha taraha kI kasarata sikhalAtA hai. saptAha meM eka dina bAlaka-yuvA-vRddha-nara-nArI vyAkhyAna sunane ke liye Ate hai. mahIne me de khAra vAgdardinI sabhA hAtI hai, jisameM gAMva ke sakha lega Ate hai aura vAdavivAda karate hai. niyama sikhalAne ke liye vizvavidyAlaya ke vidyArthI bhI Ate hai. mahIne me / khAra gAna khAne kI maDalI bhI apanA guNu dikhalA jAtI hai, kabhI kabhI nijI nATaka maDaliyAM legAM ke citta kA prasanna kara jAtI hai. vyAkhyAnadAtAo kA kabhI kabhI puraskAra de diyA jAtA hai, paraMtu adhikatara vyAkhyAnadAtA lAkasevA aura parApakAra ke vicAra se hI kAma karate hai; kAMki yaha yA tA kisI kAleja ke prUphesara huye yA vidyAthI yA rAjanItijJa jo gAMva kA sudhAranA bhI aisA hI kavya samajhate hai jaisA paDhanA-paDhAnA. oATe se gAMva meM bhI eka rAjanItika saMsthA hAtI hai, jo gavanameMTa ke kAmAM ke dhyAna se dekhatI rahatI hai aura ucita kAma ke liye badhAi tathA anucita ke liye cetAvanI detI rahatI hai. eka aisI saMsthA bhI haiAtI hai, jisame lAga taraha taraha ke astrazastra calAnA sIkhate hai, jisase kAma paDane para deza kI rakSA kara sake. prAyaH pratyeka gAMva meM eka kRSisudhAriNI saMsthA bhI haiAtI hai, jisake sadasya yahu vicAra karate haiM ki bhUmi kI upaja kisa prakAra baDhAi jAya. IsIke sAtha sAtha sahayAga samiti bhI haiAtI hai, jisake dvArA gAMva ke saba AdamI Avazyaka sAmagrI kharIdate aura apane kheta kI upaja ecate hai. yaha sakha samitiyAM sarakArI kRSivibhAga se saMbaMdha rakhatI hai, jisakA kAma yaha haiAtA hai ki navIna anubhava kI khAte kisAnAM kA atalAtA rahe aura apane karmAcAriyoM kA dehAtAM me isa liye bhejA kare ki je khAta lAgeAM kI samajha meM na Ave use acchI taraha samajhA de. na milanamaMdira, kRSisudhAriNI samitiyAM tathA vyAkhyAnoM se hI DenamArka ke gAMva meM jaisI Adaza unnati haiAnI cAhiye haiAtI hai, paraMtu vahAM ke nivAsI itane se hI saMtuSTa nahIM rahate. kisAna hAiskUla aura kRSividyAlaya se bhI kAma lete hai. DenamArka kI kula janasa`khyA tIsa lAkha hai, jisake liye 7pa hAiskUla hai, jahAM kisAna hI nahIM vana kisAnoM kI sahAyatA karanevAle majUra bhI jADe ke dinAM meM janma kucha kAmakAja nahIM rahatA itihAsa, sAhitya, arthazAstra, rAjanIti, svAsthya, vijJAna aura anya upayogI khAte sIkhate haiM. prativarSa dasa sahasra zikSAthI jisameM eka tihAI majUra hAte hai... sattAre (avakAza) ke mahIne meM hAiskUla meM jAte haiM. yahu jakha paDha kar apane apane gAMvAM ke lauTate haiM tama ne pucha nayI nayI khAte sIkhate haiM unakA vyAkhyAtAM aura vAdinI sabhAo dvArA gAMvavAlAM ke sIkhAte hai. ina vAdavivAdoM se DenamA` ke kisAneAM keA khaDA lAbha hAtA hai. nise unakI buddhi tIvra hI nahIM haiAtI varna unakA aisI khAtAM se bhI prema hA jAtA haiM jinakA unase vizeSa saMbaMdha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ WAAAAAAAAAAAA unnata deza ke dehAtI kese rahate hai? 289 nahIM hai. yaha yAda rakhanA cAhiye ki ina vAdavivAdoM saMmilita ho kara lAbha uThAne meM eka TakA bhI kharca nahIM karanA paDatA. hAIskUla meM paDhane vA peDhAne ke liye bhI unake bahuta kama kharca karanA paDatA hai. paraMtu kyA DenmArka kI yaha dazA sadA se esI hI calI A rahI hai aura DenamArka ke nivAsiyoM ke isake liye kucha prayatna nahIM karanA paDA hai? itihAsa uttara detA hai -nahIM. inakI vartamAna samRddhi kA kAraNa unakI pichalI ApattiyAM hai. jaba unakA samudrI beDA china gayA aura inake zaktihIna hone ke kAraNa Inake deza kA eka baDA prAMta phlezaviga-holasTIna bhI 1905 vi0 meM zatruo ke hAtha calA gayA taba isa deza ke itanA dhakkA pahuMcA ki nagara aura gAMva saba jagaha ke rahanevAle kiMkartavyavimUDha he gaye aura yahI jAna paDane lagA ki aba unakA aMta A gayA aura aba yaha sadA ke liye dhUla meM mila gaye. aisA ne meM kucha bhI kasara nahIM thI yadi sacce dezabhakata kI eka maMDalI, jI-jAna se dharma ke patha para calanevAlAM kI nAMi, zraddhA aura vizvAsa ke sAtha unnati karane ke liye kaTibaddha na ho jAtI. dharmaguru graMTaviga ne IgaleMDa se hAra khAne para je kAma jArI kiyA thA usI ke isa maMDalI ne phira jArI kiyA. yaha maMDalI deza ke eka sire se dUsare sire taka jAtI aura loga ke baDe joradAra zabdo meM sIkhalAtI ki "jAgo, uThe aura apane apane kAma meM phira laga jAe. hAtha para hAtha dhare baiThe rahanA aura bhAgya ke kesanA puruSa kA kAma nahIM hai." IsakA pariNAma yaha huA ki deza meM ekadama se jAgRti ho gayI. ekasare se aisA prema ho gayA jaisA pahale svapna meM bhI nahIM samajhA gayA thA. lage meM yaha bhAva utpanna ho gayA ki binA sabake mile aisI Apatti ke samaya nirvAha henA kaThina hai. isa liye jahAM taka he sake pratyeka ke apane dezabhAI kI sahAyatA karanI cAhiye aura sabase pahale kisAne ke hI sahAyatA pahuMcAne kI jarUrata hai, kaki yahI sabake jIvanAdhAra hai. isa samaya dehAta kI dazA baDI hI zocanIya thI. bahutasI bhUmi acchI taraha nahi beye jAne ke kAraNu usara ho gayI thI. kisAna jitanA bojha uThA sakate the usase kahIM adhika unake sira para thA. sAtha hI sAthe cAritrabala me bhI yaha loga gire huye the. isa liye uparavAlI maMDalI kA pahalA kAma yaha thA ki inake IsakI zikSA dI jAya ki achI khetI kisa prakAra ho sakatI hai. isa maMDalI ne una kaDI zoM ko bhI sugama karAne kI ceSTA kI, jina para kisAne ke kheta diye jAte the. baDe baDe kRSividyAvizArada gAMva gAMva ghUma kara vyAkhyAna dete, prayoga dikhalAte, khetI karane kI vaijJAnika rItiyAM batalAte, kharIdane aura becane ke liye sahayoga samitimAM sthApita karane meM kisAne ke sahAyatA dete aura samajhAte ki ekadUsare se mila kara kese kAma karanA cAhiye. kucha samaya meM vahAM kI sarakAra bhI isa kAma meM hAtha baMTAne lagI. kRSividyAlaya aura bhramaNakArI skUla khole gaye, je dhUma ghUma kara kisAna ke hI nahIM varana majUroM ke bhI unake kAma unake pAsa jA kara sakhAte the. isa maMDalI ne aihika unnati karane kA hI bIDa nahIM uThAyA thA. isane samajha liyA thA ki annavastra se hI manuSyajIvana pUrNa nahIM hotA, varana isake sAtha sAtha cAritrabala ke unnata karane kI bhI AvazyakatA hai. isa liye basane vicArA ki ina kisAna kA jIvana tabhI suphala hogA jaba yaha udAsI ke gaDha se nikala kara saMsAra ke sukha duHkha kA sAmanA prasannatApUrvaka kare, uttama nAgarika baneM aura apanI hI unnati na kare, vana deza ke bhI lAbha pahuMcA; kayAMki sabakI bhalAI ke sAtha apanI bhalAI hotI hai. vaise to isa maMDalI meM bhinna bhinna prakati ke manuSya che. paraMtu uparyukta bAta para sabakA mata eka ho gayA. kucha te kisAna ke yaha sIkhalAne meM lage ki khetI kisa prakAra kI jAya ki unake saba taraha kI sukha mile. kucha isa yatna meM the ki kabhI kabhI mana bahalAne aura citta ke prasanna rakhane kI sAmagrI zu. 19 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ nnnnnnnnnnnnn 290 zubhasaMgraha bhAga pAMcamo honI cAhiye aura kucha yaha cAhate the ki Ina kisAne ke hRdaya meM aisI AzA utpanna kara dI jAya ki vaha apanA jIvana bhale kAma meM lagAve. baDe baDe dharmopadezaka cheTe cheTe gAMva ke girajA. ghara meM baDe hI manohara dharmopadeza dete; dhuraMdhara rAjanItivizArada gAMva ke medAne meM dila ke phaDakA denevAle vyAkhyAna dete; purAne khalihAna meM nAmI nAmI gAyaka aura bayA saMgIta, nATaka aura dezabhakti kI kavitAo dvArA logo ke citta ke lubhAte aura apane pUrvajo ke vIra karmo kI prazaMsA dvArA dAkhalAte ki manuSya kyA kara sakatA hai aura hama loge ke Age kayA karanA cAhiye. saptAha meM kama se kama eka dina pratyeka gIva me sa taraha ko jamAva huA karatA thA. isameM loga ke mana bahalAne kA hI dhyAna nahIM rakhA jAtA thA. kucha aisI carcA bhI hotI thI ki jisase kisAna svayaM kucha soceM, vicAre. eka paMtha do kAja hoM, unakA mana bhI badale aura zikSA bhI mile. pariNAma yaha huA ki De hI dinoM kisAna bhAI ke paDhane likhane kI cATa paDa gai, jisase pustaka kI mAMga khUba hI badI aura vyAkhyAtAo meM se taraha taraha ke prazna karane kA subhAva paDane lagA; deza tathA saMsAra kI bAta jAnane ke liye milana-maMdira kI AvazyakatA jAna paDane lagI, jinake apane kharca se banavA kara athavA , kirA para le kara vAcanAlaya tathA pustakAlaya kA prabaMdha kiyA jAne lagA. jaba kisAne meM jAgRti ho gayI maMDalI kA udeza pUrA hai gayA. aba kevala isa bAta kI kamI thI ki kucha samaya taka yaha kAma aise hI hetA rahe. aMta meM DenamArka ke dehAtI guNagrAhakatA aura caturAI meM nagaranivAsi se bhI baDha gaye. bhAratavarSa ke gAM kI bAta chADiye aura socie ki kitane zahara aise hai jahAM paThanapAThana kA aura vidyA, buddha aura bala meM unnati karane kA logoM ke paisA hI subhItA hai, jaisA DenamArka ke choTe choTe gA meM hai. yadi aisA subhatA nahIM hai te yahAM ke dharmazikSake, rAjanItivizArada, phesara, adhyApake aura vidyArthiyo kA kyA kartavya hai? ( "vijJAna" Disembara-1919 lekhaka:-zrI mahAvIra prasAda zIvAstava) 113-eka kSatrANInI vIratA raMgapura (baMgAla) mAM eka 27 varSanI taraNa kSatriya vidhavA upara eka musalamAnanA khUnano kesa cAlato hato tene pheMsalo karyo tA 4 thI julAIe Apyo che, ane temAM te vidhavAne keTe nirdoSa jAhera karI che, A vIra kSatrANI vidhavAnI paDozamAM eka zetula muhammada nAmano musalamAna rahetA hatA. te A abaLA kSatrANa para kudaSTi rAkhato hato. jyAre A vIra kSatrANa pitAnA dharmapara aTala che ema tene lAgyuM tyAre teNe eka divase rAtanA ekalI jeI baLAtkAra karavAno prayatna karyo. kSatriyANIe pitAnA bacAvanuM kaMI paNa sAdhana na joyuM tyAre temaNe caMDikA svarUpa dhAraNa karyuM ane te duSTanuM gaLuM pakaDI jamIna para pachADyo ane tarata ja tenI garadana para eka cho e te jerathI mAryo ke mastaka dhaDathI juduM thai gayuM. pitAnA satItvanI rakSA karIne uparyakta ghaTanA polIsakIpara jAte hAjara thaI saMbhaLAvI dIdhI. adAlatamAM paNa eTalIja daDhatApUrvaka badhI vAtane nakAra karI purI ane nyAyAdhIzane dharma anusAra cUkAdo ApavAnI vinaMti karI. jayurI ane nyAyAdhIzanA kamate temane nirdoSa jAhera karI cheDI mUkavAmAM AvI che. ( A pATha-1985 nA "kSayi "mAMthI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ R Adhunika zikSaka 114-Adhunika bhikSuka vartamAna kAla meM bhAratavarSa nirdhana se bhI nirdhana deza hai, Isa liye yadi yahAM bhikSake kI saMkhyA sImA ko lAMgha cUkI ho, to kaI Azcarya nahIM. paraMtu phira bhI yahAM ke bhika kI sthiti kA nirIkSaNa karanA Avazyaka pratIta hotA hai. prAcInakAla meM bhikSA kauna mAMgate che ? bAla-brahmacArI vidyArthI, je zikSA prApta karane ke hetu draSi-muni ke sAtha vana meM nivAsa karate the. unakI yaha nitya kI kriyA hotI thI ki prAtaHkAla nityakarma se nivRtta he kara tathA havanAdi kara ke ve samIpa ke gAMva meM nA kara vahAM se je kucha bhikSA meM milatA lAte aura usase apanI tathA apane guru kI kSudhA nivRtta karane ke uparAMta adhyayana meM laga jAte the. dasa prakAra vidyAprApti ke liye, na ki piTa ke liye ve bhikSA mAMgate the. yahAM para yaha prazna ho sakatA hai ki yA vidyArthiya ke mAtA-pitA Isa egya na hete the ki ve unake adhayayana ke vyaya kA bhAra uThA sake ? isakA uttara yahI hai ki brahmacarya kA jIvana vyatIta karane ke liye vizeSa ADaMbara kI AvazyakatA hI nahIM hatI thI. vidyArthi ke brahmacaryavrata kA pAlana karanA hI paDatA thA. Ajakala kI-sI dazA na hatI thI ki pitA aura putra, donoM hI vidyAthI he. brahmacArI vana meM nivAsa karate the. bhUmi para zayana karate the tathA vidyAprApti ke hI mukhya uddezya mAnate hue gurusevA karate the. ne kucha mila jAtA, usIkA AhAra karate the. svayaM rAjaputra taka vidyAprApti ke hetu vana meM rahe haiM aura bhikSA mAMga kara nirvAha kiyA hai. aba vartamAna kAla ke bhikSuka para eka daSTi DAliye. musalamAna bhikSuka, je "phakIra" yA "sAMI" kahalAte hai, adhika saMkhyA meM daSTigocara hete hai. tIna varSa ke bAlAka se le kara pacAsa-sATha varSa kA vRddha bhI "phakIra" che. aMdhe, lUle, bahare, aise bhikSuka 10 prati zata se adhika na hoge. zeSa hade-ka hai. inameM se kucha kA saMkhyA aisI hai, jo dina ko majadUrI karate hai. aura dhyA-sabere jhelI DAla kara pharI lagAte hai, ye "alAha' ke nAma para paisA mAMgate hai, arthAta e kahaye ki 1 paise meM allAha ke becate hai. inase pUchiye ki pherI lagAne ke samaya "allAha kA nAma lene ke atirikta 24 ghaTa meM kitanI bAra "alAha' ke nAma ke doharAte hai ? to kadAcita eka-Adha vyakti hI esI nikale, je bhagavaddabhajana bhI karatA ho. Ina "phakaro" kA vRddhi dina-para-dina khetI jA rahI hai, aura usakA mukhya kAraNa musalamAna bhAI kA ina phakIra ke protsAhana denA hai. yadi Aja ve nizcaya kara le ki hama bhikSA kevala unhIke dege, je vAstava meM bhikSA ke pAtra hai aura ina hada-kaddoM ko eka pAI denA bhI harAma hai to bahuta saMbhava che inakI saMkhyA ekadama kama ho jAya. Ina phakIra" kI dekhA-dekhI hiMdU bhikSuke arthAta "bAbA' lAge kI bhI saMkhyA baDha rahI che. paraMtu durbhAgya se inake apanA rAma becanA nahIM AtA. Isa liye ce utane saphala nahIM te jita inake patha-pradarzaka "phakIra" hote haiM. phira bhI apane patha-pradarzake ke AnaMda kA jIvana vyatIta karate dekha kara inake bhI muMha meM vAra A jAtI hai, aura ye kutto kI taraha dutakAre jAne para bhI bhikSAvRtti kA hI Azraya lete hai. inake musalamAna-gRha se bahuta kama bhikSA milatI de; paraMtu Azcarya hai ki musalamAna bhike ke isake viparIta hiMdU-gRha seM adhika bhilA milatI hai, jisakA kAraNa hi dU kA aMdhavizvAsa pratIta hotA hai. ve samajhate haiM ki hiMdU-bhikSuka te tamArA kucha bigADa nahIM sakate, paraMtu yadi musalamAna ke bhikSA na deMge to "ka ke saiyada" ityAdi hamArA nAza kara dege. balihArI hai isa buddhi kI ! bhikSake ke je bhikSA dI jAtI hai usakA upaga kesA hotA hai? kahanA na hogA adhikAMza isakA paga hI hotA hai. inDI bhikSuka meM se adhikatara manuSya ve hai, jinake Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcame hama "guDo' ke nAma meM saMbodhana karate hai. kadAcita hI koI aisA durvyasana hogA, jisakeye na karate hai. juA ye khelate hai, corI ye karate hai, ghera-ghera pApa karane meM bhI ye pIche nahIM hai. inake bahuta-se pApa te InakI "phakIrI" kI ADa meM chipe rahate hai, ye na te svayaM vidyA prApta karane kA prayatna karate hai, na vidyAdhyayana karAne meM dUsaroM ke sahAyaka hote hai. inake jIvana kA uddezya hetA hai "mAMge, khAo aura caina kI baMzI bajAo." jisa deza meM prathama to chatane bhikSaka Do. dasa ve esA jIvana vyatIta karate hai, to kaya na vaha deza avanata hotA jAya? kahAM ve prAcIna kAla ke bhikSuka, je je milatA thA, usase hI saMtuSTa he jAte the; kahAM aba ke bhikSuka, jinheM yadi bhikSA na de te ve Apake hI apanI gAli se saMtuSTa kara de. Ina gAli kA kisa samaya kyA prabhAva paDatA hai nahIM kahA jA sakatA. Apa ghera duHkha meM che, paraMtu Apake dvAra para je bhikSuka Ave, use paisA avazya milanA cAhiye. yadi Apa na de, te apane duHkha meM sahAnubhUti ke bajAya do-cAra darjana gAliyA puraskAra-svarUpa le lIjiye. kahIM-kahIM te yaha dekhane meM AyA hai ki bhikSuka ke roTI dI jAtI hai, paraMtu vaha usake lene se inakAra karI detA hai. kahatA hai, mujhe paisA dIjiye. samajha meM nahIM AtA ki ja bhUkhA hai, jise bhAgya bhikSAvRtti karane ke vivaza karatA hai, vaha bhikSA meM paisA pAne ke liye hI ye Agraha kare? Aja bhArata meM jitane bhikSaka hai, unameM se yadi adhe bhI kisI vyavasAya meM laga jAya, te bekArI kA prazna bahuta kucha hala he sakatA hai. bhArata meM kRSi hI pradhAna vyavasAya hai, aura yahAM para abhI bahuta bhUmi baMjara paDI huI hai. Isa bhUmi ke ina bhikSuka dvArA upajAu karAnA cAhiye, Isake atirikta aura bahuta choTe moTe vyavasAya hai, jinake karate hue manuSya apanA peTa bhara sakatA hai. janatA isa kArya ke akelI nahIM kara sakatI; kyAMki parizrama kara ke kaune peTa bharanA pasaMda karegA, jaba vinA hAtha-pAMva hilAe hI bhajana mila jAtA ho? Apa kisI phakIra yA hade-ka bhikSuka se pUchiye ki kayA - naukarI karegA? te vaha yahI uttara degA ki naukarI kara ke kayA kareMge, hamake to isI prakAra peTa bharane meM AnaMda AtA hai. Isa liye sarakAra kI sahAyatA kI AvazyakatA hai. usakA rUpa yaha honA cAhiye- (1) zahare meM saDaka para yA dvAra-dvAra jA kara bhikSA mAMganA daMDanIya nizcita kiyA jAya. (2) choTe-choTe baccoM kA tathA hade-kadde strI-puruSa kA bhikSA mAMganA aparAdha nizcita ho. (3) jagaha-jagaha para anAtha-Azrama tathA "puara hAusi" banavAeM jAyaM. ) cheTe-cheTe bacce je bhikSA mAMgate hue dekhe jAya, unako anAtha-Azrame meM bhijavA diyA jAya, jahAM unakI zikSA kA prabaMdha honA cAhiye tathA gRhaudyoga sikhAI jAnI cAhiye. (5) rahe-kade puruSo tathA striya ke "puara hAusisa' meM bheja jAya. unake kRSi karavAne ke liye gAM meM bheja diyA jAya aura koTeja inDasTrAsa' kI ora bhI unakI pravRtti karAnI cAhiye. ("sudhAnA eka aMkamAM lekhaka-rAmezvaradayAla bhArgava) 13 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitradharma athavA Atmanivedana 115-mitradharma athavA Atmanivedana mAhiSmakadezanA kuLanagaramAM kuLa nAme eka dhama rAjA rAjya karatA hatA. te nagarane eka vAgharI pAzavaDe pakSIone pakaDI nagaramAM vecIne AjIvikA calAvato. nagara pAse bAra yojanAnA gherAvAvALuM mAnasa nAme kamaLasarovara hatuM. temAM pAMca varNanAM kamaLa ugatAM. tyAM jAtajAtanAM pakSIonAM ToLAM AvatAM eTale vAgharI tyAMja jALa nAkhato. te samaye cha nuM sArasa haMsanA parivAravALo haMsarAjA citrakUTa parvata upara suvarNaguhAmAM vasato hato. have eka divase temAMnA keTalAka suvarNahaMsoe mAnasarovare AvI tyAM vizALa gocare svecchAe carI citrakUTa pAcho jaIne haMsarAjane kahyuM "mahArAja ! mAnasarovaramAM caraNa bahu sAruM che, tyAM ApaNe caravA jaIe." "mANasajAtano samAgama pariNAme hitakArI nathI, eTale tyAM javAnuM mane rucatuM nathI" rAjAe kahyuM "chatAM tamane bahu mana hoya to eka vAra e rasa paNa cAkhI AvIe." ema karIne haMsarAje parivArasahita sarovara pratye prayANa karyuM. have haMsarAja jevo AkAzathI sarovara AgaLa utare che, evoja ene paga jALamAM AvI gayo. paga kheMcavAnuM kayuM paNa ema te paganI cAmaDI kapAI gaI, lohI nIkaLyuM, pIDA thai, paNa paga na nIkaLyo. haMsarAje vicAryuM ke, A ghaDIeja je rADa pADIza te A badhe samAja bhayabhIta thaI cAro caryA vinA bhUkhe peTe bhAgaze ane azaktine lIdhe sarovaramAM paDI jaze. eTale eNe mUMge moDhe vedanA sahana karI ane badhA carIne dharAyA eTale pachI moTe sAde pite baMdhAI gayAnI rADa nAkhI. te sAMbhaLIne maraNubhayano mAryo 'huM'citrakUTa bhAgyAM. badhA bhAgyA, paNa haMsone senApati sumukha na bhAgyo. "mahArAjane mAthe to kAMI ApadA nathI AvI?" ema tarkavitarka karatA te haMsarAjane gotavA maMDayo, ane joyuM to te phAMsAmAM baMdhAyela che, lehIlohANa thaI gayA che, vedanA bhogave che ane kAdavamAM cattA paDayA che. haMsarAjane mukhe kahyuM "mahArAja ! bahIzo mA. huM mAro jIva daIne paNa tamane pAzathI mUkAvIza.' ema kahIne te nIce utaryo, rAjAne AzvAsana ApavA maMDyo ane kAdavamAM besI gayo. haMsarAja:ete bhutvA pivitvA ca pakkamanti vihnggmaa| harittacca hemavaNNa kAmaM sumukha pakkama // 'khAI pI karIne A haMso bhAgI jAya che; he hemavarNa sumukha! tuM paNa sukhethI jA. ohAya mAM bAtigaNA ekaM pAsavasaM gatam / anapekkhamAnA gacchanti kimeko avahiyyasi / - pAzamAM paDelA mane ekalo mUkIne sagAsaMbaMdhI nizcittapaNe jAya che. tuM ekalo kema vAMse rahyo che? pateva patataM se? natthi baddhe shaaytaa| mA anIghAya hApesi kAmaM sumukha pakkama // he pakSizreSTha : uDI jA, jALamAM baMdhAyelAnI sAthe sagAI kevI ? avasara cUka mA ane jA. sumukha: gacchevAhaM na vA gacche na tena amaro siyam / sukhitaM taM upAsitvA dukkhitaM taM kathaM jhe| huM jAuM ke na jAuM paNa amara rahIza evuM te kAMI che ja nahi. Aje bhAguM topaNa yamarAja mane thAka choDI devAnA che? sArA divasomAM tamArI upAsanA karI tamAruM lUNa khAdhuM. have du:khanA divasomAM tamane kema mUke? : nAI duHkhapareto pi dhataracha tavaM jhe| jIvitaM maraNaM vA me tayA saddhi bhavissati / / game evuM duHkha bhegavuM paNa tamane na choDuM. jIvavuM, maravuM-mArUM je thAya te tamArI sAtheja thAya. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMpraha-bhAga pAMcama maraNaM vA tayA saddhiM jIvitaM vA tayA vinA / tattheva maraNaM seyyo yace jIva tayA vinaa|| tamArI sAthe maravuM athavA tamArA vinA jIvavuM A bemAMthI tamArI sAthe marI rahevuM mane vadhAre priya tathA sukhakara che. nesa dhammo mahArAja yaM taM evaM gataM jhe| yA gati turahaM sA mahaM ruccate bihagAdhipa / / AvI dazAmAM tamAro tyAga kare e dharma nathI. he paNirAja ! je tamArI gati eja mArI gati thAya evI mArI abhilASA che. haMsarAja:kaa nu pAzena baddhassa gati aJaA mahAnasA / sA kathaM cetayAnassa muttassa tava ruccati // huM jALamAM paDyo chuM, te raMdhAvA sArU; bIjI kayI gati thAya? paNa tuM te chUTo che, samajI che, tane evI gati kema game che ? kaM vA tvaM passase atthaM mama turahaM ca pakkhima / jAtInaM vAvasiSThAnaM ubhinnaM jIvitakkhaye // tuM mArI sAthe kadAcit marIza, emAM tArA ane mAro zuM artha saraze ane ApaNe beya marIe tethI haMsamAtrane zuM lAbha? sumukha kathaM nu patataM seTha dhamme atthaM na bujjhsi| dhammo apacito santo atthaM dAseti paanninm|| mahArAja ! dharmathI svataMtra artha jevo koI padArtha ja nathI. dharma sevanArane artha te enI meLe AvI maLe che. sohaM dhammaM apekvAno dhammA catthaM smutthtthitm| bhattiM ca tayi sampassaM nAvakaTa mi jiivitm| dharmanI mAre apekSA che, ane dharmathIja arthanI utpatti che; eTale tArA uparanI mArI bhaktine kAraNe jIva de e to mAre mana tuccha vAta che. addhA eso sataM dhammo yo mitto mittamApade / nacaje jIvitassApi hetu dhaammnusmrm|| jIva bacAvavA sArU paNa mitrano ApattimAM tyAga na karAya e sajajanano dharma che. haMsarAjasvaayN dhammo ca te ciNNo bhatti ca viditA mayi / kAmaM karassu marahetaM gacchedAnumato mayA // te tAro dharma ThIka bajAvyo. mArA upara tAre sneha che te paNa jANe. have mAruM eka kahyuM kara, ane ahIMthI jA. api tvevaM gate kAle yaM bandhaM AtinaM myaa| tayA taM buddhisampannamassa parama saMyutam / / saMbhava che ke jate divase, tuM buddhizALI che eTale, tuM mAruM sthAna yathA.gya pUrIza. A bhavya saMvAda cAlato hato tyAM mAMdA mANasa pAse yamarAja Ave tema A pakSIo pAse pAradhi AvI pahoMcyo. jue che to eka jALamAM pakaDAyela che, ane bIjo chUTo che ane pakaDAyelA mitranI cakI kare che. chUTA haMsane saMbodhIne vAgharIe kahyuMynnu pAsena mahatA baddho na kurute dizam / atha katmA abaddho tvaM balI pakkha na gacchasi // A haMsa jALamAM paDyo che ane bhAgato nathI e to jANe ThIka. paNa tuM to chUTe che, baLavAna che, chatAM kema bhAgatA nathI? kiM nu tAyaM dijo hoti mutto bddhmupaassi| ohAya sakunA yanti kimeko avahIyasi // he pakSI! tane zuM thAya che ke jethI badhA pakSI bhAgI chUTayA chatAM ane chUTo hovA chatAM tuM bhAgya nathI? ane A pakaDAyela pakSI pAse ekalo beThe che ? sumukhe uttara vALya:raajaa me so dijAmitra sakhA pANasamo ca me / nevanaM vijahissAmi yAva kAlasya pryym|| he pakSizatru! A mAro rAjA che ane prANasamAna priya sakhA che. ene huM maraNaparyaMta choDavAne nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitradharma athavA Atmanivedana 25 pachI te sumukhe vAdharI sAthe vArtAlApa mAMDyo. vAgharI kaheH-tamArA rAjAe pAza kema nahi dIThe hoya? sumukha-vinAzakALa Ave eTale pachI mANasane kAMI sUjhe nahi. AvI AvI vAta karIne vAdharInuM haiyuM sumukhe dravatuM karyuM ane pachI ene kahyuM:api nAyaM tayA saddhiM sambhAsassa sukhudrayo / api no anumaasi api no jIvitaM dade // tArI sAthe saMbhASaNa thayuM enuM te sAruM ja phaLa hoya ne? amane jIvitadAna de ane ghera javA de.' sumukhanI madhura kathA upara mugdha thayelo vAgharI bolyo - na caiva me tvaM vaddho sina pi icchAmite vadham / kAmaMkhippaM itogatvA jIva tvamanigho cirm|| tuM jALamAM paDayo nathI ane tane mAre mAroya nathI. tuM tAre svecchAe tarata jA ane ghaNuM jIva." sumukha kahe:nevaahmetmicchaami avatassa jiivitaa| sace ekena tuThTho li mubcetaM maMca bhkkhy|| A mAro mitra mare te mAre jIvavuM nathI. tane ekathI tRpti thAya te tuM Ane cheDI de ane mane khA. ArohapariNAhena tulyasmA vayasA ubho / natelAbhena jInasthi etena niminA tuvam // laMbAI, pahoLAI, uMmara, badhI rIte ame beya sarakhA chIe. ene sATe mane levAmAM tane khoTa nathI. maM pubbe bandha pAsena pacchA mucA dijAdhipam // prathama mane pAza karIne bAMdhe ne pachI haMsarAjane cheDI de. rUnuM pUma telamAM jANe na nAkhyuM che ema vAgharInuM hRdaya A sAMbhaLIne pIgaLyuM, ane haMsarAjanA baMdha choDato cheDatA te ben ca te tAdisA mittA bahucamidha vijjati / yathA tvaM dhataraThussa pANasAdhAraNo skhaa|| - tArA jevA mitra kokanAja bhAgyamAM haze, je mitrane duHkha jevuM duHkha bhogavavA tatpara hoya. yo ca tvaM sakhiko hetu pANaM cjitumicchsi| so te sahAyaM muJcAmi hotu rAjA tavAnugo / kAmaM khippamito gantvA bAtimajhe virocth|| tArA mitrane arthe prANatyAga karavA paNa tuM taiyAra che, eTale tArA mitrane huM choDuM chuM. haMsarAja tArI sAthe bhale tarata jAya. khAo, pIo ne rAja kare. sumukhe kahyuM - evaM luddaka nandassuH saha sabbehi bAtimi / yathAhamajja nandAmi muttaM disvA dijAdhipam // mArA rAjAne chUTa joIne Aja jema huM AnaMdita thayo, tema he vAdharI! tuM tArA parivArasahita AnaMda kara. (jAtaka 21-1). (tA. 1-7-1928 nA "navajIvanamAM lekhaka:-zrI. desAI vAlajI goviMdajI) ' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 zubhasaMgraha-bhAga pAMcama 116-alamorAmAM eka bhagavAMdhArI aMgreja vaiSNava sAdhu te eka gere aMgreja che. zarIra upara bhagavAM kapaDAM, gaLAmAM tulasInI mALA, kAne tulasInAM kuMDaLa, kapALe tilaka tathA arcA, kAne bharAvela kRSNaprasAdInuM phUla, pagamAM cAkhaDIo, hAthamAM jhALI bAMdhelI lAMbI lAkaDI-A ene svAMga. tene maMdiramAM badhA ge pALa kahIne belAve che. tenuM sAcuM nAma che zrIkRSNaprema vairAgI. pUrvAzramamAM te hato prophesara ronAlDa neksana (ema.e.) lakhanau tathA banArasanI vidyApIThamAM aMgrejI sAhityane adhyApaka. hAlamAM te vairAgI thayo che ane tenAM guru zrI. yazodAmaiyA sAthe rahe che. huM jyAre mAjInAM darzane jAuM tyAre tene meLApa thAya. mAjIno ane ThAkorajIno te sAce sevaka che. bhaktirasamAM masta rahe to te sAco bhakta che. thoDA divasa agAu meM gopALajIne mAre tyAM jamavA AmaMtraNa ApyuM. mArA gaLAmAM kaMThI jaIne teNe AmaMtraNa svIkAryuM. jamI rahyA bAda ame vAte caDhayA. meM pUchyuM-"tamArI jIMdagIne vRttAMta sAMbhaLavAnI mArI icchA che. tamane vAMdho na hoya te kaho." eTale temaNe jaNAvyuM. "pahelAM te mahAyuddhanA samayamAM huM laDAImAM kAma karatA hatA. lagabhaga 17 varSanI uMmare huM lazkaramAM bharatI thayelo. te vakhatanuM tyAMnuM vAtAvaraNa ja laDAImaya hatuM. temAMthI bacavuM muzkela hatuM. paLe paLe ane mahele mahole moTI jAhera khabara hatI ke "IlaiMDa paeNnTasa yu." laDAimAM mane havAI vimAnanuM kAma soMpavAmAM AvyuM hatuM. huM vimAna calAvato hato ane jyAre jyAre jarmananuM vimAna jovAmAM AvatuM tyAre tyAre te upara humalo karato. A rIte lagabhaga be varSa jIdagI gALI; paNa jyAre divasa zarU thAya ane kAme caDhuM tyAre dararoja ema thAya ke, Aje sAMja sudhImAM je bacyA te rAtre pathArIbhegA thaI zakaze, nahi te rAma rAma. tethI mane te vakhate vicAra AvavA lAgyA ke, A jAtanI jIMdagIno zuM artha ? AvA jIvanathI zo lAbha? ATalA jokhamathI zo phAyado? paNa te vakhate mArA vicAro ATalethIja aTakatA ane AgaLa jaI zakatA nahi. vaLI A jAtanI vAta karanAra paNa te vakhate bIjo koI hato nahi. AmisTIsa bAda huM ke brIjamAM joDAyo tyAre mane A prazna upara vicAra karavAno prasaMga maLe ane meM upaniSada tathA buddha dharmanA graMtha aMgrejImAM vAMcavA mAMDayA." pra--paNa krizciyAniTIne abhyAsa karavAne badale tame hiMdu dharma tarapha kema vaLyA? ja -hA, tenuM kAraNa che. mAro IsAI dharma uparathI vizvAsa uThI gayo hato. vaLI amArA dezamAM je jAtanI jIMdagI IsAIo jIvatA hatA te paNa huM jato hato. tyAM dharmanI koIne paDI nathI ane tyAMnA saMsAramAM karatA paNa khUba hatI. pra-paNa tethI kaMI IsAI dharma khoTo Tharato nathI. hiMdu dharmanA nAme kyAM ocho pAkhaMDa ane atyAcAra thAya che ? ja hA , paNa IsAI dharmamAM saMkucitatA tathA "sekaTeriyAnijhama (jAtivAda) che. IsAI thayA sivAya mekSa naja maLe, ema temAM manAya che. huM te vAta mAnavA bilakula taiyAra nathI. huM ema mAnuM chuM ke, prabhu athavA mekSa meLavavAnA bhinna bhinna aneka rastA hoI zake che ane amuka ja dharma ane amuka ja payagaMbara dvArA mokSa meLavI zakAya te vAta mane bahu saMkucita lAge che. tethI huM hiMdu dharma tathA buddhadharma tarapha vaLyo. te samaye muMbaI ilAkAnA eka mahArASTrI mitra mArA sahAdhyAyI hatA. te khUba heziyAra hatA ane ame dharma tathA hiMdustAna saMbaMdhI ThIka ThIka carcA karatA. A banne praznonA saMbaMdhamAM mane temanI pAsethI sArA pramANamAM mAhitI tathA vAMcavAnI sUcanAo maLatI. ane jema mAro dharmano abhyAsa vadhato gayo tema mArI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ alamArAmAM eka bhagavAdhArI aMgreja vaiSNava sAdhu jijJAsA paNa vadhavA mAMDI. A pramANe huM tyAM ema.e. thayA. tyArabAda mane ema lAgyuM ke, je mAre hiMdudharmane abhyAsa AgaLa vadhAravo hoya ane sAceja kaMi meLavavuM hoya to mAre hiMdustAna javuM joIe. teja arasAmAM mane khabara paDI ke, lakhanaumAM Do. cakravarti vidyApITha kholavAno vicAra kare che ane temane lakhavAthI hiMdamAM kaMI kAma maLI zake. meM De. cakravati upara mArI arajI mokalAvI ane tarata ja temano javAba Avyo ke, vidyApIThamAM aMgrejI sAhityanA aApakanI jagyA khAlI hatI ane mAre te kAma karavuM hoya to te maLI zakaze. basa, mAre to eTaluM ja joItuM hatuM. temane lakhI jaNAvyuM ke, mane te jagyA khUba gamaze ane huM tarataja tyAMthI upaDyo ane lakhanaumAM joDAye. lakhanaumAM meM lagabhaga 6 varSa sudhI kAma karyuM. hiMdamAM AvyA bAda huM mAro badheya bacata vakhata dhArmika abhyAsa mATe vAparatA hatA. dhIme dhIme mAruM mana buddhadharma taraphathI pAchuM vaLavA lAgyuM. mane buddhanA potAnA jIvana tathA upadezamAM ane AjanA buddhadharmamAM pharaka lAge. AjanA buTho nAstika lAgyA. vaLI teo AtmAne paNa mAnatA nathI ema joyuM ane te dharma mAM saMkacitatAe pagapesAro karelo joyo, tethI mAruM mana yoga tathA dhyAnanI dizAmAM vaLyuM. mane ema cokkasa thaI gayeluM ke, mAre A janmamAM kaMika meLavavuM to joIe ja. hA. mukti, mekSa, nirvANuM--je kahe che. paNa mana koI ThekANe sthira eNTe te ne ? tethI huM jarA muMjhAyo. paNa prabhue mArI dayA khAdhI ane mane sAco rasto jaDa. te arasAmAM mAre zrI. yazodA maiyA uphe DaoN. cakravartinAM patnI sAthe paricaya thayo ane temaNe kahyuM: "bhalA mANasa! kaMI paNa meLavavAno vicAra mAtra cheDI de, tuM tAruM badhuM prabhucaraNe samarpaNa karI de tuM sarvasvanuM samarpaNa karI daIza ane sAce hoIza to tane badhuM maLaze." basa, tyArathI huM kRSNabhakta thayo. meM mAjI pAsethI dIkSA lIdhI. mane temanI pAsethI badhuM maLyuM. dIkSA eTale maMtra tathA kaMThI. A bhagavAM to meM hamaNAM dhAraNa karyA. | meM tamane kahyuM ke huM lakhanaumAM lagabhaga 6 varSa rahyo. paNa lakhanaumAM muslIma saMskRti vadhu pramANamAM hatI ane hiMdu saMskRti echI hatI. hiMdu dharmanA abhyAsane aMge mane hiMdu saMkatinI bhUkha lAgelI ane tethI lakhanI cheDIne huM banArasamAM joDAyo. tyAM doDha varSa kAma karyuM. tyAM rahevuM mane khUba gamatuM. kAzImAM uttamamAM uttama saMnyAsI paNa maLe ane duSTamAM duSTa mANaso paNa kharA. tyAMnI gaMdakI paNa atizaya ane sauthI vadhu trAsa te tyAMnA paMDayAone; paNa huM tyAM zaheranI bahAra raheto. dararoja gaMgAjImAM lagabhaga be mAila taravA jato ane gaMgAjInA pravAhanI madhyamAM jaIne DUbakIo mArato. te lAbha have alamerAmAM maLatuM nathI. kAzImAM harihara bAvA karIne eka uttama prakAranA saMnyAsI hatA. te bAre mAsa gaMgAjImAM eka heDImAM rahetA. temanA jevA saMnyAsIo to bhAgye ja haze. sUrya sAme jovAnuM tapa karI AMdhaLA thayelA. ame ghaNI vAra temanA darzane jatA. tyAM ghaNuM mANasa temanAM darzana karavA AvatA; paNa temanI pAse jaIne je koI gALe de athavA lapaDAka mAre topaNa teja hAsya, ane kaI vaMdana karI bheTa dhare topaNa teja taTasthatA. hAM, paNa huM to tamane kAzI vidyApIThanI vAta karato hato. tyAM paNa huM vadhu vakhata rahI zakyo nahi. mane A jAtanI keLavaNIne kaMI phAyado dekhAya nahi. mArA sArAmAM sArA vidyAthI e lagabhaga badhAja vakIlo thayA che. teo jANe che ke, te dhaMdhe ghaNo kharAba che, paNa bicArA bIjuM zuM kare? bI. e. thAya, ema. e. thAya ane bIjuM kaMI na phAve eTale vakIla thAya. ane temane aMgrejI sAhitya jIMdagImAM jarAye kAmanuM na hatuM tethI huM tyAMthI paNa bhAgyo. banArasa choDatAM pahelAM huM tyAMnA AcAryazrIne maLelo ane mAro saMnyAsa levAno vicAra velo; paNa temaNe to Azramadharma saMbaMdhI vAta kADhI ane kahyuM ke, hajI to mAre saMnyAsa levAnI vAra che, kAraNa haju te huM juvAna chuM. paNa juo to kharA, mANasa 80 varSa temane darzAvele; Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo sudhI saMsAramAM ra pa rahe te paNa tene koI Azramadharma yAda devarAvavA jAya nahi ane keAI juvAna Azramadharma tyaje ane saMnyAsa le te badhA tene samajAvavA jAya ! paNa mane lAgyuM ke, mAre A vairAgya pAcho nabaLe to nahi paDe ? eTale tyAMthI unALAnI lAMbI rajAomAM koIne kahyA sivAya alamorA AvI gayA ane ahIM AvI saMnyAsa lIdhe. te pachI meM te bAbata tyAM lakhI jaNAvyuM. prave-tamArAM mAtapitA dhArmika kharAM ke ? * ja-mArA pitA dharmiSTha che. paNa kaI khAsa saMpradAyamAM mAnatA nathI; paNa mArI mAtA to krazciyana sAyanTisTa che. pra-A zabdaprayoga to Aje ja sAMbhaLyo. ja-hA, mArI mAtA davA sivAya roga maTADe che. jema isukhrista mAMdAMone sAjA karatA tema. te eka jAtanI siddhi che ane khare ja tenAthI ghaNA dardIone sArU paNa thAya che. pra-ThIka, paNa tame kRSNabhakta kema thayA te haju samajAtuM nathI. buddhane yA Isu khristane mAnI zakAya; kAraNa temanI jIMdagI eTale satya, ahiMsA vagere siddhAMto. paNa kRSNamAM te evuM kAMI huM joI zakato nathI. ja-tyAMja tame bhUlo cho. tame ghaDAnI AgaLa gADI mUke che. sAcuM jotAM mANasa prathama Ave ane pachI siddhAMta. mANasa potAnA svabhAva pramANe siddhAMto ghaDe ane tethI mANasa ane tene svabhAva e beja pradhAna vastuo che. huM pApa ke puNya mAnatA nathI. sArI vastu mANasano svabhAva athavA bhAva che. mane je amuka mANasane svabhAva game te pachI tenI bIjI badhI vastuo tathA vartana tarapha huM bedarakAra rahuM chuM. mAre mana te badhuM gauNa che. paraMtu kRNuM eTale te zrI bhagavAna pote. eTale tamArA praznanA javAbamAM eTaluM ja basa che ke, huM kRSNane bhajuM chuM eTale bhagavAnane bhajuM chuM. pra-tamArA kRSNa eTale bhAgavatanA kRSNa? ja-hA, ane gItAjInA paNuM. sAcuM jotAM bhAgavatamAMthI paNa gItAjIne ja sAra nIkaLe che. aneka viSaya upara vAta cAlI. vaiSNava saMpradAyanA bhaktizRMgAra upara vAta cAlatAM temaNe kahyuM: ane kAma e evI jabaradasta vastu che ke je te kAbumAM AvI jAya to mANasane khUbaja madadagAra thaI zake. ane tethI ja strIpuruSanA saMbaMdhane ame adha athavA siMgha gaNatA nathI; paraMtu te zaktine veDaphI nAkhavAne badale tene uMce caDhAvavAno prayAsa karIe chIe. teja zakti prAcaraNe ane tenI sevAmAM samarpaNa karavAthI ApaNo rasto sahele thaI jAya che ane tethI te vaiSNavo TIluM kare che te urdhvagAmI kare che." tyArabAda meM temane Deka-TenIsa ramavA mATe AmaMtraNa ApyuM. A ramata AjakAla amane khUba priya thaI paDI che ane savArasAMja paDozIo sAthe A ramata ame ramyA karIe chIe. A ramatane ItihAsa ApuM? ekAda mahinA pahelAM misisa kUka u AnaMdamayI maiyA mAre tyAM AvelAM. ame te samaye gillI daMDA ramatA hatA. tyAre temaNe kahyuM ke, tame bIjI koI sArI ramata ramatA kema nathI ? meM kahyuM ke, amArI ramate sAmAnya rIte janatAnI dRSTie pasaMda karelI hoya che. te taddana bInakharcALa hovI joIe, te dvArA eka pAI paNa vilAyata javI na joIe, te gAmaDAomAM paNa ramI zakAya tevI joIe ane temAMthI pUratI kasarata maLavI joIe. pachI bhale te ramata vilAyatI hoya ke dezI tenI amane paravA nathI. ame te paradezI ramato paNa uparanI zarata e ramAya tevI hoya to e gujarAtamAM dAkhala karavA taiyAra chIe. tenA javAbamAM temaNe hekaTenIsa ramatAM zIkhavADayuM. huM tyAM AvuM tyAre A ramata pratyakSa ramI dekhADIza ane jarUra tamane pasaMda paDaze. zrI kuNamajI sAthe huM be saTa ramyo ane tyArabAda vaLI pAchA ame vAte vaLyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ alamerAmAM eka bhagavAM dhArI aMgreja vaiSNava sAdhu temaNe pUchyuM -gujarAtamAM vaiSNavadharma vadhu pramANamAM che ema meM sAMbhaLyuM che te vAta sAcI che? ja - bIjA prAMtonI mane khabara nathI eTale e prakArathI tulanA to karI zakuM nahi; paNa eTaluM kahI zakAya ke, amAre tyAM vaiSNava dharma ThIka pramANamAM che, amAre tyAM zuddhAdvaitavAda che ane puSTimAga vadhu prabaLa che. mArA dhAravA pramANe te AjanA dharmamAM sApa gayA ne lIsoTA rahyA te pramANe sAco dharma nathI paraMtu mAtra AcAraja rahyo che. zrIkRNaprema-nA, nA; gujarAtamAM bhaktinuM pramANa vadhu che, ane sAcuM kahuM ? AkhI duniyAmAM kyAMye hiMdustAnamAM che eTalI bhakita nathI ane tethI te hiMda haju jIvatuM rahyuM che. nahi te juo misarano dAkhalo. musalamAno vagerenA trAsamAM hiMdudharma jIvI zake ane vadhyo. paraMtu aMgrejanA rAjyamAM te maMda thavA mAMDe che. kAraNa aMgreja te bAbatamAM taTastha rahe che ane A taTasthatAne cepa hiMdamAM badhAne lAgyo che. hiMduonI A jAtanI sabhyatAbharI udAsInatA (palAiTa inaDIpharansa) e dharmane vadhu ghAtaka che. huM nAstikatA samajI zakuM chuM. paNa A bedarakArI mane asahya lAge che. ' pUchayuM-rUsamAM to dharmanI jaDa kADhavAno prayatna thAya che. tyAM to dharma kephI padArtho gaNavAmAM Ave che. ja --hA, te vRtti paNa sArI che. te rIte paNa dharma yA prabhunuM sadaiva ciMtana thayA kare che. dAkhalA tarIke hiraNyakazipu. paraMtu A udAsInatA to vadhu bhayAnaka che. pra--tamAre gujarAtamAM vaione bALavAmAM Ave che ke dATavAmAM ? meM kahyuM-amAre tyAM to bALavAmAM Ave che. huM mAnuM chuM ke, badhA hiMduomAM bALavAnI prathA che. ja - nA, baMgALanA vaiSNavone dATavAmAM Ave che. teo to ema mAne che ke, A dehamAM prabhue lIlA karI che eTale A deha pavitra che ane tethI je dehamAM prabhue lIlA karI che te dehane bALavAne badale teo tene tulasI mUkIne dATe che. dilIpakumAra raoNyane to tame oLakho cho ne ? teNe romAM rolenDa, mahAtmA gAMdhI, baphrenDa rasela, ravIndranAtha TAgora tathA araviMda ghoSa sAthenA vArtAlApa lakhI lIdhA che ane have te "enaMga dha greTa' nAmanI eka copaDI vilAyatamAM chapAvavA mAge che. mane te vArtAlApanuM aMgrejI joI javAnuM kahyuM che. te hAlamAM pinDIcerI che. meM pUchyuM--te paDIcerI kyAMthI ? ja 0-- thaDA samayathI te bAbujI pAse rahevA gayo che. teNe potAnuM sarvasva Azramane apI dIdhuM che ane tyAM ziSyatarIke yoga zIkhavI rahyo che. bAbujI to javalleja koIne maLe che. tyAMnA AzramanI vyavasthA zrI. pila rIzAranAM panI kare che. ane juo to kharA, te kevuM suMdara gAte hato ! bAbujIe bicArAnuM gAvuM baMdha karyuM che. tenA gAyana upara keNa mugdha na thAya ? paNa hamaNAM hamaNAM te ustAdI Dhaba upara ja hatA ane tene aMge bhAvanuM khUna thatuM hatuM. ' meM kahyuM- tame bhUlatA hazo. dilIpa kumAranA svabhAva ega mATe na hatI, te te kalAkAra che. ja --nA bhAI ! nA. ame to sAthe rahyA chIe. bicAro lakhe che ke, "koI vakhata dariyAkinAre pharavA jAuM chuM tyAre gAvAnI urmi AvI jAya che. thoDuM zarU karUM chuM tyAM to manAIhukama yAda Ave che. sAceja tenA jevA mATe A meTAmAM moTI zikSA gaNAya. meM kahyuM-huM dhAruM chuM ke, A manAI thoDA samaya mATeja haze. ja -hA, kadAca tyArabAda te vadhu divya gAna gAI zake ! teNe mane tyAM