________________
“
વિજ્યા કા વિજયસંશ છે, તબ ઉસકે હા મેં ભી આવશ્યક સંશોધન હેતે હૈ ઔર જાતિ અપને ભૂત-કાલીન આદર્શ કે સમઝ કર સ્મૃતિ તથા ચેતન્ય પ્રાપ્ત કરતી હૈ. ઇસ સમય નિઃસંદેહ હિંદૂ-સમાજ મેં પરિવર્તન હો રહે હૈ ઔર ઉનકા પ્રભાવ ત્યોહારપર પડી રહી છે. પરંતુ વહ અભીષ્ટ માત્રા સે બહુત હી કમ હૈ ઔર જિતના હૈ, ઉતને સે ભી સંતોષ નહીં હો સકતા હૈ. હાર કે સંબંધ મેં સબસે બડી ઔર પહલી આવશ્યકતા તો યહ હૈ, કિ ઉનકે પ્રતિ હમારી ભાવના એકદમ બદલ જાય. હમ યહ સમઝે, કિ યે ત્યોહાર કેવલ ધાર્મિક કૃત્ય નહીં હૈ, કિંતુ કુછ ઐતિહાસિક મહત્વ ભી રખતે હૈ. ઇનકા મનાના કેવલ શ્રદ્ધા કા વિષય નહીં હૈ, કિંતુ હમારે જીવન ઔર મૃત્યુ કી વિષય છે. આદર્શ કે મિટાના પૈસા હી હૈ, જૈસા કિ સમુદ્ર મેં સે પ્રકાશ-સ્તંભ કા હટા લેના અથવા જહાજ કે કપ્તાન કે હાથ સે દિશાદર્શક યંત્ર કા ગુમ હે જાના. ઐસી અવસ્થા મેં જહાજ કા અથવા જહાજ પર સવાર યાત્રિય કા જો બૂરા હાલ હોગા ઔર જિસ પ્રકાર ઉનકે સમુદ્ર કી લહર મેં ૫ડ કર અગાધ જલ કે ભીતર નિમગ્ન હો જાના પડેગા, ઠીક વૈસે હી આદર્શ હીન સમાજ ઈસ સંસાર કી લહર કે થપેડે ખા કર નામ-માત્ર કી શેષ રહ જાતે હૈ. ઇસ દષ્ટિ સે ત્યાહાર કા મહત્વ બહુત અધિક હૈ. યહી કારણ હૈ, કિ હિંદૂઓ મેં હારે કે મનાના ધાર્મિકકૃત્ય હે ગયા ઔર આજ ભી વહ ધાર્મિક કૃત્ય બના હુઆ હે; કયો કિ હિંદુઓ ને હરએક મહત્ત્વપૂર્ણ વિષય કે અપને ધર્મ કા હી અંગ બના લિયા હૈ, પર આજ હમારા ધર્મ કારી શ્રદ્ધા કા વિષય રહ ગયા હૈ. ઇસ લિયે હાર કી વાસ્તવિકતા કે ભી હમ ભૂલ ગયે હૈ.
વિજયાદશમી સબસે અધિક મહત્ત્વપૂર્ણ એતિહાસિક હાર હૈ; કકિ યહ ભારતી કી ઉસ મહાન વિજય કા સ્મારક હૈ, જિસમેં ભારત કે એક નરેંદ્ર ને સમુદ્ર પાર કર વિદેશી રાજ્ય પર આક્રમણ કર પાપ કા અંત કિયા થા ઔર ધર્મ કી સ્થાપના કી થી. બસ, ઇસીસે વિજયા કા આજ યહી વિજયસંદેશ હૈ, કિ કેવલ કેરી એવં કાલ્પનિક શ્રદ્ધા કે પીછે અંધે ન બને રહે, કિંતુ કુછ તર્ક સે કામ લો, વિવેક કે પ્રધાનતા દે ઔર બુદ્ધિ કે આગે કરે. વસ્તુ કે બાહ્ય રૂપ મેં હી ન રહ જાઓ, ઉસકી વાસ્તવિકતા કે જાનને ઔર પહચાનને કે લિયે ઉસમેં ગહરા અવગાહન કરો. આશા હૈ, વિજયા કા યહ સંદેશ બહેરે કાને ન સુના જાયેગા.
(“હિંદૂપંચ”ના “વિજયાંક'માં લેખક શ્રી. સત્યદેવ વિદ્યાલંકાર)
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com