Page Text
________________
૪૧
શુભસંગ્રહ–ભાગ પાંચમા
રહે હૈં. ન્યાયમૂર્તિ મહાદેવ ગોવિંદ રાનાડે ભી ઇસી પ્રકાર ગરીબ ખાનદાન મેં પૈદા હેા કર અમ્બઈ-હાઈકા કે જજ્જ હા કર મરે થે. રામશાસ્ત્રી પ્રભુણે પૂના કે પેશ્વાઓ કે યહાં પાની ભરનેવાલે બ્રાહ્મણુ થે, જિન્હાંને આગે ચલ કર રાધેાખા દાદા કા નારાયણરાવ પેશવા કે ખૂન કે અપરાધ મેં પ્રાણ–દડ દિયા. સ્વયં ખાલાજી વિશ્વનાથ (પહલે પેશ્વા) એક ગરીબ બ્રાહ્મણુ થે, જો બઢતે બઢતે છત્રપતિયાં કે પ્રધાન મંત્રી બન ગયે.
કાઇ કિસાન હા, વ્યાપારી હા, વકીલ હા, અરિસ્ટર હેા, મામૂલી અધ્યાપક હૈ। યા ગુમાસ્તા હા; યદિ ઉસમેં આવસ્યક કૌશલ હૈ ા વહુ બરાબર સસાર મેં ચમક જાયગા. હમ દેખતે હૈ કિ કિતને હી ખડે--બડે વ્યાપારિયાં કૈં ગુમાસ્તે અપને માલિકોં સે બઢકર નિકલ જાતે હૈં. પેશ્વાએ કી સત્તા અપને માલિકાં સે બઢ ગઇ. છત્રપતિ આગે ચલ કર નામમાત્ર કે છત્રપતિ રહ ગયે ઔર રાજ્ય કે સમસ્ત સૂત્ર પેશ્વાઓ કે હાથેાં મેં આ ગયે. ઇસકા ક્યા કારણ હૈ ? વહી કોશલ. જ્ઞાન એક અમૂલ્ય વસ્તુ હૈ. વહુ યહુ ખતા સકતા હૈ કિ હમેં ‘ક્યા’ કરના ચાહિયે? કિંતુ કૌશલ કા કામ હૈ યહુ ખતા દેના કિ વહુ કૈસે’ કિયા જાય. જબ તક હમ કિસી કામ કા કરતે કા તરીકા નહીં જાનતે, હમારા જ્ઞાન કિસી કામ કા નહીં હૈ. સ્વામી રામતીર્થં ઔર વિવેકાનંદ, ભારત કે યે દે। સન્યાસી અમેરિકા પર કૈસા સિક્કા જમા કર લૌટે? ક્યા ઉસ સમય ભારત મેં ઉનકે સમાન કાઇ વિદ્વાન હી નહીં થૈ ? કયા ઐસે ધ'પ્રેમી ઔર દેશપ્રેમી કાઇ થે હી નહીં ? પર કૈવલ દેશપ્રેમ સે કામ નહીં ચલતા, ઉસે વ્યક્ત કરને કા ઢંગ જાનના પરમાવશ્યક હૈ. કિસી આદમી મેં ખૂબ વિદ્વત્તા, દેશપ્રેમ, નિર્દેલ ચરિત્ર હા સકતા હૈ. સત્ય ઔર પ્રતિભા ભી હૈ। સકતી હૈ; કિંતુ યદિ ઉસમે' કૌશલ ન હા, તેા વહ ન સંસાર કી સેવા કર સકતા હૈ ઔર ન અપની. એડમ સ્મિય એક મહાન અર્થશાસ્ત્રી સમઝા જાતા હૈ. ઉસને ઇસ વિષય પર કુછ અઢિયા સે બઢિયા ગ્રંથ લિખે હૈં; કિંતુ કહા જાતા હૈ વહુ અપના ખાનગી હિસાબ રખને મેં કભી સલ નહીં હુઆ. તેપેાલિયન કા એક સેનાનાયક અપને કમરે મે' અઠે-એડે સેના–સચાલન કા કામ સ્વયં નેપોલિયન કી અપેક્ષા ભી અધિક અચ્છી તરહ કર સકતા થા; કિંતુ રણભૂમિ પર જાતે હી ઉસકી સારી બુદ્ધિ હવા હૈ! જાતી થી. યહ જ્ઞાન કિસ કામ કા ?