AvavAnuM AmaMtraNa ApyuM che, paNa mArI pAse to gADIbhADAnA paisA nathI ane mane to guru maLI gayA che, eTale tyAM javAnI jarUra paNa nathI. ("prasthAna'nA eka aMkamAMne zrI. bhagavatIne alamorAne patra) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA 117 - strIyAtrALuone sAvacetI eka bhAi amane A pramANe lakhI jaNAve che:gujarAta--kAThIAvADamAMnAM eka vidhavA ThakarANI peAtAnI vayaska kumArI ane eka yuvAna vidhavA bAI tathA eka vRddha neAkara sAthe zrIkAzI vizvanAthanI yAtrAe padhAyAM hatAM. karANIzrI bheALAM ane dhaNAM bhAvika jaNAtAM hatAM ane temAM vaLI jyAM strIva piMjaranAM paMkhIDAMnI sthiti bhAgavatA heAya te samAjamAM ucharIne moTAM thayelAM. eTale jyAre chUTa maLe tyAre temanA ananubhavI kAmaLa hRdayamAM avanavAM meAjA' hIloLe caDhe e svAbhAvika che. kAzIvizvanAtha uparanI acaLa zraddhAe ThakarANI ATale dUra musAkarInA bheAmiyA mANaseAnA sAtha sivAya AvavAnI hiMmata karI zakyAM hatAM. yAtrAnAM sthAnemAM paDayAnI AMkhe jovAnuM ane temanA nivAsasthAnanA upayoga karavAne hAya che. vaLI temanI sattA ne samajIta pramANe keTalIka vAra yaMtra mAphaka vavAnuM hAya che. karANIne mukAma kAzInagarImAM prasiddha sthaLa brahmacArInI dharmazALAmAM hAvAthI paMDayAchanA trAsamAMthI kAMika aMze mukta hatAM, chatAM paDayAjI game tyAMthI yajamAnane zodhI kADhI potAnA geAratarIkenA hakka siddha karyAM sivAya rahetA nathI. ThakarANIne paNa temanA paDayAe zeAdhI kADhI devadanane lAbha apAvavAne sAthe karavA mAMDayuM. paDayAjInI dAnata rAjakumArIne phasAvavAnI hatI ne te mATe temaNe dararAja rAtanA khAra-- eka vAgatA sudhI jamAnAnA ukhaDelA juvAnInAM jUtha jamAvI saMgItane! jalase traNa cAra divasa sudhI karyAM. devadarzana mATe ThakarANI peAtAnI kumArI tathA bIjA mANusA sAthe jatAM tyAM paNa paDayAjI sAthe jatA. bhIDanA lAbha laine paDayAjI kumArIte kaiMka aTakacALAM karatA, te uparathI temanI dAnata spaSTa samajAtI hatI; chatAM e saMsArathI ukhaDelA kumArInA sAva nirdoSapaNAnA kAraNe temAM phAvI zakyA nahi. aThavADiyA sudhI ThakarANIneA mukAma kAzImAM rahyo. paMDayAjIe peAtAnA phAve eTalA phrAMsA pAtharyAM, paNa temAM kAvI zakayA nahi. chevaTe ghera jatAM Trena cUkAvI khIcha anukULa Trena khIjA divasa sudhI nahi maLe ema samajAvI peAtAne ghera lai javAnI yukti ajamAvI; paNa tyAM te brahmacArInI dha zALAnA paTTaziSya sAthe hovAthI te te paDayAjInI cAlabAjI pahelethI samajI gayelA heAvAthI ThakarANIne temanA sAthanI sAthe mogalasarAi sTezana sudhI bIjI TrenamAM esADI AvyA te tyAMthI sIdhI jatI TrenamAM pahoMcADI AvyA. paDayAjIne sAthe AvavAnI nA kahevA chatAMe peAte peAtAnI meLeja megalasarAi sudhI javAne cukyA nahi. chevaTe peAtAnI cAlamAchamAM A bicArAM bheALAM bhAvika bhakatA phasAyAM nahi tethI nirAza thai vIlA meDhe pAchA pharyAM. yAtrAsthAnanA AvA prapaMcI paMDayAenA nIca vartanathI keTalIe yuvAna baheneAne peAtAnAM bALapaNu temaja aMdhazraddhAne lIdhe phasAi peAtAnA ziyaLatA khaLAkAre bhega ApavA paDatA haze; chatAM peAtAnI ijjata sAcavavA khAtara mAM bahAra uccAra sarakhA paNa thai zakatA nahi heAya. AvI bhAvika bahenane mArI namra prArthanA che ke, yAtrAvinA svarga meLavavAmAM aMtarAya naDatA hoya ane te athe yAtrA karyo sivAya chUTakA na heAya teA temaNe peAtAnA aMgata vizvAsu mANasAnA sAtha sivAya dUranI musApharImAM taja javuM e salAha bharelu che. pravAsI' (A patramAMnI hakIkata pragaTa karavAmAM kArpaNa vyaktinuM hINuM dekhADavAnA Azaya nathI, paNu atyAranAM yAtrAsthAna jeTale darajje adhama ane patitAvasthAmAM che. tethI adhika sAvadhAnI sAthe cAtrIee-khAsa karIne paradApASa strI yAtrIee yAtrA karavI joie, ane teTalA mATeja temane kAne amAre avAja pahoMce teA, A sAvacetIne sUra kADhIe chIe. AzA che ke, je bhAI yA bahena A sUra sAMbhaLe te saune sa'bhaLAve ane sAvadha kare. sa'pAdaka) (zrAvaNu-1985nA 'kSatriya"mAMthI ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 301 bhIla sevA maMDaLa 118-bhIla sevA maMDaLa amArI pAse pAMcamo ahevAla Avyo che. bhIla bhAIonI sevAne mATe vIsa varSa arpaNa karavA baMdhAyelA ATha svayaMsevaka zrI Thakakara bApAnI AgevAnI nIce tanamanathI kAma karI rahyA che. maMDaLa taraphathI dAhoda ane jhAloda tAlukAomAM ekaMdara cha Azramo ane ATha zALAo kADhavAmAM AvyAM che. AzramamAM paNa zALAo hAya che. te uparAMta surata jIllAnA eka gAmaDAmAM zALAne grAMTa ApavAmAM Ave che tethI ekaMdare 15 zALAomAM chokarAM keLavaNI laI rahyAM che. bhInI sthiti tadana dayAjanaka che. paheravezamAM nAnI laMgATI ane mAthe cI daraDInuM kALiyuM bAMdhyuM hoya che. khorAkamAM makAI, baMTI, bAvaTa ane gujare daLIne tenI rAba pIe che. keLavaNI temane pahoMcI zakI nathI. je bhAIo ravataMtratA ke sAMsthAnika ravarAjyanI bAbatamAM dhamapachADA mArIne bhASaNa kare che te bhIla, koLI ke aMtyaja bhAionI sthiti barAbara samaje to temane khyAla Ave ke hajI svarAjya keTaluM dUra che. A pachAta kemenI saMkhyA lAkhanI nahi paNa karoDothI gaNAya evI che ane temane te sAmAnya jJAna ane roTalo joIe chIe. ajJAna hovAne lIdhe temanAmAM udyama paNa nathI ane tethI dArU pIvAnuM vyasana ghara ghAlIne beThuM che. bhIla sevA maMDaLanA pramukha zrI amRtalAla Thakkarane AkhuM gujarAta pUje che. temanI pAse keTalAka ghaNA utsAhI ane sevAnI tIvra bhAvanAvALI sevake kAma karI rahyA che. maMDaLanI zALAomAM keLavaNI mAraphata sArA saMskAro zIkhavavAmAM Ave che ane AzramamAM khAvAnI tathA kapaDAMnI vyavasthA tadana maphata rAkhI che. bolakane keLavaNIno sAdhanA paNa maphata ApavAM paDe che. dhArmika bhAvanA khIlavavA mATe be maMdira baMdhAvyAM che ane rAmanavamInA meLA vakhate ghaNA bhIlo ekaThA thAya che tyAre bhajana vagerethI jJAnapracAra thAya che. vaidyakIya madada ApavAne mATe traNa davAkhAnAM kADhayAM che ane te uparAMta dareka AzramamAMthI sAmAnya tAva vagere rogone mATe maphata davA ApavAmAM Ave che. pachAta kemanI unnatimAM rasa lenAra dareka manuSya A saMsthA jovI neIe. bhIla zarIre kasAyelA hoya che. jo ke emane khorAka ghaNoja apUrato hoya che. prajA zarIra ane sAhasika hatI, paNa hAlamAM bahu DarakaNuM banI gaI che. emane mATe akhADA kADhavAnI jarUra che. e pravRtti hAthamAM levAI hoya ema jaNAtuM nathI ane temanI Arthika sthiti sudhare tene mATe prayAsa nahi thAya te gujarAtI be traNa cepaDI zIkhyAthI temanuM daLadara phITavAna nathI. emanAmAM mANasAInuM bhAna thaI svamAna Ave evuM baLa AvavAnI AvazyakatA che. yasanamAMthI chUTavuM ghaNuM agharuM che; kAraNa ke mAyALu sarakAra ThekaThekANe pIThAM khAlIne dArUnI sagavaDa karI Ape che. jyAre ApaNuM gujarAtI bhAIo samajaze ke, AvI saMsthAo mAraphata lAkha lokone bacAvI levAnA che tyAre eka saMsthAne badale ane paMdara zALAone badale 15 thaze. hAlamAM to aMgreja mizanarIo ApaNI pachIta kAmamAM vasIne lAkhone vaTalAvIne mANasAImAM ANe che; eTale ame dilagIrI sAthe evAM kAmane paNa AvakAra ApIe chIe. dilagIrI eTalIja ke, ApaNI gujarAtI janatA dayAhIna ane jaDa thaI gaI che; ane jaTTA dAMbhika mAge ahiMsAnuM pAlana karIne Izvarane tathA pitAne chetaravAnA niSphaLa prayatno kare che. jyAre jUdA jUdA saMpradAyanA hiMdu ane jaino, gRhasthAzramI tathA sAdhuo sAco dharma samajatA thaze tyAre Aje pachAta gaNAtI kemanI unnati thaI jaze. ( "prasthAna"nA eka aMkamAM lekhakaH- sumaMta mahetA) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo 119-rAnIparajamAM roTiyo-1984nuM nivedana surata jIllo ane navasArI prAMtamAM eTale tApI nadInI khINamAM je prajA jaMgalamAM rahe che temanI unnatine mATe vaDodarAnI sarakAre pAMceka bADi"ga skUle ghaNAM varSo thayAM kADhI che. ane eka evI zALA kanyAone mATe paNa che. aMgreja sarakAre mAtra ekaja borDiMga skUla goDasaMbAmAM kADhI che. te uparAMta bAraDolI svarAja Azrama saMghe daza Azrama sthApIne keLavaNI, khAdIpracAra, dArU niSedha, ThaniSedha vagerenAM kAmo upADI lIdhAM che ane A pustakamAM khAdIpracArane ahevAla Apyo che. A Athame bAraDolI, mahuvA, mAMDavI, vyArA eTalA cAra tAlukAmAM nAkhyA che. rAnIparajamAM mAtra kAMtanAra nIkaLatA nathI, lake petAnA khetInA udyoga sAthe phurasadanA vakhatamAM reMTiyo calAve che ane ghaNuM kuTuMbane bajAramAMthI kApaDa vecAtuM lAvavuM paDatuM nathI. tethI kapAsa saMdhara , kAMtelA sUtaranuM kapaDuM banAvI ApavuM e svayaMsevakenuM kAma che. vaNATakAma mATe sarabhaNa ane maDhI AzramehamAM vyavasthA thaI che; paNa hAlamAM tyAM aMtyaja vaNakarone rahyA che. havethI rAnIparajo vaNatA thaI jaze evI goThavaNa thaI che. A nivedanamAM keTalAka AMkaDA ghaNA jANavA jevA che. A varSamAM rAnIparaje 5240 ratala sUtara karyuM hatuM. eTaluM lakSamAM rAkhavAnuM che ke, bAraDelInI laDatane lIdhe A varSe ochuM kaMtAyuM che-saMvata 1983mAM 8379 ratala taiyAra thayuM hatuM. sUtara uttarottara sAruM thatuM jAya che. tAlukA gAme kuTuMbo | ratala bAraDolI 181 13 59 vyArA 208 1311 213 2111 mahuvA sonAgaDha - 1 kA 118 118 1711 mAMDavI--mAMgaroLa 57 451 pa239 je rAnIparaja vaNakaree kAma karyuM che temane mAsika Avaka rU. 12 thI 19 sudhInI thAya che. tenI vigatavAra hakIkata A nivedanamAM ApI che. gAmaDAMnI prajAne zaheramAM vasavA javuM na paDe ane khetInA kAmamAM rokAyelI na hoya tyAre madadarUpa dhaMdhA tarIke A kAma upagI ane kamANIvALuM nIvaDayuM che. veDachInA AzramamAM udyogazALA kADhI che temAM 17 vidyArthIo vaNATakAma zIkhe che. 22 vidyAthIe kAMtavA ane piMjavAnuM zIkhe che ane pAMca bhAIo bAraDolImAM suthArI kArakhAnAmAM zIkhe che. abhyAsakrama pAMca varSane rAkhyo che te chatAM ke abhyAsa eka varSane che. bauddhika ane dhArmika zikSaNa savArasAMja vArtA-bhASaNathI apAya che. vagarabhaNelA mATe rAtrizALA che. bhojanakharca Azrama taraphathI maLe che tethI have navA vidyArthIo dAkhala thaI zake tema nathI. ("prasthAnanA eka aMkamAM lekhaka - sumana mahetA.) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 303 mahAtmA temanA ke TuMka caritra 120-mahAtmA vemanA kA TuMka caritra temanA pahala yogI the, pazcAta kavi bane. madrAsa prAMta ke sabhI loga unase paricita hai. apaDha loga bhI unake padhAM kA sAdhAraNuM bola-cAla meM prayoga karate hai. AMdha-deza ke sabhI vidyAthI inake cheaura amRtasane padya ke anivArya rUpa se paDha kara unake prati aura zraddhA pradazita karate hai. unhoMne kisIke pAsa paDhA bhI nahIM. kahate hai ki gabala se svayaM hI kavitA unakI vANI se bahane lagI. eka rAjavaMza meM utpanna hone para bhI Apa sAre vaibhava ko cheDa kara vairAgI ho gaye. aise tyAgI, yogI aura kavi kI kathA se hiMdIbhASI bhAi ko paricita karAne kI hameM AvazyakatA hai. Adha deza meM gaMtura zahara mazahUra hai. IsI nagara se bIsa kesa para "DavIDu nAma kA stha ne huM. ne aba naSTa-prAya gayA . vahIM para vamanA kA janma sana 1412 IsvI meM huA. Adha deza ke zUddha lege meM roi nAma se eka jAti hai vaha usI jAti ke the. bacapana meM Ihane kaI zikSA nahIM pAI. sthAnIya rAjA ke chevaTe bhAI hAne se khUba bhegavilAsa meM jIvana batAte the. inakA eka vezyA se prema thA, jisake kAraNa ane vivAha taka se bhI inkAra kara diyA. kitane hI legAM ne inha samajhAyA. baDe bhAI ne bhI bahuta prayatna kiyA. paraMtu niphala ! aba vaha khullamakhullA vezyA ke pAsa Ane-jAne lage. na jAne ko unheM apanI bhAvaja meM agAdha zraddhA thI. eka bAra usa vezyA ne temanA kI jAMca karanI cAhI aura unheM bulA kara kahA "yAre ! tuma mujhe khUba yAra karate hai, lekina aba tumase apanI eka kAmanA pUrI karavAnA cAhatI huM. kyA tuma pUrI kara sakate ho ?' "kayAM nahIM? tumhArA yaha dAsa duniyA kI saba cIjo lA kara tumhAre caraNe para rakha sakatA hai. niHzaMka he kara apanI icchA batAo." saca hai ?" hAM saca hai." "yahAM kI parama suMdarI rAnI-tumhArI bhAvaja je bahumUlya gahane pahanatI hai, eka bAra una gahane ko pahanane kI icchA mujhe bahuta dina se . kyA unheM lA kara mujhe dege ?" avazya." vaha apanI mAtA ke samAna parama pUjya bhAvaja ke pAsa ja kara apanI yaha tuccha kAmanA kisa taraha prakaTa kara sakate the? te bhI apanI premikA kI icchA kisI ne kisI prakAra pUrI to karanI thI. de manA apanI bhAvaja ke pAsa jAne kI hiMmata na kara sake. sIdhe ghara ja kara eka kamare meM palaMga para cAdara oDha kara leTa rahe. IsI samaya bhojana kA vakta huA. saba loga khA kara cale gaye. lekina vemanA na Aye. unaka bhAvaja bahuta ghabarAI aura naukare se unakI khoja karAI; para tu 5tA ne lagI. Akhara, svaryA hI apane mahala me kheAjane lagI te, temanA eka kamare meM mile. bhAvaja ne Azcarya meM paDa kara kahA "manA ! tumane yaha kyA kiyA? saba loga bhojana kara cUke aura tuma yahAM isa hAlata meM paDe che ! cale, bhajana karo." "mujhe Aja bhUkha nahIM hai." kayAM nahIM hai ? "aise hI.'' "bAlAe to sahI." kucha nahIM, merI premikA vezyA kI eka IcchA hai, Apa use pUrI kare te meM bhojana karUMgA." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ ^^^^^^^^^ ^ ^ ^^ ^ 304 zubhasaMgraha-bhAga pAMcama vaha kayA ?" Apake saba gahane vaha eka bAra 5hananA cAhatI hai." "isIke liye tuma itane udAsa che? tamane sIdhe A kara mujhase karyo nahIM kahA ?' hiMmata nahIM thI." "acchA" kaha kara bhojAi ne eka mulAka ke sivA saba gahane utAra kara de diye. temanA khuzIkhuzI vezyA ke dhara pahuMce. vezyA ne saba-kucha dekha kara kahAM- pyAre ! tumane bahuta acchA kiyA. lekina eka bhUla kI hai." "vaha kyA hai?" "saba gahane hai, lekina eka bulAta nahIM hai, jisa para hIre jaDe hai. isa liye jaladI jA kara vaha bhI le Ao." temanA phira bhAveja ke pAsa pahuMce. bhAvaja ne pUchI"manA! phira karyo Ape ? kyA huA ?" "kucha nahIM. buloka te Apane dI hI nahIM." "saba gahane hAne para yaha eka alAka nahI huA to kyA haja hai?' "aisA nahIM, jaladI vaha bhI de dIjiye. nahIM to merI jAna bacanI kaThina ho jAyegI." bhAvaja ne haMsa kara kahA-manA! apanI mAtA, baDe bhAI aura saba gharabAra choDa kara isa vezyA para itane laghu kayAM che?' "vaha bahuta suMdarI hai aisA ! tuma eka kAma kare to bulAla bhI de daMgI, koge?" "tuma jA kara apanI pyArI vezyA kA naMgA badana sira se paira taka khUba dekha kara Ao. maM blAka de iMgI." | mana ne jaladI hI vezyA ke pAsa jA kara apanI bhAvaja kI bAta kahI. mAna aura lajajA ke tilAMjali de kara vezyAne gahanoM kI lAlaca se apane naMgo badana temanA ke dikhAyA. temanA ne dhyAna se use sira se paira taka dekhA, dekhate hI ekadama vairAgya kA bhAva paidA huA. ve turaMta vApisa apanI bhAvaja ke pAsa pahuMce. pradakSiNuM kara unake pairAM para gira 5De. phira uTha kara bele "bhIMjAIjI! Apa aba mere liye mAtA aura devI ke samAna hai. abataka mai baDA mUrkha thA. meM abhI taka na jAnatA thA ki jisake liye lAkha rUpiye kharca kiye aura lAkha gAliyAM khAI, vaha kevala durgadha aura mala-mUtra kA sthAna che. vesyA duniyA ke kaluSita pApe kI jaDa che. kevala vezyA hI nahIM, sArA saMsAra bhI aisA hI hai. mAtA ! tumhAre hI dvArA mujha jJAnadIkSA milI hai aura tumhAre hI kAraNa meM saMsAra ke baMdhane se chUTa gayA hUM. meM aba isa kaluSita duniyA meM palabhara bhI na rahUMgA. jAtA dU, bidA dIjiye." yaha kaha kara unhoMne aMtima bAra bhAvaja e vidA lI aura sadA ke liye ghara choDa diyA. ghara choDa kara unhane yogAbhyAsa kiyA, aura jaMgala meM ghUmane lage. inakI tyAgazakti aura jJAna dekha kara bahuta se loga inake ziSya ho gaye. kaupIna taka inhane choDa diyA. jisa AdamI ne vezyA ke prema meM DUba kara dina bitAye the, vaha kapaDA bhI cheDakara naMga badana jaMgala meM ghUme. kitanA parivartana aura kitanA tyAga !! yaha hamezA mauna rahate. na kisIse belate aura na kisIse bhikSA mAMgate. jaba bhUkha lagatI taba kisI peDa ke patte ya phala teDa kara ne lete. rAha meM jAte samaya jaba ziSyaloga bhinna-bhinna viSa para bahutase prazna pUchate jAte taba una sabake uttara padya meM dete rahate. loga kahate haiM ki inake padya lagabhaga 15000 hai, lekina 5000 hI pAye jAte hai. saba paDyo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAtmA vemanA kA TuMka caritra 305 meM kavi kA anubhava hI dekha paDatA hai. AkAra meM bahuta cheTe che, paraMtu bhAve meM samudra ke samAna gaMbhIra che. inake padya se patA lagatA hai ki inDe pArasamaNi kA patA thA aura kidaMtI bhI hai ki pahale ubahene jitane rUpaye vezyA ke liye kharca kiye the ye saba tarakheja nAmaka kalAM ke sene ke kula banA kara apane baDe bhAI ke vApisa de diye. eka bAra unake baDe bhASa pAlakI meM baiTha kara jA rahe the, usI samaya rAte meM eka kUDAkarakaTa ke Dherapara temanA bhI leTe Izvarabhajana kara rahe the. yaha dekha inake baDe bhAI kUTa-phUTa kara re paDe: temanA bhI ro uThe. baDe bhAI ne pUchA- bhAI! tuma kyAM rote ho ?" mujhe dekha kara tuma kayAM rete ho ?" isa liye ki meM rAjA ha kara pAlakI meM baiThA jA rahA hUM aura tuma mere sage bhAI ho kara bhI kutta kI taraha isa gaMdakI ke Dhera para leTe ho?" meM dasa liye rotA hUM ki tumhArI jisa pAlakI ko bAraha kahAra uThA kara jA rahe hai, agale janma meM una saba kahAre kI mAlakiyAM tuhe uThAnI paDegI aura taba meM AnaMda kI amRtavAhinI meM DUbakiyAM lagAtA rahUMgA." yaha suna kara baDe bhAI cupacApa sira nIcA kiye cale gaye. aise hI unake vairAgya kI aneka kathAye prasiddha hai. vaha yadyapi AMdha the, phira bhI madrAsa prAMta ke vibhinna bhASI loga InakA baDA Adara karate hai. inake padyoM kA anukaraNa kaI kavigaNa kara cUke hai. yadyapi temanA pakake zivabhakta che, kiMtu vaha vaiSNava se tanika bhI dveSa nahIM karate the. je loga dharma ke nAma para Dhaga racate haiM unheM yaha khUba sunAte the. mUrtipUjA meM unakA vizvAsa nahIM thA, kevala jJAna se hI mukti milegI, yahI unakI dhAraNa thI. isI khayAla e uhane eka alaga paMtha bhI calAyA thA. lekina, aba usa paMthavAlo kA nAmanizAna bhI nahIM hai. temanA ne zikhyo ke ye sAta niyama batalAye the- 1-corI nahIM karanA. ra-saba prANi para dayA karanA. 3-jo kucha hai usase saMtRpta honA. 4-kisIkA dila ne dukhAnA. pa-dUsare ke na cheDanA. 6-krodha choDanA. 7-hamezA paramAtmA kI ArAdhanA karanA. temanA ne apane dharma kA pracAra aura yogAbhyAsa meM Aya kA baDA bhAga bitAyA thA. 68 barasa kI Ayu meM "kaTArapallI" nAma ke eka gAMva meM sana 1480 isvI meM citra zukla navamI ke dina une zarIra choDA. unake vaMzaja eka choTAsA ghara, khaDA aura piozAka abhI taka unakI hI batAte hai. Ajakala kaI paDhe-likhe loga aura unake kunabevAle "manA jayaMtI" manAte haiM. aba unakI kavitA ke kucha namUne dete hai: "AlimAla vini aMta daMmula bAsi vire paDa veri vADa, kuka tokabad godAvarIdunA vizva mAM arthAta, "manA ! stri kI bAte meM phaMsa kara (vAsanAvaza je apane bhAIbaMdhuo ko choDa detA hai, vaha mUrkha hai. kahIM koI kutte kI pUcha pakaDa kara godAvarI nadI pAra kara sakatA hai?" cittazuddhi galiga cesina puNyabu kecamena nadiyu keyura gAdu vittanabu mari vRkSabu nakA~ta vidha- ************vemA citta-zuddhi se je puNya prApta hotA hai, gheDA hone para bhI usakA phala bahuta hai, jaise baTavRkSa ke bIja." upu kapuraMbu neka palakahuDa nyUDa cUDa rUcuna jADa vesa. puruSala puNya puruSatru vezyA vizva mA " zu. 20 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 zubhasaMgraha-bhAga pAMcama jaise namaka aura kapUra eka hI raMga ke huM te bhI unake vAde meM bheda hatA hai, usI taraha puruSo meM bhI puNyAtmA aura pApI puru hote haiM." "gunegu memmu nonaraMga najJAni bhAva nizci mecuM parama lubdha paMdi burada ke patI mezunA vizva *********vemA "manA ! burA AdamI bure AdamI kI prazaMsA karatA hai, lobhI dila bola kara apane jaise kaMjUsa ko pyAra karatA hai, jaise suara kIcaDa ke yAra karatA hai aura itra ko nahIM pUchatA IsI prakAra ke amUlya nIti se pUrNa pAMca hajAra padyo meM se yahAM kahAM taka likhuM ? ("nAvaNa-1985 nA tyAgabhUmi'mAM lekhaka:-zrI. sItApati zarmA) 121-tIrtharUpa jayakRSNa iMdrajI karachanI A rasahIna dharAmAM mane jayakRSNa IdrajI tIrtharUpa lAgyA. kacha-kAThiyAvADanI vanaspati bhegI karI zAstrIya rIte tene prathama abhyAsa karanAra A vRddha puruSa Aja 81 varSe paNa yuvAna jeTalAM AzA ane utsAha batAve che. vanaspatimAM te prabhubhajana suNe che. ujajaDa bhUmine lIlAchama banAvavAne temaNe porabaMdaramAM karelo prayAsa, ane kacchamAM retInA Dhagane vana spatithI dAbI daI kudarata upara kAbu meLavavAne temaNe karele akhatare e khaMtIlA vRddhanI nizcala kAryazaktinA pUrAvA che. koI paNa aMgrejI yunivarsiTInA ziSya thayA vagara je temaNe potAnA jIvanamAM meLavyuM che tethI cakita thaI temanI vidyA pAse namI rahevAya. Aje temanI AsapAsa eka nAnI nizALa goThavAI rahI che. temanAmAM gAmaDAnI sAdAI sAthe zobhatuM ujvaLa nirabhimAna che. vidyAnI lahANI karavAno lhAvo che. jJAnayajJamAM Ahuti e emano azvamedha che. dezI rIte dhetiyuM paherI vijJAna kema saMpAdana thAya te jayakRNa Aja batAvI rahyA che. ApaNe emane vadhAre jANIe ane eLakhIe e bahuja jarUranuM che. nirjana vanavagaDe khIlelo e ApaNe chADa anilalahere parimala pasArI karamAI jaze ane ApaNe uMghatA rahIzuM evI sthiti Aja che. gujarAtIo leTarphorma uparathI uzkerAI uzkerAIne ghAMTA pADanAranI pUjA cheDI AvI zAMta jJAnanA upAsakane pUje te rUDA divasa Aghe nahi rahe. (ASADha-1985 nA "kumAra"mAMnA zrI. sureza dIkSitanA lekhamAMthI) 'kavi hajI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 307 grAma bAlapura, jilA bilAsapura (sI. pI.) kI grAma-sahAyaka samiti 122 - grAma bAlapura, jilA bilAsapura (sI.pI.) kI grAma sahAyaka samiti yaha grAma mahAnadI ke taTapara khasA huA hai. yahAM ke mAlagujAr sAhaba zrIyuta 50 puruSAttamaprasAda zarmA kI udAratA se yahAM eka hiMdI-pAThazAlA cala rahI hai. yaha pAThezAlA Aja 60 varSoM se (mAlagujAra sAhaba ke pitA aura pitAmaha ke dinAM se) kharAkhara calatI A rahI hai, aura isa zAlA meM kittAneAM ke khAlakAM ke niHzUlka zikSA dI jAtI hai. prativaSa aneka chAtra parIkSA me' acchI taraha uttIrNa hAte haiM. saMvata 1977 meM yahAM eka grAma-sahAyaka-samiti sthApita kI gai thI, para una ditAM samiti ke pAsa eka paisA bhI na thA. samitivAzAM ke udyoga se Ina dinAM samiti me' 200) se upara nakada aura pu. khaDI dhAna jamA hai. jisameM prativarSa grAma ke anAtha khAlakAM ka liye sleTa-pustaka moMgAne, garImAM kaiA jADe ke dinAM me' vastra dene, bhUkhAM kaiA bhAjana daine aura dhAM auSadhi vitaraNa karane meM 100) taka kharca hA jAte samiti meM AmadanI kA kAi mukhya jariyA na heAne para bhI khetI aura muSTi-bhikSA dvArA yatheSTa AmadanI hAtI hai. samitivAle mAlagujAra se yA grAma ke baDe kisAna se vArSika lagAna (jise yahAMvAle 'rega' kahate hai' ) de kara kucha kheta lete haiM aura grAmINu kRSakAM kI sahAyatA se usameM khetI karate hai, jisase prativarSa kA lagAnaMde kara lI acchI AmadanI hAtI hai. isI AmadanI se grAma ke dIna-anAthAM kI sevA aura khAlakAM ! zikSA kA prabaMdha kiyA jAtA hai. isake sivA mAlagujAreAM aura dhanavAna kRSakAM se 'muSTi-bhikSA' bhI lI jAtI hai, jisakA niyama isa prakAra haiH-- grAmavAsiyoM kI aura mAlagujArAM kI haisiyata ke anusAra 'muSTi-bhikSA' ke tIna niyama mukhya hai-- (1) uttama-jitane kuTuMba nitya dhara meM bhAjana kare, pratyeka ke hisAba se dAneAM vakta eka-eka muSTi anna kisI pAtra meM rakha cheDe (2) madhyama-agara dezanAM vakta na rakha sake, te eka hI vakta pratyeka vyakti ke hisAba se anna rakhe. (3) nikRSTa-agara eka vakta bhI pratyeka vyakti ke hisAba se anna na khasake, te sakha kuTuMba ke liye dinabhara meM de muSTi anna kheM, hara sAtave rAja grAma-sahAyaka-samitivAleAM ke dvArA yaha anna dharadhara se mAMga kara ekatrita kiyA jAtA hai aura isI anna se anAtheAM aura asahAyAM kI sevA kI jAtI hai. hamArI yaha grAma-sahAyaka-samiti nIce likhe niyameAM ke anusAra kAma karatI A rahI haiH- - (1) svayaM apanA cirata aura grAma ke logoM ke carita kI dekha-rekha aura sudhAra. (2) cerI, asatya-bhASaNa, parastrI-gamana, jIA, madirA, taMbA aura mAMsabhakSaNa kA parityAga. (3) grAma ke anAtha aura garIkheAM kI sevA. (4) rAgI, khAlaka, vRddha aura asahAya prANiyAM kI rakSA. (5) Aga meM jalate huye athavA pAnI meM ahate huye prANiyAM kI rakSA. (6) apane grAmavAsiyoM meM tathA samAja meM ekatA kA pracAra aura vaira-dveSa kA, tyAga (7) sarvasAdhAraNa ke duHkha-sukha meM saMmilita hai| kara sahAyatA karanA. (8) krAi melA aura dhAmi`ka kAryoM kA prabaMdha tathA dekharekha. (9) gA-mAtA kI sevA aura geAvadha adha karAne kA prayatna karanA, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ wwwwww 308 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA " (10) sabake sAtha samAna bhAva, satata AjJAkArI honA aura sabhA-samAja meM mIThe tathA namra bacane kA prayoga. (11) uttama-uttama pustake kA pATha, sAptAhika aura mAsikapatroM kA pATha tathA deza aura saMsAra kI sthiti kA jJAna. (12) muSTi-bhikSA aura khetI dvArA annasaMkalana. (13) grAma-paMcAyata dvArA nyAya karanA. samiti kA yaha AThavAM varSa cala rahA hai. prativarSa samiti kA vArSika adhivezana bhI hatA hai, jisameM Asa-pAsa ke grAmavAsI mAlagujAra aura kisAna loga bhI ekatrita hote hai. mAdaka dravya-niSedha, bAlake kI zikSA aura grAma-saMgaThana ityAdi mukhya viSaye para unheM upadeza diyA jAtA hai. samiti ke vArSika Aya-vyaya aura sevA-kAryo kA vivaraNa sunAyA jAtA hai. samiti ke isa udyoga se anya kaI baDe grAme meM bhI samiti sthApita ho gaI hai aura vahAM yathAniyama kArya ho rahA hai. hiMdI ke prakhyAta lekhaka aura kavi zrIyuta pAMDeya locanaprasAda "kAvya-vinadI aura zrIyuta paM. mukuTadhara zarmA kI kRpA se samiti ke aneka patra-patrikA paThanArtha prApta hatI hai aura unase deza kI paristhiti jAnane meM sahAyatA milatI hai. hama 'vizAla bhArata' ke gata kaI ane meM grAma-saMgaThana aura grAma-zikSA ke viSaya meM lekha barAbara paDhate A rahe hai. abhI hAla hI ke aMka meM zrI zivanAtha jhA-dvArA likhita "grAma kI dazA" nAmaka lekha paDha kara hameM baDI prasannatA huI, aura hamane bhI apanI samiti kA pUrA hAla "vizAla bhArata' ke pAThake ke saMmukha rakhanA nizcaya kiyA; anyathA Aja ATha varSo se samiti guptarUpa se kArya karI rahI hai aura ise bahuta hI kama lega jAnate hai. prAma-sudhAra' kI ora vizvavidyAlaya ke ucca chAtra kA dhyAna AkarSita ho rahA hai aura una lAgene gata varSa se kArya bhI prAraMbha kara diyA hai, yaha hamAre deza aura dezavAsiyoM ke liye prasannatA kI bAta hai. bhArata ke prANasvarUpa annadhana dene vAle kRSake kI dazA jaba taka nahIM sudhArI jAyagI aura jaba taka unake bAla-bacce kI zikSA kA ucita prabaMdha na kiyA jAyagA, taba taka deza kI unnati kI AzA karanA nirAzAmAtra hai. bhagavAna deza ke navayuvaka chAtrAM ke grAma-saMgaThana karane ke liye zakita pradAna kare. yahI prArthanA hai. hamArI . "grAma-sahAyaka-samiti ke niyama ke dvArA grAma-saMgaThana ke kArya meM kucha bhI lAbha he te hama apanA parizrama saphala samarjhege. rAmaprasAda mizra maMtrI, grAma-sahAyaka-samiti ("vizAla bhArata"nA aMkamAMthI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ leAkasevaka sva0 DaoN. ThAkoralAla paMDayA 123 - lokasevaka sva0 DaoN. ThAkoralAla paMDayA 309 "e svadeza kAje ke raNayajJa, prANa Ahuti ; sajanI na cAhu ugaravADa" kheDA jIllAnA sarasavaNI gAmanA eka khAlaka vidyArthInA jigaramAM, ajJAna ane anArAgyamAM saDatI prajA joI niraMtara arerATa rahyA karatA hatA. tenA gAmamAM vasatA murakhkhIe, vaDIle| ane kAkAI vAra mulAkAte AvatA adhikArIone joi tene lAgI AvatuM ke A kAine janatAnAM du:khAe asara karI nathI. dareka jaNa peAtAnA svA pUratuM raLI kamAi duniyA tarapha AMkheA badha karI detA, eka enAja hRdayamAM saMkalpAnI jyeAta vadhatI jatI hatI ke khUba vidyA meLavavI, bhAre sAmarthya meLavavu, mahAna vyakti thavuM; paNa e vidyA, sAmarthya ane mahattAne janasevAnAMja sAdhatA banAvavAM ane svabhUmimAM vidyA tathA AreAgyanAM prakAzamaya kiraNA phelAvavAM. enA manasubA e ekaleAja jANatA. bALaka ThAkeAralAlanI mahattvAkAMkSAene e avasthAe pichAne evA kAI mAnasapravINa zikSakA naheAtA, paNa tenA pitA raNacheADalAla paMDayAe putrane A jamAnAmAM maLI zake teTaluM ucca zikSaNa ApavAne vaDedarAnI hAiskUlamAM mekalI ApyA. vidyArthI avasthAne e dhe! vakhata teNe jIvananA Adarzo poSyA karyAM, 1906mAM vaDedarA kaoNlejamAMthIja muMbAi yunivarsiTInI khI. e. nI parIkSA eNe pasAra karI. eTalA vakhatamAM te temaNe AsapAsamAM peAtAnA cAritryanI suvAsa khUba phelAvI dIdhI hatI; eTale pAsa thatAMja vaDAdarA hAiskUlamAM 65 rUpiyAnA pagArathI zikSaka nImAyA. zikSakatarIkenA jIvanamAM temaNe vidyArthI enI vacce peAtAnA cAritryanA prakAza nAkhaveA zarU karyAM. temanI sevApitta ane kAya tatparatAe mahArAjA gAyakavADanu dhyAna kheMcyuM, ane evA mANasane AgaLa lIdhA hAya te vadhu yazasvI kAryo thaI zake evA AzayathI temane rAjyane kharce amerikA meAkalavAmAM AvyA. e dezamAM rahIne temaNe samAjasevAnA mArgo ane paddhati joyAM. samAjasagaThana ane sudhAraNA mATe abhAva ane sevAnI pAkI dIkSA lIdhI. 1912mAM emaNe DaeNAkaTaranI (pI. eca.DI.) mAnabharI padavI meLavI. yUreApa-amerikAmAM ati vidvAnane paNa DaeNAkaTaranuM sameAdhana karavAmAM Ave che. e pramANe tee DaeN. paMDayA thaine deza pAchA AvyA ane 1913mAM vaDAdarA rAjyamAM temanI "nimaNuka mela TreniMga kAlejanA vAisa prinsipAlatarIke thai. A jagyAethI temaNe potAnA jIvananA Adarzo siddha karavAne prayAsa zarU karI dIdhe!. vaDeAdarAmAM sevAmaMDaLa sthApyuM ane janasevAnAM kAryo AdaryAM. 1915nI zarUAtamAM te pATaNanI kalejanA prinsipAla nImAyA ane te vakhatathI pATaNa sAthe temanA saMbaMdha zarU thayeA. temanA jIvananI pavitratA ane svacchatAnI chApa AsapAsa ekadama paDatI. temanA vyavahAramAM paNa dezadAjha, leAkasevA ane abhAvaneA pravAha akhaMDa jaNAtA. temanA tejasvI cAritryathI pATaNanA zrImAne paNa temanA tarapha mAna ane namratA khatAvatA. adhyApakatarIke paNa temanuM kAryAM bahu uttama kATinuM hatuM. tenI sAkSI temanA hAtha nIce tAlIma pAmele zikSakavarga Aja paNa prazaMsApUrvaka Ape che. AjanA vidyAthI uparathI zikSakanA khAjo kamI karave ane tene cAritryanA sAcA pATha ApavA e temanI zikSaNapaddhatinAM mukhya aMga hatAM. purasadane baMdhA vakhata te 'DA mana ne abhyAsamAMja gALatA. jyAre jyAre te vyAkhyAna ApatA tyAre tyAre temanA zabdo hRdayanA bhAveA sAthe nItaratA ane zrotAe temAM mugdha banI rahetA. temanI kAryadakSatA, samAjasevA ane prasannatAbharyAM svabhAvathI te nAnAMmeATAM saunA priya anI rahyA. samAjasevAmAM jAtanI paNa paravA karyAM vinA e ceAmera pharI vaLatA. temane lIdhe pATaNanI prajAmAM navuM jIvana dekhAyuM ane prajAmAM ekatA AvI. 1916mAM pATaNamAM bhayaMkara plega phATI nIkaLyeA. hajArA mANasA e prANadhAtaka rAganA bhAga thavA lAgyA. zrImAne ane sAdhanasapanna mANasA tA gAma cheDI nIkaLI gayA, paNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 zubhasaMgraha-bhAga pAMcama www . garIbo mRtyunA paMjAmAM sapaDAyA hatA. De. paMDayAnuM karuNAbharyuM vIra hadaya e prasaMge sevAnA kharA raMgavALuM banI gayuM, ane bIjA yuvakane pitAnA sAthamAM meLavI sevAtha ubhuM karyuM. gheraghera pharI vaLI emaNe dardIonI sAravAra zarU karI, davAo ane dAktaranI madada pahoMcADavA mAMDI. pote aneka gharamAM jaIne dardIonI gAMThe jetA, temane sAMtvana ApatA ane bacAvI levA mATe chevaTa sudhInA yatna karatA. Ama chatAM koI mRtyu pAmatA te tene agnidAhanI paNa tajavIja sevA maMDaLa mAraphata thaI jatI. ghaNI vAra to pite jAte smazAne jaIne e kAryo karatA. temanI A hiMmata ne sevAthI zrImatanAM hadaya paNa pIgaLyAM ane ghaNAe maphata davAo tathA nANAM mekalI sahAya karI ane keTalAka te sevAdaLamAM paNa AvIne joDAyA. cAreka mAsa pachI hegane upadrava dara thayo tyAre . paMDayA pATaNanI prajAnA hRdayamAM adhidevatA jevuM mAne ane sthAna pAmI cUkayA hatA. pATaNanA dhanADhaye temanI sevA, satyaparAyaNatA ane nirmaLatAnA pUrNa vizvAsathI nANAMnI vyavasthA temaneja ropavA lAgyA. jAhera sevAo uparAMta khAnagI jIvanamAM paNa teo aneka vidyArthIo, garIba ane vidhavAone gupta dAna ApatA ane temanA murabI tathA salAhakAranuM sthAna letA. emano badhe. pagAra AvAM kAryomAMja vaparAI jato. 1918 mAM De. paMDayAe sevAnuM kArya kAyamI ane sudaDha pAyA upara lAvavAne "uttara gujarAta yuvaka maMDaLanI saMsthA sthApI. e saMsthAne dhIme dhIme vikasAvIne cAretaranA keLavaNI maMDaLa jevuM vyApaka kArya karavAne temane uddeza hate. prajAnI keLavaNI prajAhastaka levI; zALAo, udyogagRha ane davAkhAnAM jevI lokopayogI saMsthAo calAvavI ane prajAmAM saMskAra ne svAdhInatAnAM bIja ropavAM e emanA Azaya hatA. e maMDaLanI pahelI pravRttitarIke pote eka abhyAsagRha udhADayuM. e abhyAsagRha AjaparyaMta cAle che ane tenA Azraye vidhAthInivAsa, vAMcanAlayo tathA bAlazALA vagere cAle che. atyAre pATaNa mAM prajAjIvana camakatuM rAkhanArI koI saMsthA hoya to te A "3. paMDayA abhyAsagRha" ja che. A saMsthAnI sthApanA pachI, ApaNe upara joyuM tema, ghaNuM karavAnI rDo. paMDayA abhilASAo karatA hatA, paNa pATaNane nasIbe kaMIka juduja sarajAyuM hatuM. plegane visAra thayA na thaye, evAmAM pATaNamAM InphalyuenjhAno sakhata jhapATo Avyo. e roga sAme Takkara jhIlavA pharI vAra che. paMDayA kamara kasI AgaLa AvyA ane dazerAne divase saMrakSaka maMDaLa ubhuM karI kAma AraMbhI dIdhuM. pATaNanA ekeeka jIllAmAM kAmacalAu davAkhAnAM ane davA pahoMcADanAra maMDaLonI goThavaNa karI ane gAmanA ke paragAmanA so dardInI sAravAra jAte karavA lAgyA paNa bhoga mAgatA rogane ekAda batrIsa jete hato, ane teNe DaeN. paMDayA jevA ratnaparaja tarApa mArI. lokonI atizaya duHkhabharI IMtejArI vacce emano AtmA Aso vada trIjane divase kaI devasRSTimAM cAlato thayo ane pATaNamAM aMdhAruM mUkato gaye. A prasaMga pATaNanI prajA mATe atizaya karuNa thaI pa. gAma AkhAmAM hAhAkAra phelAI gaye. be divasa sudhI leke kAmadhaMdhe choDI zUnya banI rahyA. pATaNanA itihAsamAM na banelI evI gaMbhIra ne sakhata haDatAla paDI. gADIvALA ane vAcharI suddhAMoe paNa potAnA jigaranI lAgaNIthI dhaMdhe baMdha rAkhe. pATaNanA dareke dareka nAgarike temane mAnabharI smaraNAMjali apIM. . paMDayAnA avasAna pachI, temaNe mUkelAM bIjakanuM poSaNa ke ochuM thayuM, paraMtu je thADA adhikArI jIvomAM temanA AtmAnuM pratibiMba paDayuM hatuM temaNe yathAzakti emanuM kArya nibhAvI rAkhavA akhaMDa yatna karyo che. pote hayAta hatA tyAre prajAe temanI tarapha je ulaTa batAvelI te eTalI ne eTalIja cAluM hota to Aje temanI sthApelI saMsthA pAchaLa lAkho rUpiyAnuM phaMDa hota, paNa Aje temanI niSkAma sevAvRttinA aMkuro paNa pATaNanI yuvAna prajAmAM niHsaMzaya dekhAvA lAgyAM che, ane vakhata jatAM e divya ane pavitra puruSanI smRtimAM aneka kalyANakArI kAmo thaze ema AzA paDe che. ("kumAra"nA eka aMkamAMthI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 tamAre zvAsa khuzabodAra che? 124-tamAro zvAsa khuzabodAra che ? ApaNAmAMnA ghaNAno zvAsosa gaMdhAya che. koInI pAse beThA hoIe ane kaMi vAta karavA moDhu pAse laI jaIe tyAre tarata meDhuM pAchuM kheMcI levAne anubhava kone nahi thayo hoya ? barnAra mekapheDane Ane mATe sapTembaranA "phajhikala kalcaramAM gheDI sUcanAo sAthe enA upAyo batAvato eka nAno lekha lakhyo che temAMthI pheraphAra sAthe upayogI bhAga nIce ApuM chuM. khuzabodAra zvAsa mANasanI pratibhAmAM era umere kare che ane moTe bhAge te e taMdurastInuM cihna che. kharAba zvAsa ajIrNanuM cihana che. zarIra e eka jAtanuM yaMtra che. je enI barAbara saMbhALa rAkhI hoya to e enI meLeja sArI sthitimAM rahe che, paNa apathya khe ke, jUdI jUdI jAtanA naDe evA khorAka, barAbara cAvavAno abhAva ane akarAMtiyApaNuM A badhAM e yaMtrane kAMTethI utArI pADavAmAM moTo bhAga bhajave che. paNa moDhAmAMthI durgadha mAravI enuM mukhya kAraNa to gaMdhAtI hojarI-nahi pacelA khorAkanA jathAne laine che, ane AmAMthI bahuja thoDA bacelA hoya che. keTalIka vakhata saLekhamane laIne zvAsocchAsa gaMdhAya che, paNa moTe bhAge to vadhatA ya ochA pramANamAM AnuM mULa hAjarI ja hoya che. meTo bhAga ghaNuM karIne badhA vakhate A aNagamatI pIDAmAM sapaDAyelo hoya che ane darekamAM tarataja mAlama paDe evAM kAraNe paNa hoya che. keTalAkamAM pUratA pANInA abhAve Ama thAya che. e loko pUratuM pANI pItA nathI. Ane laine zarIranuM yaMtra barAbara sApha thatuM nathI. zirAomAM jhera bheguM thAya che ane pariNAme AMtaratvacA vATe cIkaNA padArtharUpe athavA parasevArUpe te jhera bahAra nIkaLe che. AnuM eka cihna jIbha upara thara bAjhI gayelo hera e paNa che. enI sAthe hAjara paNa ghaNuM vakhata maMda thaI gayelI hoya che. kamabhAgye ghaNAne te AnI khabaraja paDatI nathI. temanA mitro Ano ullekha karatAM gabharAya che. potAnAM gharanAM mANaso paNa moTA bhAge A paDade nahi uMcake. tamane ja lAge ke tame A rogathI pIDAo cho te tamArI pAsenAne sAcesAcuM kahI devAne jaNAvo. tamAro zvAsa vAsa mArato hoya te tamane cokhe cokhkhuM jaNAvI devAnuM temane kahe, ane pachI tamArI pharaja che ke bhegA thayelA je jherane laIne A badhuM Dakhala ubhuM thayuM che e jherane dUra karavAnA prayatna kare. - paheluM te jANe pANI pIvAno mAro rAkho. bhAremAM bhAre jarUra eja che. khorAka ocho karo, e paNa jarUranuM che. ApaNe jene jADo khorAka kahIe chIe e khorAka khAo. badhI jAtanI lIlI bhAjI khAo. AvA vakhate kAca khorAka ke kudarate pakAvelA khorAka bahuja madada kare che ane aMdaranA yaMtrane sApha rAkhavAmAM khUba madada kare che. saMskRti Ave evo khorAka khAo. meLavaNu karelo khorAka le baMdha karo, ghaNI jAtanI vAnI levAnuM mAMDI vALo ane bhUkha vinA khAo nahi. bhUkha vinA khAvAnuM pApa to sAdhAraNa rIte badhe najare paDaze. kasaratanI paNa jarUra te kharIja. enA vinA tame zarIrane sApha ane khuzabodAra nahi rAkhI zake. cAlavAnI kasarata bahu phAyado kare che. vAre vAre uMDA zvAsosa lyo. bane teTaluM phephasAMne tAjI havAthI pUrepUro bharo. garama pANIthI sAbu sAthe be traNa vakhata nahAvAne ThaMDA pANIthI nahAvAnuM vagere paNa zarIra sApha karavAmAM ThIka bhAga bhajavaze. eTale have jaNAyuM haze ke, e rogane dUra karavAne mATe mukhya vastu zarIranA dareka bhAgane pUrepUruM cetana ApavuM e che. bahArathI ane aMdarathI zarIrane barAbara sApha rAkho. A sUcanAone je barAbara amala thAya te pachI zvAsa gaMdhAvAnI vAta svapna paNa na rahe. (ASADha-1985 nA "prasthAna'mAM lakhanAra popaTalAla paTavArI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 312 " zubhasaMgraha-bhAga pAMcame 125-jelanA raMgabhedanI vedIpara jatIMdra dAsamuM balidAna - hA bhagatasiMha ane baTukezvara dattanI zahAdatanI AkAMkSA hajI paripUrNa thaI nathI; paNa baMgALanI puNyabhUmimAM ugeluM eka sukumAra puSpa videzI rAjyakartAonI sattAnI zizire akALe karamAvI dIdhuM che. jatIndranAtha dAsane deha mAtRbhUminI sevAdIpara arpaNa thayo che. | vaDI dhArAsabhAmAM eka yUropIyana sabhya anazananA mArgane bairAMonI yuktitarIke oLakhAvyo che. asahakAranA ahiMsAtmaka mArgane paNa nirbaLane zastra tarIke kayAM nahete oLakhAvavAmAM Avyo? niHzastra hiMdanuM ekeeka kArya "bAyelA jevuM che-ema na hoya te hiMdanI vaDI dhArAsabhAmAM eka aMgreja AvA zabdo bolavAnI dhRSTatAja kema karI zake? kahe che ke, Terensa mekasvinInA upavAsane pariNAme thayelA svargavAse AyarlenDane AjhAdI apAvI: to pachI jatIdranI kurabAnI hiMdane svataMtratA apAvaze ema mAnavAmAM zI harakata che ? zahIdonA raktathI sikta thayelI bhUmimAM svAtaMtrayavRkSa satvara ugaze ane phaLa Apaze. zraddhA te A vAta mAnavAnuM kahe che, paNa 1919 mAM jaliyAvAlAnI kaTale Amane Aje daza daza varSa vItyAM chatAM hiMdanI AjhAdI nikaTa AvatI hoya evuM lAgatuM nathI...zahIdo svAtaMtryavRkSa poSavA mATe pitAnuM rakta Ape che, chatAM e vRkSa para phaLa AvavAno AdhAra te dezanA lokonI yogyatA para hoya che. TAImsa oNpha inDiyA" upadeza che ke "annajaLano tyAga karIne pitAnA zarIrane kSaya karanAra mANasa AtmaghAtI che; ane ene e kAryanI prazaMsA AtmahatyAnI prazaMsA che." A yuddhanA