________________
જય જય માતા ચાય ભવાની, કયા ખૂબ ભારત મેં ફેલાની ?
૨૧૩
સબસે પહલે ચીન મેં હી અંગ્રેજો ને ચાય કે દન કિયે. ચાય કી ચેટ લગ જાતે પર પ્રતિવ હજારે પૌંડ ચીન ઔર જાપાન કૈા ભેજે જાને લગે. અપના ધન દૂસરે દેશાં છી જે મેં જાતા દેખ કર વૈ યહ પ્રયત્ન કરને લગે કિ યહુ પૈસા ઈંગ્લેંડ ને યા ઉસકે અધીનસ્થ દેશાં મેં હી રહે. ઇસ ઉદ્દેશ કી કૃતિ કે લિયે ઉન્હાંને લાખાં રૂપયા ખર્ચ કરકે વનસ્પતિશાસ્ત્રનેાં કી સહાયતા સે ભાત મેં ચાય કી ખેતી કા શ્રીગણેશ કિયા.
વર્તમાનકાલ ભારતવ કે આસામ પ્રાંત મે' સમ સે અધિક ચાય પૈદા હાતી હૈ. આસામ પ્રાન્ત કી કૃષિયેાગ્ય કે આધે સે અધિક ભાગ પર ચાય એાઇ જાતી હૈ, આસામ કે ચાય કે બગીચે વિશેષ પ્રદ્ધિ ભી હૈ.
ચાય કી જન્મભૂમિ હેાને કા સૌભાગ્ય ભારતવર્ષોં કા હી પ્રાપ્ત હૈ. કહા જાતા હૈ કિ કઇ હજાર વર્ષોં પહલે એક બૌદ્ધ ભિક્ષુક ચાય કા પૌધા ભારત સે ચીન લે ગયા થા. ચીનેં કી આમહવા કે કારણ ધીરે-ધીરે ફ્ પડતા ગયા ઔર આજ, કરીખ ચાર હજાર વર્ષ બાદ, ચીન ઔર જાપાન કી ચાય મેં ઇતના ક્રૂ પડ ગયા કિ વે દા ભિન્ન જાતિ કી માની જાને લગી. ધન્ય ભારત ! બૌદ્ધધર્મ કે સાથ હી તૂને ચાય ભી સંસાર મે કૈલા દી. બૌદ્ધ ધર્મ સારે સંસાર મેં નહીં ફૈલ પાયા, કિંતુ ચાય મહારાની ને સંસાર કે કરીબ કરીબ, સભી દેશેાં પર અપના અધિકાર કર લિયા હૈ; જિસ પ્રકાર ભારતીય દર્શન ઔર્ સભ્યતા ને સંસાર કે। આશ્ચર્યચકિત કર અપના સેવક ખના લિયા હૈ, ઉસી પ્રકાર ચાય ને ભી સંસાર કે બડે-અડે રથી-મહાથિયાં કા અપના દાસ અના લિયા હૈ.
X
X
X
X
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
X
X
X
X
X
X
જાપાન
ચીન ઔર જાપાન મેં તાજી વિષ્ટા કી ખાદ ક! અદ્ભુત જ્યાદા ઉપયેાગ કિયા જાતા હૈ, અધિકાંશ સલોં કા યહી ખાદ દી જાતી હૈ. ઇસ ખાદ મેં કે કુછ હાનિકર પદાર્થ પાની મેં ઘુલકર ઉસકે સાથ ઝરેાં મેં જા પહુંચતે હૈ, જિસસે ઝરેĪ કા પાની ખરાબ રહતા હૈ. ઔર ચીન મેં સાફ્ પાની બહુત કમ મિલતા હૈ; ઇસ લિયે વહાં કે લેગ પાની કા બાલ કર કામ મેં લાતે હૈં; કિંતુ ખાલે હુએ પાની કા સ્વાદ ખરાખ ... હાતા હૈ, વહાં કે નિવાસિયે કૅ લિયે યહ અનિવાય્ય હે! ગયા કિ ઉખાલે હુએ પાની કા સ્વાદ બનાને કા કાઈ ઉપાય ઢૂંઢા જાય. ઉખલે હુએ પાની મે ચાય કી પત્તી ડાલ દેને સે ચાય કા રંગ અચ્છા હૈા જાતા હૈ, ઔર યહી કારણ હૈ કિ ઉન દેશ કે નિવાસી ઉખલે હુએ પાની મેં ચાય કી પત્તી ડાલ કર છાન કરી પીને લગે.
અક્ષ ભારતવર્ષ કે। દેખિયે, યહાં કે નદી—નાલેાં ઔર કુ કા પાની સ્વાદિષ્ટ ઔર હિતકર હૈ; બહુત હી કમ પ્રાંત ઐસે હૈ, જહાં કા પાની ઉબાલ કર પીના આવશ્યક હૈ. ઐસી હાલત મેં ચાય કે કાઢે કૈા પીને કી કાઇ જરૂરત હી નહીં હૈ. ભારતવર્ષ કે ઉત્તરી પ્રદેશે કે સિવા દૂસરે પ્રાંતાં મેં ઉતની સરદી...ભી નહીં પડતી હૈ ઔર નદા નદી સે દક્ષિણવાલે પ્રાંતાં મેં તે બારહા મહીને કાશ્મીર યા દેહલી જૈસી સરદી કા નિશાન તક નહીં પાયા જાતા હૈ, કિંતુ અન ગરમ પ્રાંતેાં કે રહનેવાલેાં કા ઈસ પર વિચાર કરને કી કાઇ જરૂરત હી નહીં માલૂમ હતી હૈ; ઔર હમારા નિજ કા અનુભવ હૈ કિ મદ્રાસી, મહારાષ્ટ્રી ઔર ગુજરાતી ભાયાં કે દિનભર મે... ચાર-પાંચ ખાર ચાય પીને કી આદત પડ ગઈ હૈ. યહ રાગ મહામારી કી તરહ અઢતા જા રહા હૈ ઔર ધીરે ધીરે દેહાતાં તક જા પહુચા હૈ. હમને મધ્યભારત કે પહાડી પ્રદેશાં મેં રહનેવાલે ભીલ, ગૂજર, રાજપૂત, કુલસી આદિ કા, જે ખેતી યા પશુ-પાલન કા વ્યવસાય કરતે હૈં, દેશનાં શ્રુત ચાય પીતે દેખા હૈ. અસ્તુ! ચાય મેં દુનિયાદા હાતા હૈ ઔર કા ઔર કારી મે· કમ. કેકામે તા કિન કા પરિમાણ બહુત હી કમ હાતા હૈ. ચાય ઔર કાપી મેં ટેનિક એસિડ' નામક પદાર્થ પાયા જાતા હૈ, જો એક પ્રકાર કા વિષ હૈ. કાકા મેં યહ પદાર્થ બિલકુલ હી નહીં હૈાતા હૈ; ચાય ઔર
www.umaragyanbhandar.com