________________
૧૧૦
શુભસંગ્રહ-ભાગ પાંચમ ૪–સવ કે સમય ગર્ભવતી બિયે કા સુદક્ષા વ્યક્તિ દ્વારા યથાસમય સહાયતા પહુંચાઈ જાય.
પ-રાગિણી સ્ત્રિ કે પ્રસવ કા પ્રબંધ અસ્પતાલ મેં કિયા જાય.
૬-શિશુ-ઔષધાલય વા શિશુ-શમ્યાશિક્ષણ કા પ્રબંધ કર કે માતાઓ કે સુવ્યવસ્થિત રૂપ સે સંમતિ પ્રદાન કી જાય ઔર ઉનકા ઉપચાર કિયા જાય.
૭-ઈન ઔષધાલયે કી વ્યવસ્થા તબ તક કી જાય જબ તક બચ્ચે પાઠશાલા મેં જાનેગ્ય ન હૈ જાય ઔર પ્રત્યેક બચ્ચે કી શિક્ષા અનિવાર્ય કર દી જાય.
૮-જે બચે સ્કૂલ ન જાતે હૈ ઉનકી જાંચ સુવ્યવસ્થિત રૂપ સે કઈ સુગ્ય વ્યક્તિ જા કર કિયા કરે.
૯-પ્રત્યેક સ્કુલ મેં એક સદક્ષ કર્મચારી યા ઔષધશાસ્ત્રી હોના ચાહિયે, જિસકા કર્તવ્ય સ્કૂલ કે લડાં કે સ્વાશ્યપર ધ્યાન રખના હોગા. જબ બચા સ્કૂલ જાને લગે તબ ઉસકે પહેલે કી ડાકટરી રિપોર્ટ ભી સ્કૂલ મેં ભેજ દી જાય, જિસસે સ્કૂલ કા સ્વા –નિરીક્ષક બચ્ચે કે જન્મ સે હી ઉસકી શારીરિક અવસ્થા કા પરિચય પા સકે તથા ઉસકે ઘર કી પરિસ્થિતિ સમઝ સકે. યુદિ બચ્ચે કે મસ્તિક મેં કોઈ દોષ હૈ તો ઉસકી શિક્ષા કા પૃથક પ્રબંધ હોના ચાહિયે. જિન બાં કે ક્ષય-રોગ હૈ ઉન્હેં ખુલી હવા મેં પઢાના ચાહિયે. પ્રત્યેક બચ્ચે કે સફાઈ ઔર વ્યાયામ કી શિક્ષા મિલની ચાહિયે.
૧૦-સ્કૂલ કે સ્વાસ્થ-નિરીક્ષક કે સ્કૂલ-ભવન કી સ્થિતિ કી ઉપયુક્તતા કે સંબંધ મેં અપની સંમતિ બતાની ચાહિયે, બેન્ચોં ઔર ડેસ્ક કા બચ્ચે કે શરીર પર ક્યા પ્રભાવ પડતા હૈ, બિજલી કી રોશની, પાઠયપુસ્તક મેં છાપે કે અક્ષર કે આકાર, બારીક કા સિલાઈ આદિ કે કામ આંખે પર કંસા જોર પડતા હૈ, ઇન સબ બાતે કે સંબંધ મેં ઉન્હેં યથાસમય અપની સલાહ દેતે રહના ચાહિયે. નિર્બલ બચ્ચે કે લિયે વ્યાયામ કા ઔર ગરીબ બચ્ચે કે લિયે કુછ ભજન આદિ કા ભી પ્રબંધ કરાને કી ઓર ધ્યાન દેના ચાહિયે.
૧૧-વર્તમાન સમય મેં હમારા કામ યહ હોના ચાહિયે કિ હમ યુવતી માતાએ કો સમચિત શિક્ષા પ્રદાન કરે કે યોગ્ય બનાવે, કોંકિ અધિક અવસ્થા કી સ્ત્રિ કી અપેક્ષા ઉન પર પ્રભાવ ડાલના અધિક સંભવ છે.
૧ર-ઇસમેં તો કોઈ સંદેહ હ હી નહીં સકતા કિ સ્ત્રી કી પ્રસવ કે પૂર્વ કી અવસ્થા ડા સંતાન કે ઉપર બડા પ્રભાવ પડતા હૈ. જે માતાર્યું બચ્ચા પ્રસવ કરને કે પહલે યથેષ્ટ ભોજન નહીં પાતાં ઔર અભાવ મેં હી અપને દિન કાટતી હૈ ઉનકે બચે છોટે ર અસ્વસ્થ હોતે હૈ, કામ અધિક કરને ઔર પર્યાપ્ત ભેજન ન મિલને કે કારણ ગરીબ કે બહુત સે બચે પૈદા હોને કે બાદ હી મર જાતે હૈ. બોં કે મરને કા એક કારણ યહ ભી હૈ કિ ઉનકી દેખરેખ કી ઊંચત વ્યવસ્થા કરને કા જ્ઞાન માતાઓ કે નહીં હોતા, અતએ ઈસ વિથ કી શિક્ષા કા પ્રસાર કરને કે લિયે ઘર ઘર મહિલા શિક્ષિકાએ કે પહેંચને કી આવશ્યકતા હૈ; માતા કે બ કે દેખભાલ કી શિક્ષા દેને મેં એક બાત સ્મરણ રખને કી આવશ્યકતા હૈ ઔર વહ યહ કિ કારા પુસ્તકજ્ઞાન કિસી કામ કા ને હેરા, લાભ હોગા માતા કે દૃષ્ટિ-કણું કે વિસ્તૃત કર કે ઉસકી બુદ્ધિ કા વિકાસ કરને સે. લોગે કી યહ ધારણા હૈ કિ પ્રત્યેક માતા અપને ભીતર વિદ્યમાન માતૃત્વ કી પ્રવૃત્તિ સે પ્રેરિત હે કર વહી કરેગી જે બચ્ચે કે લિયે સર્વોત્તમ હેગા, યહ સત્ય નહીં હૈ. નિ:સંદેહ અપની શક્તિભર વહ અપની દૃષ્ટિ મેં ઐસા હી સમઝ કર કેઈ કામ કરેગી. પરંતુ ઇસકા યહ અર્થ નહીં હૈ કિ વહ જે કુછ કરેગી વહ બચ્ચે કે લિયે વાસ્તવ મેં હિતકારક હોગા.
યુવતી માતા કે બચ્ચે કે સંબંધ મેં સભી બાતે સમઝ લેની ચાહિયે, લેકિન પહલા બચ્ચા પૈદા હોને કે પહલે હી ઉસે યહ કર લેના ચાહિયે ઔર ઐસા ન હો કિ વહ ઉસકે ઉપર પ્રયોગ કર કે અનુભવ પ્રાપ્ત કરે. ઇસ વિષય પર શિક્ષા ને કે લિયે ગર્ભવતી કી સ્થિતિ મેં
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com