Page Text
________________
મહાયાગતત્ત્વ-કેશિધ્વજ આર ખાંડિય કાસવાદ
૨૦૧
ઇસ અવિદ્યા કે અતત રાજ્ય કી કામના નહીં કી.’
ખાંડિય કે ઈન વયનાં સે પ્રસન્ન હૈા કર કૅશિધ્વજ ને ઉન્હેં સાધુવાદ દેતે હુયે કહા કિ હું ખાંડિય–જનક ! મેં પ્રજાપાલન આદિ અવિદ્યા કી ક્રિયાઓ દ્વારા કામક્રોધાદિ સે છૂટને અે લિયે રાજ્ય કા પાલન તથા અનેક યજ્ઞ કા અનુષ્ઠાન કરતા હૂઁ ઔર ભાગ દ્વારા પુણ્યાં કા ક્ષય કર રહા હૂઁ. ઈશ્વરેચ્છા સે આપકે મન મેં વિવેક જાગ્રત હૈા ગયા હૈ, યહ બડે હી આનંદ કા વિષય હૈ. મેં આપકા અવિદ્યા કા સ્વરૂપ અતલાતા હૂઁ. હું કુલનČદન ! અનાત્મ ને આત્મબુદ્ધિ ઔર જો વસ્તુ અપની નહીં હૈ, ઉસકા અપની સમઝના યે દે। અવિદ્યાવૃક્ષ કે ખીજ હૈ. દુમુદ્ધિ જીવ માહરૂપી અધકાર સે આચ્છન્ન હેા કર પાંચ ભૂતાં સે ખતે હુયે ઇસ સ્થૂલ શરીર કા હી આત્મા સમઝતે હૈ. આકાશ, વાયુ, અગ્નિ, જલ ઔર પૃથ્વી સે જખ આત્મા સર્વથા અલગ હું... તમ ઐસા કૌન બુદ્ધિમાન ઔર પ્રાજ્ઞ મનુષ્ય હોગા જો ઇસ પંચભૂતાત્મક શરીર કે આત્મા ઔર શરીર દ્વારા ભાગ કિયે જાનેવાલે ધર, જમીન, ધન, ઐશ્વય આદિ ભેાગે કે અપના સમઝે? જખ શરીર - હી અપના નહીં હૈ, તબ ઉસકે દ્વારા ઉત્પન્ન હુયે પુત્રપૌત્રાદિ કૈ અપના સમઝ કર બુદ્ધિમાન મનુષ્ય કી કભી મેાહ મેં નહી' પડના ચાહિયે.
મનુષ્ય ઇસ દંડ કે ભાગ કે લિયે હી સારે ક્રમ કરતા હૈ, યહ દેહ જન્મ આત્મા સે ભિન્ન હૈ તખ જીવ કા ઇસ દેહ મેં આત્મબુદ્ધિ કરના કૈવલ સંસાર મેં બંધન કે લિયે હી હાતા હૈ. જૈસે મિટ્ટી કે ધરકી રક્ષા કે લિયે મિટ્ટી ઔર જલ સે ઉસ પર લેપ ક્રિયા જાતા હૈ, વૈસે હી યુદ્ધ પવિ શરીર ભી અન્નજલ કે દ્વારા રક્ષિત હાતા હૈ. ઇસ તરહ જબ પંચભૂતાત્મક ભાગાંદ્વારા ઇસ પંચભૂતમય શરીર કી હી રક્ષા ઔર તૃપ્તિ હૈાતી તથ્ય જીવ કા ઇસમે ગવ કરના વ્ય હૈ.
