________________
યોગબીજ-ગ્રહણકાળ ]
[ ૧૪૩
વિવેચન :
- આત્મા જેનાથી મેલે થાય એ મેલને બીજ-સાધના કયારે થાય? – ભાવમલ કહેવાય.
ગબીજેના શ્રવણનું ફળ બતાવ્યું, હવે આત્મા મેલે થાય છે એનામાં રહેલી પુદુએ ચગબીનું ગ્રહણ કયારે થાય, એ બતા. ગેલ તથા રાગાદિ સંબંધની ચોગ્યતાથી કેમકે વવા માટે “એતદ્ ભાવ...” ગાથા કહે છે. એ યોગ્યતાના લીધે એના પર તે તે કર્મ. એને ભાવાર્થ એ છે, કે જ્યારે ભાવમલ ખૂબ પુદુંગલ, શરીરપુદંગલ, રાગાદિ વગેરેને ક્ષીણ થઈ ગયે હોય ત્યારે જ બીજ-ગ્રહણ સંબંધ થાય છે. સિદ્ધ ભગવંતે કે આકાશાદિમાં યાને ગબીજ–સાધના ઊભી થાય છે.
એ કર્મ પુદ્ગલાદિને સંબંધ થવાની યોગ્યતા - ભાવમળ : સંબંધ પામનાર બંનેમાં
નથી, તેથી એ બધા પર એ કર્મ પુદ્ગલા દિને
સંબંધ થતું નથી. તેની યોગ્યતા :–
પ્ર-આત્મા પર કર્મ સેંટ્યા તેથી એ અહીં ભાવમલ” એટલે શું? તે કે જીવ મેલો કેમ? પર તે તે પુદ્ગલ (કર્મપુદ્ગલ) તથા રાગ
ઉ૦-નિર્મળ આત્મા અરૂપી છે, કર્મ આદિ દિના સંબંધની યોગ્યતા એ ભાવમલ છે. જૈન દર્શન કેઈપણ બે વસ્તુમાં સંબંધ થવા માટે
- ચાંદ્યાથી એ રૂપારૂપી થાય છે, આમ અરૂપીબંનેમાં ગ્યતા જરૂરી માને છે. દા. ત. ધ પણું બગડયું એ મલિનતા થઈ. સાથે પાણીને સંબંધ થવાની યેગ્યતા બંનેમાં છે. પ્રવ–આકાશમાં કર્મ પુદ્ગલો અવગાહીને તે બેને સંબંધ થાય છે, તે પાણીમાં ગ્યતા તે રહેલા છે, તેમજ સિદ્ધોને ત્યાં રહેલ સ્થાવર નથી, તે એને સંબંધ નથી થતું. માટીમાંથી શરીર અને એનાં કર્મને સ્પર્શ તે છે, તે ઘડે બને ત્યાં માટીમાં ઘડાને સંબંધ થવાની પછી એનામાં એ પુદ્ગલને સબંધ તે
ગ્યતા છે, નદીની રેતીમાં તેની યોગ્યતા નથી કે કહેવાય ને? તેથી રેતીમાં ઘડાને સંબંધ નથી થતું, રેતી. ઉ૦-ના, કેમકે એવા સંબંધનું ફળ નથી. માંથી ઘડો નથી બનતે. એમ સંસારી આત્મામાં આકાશને કઈ એવા કર્મોને, વિપાક અનુકર્મ પુદ્ગલોને ને શરીરાદિ પુદ્ગલેને સંબંધ ભવવાને નથી હેતે, આકાશ કઈ શરીરધારી થવાની યોગ્યતા છે, તે જ કર્મ, શરીર, સાત નથી કહેવાતું. એમ સિદ્ધ ભગવાનને પણ ધાતુઓ વગેરેને આત્મા સાથે સંબંધ થાય ત્યાં જ રહેલા સૂક્ષમ સ્થાવરકાય છના છે. મોક્ષના આત્મા કે આકાશ સાથે કર્મ વગેરે શરીરના સંબંધથી એ શરીરધારી નથી ગણાતા, પુદ્ગલેને સંબંધ થવાની યોગ્યતા નથી તે કે જીવના કર્મ પુદ્ગલ સાથે સ્પર્શમાત્રથી એની સાથે કર્યાદિ–સંબંધ નથી થતું. આ સિદ્ધ ભગવાન કર્મવાળાને કર્મ–વિપાક ભેગહિસાબે માનવું પડે કે અનાદિ કાળથી આત્મામાં વનારા નથી બનતા. ત્યારે એ સ્થાવરકાય કર્મ પુદ્ગલ, શરીર–પુદ્ગલ વગેરેને સંબંધ જીવોને તે કર્મ પુદ્ગલે સાથે ક્ષીર-નીર જે થવાની યોગ્યતા છે માટે એ સંબંધ થાય સંબંધ છે, એટલે એ અન્ય છ જ કર્મવાળા છે. આ ગ્યતાને ભાવમલ કહેવામાં આવે છે. અને કર્મવિપાક ભોગવનાર ગણાય છે, સિદ્ધો - શરીર મેલું થાય, કપડાં મેલા થાય, વાસણ નહિ; કેમકે મુક્ત-સિદ્ધ આત્મા સાથે અન્ય મેલા થાય, એ બધે દ્રવ્યમેલ લાગ્યા કહેવાય. સ્થાવર ના ઠર્મ કે શરીર સાથે ક્ષીરનીર પરંતુ–
જેવા સંબંધ નહિ.
