________________
૧૫૯
એક બુદ્દા એર બુદ્ધ ભગવાન ६३-एक बुढा और बुद्ध भगवान
અરરરરર! શિવ શિવ ! હે ભગવાન ! અરે દસ પીડા સે તો મૃત્યુ ભલી, હે દેવ ! ઔર કિતને દિન ઈસ કષ્ટ મેં બીતાને હોગે?”
“સારથિ ! જરા રથ ઠહરા દે! દેખ તો, યહ કિસ દેશ કો મનુષ્ય હૈ? ઇસકી સૂરત ઇતની ડરાવની, અસી બભિત્સ કર્યો હૈ? અરે, યહ તે મગધ કી ભાષા હી બોલ રહા હૈ, પર યહ ક્યા? ઈસકી વાણી ઠેઠ મેરે હૃદય કે અંતસ્તલ મેં જાકર કે ચૂભ રહી હૈ ?”
“હાય ! આજ તો બડા અનર્થ હુઆ. જે દ્રશ્ય યુવરાજ સિદ્ધાર્થ કે દષ્ટિપથ મેં ભી ન આના ચાહિએ થા વહી મેરી અસાવધાની કે કારણ ઉનકે સામને ઉપસ્થિત હૈ, ઔર કુમાર વ્યાકુલ-હૃદય હો ઉસે દેખ રહે હૈ, હા હંત, અબ ક્યા કરૂં?” - “હે વિચિત્ર મનુષ્ય ! તુમ કૌન હો ? તુમ્હારી યહ અવસ્થા કાં? મેરે પ્રમોદવન મેં ચહચહાનેવાલી મિડિયાકીસી ચંચલતા ઔર પ્રસન્નતા તુમહારે અંદર ક્યાં નહીં ? તુમહારી આવાજ ઉસ આમ્ર-શાખા પર કુકનેવાલી કેકિલ કી તરહ મધુર કયાં નહીં ? તુ હારે કઠ સે યહે ઘરઘર-ધ્વનિ કયે નિલ રહી હૈ ? અપને કિરીટ-કુંડલ–કેયુરાદિ આભૂષણ ઉતાર કર તુમ યહાં ઈસ વૃક્ષ કી છાયા મેં આ કર કયાં બઠે હો ? અપને ભવ્ય ભવન કે છોડ કર તુમ કહીં વાયુ–સેવન કે લિયે તો નહીં નિકલે હો ? પર તુમ્હારે શરીર પર યે અસંખ્ય ઝુરિયાં કેસી? મેરે સખા ઔર મિત્ર રાજકુમાર કી ભાંતિ તુમ્હારા ભી શરીર ક્રાંતિશીલ ઔર હૃષ્ટપુષ્ટ કર્યો નહીં?”
હાય રે દેવ ! યહ કૈસી વિડંબના હૈ. યુવરાજ કે પ્રમોદવન મેં ચહ–ચહાનેવાલી ચિડિયાએ કી ભાંતિ મેં ભી પ્રસન્ન કર્યો નહીં ? કયા મેં અપને બહુમૂલ્ય આભૂષણ કે ઉતાર કર અપને ભવ્ય ભવનાં કે છેડ કર વાયુ–સેવન કે લિયે નિકલા દં? યુવરાજ ! તુમહારે યે ભોલેભાલે પ્રન ઇસ જરાવાધિ સે ભી અધિક દુઃખદાયક હૈ. અબોધ રાજકુમાર ! આજ વર્ષો સે યહ વટવૃક્ષ હી મેરા ભવ્ય ભવન હૈ ઔર યહ ફટા હુઆ ચીંથડા મેરે વસ્ત્રાભરણ, ઈસ સતસંધિ જર્જર શરીર કે વહાં સે વહાં લે જાને મેં હમેશા મુઝે સહારા દેનેવાલી યહ યષ્ટિકા મેરા રાજદંડ હૈ.”
અરરરરર ! રામ રે રામ ! યહ પીઠ મેં કૈસા દર્દ હો રહા હૈ, અરે બાપરે ! મર ગયા ! અબ કી બાર, યહ ઘુટના તો પ્રાણ લે રહા હૈ, રામ હરે રામ.”
“મહારાજ શુદ્ધોદન ! તુમને યહ ક્યા કિયા ? ઈસ રાહ સે સેંકડે બટોહી જાતે હૈ; પર મેરી જરા ઔર વ્યાધિ કા કોઈ ઐસા ઉપહાસ તો નહીં કરતા; પર તુમને ઈસ કુમાર કે વર્ષો તક ભોગવિલાસમય વાયુમંડલ મેં રખ કર યૌવન કે ઉપવન મેં ઇસકા પાલન-પોષણ કર ઇસે કંસા અજ્ઞાન બના રખા હૈ ! યહ યા જાને વૃદ્ધાવસ્થા કી પીડા? શુદ્ધોદન ! તુમ ભી તે 9 પર તુમ્હારી વૃદ્ધાવસ્થા મેં ઔર મેરી ઈસ નિર્બલ વૃદ્ધાવસ્થા મેં કિતના અંતર હૈ ! ”
“જાઓ કુમાર ! યૌવન કે ભોગ-વિલાસ તુમહારી પ્રતીક્ષા કર રહે હૈ. મેરી નિર્બલતા કા ઇતના ઉપહાસ યા પર્યાપ્ત નહીં હુઆ ? જાઓ ! ચાહે શુદ્ધોદન તુહે હજાર-હજાર પ્રકારવાલે મહલે મેં સુરહિત રક, નિરંતર યુવક ઔર યુવતિય સે હી તુહે પરિવેષ્ટિત રક પર તુમ હાં, યુવરાજ ! તુમ ભી ઇસ જરા કે આક્રમણ સે બચ નહીં સકતે. તબ તુમ્હારે સ્નિગ્ધ સુકોમલ શરીર પર ઝુરિયાં પડ જાયેગી, એ કાલે-કાલે ધુંધરલે બાલ મેરે ઇન બાલે જૈસે હી સફેદ હે જાયેગે. યે પુષ્ટ બાહુ નિર્બલ હો જાયેગે. ભવ્ય ભવન એક તરફ રખે રહ જાયેગે, યે કિરીટ-કુંડલ ઔર મણિમાલાયે વૃદ્ધાવસ્થા કે આક્રમણ સે તુમ્હારી રક્ષા ન કર સકેગી, યહ યૌવન કા હરા-ભરા ઉપવન ઉજડ જાયેગા. યે કાલી-કાલી આંખેં ભૂરી હે જયંગી; આંખ-કાન બેકામ હે જાયેંગે, હાથ ઔર પાંવ કાંપને લગેંગે; તબ સારે યુવક સાથી તુમહારા ઉપહાસ કરેંગે. કુમાર ! ઇસ જરાછÍવસ્થા કી પીડા તુહે તબ માલૂમ હેગી, ઔર સંભવ હૈ તબ ભી ન માલુમ હે, શાયદ દેવ તુહે યહ દુઃખ ન ભી દિખાવેં. સ્વયં વૃદ્ધ તેને પર ભી શાયદ તુમ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com