Page Text
________________
મહાગતત્ત્વ-કેશિવજ ઔર ખાંડિયા કા સંવાદ
૨૭૩ ર (૩) કર્મ નામક અવિદ્યાશક્તિ, જિસસે અવૃત હો કર સર્વવ્યાપી ક્ષેત્રજ્ઞ શક્તિ ભી સંસાર કે સમસ્ત તાપે કા ભોગ કરતી હૈ. ઇસ અવિદ્યાશક્તિ કે દ્વારા ટકી રહને કે કારણ હી ક્ષેત્રજ્ઞ શક્તિ સબ ભૂતે મેં સમાન હોને પર ભી ન્યૂનાધિકરૂપ સે દિખાયી દેતી હૈ. પ્રાણહીન પદાર્થો મેં વહ બહુત હી કમ પ્રમાણ મેં દીખ પડતી હૈ; સ્થાવર મેં ઉસસે કુછ અધિક દીખતી હૈ; સા ઉસસે અધિક, પક્ષિયો મેં ઉસસે અધિક, મૃગ મેં ઉસસે અધિક, મનુષ્ય મેં રહનેવાલે પશુએ મેં ઉસસે અધિક, પશુઓ સે મનુષ્ય મેં અધિક, મનુષ્ય સે નાગે મેં અધિક, ઉનસે ગંધ મેં અધિક, ગંધર્વો સે યક્ષે મેં, યક્ષો સે દેવતાઓ મેં, દેવતાઓં સે ઇંદ્ર મેં, ઇંદ્રસે પ્રજાપતિ મેં ઔર પ્રજાપતિ સે ભી અધિક ક્ષેત્રજ્ઞશકિત કા વિકાસ હિરણ્યગર્ભ મેં પાયા જાતા હૈ. યે સભી ઉસ અશેષરૂપ ભગવાન કે હી રૂપ હૈ, કકિ યે સભી આકાશ કી ભાંતિ ઉન્હીં કી શક્તિદ્વારા વ્યાપ્ત છે.”
“અબ ઉસ બ્રહ્મ કે દૂસરે રૂપ કા ધ્યાન બતલાતા . બુદ્ધિમાન લોગ ઇસ રૂ૫ કે સત. ઔર અમૂર્ત કહા કરતે હૈ, જિસ રૂપ મેં પૂર્વોક્ત સમસ્ત શક્તિમાં પ્રતિષ્ઠિત હૈ યહી વિશ્વરૂપ કા સ્વરૂપ હૈ. ભગવાન કે ઔર ભી અનેક રૂપ હૈ. દેવતા, તિર્યા ઔર મનુષ્ય આદિ કી ચેષ્ટા સે જે સબ રૂપે પ્રકટ હેતે હૈ, જિન્હેં ભગવાન જગત કે ઉપકાર કે લિયે લીલા સે ધારણ કરતે હિં. ઐસે રૂપે કી સમસ્ત ચેષ્ટા સ્વતંત્ર હોતી હૈ, કિસી કર્મ કે અધીન કર નહીં હતીં. વેગી સાધક કે અપની ચિત્તશુદ્ધિ કે લિયે સારે પાપ કે નાશ કરનેવાલે વિશ્વરૂપ કે ઉસી રૂ૫ કા ચિંતન કરના ચાહિયે. એ વાયુ કે જેર સે બઢી હુઈ ધધકતી હુઈ અગ્નિ સુખે ઘાસ કે ક્ષણભર મેં ભસ્મ કર ડાલતી હૈ, વૈસે હી ચિત્ત મેં સ્થિત ભગવાન વિષ્ણુ ભી યોગિયોં કે સારે પાપે કે ભસ્મ કર દેતે હૈ. ઇસ લિયે સમસ્ત શક્તિયો કે આધાર ઉસ પરમેશ્વર મેં હી ચિત્ત સ્થિર કરના ચાહિયે, ઇસીકા નામ વિશુદ્ધ ધારણા હૈ.”