વિલિયમ ચેયર કા કથન હૈ કિ યહ કૌશલ કિસી-કિસી રાષ્ટ્ર મે` સ્વભાવતઃ ભી હાતા હૈ. વહ લિખતા હૈ, કુછ અશાં મેં યહ રાષ્ટ્ર-સ્વભાવ ભી હૈાતા હૈ. એક રાષ્ટ્ર મેં દૂસરે કી અપેક્ષા સ્વભાવતઃ અધિક કૌશલ હાતા હૈ. જબ એક હિંદુસ્થાની ને ઈંગ્લેંડ મે' એન્જીન કા ચલતે હુએ દેખા, તબ વહે ખાલા–અંગ્રેજ ખડે ચાલાક હતે હૈ. હમ તા ધાડે, હાથી, ખેલ, પાની ઔર હવા સે કામ લેતે હૈ, પર કે તા આગ કા ભી નહી' છેડતે !' ઔર ઉસને યહ ઠીક હી કહા. ચીન કે લેગ અનાદિ કાલ સે મુદ્રણકલા તથા કુતુક્ષુનમા કા આવિષ્કાર કર ચૂકે થે; પરંતુ ઉન્હાંને ઇન આવિષ્કારાંસે એક ભી ફ્ાયદા નહી ઉઠાયા. પર પશ્ચિમ મે ઇન્હીં. આવિષ્કારાં ને સ`સાર કા કાયાપલટ કર દિયા.
કૌશલ એક ખડી અચ્છી ચીજ હૈ; પર યહ એક અસા શસ્ત્ર હૈ, જિસકા મનુષ્ય કા દુરુપયોગ કરને કા ્પલેાભન હૈ। જાતા હૈ. કૌશલ અપની સમ્યક્ અવસ્થા મે` મનુષ્ય કી, અપની તથા સમાજ કી સેવા કે કામાં મેં વ્યવહત હાતા હૈ; પરંતુ અપાત્ર મનુષ્ય કા આશ્રય ગ્રહણ કરતે હી, અધમ સ્વા ઔર લેાકેાપહાનિ કરને મે' સકા ઉપયેગ હૈાને લગતા હૈ.
વિદ્યાથી' ઈસકા ઉપયાગ અપને સહપાયાં ઔર શિક્ષકમાંં કા મજાક ઉડાને મેં કરતે હૈ, વ્યાપારી ઔર બ્રાહ્મણ દૂસરેાં કા ઠગને ઔર અપના ઉત્સૂ સીધા કરને મેં તથા રાજનીતિજ્ઞ દૂસરે રાષ્ટ્રાં કા ધાખા દે કર અપને દેશ કે સ્વા-સાધન કે લિયે ઇસકા ઉપયોગ કરતે હૈ; ઔર અધિકાંશ લોગ અપને અધમ સ્વા` કી પૂતિ કે લિયે ઈસકા ઉપયાગ કરતે હૈ, કૌશલ એક શક્તિ હૈ. ઉસકા સદુપયેગ આદમી કા મુક્તિ દિલા સકતા હૈ. ઉસકા દુરુપયેાગ આદમી કા ધાર અધેતિ ક્રા પહુંચા સકતા હૈ. અતઃ કૌશલવાન પુરુષ કૈા અપની સ શક્તિ કા દુરુપયેાગ કરને કે મેાહ કા હંમેશ સંવરણ કરના ચાહિયે. (ફાલ્ગુન-૧૯૮૪ના યાગભૂમિ” માં લેખકઃ-શ્રી.વૈજનાથ મહેાદય)
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
| SR No. | 034614 |
| Book Title | Shubh Sangraha Part 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhikshu Akhandanand |
| Publisher | Sastu Sahityavardhak Karyalay |
| Publication Year | 1930 |
| Total Pages | 400 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 22 MB |