medAnamAM paDatA sainike paNa e dalIla pramANe te ApaghAta kare che. te pachI evA sainikenI yAdamAM smAraka ubhAM karavAM e zuM AtmahatyAnI pUjA karavA jevuM nathI ? paNa e sainike briTiza hoya te ja teo mATe smAraka egya gaNAya. briTizonI kurabAnI e kurabAnI che; hiMdIonI kurabAnI ApaghAta ! jatIndranA aMtima zabdo keTalA hadayadrAvaka che: "mArI uttarakriyA dharmacusta baMgALI rUDhi pramANe na karatA huM baMgALI nathI; huM hiMdI chuM." e zabdomAM prAMtIya bhedabhAva bhUlI javAnI preraNuM che. prAMtIya ane komI bhedabhAvoe hiMdane rASTra thatuM aTakAvyuM che ane jyAM sudhI e bhedabhAva nahi bhUlAya tyAMsudhI hiMda rASTra nahi thAya; te pachI svAtaMtryanuM te pUchavuM ja zuM ? ApaNuM bhAvi prajAne-ApaNAM bALakone-nizALe ane kaeNlejomAM aMgreja sainikonI vIratAsvadezabhaktinAM guNagAna karavAnuM zikSaNa ApavAmAM Ave che. kalpI zako cho ke, jIMdra jevA zahIda viSe teone zuM zIkhavavAmAM Avaze? peTa bharavA mATe prophesara ne zikSakane dhaMdho laI beThelA DAhyalAo teone kaheze ke "jatIMdra dAsa baLavAkhora hatuM, enAM vakhANa thAyaja nahi." nA, vadhu saMbhava to e che ke, jIMdranuM nAma paNa kaI kaeNleja ke nizALamAM uccAravA devAmAM nahi Ave. gulAmenI zahAdata paNa pApaja che ne? jeone hadaya heya-jatInI kurabAnIe jeonAM hRdaya pIgaLAvyAM hoya evAone eka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka ^ ^ ^ bhArata meM mizanarIo kI lekasevA 313 vahevAra sUcanA karUM. e zahIdanuM smAraka jALavavA mATe zahere zaheramAM, gAmegAmamAM enI smArakamUrti o ubhI kare. enI kurabAnInuM rAja smaraNa thAya evAM sAdhana badhe upasthita kare. ahiMsAne mahAsabhAnA dhyeyamAM agrasthAna che. jatI lAhora kAvatarA kesamAM doSita Tharyo nathI-ane ethI e "kAvatarAmAM eNe bhAga laIne hiMsA vAparI che ema te naja kahI zakAya. eTale enI ahiMsAtmaka kurabAnInuM smAraka jALavavAmAM mahAsabhAne paNa vAMdho na hoya. chatAM mahAsabhAne jatI hiMsAno pUjArI lAge, te e saMsthAnI bahAra rahIne paNa hadaya dharAvatA lokoe jatIMdranAM smAraka ubhAM karavAM joIe...naliyAnavAlA bhUlAI javAya che...eke karabAnI bhUlI javAnI vRtti A dezamAM raheze tyAM sudhI enI AjhAdInI jhaMkhanA bakavAda sivAya kaMIja nathI, ema kaI paNa kahI zakaze. (tA. 22-9-1929 nA be ghaDI meja" mAM lekhaka:-zrI mahamadaalI Ajijha) : 126-bhArata meM mizanarIoM kI lokasevA pAzcAtya dezoM meM jahAM janasamAja kI sevA aneka prakAra se karane kI prabala icchA hai vahAM aneka prakAra ke mizana arthAta sevA karane kI samitiyAM dekhane aura sunane meM AtI hai. anAtha bAlakoM kA pAlana-poSaNa kara baDe karane kA mizana, apaMga strIpu ke rakSaNa karane kA mizana, a tathA bahare gUMge ko zikSA dene kA mizana, mAtAeM dina meM kAma para jAtI hai unake bAlakoM ko saMhAlane kA mizana, choTe choTe bAlake se zakti se bAhara kAma na karAne dene kA mizana, bAlake ko dhUmAne le jAne kA mizana; ItyAdi aneka prakAra ke janasamAja ke kaSTanivAraNa ke liye mizane ke viSaya meM hama sunate haiM. hamAre deza meM bhI aisI janasamAja-upayogI saMsthAe sthApita hone lagI hai aura yahI deza ke abhyadaya kA zubha cihana hai. achUta jAti ke liye svadezI samiti kAma karane laga gaI hai. duSkAla Adi daivI Apatti ke samaya Apane paropakArI puruSo ke gAMva gAMva aura zahara zahara ghUmate hue dekhA hegA. zikSA ke liye-vizeSa kara strIzikSA kailAne ke liye kucha saMsthAeM varSo se parizrama kara raha hai kitanI hI saMsthAo ke sabhAsada te maraNanta dezapakAra karane kA vrata dhAraNakara yathAzakita dezahita ke kArya kara rahe haiM. e saba bA harSajanaka hai. paraMtu itane se hI saMtoSa nahIM ho sakatA. abhI yaha mArga bahuta calane ke hai. abhI to nagara nagara-gAMva gAMva meM sAmAjika sevA kI saMsthA sthApita karanI hai; abhI pratyeka sthAna para prAthamika zikSA, sArvajanika aura anivArya zikSA kI saMsthAe sthApita karanI hai; abhI te apaDha striyoM ke liye mohalle mohalle-galI galI pAThazAlAeM kholanI hiM; abhI te jaMgala meM basanevAle bhIla, kola, saMthAla ItyAdi jAtiya kI sthiti sudhArane ke liye saMsthAe sthApita karanI hai; abhI te regiyoM kI sevA karane meM AnaMda mAnanevAle strApuruSe kI AvazyakatA hai, abhI to nIca jAti taka ke regi ko TUMDha DhaMDha kara unakI zuSA karanevAle DAkaTaro tathA sevikAo (na) kI AvazyakatA hai; abhI te sera meM talAbhara bhI kAma nahIM huA. abhI to bahuta kucha kArya karanA hai. meM kucha kAryavaza nAsika gayA thA. vahAM sArvajanika tathA dhArmika saMsthA kauna kauna sI hai yaha pUcho te mAlUma huA ki koDha se du:khita rogiyoM kA bhI eka Azrama hai. maine nA kara usako dekhA to bahuta hI AnaMdita huA. mujhe AnaMda isa liye huA ki paropakAra ke liye jIvana bitAnevAle aneka prANi ke paramezvara utpanna karatA hai, aise eka prANI se merI jAna pahacAna huI, vaha manuSya jisake ki hama vidvAna kahate hai na thA. usake paharAva se vaha nIca varNa kA mAlUma hatA thA, paraMtu usakA dhArmika jIvana bahuta ucca zreNI kA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 zubhasaMgraha-bhAga pAMcama jJAta hatA thA. vaha Azrama kI rakSA karanevAlA paMdaha rUpaye mAsika kA eka dezI IsAI thA. pAThakavRMda ! usake sAtha mane 5 miniTa taka vAtolApa kiyA te aisA mAluma huA ki vaha daivI prakRti kA manuSya hai. sAdhAraNa daSTi se vaha garIba hone para bhI vaha udAra vicAra meM amIra thA. Apa loga aise saMkIrNa hRdaya ke na hege je mAna lo ki paramAtmA ke kevala hiMdu hI pyAra hai, aura jAti ke manuSya hAre nahIM hai. isa Azrama meM koDha roga se dukhita 36 puruSa va 40 striya aura eka varSa kI eka laDakI thI. puruSa tathA stri ke rahane ke sthAna alaga alaga che. sabake alaga alaga rahIne tathA rasoI karane kI kaThariyAM thI, baDe ke bIca meM eka choTA sA bagIcA thA. sthAna bahuta hI svaccha, suMdara tathA cittAkarSaka thAM. bagIce ke eka tarapha puruSa kA aura dUsarI ora smithe kA aspatAla thA. kaMpAuMDa meM eka gijA aura eka rakSaka kA ghara thA. meM sAyaMkAla ke samaya gayA thA. usa samaya saba loga bhajana kara ke nizcita baThe che. striya ke jhUMDa meM do biyAM Izvara ke bhajana gA rahI thI aura zeSa suna rahIM thI. gIteM meM IsA masIha ne kyA kyA kaSTa manuSya ke liye saha ina bAta kA varNana thA. meM isAI na thA tathA vaha gAyana merI mAtRbhASA meM bhI na thA to bhI usane mere hRdaya para bahuta prabhAva kiyA. Azrama kA rakSaka mujhake saba bAteM batAtA jAtA thA. mane use usa roga se mukta dekha kara prazna kiyA ki "yA Apake isa roga ke caeNpa lagane kA bhaya nahIM hai?" usane uttara diyA ki prabhu ke kAma meM-prabhu je sabake aMtaHkaraNa meM vAsa karatA hai usakI AjJApAlana meM-bhaya kisa bAta kA? jaba mene usakI udAra buddhi kA bakhAna kiyA taba usane lajijata ho kara kahA ki jaba keAI merI prazaMsA karatA he taba mere mana meM baDA udvega hatA hai. zIghratA se yaha kaha kara vaha puruSa ke sAtha prArthanA karane ke liye, AjJA mAMga kara, calA gayA. apane deza ke suzikSite meM, samAja ke netAo meM, jAti ke agragaNya puruSe meM aisI namratA, esA sevAbhAva, aisI abhedabuddhi ho jAya te usa dIna deza ke bhAgyodaya ne meM kyA zaMkA hai? yaha Azrama kisane banAvAyA? kisakI ora se IsakA prabaMdha hotA hai? kevala isAI dharma prasarita karane ke hI liye banavAyA gayA hai kyA ? aise prIna sahaja hI mana meM utpanna hete hai. ina pra ke uttara se jJAta hatA hai ki eka "mizana-Tu-leparasa' arthAta kuSTaregiyAM se saMbaMdha rakhanevAlI eka saMsthA hai vahI IsakA prabaMdha karatI hai. usakA mukhya Aphisa skoTalenDa ke eDinabara nAmaka nagara meM hai. aura dUsarA laMDana tathA ullIna nagara meM hai. usa mizana ke uddezya nimnalikhita hai - (ka) kuSTha roga ke rogiyoM ke IsAI dharma kA upadeza denA. (kha) unakI asahya vedanA kama karane ke liye auSadhi kA prabaMdha karanA. (ga) unake jIvana kI AvazyaktAo ke pUrA karanA. (dha) kuSTha roga se dukhiye ke bAlake ko unake mAtA pitA se pRthapha rakha unake usa roga ke caeNpa se bacAnA. ina udde ke pUrA karane ke liye mizana kI ora se Azrama sthApita kara tathA AvazyakatAnusAra dhana vyaya ke liye da kara kevala dekhabhAla hI ke liye dUsare mizana ke bhI saupa dete hai. usa mizana kA saba vyaya greTa briTena aura AyaleMDa ke mukhya mukhya nagare meM se tathA anya dezo meM se caMdA kara kAma meM jAte haiM. sana 1913 IsvI meM isa prakAra kula rU. 94,000 bhikSA mAMga kara Ikahe kiye gaye the. isake sivAya jina jina nagara meM mizana kI saMsthAye hai vahAM ke rAjya kI ora se sahAyatArUpa 1,36,000 rUpiye mile the. kula vyaya 5,45,000 rUpiyA huA thA. aba hama yaha batalAnA cAhate hai ki isa mizana kI saMsthAmeM kahAM kahAM para hai? kitane rogiyuM ke Azraya detI hai ? kitane rogiyAM ke bAlake ke isa bhayaMkara roga se bacAtI hai? pahale Isa mizana kA nAma "hiMdusthAna aura pUrva deze ke kuSTarega se pIDita ragiyoM kA mizana Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhArata meM mIzanarIo kI lokasevA 315 thA. gata varSa meM sevA kA kArya pRthvI ke anyonya deza meM lAne ke uddezya se mizana kA saMkSipta nAma "koDha se pIDita rami kA mizana" rakha diyA. gata varSa meM isakA vizAla kSetra madhya aphrIkA, Daca gayAnA, dakSiNa amerIkA tathA irAna deza meM usa rega se pIDita rogiyoM ke sevArtha pahuMcAyA gayA thA. bhAratavarSa meM isa mizana ne apane kaMDa se 39 sthAne meM Azrama banAye hai aura unakA vyaya vaha svayaM hI calA rahA hai. kina kina prAMte ke kina kina nagara meM kitane regi ke isase lAbha pahuMca rahA hai unakA vyaurA nimnalikhita hai - baMbaI-belagAMva 18, mIraja 63, nAsika 92, pilAdapura 147, pUnA 75, puI 97, zolApura 5=544 baMgAla-Asanasola 135, bakuDA 136, rAnIgaMja 286=557 madarAsa-alebI 39, kAlIkaTa 98, rAmacaMdrapura 112, maCrA 9, maMgalera 20, nepura 50, selara 70, vijiyAnagarama 11=09 bihAra uDIsA-bhAgalapura 135, lolaTaDaga 20, mujapharapura 60, purUliyA 714929 brahmA-mAMDalA 158, mulamIna 56=14 paMjAba-bAbalalakhana 25, rAvalapiMDI 164, saMpAdre 95, taranatArI 182=466. madhyaprAMta-caMpA 164, caMdakhurI 412, dhamatarI 139, koThArA 4pa, mugelI 94, paTapADA 26ra880 saMyukta prAMta-cAMdaga 68, meraTha 45, nainI 268, saDakI 59=440 madhyabhArata-dhAra 25. sarva prAMta se adhika saMkhyA vihAra uDIsA ke Azrama meM hai, jahAM kI kula saMkhyA 929 che. vahAM kevala puraliyA ke hI Azrama meM 714 rogI rahate hai. dvitIya naMbara madhyaprAMta kA hai, jisameM ki caMdakhurI ke hI Azrama meM 412 regi ke Azraya milatA hai. pAThaka ! ekAdi kADhI ke bhikSA ke liye saDaka para baiThA huA dekha kara Apake kitanI dhraNa AtI hai?tathA Apa kitanI dUra usase haTa kara calate hai ? jinake dvArA aise sikaDe regiyoM kI jahAM rAtridivasa sevA hatI hai, ajala vastrAdi diye jAte hai tathA niyamita rIti se dharmazikSA pratidivasa milatI hai ve kitanI prazaMsA ke yogya hai ? aura Izvara kA kitanA AzIrvAda che prApta karate hAMge ? Apase eka rogI kI sevA te dUra rahI, eka rogI ke AregyArtha vyaya honevAle 75) rUA. vArSika bhI na diye jAge? kadAcita A5 kahiyegA ki ye te isAI mata phelAne ke liye yaha kAma kara rahe hai. isa para meM kevala ItanA hI kagA ki jaba paradhama loga Apake dIna duHkhita jane ke liye ItanA kaSTa sahana karate haiM aura vyaya karate hai to ApakA dviguNita kartavya hai ki inakI sevA kare. jinakA saMsAra meM saba tiraskAra karate hai, unake pAsa baiTha kara madhura svara meM dharmopadeza karanA aura bhajanagAyana karanA, aura unake jIvanarUpI nirjala araNya meM unake madhura amRta-vacana se saMtoSa nA kayA kucha kama prazaMsA kI bAta hai? videzI aura vidhamI IsAI loga yadi aise Azrama sthApita kare te kyAM bhAratIya manube kA kartavya aisI saMsthA sthApita karane kA nahIM hai ? Izvara ne paropakAra kA kisI vizeSa mata ke logoM ko hI ThekA nahIM diyA hai. manuSyamAtra kA yaha kartavya kArya hai ki vaha dInaduHkhiyAM kI sahAyatA kare. isa mizana ke Azrama cIna, jApAna, kAriyA, philipAina dvIpa, Daca gayAnA, madhya AphrikA ItyAdi pradeza meM hai, paraMtu te bhAratavarSa se bahuta kama saMkhyA meM hai. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 zubhasaMgraha bhAga pAMcama kula Azrama kI saMkhyA 50 hai, jinameM kula 4852 rogI apanA kaSTamaya jIvana bitAte hai. apane Azrama ke sivA anya Azrame ke dhana se sahAyatA dene kA bhI kAma yaha mizana karatA hai, aura isa prakAra bhAratavarSa aura anya deza kI 36 saMsthAo ke sahAyatA detA hai, jisase 67000 regi kA auSadhi Adi kA prabaMdha hatA hai. baMbaI prAMta ke mATuMgA nagara ke Azrama ke yaha mizana 36 ) rU. kI sahAyatA detA hai. mATuMgA ke Azrama meM 350 rogI rahate hai. usakA vyaya baMbaI myunisipeliTI aura baMbaI sarakAra aura eka myunisipala kamizanara ke ekatrita phaMDa ke vyAja se calatA hai. sana 1874 i. meM isa mizana ne paMjAba prAMta ke ambale nagara meM cheDe se regi se yaha saMsthA AraMbha kI thI. Aja isa saMsthA ke sthApita hue 40 varSa ho gaye. usakA sthApaka vI. belI nAma kA eka sagRhastha hai, vaha aba bhI vRddhAvasthA meM suprinTenDenTa kA kArya karatA hai. itanA hI nahIM gata varSa usane aura usakI patnI ne cIna, jApAna, kariyA ItyAdi dezo meM bhramaNa kiyA thA. jisa manuSya ne apane jIvana meM itane mahAna paropakAra kI saMsthA ke sthApita kara videza usake prasArita kiyA vaha dhanya hai. sana 1911 kI riporTa se jJAta hotA hai ki samasta bhAratavarSa meM isa roga se pIDita roga kI saMkhyA 1,09000 thI. yaha saMkhyA ThIka saMkhyA se kucha kama hai. isakA kAraNuM yaha hai ki loga isa roga ke prAraMbha meM chipAne kA yatna karate hai. vIsa varSa taka ke rogiyAM kI saMkhyA 9255 thI aura 20 se 40 varSa taka kI avasthAvAloM kI saMkhyA 42,000 thI. kitane hI loga to yaha samajhate hai ki yaha roga asAdhya hai. isake rokane kA kevala eka yahI upAya he ki rogI ke janasamUha se alaga rakhanA tathA usakI saMsarga nyUna karanA. barDa barDa nagara meM ese bhIkha mAMgavAle rAga ke liye kAnUna bana gaye he; para vi bahuta namA se kAma meM lAye jAte hai. ese rogI strIpuruSa kI saMtAne ke unake mAtApitA se pRthapha rakhanA ucita hai. yaha roga paitRka nahIM hai, Isa liye bacapana hI se bAlaka ke unake mAtApitA se alaga rakakhA jAve te saMsarga-doSa se vaha rogI nahIM hogA. aisA karane se ghara meM eka manuSya ke rogI hone se saba manuSya rogI nahIM dikhAi leMge. isa mizana kI ora se isa prakAra papa0 rogI mAbApe ke bAlaka pRthapha rakhe jAte hai aura ve baDe he kara apanA nirvAha svayaM karane laga jAte hai'. meM Izvara e kevala yahI prArthanA karatA huA ki hamAre deza meM bhI aise manuSya utpanna he je isa prakAra ke regiyoM aura duHkhiyoM kI sevA karanA apanA kartavya samajha tathA hamAre dhanI bhAI apane dravya kA aise niSkAma sevA ke kAryo meM upaga karanA sIkheM apane lekha ke samApta karatA . * ( "vadezabAMdhava"nA eka aMkamAMthI) arthAta "kaccha kaMse hue manuSya ko duHkha se mukta karanA, mArga se bhale hue manuSya ke mArga para calAna, bhUkha ke apanI reTI meM se bhAga denA, Isase apane hI hita hotA hai ki virATarUpa Izvara ke zarIra ke hama saba aMga mAtra . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 127-samAjasevAmAM tako-bhArata meM koDhiyoM kI samasyA beMgalA ke svAstha samAcAra-patra meM zrI. zrIzacaMdra gosvAmI ne isa saMbaMdha meM eka tathyapUrNa lekha likhA hai. yaha roga jaisA bhayAnaka aura duHsAdhya hai, se kisIse chipA nahIM. sarvasAdhAraNa ke isa viSaye kI jAnakArI ne kI baDI AvazyakatA hai, jisameM ve isa roga kI bhayAnakatA kA anubhava kara usakA vistAra kama karane kI ora dhyAna de. hama yahI para ukta lekha kI jAnanegya bAteM dete haiM. sana 1911 kI mamazumArI kI ripaTa se jJAta hotA hai ki bhArata meM kula keDhiyAM kI saMkhyA 1,09,044 hai. usake bAda sana 1921 kI madmazumArI meM dekhA gayA ki una saMkhyA ghaTa kara 1,02,513 raha gaI. "ka elDarI iva' sAheba ne hisAba lagA kara batalAyA hai ki bhArata kI janasaMkhyA meM pratyeka lakSa manuSya meM 32 keDhI haiveda meM bhI kuSTa-rega kA ullekha hai. hiMduo kA vizvAsa hai ki yaha rAga pUrvajanma ke mahApAtakI hene kA cihna hai. bAIbila meM isA ne kahA he-klinsa dhI leparsa, grIkabhASA meM leka zabda carmaroga ke sUcaka "TarAtha' za da badale prayukta hatA thA. arisTATala (asta) ne isvI sana se 345 varSa pUrva kuSTa-roga kA varNana kiyA hai, aura gelana (80 e. DI.) jarmanI meM Isa vyAdhi ke hene kI bAta likhI hai. purAtatva ke jAnanevAle paMDite kA kahanA hai ki yaha roga AphrikA se rapa meM aura bAda ke amerikA meM phelA hai. sAre briTiza sAmrAjya meM 30 lAkha kaDhI haiM. unameM do lAkha ke lagabhaga bhArata meM, 8 lAkha ke lagabhaga aMgrejo ke adhikata AphrikA ke pradeza meM aura bAkI siMhala, mArizasa. kijI Adi dvIpe meM hai. samagra iMgleMDa meM kevala 50 keDhI hai. sana 1920 meM AIsalenDa meM 67 AdamI Isa roga se pIDita pAe gae the. navuM meM kula 140 the. saMpUrNa rUsa-sAmrAjya meM 3,000 se adhika na the. sabase adhika koDhI zAyada spena meM hI hai. vahAM kI sana 1904 kI mamarAmArI ke anusAra vahAM para koDhI the aura hamAre bhArata meM 2 lAkha he. sana 1921 meM pratyeka lAkha AdamiyAM meM barmA meM 74, AsAma meM pa6, madhyapradeza meM 50, madarAsa meM 37, baMbaI meM 36, baMgAla meM 33; bihAra meM 32, mUDa pI. meM ra7, paMjAba aura dilhI meM 11 aura pazcimottara sImA--prAMta meM 9 keDhiyAM kA ausata thA. yaha to huA briTizabhArata kA hisAba: aba dezI rAjyoM kA hisAba lIjiye-pratyeka lAkha AdamiyAM meM TrAvanakora meM 51, kocIna meM 48, kAzmIra meM 46, haidarAbAda meM 34, barodA meM 26, gvAliyara meM 15, maisUra meM 5, rAjapUtAne aura ajamera meM 4 rAgiyoM kA ausata hai. pRthakkIkaraNa (egrIgezana), cikitsA aura rAga ke prasAra ke rokane (eresTa opha inaphekazana) kI vyavasthA hone se isa roga kI bADha rUkatI hai. sana 1890-95 meM havAI dvIpa-puMja (havAI AIleMDa) meM phI hajAra meM 11 kaDhI the, lekina unhe janatA se alaga rakhane kA phala yaha huA ki sana 1911-15 meM phI hajAra meM ka hI AdamI kahI raha gae haiM. bhArata meM agara 2 lAkha kaDhI hai yaha mAna liyA jAya to unameM kevala 9000 kI hI cikItsA kI vyavasthA ho rahI hai. saba milAkara bhArata meM 73 aisI saMsthA hai, jinameM koDhiye kI cikitsA ha rahI hai. aura, unameM kevala 7311 hI rogI hai. nIce aisI saMsthAo kA hisAba diyA jAtA hai prAMta cikitsA--Azrama rogiyoM kI saMkhyA ! prAMta cikitsA-Azrama rogikI saMkhyA cU0 pI. 14 802 madarAsa 11 979 bihAra-uDIsA 1,322 barmA 556 baMgAla madhyapradeza 1373 AsAma baMbaI 1,091 paMjAba 47d abhI rogi kI saMkhyA ke dekhate bhArata meM kuSTa-cikitsA ke Azrama bahuta kama hai. >> A che A 14 X ("mAdhurI"nA eka aMkamAMthI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 zubhasa'graha-bhAga pAMcamA 228-vAvano pracAra-"Ama ravuM" te AduMna nAma ! 10 laMDanamAM 'briTiza enDa pherina khAkhala sesAiTI' nAmanI eka purANI saMsthA che. tene uddeza aMgrejI sAmrAjya tathA khIjA dezAmAM bAibalane pracAra karavAnA che. hAlamAM tene 120 me| ahevAla prasiddha thayA che. te uparathI tenA virAr Ayojana viSe dhaNuMja jANavAnuM maLe che. vAcakeAnA paricaya mATe tenI keTalIka vigata atre raju karIe chIe. A sa`sthAnI sthApanA sane 1804mAM thai hatI. tyArathI teNe bAibalanI 3,50,00,000 pratA chApIne prasiddha karI che. ahevAla uparathI jaNAya che ke, A saMsthA have 56 bhASAe mAM khAIbala prasiddha karavA lAgI che. temAM tenA ATha bhASAnA anuvAdone vadhArA to chellA bAr mAsamAM thayelA che. temanA sUcipatramAM AgalA bAIbalanI saMkhyA 137 ane navA bAIbalanI 138 che. tenI navI AvRttiemAM traNa AphrikA mATe che; irIgvI, cAvI ane ummanda; e cU|pavAsIo kArsi`kana ane laTagelIana-ne mATe; eka dakSiNusamudranA kaeNleriDA TApuone mATe; eka cInanA tArU nAmanA AdinivAsIe mATe ane eka dakSiNaamerikAnA makUcI nAmanA iMDiyanAne mATe che. rIgvI ane cAvI bhASAe AphrikA ane nAyageriyAnA pradezamAM kheAlAya che. e dezamAM sA upara teA bhASAo che. ummandU a MgelAmAM kheAlAya che. A banTu-bhASA che. laTavelIana bhASA khelanArA laTaviyAnA dakSiNapUrva bhAgamAM rahe che. temanI saMkhyA cha lAkha che. mI bhASA briTiza giyAnAmAM khelAya che. bAIbala athavA tenA amuka bhAganA anuvAda aMgrejI sAmrAjyamAM kheAlAtI 366 bhASAemAM thai cUkyA che. tenuM varNana A pramANe cheH--yUrepa 9, eziyA 14, bhAratavarSa 102, AphrikA 143, amerikA 25 ane oNsTreliyA ane ezAniyA 7ra. ahevAlanA varlDamAM 85, 40, 901 pratA chapAI. temAM 7,00,000 yUropanAM bhinna bhinna leTIna rASTromAM, 1,78,000 madhya pUreApanI jana ane slAva jAtimAM; 2,11,000 dakSiNapUrvanA yUrApamAM, 2,6600 dakSiNaamerikAmAM, 3,50,000 keneDA ane nyUphAu`DaleDamAM, 9,02,000 bhArata ane laMkAmAM, 8,12,000 jApAna sAmrAjyamAM ane 10,00,000 cInamAM pracAravAmAM AvI che. seviyaTa prajAsattAkanAM dvAra A saMsthA mATe baMdha rahyAM che. yuddha pahelAM 5 lAkha vrata rUziyAmAM vecAi hatI. paraMtu 1923 mAM rUziyana bhASAnI mAtra 1800 prate uttarapUrvInI yUrApIyana ejansImAM vecAi hatI. raziyAmAM praveza karavAnA temanA saghaLA prayatnA niSphaLa gayA che. A saMsthAnAM pustakAnuM mUlya paDatara pramANe nakkI nathI hatuM. leAkeA jeTaluM mUlya ApI zake tema hAya teTaluM tenu' mUlya levAya che. gespelanI eka cepaDI bhAratavarSamAM ardho pensamAM maLaze ane eja cInamAM penImAM. jyAM nagada mUlya maLatuM nathI tyAM tenA badalAmAM krAi vastuja levAya che. kAriyAmAM geAspelanI eka ceApaDInI ki`mata tenAthI evaDA anAja jeTalI gaNAtI hatI. eka khIjA mANuse tene baTATAne badale lIdhI hatI. eka khaTATAne badale eka ceApaDI apAi hatI. bhAratavaSa mAM eka IMDAne badale paNa eka ceApaDI apAya che ane hajAre prate maphata paNa vaheMcAya che. jagatamAM bAIbalanA pracArakAryAMnA eka bhAganuM ja "kAma karavuM" kahevAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat A varSoMna che. kharekhara Aneja (''sarasvatI" nA eka aMkamAMthI) www.umaragyanbhandar.com
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 319 kAphiristAna meM aba bhI Arya lega hI rahate hai. 129-kAphiristAna meM aba bhI Arya loga hI rahate haiM. kAphiristAna kA deza aphagAnistAna aura citrAla ke bIca meM sthita che. sAcauMtIsa aura chattIsa akSAMza tathA 70 aura 71.30 dezAMtara ke bIca kA sArA pradeza kAphiristAna. IsakA kSetraphala prAya: 5000 varga mIla hai. isa pradeza ke uttara meM badakhazAM, pUrva meM citrAla, dakSiNa-pazcima meM khAsa aphagAnistAna hai. kAphiristAna kI sabhI nadi kA pAnI kAbula nadI meM pahuMcatA hai. bAzagula nadI adhika prasiddha che, je arAMdU ke pAsa nadI meM mila jAtI hai. uMce uMce pahADa Ina nadiyoM kI ghATiye ke alaga karate hai. jitane dare kAphiristAna ko badakhazAM se milate haiM ve saba tIna bhIla se adhika hI uMce hai. citrAla kI ora jAnevAlI saDake ke kucha kama uMce dare se he kara gujaranA paDatA. e dare bhI saradI ke dinoM barapha se ese dhira jAte haiM ki kAphiristAna prAyaH cAroM ora se dhira jAtA hai. tharmomITara 17 aMza he jAtA hai; mara kAphiristAna kA dazya baDA hI manahara rahatA hai. kucha kama uMce DhAla jaMgalI jetUna aura siMdUra ke peDe se Dhake rahate hai. akharoTa, zahatta, aMgUra, seba Adi phalo ke paDa bahuta hai. ye paDa gA aura saDaka para saba kahIM milate hai. 5000 se 9000 kaTa kI uMcAI taka devadAra ke peDa pAye jAte hai. adhika uMcAi (170 00 phUTa) 5ra jaMgalI jhADa, kuladAra paude aura ghAsa kI adhikatA hai. - kAphira lega Arya che. (unakA kAphira' nAma muslIma vijetAone rAkhyA ) cAre tarapha se islAmI duniyA se dhire hene para bhI ve musalamAna nahIM bane. kAphira loga prAyaH sira muDAye rakhate hai, para unakI coTI baDI hotI hai. agara koI unakA AdamI musalamAna he jAne ke bAda phira apane purAne dharma meM AnA cAhe to use taba taka cATI rakhane kA adhikAra nahIM hotA hai, jaba taka vaha yuddha meM eka musalamAna ke mAra na DAle. unakI trimAM bhI baDI majabUta hotI hai. ke apane sira ke laMbe bAle ko bAMdhe rahatI hai. kAphira loga apane kuTuMba ke logo ke bahuta pyAra karate aura cha para dayA rakhate haiM. unakI bakariyAM aura gAye unake IzAre se calatI hai, ye loga baDe vIra hote hai. InakI bANacAturI dekha kara daMga raha jAnA paDatA hai, aura do tIna kI TAliyAM zatru ke gAMva meM niDara he kara ghusa jAtI hai aura zatru ke mAra kara apanI pahADi para lauTa AtI hai. ye loga deva, pitara, mUrti aura RSi-muniyoM ke mAnate hai. ye loga lakaDI kI mUtiyAM banAte hai. inake maMdira baDe vizAla hete hai. maMdira hara gAMva meM hote hai. kAphira lAge kA sAmAjika saMgaThana baDA dhakkA hai. apane samAja kA prabaMdha karane ke liye ve hara sAla eka sarapaMca ke cunate hai. usake sahAyatA dene ke liye 12 sadasya kI paMcAyata hotI hai. je AdamI sarapaMca cunA jAtA hai usakI AjJA se siMcAI kA jala kisAna ke milatA. akasara kAphI pAnI rahatA hai aura siMcAI meM muzkila nahIM paDatI hai, para jisa sAla kama barapha paDatI hai aura grISma trAtu khuzka aura garama hatI hai, usa sAla jhagaDA he jAne kA Dara rahatA ha, 5ra sarapaMca saba ItajAma ThIka ThIka kara detA hai. urIra hI nahAM kI marammata bhI karAtA he. urIra kA dUsarA kAma yaha hai ki samaya se pahale koI akharoTa aura aMgUra Adi phale ke na toDane pAve. Isa niyama ko bhaMga karanevAloM ko vaha kaDA daMDa detA hai. kevala atithi aura darzakaloga isa daMDa se mukta kiye jA sakate hai. cora5ra corI ke mAla se 7 gunA adhika juramAnA karatA hai. hatyAre ko dezanikAle kI sajA dI jAtI hai aura usakI sArI jAyadAda jakhta kara lI jAtI hai. agara done tarapha ke logoM ne eka eka kala kiyA ho to te eka pazu kI balI caDhAte hai aura de aparAdhI apane apane aMgUThe ke khUna meM DUbAte hai. isa prakAra unameM sulaha karA dI jAtI hai. isa prathA se kAphiravaMza meM vyartha kI hatyA nahIM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA hAne pAtI hai. agara paThAnAM kI taraha khUna kA badalA khUna se hI liyA jAtA tA kAAiM kA vaMza kabhI kA naSTa hai| gayA heAtA, aise uttaradAyI sarapa`ca ke cune jAne parlega khaDI khuzI manAte haiM aura dAvata uDAte haiM. sarapaMca purAhita kA bhI kAma karatA hai. kAphira lAga khaddara ke kapaDe pasaMda karate haiM unakA pAAmA cheTA aura DhIlA hAtA hai. yadi kuratA na bhI huA te ve usake upara bakarI kI khAla kA kATa hI pahana lete haiM. asara ve sira khulA rakhate haiM aura kisI utsava meM bAhara jAnepara hI pUre kapaDe pahanate hai.... ve kSeAga saradI kA vIratA se mukAbalA karate haiM, kharak para nage pAMva hI calate hai, unakI siyAM bhI sIdhe sAde kapaDe pahanatI haiM, ve bahuta dinAM taka eka hI kapaDA pahane rahatI hai. isIliye unake kapaDe aksara phrUTe aura maile hete hai. yahAM ke logoM kA mukhya bheAjana canA hai. vaise ve nai, gekU` aura maka bhI ugAte haiM. bhinna bhinna uMcApara bhinna bhinna Rtu me' khetI hAtI hai. unake hala vajana me' halake hete hai. striyAM unheM apane kAM para AsAnI sele jAtI hai. yahAM kI gAye aura khakariyAM khaDI suMdara hAtI hai; para bheDe itanI acchI nahI hotI. ye lega apane deza se la disAvara kA bhejA karate haiM. yahAM ke sabhI lega dhanuSamANu, bhAlA aura baMdUka calAne me catura hete haiM. yahI kAraNa hai ki sakha era se duzmanAM se dhire hAne para bhI svAdhIna raha sake hai. ('vimitra"nA eka aMkamAMthI) 130 - prAcIna hiMdU-dharma ke mizanariyoM kA pracArakArya kahA jAtA hai ki samrAT roka ke samaya me 50,000 bauddha-mizanarI pRthvI para satra bhArata ke dharma kA pracAra karane ke liye bhArata se gaye. ina pracArakAM ke adamya utsAha kA rahI kula yaha huA ki pRthvI para ke aneka dUra dezAM meM bhArata ke dharmoM kA acchA prabhAva paDA. cIna, jApAna eva eziyA me' bhArata ke danazAoM kA pUrNa prabhAva dekhA jAtA hai. madhya eziyA aura khekiyA meM bhI hi MduoM kA adhikAMza prabhAva pailesTAina ke eTinAmaka sthAna meM bhI azAka ke sta`bha aura zilAlekha mile hai. isake lI aneka kAraNa pAe gae haiM ki isAi-mata para hiMdUdha kI gaharI chApa paDI hai. zrIkAM ne hiMdUo ke sa'sa' meM A kara unake bahuta se bhAvAM kA grahaNa kiyA thA. yagA taka ki pleTA kA ripablika bhI hiMdu ke vicAramAM kI chAyA se khAlI nahIM hai. cIna-deza me pikina kI lAIbrerI me` sAta hajAra sUla bhAratIya gra Mtha aura unake anuvAda bhI hai. pRthvIbhara meM satra eka samaya hiMdu-sabhyatA kucha-na-kucha phaila gai thI. isake adbhuta pramANu isa samaye mila haiM. yaha saba pUrvota pracArakrAM ke parizrama kA hI sukla hai; kiMtu isa samaya ! dinAM ke phera se bhAratIyeAM kA hI upadeza dene kA dUra-dUra ke dharmopadezaka padhArate hai' ! X X Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat X X ('"mAdhurI"nA eka aMkamAMthI) www.umaragyanbhandar.com
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ atyAre paNa hiMdanuM gaurava sajIvana karavA pracArako mokalavAnI jarUra 321 131-atyAre paNa hiMdanuM gaurava sajIvana karavA pracArako mokalavAnI jarUra Aje pUrvanA dezonA saMgaThananI bahu vAto thAya che. eziyAnAM sarva rAjyone eka saMdha sthApavAnI bhAvanA paNa pracalita thaI che; e jarUra IcchavAjaMga che. evo Adarza ApaNuM asalanA hiMdAoe paNa rAkhyo hato ane bhUtakALanI khoTI bhaktinI dhUnamAM taNAI na jaIe te paNa eTaluM to kabUla karavuM joIe ke ApaNA pUrvajoe e Adarzane anubhavamAM mUkavAno mArga paNa taiyAra karyo hate. ApaNe bRhad hiMdanA nAmathI ghaNA jUnA kALathI vAkepha chIe. i. sa. nI bAramI sadI pahelAM eziyAnA ghaNA bhAgamAM hiMdu rAjya sthapAyAM hatAM. emAMnAM mukhya, zrI vijaya, yavahApa, kAMboja deza ane caMpA rAya hatAM. A rAjyane Aje ApaNe anukrame, sumAtrA jAvA, kaMboDiyA ane Anama kahIe chIe. A uparAMta Aje siyAma nAmathI oLakhAtA dezamAM sukhadaya ane lavapurI nAmanA rAjayo paNa te yuganA hiMduo taraphathI sthApavAmAM AvyAM hatAM. i. sa nA pahelA saikAnI zarUAtathI hiMdI vepArI ane dharmapracArakoe A rAjyomAM vasavATa karavA mAM hato. teo e dezomAM vahANane mArge pahoMcyA hatA ane Isa. nI bIjI sadI khalAsa thAya te pahelAM to temaNe tyAM saMsthAne paNa sthApI dIdhAM hatAM. A dezaviSe lakhatAM prasiddha grIka bhUgoLazAstrI TolemI temane bRhad hiMdanuM nAma Ape che ane Aje paNa ghaNuM bhUgoLazAstrIo temane "vizALa hiMda"nA nAmathI oLakhe che. hiMdanI asalI kArIgarI A dezonA hiMdI saMsthAnavAsIo lagabhaga eka hajAra varSa sudhI tyAM samRddha rIte rahyA, paNa pachIthI mAtRbhUmimAMthI madada na maLavAthI temanI paDatI thavA mAMDI ane teo mULa vatanIo sAthe bheLAi gayA. Ama chatAM temanA saMskAranI nahi bhUMsAI evI chApa te tyAM rahIja. Aje paNa tyAMnI bhavya hiMdI kaLAnAM rahyAM sahyAM maraNo te kALanA hiMdIonI apUrva buddhi ane mahattAnI zAkha pUre che. A kaLAne naSTa thatI aTakAvavA, Daca ane kreca purAtatvazAdhake bhagIratha prayatno karI rahyA che. bRhad hiMdane vistAra bRhad hiMdanI A vyAkhyA pUrvaturkastAna tathA TIbeTa, cIna ane jApAnane paNa kaMIka aMze lAgu pADI zakAya. je vakhate sumAtrA vagere bhAgo tarapha hiMdI saMskRtinAM bIja vavAtAM hatAM teja samayadaramiyAna, bIjA sAhasika hiMdIe A dezomAM paNa jaine vasyA hatA. temaNe aphadhAnIstAnathI cInanI divAle sudhI madhya eziyAnA vepArI mArga najIka hiMdI saMsthAnA sthApyAM hatAM. alabatta, e saMskRti paradezI humalAkhoroe naSTa karI che, chatAM tenI nizAnIe yuropIyana purAtattvasaMzAdhake have raNanA pradezamAMthI prakAzamAM lAvI rahyA che. AvI zodhakhoLanA kharcamAM hiMdI sarakAre pitAne phALA o che, paNa tethI hiMdane ke I paNa jAtano sIdho lAbha maLyo nathI. hiMda ane cIna vaccenA saMbaMdha cInamAM paNa hiMdIoe mahAna kAryo karyA hatAM. A dezamAM saMsthAne sthApavAno savAla ubho thaja na hato, kAraNa ke lAke bahu sudharelA hatA. paraMtu buddha dharmanA hajAro abhyAsIo saMskRta pustaka lai cIna gayA hatA ane e pustakA cInA lokonI bhASAmAM utArI temaNe cInamAM tene pracAra karyo hato. e mahAkArya bAramI sadI pachI hiMdanI paDatI zarU thatAM baMdha paDayuM, chatAM Aje paNa cInanA dharmamaThemAM ApaNuM bApadAdAnA smaraNAvaze najare paDe che. saMgaThana mATe paheluM kartavya pUrvanA dezonA joDANa mATe hIlacAla thAya che tyAre A badhI itihAsanI vAto ApaNuM zu. 21 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 zubhasa'graha-bhAga pAMcamA AgaLa khaDI thAya che. e sa`gaThana asalanA hiMdIonI paddhati upara racAvAnA saMbhava che, emAM jarAya zaMkA nathI. Aje ApaNA dezamAM jAgRti AvI che. ApaNe rASTratarIke ApaNA punarUddhAra karavA mATe jha MkhIe chIe. A vakhate ApaNI pahelI pharaja e che ke, bhUtakALamAM ApaNe je gumAvyuM hatuM te pAduM meLavavu joie. dariyApAranA bIjA dezomAM ApaNA asalanA gauravanAM bAkI rahelAM cihnanu` sAcuM citra ApaNe prajA agaLa raju karavuM joie. enAthI ApaNA dezAnA leAkAnI dRSTi vadhu vizALa banaze ane e dRSTine jIvanamAM utAravA teone preraNA maLaze. saMskRtinA pracArako mokalavAnI jarUra vaLI A dezAmAM hajI je hiMdIe ane hiMdI saMskRtithI raMgAyelI prajA vase che tenA samAgamamAM ApaNe AvavuM joie. dAkhalAtarIke Anama, caMpA, balITApu, siyAma, kAThIAnA leAkeA hajI paNa asalanA hiMdI rivAjo pALe che ane hiMdu devadevIenI pUjA kare che. e dezanA rAjAe rAjyAbhiSeka vakhate brAhmaNa dharma guruenI madada le che. AvA saMjogAmAM ApaNI e krUja che ke, e dezomAM dithI saMskAritAnA pracArakA mekalavA. AthI ekaja jAtanA saMskAravALI pUrvInI prajAmAM ApaNe ekatAne pAyA nAkhI zakIzuM. hiMdanI agatyanI pharaja ApaNI khIjI pharaja e che ke A dezomAM bAkI rahelA hiMdu saMskRtinA avazeSAtA ApaNe jIrNoddhAra karavA. ka eDa AmAM Avelu aMgakeAravata ane jAvAnu` mereAdura, kriyAmAM Aje paNa anupama kRtiotarIke mazahura che. hiMda ene mATe jarUra magarUra thai zake. A ane AvAM keTalAMka devaLA vagere yuropIyana sAdhakA adhArAnI bahAra lAvI rahyA che. temanA sAthe sahakAra karI, ApaNAM hiMdu smArakanuM rakSaNa karavuM e ApaNuM paNa kartavya che. ApaNA ane pUrvanA punaruddhAranA Adarzane sevanAra netAoe A vAta prAnamAM lIdhA sivAya cA" tema nathI. hiMdI saMskRti thI raMgAyelA A pUrvanA dezA sAthe hiMdu ekatA sAdhI zake te eziyAnA saMgaThanamAM teNe agatyane hissA ApyA gaNAze. (tA. 17-1929nA ''hiMdusthAna"mAM aMgrejI uparathI lekhakaH-maNibhAi geApALajI dezAi) 132 - mahApuruSoM ke kucha upadeza --satyabhASaNa tathA satya kAryo se hI manuSya nizcita tathA svataMtra raha sakatA hai, ----jisakA hRdaya pavitra huMtA hai usakA bhASaNa prabhAvazAlI hAtA hai. --dA paraspara zatrue ke bIca meM aisI bAta kahu ki yadi ve deneAM kabhI phira mitra DhA jAya' te tujhe apanI bAta ke liye unake Age lajjita na heAnA paDe. --kisI vidyAvizArada se lAgoM ne pUchA ki uttama bhASaNa kase kahate hai ? uttara diyA ki jisakeA zreSTa tathA vidUra pasada kare. aura sAdhAraNa lega usake samajhane meM asamatha na rahe -----uttama bAta cAhe kAi baccA hI batalAya, paraMtu usake! tuccha na samajha; kyoki amUlya meAtI ka! mUlya ghaTa nahI' jAtA, cAhe use kisI bacce ne hI samudra se nikAlA hai. ----jo bhAta satya ke viparIta pratIta hotI hai usameM bhaya kA aMza avazya hAtA hai. --devAnisa kalakhI nAma ke eka mahAtmA kA kisI ne gAlI dI, paraMtu usane kucha uttara na diyA. leAgamAM ne pUchA ki Apane sahana kayeAM kara liyA aura use daDa kyAM na diyA ? uttara diyA ki usake liye yahI daMDa bahuta hai phri gAlI detA hai. --satya se baDhakara saMsAra meM kAi anya dharma nahIM hai aura mithyA bhASaNa se baDha kara krAI pApa nahIM hai. isa liye satya kA arcana karanA mata cheDA. ---maharSi vedavyAsa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkRSNASTamI athavA gALaAThama 133 - zrIkRSNASTamI athavA gokaLaAThama 313 dekhate dekhate A gayI--janmASTamI kI vahu puNyamayI tithi A gayI, jisakI AzA me kareADAM AMkhe TakaTakI lagAye hui thA. bhakto ke hRdaya meM bhakti kA anaMta srota umaDAnevAlI; jJAniyAM kaiM hRdaya ge jJAna kA azeSa Aleka prajvalita karanevAla; saMsAra kI sasro jvAlAe se jarita hAnevAle sasArI jIvAM kaiA zAMti devAlI; mehAndhAM ke mahAmeAha- timira ka! nAza karanevAlI; atyAcArI, anAcArI, asura-prakRti mAnavAM ke hRdaya meM bhaya pedA karanevAlI; zAMta, ziSTa aura sAdhu-svabhAva prajAjanAM ke AzA kI abhaya varada vANI sunAnevAlI aura atyAcArapIDita AttejanAM ke kAnAM meM unake trANakartA ke zubhAgamana ka sukhada saMvAda sunAnevAlA pAvana iitha A gayI. bhAdA bhakriyArI kI vahI adhiyArI rAta Aja phira apane sAtha hajAreAM varSoM kI purAnI-usa dvApara yuga kI-samasta pUrvasmRtiyAM kA lapeTa liye A gaI. yaha saba kucha Aja bhI hai; para vasudeva kahAM hai ? binA vasudeva ke vAsudeva kaise Aye? kahAM Aya ? binA vasudeva ke kauna isa adhakArapUrNa sUcibhedya rAtri ke| bheda kara, yamunA kI agAdha-jalarAzi kA pAra karegA ! huM kASTa devakI- jaisI mAtA, jo usa anaMta teja puja zizu kA garbha meM dhAraNa kare, jo apane bAhubala se bhayakaMr se bhayaMkara dAnavAM kA haMsate- haMsate saMhAra kara DAle, jo apane jJAnabala se sAre sa`sAra krA cakita vismita kara de, jo apane maneAkhala se kaThina se kaThina avasareAMpara bhI tanika vicalita na hai, gADhe-se-gADha dinAM me zrI jisaa adharAM para mada-madhura muskAna virAjata rahe, jo anaMta AtmAtra kI vaMzI khajA, tribhuvana / apanI muThThI meM kara le aura jo apane amita teja se sahasro sUryo... ke blAna karde? nahIM; na vaDa vasudeva hai na devakI ! taba kira kisa birate para hama bhagavAna ke Ane ke liye kahe ? kisa muMha se hama bhagavAn ka avatAra lene ke liye bhulAye' ? jaba taka hama vasudeva heAne kAMyAra nahIM haiAte; jaba taka hama svayaM aSa atyAcArAM kA sahana karate hue sarvAntaHkaraNa se samata atyAcAra-anAcAra aura vyabhicArAM kA aMta dekhane ke abhilASI nahIM hete; jabataka hama samasta pApAcaraNoM kA nirAkaraNa karane ke prayAsI nahIM hAte aura apane usa prayAsa meM hama apane ApakA nyochAvara nahIM kara dete; jabataka hama apane niyata ka` ke liye dRDhatama saMkalpa kA lauha-vamma dhAraNa nahIM karate aura jabataka hamArI mAtA aura ahinAM meM se eka bhI devakI kI taraha sasAra samasta atyAcArAM kA mUleAccheda karAne kA khIDA nahIM uThAtI, takhataka bhagavAna kA jIlAne kA-unheM avatarita heAne ke liye kahane kA-hame kucha bhI adhikAra nahIM hai. hamArA sArA krandana araNyareAdana ke samAna hai. jabataka hama sacce hRdaya se bhagavAna kA nahI. pukArate, jabataka apane aMdara vasudeva devakI kA-sA maneAbhAva paidA nahIM karate; jabataka hama apane kartavya-karmoM kA pUrNa kara bhagavAna kRSNa kI AjJAo kA pAlana nahIM karate, takhataka lAkha sira pITane, te-dhete, gaDagiDAne aura chaTapaTAne se bhI ve avatarita nahIM haiAMge; takhataka hamArI sArI prAnAe aur anunaya-vinaya maukhika hI samajhI jAyagI--Antarika nahIM, haMma svayaM unakI AjJA kA pAlana na kare'; aura cAhe, ki kula khAteM banA kara, khuzAmada-kharAmada kara, re-pITa kara, unheM khulA leyaha sathA asaMbhava hai. kArI khAta anAne se bhagavAn nahIM. A sakate. ve kAi khuzAmada-pasaMda rAjA teA hai nahIM, jo hamAre maneAbhAva aura khAdya-maukhika AcaraNa ke bheda ! na jAte aura hamArI prArthanApara pidmala jAye. ve teA antaryAmI hai, hamAre aMtaratama pradeza ke kAne-kAne kA hAla unheM mAlUma hai. hamArI krAi bhI khAta unase chipI nahI hai. yadi hama vAstava me' unake AdezAM kA pAlana kare; unake batAye patha kA anusaraNa kare; Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA unake kAryo ke Adaza mAne; unapara calane kI ceSTA kare aura takha unase apanI sahAyatA ke liye prArthanA kare'; tA kASTa kAraNu nahI, ki ve hamArI karuNu eva'sacce aMtaHkaraNa kI pukAra kA na sune. ataeva AvazyakatA hai, hameM una karyAM kaiA karane kI, jinase bhagavAna kA AnA saMbhava hA; kaivala jabAnI jamAkha se-kevala khAghADambareAM se-kAma nahIM cala sakatA. hame vasudeva ananA heAgA, devakI bananA heAgA, atyAcAra-anAcArAM aura vyabhicAroM kA ata karane ke liye apanA sarvasva arpaNu kara dene ke taiyAra heAnA paDegA, tabhA hama bhagavAn ka pA sakeMge, ("hiMdUpaca"nA agralekhamAMthI) 134 - AzcaryakAraka mAhitIo naMga-dhaDa'ga-dha-AsTriyA aura jarsInI meM nagAM ke majaba meM eka lAkha se adhika strIpuruSa sa Mmilita hai| cUke haiM. isa dharma ke pravartaka kI pratijJA hai ki, vahu samasta manuSyAM krA jiname pulisa bhI zAmila hai, na MgA rahane ke saddama kI sImA me le Avege. kahAM hai bAlabrahmacAriNI zrImatI meyeA mahAzayA? naye apane sabhya paDesiyAM kI era bhI tA dekhe'! bhAratavaSa tA badanAma kriyA hI jAtA hai, paraMtu yUropa kayA isa asabhyatA meM bhAratavarSI se kai kadama Age nahIM... aDha gayA hai ? vivAhuprathA--tibhata (tibeTa) meM vivAhaprathAe tIna prakAra kI hai'. 