સર્વવ્યાપી આત્મા કા ભી આશ્રય ઔર તીન ભાવનાઓ સે અતીત વહ પરમાત્મા હી મુક્તિ કે લિયે યોગિ કે ચિત કા એકમાત્ર શુભ અવલંબન હૈ. ઇસકે અતિરિક્ત દૂસરે કર્મનિ દેવતાઓં કા આશય શુદ્ધ નહીં હૈ. ભગવાન કા મૂર્ત રૂપ ચિત્ત કે દૂસરે વિષય સે નિઃસ્પૃહ કર દેતા હૈ. કારણ ચિત્ત ઉસકી ઔર દૌડતા હૈ, ઇસી લિએ ઇસકે ધારણું કહેતે હૈ”
અનાધાર વિષ્ણુ કે અમૂર્ત રૂપ કો ચિત્ત સહસા ધારણ નહીં કરતા, ઇસસે ઉસકે મૂર્તરૂપ ક ચિંતન કરના ચાહિયે. વહ મૂર્ત રૂ૫ ઈસ પ્રકાર કા મનોહર હૈ જિસકા સુંદર પ્રસન્નમુખ હૈ, કમલ કી પંખડિયાં કે સમાન નેત્ર હૈ, સુંદર કપલ હૈ, વિ ઔર ઉજજવલ મસ્તક હૈ, લંબે કાને મેં મનહર કર્ણભૂષણ શેભિત હો રહે હૈ, સુંદર કંઠ હૈ, ચૌડા વક્ષ:સ્થલ શ્રીવાસ કે ચિહન સે અંકિત હૈ, ગભીર નાભિ ઔર ઉદરપર ત્રિવલી ભિત હૈ, આજનુલંબિત આઠ યા ચાર ભુજ હૈ, ઉસ ઔર અંધાએં સમભાવ સે સ્થિત હૈ, હાથ ઔર પૈર સુસ્થિર હૈ, નિર્મલ પીત વસ્ત્ર ઔર શા ધનુષ, ગદા, ખ, શંખ, ચક્ર, અક્ષ તથા વલય ધારણ કિયે એ વાન કે સી પવિત્ર વિષ્ણમૂર્તિ મેં જબતક મન રમ ન જાય તબતક મન કા સંયમ કર કે ચિંતન કરતે હી રહના ચાહિયે. જબ કહીં ભી જાને આને, બંને ઉઠને યા સ્વેચ્છાપૂર્વક કિસી ભી કાર્ય કે કરતે સ ય ભી ચિત્ત સે ભગવાન કા યહ રૂ૫ ન હટે તબ ધારણા કી સિદ્ધિ સમઝની ચાહિયે.”
ઇસકે બાદ સાધક કે શંખ ગદા ચક્ર ઔર શાળ આદિ સે રહિત, અલસૂત્ર ધારણ કી હુઈ ભગવાન કી પ્રશાન્ત મૂર્તિ કા ધ્યાન કરના ચાહિયે. ઉસ મૂર્તિ મેં ધારણા સ્થિર હેને પર કિરીટ-કેયૂરરહિત મૂર્તિ કા ધ્યાન કરના ચાહિયે. તદનંતર ઉસી ભગવાન કી મૂર્તિ કે એક એક અવયવ કા ચિંતન કરના ચાહિયે, ઈસકે પીછે યોગી કે ઉસ અવયવી ભગવાન મેં પ્રણિધાન કરના ચાહિયે.
દુસરે વિષયાં મેં સર્વથા નિઃસ્પૃહ હો કર જબ સાધક કેવલ ભગવાન કે રૂપ મેં હી અનન્ય ભાવે સે તન્મય હો જાતા હે તબ ઉસકે ધ્યાન કહતે હૈ. યહ ધ્યાન, યમાદિ : પ્રકાર કે શુ. ૧૮
,
A
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
| SR No. | 034614 |
| Book Title | Shubh Sangraha Part 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhikshu Akhandanand |
| Publisher | Sastu Sahityavardhak Karyalay |
| Publication Year | 1930 |
| Total Pages | 400 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 22 MB |