________________
મહારાજ દુગ્રામિણ
१०८ - महाराज दुष्टग्रामणि
૨૭૫
પ્રત્યેક જાતિ કે ઇતિહાસ મે* કભી કભી-જાતિ કી સમસ્ત શક્તિયાં એક હી વ્યક્તિ મે કેન્દ્રીભૂત હા જાતી હૈ. ‘સિંહજાતિ' કે ઇતિહાસ મેં ઐસે અનેક અવસર આયે હૈ. ઇસ્વી સન કે લગભગ ૧૫૦ વર્ષ પૂર્વ એક ખાર લંકા (સીલેાન) મા ખડે નૂરે દિન દેખતે પડે. મિલેાં (દ્રવિડેાં)– વિદેશી દમિલેાં–ને લગભગ સારે રાષ્ટ્ર પર અપના અધિકાર કર લિયા, લંકા કી દશા નિકૃષ્ટ સે નિકૃષ્તર હૈતી લી ગઇ. પરાધીનતા કી ઈસ મહામારી સે દેશ કી રક્ષા કરને કા કાઇ ઉપાય ન થા. મહાવેલિ ગંગા કે ઉસ પાર ‘કવન-તિષ્ય' નામ કે રાજા રાજ્ય કરતે થે. ઉનકી ધર્મપત્ની કા નામ વિહારદેવી થા. દેનાં કે હ્રદયેાં મેં બૌદ્ધમ કી ભક્તિ એક દૂસરે સે બઢ ક૨ થી. ધર્મ કી રક્ષા કે લિયે કવન-તિષ્ય ને અદ્ભુત કુછ કિયા. ઉનકી સહ િણી ભી ઉનકે ઇસ કા` મેં સહાયક હુઇ; લેકિન રાષ્ટ્રે કૈા પરતંત્રતા કી એડિયેાં સે મુક્ત કરને કા શ્રેય ઉનકા મિલતેવાલા ન થા, વહ ઉનકે પુત્ર મહારાજ દુગ્રામણિ કે લિયે સુરરિક્ષત થા.
X
X
X
X
મહાદેવી કી કાખ સે દે। પુત્ર પૈદા હુએ. જિસ બાલક કા જન્મ પહેલે હુઆ ઉસકા નામ ‘અભય-ગમિનિ’ રખા ગયા. દૂસરે બાલક ! જન્મ દા વર્ષ બાદ હુઆ, ઉસે ‘તિથ્ય” નામ દિયા ગયા. માતાપિતા ને દેનાં ખાલકાંકા નામકરણસ`સ્કાર ખડે ઉત્સાહ સે ક્રિયા; ઔર ઉસકે બાદ એક દૂસરા સંસ્કાર, જિસકેા હમ ‘પ્રથમ-ભાત–સંસ્કાર’ કહુ સકતે હૈં, ઇસસે ભી અધિક ઉત્સાહ કે સાથે કિયા. દેશનાં ભાઈ પાસ-પાસ બૈઠે ભેાજન કર રહે થે, ભેાજન કર ચૂકે તે પિતા ને દેાનાં ભાવે કે એક-એક કૌર ઔર ખાને કે લિયે કહા ઔર ઉસકે સાથ હે શપથ દિલાઈ—મરણુપર્યંત હમ કભી ભી ભિક્ષુએ સે વિમુખ નહીં હૈાંગે.’ દેનાં ખાલકાં ને ખુશી-ખુશી વસ્તુ શપથ લે લી. અબ પિતા ને એક દૂસરી શપથ લેને કે લિયે કહા હમ ભાઈ-ભાઈ આપસ મે' કભી ન લડેંગે માલકાં ને ઇસે મંજૂર કિયા; લેકિન જબ પિતા ને તીસરી શપથ લેને કે લિયે કલા-‘હમ તામિલેાં (દ્રવિડેાં) સે કભી ન લડેંગે.' તેા ખાલક ગ્રામણિ થાલી કે લાત મારકર, બિન! હાથ ધેર્ય હી, વહાં સે ઉઠે ખડા હુઆ ઔર ધર મેં જા કર હાથ-પાંવ સિ¥ાડ પડ રહ્યા. ‘વિહારદેવી' કા ઇસકા પતા લગા. વહુ ઘર મેં ગઇ તે। દેખા, મિનિ' હાથ-પાંવ સિકૌડે પડા હૈ. ઉસને પૂછા—‘પુત્ર ! હાથ--પાંવ શૈલા કર અચ્છી તરહ આરામ સે ક્યાં નહી* લેટતે ?? ગમિનિ ને ઉત્તર દિયા મા ! હાથ-પાંવ શૈલા કરી કંસે લેટૂ` ? કહાં લેટૂ ? મહાગંગા કે ઉસ પાર તે તામિલ (દ્રાવિડ) હૈ, ઔર ઈસ એર મહાસમુદ્ર હૈ.' વિહારદેવી તે સમસ્ત વૃત્તાંત જ્યાં-કાત્યાં જા કર કવન-તિષ્ય સે કંહ દિયા. કવન-તિષ્ય મન મેં તેા જરૂર પ્રસન્ન હુએ, લેકિન ઉન્હાંને અપની પ્રસન્નતા કે પ્રકટ ન હેાને ક્રિયા. દેશ કે શત્રુએ કા શત્રુ પૈદા હા ચૂકા થા.
X
X
X
*
શક્તિ બહુત થેઢી હૈ, ઔર મિલે સે ભીડ ઇસ લિયે વહુ અપને મિલ-વિરેાધી વિચારાં કા આરંભિક ખાતે' દેખ કર ઉન્હેં કુછ ઢાઢસ હુઆ. કર રણભેરી નહી. બજા સકતા, તે સંભવ
રાજા કવન—તિષ્ય જાનતે થે કિ ઉનકે પાસ બને પર સફલતા કી નિક ભી આશા નહી. કભી પ્રકટ ન કરતે થે; લેકિન અપને પુત્ર કી ઉન્હાંને સાચાઃ-યદિ મૈં સ્વતંત્રતા જી પતાકા હૈ મેરા પુત્ર હી ઇસ કા કા કર સકે.” ઇસ લિયે ઉન્હોંને આવશ્યક તૈયારી આરંભ કર દી. અપને પુત્ર કા એક છેટી–સી સેના દે કર, ઉસકી સામરિક શિક્ષા જ઼ી એર ધ્યાન દેતે લગે. શનૈઃ શનૈઃ દેશ કે સભી લડાકુ ‘મિમિને' કે પાસ કઢે હૈ। ગયે, ઔર ઈન લડાકાં મે... ‘દેશ' કે વે પ્રસિદ્ધ દસ લડાકે ભી શામિલ થે, જિનકી ‘સામરિક’ શક્તિ કી ધાક, આજ ૨૦૦૦ વર્ષોં ખીત જાતે પર ભી, અભી તક લાગેાં કે હૃદય પર જમી હુઇ હૈ. યે દસ લડાકુ કહાં-કહાં સે આ કર કૈસે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com