1-eka puruSa kA eka strI ke sAtha, 2-eka puruSa ka aneka striyoM ke sAtha, 3-eka srI kA aneka puruSoM ke sAtha. tIsarI prathA bahuta pracalita hai, jisa parivAra kA baDA bhAi vivAha kara letA hai teA usakI patnI kA cheATe bhAI bhI patnI rUpa meM grahaNa kara lete haiM. paraMtu yadi cheTA bhAi vivAha kare, tA aDA bhAi aisA nahIM karatA. vanaspati dUdha-amerikA kI mela-yunivarsiTI ke praphesara semyuala je. reka sAla meM madhya amerikA ke gleTImAlA nAmaka deza meM gae the. vahAM utttAMne dekhA ki eka prakAra ke peDa kA sa dekhane aura svAda meM bilakula gAya ke dUdha ke samAna hatA hai. vAM ke nivAsI Isa dUdha kAkArI meM DAla kara aura zvasI prakAra mAmUlI taura se bhAjaneparAMta piyA karate haiM. yaha vanaspati kA dUdha sAdhAraNa dUdha ka bhAMti phruTa bhI bahuta jaTTa jAtA hai. vRkSAM meM navIna camatkAra-rAjya DUMgarapura ke katiSaya grAmAM meM vRkSeAM te zakkara kharasAnA prAraMbha kiyA hai. pahale khUba jora kI AMdhI calI jisase mahavA, tede, gUlara Adi darakhtAM ke patte jamIna para gira gaye. una patto para eka prakAra kI sapheda papaDI baMdha gai hai, jo kaNadvAra sapheda khurAsA dikhAi paDatA hai aura cakhate para zakkara kA sA svAda milatA hai. yaha papaDI patta ke sIdhI era hI hai, dUsare era naMhI, kisI vizeSa bhUbhAga hI meM yaha prakriyA nahIM hui, varana kai sIla taka papaDIdAra patta dikhAi paDate hai. sukhe hue patto para hIcInI papaDI caDhI hui hai. hare patto'para aisA nahI. huA. IsakA kAraNa ajJAta hai. AsamAnI mAga Ara a'gale-nyuyorka apanI AkAzasparzI akAya aTTAlikA ke liye prasiddha hai. aba ina gaganacummI imAratAM kI khulI chata para khAga aura baMgale banAye jAte haiM, jahAM raha kara lega zAMtimaya grAmya jIvana sA AnaMda uThAte haiM. vicitra ekasa-re-kucha lega pracIna citrakAroM ke citrAM 4 nakala kara ke, unheM prAcIna kaha kara unake gadare dAma vasula karate the. aba ekasa-re kI sahAyatA se yaha patA tura Mta cala jAyagA ki citra purAnA banA huA hai yA nayA (jUna-1929nA ''sA dezika'mAMthI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna kRSNa se prArthanA 325 135-bhagavAna kRSNa se prArthanA lIlAmaya! ApakI lIlAbhUmi, jisa para Apane varSo vihAra kiyA thA, kaMsa-keza Adi aneka nara-pizAca tathA AtatAliyo kA badha kiyA thA, apane bAla-kIDA aura puNya-lIlA se jise kabhI naMdana-kAnana aura svarga se bhI baDha kara banA diyA thA. Aja naraka-ghera naraka kI sadaza ha rahI hai. ApakI pAvana punita janmabhUmi jisameM Apane bAlya aura kizorAvasthA vyatIta kiyA thA, jisakI pavitra raja ke Apa apanI mastaka para caDhAte the-hAM, jise Apa svarga se bhI adhika samajhate aura sammAna dete the-Aja parAdhInatA, svArthaparatA, atyAcAra, anAcAra aura na jAne kyA-kyA, kitane-kitane, aura kese kaise bhayAnaka, amAnuSika evaM hRdayahIna pApa, tathA dhRNita kRtya aura kAMDe kA keMdra bana rahI hai. hAya ! vaha pavitra bhUmi jise Apa mAtA ' mAtA ! ! saMbodhita karate the, videzi dvArA padadalita-bUrI taraha padadalitaho rahI hai. kAliMdA kI pavitra dhArA jisameM Apa jalakrIDA karate hue kabhI thakate nahIM che, Apake viyoga meM retI aura sira dhUnatI rahI, aura aba bhI na jAne zAyada ApakI hI pUNya smRti meM-puNya pratIkSA meM vaha kisI prakAra sisika-sisika kara isa jIrNa-zIrNa avasthA ke pahuMca kara bhI, jI rahI hai! hAya ! Apake pavitra lIlA aura akSaye prakAza kI prApti kA krIDAthala aura usakI yaha dayanIya avasthA ! ! upha ! dekhA nahIM jAtA. hadaya du:kha se jala uThatA hai, masosa kara raha jAtA hai! bhagavana ! Apa duSTa-dala-dalana the! asuranikaMdana the ! Apane duSTa kA damana kiyA thA. durbala aura asahAya kI rakSA kI thI, rAjAo ke prajA kA sevaka bananA sikhAyA thA. Apa garIba ke sarakhA sAthI aura sahAyaka che. dharmAtmAo ke rakSaka aura pati ke uddhAraka che. Apase sAdha-mahAtmAo kA saMkaTa nahIM dekhA jAtA thA. Apa deviyoM kA apamAna hatA haA nahI sana sakate the. paraMtu Aja-isa naI sabhyatA ke yuga meM-bhAratavarSa meM je ka7. aura jesA kucha ho rahA hai, isa sAmrAjya meM asabhyatA kA je nagna tAMDava ho rahA hai, vaha bhI kathA Apako batAnA hogA ? batalAyA nahIM jA sakatA, hama nahIM batalA sakate ! sajajana kI rakSA, deviyoM kA mAna, satya aura nyAya kI pratiSThA kA koI sAdhana nahIM rahA. sAdhana hI nahIM, apitu hamAre liye koI sthAna-kaI bhUmi bhI aisI nahIM rahI, jahAM hama baiTha kara yA khaDe he kara hI apane duHkha ke liye bhara-svastha citta se, manamAnA dila khola kara-ro sake, aura apanA ronA sunA kara Apake dravIbhUta kara sake. hamArA calanA-phiranA, uThanA-ThanA, belanA-cAlanA taka sabhI saMkaTa meM hai. hama baMdI hai, hamArI dazA jela-khAne ke bhayAnaka vaidi se bhI adhika zocanIya aura adhama hai ! asura loga rAjA ho kara-svAmI bana kara-hameM pIDA dete hai, satAte hai aura hameM karAhane tathA Aha karane taka, nahIM dete. hA ! kitanI vivazatA hai ! hama kayA kare? kahAM jA ? hama Apake svataMtra-niketana-kSIrasAgara-sunate hI Ate hai, para vaha hai kahAM? yaha hama nahIM jAnate. kisI sAgara meM hameM zeSa-zamyA nahIM dikhAI paDatI. hAM, dhuAM ugalanevAle jahAja-zamyA te yatra-tatra avazya daSTigata hotI hai ! prabho, aba Apa hI hameM ubAriye, hameM batAIye hama kyA kare ? hama AtmavismRta hai. hameM jJAna nahIM hai. hama vimUDha ho gaye he. cirakAla kI parAdhInatA, dAsatA evaM vivazatA ne hameM kahIM kA nahIM rakhA hai ! Atmagaurava, AtmAbhimAna, Atmadarzana tathA AtmavizvAsa kA hAsa ho gayA hai. hameM apane svarUpa kA ekadama jJAna nahIM rahA che. Apa hameM sabaddhi pradAna kIjiye. hameM apane svarUpa ke dekhane-pahacAnane kI medhAbuddhi aura viveka-zakti dIjiye. Apake nAma se kamAna khAnevAle sAdhu-mahAtmA bahuta hai, paraMtu ApakA yathArtha svarUpa batAnevAle, ApakA saccA mArga dikhAnevAle, sacce upadezaka aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3ra6 zubhasaRs-bhAga pAMcamA karmayAgI mahAtmA kahA ? Apane gItA me kahA hai ce cathA mAM pravayaMse sAMstathaiva majJAmyapha" tAtpa yuddha ki, jo jisa mArgo se mujhe A karamilatA hai maiM use usI mAga se mila jAtA hU~. saMsAra kaiM kisI dharmAMpustaka meM kayA isa Takkara kA kAi vAkya mila sakatA hai ? kitanA sudar, kitanA bhAvapUrNa upadeza hai! sasAra ke dharmayuddho-sAMpradAyika kA miTAne ke liye isase aDha kara aura kena amedha astra hai| sakatA hai ? isa eka vAkya me* saMsAra ke samasta dharmo, matAM, majahabeAM kA apUrva samanvaya vidyamAna hai. krama gItA paDhate haiM, nitya niyama se paDhate hai, baDe cAva aura Adara ke sAtha pate hai. Apake isa vAkya kA, presa aura pleTarphe se eka bAra nahI' bAra-bAra upadeza bhI karate hai'; paraMtu sAMpradAyikatA kA viSAkta aura kaluSita bhAva hamAre hRdaya se nahI miTatA. hama ekadUsare ke sAca udAratA aura sahRdayatA kA vyavahAra nahIM karate aura Apake isa amUlya vAkya aura sA~payogI zikSA krU ekadama bhUla jAte hai... ! hA, hamAre AcAra-vicAra aura khAta-vyavahAra me kitanI dhAra viSamatA hai!! ApakA yaha vAkya dhArmika sahiSNutA kA mUla maMtra hai. paraMtu hamameM tanika bhI sahiSNutA nahIM. niHsa'deha mA` aneka hai aura hai| sakate haiM, paraMtu Izvara eka hai aura eka hI rahegA. majahaba bahuta hai, paigambara bahuta hai, AcAya bahuta hai, dharmaguru bahuta hai'; para satya eka hai, tattva eka hai. bhASA kai-kai haiM, paraMtu bhAva eka hI hai. ApakI zikSA kA, Apake pavitra upadeza kA yahI ucca Adarza hai. Apane pratyeka mata, pratyekra majahaba ke AdhyAtmika rUpa kA samajha kar hI yaha sAnika zikSA pradAna kI hai; paraMtu duHkha hai hama Apake pavitra aura sArvajanika hita cAnevAle bhAvAM kai kyA sai yA samajha kara, kahAM se kahAM jA rahe haiM. jJAna, karma, bhakti, tInAM hI AdhyAtmika mArga hai. iname kAi ucca aura kA nikRSTa nahI hai. sabhI mA eka hI sthAna para pahuMcate haiM. sabhI manuSya eka hI parama pitA ke putra hai, phira bhAi-bhAi meM yaha kalaha-kleza yava rAga-dveSa kyAM ? pyAre ge|pAla ! apane vakSasthala para ghI-dUdha kI nadiyAM khahAnevAlI bhArata-bhUmi Aja ghI-dUdha se rahita hai| gai hai. bhArata-saMtAna ke liye ye padA durlabha hA gaye hai, aura inake abhAva meM daridra bhAratIyeAM ke svAsthya, pauruSa eva jIvanazakti kA jaisA-kucha hrAsa, paisA-- kucha bUrA hAla heA rahA hai, vajra kahate-sunate nahI' banatA. dUdhama`huM baccAM, bImAra aura rAgiyAM kaiA khUMda-bUda ke liye tarasate hue dekha kara kalejA ulaTa jAtA hai--TA jAtA hai. aura...... ...aura ApakI gAe jinheM Apa prANAM se bhI adhika pyAra karate the, bana-upakhana me... kAli ndI ke pavitra phUla para, sUkI sunaharI kiraNAM meM, prAtaHkAla kI maMda-maMda samIra me, khAdaleAM kI zItala chAyA meM, vRkSAM aura latAe ke suMdara jhuramaMTa me, jinheM Apa kAmalakAmala ghAsa carAyA karate the, lAkhAM-karAAM kI saMkhyA meM baMdha kI jA rahI ! unheM mAtA kahanevAle dhArmika kRtyAM kaiA vinA gAmAtA ke adhUrA samajanevAle -inIcaaura kAyara hiMdu-jo Apake pavitra nAma aura Apake puNya-caritra kA khAna khaDega se karate hai, unakI rakSA nahIM karate-nahIM kara sakate! kyA ina duHkhI mUka prANiyAM ke karuNA-kraMdana se bhI ApakA hradaya nahIM pidhalatA ? gA-guhAra te sunate hI Apa adhIra hA, vivala ho jAte the. prabhe ! Apane nizcala prema, niSkAma sevA aura ka`yegaka pArka pAyA thA. huma Apake isa amRtamaya upadeza ke bhUla kara, AdhyAtmikatA kA vAnA tAra kara, bhautika sabhyatA ke bhISaNa pravAha meM baDe vega se vahe jA rahe haiM. prema kaisA svargIya padArthoM hai, para hama IsakI sAttvikatA kA bhUla kara, kAmavAsanA ke prAbalya se AdarzoMcyuta heA kara, prema kI A me, prema ke nAma para, na jAne kayA-kayA anyAya, atyAcAra, pApa aura hatyAye karane lage huM niSkAma sevA se hI manuSya isa pApI saMsAra se uddhAra pA kara amaratva kA prApta hAtA hai. paraMtu ye bhI hamAre liye-hamArI rAkSasI pravRttiyAM ke saMtuSTa karane ke liye-svA, ADaMbara, nAma tathA khyAti upalabdha karane ke liye hI eka ameAdha astra bana gayA hai. rahA karrayAga. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna kRSNa se prAnA 327 De vaha tA ekadama bhUla gaye. hamane use apane liye ekadama aprAsa'gika samajhA ki *'gItA kA mA -karmayoga kA upadeza-kevala vairAgayAM aura virakatAM ke liye hai, gRhasthiyAM krA gItA kA sparza bhI khaDA bhayaprada aura asukhada hai." astu. yaha saba kucha huA aura hai, paraMtu isa zecanIya avasthA meM bhI dhana-aAlupatA, dUsarAM ke svatvAM ke haDapane kI durgAta aura apane bhAyAM kA hamezA pAdAkrAMta karate rahane kA bhAva hamAre hRdAM me aba taka jAgrata hai. hRdayavINAkA tAra jo Apake gItAjJAna kaiA vidhASita karane ke liye hai seA bhautikavAda kArAga alApa rahA hai. nadI aura sarAvamAM ke prazAMta aura suramya taTa para hare-bhare kAnana aura pahADa mAnavajAta ke rakata se, ninAM ke khUna se siMce jAte haiM. nyAya aura sabhyatA kI duhAi dete hue unakA zrAddha kriyA jAtA hai. svabhAniya kA rAga alApate hue dUsare| kA nyAyAdhikAra chAne jA rahe hai, unake gale dakhA diye jAte hai. zAnti-zArkAnta kI pukAra se kAnAM ke parade kaTa jAte hai, kintu azAntikA dhAra tAMDava macA huA hai aura usake adhinAyaka haiM vahI-zAnti ke cItkAra karanevAle, zera macAnevAle! mahArAja! kahAM taka kahe ? kyA-kyA kahuM ? vizva kI isa nATayasthalI para Aja khaDe bhayAnaka aura vicitra abhinaya hai| rahe haiM. yaha bhArata bhUmi, kabhI puNya-bhUmi, deva-bhUmi, ka -bhUmi thA; para Aja te! yahAM svAlipsA aura pratihiMsA kI rAkSasI bhAvanAe aura dAnavI pravRttiyAM kA hI akhaMDa sAmrAjya hai. Apane sa`sAra kA sukhI, yeAgya aura kramazIla khanAne ke liye gItA kA upadeza kiyA thA; paraMtu Aja leAga usa amRtamaya upadeza kA kyA--se kyA samajhane lage hai. Apane rAsa kA kiyA hai| yA na kiyA hai, paraMtu Aja Aparka nAma para tamAro hAte hai, rAsa hAtA hai, zRMgAra hotA hai, nATaka hai tA aura na jAne kayA-kyA hai kara dharma kA, zakti kA, pavitra bhAvanA kA, pavitra Adarzo kA, satyAnAza kiyA jAtA hai. 33 kATi bhArata- vAsiyo me Apake gUDhagabhIra AtmavijJAna aura Apake zuddha svarUpa kA jJAna kucha birale saubhAgyazAlI sajjatAM kA hA prApta hatA hai. hAM, kucha bhakatajana zrImadbhAgavata kI kathA yA usakA pATha avazya karate haiM. jahAM-taDAM kucha zraddhAlu leAga gItA kA bhI adhurA sA artha lagA kara tyAgI--vairAgI bana jAte haiM, para Mtu aise kitane ' jo sacamuca Apa bhakta hai aura Apake dezAnusAra kayeAgI aura saMyamI hai? pyAre kRSNa! bhArata ke dhar-ghara ApakA janmadivasa manAyA jAtA hai-prativarSa manAyA jAtA hai, pAMca hajAra varSa se manAyA jAtA hai. isa hIna avasthA meM bhI ane ApattiyAM se aura atyAcAriye ! lagAtAra prANadhAtaka prahAroM se zarIra jarita aura sattAzUnya hai| jAte para bhI hama isa pavitra divasa kai, puNya-smRti kA, surakSita banAe hue haiM. yaha smRti aura aisI smRti hI hamAre jIvana kA dhruvatArA hai-hamAre ciraSita AzAe kA kendra aura bhAvI unnati kA sAdhana hai; kintu kezava, pyAre kezava! hameM zakti de, jJAna de, buddhi de, apane gItA ke pavitra upadezoM kA samajhane ke liye hame vidyA pradAna karA, kayeAgI banane kI zakti de, vaha zakti de-jo Apane kurukSetra prAMgaNa me` viSAdagrasta dhanur arjuna ke dI thI. hama bhAratabhUmi meM usI divya aura svarNa yuga ke dekhate ke icchuka hai, jisakI chaTA Apake samaya meM dikhAi detI thI. prabhA ! hama ApakA bhUle nahI hai. aura hama bhUla sakate bhI nahIM hai jisa dina bhArata Apake| bhUla gayA mAneA apane jIvana, apane AtmA kA bhUla gayA. bhArata isa nirdhanatA meM bhI ApakI puNya vibhUti se dhanI hai, aura sasAra kA bhI dhanI nA sakatA hai. saMsAra Aja taka kRSNa ke abhAva se dAraka hai, pIDita hai, du:khI hai. bhagavan! hama Apake zaraNAgata haiM! ApakA kahanA haiH-- 'maccittaH sarva durgANi matprasAdattariSyasi ' aba hama Apake hI Azrita hai. hamane aba taka yazreSTa rUpa se ApakA, Apake upadezAM ke samajhane kA prayatna nahIM kiyA thA. yahu hamArI bhUla thI, ahaMkAra thA; kintu usakA yatheSTa prAyazcitta hai| cUkA. aba basa kare. khasa ! (sapTembara-1929 nA'"sAdezika"nA saMpAdakIya lekha) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3ra8 zubhasaMgraha-bhAga pAMcame 136-abajonA kharce hiMdamAM cAlatuM khistIonuM pracArakArya bhAratavarSamAM khristIonuM pracArakArya keTaluM jorazorathI cAlI rahyuM che teno khyAla bahu thoDA bhAratavAsIone haze. briTana, amerikA, jarmanI vagerenAM je aneka mizana ahIM satata pracArakArya karyuM jAya che, temane bhAratavAsIone khristI banAvavA mATe potapotAnA dezomAMthI thokabaMdha paisA maLe che. hiMdu samAjanI mAhitI mATe e mizanonA kAryane thoDoka ahevAla atre A pIe chIe. ekalA bhAratavarSamAM evI ha00 khristI saMsthAo moTA pAyA upara kAma karI rahI che. temAM mukhya A pramANe che: briTiza mizana pitAnA dezamAMthI bhAratamAM khristI dharmane pracAra karavA mATe dara varSe paNAtraNa kareDa pauMDathI kaMIka vadhu rakama meLave che. e ja pramANe amerikana mizana pitAnA dezamAMthI lagabhaga 5 karoDa poMDa meLave che. svIDana-naive ane ravITjharlenDanAM mirAno 8 lAkha pauDa tathA jarmanInuM mizana 0 0 0 pIMDa meLave che. A madada dara varSe maLyAja kare che. A dhanathI aneka upAThArA khristI banAvavAnuM kAma karavAmAM Ave che. sAta hajArathI vadhAre dezI khristI tathA aDhArahajArathI vadhAre videzI pAdarIo e mizanamAM kAma kare che. e pAdarIomAM puruSa uparAMta 1481 vivAhita strIo tathA 240 8 kumArikAo che. A mizananAM upadezake taiyAra karanArAM 61 vidyAlaye, 141 anAthAlaye, 170 zilpavidyAlaya, u17 hAIskUla, 15000 thI vadhAre ravivAranI nizALa, 98 khetInI zALAo, 50 kaeNleje, 94 TreniMga skUlo ane 43 chApakhAnAMo bhAratavarSamAM che. devAnA adhikArIo taraphathI 65 skUla, 99 vartamAnapatra ane 400 thI vadhAre davAkhAnAM kAyamanAM che. A mizana taraphathI 1500 DaeNDaTara ane narse janasamAjanI maphata sevA kare che ane 50,000 zikSaka tAlIma Ape che. A mizanonI skUle ane kaeNlejamAM pAMca lAkhathI vadhAre vidyArthIo zikSaNa meLave che. A mizananI sabhAonA sabhAsado lagabhaga 8 lAkha che ane Avaka lagabhaga 10 lAkha che. dharmapremI dezAbhimAnI ane samaju hiMdu zrImAnoe, agresaroe ane vidvAno vagere e A bAbata tarapha dhyAna nahi ApavuM joIe ke upara jaNAvelAM badhAM khristI anAthAlaye, phalo, kaeNlejo ane ispItAla vagere bhAratavAsIone phasAvavAnI jALa che? hiMduo A jALAmAMthI potAnAM bhAIbahenone bacAvavA mATe zuM karI rahyA che? zuM temanAmAM eTalI paNa akakala nathI ke jayAM sudhI ApaNA taraphathI saraLa svabhAvavALI hiMdu janatAnI sagavaDo mATe enA javAbamAM pUratAM anAthAlaye, skUla, kanyApAThazALAo, davAkhAnAM vagere levAmAM nahi Ave, tyAMsudhI khAlI vAtonA taDAkA mAravAthI ApaNe khristIonI spardhA nahi karI zakIe ? ApaNA dezanA dhanavAna vagere hajI paNa zuM yuropIyanonI vilAsitAnuM ja anukaraNa karyA karaze? temanI dAnazIlatA athavA dharmapracArane mATe abajo rUpiyA kharcavAnA utsAhanuM teo dazamAM bhAge paNa anukaraNa nahi kare ? (hiMdI "sudhA" mAsikamAMthI svataMtrAnuvAda) -dayAlu puruSa dUsare ke duHkha se pIDita ho jAte hai. yaha bhAvanA Izvara ke prati sarvotkRSTa pUjA ke samAna hai, jise manuSya bhagavadacanA ke rUpa meM mana meM dhAraNa kiye raha sakatA hai. zrI bhAgavatapurANa --pratyeka manuSya ke cAhiye, ki vaha jaisA dUsare ke upadeza karatA hai, vaisA pahale apane ke banA le. jisane apane mana aura idriya ke vaza meM kara liyA, vaha dUsaroM ke bhI vaza meM kara sakatA hai. -ajJAta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAma mAdhApara 137-ApaNI zarama kyAre bhAge? I LOVE sAnanA - va "mane kaI pUche ke, ApaNane zaramAvanArI vastu kyI? te huM kahuM ke, mizananAMdavAkhAnAM. mizananA davAkhAnAmAM ApaNA upara upakAra ghaNe karyo che, paNa ApaNane sUjhatuM nathI ke, 6000 mAIlathI Avela mANase sevAvRttithI ApaNA upara keTale jamAvaTa kare che ane keTale prema kheMce che. ApaNe ApaNuM kema nathI karI zakatA ? ApaNu pAse DokTarone TeTo nathI.yunivarsiTImAMthI, jema mazInamAMthI TaMkazALamAM huM nA sikakA nIkaLe che tema DIgrIvALA nIkaLe che, temane kyAM nAkhavA tenI sUjha paDatI nathI. ApaNA dezanA DokaTare kuzaLa ane bAhoza taiyAra thayelA che. je DaoNkTare rAjanI seMkaDe ke hajAre phI laI kAma karanArA che temaNe samajavuM joIe ke, jo mizananA paradezI mANase hiMdusthAnanA jIlle chelle, tAluke tAluke thANAnI jamAvaTa kare che te tamAre hiMdusamAja tarapha, deza tarapha dharma che ke hajAro-lAkho kamAvAnI AzA huM choDe. hiMdusamAja anAtha thaI paDayo che. ApaNI pAse pise heya te maphata davA- tuM khAnAM kADhIe te nakAmAM che. prANa reDI prajAnuM kalyANa karanArA mANasa nathI, tyAM kAma AgaLa cAlavAnuM nathI.gujarAtamAM huM jouM chuM ke, paradezathI moTA moTA bAhoza che DokaTara-strIo paNa AvIne duHkhI mANasanI sAravAra kare che. jayAM bhikhArI che tyAM ApaNe pirAdAra thaIne zuM ? jayAM kareDo guMpaDImAM vase che tyAM havelIomAM uMgha kevI rIte AvavAnI ? huM naDIAda, ANaMda, borasada jAuM chuM tyAre mane kaMpArI thAya che ke, gujarAtanA prakhyAta DokaTare A na karI zake ? gujarAtamAM eka ja dAMtane DAkaTara che, jeNe pitAnuM sarvarava arpaNa karI potAne prANa bharUcamAM reDyo che. bharUca jIllA upara teNe premanI evI jALa pAtharI che ke bharUca teno paDate bela upADe che che. je ApaNA keLavAyelA, pravINa, baheza navajuvAne moha choDI samAjasevAmAM paDe te ApaNI zarama bhAMge. **'4 " 0, pAtA: (saradAra vallabhabhAIne naDiyAda hiMdu anAthAzramanA meLAvaDAnA bhASaNane sAra) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 zubhasa'graha-bhAga pAMcamA 138 - bhagavAna zrI kRSNapara apavAda jisa samaya sArA bhUmaDala rAkSasI uddaMDatA se kAMpa uThA thA; AkAza meM atyAcAra ke bAdala maMDarA rahe the; abalA ke du:khada pralApa kaNa kuMvara vidI haiA rahe the; veda aura zAstro ke amara vacanAM aura AdezAM kA dhAra tiraskAra kiyA jA rahA thA; tapasviyeAM aura brAhmaNeAM kI pavitratApara lAta mArI jA rahI thI; bhArata kI samRddhi ke vasate|pavana para hematarUpI dubhikSa kA AkramaNa heA rahA thA, usI samaya bhArata kI pavitra bhUmi meM hamArI mAta-maryAdA ke ekamAtra rakSaka bhagavAna zrIkRSNacaMdra kA AvirbhAva huA. hamArI manevRttiyAM zithila hA gayI thI; hamArI ceSTAe tihIna heA cUkI thI'; hamAre hradaya-spandana meM hrAsa ha| rahA thA; hama kavyazakti ke kheA cUke the; hamAre mAnasadara ke kAne-kene meM dAsatA ke bhAva bhara gaye thai aura hamame kabyAka bya kA kucha bhI jJAna na raha gayA thA; aisI avasthA me zrIkRSNa jaise karmazIla aura yegI netA tamAre uddhAra ke liye hama lAMgAM ke sAmane A kara khaDe hai| gaye. paraMtu jina zrIkRSNe ka! pradhAna uddezya nyAya kA Aya lete hue manuSyAM ke saccI kramaNyatA kA pATha paDhAnA thA; jo satya kI rakSA, samaja kI rakSA aura deza kI rakSA ke hetu kabhI sukha kI niMda nahIM sAthe; unhIM zrIkRSNapara Aja jAgRti ke samaya meM bhI aise aise apavAda lagAye jAte haiM, jinakaiA suna karI kAi bhI zikSita eva' sAdhu vyakti vinA duHkhI hue nahI raha sakatA. hradayapara paththara rakha kara kabhI-kabhI anya dhavalAM ke bhagavAna zrIkRSNa ke upara lagAye jAnevAle AkSepa sunane paDate haiM. eha! yegirAja zrIkRSNapara-A sabhyatA ke Adapara-aisI kAlimA ! aura hama kAna khAla eva vimugdha hA kara sunate rahe! kitanI lajjA kI khAta hai !! paraMtu vicAra karane se isa mahAna deSa ke dezI hama svayaM hI pAye nate hai. Aja hama apane pUrvajo kI ujvala kIrti kA saMsAra kI dRSTi meM nIcAtinIca prakaTa kara rahe hai kauna aisA bhAratIya hai, jisakeA zrIkRSNa ke nAmapara abhimAna nahIM hai|tA ? paraMtu hamameM aba saccI vidyA na rahI; vedazAstro meM apravRtti hai| gayI; hamame' viSayamega kI lipsA itanI adra gayI, ki hama kAma ke dAsa hai| gaye. ka-jJAna kA apamAna karate hue hama alpajJa apanI karmendriyoM kI kutsita tRSA kI tRpti meM hI lIna heA kara apane kartavyapatha se kAsa dUra hA gaye. jisa tattvajJAnI zrIkRSNa te hame sacce kayeAga kA pATha sikhalAyA thA, usIke hama rasikapriya kahu kara apanI svA-siddhi karate haiM'; para hAya ! abhI taka hamArI anilASAe pUN` nahI. hu, pariNAma yaha huA ki Aja hama dAsatA ke usa bhayaMkara gatta me` paDe hue haiM, ki jahAM se zrIkRSNa ke atirikta anya kAi hamArA uddhAra nahIM kara sakatA. para zrIkRSNa kA svAgata karane ke liye hama kayA kara rahe haiM? ane dAM meM vezyAdi ke nRtya-gAna kA AyeAjana kara hama unakI smRti jagA rahe haiM ! jina zrIkRSNe ke pratyeka zabda meM vidhut kI zakti bharI huI hai, unhI' zrIkRSNa ke nAmapara Aja bhI hama triyAM kA satIratna haraNu karane meM sakAca nahI' karate ! kauravAM ke bhare sabhAmaMDapa me', bhIma tathA arjuna jaise parAkramI yAddAo ke samakSa, jahAM eka-se-eka vidyAvRddha aura vayeAvRddha puruSa tathA svayaM AcArya gaNu bhI vivekazUnya hai| nistabdha eDe the, eka anAya akhalA draupadIpara hete hue bhISaNa atyAcAra se jina zrIkRSNe te apane yeAgabala dvArA usakI lajjA bacAyI thI, una dIna du:khiyAM ke sacce hitaiSI ke di hama viSayAsakta ke rUpa meM dekhe teA isase kyA yaha sidda nahIM hAtA ki hama abhI vijJAna kI pahalI sIDhI taka bhI nahIM pahuMce hai ? itahAsa kA jitanA baDA anAdara bhAratavarSa meM huA hai, utanA aura kisI deza meM nahIM huA. je deza apane itihAsa kA anAdara karatA hai; apane prAcIna vIrAM kI ucita Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna zrI kRSNapara apavAda 331 pUjA nahIM karatA hai; varlDa deza kabhI abhyutthAna kA prazna nahIM kara sakatA hai. kyA yaha doSa hamameM nahIM hai ? kyA hama samucita rUpa se yAgIvara zrIkRSNa kI pUjA karate haiM? bhArata ke itihAsa me, jinameM mahAbhArata samase prasiddha hai, kAi bhI esI bAta nahIM likhI hai, jisase zrIkRSNa ke AcaraNapara koi doSa lage. isameM saMdeha nahI, ki zrIkRSNa meM vahu saundarya aura meAhinI zakti thI, jisase sabhI mugdha heA nate the. yaha yAgabala kA prabhAva thA. isI kAraNa kaviyeAM tathA citrakArAM ne unake hAtha me khasI dikhalA kara unakI vizva-vimeAhinI zakti kA paricaya diyA hai. hamArA deza kRSipradhAna hai. jisa kRSipradhAna deza meM gau kI pUjA nahIM hetI, usameM sAkSAta durbhikSa kA nivAsa hAtA hai. zrIkRSNa krI geA-bhakti ananya thI; para Aja gau meM hamArI vaiso zraddhA na rahI. Aja yadi apanI gaue kI rakSA ke upAya DhUMDhate, te zuddha ghI-dUdha ke badale hameM vanaspati ghI' nahI dekhanA paDatA. zrIkRSNa ne hame zikSA dI thI, ki gau kA apane jIvana se baDha kara mAnanA cAhiye. isI bhAva ke samajhAne ke liye hamAre kaviyeAM ne yahAM taka likha diyA hai, ki yaha samUcA brahmAMDa geAmAtA ke mastaka para sthira hai isame keAi saMdeha ndI, ki isI gA-mAtA ke apamAna ke kAraNa hI hamArI satAna kramazaH kRza-gAtra aura kSINa buddhi haitI jA rahI hai. kavigaNa zrIkRSNa kA giridhArI kalA karate hai, jisase yaha siddha hAtA hai ki zrIkRSNa jaise mahAna yogIzvara ke sAmane vizAla paryaMta jaisI kaThinAiyAM bhI phUla ke samAna halakI ho jAtI haiM. zrIkRSNa ke puNyamaya jIvana se aisI zikSAe na krU kara hama kaivala gaMdI-gaMdI khAte gaDha apanI kAma-pipAsA kI paritRpti karate haiM. zrIkRSNa ne kahA haiH"aapuurymaannmclprtisstthN samudramApaH pravizati yadvat / taDhAmAM caM praviNAMta sarve sa zAMtimAnna ti na AmakAmI // (gItA, 2-70) arthAt -jisa prakAra nadiyAM jala se paripUrNa avasthita samudra meM asthira bhAva se praveza karatI hai, taba bhI usakA azAMta nahI' kara sakatI; usI prakAra sArI bhegecchAye jisake citta ke calita nahIM kara zAMta hA jAtI haiM vahI meAkSa lAbha karate hai, bhAgAkSa vyakti mekSa lAbha nahIM kara sakatA.'" aura bhIH---- "karmendriyANi saMyamya ya Aste manasA smaran / ndriyA svimUDhAmA mithyAvAdaH sa pute // (gItA. a. 3-6) arthAt----jo vyakti kame priyAM kA sayama kara ke mana hI mana iMdriyAM ke viSaya kA smaraNu karatA hai, vahI mUDhAtmA kapaTAcArI kahA jAtA hai." Isa prakAra zrIkRSNe kate haiM, ki jo manuSya IMdriyamAM ke vazIbhUta karatA huA bhI mana- hI mana yadi iMdriyoM ke viSaya-arthAt zabda, sparza Adi kA anubhava karatA hai, vaheM bhI eka chalI aura pAtakI hai. isa gaMbhIra svara se dharmopadeza denevAle zrIkRSNa para divAsanAsakta hene kA apavAda lagAyA jAtA hai, te| yaha hamArI sItA aura asabhyatA kA dRSTAMta hai. jina zrIkRSNe te khAlyakAla meM hI pUtanA-jaisI cAMDAlinI rAkSasI ke jIvana kA haMsate'haMsate avasAna kara diyA thA; jinhAMne svayaM agAdha nadI meM kUda kara eka durdAMta viSadhara ke chakake dhruDA diye the; jinhoMne sAdhue ke zatru bakAsurAdika kA vidhva Msa kiyA thA; jinhoMne mahAbhArata yuddha kI pracaMDa agni ke prajavalita hAne ke pUrva hI zAMti sthApanA karane kI yathAzakti ceSTA kI thI aura jinhAMne svayaM sArathi ana kara anyAya pakSa kAparAsta karAyA thA; aise vIra, dhAra, rAjanItijJa aura mahArathIpara apavAda lagA kara hama apanI jJAna-zUnyatA aura nIca pravRtti kA hI paricaya dete hai. kyA Aja bhI vamAna rAjanItika yuddha me' unhIM zrIkRSNe kI amara gItA kA sahArA nahI. liyA jAtA hai ? A jAti ! ama vikAsa kA yuga upasthita hai, aba bhI tU apane ajJAna tyAga Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 331 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA aura bhagavAna zrIkRSNa ke sacce svarUpa kA smaraNa kara apanI AtmA meM tejomayI sphUrti bhara le, jisase unakI AtmA me' eka prema kA prabala sahAnubhUtika spaMdana hai| aura eka khAra kira bhI ve isa dIna bhAratavarSa meM hame dana de kara kahe "Aya-vIrA ! klIyatA (nAma) kA avalaMbana matakA !! yaha tumheM zAbhA nahIM detI. hradaya kI dulatA kA tyAga kareA aura uTha khaDe hai| jAe-apane deza, sAhitya aura A nAriyeAM kI rakSA ke liye !! ( ''hiMdUpaca''nA zrIkRSNAMkamAM lekhikAH-zrImatI dharmAMdevI AryAM ) 139 - bhagavAna zrIkRSNa upara eka jarUrI patra (eka vrajAMganA kI era se) mAi Diyara meAhana ! udbhava dvArA mujhe yuddha zubha saMdeza milA hai, ki Apa bhArata ke bhakate kI bhakti se apanI bhaktavatsalatA kI bhaMvara meM paDa kara vivala he gaye haiM aura isa janmASTamI ke apanI janmabhUmi meM padArpaNa karanevAle hai. ApakA yahAM gaye prAyaH pAMca hajAra varSa hai| gaye. atra ceDA samajhabUjha kara Aye. vahu samaya kucha aura thA aura anna aura hI samaya upasthita huA ha. mujhe bhArI bhaya hai ki yahAM Ane para Apake pakhtAnA na paDa jAye, Apa vahI se apane sAtha mAkhana-mizrI le AyegA. Apa ya na samaOM, ki caleA, kisI gvAlina kru ghara se mAkhana curA leMge. ajI janAba! aba Apa kahAM pAyegA makakhana? aba te davA ke liye bhI gheADA sA saccA makakhana mahAkase milatA hai. Apa yadi kahe', ki cale, dahIM se peTa bhara lege, seA vaha bhI paryApta nahIM milatA; kyoki ApakI pyArI gaue kA atyaMta hrAsa ho gayA hai. jo kucha the!DI-bahuta gAmeM hai; unake liye carane ke carAgAha taka nahIM hai. bhUkha ke mAre unakI haDDI pasalI dikha rahI hai, prativaSa bahutasI gAe sAljasa ke bhara peTa bhejata ke liye kaTatI hai aura maikaDAM gAmeM musalamAnAM kI kurbonI me` bhArata bhUmi kI chAtIpara kaTatI hai. sAikhAnAM meM bhI aneka gAme kaTatI hai'. Apa kadAcit cakarA gaye hoMge, ki'briTiza sAljasa" aura 'musalamAna' kyA zabda haiM? sIse meM ApakA pahale se sUcanA detI dU, ki gheADI bahuta aMgrejI aura urdU sIkha AyegA; nahIM te Apake inakA artha hI samajhate me kaSTa heAgA. Apa apanI vezabhUSA kA bhI kRpayA badala kara AyegA. kRpA kara ke Apa anI julpha kaTA kara khulabulI rakhA leM aura mUchAM kaiA AdhI kaTA le. apane pItAMbara ke badale haiDakaracIpha aura kabala ke badale evarakATa rakhIe. agarakhe ke badale kaiATa, dheAtI ke badale paeNnTa aura meramukuTa ke badale haiTa yA phelTa kaipa pana kara Aye. gale meM baijayaMtI mAlA na pahana kara kAlara, nekaTAI yA maphalara dhAraNa kIjIe. AMkhAM meM ajana yA suramA kI jagaha cazmA lagAyegA. hAtha meM apanI muralI na rakha kara patalI chaDI le lIjiyegA; nahIM te jatAM-jatAM Apa jAyeMge vAM-vahAM jenTalamena lega ApakA ghUsane nahIM deMge. gAya carAnA aJa abhya lAgeAM !! kAma samajhA jAtA hai, aA vrajavanitAe hAtha se geAkhara chUtI taka nahIM hai. use sApha karanA aura usase lIMpanA-peAtanA te| dUra rA, ve kahatI hai--hAtha khAsa karatA hai." kahI dhokhe se hAtha me' geAbara laga gayA, teA ve uge sanalATa sApa se vana huMDreDa eMDa vana TAImsa vAza' karatI hai. unhe iMgliza 'sTaDI' karane se avakAza nahIM milatA, ve ApakI geAzAlA kI sUrata dekhane nahI. pAtI, ki vaha kAlI hai yA gerI. aba usakI AvazyakatA hI kyA hai--kaDensDa milka' aura 'vejITebila thI te maneAM milate hai. aba bhAratIya zikSita lalanAe pereAM meM pejana nahIM pahanatI; yeAMki jaba ve calatI thI, taba unakI chunannuna kI dhvani hAtI thI, ve 'leDI-zU' pahanatI hai, jise calate samaya caTAka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna zrIkRSNa upara eka jarurI patra caTAka kI dhvani nikalatI hai. ahAkyA hI mane mugdhakAriNI vani hai!! unakI komala kalAiyoM para "riSTa-vAca' zobhA detI hai, ye sirapara TeDhI mAMga kADhatI haiM, "vaMsI kI dhuni suni bikala bhaI gvAlina" kahAM pAIyegA ? aba te hAramoniyama, grAmophona sinemA kI bAta hai. ApakA svAgata dUdha-dahI ke badale "soDA vATara' yA "lemoneDa' Adi addabhuta cIjoM se kiyA jAyegA. kahiye ye cIje Apane kabhI sunI thI ? Apake brekaphAsTa laMca "Dinara' Ti karanA hogA-samajhe janAba ! milate vakta Apase zekIMDa' kiyA jAyegA. loga kahe "grI cIyarsa phaura hija mejesTI mahArAja mehana !-hipa hipa hure !' taba Apa bhI apanA haiTa nikAla kara "hipa hipa hure kaheMge. aba Apake cakra se kucha kAma na nikalegA. yahAM mazInagana aura rAIphala nAmaka Ayudha upayoga meM lAye jAte hai. yahAM Takezvara bhagavAna kI upAsanA hotI hai. "jI hujUrI' kI jaya hotI hai. svArthayajJa kiyA jAtA hai; svAbhimAna, dezAbhimAna, jAti-gaurava ityAdi kA dAna kiyA jAtA hai. maiM ApakA Agamana hRdaya se cAhatI haiM. AIye, thoDA apane maMdira ke dekhiye. yahAM vyabhicAra nagna ho kara tAMDava nRtya kara rahA hai. sira-pheDana--lIlA hatI hai. becAre paDe-pUjArI daDhiyela dala ko dekhate hI ghaMTA-ghaDI choDa kara bhAga jAte hai. dADhI kA hukama hai ki coTi bAjA va ghaMTA na bajAryo namAja meM bAdhA paDatI hai aura hamAre allAha-tAlA betaraha nArAja ho jAte hai. Apa baDe bhArI pahalavAna hai. isa liye akhADA tathA vyAyAma-zAlA avazya dekhanA cAhe ge; paraMtu mAI Diyara ! bhArata ke saubhAgya se Apa vyAyAmazAlA ke sthAna meM aneka kalaba dekheMge. yadi Apake suzikSita samAja ke sAtha khelanA hai to Apa Tenisa khelane ke liye eka rekeTa lete AyegA. adhika kyA likhuM ? yoarsa siMnsiyaralI -TArAmaTI DevI, mudarA ('hiMdUpaMca"nA zrIkRSNAMkamAM lekhaka:-zrI. halAlUrAma) -vidvAna loga ke bAdazAhe ke pAsa rahane kI itanI AvazyakatA nahIM hai, jitanI ki bAdazA ke vidvAne ke sadupadeze kI AvazyakatA hai. -cAra cIjo se manuSya kI IrachA pUrNa ho jAtI hai -(1) zreSTha janoM ke saMga hilemile rahane se; (2) sajajane se salAha lene se; (3) duSTa se dUra rahane se aura (4) phakIre se mitrabhAva rakhane se. -cAra bAteM se dRSTi ke hAni pahuMcatI hai:-(1) adhika namakIna bhojana se; (2) garma pAnI sira para DAlane se; (3) sUrya ke dekhane se aura (4) zatruo ko dekhane se. --sarvazreSTha puraskAra vaha hai je adhikAri ko binA mAMge mile. aura sarvottama prazaMsA kA adhikArI vaha hai je udAra hadaya kA hai aura krodha kI ami ke namratA ke jala se bUjhAve. -Adarza manuSya marane ke bAda bhI zatAbdi ke liye aisA prakAza choDa jAtA hai, ki je manuSya ke patha ko Alekita karatA rahatA hai. ' -bhAgyavAna vaha hai, jisakA dhana gulAma hai aura abhAgA vaha hai, je dhana kA gulAma hai. -hasana basarI "laga phelA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 zubhasaMgrahuM-bhAga pAMcamA 140 - IsAI samAja ke kutsita AcaraNa X X X X X X isAI mizanarI leAgAM ne apane uddeza kI siddhi ke liye aneka kapaTa AyeAjatAye kara rakhI hai, jo bAhara se dekhate meM te atyaMta su Mdara hai; para aMdara uname bhayaMkara kAMDa anuSThita hatA hai. viSasa bharA kanaka ghaTa jaise-phIka yahI bAta hai. hama dekhate haiM ke sAyAM te sthAna sthAna para skUla aura kAleja mAla rAkhe hai, jiname bhAratIya khAlakAM aura bAlikAma ke zikSA dI jAtI hai. aneka niSedha sarala khAlaka-bAlikAye na skUlAM ke dvArA isAI dha me' dIkSita kI jAtI hai. unake sarala hradayeA kai apanI era AkRSTa kara ke unheM dIkSita kara liyA jAtA hai ! kabhI lakhala se, kabhI prakSelanAM se aura kabhI paravaza bAlaka-AAlikAye isAi banAi jAtI hai; para hama dekha kara bhI aMdhe bane hue haiM itane para bhI hama apane bAlaka-ba likAo kA aisI sasthAe meM pate ke liye bhejate hai. hama zikSA ke virodhI nahIM hai, paraMtu jaba hama dekhate haiM ki yaha mizanarI lega zikSA ke bahAne apane dhamakA pracAra karate hai, taba hama isI nizcaya para pahuMcate hai ki aisI saMsthAe kA ekAMta hiSkAra hI kara denA UMcata hai. unake hAtha meM adhika samaya ke liye apane bAlaka-bAlikAmAM kaiA cheDa denA ! aura bhA bhayaMkara hai, ina mizanarI lAge te ane jIvana kA yahI uddezya nA rakakhA hai ki jisa taraha hA--pApa se, chala se, kapaTa se, atyAcAra se, jase bhI hA--bhAratIya bhegAM kA IsAI banAyA jAya, isame rattAbhara saMdeDa nahIM ki unakA yahu kRtya dhArmika aura naitika STi se akAMta pApamaya aura anucita hai. hamArI jo dhAraNA hai ki svayaM prabhuputra iMsA bhI unake sa kapaTanRtya kA rASamaya dRSTi se dekhate haiAMge, aura jaba yaha mizanarA lega unake sAmane samupasthita hAMge taba ve inheM zaitAna rAjya meM hI badI banA kara kheMge. para yaha te Age kI bAte hai-isa samaya te| unaka dasa pApakRtya se hamArI samAja kI hAni hAtI hai aura hamAre dhakA hatyA haitI hai ! sI liye meM unake isa kRtya kA kriyAtmaka virodha karanA DhagA--unake bhASaNa eva kaSTamaya AkramaNa se apanI samAja aura dhama`kaeN surakSita banAnA haigA. abhI hAla hI meM deharAdUna ke mizanarI lAgemAM te eka brAhmaNu bAlikA kA jakhada stI IsAI dharmI me dIkSA de dI thI. usIkA samAcAra pA kara hamane yaha neTa likhA hai. nIce hama sakSapta rUpa se usa brAhmaNu bAlikA kI kathA dete hai. hame X Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat X usa brAhmaNa khAlikA kA nAma thA rAmadei. rAmadeI pitRhInA thI; usakI mAta! bhI abhAva aura daridratA sa pIDita thI. ase samaya ina mizanarI lAge te usakI mAtA kaiM yaha praleAlana diyA ki vandva usakI nalikA kA pAlana-poSaNa karege aura use paDhA likhA kara isa yeAgya banA deMge ki vahu apanI AvikA kA upArjana kara sake, bicArI sarala jananI te yaha samajha kara ki putrI kaiA sukha prApta heAgA tathAca vahu viduSI hai| jAyagI, mizanarI leAgAM kI bAna svIkAra kara lI. mAtA ne deharAdUna garlsa skUla meM praviSTa karA diyA. 9 varSa taka vahu khAlikA mizanarI lAgeAM ke sAtha raha kara paDhatI rahI. IsI khIca meM use baptismA (dIkSA) de diyA gayA. paraMtu jIsakI khabara mAtA kaiA nahIM lagI. janma 9 va ke bAda mAtA ne apanI laDakI vApisa mAMgI yeAki vaha usakA vivAha karanA cAhatI thI, taba teA prinsipala garlsa-skUla dhakhaDAI aura unhAMne putrI aura mAtA kA milanA julanA chaMda kara diyA. daridra mAtA bahuterA rA dhAI, usane jilAdhIza se bhI phariyAda kI; para pariNAma kucha nahIM huA. putrI ke kheA kara mAtA manamasesa kara raha gaI. Idhara sAyAM ne rAmadeSTha kA ludhiyAnA bheja diyA; para jaba rAmadeza www.umaragyanbhandar.com