વાસના કી ધૂલિ સે લિપટા હુઆ યહ જીવ હજારાં જન્માં તક ઈસ સંસાર મે' ભટકતા હુઆ કૈવલ પરિશ્રમ કૈા હી પ્રાસ હેાતા હૈ. સ’સાર મેં ભટકનેવાલે ઇસ ભ્રાંત પથિક કી યહુ વાસનારૂપી ધૂલિ જમ્મુ જ્ઞાનરૂપ ગરમ જલ સે ધૂલ જાતી હૈ તભી ઉસકી માહરૂપી થકાવટ દૂર હાતી હૈ, મેાહશ્રમ મિટનેપર જીવ કા અંતઃકરણ સ્વસ્થ હાતા હૈ ઔર તભી ઇસે અનન્ય અતિશય આનંદ કી પ્રાપ્તિ હેાતી હૈ. વાસ્તવ મેં યહ નિર્વાણમય સુખસ્વરૂપ નિર્મલ આત્મા સદા મુક્ત હી હૈ, દુઃખ અજ્ઞાન આદિમલ તે પ્રકૃતિ કે ધર્મ હૈ, આત્મા કે નહીં. પરંતુ જૈસે થાલી કે જલ સે અગ્નિ કા કાઇ સાક્ષાત્ સબંધ ન હેાને પર ભી થાલી કે સંબંધ કે કારણ જલ મેં ઉષ્ણતા આદિ ગુણુ ઉત્પન્ન હૈ। જાતે હૈં, વૈસે હી પ્રકૃતિ કે સંગ સે યહુ અવ્યય આત્મા ભી અભિમાનાદિ દ્વારા દૂષિત હા કર પ્રકૃતિ કે ધર્મોં કા ભાગ કરતા હુઆ પ્રતીત હોતા હૈ. યહી અવિદ્યા કે ખીજ કા સ્વરૂપ હૈ. ઇસ અવિદ્યા સે ઉત્પન્ન ક્લેશાં કે નાશ કે લિયે ચેગ કે સિવા આર કાઇ ભી ઉપાય નહીં હૈ.'
ઇતના સુન કર ખાંડિય ને કુશિધ્વજ સે કહા કિ હૈ મહાભાગ ! આપ ઉસ યાગ કે તન કા ભલીભાંતિ જાનતે હૈ', કૃપા કર મુઝે વહ યેાગતત્ત્વ ખતલાઇયે.' ઇસ પર કૅશિધ્વજ કહને લગે કિ હું ખાંડિય ! જિસ ચેાગ મે` સ્થિત હેા મુનિગણ બ્રહ્મ મે લીન હેા કર સંસાર મેં ફિર કભી નહી આતે, મૈં ઉસ ચેાગ કા સ્વરૂપ ખતલાતા ક્રૂ', મન લગા કર સુનિયેઃ——
मन एव मनुष्याणां कारणं बन्धमोक्षयोः । बन्धस्य विषयासङ्ग मुक्तेर्निर्विषयं तथा ॥
મન હી મનુષ્યાં કે ખધ ઔર મેક્ષ કા કારણ હૈ, જબ યહુ મન વિષયમાં મેં આસક્ત હેતા હૈ તબ બંધન કા ઔર જખમ વિષયોં કા ત્યાગ કર દેતા હૈ તબ યહી મુક્તિ કા કારણ બન જાતા હૈ. જ્ઞાન કે સાધક મુનિગણુ ઇસ મન કે વિષયાં સે હટા કર મુકિત કે લિયે ઉસ પરબ્રહ્મ પરમેશ્વર મેં લગાતે હૈ. હે શ્રેષ્ઠ ! જસે ચુંબક પથ્થર સે . સ્વાભાવિક હી લેાહે કા અકહ્યું હાતા હૈ ઉસી પ્રકાર મન કે દ્વારા નિરંતર ચિંતન કિયે જાને પર બ્રહ્મ ભી યેાગી કા અપની એર સ્વાભાવિક હી ખીંચ લેતા હૈ. મન કી યહુતિ આપકે હી યત્નપર નિર્ભ્રાર કરતી હૈ. મન કી ગતિ ક! બ્રહ્મ કે સાથ સયેાગ કર દેના હી બેગ’ કહલાતા હૈ. ઇસ પ્રકાર કે યાગ કી
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
| SR No. | 034614 |
| Book Title | Shubh Sangraha Part 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhikshu Akhandanand |
| Publisher | Sastu Sahityavardhak Karyalay |
| Publication Year | 1930 |
| Total Pages | 400 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 22 MB |