Page Text
________________
૨૧૧
ગીતા કા નિષ્કામ કર્મ ८६-गीता का निष्काम कर्म
कर्मण्येवाधिकारस्ते मा फलेषु कदाचन ।। બૂઢે ભારત કી અમૂલ્ય સંપત્તિ ગીતા કે કુછ પૂછ ક પલટતે સમય મેરી દષ્ટિ ઇસ પંકિત પર પડી. સ્વભાવતઃ, મૈ ઇસસે પ્રેમ કરને લગા. મેરે પ્રેમ કા કારણ વિચિત્ર પર સાથ હી મનોરંજક હૈ. યહ એક અચ્છા સિદ્ધાંત હૈ, ઈસ લિયે મેં ઇસે પ્યાર કરતા દૂ. પૂર્ણત્વ કી કિસ સુંદર શ્રેણી તક યહ પહુંચ પાયા છે ! યહ વિચાર હદય મેં ક્રાંતિ પૈદા કર દેતા હૈ. હાં ! વાસ્તવ મેં કર્તવ્ય પર દઢ રહના હમારા ધર્મ હૈ. કેવલ યહી કર્તવ્ય અગાધ સમુદ્ર કે ગર્ભ મેં સે ન જાને કિતને મનુબ્ધ કે સૂર્ય કી સુનહરી કિરણો સે કીડા કરતી હુઈ લહરે કે ઉપર ઘસીટ લાયા હૈ ક્યા ઈસકી કલ્પના કી જા સકતી હૈ?
વાસના આદિ કે નિકમે વિચાર કે સમૂહ કા નામ કર્તવ્ય નહીં હૈ; ન મનુષ્ય કી ભીડ મેં બહાદુરી કે હાથ દિખાને કા નામ હી કર્તવ્ય હૈ. વહ તે હમારે સચ્ચે વિચારે કા બાઘપ્રદર્શન-માત્ર હૈ. ઋષિ ને કહા હૈ કિ મનુષ્ય કા મન સદા શુદ્ધ ઔર સચ્ચા હોતા હે; લેકિન વિપરીત વાતાવરણ મેં આ કર વહ કલુષિત હે જાતા હૈ. એક નયે ચેર કે–નયે ઔર અનુભવન્ય ચાર કે-અપની અંતરાત્મા સે કિતના ઝગડના પડતા હૈ? ઉસકે હાથ કાંપતે હૈ, ગલા ભરાને લગતા હૈ ઔર વહ અપને આપકે ગાલિયાં દેતા હૈ, પર ચમકતે હુયે સેને કી...દુષ્ટ સોને કી ચમક સારી આકાંક્ષાઓ પર પાની ફેર દેતી હૈ ઔર ચોરી કે વિચારો કે પ્રબલ બનાતી હૈ. ઔર તબ વહ ચોરી કરતા હૈ.”
પરંતુ ક્યા ઈસે કર્તવ્ય કહેંગે ?
મૈ અપને બચપન કી એક ઘટના બતાતા . ઉસ સમય તમને એક છોટા–સા ટેનિસ કલબ ખેલા થા. મેં ઉસકા કક્ષાન થા. કલબ કી ગંદ કા પ્રબંધ કરના તથા કેર્ટ' (જમીન કા એક છોટા-સા ટુકડા) પર બેલન ફિરવાના ઔર લાઈન ડલવાના મેરા હી કામ થા. - રવિવાર કા દિન થા. મુઝે અભી તક યાદ હૈ, કમરે કી બડી ઘડી ચાર બજા રહી થી ઔર મેં મેજ પર સિર ઝુકાયે ચિંતિત બેઠા હુઆ થા. કિસીને ફીસ નહીં દી થી-ગંદ એક ભી નથી. મેં કયા કર સકતા થા ? કલબ કે સદસ્ય ચેલે આ રહે છે. તો ક્યા આજ કલબ બંદ રહેગા ? નહીં, ઐસા નહીં હો સકતા. કુછ હી દેર મેં ચાર સદસ્ય આ ગયે ઔર ડબલ્સ’ ખેલને કે લિયે એક “ચ” તૈયાર હે ગઈ.
પરંતુ ગંદે કહાં થીં–ખેલતે કિસસે ?
મુઝે એક બાત સૂઝી. મેં દૌડા હુઆ માતાજી કે કમરે મેં ગયા. મૈને મકાન કે સબ કમરે છોને ડાલે, પર ઉનકા પતા ન લગા. તબ મેં ભાઈસાહબ કે કમરે મેં ગયા. વહાં કેઈ ન થા. પરંતુ, એકાએક મેજ કે ઉપર-દૂસરે કેને પર–એક કે ઉપર એક રકખે હુયે કુછ પર મેરી નજર પડી. મને દેખા, એક ચવની થી ઔર ચાર ઇકજિયાં. મંને સાચા, ક્યા મેં ઇનહે ઉઠા લૂં? અસ્તુ. ઈસી વિચાર કી વિજય હઈ. ઉન્હેં ઉઠતે સમય મેરે હાથ કાંપને લગે. અફસોસ, મેં લલચાનેવાલે ઉન ચાંદી કે ટુકડે કી બાહરી ચમક મેં ફસ ગયા.
શીઘ્રતા સે મેં એક કલબ કી ઓર દૌડા ઔર તીન પુરાની ગુંદેલે આયા (ઉસ સમય હમ ખેલી હુઈ ગંદો સે ખેલતે ઘે), ખેલ આરંભ હો ગયા ! પરંતુ જબ રાત હો ગઈ તો ભાઈસાહબ ને આ કર પૂછ– તુહે માલુમ હૈ કિ મેરી મેજ પર સે આઠ આને કિસને ઉઠાયે ?' ઉનકો મેરે કામ કા ગુમાન તક ન થા. મેં ઉન્હેં અનાયાસ હી ધેખા દે સકતા થાઃ પરંતુ ઇસ બાર મેં હારનેવાલા ન થા. મૈને સચ બાત કહ દેને કે લિયે અપને કે તૈયાર કર લિયા ઔર વિસા કર ભી ડાલા.
હાં ! યહ કર્તવ્ય થા–મેરે જીવન કા સંસ્મરણીય, સચ્ચા ઔર ઉચિત કર્તવ્ય. વહ મેરે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
| SR No. | 034614 |
| Book Title | Shubh Sangraha Part 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhikshu Akhandanand |
| Publisher | Sastu Sahityavardhak Karyalay |
| Publication Year | 1930 |
| Total Pages | 400 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 22 MB |