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ IsAI-samAja ke kutsita AcaraNa 335 dubArA TreniMga klAsa kI parIkSA dene ludhiyAnA se deharAdUna Ai, taba usane mAtA ke guptarUpa se patra lakhA ki vaha khaDI bhayaMkara vitti meM hai aura yadi mAtA use nahIM chuDA sake, te gheADA viSa hI bheja de, jisase vahu apanA prANa visarjana kara sake! mAtA kA vAtsalya kira eka bAra hAhAkAra kara uThA aura usane ApyuM`samAja kI zaraNa lI. abakI khAra A samAja ne baDI surateMdI se khAja kI aura aMta meM vAraTa ke dvArA laDakI kA kacaharI meM hAjira karAyA. laDakI ne spaSTa rUpa se adAlata me' kaha diyA ki vaha IsAyAM ke pAsa nahI' rahenA cAhatI hai. laDakI svata Mtra kara dI gai aura AsamAja ne use zuddha kara liyA. AnaMda z2I bAta hai ki zuddhi ke sanAtana dhama ke anuyAyiyAM ne bhI utsAha prakaTa karake yeAga yiA thA. a'tame' usakI icchAnusAra usakA vivAha rAmajasa hAiskUla ke heDamAsTara zrIyuta gaurIza'karajI bI. e. ke sAtha kara diyA gayA. isa karuNa kathA ke paDha kara kaunasA aisA nirlajja hindU hogA jisake hRdaya meM vikSeAbha na hai| ? yaha IsAI saMsthAe meM apane bAlaka-bAlikAo kA paDhAne kA viSama pariNAma hai; para jaba taka hindUti sajIva jAti / bhAMti apanI dhAra nidrA kA dUra kara ke apanA ucita saMskAra nahI karegI, jaba taka hiMdU dharmoM ke anuyAyI apanI anudAra evaM heya nIti ke visa na nahIM kare Mge, taba taka vi`iyAM ke hAtha se hamArI rakSA nahIM haiAgI. aA samaya dUsarA hai; aba kaivala trAhi, trAhi' kaha kara dhara baiTha rane se kAma nahIM calegA. aba te hiMdU ke vIrajAti ke samAna AcaraNa karanA haiAgA--jisa prakAra 'vAha guru kI tatva' kaha kara pratyeka sikha pavitra hA jAtA hai; jisa prakAra kalmA paDhate hI pratyeka musalamAna pavitra hai| jAtA hai; jisa prakAra ptismA late hI pratyeka sAi pavitra hai! jAtA hai; usI prakAra gAyatrI maMtra ke paDha kara pratyeka hindU kaiA pavitra haiA jAnA cAhiye. jo hamAre bhAi dUsare dharma kI sImA meM cale gaye hai hame vizAla hRdaya se unheM Ama Mtrita karanA hogA. vizva kA yaha dikhAnA heAgA kI hiMdU dha aura hiMdU jAti `aba bhI sajIva hai, sateja hai eva vIra hai. "ttiSTha jJAtrata prAvya sAttiyodhata" uTho ! jAgA aura lakSya kA prApta kareA; pratyeka hiMdU kA yahu apanA mUlama tra banAnA haigA. tabhI hamArA nitAra hai; tabhI hamArA jIvana hai; nahIM te mRtyu kI uttAla taraMgamAlA meM hama sadA ke liye vilIna hai| jAya'ge !! X X X X (julAi-1925 nA "ZAda" nA saMpAdakIya lekhamAMthI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAma mahArAjanuM 141-divALInI daza pratijJAo je huM zrImaMta haIza te mArI saMpattine dazamo bhAga bhAratavarSamAM ThAmaThAma akhADAo sthApavA mATe judA kADhIza. je huM kavi haIza te koyala, caMdramA, sAhelaDI ane phUlaDAMnAM kAvyone hamaNAM mulatavI rAkhI zarIrabaLanAM zauryagIto lakhI mArA dezanA juvAnIAone kavitA dvArA preraNA pAIza. jo huM sAkSara hoIza to hrasva-dIrdhAnI carcAo A varSe baMdha rAkhI, vizvasAhityamAMthI zarIranI khIlavaNanA abhyAsapUrNa lekho lakhI bhAratanA yuvaka saMdhane zarIrazAstra samajAvavA prayatna karIza. je huM citrakAra hoIza te ardhanagna vikAramaya citro ane aNiyALI AMkhovALI strIonAM citronI piMchI joI nAkhI, brahmacArI rI-mahArathIonAM citrone piMchImAM utArI mArA deza samakSa bhAratanA prAcIna zarIrabaLane khyAla raju karIza. je huM yuvaka hoiza te Aja ne Aja zarIra sudaDha ane sabala banAvavA mATe akhADAne sabhya thaI niyamita vyAyAmane upAsaka banIza. ----- jo huM vidyArthI hoiza to mArA abhyAsa sAthe roja niyamita kasarata karI zarIrane cetanavaMtuM ane baLavAna banAvIza. eka muThThI mArI bhIMto toDI nAkhatA bhAratanA brahmacArIone Adarza daSTi samakSa rAkhI huM vidyArthI avasthAmAM akhaMDa brahmacarya pALIza. ----- jo huM adhikArI hoiza te mArA adhikAranI hadamAM jeTalI bane teTalI vyAyAmazALAo sthApavA prayatna karIza. je huM vaidya hoiza to mArA dardIone davAnAM paDIkAMone badale niyamita kasaratathI zarIrasaMpatti sArI rAkhavA salAha ApIza. A ba0 9 je huM koI dhArAsabhAnA sabhya haIza te dezanuM zarIrabaLa vadhAravAne vidyAthIene vyAyAmanuM pharajIAta zikSaNa ApavAno TharAva sauthI pahelo raju karIza. je huM dezanetA haIza to dezanAM kAMDA bAvaDAM majabUta zI rIte thAya enI dhUna sarvatra jagAvIza. ("zAradAnA divALI aMkamAM lekhaka-rA. parivArajaka) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAta-samAjasevA maMDaLa piSa-amadAvAda 142 - gujarAta - samAjasevA maMDaLa pariSad - amadAvAda temAM pasAra thayelA DarAvA 337 (1) gAMdhIjI ane zAstrIjIne abhinaMdana samagra dezane ane khAsa karIne gujarAtane AcaraNadvArA sevAdharmAMteA pATha ApanAra mahAtmA gAMdhI 60 varSanI uMmara pUrNa thayAnA hIraka maheAtsavaprasaMge A pariSada sAdara abhinaMdana Ape che; ane leAkazAhInA A yugamAM sevAdharmAMnuM jAgrata ane preraka baLa te uttama taMdurastI sAthe varSoM sudhI ApyAMja kare evI prabhupratye A pariSada prAnA kare che. hiMdu sevaka samAjanA pramukha narebala zrInivAsa zAstrI 60 varSa pUrAM kare che te prasa Mge A pariSada temane aMtaHkaraNapUrvaka abhinaMdana Ape che. ApaNA dezanuM gaurava ane pratiSThA videzamAM vadhAravA mATe temaja samasta dezanA rAjakIya tathA sAmAjika kSetramAM AgaLa paDatA bhAga lenAra dezanetAtarIke temanI ujajavala sevAnI A pariSada AbhArapUrvaka kadara kare che ane nAmadAra zAstrI lAMbI mudata sudhI taMdurasta rahI dezasevAnAM unnatakAmAM pravRtta rahevA zaktimAna thAya evI paramAtmApratye prArthanA kare che. (2) madyapAnaniSedha hiMdustAnanI e meTI kAme-hiMdu ane musalamAnanAM dharmAMzAstrAmAM dArU pIvAnI sakhta manA karelI che; tema chatAM sarakAranI AbakArI rItinItinA kAraNe dezamAM dArUnA vaparAza dinapratidina vadhato jAya che; ane tenA pariNAme prajAnI meATI pAyamAlI thAya che. tethI A pariSade nAmadAra muMbaI sarakArane dArU ane mAdaka padArtho sadaMtara baMdha karavAnuM jAhera kareluM che, te dhyeyane vaLagI rahI daza varSamAM tene pUrepUrA amala thavA ane prAraMbhika upAyatarIke leAkala epzananA hakka prajAne ApavA ane dArUnI dukAneAnI saMkhyA amuka pramANamAM prativarSa kamI karavA pagalAM levA mAgaNI kare che; ane te sAthe jUdAM jUdAM sevAmaDaLene dareka meTA gAmamAM jyAM hAla madyapAnaniSedhaka maDaLIe nathI tyAM te sthApavA, tathA vyAkhyAna, kIrtanA ane sInemAdvArA dArUnA upayegathI zArIrika, mAnasika ane Arthika hAni thAya che te batAvavA, ane zakaya hoya tyAM zAMta cekI karavAne ane dArUbaMdhI mATe kAmanAM tathA gAmanAM sagaThana karavAnI yogya tajavIja karavA AgrahapUrvaka bhalAmaNa kare che. (3) vidhavAzrama vidhavAnAM jIvana hatAza ane nirarthaka na bane, paNa janasamAjamAM upayogI aMga anI, svAzrayI thAya ane samAjane unnata karavAmAM pote peAtAnA yAgya hirasA ApI zake te mATe AkhA dezamAM dekANe ThekANe vidhavAzrameA sthApavAnI jarUra A pariSada svIkAre che. AvA A memAM vidhavAone sAmAnya zikSaNa uparAMta dhaMdhA ane hunnaraudyoganuM temaja sAmAjika sevAnA kAryanuM zikSaNa maLe evI sarva prakAranI savaDa thavI joie; ane tee amuka mudata pachI AzramamAM chUTAM thai, peAtAnuM vyaktigata jIvana svataMtra rIte gALI zake ane janasevAnA kAryamAM upayAgI thaI paDe, evI e AzrameAnI yeAjanA racAvI joie. tethI A pariSada ApaNA prAMtamAM hAlamAM cAlatA vidhavAzrameAnA saMcAlakAne upara mujaba ghaTatI vyavasthA karavA Agraha kare che. (4) atagamatA hAlanI prA ramavAnI jagAe ane ramavAnAM yogya sAdhatene abhAve niLa ane nirUtsAhI thatI jAya che, tethI tema thatuM aTakAvavA ane zArIrika, mAnasika, naitika baLavALAM navI ucharatI pranna thAya, te sArU zALAmAM bhaNatA ane zaheramAM anya bALakAne ramavAnAM khullAM sthaLe ubhAM karavA tathA sAdhanA apAvavA A pariSad myunIsipAliTIe, leAkala kheU ane dhanika vargone bhalAmaNa kare che; ane yuvAne ane yuvatIone aneka ramate zIkhI te ramate zu. 22 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 zubhasaMgraha-bhAga pAMcame zIkhavADavA sArU svayaMsevaka banI samAjasevA karavA A pariSada bhalAmaNa kare che. (5) apaMge (baherA-mugA ane AMdhaLA ) nI keLavaNI apaMge baherA-mugA ane AMdhaLAM )nI keLavaNIne mATe ApaNA dezamAM nizALe vagere sAdhane ghaNAM juja che, tethI A pariSadane kheda thAya che. nAmadAra sarakAra, dezI rAjaye, merI myunisIpAlITIo ane lokala bane te AgrahapUrvaka vinati kare che ke, apaMga mATe bahALA. pramANamAM keLavaNInAM yogya sAdhano yojavAnAM pagalAM jaladI bhare. janasamAja, sevAramitio ane yuvakasaMghane A kAmamAM bane tevI rIte kALajIpUrvaka madada karavA te AgrahapUrvaka bhalAmaNa kare che. (6) muka badhIvAna -vAMke ke vagara vAMke, potAnI dubuddhithI ke naThArI sobatathI, game tema paNa kedamAM gayelA kamanazIba mANasone sudhArIne sumArge caDhAvavA e puNyanuM kAma che. jelanA naThArA vAtAvaraNamAMthI bahAra AvatAM sArI zikhAmaNa ane sAdhanane abhAve koInI paNa sahAnubhUti vagarane kamanasIba manuSyo polIsanI vadhAre paDatI AkarI takedArI temaja samAjanI satAvaNIne lIdhe vAraMvAra guhA kare che. teone Ave kaTokaTIne samaye madada karavA, sumArge doravA ane pharI gunha na kare evA saMyegA karI ApavA sArU maMDaLe sthApavAnI, temaja sthapAyelAM maMDaLane temAM sAmI ApI tanamanathI nibhAvavAM e ISTa che e A pariSadano abhiprAya che. -jene eka hetu gunhegArone sudhAravAnuM che. paraMtu te hetu jelonI pita paddhatithI bara AvatuM nathI, ane ulaTA ghaNA dAkhalAmAM kedInI bhAre naitika adhogati thavA pAme che. tethI jelanA AMtarika vahIvaTanI paddhatimAM Avazyaka pheraphAro sUcavavA, te sattAvAnA lakSa upara lAvavA ane te saMbaMdhI lekamata keLavavA nIcenAM gRhasthanI samiti (vadhAravAnI sattA sAthe) nImavAmAM Ave che, ane traNa mAsamAM tene potAnI sucanA mokalI ApavA A pariSada vinati kare che. samitinA sabhAsado: (1) pramukha-rA. amRtalAla vI. Thakkara (2) kAkAsAheba kAlelakara, (3) zrI. mohanalAla paMDayA, (4) zrI. gaNeza mAvalaMkara (maMtrI), (5) zrI. vidyAbahena. (7) anAthAzrama anAthanA rakSaNa ane Azraya mATe ekasarakhA uddezavALI gujarAtamAM sAta ATha saMsthAo kAma vagere nAmathI cAle che. paNa e sarva saMsthAo, pariSada mAne che ke, paraspara sahakAra karI dareka koI cokakasa kAryanI khIlavaNI karavAnuM kArya upADI le, to eka bIjI saMsthAe mAM chokarIone jUdA jUdA dhaMdhAudyoga ane hunnaranuM zikSaNa levAne mokalI ApavAnuM sugama bane; eTaluM ja nahi paNa badhA vacce gADha saMbaMdha baMdhAya; ekAda viSayamAM pravINatA maLI darekanuM juduM juduM vyaktitva khIle; ane dareka saMsthAne jUdA jUdA hunaraudyoganA zikSaNa mATe ekasAmaTI vyavasthA karavAnI jarUra rahe nahi. A prakAranA saMgaThanathI vahivaTamAM madada maLaze ane keTaluMka bevaDAtuM ane naka muM kharcA kamI thaI zakaze. ane kAryakartAone nANAM ugharAvavAmAM ane bIjI madada meLavavAmAM ghaNI saraLatA maLaze. tethI A saMbaMdhI judI judI saMsthAo sAthe patravyavahAra karI, teo kevI rIte sahakAra ane madada karI zake ema che, te pUchAvI te viSe ripiTa karavA A pariSada naDiyAda hiMdu anAthAzrama ane mahIpatarAma anAthAzramanA nararI sekreTarIo bAyuta vallabhabhAI hAthIbhAI ane De. maNilAla eca. bhagatanI kamiTi nIme che. (8) patita strIo mATe Azrama patita thayelI temaja bhraSTatAne mArge jatAM bacAvelI strIo sunItimaya jIvana gALI zake te mATe temanA rakSaNa sArU amadAvAda jevA moTA zaheramAM abaLAzrama yAne hema" jema bane tema tAkIde sthApavAnI jarUra A pariSada svIkAre che. (9) chAo atre elisabrija pAse paDelI gunhegAra gaNAtI chArA kAmane sudhAravAnA prayatna karavAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ www wwww wwww gujarAta-samAjasevA maMDaLa pariSada-amadAvAda 3 A pariSada AvazyakatA jAe che. emane sagavaDavALAM raheThANo pUrAM pADavAnI sarakAra ane dhanavAnone vinati kare che ane prajAsevakane e kAmamAM keLavaNI phelAvavAnA ane madyapAnaniSedhanA prayatna karavA bhalAmaNa kare che. (10) bALarakSAgRha hiMdustAnamAM sAmAnya rIte bhAre pramANamAM bALakonAM maraNa thAya che tenI, ane khAsa karIne amadAvAda jevA udyogavALA zaheramAM je asaMkhya bALakonAM maraNa thAya che tenI, A pariSada dilagIrI sAthe noMdha le che. e maraNapramANa ghaTADavA sArU bALarakSAgRho eTale dezIjha' jema bane tema vadhAre thApavAnI jarUra jaNAve che tathA jJAna mAtAone ane bhAIone bALakanA janma pahelAM temaja pachI yogya saMbhALa levA rasamajaNa ApavA sArU vyavahArU pagalAM bharavA mIlamAlIke, myunIsipAliTIo temaja Arogyane lagatuM kAma karanArA maMDaLone AgrahapUrvaka vinati kare che. (11) ArogyamaMDaLe ApaNAM dezanuM mRtyupramANu bIjA sudharelA dezanI rAmarakhAmaNImAM eTaluM badhuM moTuM che ke AkhAya prAMtamAM ArogyasudhAraNA sArU vyavahArU pagalAM tAbaDatoba levAnI jarUra che; tethI dareka nAnAM moTAM zaheramAM ArogyamaMDaLe sthApI, te dvArA janasamUhamAM Arogya viSe Avazyaka ane kAma pUratI mAhitI phelAvavA temaja vakhatovakhata Arogyapradazana bharI lokamata keLavavA ane te pAchaLa jarUrI kharca karavA A pariSada sarakArane, jIllA ane tAlukA loko ane yunisipAliTine vinati kare che. (12) sahakArI maMDaLIo gujarAtanAM moTAM zaheromAM madhyama varga ane garIba varganA lokone rahevAnAM gharonI ghaNI achata che ane keTalAMka kuTuMbane manuSyanA raheThANane taddana nakAmAM evAM gharomAM rahevuM paDe che. A avadazAne lIdhe prajAnA Arogya ane samAjajIvana upara mAThI asara thayelI che evuM A pariSadanuM mAnavuM che ane te sthiti dUra karavA mATe sahakArI dhoraNa upara hAusiMga sosAiTIo sthApavAmAM madada karavAne agara khullA vistAromAM tevA varganA loko mATe ArogyavALAM gharo baMdhAya tevI bIjI koI yojanA karavAne mIlamAleka, myunIsipAliTIe, sarakAra, dhanike ane samAjasevAne vinati kare che. (13) Arogyabhavano atrenAM Arogyabhuvana (seneToriyamsa)nA vahIvaTa ane dekharekhamAM keTalIka khAmIo dAkhala thavA pAmI che, evuM A pariSadanuM mAnavuM hovAthI nIcenA gRhasthonI eka samiti nImI, A pariSada e samitine A Aregyabhavano sAcAM Arogyabhavano thAya te mATe zA sudhArAvadhArA karavA Avazyaka che, te sUcavavA ane te saMbaMdhI pitAno riporTa traNa mAsamAM raju karavA vinati kare che - 1-Do. jI. Ara. lavalakara, 2-De. sumaMta mahetA. 3-rA. maNilAla maganalAla abhecaMda. (14) sevAmaMDaLabaMdhAraNa 1-AkhA prAMtamAM samAjasevAnuM kAma sArI rIte ane yojanApUrvaka thaI zake, ane judI judI saMsthAo sAthe ekatra joDAI, sahakAra karavAnuM banI zake te mATe "gujarAtasevA maMDaLa" sthApavA ane tenuM baMdhAraNa vagere ghaDI kADhavA; 2-samasta gujarAtamAM sArvajanika ane sevAkArya karatI saMsthAonI eka DirekTarI, tenA viSe banI zake teTalI mAhitI bhegI karI, taiyAra karavA ane 3-vividha prakAranA prajAjIvanano vikAsa thaI tenI saMghaTita ane vyavasthita khIlavaNane piSaka evI evI jUdI jUdI pravRttio mATe nANuM TrasTa tarIke svIkArI, te te pravRttio svataMtra rIte yA pitAnI jAtidekharekha nIce upADI levAnuM kArya kare evI eka saMsthA Avazyaka che. te vize ghaTatuM kArya karavAM, A pariSada nIcenA grahonI eka kamiTI nIme che - 1-pramukha sAheba zrIyuta amRtalAla Thakkara, 2-leDI vidyAbahena, 3-DA, sumaMta mahetA, 4-rA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 zubhasaMgraha-bhAga pAMcame motIbhAI na. amIna, maMtrIo-rA. gaNeza vAsudeva mAvalaMkara ane rA. hirAlAla tri. pArekha. (15) aMtyajamaMDaLo aMtyajonI keLavaNI, vasavATa ane sudhAraNuM tathA temano darajajo vadhAravA arthe gujarAtamAM dareka jillAmAM aMjamaMDaLo sthApavA vyavasthApUrvaka prayatna thavA ane temanuM manuSyatva khIlavavA pUrepUrI tajavIja karavA A pariSada, samAjasevAnA kAryamAM rasa letAM sau bhAIbahenane Agraha kare che ane sarakArane vinati kare che ke "DipreDa kalAsIsa"ne mATenI badhI savaDatA. mAtra aspRzya kemane mATeja rAkhavI. (16) pachAta yA dalita kemone uddhAra gujarAtanI pachAta kema jevI ke-bhIla, nAyaka, codharA, gAmIta, daiDiyA vagerenI keLavaNI, vaidyakIya madada, audyogika zikSaNa ane dhArmika upadeza Adi prattidvArA sevA karavA mATe jyAM jyAM tevA lokonI vastI hoya tyAM tyAM Azramo vagere sthApI temane unnata dazAe lAvavAnI jarUriyAta A pariSada svIkAre che ane dareka jillAnA sthAnika samAjasevake ne te dizAmAM pagalAM bharavA AgrahapUrvaka vinati kare che. (19) moTI uMmaranAM strIpuruSonI keLavaNI akSarajJAna e prajAne keLavaNI ApavAnuM uttama sAdhana che. ApaNA dezanA 69gye ApaNo deza akSarajJAnamAM bahuja pachAta che. kamI mAM kamI vastInA pramANamAM seMkaDe 25 TakA bALake akSarajJAna temaja bIjI keLavaNI levAne zALAomAM abhyAsa karatAM hovAM joIe; tAre ApaNA dezamAM vastInA pramANamAM seMkaDe 4. ra TakA bALake zALAomAM bhaNatAM joIe chIe; eTale 15 bALakomAMthI mAtra 4 bALake zALAmAM bhaNe che, bAkInAM 11 bALako koi paNa jAtanI keLavaNI lIdhA vinA potAnuM amUlya manuSyajIvana vyatIta kare che. AthI jemane lakhato vAMcatAM. nathI AvaDatuM teone bIjA sAdhanaThArA keLavaNI ApI jema bane tema dezamAMtha, ajJAnarUpI bhayaMkara aMdhakAra dUra karavAnuM A pariSada Avazyaka dhAre che ane tene mATe nIcenAM sAdhano dvArA janamaMDaLamAM keLavaNIne phelAvo karavA sevakane khAsa sUcanA kare cheH 1-Arogya, nAgarikonA dharma, samAjamAM dAkhala thaI gayelA kharAba rivAje, dharma vagere viSaya upara moTI uMmaranAM strIpuruSe mATe bhASaNa-banI zake tyAM mejIka lenTarna tathA sanemAnI madadathI ApavAnI goThavaNa karavI; jethI bhASaNonI sArI peThe chApa sAMbhaLanArAo upara paDe ane tenI sArI asara thAya. 2 -strIone mATe beparanA varga kholavA ane tyAM strIupayogI zikSaNa ApavuM. 3-kArIgare tathA majuriyAta vargone mATe temane akSarajJAna tema bIjI keLavaNI ApavAne rAtrizALAo lAvavI. 4-jemane sahejasAja vAMcatAM-lakhatAM AvaDatuM hoya tevAone mATe pharatI lAyabrerIodvArA upayogI jJAna prApta karI zake. pa-ane banI zake tyAM jJAtimaMDaLe ubhAM karI te dvArA prayatna karavA. A uparAMta A pariSada lokala boDaeN, myunisipAlITIo temaja dhanADhayane AgrahapUrvaka vinati kare che ke, temaNe vadhAre ne vadhAre pramANamAM gAmaDAMomAM tema zaheromAM jyAM majuriyA tathA pachAta vargonI vastI che tyAM strIone mATe baporanA khAsa vargo tema pakSone mATe rAtrizALa e kholavI. (18) A pariSade pasAra karelA TharAvane amala karavA sArU tathA te TharAne hetu saphaLa karavA sArU je je kArya karavuM paDe te sArU, A pariSadanI nIce mujaba, kArobArI samiti nImavAmAM Ave cheH 1-pramukha sAheba. 2-leDI vidyAbahena. -DaoN. sumaMta mahetA. 4-De hariprasAda vI. dezAI. 5-zrI. motIbhAI narasiMhabhAI amIna. 6-rA. dayAzaMkarabhAI zukla. 7-rA, hIrAlAla tri. pArekha. 8-rA. vAsudeva mAvalaMkara. 9-rA. rohita mahetA. 10-mIsa AI. ena. bhAgavata. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ navarAtrinA zakti preraka divase 341 143-navAravinA zaktipreraka divaso tahevArone rASTrIya Aropa ! navarAtrinA divase eTale nUtana zakti preraka divaso. khetIvADInA kAryamAMthI paravArelA bhAratIo e na prANavaMtA divasomAM pitAnAM biMTIe laTakatAM hathiyAro tarapha pharIthI najara nAkhatA, uchaLatA jIgare talavAre ne tIra, bhAlAo ne sAMga, kaTAra ane jamaiyA, jaMjALo ane baMduka upara vaLelA kATa ghasI kADhatA, nava divasanI e zaktipUjAnAM pradarzana vijayAdazamIne divase karavA. abAlavRddhanAM ToLAM ne ToLAM gAmane jhAMpe jatAM ane zaktinA pradarzananA aneka prayogo tyAM batAvavAmAM AvatA. ane pachI tyArathIja e kIrtibhUkhyA koDIlAo thanathanathI joDalIo ThekAvatA, zirapAlamAM hadevAe nI guMthelI nRtana javArAnI yazakalagIe laTakAvatA, maherachAone mUrtimaMta karavA rAkhelanAe ja agAu mRgayA ramavA upaDI jatA. tyAM emanI madaInAM pANI mapAtAM. mRgayA ane varAhonI vAMse mAthAM mUkIne ane choDI mUkatA. kSatriyonI sAthe bAlasiMhasamAM kizora kumAre paNa pitAnA bAhubaLanI parIkSA ApavA jatA. e dahADe to nehathI jenAM haiyAM chalakI jatAM hoya evI mAtAo, svahasteja keDIlA. kizora kumArone khabhe dhIMgI DhAla bAMdhatI ane kamarapaTAmAM pANIdAra talavAra laTakAvatI. bApabeTAne paNa na dhAre e vI havA sAthe harIphAI karatI gheDalIe caDhIne kumAra mRtyu sAthe khelavA nIkaLI paDe tyAre ullAsathI mAtAo mamatAbharI najare tenI pITha dekhAya tyAMsudhI jaI rahetI. tyAre e mAvaDInI AMkhamAMthI gauravanI-saMtoSanA jIvananI dhanyatAnI je tejadhArAo varasatI, e virala paLe jovI te hiMdusthAnamAM to lagabhaga Aje azaya thaI paDI che. khAsa karIne gujarAtamAM to e donA kyAranAya duSkALa paDI gayA che. Aje to navarAtrinA divase tAboTA vagADIne rAsaDA gAvAnA vAyaDADAmAMja pUrA thAya che. e zaurya ane sAhasanA divase AthamyA te AthamyAja, AjanuM gujarAta lagabhaga enAM pUrAM smaraNae bhUlI gayuM che. bhalabhalA paDachaMda puruSe paNa hAthamAM dAMDiyA laIne Amatema kUdAkUda kare ke moTA sUre paDavenI paNa prIta ghaDI ghaDI bhUvA re evA kazAka garabAo moDI rAta sudhI gAI gAI. dazerAnI sAMje samaDI pUjA karIne DhIlA pagale pAchA AvI. navarAtrinA zakti meLavavAnA divase veDaphI nAkhatA joIne kayA navayuvAnane dilagIrI nahi thAya ? paraMtu jUnA kALanA jarjarita manodazAnA juvALa have osaratA jAya che. jIvatAM muDadAM jevI dazA mATe have ApaNane potAne zarama thavA lAgI che. parataMtratA ApaNAM haiyAMmAM zalyanI mAphaka khUMcavA lAgI che. pratidaye Aje navI mahecchAo prakaTI che. eke eka juvAnI navAM navAM svapnamAM jovA maLe che. AsapAsathI paDatA paDadhAthI enAM romeroma pharapharI uThe che. ane zuM te vakhate paNa gujarAtanA navajuvAno navarAtri ane dazerAnA utsavanI upara, vaLI gayelI gulAmI ane kAyaratAnI rAkha ukheDI nAkhavA tatpara nahi bane ? cInanA, turkastAnanA, IjIptanA, IrAnanA ane aphaghAnIsthAnane navajuvAnonA jaMganI vAta sAMbhaLIne gujarAtane navajuvAnone pitAnI kaMgAliyata viMchInA DaMkhanI mAphaka vedanA mApe che. gaI kAlanIja vAta-pelA dUdhayA dAMtavALA aphaghAna chokarAono kAphalo muMbaInA kanArethI turkastAna javA upaDI gayo, tyAre e bahAra pADozIone maLavA muMbaInA aneka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 zubhasaMgraha-bhAga pAMcama raMgI navajuvAno keTalA badhA talasI rahyA hatA ? ane temAM keTakeTalA gujarAtI yuvake hatA ? X e vakhatanuM rA0 jayakaranuM bhASaNa " ApaNAmAMthI A aphaghAna bALakanI mAphaka mAtRbhUmi mUkIne agIAra agIAra varSa lazkarI tAlIma levA paradeza javA keTalA taiyAra che?' e emane prana ane "ame badhAja' e navayuvakone uttara e zuM batAve che ? jo e prazna navayuvakonA hRdayamAMthI sAcIja rIte nIkaLyo hoya te to navarAtrinA divasene je kAco mahimA che tenuM ja ApaNe anukaraNa karavA mAMDIe. ApaNA jIvananAM aneka aMgenI mAphaka ApaNA tahevAra upara paNa aneka varSonI gulAmIne lIdhe jItAno kATa vaLI gayo che. e kATane khaMkherI kADhIne, ApaNu prajAkIya tahevAranI ujavaNImAM mULabhUta parivartana karI nAkhIne temAM viplava karavAnI jarUra che. ApaNuM pratyeka tahevAranI yojanA rASTrIyatvanI khIlavaNInI, RtuonI majhA mANavAnI ane sAthe sAthe taMdurastInI daSTie karavAmAM AvI che; paraMtu atyAre e badhIja vAto ApaNe bhUlI gayA chIe. utsavonI ujavaNI eTale tophAna, mastI, AnaMda. ene badale ApaNA jUnA mANasoe temAM aneka goTALA karyA che te navAoe keTalAka suMdara utsavane kevaLa bhASaNIA banAvI. devAnIe bhUla karI che. e baMne bhUlo sudhAravI te navayuvakanuM kartavya che ane tene AraMbha karavAmAM have vadhu vilaMba karavAnI jarUra nathI. x navarAtrine utsava eTale mAtRbhUmine utsava. prAcIna kALe AvI pratyeka kalpanAonI pAchaLa dhArmika vAtAvaraNa khaDuM karavAno rivAja hato ane te kALe enI jarUra paNa hatI-haze. (jo ke e vAtAvaraNe ekaMdare to bhAre nukasAna ja kareluM che, paraMtu atyAre evA dhArmika vAtAvaraNathI ApaNA utsavane maDhI levAnI jarUra nathI. hAlanA avasare e usane rASTrIya AropavuM eja jarUranuM che. chatAM e jUnA dhArmika vAtAvaraNamAM paNa DekiyuM karatAM sahaje samajI zakAya tema che ke, tenI pAchaLa rahelI bhAvanA kevaLa zaktinI khIlavaNInI ja che. mAtA, mADI, jananI eTale zaktine ja avatAra; evI prAcIna punI kalpanA hatI. zivAjI jevA rASTravIra Alamamazahura "bhavAnI" ApanAra zaktinI pAchaLa je kapanA rahelI che tevIja ka95nA bIjI devIonI pAchaLa paNa rahelI che. kAlI, aMbA, mahiSAsuramardinI, caMDikA, cAmuMDA, durgA e badhI zaktionI pAchaLa rahelI bhAvanA kevaLa zaktinI ane zaktinI ja hoya che. prajAvargamAM ane prajAkalyANamAM upayoganAM pazuomAM trAsa phelAvanAra asura samUhanA mada maMda karanArI e tamAma zaktio che; hajharatI jIbha, mAnavamAthAnI mALa, paga nIce chuMdAta daitya, evI bIvALI kALI juo ke siMhanI svArIe caDhelI duzmananAM haiyAM bhedatI caMDikA juo. enuM vikarALa svarUpa, enI pracaMDa zakti, enI akhUTa hiMmata, enuM athAka zaurya, e badhAM Amavargane maunavANImAM samajAvavAnA prayAsa che. e kalpanAne tANe ane vANe kalpanA karanArAoe te yuganA mAnavIo. mATe zaurya ane cetanane ja gaMdhyAM che.. ane e zauryanI pratimAo kadI paNa tAboTA pADavAthI, rAsaDA gAvAthI, samaDI pUjIne pAchA vaLavAthI khuza thAya kharI ? jUnAmAM jUne rUDhirakSaka paNa e vAta mAnavA taiyAra nahi thAya, te navIna kema thAya ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka isAI mahilA kA pavitra sakalpa 33 e nava nava divasanAM tapa khIjA kazA mATe nahi paNa zakti, zakti ane zaktinIja prApti mATe nirmAyAM hatAM. e divaseAmAM ghera ghera ane gAme gAma thatA yajJa khIjuM kaMija nahi paNa rASTrasevAnAja yajJa hatA. e yajJamAM apAtAM balidAnA raNavATe sIdhAvatA kesarabhInAene mATe zubhecchAo preranAra preraNAe hatI. nava nava divasa zaktinI pUjA karI rASTrasevAnA yajJamAM saMkucita bhAvanAnAM balidAna ApI, vijayAdazamInA vijayadivase raNuduMdubhIe gaDagaDAvatA, tija nija gAmanI sarahada oLaMgatA navayuvakeAnI kalpanA karI ane AnI samaDIpUjA karIne pAchA AvatA DhIlA DhIlA prasa`gane tenI sAthe mUkA. pachI jarA vicAra te karA. gujarAtamAM ghere ghera ane gAmegAma navarAtrineA maheAtsava ujavAya che, paNa chUTaka chUTaka mAtra garabA gAvA pUratAja sau ekaThA thAya che. have chUTaka chUTaka rahIne kAma karavAnA yuga nathI rahyo. tamAma chUTA maNakAne rASTrabhAvanAnA ekaja taMtue guMthI kADhIne sathabaLathI kA karavAnA hAlanA avasara che. e vAta vicArI laine, khaMgALIenI mAtRpUjAnI mA, mahArASTravAsIonA gaNezAtsavanI mAphaka, yuktaprAMtavAsIenA vedapracAra saptAhanI mAka gujarAtIoe gAmaDe gAmaDe ane zahere zahe, navarAtrinA utsavane rASTrIya utsavanuM svarUpa ApI, temAMthI jUnA vahema, rUDhi ane daivIpaNAnA tamAma azAne dUra karI ne kevaLa ekaja dRSTieane te zaktinI prAptinI-te tahevAranI upayogitA vadhAravI joie, X * X X gujarAta paikAnI najare zrImaMta che, vyApAraudyoganI dRSTie tAlevata che; paNa zArIrika zaktinI dRSTie ghaNuMja nina che. purANIbhAe jevAnA prayAseA raNavagaDAmAM lIlI vIraDI jevA che; paraMtu evA prayAseAne khUba ane khUbaja khIlavI khIlavIne gujarAte zArIrika zrImaMta thavAnI jarUra che. e vAta navarAtrimAM zaktija ApaNane barAbara zIkhavI zake tema che. ( dainika "hiMdusthAna"nA eka aMkamAM lekhakaH-zrI. samAjasudhAraka ) 144 - eka IsAI mahilA kA pavitra saMkalpa amerikA ke eka baDe bhArI dhanika kI putrI ne yaha puNya-pratijJA kI hai ki maiM apanA yahu sArA jIvana kADhiyAM kI sevA meM hI vyatIta karUMgI. saMsAra meM isa prakAra ke niHsvArthIsevA-bhAva ke dRSTAMta milane yadi asabhava nahI, te| durlabha avazyameva hai. isa pavitracaritrA bAlA ne sAMsArika sukhAM mukha meDa kara isa suMdara sevAbhAva kA jo vrata liyA hai, usake liye ve badhAi kI pAtra hai. ApakA nAma hai misa elAme Tara. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamA 145 - zrIkRSNArjuna - yuddha "duSTa, pApI, ca'DALa ! ATalI hada sudhInuM tArUM sAhasa ! " prabhA ! zAMta thAe. gaMdharvarAja citrasena irAdApUrvaka nathI thukyA. teezrI teA sahapatnI gaMgAjImAM snAna karI vimAnamAM IMdraleAka tarapha prayANa karI rahyA che. sabhava che ke, uparathI ajANatAM te thukyA hAya ! ane tenA chAMTA aMjalimAM paDayA hoya ! e aparAdha bhUlathI thai gayA che ! prabhe! temane kSamA kare.'' "nahivatsa ! citrasenanI e madAMdhatA che. rAjyAhakArI maMdrane tyAM rahI e paNa ahaMkArI anya che. jyAMsudhI tenA gaMnuM khaMDana na karUM tyAMsudhI tenA ahaMkAra utaravAnA nathI. citrasenane kyAM khabara che ke te gAlava' munineA aparAdhI che. bhaktirUpI amRtathI pajiMtra karelI bhAgIrathInA jaLanI aMjalimAM thuMkI eNe mahAna aparAdha karyo che. e kRtya kSamApAtra nathI. netenI zikSA maLavIja joie. cAle, te mATe ApaNe zrIkRSNacaMdra pAse jaie ane tene daMDa ApIe." eTalu kahI gAlava munie peAtAnA ziSyane laine dvArakApurI tarapha prayANa karyuM. je samaye gAlava RSi zrIkRSNajIne maLyA, te samaye baLarAma, sAtyaki tathA nAradajI tyAM kheThA hatA. sarve e gAlava RSine yathAyeAgya mAna ApI satkAryo te temanA AgamananuM kAraNa pUchyuM. gAlavaRSie paNa pAtAnI atha ti kahI saMbhaLAvI. tethI zrIkRSNacaMdra paNa saheja krodhita thayA ane AvezamAM AvI kheAlI gayA ke RSirAja ! je Apa tene kAla saMdhyA sudhImAM kSA nahi Ape te avazya hu' tene mArI nAkhIza. e mArA aMtima nizcaya che." e sAMbhaLI nAradajI eTalI uThayA ke, "prabhu ! jo citrasenane potAnA aparAdhanI khakhkhara paDaze te te avazya pazcAttApa karaze. tene eka najIvA aparAdha mATe prANadaMDa ApavA e anyAya che. RSirAja te tene kSamA nahi kare, eTale tamAre tamArI pratijJAnusAra tene sahAvAja joize. teA huM Apane vinavu chuM ke, nyAyadharmAMnA pAlanamATe tamAre e pratijJAnA bhaMga karI tene kSamA ApavI joie." 'deviSe ! e asaMbhivata che. citrasenane huM avazya mArIza. kSatriyanI pratijJA ekaja hoya ! '' "prabhA ! ema na kare. ApanI pratijJA hu` pUrepUrI rIte samaju chuM. mahAbhAratanA yuddha vakhate zastra dhAraNa na karavAnI Ape pratijJA lIdhI hatI,ne zuM te pratijJA Ape pUrI pALa hatI ke ?'' deviSa ! e samaya jUdA hate!. A samaye jarUra citrasena mArA hAthathI sahArAze vizvanI kAi paNa zakti mArI e pratijJAnI ADe AvI zakaze nahi." nAradajIe kRSNacaMdrane dhaNuM ghaNuM samajAvyA, paNa te ekanA enaja thayA; tyAre zrI. kRSNacaMdranA sattAnA madane teDavAnI nAradajIne icchA thai. pariNAme kAi ne kASTa prakAre citrasenane khacAvavAnI pratijJA nAradajIe lIdhI. citrasenane jyAre A khane pratijJAonI khabara paDI tyAre te vimAsaNamAM paDaye. teNe IMdra ane varuNAdi devanI sahAyatA mAgI; paNa zrIkRSNacaMdranA zatrune kaiAie sahAya na ApI. citrasena pAgalanI mAphaka ahIMthI tahIM sahAya mATe rakhAyA; paraMtu kAI paNa kANethI tene sahAyatA na maLI. chevaTe nirAza thai, zrIkRSNa jevA zatrunA hAthe maravA karatAM, gaMgAjIne Azare levA teNe ceAgya dhAryo ane sUryodaya thatAM pahelAM AtmahatyA karavAne e bhAgIrathItaTe jaI pahoMcyA. kapaDAM utArI jevA te gaMgAjImAM paDavA jatA hatA tevAja dUrathI eka avAja saMbhaLAyA. e yuvAna! AtmahatyA e bhayaMkara aparAdha che." e avAja kayAMthI AvyA ? te jevA citrasene pAchuM pharI joyuM te tenIja pAse bhi MjAyela kapaDAM paherI eka apUrva tejasvinI devI UbhI che. yuvAna ! kayA kabje karIne tuM AtmahatyA karavA tatpara thayA che ? tuM kANu che ne kyAMthI Ave che ?" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkRSNA na-yuddha 345 deva! huM gadharAja citrasena ; chatAM A samaye nirAdhAra chuM. mAre mAtA bhAgIrathInI gAda sivAya baLane AzareA levA have nathI rahyo. brahmAMDamAMthI dharmanuM astitva naSTa thayuM lAge che, jANe saMsAranI mAtAe vIra putrAja prasava karavAnu cheADI dIdhu hAya !" gaMdhava rAja ! vIra mAtAone doSa na de! huM tane AzareA ApavA taiyAra chuM. kahe vatsa ! kahe. tArA du:khanuM kAraNa mane kahe!'' "mAtAjI ! huM RSirAja gAlavane aparAdhI chu.. prAtaHsamayanI temanI aMjalimAM bhUlathI huM abhAgInuM thuMka jai paDayuM. A eka najIvA aparAdhane daMDa devA zrIkRSNadre Aje sAMjasudhImAM mArA saMhAra karavAnI pratijJA lIdhI che. AkhI sva`purInA devene maLI cUkyA, paNa kAe mane sahAyatA na ApI-sAhasa na karyuM. chevaTe huM bhAgIrathI taTe AtmahatyA karavA AvyA." "vatsa ! phikara na kara. kRSNacaMdra jene saMhAra karaze tene bacAva tenIja bahena karaze, samaya gheADeA che. e bhAieja mane zikSaNu ApyuM hatuM ke, nirAzritAne Azraya ApavA e AryAMnuM pradhAna kartavya che, gaurava che. astu. tenI zikSAja AvInarane bacAvaze. e mATe jo bhAI sAthe yuddha karavu paDaze te te mATe paNa huM taiyAraja hyuM. mAranAra karatAM bacAvanAra meTA che, tenA AtmA praLa che." eTaluM vicArI e yuvatIe kahyuM ke "vasa citrasena ! je A vizvamAM tane kAe AzA na ApyA. tethI ema na jANavu ke pRthvI nakSatrI thai che, vIrazUnyA thai che, dhama naSTa thayA che. Ava, vatsa ! Ava. jyAMsudhI mArA zarIramAM raktanuM eka paNa biMdu che tyAMsudhI huM tArA sahAra nahi thavA dauM'' yuvatInI AvI vIratAbharI vAtA sAMbhaLI citrasena avAk banI gaye|. Azcaya ane vismayatAthI teNe yuvatIne pUchyuM ke mAtA ! kRpA karI kahezeA ke, Apa kANu che? zuM tame mArI rakSA mATe avataryAM che ?" citrasena ! tArI AzrayadAtA tArA zatru zrIkRSNacaMdranIja ginI, bhuvanavijayI pAMDuputra pAnI patnI ane mahAparAkramI svargIya vIra abhimanyuMnI mAtA subhadrA che. Ava, vatsa ! mAre tyAM Ava! nirbhaya thA." mahelamAM AvI subhadrA citrasenanI rakSAnA upAyeA yeAjavA lAgI. teja samaye arjunajI AvI pahoMcyA. subhadrAne vicAramagna jotAM pUchyuM. priye zuM vicAra kare che?' nAtha! kaMi sUjha paDatI nathI, buddhi bahera mArI gai che, kAryaM kiThana che. Apa dvArA te kArya karavAnI AzA nirAzAmAtra che-hu ja tene pUrNa karIza.' "pAnA jIvatAM chatAM tuM pUrNa karaze? e asabhavita che. priye ! huM pratijJA karU hyu ke, je kAM tuM seAMpIza te huM pUrUM karIza." "nAtha ! citrasenane meM Azareza ApyA che, vitadAna devAnI meM pratijJA karI che, Apa e nirAdhAranI rakSA kare." priye ! A zuM ? pAMDave kadI paNa zrIkRSNacaMdra sAthe yuddha Adare kharA ke ? AvuM sAhasa tuM karIja kema zakI ? A te! suDI vacce sApArI jeve ghATa thayeA. have zuM karavuM? zrIkRSNacaMdra sAthe yuddha! magaja bahera mArI jAya che-vizva Aje mane DeAlatu dekhAya che.' "nAtha ! vIranAM vacana AvAM na heAya ! Apa khAjue raheA. je sAhasa karyuM che te meM kayuM che. mArA prANa che tyAMsudhI huM tene bacAvIza. huM mArA dharmane tilAMjali nahi ApI zakuM. meM kSatriyadhama nuM pAlana kayuM che-nirAzritane AzA ApyA che. eka pratijJApAlana mATe huM bhAi sAthe vaira bAMdhIza, brahmAMDa ADe Avaze te tene paNa bhedI nAkhIza. mahAbhArata yuddhamAM vijaya meLavavA sahele che, paNa hRdaya para vijaya meLavavA kaThaNa che. te Apa tenI rakSA na karI zake! ema hoya te ApanAM zastra mane Ape, huM te dhAraNa karIza.'' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo subhadrAnI A vIravANI sAMbhaLI arjunacha kartavyapakSe ArUDha thayA ane pitAnI pratijJAnA pAlana arthe kahyuM ke "nahi priye ! A gAMDIva ajunanA ja hAthamAM raheze. huM tArI AjJAne pUrNa rIte pALIza. citrasenane saMhAravA zrIkRSNa te zuM paNa kadAca yamarAja Avaze te paNa gAMDIvadhArI arjuna, te sarvanA garvanuM khaMDana karaze." jyAre A samAcAra baLadeva ane zrIkaoNacaMdrane maLyA tyAre teo maryamAM paDayA. tarataja baLabhadra krodhamAM AvI jaI ajuna upara eka patra dUtadvArA ravAnA karyo. emAM lakhyuM hatuM ke, ApaNuM mitratAne yAda karIne A bAbatamAM tame vacamAM paDazo nahi. je nAhaka paDaze te tenuM pariNAma bhayaMkara Avaze. paraMtu ajune to yuddhane ja paDakAra karyo. - pachI te kahevuM ja zuM? bane taraphathI yuddhanI mahAna taiyArIo thavA lAgI. banne pakSanA ddhAo samarabhUmimAM ekatra thayA, mahAyuddha jAmyuM, vIranAM tIra chUTavA lAgyAM, kharekhare raMga jAmyo; eTalAmAM zrIkRSNa ane arjunano mukAbalo the. baMne premabharI najare maLyA. draSTimAM vera na hatAM. arjunacha bolI uThayA ke "bhagavad ! mahAbhAratanA yuddhathI A prasaMga vikaTa che." "ajuna ! tene mATe tuM ciMtA na kara. gAMDIva ane sudarzana ekabIjAthI utare tema nathI. Ava, ApaNA hRdayamAM mitrabhAva rAkhI pratijJAthe zatrubhAve laDIe. gItArahasyanA jhaMkArathI jagatItala dahalAvIe." A sAMbhaLI ajuna yuddha mATe taiyAra thayA. banne bAjuthI zastronA prahAra thavA lAgyA. aGganaja dhAyala thaI mUrNita thayA. zrI kRSNacaMdra zastra mUkI daI arjunachane godamAM lIdhA. thoDI vAra pachI arjunajInI mUccha zamI gaI. teo bolyA "huM kyAM chuM? zrIkRSNacaMdranI godamAMja ! dhikkAra che mane-kSamA kare, mitra! A samarabhUmimAM tame mArA zatru che. AvuM vartana na zobhe!" ema kahI arjunajI pharI vAra taiyAra thayA. A vakhate arjunajIe bhayakaMra bANa kADhI paNacha para caDhAvyuM ane zrIkRSNane kahyuM ke "bhagavAna ! sAvadhAna ! A samaya huM pazupatAkAprayoga AdarUM chuM." ema kahI arjunacha bANa choDavAnI taiyArIpara hatA tevAmAM ja nAradajI bIjA RSio sAthe "gAlava" nimitte AdarAyelA yuddhamAM AvI upasthita thayA. RSionA samarabhUmimAM AvatAM vAraja yuddha baMdha thaI gayuM. saMsArapralayakArI A yuddhane baMdha karavA mATe RSi gAlave citrasenane vaNamAgI mAphI ApI.. have ? yuddha baMdha thaI gayuM. cArebAju harSanAM duMdubhI vAgI rahyAM. zrIkRSNacaMdra, arjunajI, nAradajI ane subhadrA cArenI pratijJAo pUrNa thaI. citrasenanA prANa bacyA. pralayakArI saMsAra ekAeka zAntinA AgAra banI gaye. (tA. 28-8-29 nA "hiMdu"mAMthI). Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ saphiyAM kA mata aura vedAMtana 146 - sUphiyoM kA mata aura vedAMtadarzana 347 bhArata meM aisA kauna puruSa hai jo vedAMtiyAM ke 'sarve tvinuM prasa' ke mUlamatra se anabhijJa hA. vAstava me' Isa mUlamatra ke upAsaka aura pUjArI kisI na kisI rUpa me pratyeka mata meM pAye jAte haiM. hAM, tanA satya hai ki dUidha kI apekSA anyamatAvalakhiyeAM me aise mahAtmA kI saMkhyA bahuta kama hai, jaba manuSya kA mana pUrNatayA parAMpatA ii agAdha bhakti meM lIna he jAtA hai teA use paramAtmA ke atirikta saMsAra meM kucha nahIM dIkhatA. vahu sakha bhedabhAveAM kA bhUla jAtA hai. use ti pAMti, puruSa strI, pazu pakSI, jIva jaMtu, manuSya pazu, jala thala, cara acara, sthAvara jaMgama-sabameM samAnatA dIkhatI hai aura brahma kI sattA kA AbhAsa hAtA hai. yadi aisA hAtA hai tA kayA Azraya kI bAta hai ? kayA hama pratidina nahIM. dekhate ki eka sAdhAraNa manuSya dhana kamAne me aisA lipta hA jAtA hai ki vaha apane pratyeka kArya aura zrama ka! phUla camakatI cAMdI aura damakate sauneka rUpa meM prApta karanA cAhatA hai? vaha apane mitro kA dhana kI vRddhi kA eka sAdhana, aura apane parivAravAlAM kaiA dhana kI nahatI hui nadI me caTTAna ke samAna rUkAvaTa samajhatA hai. sArAMza yaha hai ki manuSya jaba kisI kAya meM vizeSa sata hA jAtA hai. te! kira use zeSa duniyA kI kucha sudhI nahIM rahatI. aise hI sUpI lega bhI paramAtmA ke prati asIma vizvAsa aura dhAraNA rakhanevAle vizvapremI samudAya meM se hai. sUrI isAyAM kI nAM vicArAM meM sakA aura musalamAnAM kI nAMkhuM adhavizvAsI aura kaTTara nahIM hote. ve hiMdU ke udAra dharmAM aura vizvaprema ke mAnanevAle haiM. unakA dharmAM sAimata ke bhrAtRbhAva, bauddha dharma kI ahiMsA, musalamAnI mata kI ekatA aura hiMdU dharma kI udAratA ke uttamAM kA sa MmizraNa hai. sarphiyeAM meM aneka dArzanika, kavi, sAdhu aura dharmI para lidAna heA jAnevAle vIra utpanna ye haiM. sUkriyAM me sabase baDA dArzanika gAlI huA hai. gAlI janma se musalamAna thA. vaha apane viSaya meM likhatA hai ki baDe baDe eka dina mere mana meM vicAra AyA ki samasta sapatti kA tilAMjali denA cAhiye. vaha kahatA hai-maite karmI para dhyAna diyA / mujhe mAlUma huA ki sabase mukhya vidyAdAna aura adhyApana ka` hai; paraMtu jisa kSaNa mujhe yaha vidita huA ki maiM kucha aisI vidyA kA ravAdhyAya kara rahA krU' je mekSa kI dRSTi se sArarahita hai teA mere Azcarya kI sImA na rahI. jaba maiMne yaha vicAra kiyA ki dUsaroM kA krisa nimitta upadeza karatA teA mujhe jJAta huA ki vAstava me izvarIya kama karane ke sthAna meM maiM akha taka yaza aura khyAti kI nika kAmanA prerita thA. eka era sAMsArika tRSNA mujhe bakheDe me' DAlanA cAhatI thI, dUsarI ora dha kI dhvani mere kAna meM kaha rahI tha! 'uMDA uddeza, tumhAre jIvana kA aMta nikaTa A rahA hai aura tumhe abhI lakhI yAtrA karanI hai. tumhAre kalpita dAna kA ahaMkAra mithyA hai. yadi tuma Aja baMdhana kATanA nahIM cAhate te kakha kATage" gAlI ke mana para dana vicAreAM kA aisA prabhAva paDA ki usane uccapada ke lAta mAra dI, dharmAcA kA Asana tyAga kriyA aura sIriyA calA gayA. vahAM ratu kara usane de va tarka Atmika jJAna prApta karane kA prayatna kriyA; paraMtu usakA prayAsa niSphala huA. aMta me' usane sUkriyAM kA Azraya liyA aura maneAvAMcchita phala pAyA. kriyAM se usane mana kI zuddhi ke upAya aura IzvarArAdhana ke mA sIkhe. kahA jAtA hai ki jisa samaya gAlI marane lagA te! usane apanA kena maMgavAyA, usakA denAM hAtheAM meM le karI cumA, apanI AMkhAM se lagAyA aura aMta meM apane paira phailA ka leTa rahA phsa prakAra usakI mRtyu huI. gAlI likhatA hai ki "sakriyoM ke jIvana se adhika suMdara, unake sadvyavahAra se adhika zlAdhanIya aura unake sadAcAra se adhika pavitra kASTa vastu nahIM hai. unakA uddezya viSayAM ke kaThera baMdhana se mana ke mukta karanA aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 zubhasa'graha-bhAga pAMcamA khUrI vAsanA aura saMkalpa vikaAoM se mana kA bacAnA hai. tAki zuddha hRdaya me` kevala paramAtmA ke khAsa aura usake ArAdhana ke liye sthAna hai| sake." sUphI kaviyoM meM phirasa kA jalAluddIna agraNI hai. usake atirikta zAha latIpha aura ekasa Adi kai surI kavi siMdha meM hue haiM na mahApuruSoM kI taMtrI me' kevala eka svara thA aura vaha ravara kevala prema aura vizvaprema se sabaMdha rakhanevAlA hai. sIsAdhu aura sIdha vArAM me ibrAhIma aura zamsa tabreja kA nAma vizeSe llekhanIya hai. ibrAhIma te apanI paitRka sa patti cheDa kara jJAna lAbha karane kA kahina tapasyA kI thI. mahAtmA buddha ka nAMi usane bhI pahale apane ko~para dRSTi DAlanA Avazyaka aura mahattvapUrNa samajhA. bahuta se isAi bhI zamsa tabreja ke ziSya the. ve usakA musA dAuda aura isA ke samAna pUjate thai aura usakI anyAyapUrNa dayA aura dharmAMdhatAjanita pADapara rAte the. yAM me rabiyA nAma kI eka bhaktA strI hui hai. yaha bhAre yahAM kI mIrAMbAi ke samAna bhagavAna ka ArAdhanA me apanA samaya vyatIta karatI thI. 