Page Text
________________
ર૭૦.
શુભસંગ્રહ-ભાગ પાંચમે જે કુછ પૂછેગા સે બતલા કર ઇસે બિદા કરૂંગા. ધન્ય હૈ ઉસકી ધર્મપરાયણતા ઔર સાધુતા !
ખાંડિયે-જનક અપને શત્રુ કે શિવજ કે પાસ જ કર શાન્તિ ઔર પ્રેમ સે કહને લગે કિ “આપકે જે કુછ પૂછના હે, મુઝસે પૂછિયે. મેં આપકે યથાર્થ ઉત્તર દૂગા. કેશિધ્વજ ને ધર્મધન કે બધ કી ધટના સના કર ઉસકે પ્રાયશ્ચિત્ત કા વિધાન પૂછી. ખાંડિયે ને બડી સરલતા સે વિસ્તારપૂર્વક વિધાન બતલા દિયા. કેશિધ્વજ ને વહાં સે અપની યજ્ઞભૂમિ મેં લૌટ કર યથાવિધિ પ્રાયશ્ચિત ઔર ક્રમશઃ યજ્ઞ કી સમસ્ત ક્રિયાયે કી. યજ્ઞ સમાપ્ત હેને પર રાજા ને સબ ઋત્વિક
ર સદસ્ય કા પૂજનસમ્માન કિયા; અતિથિ કે અનેક પ્રકાર સે વિવિધ દાન દે કર પ્રસન્ન કિયા. તબ ભી રાજા કે મન મેં શાંતિ નહીં હુઈ. ઈસકા કારણ સેચતે સેચતે કેશિધ્વજ કે મન મેં યહ ભાવના હઈ કી “મૈને પ્રાયશ્ચિત્ત કા વિધાન બતલાનેવાલે ખાંડિક્ય કા અભી ગુરુદક્ષિણા નહીં દી, ઇસ સે મેરા મન અશાંત હૈ” ઈસ વિચાર કે પૈદા હેતે હી કેશિધ્વજ ફિર ખાંડિયે કે નિવાસસ્થાન કી ઓર ચલે. ઇસ બાર ભી ખાંડિય ને નીતિ કે અનુસાર ઉસ પર સંદેહ કર કે શસ્ત્ર ઉઠાયે, પરંતુ કેશિધ્વજ ને વહાં જાતે હી નમ્ર વચને મેં ખાંડિક્ય સે કહાઃખાંડિય! મેં આપકી કોઈ બુરાઈ કરને નહીં આયા હૈં, આપ ક્રોધ ન કરેં. આપકે ઉપદેશ સે મેરે યજ્ઞ ભલી ભાંતિ પૂર્ણ હો ચૂકા છે. મેં અભી ગુરુદક્ષિણ નહીં દે સકા, ઉસીકે દેને આયા ઇં, આપકી જે ઈછા હે સો માંગ સકતે હૈ.'
કેશિધ્વજ કી યહ બાત સુન કર ખાંડિયને અપને મંત્રિય સે સંમતિ પૂછી. ઉન્હેને કહા “રાજન ! આપ ઇસસે સારા રાજ્ય માંગ લીજિયે. બિના હી યુદ્ધ કે જહાં રાજ્ય કી પ્રાપ્તિ હતી હો વહાં આદિમાન પુરુષ રાજ્ય હી લિયા કરતે હૈ.” મંત્રિ કી ઇસ ઉક્તિ પર મહામતિ ખાંડિક્ય હંસ પડે ઔર કહને લગે “મિત્રો ! આપ અન્ય સભી કાર્યો મેં મુઝે ઉચિત પરામર્શ દિયા કરતે હૈ, પરંતુ પરમાર્થ વસ્તુ ક્યા હૈ ઔર ઉસકી પ્રાપ્તિ કૈસે હોતી ; ઇસ બાત કે આપ લોગ વિશેષ રૂપ સે નહીં જાનતે. કયા મુઝ જૈસે વ્યક્તિ કે લિયે ઐસે અવસર પર છેડે દિને તક રહનેવાલે રાજ્ય કી કામના કરના ઉચિત હૈ? હાર્ટ મા મારો cર્થતે | આપ લોગ દેખિયે, મેં ઉસસે ક્યા માંગતા હૂં.” ઇતના કર કર ખાંડિય ને કેશિધ્વજ કે પાસ જ કર કહા “ભાઈ ! ક્યા સચમુચ તુમ મુઝે ગુરુદક્ષિણા દેગે ? કેશિધ્વજ ને દઢતા સે કહા “હાં, અવશ્ય દૂગા.’ તબ ખાંડિકય કહને લગે કિ “હે કેશિધ્વજ !—
x x x x અવસ્થામવિજ્ઞાનમાર્થવિજક્ષણઃ | यदि चेद्दीयते मां भवता गुरुनिष्क्रियः । तत्क्लेशप्रशमायालं यत्कर्म तदुदीरय ॥
અધ્યાત્મ-વિજ્ઞાન રૂપ પરમાર્થજ્ઞાન મેં આપ પ્રવીણ હૈ. યદિ આપ ગુરુદક્ષિણ દેના ચાહતે હૈ તે મુઝે વહ ઉપાય બતલાયે જિસસે મેરે સમસ્ત કલેશ સંપૂર્ણ રૂપ ને નષ્ટ હે જાય.'
કેશિધ્વજ ને કહા આપ મુઝસે નિષ્કટેક રાજ્ય કયાં નહીં ચાહતે? ક્ષત્રિય કે તો રાજ્ય કે સમાન ઔર કોઈ પદાર્થ ઇતના પ્રિય નહીં હોતા. ખાંડિયા કહને લગે- હે શિધ્વજ ! ભૂખ મનુષ્ય જિસકે લિયે દા લાલાયિત રહતે હૈ, ઐસે વિશાલ રાજ્ય કે મૈને કે નહીં માંગા ? ઇસકા કારણ આપકે બલાતા હૂં.
“પ્રજા કે પાલન કરના ઔર ધર્મયુદ્ધ મેં રાજ્ય કે શત્રુઓ કા સંહાર કરના હી ક્ષત્રિય કા ધમ હૈમેરા રાજ્ય આપને છીન લિયા હૈ, ઇસસે પ્રજાપાલન ન કરને કા દોષ ઇસ સમય તો મુઝ પર કુછ ભી નહીં હૈ, પરંતુ યદિ રાજ્ય ગ્રહણ કર કે ન્યાયપૂર્વક ઉસકા પાલન ન કિયા જાયગા તે મુઝે અવશ્ય પાપ કા ભાગી હોના પડેગા. ઇસકે સિવા-ભોગપદાર્થો. કી ઈચ્છા ન કરને મેં એક હેતુ યહ ભી હૈ કિ ક્ષત્રિય કભી માંગ કરી રાજય નહીં લિયા કરતે, યહ સજજને કા સિદ્ધાંત હૈ. ફિર રાજ્ય કી પ્રાપ્તિ મેં વાસ્તવ મેં સુખ હી કૌનસા હૈ ? જે મૂખ અહંકારરૂપી મદિરા પી કર પાગલ હે રહે હૈ યા જિનકા મન મમતા કે માયાજાલ મેં કંસ રહા હૈ વે હી રાય કા લોભ કિયા કરતે હૈ. મેં એસે રાજય સે કોઈ લાભ નહીં સમઝતા. ઇસી લિયે મને
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
| SR No. | 034614 |
| Book Title | Shubh Sangraha Part 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhikshu Akhandanand |
| Publisher | Sastu Sahityavardhak Karyalay |
| Publication Year | 1930 |
| Total Pages | 400 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 22 MB |