________________
૧૦૯.
~~~~~~
~
~
~~~
~~
બલદેવદાસ-માતૃભવન, કલકત્તા ४०-बलदेवदास-मातृभवन, कलकत्ता
કિસી ભી દેશ કે લિયે યહ અત્યંત આવશ્યક હૈ કિ વહ અપને શિશુઓ કી રક્ષા કી સમુચિત વ્યવસ્થા કરે. જે આજ બચ્ચે હૈ વહી કલ સમાજ કે નેતા ઔર ઉસકી લજજા કે રક્ષક હેગે. યદિ વે અાગ્ય હોંગે, યદિ જીવન–સંધર્ષ મેં વે સબલ ન સિદ્ધ હાંગે તો યહ નિશ્ચિત હૈ કિ પ્રાકૃતિક નિયમ કે અનુસાર વે મિટ જાયેંગે ઔર અપને સાથ-સાથ અપને રાષ્ટ્ર, અપની જાતિ, અપની સભ્યતા કા ભી લોપ કરી દેશે. યહ સબ સોચ-વિચાર કર પ્રત્યેક દેશહિતૈષી વ્યકિત કા બચ્ચે કે સ્વાધ્ય કી ઓર ધ્યાન દેના ચાહિયે.
જબ તક બચ્ચા ગર્ભ મેં રહતા હૈ તબ તક તે ન જાને કિન અજ્ઞાત ઉપાય સે ઈશ્વર ઉસકી રક્ષા કરતા હૈ. ગભ કે બાહર આને પર વહુ માતા કી ગોદ કા દુલારા હે કર ઉસકી ચિંતા કર પાત્ર બનતા હૈ. પરંતુ પ્રસવ કે પશ્ચાત્ માતા હી ઇતની અશક્ત હો જાતી હૈ કિ જબ તક અન્ય લોગ ઉસકી સહાયતા ન કરે તબ તક વહ બચે કી રક્ષા કરને મેં સફલ નહીં હો સકતી. જબ સે બચ્ચા માતા કે ગર્ભ મેં આવે તભી સે ઉસકે સ્વાધ્ય કી રક્ષા હોની ચાહિયે. એસી અવસ્થા ન આને દેની ચાહિયે કિ ગર્ભસ્ત્રાવ ઔર ગર્ભપાત કી પીડા કી વ્યર્થ કષ્ટ
સહન કરના પડે. યહ તભી હો સકતા હૈ જબ ઐસે ઉપયોગી માતૃ-ભવન સ્થાપિત હાં જિનમેં સમાજ કી વર્તમાન સ્થિતિ કે ધ્યાન મેં રખતે હુયે ઔષધિ ઔર ઉપચારસંબંધી સમસ્ત સંભવ સુવિધાયું ધનિકે ઔર નિર્ધને–દેને કે પ્રદાન કી જાય. કલકત્તે કી બલદેવદાસ– માતૃભવન નામ કી સંસ્થા એસી હી એક ઉપયોગી સંસ્થા હૈ.
ઇસ સંસ્થા કી સ્થાપના ૧૬ ફરવરી સન ૧૯૨૪ કે શ્રીમતી લિટન કે હાથ હુઈ થી ઔર ઉસી વર્ષ કે માર્ચ માસ સે ઇસકા કાર્ય આરંભ હુઆ. પહલી માર્ચ સે દિસંબર સન ૧૯૨૪ તક, દસ મહીને કે ભીતર હી ઇસ માતૃ-ભવન ને ઇતના સંતોષજનક કામ કર દિખાયા કિ ઉસે સુદઢ રૂ૫ સે સંચાલિત કરને કી આવશ્યકતા પ્રતીત હુઈ ૪૧૭ રાગિણું સ્ટિયોં કા ઈલાજ
સે ૩૫૩ કા સંબંધ પ્રસવ સે થા. ૩૬૩ બ ને માતૃ-ભર જન્મ ગ્રહણ કિયા. ઇનમેં સે ૨૯૧ બચ્ચે સકુશલ ઉત્પન્ન થે ઔર દસ દિન કે બાદ ઉનકે માતા-પિતા ઉહે અપને ઘર લે ગયે. ચાર માતાયે મર ગઈ. યે શ્રિયે પ્રાયઃ અયોગ્ય દાઇયાં કી શિકાર હો ચૂકને કે બાદ રોગ કી અંતિમ અવસ્થા મેં ઈસ સંસ્થા મેં આઈ થીં. - દૂસરે વર્ષ ઈસ સંસ્થા કી શરણ મેં આનેવાલી સ્ત્રિ કી સંખ્યા ૪૧૭ સે ૬૧૩ હે ગઈ. સન ૧૯૨૬ મેં યહ સંખ્યા ૭૦૦ હુઈ ઔર સન ૧૯૨૭ મેં યહ વૃદ્ધિ ૮૬૪ તક પહુંચી. ઇસ પ્રકાર યહ સંસ્થા દિનપ્રતિદિન ઉન્નતિ કરતી જા રહી હૈ ઔર અપની ઉપયોગિતા પ્રમાણિત કરી રહી છે. એક બાત ઔર ભી ધ્યાન મેં રખને યોગ્ય હૈ, ભારતીય મહિલાયૅ વિશેષ સંકોચશીલ હતી હૈ ઔર અસ્પતાલ મેં જા કર બચ્ચા કે પ્રસવ કરના ઉનકે લિયે પ્રિય કાર્ય નહીં હૈ. ઐસી દશા મે ઈતને અલ્પકાલ મેં ઇતની લોક-પ્રિયતા પ્રાપ્ત કરના ઈસ માતૃ—ભવન કે ઉન્નાયકે કી વિશેષ કાર્ય-તત્પરતા ઔર ઉદ્યોગશીલતા કા હી સૂચક હૈ.
કલકત્તા કારપેરેશન કે ભૂતપૂર્વ સુયોગ્ય ચીફ એક્ઝીક્યુટિવ ઓફિસર શ્રીયુત બાબુ સુભાષચન્દ્ર બોસને ઉક્ત માતૃભવન કી અધ્યક્ષા સે ઈસ સંબંધી કી યોજના માંગી થી; અધ્યક્ષા ને જે પેજના છ ઔર જિસે સુભાષ બાબુ ને બહુત પસંદ કિયા થા ઉસકે કુછ અંશ યહાં દિયે જાતે હૈં
૧–ગર્ભવતી સ્ત્ર કે સમુચિત શિક્ષા--પ્રદાન કી વ્યવસ્થા કી જાય. ૨–ગર્ભવતી સ્ત્રિ કે ઘર જા કર ઉનકી સ્થિતિ દેખને કા પ્રબંધ કિયા જાય.
૩–એક ઐસા અસ્પતાલ હોના ચાહિયે જિસમેં ગર્ભસંબંધી જટિલ રોગો ઔર શિકાયોં કા ઉપચાર કિયા જા સકે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com