'mIrAM rAma kI dulArI' isa tApa ke vicAra rabiyA bhI prakaTa kriyA karatI thI. vaheM kahatI thI ki mujhe apane zarIra para koi adhikAra nahI hai maiM te kevala usakI (paramAtmA ) . sa kAraNa usake prati mujhe avizvAsa aura abahA nahIM dikhAnA cAhiye. ina saba sakriyoM kI jIvanI kevala eka sat cit aur AnaMda kI kheAja meM bItI. eka sthAna para jalAluddIna rUmI zamsa tabreja se pUchatA hai " e mitra! batAe, vANI kA kayA uddezya hai ?' taeja uttara detA hai "paramAtmA." mana, buddhi, vacana aura kAyA saba usakI kheAja me lage huM yahAM bhI tU vahAM bhI jimI terI laka tera" isa maMtavya ke mAnevAle Aja usa dhama meM bahuta kama hai ki jisa dharma ke anuyAyI ne isa padma ke likhA hai. para Mtu suqhI isa padyAntata siddhAMta meM aTala vizvAsa rakhate hai. aura kriyAzIla hote hai. yahAM abhiprAya sacce kriyoM se hai, na ka nAmadhArI kriyAM se. kyAMka dehalI ke maulAnA hasana nizvamI bhI ane ApakA sI prakaTa karate hai. sI leAga zaraiyata (musalamAnI dharma graMtha) ke pAbanda nahIM hAte haiM, unakA vicAra hai ki nUra (AtmaprakAza) dvArA Izvaradana ho sakatA hai. hamAre yahAM ke nirvANu AvA mekSa kA nAma unhAMte kna rakakhA hai. gAlI kahA karatA thA ki mujhe Izvara kI sattA kA prakAza IzvarIya preSita AtmaprakAza dvArA huA, naki kisI dhArmika vAdavivAda athavA zAsrA se. IMdriye aura anumAna sa satya kA jJAna karAte me' asama hue. usa prakAza se hI prema kI agni bhaDakane lagI. kabhI kabhI gAlI IzvarIya prema me' pAgala hA jAtA thA, vaha apane sammukha sRSTi ke mahAna sauda kA anubhava karane lagatA thA. use zAka, ciMtA, bhaya Adi ke te vicArane taka kA avakAza na milatA thA. isa Azaya ke rabiyA te nimnalikhita zabdoM me prakaTa kiyA hai Izvara ke prati zraddhA mujhe zaitAna ke prati ghRNA karane taka kA avakAza nahIM detI." saca hai isa vijJAna aura kalAkauzaleAnmatta saMsAra kA adheti se bacAne ke liye aura jAtiyeAM ! ekadUsare kA gannA kATane se rAMkane kra nimitta mUThThI mata athavA vedAMtadarzana ke pracAra kI AvazyaktA hai. bhautika unnati ke aMdhakAramaya jagata meM kaivala Atmika prakAza o satyamA dikhAi paDa sakatA hai. ("bhramara"nA eka aMkamAMthI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 147-liMbu ane tenA upayogo liMbu lagabhaga sarva pAThakapIThikAonI kAmanI vastu che; paraMtu tenAthI je judAM judAM kAma levAmAM Ave che, te sarva kaI jANatAM nathI. tethIja prathama meM liMbunA vIsa upayogo bhAgyodayamAM pAkapAThikAo AgaLa raju karyA hatA.4 te prayogo gRhasthInA kAmamAM paNa upayogI nivaDavAthI bIjA thoDAka upayogo-je mArI jANamAM AvyA che-temane atre A pavAnuM cagya dhAruM chuM. liMbumAMthI bamaNo rasa kADhavAnI eka bIjI rIta -rasa kADhavA pahelAM ja tene thoDIka vAra mATe garama pANImAM bhIMjAvI rAkhavAmAM Ave te bamaNe rasa nIkaLaze. phelA kelIo vagerenA je raMgaberaMgI DAgha cAmaDI upara rahI jAya che, tenA para je lIMbuno rasa roja lagADatA rahevAmAM Ave te DAgha maTI jaine cAmaDI sApha ane suMvALI thaI jAya che. khIla ane gumaDAM para paNa jo liMbuno rasa roja lagADatA rahevAmAM Ave to te paNa maTADI devAno pUro bhare che. liMbuno rasa jo dAdara para lagADatA rahevAmAM Ave to dAdara paNa maTI jAya che. je mIThuM tela ghaNuM khAvAmAM AvyuM hoya ane tenAthI ajIrNa thayuM hoya to liMbune rasa pIvAthI ajIrNa maTI jaze. jyAM viMchI karaDyo hoya tyAM AthelAM liMbuno garbha bAMdhI rAkhavAthI viMchInuM jhera utarI jAya che. jyAre kaeNlerA phATI nIkaLyo hoya tyAre tevA gAmamAM na chUTake javuM paDe te pIvAnA pANI upara tyAM vizeSa dhyAna ApavuM joIe. eka glAsa pANImAM eka lIMbuno rasa nIcovIne te pANIne 01 kalAka sudhI TharavA devAthI temAMnAM jhINAM jaMtuo meTA bhAge marI jAya che, ane tethI pANI pIvA lAyaka thaI jAya che. bavAsIra (karasanA mATe)-cokhA liMbunA rasanI pIcakArI divasamAM eka vAra levI joIe. AnA pratye gathI masAo saMkocAI jaze ane jhADo sApha AvavA lAgaze. masAo para liMbunA rasamAM kapaDuM be LIne mUkavuM- lohIvALA bavAsIra para paNa AnI rAnI pIcakArI levAthI lAbha thaze. gudAnA dhA-A rogamAM paNa jema masAne mATe upara batAvavAmAM AvyuM che tema liMbunA rasanI pIcakArI levAthI lAbha thAya che. gAMTho-liMbunA rasanA sevanathI bahu lAbha thAya che. prathama be traNa liMbuthI zarUAta karIne bAra sudhI pahoMcavuM ane pachI eka eka ghaTADIne pUrvAnusAra rojanA be traNa liMbu 5ra AvI javuM. A ilAja nayaNe ke yAne khAlI peTe nikhAlasa liMbune rasa khAMDa meLavyA vagara kAmamAM le. ehasITI (jADApaNuM-Ane mATe paNa jema upara ApavAmAM AvyuM che tema liMbanA rasanuM sevana lAbhadAyaka che. bhejanamAM vizeSa karIne kAcI zAkabhAjI ane phaLo lAbhadAyaka che. khANuM halakuM ane sukuM (cIkaNAza vagaranuM) hovuM joie. - pittaprakopa-liMbune kApIne tenA phaDacAlI para mIThuM bhabharAvIne temaja kALAM marI paNa bhabharAvIne devatApara garama karIne nayaNe kaThe savAre khAlI peTe) khAvAthI phAyado thAya che. nAnAM dUdhamala bALako ane chokarAMonA apacA ane jhADA para--babbe mAsA liMbuno cence rasa addha ardhA kalAke ApatAM rahevuM. AthI peTanI pIDA ane ulaTI baMdha thaI jaze. jUno jIkama ane najale-liMbuno rasa ane garama pANI bane sarakhA bhAge meLavIne ane mAthAne eka bAju mUkAvIne eka nAnA camacAvaDe vAraMvAra te mizraNane nAkanAM bane chidromAM TapakAvavuM joIe. thoDAka divasa karatA rahevAthI jUnA rogIone paNa ArAma thaI jAya che. jhADo ane maraDo-kaI paNa auSadhi athavA bhajanathI jhADAne rokavAnI kozIza na karavI joIe. svAbhAvika rIte je maLa nIkaLI rahyo hoya tene nIkaLI javA de. liMbuno cAkha rasa (khAMDa vagara) eka eka glAsa eka eka kalAke pIve. eka glAsa eka vakhatamAM na pI zakAya te pIvAya teTalo pIvo.AthI AMtaraDAM sApha thaI jAya che. ("bhAgyadaya"nA eka aMkamAM lekhaka -bI. ke. sI. mahetA) x e lakhANa tapAsa karavA chatAM maLI zakayuM nathI. nahi te ahIM lIdhuM hota. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3pa0 zubhasaMgraha-bhAga pAMcama 148-upavAsaviSa kaMIka prAcInakALathI ja upavAsa e auSadha tarIke jANIto che ane taMdurastI sAthe nikaTane sabaMdha dharAve che. te samayamAM loko sAdhAraNa rIte aThavADiyAmAM ekAda upavAsa to jarUra karatA, eTaleja leke nIrogI rahetA. kherAka eja roganuM mULa che ema teo mAnatA, mATeja ApaNA vaidyaka graMtho jevA ke caraka, suzrata, vAbha vageremAM roganA hetusara ke khorAkaja gaNAvyA che. jyAre roga thAya tyAre auSadhatarIke upavAsaja karavAnI salAha ApatA. teo ema kahetA ke, vyAdhi maTI gayA pachI kherAka ApavAthI phAyado thAya che; paraMtu vyAdhimAM khorAka ApavAthI darada bamaNA jorathI vadhe che. have atyAre paNa lekenuM daSTibiMdu upavAsa tarapha vaLavA mAMDayuM che. ame kAmAM ghaNA roga upavAsathIja sArA karavAmAM Ave che. upavAsa e kudaratI auSadha che ane temAMthI zarIranI dareka AMtarika kriyA niyamasara thAya che, ekAda pazu mAMdu paDayu hoya te tene ghAsa nIravAmAM Ave chatAM te khAtuM nathI ane upavAsa kare che, ane tethI kudaratI rIte ja tene roga nAbuda thaI jAya che. game tevA rogathI teo gherAyAM hoya te paNa preraka lIdhA sivAya teo rahe che. vaLI duniyAmAM bIjI mAnyatA che ke, khAdhAthI ja baLa ne zakita Ave che. A mAnyatAnA bahAnA heThaLa ghaNuM khAvAmAM Ave che ane tethI baLa AvavAne badale nukasAna thAya che, mATe uparanI mAnyatA dareka mANase potAnA manamAMthI kADhI nAkhavI joIe. upara kahyuM tema khorAka eja roganuM mULa che, kAraNa khorAka lIdhAthI eka jAtanuM jhera zarIramAM ekaThuM thAya che ane jema jema vakhata jAya che, tema tema vadhatuM jAya che ane Akhare ekAda roga utpanna thAya che. upavAsa game te divase thaI zake che ane jyAre potAne ThIka lAge tyAre baMdha karI zakAya che. ApaNI bhUla sAme kudarate karelo baLave teja roga che. kudarata hamezAM zarIrane samasthitimAM rAkhavA prayatna kare che. zarIramAM eka prakAranuM jhera bharAIne ekaThuM thAya eTale kudarata tene bahAra kADhavAno prayatna kare che ane te ekAda roga utpanna karIne viSa bahAra kare che. kudaratane anukULa thavuM teja cikitsA che, jhera bahAra kADhavAmAM madada kare tevAM auSadha vAparavAM teja kharI cikitsA che. tevAM auSadhamAM mukhya upavAsa che. "ekayuTa DisIjhamAM upavAsa karavo jarUrI che; paNa "phonIka4 DIsIjhamAM upavAsa eTalo badhe jarUrI nathI. kAraNa tevA rogamAM khorAka ApIne zarIrane poSaNa karavAnuM hoya che; mATe tevA regamAM halako ane sAdo khorAka Apavo. te paNa puSkaLa cAvIne ja khAvo joIekAraNa ke pAcanazaktinAM barAbara kAma karI zakatAM na hovAthI cAvelo khorAka jaladI pacI jAya che. koI paNa mANasane nIcenAM cihana mAlUma paDe ke tarataja upavAsa kare che. jarUra che ema samajI upavAsa kare. na karavAthI turataja roga janme che. - cihno:-(1) bhUkha na lAge, (2) khAvA para aruci, (3) zarIra bhAre lAge, (4) zvAsa gaMdhAya ane (5) jhADo sApha na Ave. AvAM cihanamAM upavAsa jarUrI che. upavAsa karavAthI zarIranI AMtarika kriyAone ArAma maLe che tathA ekaThA thayelA jherane bahAra nIkaLavAno vakhata maLe che. vaLI upavAsathI buddhi sArI thAya che ane magaja sAruM kAma Ape che. jyAre khorAka levAnI jarUra jaNAya tyAre kadApi upavAsa karavA nahi tathA magajanA temaja tene lagatA bIjA vyAdhimAM paNa upavAsa karavo nahi. (ApaNA AyurvedamAM paNa vAta sAdhya x asAdhya gujarAtImAM lekha lakhanAra baMdhue avA aMgrejI zabdone badale gujarAtI zabda athavA zabdArtha lakhe, e bahu jarUrI che. saMpAdaka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ nALavela tAravela vyAdhimAM kadApi upavAsa karavA naDe ema kahyuM che.) upavAsa karavA ghaNA adhare che. dhaNAM grAse ArabazUrA thaine upavAsa kare che, paNa ekAda be divasamAM utsAhahIna thai jai mUkI de che. eTalI vAta te! satyaja che ke, khAvuM te svAbhAvika che ane tene cheDavu te muzkela che. upavAsanA pahelA traNacAra divasa ghaNuAja bhAre lAge che. te asAmAM khe.rAkanI atyaMta IcchA thAya che, mAthuM teA ha Mmeza dukhyAja kare che ane upavAsa karanAra mANasa susta lAge che; paNa traNa cAra divasa pachI evA vakhata Ave che ke upavAsa e taddana svAbhAvika thai jAya che ane khArAkanI IcchA thatI nathI. upavAsanI asara mana, buddhi ane magaja upara sArI thAya che. tenAthI ahaMkara nAmu: thai jAya che. mana svaccha ane zuddha ane che. duniyAnI jaDa vastumAM rasa rahetA nathI ane paramAtmAnA sUkSma svarUpamAM lIna bane che. buddhi tIkSNa bane che ane aMtarnAna tathA apratyakSa viSayadana paNa thAya che; pazu te karavuM ghaNuM adha che. upavAsa daramiyAna zarIramAMthI jhera pezAba vATe, parasevA vATe, thuMka vATe ane jhADA vATe nIkaLI jAya che, zarIranI uSmA vadhe che ane vadhe te svAbhAvika che, mATe tene aTakAvavA prayatna na karavA. kAI paNa mANase anubhavI mANasanI dekharekha nIceja lAMbA divasa sudhI upavAseA karavA, je mANasa upavAsathI bhaDakatA hAya teNe kadI paNa upavAsa karavA niha. upavAsa ane bhUkhamarA e e sarakhI vastu nathI. bhUkhamarAthI zarIra ghasAi jAya che. divasamAM traNa vakhata khAvA chatAM paNa sArA kheArAka na maLatA hoya temAM tene bhUkhamarA kahI zakAya, tyAre upavAsathI zarIra sArUM ane taMdurasta bane che, jyAre upavAsa cheDavA hoya tyAre dhIre dhIre ane niyama pramANe khArAka lane cheDavA. pahele divase phaLaja khAvAM; bIje divase kaMIka vadhAre phaLa levAM; trIje divase dUdha levuM; ceAthe divase dUdha ane zAlI cAkhA levA. ema kramapuraHsara upavAsa mUkavA. ekadama bhAre khArAka levAthI upavAsa daramiyAna pAcanakriyA maMda paDI javAthI nukasAna kare che. upavAsa daramiyAna phaLanA rasa ane unuM pANI lai zakAya che. vRddha mANuse tathA bALake e ekadama nahi paNa vacce vacce upavAsa karavA. 1 hamezAM khArAka levA te paNa thADe! bhUkha karatAM peAtAne mAphaka Ave tevAja le. (''vaidyakalpataru 'mAM lakhanAra OMoN. ramaNulAla maNilAla vaidya) 149 - noLavela - noravela -~ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat nAmaH--sa. IzvarI, gu. nALavela, ma. sApasaMda, hiM, IzvarI mULa, rudrajaTA; kha'. 'zaramULa, geAvA. sApusa. ka. IzvarabherU, i. lA. erisTAleAkIyAinDikA, tA. zubhera. te Izvarachera. malA. izvaramudla. varNana:-A bahuvarSAyuvela heALI rIte dakSiNa kAMkaNamAM kudaratI thAya che. pAna lIlAM, DITa tarapha pakhatAM ne cheDe sAMkaDAM nAgaravelanA pAnanA AkAranAM thAya che. temAM ADI rekhAo hAya che. e cAmAsAnA dhAra vaLatAM tenA jamInamAM kaMda hAya te kALe che ane varasAda paDatAM eka velarUpe ugI nIkaLe che. tenI zAkhA vagaranI ekaja vela dhaNebhAge vadhe che ane tene tenA pAnadITha dITa pAse akeku nakAra phaLa thAya che. te nakAra phaLane phaLa na kahetAM tene kada kahIe te cAle; kemake te vAvavAthI A vaila ugI nIkaLe che. gujarAta-kADhiyAvADa ane kacchamAM te kudaratI rIte prathama tenI gAMThe vAvavA pachI te jamInamAM kadarUpe rasIne cAmAsuM AvatAM ugIne vadhe che ane te bhAdaravA AsAmAM phaLa AvyA pachI pUvAyu vaLatAM tenI vela sUkAi jAya che. tenAM pAna, phaLa, kada ane pacAMga vaparAya che. guNadharma :-IzvarI (mALavela) kapUrane maLatI sugaMdhamaya ane bahu kaDavI heAya che. te zarIrano sarva bhAgamAM asara karanAra amUlya auSadhi che. te kaTupauSTika, vAtahara, grAhI, garbhAzayA www.umaragyanbhandar.com
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv 3pa zubhasaMgraha-bhAga pAMcame tejaka, saMdhizothagha, majajAtaMtune uttejaka, vedajanana, niyatakAlika javarapratibaMdhaka viSamajavara avarodhako ane viSahara che. vajana:-paMcAMga, pAna, phaLa ke kaMdanuM 5 thI 15 ratI trikaTu athavA Adu ke nAgaravelanA pAna sAthe apAya che. A auSadhi kyAreya ukALIne ApavI nahi; kAraNa thI temAMno guNakArI telabhAga uSNatAvaDe uDI jAya che. temaja tene chAMye sUkavavI, paNa Akare taDake na sukavavI. ka5:-IzvarIne arka-(rIMkacara)-tenA paMcAganuM ke pAna, phaLa ne kaMdanuM cUrNa 1 bhAga; gAmaThI dArU 22 bhAga; baMdhabucanI bATalImAM bharIne ATha divasa rAkhI nitya ekAda vAra halAvatA rahevuM. navame divase te gALIne majabUta bucavALI bATalImAM bharavuM. vajana - 8 thI tola arthAta nA thI 1aa kAma. upayoga:-tAvamAM Izvaro ApavAthI mAthAno duHkhAvo kamI thAya che, pezAbanI baLatarA kamI thAya che, veda vaLe che ane thAka na lAgatAM tAva utare che. dareka prakAranA tAvamAM IzvarI yojI zakAya che; paraMtu viSamajvaramAM ane dUSita sUtikAjavaramAM vizeSa guNakArI che. tAvamAMthI tridoSa thaI Ave temAM IzvarI tagara gaDhaDA sAthe ApavAthI te jJAnataMtuo ane magaja zAMta pADI ThekANe lAve che. navIna ane jUnA Ama(saMdhivAyumAM ane tAjA ugra saMdhivAmAM javakhAra sAthe meLavIne apAya che temaja saMdhivAnA duHkhAvA upara lepa karAya che. tenAthI - dana thaI sAMdhAnI suja ne duHkhAve kamI thavA pAme che. kapha javaramAM IzvarInI yojanA karavAthI daradIno kapha meka thaI chUTavAnI zakti Ave che, ne jJAnataMtu uttajane pAmavAthI tema bane che. pAnano rasa, nAnA bALakanA kaphamaya kaMThavarodhamAM devAya che. tenAthI ulaTI thaIne gaLuM mokaLuM thAya che, ane tethI nabaLAI jaNAtI nathI. IzvarInI garbhAzaya upara uttejaka kriyA bahu nizcita ane spaSTapaNe thAya che. bhaNatara vakhate strI kaSTAtI hoya che tyAre veNanuM jora vadhavA mATe IzvarI pIparImULa rAAthe devAya che. tethI garbhAzayanuM saMkocana jorathI thAya che, chatAM garbhane ijA thatI nathI. jaNatathI thate strAva sApha thavA mATe IzvarIno sAro upayoga thAya che. sagarbhAvasthAmAM te devAya to DArbhApAta thavAnA dAkhalA banela che. anArtavamAM ane pIDitArtavamAM devAthI sAro guNa kare che. IzvarI madhyama vajane peTamAM devAthI pAcanazakti vadhe che ane AMtaraDAnI zithilatA kamI thAya che. AMtaraDAnAM daradomAM A bahu kiMmatI davA che. kupacana, ulaTI, kaoNleja, atisAra, saMhaNa, naLavAyu ane jIrNa ajIrNamAM marInA cUrNanI sAthe IzvarI devAthI te uttama guNa kare che. bALakane dAMta AvavA vakhate tAva, ulaTI ane jhADA thaI Ave che tyAre IzvarI bALakane jUjavajane apAya che. te bALakane sArA guNa kare che. sApa ane kUrasAnA viSanivAraNa mATe IzvarI apAya che. kUrasA nAganA jhera mATe tenAthI guNa thayAnA dAkhalA maLe che. madrAsamAM viSanivAraNa mATe nALavela bahu vaparAya che. ApaNA dezamAM paNa sarSaviSa ane aphINanA viSanivAraNa mATe noLavelano kaMda tathA tenAM phaLa ane pAna vATIne mATe vajane pAya che ane tethI ulaTIo thaI viSanivAraNa thAya che, ema ghaNu nuM kahevuM che. naLavela jamInamAM je kaMda (gAMTha) nAno moTo hola tevAM tenI velane kaMdaphaLa nAnAM moTAM Ave che. te pAkatAM, laIne sAcavavAM ane davAnA kAmamAM vajanasara levAM. bAkI bAga ke vADI ke, phaLImAM eka vAra phaLakaMda jeTha ASADha mAsamAM vAvavAthI te ugIne tenI vela vadhe che. tene AdhAra devAthI te avaLI viMTAya che ane A kAratakamAM pUrva vA vaLatAM te phaLa mUkayA bAda sUkAI jAya che ane tene kaMda jamInamAM gupta rahe che. te comAsuM AvatAM pAchI temAMthI upara rahyA pramANe vela pharIne vadhe che ne phaLakaMda de che. ("vaikalpatara"mAM lekhakaH - zrI. AryAvaida mayArAma suMdarajI) ja auSadhi saMgrahane AdhAre Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ magajane kauvata ApanAra eka uttama auSadhi-zaMkhAvaLI 353 150-magajane kauvata ApanAra eka uttama auSadhi-zaMkhAvaLI AjakAla bhAratavarSa chAnIka' zabda upara mahI rahyo che, ane tenA gharogharanI aMdara TonIka zabdanIja carcAo thayA karatI jovAmAM Ave che. paradezIoe dainIka zabdathI bhAratavAsIone bhUlAvI navA navA nIka kADhI chApAomAM chapAvI TonIka davAo letA kyAM che ane ni-kauvata-baLa ApavAne badale enAthI baLa haNAyA che. e baLa eka prakAranuM nahi paNuM aneka prakAranAM haNAyAM che. bhAratavAsIonAM zArIrika ane mAnasika baLa zarUmAM hasIne have tenAM TonIka bahAra pADayAM che, jenA nAme ajJAnIo pitAnuM bAkI rahela baLa ThAlavI nAkhe che. ghere ghera tapAsI juo. evo kAIkaja bhAgyazALI puNyazALI bAkI rahI gayo haze ke jenuM badhA prakAranuM kudaratI baLa sacavAI rahyuM hoya. bAkI to keTalAkanAM mAthAM dukhatAM hoya, keTalAkanI keDa phATatI hoya, keTalAkane hAthapagamAM sakhata kaLatara thatI hoya, puruSo dhAtukSayathI ane strIo pradarAdi rogothI pIDAtI hoya. keTalAkanAM hadaya nabaLAM to keTalAkanAM phephasAM nabaLAM, vaLI keTalAka hAjarI ane AMtaraDAMnIja bUma pADatA hoya; keTalAkane bIjuM kaMI na hoya to AMkha nabaLI hoya. Ama jyAM juo tyAM darekane kaMIka kaMIka bAbatanI nabaLAIo jaNAya che ke je koI vAra pitAnIja bhUlathI, koIvAra mAbApanI bhUlathI, keI vAra zikSakonI bhUlathI ane koI vAra to tenA pUrvajanmanA karmathIja prApta thayelI hoya che. ane pachI teo tevA tevA prakAranI dainIka baLa ApanArI davAo mATe phAMphAM mAre che. AjakAla hiMdustAnanI zerIe zerIe judI jAdITInIka davAo vecAya che, ane copAnIAo ceDhI nirbaLa manavALA manuSyone bhamAvI teone jIdagIbhara rahe tevA khADAmAM pharatAthI eka sArA vaidya ane DaoNkaTaranA nAmadhArI kasAIo dhakelI de che. jo ke hRdayamAM te kraratA nahija hoya paNa potAnA ajJAnapaNane lIdhe ane peTane mATe teo e kAma karatA haze. na AvaDatuM hoya te bahetara che ke teo te kAma mUkI de ane bIjAne paNa zaramAvA jevuM na kare; nahi to kharekhara te manuSyanA kasAIe ja che. teonA karatAM DhoranA kasAio hajAro darajajo sArA che ke tarataja ekaja dhAthI prANIne mArI nAkhe che, paNa A cha pA kasAIo to manuSyakAmane evI chupI rIte mAre che ke mANasa kharekhara marato nathI, paNa maravA karatAM kharAba hAlate mUkAya che. bhAratavAsIo ! hajI eto, vicAro, pariNAme jIe. aMdhazraddhAthI ane aMdhavizvAsathI tame temanA zabdo, chApAMo ane jAherakhabaro sa na rAkhe. kudaratanI kRpAthI athavA koI evI bhUlathI koI paNa prakAranI nabaLAI jaNAtI hoya to tenA upara vicAra karI sArA vaidya athavA DokaTaranI salAha laI pachI kAma karo. vilAyatana TonIka davAo jevI athavA tethI paNa sArI davAo tamArA dezamAM che ke nahi te juo ane jarUra, tamArA dezanA upAyo pahelA ajamAvo; chatAM na maTe to paNa tene ja vaLagI rahevuM evuM kahevAnuM nathI. atyAre huM tamane Ayurvede batAvelI evI eka zreSTha, sastI ane sahelAIthI maLI zake tevI che ke--- je bhAgye koI nahi oLakhatuM hoya ane evI bahu thoDI jagyA haze ke jyAM te nahi ugatI hoya evI-magaja(breIna)ne sudhAranAra baLa ApanAra davA kahIza, AjakAla abhyAsanA bojAthI, parIkSAonI hADamArIthI vidyAthIone ghaNIja mahenata karavI paDe che. rAmacaMdrajI bhagavAnanA nAnA bhAI lakSmaNane sAMga vAgavAthI mUracha AvelI tyAre eka auSadha lAvavA mATe hanumAnajIne mokalelA te vanaspatine badale Akho DuMgara lAvyA. e pramANe vidyArthIone mAbApa evI upayogI vastu lAvavA mATe nizALe mokale che. pachI teo Akho DuMgara laI Ave che ane e mahenatamAM teo evA thaI jAya che ke koIkaja tenI aMdarathI tevI upayogI vastuno upayoga jANI zake che. parIkSAnA vakhatamAM teone copaDIne DuMgare magajamAM bharavAnA hoya che. te samayamAM pUratuM baLa na hoya to teo thAkI jAya che, zu. 23 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo pachI TonIka davA mATe phAMphAM mAre che. tevA samayamAM teo bUmo pADe che ke, maruM to magaja thAkI gayuM che, ane kharekhara evI ja dazA thAya che. pachI teo phAve tevA upAya kare che. koI 5-7 vakhata cA agara kaeNphI pIe che, koI sIgAreTa pIe che, koI taMbAka khAya che. kAI suMdhe che, vaLI keAI che tethI AgaLa vadhI keAI evA vAina-dArUne pasaMda karI Dojha pIe che. paNa kharekhara, teo nirarthaka nahi paNa nukasAnakAraka upAyo karI havAmAM bAcakA bharavA jevuM kare che. ulaTA phAyadAne badale bhayaMkara nukasAna vahorI le che. ghaNI vakhata teo bimArI bhogave che ane varSa nakAmuM gumAvI bese che ane evuM na thAya to uparanI temanI davAo temanI vyasanarUpe thaI paDe che. evA ghaNA dAkhalAe jaNAze. jenuM magaja thAkI gayuM che ema jene lAge temaNe te avazya thoDI vAra mATe magajane taddana zAMti ApavI. ghaNA vA jovAmAM Ave che ke game tema thAya te paNa vAMcavuM ja evA 10-12 kalAka vAMcanArAo jeTalA phatehamaMda thAya che tenA karatAM jeo niyamasara magajanI zakti pramANe 3 thI 4 kalAka vAMcanAra che teo vadhu phatehamaMda thAya che; chatAM kaI vakhata kudaratane madada karavA magajane baLa ApanArI davAnI jarUra paDe che teve vakhate bIjA koI paNa "breina Tonika'nA upAyo bAjue rAkhI zaMkhAvaLI nAmanI vanaspati Ave che te kaI oLakhItA pAsethI laI AvI, jema bane tema tAcha lAvI nIce jaNAvela rIte vAparavIH -zaMkhAvaLI- saMskRta nAma-AMaggI, caMar, zAhyA, ghumA, paMtapuin, jAvupuLA, medhyA, kirITi, malavinAzinI, zaMkhakusumA, bhUlanA. marAThI nAme--vAdurI, rAMDhI. hiMdI nAmo zaMkhapuSpI, kauDIAlI. baMgALI nAma-DAnakunI. siMdhi nAma-viSNakrAnti. zaMkhAvaLI e eka bahuja upayogI kudaratanI bakSisa che ane ethI ja te ghaNIkharI, jagyAe comAsAmAM ugI nIkaLe che ane ghaNe ThekANe to te bAre mAsa jovAmAM Ave che. tenA pUpa zaMkhanA jevA ghATavALAM hovAthI te zaMkhAvaLI, zaMkhapuSpI, zaMkhakusumA vagere nAmathI oLakhAya che. te lagabhaga 01 phuTa uMcI ane jamIna para chAtalAnI jema patharAyelI hoya che. zAkhAo pAtaLI ane lAMbI hoya che ane pAna sAdhAraNa pramANamAM lagabhaga 1 iMca lAMbAM ane hA IMca thI 8 IMca pahoLAM hoya che. phalanA raMga uparathI tenI jUdI jUdI jAto manAya che. phUlanA raMgamAM sapheda, nIla, lAla ane pILA e cAra jAta mAne che. guNa-zaMddhinI suvisA jAsapattavAni ! vipApamAna mUttAnuM hRti megA rahyA (dhanvantarIya nighaMTu) zaMkhapuSpI himAtiktA medhAkRt svarakAriNI / graha bhUtAdi doSanI vazIkaraNa siddhidA // (rAjanighaMTu) zaMkhapuSpI sarAmedhyA dRSyA mAnasarogahata / rasAyanI kaSAyoSNA smRti kAMti blaagnidaa| (bhAvaprakAza) doSApasmAra bhUtAzrIkuSTa krimi viSapraNuta // zaMkhapuSpI tu tIkSNASNA medhyA krimiviSApahA // (rAjavallabha). A uparanA mahAna vaidyonA mato uparathI ApaNane spaSTa jaNAya che ke te sarva A auSadhine medhya-medhAne sudhAranAra, rasAyaNI, ghaDapaNuM ane vyAdhine dUra karanAra, apamAra, umAda-magajanI nabaLAIne dUra karanAra mAne che. AyurvedanI aMdara magajanA ghaNAkharA rogonI davAmAM zaMkhapuSpI Ave che. AyurvedanuM jUnAmAM jUnuM ane chatAM sarvazreSTha pustaka vAhitA mAM paNa zaMkhapuSpIne mATe medhAne sudhAranAra davA lakhatAM lakhe cheH meghA ghire tu zaMard II (, , ji. sthAna, carakasaMhitA.) apasmAranI aMdaranA eka prayogamAM lakhe che ke taravarelve rahags = pADyuM lAcanam | www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ magajane kaivata ApanAra eka uttama auSadhi-zaMkhAvaLI 355 cakkara -umAdacikitsAmAM zaMkhAvaLIne svarasa, madha ane kaTha ApavAnI bhalAmaNa kare che. Ara. ena. korI-pitAnI inDiyana maTIriyA meDIkA nAmanA pustakamAM zaMkhAvaLI viSe lakhe che ke, zaMkhAvaLI mRda, recaka, rasAyana ane jJAnataMtune baLa ApanArI che. tAje rasa unmAda, azakti, gaMDamAlA, ajIrNa vageremAM apAya che. Demoka-potAnA pustakamAM zaMkhAvaLI viSe jaNAve che ke, vedanA vakhatamAM zaMkhAvaLI garbha prada manAtI. tyAra pachInA samayathI tene magajane yAdazakita ApavAnA guNavALI manAya che. A pramANe dareka meTA meTA vaidyo ane rDokaTaronA mata uparathI ApaNe jANI zakIe chIe ke, A eka magajane sudhAravAnI davA che. je ene evI jarUra jaNAya teoe bIjA beTA kharcA mUkI daI A ajamAvavI. ahI amArI Ayurveda mahAvidyAlayanA eka adhyApake A davA bahuja vAparI che ane tenA guNonI khAtrI karI che. temanA putra jayAre meTrIkamAM hatA tyAre "magaja thAkI jAya che ane nathI vaMcAtuM" evI phariyAda karatA tyAre tene zaMkhAvaLInA cUrNanuM vItelAnuM paDIkuM dUdha sAthe ApI detA. AthI jAdu karyuM hoya evI asara jaNAtI. evI rIte jyAre jyAre jarUra paDI tyAre e pramANe karyuM. tyAra pachI to evI bIjI parIkSAnA vakhate paNa te ajamAvI ane tenA bIjA ghaNA mitreAe paNa tenA guNanI khAtrI karI. amAre pitAne hamaNAM thoDA vakhata pahelAM parIkSA hatI. mane pitAne paNa evI asara thayelI jethI mArAthI bilakula vaMcAya ja nahi. huM to vicAramAM paDyo ke, have zuM karavuM ? varSa bagaDavAnA bhaNakArA saMbhaLAvA lAgyA. ane tethI davA levAne vicAra thayo. kaMIka viSayanI banAvaTa levA vicAra hato te daramiyAna temane pUchatAM temaNe mane zaMkhAvaLI batAvI. 01 tolo. letAM eka kalAka pachI jANe kaMI thayuM nathI ema jaNAtuM. magaja taddana halakuM (zi) lAgatuM, jANe jarA paNa mahenata karI nathI. tyArabAda vaMcAya paNa bahuja sArI rIte. A pramANe divasamAM be traNe vakhata parIkSA pUrI thaI tyAMsudhI davA lIdhI ane kharekhara te davAnI madadathI huM parIkSAmAM sArU ane dhAryuM pariNAma lAvI zake. mArI sAthe bIjI traNa jaNe davA lIdhI hatI ane temane paNa tevI ja asara thaI hatI. A pai ja zaMkhAvaLImAM medhA guNa kevo che tenI mane khAtrI thaI. A uparathI sane eja jANavAnuM che ke, jene A vAta upara kaMIka zraddhA hoya teoe bIjA DrAnIka pAchaLa paisA ane zarIranI khuvArI na karatAM A atyuttama "breina TonIka eTale ke magajane zakti ApanAra davAno upayoga karo. moTI meTI jAherakhabaronAM nAme aMjAI jaI eka pAInI davAnA jyAM 25-25 rUpiyA levAya che tevI khaTamAM na paDatAM sahaja maLI zake tevI A davAno upayoga karavo. bhAratavAsIone pitAne paise petAnA ja dezamAM sacavAI rahe tevA rastAmAM A eka rasto che. ("vaikalpata"nA eka aMkamAM lekhaka-zrI. vasaMtarAya prANazaMkara rAvaLa) * , Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo 151-hamAre bahumUlya prAcIna graMtha isa bAta kA sAkSI ItihAsa hai ki hamAre adhikAMza bahumUlya prAcIna graMtha jalAjalA kara hampAma garama kiye gaye hai. eka bAra nahIM, aneka bAra hamAre pUrvajo kI kIrti aura unakI pratibhA kA pramANu sAhitya naSTabhraSTa kara DAlA gayA hai. je kucha graMtha bhI baca rahe, to unheM videzI vidvAna kauSyi ke mola apane deza ke te gae. yahI kAraNa hai ki jaba videzI jAti ke ghamaMDI laga hameM asabhya aura AviSkAra kI zakti se rahita kaha kara hamArA upahAsa karate hai, taba hama unake muMhatoDa javAba dene lAyaka kucha pramANu apane pAsa na pA kara cUpa raha jAte hai. videziyoM kI bAta jAne dIjiye, naI zikSA-dIkSA pAe hue adhikAMza Adhunika hamAre dezI bhAI bhI yaha vizvAsa karate aura kahate haiM ki bhArata meM pAralaukika unnati cAhe jitanI huI hai, para Ajakala ke yora5 aura amerikA meM je navI-navIna AviSkAra hue aura ho rahe hai, vaise AviSkAra hamAre yahAM kabhI nahIM hue. magara asala meM bAta esI nahIM hai. yahAM pahale jamAne meM jitane aura jaise AviSkAra ho cUke hai, utane aura vaise AviSkAra pAzcAtya jagata meM Isa samaye bhI nahIM he sake hai. hamAre yahAM bahuta samaya pahale vAyuyAna, betAra ke tAra aura addabhuta astrazastra Adi kA AviSkAra aura pracAra he cUkA thA. eka prAcIna pustakAlaya meM, bhArata meM hI, aise prAcIna hastalikhita graMtha aba taka surakSita hai, jinase hamAre isa kathana kI satyatA siddha hatI hai. kalakata kI amRta-bAjArapatrikA ne usake saMbaMdha meM je kucha prakAzita kiyA hai, usakA sArAMza yahAM para diyA jAtA. hi. nijAma ke rAjya (haidarAbAda-dakikhana ) meM paththaraghATI nAma kA eka sthAna hai. vahAM ke jAgIradAra DokaTara yada mahammada kAsima ke yahAM eka bahuta prAcIna pustakAlaya hai. DaeN. esa. benke vArAvajI ne patrikA meM ukta pustakAlaya kA saMkSipta paricaya chapAyA hai. yaha pustakAlaya " usa samaya se sthApita hai, jaba bijApura-sAmrAjya kA AraMbha bhI nahIM huA thA. yada sAhaba ke pUrva puruSa bijApura ke rAjagharAne ke mAnya purohita rahe hai. senA meM bhI unheM uMce pada milate the. ve loga hI isa pustakAlaya ke svAmI, saMsthApaka aura saMrakSaka che. samaya-samaya para aprApya prAcIna pustake isameM ekatra kI gaI hai. rDokTara sAhaba svayaM eka baDe bhArI vidvAna hai. kaI deza kI yAtrA aura saira kara Ae hai. inane bhI pustakAlaya meM bahutasI durlabha prAcIna hastalikhita pustake lA kara jamA kI hai. pustakAlaya meM dharma, darzana, kalA-kauzala, vijJAna, itihAsa, jyotiSa, sAmudrika-zAstra, vaidaka, rasAyana Adi kI aneka itanI prAcIna pustake huM je tADa ke patte para likhI huI hai-arthAta jaba kAgaja ko AviSkAra nahIM huA thA, taba kI likhi huI hai. bhArata meM pracalita pradhAna-pradhAna sabhI bhASAoM kI, pustake kA saMgraha hai. kucha pustake te bahuta hI prAcIna-vaidika-yuga kI samajhI jAtI hai. bhArata ke aura kisI pustakAlaya meM aisI prAcIna aura addabhuta pustake nahIM hai. kucha pustako ke viSaya te Azcarya meM DAla denevAle haiM. yathA-(1) mRtaka zarIra ke hajAra varSa taka avikRta avasthA meM rakhane kA masAlA. isakA pUrNa varNana hai. zAyada bhArata se hI misara ne "mamI' kI prakriyA sIkhI hogI. (2) betAra kA tAra, pustaka meM likhI tarakIba se paththara kI de zilA banA kara cAhe jitanI dara para rakha kara unake dvArA bAtacIta kI jA sakatI hai. likhA hai, isa upAya se hajAra kesa ke phAsale para vArtAlApa kiyA jA sakatA hai. (3) icchAnusAra peDa se raMgIna rUi paidA karanA. (4) bhUgarbha kA jJAna, Isa viSaya kI pustaka meM pRthvI ke bhItara sthita metI, dhAtu yA prAcIna gaDe hue dhana Adi kA patA lagA kara unheM nikAlA jA sakatA hai. (5) vicitra zIzA banAne kI vidhi; jisake dvArA dekhane se pAnI ke bItara kI saba Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ divyadRSTivAlA bhakta sajaya 357 cIne spaSTa dekhAI detI hai. (6) kha` barasAne kI prakriyA. isake anusAra miyAM meM bak arasAi aura sadiyAM meM giratI hui bak da kI jA sakatI hai. (7) pahADAM ke jamIdAja karane kI vidhi. (8) nIce se uMce-uMce pahADAM para pAnI pahuMcAne ke upAya. (9) lehA galAnA. (10) hAreAM sAla taka barAbara pAnI ke eka-sA garama rakhanA. (11) meAtI Adi ratnAM ke galA kara cAhe jisa AkAra kA anA lenA. (12) manuSya kI 1000 varSa kI Ayu kara denA. (13) anna ke hajArAM varSoM taka surakSita rakhanA. (14) cha: mahIne taka kucha na khA-pI kara svastha aura zaktizAlI khane rahanA. (15) bezumAra AhAra karane para bhI ajINu na heAnA. (16) prAcIna durgaMdha bhASAo kA paDhanA aura unakA a` samajha sakanA. (17) paththara, haDDI aura leAhe para vaisI hI cirasthAyI pAliza karanA, jaisI ki sAranAtha meM nikale hue eka khabhe para hai. isa prakAra kI anekaiAM adbhuta prakriyA aura kalA-kauzaleAM z2I khAte' una pustaka me vidhisahita likhI hui huM.... pustakAlaya meM prAcIna kAla kI sene, cAMdI aura tAMbe kI mudrA aura raMga-rIMga ke aitihAsika pRththAM kA bhI acchA saMgraha hai. eka auSadha-kASa bhI 40 bhASAe me' hai; jo haidarAbAda ke niAma kaiA samarpita hiMdI-sAhitya-saMmelana keA ucita hai ki vaha abhI apane kisI pratinidhi / isa pustakAlaya ke nirIkSaNu ke liye bheja kara usake dvArA ina addabhuta pustakamAM kI aisI sUci taiyAra karAve, jisameM graMtha aura graMthakartA yA saMgrahakartI kA nAma, bhASA, viSaya aura pRSThasa'khyA likha lI jAya. usake bAda saMgrahAlaya kI sthApanA haine para una graMthAM kI nakala karAne kA udyoga bhI kriyA jAya. kAzI kI nAgarI-pracAriNI sabhA kA bhI suvidhA hogI. AzA hai, hamArI prAthanA ke anusAra zIghra kruSTha AyeAjana haigA. X X x X ("mAdhurI"nA eka aMkamAMthI) 152 - divyadRSTivAlA bhakta saJjaya zrImadbhagavadgItA meM saMjaya pradhAna vyakti hai. saMjaya ke mukha sehI zrImadbhagavadgItA dhRtarASTra ne sunI thI. saMjaya vidvAna gAvalgaNu nAmaka sUtake putra the. ye baDe zAMta, ziSTa, jJAnavijJAnasaMpanna, sadAcArI, niya, satyavAdI, jitedriya, dharmAtmA, spaSTabhASI aura zrIkRSNa ke parama bhakta tathA unaDhDhA tattva se jAnanevAle the. arjuna ke sAtha saMjaya kI laDakapana se mitratA thI. isIse arjuna ke aMtaHpura me' saMjaya / cAhe jakha praveza karane kA adhikAra prApta thA. jisa samaya sajaya kauravAM jI era se pAMDavAM ke yahAM gaye, usa samaya arjuna aMtaHpura meM the. vahIM bhagavAna zrIkRSNa aura devI draupadI tathA satyabhAmA thIM. saMjaya ne vApasa lauTa kara vaDAM kA khaDA suMdara spaSTa varNana kiyA hai. (mahA. udyoga 50 a0 59) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat mahAbhArata-yuddha AraMbha heAne se pUrvatrikAladI bhagavAna vyAsa ne dhRtarASTra ke pAsa jA kara yuddha kA avazyaMbhAvI heAnA khatalAte hue yaha kahA ki yadi tuma yuddha dekhanA cAhe te maiM tumheM divya-dRSTi detA hU~, paraMtu dhRtarASTra ne apane kula kA nAza dekhane kI anicchA prakaTa ka. par zrIvedavyAsajI jAnate the ki isase yuddha kI khAte jAte sune binA rahA nahIM jAyagA. ataeva ve saMjaya kA divya-dRSTi dekara kahane lage ki yuddhu kI saba ghaTanAe sajaya / mAlUma heAtI rahe`gI, vahu divya-dRSTi se sajJa hai| jAyagA aura pratyakSa-parAkSa yA dinarAta me' jahAM jo kAI ghaTanA haiAgI, yahAM taka ki manameM ciMtana kI huI bhI sArI khAte saMjaya jAna sakegA,' (mahA bhISma a. 2) isake bAda jakha kauravAM ke prathama senApati bhISmapitAmaha daza dinAM www.umaragyanbhandar.com
