________________
રચય વ્યાખ્યાને-ભાગ ૨
(૬) હવે આ નખની વધી ગયેલી લાલ અર્થાત્ હે જિસેંદ્રદેવ ! તમને ભક્તિથી કાન્તિ ઉપર (અરિહંત) લાલવર્ણન પદ્મપ્રભ પૂજે, અથવા તમારી સારી સ્તવન કરે, કે સ્વામ)માં ભળી ગઈ; તેથી વધી ગયેલી પરિચય કરે અથવા તમને દરેક બાબતમાં લાલાશ એ જાણે અંતરંગ શત્રુઓ કામકોધા- આગળ કરે, અથવા એક ક્ષણ પણ તમારું દિની સામે ગુસ્સાની લાલાશ ન હોય ! તેથી ધ્યાન કરે, તમને ધ્યાનમાં લે, મનમાં લાવે, એ આંતરશત્રુઓ ભાગી ગયા.
લોકોને મહાન ઉદય કરનારી સિદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય (૬) એ શત્રુ ભાગી જવાથી અરિહંત છે. કમઠ તાપસના બળતા લાકડામાંથી બહાર (સુપાર્શ્વનાથ ભગવાન વીતરાગ તીર્થકર થયા. કઢાયેલ સાપને પાર્શ્વકુમાર દ્વારા સેવક પાસે એક અને ઇદ્રો ચરણસેવામાં આવી ગયા. ત્યાં (ધર્મ અપાવેલ નવકારમાં “અરિહંત” શબ્દ પર દેશના આપવાની ઈદ્રોની વિનંતિથી પ્રભુએ એટલે કે માત્ર નામનિક્ષેપથી અરિહંત પર દેશના આપીને ગણધર તથા ચતુર્વિધ સંઘની એનું ધ્યાન રહ્યું તો એણે ધરણંદ્રપણાની સ્થાપના કરી.) પ્રભુ આ ચતુર્વિધ સંઘરૂપી અચિંત્ય (કલ્પનામાં નહિ એવી) સિદ્ધિ પ્રાપ્ત ગગનને ઉદ્યોતિત કરનાર સૂર્ય જેવા દયા કરી ! જે એના મહાન ઉદયને કરનારી છે.
(૧૦) અરિહંત (શીતલનાથ) ભગવાનને (૮) પણ પ્રભુ માત્ર પ્રકાશદાયી સૂર્ય નહિ, એક મહિમા આ છે કે, પ્રભુ જાણે એક નવી કિન્ત, શીતલતા-વષી ચંદ્ર જેવા પણ છે. એ જાતના મેઘ, તે વષીને જેમાં પરમ આનઅરિહંત (ચંદ્રપ્રભ સ્વામી)ની ચંદ્રકિરણે દને કંદ ઊગાડી દે છે! તે શું વર્ષ છે? તે જેવી સફેદ મૂતિ શાથી? કહો, પ્રભુએ શુક્લ કે એમાંથી સ્યાદ્વાદ–સિદ્ધાન્તનું અમૃત વરસ્યા ધ્યાન થયેલું, એની જ જાણે મૂતિ ન બનાવી કરે છે! પ્રભુને જુઓ તે ય સ્વાવાદ સિદ્ધાન્ત હોય? એમ લાગે છે. તેથી ઉજજવલ વર્ણની દેખાય, ને પ્રભુને સાંભળો તો ય એજ સિદ્ધાન્ત હેય એ સહજ છે.
મળે ! પ્રભુને જોતાં સ્યાદ્વાદ કેમ દેખાય? તે (૯) એ અરિહંત (સુવિધિનાથ) પ્રભુના કે પ્રભુનું જીવન અને સ્વરૂપ જ એવું છે, કે શુકલધ્યાને કામ શું કર્યું? તે કે, એક બાજુ જેમાંથી સ્વાદુવાદ ઝરે! દા.ત. (શીતલનાથ) કેવળજ્ઞાનની એવી તિ–શેભા ઊભી કરી, પ્રભુ ઉપદ્રવ કરનાર છે. પ્રત્યે કેમ, અને કે જેનાથી પ્રભુ કરામલકવત-હાથમાં રહેલા પિતાના કર્મ પ્રત્યે કઠોર! પ્રભુ સમવસરણની આમળાની જેમ વિશ્વને સાક્ષાત્ જુએ છે, અને લીલા ધરનારા, છતાં મહા સંયમી ! મહા બીજી બાજુ પ્રભુ અચિંત્ય મહિમા (પ્રભાવ)ના નિષ્પરિગ્રહી ! પ્રભુ કેવળજ્ઞાનાદિ અને અનંત નિધિ છે. (આ મહિમા એ કે તમે અરિહંતને સુખને ઉપભેગ કરનારા, છતાં અભેગી ! પ્રભુ સહેજ મનમાં લાવે, ને અચિંત્ય લાભ મળે.) જગતભરની સ્ત્રીઓને જેનારા, તથા ઈંદ્રાણીઓ કહ્યું છે,
પ્રભુને જોવામાં લીન, છતાં પ્રભુ મહા બ્રહ્મચારી! 'जिनेन्द्र ! पूजितो भक्तथा
પ્રભુ શલેશીના મહાયોગવાળા, છતાં અગી !
વિશ્વના જડ-ચેતન પ્રત્યે પ્રભુ ઉદાસીન, છતાં संस्तुतः प्रस्तुतोऽथवा ।
ચેતન જી પર અનન્ય કરુણા કરનારા ! ध्यातस्त्वं यैः क्षणं वापि
..ઈત્યાદિ. સિદ્ધિsi મોરચા ”
(૧૧) આવા અરિહંત (શ્રેયાંસનાથ) ભગ