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 zubhasaMgraha-bhAga pAMcama taka ghamasAna yuddha kara eka lAkha mahArathi kA apAra senA sahita vadha karane ke uparAMta zikhaMDI ke dvArA zarazayA para paDa gaye, taba saMjayane A kara yaha samAcAra dhRtarASTra ke sanAyA. taba bhISma ke liye zoka karate hue dhRtarASTrane saMjaya se yuddha kA sArA hAla pUchI (mahA) bhIma a 14) tadanusAra saMjayane pahale dene era kI senAo kA varNana kara ke phira gItA sunAnA AraMbha kiyA. gItA bhISmaparva ke 25 veM se 42 vaeN adhyAya taka hai. maharSi vyAsa, saMjaya, vidura aura bhISma Adi kucha hI aise mahAnubhAva che, je bhagavAna zrIkRSNa ke yathArtha svarUpa ke pahacAnate the. dhatarASTra ke pUchapara saMjaya ne kahA thA ki "meM strIpatrAdike moha meM paDa kara avidyA kA sevana nahIM karatA, meM bhagavAna ke apa Na kiye binA (thA) dharma kA AcaraNuM nahIM karatA, mai zuddha bhAva aura bhakitayoga ke dvArA hI janArdana zrIkRSNa ke svarUpa ke yathArtha jAnatA hUM.' bhagavAna kA svarUpa aura parAkrama batAte hue saMjaya ne kahA-"udArahadaya zrIvAsudeva ke cakra kA madhyabhAga pAMca hAtha vistAravAlA hai, paraMtu bhagavAna kI IcchAnukUla vaha cAhe jitanA baDA ho sakatA hai. vaha teja:puMja se prakAzita cakra sabake sArasAra bala kI thAha lene ke liye banA hai, vaha kaura kA saMhAraka he ora pAMDava kA priyatama hai. mahAbalavAna zrIkRSNane lIlA se hI bhayAnaka rAkSasa narakAsura, barAsura aura abhimAnI kaMsa tathA zizupAla kA vadha kara diyA thA. parama ezvaryavAna suMdara-Na zrIkRSNa mana ke saMka9pa se hI pRthvI, aMtarikSa aura svarga ko apane vaza meM kara sakate hai..eka era sArA jagata hai aura dUsarI ora akele zrIkRSNa che te sArarUpa meM vahI usa sabase adhika hareMge. ve apanI icchImAtra se hI jagata ke bhama kara sakate hai, paraMtu unako bhasma karane meM sArA vizva bhI samartha nahIM hai:- yataH satyaM yato dharmo yato hIrArjavaM ytH| tato bhavati govindo yataH kRSNastato jyH|| "jahAM satya, dharma, IzvaravirodhI kArya meM lajajA aura hadaya kI saralatA hotI hai, vahI zrIkRSNa rahate hai, aura jahAM zrIkRSNa rahate hai, vahIM niHsaMdeha vijaya hai. sarva bhUtAtmA puruSottama zrIkRSNa lIlA se pRthvI, aMtarikSa aura svarga kA saMcAlana kiyA karate hai, ye zrIkRSNa saba lAge ke mehita karate hue-se pAMDava kA bahAnA kara ke tumhAre adhamI mUkha putra ke bhasma karanA cAhate haiM. bhagavAna zrIkRSNa ane prabhAva se kAla-cakra, jagatacakra aura yuga-cakra ke sadA ghUmAyA (badalA) karate hai. meM yaha satya kahatA hUM ki bhagavAna zrIkRSNa hI kAla, mRtyu aura sthAvara-jaMgamarUpa jagata ke ekamAtra adhIzvara hai jaise kisAna apane hI boye hue kheta ke (paka jAne para) kATa letA hai. isI prakAra mahAyogezvara zrIkRSNa samasta jaData ke pAlanakartA hone para bhI svayaM usake saMhAra ke liye karma karate hai, ye apanI mahAmAyA ke prabhAva se sabaka mohita karate hai, paraMtu je unakI zaraNa grahaNa kara lete hai, ye mAyA se kabhI moha ke prApta nahIM hote. 'ye tvameva prapadyante na te muhyanti maanvaaH|' ( "kalyANa"nA gItAMkamAMthI ). Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ upala " mujhase nakarIne hegI ! " 213"ra puza naukarI na ho" miyAM aphImacI dinarAta khaTiyA para paDe cuskI lete aura pinaka (dhUna) meM paDe rahate the. yadi kucha bhI kAma A5 karate, te yahI ki jaba A kheM khulatAM, te makhiyAM mArA karate the. miyAMjI kA nAma thI pistInakhAM sAhaba. unakI bIbI ne eka dina unheM bahuta ADe hAtha liyA. bolI-"miyAM ! tumako zarma nahIM AtI ? itanI baDI lAza allAha ne dI hai phira bhI ghara beThe TukaDe teDate ho? jerU kI kamAI para gujara basara karate he !" miyAM paratIna-"taba kyA karUM? pahADa kADhuM?" bIbI-"are kahIM naukarI cAkarI karo! koI rojagAra karo !" kaI bAra meM hI kahate kahate eka bAra miyAM che ke ahImacI khUna laharA hI te uThA. bale-"basa bAbI ! aba kucha na bolo! basa. kala hI lo ! meM dina nikalate hI naukarI kI talAza meM jAuMgA." bIbI baDI khuza huI miyAMjI kI pizAka durUsta kara ke rakha dI. eka bega meM mIThI reTiyAM, misarI, miThAI Adi mIThI cIja rakha dIM; kAMki miyAM aphImacI ke mIThe grAsa kA hI majA muha laga gayA hai. saberA huA. miyAM pistIne aphIma kI pinaka meM sira jhukAye beThe haiM. hukake kI nigAlI kAna meM kucha kaha rahI thI. bIbI ne kaMdhA hilA kara kahA aba uThe bhI ! saberA ho gayA. saphara kI taiyArI karo." miyAM aphImacI (AMkheM baMda)-"meM ! ItanI jaldI !" bIbI- "jahadI! tuhIne na kahA thA-sabere jAuMgA ?" miyAM--"to yaha kaunasA saberA hai? Aja kA ki kala kA ?" bIbI-e Aja kA hai ! tuma uThe bhI. hajAra kharAbI se miyAM uThe aura nathI pozAka DAMTa kara bega bagala meM dabAyA aura ghara se naukarI kI talAza meM nikala paDe. apanI galI se nIkale. baDI galI meM pahuMce. baDI se nIkale to saDaka para pahuMce. "kidhara jAryo? acchA, nAka kI sIdha para calo, phira dekhA jAyegA." cale nAka kI sIdha para aura kisIke bAga ke khule phATaka meM ghusa gaye. miyAMjI kI cAla daharI "9 dina cale aDhAI kesa " kI. itanI dara pahuMcate pahuMcate 2 ghaTe bIta gaye. dhupa teja ho gayI. eka vRdA kI chAyA dekha kara miyAM ne mana meM kahA "Ao, yahAM jarA sustI le. abhI bahuta dUra jAnA paDegA. vRkSa ke nIce ghAsa para jA baiThe. itane meM eka ja bhAI A gayI. are ! saphara kI jaladI meM aphIma kI cuskI lenA te bhUla gaye ? acchI kucha haraja nahIM. aba sahI. miyAMcha ne maje se cuskI lI aura dUra kI socane lage. aMta meM chAyA kI ThaMDaka pA kara pinaka aisI gaharI huI ki miyAMja cala base. matalaba yaha ki Apa vahIM ghAsa para zAMta citta ho kara so rahe. sUrya bhagavAna kI savArI astAcala ke nikaTa pahuMca cUkI thI. rAta kI devI ne apanI mahaphila ke liye lAla sADI pahana lI thI aura apane bhaMvare se kAle nAganarUpI bAloM kI laTa DhIlI karanA AraMbha kara diyA thA. aise hI samaya usa bAga ke sadhana vRkSa tale aphImacIziromaNi miyAM pistInakhAM kI pinaka TUTa gayI. are ! sabera-nahIM nahIM-saMdhyA he gayI ! ! ! aura meM setA hI rahA ! kayAM na he. saphara se thakA bhI te bahuta thA. acchA, aba eka aura cuskI lo aura allAha kA nAma le kara Age baDho." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo yahI kyiA. mane se cuskI lagAyI aura uTha khaDe huye. aba dUra kI sUjhane lagI. Apa yaha gumAna huA ki hama apanA nagara pIche choDa Aye aura yeha keI dUsarA nagara he jisake isa bAgameM hama so gaye the. kahane lage, avazya yahI bAta hai. mujhe ghara se calanA acchI taraha yAda che. baDI dUra calane para yaha bAga milA thA. yahIM sa kara aba uThe haiM. acchA, dina Aja kauna hai? hAM lo, yaha bhI yAda hai. sanIcara ke sabere cale the. aura usI dina-nahIM nahIM usI dina use itanI dara cala sakate che ?-Aja jarUra tavAra hai. are bAhare meM ! bIbI kahatI thI tamase calA nahIM jAtA, aura yaha dekho meM dinarAta meM na jAne ki sau mIla cala kara Isa bAga meM A pahuMcA ! acchA aba zahara meM cala kara dekhanA cAhiye kaMsA zahara hai, kyA nAma he? koI aphImacI yAra mile to usake ghara Thahara kara rAta kADhuM. cale miyAM postInakhAM zahara meM. ekase pUchI " kajI, isa nagara kA kyA nAma che?" javAba milA-"akImagaDha." "miyAM ! ! ! aphImagaDha ! are ! yaha nAma to hamAre zahara kA bhI hai. le itanI umara meM hamake kabhI yaha mAluma hI na huA, ki do aphImagaDha huM. acchI bAta hai. khUba kaTagI. miyAMja bAjAra ke dekhate cale. kahane lage, baDe tAjuba kI bAta hai! jaise hamAre zahara ke galI kUce aura makAna hai ThIka vaise hI isa zahara ke bhI hai. avazya kisI dilagI "pasaMda bAdazAha ne eka hI namUne aura nAma ke ye de zahara basAye hoMge. calate calate thakI gaye. kisI aphImacI kA ghara DhaMDhane lage. eka dukAnadAra se pUchI. usane kahA -hAM, isa bagala kI galI meM eka purAne aphImacI rahate haiM-kyA jAne kauna khAM-Apa unhIM ke ghara cale jAiye. miyAMchane pUchI-galI kA nAma kayA hai ? dukAnadArane kahA, cuskI galI.. "are ! cuskI galI ! vAhavA ! yahI to hamArI galI kA bhI nAma hai! bhaI vAha ! ajIba zahara hai ! nAma eka, nakazA eka, galI bhI eka hI nAma kI aura yaha te dekho. mere nAma kI taraha usa aphImacI ke nAma ke aMta meM bhI "khAM" lagA huA hai. bhaI vAha! taba taka rAta ho gayI thI. miyAM aphImacI girate paDate apane hI ghara ke dvAra para pahuMca kara dvAra khaTakhaTAne lage. bIbIne bAMdI (dAsI) se kahA-dekhiye to yaha kauna dvAra khaTakhaTAtA che? bAMdI dIyA le kara nIce utarI aura baMda dvAra ke pIche se pUchA-"kauna hai?" miyAM pistIna khAM belemeM dU eka musAphira. isa ghara ke mAlika kA mahamAnA honA cAhatA dU. sabere calA jAuMgA. makAna mAlIka kA nAma yA hai aura ve kahAM hai ? jarA unaka khabara kara de. lIMDI ne kahA-makAnamAlika kA nAma hai pistInakhAM- miyAM akImacI-"are ! are !! " lIMDI-ve naukarI kI talAza meM bAhara gaye hai- miyAM akImacI-are ! are ! aba to hada ho gayI ! mere zahara kA sA nAma, vaisA hI zahara, usI nAma kI galI mere hI nAma kA-purAnA aphImacI aura isa para bhI yaha Acarya ki vaha bhI merI taraha naukarI kI talAza meM gayA hai ! ! ! lIMDI ke kucha saMdeha huA. usane upara khiDakI meM se jhAMka kara dekhA aura rasI roka kara bIbI ke pAsa dauDI gayI. bIbI ne pUchI "arI kauna AyA hai?" lIMDI khilakhilA kara haMsa paDI. belI-bIbI ! jarA tuma cala kara de. miyAM sAhaba lauTa Aye hai aura dasare kA ghara samajha kara mujhase kahate haiM 'ma musAphira 6. rAtabhara Thehara kara sabere calA jAuMgA." bIbI jala kara bhasma ho gayI. vahAM se tIra kI taraha calI. udhara dvAra para utara ke iMtajAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ satI rAmasUrata-sacci hakIkata 361 me miyAM sAhaba pinaka me' sira jhukAye khaDe the. khIkhI ne jhaTa dvAra khAla kar eka dehaththa unake sira para jamA hI te| diyA ! aura khelI-le mUDI kArTa! aura legA ! yaha tU naukarI DhUMDha rahA hai ?'' miyAMjI ne bhayAnaka khana kara AMkhe kheAla dI. dekhA khIkhI sAmane khaDI hai. Apa kheAle"e...! yaha kayA ? are tU yahAM kaise AyI ?" khAkhI ne eka aura dAhazDa rasIda kiyA. takh tA miyAM jhujhalA kara khele-le khasa ! hama kara cUke naukarI ! merI duma ke pIche pIche A kara parAye zahara meM bhI jAna nahIM chItI! mujhase yAM naukarI nahIM hAne kI !'' miyAMjI yaha kaha kara jAne lage teA lauDI aura khIkhI ne TaMgaDI pakaDa phara aMdara dhasITA aura phira usI khaTiyA para lA paTakA, aba miyAM pe|stInakhAM kabhI naukarI DhuMDhane nahIM jAte ! ( "vizvamitra"nA eka aMkamAMthI ) 154 - satI rAmasUrata - sacci hakIkata bihAra-pradeza ke sArana jilAnivAsI bAbU kkhanasiMhajI jAti ke bhUmihAra brAhmaNa che. jisa samaya asahrayAga Andolana kA Arbha huA thA, Apa mukhtArakArI parIkSA kI taiyArI kara rahe the; lekina bahutAM kI taraha apane deza kI pukAra ! Apa anasunI na kara sake. Apa sahayAgI hA gae. Apa apanI dhUna ke pakke the. cA~ aura khaddara-pracAra ke Apane apanA kAryakrama khanAyA. isake bAda hI Apane apane kavya kA sa joza se pAlana karanA prArabha kiyA ki kucha hI dinAM meM Apake nikaTa-nivAsiyAM ke dhara-dhara ca` aura ka kA sumadhura saMgIta jhakarita hAne lagA. lekina Apa para lakSmI jI vaisI kRpA na thI. lataH kucha hI dineAM meM ApakI kula jamA- pUjI deza kA bheTa hai| gai. kucha khetI-khArI thI vahu bhI bika gai. Apa phakIra hA gae. paise-paise ke liye lAle paDane lage. lAcAra Apane apanI satI patnI rAmasUrata devI se unake gahane mAMge. kahanebhara meM dera lagI, satI patnI ne apane kula AbhUSaNu pati ke parAM para samapita kara diye. khmanasiMhajI kira usI utsAha se mAtRvedI para apanA sarava lUTAne lage ! dhara adbera san 1924 isvI meM ambasiMhajI khImAra paDe. dhIre dhIre Apa rAga te bhayaMkara rUpa dhAraNu kiyA. ApakA pramAda kI bhI kucha zikAyata hai| gai. magara isa avathatA meM bhI Apa cakhe, ' eva' apane deza kA na bhUla sake. rAgazayyA para paDe paDe hI Apa svadezI eva' ravadeza sAMdhI saMgIta gAte rahate the. jisa dhara me` akhkhanasiMhajI asvastha paDe the; usame' unakI khATake pAsa hI eka bila thA. Apa prAyaH kahA karate the ki usI bila se eka sAMpa nikala kara mujhe kATa legA; lekina si vidrANI kA lAgeAM ne pramAda kA nirA pralApa samajhA. isa era kisIkA dhyAna hI na gayA. unhI. dinAM kI bAta hai. rAtri ke dasa khaje the. abbasiMhajI ke yahAM sabhI nidrA me nimagna the ! sahasA babbenasihajI ke kaMThe se--sAMpa ne mujhe kATa liyA." ityAdi suna kara, sabhI jaga paDe. dekhA gayA te| sacamuca eka mare hue gehuMana sAMpa ke khambhasiMha jI apane hAtha meM pakaDe hue the aura usI karAla kAla ne unheM kaSTa jagaha kATa khAyA thA. phira kayA thA ? jhADa-kUka heAne lagI. cikitsA kI gai. lekina ma lA-ilAja thA. de| tIna dhare ke aMdara hI bambasiMhajI kI AtmA ne zarIra tyAga diyA! prAtaHkAla huA. khakhkhanasihajI ke zaba ! smazAnabhUmi le jAne kI taiyArI kI gai, lekina isI samaya upasthata sajjatAM te khar3e Azcarya se dekhA ki khakhkhunasiMhajI kI patnI, rAmasUta devI nahA-dhA kara khaDI hui pati ke zaba ke sAtha satI hone kI utkaTa abhilASA prakaTa kara rahI hai. Ajakala satI ! upasthita leAgoM ke liye yaha asahya thA ? kira kayA thA? satI nAma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ 362 zubhasaMgraha-bhAga pAMcame se aparicita una durbala hadaya manu ne rAmasUrata devI kI manavAMchA miTTI meM milA dI. vaha jajara se jakaDa kara eka koTharI meM baMda kara dI gaI. magara phira bhI vaha zAMta na raha sakI'. unakI krodhAgni ne ugra rUpa dhAraNa kiyA. unhoMne de-tIna kivADa ke toDa DAlA: lekina isI samaya babanasiMhajI kI aMtyeSTi kriyA samApta kara lega smazAna-bhUmi se vApasa A game. unae dekhate hI rAmasUrata devI kA krodha zAMta ho gayA, vaha pracaMDa bhairavI tAMDava nartana baMda ho gayA. aba eka asAdhAraNa bAta saniye. bAbU babanasiMhajI prAya: caubIsa dina taka bImAra rahe che. isa se meM rAmasUrata devI ne anna kA eka dAnA taka grahaNa nahIM kiyA thA; atae jaba lega bambanasiMhajI kI aMtyeSTi kriyA samApta karavApasa A gae aura devajI kI krodhAgni bhI zAMta paDa gaI to lAge ne daheM bahuta samajhAyA. bambanasiMhajI kI mRtyu ke dUsare dina unase anna grahaNa karane ke liye bahuta kucha kahA gayA; magara usa vIra bAlA ne sApha "nAhI" kara dI. isI prakAra cAra roja bIta gae. rAmasurata devI kA dainika jIvana prAyaH pahale hI sA he gayA. kevala unhone anna nahIM grahaNa kiyA thA. babanasiMhajI kI mRtyu ke cAra reja bAda kI bAta hai. bambanasiMhajI ke parivAra meM kevala tIna prANa bace che. unake da bhAI eka keDarI se e. rAmasUrata devI bhI apane kamare meM se gaI. lekina dUsare dina ke prakAza ne kucha aura hI dekhA. prAtaHkAla huA. bAla-ravi ravaccha nIlAbha para udita hue. sArA saMsAra unakI jyoti se jagamagAne lagA. bambanasiMhajI ke donAM bhAI apanI apanI khATa se uThe. lekina phira bhI rAmasurata devI ke ghara ke kivADa baMda hI che. donoM bhAI ne kivADa khaTakhaTAye; magara phira bhI koI uttara na milA. isake bAda una nirAdhAra bAlaka ne mRdula svare meM apanI nemathI bhAvaja ke pukArA. magara phira bhI keAI uttara na milA. aMta meM kivADa teDe gaye. magara jisa sthAna para rAmasUrata devI satI thIM vahAM dina ke bhI aMdhakAra hI rahyA karatA thA. phalata: dIpaka lAyA gayA. sArA ghara dIpazikhA kI ujajavala jyoti se nahA gayA. dIpaka ke prakAza meM je kucha dRSTigocara huA yaha barabasa Azvarya meM kAle detA thA. rAmasUrata devI eka kene meM, bA hAthapara jhakI baDI thI. dAhine hAtha meM pavitra gItA kI eka prati thI, mukha se pavitra jyotisaMyuta vimala kAnti mukharita ho rahI thI. vaha kisI svagIya vaMdanA meM vaMdanIya acanA meM nimagna baMDI thI, - rAmasurata devI ke isa avasthA meM baDe dekha kucha kAla ke liye sabhI avAk raha gae. kucha dera bAda loga ne unha pukArA. vaha cUpa thI. logoM kI utkaMThA umaDa paDI. kahene devI ke pavitra zarIra kA sparza kiyA. lekina yaha kyA ? padAMguliya se le kara vakSasthala taka evaM bAma bhujA, vibhUti kI taraha bikhara gae ! pITha para paDI huI laMbI laMbI laTe jhulasI huI thIM. phira bhI baMkima bhauhai usI taraha sAbhimAna thIM. mukha se vaisI hI dedIpyamAna ti iiTaka rahI thI. saba kucha vaisA hI thA, magara devI kA AdhA se adhika zarIra jale kara vibhUti ho gayA thA. te kyA rAmasUrata devI satI ho gaI ? hAM, ThIka satI ho gaI! satiyAM ke Isa vinAzayuga meM satIdAha kA eka nayA saMskaraNa kara sataloka ke liye prasthita ho gaI. prAcIna bhArata kI kai satI yahAM Aja bhUla paDI thI se apanA Adarza dikhA kara punaH cala paDI ! sarakAra kA kAnUna athavA Darapake kA bhIta anunavinaya sAvika satI davA ke unake kartavyapatha e vicalita nahI kara sakatA ha. IsakA udAharaNa cheDa kara tathA (laI) beTika evaM (bAdazAha) akabara ke udyoga ke upahAsa siddha kara satI rAma sUrata devI sacamuca tI ho gaI ! ! (phebruArI-1926nA "cAdamAM lekhaka-bI girIndranArAyaNasiMhajI) * Isa vivaraNa kI ghaTanA zabda zabda saccI hai, kapola-kalpanA nahIM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 363 ^ ^^ ^ ^^ ^^ ^^ ^ ^** zrImadabhAgavatano prasAda 155-zrImadbhAgavatano prasAda 1-cera kenuM nAma? yAvadbhirata jaTharaM tAvatsvatvaM hi dehinAm / adhikaM yo'bhimanyeta sstenoNdnnddmrhti|| (7-14-8) jeTalAthI karIne mANasanuM peTa bharAya eTalI ja enI khAnagI milkata che, enA karatAM vadhAre parigraha karanAra mANasa cera tathA zikSApAtra che. 2-rasAcI sevApUjA ahaM sarveSu bhUteSu bhUtAtmAvasthitaH sadA / tamavajJAya mAM martyaH kurute'rcAviDambanam // (3-20-21). huM prANImAtramAM enA AtmArUpe sadA vasuM chuM, je mANasa tenI avajJA karIne pUjA kare che te pUjA nahi paNa pUjAnI viDaMbanA mAtra che. (mANase bhUkhe mare che, gAya Adi jInI hatyA thAya che e sthitimAM bhagavAnanI mUrtinAM darzana karavAmAM, enI AgaLa "bhega dharavAmAM tathA annakuTa khaDakavAmAM kevaLa bhagavAnanI ThekaDI thAya che.) yo mAM sarveSu bhUteSu santamAtmAnamIzvaram / hitvAcI bhajate mauDhyAdbhasmanyeva juhoti sH|| | sarva prANImAM rahelA mane choDIne je mUrtine pUje che te mUDhamANasa bharamamAMja hAma kare che. dviSataH parakAye mAMgAnino bhinndrshinH| bhUteSu baddhavairasya na manaH zAntimRcchati // 23 bIjAnA zarIramAM rahele je huM tene je mANasa krepa kare, abhimAna dhare, bhedabhAva rAkhe, prANIo sAthe vera bAMdhe tenuM citta zAnti pAmatuM nathI. ahamuccAvacaidravyaiH kriyyotpnnyaanghe| naiva tuSye'rcito'rcAyAM bhuutgraamaavmaaninH||24 mANasa bhAtabhAtanA padArtho ekatra karIne bhale mane pUje, paNa je te prANuonI avajJA kare te huM tenA upara truThata nathI. atha mAM sarvabhUteSu bhUtAtmAnaM kRtAlayam / arhayedAnamAnAbhyAM maitryAbhinnena cakSuSA 27 sarva prANIonA zarIrane maMdira gaNIne, temAM rahelA mane dAna karavuM, mAna ApavuM, mitra gaNu ne samadaSTie je. 3-brAhmaNAdi kene kahevAya? zamodamastapaH zaucaMsantoSaH kSAntirArjavam / jJAnaMdayA'cyutAtmatvaM satyaM ca brahmalakSaNam (7-11-21) zama (manaHsaMyama), dama (bAhendriyasaMyama), tapa, pavitratA, saMtoSa, kSamA, saraLatA, jJAna, dayA, IzvaraparAyaNatA ane satya, e brAhmaNanAM lakSaNa che. zaurya vIryaM dhRtistejastyAga AtmajayaH kssmaa|brhmnnytaa prasAdazca rakSA ca kSatralakSaNam 22 zaurya, vIrya, dhIraja, teja, dAna, manaHsaMyama, kSamA, saMtasevA, prasannatA ane sarvanI rakSA karavI, A kSatriyanAM lakSaNa che. devgurvaarygobhktistrivrgpripossnnm| Aritakyamudyamo nityaM naipuNaM vaizyalakSaNam // 23 - bhagavAna, guru, saMta tathA gAyanI sevA; dharma, artha tathA kAmanuM piSaNe AstikatA, satata udyama ane nipuNatA, A vaizyanAM lakSaNa che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 zubhasaMgraha-bhAga pAMcama zUdrasya sannatiH zaucaM sevaasvaaminymaayyaa| amaMtrayajJo hasteyaM satyaM goviprarakSaNam 24 saMtane praNAma karavA, pavitratA, svAmInI niSkapaTa sevA, maMtra vinA yajJa, asteya, satya ane gAya tathA saMtanI rakSA, A dranAM lakSaNa che. (uparanAM lakSaNa pramANe zadranAma dharAvavA jeTalI paNa gyatA pitAmAM che ke pote varNabAhya athavA paMcamaja che, te sI pitAnI meLe vicArI leze.) yasya yallakSaNaM proktaM puMso varNAbhivyaJjakam / yadanyatrApi dRzyeta tattenaiva vinirdizet 35 __zamAdibhireva brAhmaNAdivyavahAro mukhyo na jAtimAtrAdityAha yasyeti / yadyadi varNAntare'pi dRzyeta tadvarNAntaraM tenaiva lakSaNanimittenaiva varNena vinirdizet / na tajAtinimittenetyarthaH / zrIdharasvAmI bhAvArthadIpikAyAm / varNane jaNAvanArAM je lakSaNa kahyAM che, te lakSaNa je bIjA varSamAM jovAmAM Ave te ene paNa te lakSaNa uparathI te varNane jANa je varNamAM e joya te varNane nahi. [varNavyavasthA jAti (janma) upara nahi paNa guNa upara racAyela che. jenAmAM jevAM lakSaNa hoya tevA vargane tene gaNavuM joIe. (tA. 10-3-1929nA "navajIvana'mAM lakhanAra zrI. desAI vAlajI goviMdajI) 156-hiMdU dharma meM striyoM kA sthAna hiMdU dharmazAstra se patA calatA hai ki sRSTikato ne sRSTi ke Adi meM apane do samAna bhAge meM prakaTa kiyA. eka bhAga se puruSa aura dUsare se strI kI racanA hui. isa udAharaNa se hiMdu dharma meM strIpuruSa ke samAna adhikAra hone kI bAta svayaM siddha hai. jisa prakAra eka phala kI de phAke eka hI svabhAva aura eka hI guNa kI hotI hai, usI prakAra brahma ke da bhAga-puruSa aura strI bhI svabhAva, guNa, zakti ItyAdi sabame samAna hai. isa prakAra hiMdu dharma meM je adhikAra puruSa ke hai vahI strI ke bhI hue. pati aura patnI dene eka hI vastu ke be bhAga hone ke kAraNa saba prakAra samAna che. dhArmika, rAjanaitika, sAmAjika ItyAdi saba kAme meM do kA samAna bhAga hai. veda ne striyoM ke puruSa ke sAtha barAbarI kA je dajA diyA hai vaha saMsAra kI kisI bhI dharmapustaka meM nahIM milatA. bAIbila meM strI ke puruSa kI manoraMjana kI sAmagrI batAyA hai aura usakA kartavya batAyA hai, binA kisI cIM-capaDa ke puruSa kI ajJAo kA pAlana karanA. bAIbila ke anusAra saMsAra meM pApa, kaleza, mRtyu ityAdi kA Agamana striya hI ke kAraNa huA . kurAna ke mata meM bhI strI hI puruSa ke pApI hepane kA kAraNa hai. hiMdu dharma meM yaha bAta nahIM hai. veda meM esI striyoM kA nAma AyA che je puruSo se kisI kadara kama nahIM thIM. kucha logoM kI yaha bahuta galata dhAraNA hai ki stri veda paDhane kI AjJA nahIM hai. hiMdU-dharma kA itihAsa dekhane se aisI dhAraNAo ke kahIM bhI sthAna nahIM mila sakatA. Rgaveda (prathama khaMDa) ke 126 loka ke pahale pahala romazA nAmaka eka mahilA ke hI mAluma hue the. isIke 139 loka lopAmudrA nAmI dUsarI mahilA ne mAluma kiye the. aditane idra ke veda kI zikSA dI thI. vizvarA, zAsvatI, gArgI, maitreyI ItyAdi ke veda kA jJAna usI samaya ho gayA thA-jaba puo ke. ye saba mahilA brahmavAdinI kahalAtI hai aura ye saba kaSi kI bhAMti hI pavitra jIvana vyatIta karatI thIM. yahI nahIM ye saba Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 365 hiMdU dharma meM siyoM kA sthAna jIvana, mRtyu ityAdi samasyAo para baDe baDe RSi se vAdavivAda karatI thI aura kabhI kabhI unake harA bhI detI thIM.. upaniSadda paDhanevAloM ke mAlUma hai ki gAga aura maitreyI vedavidyA ke saba se baDe AcArya yAjJavalkaya se prAyaH dArzanika vAdavivAda kiyA karatI thI. eka bAra zaMkarAcArya ke bhI eka strI ke hI nirIkSaNa meM zAstrArtha karanA paDA thA. karyo ki usa strI se baDhakara kaI aura vidvAna usa samaya thA hI nahIM. veda kI yaha AjJA che ki koI bhI vivAhita puruSa binA apanI strI ke sAtha liye kisI prakAra kA dhArmika kArya yajJa, utsava ityAdi na kare. yadi vaha karegA to use pUrNa phala na milegA. isI liye strI ko sahadharmiNa kahA hai. vaha saba bAtoM puruSa kI AdhI hissedAra hai. paurANika kAla meM bhI priya ke vaidika kAla ke se hI adhikAra prApta che. sItA kA caritra kisase chipA hai ? ve eka Adarza patnI, Adarza mAtA aura Adarza mahArAnI thIM. hiMdu aiyuM ke hadaya meM unake prati aba bhI utanI hI zraddhA hai. Apa saMsAra ke itihAsa meM dUsarI sItA nahIM dikhA sakate. ve samAna aba bhI pUjya hai. striya ko yoga sAdhanA kI bhI AjJA thI. janaka ke darabAra meM sulabha nAmaka yoginI ke addabhUta camatkAra dikhAne kI bAta mahAbhArata meM pAI jAtI hai. unnIsavI sadI ke saba se baDe saMta paramahaMsa rAmakRSNa ke eka yoginI se hI AdhyAtmika zikSA milI thI. yuddhakSetra meM bhI priya ke jAne kI bAta pAI jAtI hai. saramA ke usake pati ne hI DAkuo kI ja karane bhejA thA, jihe usane naSTa kara diyA thA. namucI rAjA ne apanI. strI ke zatruo se laDane bhejA thA jinheM usane parAjita kara diyA thA. yaha vAta sAda ke pAMca khaMDa se spaSTa he jAtI hai. jhAMsI kI rAnI vageraha ke te abhI hAla ke udAharaNa hai. 1857 ke balave meM vaha savAra kI senA le kara aMgrejoM se laDane nikalI thI aura laData laDate yuddhakSetra meM mArI gaI thI. paTiyAlA meM AsakuMvari aura mAlavA meM ahilyAbAI kA nAma prasiddha hai. Ina dene mahilAo ke zAsana kI prazaMsA briTiza gavarnameMTa ne khule dila se kI hai. kahA jAtA hai hiMdU striyoM ke unake pati apanA gulAma samajhate hai. yaha bAta kisI hada taka ThIka hai; kintu isameM dharma kA kyA doSa ? dharma to kahatA hai-"vaha saccA hiMdU nahIM hai je strI ke zarIra ko Izvara kA maMdira na samajhe. je purUSa strI ke zarIra ke ghaNu, krodha yA anAdara ke sAtha sparza karatA hai vaha zudra hai." manu mahArAja kahate hai-"strI ke zarIra ko phUla se bhI mAra kara pIDita karane kI ceSTA na karanI cAhiye; karyo ki vaha pavitra hai" yahI kAraNa hai ki hiMdU dharma meM striyoM ke liye, unakA aparAdha kitanA hI baDA karyo na he, phAMsI ItyAdi kaDe daMDa kA vidhAna nahIM hai. nIce manusmRti aura anya dharmazAstro se kucha hiMda kAnUna dete hai. Isase yaha spaSTa ho jAyegA ki hiMdU striyo ke sAtha kaise bartAva kI AjJA hai. manusmRti:(1) strI kA muMha sadaiva pavitra rahatA hai. (adhyAya 5-130) (2) jahAM striya kA Adara hotA hai vahAM devatA bAsa karate hai. (adhyA0 3-55). (3) je strI aura brAhmaNa kI rakSA meM kisI kI hatyA kara beThatA hai, use pApa nahIM lagatA. (adhyAya 8-349) (4) putrI baDI komalakAya hatI hai. yadi vaha pitA ke kaSTa bhI pahuMcA te use saha venA cAhiye. adhyAya 4-185) - (5) mAtA kA sammAna pitA se eka hajAra)nA adhika karanA cAhiye. (adhyAya 2-14) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 zubhasa'graha-bhAga pAMcame (6) saMtati, dharmoM kI IzvarIya kRpA, dAMpatya-AnaMda kaivala patnI ke hI sAzrita hAte hai. (adhyAya 9--28) dUsare dharmazAstra: (1) zrI kA pratyeka aMga zuddha hai. (ra) puruSa zakti hai, strI sauMdaryAM hai. (3) jo kisI strI ke patita karatA hai vadhu apanI mAtA ke patita karatA (4) jise zrI zApa detI hai use Izvara bhI zApa detA hai. (5) striye! ke AMsU meM sva` se agni mulAne kI zakti hai. (6) jo striyoM kA du:khI dekha kara haMsatA hai, usakI prAnA Izvara svIkAra nahI. karate. (7) strI ke gIta zrvira kA priya hai, yadi puruSa apatI AvAja taka pahuMcAnA cAhe te vahu strI ke sAtha usakI prArthanA gAve. (8) strI-vadha ke kharAbara kAi aparAdha nahI hai. yaha kahanA ki dhara kI saMpatti meM A ka! bhAga nahIM hai eka khaDI bhArI bhUla hai. mAtA kI jAgIra putra kA nahIM balki avivAhitA putrI kA milatI hai. patnI jo apane pitA se pAtI hai, usa para pati kadApi adhikAra nahIM kara sakatA. pati kA karja patnI se vasUla nahIM kiyA jA sakatA aura na putra kA mAtA se. satati para strI kA utanA hI adhikAra hai jitanA puruSa kA. vidhavA strI apane pati kI jAyadAda meM se eka nizcita bhAga kI adhikAriNI haiAtI hai. vaivAhika saMbaMdha bhI hiMdu dharmI meM bahuta uMcA hai. isame` zarIra kA nahIM. AtmA kA byAha hotA hai. isI liye kadAcit mAtA pitA kI saMmati anusAra vyAhu saba se acchA samajhA gayA hai. hiMdu dharmAM me' vidhavAvivAha kI bhI AjJA hai; kiMtu AdhakAMza hiMdu smiyAM isakI paravAha nahIM karatI. ve svargIya pati kI sukhamRti me sArA jIvana vyatIta kara detI hai. khAlavivAda kA bhI hiMdu dharmI kA eka aMga khatAne ke barAbara te kAI bhUla hai| hI nahIM sakatI. prAcInakAla me' svayaMvara dvArA vivAha kI prathA thI; kiMtu paristhiti ke pralAva se ama vahu kevala kathA kahAnI kI bAta hai. pati ke sAtha citA meM jala jAne kI AjJA bhI hiMdu dha nahIM detA thA aura na detA hai. isakA kAraNa kucha aura hI heAgA. kahA jAtA hai AkramaNakArI musalamAnAM se satItva kI rakSA karane ke liye hI striyoM ne jIvita citA meM praveza karanA AraMbha kiyA thA. aura vahI kucha dineAM meM rivAja sA hai| gayA. rAjA rAmameAhana rAya ne sarakAra kI madada se isa prathA kA baMda kara ke mahilAsamAja kA niHsa Mdeha baDA upakAra kiyA hai. musalamAnI zAsanakAla meM jo saba se baDI murAi hiMdu samAja meM Ai vahu pardA hai aura yahI aiyAM ke zArIrika mAnasika tyAdi patana kA kAraNu huA hai. na sama kurItiyAM se aura hiMdu dharma se kAi sabaMdha nA hai. maMda lAga dharmazAstroM kA paDhakara dha kA samajhe te na kurIticeAM ke dUra hAne meM kucha bhI dera na lage. isake sivAya saMsAra kaiM kisI isIse Apa samajha sakate haiM... vahu Izvara hai. hama usakI ("gRhalakSmI"nA eka aMkamAM lekhaka zrI. lakSmIkAnta va.) hiMdU-dhama meDa Izvara kA pitA bhI aura mAtA bhI kahA hai. bhI dharma ne parama brahma kA mAtA ke rUpa me' nahI' svIkAra kiyA. ki hiMdU dharmAM meM strI ke kitanA UMcA sthAna hai. vahu mAtA hai, prazaMsA karane meM asamartha hai. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 157-bhagavAna vyAsadeva jaturvano graha zAdurapati zamAvanA saM5rmaLavAna rAjA: I namaste bhagavAn vyAsa sarvazAstrArthakovidaH / brahmaviSNumahezAnAM mUrte styvtiisutH|| vyAsAya viSNurUpAya vyAsarUpAya viSNave / namo vai brahmavidhaye vAsiSThAya nmonmH|| bhagavAna kRSNa pAyana vedavyAsajI kI mahimA kauna gA sakatA hai? sAre saMsAra ke jJAna Aja unhIM ke jJAna se prakAzita hai. vedavyAsajI jJAna ke asIma aura agAdha samudra che, vidvattA kI parAkASThA the, kavitva kI sImA che. saMsAra ke sAre padArtha mAno vyAsa kI kalpanA ke aMza hai. jo kucha railokya meM dekhane, sunane aura samajhane ke milatA hai, vaha saba vyAsa ke hadaya meM thA. isase pare je kucha hai, vaha bhI vyAsa ke aMtastala meM thA. vyAsa ke hadaya aura vANI kA vikAsa hI samasta jagata kI aura usake jJAna kI prakAza aura avalaMbana hai. vyAsasadaza addabhuta mahApuruSa jagata ke upalabdha itihAsa meM dUsarA koI nahIM milatA. jagata kI saMskRti ne abataka bhagavAna vyAsa kI samakakSatA ke vyakti utpanna nahIM kiyA. vyAsa vyAsa hI the. vyAsajI kA janma dvIpa meM huA, Isase ApakA nAma kaipAyana hai. zarIra kA varNa zyAma thA, isase kRSNadvaipAyana ho gaye. veda kA vibhAga kiyA, isase vedavyAsa kahAye. brasUtra kI racana bhagavAna vyAsane hI kI. mahAbhArata sadaza alaukika graMtha kA praNayana bhagavAna vyAsa ne kiyA. aThAraha purANa aura aneka upapurANa bhagavAna vyAsa ne banAve. bhArata kA itihAsa isa bAta kA sAkSI che. saMbhava hai ki purANe meM pIche se kucha parivartana huA he, paraMtu unakI mUlaracanA. bahuta hI purAnI hai. kauTilya ke arthazAstra meM purANoM kA ullekha milatA hai jo isAmasIha se cArasau varSa pUrva caMdragupta ke samasAmayika the. isase purAne graMthAM meM bhI purANe ke pramANa milate hai. Aja sArA saMsAra vyAsa ke jJAna prasAda se apane kartavya kA mArgakheja rahA hai. zrIkaNa ke avatAra para avizvAsa karanevAle eka aMgreja vidhAna zrIyuta je. ena. phAryuM kara bhagavAna vyAsa para mugdha he kara likhate haiM - "isake racayitA niHsaMdeha ha eka ucca evuM vistRta saMskRti ke puruSa che. unheM apane deza ke dharmazAstra kA pUrNa jJAna thA. unake vizAla hRdaya meM bheda athavA chidrASaNa ke liye sthAna na thA, vikIrNa taMtuo ke bheda se vyasta na he kara unako vyavasthita karane meM hI unakI adhika pravRtti rahatI thI. pratyeka dArzanika paddhati ne unake sahAnubhUtipUrNa hRdaya meM sthAna pAyA thA tathA unake bheda evaM bhinnatA kI apekSA unake mahattava ne unako adhika AkarSita kiyA. para ve kare vidvAna hI na the, atyaMta zraddhALuM bhI the. zrIkRSNopAsanA meM bhI unakI utanI hI acala zraddhA thI, jitanI AtmajJAna meM. vAstava meM ina saba guNa ke abhuta mizraNa ke kAraNa hatuM Adhunika hiMdU-dhama kI itanI ujajavala evaM utkRSTa kayAkhyA kara sake. kayAMki pramukha pramukha saMpradAya ke siddhAMta tathA prAcIna trASiyoM ke vicAre kA mela hI hiMdU dharma hai; para unake buddhikauzala binA yaha camatkAra sarvathA asaMbhava thA. kAvyazailI kI zakti, sauMdarya evuM sUkSamatA tathA usake vicAro kA gaurava je kisI sekasI sthAna para te atyaMta hI bhavya he, unakI anupama vidvattA kA kevala ekadazI citra che. aMta meM unakI kalpanA ke vyakta karane kI abhuta zakti, jisake binA keI bhI pUrNa kavi nahIM ho sakatA, bAhya DrAmATikana he kara AMtarika thI. jaba yuddhasthala meM senAe saMdharSaNa ke liye sannaddha hai, usa samaya eka vIra sainika AdhyAtmika vAdAnuvAda AraMbha kare, aMse vicitra citraNa kA sAdhAraNa kavi kA svama meM bhI bhAsa nahIM ho sakatA. phira zrIkRSNa ke citraNa meM te inhoMne atyaMta vilakSaNa dakSatA dikhalAyI ha! eka avatAra ke apane vicAra kisa prakAra prakaTa karane cAhiye IsakI itanI saphalatApUrNa kalpanA karane kI anya kisameM sAmarthya thI ?" ("kalyANa"nA gItAMkamAMthI) = = Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 zubhasa'graha-bhAga pAMcamA 158 - dharma aura samAja X X X x X X hamakA kaivala apane pUjApATha yA saMskAremAM meM hI dha kI AvazyakatA nahIM; kiMtu hamArA hara kAma cAhe vaha sAmAjika hai| yA vyaktigata, dharma' ke baMdhana se jakaDA huA hai. yahAM taka ki hamArA khAnA pInA, jAnA AnA, seAnA jAganA aura denA lenA ityAdi sabhI khAtAM me' dharma kI chApa lagI hui hai. hama hiMdU hA kara saba kucha cheDa sakate hai, para dharmI ke kisI avasthA me bhI nahIM heDa sakate, hamAre pUja dhama ke! hI apanA jIvanasasva mAnate ce aura yahI upadeza zAstro meM ve hamakA bhI kara gaye hai. manu likhatA haiH X X dharma eva hato hanti dharmo rakSati rakSitaH / tasmAdUdharmo na hantavyo mAnodharmo hato'vadhIt // prAcIna A lega dharma kA kaivala paraleAka kA hI sAdhana nahIM mAnate the, kiMtu isa leka kA khaDe se baDA sukha bhI dharmI ke binA unakI dRSTi meM huMya thA. triva` meM jisakA saMbaMdha saMsAra se hai, dharma hI sabase pahalA aura mukhya mAnA gayA hai. kaNAda teA apane vaizeSika darzana me' abhyudaya kI nIMva bhI dharma' para hI rakhatA hai.yathAH--thato'myuTca niHzreyasa siddhaH sa dharmaH| ataeva hama apane zAstra ke mAnate hue aura pUjo para zraddhA rakhate hue kisI dazA meM bhI dhama kI upekSA nahIM kara sakate, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat pazcima kI zikSA ka! prabhAva jina leAgAM para paDA hai, ve cAhe hamAre svadezI bAMdhava hI kayeAM na heA, hamakaiA bhI yaha salAha dete haiM ki hama bhI kriisa jAtIya unnati kI dADa meM bhAga lenA cAhate haiM. te! dha kI kA aisI sImA niyata kara de, jisase Age yaha apane paira na zailA sake. unakA yaha kathana hai ki jaba taka hamAre haraeka kAma meM dha kA paMcaDA lagA huA hai, hama samaya kI gati ke sAtha nahIM cala sakate aura na apanA kAi jAtIya Adarza banA sakate hai. jo lAga dumakA yaha salAha dete hai, hama unake sadbhAva meM kAi sa Mdeha nahIM kara sakate aura yaha bhI hama mAnate haiM ki dezahita z2I preraNA se hI ve yaha salAha hamake dete hai; para hAM, yaha hama avazya kaheMge ki vartamAna dhArmika avasthA ke vikRta svarUpa kA dekha kara aura hamAre dharma ke vAstavika tattva para gaMbhIra STi na DAla kara hI yuddha saMmati dI jAtI hai. yadi dharmoM kA usake vAraviMka rUpa meM dekhA jAya te vaha kadApi upekSaya nahIM hai| sakatA. yadyapi videzayAM ke sa`sa^ se yA hamAre daurbhAgya se yahAM bhI dhakA vidheya vahu nahIM rahA, jo prAcInakAla meM thA. meM yaha kahane me' kucha bhI sakAya nahIM hai ki sabhyatA ke Adiguru AryoM kA dharmAM matavAda se sathA pRthak hai. isa matavAda kA dharma samajhane kA yUropa meM yaha pariNAma huA ki vaha rAjanaitika aura sAmAjika kSetra se hI alaga nahIM kiyA gayA, kiMtu mAnasika aura naitika uccabhAvAM kI rIti ke liye bhI anAvazyaka samajhA gayA. usakA saMbaMdha kevala upAsanAlayeAM se raha gayA aura vahu bhI ravivAra ke dina dhaTe dATe ke liye. bahuta se svata MtratA devI ke upAsaka teA isase bhI mukta ho gaye hama unakI buddhimattA kI prazaMsA karate hai. yadi ve aisA na karate aura hamArI taraha se apanI vicArazakti kA kalpanAzakti ke adhIna kara dete te Aja unake deza me vidyA aura buddhi kA yaha vikAsa, kalAkauzala kI yaha unnati aura udyoga tathA vyavasAya kA yaha prabhAva dekhane me` na AtA. yadi hamAre dhamakI bhI aisI hI vyavasthA hA aura vaha vAstava meM matavAda kA prava`ke hA, taba tA hamake! bhI kRtajJatA ke sAtha unakI yaha salAha mAna lenI cAhiye aura yadi aisA nahI hai tA hame' dhama kA vAstavika tattva unheM samajhAnA cAhiye. hama yahAM para phahu denA cAhate haiM ki mata yA saMpradAya ke a meM dharma zabda kA prayAga www.umaragyanbhandar.com
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma Are samAja 369 karanA bhI hamane adhikatara videziAMhI se sIkhA hai. jaba videzI bhASA ke 'majahaba' 'rilIjiyana' zabda yahAM pracalita hue tama bhUla se yA spardhA se hama unake sthAna meM dharma" zabda kA prayAga karane lage. paraMtu hamAre prAcIna graMthAM meM jo videzayAM ke Ane se pU race gaye the, kahIM para bhI dha" zabda mata, vizvAsa yA sa`pradAya ke a me' prayukta nahIM huA, pradyuta unameM satra svabhAva aura kanyaina da hI arthoM meM isakA prayoga pAyA jotA hai. pratyeka padArthoM meM usakI jo sattA hai, jisakaiA svabhAva bhI kahate haiM, vahI usakA dharmI hai. jaise vRkSa kA dharma' jaDatA aura pazu kA pazutA kalAtI hai, ase hI manuSya kA dharmo manuSyatA hai. vaha manuSyatA krisa vastu para avalaMkhita hai? isame kisIkA matabheda nahIM hai! sakatA ki manuSyatA kA AdhAra buddhi hai. buddhi kI de| zAkhAye huM-eka kalpanAzakti, dUsarI vicArazakti. kalpanAzakti sadehAtmaka hai aura vicArazakita nirNayAtmaka. binA saMdeha ke kisI khAta kA nirNaya hai| nahIM sakatA. ataeva apanI kalpanAzakti se saMdeha ThThA kara punaH bicArazakti se usakA niya karane me'je ma hai, vahI manuSya hai. sa`sAra meM sivAya asabhya aura vanya lAgAM ke aura kauna aisA manuSya DrAgA, jisakA aise dha kI AvazyakatA na hogI, jo unakeA manuSya banAtA huM? yaha te| huA sAmAnya dharmAM; aba rahA vizeSa dha. sIkA dUsarA nAma kartavya bhI hai. manuSya cAhe kisI dazA meM hai!, usakA kucha na kucha kartavya hAtA hai. ciMda rAjA rAjadhama kA, prajA prajAdharma kA, svAmI prabhudhama kA, sevaka sevAdharmI kA, pitA pitRkA, putra putradha kA, pati patidharma kA, strI strIdhama kA, gRhastha gRhasthadhama kA aura yati tidharma kA sAdhana na kare te kira saMsAra me` na kaiAi maryAdA rahe, na vyavasthA. sasAra meM zAnti aura vyavasthA tabhI raha sakatI hai, jakha pratyeka manuSya kartavya ke anureAdha se apane apane dhama kA pAlana kare. ataeva isameM kucha bhI atyukti nahIM ka'"dha" hI saMsAra kI pratiSThA kA kAraNa hai. dharmI ke isI mahattva kA lakSya meM rakha kara taittirIyAraNyaka meM yaha kahA gayA haiH-- dharmo vizvasya jagataH pratiSThA, loke dharmiSTaM prajA upasarpanti purmeNa pApamapanudanti / dharme sarva pratiSThitam // aba hama kucha pramANu bhI jinameM... "dha" zabda prastuta a meM prayukta huA hai, uSkRta karate haiM. mahAbhArata meM dhamakA nirvAcana isa prakAra kiyA gayA hai: dhAraNAddharmamityAhu dharmeNa vidhRtAH prajAH / yaH syAddhAraNasaMyuktaH sa dharma iti nizcayaH // dhAtva se bhI isI kI puSTi hatI hai, kyAMka dha' dhAtu dhAraNa ke ame hai. co priyane dhAti vAsa dharmaH| jo dhAraNa kiyA huA pratyeka padArthoM kA dhAraNa karatA hai, vahu dhama hai. agni me di usakA dha teja na rahe phira kAi use agni nahIM kahatA. aise hI manuSya yadi apane dharma ke tyAga de te phira kaivala AkRti aura banAvaTa usakI manuSyatA kI rakSA nahI kara sakatI. upaniSadoM meM jahAM dharmajavara, dharmAMnnapratibhyam' ityAdi vAkya Ate haiM, vahAM bhI isase kavya yA sadAcAra kA hI grahaNa heAtA hai. manu ne dharma ke dhRryAda jo daza lakSaNa batalAye haiM aura jinakA dhAraNa kara ke eka nAstika bhI dharmAtmA bana sakatA hai, una me matavAda kA ga Mdha taka nahIM hai. gItA meM bhI zreyAna vadhamAM vizuLaH paradharmAMt sva itAt / ityAdi vAyAM me. dharma' zabda kavyu kA hI sUcaka huM; kyAM imanuSya ke liye pratyeka dazA meM apane kartavya kA pAlana karanA hI sarvopari dharma hai; apane kabya se udAsIna hai| kara dUsarAM kA anukaraNa karanA cAhe ve apane se zreSTa bhI hAM, adhikAra carcA hai. jaba manuSya ke AcAra yA kavya kA nAma dharmI hai taba caMde hamAre pUjanIya pUrvajo ne usake! manuSya kI pratyeka dazA se (cAhe vahu Atmika hai| yA sAmAjika yA vaiyaktika) saMbaddha kiyA te isase unakA yaha abhiprAya kadApi nahIM hai| sakatA thA ki unhAMne hamake matavAda ke jAla meM krU'sAne ke liye dharma kI TaTTI khaDI kI unhAMne teA hamAre manuSyatva kI rakSA ke liye hI pratyeka kA maiM isakA AyeAjana kiyA thA. 3. 24 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcamo aba prazna yaha hotA hai ki jaba dharma mata se pRthapha hai te phira matavAda meM yA zvamAtmaka vizvAse meM usakA paryavasAna karyo kara huA ? isakA kAraNa cAhe kucha hai, para isameM sa deha nahIM ki hamAre daurbhAgya se isa samaya hamArI dhArmika avasthA vaha nahIM hai je upaniSada aura darzaneM ke samaya thI. usa samaya saiddhAntika bheda bhI hamAre dharma kA kucha hAni nahIM pahuMcA sakatA thA; para Ajakala AMzika bheda ko bhI hamArA kAmala dharma sahana nahIM kara sakatA. usa samaya hiMdu dharma itanA udAra thA ki vaha bauddha aura jaina jaise nirIzvaravAdI mate ke bhI apane kroDa meM sthAna de sakatA thA; para Ajakala kA hiMdudharma sAkAravAdI aura nirAkAravAdiyAM ke mila kara nahIM rahane detA. pahale kA hiMdudharma sadAcArI ke dharmAmAM aura jJAnI ke mekSa kA adhikArI (cAhe vaha koI hA) mAnatA thA, para Ajakala kA dUidharma apane lakSya se hI cuta he kara yA to matamatAntara ke zuSka vAdavivAda meM yA purAnI lakIra ke pITane meM apanI zakti kA durupayoga kara rahA hai. saMsAra ke aura samasta viSayAM meM hama vicArazakti kA upayoga kara sakate haiM; para kevala dharma hI eka aisA surakSita viSaya hai ki jisameM AkhuM baMda kara ke dUsarAM ke pIche calanA cAhiye. yadi IsakI keAI sImA niyata hatI, taba bhI ganImata thAH para aba isa dazA me jaba ki isakI abAdha sattA hai, koI bhI viSaya hamAre liye aisA nahIM raha jAtA, jisameM hama svachaMda vicaraNa kara sake. dharma ke nAma se aba taka hamAre samAja meM jese jaise anartha aura atyAcAra he rahe haiM, unake kAraNa hamAre karaDe bhAI aura bahana manuSya hete hue pazujIvana vyatIta kara rahe hai. isa bIsavIM sadI meM jaba ki anya dezavAsI rASTra hI nahIM kiMtu rASTrasaMgha aura sAmrAjya ke sthApanA kara rahe hai, bhAratavarSa di samAja saMgaThana ke bhI aAgya che te usakA kAraNa bhramItmaka saMDora hI hai. hama mAnate hai ki jaisA dharma kA durUpayoga Ajakala bhAratavarSa meM ho rahA hai aisA aura kahIM dekhane meM na AvegA. paraMtu aba pra"na yaha hai ki dharma kA prayoga anyathA kiyA jA rahA hai? kayA prasa liye hama dharma ke hI choDa de ? yadi ke manuSya a5nI mUrkhatA se agni meM hAtha jalA letA hai to kayA use yaha upadeza karanA ThIka hogA ki vaha agni se kabhI koI kAma na le, yA ki use agni se kAma lene kI tarakIba sikhAnA ThIka hogA ? isakA uttara pratyeka buddhimAna manuSya yahI degA ki dUsarI bAta hI henI cAhiye.. - yadyapa Adhunika zikSA aura samaya ke prabhAva se Ajakala dhArmika kSetra meM bhI asaMteSa aura halacala macI huI hai aura pratyeka dharma ke agraNI aura zikSita puruSa yaha anubhava karane lage hai ki aba isa bIsavI zatAbdI kI janatA ke isa prakAza ke yuga me kevala dharma ke nAma se rUDhi kA dAsa nahI banAyA jA sakatA, aura na isa baDhate hue hetuvAda ke pravAha kA hI rekA jA sakatA hai. tathApi ve na jimeruM vanajJAnAM maeNjinAjUT Isa nIti kA anusaraNa karate hue dharma ke viSaya meM spaSTavAditA se kama nahIM le sakate. itanA hI nahIM bahuta se zikSita ese bhI milege je apane samAja ke prasanna karane ke liye yA usakA vidhAsabhAjana banane ke liye usake mAtmaka vizvAse para taka aura vijJAna kI kalaI caDhAne lagate haiM. jisa deza meM naitika bala kI yaha durdazA he aura jahAM mAna ke bhUkhe zikSita loga azikSita se mAnabhikSA kI yAcanA kare, vahAM yadi dharma kA aisA durupayoga ho rahA hai to isameM Azcarya hI kayA hai? paraMtu prazna yaha hai, jaba taka dharma ke sUrya meM aMdhavizvAsa kA yaha grahaNa lagA huA hai, kyA hama apane uzya aura lakSya ke prApta kara sakate hai ? hamAre deza ke netA rAjanaitika svataMtratA ke liye to phaDaphaDA rahe hai, para yaha dhArmika parataMtratA je hameM khulI havA meM sAMsa bhI nahIM lene detI, unakI daSTi meM jarA bhI nahIM khaTakatI. kyA isI liye ki yaha phAMsI hamane apane Apa lagAI hai, IsakI mauta mIThI hai ? * hamArA vaktavya kevala yaha hai ki yadi dharma hamAre svabhAva yA kartavya kA bedhaka hai, jaisA ki hama apanA abhiprAya prakaTa kara cUke hai, taba te vaha hamase aura hama usase kisI dazA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ www eka Azcaryajanaka ghaTanA 371 meM bhI pRthapha nahIM ho sakate, kayA ki pratyeka padArtha kI sattA usake dharma para hI avalaMbita hotI hai aura aise dharma kI AvazyakatA na kevala samAja ko hai kiMtu pratyeka vyakti ko he. jahAM rASTra yA samAja apane usa svAbhAvika dharma kA pAlana kareM, vahAM kaI vyakti bhI usakI upekSA na kare. dasa dazA meM dharma kI vyApakatA yA abAdha sattA kisIke avAMchanIya nahIM ho sakatI ora yadi yaha hamArA bhrama hai aura vAstava meM dharma kA abhidheya jaisA ki Ajakala mAbA jA rahA hai, matamatAntara ke kAlpanika siddhAMta aura bhramAtmaka vizvAsa hai, te hama niHsaMkoca apane dezavAsiyoM se yaha prArthanA kareMge ki jisa prakAra pazrimavAsiyoM ne dharma kI sIma: niyata kara ke apane sAmAjika, rAjanaitika, Arthika aura audyogika kSetre se usakA pratibaMdha haTA diyA hai, aisA hI hamako bhI karanA cAhiye anyathA ye bhramAtmaka vizvAsa ane sAtha hamako bhI le DUbeMge. Apa DUbaMte bAmanA le DUbe jajamAna, (julAI-192nA "pratibhA mAMthI) 159-eka Azcaryajanaka ghaTanA kaI dina hue muke "lA daDiyA egrikalacara eMDa iMDasTriyala DevalapameMTa yuniyana" mainejara zrI pUrNapratApajI ke sAtha, bharatapura rAjya ke aMtargata ghevarI grAma ke pAsa eka jaMgala meM, eka sAdhu se milane kA saubhAgya prApta huA thA. sAdhu navayuvaka mAlUma paDate hai. unakA sira baDA aura badana charaharA thA. praNAma-AzIrvAda ke bAda "Izvara hai yA nahIM" Isa viSayapara merI unase eka ghaTe taka bAtacIta hatI rahI. unhoMne vesTarna sAInsa ke sAtha prAcIna vijJAna ke milA kara, akATaya yukti dvArA Izvara kA astitva siddha kiyA. mane pUchI "Apa loga duniyA che ArAma choDa kara phijala jaMgala meM kayAM bhaTakate phirate hai ? paramArthaciMtana kayA saMsAra na raha kara nahIM ho sakatA?" uttara meM mahAtmA ne kahA-"hama bahuta baDe ArAma ke liye duniyA kA mArAma chADa kara jaMgala meM rahate hai." mane pUchA-"vaha kaunasA ArAma hai?" une kahA-"Isa zarIra meM buDhApA, maraNa, bhUkha-yAsa, sukha-du:kha tathA nAnA prakAra ke roga cikitsA karane para bhI lage rahate hai. isa liye hama aisA prayatna karate hai ki isa jIvana ke bAda phira zarIra dhAraNa na karanA paDe aura jabataka ya, zarIra hai, tabataka isakI tarapha se ItanA dhyAna haTAthe rahe ki yadi kAI ise kATe bhI te kisI prakAra kA du:kha ne mAlUma paDe. dUsare manomaya zarIra ke bhUlane kI bhI sadA kaziza karate hai -arthAta mana meM zarIyotrA ke liye kaMdAtAra ke sivAya aura koI bhI icchA paidA nahIM tene dete. kaki eka rUpiyA prApta hone ke bAda cakravatI rAjya milane para bhI AkAMkSAye samApta nahIM hAtI aura ulajhana banI rahatI hai. dasa liye IcchI kA aMta kara denA hI hamArA dhyeya hai. isa prakAra abhyAsa re sadA ke liye ke chAzakti jAtI rahe-arthAta maneya zarIra se bhI pallA chUTa jAyeM." maine kahA "phira Apake ArAma kahAM se milatA hai?" sAdhU bole-"tuma khAte he to svAda kahAM se AtA hai ?" mane kahA-jIbha se. sAdhu bole-di tuma mara jAo aura mRta zarIra kI jIbha para la rakha diyA jAya te kyA koI svAda tumha milegA ? maine kahA-nahIM. sAdhu bele-te svAda kisameM hai? mene kahA-jIvAtmA meM. sAdhu bele-basa, hama usI svAda ke kAraNarUpa AnaMdamaya AmAM meM dhyAna lagAte hai-usImeM sthira hote haiM-isI liye sabase baDA ArAma pAte hai. usI ArAma kI jaDa ke 5kaDa kara hama sadA baiThe rahate hai. isa liye binA kapaDelo, makAna, ache khAne pIne ke bhI sadA ArAma se rahate hai. maine kahA-yaha AtmA kahAM hai ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhasaMgraha-bhAga pAMcame sAdhu ne kahA-saba jagaha hai. ithara ke pratyeka kaNa meM hai. usase sUrya-caMdra saMgaThita hete hai. mane kahA-usako pA kara kyA Apa bhI sUrya caMdra Adi ke kaMTrola kara sakate hai? sAdhune kahA-vaha te mAmulI bAta hai. Aja tuma yahAM Thaharo te hama caMdra ke prakAza meM batAveMge. sAyaMkAla ho gayA thA. hamaloga vahIM para Thahara gaye. - rAta ke 9 baje the. sAdhu ne hamake bulAyA. trayodazI kI cAMdanI chiTaka rahI thI. sAdhu medAnameM A kara baiTha gaye. sabake zarIra para chiTakI huI cAMdanI anupama zobhA beThA rahI thI. Itane meM sAdhu ne kahA-dekho, mere upara aba caMdramA kI rozanI na paDegI. hamane baDe Azcarya se dekhA ki sAdhu ke upara se caMdramA kI kiraNe sImaTa rahI hai. sAdhu ke zarIra para aMdhakAra ho gayA. paraMtu hama lAgepara cAMdanI usI prakAra chika rahI thI. isI prakAra dUsare dina unhoMne sUrya kI kiraNe ke apane upara se rokA. unake upara dhUpa paDatI hI na thI. yaha abhuta tamAzA dekha kara mere jaise nAstika ke mukha se bhI Amika zakti kA jayaghoSa nikala paDA. merA hRdaya-merI zraddhAbhakti sAdhu ke caraNe meM loTane lagI. mere liye mAne sArI duniyA hI palaTa gaI. meM aba saba jagaha AtmA ke dekhatA dU. merA cha yahAM se jAne na cAhatA thA; aeva meM Thahara gayA. dUsare dina yathAsamaya hama mahAtmA ke pAsa pahuMce. unhoMne baDe pyAra se hameM bulA kara apane pAsa biDAyA. hama loga baiTha kara baDI zraddhAbhakti se unake mukha kI era dekha rahe the. itane meM unakA ceharA hamake kucha dhuMdhalA najara Ane lagA. reDI dera bAda unakA sArA sira chAyAsA dIkhane lagA aura kSaNabhara ke bAda bilakula sira gAyaba ho gayA. mahAmA kA sira vihIna dhaDa baDA DarAvanA mAlUma paDatA thA. hama loga kucha bhayabhIta hue paraMtu hiMmata kara ke baThe rahe. isake bAda dhaDa bhI choTA hane lagA. phira dhuMdhalA huA aura aMta meM gAyaba he gayA. kevala para bAkI che. the DI dera ke bAda kramazaH ve bhI gAyaba hone lage aura dekhate dekhate unakA sArA zarIra gAyaba ha gayA. hama ghabarA rahe che, paraMtu paMDitajI ke dharyavAlI bAteM se Dare rahe. aura yahI socate rahe ki hamAre aura mahAtmA ke daramiyAna kaI cIja bhI nahIM hai. dina kI prakAza cAre era phelA hai, phira ve kaise gAyaba ho gaye ? AkAza kisI vastu ke chipA nahIM sakatA, paraMtu gaMbhIra jala kI taraha usane ratAdhu ke ApanI goda meM rakha liyA he. vAstava meM mahAtmA ane zarIra aura AkAza ke bAdazAha hai. esI bAteM ho rahI thI itane meM siravihIna dhaDa phira dikhAI dene lagA. hamArA hRdaya gadgad ho gayA. thoDI dera meM sira bhI dIkhane lagA aura sUryacaMdra aura paMcabha ke bAdazAha sAmane ke dikhAI paDe. hama unake caraNe para gira paDe aura hamArI AMkhopara je meha kA paduM paDA thA, vaha haTa gayA. avatArapara kahA hui. hamAre pAsa gurudakSiNA dene ke liye kucha na thA. isa liye hamane apane premAmRo se hI sAdhu ke caraNa pakhAre. nAma pUchane para unhoMne apanA nAma "yogadeva" batalAyA. vAstava meM yegIdeva kaI deva hI hai. (tA. 11-9-26 ne "matavAlA'mAM lekhakA-madanamohana bI. e. ela. ela. bI.) 160-elyumIniyama viSa khulAso eka vartamAnapatra uparathI "zubhasaMgraha"nA cothA bhAganA pRi 130 mAM elyumIniyama dhAtunAM vAsaNothI nukasAna thavA viSe theDI lITIo chapAyelI. te bAbata e vAsaNonA kalakattAnA jANItA vepArI zeTha jIvaNalAla enDa kaMpanIe jarmanInA kensaladvArA je hakIkata meLavIne A sevaka tarapha mekalI ApI che tene sArAMza e che ke, elyumIniyamanAM vAsaNo nahi vAparavAno hukama jarmanImAM nIkaLyo nathI; ane e dhAtunAM vAsaNo vAparavAthI Arogyane hAni thatI nathI. bhikSa-akhaMDAnaMda Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtRpUjA 161 - mAtRpUjI "yA devI sarvabhUteSu mAtRrUpeNa saMsthitA / namastasyai namastasyai namastasyai namonamaH || " mahAzakti kA mAtRrUpa meM pUjana karanA bhAratavarSa kI nijI saMpatti hai. zakti kI upAsanA aura pUjA kauna nahIM karatA ? sabhya-asabhya, ziSTa-khaCra, zAMta-thra tathA saba jAtiyeAM aura saba dezAM 3 bhAga kisI na kisI rUpa meM zakti kI upAsanA karate haiM, zaktiprApti kI kAmanA karate haiM; paraMtu sakhake bhAvAM meM vibhinnatA hai--vaiSamya hai. pUjana kI praNAlI bhI vibhinna prakAra kI hai. tame guNa-pradhAna, bhAga-pravaNa pAzcAtya bhI zakti kI ArAdhanA karate haiM. apanI sAdhanA meM unhoMne yaSTa siddhi bhI prA'ta kI haiM; paraMtu zakti kI sAdhanA mAtRbhAva se karanA yaha bhArata kI hI vizeSatA . yaha bhAratIya mastiSka kA eka mahAna aura abhUtapUrva AviSkAra hai. ekamAtra bhArata hI mahAzakti kA jagadaMbA, jagadIzvarI hI nahI', brahmAMDa-bhADAdarI' kahA karatA hamArI hamAna sArvatrika parAdhInatA dekha kara~~~hamArI Adhunika saMkIrNatA kA dekha kara Aja pazcAtya dezavAsI hamArA upahAsa karate hai; mArI uccAtiucca bhAvanA, kalpanAe gaveSaNa A Ara dhAraNAo kA tiraskAra karate hai; hamAre sAna kA~~jagadguru bhArata kI anaMta jJAnariza ke upekSA kI haMsI haMsa kara uDA denekI ceSTA karate hai. hama Aja jaba apanI parAdhInA kA rAnA rAte hai, apanI duHkha-gAthA gAte haiM aura apanI krmAMda sa`sAra kA sunAte hai, taba hamAre dvArA jisa sAhitya kA nirmANa heAtA hai, use ve sakI bhAAM se AtapreAta khatAte haiM. kate hai, jisa sAhitya meM vizva kI ciMtA, vizva kI hita-kAmanA aura vizvamAnavatA 4 bhAvanA kA samAveza nahIM, vahu sAhitya saMkINuM nahIM, te| kayA hai ? yaha ThIka hai, ki hamane ravayaM hI parAdhInatA kI meDiyAM apane paire meM nahIM, hAtheAM me' nahI, apane gale meM pahana lI hai aura apane ApakA isa ceAgya banA liyA hai, ki saMsAra Aja hamArI samasta vigata-vibhUtiyeAM ke bhUla kara anAyAsa hI hamArA upadrAsa kara sakatA hai aura karatA hai. hamArI dulA kA, hamArI zakti-vimukhatA kA, hamArI mAtR--ohitA kA hI yahu pariNAma hai, jo Aja meM saba era se lajavAtA hai; apamAnita, tiraskRta aura lAMti karAtA hai. paraMtu Aja bhI, apanI isI adhaHpatita avasthA me' bhI, jaba kabhI hama apane purAne, khace-khuce aura dhvaMsAziSTa sAhitya kI era dRSTipAta karate haiM, taba hamAre mana meM, hRdaya me, mastiSka meM aura prANAM me eka apUrva Atmagaurava jAgRta hai| uThatA hai. hamArI mRtavat sukhI nasoM meM Aja bhI usa pUrvaMskrRti ke kAraNa na jAne kahAM se asIma uSNu srota pravAhita haiAne lagatA hai ! hamAre RSiyAM ne, hamAre pUrvajo ne, jisa jJAna kA ana kiyA thA, jisa sAhitya kA nirmANu kiyA thA, usake Age vartamAna jagat ke arjita jJAna aura sAhitya atyaMta sAmAnya, tuccha aura nagaNya jAna paDate haiM. hamAre RSiyAM te jisa jJAna kaiA--jisasaddhAMta kaiA satya jAnA aura mAnA hai, vahu sakha dezoM ke liye, saba kAleoM ke liye aura sakha lAge ke liye hI nahIM; samasta carAcara vizva brahmAMDa ke liye satya hai. vahu satya sarvothA akhaDanIya hai. krUra kauna kaha sakatA hai, ki humArA sAhitya saMkINa hai, hamArA jJAna saMkucita hai aura hamArA bhAvadhArA sImita hai ? vizva kI vArtA hI hamArI--hamAre RSiyAM kI vArtA thI, vizva kI citA hI unakI ciMtA thI, vizva kA hita hI unakA kAmya thA, vizva kI` zAMti hI unakI vAsanA thI aura vizva kA vyApAra hI unakA jJAna thA. unameM saMkItA kA nAma nahI. thA, jaDatA aura kSudra amikA kA leza nahIM thA. ve vizvamAnava the, mahAmAnava the aura vizva kI virAT bhAvanAoM meM nimajjita hAnA, vizvasvAmI kA jJAna upalabdha karanA aura vizvajananI kI gAda me khelanA hI unakI samAdhi thI. aise hI vizvavyApArI, vizvaviSayI aura vizvavijayI bhArata ne isa satya kA upalabdha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat salpha www.umaragyanbhandar.com
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ 374 zubhasaMgrahuM-bhAga pAMcamA kiyA thA, ki vizva kI sujanakartA, vizvazrahmAMDa kI prasavakaaura dasakI dhAtrI piNI jo mahAzata hai, vaha saCthA / bhAvAM yA prakAzAM me--saguNa aura nirguNa rUpAM me--paribyApta hai. inhIM dA bhAvAM ka pRthak pRthak dekhanevAle dAnika eka kA prakRti aura dUsare kA puruSa athavA eka kA mAyA aura dUsare ke brahma mAnate haiM. aisI hI jagadIzvarI, jagatsvAminI aura jagaddAtrI ! hama anAdikAla se mAtA ke rUpa me-jagadambA ke rUpa meM mAnate aura pUjate cale A rahe hai. paraMtu vamAna samaya meM hama mAtRvimukha hai| gaye hai. unakI sacce mana se upAsanA karane kai kauna kahai, unake svarUpa ke jJAna se bhI vaMcita heA gaye haiM aura yahI hamAre sArvatrika adhaHpAtakA mUlakAraNa he. mAtRpUjana ke rahasya ke samajhe binA, hRdaya meM ekAMtika niSThA ke jAgRta kiye binA aura unakI saccI ArAdhanA ke binA isa adhaHpatita dazA se trANa pAne kA hamAre liye anya kAi bhI upAya nahIM hai. ( ''hiMdUpa'ca'nA vijayAMkamAMthI ) 162 - rAjakumAroM kI zikSA aura zikSaka kaise cAhiye ? mugala sAmrAjya, usakI zAsanapraNAlI aura kalAkauzala ke viSaya me prasiddha krAMsisI yAtrI aniyara bahuta kucha likha gayA hai. usake lekhAM aura patrAM kA adhikAMza bhAga zAhajahAM aura auraMgajeba ke kAla se sabaMdha rakhatA hai. aniyara maiM apanI 'bhAratayAtrA' nAmaka pustaka me' likhA hai ki bAdazAha aura Mgajeba kA guru mullAM sAlata, apane ziSya ke rAjatilaka kA samAcAra suna kara koi uccapada pAne kI abhilASA se usake pAsa gayA. rAjadara meM pahuMca kara mullAM sAlahu ne apanI adhyApanavidhi kA mahattva aura bAhyakAla meM dI hui zikSA kA vana AraMbha kayA. aura gajeba ne guru ke prati kASTha zraddA kA bhAva prakaTa karate athavA satkAra kA saMketa karane ke sthAna meM ulaTA kaDhera zabdAM me' uttara diyA. guru : anAdara karanA lAka aura zAstra kI mA~dA ke viruddha bhale hI he; paraMtu jo bhAva auraMgajeba ne prakaTa kiye ne pratyeka rAjakumAra kA apane hRdayapaTala para aMkita karane cAhiye. tanA hI nahIM bhaki hamAre deza ke ve dhanADhaya aura lakSAdhIza je apanI saMtAna ke likhAnA-paDhAnA vyartha samajhate hai aura lADapyAra meM unakA samaya naSTa karanA apane kula kI maryAdA kA mukhya cihna samajhate haiM, ve bhI una vicAre| se bahuta kucha lAbha uThA sakate hai. aura gajeba ne apane ustAda mullAM sAlaDa kA nimnalikhita Azaya kA uttara diyA thAH-- "mullAMjI ! ApakI kayA icchA hai ? kayA Apa cAhate haiM ki ApakA eka uMce pada para pahuMcA ? maiM. yaha mAnatA hU~ ki yadi Apa acchI aura upayeAgI zikSA dete te maiM sa khAta para vicAra karatA ki Apa ucca pada ke pAtra huM yA nahIM. paraMtu A te mujhakA yahu sIkhalAyA kisArA cUpa eka cheTe se dvIpa ke barAbara hai aura vahAM para sabase zaktimAna purtagAla kA rAjA hai. usake bAda hAleMDa kA aura taba kahI IMgleMDa kA. krAMsa Adi deze ke bAdazAhAM ! Apane bhArata ke cheTe cheTe rAjAe ke samAna khatalAyA. Aparka kathanAnusAra te bAbara, humAyUM, akabara, jahAMgIra aura zAhajahAM hI saba se maza, pratApavAn aura samRddhizAlI rAjA hue hai; aura Arasa, cIna, tAtAra, pegU aura zAma ke rAjA bhArata ke khAda zAhAM kA nAma suna kara kAMpate the. aya bhUMgAla ke jAnanevAle guru ! itihAsa paMDita ! kyA mere zikSaka kA yaha ucita na thA ki pRthvI ke sAre sAmrAjyAM kA ThIka ThIka varNana karatA aura unakI sainyasAmagrI aura saMpatti kA jJAna karAtA ? unakI yuddha-praNAlI, sAmAjika avasthA, dhArmika vicAra aura rAjyavidhi kA paricaya karAtA ? yA usakA yaha dharma na thA ki vaha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjakumAre kI zikSA ora zikSaka se cAhiye? 375 itihAsa sikhalA kara kama se kama sAmrAjya kI unnati aura avanati ke kAraNa ke batalAtA, aura Akasmika ghaTanAo tathA zAsanaviSayaka truTi kI vyAkhyA kara ke yaha prakaTa karatA ki unake kAraNa sAmAjika avasthA meM kauna kauna parivartana hue, kayA kayA hAnilAbha hue aura deza para kaMsA prabhAva paDA? manuSyajAti kA itihAsa sikhAnA te eka ora rahA, Apane mujhe mere una pUrvajo ke bhI ThIka ThIka nAma na batAye, jihene isa vistRta rAjya kI nIva DAlI thI. unake caritra, rAjyapada kA kAraNa aura vijaya ke mUla sAdhana ke viSaya meM Apane mu aMdhere meM rakakhA. apane AsapAsa ke deze kI bhASAo kA jJAna rAjA ke liye atyaMta Avazyaka hai, paraMtu Apane mujhe arabI paDhAyI. Apa kadAcita yaha samajhate hoMge ki arabI pA kara Apane merA baDA upakAra kiyA. isI liye Apane merA bahumUlya samaya naSTa kiyA. Apane yaha na jAnA ki kauna kauna se viSaye kI zikSA rAjakumAra ke denA cAhiye. Apa samajhate the ki mujhe utanA vyAkaraNa jAnanA Avazyaka hai jitanA eka baDe mullAM ke jAnanA cAhiye. ze ka! mere bAyakAla ko bahumUlya samaya Apane nIrasa, anupayogI aura kaThina zabda ke raTAne meM naSTa kiyA. kayA Apa yaha nahIM jAnate the ki bacapana meM prApta kI huI zikSA kabhI nahIM bhUlatI ? kayA ki ura samaya smaraNazakti prabala rahatI hai, Isaliye laDakapana meM diyA huA upadeza cittapara jama jAtA hai. usa samaya yadi uttama zikSA dI jAya to manuSya baDe baDe kAma kara saktA hai, aura usake vicAra zuddha ha kara uccapada ke pahuMcA sakate hai. kayA vijJAna aura dharmazAstra kI zikSA kevala use arabI dvArA dI jA sakatI hai ? kyA Izvarabhajana aura vidAdhyayana hamArI bhASA meM hainA saMbhava nahIM ? Apane mere pitA se kahA thA ki Apa mujhe darzanazAstra paDhAte hai. yaha saca hai. mujhe bhalI bhAMti yAda hai ki Apane bahuta samaya taka ka aMra zAhayapUrNa bA para vyAkhyAna de de kara merA dimAga khAlI kara diyA aura esI bAte samajhAI jinase kucha lAbha nahIM hotA aura na cha saMtoSa hI hotA hai. Apane mere mastiSka meM vaha bAte kusane kA prayatna kiyA je niHsAra thI aura atyaMta zrama karane para bhI yAda nahIM rahatI evaM jinake kAraNa buddhi jaDa ho jAtI hai. hAM, Apane vaha tarkazAstra silAyA, jisase mere jIvana kA amUlya samaya vyartha gayA, aura jaba Apase meM pRthapha A taba arthahIna, kilaSTa aura dviarthasUcaka zabda ke atirikta ApakI vidyA kI keI bAta mujhe yAda na rahI. mene ApaNe e zabda sIkhe je dArzana ne apanA ajJAna Dhakane ke liye gaDha hai. yadi Apane mujhe vaha tarka silAyA hotA, jisameM kAryakAraNabhAva pradhAna jAna jAtA hai aura jisameM binA saccA jJAna hue citta ke saMtoSa nahIM hatA. yadi Apane muM. AtmA kI unnati karanevAlI zikSA dI hAtI aura aisA jJAna diyA hatA usake kAraNe manuya sthira raha sakatA hai, yadi Apane mujhe manuSya kA svAbhAvika dharma, sRSTi kI racanA, usakI utpatti aura nAza samajhAyA hatA, te ma Apake utanA hI kRtajJa hetA, jitanA sikaMdara araDU kA thA. kahiye kayA rAjA prajA ke dharma risakhalAnA ApakA kartavya na thA ? yaha te enA viSaya hai jisakA jJAna rAjA ke liye Avazyaka hai ? kyA svapna meM bhI Apane kabhI mujhe yuddhavidyA, yUharacanA, AkramaNa karanA sikhelAyA ? saubhAgya se ina viSaya para maine Apo AMdhaka paMDitajanoM se maMtra liyA. jAIe, sAdhe cale jAye aura Aja se kisIse na kahiye ki Apa kauna hai." mullAM sAhaba apane ziva kA kaThera upadeza suna kA ulTa para ghara ke lauTa Aye. ( bhramara"nA eka aMkamAMthI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ 396 zubhasaMgraha-bhAga pAMcama 163-gItAgraMtha kI eka bar3I vizeSatA ye te gItA arjuna ke mahAbhAratayuddha meM prerita karane ke liye kahI rahI hai, paraMtu IsI prasaMga meM bhagavAnane manuSyatA tathA mAnavadharma kA itanA accha aura asA pUrNa varNana kara diyA hai ki yaha graMtha eka suMdara mAnavadharma-zAstra bana gayA hai aura isI daSTi se isa graMtha kI Aja dina ItanI mahattA hai. unhoMne apane isa mAnavadharma-zAstra ke itanA avirodhI banAyA hai ki advaitavAdI zaMkarAcArya, viziSTAdvaitavAdI rAmAnujAcArya, zuddhAdvaitavAdI vallabhAcArya, dvaitAdvaitavAdI nimbArkacArya, daitavAdI makhvAcArya Adi saba AcAryo ne paraspara virodhI siddhAMta rakhate hue bhI isa graMtha ke eka samAna prAmANika mAnA hai tathA isake apane apane taMga se samajhAne kI ceSTA kI hai. itanA hI nahIM, Astika bhaktivAdI, nAstika sAMkhyavAdI dharmiSTha karmavAdI, vedAMtI jJAnavAdI tathA yogI dhyAnavAdI, ityAdi sabhI hI isameM samAna AnaMda kA anubhava karate hue apanI apanI ruci kI bAteM pAte hai. yaha avirodhI siddhAMta bhI isa taMgapara pratipAdita huA hai ki pratyeka vAda kI apUrNatA bhI dUra hai gaI hai aura saba yAdoM kA samanvaya bhI ho gayA hai. yahI gItAgraMtha kI eka baDI vizeSatA hai. isameM vadarzane ke siddhAMta rahate hue bhI eka aisI navInatA A gayI hai, jisane una cha darzane kI apUrNatA dUra kara ke una sabakA samanvaya kara diyA hai aura usa samanvaya siddhAMta ke baDA hI mane mohaka rUpa de diyA hai. - gItAne isI vizeSatA ke sAtha manuSyajIvana kA dhyeya tathA usa dhyeya kI prApta ke sAdhane kA nirUpaNa kiyA hai. usake anusAra manuSyajIvana kA dhyeya "parA zAMti" tathA "zAzvata sthAna' hai. ("kalyANa"ne gItAMkamAM lekhaka-zrI. baladevaprasAda mizra) 164-vacanAmRta dUsare ke duHkha dene ke liye je aura kI sahAyatA ke liye prArthanA karatA hai, usase hamArA kucha saMbaMdha nahIM. svajAti ko anyAya-yuddha meM pravRtta dekha kara je svajati kA pakSa le kara yuddha karatA hai, usake sAtha hamArA kucha saMbaMdha nahIM. anyAya kI pratiSThA kara ke adharmayuddha meM je prANu gaMvAtA hai, muhammada apane dila usakI gaNanA na karegA. -hajarata muhammada (sala0) cAhe kaI citra hai, cAhe phaTe aura cAhe kaI mUrti, jisake dvArA hamAre hRdaya meM kisI udAra vicAra kA saMcAra hatA hai; je kisI vIra kRtya ke pradarzita karatI hai athavA hameM prakRti ke kisI gaMbhIra tathya kA darzana karAtI hai athavA je sAmAjika jIvana kI eka jhalaka hamAre sAmane khIMca detI hai, vaha vAstava meM hamArI zikSayitrI hai, usase hama zikSA grahaNa kara sakate hai. AtmazikSA kA isase baDhakara aura dUsarA ke sAdhana nahIM. aise citro aura mUrti ke avazya ghara meM rakhanA cAhiye. gRha unake kAraNe adhika sukhaprada aura cittAkarSaka mAlUma hotA hai. -smAIlsa ("hiMdUpaMca"mAMthI) escope Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ arIThAM 165 - arIThAM 397 ApaNI bhAratabhUmimAM upanna thanArI auSadhio kADIne mUlye yUropamAM mokalIe chIe ane tyAMthI te auSidhaonu rUpAMtara thaine karI bhAratamAM Ave che. ane te lAkhA rUpiyAthI vecAi bhAratanI samRddhi tyAM cAlI jAya che. ApaNA hiMdI bhAie amRtatulya auSadhinA lAbha levAnu jANatA nathI agara teA cAhatA nathI; paraMtu vilAyatI esaDeAnI suMdara lebalavALI suMdara zIzIe temane AMjI nAkhe che. A sthiti dUra karavAnA prayatnatarIke ane sarvasAdhAraNanA upayAga mATe sujJAta vRddha vaidyoe auSadhine paricaya karAvavA joie. huM tevI eka auSadhi viSe ahIM lakhuM chuM. arIThAM e prasiddha phaLa che. khairAMe paNa teneA nahAvA dhAvA vageremAM puSkaLa upayAga kare che. e phaLanI chAlamAM 115 TakA sAbu, 10 TakA zarkarA ane 20 TakA kaphaghdha padArtho che. e sivAya tenA khIjamAM raMga vagaranI carabI che tethI te vaDe pahelA varganA sAbu khanAvI zakAya tema che. arIThAnA pAnamAM pArAne eka kalAka dhuMTavAthI pAre| bhasma jevA thai jAya che. arIThAnAM pI uSNa, kaDavAM, cIkaNAM, kadma, vAtahara ane vAmaka che. vadhAre mAtrAmAM devAthI recaka ane vAmaka banne guNA dekhADe che. te aMgrejI epIkAyuAnA ane sinegAthI uttama che. te devAthI jhera nIkaLI jAya che ane nirbaLatA AvatI nathI. adhika mAtrA devAthI epIkAnI peThe saghomAraka nathI, tene lepa pIDAne maTADe che ane sAjAne ochA kare che. mAtrA pa ratIthI 10 ratI sudhI, ane tethI paNa vadhAre ApI zakAya che. zvAsaregamAM phephasAMmAM kapha jAmI javAthI dAktara leAkreA sinegA ane ipIkA de che. tenAthI nabaLAi Ave che, paNa arITha devAthI kapha pAtaLA paDIne jaladI nIkaLI jAya che ane keTaleka vakhate zvAsapara paNa sArA phAyadA thAya che. ajIrNathI utpanna thayela peTapIDamAM phaLanI aMdaranI geATalI e ratI vajane ApavAthI te zAMta paDe che ane arIThAnA phaLanA nasyathI zvAsanega zAnta pAme che. az2INu khAnAra mANasane arIThA khavarAvavAthA aphINanuM jhera AzcaryakAraka rIte nAza pAme che. aNunA meTA gALApara thoDA arIThA vATI pANImAM meLavI ceApaDavAthI gheADI vAramAM aNu rAkha jevu thaI jAya che. arIThA thuMka vadhAranAra che. tenA phaLatuM cUrNa' khAvAthI zvAsakAsa maTADe che tathA haripAMDu maTADe che. mRgI(phepha)mAM tenA cUrNanuM nasya devAthI turata caitanya Ave che. bALakanI heDakI badha karavAne arIThAnuM phaLa tenA gaLAmAM bAMdhavu joe. sarpa karaDatAMja 6 mAsA arIThAnI chAlane pANImAM mathana karI vakhateAvakhata pIvarAvavAthI sarpaviSa nAza pAme che. jyAMsudhI viSa pUrepurUM na utare tyAMsudhI kalAke kalAke te pAvuM joe. vibrUcikA(qAlerA)mAM arIThAnuM maMthana karela pANI devAthI vamanamAM vadhArA thai jhADA echA kare che, ane pachI vagaradavAe vamana paNa baMdha thai jAya che. strIonA apatatraka hisTIriyA rokavA mATe mULanu nasya ane khApha ApavA joie. viSayukta jIvaDAM karaDavAthI tenA DaMza upara arIThAne surakAmAM dharIne copaDavu joie; temaja galaga'DanA sojA para tene lepa karavA joie. prasUtA srI kaSTa pAmatI hAya ane prasava thatA na heAya te athavA RtuavareAdhane mATe arIThAnI majjAniyatI yAnimAM rAkhavI. majjAmAM paNa phaLanA jevA guNa che. * (''vaidyakalpataru"nA eka aMkamAM lakhanAraH-bhAizakara gau. siMheArI. ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat AyurvedamahAmahe pAdhyAya rasAyanazAstrI bhAgIratha svAmI AyuvedAcAyanA eka lekhanA AdhAra uparathI www.umaragyanbhandar.com
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ 398 zubhasaMgraha bhAga pAMcame 166-zrIrAmacaMdre haraNa mAryAM nahotAM. - - praznaH-AryadharmamAM mAMsa khAvAne pApa mAnavAmAM Ave che ke nahi? uttara:-pApa manAya che. praznaH-vAlmIki rAmAyaNane tame mAno cho? rAmacaMdrajI AryA hatA, to temaNe mRgo kema mAryo? uttara rAmacaMdrajIe mRgo mArelAM e vAta kharI, paraMtu tethI te mArIne mAMsa khAdhuM ema kahI zakAya nahi. praH-temaNe mAMsa khAdhuM ema rAmAyaNamAM to lakhyuM nathI, paNa te garIba haraNane mAravAnuM zuM prayojana ? uttaraH-mRgano artha e sthaLe haraNa thato nathI, paNa jaMgalI pazuo ema thAya che. jaMgalamAM jeTalAM siMhAdi jAnavaro hoya che te badhAMne saMskRtamAM mRga kahe che. siMhAdi jAnavarane rAjakamAra rAme mAryo, temAM ema karavAnI temanI pharaja hatI. jema rAvaNAdi rAkSasa sAthe yuddha karI potAnA kSAtradharmano temaNe paricaya Apyo hato, tema siMhAdi jaMgalI bhayaMkara jAnavarane mArI pitAnA kSAtradharmanuM temaNe pAlana karyuM hatuM. praH-mRga zabdano artha siMhAdi jaMgalI jAnavarane thAya che tenAM pramANa Ape. uttara:-nIcalAM pramANa cheH (1) Aje paNa rAjAo jaMgalamAM jaIne siMhAdino zikAra kare che. pahelAM paNa teo zikAra karatA hatA. ene mRgayA kahe che. AthI paNa ema siddha thAya che ke, mRga zabdano artha jaMgalI jAnavaro che. (2) siMhane mATe saMskRtamAM mRgendra zabda che. naremAM iMdra te narendra, temaja mRgomAM iMdra te mRge. mRga eTale mRga, siMhe vagere prANIo. (3) mAthAM ja sarvevi kRpALAM mahiSAM vinA (manu. pa-9.) ahIM paNa mRga zabdane artha jaMgalI jAnavare thAya che. (4) kR na mIra ja riTAda ( da. 2-2-24-2) ahIM paNa mRgane artha siMhAdi jaMgalI jAnavarone thAya che. durgAcArya ane nikta paNa emaja mAne che. (5) parvatanA pravAse huM kAMgaDI pradezamAM gayo hato. tyAM parvatamAM AveluM dharmazALA nAmanuM eka nagara che. tyAMnA loko mane kahetA hatA ke te bAju jatA nahi, tyAM mRgo Ave che. mRgano artha huM paNa haraNaja samajato hato. tethI evI vAta sAMbhaLI pahelAM te mane Azcaryo thayuM, paraMtu pachI pUchavAthI jaNAyuM ke parvatavAsIo cittAne mRga kahetA hatA. AthI jaNAya che ke "mRgane artha siMhAdi vanapazune thAya che. (6) so'haM vAsasahAyasta bhaviSyAmi ydiicchsi| idaM durga hi kAntAraM mgraakssssevitm|| (rAmAyaNa, araNyakAMDa, sarga 14-13.) jaTAyu rAmane kahe che ke jo tamArI icchA hoya te vanavAsamAM huM tamArI sAthe rahuM. mRga ane rAkSasothI bhareluM A vana duHkhavALuM che. lakSmaNa sAthe tame bahAra jaze tyAre sItAnI huM rakSA karIza. ahIM mRgano artha vanamAM rahenArAM bhayAnaka pazuno che. (7) vivAdAvapAMca kurmAtA kSiA che (vAlmIki rAmAyaNa-araNyakAMDa, saMga 23-5.) A sthaLe mRgone mAMsa khAnArAM kahyAM che. mAMsa te siMha vagere khAya che. mRge nathI khAtAM. AgaLa cAlatAM mRga zabdanuM vizeSaNa ghaTyUH evuM paNa vApareluM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ duniyAnI paravA karA mA 37e (8) rIta jJo mahAjAcIThLaTTro maddAva:| vyapara veMDhAgye mAMsamakSo maddAmRttaH || (vAlmIki rAmAyaNa-araNyakAMDa, sa 39-3.) zarIravALu', tIkSNa dADhAvALuM, baLavAna, mAMsabhakSI, meATu' mRga jIbha halAvatuM, meATA anIne te kratuM hatuM. badhAja guNA si'ha jevA jAnavaranA varNavyA che ane tene mRga zabdathI saMkheAdhavAmAM AvyuM che. AvAM seMkaDA pramANeA ApI zakAya. rAmacaMdre mAMsa mATe kAi prANInA vadha karelA nahi, ane ahIM mRga zabdanA artha haraNa thate nathI; tethI mRga zabdathI siMhArdi khIjA' jAnavare - ne paNa samAveza karavA joie. (AsA-1985nA 'pracAraka'mAM le. zrI priyaratna A, A kumAraAzrama, vaDAdarA.) 167 - duniyAnI paravA karazo mA. duniyAnI. karazo mA kAi karaze mA. duniyAnI paravA karaze mA. satya jaga--najare asatya Tharaze, satya tajI jhUTha gRhazeA mA-- duniyAnI jaga khaTapaTane DahApaNa ke'ze, evA DA'paNamAM DUbazeA mA-- duniyAnI prabhumAM lIna te gAMDA gaNAro, gAMDA gaNAtAM DaroA mA-- narasi Mha mhetAne jana sau ke'tA, DheDadhera prItana karaze! mA---- duniyAnI mIrAMne rANe bahu du:kha dIdhuM, prabhubhajana tAya tyApyuM nA-- duniyAnI. sakreTIse jagazIkha nA mAnI, satya vadho mAtathI DaratAM nA duniyAnI. khrIrata Izu vadhasthaMbhe jaDAyA, chatAM sadupadeza cheDayA nA-- duniyAnI thayA amara e sau mAnavIo, duniyAnI paravA karatAM nA---- duniyAnI. ("jJAnapracAra" nA eka aMkamAM lekhakaH-zrI. haramAnabhAi veNIbhAi paTela) 168 - sarvopaniSad meM gItA hI anupama hai. svarga jimi leAkana meM saritA maiM surasarI, satya vratadhArina meM harizcaMdra bhUpa hai. RSina meM nArada tyAM zArada supaDitAM me', bAla brahmacArina meM bhISma bhavya rUpa hai. bhAIna meM bharata yAM mAruti kapinha mahu, lakhana suvIrana meM Adaza svarUpa hai. sAgara meM kSIra dhanudhArana me' pAMtyAM hI, sarvopaniSad meM gItA hI anUpa hai. ('kalyANa'nA gItAMkamAMthI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ 380 zubhasaMgraha-bhAga pAMcame 169-bALalamano aTakAva ke brahmacarya tame pazcimanI nakala karIne bALavivAhano nAza te karI zakazo; paraMtu jo tame ApaNuM prAcIna brahmacaryAzramane punaruddhAra na karo te tamArA e pheraphAranuM pariNAma e paNa AvI zake ke, pazcimanI nakala karIne ApaNa navayuvake sAmAjika bhayanI bAbatamAM niDara banI pitAnI pAzavI pravRttione saMtoSavA mAMDaze. huM e nathI kahI zakato ke, A be aniSTomAMthI bhAratavarSane mATe kayuM aniSTa bhAre che. bALavivAhanI manuSyatvanAzaka prathAe ApaNu puruSatvane saMpUrNa nAza karI ApaNane svataMtratAnI icchArahita, rogI ane durbaLa banAvI dIdhA che. bIjI bAju abAdhita ane asaMyamI svAtaMtrya paNa evI jAtanAM pariNAma utpanna karI zake che. strIomAMthI paDadAnI kara prathAne jarUra nAza kare, paraMtu tenI sAthe puruSa ane strI bannene samAna evuM je dharmanuM baMdhana che tene nAza karazo nahi. ApaNI saMskRtino sAra AtmasaMyama che. AtmasaMyama ane brahmacaryathI parivAranI saMkhyAne maryAdita kare. paraMtu eTalA mATe kRtrima upAyo jevA svachaMdI, chupA ane vinAzaka prayoga karazo nahi. pro, rAmadevajI-AcArya, kAMgaDI gurukuLa. 170-bhUgarbha kI uSNatA yaha sArA saMsAra pahale eka bahuta baDA vAyumaMDala ke AkAra kA utpanna ha kara cAra ora se bIca kI era siDane lagA aura itane vega se siDane lagA kI vaha eka atyaMta jAjvalyamAna agni kA gAlA ho gayA. isI gale ke sUrya kahate haiM. yaha aba bhI kendra kI ora nitya sikuDatA jAtA hai. yaha itane vega se bhItara ke sikuDatA thA ki isameM se aneka gele TUTa TUTa kara alaga hone lage. ye gale bhI sUrya ke samAna prakAzamAna aura uSNa che; paraMtu kramazaH ThaMDe he gaye. pRthvI jisa para ki hama rahate hai yaha bhI pahale pahala sUrya se utpanna phuI sUrya ke samAna eka uNa golA thI; paraMtu kramazaH ThaMDI ho gaI. para aba bhI isake bhItara baDI gamI hai. yaha gamI prati 15 gaja para 1 aMza baDhatI hai. isa hisAba se yadi kaI mIla taka pRthvI banI jAya to 1000 aMza taka kI gama bhItara mila sakatI hai. vaijJAnika kA mata hai kI thoDI dUra taka nIce khodane se pRthvI ke bhItara itanI gama milatI hai jitanI se pAnI bhApha bana jAya aura usase baDe baDe jina calAve ja sake. Apa jAnate hI hai ki cAba koyalA mahaMgA huA jAtA hai. Azcarya nahIM ki kabhI vaijJAnika loga keyale kI jagaha bhUgarbha kI gamI se kAma lene lage aura koI aisA yatna nikAlaeN kI hamArA nitya kA kArya, bhojana banAnA ItyAdi, bhI isa gamI se cala jAya. bhItara kI gamI kA hisAba nimnalikhita prakAra se hai - 2430 gaja (vAra) ke nIce pAnI khaula sakatA hai. (ukaLI zake che.) 8400 , , sIsA gala sakatA hai. 21 mIla , senA gala jAyegI. - 71 mIla , lohA gala sakatA hai. 100 mIla para aisI gama hai ki koI aisI vastu yA dhAtu nahIM hai jai vahAM gala na jAya. ("jJAnazakti"nA eka aMkamAMthI) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ A pAnAmAmAM - - - - - - 171-prabhu kyAM che ? tamane koI nAstika pUche ke prabhu kyAM che? te zo javAba Apaze? ene kaheje ke, bhalA mANasa! prabhu to tArA gharamAM ja che. A tArAM vRddha mAbApa eja prabhu che. enA tarapha sanmAnanI premanI, bhaktinI daSTithI jo eTale prabhunI prabhutA tane dekhAze, prabhu tArA rastAmAM ja che. pelA duHkhI AMdhaLAne hAtha pakaDI ene taDakAmAMthI chAMyAmAM laI jA, eTale e dInabaMdhu prabhunAM darzana tane e AMdhaLAnI AMtaraDImAMthI thaze. pelI kora pANI mATe taraphaDatA musApharanA mukhamAM pANInuM TIpuM mUka eTale zAMtithI ardha ughaDelI enI AMkhamAM prabhunAM teja tane dekhAze. sAmenA gharamAM bhUkhe maratI vidhavAne eka roTalAno TukaDo pahoMcADa eTale enA AzIrvAdamAM prabhunA AzIrvAda tArA upara utaraze. bhalA mANasa! prabhu saghaLe che. (AvAM AvAM niSkAma karmathI tArUM aMtaHkaraNa pavitra karIne pachI) jarA tuM AMtaracakSu kholIne je (eTale jaNAze ke) tArA pitAnA aMtaramAM paNa ene vAsa che. : 00 nanananana, ("lohANA hitecchu"nA eka aMkamAMthI) mamamananana nananana nananana nama09 views Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ A saMsthAnA uttama graMtho 1-pisTeja uparAMta rajIsTara tathA vI. pI. kharca paNa rU. 10) sudhInuM rU. ho jAdu lAge che. 2-maMgAvelAmAMnAM je pustako na Ave te khalAsa samajavAM. 3-pUrUM mUlya prathamathIja mekalIne dazeka rU. nAM pustake relarate maMgAvavAthI vadhArAnA pekIMga vagere badala rU. 0caDhaze topaNa kula kharca bahu ochA Avaze. 4-mahAbhArata sAthe kAmamAM kama rU. 100)nAM, athavA mahAbhArata sivAya rU. 25) nAM pustako levAthI ka TakA kapAze. amadAvAdanA kAryAlaya mATe kiMmata ghaNAMkharAM pustakAnI nIce lakhyA karatAM ghaTADelI, te hajI jArI rAkhI che.. uttama dhArmika graMtho graMthanuM nAma pRSTha mUlya saMpUrNa mahAbhArata-zuddha gujarAtI bhASAMtara ... .... .... 5200 ... zrIvAlamIki rAmAyaNa-uttama bhASAMtara 32 citro sAthe .... 1320 ... 6) zrI tulasIkRta rAmAyaNa-uttama bhASAMtara 40 citro sAthe.... .... mahAbhAratanuM zAMtiparva--uttama bhASAMtara navI AvRtti.... .... giradharakRta zuddha rAmAyaNa 784 zrIgavAsiSTha mahArAmAyaNa-uttama bhASAMtara be bhAgamAM .... 1900 . mahAbhAratanAM Adi-sabhAparva (jUnI prati) ... . zrImadda bhagavatI bhAgavatauttama bhASAMtara-navI AvRtti ... 864 zrImadbhAgavata-uttama bhASAMtara-navI AvRtti-19 citra ... 1050 .. zrIjJAnezvarI bhagavadagItA-uttama bhASAMtara navI AvRtti ... 800 . zrIdAsabodha-uttama bhASAMtara navI AvRtti .... .... . 620 ... zrI rAmakRSNakathAmRta-baMne bhAga bhegA.... .... 650 ... rA mahAbhArata ane rAmAyaNaviSe vicAra(sAdu) .... 200 .... pAka zrImahAbhArata viSe jANavAjoga vicAre .... .... dharmatattva-baMkimacaritrasAthe ..... .... .... 248 .... nA cogatatva.. ... .. 384 .... 1 svAmI rAmatIrtha-cAre graMtha-bhAga 1thI13 ... 2420. , , graMthanle bhAga 1thI 5... .... ... - 580 che graMtha je bhAga thI 8 ........ by wtha 3jo bhAga 10-11 ... .... 528 graMthe 4 bhAga 12-13 (caritra) - 640 svAmI vivekAnaMda-nIcalA sarva bhAgo.... .... 3200 ... graMtha 1le bhAga 1-2-3 ... , graMthe rejo bhAga 4-5 .... .. bhAga 6-7 (sAduM pUMThuM) .... 430 bhAga 8me .... ....... 572 ... ja = w Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ che , bhAga 8 me-saMpUrNa caritra .... ... ... ... 940 .... rA. che , bhAga 10 merAga (sAduM) ... ... .... 300 .... 1). bhagavadagItA-saralAIsahita-kada lApA, pRSTha 272, sAdu pUThuM ) pAku ) che , , , moTA akSaramAM kada paX6, pRSTha 256, sAdu pUMThuM , pAkuM vaka , ,, zrIdharI TIkA sahita kada pApA pRSTha 480, pAkuM pUMThu .. . - bhagavadagItA marAThI ke hiMdI TIkA sahita kada kApA pRSTha 224 .. . . 9 ka bhUlamAtra-madhyama akSara che ane moTA akSara ... ... paMcaratnagItA-mUlamAtra-nAnA, madhyama tathA moTA akSara 3 0, 0aa paMcaratnagAtA-gu. saralArtha sAthe moTA akSaramAM kada 486,pRSTha 688,pAkuM pUThuM bojha s y , , nAnA akSaramAM kada 3opA, pRSTha 480,pAkuM pUMThuM che prabhumaya jIvana (navI saMzodhita AvRtti) 59nAM pRSTha 200 pAkuM pUMThu nA muslIma mahAtmAo, bhaktacaritra, bhaktirasAmRta, saMtamahAtmAonI vANuM, svarganAM pustako, e paNa dharmagraMtheja heIne tenI vigata A pachInAM mathALAM nIce che. saMta-mahAtmAmonI vANI akhAnI vANuM-manahara pada sAthe .... .... .... ... 500 .... 1 prItamadAsanI vANI-sarvathI meTa saMgraha .... .... 420 ... cheTamanI vANI-graMthe 1le .... .... .. ... . 264 ... choTamanI vANu-graMtha 2jo ... ... ... ... ... choTamanI vANI-graMtha 3je ... .. ... 276 ... 1) zrIbhajanasAgara-navI AvRtti-sAdu paMDu .... ... , 200 paDhiyArakRta svarganAM pustako svarganuM vimAna... . ... 384 .... 1 ... " " svarganI kuMcI ... ... ... ... ... ... ... 378 .... 1 svargano khajAno... .... .... ... . ... .. 324 .... 1 svargane prakAza .... .... .. 336 ... utsAha ane cetanApreraka pustako zubhasaMgraha-bhAga 1 le ... 9 zubhasaMgraha-bhAga 2 je 700 zubhasaMgraha-bhAga 3 je ... 1 zubhasaMgraha-bhAga 4 the 416 zubhasaMgraha-bhAga 5 me ... ... ... ... ... ... 400 AgaLa dhase (navI AvRtti) .... .... ... ... .. Adaza dRSTAMtamALA-bhAga 1 le pRSTha 336 1)= bhAga 2 je 392 .... 1 baMkimanibaMdhamALA-dharmatattva sAthe ... ... ... ... 590 .... bhAgyanA sRSTAo (sAduM pUThuM) ... ... ... ... ... 720 .... AryonA saMskAra athavA hiMdanI vidyAkaLA... ... ... *.. .. 256 ... mI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ 840... itihAsa ane vaidakasaMbaMdhI pustako rAjasthAnane itihAsa-be moTA graMthamAM ... ... ... 1530 AryabhiSaka athavA hiMdane vaidharAja ... ... ... ... 700 ArogyaviSe sAmAnya jJAna-gAMdhIjIkRta ... ... ... 140 bodhadAyaka uttama jIvanacaritro svAbhAskarAnaMda tathA che. vijayakRSNanAM caritra ... 43ra bhAratanA vIrapuruSa-bIjI AvRtti .... .... ... .. 288 zrIbhaktacaritra athavA bhaktirasAmRta ..... ........ .. 408 ... zrI zivAjI chatrapati pRSTha pa28 rA vIra durgAdAsa 240 .... bhAratanAM strIrane-traNa graMthamAM... ... ... ... ... 2100 mahAna samrA akabara ... ... .. . . 352 ... muslIma mahAtmAo ... ... ... 582 .... 1 dAnavIra kArnegI pRSTha 400 nA kAunTa TaoNlsTaoNya 620 nepoliyana bonApArTa ... .... bodhaprada TuMkI vArtAo TuMkIvArtAo-bhAga 1 thI 4 bhegA ... ... TuMkIvArtAo-bhAga me-28 sAMsArika vAte... TUMkIvArtAo-bhAga 6 ko-bedhaprada ra7 vAte .... ... ... TuMkIvArtAo-bhAga 7 me aneka vAto .... ... ... dayALu mAtA ane saguNa putrI (sAduM ThuM) .... ..... bALakomATe khAsa upayogI pustako sadaguNI bALake-68 banAvane saMgraha .... bALasabedha-vArtAorUpe dhArmika zikSaNa ... ... ... bALakonI vAte-rasika vAtacitarUpe 21 pATha... .. duHkhamAM vidyAbhyAsa-sacoTa sAcAM daSTAMta ... ... subedhaka nItisthA (bIrabalajInI lakhelI) .... .... citro ane citrAvalAo zrImahAbhArata citrAvalI-ra6 suMdara citro, pAkAM pUThAM... zrIrAmAyaNa citrAvalI-36 y by . zrIkRSNamurArInuM triraMgI moTuM (iMca14x22nuM) citra ... ... zrIdropadIvastrAharaNa . " " . . amadAvAda ane sastu sAhitya vardhaka kAryAlaya 1 amadAvAda ane muMbaI-2 90 .... o 184 .... 06 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com